N° 56 - Institut kurde de Paris
Transkript
N° 56 - Institut kurde de Paris
KURMANCÎ hejmar 56 - Bihar 2015 Min ev nivîsî ne ji bo sahibrewacan Belkî ji bo biçûkêd Kurmancan Ehmedê Xanî (Sedsala XVII) rojnameya taybetî ya Enstîtuya kurdî ya Parîsê li ser pirsên zaravayê kurmancî Civîna Stockholmê ya 56an Civîna Kurmancî ya 56an rojên di navbera 22 – 29ê tebaxa 2015an de li Kitêbxaneya Kurdî li bajarê Stokholmê hat li dar xistin. Di vê civînê de li ser van babetan hat kar kirin: Ji ferhengoka Memdûh Birîfkanî ya dawîya dîwana wî, Hin peyvên ji derdora Bidlîs û Wanê, Devoka Berrîya Mêrdînê, Peyvên ji Gundê Mêrxasan ya Elîyê Evdirehman û Hin peyvên nenas / kêmnas. Ev hevalên han beşdarî civînê bûn: Mistefa Aydogan (Mêrdîn), Rojen Barnas (Diyarbekir), Elîşêr (Wan), Newzad Hirorî (Dihok), Rênas Awdal (Zaxo), Hemîd Kiliçaslan (Mêrdîn), Mahmûd Lewendî (Qerejdax), Emîn Narozî (Batman), Têmûrê Xelîl (Rewan), Reşo Zîlan (Agirî). Berhemên ji xebata civînê li vê jêrê têne pêşkêş kirin. Devokê berriya Mêrdînê IX kurdî kûçelanî: kolanî kûçelan kuçik kufik kufkufe kulab kulmoz kulorîk: xilorîk kulpik kumika dîk: tarik, tar, popelîsk, kûfik, şehik kumik kupandin, gupandin kurkutandin: zilqutandin kurkutîn: zilqutîn kurm: kirm kurreder: qurreder! kurûze kusp kutan: qutan, deq, aşî, aşle kwîrik: korik labût: labîte lal tirkî başıboş, hayta köpekleri öldürmek için verilen iğneli veya zehirli ekmek ocak küf palavracı koyun kuyruğunun ucu eşek arısı yuvası ekşili sulu köfte duvarda küçük zula ibik kavuz darp sonucu içe çökme veya şişme kırpıştırmak kırpışmak 1. kurtçuk, kurt 2. solucan 3. istek, arzu elin körü! düzine 1.iyi pişmemiş ve yağsız yemek 2. posa aşı buğday sürmesi övendirenin yassı demir başlığı arîklêxistî: dewlêxistî, xwelîkîbûn lank: tûş, toş laq 1. dilsiz 2. gülmekten veya ağlamaktan sesin çıkmaması 3. bir şeyin kendi ekseni etrafında son süratle dönmesi külleme hastalığı yassı oyun taşı kaburga ve kasık arası ince et tabakası lêç: mawinc lêf: lehf lîtir, ritil lolijandin: lewlijandin, lolijîn: lewijîn, şewişîn, veşewişîn lotik: lîtik dan lotikan: lîtik dan eğri dağ eteği batman yalpalatmak, sendeletmek yalpalamak, sendelemek hoplama zıplama sevinçten oynamak, hoplayıp zıplamak laş lebîxe: lepoxe: kulîlka hîro di nav şîr de dikelînin û arvan pê de dikin, ji bo nexweşîya heftûzkê 1. vücut 2. ceset ilaç olarak kullanılan lapa fransizî vagabond, errant pain empoisonné ou piégé d’aiguilles pour tuer les chiens nuisibles âtre, foyer moisissure mythomane, fieffé, menteur pointe de la queue du mouton nid de frelons soupe aux boulettes petite niche crête glume cabosser faire cligner cligner 1. larve 2. ver 3. envie 1. nourriture dure à avaler, saloperie 2. interj. ta gueule! douzaine 1. plat mal cuit et qui manque du beurre 2. lie vaccin rouille (de blé) grattoir (de charrue) 1. muet 2. qui perd la voix sous le coup de l’émotion 3. rotation à vive allure mildiou caillou lisse de jeu mince couche de viande entre les côtes et à l'aine 1. corps 2. dépouille onguent obtenu en faisant bouillir des fleurs de bîro dans du lait épaissie de farine pour soigner l’hydrosadénite suppurée (heftûzk) incliné piémont unité de poids (voir ritil) faire vaciller, faire osciller, chanceler vaciller, tituber sautillement, gambade gambader de joie, sautiller Amadekar: Hemîd KILIÇASLAN îngilîzî idler pinned or poisoned bread to kill the dogs fireplace mould arrant liar tip of the tail (of sheep) wasp nest bulgur-dumpling soup small stash on the wall crest glume to buckle to blink to blink 1. larva 2. worm 3. desire 1. damned stuff (used of something harmful to eat, drink, smoke, etc.) 2. shut up! dozen 1. unwell cooked and unwell oiled food 2. bagasse (left after fruits or vegetables have been crushed) vaccine tilletia tritici a piece of flat metal mounted on a stick used to clean the mud off a plow 1. dumb 2. becoming paralyzed after intense laughing or crying 3. rotating extremely fast mildew flat game stone thin layer of meat between the ribs and groin 1. body, carcass 2. corpse mush used as a medicament aslope foot of a mountain unit of weight to wobble, to totter to wobble leap to leap Hin peyvên kêmnas – nenas (II) kurdî celx: qelşên di dîwaran de cergî: jirgî circir cû: cûh, gamêşê nêr cûr: hirsim, qore, qorix cûr <cûrê kêrwêşkan> curne, cirnexweş çarbask çaybejî: çaya bejî çêrî: çêrîk, çiqlik, tilmizk, siqilk, cirdik, utifk çermiqandin: qirçimandin çeycag çil dan xwe: çil dan, xwe hilavêtin, xwe çeng kirin, xwe zer kirin çitan: kitan çirtik çit û pit, çiplaz, gebaz, nêrûmê, kebaz, çitepit: çixizî kirin: gizî kirin, xayîntî kirin dabeştin: dapeştin, peşikandin, kezixandin, kezaxtin, kewişandin: kesixandin: >ez dadibejînim – min dabeşt darşeq: binmilk, golte, darê binçengan darşo: şûnik, şonik, keleşo delikandin: “erdê didelikînin” deriwandin: (dideriwîne, deriwand, bideriwîne!), deribandin derzeneka piştê destexweh destik: kostek destkûs: casûs destpêketî devlû: ko, kuh, ne tûj dilbêş elk: pîrelk tirkî yarık, çatlak -den beri fermuar camız koruk in tavşan ini sevimsiz, sıkıcı, huysuz kopça, agraf yabani çay şıngıl, çıngıl buruşturmak, büzmek kümesten yumurtayı çıkartmak için kullanılan çekecek hoplamak fransizî fente, fissure depuis fermeture éclair buffle raisin vert antre, trou trou à lièvres déplaisant agrafe thé sauvage grapillon froisser pince en bois pour retirer les œufs du nid sautiller îngilîzî crack since zipper water buffalo unripe grape hole rabbit hole unlovely, unpleasant hook and eye closures saga bunch of a cluster to wrinkle, crumple a stick used to remove the eggs from poultry to jump koltuk değeneği çamaşır tokacı 1. düzeltmek 2. sıvamak yorgan sırımak béquille battoir 1. ratisser 2. enduire faufiler, une couette crutch clothers wringer 1. to level 2. to daub to line a quilt kadın baş örtüsü etek saçağı çıtçıt hile yapmak budamak omurga kadınlarda candan arkadaşlık çöpçatan casus işlenmiş kör yufka yürekli alkarısı êtir: sebir êxle ferferk: keps, derdekopan, sereseme, xuy (bi xuyê ketin) fîşekkêş gêleşok: gelemşe gêlma gavanî: girara gavanan sabır at, katır veya eşek sürüsü epilepsi gepiçîn gepiçandin gerdelor: hereba gerelawjanê gelmû kırışmak, buruşmak kırışık buruşuk hale getirmek hortum sıra ile türkü söyleyerek yapılan eğlence toplantısı kıl ve yün karışımı iplik girjbûn gîrhe: kevz gîvir: 1.pisîkê nêr; 2. pisîkê nêr yê mezin ganboxe gîzirgo kramp yosun 1. eril kedi 2. yaşlı eril kedi yaşlı eril kedi çalılara takılan yapağı porê gelmû gêtir: gêt gidavk gijmûrandin gijmûrek gijok : givêj gildik, bişkul gorî: dor, ger <gorîya min e> = dora min goştî -4- Amadekar: Reşo ZÎLAN sürme (tüfekte) karışıklık, kargaşa, dağınıklık 1. sığırtmaçların evlerden toplayıp tek bir kaba koydukları yemek 2. karman çorman kırlaşmış saç baldır kar suyundan beslenen dere büzmek büzgü alıç 1. kığ 2. ince döşek sıra 1. yeni doğmuş bebeklere bağırsaklarının çalışması için verilen şekerli veya şekersiz anne sütü 2. ev için besiye çekilmş hayvan 3. tuzlanıp kışa kaldırılan et 4. etli yemek foulard de femme couvrant la tête frange d’une jupe bouton de pression tricher élaguer épine dorsale sœur de cœur, meilleure amie marieuse espion travaillé, entamé aveugle tendre créature féminine mythique, de grande taille, aux seins généreux et à la chevelure abondante, qui enlève les hommes. selon les croyances populaires, pour s’en débarrasser, il faut lui piquer le sein avec une aiguille patience troupeau d’ânes de mules ou de chevaux épilepsie levier d’armement tohu-bohu, confusion 1. pot pourri de plats offerts au bouvier 2. méli-mélo être froissé, se froisser froisser, friper tourbillon réunion festive où les convives chantent à tour de rôle fil fait d’un mélange de poils et de fils de laine cheveux gris cuisse torrent alimenté par la fonte des neiges froisser froufrou aubépine 1. crottin 2. matelas fin crampe mousse 1. chat 2. vieux chat vieux chant flocons de laine qui s’accrochent aux buissons lors du passage du troupeau tour 1. lait de mère sucré ou non donné aux nourrissons 2. animal engraissé 3. viande salée pour la conservation 4. plat de viande en sauce women headscarf skirt fringe press stud to cheat to prune spine blood sisters matchmaker spy processed blunt tenderhearted al, hal patience horse, mule or donkey herd epilepsy bolt disarrangement, clutter 1. various dishes collected by cowheard from different houses and put in the same bowl 2. higgledy-piggledy to be wrinkle, be crumple to wrinkle, crumple whirlwind meeting held with entertainment by singing ballads hair and wool blend yarn gray hair thigh rivulet to gather gathers haw 1. sheep, goat, or camel turds 2. thin mattresses cramp moss 1. male cat 2. old male cat old male cat wool peace which has been installed in the bushes during passing of sheep turn 1. process of given breast milk with or without sugar to operate intestine of he newborn 2. fattened sheep or cattle for own use 3. salted meat to be used in winter 4. meat dish Kurmancî hejmar - 56 - Ji ferhengoka Memdûhê Birîfkanî ya dawîya dîwana wî -1kurdî tirkî A fransizî Amadekar: Emîn NAROZÎ îngilîzî tatarcık sorun, mesele aşırı ağlama (çocuklar için) azmak, kızmak, kızışmak azdırmak, kızdırmak eşekarısı akar çelme karmakarışık karmakarışıklık yem sert, demir gibi phlébotome problème pleurnicherie, pleurs à chaudes larmes s’emporter fâcher, excéder frelon propriété, possession croche-pied embrouillé, confus confusion, embrouillamini fourrage dur (comme le fer) phlebotomus, sandfly problem intense cry (of childern) to be or get stirred up, be agitated, to stir up, agitate hornet property trip up entangle, chaotic, complicated entanglement, complication, complaxity fodder, forage very hard bakûre: gopal barove: barana dijwar di gel bayê beldîk: çar rojên dawî yên kanûna yekê belik berav beraze berbiyav: berbihav, hewşa malê bevil: hempa bêldoxe: çar rojên pêşî yên kanûna duyemîn bêmik: dendik bêteşe bindok: telpa binê rûn binecih: niştecih, xelkê cih binekok binwaşe: binwaş, hîm, xîm, binyad birçêlk: hêrik bîtik: bûkik, bîk birûsî: birûsk baston rüzgarla karışık şiddetli yağmur aralık ayının son dört günü polip bileği 1. kiriş, 2. manivela avlu emsal, denk ocak ayının ilk dört günü çekirdek biçimsiz, kaba yağ tortusu yerli, yerleşik esas, asıl temel kursak gözde çıkan arpacık şimşek canne, crosse tempête de vent et de pluie, bourrasque de pluie les quatre derniers jours de décembre polype pierre à aiguiser 1. solive, poutre 2. levier, manivelle cour alter égo, pair, équivalent les quatre premiers jours de janvier graine difforme, distordes résidu du beurre fondu habitant, résident origine base, fondation, fondement gésier orgelet éclair shepherdstick, stick rainy wind last four days of december polyp sharpening stone 1. balk, beam 2. lever, manivelle yard equivalent the first four days of january seed, kernel distorted butter sediment native, inhabitante, resident origin base, ground gizzard sty on the eyelid lightning cewî: stirk cû: cew, hevring, qilix reçine kırkı résine tonte, ciseaux de tonte des moutons resin shearing çemiyan: çemîn çîng çînganê eğilmek, bükülmek ebe yeri saklambaç se pencher, s’incliner cible, dans un jeu cache-cache to bend, to bow target hide-and-seek (play) axwîrk: axûrk arîşe arînk azirîn azirandin siting: stêng aqar alînk: pêalînk aloz alozî alîk: alif, êm ahîn: hesinî, hişk B C Ç kurdî pûsî: xûsar, qir, xwîsî qal:1. kad, çêl, çêlî, gilî, behs 2. qan qedar: xedar seyîs siteqirîn: seqirîn şevûka reş weyne: werîne, bîne, biîne, bihîne! wîlandin xirmijîn: xilmaş bûn, xirmaş bûn xişikandin: xuşikandin zalp: zerp zax zulf Kurmancî hejmar - 56 - Ji Gundê Mêrxasan ya Elîyê Evdirehman (II) tirkî kırağı 1. bahis, söz 2. oyunda sayı gaddar seyis, at bakıcısı rahatlamak, istikrara kavuşmak uğursuz gece, meşum gece getir! mırıldamak (şarkı/ türkü) uyuklamak sürüklemek güçlü mağara zülüf fransizî brouillard 1. parole 2. point (dans un jeu) brutal, injuste palefrenier s’apaiser, se calmer nuit néfaste amène, apporte ! fredonner somnoler trainer fort, puissant caverne cheveu, boucle de cheveux Amadekar: Têmûrê XELÎL îngilîzî hoarfrost, rime 1. talk 2. point (game) brutal, inhuman hostler to relax, to get rest illfated night bring! to mumble to fall asleep to drag behind strong, hard cave lovelock -3- guhik guhkê masîyan gulank: gulale, tûncik, çûncik gulang: bisk, zilf gulbe guv: <tu çima guv î?>, guhişî haya hebing: hebin hêke hekûke, kanala avê ateşli el silahlarında arpacık kanatları tatlı su midyesi kahkül zülüf gurup düşünceli, dalgın haberi olan, bilen çadırı kazıklara bağlama ipi küstah, utanmaz su kanalı Hin peyvên ji derdora Bidlîs û Wanê kurdî nifs: mifs, mifsik, sefînk liha: <birayê lihê/liha> dezbînûk/dezbêng, dezbilînk moçik tilgez: tênşîr, şîregerm, şîrogermî, tîngerm, golm gûzik kezixîn geve takon pêbên samêtil: xenîke, benkulabe, bendikê kulabê, qetikê kulabê bercil çelome maxir darkaş berpişt rist: pezbend, derzbend fransizî filtre vrai, authentique bande de tissu qui maintient un bébé dans son berceau spatule en bois yemeği karıştırmada kullanılan enli tahta çakıl gravier viraj tournant, virage değirmenin tahılı iyi öğütmemesi durumu état de grains mal moulus, mal moulu budamak élaguer ceviz zarı membrane du cerneau de noix olgunlaşmamış meyve fruit vert, immature taş yığını amas de pierres herbe très sèche kupkuru ot hayvan sürme çubuğu bâton de berger merdane rouleau de pâtissier mutfak cuisine yemeğe renk ve tat katmak için kullanılan condiment katkı maddeleri kepçe louche ılık tiède tirkî süzgeç asıl, öz <öz kardeş> bağırdak, bağıldak befşik: befş zigir: zuxur şiv: fetl karkîn rûdan kerik jûr kirre kelkele şepîk dolik: nabînk pêjxane tewaş palû: palîv, paldim, qûş simtin: simîn, simandin alîsk kezaxe pişbênik: şûtik, piştên berstûk: melîtk berukan: kevink hinûn hinûn kirin: hunin vewejartin: vedana erd gêlendî sîqal şaxik: quloç şinik: alaveke pîvanê (çar şinik tenekeyek e) xotax [oreillette) guidon et viseur de fusil écrevisse mèche de cheveux boucle de cheveux groupe pensif, méditatif informé, averti corde de fixation de tentes aux pieux insolent, effronté canal d’irrigation, rigole karabiber salamuraya yatırmak kebe kıl çadır parçalarının dikiminde kullanılan iplik hayvanların ayaklarını bağlamada kullanılan ip paldum delmek oyma kalemi el işi püsküllü hırka kuşak çocuk önlüğü kefiye sıva sıvalamak tarladan taşları ayıklamak küçük tırpan tırpana özgü bileyi taşı boynuzdan yapılan yağdanlık şinik boyunduruğa binip öküzleri süren çocuk boyunduruk çubuğunun bağı semeraltı çulu demir yaba istikamet çubuğu yük taşımada kullanılan ve tek parça ağaçtan oluşan kızak çul çobanın uyanmak için kendine ve belli bir koyuna bağladığı ip poivre noir être saumuré couverture en tissu du pétrin gros fil destiné à coudre les pièces d’une tente entrave en corde croupe percer, performer burin à bois chandail aux pompons tissés mains ceinture en tissu bavoir keffieh enduit enduire nettoyer un champ de ses pierres petit râteau pierre à aiguiser la faux corne à huile mesure de volume représentant environ 3 litres enfant juché sur le joug pour conduire les bœufs corde du manche de joug tapis de selle fourche en fer bâton de navigation traineau en une seule pièce de bois tissu grossier de bât corde que le berger attache à sa main et à un mouton pour le réveiller en cas d’agression wings of the front sights (of guns) river mussels bangs lovelock groupp lost in thought, absent-minded, pensive informed, knowing tent rope insolent, impudent, rude water channal Amadekar: ELÎŞÊR îngilîzî filter genuine the strap with which a baby is kept in its cradle wooden food mixing paddel gravel curve the state where the mill grinds grain badly to prune walnut membrane immature fruit pile of stones very dryed grass stick for drawing animals rolling-pin kitchen condiment scoop, soup ladle tepid, lukewarm black pepper to be brined felt piece used as a floor covering tent thread rope used to connect the legs of the animal crupper to bore, pierce, drill woodcarver handmade tassels cardigan cummerbund, girdle bib kaffiyeh, head wear coating to coat to remove stones from the field small scythe scythe sharpener oil horn peck child who rides plog animals while sitting on the yoke the rope of yoke bar saddle blanket pitchfork steering stick slide consists of a single timber used in carring loads gunny the rope which sheepherd ties to himself and one of the sheep to wake him KURMANCÎ MAGAZINE LINGUISTIQUE KURDE, supplément du Bulletin de liaison et d’information © INSTITUT KURDE DE PARIS, 106, rue La Fayette, 75010 Paris - France, Tel. : 00 33 (0)1 48 24 64 64, www.fikp.org Directeur de la publication : Reşo ZÎLAN, Réalisation : M. HASSAN Kurmancî hejmar - 56 - -1-