Palgaz İç Tesisat Teknik Şartnamesi İçin tıklayınız
Transkript
Palgaz İç Tesisat Teknik Şartnamesi İçin tıklayınız
PALGAZ DOĞALGAZ ĠÇ TESĠSAT TEKNĠK ġARTNAMESĠ (BĠNALAR ĠÇĠN) (2015) 0 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü kopyası geçersizdir. İçindekiler Tablosu AMAÇ,KAPSAM,DAYANAK,AÇIKLAMA ........................................................................................... 4 1.1 Amaç ................................................................................................................................................. 4 1.2 Kapsam ............................................................................................................................................. 4 1.3 Dayanak............................................................................................................................................. 4 1.4 Açıklama ............................................................................................................................................ 4 2 ATIF YAPILAN STANDARTLAR VE/VEYA DÖKÜMANLAR .............................................................. 4 3 TANIMLAR ....................................................................................................................................... 13 3.1 Ġç Tesisat: ........................................................................................................................................ 13 3.2 Dağıtım Ģebekesi:............................................................................................................................. 13 3.3 Servis hattı: ...................................................................................................................................... 13 3.4 Bağlantı hattı: ................................................................................................................................... 13 3.5 Sertifika: ........................................................................................................................................... 13 3.6 Sertifikalı firma: ................................................................................................................................ 13 3.7 Isıtma: .............................................................................................................................................. 13 3.8 Isıtma Tesisi: .................................................................................................................................... 13 3.9 Evsel ve Küçük Tüketimli Ticari Tesis: .............................................................................................. 13 3.10 Merkezi Isıtma Tesisi: ................................................................................................................. 13 3.11 Doğal Gaz : ................................................................................................................................ 13 3.12 Brülör:......................................................................................................................................... 13 3.13 Tam Yanma: ............................................................................................................................... 14 3.14 Vent Hattı: .................................................................................................................................. 14 3.15 Alçak Basınçlı Buhar Kazanı: ...................................................................................................... 14 3.16 Yüksek Basınçlı Buhar Kazanı: .................................................................................................. 14 3.17 Isı Gücü: ..................................................................................................................................... 14 3.18 Anma Isı Gücü ( Qn ): ................................................................................................................. 14 3.19 Anma Isı Gücü Alanı ( An ): ......................................................................................................... 14 3.20 Isıtma Yüzeyi ( F ): ...................................................................................................................... 14 3.21 Atık Gaz:..................................................................................................................................... 14 3.22 Valf ( Ventil ): .............................................................................................................................. 14 3.23 Vana: .......................................................................................................................................... 14 3.24 Sayaç: ........................................................................................................................................ 14 3.25 Gaz Teslim Noktası:.................................................................................................................... 15 3.26 Gaz Teslim Noktası Regülatörü:.................................................................................................. 15 3.27 Domestik Regülatör : .................................................................................................................. 15 3.28 Rakor:......................................................................................................................................... 15 3.29 Filtre : ......................................................................................................................................... 15 3.30 Test Nipeli: ................................................................................................................................. 15 3.31 Gaz Kontrol Hattı (Gas Train): ..................................................................................................... 15 3.32 Tabii Havalandırma Sistemi: ....................................................................................................... 15 3.33 Cebri (Mekanik) Havalandırma Sistemi:....................................................................................... 15 3.34 Alt Havalandırma: ....................................................................................................................... 15 3.35 Üst Havalandırma: ...................................................................................................................... 15 3.36 Üst Isıl Değer: ............................................................................................................................. 15 3.37 Alt Isıl Değer: .............................................................................................................................. 15 3.38 Wobbe Sayısı: ............................................................................................................................ 16 3.39 Gaz Modülü: ............................................................................................................................... 16 3.40 II. Gaz Ailesi: .............................................................................................................................. 16 3.41 Bina Bağlantı Hattı : .................................................................................................................... 16 3.42 Kolon Hattı: ................................................................................................................................. 16 3.43 Ana Kesme Vanası (AKV): .......................................................................................................... 16 3.44 Tesisat Galerisi: .......................................................................................................................... 16 3.45 Tesisat ġaftı:............................................................................................................................... 16 3.46 Tesisat Kanalı: ............................................................................................................................ 16 3.47 Toplam Kapasite: ........................................................................................................................ 16 3.48 Kazan: ........................................................................................................................................ 16 3.49 Boyler: ........................................................................................................................................ 16 3.50 Kat Kaloriferi: .............................................................................................................................. 16 3.51 Kombi: ........................................................................................................................................ 16 1 1 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü kopyası geçersizdir. 4 5 6 7 8 3.52 ġofben: ....................................................................................................................................... 17 3.53 Soba: .......................................................................................................................................... 17 3.54 Hava Isıtıcısı: .............................................................................................................................. 17 3.55 Radyant Isıtıcı: ............................................................................................................................ 17 3.56 A Tipi Cihazlar ( Bacasız Cihazlar ): ............................................................................................ 17 3.57 B Tipi Cihazlar ( Bacalı Cihazlar ): ............................................................................................... 17 3.58 B1 Tipi Cihazlar ( Vantilatörlü – Bacalı Cihazlar ): ....................................................................... 17 3.59 C Tipi Denge Bacalı ( Denge Bacalı – Hermetik Cihazlar ):.......................................................... 17 3.60 YoğuĢmalı Cihazlar: .................................................................................................................... 17 3.61 Ocak: .......................................................................................................................................... 17 3.62 Baca Klapesi:.............................................................................................................................. 17 3.63 Baca Sensörü ( Atık Gaz AkıĢ Sigortası ): ................................................................................... 17 3.64 Atık Gaz ÇıkıĢ Borusu ( Duman Kanalı ):..................................................................................... 17 3.65 Baca: .......................................................................................................................................... 17 3.66 Baca ġapkası:............................................................................................................................. 18 3.67 Etkili Baca Yüksekliği: ................................................................................................................. 18 3.68 Müstakil ( Bireysel ) Baca: ........................................................................................................... 18 3.69 Ortak Baca ( ġönt Baca ): ........................................................................................................... 18 3.70 Adi Baca: .................................................................................................................................... 18 3.71 Hidrolik Çap: ............................................................................................................................... 18 3.72 Sayaç Bağlantı Hattı: .................................................................................................................. 18 3.73 Tüketim Hattı: ............................................................................................................................. 18 3.74 Ayrım Hattı: ................................................................................................................................ 18 3.75 Cihaz Bağlantı Hattı: ................................................................................................................... 18 3.76 Hat Numarası: ............................................................................................................................ 18 3.77 Metreküp (m³): ............................................................................................................................ 18 3.78 Gaz Basıncı: ............................................................................................................................... 18 3.78.1 Statik Gaz Basıncı (Pst): ...................................................................................................... 18 3.78.2 Dinamik Gaz Basıncı(Pd): .................................................................................................... 18 3.78.3 ġebeke Gaz Basıncı:........................................................................................................... 18 3.78.4 Bağlantı basıncı: ................................................................................................................. 18 3.78.5 Bek Basıncı:........................................................................................................................ 19 3.78.6 Meme Basıncı: .................................................................................................................... 19 GAZ TESLİM NOKTASI ................................................................................................................... 19 4.1 Servis Kutusu ve Regülatör Tipleri: ................................................................................................... 19 MALZEME SEÇİMİ ........................................................................................................................... 19 KURALLAR ...................................................................................................................................... 20 6.1 Malzeme ve özellikleri ...................................................................................................................... 20 6.1.1 Borular .................................................................................................................................... 20 6.1.2 Boru ekleme parçaları ............................................................................................................. 24 6.2 Boruların BirleĢtirilmesi ..................................................................................................................... 24 6.2.1 Çelik Borular ........................................................................................................................... 24 6.2.2 PE Borular : ............................................................................................................................ 24 6.2.3 Bakır Borular : ......................................................................................................................... 24 6.2.4 Onduleli Paslanmaz Çelikten Bükülebilir Hortum Takımları (BLH) ........................................... 25 İÇ TESİSAT BORU, TEÇHİZAT VE CİHAZLARIN YERLEŞTİRİLMESİ KURALLARI ....................... 25 7.1 Ġç Tesisat Hatları .............................................................................................................................. 25 7.2 Sayaçlar........................................................................................................................................... 29 7.2.1 Rotary ve Türbinli Sayaçların Montajı ...................................................................................... 31 7.3 Regülatör ve emniyet tertibatı ........................................................................................................... 31 7.4 Tamamı veya bir kısmı ahĢap binalarda gaz tesisatı ......................................................................... 32 7.4.1 Cihazların Bulunduğu Mahallerin Sadece Tavanı AhĢap Olan Yapılar; .................................... 32 7.4.2 Cihazların Bulunduğu Mahallerin Duvarları Lambri ( AhĢap ) Kaplı Yapılar; ............................. 32 7.5 Onduleli Paslanmaz Çelikten Bükülebilir Hortum Takımları (BLH) .................................................... 32 7.5.1 Tanımlar ................................................................................................................................. 32 7.5.2 Malzeme ................................................................................................................................. 33 7.5.3 Destekler ................................................................................................................................ 34 7.5.4 Bükülebilme Özelliği ................................................................................................................ 35 7.5.5 ĠĢaretleme ............................................................................................................................... 35 7.5.6 BirleĢtirme Yöntemi ................................................................................................................. 36 7.5.7 BLH Tesisat Uygulamalarında Hesap Yöntemi ........................................................................ 36 GAZ TÜKETİM CİHAZLARININ BAĞLANTILARI VE YERLEŞTİRME KURALLARI ........................ 37 2 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü kopyası geçersizdir. 8.1 A tipi (Bacasız) Cihazlar ................................................................................................................... 37 8.2 B tipi (Fansız Bacalı) Cihazlar .......................................................................................................... 37 8.2.1 Cihazların Monte Edilemeyeceği Yerler ................................................................................... 37 8.2.2 Cihazların Monte Edilecekleri Yerler Ġçin Genel Kurallar .......................................................... 37 8.3 C tipi (Denge bacalı) Cihazlar ........................................................................................................... 37 8.3.1 Cihazların Montajının Yapılamayacağı Yerler .......................................................................... 37 8.3.2 Cihazların Montajının Yapılacağı Yerler Ġçin Genel Kurallar ..................................................... 38 8.3.3 Atık Gaz Tesisatı..................................................................................................................... 38 8.4 YoğuĢmalı Cihazlar .......................................................................................................................... 38 8.4.1 Yakma Havasını DıĢ Ortamdan Alan YoğuĢmalı Cihazlar ........................................................ 38 8.4.2 Yakma Havasını Bulunduğu Ortamdan Alan YoğuĢmalı Cihazlar............................................. 38 8.4.3 Atık Gaz Tesisatı..................................................................................................................... 39 8.4.4 BirleĢik (Kaskad) Baca Sistemi ................................................................................................ 39 8.4.5 Havalandırma Tesisatı ............................................................................................................ 40 8.4.6 YoğuĢma Sıvısının Tahliyesi ................................................................................................... 40 8.5 Radyant Tüplü Isıtıcı Sistemleri ........................................................................................................ 40 8.6 Elektrik Jeneratörleri......................................................................................................................... 40 8.6.1 Cihazların Monte Edilecekleri Yerler Ġçin Genel Kurallar .......................................................... 40 8.6.2 Elektrik Jeneratör Dairesinde Havalandırma ............................................................................ 41 9 KAZANLAR - MERKEZİ SİSTEM KAZANLARI ................................................................................ 42 9.1 Brülör ............................................................................................................................................... 42 9.1.1 Brülör Seçimi .......................................................................................................................... 42 9.2.6 Emniyet Tahliye Vanası (Relief valf) ....................................................................................... 43 9.3 Fanlı brülör gaz kontrol hattı ekipmanları .......................................................................................... 44 9.4 Havalandırma................................................................................................................................... 48 9.5 Elektrik Tesisatı ................................................................................................................................ 50 9.6 Kazan Dairelerinde Ġlave Tedbirler .................................................................................................... 50 9.7 Buhar Kazanlı Kazan Daireleri .......................................................................................................... 51 10 KONUTLARDA VE ISI MERKEZLERİNDE BACALAR ............................................................... 51 10.1 Adi Bacalar ................................................................................................................................. 51 10.2 Ortak (ġönt) Bacalar ................................................................................................................... 51 10.3 Müstakil (Ferdi) Bacalar .............................................................................................................. 51 11 GAZ TESİSLERİNİN İŞLETMEYE ALINMASI VE KONTROLÜ .................................................... 56 11.1 Boru Hatlarının Sızdırmazlık Deneyi............................................................................................ 56 11.2 Bacaların ve Cihazların Devreye Alınması ve Kontrolü ................................................................ 56 11.3 Doğalgaz Yakıcı Cihazların Periyodik Bakımı .............................................................................. 57 12 DOĞAL GAZ TESİSATINDA BORU ÇAPI HESABI ..................................................................... 57 12.1 Gaz tüketim cihazlarının tüketim değerleri ................................................................................... 57 12.2 Boru çaplarının hesaplanması ..................................................................................................... 58 12.2.1 Servis kutusu çıkıĢ dinamik basıncı 21 mbar olan tesisatların projelendirilmelerinde esas alınacak azami basınç kayıpları;........................................................................................................................ 58 12.2.2 Servis kutusu çıkıĢ basıncı 300 mbar olan tesisatların projelendirilmelerinde esas alınacak azami basınç kayıpları; .................................................................................................................................. 58 12.3 Ġç Tesisat Projelerinde Boru Çapı Tayininde Kullanılan Formüller ve Semboller ........................... 58 12.3.1 P≤ 50 mbar ve Q≤ 31 m³/h olan tesisatlar .......................................................................... 59 12.3.2 P ≤ 50 mbar ve Q > 31 m³/h olan tesisatlar ........................................................................ 60 12.3.3 Ġçerisinden 50 mbar üstü basınçlardaki gaz geçen tesisatlarda boru çapı hesabı ................. 60 12.4 Doğal gaz tesisatı boru çapı hesabında dikkat edilecek hususlar ................................................. 61 12.5 Doğal gaz tesisatı boru çapı hesabında kullanılan çizelge ve tablolar .......................................... 61 12.5.1 Çizelge 3 - EĢzaman faktörlerine bağlı debi tablosu ............................................................. 62 12.5.2 Çizelge 4 - AkıĢ hızı ve özgül sürtünme direnç kaybı tablosu(Çelik Boru için)....................... 63 12.5.3 Çizelge 5 - Boru ekleme parçaları kayıp değerleri ................................................................ 64 12.5.4 Çizelge 6 - Yerel basınç kayıpları ........................................................................................ 65 12.5.5 Çizelge 7 - Bakır borular için max. debi ve çapa bağlı olarak akıĢ hızı (v) ve özgül sürtünme basınç kaybı (pr/l) tablosu .............................................................................................................................. 66 12.5.6 Tablo 11 - Toplam ξ (Sürtünme kayıp) değerleri tespit tablosu ............................................ 67 12.5.7 Tablo 12 - Boru çapı hesaplama tablosu.............................................................................. 68 12.5.8 Çizelge 8 TS EN 15266 – BLH Hortum Takımları AkıĢ Hızı ve Özgül Sürtünme Direnç Kaybı Tablosu 69 13 İÇ TESİSATTA GAZ KAÇAĞINA KARŞI ALINACAK TEDBİRLER ............................................. 70 3 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü kopyası geçersizdir. 1 AMAÇ,KAPSAM,DAYANAK,AÇIKLAMA Amaç 1.1 Bu teknik Ģartnamenin amacı, doğalgazın tüketimine yönelik olarak kullanılacak her türlü cihaz, ekipman ve tesislerin ulusal ve/veya uluslararası Standartlara, EPDK yönetmeliklerine uygun olarak can ve mal emniyetini sağlayacak Ģekilde tesis edilmesini belirleyen esasları düzenlemektir. 1.2 Kapsam Bu teknik esaslar, doğal gaz teslim noktasından beslenen ve bina ve/veya arsa içine tesis edilen; Doğal gaz cihazlarına, Bu cihazları besleyen gaz tesisatına, Yanma sonucu meydana gelen atık gazlara ait duman bacası ve kanallarına, ait proje ve detaylarının düzenlenmesi, yerleĢtirilmesi ile doğal gaz tesisatı denendikten sonra iĢletmeye alınması; iç tesisatta meydana gelmesi muhtemel gaz kaçakları durumunda uyulması gereken kuralları kapsar. 1.3 Dayanak 4646 Sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu uyarınca çıkarılan Doğal Gaz Piyasası Ġç Tesisat Yönetmeliği 7. maddesine göre düzenlenmiĢtir. 1.4 Açıklama Bu Teknik Esaslar incelenirken adı geçen bütün standartlar ve mevzuatların güncel hali dikkate alınmalıdır. Bu Ģartname de belirtilmemiĢ olan diğer mevzuattan kaynaklanan yükümlülüklere uyulması zorunludur. 2 ATIF YAPILAN STANDARTLAR VE/VEYA DÖKÜMANLAR Bu standarda diğer standart ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiĢ ve aĢağıda liste halinde verilmiĢtir. STANDART NO TARİH AÇIKLAMA 1 TS EN 297 28.09.1995 Gaz yakan merkezi Isıtma kazanları -Anma ısı yükü 70 kW'ı Aşmayan atmosferik brülörlü B11 ve B11BS Tipi Kazanlar 2 TS EN 483 29.03.2001 Kazanlar - Merkezi Isıtma-Gaz Yakan -Anma Isı Yükü 70 kW'ı Aşmayan C tipi Kazanlar 28.09.1995 Gaz Yakan Merkezi Isıtma Kazanları-Anma Isıtma Kazanları-Anma Isı Yükü 70 kW'ı Aşmayan Kombine Kazanlar (Birleşik Isıtma Cihazları 'Kombi") Sıcak Kullanım Suyu Üretimi İçin Belirli Şartlar 3 TS EN 625 4 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü STANDART NO TARİH AÇIKLAMA 4 TS EN 677 03.04.2007 Gaz yakan merkezî ısıtma kazanları - Anma ısı girdisi 70 kW’ı aşmayan yoğuşmalı kazanlar için belirli şartlar 5 TS 12514 15.12.1998 Birleşik Isıtma Cihazları "Kombi" Gaz Yakan, Atmosferik Brülörlü-Anma Isı Gücü 70 kW'ı Geçmeyen-Montaj Kuralları 6 TS 615 EN 26/A1 TS 615 EN 26/A2 TS 615 EN 26/A3 TS 615 EN 26+AC 29.04.2010 Ani su ısıtıcılar(Şofbenler)- Gaz yakan, Atmosferik brülörlü TS EN 1266 30.01.2007 9 TS EN 12953-2 :2012; TS EN 12953-2 :2013; TS 377-3...12EN 12953-3… TS 430 12 29.04.2005 20.11.1984 Isıtıcılar ( Sobalar ) – Gaz Yakan, Müstakil, Konveksiyonlu –Yanma Havası ve/veya Yanma Ürünleri Bir Fan Yardımıyla Sevk Edilen Kazanlar, çelik malzemeden ( kaynaklı ) silindirik Kazanlar – Dökme demirden 10 TS 497 10.04.1991 Kazanlar – Çelik malzemeden ( Kaynaklı ) 11 TS EN 656 10.05.2001 Gaz yakan merkezi ısıtma kazanları – anma ısı yükü 70 kW-300kW olan atmosferik B Tipi kazanlar 12 TS 4040 25.10.1983 Kazanlar- Isı Tekniği ve Ekonomisi Açısından Aranacak Özellikler 13 TS 4041 25.10.1983 Kazanlar- Anma Isı Gücü ve Verim Deneyleri Esasları 14 TS CR 12952-1 TS CR 12952-2…….7 17.04.2007 31.01.2012 12.06.2013 7 8 Su borulu kazanlar ve yardımcı tesisatları Basınç Ölçerler-Bölüm 1: Burdon Borulu Basınç Ölçerler-Boyutlar, Ölçme, Özellikler ve Deneyler, Bölüm 2: Basınç Ölçerler İçin Seçim ve Montaj Tavsiyeleri, Bölüm 3: Diyaframlı ve Kapsüllü Basınç Ölçerler Boyutlar, Ölçme, Özellikler ve Deneyler 15 TS EN 837-1, TS EN 837-2, TS EN 837-3 21.10.1997 23.12.1997 16 TS 901-1 EN 13162 : 2005 (Kısmen); TS 901-2 :2009 (kısmen) 09.04.2009 Lifli ısı ve ses yalıtma malzemesi 17 TS 2838 16.06.1977 Alçak basınçlı buhar üreticilerinde güvenlik kuralları 18 TS EN 7641 23.01.2007 Basınçlı Cihazlar – Terminoloji ve Semboller Basınç, Sıcaklık ve Hacimler 5 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü STANDART NO TARİH AÇIKLAMA 19 TS 3419 24.04.2002 Havalandırma ve iklimlendirme tesislerinin projelendirilmesi kuralları. 20 TS 3541 05.04.1983 Mineral Liflerden Isı Yalıtım Malzemesinin Isıtma ve Havalandırma Tesisatına Uygulanması Kuralları 21 TS EN 303-3/A2 TS EN 303-3/AC 20.07.2006 24.04.2007 Kazanlar Cebri Çekiş Brülörlü KazanlarBölüm 1: Terim ve Tarifler Genel Özellikler Deneyler ve İşaretleme Bölüm 3: Merkezi Isıtma KazanlarıGaz Yakan- Kazan Gövdesi ve Cebri Çekişli Brülörden Meydana Gelen Sistem 22 TS 377-6 EN 12953-6 :2005 29.04.2005 Silindirik kazanlar - Bölüm 6: Kazan donanımı için özellikler 23 TS EN 12952-1 :2007; TS EN 129522 :2007; TS EN 12952-3 :2007; TS EN 12952-4 :2007; TS EN 12952-6 :2007; TS EN 12952-7:2007; TS EN 12952-8 :2007; TS EN 12952-9 :2007; TS EN 1295210 :2007; TS EN 12952-13 :2007; TS EN 12952-14 :2007; TS EN 12952-16 :2007; TS EN 12952-5 :2007; TS EN 1295215 :2007; TSE CR 12952-17 :2007; 17.04.2007 Su borulu kazanlar ve yardımcı tesisatları 24 TS EN 764-1 :2007 23.01.2007 25 TS EN 676+A2 05.04.2011 26 TS 11042 EN 298 :1996 27.09.2005 27 TS EN 613(geçerli) TS EN 613/A1 29.04.2002 19.01.2006 28 TS EN 416-1 13.07.2010 Isıtıcılar - Gaz yakan - Radyant boruluKonut dışı kullanımlar için - Tek brülörlü Tavana asılan - Bölüm 1: Emniyet 29 TS EN 419-1 (İngilizce metin) 19.01.2010 Isıtıcılar- Gaz Yakan- Parlak RadyantTavana Asılan- Konut Dışı Mahallerde Kullanılan-Bölüm 1: Emniyet Kuralları 05.04.2011 Isıtıcı Sistemler- Radyant Tüplü- Gaz Yakan Çok Brülörlü- Tavana Asılan- Konut Dışı Kullanım İçin- Bölüm 1:Sistem D- Emniyet 30 TS EN 777-1,2,3,4 Basınçlı donanım - Bölüm 1: Terimler ve tarifler - Basınç, sıcaklık, hacim ve anma boyutları Brülörler - Otomatik üflemeli - Gaz yakıtlar için Gaz brülörleri – Fanlı veya Fansız - Gaz yakma tertibatları – Otomatik kontrol sistemleri Isıtıcılar- Müstakil- Gaz YakanKonveksiyonlu 6 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü STANDART NO TARİH AÇIKLAMA 31 TS EN 13410 08.01.2003 Radyant Isıtıcılar-Gaz Yakan-Tavana AsılanKonut Amaçlı Kullanılmayan Binalar için Havalandırma Kuralları 32 TS 11382 28.04.1994 33 TS EN 1856-1 :2006 (-); TS EN 1856-2 :2006; 12.10.2006 34 TS 11384 28.04.1994 Bacalar-Konut vb. Bina Bacaları-Ekleme Parçaları Tasarım ve Yapım Kuralları 35 TS 11385 28.04.1994 Bacalar – Konut vb. binalar için deney bacaları deneyleri için şartlar ve değerlendirme kriterleri 36 TS 11386 28.04.1994 Bacalar-Konut ve Benzeri Binalar İçinTasarım ve Yapım Kuralları 37 TS 11387 28.04.1994 Bacalar – Konut vb. binalarda baca temizleme tertibatı yapım kuralları 38 TS EN 13384-2+A1 :2012; 19.07.2012 Bacalar - Isı ve akışkan dinamiği hesaplama metotları - Bölüm 2: Birden çok ısıtma tertibatına bağlı bacalar 39 TS EN 13384-1+A2 :2012; 31.01.2012 Bacalar - Isı ve akışkan dinamiği hesaplama metotları - bölüm 1: Tek ısıtma tertibatına bağlı bacalar Bacalar – Çelik ( Endüstriyel ) Bacalar - Metal bacalar için kurallar – Bölüm 1: Hazır baca bileşenleri; Bacalar - Metal bacalar için kurallar - Bölüm 2: Metal astarlar ve baca bağlantı boruları Bacalar - Metal bacalar için kurallar - Bölüm 1: Baca sistemi bileşenleri 40 TS EN 1856 1,2 (İngilizce metin) 05.06.2012 18.12.2013 41 TS EN 1443 09.03.2006 Bacalar - Metal bacalar için gerekler Bölüm 2: Metal baca astarları ve baca bağlantı boruları Bacalar – Genel kurallar Bacalar - Kil veya Seramik Baca Elemanları Özellikler ve Deney Metotları; TS EN 1457/AC :2006; TS EN 1457-1 :2012; 12.10.2006 TS EN 1457-1 :2012; 12.04.2012 44 TS EN 1859+A1 :2013; 18.12.2013 Bacalar: Metal bacalar. Deney metotları 45 TS 11 EN 10242(geçerli) 26.04.2000 Boru Bağlantı Parçaları- Dökme Demir Temperlenmiş, Diş Açılmış 46 TS 61 1,2,3...65 19.04.1994 Bağlama Elemanları-Vidalar 47 TS 2649 :2013; 09.10.2013 Boru bağlantı parçaları - Çelik (Kaynak ağızlı, vida dişli veya flanşlı) 42 Bacalar - Duman yolu astarlı kil/seramikten olan bacalar - Bölüm 1:Kuru şartlarda çalışan duman yolu astarlar - Gerekler ve deney yöntemleri; 7 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü STANDART NO TARİH AÇIKLAMA 48 TS 11505 13.12.1994 Boru ekleme parçaları – sökülebilir – metal gaz boruları için 49 TS 11 EN 10242 26.04.2000 Boru bağlantı parçaları: Dökme demir, Temperlenmiş, diş açılmış. 50 TS 931 EN 10241 08.02.2005 51 TS EN 88-1,2 24.04.2008 52 TS EN 334+A1 23.03.2010 Gaz basınç regülatörleri – Giriş basıncı 100 bar’a kadar olan 55 TS 5826 29.04.1988 Reglaj kuralları – Doğal gaz bölge regülatörleri için. 54 TS 10624 :2009; 28.05.2009 Gaz regülatörleri - Yanıcı gazlar (doğalgaz ve hava gazı) için - Giriş basıncı 0,02 mpa 0,4 mpa (0,2 bar - 4 bar) olan 55 TS EN 161 (İngilizce Metin) 06.12.2007 Otomatik kapama valfleri – Gaz brülörleri ve gaz cihazları için Boru bağlantı parçaları çelik vidalı Gaz cihazları için basınç regülatörleri ve birleşik emniyet tertibatları – Bölüm 1: Basınç regülatörleri – Giriş basıncı 500 mbar’a kadar (500 mbar dahil) -Bölüm 2: Basınç regülatörleri - Giriş basıncı 500 mbar’dan 5 bar’a kadar (5 bar dahil) Vanalar - Dağıtım vanaları (Boru hatlarında kullanılanlar hariç) - Küresel - Yanıcı gazlar için (Doğal gaz ve sıvılaştırılmış petrol gazı “LPG”) - Anma çapı DN 65 ila DN 500 (dâhil) ve anma basıncı PN 25’e eşit veya daha büyük olan Vanalar-Bina Gaz Tesisatı İçin-Elle Kumandalı-Küresel ve Dipten Yataklı Konik Tapalı Vanalar 56 TS 9809/T1 28.04.2009 57 TS EN 331 23.03.1999 58 TS EN 1643 06.03.2008 59 TS 10276 22.04.1992 60 TS 5477 EN 12261/T1 13.01.2011 Filtreler - Dahili Gaz Tesisatlarında Kullanılan Gaz sayaçları - Türbin tipi sayaçlar 61 TS 5910 EN 1359:1999/A1:2008/T2 29.03.2011 Gaz sayaçları – Diyaframlı 62 TS EN 12480 17.04.2008 Gaz sayaçları – Döner yer değiştirmeli gaz sayaçları 28.05.2009 Metal Hortum Takımları-Ondüleli-ÇelikBina içinde Kullanılan-Gaz Yakan Cihazların (0,5 bar’dan (0,5 bar dâhil)16 bar’a kadar) Emniyetli bağlantısı İçin 63 TS 10670/T3 Vana doğrulama sistemleri - Gaz brülörleri ve gaz yakan cihazların otomatik kapama vanaları için 8 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü STANDART NO TARİH AÇIKLAMA 64 TS EN 15266 :2010; 04.02.2010 Hortum takımları - Gaz için - Binalarda kullanılan - Ondüleli bükülebilir - Paslanmaz çelikten - İşletme basıncı 0,5 bar’a kadar 65 TS 10880 21.04.1993 Kompansatörler - Çelik Körüklü - Gaz Boru Hatları ve Tesisatında Kullanılan 66 TS 11394+T3 28.05.2009 Metal olmayan hortum takımları - Gaz yakan cihazların (10 kPa'a kadar) emniyetli bağlantılarında kullanılan - Bağlantı fişli gaz hortumları ve gaz bağlantı armatürleri 67 TS EN 14800 (Direktif:89/106/EEC ) 28.05.2009 Metal hortum takımları – Ondüleli – Çelik – Bina içinde kullanılan - Gaz yakan cihazların emniyetli bağlantısı için 68 TS 6114 08.11.1988 Gaz yakan ev aletleri için spiral hortumlu bağlantı elemanları Yanıcı akışkanlar için boru hatları - Çelik borular - Teknik teslim şartları - Bölüm 1: Sınıf a özellikli borular 69 TS EN 10208-1 :2011; TS EN 10208-2 :2011; TS ISO 3183 :2012; 22.11.2011 12.04.2012 Yanıcı akışkanlar için boru hatları - Çelik borular - Teknik teslim şartları - Bölüm 2: Sınıf b özellikli borular Petrol ve doğalgaz sanayileri-Boru hattı ile taşıma sistemleri için çelik borular Plâstik boru sistemleri – Gaz yakıtların taşınmasında kullanılan - Polietilenden (PE) Plâstik boru sistemleri - Gaz yakıtların taşınmasında kullanılan - Polietilenden (PE) - Bölüm 3: Ekleme parçaları 70 TS EN 1555-1 TS EN 1555-2 TS EN 1555-3 :2013; TS EN 1555-3 :2012; 10.04.2013 19.07.2012 21.02.2013 71 TS ISO 3183 :2012; 12.04.2012 Petrol ve doğalgaz sanayileri-Boru hattı ile taşıma sistemleri için çelik borular 72 TS EN 14336 06.12.2007 Isıtma sistemleri - Binalar için - Su esaslı ısıtma sistemlerinin tesisi ve işletmeye alınması 73 TS 2164:1983/T3 14.07.2011 Kalorifer tesisatı projelendirme kuralları 9 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü STANDART NO TARİH 17.04.2002 17.04.2002 26.04.2003 10.05.2001 23.03.2010 02.03.2010 17.04.2007 12.04.2004 13.01.2011 AÇIKLAMA Katodik koruma- Deniz suyunda- Genel prensipler Katodik koruma- Deniz altındaki boru hatları Katodik koruma - Gömülü veya suya daldırılmış metalik yapılar için - Boru hatları için genel prensipler ve uygulama Katodik koruma- Toprağa gömülmüş veya suya daldırılmış çelik boru hatlarının katodik korumayla korozyona karşı korunması- Dış organik kaplamalar- Bantlar ve büzüşebilen malzemeler Çelik borular - Karada ve denizde döşenen boru hatlarında kullanılan - Korozyondan koruma için, sıvı uygulanan epoksi ile iç yüzey kaplaması Çelik borular ve bağlantı parçaları - Karada ve denizde döşenen boru hatlarında kullanılan - Çimento harcı ile iç yüzey kaplaması Kıyıda ve kıyıdan uzaktaki boru hatlarında kullanılan çelik borular ve bağlantı parçaları- Dış yüzeyi iki tabakalı olarak ekstrüzyona tabi tutulan polietilen esaslı kaplamalar Kıyıda ve kıyıdan uzaktaki boru hatlarında kullanılan çelik borular ve bağlantı parçaları- Haricen sıvı epoksi ve değişime uğramış epoksi kaplamalar Kıyı ve açık deniz boru hatları için çelik borular ve bağlantı parçaları-Harici kaplamalar için sıcak uygulanan bitümlü malzeme 74 TS EN 12473 :2002; TS EN 12474 :2002; TS 5141 EN 12954 :2003; TS EN 12068 :2001; TS EN 10339 :2010; TS EN 10298 :2010; TS EN 10288 :2007; TS EN 10289 :2004; TS EN 10300:2005 :2011; 75 TS 2192 21.04.1976 Kalorifer tesisatı yerleştirme kuralları. 76 TS EN 10289 12.04.2004 Çelik borular – Korozyona karşı koruma Maden Kömürü katranı epoksi reçinesi ile kaplanması kura 77 TS 5141 EN 12954 26.04.2003 Katodik koruma - Gömülü veya suya daldırılmış metalik yapılar için - Boru hatları için genel prensipler ve uygulama 78 TS 5827 29.04.1988 Bina içi tesisatlarda doğal gaz basınç reglaj kuralları ( Giriş bas. max. 25 mbar olan ) 79 TS 5834 30.04.1988 Doğal gaz boru hatlarında gaz basıncı reglaj kuralları 80 TS 7363 04.12.2008 Doğal gaz bina iç tesisatı projelendirme ve uygunluk kuralları. 81 TS 8415 13.04.1990 Doğal gaz boru hattı donanımında kullanılan terimler ve tarifler. 10 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü STANDART NO TARİH AÇIKLAMA 82 TS EN 287-1:2011 :2012; 31.01.2012 Kaynakçıların yeterlilik sınavı - Ergitme kaynağı - Bölüm 1: Çelikler 83 31.01.2012 07.04.2005 Kaynakçı nitelik sınavları: Plastik kaynağı yapan personel. Kaynaklı termoplastik kademeler. 84 TS 5139 07.04.1987 Çelik Borular-Korozyona Karşı Korumak İçin Polietilen ile Kaplanması Kuralları 85 TS EN 1057+A1 09.11.2010 Bakır Ve Bakır Alaşımları - Sağlık ve Isıtma Uygulamalarında Su ve Gaz Taşımada Kullanılan Dikişsiz Yuvarlak Bakır Borular 86 TS 8414 EN 14163 86 TS EN 10208-1 :2011; TS EN 10208-2 :2011; TS ISO 3183 :2012; 27.12.2004 22.11.2011 22.11.2011 13.10.2005 Petrol ve doğal gaz sanayileri – Boru hattı ile taşıma sistemleri – Boru hatlarının kaynak yapılması Yanıcı akışkanlar için boru hatları - Çelik borular - Teknik teslim şartları - Bölüm 1: Sınıf a özellikli borular Yanıcı akışkanlar için boru hatları - Çelik borular - Teknik teslim şartları - Bölüm 2: Sınıf b özellikli borular Petrol ve doğal gaz sanayileri - Boru hatları için çelik borular - Teknik teslim şartları Bölüm 3: Sınıf c özellikli borular Contalık malzemeler – Elastomerik iç tesisat – Gaz armatürlerinde kullanılan 87 TS 9808 04.02.1992 88 TS 10908 22.04.1993 89 TS 10910 22.04.1993 90 TS 10911 22.04.1993 91 TS 10942 EN 377 TS 10942 EN 377/A1 12.03.1996 27.12.2005 Yağlayıcılar-Yanıcı Gaz Ortamında Çalışan Gaz Armatürleri ve Kontrol Cihazları İçin (Endüstriyel İşlemlerde Kullanılanlar Hariç) 10.11.1998 Contalık Malzemeler-1 inci, 2 nci ve 3 üncü Aile Gazlarla ve Sıcak Su ile Temas Halinde Olan Vidalı Metalik Bağlantılarda Kullanılan-Bölüm 1:Havasız Ortamda Sertleşen Conta Bileşikleri , Bölüm 2:Sertleşmeyen Conta Bileşikleri , Bölüm 3: Sinterlenmemiş PTFE Şeritler 92 TS EN 751–1,2,3 AR – Contalık levhalar, gaz armatürleri cihazları ve boru hatlarında kullanılan ( max. 100 bar’a k Contalık levhalar, lastik, mantar ve asbast esaslı gaz armatürleri ve cihazlarda kullanılan Contalık levhalar, sentetik, elyaf ve grafit esaslı, gaz armatürleri, boru hatlarında kullanılan 11 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü STANDART NO TARİH AÇIKLAMA TS 10945 24.04.1993 Contalık malzemeler – Yeraltı gaz boru hattı bağlantı yerlerinin sonradan sızdırmazlığı için kulla 94 TS EN 14291 24.04.2006 Köpük meydana getirici malzemeler. Gaz boru hattında kaçak tesbitinde kullanılır. 95 TS 11381 28.04.1994 Yanma havası kapama klapeleri, mekanik kumandalı 96 TS EN 10088-1 07.12.2006 Bu standard, paslanmaz çeliklerin kimyasal bileşimini ve bazı fiziksel özellikleri ile ilgili 97 TS ISO 8528–5 20.04.2004 Gidip gelme hareketli içten yanmalı motorla tahrik edilen alternatif akım jeneratör grupları. 98 TS EN 203-1+A1 08.01.2009 Pişirme Cihazları- Gaz Yakan- Endüstriyel Tip Bölüm 1: Güvenlik Kuralları 99 TS EN 15266 04.02.2010 100 TS EN 13836 22.05.2007 101 TS EN 15417 102 TS EN 15502-2-1 :2013; 93 06.12.2007 2010 03.04.2008 Hortum Takımları-Gaz için-Binalarda kullanılan-Ondüleli Bükülebilir-Paslanmaz Çelikten-0,5 Bara kadar Kazanlar - Merkezî ısıtma kazanları - Gaz yakan - anma ısı girdisi 300 kW - 1000 kW olan b tipi kazanlar Gaz yakan merkezî ısıtma kazanları - Anma ısı girdisi 70 kW - 1000 kW olan yoğuşmalı kazanlar için belirli şartlar Gaz yakan merkezi ısıtma kazanları - Bölüm 2-1: Anma ısı yükü 1000 kW’ı aşmayan C tipi, B2 tipi, B3 tipi ve B5 tipi cihazlar Bacalar - Kil/seramik duman yolu astarlı sistem bacalar - Bölüm 1: Kurum tutuşmasına direnç için kurallar ve deney metotları, TS EN 13063-1 +A1 103 TS EN13063-2+ A2 03.04.2008 TS EN 13063-3 09.10.2013 104 TS EN 15287-1+A1 105 TS EN 15287-2 106 TS EN 14471 13.03.2013 13.03.2013 26.06.2007 Bacalar - Kil/seramik duman yolu astarlı sistem bacalar - bölüm 2: Yaş şartlarda uygulanan kurallar ve deney metotları, Bacalar - Kil/seramik duman yolu astarı olan baca sistemleri - Bölüm 3: Hava duman kanalı baca sistemleri için deney yöntemleri ve özellikler Bacalar - Bacaların tasarımı,montajı ve hizmete alınması - Bölüm 1: Oda ile bütünleşik olmayan ısıtma cihazları için bacalar Bacalar - Bacaların tasarımı, montajı ve hizmete alınması - Bölüm 2: Oda ile bütünleşik olan cihazları için bacalar Bacalar - Sistem bacalar- Duman yolu plastik astarlı - Kurallar ve deney metotları 12 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 3 TANIMLAR 3.1 Ġç Tesisat: Basınç düĢürme ve ölçüm istasyonu veya servis kutusu çıkıĢından itibaren sayaç hariç, boru hattı ve teçhizatı ile tüketim cihazları ile tesisat arasındaki esnek bağlantı elemanını kapsayan tesis. 3.2 Dağıtım Ģebekesi: Bir dağıtım Ģirketinin belirlenmiĢ bölgesinde, iĢlettiği doğal gaz dağıtım tesislerini ve boru hatlarını ifade eder. Doğal gazın kent giriĢindeki ana basınç düĢürme ve ölçüm istasyonlarından alınarak gaz teslim noktalarına iletimini sağlayan yeraltı gaz boru hatlarının tümüdür. 3.3 Servis hattı: Dağıtım Ģebekesini abone servis kutusuna veya basınç düĢürme ve ölçüm istasyonuna bağlayan boru hattı ve servis kutusu veya basınç düĢürme ve ölçüm istasyonu dahil ilgili teçhizatı ifade eder. 3.4 Bağlantı hattı: Ulusal iletim Ģebekesini veya dağıtım Ģebekesini serbest tüketici servis kutusuna veya basınç düĢürme ve ölçüm istasyonuna bağlayan boru hattını ve servis kutusu veya basınç düĢürme ve ölçüm istasyonu dahil ilgili teçhizatı ifade eder. 3.5 Sertifika: ġehir içi dağıtım Ģebekesine ait servis hatları ve iç tesisat ile ilgili proje, müĢavirlik, kontrol, yapım, denetim, servis, bakım, onarım hizmetlerini yapmaya yeterli olduklarını gösteren, dağıtım Ģirketleri ile yetki belgesi sahibi resmi veya özel Ģirketler tarafından düzenlenen ve ilgili dağıtım Ģirketinin belirlenmiĢ bölgesinde geçerli olan ve gerçek veya tüzel kiĢilere verilen izin belgesidir. 3.6 Sertifikalı firma: EPDK Sertifika Yönetmeliğine göre sertifika almıĢ gerçek veya tüzel kiĢidir. 3.7 Isıtma: Ġstenen bir mahalli, belirlenen bir sıcaklığa getirmek için katı, sıvı, gaz, kombine vb. gibi yakıtların yakılmasını yönetme iĢidir. 3.8 Isıtma Tesisi: Ġstenen ısıtmayı sağlamak maksadı ile yakıtın yakılmasını sağlayan uygun biçim ve boyutta ısı üreticileri ile ısıtılacak mahallerin uygun yerlerine yerleĢtirilmiĢ ısı yayıcıları ve bunlara ait tesisatlardan oluĢan tesislerdir. 3.9 Evsel ve Küçük Tüketimli Ticari Tesis: Gaz teslim noktası çıkıĢ basıncının 300 mbarg ve altında, gaz arzı debisinin ise 200 m3/h‘ in altında olduğu tesislerdir. 3.10 Merkezi Isıtma Tesisi: Merkezi ısıtma tesisi, bir veya birden çok konutlu bir binanın altında ya da çatı katında veya birden çok binadan meydana gelen bir sitedeki mevcut binalardan birinin altında ya da çatı katında veya sitenin dıĢında uygun bir yere müstakil olarak tesis edilen ısıtma tesisleridir. 3.11 Doğal Gaz : Yerden çıkarılan veya çıkarılabilen gaz halindeki doğal hidrokarbonlar ile bu gazların piyasaya sunulmak üzere çeĢitli yöntemlerle sıvılaĢtırılmıĢ, basınçlandırılmıĢ veya fiziksel iĢlemlere tabi tutulmuĢ ( SıvılaĢtırılmıĢ Petrol Gazı hariç ) diğer hallerini ifade eder. 3.12 Brülör: Gazı yakma havası ( oksijen ) ile belirli oranlarda karıĢtıran ve ısı ihtiyacına göre gerekli gaz-hava karıĢım oranını, alevin biçim ve büyüklüğünü ayarlamak suretiyle issiz ve tam yanmayı ve alevin meydana gelmesini sağlayan; bu amaçla otomatik kumanda, kontrol, ayar, ateĢleme ve güvenlik 13 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü tertibatı ile donatılan ve gerektiğinde yakma havasını cebri veya tabii olarak sağlayan elemanları içeren cihazdır. 3.13 Tam Yanma: Doğalgazın, kimyevi bileĢimine uygun olarak hesaplanmıĢ gerekli miktarda yakma havası ile kimyasal tepkimeye girmesi olayıdır. CH4 + 2O2 + 8N2 CO2 + 2H2O + 8N2 + ENERJİ 3.14 Vent Hattı: Boru hattındaki gazın gerektiğinde tahliyesi için; boru hattına, emniyet kapama vanaları sistemine, basınç tahliye vanalarına, brülör öncesi gaz kontrol hatlarına monte edilen, küresel vana ve borulardan oluĢan hattır. 3.15 Alçak Basınçlı Buhar Kazanı: Alçak basınçlı buhar kazanı, izin verilen iĢletme üst basıncı ( TS EN 764 ) en çok 0.5 Atü olan TS 377 EN 12953, TS 497, TS EN 12952‘e göre projelendirilip imal edilen ve TS 2838‘e uygun güvenlik tertibatı ile donatılan buhar üreticileridir. 3.16 Yüksek Basınçlı Buhar Kazanı: TS 377 EN 12953 da belirtilen ve iĢletme üst basıncı 0.5 Atü den yüksek olan buhar üreticileridir. 3.17 Isı Gücü: Isı gücü, su, buhar veya hava gibi bir ısı taĢıyıcı akıĢkana, bir ısı üreticisi tarafından birim zamanda aktarılan yararlı ısı miktarıdır ( kW, kcal/h ). 3.18 Anma Isı Gücü ( Qn ): Anma ısı gücü, belirli bir yakıt ( katı, sıvı veya gaz ) için TS 4040‘da yer alan Ģartları sağlamak üzere önceden belirtilen ve kararlı durumda, ısı üreticisinden ısı taĢıyıcısı akıĢkana sürekli olarak aktarılan ısı miktarıdır. ( kW, kcal/h ). 3.19 Anma Isı Gücü Alanı ( An ): Anma ısı gücü alanı ( AN ), belirli bir yakıt türü ( katı, sıvı, gaz ) için, ısı üreticisinin kararlı duruma eriĢmesinden sonra anma ısı gücünü sürekli olarak veren, bir tarafında ısıtıcı akıĢkanın bulunduğu ve diğer tarafını alev ve sıcak yanmıĢ gazların yaladığı, imalatçı tarafından ısı üreticisinin ( sıcak su kazanı, buhar kazanı vb. ) etiketinde belirtmiĢ olduğu alan olup birimi ―m2‖dir. 3.20 Isıtma Yüzeyi ( F ): Isıtma yüzeyi, arkasında ısıtılan su vb. akıĢkanın bulunduğu ve alevin ve/veya sıcak gazların temas edip ısı geçiĢinin sağlandığı ( su borulu kazanlarda bunun tersi ) kazan yüzeylerinin toplamı olup birimi ―m2‖dir. 3.21 Atık Gaz: Atık gaz, yakıtın yakılması sonucu meydana gelen ve faydalı ısısından yararlanıldıktan sonra atılan gaz halindeki yanma ürünleridir. 3.22 Valf ( Ventil ): Valf, sızdırmazlık ( kapatma ) elemanı, akıĢ yönüne karĢı hareket ederek sızdırmazlık yüzeyinden uzaklaĢmak ( valfın açılması ) veya yaklaĢmak ( valfin kapanması ) suretiyle akıĢ kesen bir tesisat elemanıdır. 3.23 Vana: AkıĢ kesme tesisat elemanıdır. ( TS EN 331,TS 9809 ) 3.24 Sayaç: MüĢterinin doğal gaz tüketimini ölçen Ölçü ve Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliğine tabi ölçü aletidir. Ġçerisinden geçen gazın hacmini m3/h olarak ölçer. ( TS EN 12480, TS 5910 EN 1359, TS 5477 EN 12261 ) 14 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 3.25 Gaz Teslim Noktası: MüĢteriye gaz arzının sağlanacağı ,Servis Kutusu veya Basınç DüĢürme ve Ölçüm Ġstasyonudur. 3.26 Gaz Teslim Noktası Regülatörü: Ana dağıtım hattındaki basıncın gerek duyulan basınca düĢürülmesi amacı ile gaz teslim noktasında tesis edilen cihazlardır. 3.27 Domestik Regülatör : Gaz teslim noktası ile gaz yakan cihazlar arasında bulunan boru hattındaki mevcut basıncın, cihazın gaz yakma basıncından yüksek olduğu durumlarda istenilen basınca düĢürülmesi amacı ile tesis edilen regülatörlerdir. 3.28 Rakor: Gaz hattının bir kısmını herhangi bir sebepten dolayı sökmek, tamir etmek vb. iĢler için kullanılan uzun diĢli boru parçası, manĢon ve kontra somundan oluĢan bağlantı elemanıdır. 3.29 Filtre : Gaz tesisatındaki yabancı maddelerin sayaç, gaz hattı elemanları veya yakıcı cihazlara geçiĢini engellemek amacı ile kullanılan elemandır. 3.30 Test Nipeli: Sızdırmazlık testi, bakım ve ayarlar sırasında yapılacak basınç ölçümlerinde kullanılmak amacı ile doğalgaz boru hattı üzerine konulan elemanlardır. 3.31 Gaz Kontrol Hattı (Gas Train): Doğalgaz yakan cihazların ( Brülör, bek v.b. ) emniyetli ve verimli olarak çalıĢmalarını temin etmek maksadıyla tesis edilen sistemlerdir. 3.32 Tabii Havalandırma Sistemi: Yakma havasını bulunduğu ortamdan alan yakıcı cihazların bulunduğu mahallerin havalandırmasının dıĢ atmosfere açık bölümden tabii olarak yapılmasını sağlayan sistemdir. (kanal, menfez vb.) 3.33 Cebri (Mekanik) Havalandırma Sistemi: Alt ve üst havalandırmanın, vantilatör, aspiratör gibi mekanik sistemlerle havalandırma kanalları kullanılarak sağlandığı sistemdir. 3.34 Alt Havalandırma: Yakıcı cihaz için gerekli yakma havasını temin etmek için tesis edilen sistemdir. 3.35 Üst Havalandırma: Ortamda bulunabilecek atık ve/veya çiğ gazların dıĢ ortama tahliyesi ve yakma havasının alt havalandırma noktasından ortama giriĢinin rahat yapılabilmesi için tesis edilen sistemlerdir. 3.36 Üst Isıl Değer: Üst ısıl değeri, belirli bir sıcaklık derecesinde bulunan 1 Nm3 gazın tam yanma için gerekli minimum hava ile karıĢtırılarak herhangi bir ısı kaybı olmadan yakıldığında ve yanma ürünleri baĢlangıç derecesine kadar soğutulup karıĢımındaki su buharı yoğuĢturulduğunda açığa çıkan ısı miktarıdır. ( Sembolü Ho, Birimi kcal/Nm3‘tür. ) 3.37 Alt Isıl Değer: Alt ısıl değeri, belirli bir sıcaklık derecesinde 1 Nm3 gazın, tam yanma için gerekli minimum hava ile karıĢtırılarak herhangi bir ısı kaybı olmadan yakıldığında ve yanma ürünleri, karıĢımdaki su buharı yoğuĢturulmadan baĢlangıç sıcaklığına kadar soğutulduğunda açığa çıkan ısı miktarıdır. ( Sembolü Hu, birimi kcal/Nm3‘tür. ) 15 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 3.38 Wobbe Sayısı: Wobbe sayısı, bir gazın sabit beslenme basıncında yakılması ile açığa çıkan ısı ile ilgili olup aĢağıdaki formülle hesaplanır. W = Gazın üst ısıl değeri / ( Gazın bağıl yoğunluğu ) 1/2 3.39 Gaz Modülü: Bir cihazın wobbe sayısı farklı baĢka bir gazla çalıĢabilir hale dönüĢtürülmesinde, ısı girdi paritesi ve primer hava sürüklenmesinin doğru değerini elde etmek için, cihazın daha önce çalıĢtığı gazla aynı olması gereken orandır. 3.40 II. Gaz Ailesi: II. gaz ailesi, standart Ģartlar altında, wobbe sayıları 11,46-16,1 kWh/m3 arasında olan gazlar olup, doğalgaz bu gaz ailesindendir. 3.41 Bina Bağlantı Hattı : Gaz teslim noktası ile ana kesme vanası arasındaki hattır. 3.42 Kolon Hattı: Ana kesme vanasından müĢteri sayacı giriĢ vanasına kadar olan tesisat bölümüdür. 3.43 Ana Kesme Vanası (AKV): Bina bağlantı hattı üzerinde tesis edilen ve gerektiğinde gaz akıĢının tamamının kesilmesini temin etmek amacı ile kullanılan tesisat elemanıdır. 3.44 Tesisat Galerisi: Bina dıĢında, doğal gaz ve/veya diğer tesisat hatlarının geçtiği, havalandırma ve aydınlatması temin edilmiĢ istenildiğinde kontrolü, bakım ve onarımı yapılabilen toprak altı tesisat kanallarıdır. 3.45 Tesisat ġaftı: Bina içinde, doğal gaz ve/veya diğer tesisat hatlarının geçtiği, havalandırması temin edilmiĢ, binanın her katında bakım, onarım ve kontrol maksatlı ulaĢılabilen tesisat kanallarıdır. 3.46 Tesisat Kanalı: Ġçinden bir veya birkaç tesisatın geçirilmesi düĢünülerek özel olarak inĢa edilmiĢ kanallardır. 3.47 Toplam Kapasite: Bir binada bulunan bütün aboneler tarafından eĢ zamanlı kullanım dikkate alınarak birim zamanda (bir saatte) aynı anda tüketilebileceği kabul edilen ve bağlantı hattı çapının belirlenmesinde esas alınan toplam(azami) gaz tüketim miktarıdır (m3/h). 3.48 Kazan: Isınma veya proses amaçlı sıcak su veya su buharı üreten, bazı hallerde kullanım amaçlı sıcak su temin eden cihazlardır. 3.49 Boyler: Kazan ile eĢ güdümlü çalıĢan veya kendine ait bir yakma sistemi bulunan kullanım amaçlı sıcak su üretim maksatlı cihazlardır. 3.50 Kat Kaloriferi: Anma ısı yükü 70 kW‘yi aĢmayan bireysel veya küçük tüketimli bina merkezi ısıtma sistemlerinde kullanılan yer tipi cihazlardır. 3.51 Kombi: Anma ısı yükü 70 kW‘yi aĢmayan, ısıtma ve kullanım sıcak suyu üretme maksatlı duvar tipi kombine cihazlardır. 16 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 3.52 ġofben: Kullanım sıcak suyu üretme maksatlı cihazlardır. 3.53 Soba: Gaz yakarak elde ettiği ısıyı doğrudan ısıtma yüzeyleri üzerinden ortama veren cihazlardır. 3.54 Hava Isıtıcısı: Isıtma amaçlı sıcak hava üreten cihazlardır. 3.55 Radyant Isıtıcı: Ġnsan boyundan yüksek seviyeden, bulunduğu mekana ısı transferini ıĢınım ile yaparak ısıtan cihazlardır. 3.56 A Tipi Cihazlar ( Bacasız Cihazlar ): A tipi cihazlar yanma için gerekli havayı monte edildikleri ortamdan alan, atık gaz tesisatı olmayan, yanma ürünlerini bulundukları ortama veren cihazlardır. 3.57 B Tipi Cihazlar ( Bacalı Cihazlar ): B tipi cihazlar yanma için gerekli olan havayı monte edildikleri ortamdan alan, açık yanma odalı, yanma ürünlerinin uygun bir atık gaz tesisatı ve uygun bir baca vasıtası ile dıĢ ortama veren cihazlardır. 3.58 B1 Tipi Cihazlar ( Vantilatörlü – Bacalı Cihazlar ): B1 Tipi Cihazlar yanma için gerekli olan havayı monte edildikleri ortamdan alan açık yanma odalı, yanma ürünlerini bir vantilatör yardımı ve özel atık gaz elemanları vasıtası ile doğrudan veya atık gaz bağlantı elemanları ve uygun bir baca vasıtası ile dıĢ ortama veren, havalandırma ihtiyacı bakımından B tipi cihazlar ile aynı katagoride mütalaa edilen cihazlardır. 3.59 C Tipi Denge Bacalı ( Denge Bacalı – Hermetik Cihazlar ): C Tipi denge bacalı cihazlar, yanma için gerekli olan havayı, monte edildikleri ortamdan bağımsız olarak özel hava bağlantısı ile dıĢ ortamdan alan, kapalı yanma odalı, yanma ürünlerini özel atık gaz elemanları ile dıĢ ortama veren havalandırmaları bulundukları ortamdan bağımsız olan cihazlardır. 3.60 YoğuĢmalı Cihazlar: YoğuĢmalı cihazlar, kullanma ve ısıtma sıcak suyunu ısıtmak için kullandıkları gazın yanma ısısı dıĢında atık gazın içindeki su buharını yoğuĢturarak, buharın yoğuĢma gizli ısısından da yararlanan ve genellikle ― C ‖ tipi denge bacalı olarak imal edilen cihazlardır. 3.61 Ocak: Yemek piĢirme ve/veya yemek ısıtma maksatlı açık yanmalı cihazlardır. 3.62 Baca Klapesi: Bacada veya duman kanalında termik veya mekanik olarak çalıĢan yatay veya düĢey bir eksen etrafında ( menteĢe gibi ) dönerek akıĢı kesen veya düzenleyen bir tesisat elemanıdır. 3.63 Baca Sensörü ( Atık Gaz AkıĢ Sigortası ): Atık gaz borusuna/kanalına monte edilen ve bacada meydana gelen yığılma ve geri tepme gibi durumlarında gazı kesen emniyet tertibatıdır. 3.64 Atık Gaz ÇıkıĢ Borusu ( Duman Kanalı ): Gaz tüketim cihazı ile baca arasındaki irtibatı sağlayan daire, kare veya dikdörtgen kesitli baca bağlantı kanallarıdır. 3.65 Baca: Gaz tüketim cihazlarında yanma sonucu oluĢan atık gazların atmosfere atılmasını sağlayan daire, kare veya dikdörtgen kesitli kanaldır. 17 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 3.66 Baca ġapkası: Bacanın çekiĢ etkisini düzenleyen, bacayı harici etkilerden koruyan ve baca çıkıĢ ucuna yerleĢtirilen Ģapkadır. 3.67 Etkili Baca Yüksekliği: Atık gazın bacaya girdiği yer ile atık gazın bacayı terk ettiği nokta arasındaki yükseklik farkıdır. 3.68 Müstakil ( Bireysel ) Baca: Tek bir birime hizmet vermek üzere inĢa edilmiĢ, binanın bir katından çatının üstüne kadar çıkan ve diğer katlarla cihaz bağlantısı olmayan bacadır. 3.69 Ortak Baca ( ġönt Baca ): Çatı üstüne çıkan bir ana baca ile cihazın bağlandığı kattan bir kat yukarıda ana baca ile birleĢen ve ana bacaya paralel bacalardan oluĢan ve birden fazla birime hizmet vermek için inĢa edilmiĢ bacadır. 3.70 Adi Baca: Birden fazla birime hizmet vermek için inĢa edilmiĢ, her katta cihazların doğrudan bağlandıkları bacadır. 3.71 Hidrolik Çap: Kanal kesit alanının ( A ), kanal çevre uzunluğuna ( U ) bölümünün 4 katıdır. Dh = 4.A/U A : Kanal kesit alanı U : Kanal çevre uzunluğu Dh : Hidrolik çap 3.72 Sayaç Bağlantı Hattı: Sayaç giriĢ vanası ile sayaç giriĢi arasında bulunan esnek bağlantı elemanıdır. 3.73 Tüketim Hattı: Sayaçtan sonra en son ayrım hattına kadar olan tesisat. 3.74 Ayrım Hattı: Tüketim hattı ile cihaz vanası arasındaki tesisat. 3.75 Cihaz Bağlantı Hattı: Cihaz vanası ile cihaz arasındaki esnek bağlantı elemanı. 3.76 Hat Numarası: Doğalgaz tesisatlarının projelendirilmesinde belirli debi,çap ve uzunluktaki tesisat bölümlerine verilen numaradır. 3.77 Metreküp (m³): 1.01325 bar mutlak basınç ve 15°C sıcaklıkta bir metreküp hacim kaplayan doğalgaz miktarıdır. 3.78 Gaz Basıncı: 3.78.1 Statik Gaz Basıncı (Pst): Gazın durgun haldeki basıncıdır(bar). 3.78.2 Dinamik Gaz Basıncı(Pd): Gazın hareket halindeki basıncı(bar). 3.78.3 ġebeke Gaz Basıncı: Gaz teslim noktası vanası çıkıĢında ölçülen gaz üst basıncı. 3.78.4 Bağlantı basıncı: Hareket halindeki gazın, cihazın bağlantı noktasında ölçülen basıncı. 18 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 3.78.5 Bek Basıncı: Bek çalıĢırken bekten önce meme çıkıĢında ölçülen gazın beke girdiği noktadaki hava karıĢımsız basıncı.(Bek basıncı bekten önce ölçülür) 3.78.6 Meme Basıncı: Hava karıĢmıĢ bekteki hava karıĢımından önceki gazın meme giriĢindeki akıĢ basıncı.(Meme basıncı memeden önce ölçülür) 4 GAZ TESLİM NOKTASI Çelik ve/veya PE ana dağıtım Ģebekesindeki mevcut basıncın ihtiyaç duyulan basınca düĢürülmesi için kurulan tesislerdir. Gaz teslim noktası, Servis Kutusu ya da Basınç DüĢürme ve Ölçüm Ġstasyonu Ģeklinde olabilir. Servis kutularının giriĢ tarafındaki hat PE olup taĢıdığı basınç 1- 4 bar‘dır. Servis kutularının çıkıĢ tarafındaki basınç ise 21 mbarg veya 300 mbarg olmak üzere iki ayrı değerde olabilecek Ģekilde tesis edilmektedir. Servis kutusu çıkıĢ basıncının hangi değerde olacağı, ihtiyaç duyulan gaz debisi ve gaz basıncı gibi değiĢkenlere bağlıdır ve projede firma tarafından öngörülen basınç PALGAZ tarafından onay verilirse tasarlanabilir. ÇıkıĢ debileri ise servis kutusu içinde bulunan basınç düĢürme regülatörlerinin tipine ve sayısına göre değiĢkenlik gösterir. Servis regülatörlerinin tipi ve sayısı onaylanan projeye göre firmanın yapacağı talep doğrultusunda PALGAZ tarafından belirlenir. Ayrıca servis kutuları tesis edilecekleri mahallin fiziksel Ģartlarına, ( Duvar tipi servis kutusu, yer tipi servis kutusu) ihtiyaç duyulan gaz debisine ve basıncına göre S200, S700, S300, CES 200 v.b. tiplere ayrılır. 4.1 Servis Kutusu ve Regülatör Tipleri: PALGAZ gaz teslim noktasında ihtiyaca göre tesis edilen servis kutuları ve bu servis kutularında kullanılan regülatörlerin tipleri Tablo - 1‘ de verilmiĢtir. Tablo 1 Servis Kutusu ve Regülatör Tipleri Basınç Kutu Tipi Regülatör Tipi 21 mbar S700 B25 300 mbar CES200 B50 B25 B50 S300 B100 S700 BCH30 BCH60 CES200 BCH30 BCH60 S300 BCH120 DĠVAL512 PALGAZ yukarıda belirtilen servis kutusu ve servis kutusu regülatör tiplerinde değiĢiklik yapma hakkına sahiptir. 5 MALZEME SEÇİMİ Ġç tesisatın tasarımı, yapımı, yerleĢtirilmesi, kontrolü, iĢletmeye alınması ve iĢletilmesi ile ilgili olarak TS, EN, ISO, IEC standartlarından herhangi birine, bu standartlarda yoksa, TSE tarafından kabul gören diğer standartlara uyulması zorunludur. Standartlarda değiĢiklik olması halinde; değiĢiklik getiren standart, uygulanan standardın iptal edilmesi veya yürürlükten kaldırılması halinde ise yeni standart geçerli olur. Ġç tesisatta, standart belgesine sahip olmayan malzeme kullanılamaz. Gaz yakan cihaz seçimlerinde ayrıca gaz yakan cihazlar direktifine uyulması zorunludur. 19 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 6 KURALLAR Malzeme ve özellikleri 6.1 6.1.1 Borular 6.1.1.1 Yer altı gaz boruları Yeraltı (bina dıĢında) gaz boru tesisatında kullanılacak çelik borular, TS 6047 EN 10208, polietilen borular ise TS EN 1555 standardına uygun olmalıdır. Çelik borularda, boru çapına göre cidar kalınlıkları Tablo - 2‘ye uygun olmalıdır. Tablo 2 Çelik borularda cidar kalınlıkları Çap (mm) DıĢ çap (mm) 15 21,3 20 26,9 25 33,7 32 42,4 40 48,3 50 60,3 65 73,0 80 88,9 100 114,3 125 141,0 150 168,3 200 219,1 250 273,0 300 323,0 400 406,0 450 470,0 Cidar kalınlığı (mm) 2,80 2,90 3,40 3,60 3,70 3,90 5,20 5,50 6,00 6,60 7,10 8,18 9,27 9,50 9,50 9,50 Yeraltına yerleĢtirilen çelik borular DIN 30670 ‗e uygun hazır Polietilen (PE) olmalıdır. Bağlantı yerleri (kaynak yerleri) TS 5139‘a uygun sıcak sargı ile kaplanmıĢ olmalı ve tüm borular TS 5141 EN 12954 standardına uygun katodik koruma ile korozyona karĢı koruma altına alınmalıdır. Çelik borular TS 10038 standardına uygun olarak tesis edilmelidir. Çelik boruların birbirine eklenmesi kaynak tekniği ile olmalıdır. Hazır PE kaplı borular yeraltına tesis edilmeden önce kaplamada hasar olup olmadığı kontrol edilmelidir. Sıcak PE sargı uygulamasında, uygun kaplama yöntemi kullanılmalı ve önce boru üzerindeki hadde pası, korozyon ürünleri, yağ ve nem tamamen giderilmeli, iĢlem esnasında sargı malzemesine hasar verilmemeli, sargıda pot veya boĢluk olmamalıdır. PE kaplama, borunun toprak seviyesinden çıktığı yerden en az 60 cm yukarıya kadar devam etmelidir. Yer üstü boruları ise astar boya (antipas ) üzerine sarı renkli (krom sarısı) yağlı boya ile boyanmalıdır.Toprakaltına döĢenecek doğalgaz hattı için tranĢe derinlikleri ġekil1 ve ġekil 2‘de verilmiĢtir. 20 cm. KAPLAMA 20 cm. MEKANĠK STABĠLĠZE DOLGU MALZEMESĠ 10 cm. IKAZ BANDI 20 cm. SARI KUM TOPRAK 25 cm. IKAZ BANDI 20 cm. SARI KUM ÇELĠK DOĞAL GAZ BORUSU ( PE KAPLI ) D SARI KUM 10 cm. PE DOĞALGAZ BORUSU D SARI KUM 10 cm. 40 - 50 cm. 20 cm. ġekil 2 - Toprakaltı hat detayı(PE boru) ġekil 1 –Toprakaltı hat detayı(çelik boru) 20 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü Kullanılacak olan ikaz bandı en az 20 cm geniĢliğinde, sarı renkli zemin üzerinde kırmızı ile ―187 DOĞALGAZ ACĠL‖ ibaresi bulunur Ģekilde olmalıdır. Geri dolgu iĢlemi esnasında boru altına, boĢluk kalmayacak Ģekilde sarı kum ile yastıklama yapılmalıdır. Boruya zarar verebilecek büyüklükte taĢ ve moloz yığınları dolgu malzemesi içinde bulunmamalıdır. Çelik borunun aĢırı yüke maruz kalabileceği (yol geçiĢi, araç geçiĢi vb.) durumlarda tranĢe derinliği arttırılmalı ve boru üst seviyesinin tranĢe üst seviyesine olan mesafesi 80 cm olmalıdır. Bu derinliğin sağlanamayacağı durumlarda PE kaplı çelik kılıf kullanmak Ģartı ile tranĢe derinliği en az 60 cm olmalıdır. Kılıf borusunun ve doğalgaz borusunun birbirine temasını önlemek için araya kauçuk veya plastik malzemeden ayırıcılar konmalıdır. Ġlaveten kılıf ve doğalgaz borusu arasına su ve yabancı madde giriĢini önlemek için uç kısımları kauçuk nevi bir malzeme ile kapatılmalıdır. Kılıf borusu ve doğalgaz borusunun kılıf içinde kalan kısmı da hazır PE kaplı olmalı ve bağlantı yerleri sıcak PE sargı ile izole edilmelidir (ġekil 3) 4 1 3 5 2 ġekil 3 - Kılıf borusu ayrıntıları Açıklama 1. PE kaplı doğalgaz borusu 2. Kılıf borusu ile boru arasına kurulan ayırıcı (separatör) 3. PE kaplı kılıf borusu (çelik) 4. Kılıf borusu ile borunun arasını kapama yüksüğü (kauçuk, plastik vb.) 5. Yüksük bileziği (paslanmaz çelik) Toprak altı doğal gaz hattının, tesisat galerisi içerisinden geçirileceği durumlarda; a. Tesisat galerisi, doğal gaz hattının kontrolü yapılabilecek boyut ve biçimde olmalıdır. b. Tesisat galerisinin havalandırılması sağlanmalıdır. c. Tesisat galerisinde kullanılacak doğalgaz borusu hazır PE kaplı olmalıdır. d. Tesisat galerisinde tesis edilen doğal gaz hattı, diğer tesisatların üst seviyesinden ve minimum 15 cm mesafeden geçmelidir. e. Tesisat galerisi aydınlatması ex-proof olmalı, doğal gaz hattından daha düĢük seviyede bulunmalıdır. Bina bağlantı hatlarında PE boru kullanılması halinde gaz teslim noktasından sonra toprak altına çekilecek doğalgaz boru hattı TS EN 1555 standardına uygun olmalı ve boruların birleĢtirilmesi elektrofüzyon tekniği ile yapılmalıdır. Toprak üstünde kalan PE boru kısmı dıĢ darbelere ve etkilere karĢı dayanıklı bir muhafaza içine alınmalıdır. PE borunun toprak üstüne çıkması için yapılacak olan dönüĢlerde mutlaka uygun fittings kullanılmalıdır. PE boru toprak üstüne çıkacaksa çelik boru içine alınıp ultraviyole ıĢınlardan korunmalıdır. Bina bağlantı hattı toprak üstüne çıkmadan doğrudan binaya giriĢ yapılacak ise, bina giriĢinden en az 1 m önce çelik boruya geçiĢ yapılmalı ve çelik boru kısımları katodik korumaya alınmalıdır. Doğalgaz boru hattı güzergâhında tesisat, yakıt depoları, drenaj kanalları, elektrik kabloları, kanalizasyon vb. yerlere Tablo 3‘de belirtilen mesafelerden daha yakın olmamalı, mekanik hasar ve aĢırı gerilmeye maruz kalmayacak Ģekilde emniyetli yerlerden geçirilmelidir. 21 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü Tablo 3 Doğalgaz hattı ile diğer hatlar arasındaki mesafe PARALEL VEYA DĠKĠNE GEÇĠġ ASGARĠ MESAFE Elektrik Kabloları ġekil 4 ‗ de belirtilmiĢtir. Kanalizasyon Boruları Agresif AkıĢkan Boruları Oksijen Boruları Metal Borular Sentetik Borular Açık Sistemler (Kanal vb.) Diğer Altyapı Tesisleri Dikine GeçiĢ = Paralel GeçiĢ = 50 cm 100 cm 50 cm 30 cm Dikine GeçiĢ = Paralel GeçiĢ = 50 cm 50 cm 150 cm ġekil 4 – Doğal gaz hattı ile elektrik kabloları arasındaki mesafe 6.1.1.1.1 Boru Tesisatının Korozyona Karşı Korunması Toprak altında kalan çelik boru hatları TS 5141 EN 12954‘e göre katodik koruma yapılmalıdır. Galvanik anotlarla yapılacak katodik koruma sistemlerinde galvanik anot olarak magnezyum anotlar kullanılacak ve doğal gaz tesisatı ile arasındaki mesafe derinlik 50 cm ve yatayda ise 150 cm olacaktır. Magnezyum anotlar TS 5141 EN 12954‘e uygun olacaktır. D ≤ DN65 ( 2 ´‖ ) ise katodik izolasyon kaynaklı mafsal veya izolasyon flanşı D > DN65 ( 2 ´‖ ) ise katodik izolasyon flanşı ve de izolasyon kiti kullanılacaktır. D : BoruÇapı Binalara ait servis hatları ve servis kutularının yerleri, PALGAZ tarafından belirlendikten sonra iç tesisatın bina bağlantı hattı ġekil 5 ve ġekil 6‘ya göre yapılır. Bina bağlantı hatlarının yeraltına tesis edilmediği (servis kutusundan yandan çıkıĢ yapıldığı)durumlarda katodik koruma uygulaması yapılmaz. ġekil 5 – Duvar tipi servis kutusu-bina iç tesisat bağlantısı ve katodik uygulaması 22 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü Kullanılacağı Zeminin Özgül Elektrik Direnci : 4000 ohm.cm ( Max ) olmalıdır. Magnezyum anotların kimyasal özellikleriyse; Elektrod Potansiyeli ( Referans Cu/CuSO4 elektrod ) : -1500 mVolt ( Deniz suyu içinde ) Teorik Akım Kapasitesi : 3.94 amper.saat/kg Anot Verimi : % 50 Çeliğe Karşı Devre Potansiyeli : 650 mVolt PE kaplı borularda ortalama 20 yıl katodik koruma ömrü için uygun anot boyutları, boru çapı ve metrajına göre ( Tablo 4 )‘ de verilmiştir. Tablo 4 20 yıl katodik koruma ömrü için uygun anot boyutları ANOT BOYUTU BORU ÇAPI DN 25 2 lb 0.907 kg 150 m 3.5 lb 1.588 kg 260 m 6.5 lb 2.948 kg 480 m 11 lb 4.989 kg 760 m 17 lb 7.711 kg 1270 m DN 32 110 m 190 m 380 m 600 m 1000 m DN 40 85 m 160 m 300 m 480 m 800 m DN 50 70 m 130 m 240 m 380 m 640 m DN 65 55 m 100 m 190 m 290 m 490 m DN 80 45 m 80 m 150 m 240 m 400 m DN 100 40 m 70 m 120 m 190 m 320 m DN 125 30 m 50 m 100 m 155 m 250 m DN 150 25 m 40 m 80 m 130 m 210 m ġekil 6 - Yer tipi (gömülü) servis kutusu-bina iç tesisat bağlantısı 6.1.1.2 Yer üstü gaz boruları Kullanılacak çelik borular TS 6047 EN 10208, dikiĢsiz bakır borular TS 9872 EN 1057 standardına uygun olmalıdır. Doğal gaz tüketim cihazlarıyla boruların birbiriyle bağlanmasında, TS EN 14800 ,TS 10880 , TS 15266, TS 10878 standardına uygun esnek borular kullanılmalıdır. Çelik borularda boru çapına göre cidar kalınlıkları Tablo 2‘ye uygun olmalıdır. 23 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 6.1.2 Boru ekleme parçaları 6.1.2.1 Yer altına döşenecek boru ekleme elemanları Kaynak ağızlı çelik bağlantı elemanı TS 2649, PE bağlantı elemanı TS EN 1555–3, flanĢlar (kaynak boyunlu) TS ISO 7005–1 ve contalık malzemeler TS EN 751 standardına uygun olmalıdır. 6.1.2.2 Yer üstüne döşenecek boru ekleme parçaları Kaynak ağızlı çelik bağlantı elemanı TS 2649, diĢli bağlantı elemanı TS 11 EN 10242, flanĢlar (kaynak boyunlu) TS ISO 7005–1, esnek borular ve bağlantı elemanları TS 11394, TS 10880, TS 10878, contalık malzemeler TS EN 751 standardına uygun olmalıdır. Tesisatta kullanılan tüm esnek bağlantı elemanları makaron kaplı olmalıdır. Duvar geçiĢlerinde borular, uygun boyuttaki kılıflar içinden geçirilmeli ve koruyucu malzemelerle korozyona karĢı yalıtılmalıdır. BaĢkaca belirtilmedikçe, kılıf çapı, boru çapından bir çap büyük olmalıdır. 6.2 Boruların BirleĢtirilmesi 6.2.1 Çelik Borular 6.2.1.1 Kaynaklı Birleştirmeler Kaynak yöntemi seçilirken DN 65‘e (dahil) kadar elektrik ark veya oksi-asetilen kaynağı, DN 80 dahil üstü çaplar için sadece elektrik ark ve ya argon kaynağı uygulanmalıdır. Çelik borularda kaynaklı birleĢtirme yapılmadan önce borularda bükülme, eğilme, korozyon, çentik ve çizikler kontrol edilmelidir. Boru uçları düzeltilmiĢ, kaynak ağzı açılmıĢ ve kaynak noktasından itibaren 5 cm.‘lik kısımda iç ve dıĢ yüzey temizleme iĢlemi yapılmalıdır. Kaynakla birleĢtirilecek borularda eksen kaçıklığı olmamalıdır.Kaynak noktalarında yetersiz nüfuziyet, yapıĢma noksanlığı, soğuk bindirme, yakıp delme hatası, cüruf hataları, gözenek hataları, çatlak hataları, yanma çentiği oluĢumu kontrol edilmeli, bu tip kaynaklar düzeltilmelidir. Tesisata gaz verilmesi için yapılacak kontrol esnasında kaynak noktaları PALGAZ tesisat kontrol mühendisi tarafından gözle muayeneye tabi tutulacaktır. Yapılan kontrol sonucunda yukarıda bahsedilen kaynak hatalarının bulunduğu noktaların kaynağı tekrar yapılacaktır. Kontrol neticesinde uygun görülmeyen kaynakların oranının %25‘in üzerinde olması halinde PALGAZ tarafından tüm kaynakların yeniden yapılması istenir.Bu durumda tesisatçının tesisat yapabilme yetkisi, yeniden eğitimden geçerek baĢarılı olduğunu belirtir belgeyi ibraz etmesi durumunda devam eder. 6.2.1.2 Dişli ( Vidalı ) Birleştirmeler : Doğalgaz gaz boru bağlantı elemanlarıyla yapılmıĢ diĢli bağlantılarda standardına uygun plastik esaslı vb. sızdırmazlık malzemeleri kullanılmalıdır. Sayaç bağlantıları, gaz kontrol hatları, basınç düĢürme tesislerindeki bağlantılar ve cihaz bağlantılarında; bağlantı diĢleri TS 61‘e uygun olmalıdır. 6.2.2 PE Borular : Gaz teslim noktasından sonra toprak altına çekilecek doğalgaz boru hattının PE olması halinde birleĢtirme elektrofüzyon tekniği ile yapılacaktır. PE boru toprak üstüne çıkmadan önce metal plastik bağlantı ile çelik boruya bağlanmalıdır. Eğer PE boru toprak üstüne çıkması gerekirse PE boru dıĢ darbelere ve etkilere karĢı dayanıklı bir muhafaza içine alınmalıdır. Kullanılabilir PE boru çapları 20 mm, 32 mm, 40 mm, 63 mm, 90mm 110 mm ve 125 mm ile sınırlıdır 6.2.3 Bakır Borular : Bakır boru kullanımı, sadece bireysel kullanım olacak konutlarda sayaç‘tan sonraki ( Sayaç sonrasındaki hattın bir kısmının bina dıĢ yüzeyinden gittiği durumlar hariç ) doğalgaz hatlarında 24 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü olabilir. Bakır boru tesisatlarında birleĢtirme için sert lehim tekniği kullanılmalıdır. Lehimleme iĢleminden sonra soğuma gerçekleĢene kadar lehim noktası titreĢim, darbe ve zorlanmalara maruz kalmamalıdır. 6.2.4 Onduleli Paslanmaz Çelikten Bükülebilir Hortum Takımları (BLH) Konutlarda sayaç sonrası, azami iĢletme basıncı 0,5 bar(dâhil) paslanmaz çelik bükülebilir hortum takımları TS EN 15266 Standardı Ģartlarını sağlamak kaydı ile DN15, DN20,DN25 VE DN32 çaplarında uygulanabilir.Farklı uygulamalar için PALGAZ‘ın onayı alınmalıdır. 7 İÇ TESİSAT BORU, TEÇHİZAT VE CİHAZLARIN YERLEŞTİRİLMESİ KURALLARI 7.1 Ġç Tesisat Hatları Genel güvenlik bakımından, konut olarak kullanılacak bir binaya birden fazla bağlantı hattı yapılmamalıdır. Ancak, mecburi durumlarda gaz dağıtım Ģirketinden izin almak Ģartıyla gerekli hallerde birden fazla bağlantı yapılabilir. Bina bağlantı hatları binaya, binanın giriĢine yakın, yeterince aydınlatılmıĢ, kuru, doğal olarak havalanabilen ve kolayca ulaĢılabilen bir yerinden girmelidir. Gaz borusu hasara uğramayacak bir biçimde korunmuĢ olmalıdır. Doğalgaz boruları, bina ortak mahali olmayan, kapıcı dairesi, sığınak, yakıt deposu vb. yerlerden geçirilmemelidir. Doğalgaz hattı yangın merdiveninin içinden ve bitiĢiğinden geçirilmemelidir. Doğalgaz boruları gaz dağıtım Ģirketi tarafından her zaman kolayca görülebilecek, kontrol edilebilecek ve gerektiğinde kolayca müdahale edilebilecek yerlerden geçirilmelidir. Bağlantı hattı kapasitenin yeterli olduğu durumlarda ve zorunluluk durumlarında (bina giriĢlerinin yakın olması, kot farkı, merdivenli sokak giriĢleri vb.) Palgaz‘ın onayı alınarak aynı gaz teslim noktasından birden çok binaya bağlantı yapılabilir. Gaz teslim noktası iĢletme emniyetini ve binanın fiziki konumunu dikkate alarak mülkiyet problemi olmayan ortak alanlardan geçirilerek tesis edilmelidir. Gaz boruları kapalı hacim içinden geçirilmemelidir. Ancak tesisat Ģaftı içinden geçirildiğinde bu Ģaft tam olarak havalanabilecek biçim ve boyutta olmalı. ġaft içinden geçen borular PE kaplı olmalıdır. Doğalgaz hattının kontrolü rahatlıkla yapılabilir durumda olmalıdır. Tesisat Ģaftından geçen hatlar kelepçe ile tespit edilmeli.Tesisat Ģaftı her katta ulaĢılabilir, emniyetli ve rahat bir Ģekilde müdahale edilebilecek Ģekilde olmalıdır.ġaft kapakları kilitli olmamalıdır.Diğer tesisatlar ile arasındaki mesafe Tablo 3‘ ye uygun olmalıdır. Doğalgaz bina bağlantı hattı üzerinde yukarıda belirtilen Ģartlara uygun olan bir mahale (bina ana giriĢ kapısına mümkün olduğunca yakın) rahatça ulaĢılabilecek 1,90 – 2,10 m yükseklikte, hasar görmeyecek bir noktaya tüm tesisatın gaz akıĢını gerektiğinde kesip açma iĢlevini yerine getirecek TS 9809 veya TS EN 331 standardına uygun Ana kapama vanası konulmalıdır. Ana kapama vanası bina dıĢında bir noktaya konulacak ise havalandırılmıĢ bir kutu içine alınmalıdır. Ana kapama vanası ile bina giriĢ sahanlığı arasındaki mesafe 15m ve daha fazla ise giriĢ sahanlığına ikinci bir kapama vanası konulmalıdır. Bina bağlantı hattı bina içinde birden fazla kolona ayrılacak ise her bir kolon için ayrıca bir Kolon kapatma vanası tesis edilmelidir. 25 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü Ana kapama ve kolon kapatma vanaları tesisata rakorlu bağlantı ile bağlanmalı ve vananın çapı hattın çapı ile aynı olacak Ģekilde monte edilmelidir.DN 65 ve üzeri çaplardaki Ana kapama vanası ve kolon kapatma vanaları, flanĢlı ve tam geçiĢli küresel vana olmalıdır. Doğalgaz hatlarının, duvar ve döĢemelerden geçiĢlerinde koruyucu kılıf borusu kullanılmalıdır. Duvar ve döĢeme geçiĢlerinde gaz borusu ve koruyucu borunun eĢ merkezli olmasına özen gösterilmelidir. Koruyucu borunun iç çapı, gaz borusunun dıĢ çapından en az 20 mm daha büyük olmalıdır. Koruyucu boru bina dıĢ duvarı içine sıkı ve tam sızdırmaz bir biçimde yerleĢtirilmeli ve duvarın her iki yüzünden dıĢarıya doğru en az 10 mm taĢmalıdır. Koruyucu boru ile gaz borusu arasında kalan boĢluk duvarın her iki tarafından zamanla katılaĢıp çatlamayacak, sızdırmaz, dayanıklı plastik esaslı malzemeler doldurularak tam sızdırmaz hâle getirilmelidir. Koruyucu boru içinde kalan gaz borusunda ek yeri bulunmamalıdır (ġekil 7). ġekil 7 - Doğalgaz hatlarının, duvar ve döĢemelerden geçiĢlerinde koruyucu kılıf borusu uygulaması Ġç tesisat ekipmanları ile telefon, elektrik hatları, sıcak, kızgın akıĢkan vb. boruları arasında en az 15 cm‘lik bir açıklık olmalıdır. 1000 Volt üzerindeki elektrik hatları için bu mesafe en az 30 cm olmalıdır. Yüksek gerilim havai hatları ile doğalgaz tesisatı arasındaki mesafe en az 10 m olmalıdır. Doğalgaz boruları kendi amacı dıĢında (elektrik ve yıldırımdan korunma tesislerinin topraklanması vb. için ) kullanılmamalıdır. Doğalgaz borularının duvarlara tespitinde; DN 50 ve altındaki çaplarda plastik veya çelik dübelli kelepçeler, DN 65 ve üstü çaplarda çelik dübelli kelepçeler veya konsol kullanılmalıdır. Kelepçeler yapı elemanlarına tespit edilmelidir. Boru çaplarına göre kelepçe mesafeleri Tablo 5‘e uygun olmalıdır. Tablo 5 Boru çapına göre kelepçe mesafeleri ve tipleri BORU ÇAPI YATAY DÜġEY KELEPÇE TĠPĠ ´‖ 2,0 m. 2.5 m. Plastik veya çelik dübelli ¶‖ , 1‖ 2,5 m. 3,0 m. Plastik veya çelik dübelli 1 µ‖ 2,7 m. 3,0 m. Plastik veya çelik dübelli 1 ´‖ , 2‖ 3,0 m. 3,5 m. Plastik veya çelik dübelli 2 ´‖ , 3‖ , 4‖ 3,0 m. 3,5 m. Çelik dübelli 6‖ 5,5 m. 7,5 m. Çelik dübelli 8‖ 6,0 m. 8,5 m. Çelik dübelli Gaz teslim noktası ile sayaç giriĢ vanası arasındaki tesisatlar da ve merkezi sistem tesisatları ile üretim amaçlı ticari yerlere ait tesisatların sayaçtan sonraki kısımlarında DN 25 ve üstü çaplarda TS 8414 EN 14163‘e uygun kaynaklı birleĢtirme uygulaması yapılmalıdır.Kolon 26 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü hattındaki tadilatlar yine kaynaklı birleĢtime yöntemi ile yapılmalıdır.Olmayan katlar için ileriye dönük ağız bırakılmayacaktır. Kaynak iĢlemi TS EN 287-1‘e göre sertifika almıĢ veya MYK belgeli kaynakçılar tarafından yapılmalıdır. Toprak kayması veya oturması muhtemel yerlere yerleĢtirilecek bina bağlantı hatları ile iç tesisat hatları arasında ek gerilmelerin oluĢmasını önlemek amacıyla, bina bağlantı hattı ile ana kapama vanası arasında oluĢabilecek gaz kaçağına karĢı, TS 10878‘e uygun esnek bir bağlantı yapılmalıdır. Temel ve zeminin özellikleri nedeniyle binanın dilatasyonla ayrılmıĢ iki kısmı arasında veya bitiĢik iki ayrı bina arasında farklı oturma olabileceğinden, buralardaki iç tesisat boruları bu olaydan etkilenmeyecek Ģekilde TS 10878‘e uygun esnek bağlantı elemanı ile bağlanmalıdır. B A Binası B Binası Binası A Binası Doğal gaz borusu Esnek bağlantı elemanı Esnek bağlantı elemanı Doğal gaz borusu ġekil 8 ġekil 9 ġekil 8 ve 9 Esnek bağlantı elemanı ( dilatasyonlu hat geçiĢlerinde ) yerleĢimi ve boyutları Tablo 6 Ondüleli, kaynak ağızlı esnek bağlantı elemanı ( TS 10878/6 ) ANMA ÇAPI(mm) 15 20 25 32 40 50 65 80 100 L1(mm) 500 550 600 650 750 850 1000 1150 1300 L2(mm) 60 60 60 70 80 90 100 100 100 d1(mm) 21,3 26,9 33,7 42,4 48,3 60,3 76,1 88,9 114,3 27 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü Tesisatlar, gaz verme iĢlemi tamamlandıktan sonra antipas üzeri sarı renkli yağlı boya ile boyanmalı ve rutubetli yerlere döĢenen iç tesisat boruları, korozyona karĢı tam korunmuĢ olmalıdır. Vidalı bağlantılarda vida diĢinin tipi TS 61‘e uygun olmalı ve yapılan bağlantılarda doğal gazın etkilemeyeceği sızdırmazlık malzemeleri kullanılmalıdır (TS EN 751 ). Çelik boruların bükümü iç çaplar daraltılmayacak ve boruda Ģekil bozukluğu olmayacak Ģekilde soğuk Ģekil verme yöntemi (toprak altı hatlar hariç) ile yapılabilir, kontrolünde yaĢanan o‗ zorluk nedeniyle 90 lik bükümlerden kaçınılmalıdır. Gaz tesisatı ―Elektrik Tesislerinde Topraklamalar yönetmeliği‘ne ―göre topraklaması yapılan binanın elektrik tesisatının topraklama hattı ile irtibatlandırılmalıdır. Bunun sağlanamadığı durumlarda; topraklama bina ihtiyacına göre bakır ve galvaniz çubuk elektrotlar veya bakır ve galvaniz levhalarla yapılmalıdır. Elektrotlar veya levhalar toprak içinde düĢey olarak bütünüyle yerleĢtirilmeli ve en az 16 mm² çok telli (örgülü) bakır kablo ve iletken pabuç kullanılarak veya kaynak ile doğalgaz tesisatına (izolasyon mafsalı varsa toprakaltı çıkıĢında mafsal sonrasına toprakaltı giriĢinde mafsal öncesine) irtibatlandırılmalıdır. Bina kolon hatlarının havalandırılması için gazın toplanması muhtemel olan yerler (bina üst kat sahanlığı) dıĢ ortamla doğrudan veya kanal kullanılarak irtibatlandırılmalı (150cm²), havalandırmanın mümkün olmadığı durumlarda gaz alarm cihazı kullanılmalıdır. Bireysel tüketim branĢmanları sayaç konulacak yere kadar çekilmelidir. Gaz kullanmayan ticari mahaller için yeterli debiyi sağlayacak çapta en az bir vana bırakılmalıdır. Binanın ortak kullanımı için bir merdiven sahanlığı olmayan veya merdiven sahanlığının doğalgaz hattının geçmesine uygun olmadığı durumlarda, doğalgaz hatları bina dıĢ cephesinden çekilebilir. Bu gibi durumlarda doğalgaz hatları özel mülkiyetlerden geçirilmemelidir. Tesisat boruları, bina taĢıyıcı sütunları ( kolonlar ) veya bağlayıcı kiriĢleri delinerek geçirilmemelidir. Basınç düĢürme iĢlemi gereken ticari mahallerde, cihaz çalıĢma basınçları göz önünde bulundurulmalıdır. Regülatör giriĢ basıncının, cihaz azami dayanım basıncının 1,2 katından büyük olması durumunda kullanılan regülatör ani kapatmalı olmalıdır. Ticari tüketim için yapılan tesisatlarda (bürolar dahil), solenoid vana ve gaz alarm cihazı bulundurulmak zorundadır. Sayaçlar bağlı olmaksızın, iç tesisatın tamamı basınçlı hava uygulanarak yabancı maddelerden arındırılmalıdır. Sıva altına doğalgaz tesisat borusu döĢenmemelidir. Ġç tesisat borularının duvar içindeki kanallara döĢenmesi durumunda kanalların üstleri sadece havalandırmaya uygun kapaklarla örtülmeli ve tesisat boruları korozyona karĢı korunmalıdır. Kanal duvarlarında sızdırmazlık sağlanmıĢ olmalıdır (ġekil 10). 28 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü ġekil 10 - Sıva üstü kanal içi boru kelepçesi Açma-kapama elemanı olarak tam sızdırmaz olan ve anma çapı 50 mm‘ye kadar (50 mm dahil) TS EN 331 standardına uygun küresel, anma çapı 50 mm‘den büyük çaplarda TS 9809 standardına uygun flanĢlı ve tam geçiĢli vanalar kullanılmalıdır. Ġç tesisatta sayaç sonrasında TS EN 15266 standardına uygun esnek bağlantı standarda uygun olarak ve bu teknik esaslarda belirtilen kurallara göre tesis edilebilir. Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde bulunan otel ve motel gibi konaklama tesisleri, toplanma amaçlı binalar, sağlık, eğitim, ticaret ve sanayi binaları ile tüm konut binalarının ana giriĢinde, sarsıntı olduğunda gaz akıĢını kesen tertibat bulundurulması zorunludur. 7.2 Sayaçlar Tesisatta TS 5910 EN 1359, TS 5477 EN 12261 ve TS EN 12480 standardına uygun sayaçlar kullanılmalıdır. Her dairenin sayacı kendi giriĢine veya en yakın yerine konulmalıdır. Ayrıca sayaç sonrası kullanılan fleksin gerilimsiz bağlanması ve ömrünün uzun olması için sayaç branĢmanlarının konumu aĢağıya doğru dik Ģekilde bırakılmalıdır. 6 7 Körüklü sayaç montaj detayı 8 1 2 7 8 5 4 3 1 Doğal gaz vanası 2 Sayaç fleksi 3 Doğal gaz sayacı 4 Sayaç çıkış rakoru 5 Manşon 6 Test nipelli dirsek 7 Doğal gaz kelepçesi 8 Doğal gaz borusu ġekil 11 - Sayaç Bağlantısı Detayı Sayaç bağlantıları, sayacın takılmasında ön gerilme oluĢturmayacak ve değiĢik tip sayaçların aynı yere bağlanabilmesine imkân verecek biçimde ve boyutta düzenlenmelidir. Kullanım basıncı 21 mbar üzeri olan ticari mahallerde sayaç Domestik regülatörden önce konulmalıdır. 29 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü Sayaç sökülmeden önce statik elektrikten korunmak için sayacın giriĢ ve çıkıĢ boruları arasına bir tel iletken ile köprüleme yapılmalıdır. Vanalar, sayaçların giriĢ bağlantı boruları üzerine, kolaylıkla ulaĢabilecek Ģekilde yerleĢtirilmiĢ olmalıdır. Anılan bu vana, sonradan sayaç tarafında bulunan bağlantısı, kolayca sökülüp takılabilir yapı ve özellikte olmalıdır. Kolon tesisatının Ģafttan geçtiği durumlarda, sayaçlar müdahale edilebilecek Ģekilde madde 7.1‘e uygun Ģekilde Ģaft içine konabilir. Her sayaçtan önce bir kapama vanası bulunmalıdır. Cihazların veya sayaçların bağlantılarında küresel rakorlar uygun sızdırmazlık malzemesi ile birlikte kullanılmalıdır. Bu malzemeler zehirli, asitli ve sağlığa zarar verici olmamalıdır.Vana kolları rahat bir Ģekilde açılıp kapanacak Ģekilde dizayn edilmelidir.Vana kollarında eğme, bükme yapılmamalıdır. Sayaçların bulunduğu yerin yakınına elektrik anahtarı, elektrik sayacı, priz, buat ve elektrikle çalıĢan zil, alet ve cihazlar yerleĢtirilmemelidir. Sayaç bağlantı boruları, duman bacaları üzerinden geçmemelidir. Sayaçlar, ilgili görevlilerin kolayca girip muayene edebilecekleri kilitsiz ve göstergeleri kolaylıkla okuyabilecekleri, ayrıca arıza veya tehlike durumunda görevlilerin gazı rahatça kesip açabilecekleri Ģekilde aydınlık, havalandırılabilen rutubetsiz ve donmaya karĢı korunan yerlere yerleĢtirilmelidir. Sayaçlar, tutuĢmaya elveriĢli maddelerin bulunduğu yerlere yerleĢtirilmemelidir. Sayaçlar, binalarda toplu olarak ve bir konut içine konulmamalıdır. Ancak, abonelere ait sayaçların konut içine konması mecburiyeti bulunduğunda gaz dağıtım Ģirketinin onayı alınmalıdır. Sayaçlar; soba, fırın yanlarına, odalara, banyolara, tuvaletlere, mutfaklara, davlumbaz içerisine, içinde yatılan yerlere ve dükkan vitrinleri altına vb. yerlere konulmamalıdır. Abonelere ait sayaçlar, gaz dağıtım Ģirketinin onayını almak Ģartıyla, toplu bir yere konulduğunda mecbur kalınmadıkça, bir aboneye ait tesisat boruları baĢkasına ait bir mahalden geçirilmemelidir. Doğal gaz tesisatında; TS 5910 EN 1359‘a uygun körüklü tip, TS EN 12480, TS 5477 EN 12261 standardına uygun rotary veya türbin tip sayaçlar kullanılmalıdır. Tesisat üzerine takılacak cihaz seçilirken, her cihazın asgari tüketim debileri sayaçların asgari okuma debisinden az olmamalıdır. Sayacın kalibrasyon sertifikasındaki asgari okuma değeri, kullanılacak cihazın yada cihazlardan birinin asgari tüketim debisinden büyük olmamalıdır. Tablo 7 Tesisatta kullanılacak sayaç tipleri Sayaç tipi Körüklü Körüklü Tip Körüklü Tip Körüklü veya Rotary Körüklü veya Rotary Rotary veya Türbin Rotary veya Türbin Rotary veya Türbin Rotary veya Türbin Rotary veya Türbin Rotary veya Türbin Rotary veya Türbin Rotary veya Türbin Rotary veya Türbin Rotary veya Türbin Rotary veya Türbin Rotary veya Türbin Sayaç sınıfı G4 G6 G10 G16 G25 G40 G65 G100 G160 G250 G400 G650 G1000 G1600 G2500 G4000 G6500 Qmax (m³/h) 6 10 16 25 40 65 100 160 250 400 650 1000 1600 2500 4000 6500 10000 30 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 7.2.1 Rotary ve Türbinli Sayaçların Montajı Ġmalatçı katalog ve talimatlarına gore TS 10942 EN 377 standardına uygun yağlanabilecek ve bakımı yapılabilecek Ģekilde dengesine ve eğimine dikkat edilerek yerleĢtirilmelidir. Sayaç ömrünün verimli olması, doğru ölçme yapması ve arıza nedenlerinin baĢında gelen doğalgaz kirliliğindeki etkiyi en aza indirmek için sayaç giriĢine TS 10276 standardına uygun gözenek açıklığı 50 µm olan filtre kullanılmalıdır. Türbinli tip sayaçlarda sayaç giriĢ ve çıkıĢında 5D mesafesinde bağlantı elemanı kullanılmamalıdır (ġekil 13). Rotary sayaç hemen öncesinde konik filtre olmalı.Konik filtre yerleĢtirilirken yönünün sayaç çarklarının dönüĢünü etkilemeyecek Ģekilde boruya doğru olmasına dikkat edilmelidir.(ġekil 12) Açıklama 1 Küresel vana 2 Filtre 3 FlanĢ ve Konik Filtre 4 Sayaç 5 Test nipeli ġekil 12 - Rotary sayaçlara ait bağlantı detayı min. 5 D min. 5 D Gaz akış yönü 2 3 D 1 Açıklama 1 Küresel vana 2 Filtre 3 Türbinmetre 1 - Küresel vanasayaçlara ait bağlantı detayı ġekil 13 - Türbinli 2 - Filtre 3 - Sayaç (Türbinmetre ) Montaj sırasında sızdırmazlığı sağlamak amacıyla iki flanĢ arasına yerleĢtirilen klingirik contaya macun, silikon vb. sürülmemelidir. Yüksek hız ve ani basınç, rotorların ayarını bozarak sayaca zarar vereceğinden sayaç devreye alınırken yavaĢça basınçlandırılmalıdır. 7.3 Regülatör ve emniyet tertibatı ġebeke gaz basıncının, çalıĢma basıncından büyük olduğu durumlarda, TS 11390 EN 334, TS EN 88, TS 10624 standardlarına uygun bir regülatör ve emniyet tertibatı kullanılmalıdır. Gaz basınç regülatörleri için gaz tahliye borusu yerleĢtirilmesi zarureti hasıl olduğunda, bu borular, en az DN 15 olmalı ve boĢaltma ağızları, can ve mal güvenliğini tam olarak sağlayacak Ģekilde dıĢarıya (atmosfere) verilmelidir. Gaz tahliye boruları, korozyona karĢı korunmalıdır. Tahliye borusunun uç ağızları, ateĢleme sisteminden yeterli derecede ve trafik zemininden en az 2,5 metre yükseklikte bulunmalıdır. Tahliye borusu çıkıĢ ağzı, tıkanmalara karĢı sık dokunmuĢ olmayan, yeterli kalınlıkta ve korozyona karĢı dayanıklı telden yapılmıĢ elekle kapatılmalıdır. 31 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü ġekil 14 – Regülatör Bağlantısı 7.4 Tamamı veya bir kısmı ahĢap binalarda gaz tesisatı Tamamı veya bir kısmı ahĢap olan binalar ile lambri kaplı mahallere tesisat yapılabilmesi için aĢağıda belirtilen emniyet tedbirlerine uyulmalıdır. - Binaya döĢenecek doğalgaz tesisatı tamamen yangın istinat duvarı üzerinden gitmelidir. - Doğalgaz sayacı ve kullanılan doğalgaz cihazları yangın istinat duvarı üzerine monte edilmelidir. - Doğalgaz cihazı olan her mahale bir gaz alarm cihazı takılıp bu alarm cihazları bina dıĢına takılacak selenoid vana ile irtibatlandırılmalıdır. - Doğalgaz servis kutusu binaya bitiĢik olmamalı bitiĢik ise uzaklaĢtırılması sağlanmalıdır. - Tesisatta ocak kullanılacak ise ahĢap kısımların ocaktan etkilenmemesi için, ocak ile ahĢap kısımlar arasındaki mesafe en az 1m olmalıdır.Yangına karĢı özel tedbirler alınmak sureti ile bu mesafe kısaltılabilir. Bu Ģartların sağlandığı durumlarda ocak ve hermetik cihaz kullanılabilir. 7.4.1 Cihazların Bulunduğu Mahallerin Sadece Tavanı AhĢap Olan Yapılar; Bacalı cihazların baca bağlantısı ahĢap tavana en az 50 cm. uzaktan yapılmalıdır. Tesisatta ocak kullanılacak ise ahĢap kısımların ocaktan etkilenmemesi için, ocak ile ahĢap kısımlar arasındaki mesafe en az 1m olmalı. Yangına karĢı özel tedbirler alınmak sureti ile bu mesafe kısaltılabilir. Bu Ģartların sağlandığı durumlarda tüm cihazlar kullanılabilir. 7.4.2 Cihazların Bulunduğu Mahallerin Duvarları Lambri ( AhĢap ) Kaplı Yapılar; Lambri üzerine tesis edilen kelepçelerin dübelleri beton duvar içinde olmalı ve rijitliği sağlanmalıdır. Doğal gaz yakan cihazların baca bağlantılarının lambri kaplamayı ısı yönünden etkilememesi için, baca bağlantısı ile lambri kaplama arasındaki mesafe en az 50 cm. olmalıdır. Bu Ģartların sağlandığı durumlarda tüm cihazlar kullanılabilir. 7.5 Onduleli Paslanmaz Çelikten Bükülebilir Hortum Takımları (BLH) Onduleli paslanmaz çelik bükülebilir hortum takımları, onaylanmıĢ diğer gaz boru tesisatı ile birlikte bu teknik esaslarda belirtilen kurallar çerçevesinde kullanılabilir. 7.5.1 Tanımlar 7.5.1.1 Bükülebilir Hortumlar(BLH): Ġmalatçı tarafından imalat sırasında boru Ģeklinde dıĢ bilezik ile korunan, el ile sınırlı sayıda kolay bir Ģekilde bükülebilen ondüleli hortumlar. 7.5.1.2 BLH Takımı: Takımın tasarım ve performans sorumluluğuna sahip imalatçı tarafından sağlanan veya belirtilen ilgili bileĢenleri ile birlikte bükülebilir hortumlardır. 32 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 7.5.1.3 Bükme Yarıçapı: Bükülebilir hortumların merkez hattından itibaren ölçülen yarıçap. 7.5.1.4 BLH Bağlantı Elemanı: Kaynak, sert lehimleme, lehimleme veya yapıĢtırma gibi diğer birleĢtirme metotları dıĢında, conta ile veya contasız olarak sızdırmazlığın elde edildiği mekanik bağlantı metotlarının kullanıldığı kendine özgü bağlantı. 7.5.1.5 Uç Bağlantı Elemanı: Bükülebilir hortumları harici bir bileĢene birleĢtirmek için kullanılan BLH bağlantı elemanı. 7.5.1.6 Bağlantı: Bükülebilir hortumun iki parçasını birleĢtirmek için kullanılan BLH bağlantı elemanı. 7.5.1.7 T Bağlantı Elemanı: Bükülebilir hortumunların üç parçasını birleĢtirmek için kullanılan BLH bağlantı elemanı. 7.5.1.8 Manifold: Bükülebilir hortumların dört veya daha fazla parçasını birleĢtirmek için tasarımlanan BLH bağlantı elemanı. 7.5.1.9 Conta: BLH bağlantı elemanı içerisinde sızdırmazlık sağlamak amacıyla kullanılan herhangi bir parça. 7.5.1.10 Yüksük: Bükülebilir hortumlar ile BLH bağlantı elemanı arasındaki bağlantıyı korozyon veya mekanik hasarlardan korumak amacıyla kullanılan boru Ģeklinde dıĢ bilezik. 7.5.1.11 BLH Desteği: Bina yapısına BLH takımının monte edilmesi için kullanılan eleman. 7.5.1.12 Beyan Debisi: Standard referans Ģartlarda, belirtilen basınç düĢüĢündeki debi. 7.5.1.13 Aile: Bir mamulünün deney sonuçları, bütün bir grubun karakteristiklerini temsil eden ve bir imalatçı tarafından üretilen mamul grubu. 7.5.1.14 Gaz: EN 437‘de tanımlanan 1., 2. ve 3. aile gazlar. 7.5.2 Malzeme Hortum takımları ve bağlantı elemanları (destekler, kanallar) 96/603/EEC‘ye (4 Ekim 1996) uygun olarak, BLH bağlantı elemanları, A1 ―yangına katkıda bulunmaz‖ özellikte olmalıdır. BLH takımının imalatı için malzeme; kaynak, soğuk Ģekil verme gibi imalat iĢlemleri için uygunlukları esas alınarak ve kullanılacakları Ģartlara göre Tablo 9‘dan seçilmelidir. Bakır alaĢımları, EN 12164 ve/veya EN 12165‘ten seçilmeli ve en az % 57 bakır ihtiva etmeli ayrıca % 3,5‘tan fazla kurĢun içermemelidir. BLH takımının imalatında normalizasyon tavlama yöntemi kullanılacaktır. BLH borularda TS EN 15266 standardın Ģartlarını sağlamak kaydıyla; anma çapına göre minimum et kalınlıkları Tablo 8 de verildiği gibi olmalıdır. BLH takım bileĢenleri, elektriksel olarak iletken olmalıdır. 33 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü Bakır alaĢımlı bağlantı elemanlarının tamamı ve bileĢenleri, gerilme korozyonuna karĢı dirençli olmalıdır. Contalar veya sızdırmazlık elamanları, BLH takımında kullanıldığında ve gaza maruz kaldığında, ilgili Avrupa standardlarından seçilmelidir (EN 549, EN 682, EN 751-1, EN 751-2 ve EN 751-3). Tablo 8 Anma Çapına Göre Cidar Kalınlıkları Anma çapı (mm.) Cidar Kalınlığı (mm.) DN 15 0,2 DN 20 0,2 DN 25 0,25 DN 32 0,25 Tablo 9 BileĢenlere göre malzemeler BLH Takım BileĢenleri Bükülebilir hortumlar Kılıf BLH bağlantı elemanları BLH manifoldu T Bağlantı elemanı Destekler Kanal Malzeme EN 10028-7: 1.4306, 1.4541, 1.4404, 1.4401, 1.4571‘e göre paslanmaz çelik Sentetik malzeme Emniyet amacı bakımından, kılıfın hakim rengi sarı olmalıdır, örneğin, RAL 1004, 1016, 1018 EN 10083-3‘e göre paslanmaz çelik, EN 12164 ve EN 12165‘e göre bakır alaĢımları EN 10083-3‘e göre paslanmaz çelik, EN 12164 ve EN 12165‘e göre bakır alaĢımları EN 10242, Tip W 400-05, Tip W 350-04, B 35010 veya B 300-06‘ya göre TemperlenmiĢ dökme demir Hortum kelepçesi: Korozyona dayanıklı metal malzeme, elektrik yalıtımı sağlayan plastik veya kauçuk malzeme ile kaplı olmalı. Fittings kelepçesi: Galvaniz kaplı saç ve içleri kauçuk, plastik olmalı Darbelere karĢı koruyucu kanal Bağlantı noktalarında kılıf üstü kanal açık kalacaktır. 7.5.3 Destekler Ġmalatçı, temin edilen takım için doğru destek tasarımını verecek yerleĢtirme talimatlarını vermelidir. Talimatlar, desteklerin sistem yükünü taĢımak için tasarımlandıkları süreden daha az olmayan bir süredeki yangın durumunda, sistemin bütünlüğünü muhafaza edecek Ģekilde, yapıdaki destek bağlantılarının tasarımı ihtiyacını da vurgulamalıdır. Destekler, yangın durumunda asgari 30 dakika süreyle sistem yükünü taĢıyacak Ģekilde tasarımlanmalıdır.Destek elemanlarının uygulama yöntemi Tablo 10‘da verilen Ģekilde yapılmalıdır. Tüm vana ve fittingsler bağlantı rakorlarından kelepçe ile sabitlenecektir.(ġekil 15 ve ġekil 16) 34 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü Tablo 10 Destek Elemanlarının Uygulama Yöntemi Destek Elemanları Hortum kelepçesi Fittings kelepçesi Uygulama Yöntemi 75 cm aralıklarla Vana ve fittings uygulamalarında Dikey kanal ve kanal kapağı Dikey hattın tamamında Yatay kanal ve kanal kapağı Yatay hat yüksekliği H < 2,10m ise ġekil 15 Te Parçası kelepçe bağlantısı ġekil 16 Vana kelepçe bağlantısı 7.5.4 Bükülebilme Özelliği BLH boruların bükümü, iç çaplar daraltılmayacak ve boruda deformasyon olmayacak Ģekilde ,ortalama bükülebilme yarıçaplarına göre ve maksimum 90˚‘yi geçmemek Ģartıyla imalatçı montaj kurallarına uygun olarak yapılmalıdır. Ortalama bükülebilme yarıçapları, TS EN 15266 standardı bükülme performansı deneyi ile her bir anma çapı için üretici montaj kılavuzunda belirtildiği Ģekilde yapılmalıdır. 7.5.5 ĠĢaretleme 7.5.5.1 BLH hortumlar 1 m aralıklarla bükülebilir hortumların üzerinde iĢaretlenmelidir. Ġmalâtçının adı veya ticari iĢareti (veya ambalaj üzerinde) Bu standarda atıf (TS EN 15266), Anma boyutu DN, Azami çalıĢma basıncı, mbar, ―DOĞAL GAZ ACĠL 187‖ ibaresi Esnek bağlantı koruyucu kılıf ve kanal üzerine lazerle veya mürekkep baskı yöntemiyle yazılmıĢ olacaktır. Ġzlenebilirliğin tanıtımı, 7.5.5.2 BLH Bağlantı Elemanları BLH bağlantı elemanları üzerinde kalıcı olarak sabitlenmeli veya iĢaretlenmelidir, Ġmalatçının adı veya ticari iĢareti (veya ambalaj üzerinde) Anma boyutu (DN) 35 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 7.5.6 BirleĢtirme Yöntemi Boruların iç ve dıĢ yüzeyi temiz, herhangi bir yüzeyden arınmıĢ gaz tesisatlarında kullanıma uygun olmalıdır. Borular yırtık, kırık ve ezilmiĢ olmamalıdır. Gaz boruları topraklama olarak kullanılamayacaktır. Fittingsler çatlak, ezik olmamalı ve gözeneklerden arınmıĢ olmalıdır. Çapaklardan arınmıĢ ve temiz iĢlenmiĢ olmalıdır. Ondüleli paslanmaz çelik bükülebilir hortum takımları tesisatlarda hız 6 m/s‘yi geçmeyecek. Kaynak, sert lehimleme, lehimleme veya yapıĢtırma gibi diğer birleĢtirme metotları dıĢında, conta ile veya contasız olarak tam sızdırmazlığın elde edildiği mekanik bağlantı metotlarının kullanımı ile yapılacaktır. Sayaç montajında giriĢ sayaç fleksi ve çıkıĢ TS EN 15266 BLH hortumları ile yapılmaktadır.(ġekil 17) ġekil 17 BLH Hortum Uygulamasında Sayaç Bağlantısı Sıva altına doğal gaz tesisat borusu döĢenmemelidir. BLH hortum mesafesi, bina iç sahanlıklarında azami 1 m olmalıdır ve koruyucu kanal ile kapatılacaktır. Müstakil tip uygulamalarda bu Ģart aranmayacaktır ve bina dıĢ sahanlıklarında tesisatın tamamı koruyucu kanal ile kapatılacaktır.Bina dıĢında h≥2,10 m olmalıdır. Doğal gaz hatlarının, duvar ve döĢemelerden geçiĢlerinde koruyucu kılıf borusu kullanılmalıdır. Yeni boru tesisatına, mevcut tesisatın değiĢtirilmesinde veya mevcut BLH tesisatın geniĢletilmesinde uygulanır. Ondüleli paslanmaz çelik bükülebilir hortum takımları, onaylanmıĢ diğer gaz boru tesisatı (çelik, bakır) ile birlikte kullanılmamalıdır. Servis kutusu ve gaz yakıcı cihaz montajında kullanılamaz. BLH hortumlarında çap düĢmesi Te ayrımlarında yapılmalıdır. BLH hortumları döĢenirken hortum üzerindeki yazıların (Üretici firma adı, standart vb.) okunabilecek Ģekilde önde olmasına dikkat edilmelidir. Farklı uygulamalarda PALGAZ‘ın onayı alınmalıdır. 7.5.7 BLH Tesisat Uygulamalarında Hesap Yöntemi TS EN 15266 Sertifikalı Ġmalatçı, her bir DN anma boyutu için azami basınç düĢmesini beyan etmelidir. Boru çaplarının hesaplaması TS 7363 standardındaki yöntemlere göre yapılacak olup, akıĢ hızı ve özgül sürtünme direnç kayıp değerleri, TSE DENEY ve KALĠBRASYON MERKEZĠ BAġKANLIĞI tarafından gerçekleĢtirilen 27.05.2014 – 10.06.2014 ve 13.10.2014 – 28.10.2014 tarihli muayene ve deney raporu referans alınarak oluĢturulan Çizelge 8‘den alınacaktır. 36 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 8 GAZ TÜKETİM CİHAZLARININ BAĞLANTILARI VE YERLEŞTİRME KURALLARI 8.1 A tipi (Bacasız) Cihazlar Bu tip cihazlar hacim ve büyüklüğü ne olursa olsun; yatak odası, banyo ve tuvaletlere, binaların merdiven boĢluklarına, genel kullanıma açık koridorlara, aydınlıklarına ve 12 m3‘den daha küçük hacimlere yerleĢtirilmemelidir. YerleĢtirildikleri mahalde en az 150 cm 2 serbest en kesite sahip havalandırma menfezi bulunmalıdır. Bu menfezler sürekli açık kalmalıdır. Cihazların bulunduğu mahallerin doğrudan havalandırılmasının mümkün olmadığı durumlarda; komĢu mahale açılan kapıya alt ve üst menfez ve komĢu mahallin atmosfere bakan penceresine üst menfez açılarak dolaylı havalandırma yapılmalıdır. KomĢu mahal yatak odası, banyo ve tuvalet olmamalıdır. Her bir kW için 1 m3 hacim Ģartı sağlanmalıdır. 8.2 B tipi (Fansız Bacalı) Cihazlar Yanma için gerekli olan havayı monte edildikleri ortamdan alan, açık yanma odalı, yanma ürünlerini uygun bir atık gaz tesisatı ve uygun baca vasıtası ile dıĢ ortama veren cihazlar. 8.2.1 Cihazların Monte Edilemeyeceği Yerler Bu tip cihazlar binaların merdiven boĢlukları ve genel kullanımına açık koridorlarına, baca duvarları üzerine, apartman aydınlıklarına, hacim ve büyüklüğü ne olursa olsun; açık balkon, yatak odası, banyo ve tuvaletlere, net hacmi 8m³‘den küçük mahallere, atmosfere açık alanlara içinde kolay yanabilen madde bulunan ve yanması hâlinde özel bir tehlike oluĢturabilen oda veya bina bölümlerine, içinde patlayıcı maddeler bulunan mahallere yerleĢtirilmemelidir. 8.2.2 Cihazların Monte Edilecekleri Yerler Ġçin Genel Kurallar Yanma havasını tesis edildiği ortamdan alan ve 70 kW‘ı geçmeyen cihazların, montaj kuralları, yanma havasını temini, konuldukları mahaller ve bu mahallere ait kurallar TS 12514 standardına uygun olmalıdır. Yanma havası için montaj odası ile irtibatlandırılan komĢu mahal, yatak odası, banyo ve tuvalet olmamalıdır. 2 Cihazların bulunduğu mahallerde atmosfere açılan ve serbest en kesit alanı 150 cm olan havalandırma menfezi olmalıdır. Hava sirkülasyonu sağlanan bina aydınlıkları da menfez bağlantısı için kullanılabilir. Cihazların, bina yapı elemanına bağlantısı rijit, cihaz ile gaz hattı arasındaki bağlantı ise esnek bağlantı elemanı ile yapılmalıdır. Cihazlar mümkün olduğunca baca çıkıĢ deliği yakınına monte edilmeli, cihaz ile baca çıkıĢ deliği arasındaki yatay bağlantı mesafesi kısa tutulmalıdır. Ancak, bunun mümkün olamadığı durumlarda baca yatay mesafesinin açındırılmıĢ uzunluğu en fazla 2.5 m olmalıdır. 8.3 C tipi (Denge bacalı) Cihazlar Yanma için gerekli olan havayı, monte edildikleri ortamdan bağımsız olarak özel hava bağlantısı ile dıĢ ortamdan alan, kapalı yanma odalı, yanma ürünlerini özel atık gaz elemanları ile dıĢ ortama veren havalandırmaları bulundukları ortamdan bağımsız olan cihazlar. 8.3.1 Cihazların Montajının Yapılamayacağı Yerler Binaların merdiven boĢluklarına, genel kullanımına açık koridorlarına, baca duvarları üzerine, imalatçı firmanın; cihazın kabinsiz çalıĢabileceğini belgeleyemediği durumlarda, açık balkonlara (kabin içinde olması ve cihaz firmasının müsaade etmesi hariç), bina aydınlıklarına, C tipi cihazların montajı yapılmamalıdır. 37 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 8.3.2 Cihazların Montajının Yapılacağı Yerler Ġçin Genel Kurallar C tipi cihazların monte edildiği odaya iliĢkin bir sınırlama yoktur (cihazlar odanın hacmi ve havalandırma biçimine bağlı olmaksızın monte edilebilir). Koruyucu kabin içerisinde olmak Ģartıyla açık alanlara da konulabilirler. Cihazların, bina yapı elemanına bağlantısı rijit olarak yapılmalıdır. Cihaz ile gaz hattı arasında esnek bağlantı elemanı kullanılmalıdır. A , B ve C tipi cihazlarda kullanılacak fleks boyları Ģu Ģekildedir; A tipi cihazlar da 14800 standardının müsaade ettiği ölçülerde olmalı, B ve C tipi cihazlarda ise 60 cm‘yi geçemez. Ayrıca cihaz ısıtılmayan bir mahale monte edilecek ise tesisat suyundaki donmaya karĢı gerekli tedbirler alınmalıdır. 8.3.3 Atık Gaz Tesisatı C tipi gaz yakıcı cihazların atık gaz tesisatına ait boyutlandırma, cihazların anma ısıl yüklerine, cihazın sürekli devrede kalıĢ süresine bağlı olarak belirlenir. Bu cihazlarda yanma için temiz hava temini ve atık gaz tesisatında kullanılan yardımcı donanımlar için; imalatçı firma tarafından temin edilen ve imalatçı firma talimatlarında belirtilen orijinal parçalar kullanılmalı ve bunlar imalatçının talimatlarına göre monte edilmelidir. C tipi cihazların atık gaz tesisatı için cihazın monte edildiği odaya iliĢkin bir sınırlama yoktur. Bu cihazların atık gaz tesisatı gaz çıkıĢ yeri Ģartları (boru çıkıĢ ağzının çeĢitli formlara göre konumları, düĢey, yatay asgari mesafeleri, kanallara veriliyorsa kanalların kesit alanları vb) TS 12514 standardında belirtilen kurallara uygun olarak yapılmalıdır. C tipi cihazlara ait baca çıkıĢları mutlaka doğrudan dıĢ ortama açık, hava sirkülasyonu olan yerlere bağlanmalıdır. Geçit ve koridorlara, dar saçak aralıklarına, binaların havalandırma ve aydınlık boĢluklarına, kapalı balkonlara, asansör boĢlukları ve atık gaz çıkıĢını engelleyen çıkıntılı yapı kısımlarının altlarına, baĢka birimlere temiz hava sağlayan açıklıklara, binalar arası avlulara, doğrudan rüzgâr direncine maruz kalabilecek yerlere bağlanmamalıdır. C tipi cihaz baca ağzı, doğrultusunda karĢı bina penceresine en az 3 m. mesafede olmalıdır. 8.4 YoğuĢmalı Cihazlar YoğuĢmalı cihazların atık gaz bağlantıları, atık gaz tesisatı malzemesi, yoğuĢma sıvısının atılması ve cihazların devreye alınması TS 12514 standardına uygun olarak yapılmalıdır. Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği gereğince kullanım alanı 250 m2 ve üstünde olan bireysel ısıtma sistemine sahip gaz yakıt kullanılan binalarda bağımsız bölümlerde veya müstakil binalarda; yoğuĢmalı tip ısıtıcı cihazlar veya entegre ekonomizerli cihazlar kullanılır. 8.4.1 Yakma Havasını DıĢ Ortamdan Alan YoğuĢmalı Cihazlar Binaların merdiven boĢlukları ve genel kullanımına açık koridorlarına, baca duvarları üzerine, apartman aydınlıklarına, açık balkonlara, yatak odalarına ve patlayıcı veya kolayca alev alabilen maddelerin depolandığı mahallere bağlanmamalıdır. 70 kW üzeri kapasitelerdeki yakma havasını dıĢ ortamdan alan yoğuĢmalı cihazlar, sadece cihaz odası olarak kullanılan müstakil bir mahale tesis edilmeli ve mahal dıĢına da elektrik Ģalteri konmalıdır. Yakma havasını dıĢ ortamdan alan yoğuĢmalı cihazların tesis edildikleri mahalde, dıĢ atmosfere açılan en az 150 cm2 serbest en kesit alanlı bir menfez olmalıdır. 8.4.2 Yakma Havasını Bulunduğu Ortamdan Alan YoğuĢmalı Cihazlar Binaların merdiven boĢlukları ve genel kullanımına açık koridorlarına, baca duvarları üzerine, apartman aydınlıklarına, açık balkonlara, banyo, tuvalet, yatak odalarına ve patlayıcı veya kolayca alev alabilen maddelerin depolandığı mahallere bağlanmamalıdır. 38 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü Kapasite sınırlaması olmaksızın yakma havasını bulunduğu ortamdan alan cihazlar, doğrudan dıĢ ortama açılan havalandırma menfezi bulunan ve sadece cihaz odası olarak kullanılan müstakil bir mahale konulmalıdır. 70 kW ve üzeri kapasitelerde ki bacalı çalıĢtırılan tüm yoğuĢmalı cihazların tesis edileceği mahal dıĢına elektrik Ģalteri konulmalı ve gaz alarm cihazı ile selonoid vana kullanılmalıdır. 8.4.3 Atık Gaz Tesisatı YoğuĢmalı cihazlarda, cihazlar ile baca arasındaki atık gaz bağlantısı ( duman kanalları ) ve bacalar, üretici firmaya ait sistem sertifikasyonuna sahip olmalı veya TS EN 1856-1, 1856-2, TS EN 13063-2, TS EN 14471 standartlarından herhangi birinin belgelerine haiz olmalı ve CE iĢareti taĢımalıdır. Hermetik baca uygulamalarında (Konsantrik); kullanılacak hava atık gaz baca sistemleri, akredite kurumlarca onay verilmiĢ sistem sertifikasyonuna sahip olmalıdır. Baca boyutlandırma hesabı, TS 11389 EN 13384-1 ve TS 11388 EN 13384-2 standardına uygun yapılmalıdır. Baca boyutlandırması negatif basınçlı baca sistemine göre yapılabilir ancak bağlantı Ģekilleri pozitif basınçlı baca sistemine uygun olmalı ve baca sisteminde kullanılacak malzeme yoğuĢan sıvıya mukavim olmalıdır. Ġç Tesisat firması imalatçı firma tarafından beyan edilen baca gazı çıkıĢ basınç ve sıcaklık değerlerini kullanır. Baca gazı hattında oluĢan yoğuĢma sıvısı tahliyesi için; duman kanalı ve bacaların birbirine bağlantıları yatayla asgari 3o‗lik bir eğimle yapılmalıdır. Bacanın periyodik kontrolü ve temizlenmesi amacı ile baca sistemine, tam sızdırmazlık sağlanmak Ģartıyla kontrol ve temizleme parçası tesis edilmelidir. Baca gazı hatları, binalarda sadece kendilerine ait, uzunlamasına havalandırılmıĢ ve yangına 90 dakika dayanabilen ve baca kesitinin en az 1,5 katı bir kesite sahip olan, Ģaftlara ve kanallara yerleĢtirilmelidir. 8.4.4 BirleĢik (Kaskad) Baca Sistemi Birden fazla cihazın hızlandırma parçalarının, yatayda oluĢturulan kollektör ile ortak bir duman kanalına bağlandığı ve baca gazlarının atmosfere atılmasının ortak bir baca ile yapıldığı sistemdir (ġekil 18). ġekil 18 –BirleĢik (Kaskad) baca sistemi Kaskad baca sistemine dâhil olan cihazlar; aynı tür yakıt yakmalıdır. Kaskad baca sisteminde en fazla kaç cihazın kullanılabileceği akredite kuruluĢlarca verilmiĢ olan raporlara göre belirlenmeli veya kullanılacak baca hesap programları ile sınırlı olmalıdır. Baca boyutlandırma hesabı TS 11388 EN 13384–2 standardına uygun olmalıdır. Duman kanalları ve bacalar yoğuĢma sıvısına mukavim olmalıdır. Hesaplamalarda kullanılacak programlar TSE Belgesine sahip olmalıdır. Kaskad sistemlerde cihazlar ile baca arasındaki atık gaz bağlantısı (duman kanalları) ve bacalar, üretici firmaya ait sistem sertifikasyonuna sahip olmalı veya TS EN 1856-1, 1856-2 veya TS EN 14471 uygunluk belgelerinden herhangi birine haiz olmalıdır ve sistemde kullanılması gerekebilecek geri 39 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü akım güvenlik klapesi TS 11388 EN 13384-2 standardına uygun baca akıĢkanları dinamiği hesaplama sonuçlarına göre seçilmelidir. Madde 8.4.3‘te atık gaz tesisatı ile ilgili belirtilen tüm özellikler kaskad baca sistemleri için de geçerlidir. Çatı katında yapılan kaskad tesisatlarında herbir kazanın atık gaz baca bağlantısı ilgili ürün standartlarına uygun ve CE iĢaretli kendi baca setleriyle tahliye edilebilir. 8.4.5 Havalandırma Tesisatı Yakma havasını dıĢ ortamdan alan yoğuĢmalı cihazların tesis edildikleri mahalde, dıĢ atmosfere açılan en az 150 cm2 serbest en kesit alanlı bir menfez olmalıdır. Yakma havasını cihazın bulunduğu ortamdan alan yoğuĢmalı cihazların tesis edildikleri mahalde, havalandırma açıklığı boyutlandırması Madde 9.4.1‘de belirtilen hesaplama yöntemi ile yapılmalıdır. 8.4.6 YoğuĢma Sıvısının Tahliyesi YoğuĢma sıvısı tahliyesinin kanal bağlantısı serbestçe görülebilir ve TS 12514 standardına uygun olmalıdır. Bu bağlantı eğimli olarak ve bir sifon kullanılarak ve uygun numune alma tertibatları ile donatılmalıdır. YoğuĢma sıvısı tahliyesinde sadece korozyona dayanıklı malzemeler kullanılmalıdır. Ayrıca borularda ve bağlantı parçalarında galvanizli veya bakır alaĢımlı malzeme kullanılmamalıdır. DüĢük baca gazı sıcaklığı ve bunun sonucu olarak meydana gelen düĢük çekiĢ güçleri ve baca gazlarının baca sisteminde yoğuĢmaya devam etmeleri nedeniyle baca gazı hattı üzerine drenaj hatları konulabilir; ancak bu durumda yoğuĢma sıvısı tahliyesinde sıvı birikimini sağlayan bir sifon monte edilerek baca gazı sızıntısı önlenmelidir. Sistem ısı gücü 200kW a kadar olan yoğuĢmalı kazanlarda oluĢan yoğuĢma sıvısı nötralize edilmeden atık su Ģebekesine boĢaltılabilir. 70 kW ve üzeri kapasitelerde yoğuĢma sıvısının ne Ģekilde gidere bağlanacağı TS EN 15417 standardına göre yapılmalıdır. 8.5 Radyant Tüplü Isıtıcı Sistemleri Radyant tüplü ısıtıcı sistemler, yanma ürünlerinin tahliyesi ve yanma havasının içeri alınmasında uygulanan metoda göre sınıflandırılır. Radyant tüplü ısıtıcı cihazlara ait, yanma havası temini için hava giriĢ yolunun/yollarının enine kesit alanları TS EN 13410 ‘a uygun olmalıdır. Yanma ürünlerine ait atık gazların cihazın tesis edildiği oda dıĢına atılması için bir baca veya bir tertibat mevcut ise, yanma ürünlerine ait çıkıĢ yolu kapanmaya karĢı korumalı olarak tasarımlanmalı ve düzenlenmelidir. Cihaz parçaları ve kontrol tertibatları ayar, bakım ve değiĢtirme için kolayca eriĢilebilir Ģekilde düzenlenmelidir. Cihazların elektrik donanımı, elektrikten kaynaklanan tehlikelerden korunacak Ģekilde tasarımlanmalı, yapılmalı ve EN 50165 özelliklerine uygun olmalıdır. Radyant tüplü ısıtıcı cihazlar, kolay tutuĢabilen yanıcı ve patlayıcı maddelerin depolandığı mahallere yerleĢtirilmemelidir. Cihazlara ait üst havalandırma açıklıkları cihaz montajının yapıldığı kot seviyesinden daha üst noktada bulunmalıdır.YaĢam mahallerinde exproof gaz alarm cihazı ve solenoid vana kullanılır. 8.6 Elektrik Jeneratörleri Doğal gazın yanması sonucunda açığa çıkan ısı enerjisini, elektrik enerjisine çeviren ve bir grup hâlinde çalıĢan, gidip gelme hareketli, içten veya dıĢtan yanmalı motorlardır (ġekil 19). 8.6.1 Cihazların Monte Edilecekleri Yerler Ġçin Genel Kurallar YaĢam mahallerine tesis edilemez (kombi cihaz özelliklerinde olan stirling (dıĢtan yanmalı) motorlu mikro kojenerasyon cihazları hariç). Sıcak su kazanları, kızgın su kazanları, buhar kazanları, buhar jeneratörleri gibi yakma havasını, bulunduğu ortamdan alan cihazlarla aynı ortamda bulunmamalıdır. 40 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü Elektrik jeneratörü dairelerinde katı, sıvı, gaz yakıt tankı veya depoları bulunmamalıdır. Elektrik jeneratörü dairesi dıĢına elektrik jeneratörü dairesinin tüm elektriğinin kesilmesini sağlayacak bir düzenek veya cihaz (Ana kapama Ģalteri) bulunmalıdır. Elektrik jeneratörü dairesi ara kat veya çatı katında olması durumunda, binanın yeni statik yük dağılımı uygun olmalıdır. Elektrik jeneratörlerine ait doğal gaz boru hatlarının birleĢtirilmesi kaynak ile yapılmalıdır. Elektrik jeneratörü dairesinde emniyet kurallarına uyulmalıdır. Elektrik jeneratörlerinin egzoz sisteminde mutlaka susturucu bulunmalıdır. Jeneratörün yerleĢtirildiği zemine titreĢimi iletmesini önlemek için titreĢim izolatörleri kullanılmalıdır. Elektrik jeneratör dairesi kapalı alanda bulunuyor ise solenoid vana ile irtibatlandırılmıĢ ve üst havalandırmadan daha yüksek bir seviyeye patlayıcı ortam korumalı (ex-proof) gaz alarm cihazı tesis edilmelidir. Solenoid vana, oluĢabilecek bir gaz kaçağı durumunda gaz alarm cihazından aldığı sinyal doğrultusunda Elektrik jeneratörü dairesine gaz giriĢini engelleyecek bir noktaya yerleĢtirilmelidir. Boru hattı üzerindeki ayar, kumanda, ölçme ve kontrol cihazlarının diĢli bağlantı ile yapılması durumunda TS 61‘e uyulmalıdır. Gaz kontrol hattı ekipmanları Madde 9.2 ve Madde 9.3‘e uygun olmalıdır. Atık gaz çıkıĢ boruları sızdırmazlığı sağlayacak Ģekilde birleĢtirilmeli ve bağlantılarda kullanılacak sızdırmazlık maddeleri ısıya dayanıklı olmalıdır. Atık gaz çıkıĢ boruları; jeneratörün yerleĢtirildiği mahal dıĢındaki baĢka yaĢam mahallerinden geçirilmemelidir. Atık gaz çıkıĢ borusu üzerinde ve yatayda, Elektrik jeneratörü baca adaptöründen sonra 3D mesafede, bu sağlanamıyor ise düĢeye dönüĢ dirseğinden 2D mesafede baca gazı analizi numune alma noktası bulunmalıdır. Elektrik jeneratörlerinde, ithalatçı/imalatçı firma tarafından onaylı baca ayrıntıları, atık gaz tesisatında da, imalatçı firma tarafından temin edilen ve imalatçı firma talimatlarında belirtilen orijinal parçalar kullanılmalıdır. Bunlar imalatçı talimatlarına göre monte edilmelidir. Elektrik jeneratörlerine ait baca çıkıĢları mutlaka doğrudan dıĢ ortama açık, hava sirkülasyonu olan yerlere bağlamalı ve herhangi bir hava giriĢ noktasından en az 5 m uzağa atılmalıdır. Geçit ve koridorlara, dar saçak aralıklarına, binaların havalandırma ve aydınlık boĢluklarına, balkonlara (açık veya kapalı), asansör boĢlukları ve atık gaz çıkıĢını engelleyen çıkıntılı yapı kısımlarının altlarına, baĢka birimlere temiz hava sağlayan açıklıklara, binalar arası avlulara, doğrudan rüzgâr direncine maruz kalabilecek yerlere bağlanmamalıdır. Ġnsanların geçtiği yerlerde, örneğin kaldırımlarda baca çıkıĢ yüksekliği en az 2,3 m olmalıdır. Açık alanlarda baca çıkıĢı yerden en az 1 m yükseklikte olmalıdır. Baca çıkıĢları dıĢ darbeye maruz kalabileceği yerlerde paslanmaz veya galvaniz çelik tel örgü kafeslerle korunmalıdır. Araç trafiğinin olduğu yerlerde bu durum oluĢabilecek bir darbe göz önünde bulundurularak arttırılmalıdır. DıĢarıya taĢan çatı veya ahĢap kaplamanın, üstten bacaya uzaklığı en az 1,5 m olmalıdır. 8.6.2 Elektrik Jeneratör Dairesinde Havalandırma Elektrik Jeneratörlerinin soğutma havası ihtiyacı imalatçı firma tarafından belirtilmeli ve soğutma havasının geçeceği kesit hesaplanırken hava hızı 1-2 m/s aralığında alınmalıdır. Elektrik jeneratörlerine ait havalandırma menfez kesitleri veya havalandırma fan debileri belirlenirken; yakma havasının ve soğutma havasının toplam değeri esas alınmalıdır. Yakma havası temini için tabii havalandırma kesit alanı Madde 9.4.1‘e göre, cebri havalandırma Madde 9.4.2‘ye göre hesaplanır. 41 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü ġekil 19 - Elektrik jeneratör dairesi detayı 9 KAZANLAR - MERKEZİ SİSTEM KAZANLARI Bir veya birden çok birimde ısıtmayı sağlamak maksadı ile doğalgazın yakılmasını sağlayan, ilgili mamul standardlarından (TS EN 303-1, TS EN 303-3, TS 377 EN 12953, TS EN 12952, TS EN 12952 -1, TS 4040,TS EN 15417, TS EN 497, TS EN 13836 ve TS 4041) birindeki kurallara uygun olarak tesis edilmiĢ olan ve anma ısı güçleri 70 kW ve daha büyük olan ısı üretme cihazlarıdır. 9.1 Brülör Gazı yakma havası (oksijen) ile belirli oranlarda karıĢtıran ve ısı ihtiyacına göre gerekli gaz/hava karıĢımı oranını, alevin biçim ve büyüklüğünü ayarlamak suretiyle issiz ve tam yanmayı ve alevin meydana gelmesini sağlayan, TS 11391, TS EN 676+A2 standardına uygun otomatik veya yarı otomatik kumanda, kontrol, ayar, ateĢleme ve güvenlik tertibatıyla donatılan ve gerektiğinde yakma havasını cebri veya tabii olarak sağlayan elemanları ihtiva eden yakma sistemidir. Katı yakıtlı yarım silindirik kazanlar, sıvı yakıtlı yarım silindirik kazanlar ve TSE belgesi olmayan tam silindirik sıvı ve katı yakıtlı kazanlar doğalgaza dönüĢtürülmemelidir. TSE belgesi olan katı yakıtlı tam silindirik kazanlar, doğalgaza dönüĢüm halinde TS EN 303-3(1000 kW‘a kadar olan kazanlar için) veya TS 4040(1000 kW üzerindeki kazanlar için) standardı tarafından istenen verim Ģartlarını sağladığı, akredite uygunluk değerlendirme kuruluĢları tarafından yapılan verim raporu ile belgelendirilmesi halinde doğalgaza dönüĢtürülebilir. TSE belgesi olan tam silindirik sıvı yakıtlı kazanların doğalgaza dönüĢümü, kazan kapasitesi ve özelliklerine uygun doğalgaz brülörü (TS EN 676+A2) kullanılması ve akredite olmuĢ kurum ve kuruluĢlardan alınacak uygunluk raporu ile yapılabilir. 9.1.1 Brülör Seçimi 3 Brülör seçiminde doğalgazın alt ısıl değeri 8250 kcal/m olarak alınmalıdır. Cihazın tüketeceği yakıt miktarı aĢağıdaki eĢitliğe göre hesaplanmalıdır. B = Q / ( Hu . ) (m3/h) Burada, B : Yakıt miktarı, Q : Kazan kapasitesi (kcal/h), Hu : Yakıtın alt ısıl değeri (kcal/m3), : Verim (%).olarak alınmalıdır. 42 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 9.1.2 Brülör Seçimi ve Gaz Kontrol Hattı Gaz brülörleri (TS EN 676+A2) veya TS 11042 EN 298 standardlarına uygun olmalıdır. Yanma verimi ve uygun baca dizaynı için brülör ve kazan üretici firmaları sistem hakkında bilgilendirilmelidir. Kazan kapasitesi ve kazan verimine göre belirlenen brülör ateĢleme gücü değerinde, ilgili kazan alev-duman gazı direncini yenen, kazan yanma odası ve boyuna uygun, kazan imalatçısı tarafından belirlenen namlu boyu olan brülör seçilmelidir. Gaz brülörleri, yerine sabit ve sağlam Ģekilde bağlanmalıdır. Brülör gaz kontrol hattı baĢındaki küresel vanadan sonra sistemde oluĢabilecek titreĢimlerin doğal gaz hattına geçiĢini önlemek amacı ile kompansatör tesis edilmelidir (TS 10880). Brülör gaz kontrol hattı sabit bir mesnet ile desteklenmelidir. Projede belirtilen kazan kapasitelerine uygun, tespit edilen yakıt miktarını yakacak özelliklerde brülör seçilmelidir. Yakıt miktarı Madde 9.1.1‘de verilen yöntemle hesaplanır. 9.2 Brülör Gaz Kontrol Hattı Donanımları Doğal gaz yakan cihazların (brülör, bek vb.) emniyetli ve verimli olarak çalıĢmalarını temin etmek maksadıyla tesis edilen sistemlerdir. Gaz kontrol hattında kullanılacak olan donanımlar yakıcının kapasitesine, brülör tipi ve Ģekline bağlı olarak değiĢiklik gösterir. Buna göre gaz kontrol hattındaki donanımlar belirlenirken sistemin özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır. Gaz kontrol hattı donanımlarının yakma sistemine uygunluğu brülör ve doğal gaz sertifikalı firmanın sorumluluğundadır. (TS EN 676+A2, TS 11391, TS 11042 EN 298) 9.2.1 Brülör vanası Servis ve emniyet amacıyla gaz açma/kapamayı temin etmek için kullanılan küresel vanadır. Her brülör gaz kontrol hattı giriĢine bir adet küresel vana konulmalıdır. (TS EN 331, TS 9809) 9.2.2 Kompansatör Brülördeki titreĢimin tesisata geçiĢini zayıflatmak için kullanılan donanım olup TS 10880‘e uygun üniversal tip olmalıdır. 9.2.3 Manometre Gaz kontrol hattındaki manometreler musluklu tipte olmalıdır. 300 mbar basınca sahip sistemlerde regülatör sonrasına 1 adet musluklu manometre takılmalı, öncesine ise ikinci bir musluklu manometre ya da körtapalı ağız bırakılmalıdır (TS EN 837-1). Multiblok sistemlerde madde 9.3.6‘da bulunan Ģekil dikkate alınır. 9.2.4 Filtre Filtreler, ilk otomatik ayar elemanının veya gaz basınç regülatörünün hemen önüne gaz kontrol hattı donanımlarını kirlilikten korumak amacı ile yerleĢtirilmelidir. Kullanılacak filtre TS 10276‘ya uygun ve göz açıklığı 50 m olmalıdır. Multiblok sistemlerde madde 9.3.6‘da bulunan Ģekil dikkate alınır. 9.2.5 Gaz Basınç Regülatörü Gaz kontrol hattı giriĢindeki gaz basıncını brülör için gerekli basınca düĢüren donanımdır. Gaz kontrol hattı ekipmanlarının dayanım basıncı, regülatör giriĢ basıncının 1,2 katından küçük olması durumunda ani kapatmalı regülatör kullanılmalıdır. (TS EN 88, TS 10624, TS 11390 EN 334) 9.2.6 Emniyet Tahliye Vanası (Relief valf) Sistemi aĢırı basınca karĢı koruyan anlık basınç yükselmelerinde fazla gazı sistemden tahliye ederek regülatörün devre dıĢı kalmasını önleyen donanımdır. Ani kapamalı regülatör kullanılması durumunda bulunmalıdır ( TS 11655). 9.2.7 Asgari Gaz Basınç Algılama Tertibatı (Asgari gaz basınç presostatı) Regülatör çıkıĢındaki gaz basıncının brülörün normal çalıĢma basıncının altında kalması durumunda solenoid vanayı kumanda ederek akıĢın kesilmesini sağlayan donanımdır. Tüm gaz kontrol hatlarında bulunmalıdır (TS EN 1854).Multiblok Ģeklindeki kompakt gaz yolu armatür setlerinde asgari gaz basınç presostadı, regülatörden önce ve gaz yolu armatürü giriĢine konulmalıdır. 43 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 9.2.8 Azami Gaz Basınç Algılama Tertibatı (Azami gaz basınç presostatı) Regülatör çıkıĢındaki veya gaz yolu armatürü giriĢindeki gaz basıncının brülörün normal çalıĢma basıncının üstüne çıkması durumunda solenoid vanayı kumanda ederek gaz akıĢını kesen donanımdır. Düz tip regülatör kullanılması veya regülatör olmaması durumunda kullanılmalıdır (TS EN 1854). 9.2.9 Otomatik Kapama Vanası (Solenoid vana) Sistemin devre dıĢı kalması gerektiği durumlarda aldığı sinyaller doğrultusunda gaz akıĢını otomatik olarak kesen ve ilk çalıĢma esnasında sistemin emniyetli olarak devreye girmesini sağlayan donanımdır. 70 kW kapasiteye kadar olan sistemlerde gaz kontrol hattında bir adet B sınıfı, 70 kW , üzeri kapasitelerde ise iki adet seri olarak bağlanmıĢ A sınıfı solenoid vana bulunmalıdır (TS EN 161). 9.2.10 Sızdırmazlık Kontrol Cihazı (Vana doğrulama sistemi) Otomatik emniyet kapama vanalarının etkin bir Ģekilde kapanıp kapanmadığını kontrol eden ve vanalardaki gaz kaçaklarını belirleyen donanımdır. 1200 kW‘a kadar olan kapasitelerde bulunması tavsiye edilir. 1200 kW ve üzeri kapasiteli sistemlerde ve ayrıca kapasitelerine bakılmaksızın, kızgın yağ, kızgın su alçak ve yüksek basınçlı buharlı sistemlerde kullanılmalıdır (TS EN 1643). 9.2.11 Yangın Vanası Yangın vb. nedenle ortam sıcaklığının belirli bir değere yükselmesi durumunda gaz akıĢını otomatik olarak kesen donanımdır.1200 kW‘a kadar olan kapasitelerde bulunması tavsiye edilir. 1200 kW ve üzeri kapasiteli sistemlerde ve ayrıca kapasitelerine bakılmaksızın, kızgın yağ, kızgın su alçak ve yüksek basınçlı buharlı sistemlerde kullanılmalıdır. 9.3 Fanlı brülör gaz kontrol hattı ekipmanları 1) 100 kW‘a kadar ısıtma sistemi kapasitesine sahip sistemlerde tek kademeli ancak hava emiĢ damperi servo motor kontrollü, iki kademeli veya oransal kontrollü, 2) 100 kW-600 kW ısıtma sistemi kapasitesine sahip sistemlerde iki kademeli veya oransal kontrollü 600 kW ve üstü kapasiteye sahip sistemlerde sadece oransal kontrollü, 3) 3000 kW üstü sistemlerde baca gazı oksijen kontrol sistemine sahip brülörler kullanılır. 9.3.1 QB ≥ 1200 kW ve ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı ġekil 20’de gösterildiği gibi olmalıdır. Açıklama 1 Küresel vana 2 Kompansatör 3 Test nipeli 4 Filtre 5 Manometre (musluklu) 6 Gaz basınç regülâtörü 7 Relief Valf 8 Tahliye Hattı (vent) 9 Presostat (Asgari gaz basıncı) 10 Solenoid valf 11 Brülör 12 Sızdırmazlık Kontrol Cihazı ġekil 20 - QB ≥ 1200 kW ve Ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı 44 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 9.3.2 QB < 1200 kW ve ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı ġekil 21’de gösterildiği gibi olmalıdır. ġekil 21 - QB < 1200 kW ve ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı Açıklama 1 Küresel vana 2 Kompansatör 3 Test nipeli 4 Filtre 5 Manometre (musluklu) 6 Gaz basınç regülâtörü 7 Relief Valf 8 Tahliye Hattı (vent) 9 Presostat (Asgari gaz basıncı) 10 Solenoid valf 11 Brülör 9.3.3 QB < 1200 kW ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı ġekil 22’de gösterildiği gibi olmalıdır. Açıklama P1 : Regülâtör giriĢindeki doğal gaz basıncı Pmax : Regülâtör sonrasındaki gaz kontrol hattı ekipmanlarının azami dayanım basıncı 1 Küresel vana 2 Kompansatör 3 Test nipeli 4 Filtre 5 Manometre (musluklu) 6 Gaz basınç regülâtörü 7 Tahliye hattı (vent) 8 Presostat (Azami gaz basınç) 9 Presostat (Asgari gaz basınç) 10 Solenoid valf 11 Brülör ġekil 22 - QB < 1200 kW ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı 45 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 9.3.4 QB ≥ 1200 kW ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı ġekil 23’de gösterildiği gibi olmalıdır., Açıklama P1 : Regülâtör giriĢindeki doğal gaz basıncı Pmax : Regülâtör sonrasındaki gaz kontrol hattı ekipmanlarının azami dayanım basıncı 1 Küresel vana 2 Kompansatör 3 Test nipeli 4 Filtre 5 Manometre (musluklu) 6 Gaz basınç regülâtörü 7 Tahliye hattı (vent) 8 Presostat (Azami gaz basınç) 9 Presostat (Asgari gaz basınç) 10 Solenoid valf 11 Brülör 12 Sızdırmazlık kontrol cihazı ġekil 23 - QB ≥ 1200 kW ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı 9.3.5 Atmosferik brülör gaz kontrol hattı donanımları Açıklama 1 Küresel vana 2 Manometre 3 Gaz filtresi 4 Test nipeli 5 Gaz basınç regülatörü 6 Relief valf 7 Tahliye hattı (vent) 8 Presostat (Asgari gaz basınç) 9 Solenoid valf 10 Brülör ġekil 24 - Atmosferik brülör gaz kontrol hattı ekipmanları Üflemeli ve atmosferik brülör gaz kontrol hatlarında, ani kapamasız regülatör kullanılacak ise kullanılacak tüm armatürlerin dayanım basınçları regülatör giriĢ basıncının 1,2 katından küçük olmamalıdır. 46 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 9.3.6 Multiblok brülör gaz kontrol hattı donanımları 3 Mültiblok 6 c 2 4 1 5 d b e a 7 9 8 Pmax=<360mbar Q=1200 kW ve üzerinde sızdırmazlık kontrol elemanıda bulunacaktır. Pmax=<360mbar mültibloklu sistem ġekil 25 - Multiblok brülör gaz kontrol hattı ekipmanları Küresel vana (TS EN 331, TS 9809) Küresel manometre vanası (TS EN 331, TS 9809) Manometre, 0-600mbar (TS EN 837) Gaz filtresi (TS 10276, DIN 3386) Kompansatör (TS 10880) Multiblok a. Filtre b. Presostat (Min. gaz basınç) (TS EN 1854, EN 1854) c. Emniyet selenoid vanası d. Regülatör e. ÇalıĢma selenoid vanası 7. Presostat (Max. gaz basınç) (TS EN 1854, EN 1854) 8. Test nipelli Tee 9. Brülör (TS EN 676 ) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 47 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 3 Mültiblok 6 8 c 2 1 5 2 4 10 b 7 d e 9 a 11 10 Pmax=<200mbar Q=1200 kW ve üzerinde sızdırmazlık kontrol elemanıda bulunacaktır. Pmax=<200mbar mültibloklu sistem ġekil 26 - Multiblok brülör gaz kontrol hattı ekipmanları Küresel vana (TS EN 331, TS 9809) Küresel manometre vanası (TS EN 331, TS 9809) Manometre, 0-600mbar (TS EN 837) Gaz filtresi (TS 10276, DIN 3386) Regülatör Manometre, 0-100mbar (TS EN 837) Kompansatör (TS 10880) Multiblok a. Filtre b. Presostat (Min. gaz basınç) (TS EN 1854, EN 1854) c. Emniyet selenoid vanası d. Regülatör e. ÇalıĢma selenoid vanası 9. Presostat (Max. gaz basınç) (TS EN 1854, EN 1854) 10. Test nipelli Tee 11. Brülör (TS EN 676 ) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.4 Havalandırma Isı üretecine ait yakma sisteminin her devreye giriĢinden veya tekrar çalıĢtırılmasından önce yanma odasının doğal veya cebri olarak havalandırılması TS EN 676+A2 ‘daki kurallara uygun olarak sağlanmalıdır. Bu sistem ile yakma düzeninin çalıĢmasını etkilemeden gerekli yanma havası temin edilip, kazan dairesinin havalandırması gerçekleĢtirilmelidir. Kazan dairesi havalandırması doğrudan dıĢ ortama açılmalı ve mahaller dolaylı olarak havalandırılmamalıdır. Kazan dairesi toprak kotunun altında kalıyor ve havalandırma uygun boyutlarda kanallar ile cebri olarak yapılıyor ise havalandırma fanlarından birinin devre dıĢı kalması durumunda brülörün de devre dıĢı kalmasını sağlayan otomatik kontrol sistemi kullanılmalıdır.Fanların ve havalandırma motorlarının patlama ve kıvılcım güvenlikli (ex-proof) olması gerekir. Kablo ve pano tesisatlarının da kıvılcım güvenlikli olması Ģarttır Havalandırma tesis edilirken kazan dairesinde asla negatif basınç oluĢmaması sağlanmalıdır. Havalandırma, yangın ve dumanı en az 90 dakikalık sürede (yangın direnç süresi) kazan dairesinden ve ateĢleme düzenine ait odalardan diğer odalara taĢımayacak biçimde yapılmalıdır. Hava kanalları 48 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü diğer hava kanalları ile bağlantılı olmamalı, gerektiği zaman temizlenebilmelidir.Üst havalandırma tek baĢına cebri yapılmamalıdır. 9.4.1 Tabii Havalandırma (Atmosferik ve Fanlı Brülörlü Kazanlar) Hesabı Toplam kurulu gücü 1000 kW‘ın altında olan kazan dairelerinin havalandırmasında doğrudan dıĢarı açılan menfezler için yeterli kesit alanı aĢağıdaki eĢitliğe göre hesaplanmalıdır. SA=F x a x 2,25 x (∑Qbr + 70) Burada: SA : Alt havalandırma net kesit alanı (cm2), F : Menfezin geometrisine bağlı olarak aĢağıdaki Ģartlara göre değiĢir, F=1 : Dikdörtgen (uzun kenarı, kısa kenarının 1,5 katından fazla olmayan), F = 1,1 : Dikdörtgen (uzun kenarı, kısa kenarının 5 katına kadar olan), F = 1,25 : Dikdörtgen (uzun kenarı, kısa kenarının 10 katına kadar olan) F=1 : Dairesel, F = 1,2 : Izgaralı, a : Menfezin ızgara katsayısı (ızgarasız olduğunda a=1, ızgaralı olduğunda a=1,2), ∑Qbr : Toplam anma ısı gücüdür (kW). Toplam kurulu gücü 1000 kW‘ın üzerinde olan kazan dairelerinin havalandırmasında toplam anma ısıl 3 gücünün her 1 kW‘ı için 1,6 m /h hava ihtiyacı vardır. Buradan hareketle doğrudan dıĢarı açılan menfez için gerekli kesit alanı aĢağıdaki eĢitliğe göre hesaplanmalıdır. SA Qbr 3600 Burada: ∑Qbr :Toplam anma ısıl gücü (kW), SA :Menfez kesit alanıdır (m2). Pis hava atıĢ miktarı (üst havalandırma), toplam anma ısıl gücünün her 1kW‘ı için 0,5m3/h olmalıdır. Buradan hareketle pis hava atıĢı için gerekli menfez kesit alanı aĢağıdaki eĢitliğe göre hesaplanmalıdır. SÜ S A 0.6 Burada: Sü : Pis hava atıĢı için net kesit alanıdır (m 2). 9.4.2 Cebri Havalandırma (Atmosferik ve Fanlı Brülörlü Kazanlar) Hesabı Tabii olarak havalandırılması mümkün olmayan kazan dairelerinin cebri olarak havalandırılması gerekir. Cebri havalandırma için gerekli en az taze hava ve egzoz havası miktarları brülör tipine ve kapasitesine göre aĢağıdaki eĢitliklere göre hesaplanmalıdır. Üflemeli brülörler için Alt havalandırma hesabı; 3 Vhava = Qbr * 1,184 * 3,6 (m /h) Sa = Vhava / ( 3600 * V ) (m2) Burada: Qbr : Anma ısı gücü (kW) V : Kanaldaki hava hızıdır, 5 ile 10 arasında alınmalıdır (m/sn). Üst havalandırma hesabı; VEgzost = Qbr * 0,781 * 3,6 SÜ = VEgzost / (3600 * V ) (m3/h) 2 (m ) 49 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü Burada: V : Kanaldaki hava hızıdır, 5 ile 10 arasında alınmalıdır (m/sn). Atmosferik brülörler için Alt havalandırma hesabı; 3 Vhava = Qbr * 1,304 * 3,6 (m /h) 2 Sa = Vhava / ( 3600 * V ) (m ) Burada: Qbr : Anma Isı Gücü (kW) V : Kanaldaki hava hızıdır, 3 ile 6 arasında alınmalıdır (m/sn). Üst havalandırma hesabı; VEgzost = Qbr * 0,709 * 3,6 (m3/h) 2 SÜ = VEgzost / (3600 * V ) (m ) Burada: V : Kanaldaki hava hızıdır, 3 ile 6 arasında alınmalıdır (m/sn). 9.5 Elektrik Tesisatı Isıtma gücü en az 50 kW olan yakma sistemine ait elektrik tesisatı TS 11396‘ya uygun olmalıdır. Brülör ve ısı üreteci ile brülör kontrol cihazlarına ait fiĢ priz bağlantı elemanları iĢletme Ģartlarına uygun olmalıdır. Elektrikle çalıĢan ayar elemanlarına sahip bütün gaz yakma tesislerinin devre dıĢı edilmeleri için, ısı üreteçlerinin yerleĢtirildiği mahalin (kazan dairesi) dıĢına, kolayca ulaĢılabilir ve herhangi bir tehlikenin de meydana gelmesine sebep olmayacak yere bir elektrik ana Ģalteri yerleĢtirilmelidir. Doğalgazın kazan dairelerinde kullanılması hâlinde, kazan dairesinde bulunan ve enerjinin alınacağı enerji tablosunun, etanj tipi patlama ve kıvılcım güvenlikli olması, kumanda butonlarının pano ön kapağına monte edilmesi ve kapak açılmadan butonlar ile çalıĢtırılması ve kapatılması gerekir. Kazan dairelerinde aydınlatma; tavandan en az 50 cm sarkacak veya üst havalandırma seviyesinin altında kalacak Ģekil de; veya yan duvarlara tespit edilecek etanj tipi flüoresan veya contalı glop tipi armatürler ile yapılır ve tesisat antigron olarak tesis edilir. Isı merkezlerinin giriĢinde 1 adet emniyet selonoid vanası bulunması ve bu vananın en az 2 adet patlama ve kıvılcım güvenlikli kademe ayarlı gaz sensöründen kumanda alarak çalıĢması gerekir. Büyük tüketimli ısı merkezlerinde, entegre gaz alarm cihazı kullanılmalı ayrıca cihazların ve bacaların topraklaması yapılmalı. 9.6 Kazan Dairelerinde Ġlave Tedbirler Isı üreteçlerinin tesis edildiği mahallerde katı, sıvı, gaz yakıt tankı veya depoları bulunmamalıdır. Kazan dairesi kapıları yanmaz malzemeden (genelde çelik) ve dıĢarıya açılacak Ģekilde yapılmalıdır. Kazan dairesi ara kat veya çatı katında ise binadaki yeni statik yük dağılımı, ilgili kurumların vereceği onay raporu neticesinde kontrol edilmelidir. Doğalgaz tesisatlı kazan dairesi tavanının mümkün olduğu kadar düz olması ve gaz sızıntısı hâlinde gazın birikeceği ceplerin bulunmaması gerekir. Bakım ve onarım amaçları için brülörün yerinden çıkarılması veya yana alınması imkânını verecek, gerektiğinde kapısı da olan, ilgili kazan üzerinde onarım veya duman boruları v.b değiĢim yapılabilecek yeterli alanlar mevcut olmalıdır. Ġmalatçı tarafından Ģart koĢulan değerlerin altına düĢülmemelidir. 50 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü Konutlarda, merkezi sistem ısıtmalarda binanın sıcak su ve mutfak kullanımı için, merkezi sistem sayaç vanasından önce, ayrı bir hat/branĢman tesis edilmelidir. Kazan dairesine emniyet kuralları ve cihazların kullanım talimatları asılmalı, sertifikalı firma, kullandığı cihazlara (kazan, brülör) ait garanti belgelerini, yetkili servislerin listesini, acil durumlarda baĢvurulması gereken telefonları kullanıcıya vermelidir. Gaz ana vanasının yerini gösteren plaka, bina giriĢinde kolayca görülebilecek bir yere asılmalıdır. Konulacakları yerlerin hacmi bakımından küçük ve büyük gaz tüketim cihazları (kazanlar), ikisinin birden çalıĢtırılması için yeterli olmayan bir hacme yerleĢtirilmiĢ ve yedek kazan kullanımı olacak ise ikinci kazanın çalıĢtırılması hâlinde cihazlardan birinin gazını otomatik olarak kesen ve her iki cihazın aynı anda çalıĢmasına engel olacak ek bir gaz akıĢ emniyet tertibatı konulmalı, kazanların duman kanallarına klapeler tesis edilerek çalıĢmayan kazanın baca ile irtibatı kesilmelidir. Konutlarda yedek kazan kullanımına ise, binanın ısınma ve sıcak su ihtiyacına bakılarak gaz dağıtım Ģirketi tarafından karar verilmelidir. Bu amaçla kullanılacak kazanlardan sadece en büyük olanın tüketim değeri esas alınarak baca ve havalandırma boyutlandırılması yapılmalıdır. Bu durumda hesap ve boyutlandırmalar yedek kazan hesaba katılmadan yapılmalıdır. Sayaç seçimi yapılırken yedek kazan hesaba dâhil edilmelidir. Yedek kazan brülör tipi (atmosferik veya üflemeli) asıl kazan brülör tipinden farklı ve kapasitesi asıl kazan kapasitesinden büyük olmamalıdır. Domestik hattın kazan dairesinden geçtiği durumlarda selenoid vana tüm doğal gaz hatlarını kesecek Ģekilde tesis edilmedir. 9.7 Buhar Kazanlı Kazan Daireleri Yüksek basınçlı (0,5 Atü‘den daha yüksek iĢletme basıncına sahip) buhar kazanları; konutların içine, altına, üstüne, bitiĢiğine; büro, sosyal ve çalıĢma hacimleri gibi insanların sürekli olarak kullandıkları hacimlerin içine, altına, üstüne ve bitiĢiğine, ancak TS 377-6 EN 12953-6‘daki sınırlamalar çerçevesinde tesis edilebilir. Buhar kazanları ve buhar jeneratörlerinin yerleĢtirileceği hacimler için yetkili kurum ve kuruluĢlardan onay alınmalıdır. Merkezi ısıtma sistemlerinin yerleĢimleri TS 2192 standardına; gaz yakıt kullanan sistemlerin yerleĢimi de TS 3818 standardına göre yapılır.(Binalarda Enerji Performans yönetmeliği) 10 KONUTLARDA VE ISI MERKEZLERİNDE BACALAR Atık gaz bacaları dört ana gruba ayrılır. 1. Adi bacalar 2. Ortak bacalar 3. Müstakil bacalar 4. Hava-atık gaz baca sistemleri 10.1 Adi Bacalar Tek kolon halinde zeminden çatıya kadar yükselen, birden fazla birimin kullanabileceği Ģekilde tasarımlanmıĢ bacalara adi baca denir. Bu tip bacalara doğalgaz cihazları bağlanmaz (ġekil 27). 10.2 Ortak (ġönt) Bacalar Zeminden çatıya kadar yükselen ana baca ve buna bağlanan her birime ait branĢmanlardan meydana gelen bacaya ortak (Ģönt) baca denir. Bu tip bacalara doğalgaz cihazları bağlanmaz (ġekil 27). 10.3 Müstakil (Ferdi) Bacalar Tek kolon halinde hitap edeceği birimden çatıya kadar yükselen ve sadece bir birimin kullanımına göre tasarlanmıĢ bacalara müstakil baca denir. Bacalı cihazlar, sadece müstakil bacalara bağlanabilir. Asgari etkili baca yüksekliği 4 m olmalıdır. Hızlandırma parçasının, 1 m ve üstünde olabildiği durumlarda bu mesafenin 1,5 katına eĢit bir etkili yükseklik yeterlidir (ġekil 27). 51 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü ġekil 27 – Bacalar Atık gaz boruları baĢka kat hacimleri içerisinden ve baĢka oturma mahalleri içerisinden geçirilmemelidir. Bacalar; ısı, yoğuĢma ve yanma ürünlerinden etkilenmeyecek malzemeden ilgili standardlara (TS EN 1856–1, TS EN 1856–2, TS EN 1447, TS EN 13063-1, TS EN 13063-2 veya TS EN 14471) uygunluk belgesine sahip malzemeden imal edilmelidir. YoğuĢmalı tip doğalgaz yakıcı cihazlara ait bacalar, ilgili standarda uygun olmalıdır. 10.3.1 Cihaz Baca Kanalları ve Bağlandıkları Bacalar ile Ġlgili Genel Hususlar Baca kesitleri , TS 11389 EN 13384–1‘e göre hesaplanmalı, tasarım ve montajı TS EN 15287-1 standartında yer alan koĢullara uygun olmalıdır. Kullanılacak malzeme, ilgili malzeme standartlarına göre belirlenmiĢ sınıflandırmalara göre Doğalgaz‘la çalıĢma koĢullarına uygun olacak Ģekilde seçilmelidir. Cihazlar mümkün olduğunca baca çıkıĢ deliği yakınına monte edilmeli, cihaz ile baca çıkıĢ deliği arasındaki yatay bağlantı mesafesi kısa tutulmalıdır. Ancak, bunun mümkün olamadığı durumlarda baca yatay mesafesinin açındırılmıĢ uzunluğu en fazla 2,5 m olmalıdır. (Bacalı kombi ve sobalar için) º Atık gaz bacaları düĢey olmalıdır. DüĢey doğrultuda, ancak bir kez 30 yi geçmeyen sapma olabilir. Cihaz baca davlumbazından sonra dik olarak yükselen ve asgari uzunluğu 40 cm olan baca hızlandırma parçası olmalı ve hızlandırma parçasından sonra dirsek konulmalıdır. Atık gaz boruları, 2º - 3º ‗lik bacaya doğru yükselen eğim ile bağlanmalı ve bacaya, baca en kesitini daraltmayacak biçimde monte edilmelidir. Atık gaz boru malzemesi; TS EN 1856-2 ,TS EN 14471 veya TS EN 1857 standartlarına uygun malzemeden olmalıdır. Atık gaz boruları birbirine sızdırmaz Ģekilde bağlanmalı ve kullanılıyor ise ek yerlerindeki sızdırmazlık malzemeleri sıcağa dayanıklı olmalıdır. Bacalı cihazlar ile birlikte TS EN 50291‘e uygun karbonmonoksit algılama cihazları kullanılmalıdır. Atık gaz boruları yanıcı ve patlayıcı maddelerin bulunduğu mahaller, yatak odaları, banyo ve tuvaletlerden geçirilmemelidir. Atık gaz boruları kapı pencere gibi yapı elemanlarından en az 20 cm uzaklıkta olacak Ģekilde yerleĢtirilmelidir. TS 3541‘e göre ısı yalıtımı yapılması durumunda bu mesafeler %25 oranında azaltılabilir. Atık gaz borularının en kesit alanı cihazın davlumbaz çıkıĢındaki en kesit alanından küçük olmamalıdır. Vantilatör veya baca fan kiti doğrudan bacaya bağlanmamalıdır. Cihazların bağlandığı bacalara mutfak aspiratörü bağlanmamalıdır. 10.3.2 Baca Kesit Hesabı Atık gaz bacalarında daire kesitler tercih edilmelidir. Her tip ve kapasitedeki cihaz bacasının kesit hesabı; tek cihaz bağlantısı için TS 11389 EN 13384-1 ve birden fazla cihaz bağlantısı için (Örn: Kaskad sistemler hava atık gaz sistemleri) TS 11388 EN 13384-2 standartlarına göre yapılmalıdır. 52 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü Havalandırma boĢluklarından ve kesiti 1m²‘ nin altında olan aydınlıklardan baca geçirilmemelidir. Aydınlığa bakan ve hermetik cihaz kullanmayan dairelerin hepsi için bir baca yapılacağı düĢünülmeli 2 ve bu bacaların tesisinden sonra net 1m ‘den büyük alan kalmalıdır. Aydınlığın üstü ortam havasını tahliye etmeyi engelleyecek bir yapıda olmamalıdır. Bacaların çatı üzerinde kalan kısımları ve atık gazların dıĢarı atılmasında TS 12514 ve TS EN 15287 standardına uyulmalıdır. Toplam kapasitesi 70 kW‘tan büyük olan hermetik baca çıkıĢları çatı üst seviyesinden yapılmalıdır. 10.4 Hava-Atık Gaz Baca Sistemi C tipi cihazlarda (yoğuĢmalı cihazlar dâhil); cihaz mahalinden bağımsız olarak yanma için gerekli olan taze havayı, direk atmosferden, çatı üst seviyesinden itibaren fabrikasyon bir kanal vasıtası ile veya standartlara uygun Ģaftlardan sağlayan, yanma sonucu oluĢan atık gazı ilgili standartlara uygun malzemeden yapılmıĢ bir baca ile çatı üst seviyesinden dıĢarı tahliye eden dikey baca sistemidir (ġekil 28). Bu sistemlerin kullanıma uygun olması için akredite kuruluĢlardan alınmıĢ sistem sertifikalarına sahip olmalıdır.Ayrıca bağlı olmayan cihazların baca bağlantı kanalları, sistem devreye alınmadan orijinal kapak ile kapatılmalıdır. ġekil 28 -Hava-Atık gaz Bacası 53 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 10.4.1 Hava-Atık Gaz Baca Sistemi Elemanları Taze hava temini direk atmosferden, paslanmaz malzemeden oluĢan Ģafttan veya Hafif Beton Kanal olarak adlandırılan Ģafttan veya standartlara uygun bir Ģafttan sağlanmalıdır. Atık gaz tahliyesi; yoğuĢma sıvısına mukavim malzemeden yapılmalı ve sistem pozitif çalıĢıyor ise eklem yerlerinde sızdırmazlık elemanı kullanılmalıdır. Yanma sonucu oluĢan atık gaz çatı üst seviyesinden tahliye edilmelidir. Hermetik bacanın ana bacaya bağlandığı noktada, sızdırmazlığın sağlanması amacı ile ısıya dayanıklı giriĢ adaptörü kullanılmalıdır. Bacanın üst seviyesinde; bacaya monte edilmiĢ, atık gazın dıĢ atmosfere tahliyesini sağlayan ve ters rüzgârların baca kanalına giriĢini engelleyen standartlara uygun baca Ģapkası bulunmalıdır. Bacanın alt kısmında, baca içerisine sızması muhtemel olan yağmur suyunu ve baca gazı içerisindeki yoğuĢma suyunun toplanması ve tahliye edilmesi amacı ile sistem içindeki dengeyi sağlayan standartlara uygun yoğuĢma sıvısı toplayıcı ve tahliye elemanı bulunmalıdır. YoğuĢmalı cihaz kullanılması durumunda, taĢan akım aralığı (fazla hava deliği) üzerinden havalandırma bacasına yoğuĢma sıvısı geçmemelidir. YoğuĢmalı cihaz kullanılması durumunda, sistemde oluĢacak yoğuĢma sıvısının tahliyesi Madde 8.4.6‘ya göre yapılmalı ve yoğuĢma sıvısının hava boĢluğuna girmemesi için hava boĢluğu yalıtılmalıdır. Yine bacanın alt seviyesinde, yoğuĢma sıvısı toplayıcı ve tahliye elemanının hemen üstünde bulunan, gerekli deney ve kontrollerin yapılmasını sağlayan ve baca dıĢ duvarına sızdırmazlık contaları kullanılarak tesis edilen temizleme kapağı bulunmalıdır. 10.4.2 Hava-Atık Gaz Baca Sisteminin Tesisi Hava–atık gaz baca sisteminin daire içerisine açılan kısımlarına, can ve mal güvenliği açısından risk oluĢturabilecek durumların yaĢanmaması için kullanıcıyı bilgilendiren uyarı levhaları tesis edilmelidir. Hava–atık gaz baca sisteminde atık gaz kanalının baca ile irtibatlandırıldığı bölüme; bacaya monte veya demonte edilecek cihazların sadece imalatçı firma ve ilgili gaz dağıtım Ģirketinin onay Ģartı ile yapılabileceğini belirten uyarı levhaları asılmalıdır. Hava–atık gaz baca sistemine bağlanacak her bir cihazın nominal ısı gücü 30 kW‗ı geçmemeli ve bir sisteme bağlanacak cihaz sayısı akredite kuruluĢlar tarafından verilecek rapora göre belirlenmelidir. Hava–atık gaz baca sistemine, her kat için en fazla iki adet cihaz bağlanmalıdır. Aynı katta sisteme bağlanacak cihazların atık gaz boruları arasında düĢeyde olması gereken mesafe akredite kurumların test ve muayene raporlarında belirtilmelidir. YoğuĢma sıvısı toplayıcı, temizleme kapağı, hava fazlalık deliği ve yoğuĢma sıvısı çıkıĢ deliğinin bulunduğu ve sistemin en alt kısmında yer alan baca bölümü, bina ortak mahali olarak adlandırılan (merdiven sahanlığı ve sığınak hariç) bölümlere tesis edilmelidir. Atık gaz boĢluğu ve havalandırma boĢluğu dik olarak ve herhangi bir kıvrım olmaksızın yukarı doğru yapılandırılmalıdır. TaĢan akım aralığının iç kesiti, atık gaz baca boĢluğunun iç kesitinin en az % 15 ve en fazla % 25‘i kadar olmalıdır. 54 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 10.4.3 Hava–Atık Gaz Baca Sisteminin Boyutlandırılması Baca boyutlandırması, TS 11388 EN 13384–2 standardına uygun olarak yapılmalıdır. Boyutlandırma hesabında hermetik cihaza ait sistem sertifikası kapsamındaki konsantrik (eĢ merkezli) baca; pozitif basınçlı baca kapsamında, bina içerisinde bulunan ve binaya dik olarak yükselen hava–atık gaz baca sistemi; pozitif veya negatif basınçlı baca kapsamında değerlendirilmelidir. Pozitif basınçlı hava atık gaz sistemleri bina içinde tesis edilmesi durumunda Ģaft içinde olmalıdır. 55 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 11 GAZ TESİSLERİNİN İŞLETMEYE ALINMASI VE KONTROLÜ 11.1 Boru Hatlarının Sızdırmazlık Deneyi ĠĢletme basıncının 300 mbar‘ın altında olduğu durumlarda birinci sızdırmazlık deneyi uygulanır. Ġlk kez gaz alacak olan binalarda tüm sayaç ve cihaz vanaları açık konumda iken test basıncı; iĢletme basıncının en az 50 mbar üzerinde olmalıdır. Bu basınç altında sıcaklık dengelenmesi için 10 dakika beklendikten sonra, tesisatta 10 dakika süre ile U manometre kullanılarak deney iĢlemi gerçekleĢtirilmelidir. Bu deney esnasında manometrede basınç düĢmesi olmamalıdır. ĠĢletme basıncının 300 mbar olduğu durumlarda; önce ikinci sızdırmazlık deneyi daha sonra birinci sızdırmazlık deneyi olmak üzere iki aĢamada yapılmalıdır. Ġlk aĢama ikinci sızdırmazlık deneyinde deney basıncı, iĢletme basıncının 1,5 katı olmalıdır ve bu deney 45 dakika süreyle uygulanmalıdır. Deney donanımı olarak 0,1 bar hassasiyetli metalik manometre kullanılmalı ve deney süresince basınç düĢmesi olmamalıdır. Sızdırmazlık deneyi esnasında sızdırmazlığı sağlanamayan tesisatlara gaz verilmez. Kaçıran ekleme parçaları, hatalı borular yenilenmeli ve ek yerlerinde anti-korozif sabun köpüğü ile sızdırmazlık kontrolü yapılmalıdır. Boru ve bağlantı elemanlarındaki bozuklukların, çatlakların kaynakla tamiratı yönüne gidilmemeli, bunlar yenileriyle değiĢtirilmelidir. Tesisatın deneyi tamamlanarak iĢletmeye alınmasından sonra boru içerisindeki hava tesisata en uzak noktadaki cihaz vanasının açılmasıyla dıĢarı atılır. Bu iĢlemin yapıldığı bölmeler iyice havalandırılmalı ve bu iĢlem süresince bu yerlerde, açık alev ve ateĢ bulundurulmamalı, sigara içilmemeli, kapı zilleri ve elektrikli cihazlar çalıĢtırılmamalıdır. Kolon ve dağıtım hatlarına gaz verilmesinden ve havanın boĢaltılmasından sonra açılmıĢ olan tapalar tekrar kapatılmalıdır. Sayaçlar ile basınç regülatörleri Ģebeke basıncı altında sabun köpüğü ile kontrol edilmelidir. Bu kontrolde hiçbir yerde köpük kabarcığı (kaçak belirtisi) görülmemelidir. Ayrıca mevcut gaz kullanan tesisatlarda cihaz ilavesi, cihaz iptali, güzergâh değiĢikliği vb. tadilat gerektiğinde birinci sızdırmazlık deneyleri yeniden yapılmalıdır. 11.2 Bacaların ve Cihazların Devreye Alınması ve Kontrolü Her tüketim cihazının ısı yükünün ayarlanabilmesi için yaklaĢık 5 dakikalık iĢletme süresinden sonra, pencere ve kapıların kapalı olduğu durumlarda ek olarak 5 dakikalık süre içerisinde tüketim cihazlarının emniyet vanasından ( akım sigortasından) atık gaz çıkıp çıkmadığı kontrol edilmelidir. Bu kontrol sırasında atık gaz sürekli atılamıyor, güvenilir bir ayarlama yapılmıyorsa ve birikme, geri tepme varsa sebebi araĢtırılıp bulunduktan sonra hata tam olarak giderilmelidir. Bu kontroller cihaz yetkili servisleri tarafından yapılmalı ve uygun olmayan baca ile ilgili gaz dağıtım Ģirketine bilgi vermelidir. Tüketim cihazı baĢka bir gazdan doğalgaza çevrilmiĢse cihazda tam yanma olup olmadığı dönüĢüm yapan yetkili servis tarafından yanmıĢ gaz analizi yapılarak kontrol edilmelidir. Atık gazın atılmasında birikme ve geri tepme olup olmadığı; ayrıca cihazın anma yükünde çalıĢıp çalıĢmadığı kontrol edilmelidir. Bacaların montajı ve kontrolleri uzman personeller tarafından yapılmalıdır. Ġç tesisatın projelendirilmesi ve projeye uygun tasarımın yapılmasından önce aĢağıda belirtilen kontrollerin yapımcı sertifikalı firmalar tarafından yapılması zorunludur; - Baca tipinin, kesitinin ve yüksekliğinin uygunluğunun kontrolü, Baca temizlik ve bakımının yapılmıĢ olduğunun kontrolü, Baca duman deneyi yaparak baca çekiĢinin ve sızdırmazlık deney sonucunun olumlu olup olmadığının kontrolü, Cihazların; gaz dağıtım Ģirketlerinde onaylanmıĢ projesine uygun, bir bacaya bağlanmasının kontrolü, 56 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 11.3 Doğalgaz Yakıcı Cihazların Periyodik Bakımı Doğalgaz kullanıcısı; fonksiyonel ve ekonomik sebeplerden dolayı gaz yakma tesisini senede en az bir defa imalatçı / ithalatçı firmanın yetkili servislerine muayene ve bakımı yaptırmakla yükümlüdür. Baca çekiĢinin bozulması durumunda gaz yakıtlı cihazların emniyetli kapanmasını sağlayacak yanma ürünleri emniyet tertibatı (baca sensörü) cihaz üzerinde bulunmaktadır. Baca sensörünün TS EN 297, TS 615 EN 26, TS EN 613 standardına uygun olarak emniyetli kapamayı sağlaması gerekmektedir. Meydana gelebilecek olumsuzlukların önüne geçilebilmesi ve cihazların daha verimli çalıĢabilmesi için, cihazların onarım ve periyodik bakımlarının yetkili servisler tarafından yapılması gerekir. Doğalgaz yakıcı cihazların bakımı MYK belgeli servis personeli tarafından yapılmalıdır. 12 DOĞAL GAZ TESİSATINDA BORU ÇAPI HESABI 12.1 Gaz tüketim cihazlarının tüketim değerleri Bina bağlantı hattı, kolon hattı, tüketim hattı, ayrım hattı ve cihaz bağlantı hatlarının boru çapları, tüketicilerin kullandıkları cihazların tüketim değerlerine göre hesaplanmalıdır. Debiler, kullanılan cihaz tüketimine (kapasitesine) uygun olarak hesaplanır. Doğal gazla çalıĢan bazı cihazların kapasitesi Çizelge 1 ve Çizelge 2‘de örnek olarak verilmiĢtir. Bu konuda tabloda gösterilmeyen tüketim değerlerinde imalatçıların verdiği tüketim değerleri de kullanılabilir. Çizelge 1 - ÇeĢitli tüketim cihazlarının tüketim debileri Cihaz Adı Kapasite(kcal/h) — Ocak — Kombi Fırın ve 4 bekli 20000 24000 16400 5300 9000 — ġofben — Soba Debi (m³/h) 1,6 2,5 3,2 2,2 0,7 1,2 Kalorifer kazanı, buhar kazanları, sıcak hava üreteçleri gibi büyük cihazların debileri; doğal gazın alt ısıl değeri 8250 kcal/m³ ve % 90 verim alınarak kapasitelerine göre hesaplanır. Kapasite(kcal/h) Debi (m³/h)=---------------------------------8250 (kcal/m³) x 0,9 Bireysel kullanım olan mahallerde gerekli debi, eĢzaman faktörü ve tüketim değerleri çizelgesinden, kullanılan cihazlara ve konut (daire) sayısına göre (Çizelge 3) bulunmalıdır. Merkezi sistem, kazan, ekmek fırını, vb. cihazlarda gerekli debi; cihaz kapasitesinin doğalgazın alt ısıl değerine 3 (hesaplamalarda bu değer 8250 kcal/m alınacaktır) ve cihaz verimine bölünmesi ile bulunur veya cihaz imalatçılarının verdiği kataloglardan alınır. 57 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü Çizelge 2 - Sanayi ve ticari tip ocaklarda tüketim değerleri Kapasite (kcal/h) Tüketim (m3/h) Bek 12 10500 1,27 Bek 16a 13500 1,64 a Bek 18 15000 1,82 Bek 23a 16000 1,94 Ġkili Bek 25 + 16a 31000 3,76 Kuzine altı fırın 8000 0,97 Pasta Fırını 20000 2,4 Benmari 100b 4000 0,5 Boru Bek 100b 7000 0,85 Radyant (döner) 1c 4000 0,48 Not - Boru bek üzerinde paralel olarak çift göz delinmiĢ ise kapasite 1,5 ile çarpılır. a DıĢ çap (cm) b Uzunluk (cm) c Göz (adet) Cinsi Boyut a NOT: Sanayi ve ticari tip ocaklara ait katalog değerleri ibraz ediliyorsa öncelikle katalog (TS, CE onaylı) değerleri dikkate alınır. 12.2 Boru çaplarının hesaplanması Gaz teslim noktasından baĢlayarak gaz debisi, gaz basıncı ve boru çapı değerleri aynı olan kısımlara aynı, bu değerlerden birinin değiĢmesiyle oluĢan yeni kısımlara yeni bir devre numarası verilmelidir. Bu Ģekilde bütün tesisat devre numaralarına ayrılır. Hesaplamalarda, her bir devreden geçen gazın debisi ve basıncı göz önüne alınmalıdır. 12.2.1 Servis kutusu çıkıĢ dinamik basıncı 21 mbar olan projelendirilmelerinde esas alınacak azami basınç kayıpları; tesisatların Servis kutusu cihaz bağlantıları arasında kabul edilebilen kritik devre toplam basınç kaybı (TS 5910 EN 1359) standardında belirtilen sayaç basınç kaybı ihmal edilerek ) P 1,8 mbar olmalıdır. Servis kutusu ile daire, kazan dairesi ve dükkan sayaç vanası arasındaki kritik devre toplam basınç kaybı P 1,0 mbar olmalıdır - Daire, kazan dairesi ve dükkân sayaç çıkıĢı ile cihaz arasındaki basınç kaybı P 0,8 mbar olmalıdır. - Sistemde gürültü ve titreĢimi önlemek amacı ile gaz hızı 6 m/s‘ yi geçmemelidir. 12.2.2 Servis kutusu çıkıĢ basıncı 300 mbar olan tesisatların projelendirilmelerinde esas alınacak azami basınç kayıpları; Reglaj grubu ile basınç 21 mbar‘a düĢürülüyorsa reglaj grubu ile yakıcı cihaz arasında basınç kaybı P 1,8 mbar omalıdır. Reglaj grubu çıkıĢ basıncı 50 mbar‘a veya daha düĢük bir basınca düĢürülüyorsa, reglaj grubu ile cihaz arasındaki toplam basınç kaybı, cihazın asgari çalıĢma basıncının altına düĢmemelidir. Merkezi sistem ısıtmalı binalarda, 21 mbar evsel kullanım için vana + körtapa bırakılıyorsa, servis kutusundan (300/21 mbar reglaj grubundan) bu noktaya kadar olan basınç kaybı P 0,7 mbar olmalıdır. Sistemde gürültü ve titreĢimi önlemek amacı ile gaz hızı konutlarda ve ticari mahallerde 15 m/s‘yi, geçmemelidir. Sayaçtan geçen basıncın 300 mbar olması halinde servis kutusu ile sayaç arasındaki basınç kaybı 21 mbar‘ı geçmemelidir. 12.3 Ġç Tesisat Projelerinde Boru Çapı Tayininde Kullanılan Formüller ve Semboller Ġç tesisat boru çapı tayininde kullanılan formüller borudan geçen basınca ve gazın debisine göre değiĢir. AĢağıda basınca ve debiye göre hesaplamalar verilmiĢtir. 58 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 12.3.1 P≤ 50 mbar ve Q≤ 31 m³/h olan tesisatlar Bir devrenin toplam basınç kaybı aĢağıdaki eĢitliklerle hesaplanır: P = PR + PZ + PR = P R/L * L PH Burada; P : Devrenin toplam basınç kaybı (mbar) P R/L : Bir metredeki boru sürtünme kaybı (mbar/m) L : Boru uzunluğu (m) PZ : Yerel direnç kaybı (mbar) PH : Yükseklik farkı basınç kaybı / kazancı (mbar). olarak alınmıĢtır. Basınç kaybının en çok olabileceği nokta belirlenerek, o hat üzerinde bulunan devrelerin basınç kayıpları toplanarak kritik devre toplam basınç kayıp ( P ) hesabı yapılır. 12.3.1.1 Gerekli debi Her devrenin beslediği cihazlar itibariyle içerisinden geçecek olan azami gaz debisidir. Bireysel kullanım olan mahallerde eĢzaman faktörü ve tüketim değerleri tablosundan (Çizelge 3), merkezi sistem, kazan, ekmek fırını, vb. cihaz kullanılan mahallerde ise cihaz kapasitesinin doğalgazın alt ısıl değerine (hesaplamalarda bu değer 8250 kcal/m 3 alınacaktır) ve cihaz verimine bölünmesi ile veya cihaz üreticilerinin verdiği kataloglardan bulunacaktır. Gerekli debi kullanılan cihazlara ve konut (daire) sayısına göre Çizelge 3‗dan tespit edilerek tahmini bir boru çapı seçilir. Ġç tesisatında hangi cihaz kullanılacağı bilinmeyen bağımsız birimler için ocak + kombi = 3,5 m 3/h değeri alınır. Bu noktadan sonra debi, çap ve metraj bilindiği için devreler tespit edilir. Bilinen değerler Tablo 12‘ye iĢlenerek hesaplamalara geçilir. 12.3.1.2 Akış hızı ( V ) ve boru sürtünme kayıp değeri (PR /L) Debi (Q) ve Boru Çapı (D) değerlerine bağlı olarak Çizelge 4‘den; AkıĢ Hızı (V) ve Boru Sürtünme Kayıp Değeri (PR / L) bulunur. Boru sürtünme kayıp değeri ile devredeki boru uzunluğu (L) çarpılarak; boru sürtünme kaybı ( PR) bulunur. 12.3.1.3 Özel direnç kaybı ( PZ) Hat için kullanılan boru ekleme parçaları (fitting) tespit edilerek çelik borular için Çizelge 5‘de kullanılan boru ekleme parçalarına ait yerel kayıp katsayı değerleri tespit edilir. Bu değerin boru ekleme parçaları adetleri ile çarpımlarının aritmetik toplamından devredeki toplam yerel kayıp katsayısı ( ) bulunur. Bu değerlerin hepsi Tablo 12 üzerinde iĢaretlenir. -3 PZ = 3,97*10 * 2 *V eĢitliğinden Özel Basınç Kaybı ( PZ ) hesaplanır. 12.3.1.4 Yükseklik farkından doğan basınç kaybı / kazancı ( PH) Yükseklik farkından ( PH=0,049*h) formülünden yükseklik farkı basınç kaybı / kazancı bulunur. ( PH ) PH = 0,049 * h Burada, h metre cinsinden devreye ait yükseklik farkıdır. Yükseklik farkı (h) yükselmelerde negatif (basınç kazancı), düĢmelerde pozitif (basınç kaybı) alınır. 12.3.1.5 Toplam basınç kaybı ( P ) Bir devrenin toplam basınç kaybı aĢağıdaki eĢitliklerle hesaplanır: 59 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü PR = P R/L * L P = PR + PZ + PH Burada; P : Devrenin toplam basınç kaybı (mbar) P R/L : Bir metredeki boru sürtünme kaybı (mbar/m) L : Boru uzunluğu (m) PZ : Yerel direnç kaybı (mbar) PH : Yükseklik farkı basınç kaybı / kazancı (mbar). olarak alınmıĢtır. Basınç kaybının en çok olabileceği nokta belirlenerek, o hat üzerinde bulunan devrelerin basınç kayıpları toplanarak kritik devre toplam basınç kayıp ( P ) hesabı yapılır. Deneme yanılma metoduyla basınç kaybının en yüksek olduğu nokta belirlenerek o güzergâhtaki tüm hatların basınç kayıpları ( P ) toplanarak kritik hat (devre) basınç kayıp (PKR ) hesabı yapılır. Servis kutusundan sayaç vanasına kadar dinamik gaz basıncındaki kayıp PKR ≤ 1,0 mbar; sayaç çıkıĢı ile yakıcı cihazlara kadar dinamik gaz basıncındaki kayıp PKR ≤ 0,8 mbar ise; seçilen değerlerin uygunluğu kabul edilir.Bu değerlerden her ikisi birlikte sağlanmıyorsa seçilen boru çapı bir üst değerden (bir çap büyük) seçilerek yukarıdaki iĢlem sırası tekrarlanır. Bu değerlerin hepsi Tablo 12 üzerine iĢlenir. 12.3.2 P ≤ 50 mbar ve Q > 31 m³/h olan tesisatlar 31 m3/h‘i aĢan debi (Q) değerlerinde akıĢ hızı (V) ve boru sürtünme kayıp (PR/L) değeri aĢağıdaki eĢitliklerden yararlanılarak bulunur. Diğer iĢlemler ve formüller Madde 12.3.1 ile aynıdır. P1 – P2 = 23,2 x R x Q1,82 / D 4,82 ; P R/L = P1 –P2 (barg); V = 353,677 x Q / (D² x P2); Burada; P1 : GiriĢ basıncı (bar) (mutlak ) P2 : ÇıkıĢ basıncı (bar) (mutlak) R : Gaz sabitesi (R = 0,6 alınır) Q : Gaz debisi (m³/h) D : Boru iç çapı (mm.) V : Hız (m/sn). olarak alınmıĢtır. Not : V 6 m/sn olmalıdır. 21 mbar için mutlak basınç 1,021, 50 mbar için mutlak basınç 1,05 alınmalıdır. 12.3.3 Ġçerisinden 50 mbar üstü basınçlardaki gaz geçen tesisatlarda boru çapı hesabı Servis kutularının giriĢ tarafındaki hat PE olup basıncı (1- 4) barg, çıkıĢ tarafındaki basınç ise 21 mbar veya 300 mbar olmak üzere iki ayrı değerde olabilir. Servis kutusu çıkıĢ basıncının değeri, ihtiyaç duyulan gaz debisi, gaz basıncı, vb. dikkate alınarak tespit edilir. Yüksek basınçlı gaz teslim noktalarından sonra tesisatın herhangi bir noktasında ihtiyaca göre domestik regülatörle basıncı düĢürülen tesisatlar da mevcut olabilir. P1 2 – P2 2 =29,160 x L x Q 1,82 / D 4,82 ; V = 353,677 x Q / (D² x P2) Burada: P1 : GiriĢ basıncı (bar)(mutlak) P2 : ÇıkıĢ basıncı (bar)(mutlak) L : EĢdeğer boru boyu ( m) Q : Gaz debisi (m³/h) D : Boru iç çapı (mm. V : Hız (m/sn) 15 m/sn olmalıdır. 60 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 12.4 Doğal gaz tesisatı boru çapı hesabında dikkat edilecek hususlar Bireysel kullanımlarda bina ana kolon projesinde her bir bağımsız birimin branĢman debisi en az 3 3,5 m /h alınmalıdır. Merkezi sistem kullanımlarda ocak ve sıcak su kullanımı için bina ana kolon projesinde her bir 3 bağımsız birimin branĢman debisi en az 3,4 m /h alınmalıdır. Merkezi sistem kullanımlarda sadece ocak kullanımı için bina ana kolon projesinde her bir bağımsız birimin branĢman debisi en az 1,6 m3/h alınmalıdır. Binalarda bulunan dükkan ve ofisler debi değeri için gaz dağıtım firmasının görüĢü alınır. 3 Daire içi tesisatlarda, toplam tüketim 5m /h‘ i geçmiyorsa kolona debi ilave edilmesine gerek 3 3 yoktur. Daire debisi 3,5 m /h alınır, daire ve kolon hattı tüketimine 3,5 m /h olarak ilave edilir. 3 3 Toplam tüketim 5m /h‘ i geçiyorsa daire ve kolon hattı tüketimine 5m /h‘i geçen kısım aritmetik olarak ilave edilerek kolon hattı hesabı yapılır. Daire içinde (ocak+kombi) sistemine, soba veya ocak vb. cihazlar ilave edildiğinde bu cihaz/cihazların debisi toplama aritmetik olarak ilave edilir. Ticari tesisatlarda birden fazla cihaz kullanılması durumunda eĢ zaman faktörü 1 olarak alınır ve cihaz debileri aritmetik olarak toplanır. Aynı kolon hattından beslenen ticari mahallere ait ısınma ve sıcak su amaçlı kullanımlarda eĢ zaman faktörü uygulaması konutlarda olduğu gibi değerlendirilmelidir. EĢ zaman faktörü konut sayısına ve mevcutsuz tüketim cihazlarının kombinasyonuna bağlı olarak belirlenir (Çizelge 3 ). 100 bağımsız birimden fazla birimi besleyen hatlarda eĢ zaman faktör 0,397 olarak alınmalıdır. Ġlave projelerde daire içi tesisatlarda sayaç vanası ile cihaz arasındaki basınç kaybı ana projeye bakılmaksızın P 0,8 mbar olmalıdır. BLH tesisat uygulamalarında hesap yapılırken TS EN 15266 – BLH Hortum Takımları AkıĢ Hızı ve Özgül Sürtünme Direnç Kaybı Tablosu dikkate alınmalıdır.(Çizelge8) 12.5 Doğal gaz tesisatı boru çapı hesabında kullanılan çizelge ve tablolar Doğalgaz tesisatı boru çapı hesabında aĢağıdaki çizelge ve tablolar kullanılmaktadır. 61 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 12.5.1 Çizelge 3 - EĢzaman faktörlerine bağlı debi tablosu DOĞALGAZ CĠHAZLARI ĠÇĠN Eġ ZAMAN FAKTÖRÜ VE TÜKETĠM DEĞERLERĠ OCAK+ġOFBEN OCAK+KOMBĠ KONUT OCAK SAYISI f 1,6 f 1 0,563 0,9 0,701 3,4 0,819 3,5 0,876 4,2 2 0,469 1,6 0,438 4,2 0,831 7,0 0,773 7,4 3 0,375 1,8 0,347 5,0 0,772 9,5 0,763 4 0,328 2,1 0,281 5,4 0,719 11,8 5 0,3 2,4 0,25 6,0 0,682 14,0 6 0,27 2,6 0,218 6,3 0,67 7 0,25 2,8 0,19 6,4 8 0,234 3,0 0,182 7,0 9 0,222 3,2 0,171 10 0,212 3,4 11 0,204 3,6 12 0,197 13 14 1,6+2,2 f 1,6+2,5 OCAK+KAT KAL. f 1,6+3,2 SOBA f OCAK+KAL.+ġOFBEN 3*0,7 3*1,2 f 1,6+3,2+1,3 0,738 1,6 2,7 0,852 5,2 0,559 2,4 4,0 0,59 7,2 11,0 0,515 3,3 5,6 0,492 9,0 0,729 14,0 0,452 3,8 6,5 0,439 10,7 0,7 16,8 0,419 4,4 7,5 0,41 12,5 16,5 0,677 19,5 0,4 5,0 8,6 0,377 13,8 0,644 18,5 0,669 22,5 0,381 5,6 9,6 0,363 15,5 0,625 20,5 0,651 25,0 0,363 6,1 10,5 0,348 17,0 7,4 0,609 22,5 0,648 28,0 0,349 6,6 11,3 0,337 18,5 0,162 7,8 0,597 24,5 0,625 30,0 0,338 7,1 12,2 0,328 20,0 0,157 8,3 0,587 26,5 0,62 32,7 0,329 7,6 13,0 0,316 21,2 3,8 0,147 8,5 0,579 28,5 0,616 35,5 0,325 8,2 14,0 0,309 22,6 0,187 3,9 0,141 8,8 0,566 30,2 0,611 38,1 0,318 8,7 14,9 0,303 24,0 0,183 4,1 0,133 8,9 0,557 32,0 0,607 40,8 0,309 9,1 15,6 0,294 25,1 15 0,179 4,3 0,131 9,4 0,552 33,9 0,602 43,3 0,303 9,5 16,4 0,29 26,5 16 0,171 4,4 0,127 9,8 0,548 35,9 0,598 45,9 0,297 10,0 17,1 0,287 28,0 17 0,169 4,6 0,122 10,0 0,545 38,0 0,593 48,4 0,294 10,5 18,0 0,285 29,6 18 0,163 4,7 0,121 10,5 0,542 40,0 0,588 50,8 0,285 10,8 18,5 0,283 31,1 19 0,161 4,9 0,118 10,8 0,539 42,0 0,583 53,2 0,28 11,2 19,2 0,278 32,2 20 0,156 5,0 0,114 10,9 0,524 43,0 0,578 55,5 0,278 11,7 20,0 0,275 33,6 22 0,15 5,3 0,108 11,4 0,521 47,0 0,574 60,6 0,272 12,6 21,5 0,27 36,2 24 0,145 5,6 0,104 12,0 0,508 50,0 0,569 65,5 0,262 13,2 22,6 0,262 38,4 26 0,141 5,9 0,1 12,5 0,499 53,2 0,564 70,4 0,254 13,9 23,8 0,259 41,1 28 0,138 6,2 0,095 12,8 0,49 56,3 0,559 75,1 0,248 14,6 25,0 0,257 43,9 30 0,133 6,4 0,093 13,4 0,477 58,7 0,555 79,9 0,246 15,5 26,6 0,251 45,9 35 0,125 7,0 0,086 14,4 0,461 66,2 0,549 92,2 0,234 17,2 29,5 0,244 52,1 40 0,121 7,7 0,082 15,7 0,451 74,0 0,543 104,3 0,226 19,0 32,5 0,233 56,9 45 0,115 8,3 0,077 16,6 0,441 81,4 0,537 116,0 0,22 20,8 35,6 0,23 63,1 50 0,11 8,8 0,074 17,8 0,433 88,8 0,531 127,4 0,211 22,2 38,0 0,226 68,9 55 0,105 9,2 0,072 19,0 0,427 96,3 0,525 138,6 0,206 23,8 40,8 0,221 74,1 60 0,102 9,8 0,069 19,9 0,421 103,6 0,52 149,8 0,202 25,5 43,6 0,219 80,2 65 0,1 10,4 0,067 20,9 0,417 111,1 0,517 161,3 0,196 26,8 45,9 0,214 84,9 70 0,098 11,0 0,065 21,8 0,413 118,5 0,514 172,7 0,193 28,4 48,6 0,211 90,1 75 0,095 11,4 0,063 22,7 0,409 125,8 0,511 184,0 0,19 29,9 51,3 0,208 95,2 80 0,093 11,9 0,062 23,8 0,406 133,2 0,508 195,1 0,185 31,1 53,3 0,205 100,0 85 0,091 12,4 0,061 24,9 0,403 140,4 0,506 206,4 0,181 32,3 55,4 0,203 105,3 90 0,09 13,0 0,06 25,9 0,401 148,0 0,504 217,7 0,177 33,5 57,3 0,2 109,8 95 0,088 13,4 0,059 26,9 0,399 155,4 0,502 228,9 0,174 34,7 59,5 0,198 114,7 100 0,087 13,9 0,058 27,8 0,397 162,8 0,5 240,0 0,171 35,9 61,6 0,196 119,6 62 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 12.5.2 Çizelge 4 - AkıĢ hızı ve özgül sürtünme direnç kaybı tablosu(Çelik Boru için) Q m3/h v DN15 PR/L DN20 v PR/L m/s mbar/m m/s mbar/m DN25 v PR/L m/s mbar/m DN32 v PR/L DN40 v PR/L m/s mbar/m m/s mbar/m DN50 v PR/L DN65 v PR/L m/s mbar/m m/s mbar/m DN80 v PR/L m/s mbar/m 1 1,4 0,0192 1,5 2,1 0,0732 1,1 0,0087 2 2,8 0,1256 1,5 0,0269 2,5 3,5 0,1916 1,9 0,0405 1,2 0,0126 3 4,1 0,2716 2,3 0,0570 1,4 0,0176 3,5 4,8 0,3651 2,7 0,0762 1,7 0,0234 4 5,5 0,4723 3,0 0,0980 1,9 0,0299 1,1 0,0074 4,5 3,4 0,1225 2,2 0,0373 1,2 0,0091 5 3,8 0,1497 2,4 0,0454 1,4 0,0111 1,0 0,0052 5,5 4,2 0,1800 2,6 0,0543 1,5 0,0132 1,1 0,0061 6 4,5 0,2127 2,9 0,0640 1,6 0,0155 1,2 0,0072 6,5 4,9 0,2481 3,1 0,0745 1,8 0,0180 1,3 0,0083 7 5,3 0,2862 3,3 0,0857 1,9 0,0206 1,4 0,0095 7,5 5,7 0,3270 3,6 0,0978 2,1 0,0235 1,5 0,0108 8 3,8 0,1108 2,2 0,0265 1,6 0,0122 1,0 0,0037 8,5 4,1 0,1244 2,3 0,0296 1,7 0,0137 1,1 0,0041 9 4,3 0,1388 2,5 0,0330 1,8 0,0152 1,1 0,0046 9,5 4,5 0,1540 2,6 0,0365 1,9 0,0168 1,2 0,0051 10 4,8 0,1700 2,7 0,0402 2,0 0,0185 1,3 0,0056 10,5 5,0 0,1867 2,9 0,0441 2,1 0,0202 1,3 0,0061 11 5,3 0,2042 3,0 0,0462 2,2 0,0221 1,4 0,0066 11,5 5,5 0,2225 3,2 0,0524 2,3 0,0240 1,4 0,0072 12 5,7 0,2416 3,3 0,0568 2,4 0,0260 1,5 0,0078 12,5 6,0 0,2614 3,4 0,0614 2,5 0,0281 1,6 0,0084 13 3,6 0,0663 2,6 0,0302 1,6 0,0090 13,5 3,7 0,0713 2,7 0,0325 1,7 0,0097 1,0 0,0025 14 3,9 0,0764 2,8 0,0348 1,8 0,0104 1,0 0,0028 14,5 4,0 0,0817 2,9 0,0372 1,8 0,0111 1,1 0,0030 15 4,1 0,0872 3,0 0,0396 1,9 0,0118 1,1 0,0032 15,5 4,3 0,0928 3,1 0,0422 2,0 0,0125 1,2 0,0034 16 4,4 0,0967 3,2 0,0448 2,0 0,0133 1,2 0,0036 16,5 4,5 0,1047 3,3 0,0475 2,1 0,0141 1,2 0,0038 17 4,7 0,1109 3,4 0,0504 2,1 0,0149 1,3 0,0040 17,5 4,8 0,1172 3,5 0,0532 2,2 0,0157 1,3 0,0042 18 4,9 0,1238 3,6 0,0562 2,3 0,0166 1,3 0,0044 18,5 5,1 0,1305 3,7 0,0592 2,3 0,0175 1,4 0,0047 1,0 0,0021 19 5,2 0,1374 3,8 0,0623 2,4 0,0184 1,4 0,0049 1,0 0,0022 19,5 5,4 0,1444 3,9 0,0655 2,5 0,0193 1,5 0,0051 1,1 0,0023 20 5,5 0,1517 4,0 0,0687 2,5 0,0202 1,5 0,0054 1,1 0,0024 21 5,8 0,1667 4,3 0,0754 2,6 0,0222 1,6 0,0059 1,1 0,0026 22 4,5 0,0825 2,8 0,0242 1,6 0,0064 1,2 0,0029 23 4,7 0,0898 2,9 0,0263 1,7 0,0070 1,2 0,0031 24 4,9 0,0975 3,0 0,0285 1,8 0,0076 1,3 0,0034 25 5,1 0,1055 3,1 0,0308 1,9 0,0082 1,4 0,0036 26 5,3 0,1138 3,3 0,0333 1,9 0,0088 1,4 0,0039 27 5,5 0,1224 3,4 0,0358 2,0 0,0094 1,5 0,0042 28 5,7 0,1313 3,5 0,0383 2,1 0,0101 1,5 0,0045 29 5,9 0,1405 3,7 0,0410 2,2 0,0108 1,6 0,0048 30 3,8 0,0437 2,2 0,0115 1,6 0,0051 31 3,9 0,0466 2,3 0,0120 1,7 0,0054 Azami debi ve anma çapına bağlı olarak akıĢ hızı (v) ve özgül sürtünme basınç kaybı (PR/L) (2.gaz ailesi ve DIN 2440'a uygun çelik boru için) 63 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 12.5.3 Çizelge 5 - Boru ekleme parçaları kayıp değerleri 64 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kopyası geçersizdir. kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü 12.5.4 Çizelge 6 - Yerel basınç kayıpları Kayıp Değerleri HIZ 1 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 1,9 2 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 2,9 3 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 3,9 4 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 4,9 5 0,3 0,0012 0,0014 0,0017 0,0020 0,0023 0,0027 0,0030 0,0034 0,0039 0,0043 0,0048 0,0053 0,0058 0,0063 0,0069 0,0074 0,0081 0,0087 0,0093 0,0100 0,0107 0,0114 0,0122 0,0130 0,0138 0,0146 0,0154 0,0163 0,0172 0,0181 0,0191 0,0200 0,0210 0,0220 0,0231 0,0241 0,0252 0,0263 0,0274 0,0286 0,0298 0,5 0,002 0,002 0,003 0,003 0,004 0,004 0,005 0,006 0,006 0,007 0,008 0,009 0,010 0,011 0,011 0,012 0,013 0,014 0,016 0,017 0,018 0,019 0,020 0,022 0,023 0,024 0,026 0,027 0,029 0,030 0,032 0,033 0,035 0,037 0,038 0,040 0,042 0,044 0,046 0,048 0,050 1 0,004 0,005 0,006 0,007 0,008 0,009 0,010 0,011 0,013 0,014 0,016 0,018 0,019 0,021 0,023 0,025 0,027 0,029 0,031 0,033 0,036 0,038 0,041 0,043 0,046 0,049 0,051 0,054 0,057 0,060 0,064 0,067 0,070 0,073 0,077 0,080 0,084 0,088 0,091 0,095 0,099 1,5 0,006 0,007 0,009 0,010 0,012 0,013 0,015 0,017 0,019 0,021 0,024 0,026 0,029 0,032 0,034 0,037 0,040 0,043 0,047 0,050 0,054 0,057 0,061 0,065 0,069 0,073 0,077 0,082 0,086 0,091 0,095 0,100 0,105 0,110 0,115 0,121 0,126 0,132 0,137 0,143 0,149 2 0,008 0,010 0,011 0,013 0,016 0,018 0,020 0,023 0,026 0,029 0,032 0,035 0,038 0,042 0,046 0,050 0,054 0,058 0,062 0,067 0,071 0,076 0,081 0,086 0,092 0,097 0,103 0,109 0,115 0,121 0,127 0,133 0,140 0,147 0,154 0,161 0,168 0,175 0,183 0,191 0,199 2,5 0,010 0,012 0,014 0,017 0,019 0,022 0,025 0,029 0,032 0,036 0,040 0,044 0,048 0,053 0,057 0,062 0,067 0,072 0,078 0,083 0,089 0,095 0,102 0,108 0,115 0,122 0,129 0,136 0,143 0,151 0,159 0,167 0,175 0,184 0,192 0,201 0,210 0,219 0,229 0,238 0,248 3 0,012 0,014 0,017 0,020 0,023 0,027 0,030 0,034 0,039 0,043 0,048 0,053 0,058 0,063 0,069 0,074 0,081 0,087 0,093 0,100 0,107 0,114 0,122 0,130 0,138 0,146 0,154 0,163 0,172 0,181 0,191 0,200 0,210 0,220 0,231 0,241 0,252 0,263 0,274 0,286 0,298 3,5 0,014 0,017 0,020 0,023 0,027 0,031 0,036 0,040 0,045 0,050 0,056 0,061 0,067 0,074 0,080 0,087 0,094 0,101 0,109 0,117 0,125 0,134 0,142 0,151 0,161 0,170 0,180 0,190 0,201 0,211 0,222 0,234 0,245 0,257 0,269 0,281 0,294 0,307 0,320 0,334 0,347 4 0,016 0,019 0,023 0,027 0,031 0,036 0,041 0,046 0,051 0,057 0,064 0,070 0,077 0,084 0,091 0,099 0,107 0,116 0,124 0,134 0,143 0,153 0,163 0,173 0,184 0,195 0,206 0,217 0,229 0,242 0,254 0,267 0,280 0,294 0,307 0,322 0,336 0,351 0,366 0,381 0,397 4,5 0,018 0,022 0,026 0,030 0,035 0,040 0,046 0,052 0,058 0,064 0,071 0,079 0,086 0,095 0,103 0,112 0,121 0,130 0,140 0,150 0,161 0,172 0,183 0,195 0,207 0,219 0,232 0,245 0,258 0,272 0,286 0,300 0,315 0,330 0,346 0,362 0,378 0,395 0,412 0,429 0,447 5 0,020 0,024 0,029 0,034 0,039 0,045 0,051 0,057 0,064 0,072 0,079 0,088 0,096 0,105 0,114 0,124 0,134 0,145 0,156 0,167 0,179 0,191 0,203 0,216 0,229 0,243 0,257 0,272 0,287 0,302 0,318 0,334 0,350 0,367 0,384 0,402 0,420 0,438 0,457 0,477 0,496 5,5 0,022 0,026 0,031 0,037 0,043 0,049 0,056 0,063 0,071 0,079 0,087 0,096 0,106 0,116 0,126 0,136 0,148 0,159 0,171 0,184 0,197 0,210 0,224 0,238 0,252 0,267 0,283 0,299 0,315 0,332 0,349 0,367 0,385 0,404 0,423 0,442 0,462 0,482 0,503 0,524 0,546 6 0,024 0,029 0,034 0,040 0,047 0,054 0,061 0,069 0,077 0,086 0,095 0,105 0,115 0,126 0,137 0,149 0,161 0,174 0,187 0,200 0,214 0,229 0,244 0,259 0,275 0,292 0,309 0,326 0,344 0,362 0,381 0,400 0,420 0,440 0,461 0,482 0,504 0,526 0,549 0,572 0,596 ζ 6,5 0,026 0,031 0,037 0,044 0,051 0,058 0,066 0,075 0,084 0,093 0,103 0,114 0,125 0,137 0,149 0,161 0,174 0,188 0,202 0,217 0,232 0,248 0,264 0,281 0,298 0,316 0,334 0,353 0,373 0,392 0,413 0,434 0,455 0,477 0,500 0,523 0,546 0,570 0,595 0,620 0,645 7 0,028 0,034 0,040 0,047 0,054 0,063 0,071 0,080 0,090 0,100 0,111 0,123 0,135 0,147 0,160 0,174 0,188 0,203 0,218 0,234 0,250 0,267 0,285 0,303 0,321 0,340 0,360 0,380 0,401 0,423 0,445 0,467 0,490 0,514 0,538 0,563 0,588 0,614 0,640 0,667 0,695 7,5 0,030 0,036 0,043 0,050 0,058 0,067 0,076 0,086 0,096 0,107 0,119 0,131 0,144 0,158 0,172 0,186 0,201 0,217 0,233 0,250 0,268 0,286 0,305 0,324 0,344 0,365 0,386 0,408 0,430 0,453 0,476 0,501 0,525 0,551 0,576 0,603 0,630 0,658 0,686 0,715 0,744 8 0,032 0,038 0,046 0,054 0,062 0,071 0,081 0,092 0,103 0,115 0,127 0,140 0,154 0,168 0,183 0,199 0,215 0,232 0,249 0,267 0,286 0,305 0,325 0,346 0,367 0,389 0,412 0,435 0,459 0,483 0,508 0,534 0,560 0,587 0,615 0,643 0,672 0,702 0,732 0,763 0,794 Tablo . 8 YEREL BASINÇ KAYIPLARI 9 0,036 0,043 0,051 0,060 0,070 0,080 0,091 0,103 0,116 0,129 0,143 0,158 0,173 0,189 0,206 0,223 0,242 0,260 0,280 0,300 0,322 0,343 0,366 0,389 0,413 0,438 0,463 0,489 0,516 0,543 0,572 0,601 0,630 0,661 0,692 0,724 0,756 0,789 0,823 0,858 0,893 Z (MBAR) 65 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal 8,5 0,034 0,041 0,049 0,057 0,066 0,076 0,086 0,098 0,109 0,122 0,135 0,149 0,163 0,179 0,194 0,211 0,228 0,246 0,265 0,284 0,304 0,324 0,346 0,367 0,390 0,413 0,437 0,462 0,487 0,513 0,540 0,567 0,595 0,624 0,653 0,683 0,714 0,745 0,777 0,810 0,844 kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü kopyası geçersizdir. 9,5 0,038 0,046 0,054 0,064 0,074 0,085 0,097 0,109 0,122 0,136 0,151 0,166 0,183 0,200 0,217 0,236 0,255 0,275 0,296 0,317 0,339 0,362 0,386 0,411 0,436 0,462 0,489 0,516 0,545 0,574 0,603 0,634 0,665 0,697 0,730 0,764 0,798 0,833 0,869 0,906 0,943 10 0,040 0,048 0,057 0,067 0,078 0,089 0,102 0,115 0,129 0,143 0,159 0,175 0,192 0,210 0,229 0,248 0,268 0,289 0,311 0,334 0,357 0,382 0,407 0,432 0,459 0,486 0,515 0,543 0,573 0,604 0,635 0,667 0,700 0,734 0,769 0,804 0,840 0,877 0,915 0,953 0,993 10,5 0,042 0,050 0,060 0,070 0,082 0,094 0,107 0,120 0,135 0,150 0,167 0,184 0,202 0,221 0,240 0,261 0,282 0,304 0,327 0,351 0,375 0,401 0,427 0,454 0,482 0,511 0,540 0,571 0,602 0,634 0,667 0,701 0,735 0,771 0,807 0,844 0,882 0,921 0,960 1,001 1,042 11 0,044 0,053 0,063 0,074 0,086 0,098 0,112 0,126 0,141 0,158 0,175 0,193 0,211 0,231 0,252 0,273 0,295 0,318 0,342 0,367 0,393 0,420 0,447 0,476 0,505 0,535 0,566 0,598 0,631 0,664 0,699 0,734 0,770 0,807 0,845 0,884 0,924 0,965 1,006 1,049 1,092 11,5 0,046 0,055 0,066 0,077 0,089 0,103 0,117 0,132 0,148 0,165 0,183 0,201 0,221 0,242 0,263 0,285 0,309 0,333 0,358 0,384 0,411 0,439 0,468 0,497 0,528 0,559 0,592 0,625 0,659 0,694 0,730 0,767 0,805 0,844 0,884 0,925 0,966 1,009 1,052 1,096 1,141 12 0,048 0,058 0,069 0,081 0,093 0,107 0,122 0,138 0,154 0,172 0,191 0,210 0,231 0,252 0,274 0,298 0,322 0,347 0,373 0,401 0,429 0,458 0,488 0,519 0,551 0,584 0,617 0,652 0,688 0,725 0,762 0,801 0,840 0,881 0,922 0,965 1,008 1,052 1,098 1,144 1,191 13 0,052 0,062 0,074 0,087 0,101 0,116 0,132 0,149 0,167 0,186 0,206 0,228 0,250 0,273 0,297 0,323 0,349 0,376 0,405 0,434 0,464 0,496 0,528 0,562 0,597 0,632 0,669 0,707 0,745 0,785 0,826 0,868 0,910 0,954 0,999 1,045 1,092 1,140 1,189 1,239 1,290 12.5.5 Çizelge 7 - Bakır borular için max. debi ve çapa bağlı olarak akıĢ hızı (v) ve özgül sürtünme basınç kaybı (pr/l) tablosu Qs m3/h 1. 0 1 .5 2 .0 2 .5 3 .0 3 .5 4 .0 4 .5 5. 0 5 .5 6 .0 6 .5 7 .0 7 .5 8 .0 8 .5 9. 0 9 .5 10 .0 10 .5 11 .0 11 .5 12 .0 12 .5 13 .0 13 .5 14 .0 14 .5 15 .0 15 .5 16 .0 16 .5 17 .0 17 .5 18 .0 18 .5 19 .0 19 .5 20 .0 21 .0 22 .0 23 .0 24 .0 25 .0 26 .0 27 .0 28 .0 29 .0 30 .0 31 .0 12x1 y M/s 3.5 5.3 7.1 8.8 10.6 12.4 14.2 PR/L rnbar/m 0.2371 0.4750 0.7819 1.1549 1.5914 2.0907 2.6504 15x1 V m/s 2.1 3.1 4.2 5.2 6.3 7.3 8.4 PR/L mbar/m 0.0438 0.1369 0.2242 0.3295 0.4524 0.5916 0.7479 18x1 y m/s 1.4 2.1 2.8 3.5 4.1 4.8 5.5 6.2 PR/L mbar/m 0.0191 0.0514 0.0838 0.1228 0.1680 0.2196 0.2769 0.3402 22x1 v m/s 0.9 1.3 1.8 2.2 2.7 3.1 3.5 4.0 4.4 4.9 5.3 5.7 6.2 6.6 7.1 PR/L Mbar/m 0.0078 0.0117 0.0293 0.0427 0.0583 0.0760 0.0957 0.1173 0.1410 0.1663 0.1934 0.2224 0.2536 0.2858 0.3203 28x1.5 V m/s PR/L mbar/m 1.1 1.4 1.7 2.0 2.3 2.5 2.8 3.1 3.4 3.7 4.0 4.2 4.5 4.8 5.1 5.4 5.7 5.9 6.2 6.5 6.8 7.1 0.0064 0.0149 0.0204 0.0265 0.0333 0.0407 0.0488 0.0575 0.0669 0.0768 0.0874 0.0985 0.1103 0.1225 0.1354 0.1488 0.1629 0.1774 0.1925 0.2081 0.2243 0.2411 35x1.5 V m/s PR/L mbar/m 1.0 1.2 1.4 1.6 1.7 1.9 2.1 2.2 2.4 2.6 2.8 2.9 3.1 3.3 3.5 3.6 3.8 4.0 4.1 4.3 4.5 4.7 4.8 5.0 5.2 5.4 5.5 5.7 5.9 6.0 6.2 6.4 6.6 6.7 6.9 0.0064 0.0083 0.0104 0.0127 0.0152 0.0179 0.0207 0.0238 0.0271 0.0305 0.0341 0.0378 0.0418 0.0459 0.0501 0.0546 0.0592 0.0640 0.0689 0.0741 0.0793 0.0848 0.0904 0.0960 0.1019 0.1079 0.1142 0.1206 0.1270 0.1337 0.1406 0.1474 0.1546 0.1620 0.1693 66 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü kopyası geçersizdir. 42x1.5 V m/s 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.9 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.6 2.7 2.8 2.9 3.0 3.1 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.7 4.9 5.1 5.3 5.6 5.8 6.0 6.3 6.5 6.7 7.0 7.2 7. PR/L mbar/m 54x2 V m/s PR/L mbar/m 0.0060 0.0070 0.0081 0.0093 0.0106 0.0119 0.0133 0.0148 0.0163 0.0179 0.0196 0.0213 0.0231 0.0250 0.0269 0.0289 0.0309 0.0330 0.0351 0.0374 0.0396 0.0420 0.0444 0.0469 0.0494 0.0519 0.0545 0.0573 0.0599 0.0628 0.0657 0.0715 0.0776 0.0839 0.0905 0.0973 0.1043 0.1150 0.1188 0.1264 0.1344 0.1422 1.0 1.1 1.1 1.2 1.3 1.3 1.4 1.5 1.6 1.6 1.7 1.8 1.8 1.9 2.0 2.1 2.1 2.2 2.3 2.3 2.4 2.5 2.5 2.6 2.7 2.8 2.8 3.0 3.1 3.3 3.4 3.5 3.7 3.8 4.0 4.1 4.2 4.4 0.0033 0.0037 0.0044 0.0046 0.0051 0.0055 0.0060 0.0066 0.0071 0.0077 0.0083 0.0089 0.0095 0.0101 0.0108 0.0115 0.0122 0.0129 0.0136 0.0144 0.0151 0.0159 0.0167 0.0175 0.0184 0.0192 0.0201 0.0219 0.0237 0.0256 0.0276 0.0296 0.0317 0.0339 0.0362 0.0385 0.0409 0.0432 12.5.6 Tablo 11 - Toplam ξ (Sürtünme kayıp) değerleri tespit tablosu Toplam ξ (Sürtünme kayıp) değerleri tespit formu Tesisat hat no 1 Tesisat bölümümdeki ekleme parçası sayısı Tesisat ekleme parçası ξ 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 67 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü kopyası geçersizdir. 12.5.7 Tablo 12 - Boru çapı hesaplama tablosu BORU ÇAPI HESAPLAMA ÇĠZELGESĠ BELĠRLEME FORMU 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 3X6 TB Q m3/h L m DN mm V m/s ∆PR/L ∆PR ∑ ξ mbar/m mbar 12 7+9+11 ∆PZ h' mbar m ∆PH mbar P mbar BĠNA BAĞLANTI VE KOLON HATTI TÜKETĠM, AYIRIM VE CĠHAZ BAĞLANTI HATTI 68 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü kopyası geçersizdir. 12.5.8 Çizelge 8 TS EN 15266 – BLH Hortum Takımları AkıĢ Hızı ve Özgül Sürtünme Direnç Kaybı Tablosu TS EN 15266 - BLH HORTUM TAKIMLARI AKIŞ HIZI VE ÖZGÜL SÜRTÜNME DİRENÇ KAYBI TABLOSU DN 15 DN 20 DN 25 Q (m³/h) V (m/s) ∆P (mbar) V (m/s) ∆P (mbar) 0,5 0,79 0,0092 0,44 0,0025 1,0 1,57 0,0399 0,88 0,0102 1,5 2,36 0,0938 1,33 2,0 3,14 0,1722 2,5 3,93 0,2757 3,0 4,72 3,5 4,0 DN 32 V (m/s) ∆P (mbar) V (m/s) ∆P (mbar) 0,0234 0,85 0,0035 0,52 0,0151 1,77 0,0422 1,13 0,0075 0,69 0,0191 2,21 0,0667 1,41 0,0135 0,86 0,0229 0,4050 2,65 0,0968 1,70 0,0218 1,04 0,0266 5,50 0,5606 3,09 0,1328 1,98 0,0327 1,21 0,0302 6,29 0,7429 3,54 0,1746 2,26 0,0465 1,38 0,0337 4,5 3,98 0,2222 2,55 0,0635 1,55 0,0371 5,0 4,42 0,2757 2,83 0,0839 1,73 0,0405 5,5 4,86 0,3352 3,11 0,1078 1,90 0,0438 6,0 5,31 0,4006 3,40 0,1357 2,07 0,0470 6,5 5,75 0,4720 3,68 0,1676 2,25 0,0502 7,0 6,19 0,5494 3,96 0,2038 2,42 0,0533 7,5 4,24 0,2445 2,59 0,0565 8,0 4,53 0,2898 2,76 0,0595 8,5 4,81 0,3401 2,94 0,0626 9,0 5,09 0,3955 3,11 0,0656 9,5 5,38 0,4561 3,28 0,0685 10,0 5,66 0,5223 3,45 0,0715 10,5 5,94 0,5940 3,63 0,0744 11,0 6,22 0,6716 3,80 0,0773 11,5 3,97 0,0802 12,0 4,14 0,0830 12,5 4,32 0,0859 13,0 4,49 0,0887 13,5 4,66 0,0915 14,0 4,84 0,0942 14,5 5,01 0,0970 15,0 5,18 0,0997 15,5 5,35 0,1024 16,0 5,53 0,1051 16,5 5,70 0,1078 17,0 5,87 0,1105 17,5 6,04 0,1132 69 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü kopyası geçersizdir. 13 İÇ TESİSATTA GAZ KAÇAĞINA KARŞI ALINACAK TEDBİRLER Bir binanın iç tesisatında gaz kaçağı fark edildiğinde; - Gaz kaçağın olduğu ortamda bulunan alevler söndürülmeli, - Bütün kapı ve pencereler açılmalı, - Gaz sayacındaki kapatma vanası veya ana emniyet vanası kapatılmalıdır. - Güvenli bir mahalden Dağıtım ġirketinin 187 nolu acil telefonunu arayın, açık adres ve bilgi vererek yardım isteyin. - Dağıtım Ģirketi görevlileri gelene kadar hiçbir vanayı açmayın. Gaz kokusu bulunan hacimlerde, - Kibrit veya çakmak kullanılmamalı, - Elektrik sigortaları, anahtarları ve Ģalteri açılıp kapatılmamalı, - Elektrik fiĢi çekilmemeli ve takılmamalı, - Elektrik zilleri kullanılmamalı, - Sigara içilmemeli ve bu hacimlere yanan ıĢıkla girilmemelidir. Ana emniyet vanası kapatıldıktan sonra bütün gaz cihazlarının kapalı olup olmadığı kontrol edilmeli, açık olanlar tam olarak kapatılmalıdır. Gerekli havalandırma tam olarak yapıldıktan sonra gaz kokusunun kalmadığından kesinlikle emin olduktan sonra ancak ıĢıklar yakılmalıdır. Gaz kokusunun gidip gitmediği konusunda kiĢi yalnızca kendi duyu organına güvenmemeli, baĢkalarından da yardım istemelidir. Gaz donatılarının hepsi tam kapalı olduğu hâlde gaz kaçağının sebebi ister belirlensin ister belirlenmesin, bütün gaz kaçakları için tedbirler alındıktan sonra gaz dağıtım Ģirketine derhal bildirilmelidir. Ana emniyet vanasının kapatılmasına rağmen girilemeyen hacimlerden gaz kokusu geliyorsa, bu hacimlere girmeye yetkisi olan polis teĢkilatı ile gaz dağıtım Ģirketine haber verilmelidir. Ayrıca itfaiye ekibi de çağırılmalıdır. Bodrumlardaki gaz kaçaklarında, bodrum iyice havalandırılmalı ve durumdan binada oturan diğer Ģahıslara derhal haber verilmeli, yetkililer çağırılmalıdır. Tesisattaki arızalar, bu arızaları gidermek üzere yetkili kuruluĢlar tarafından görevlendirilmiĢ kiĢilerce onarılmalıdır. 70 Hardcopy olarak Ġmzalı ve orijinal kaĢeli geçerlidir.Ġmzasız ve kontrollü kopya kaĢesi taĢımayan her türlü yazıcı çıktısı yada bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü kopyası geçersizdir.