durum analızt
Transkript
durum analızt
KOCAELI ISGUCU PIYASALARI VE DURUM ANALIZT KUVVET LORDOGLU . DERYA DEMiRDIZEN qEViK Uluslararasr Qalrgma Ofisi - Ankara Copyright @ Uluslararasr Qalgma Orgtitu 2007 Birinci baskr 2007 Uluslararasr Qahgma Ofisi yayrnlan, Uluslararasr Yayrn Hakkr Srizlegmesi'nin 2 numaralt Protokolu altrnda yayrn hakkrndan yararlanrr. Bununla birlikte, kaynak belirtme koguluyla, izin altnmakstztn krsa alrnhlar yaprlabilir. Qo$altma veya geviri haklarr iEin bagvurular, "lLO Publications (Rights and Permissions), International Labour Office, CH-1211 Geneva 22, Switzerland" veya pubdroit@ilo.org adresine yaprlmahdrr. Uluslararasr Qahgma Ofisi, bu tiir bagvurularr memnuniyetle kargrlar. Lordo$lu, K., Demirdizen Qevik, D. Kocaeli iggticii piyasalan oe durum analizi, Ankara, Uluslararasr Qahgma Ofis|2007 ISBN 978-92-2 -819 420-3 Birlegmig Milletler uygulamasrna uygun olarak ILO yayrnlannda kullanrlan isimlendirmeler ve bu yayrnlardaki bilgilerin sunulugu, Uluslararasr Qahgma Ofisi'nin higbir gekilde, herhangi bir iilke, saha ya da toprak veya bunlarrn yetkililerinin yasal stahilerine veya onun srntrlartru tahdide iligkin gOrtig bildirmesini ima etmez. imzah makaleler, gal4malar ve di$er katkrlarda belirtilen gcir0glerin sorumluluSu, mi.inhasran brrnlann yazarlarrna aittir ve yayrnlama, bunlan ifade edilen gOrtiglerin Uluslararasr Qahgma Ofisi'nce ona.ylanmasr anlamrna gelmez. Firma, ticari rironler ve igleme stireglerine ismen atrf yaprlmasr, bunlann Uluslararasr Qahgma Ofisi'nce onaylanmasr anlamrna gelmeyecef,i gibi, belirli bir firma, ticari tiriin veya igleme sflrecinden sdz etmede ihmal, bir desteklememe igareti de$ildir. ILO yayrnlarr, baghca kitapqrlanndan ya da birgok ulkedeki ILO yerel ofislerinden veya do$rudan do$ruya "ILO Publications, International Labour Office, CH-1211 Geneva 22, Switzerland"dan temin edilebilir. Yeni yayrnlarrn katalog veya listesi ricretsiz olarak yukarrdaki adresten veya elektronik-posta adresi pr:h vente@ilo.org yoluyla gonderilecektir. Web sitemizi ziy ar et ediniz: www.ilo.org/ publns. Tiirkive' cle basrlm15trr IqINDEKILER Sayfa Unsurlar.... ............ 1- Kocaeli iggiicii Arzrmn Genel Nitelikleri ve Demografik 1.1 Kocaeli Ntifusunu Yag ve Cinsiyet Yaprsr 1.2 Kocaeli'nde Gdq ve ............................ J ........................4 ili Genel Ekonomik Nitelikler....... ......................... 5 Ekonomisi Paylarr 2.3 Kocaeli'nde Sanayi Sektcirleri ve Geligme Esilimleri 2.4 Kocaeli'nde Hizmet ve ingaat Sektorleri 2.5 Kocaeli ili Yatrrrmlarr...................... 2.6 Kocaeli Drg Ticareti ve Vergileme 2.1 Ti.irkiye Ekonomisi iginde Kocaeli 2.2 Kocaeli itl CSyiu ve Sektdrel .............................. 6 .................... 6 ................... 8 ...............12 ..........................15 ...........................17 Turk iggiicu Piyasalarrnrn Genel Nitelikleri................. 3.2 Kocaeli iggticii Piyasalan ve Genel Nitelikleri 3.2.1 iggucunun Sektorel Daf,rhmr 3.2.2 Kocaeli'nde istihdamrn Di$er Nitelikleri 3.3 Kocaeli'nde istihdamrn Sendikalagma E$ilimleri .................21. 3.1 3.4 .........................'l Ntifusun E$itim 1.3 Kocaeli'nde 2- Kocaeli Yaprsr............ Yaprsr ...............'........".1 Tiirkiye'de .............................23 ..........................23 .............................25 ........................28 igsizlik Kenti igsizli$i "Kocaeli" 3.5.1 DiE Verilerinde igsizlik 3.5.2 Kocaeli igfUn Verilerine Gore igsizlik ve iggticii Talebi 3.5.3 Kocaeli igsizliginin Nedenleri 3.5.4 Kocaeli igfun Tarafindan Uygulanan Politikalar 3.6 Kocaeli'nde Sosyal Giivenlik ve Gtivencesizlik ............................30 ........................31 3.5 Bir Sanayi ...........32 ............ ...............35 ........................40 ..............4L ..........................44 GIRI$ "Tiirkiye'de yeniden yaprlanrnaya eqlik edecek aktif iggUci.i piyasasr politikalan" qergevesinde pilot il olarak segilen Kocaeli iggiicii piyasalarr mevcut durumlartnt ve bunu oluqturan dinamikleri Je$erlendirmeyi amaqlamaktadrr. Yaprlan analizlere dayah olarak gelecek ile ilgili grkarrmlarda buiunabilmek btiyUk olqttde uygulanacak politikalara ba$hdrr. Bu raporun def,erlendirilmesi ile aktif istihdam politikalannrn uygulanrgr, daha genig bir perspektif iginde kavranabilir. Bu qalgma Rapor genel hatlarr ile iiq bdli.imden olugmaktadrr. ilk bOliim Kocaeli iggticii arzrnrn genel niteliklerini ve niifusunun demografik niteliklerini yansrtacaktrr. Burada amaglanan Kocaeli iggiicti arzrnrn genel niteliklerinden hareket ederek, Trirkiye agrsrndan tagrdr$r oneme vurgu yapmaktrr. Bu bdltmde rinemli biri olan Kocaeli iggiicii arzrnrn de$igen yaprsr nitelikleri ile birlikte ele ahnacaktu. ikinci Kocaeli ilinin genel ekonomik niteliklerinden hareket etmektedir. Burada ilin ekonomik gdstergeleri b6liim sanayi, ticaret ve ingaat sektdrleri Tiirkiye ile kargrlagtrrmah olarak ele ahnmaktadrr. Bdylelikle Kocaeli ilinin ekonomik gdstergelerinin yine istihdam yaratma kapasitesi aqtstndan ve geligme e$ilimleri ydnleri ile irdelenmig olacakhr. Nihayet Uqiincii boliim Kocaeli'nin igg0cti piyasasr farkh kaynaklara dayah olarak deSerlendirmektedir. Ozellikle son yrllarda Kocaeli ilinde g6rtlen iggtict piyasasr deSigmeleri ele almarak, dikkat geken geligmelere vurgu yaprlmaktadrr. Bu geligmeleri belirli bir tarihsel geqmiq iEinde deSerlendirerek gelece$e yonelik grkarrmlar istihdam ve igsizlik baf,lamrnda ayn ayrr ele ahnmaktadrr. Bu bolumde Kocaeli igfUn it Vttiatirtu$i'niin ig piyasasrna ydnelik yaph$ gahgmalar ve Kocaeli'nde 969 alan illerden igsizli$in seyri ele ahnmaktadrr. Kocaeli iggiicti Piyasalan Durum Anatizi igine bazr ekler dahil edilmigtir. Bunlarla okuyucuya raPorun drgrnda Kocaeli'nde ef,itim, Kocaeli Organize Sanayi BOlgeleri, istihdam artrgrna ydnelik qegitli kurumlarrn gOrugleri, igfUn tarafindan yaprlan bir aragtrrma sonuglart da eklenmigtir' Kocaeli iggticii Piyasalarr Durum Analizi her gahgmada oldu$u gibi bazr srnrrhhklarr da igermektedir. Bu nedenle qahgmanrn sundu$u verilerin dikkatli bir bigimde def,erlendirilmesi gerekmektedir. Bilindifi gibi istanbul gibi qok btiytik bir iggiicti piyasasmrn merkezine sadece 90 km'lik bir uzakhkta bulunan Kocaeli igin iggucu verilerinin ne kadarrnrn il hudutlann iginde kalan bilgileri igerdi$ini kestirmek hayli zordur. istanbul'un Anadolu yakasrnda ikamet edenlerin Kocaeli ig piyasalarrna, Kocaeli'nde ikamet edenlerin de istanbul'un ig piyasalarrna gunluk olarak girmeleri srk rastlanan bir olgudur. Ozellikle Kocaeli b6lgesinin en geligmig sanayi ilgelerinden biri olan Gebze aynr zamanda istanbul'a en yakrn ilgedir. Bu ilqenin aynr zamanda il igindeki sanayi istihdamrmn yarrcrnr kargrladr$rm dtigiiniirsek, iggiict verilerinin belirli oranda hata tagrma riski bulunmaktadrr. Bu nedenle iki ile iligkin iqgtcii verilerinde mi.ikerrerlik nedeni ile, oldu$undan ytiksek veya tersine di.iqtik gdzrikme ihtimali bulunmaktadrr. Bu srnrrhh$r dikkate alarak yaprlacak de$erlendirmelerin daha sa$hkh olabilece$ini dtigiiniiyoruz. Ortaya qrkan bir di$er srmrhhk da iggricti verilerine iligkin farklardrr. 1988 yrhndan bu yana drizenli olarak tutulan Oif ffUii'nde veri tabam drneklem yolu ile saptanmaktadrr. Ancak bu konuda sadece Kocaeli ili iqin 6zel bilgiler bulunmamaktadrr. Kocaeli iggticti piyasasrna iligkin veriler 2000 yrh genel niifus sayrmrndan ahnmrgtrr. Kocaeli iggricu piyasasr igin veri kaynaklanndan biri de Kocaeli I$KUR tarafrndan tutulan iggUcii kayrtlarrdrr. Bu kayrtlarda ana eksen kuruma bagvurma ile gergeklegti$i igin dzellikle igsizlikle ilgili nitel bilgiler daha tinemli hale gelmektedir. Kocaeli iqgtici.i piyasalan hakkrnda hazrrlanan bir raporun sa$lam veri kaynaklanna dayanmasr gereklidir. Ancak iggi.icii piyasalanna iligkin il dlgeSinde veri kaynaklarr son derece stntrltdrr. Ilaporun tagrdr$r tiim srnrrhhklara ra$men, kullanrcrlara Kocaeli ili iqgticii piyasalan hakkrnda bir durum analizi yaphf,rm umuyoruz. 14 Ocak 2005 KISALTMALAR DiE EML GOSB : Gebze Organize Sanayi Bdlgesi CSYiH : Gayri Safi Yurt iqi Hasrla : Hane Halkr iggucii Anketi : Devlet istatistik Enstitiisii : Endustri Meslek Lisesi HiA HHii iCSag iisf ifO : Hane Halkr iggucu istatistikleri : istanbul Giibre Sanayi Anonim girketi : i9 ve iggi Bulma : iggiiciine Katrlma Oram igrun :Turkiye ig Kurumu KiT OSB OSOp STO STK TOSB KSO ifO QSGB DSi SSK KOBI DI'T iO ifUC USSS BYS Kurumu : Kamu iktisadi Tegekktilleri : Organize Sanayi Bdlgesi : Ozellegtirme Sosyal Destek Projesi : Sivil Toplum : Sivil Toplum Kurulugu : Tagrt AraElan Yan Sanayi Organize Sanayi Bcilgesi : Kocaeli Sanayi Odasr : izmit Ticaret Odasr : Qahgma ve Sosyal GUvenlik Bakanhsr : Devlet Su igleri : Sosyal Sigortalar Ggrtti Kurumu : Kugtik ve Orta ve Olqekli igletme : Devlet Planlama Tegkilatr : igsizlik Oraru : iktisat Faktiltesi Mezunlan Cemiyeti : Uluslararasr Standart Sanayi Srmflandrrmasr : Bagka yerde srnrflandrrlmamrg KSSGM : Kadrn Stattisii ve Sorunlarr Genel MUdUrltigii fUSinO : Ttirk Sanayici igadamlarr Derne$i SUNU$ Kocaeli'nin iggiicii piyasalarrna yonelik bir inceleme niteligi tagryan bu rapor tizerinde bazr diizeltmeler yaprlmrgtrr. Raporun gatrsr ILO Kocaeli pilot projesi koordinatbrti Derya Demirdizen Qevik tarafrndan kaleme altnmtgttr. Raporun tarafimrzdan yeniden dtizenlenmesine 22 Kasrm 2004 tarihinde baglanmrg ve ILO ile yaprlan sdzlegmeye gdre 14.1.2005 tarihinde tamamlanmtgttr. Rapor Ons6z iqinde aqrklanan konularr igermektedir. il dUzeyinde veri kaynaklarrmn yetersizli$i ve dagrmkh$r raporun hazrrlanmasrnda ve yorumlanmasrnda temel krsrtlarr olugturmugtur. Buna ragmery il diizeyinde bizlerle bilgilerini paylagan ve sunan Kocaeli igfUn il Uuatirtugi'ne, igKUR Gebze gube Mudurlrigri'ne, igfUn Genel Mudiirltigiti'ne, DiE Kocaeli Bdlge Mudrirliigfl'ne, Milli ESitim il Mudurlugti'ne, izmit Halk Ef,itim Miidiirlugu'ne, Kocaeli Biiyiikgehir Belediyesi'ne, MEKSA Vakflna, KADAV gdniilliilerine, Gtilen Yiizler Projesi'ne, Kocaeli'nde drgutlii olan iggi sendikalan gubelerine, Sel1loz-igGenel Merkezi Bilgi iglem Dairesi'ne, ve Av. Murat Ozveri'ye Kocaeli Universitesi Qahgma Ekonomisi ve Endiistri iligkileri Bcrltimti asistanlanndan Do$a Bager'e, Kocaeli Sanayi Odasr Aragtrma Uzmanr Egemen Mert'e, hazrrlanan rapom okuyarak elegtirilerini aktaran dostumuz Alpay Biber'e ayrr ayn tegekktir borgluyuz. istanbul Kuwet Lordoflu Derya Demirdizen Qevik lll KocAELi igcucu piva.sRraRl vE DURUM ANALIzI 6znr Kocaeli iggticii piyasalan tisttine y6nelik ve krsmen bazr analizleri igeren bu rapor srnrrlt bir de$erlendirmeyi igermektedir. Rapor ue bdlumden olugmakta, ilk boli.im Kocaeli iggticii arzrrun genel niteliklerine, ikinci bdli.im ilin genel ekonomik niteliklerine, ve son boltim de iqgiicii piyasasr eSilimleri ve niteliklerine bakmaktadrr. Kocaeli ntifus ozellikleri agrsmdan yogun gde alan ve km2 ye di.igen niifus agrstndan istanbul'dan sonra gelen bir ildir. Niifusun gehirlegme oranr 2000 yrh verilerine gdre Tiirkiye ve Marmara ortalamasrnrn altmdadrr. Bu durum sanayi kenti dzellikleri ile qeligir gibi gdziikmesine raSmen tarrmrn istihdam iginde onemli bir oranda olugunu aqrklamaktadrr. Ote yandan ntfusun yag ve cinsiyete Sore da$rhmrna bakrldr$rnda toplamniifusunyaklagrkl./3'tinii15-19ya9 dilimleriarasrndakilerinolugturmasrgengniifus yaprsmm onemini vurgulamaktadr. Nufusun e$itim yaprsr aqrsrndan Kocaeli'nde e$itim seviyelerinin Ttirkiye ve Marmara ortalamalarrnrn iistiinde seyretti$i gdrtilmektedir. Cinsiyet agrsrndan eSitim diizeyleri Ttrkiye verilerine yakrn seyretmektedir. Buna raSmen lise ve i.izeri e$itim almrg kadrnlann son 25 yrldaki oranlannda ciddi bir geligme izlenmektedir. Kocaeli ekonomik nitelikleri yonti ile sanayi kenti g6rtimtmi.i gostermektedir. Ozellikle kimya ve metal sanayinin aSrrhk tagrdr$r ve merkez illere yayrlan sanayinin yo$unlaghg bir yapr Bctstermektedir. Kigi bagrna GSYH'mn en ytiksek oldu$u il olan Kocaeli, sahip olduSu yi.iksek gelir ile dikkat qekmektedir. ilin ekonomik nitelikleri arasrnda sanayinin aflrrhkh payrru ve yaratrlan toplam katma deSerin %S'ini tek bagrna tiretmesini dahil etmek mumkundur. Kocaeli'nin iggticti piyasasr ozellikleri tilke genelinden belirli noktalarda ayrrlmaktadrr. Ornek olarak iKO'larrrun Tiirkiye dlqe$inde azalan e$ilim iginde olmasrna raf,men Kocaeli igin aynr oranrn yiikselme gostermesi verilebilir. iggiictine dahil olan niifusun artma e$ilimi gdstermesi nrifus arhg oranr dtgrnda farkh fakttirlere baSlanabilir. Ucretsiz aile iggili$inin ve ticretli gahganlarrn Payrrun genel anlamda Turkiye ortalamasrnrn iisttinde olugu bu konuda 6rnek olabilir. Ayrrca sadece kadrn iKO'lartn artmakta olugu da dikkat gekici bir geligmedir. istihdamrn sektorel daf,rhmr agrsmdan Kocaeli ili hizmetler drgrnda Ttirkiye ve Marmara B6lgesi ortalamalarrmn iizerinde oranlara sahiptir. Krsaca hem sanayi hem de tartm sektdrunde gahganlann orarr hizmetlerde gahganlara oranla daha fazla temsil edilmektedir. Belirli bir geligme perspektifi agrsmdan en dikkat geken nokta, sanayi drgrnda btitiin sektdrlerde istihdamrn artmakta olugudur. Bu noktada Kocaeli sanayi yaturmlarr istihdam hedefine ydnelik olmayrp daha gok ileri teknoloji kullanan alt sektcirlerde yofunlagmaktadrr. Sanayi istihdamrnrn yaklagrk yarrsr Kocaeli'nde kimya ve metal egya sektorlerinde gahgmaktadrr. Qahganlann cinsiyetlerine gdre bir ayrrrm yaprldr$r zaman Kocaeli'nde kadrnlann ve erkeklerin buytik btilumi.i hizmetlerde iicretli olarak gahgmaktadrr. Krsaca ticretlilik hizmetler sektorunde her iki cins igin yay$n bir statiidur. Esitimin yUkselmesine baSh olarak Kocaeli'nde kadrnlarrn daha fazla oranda istihdama kahldrklarr gdrulmektedir. Aynca dikkat geken bir diger olgu da, kadrnlarrn iKo'1a.t.,r., erkeklerin tersine ytkselmekte olugudur. Kocaeli'nde istihdam yaratma kapasitesi aqrsrndan dikkat geken dnemli bir bulgu da ingaat ve tartm sektorlerinin en fazla istihdam yaratmakta oluglandrr. Ornek verilirse, sanayi sektcirii istihdam yaratma kapasitesi son yirmi yrlhk ddnem iginde hizmetler sektoriinun gerisinden gelmektedir. Kocaeli ili iginde gal4anlann 6rgiitliilii$ii aqrsrndan dikkate ahndrfrnda tilke genelinin daha iistiinde bir sendikalaqma oram gdziikmektedir. Kentte Ozellikle kimya ve metal igkollarrnda olugan sendikalagma buyuk igletmeler sayesindedir. Kocaeli iggiicii piyasalarrnrn en temel ozelliklerinden biri de igsizlik olgusu nedeni ile ortaya qrkmaktadrr. ilin tarr- istihdamr a$rrhkh olan ilgelerinde ticretsiz aile igqiligi nedeni ile iqsizlik oranr diiguk, tersine sanayi istihdamr yi.iksek olan ilgelerinde ise igsizlik oranr yiiksek seyretmektedir. Cinsiyet aylrlmrna gore bakrldr$rnda kadrnlarrn igsizlik oram erkeklerin igsizlik oranlannrn kUgtik bir oranda altrndadrr. iv Tarrmdaki kadrn istihdamr nedeni ile bu oranrn diigiiLk oldu$u santlmaktadrr. Kocaeli'nde iqsizlerin e$itim durumlanna cinsiyet ayrnmlna gore bakrldrfrnda, kadrnlar aleyhine bir geligme gozlenmektedir. Lise ve yi.iLksek efiitim almrg kadrnlann aynr e$itimi almrg olan erkeklere oranla daha tazla iqsiz kaldr$r gdrillmektedir. Kocaeli igsizligi iizerinde etki yapabilecek bir di$er unsur da Kocaeli'nde yaprlan ve siiren 6zellegtirme uygulamalarrndan kaynaklanmaktadrr. Kamu mdlkiyetinde olan kuruluglarrn 1986 yrhndan sonra 6zellegtirmeye hazrrhk amacr ile 6nemli cilqiilerde igten grkarmalara yol agan geligmeler SOstermigtir. Kocaeli'nde gahganlarrn kayrthhk durumu DiE'nin yaph$ srnrflama gergevesinde igverenler ve kendi hesabrna gahganlar kayrtdrqr olarak kabul edilmektedir. Bu durumda da %50'ye yakrn bbltimti kayrtdrqr qrkrnaktadrr. Di$er bir hesaplama ydntemine gdre ise Kocaeli'nde kayrtdrgr istihdam %43 grbi dnemli bir oranda gdstermektedir. Kocaeli'de ILO ve igfUn ortakh gergeklegtirilen proje kapsamrnda iggtcti piyasasr ihtiyag analizi yaprlmrg, buna gcire ihtiyag duyulacak meslekler saptanmrgtr. Kocaeli I$KUR'un gahgma modiilleri, uygulanan aktif ve pasif iggucii piyasasr politikalarr incelenmig ve piyasamn ihtiyaglarr gdz 6ntine ahnarak bu dof,rultuda de$igiklikler ve yaprlanma onerilmiqtir. Kocaeli igfUR'aa kayrth igsiz sayrsrrun yuksekligi gciz ontine ahndrSrnda igfun'un aktif politikalarrn uygulanmasr konusunda eksiklif,i tespit edilmig ve bu kapsamda aktif igsizlere ydnelik uygulanabilecek tedbirler ve politikalar dnerilmigtir. iggucu ihtiyag analizi sonuqlanna g6re Kocaeli'de talep gdren iggtictniin sanayinin ara eleman ihtiyacrm kargrlayacak mesleklerde yoSunlagtr$.r tespit edilmigtir. ihtiyaq duyulan iggi.ici.i daha gok endUstri meslek lisesi ve teknik okul mezunlarrna ycinelik mesleklerdir. Bu bakrmdan Kocaeli igKUR'un uygulayacaf,r aktif politikalann bu dof,rultuda ve ihtiyaca giire gekillenmesi 6nerileri ortaya grkmrgtrr. Ayrrca Ttirkiye'de ve Avrupa'daki, Kamu istihdam Kurumlan uygulamalan incelenerek, igfuR'un daha etkin olabilece$i duguntilen modullerin uygulanmasr dnerilmighr. Sonug olarak bu rapor Kocaeli igfUn'a kayrth igsizlerin ytksekliSi dikkate ahnarak aktif istihdam politikalarr uygulanmasr konusunda dnemli bir eksikliSi bulundu$'una dikkat qekmektedir. Bu kapsam iqinde aktif igsizlere yonelik tedbir ve politikalar rapora eklenmek suretiyle Kocaeli'nde igsizliSin azaltrlmasma katkr sa$layacak Oneriler geligtirilmigtir. 1- Kocaeli ili iqgticti Arzrnrn Genel Nitelikleri ve Demografik Unsurlar Cografi Ozellikler Kocaeli ili Marmara bolgesinin do$usunda izmit Korfezi'nin kuzey ve giineyinde 3626km2ynzolgtimtine sahiptir. Ti.irkiye'nin binde beglik bolumuni.iL kapsayan ve 22 0 22' ve30 0 21' do$u boylamr ve 40 31' 41 13' kuzey enlemleri arasrnda yer almaktadrr. Ayrrca Kocaeli istanbul, Bursa ve Ankara arastnda dnemli kara, deniz ve demiryollarr arasmdadrr. Bu yonti ile Kocaeli ulaqrm agtstndan stratejik dnem tagryan bir ildir. Kocaeli iline ba$h bir merkez ilqe yanr srra izmit, Derince, Gebze, K<irfez, Kandrra, Karamtirsel, Gdlciik olmak iizere toplam yedi ilge bulunmaktadrr. Kocaeli'nde Karadeniz ve Akdeniz iklimleri arasrnda gegig iklimi ozelli$ine sahip bir iklim tipi bulunmaktadrr. ilin aldr$r ya$rg miktarr kuzeyden giineye doSu azalmaktadrr. Yrlhk srcakhk ortalamasr 14.5 C, yrlhk ya$rq miktan ortalamast ise768' mm.dir. Kocaeli'nde Niifus ve Demografik Nitelikler Kocaeli niifus agrsrndan Ttirkiye'nin dnemli illerinden biridir. Ulke ntifusunun binde on yedisi, Marmara Bdlgesi'nin de yiizde altrsr bu il srmrlarr iqinde yagamaktadrr. Ntifus bUyUklU$ii aErsrndan niifusu bir milyonu agan 18 ilin arasrndadrr. Bu srralamaya gore 12. srrada yer almaktadrr. Marmara Bdlgesi igindeki nufus buyi.iklfl$ti agrsrndan istanbut ve Bursa'dan sonra tigiincii bi.iyuklu$e sahiptir. Qizelge 1: Yrllara Gore Kocaeli ili Nufus ve Ntifus Yo$unluklarr Yrllar Nilfus N.Yo!.Kocaeli N.Yog.Tiirkiye 1970 1 980 1 990 2000 385.408 596.899 106 165 920.255 255 1.206.085 334 45 58 73 88 Degigim Niifus % Tiirkive 35.605 50.644 56.473 67.853 100 142 158 190 De!i9im Niifus % Kocaeli 100 154 238 313 Kaynak: DiE Genel Ni)fus Sayrmlan oe istatistik Ytlttklanndan derlenmiqtir. Kocaeli'nde ntifus artrg hrzr genel olarak Turkiye ortalamasrmn tistiinde seyretmektedir. 1990-2000 yrllarr esas ahndrf,rnda son on yrlhk dcinem ortalamalarrna gdre Kocaeli'nde ntifus artrg hrzr binde 27.05 olarak gorulmektedir. Bu arhg hrzr Marmara Bdlgesi ile uyumlu (binde 26.70) ancak Turkiye ortalamasrrun flstiindedir (binde 18.29). Do$urganhk hrzr esas ahndrf,rnda ortalama, Ttirkiye ortalamasrrun altrnda kalmaktadrr (Kocaeli 2.13 Turkiye 2.53). ilin toplam niifusu 1,206,085 kigidir. Ntifusun %60'r gehirde, %40'r koy ve bucaklarda yaqamaktadrr. Kocaeli, km2'ye diigen ntifus miktarr agtstndan Ttrkiye'nin istanbul'dan sonra en yo$un ntifusa sahip ilidir. Nrifus artrgrnrn en biiyiik nedenlerinden biri, kente olan yo$un goehir. Yukandaki gizelgede goruldii$U gibi nufus artrgrndaki de$igim Trirkiye ntifusundaki degigimden fazladtr. Kocaeli do$urganhk hrzlarr dUgtik olmastna ra$men bu artrgr gdqlerle aqrklamak miimkiin olmaktadrr. il nufusu, ozellikle 1970'li yrllardan bu yana iq gdg hareketlerinde dnemli bir qekim merkezi olmugtur (Yurt Ansiklopedisi Kocaeli 1982: 4988). Nitekim do$dufu il drgrnda yagayanlarrn oranr Kocaeli iqinde 1970'de %36.8'den 2000 yrhnda %54.7'ye ulaqmrgtrr (Bkz. Qizelge 3). Kocaeli'nin bir sanayi kenti olmasr, gderi artrran en biiyrik fakttjrlerden biridir. Agustos 1999'da yaganan bilyiik depreme raSmen Kocaeli'ne gog azalmamrq, gittikge de artmtgttr (DIE 2002c). 2000 yrh ni.ifus sayrmr kesin sonuglarrna gore 1. 1 Kocaeli' nde Niifusun Yag ve Cinsiyet Yaprsr Niifusun yag yaprsrna bakrldrf,rnda ilgi qekici geligmeler gdnilmektedir. Kocaeli' nin goq alan bir il olmast (NetGog hrzr:binde98 DiE1998:12)nedeni ile gahgrna gagrndaki m;Lfusun gdreli payrnr arttrrmrgtrr. Ozellikle 1.5-24yaggrubundakilerinpayr agaSrdaki Qizelge 2'dende gdrnldufu glbi%21,.11, orantndadr (Turkiye % 20.43). Ote yandan Kocaeli'nde doSurganhk oranlannrn dugrikliifiu 0-14 yag grubunda olanlarln payrm yrllar iqinde azaltmrgtrr. Bu ya9 grubunda olanlarrn payr 1950 yrhnd a%36.7 ikenbugtn aynr oran %27.6'ya gerilemigtir (Ttirkiye %29.8). 2000 yrh nrifus piramidine bakrldr$rnda 1.5-24 yaq arasr ntifusun oldukga fazla oldu$u gdriilmektedir. Kocaeli, geng iggiici.i bakrmrndan oldukga 6nemli bir potansiyele sahiptir. 2000 yrh ntifus saytmr DiE verilerine gdre niifusun yag grubu daSrhmr ve yag gruplarrnrn cinsiyet dagrhmr goyledir: Grafik L: Kocaeli'nde Niifusun Yaga Gore Dagrhmr 2000 Ni.ifusun Yaga Gaire Da$rhmr ,4,U B0-14 g I 15-19 o20-24 o25-29 E 30-34 E 35-39 a40-44 r 45-49 I 50-54 r 55-64 I 65+ Kaynak: DiE 2002c: DiE Gilel , ' Ni)fus Sayrmt 2000 s.74 Kocaeli'nde niifusun cinsiyet yaprsrna bakrldrf,rnda 1935'ten bu yana erkek ntifus, kadrn niifusundan fazla olmugtur. Bunun <inemli nedenlerinden biri Kocaeli'nin sanayi kenti olarak daha qok erkek iggOcti gi\ii almasrdrr. 1935-1950 yrllarr arasrnda ortalama 21 olan niifusun medyan yagr, 1985 yrhna kadar artrg ve azahglar gdstermig, ancak L985'ten sonra siirekli ve hrzh artma eSilimine girmigtir. Kocaeli'ne il drgrndan gelenler 1970'li yrllara kadar "tekil erkek giiqii" bigiminde devam etmigtir. Bu nedenle niifus iginde erkeklerin payr giderek artmlgtlr. 1970 sonrasrnda doSum oranlnln azalmasrna kargrn erkek niifusun Payrnrn artmasrndaki temel etken ilin sadece kentsel kesimlerinin de$il, krrsal kesimlerinin de il drgrndan gdg almaya baglamasrdrr. 2000 yrhnda Kocaeli'nde hem kadm niifusunun hem de erkek ntifusunun yansr 26 yagrndan ktigUkhir. Ntifus piramitleri incelendif,inde, 1955 yrh niifus piramidinin en 6nemli <izelli$i gocuk yaqtaki ntifusun fazla olmasrdrr. Bu durum, do$urganhk diizeyinin yUksek olduSunu gdstermektedir. Yagh ni.ifustaki 6ltim hrzrnrn ytiksek olmasr, bu yag grubu ntifusunun azalmasrna yol agmrgtrr. DiE'nin ntifus projeksiyonlarr gahgmasma gdre, Kocaeli mifusu 2001 yrhnda 1,,226,Cfl0, 2002 yrhnda 1,256,000,2003 yrhnda 1.,286,000 ve 2004 yrhnda 1,,316,000 civarrndadrr. Buna gdre Kocaeli ntifusu, artan ve artma eSiliminde olan bir yaprdadrr (DiE. 2004). siirekli Qizelge 2: Kocaeli'nde Ntifusun Yaga ve Cinsiyete G6re Daf,rhmr Kadrn Yas Gruplarr Erkek % o-14 15-19 27.2 10.8 10.7 9.9 8.2 7.7 6.6 5.2 27.7 50-54 55-64 65+ 4.O Toolam niifus 100 4.0 5.4 5.2 100 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 5.0 04 Kaynak: DIE 2002c Gencl Nlit'us SLuluu s.74 101 10.3 9.5 8.0 7.8 6.5 51 % Toplam 331.252 127,283 127.36A 117.236 98,310 93.700 79.229 63,247 49,053 63 350 56,057 1.206.085 Oran Yo 27.46 10.55 10.56 9.72 8.15 7.76 6.56 5.24 4.06 5.25 4.64 100 niifusun yag ve cinsiyete gdre da$rhmr incelendigincle 15-19 yag dilimindekiler toplam niifusun yaklagrk 1/3'tinti olugturmaktadrr. Kocaeli'nde kadr.r ve erkck ntifusun gcnq yag dilimi iqinde bulunmasr iggricii arzr agrsrndan onem taqtmaktadtr. 2000 yrh 1.2 Kocaeli'ne Gitq ve Yaprsr niifusun %76'sr Kocaeli ilinde dof,anlardan olugmaktadrr. 1950 yrhnda %80'e ulagan Kocaeli ilinde do$anlann oranr, 1965 yrtrndan sonra siirekli azalma gostermigtir. 2000 yrhnda Kocaeli niifusunun 1935 yrhnda ancak %45.3'ti, bu ilde do$an kigilerden olugmaktadrr (Bkz. Qizelge 3). 1960'L yrllarda agrlan bir gok sanayi igletmesi, il drgrndan gok sayrda teknik eleman ve igEiyi Kocaeli'ne gekmigtir. Bu baSlamda Kocaeli 1965-1970 yrllarr arasrnda Tiirkiye'de en gok gcig alan iller arasrnda 19. srrada idi (Yurt Ansiklopedisi 1982:5046). Goq yolu ile gelenler, bUyukrilqiide sanayi tesislerininbulunduf,"u alanlara yakrn alanlara yerlegmiglerdir. Nitekim 1965-70 yrllarr arasrnda g<ig eden erkeklerin %35.9' u imalat sanayinde, kadrnlarrn da toplum ve kigisel hizmetler alanrnda istihdam edildi$ni gdrmekteyiz (S.Yener 1977). Kocaeli drgrnda do$anlar iEinde en ytiksek paya sahip olan, istanbul dof,umlulardrr. 2000 yrhnda Kocaeli ilindeki ntifusun %5.7'si istanbul ilinde doSmug kigilerden olugmaktadrr. Bunun yanrnda Sakarya ve Erzurum doSumlu olanlar da 6nemli bir paya sahiptir. Qizelge 3, Kocaeli ntifusunun doSum yerine gcire dagrhmrnr gostermektedir (DiE 2002c:46). Qizelge 3: Doium Yerine Gcire Kocaeli Ntifusunun Geligimi (1935-2000) Sayrm Yrlr Kocaeli Niifusu Kocaeli llinde Dodanlar % 980 1 985 335.292 416 054 474.644 253.174 297.463 335.518 385.408 477.736 596,899 742.245 '1990 936.1 63 2000 1.206,085 45.28 935 945 950 955 960 965 1970 1975 1 76.33 76 89 80.06 73.12 70.86 70 88 63.92 Bagka llde Dodanlar % 23.67 23.11 19.94 26.88 25.14 29.12 36.08 63.85 36.1 5 56.40 43 60 53.82 46.1 47.57 52.43 54.72 I Kaynnk: DIE 2000 Cenel Nlit'us Saymu s.46 Kocaeli bir sanayi kenti olarak geligmeye bagladrktan sonra, drqarrdan yof,un g6q almrgtrr. Oyle ki; 1990'dan itibaren Kocaeli niifusu iqinde bir bagka ilde do$anlarln sayrsr, Kocaeli'nde doSan niifusun sayrsrnr cinemli 0lgiide gegmigtir (Qizelge 3). Kocaeli drgrnda doSanlann sayrsrnda hrzh artr9, 1970 sonrasr ddnemde daha net olarak izlenmektedir. Kocaeli'nde gogtin yo$un yagandrf,r yrllar ile Tiirkiye'den yurt drgrna iggricii gdgiiniin en fazla yagandrSr yrllar aynr drineme rastlamaktadrr. Yani 1965 ile 1980 yrllan arasrnda Kocaeli'ne g6grin artmaslnln en biiytik nedeninin, o yrllarda yaganan iggiicri gdgii oldugu sdylenebilir. Nitekim, Kocaeli'nin bir sanayi qehri olmasr Kocaeli'ni goq aqrsrndan bir gekim merkezi haline getirmigtir. Yurt drgrna gdg olgusu 6zellikle Batr iilkeleri agrsrndan 1970'li yrllann sonundan itibaren neredeyse tamamen sona ermiqtir. Ancak aynr donemde yurt igindeki, 6zellikle sanayilegmig gehirlere ydnelik giig, hrzla devam etmektedir . 1990 yrlrnda Marmara Bdlgesi'nin ige gog oran %375 iken, drga goq oranr %1.68'dir. Bu durum Marmara Bcilgesi illerinin di$er illerden net goq aldrSrnrn gostergesidir. Kocaeli'ne bakhf,rmrzda durum Marmara Bcilgesi'nin genel yaprsrnr yansrtmaktadrr. Kocaeli'nin de iEe gOE oram, drga gdg orantndan fazladlr. (Bkz Qizelge 4). 1990 yrhndan sonra da Kocaeli, siirekli gdq almaya devam etmig ve Kocaeli iggi.icii piyasasrnrn en onemli belirleyicisi iggUcii gdgii olmugtur. Kocaeli'nin artan oranda gdq ahyor olmasr igglici] piyasasrnrn hareketlili$ine yol aqmaktadrr. Temel olarak bu durumun ortaya grkardr$r iki onemli sonug vardrr: L. Kocaeli'nin, farkh e$itim diizeylerinde, farkh meslek gruplarrndan ve farkh illerden gdg almakta olugu iggi.icti piyasasr agrsrndan heterojen hale gelmigtir. 2. Di$er yandan Kocaeli'nde iggiicrine katrlma oram stirekli ve hrzh bir gekilde artrg gostermektedir. Qizelge 4: 1985 -1990 Arasrnda iqe Gdg, Drga Gog, Net Gdg ve Net G6e Hrzr Tiirkive Niifusu lce Giic 4.065.173 Toolam Goc lcindeki Pavr (o/o) 1990 NLlfusu lcindeki Pavr (%) Drsa Gtic Toplam Goq lqindeki Payr (%) 1990 Ntlfusu lcindeki Pavr (%) Net Gdc Net Goc Hrzr (o/"\ 1.000 80 Marmara 12.148.168 1.525.195 375 26 4.065.173 684.il3 s4.146 168 13 64 '1990 Nilfusu - 50.518.291 1,000 80 56 840.652 69 Kocaeli 846.1 54 137.408 34 126 83,262 98 Knynak: DiE Ekonomik oe Sosyal Gi)stergeler 1998 s.12 1.3 Kocaeli'nde Niifusun Egitim Yaprsr Kocaeli'nde eSitim dtizeyi ytikselmektedir. Burada ilin sanayilegmesi, btiytik merkez olan istanbul'a yakrnlrSr ve kentlegme oramnrn yuksekli$ gibi nedenler <ine qrkmaktad:r.1995-L996 yrllarrnda yaprlan hesaplamaya gdre okullagma oram yiiksek 6$renim drgrnda Trirkiye okullagma oranlarrmn tisttinde goziikmektedir. Marmara Bdlgesi iginde yaprlan kryaslamada ise Kocaeli okullagma oranlarr yiiksek 6$renim de dahil olmak Uzere brittin okul gruplarrnda bolge ortalamasrnrn alhnda kalmaktadrr. Burada en dnemli etken istanbul gibi briyuk bir eSitim merkezine olan cof,rafi yakrnh$drr. Kocaeli' de okuma yazmabilen ntifusunoram, i.ilke genelinde oldu$u gibi, her iki cinsiyet agrsrndan da siirekli artrg gostermektedir. 1935 yrhnda erkeklerin %40.9'u, kadrnlarrn ise %-15.2'si okuma yazma bilmektedir. 1980'lerde erkeklerin %85'i, kadrnlarrn ise %65'i okuma yazma bilmektedir (DiE 2002 c : 31). 2000 yrhnda ise bu oran erkeklerde %96'ya, kadrnlarda ise %80.67'ye yiikselmigtir. Her iki cins iqin ortalama olarak%87.30 olan okuma yazma oram Marmara Bdlgesi ve Trirkiye ortalamalarr altrnda seyretmektedir. yrllan arasrnda bir kargrlagtrrma yaparak niifusun e$itim dtizeyini her iki cinsiyet aqrsrndan de$erlendirdi$imizde, yrllar itibari ile eSitim dtizeyinin arttrSr gdnilmektedir. Ancak bu artrg oraru kadm ve erkek ntifusu agtsmdan aym oranda def,ildir. Orne$in 1975 yrhnda okur yazar olmayan erkek niifusu y.19.15 iken, bu oran 1990 yrhnda %7.06'ya,2000 yrhnda ise %3.68'e dugmtigtiir. Erkek ntifustaki okuma yazma bilmeyenlerin orant 1975 ile"l990yth arasrnda %65,1990 ile2000 yrh arasrnda %50 azalmrgtr. Kadrn ntifusu iginde, okuma yazma bilenlerin orarundaki artrg biraz daha yavaq geligmigtir. 1975 yrhnda okuma yazma bilmeyen kadrnlartn oranr %54.83 iken 1990 yrhnda %27.85,2000 yrhnda ise %19.33'e diigmusttr. Okuma yazma bilmeyen kadtnlartn oranr 1975 yrhndan 1990'a gelindiginde %50,2000 yrtrna gelindi$inde %30 azalmrgttr. Bu agtdan Kocaeli'nde kadrnlarrn erkeklere oranla e$itimde egit olmayan gartlarda olduklarr, cinsiyet temeline dayah olarak eSitimde firsat egitli$inin hala saSlanamadr$r gorulmektedir. DiE verilerine gdre her iki cinsiyet agrsrndan niifusun e$itim durumu Qizelge 5'te verilmigtir. 1975 ve 2000 Qizelge 5: Kocaeli'nde Niifusun Cinsiyete Ba$h E$itim Yaprsr (1975-2000) Toolam Ni.ifus (%) Lise Altr Lise ve Denqi Yiiksek Oqretim 1975 1 980 6.46 7.80 S85 90.97 88.29 86.67 1990 84.1 6 '11.08 2000 78.63 14.67 2.39 3.70 3.72 4.70 6.67 87.13 83.43 81.18 78.25 71.93 10.74 13.04 14.92 19.22 3.77 5.67 5.72 6.77 8.84 3.72 4.60 5.83 0.81 1.55 1.60 7.01 2.52 4.36 1 9.54 Erkek Niifus (%) 1975 980 1 1985 1990 2000 8.87 Kadrn Niifusu (%) 1975 1980 1985 1990 2000 95.37 93.59 92.49 90.42 85.74 9.85 Kawak: DiE 2002c, s.49 Kocaeli'nde niifusun e$itim ve cinsiyeti agrsmdan dikkat geken bir olgu da lise ve tizeri e$itimi alan kadrnlarrn, ntifus iqindeki yrllara g6re arhg hrzr erkeklerin iistiinde seyretmektedir. DiSer yandan toplam kadrn nrifus arasrnda lise ve iizeri ef,itim almrg kadrnlarrn oranr 1975 yrhnda %4.53 iken 2000 yrhnda 74.2'ye ulagmrgtrr. Kocaeli ig piyasalanna katrlacak kadrnlann e$itim seviyelerinin ytikselme e$limi bulunmaktadrr. 2- Kocaeli ili Ekonomik Nitelikleri Kocaeli ili gOsterdi$i ekonomik ve toplumsal geligme ydntinden istanbul metropoli.in0n bir devamr niteli$indedir. Cof,rafi yakrnhk nedeni ile il iEinde de iiretilen bir gok sanayi mah istanbul'dan sahga sunulmaktadrr. Sahga sunulan srnai i.iriinler istanbul'da ikamet edip, Kocaeli'ndeki igletmelerde istihdam edilenler tarafindan tiretilmektedir. Kocaeli'nin geligmig alt yapr olanaklarr sayesinde istanbul'da yo$-unlagan sanayinin yer de$igtirdi$i ilk it burasr olmugtur. Bu ycinti ile cince buyuk kamu yatrnmlarr daha sonra da ozel yatrnmlarr geken il, istanbul'daki girketlerin iiretim yeri haline ddnugmughir. imalat sanayinin geligmig yaprsrna raSmen, hizmet sektorlerinin gok fazla geligmemesinin nedeni istanbul'a olan co$,rafi yakmhktrr. Kocaeli Cumhuriyet'in kurulugundan bu yana yahrrmlarda belirgin bir ilgiyi kendine qekebilmigtir. Bu ilginin ortaya grkrgrnda Istanbul gibi bUyUk bir gekim alam yakrmnda olmasrmn yanr srra sahip oldu$u ulagrm kolayhklarr da dnemli bir etkendir. Tarihsel olarak bu bdlge Osmanh doneminden bu yana sanayi yatrrrmlannrn yoneldi$i bir il olmugtur. Hereke Yunlii Sanayi'nin ilk kurulugu 1843 yrhna kadar gitmektedir (Yurt Ansiklopedisi, s:5028). 1924 yrhnda GctlcUk Tersanesi ilk askeri yatrrm olarak bu bolgeye yaprlmrgtrr. 1934 yrhnda buytik bir istihdam yaratan SEKA Ka$rt Fabrikasr ve 1960'lann hemen bagrnda IPRA$, bdlgedeki buyuk kamu yahrrmlarr olarak dikkat qekmektedir. 1970'lete gelindi$inde Kocaeli'nde kamu yatrrrmlarr ile 6zel kesim yatrrrmlarmrn sayrlarr arasmdaki fark kapanmaya bagladr. Kocaeli ilinin sanayi dinamikleri, imalat sanayi agrsrndan g6sterdigi geligme, ilin tarrm potansiyelini ve hizmetler alanlannda istihdam edilenlerini ikinci planda brrakmrgtrr. Ozellikle 1954 ve 1966 yrllarrndaki idari kararlar sonucu ilin tarrm alantarr bir 6lgiide kuqrilmriFtur. Buna ba$L olarak izmit Korfezi'nin kuzey ve gUney kryrlarr, sanayinin geligimi paralelinde, ntifusun da buradaki merkezlerde yo$unlagmasrna yol aqmlgtrr. Ancak niifusun sanayi paralelinde asrl yo$unlagmasr Gebze ve izmit merkez ilqelerinde, yani izmit K6rfezi'nin kuzeyinde toplanmrqtrr. 2.1 Tiirkiye Ekonomisi Iginde Kocaeli Ekonomisinin Yeri ilin Tiirkiye ekonomisi iEindeki yerini tayin etrnek igin kullanrlan en onemli rilqtitlerden biri, GSYiH iqinde ilin aldrSr pay ve bu paydaki geligmeler olmaktadrr. Ayrrca ilde yagayanlarrn GSYiH'dan aldrklan payrn dolar cinsinden deSeri, dif,er bir kryaslama olana$r daha sa$lamaktadrr. Ote yandan, DPT tarafrndan yaprlan aragtrrmalar Kocaeli'nin sosyo- ekonomik geligmiglik srralamasr ile di$er iller ve Tiirkiye ile bir kargrlagtrrma ortaya koymaktadrr. Kocaeli 1996 ve 2003 yrllarrnda illerin sosyo-ekonomik geligmiqlik srralamastnda, ilk 4. srradadrr. Bu srralama iginde Marmara bdlgesi, geliqmiglik dtizeyi en yiiksek bdlge konumundadrr. Nitekim Kocaeli iline ait qegitli gostergelerde sanayi ig kolunda gahganlann ve iicretli Eahganlarrn toplam istihdama oranlan, Ttirkiye ortalamalannrn risttindedir. Ayrrca fert bagrna imalat sanayi elektrik hiketimi Kws cinsinden Turkiye ortalama deSerlerinin yaklagrk altr kat tisttindedir. Kocaeli'nde yaratrlan fert bagrna imalat sanayi katma de$eri TL cinsinden Ttirkiye ortalamasrmn 5.6 katr iistiinde gergeklegmektedir. Ote yandan 1995-2000 yrllan arasrnda Kocaeli'ne yaprlan fert bagrna ithalat miktan ABD Dolarr cinsinden Ttirkiye ortalamasrnrn on katrna yaklagmaktadrr (DPT,2003 s:195). DiE verilerine gbre Kocaeli Ttirkiye sanayi tiretiminin %12'sini, konsolide butgesinin %13 iinii, vergi gelirlerinin %17'sini tek baqrna sa$layan bir buyukluSe sahiptir (KSO,190/2293 sayrh,3 Temmuz 2003 tarihli yazrsr). Biihin bu 96stergeler Kocaeli ekonomisinin Ttrkiye Ekonomisi igindeki yeri ve 6nemini giiglti bir gekilde pekigtirmektedir. Krsaca Kocaeli Tiirkiye ekonomisi iqinde sanayisi en dnemli oranda geliqmiq bir ildir. 2.2 Kocaeli'nde GSYiH ve Sektdrel Paylarr Kocaeli ilinin sanayi kenti olugunun en 6nemli kanrtlarrndan biri GSYIH iqindeki en onemli paya sahip olan sektdri.in imalat sanayi olmasrdrr. Bu anlamda Kocaeli GSYiH'srnrn sabit fiyatlarla (1987=100) %53.32'lik krsmrnr imalat sanayi olugturmaktadrr (DiE 2002a s:326). Bu bakrmdan imalat sanayi, brllge ekonomisi iginde en dnemli sektdr haline gelmiqtir. Di$er yandan Kocaeli ekonomisinin GSYiH'ya yaphsr katkrnrn da onemini vurgulamak gerekmektedir. Birinci derecede geligmig bir bolge iqinde yer alan Kocaeli yiiksek geligmiglik srralamasrna sahip bir il olarak, GSYiH'ya 1980 sonrasr yrllardaki katkrsr Qizelge 6'da gortilmektedir. Qizelge 6: Kocaeli GSYiH'nrn Cari ve Sabit Fiyatlarla Geligimi (1987=100) Yrllar 987 1 988 1 949 1 990 1 GSYIH lginde llin Payr o/o Geligme Hrzr Cari Fivatlarla Cari Fivatlarla 4.5 4.6 45 76.3 73.9 '1993 994 4.9 104.0 102 6 1 1 992 gcs 996 1 997 1 998 1 99S 1 2000 2001 Sabit Fivatlarla Sabit Fivatlarla 4.1 667 1 Geligme Hzr llin Payr 4.3 4.5 4.7 4.7 '1991 GSYIH lginde 66.3 80.2 82.2 4.3 4 4.4 4.5 -2.2 -o.7 12.5 3.5 44 3.9 4.8 4.6 '18.3 46 70 108.4 4.4 4.6 1.5 13.7 4.5 66.9 45 4.2 4.5 39.9 0.0 -9.5 73.5 5.1 61 .7 4.3 4.4 4.6 5.0 4.5 4.8 74.4 Knrnnk: DIE, Illere Gdre CSYIH (1997,'1999,200-1,2002) ue 2007 GSYIH 16.05 2003 tarihli hqhcr blilteni -8.7 10.5 -3.6 GSYIH vcrileri sabit fiyatlarla incelendi$inde, kriz donemlerinde Kocaeii' nin katkrsrnrn negatif de$erlerde gergeklegtigi gozukmektedir (1988, 1.989,1,994,'1999 ve 2001 yllafl). Kocaeli sanayisinin negatif buyiime gdsterdi$i kriz yrllan aynr zamanda Tiirk sanayisinin de geliqmedi$i yrllardrr. Bu baf,lamda Kocaeli sanayinin rilke sanayi ile yakrn etkilegim iginde olduf,u gozukmektedir. Kocaeli ilinin GSYIH igindeki sektdrel paylarrnr Ttirkiye ile kargrlaqtrrmak bize imalat sanayinin net katkrsrm gdsterecektir. Bu ba$lamda gevre iller ile karqrlagtrrrldr$rnda imalat sanayi payr, istanbul imalat sanayi payrnrn nerede ise iki katrdrr (DPT 2003 s: 188). Ancak imalat sanayindeki 1987,1990,1995, ve 2000 yrllannrn paylarrnda kiiguk de olsa bir azalma e$ilimi dikkat gekmektedir. Buna kargrhk ticaret, ulaghrma ve haberlegme sektcirlerinin paylarr istanbul'a oranla gok ktigiik paya sahiptir. 1980'li yrltarrn sonundan itibaren imalat sanayinin GSYiH igindeki payr ytiksek seyretmektedir. Qizelge 7'de son on yrlhk geligmeler agtsrndan dikkat geken, tarrmrn Ttirkiye genelinde azalan payrna raf,men, Kocaeli'nde bu pay hemen hemen sabit bir seyir izlemektedir. Hizmet sektorlerinin ulagtrrma ve haberlegme drgrnda sektdrel paylarrnda ise artq bulunmaktadrr. Qizelge 7: Kocaeli ve Tiirkiye GSYiH'srnrn Sabit Fiyatlarla Sektorlere Gcire Da$rhmr (1987=100) Tiirkiye Sektiir Paylarr % Kocaeli Sekttir Paylarr % Sektiirler 1995 2000 17.O '15.0 13.4 13.8 28.4 6.0 28.4 29.0 50 53 1S.9 26.7 6.5 20.2 21.0 22.4 22.4 200'l 55.6 10.2 3.7 9.6 3.3 9.7 6.0 6.0 6.7 8.4 11.6 11.9 12.8 13.2 13.7 1.9 17 1.3 14 3.1 2.0 2.5 2.5 2.5 Sahinliii 2.7 2.8 2.7 2.5 5.9 2.5 5.3 4.8 5.4 8. Serbest Mes.ve Hirmallar 0.7 0.8 0.7 0.7 2.3 8.1 2.3 2.3 2.3 2.2 1.8 1.1 1.1 2.7 1.9 2.1 2.O 2.O 82.5 83.6 81.9 78.2 91.0 8.3 91 .1 90.0 92.3 3.0 3.0 3.4 2.9 5.1 2.9 4.6 4.2 4.7 0.0 0.0 0.0 0.0 0.4 10.3 0.4 0.3 0.4 85.4 86.7 85.3 81.1 96.5 95.9 96.1 94.5 97.4 14.6 13.3 14.7 18.9 3.5 4.1 3.9 5.5 4.6 100 100 100 100 100 100 100 100 100 1. Tarrm 2. Sanavi 3. lnsaat 4. Ticaret 5. Ulagtrrma ve 1990 3.0 56.7 4.3 199s 't990 2000 2.3 50.9 1987 2.4 57.8 3.4 9.7 2.8 1987 17.8 25.8 7.3 l{:herlesme 6. Mali Ktrrulr rslar 7. Konut 9. lzali Banka Hizmetleri 10. Sektiirler Toplamr 11. Devlet Hizmetleri 12.Kar Amacr Olmayan 6zel Kuruluslar 13. Toplam n0+'l'l+'l2l 14. ithalat Veroisi 15. GSYiH Toplam Kaynak: DiE ittere Gdre GSYiH,'1987-1994,1995,1999 ae 2001 Ote yandan, Turkiye genelinde GSYiH'mn sektorel da$rhmrnda ortaya grkan farkhhk, tarrmda azalan bir seyir, sanayi ve hizmetler sektdrlerinde ise duzenli bir geligme g6rulmektedir. Kocaeli GSYIH'sI faaliyet kolu ve riretici fiyatlarr esas ahndr$rnda cari fiyatlarla geligme hrzt, 200L y:/rt igin %61..7 olarak gergeklegmiqtir (Bkz. Qizelge 8). Kocaeli sanayinin, qehir ekonomisinde yarathgr katma de$er kigi bagrna 7556 $'drr. Bu de$er Ttrkiye ortalamasrnrn yaklagrk tiq katrdrr. Tiirkiye'de kigi bagrna dtigen milli gelirin en yiiksek oldugu il, Kocaeli'dir (DiE2OO2b:179). Qizelge 8: Kargrlaqtrrmah Kigi Bagrna Gayri Safi Yurt igi Hasrla Yrllar Tiirkiye $ 1970 1975 't 980 533 't985 1320 2655 2727 '1990 155 1518 1 Geligme Hrzr (Cari Fivat) Geliqme Hlzr (Sabit Fivat) 9.7 26.3 79.7 55.6 0.7 4.4 -4.4 68.9 2846 46.1 2941 53.5 2001 2146 40.8 -9.1 2002 2622 53.3 2003 3412 27.6 6.4 4.2 97.2 Tiirkiye 6992 1.srra 1. srra 1.srra 1. srra 1.srra 7349 6236 7556 6165 Kaynak: DiE GSYLH 16.05.2003 tarihti haber bnttmi, tablo 9, DiE 1gg7 s: 705, 7ggg, s:201, DiE 2004 Haber 2.3 Kocaeli'nde Sanayi Sektiirleri ve GeliEme Srralamasl 1.7 6.7 5.3 -6.3 2.4 1995 1999 2000 Kocaeli' (Dolarl Biltmi E$ilimleri Kocaeli sanayiTiirk imalatsanayinin en dnemli merkezlerindenbiri olugunun eski bir tarihi bulunmaktadr (Bilinen ilk sanayi tesisinin kurulug tarihi 1,9. ynzyi ortalarrdrr). 1.888 yrhnda izmit'te 200 civannda orman tiriinii igleyen imalathane bulundu$unu biliyoruz. Aynr ddnemde 30'a yakrn ipek atdlyesinin bolgede ipekqili$in geligimini sa$ladr$rna iligkin bilgiler bulunmaktadrr (Dtinya Gazetesi, Kocaeli Ekl).1927 yl/rt sanayi sayrm sonuglartna g6re izmit Vilayeti'nde 3817 kigi tanm drgr alanlarda qahgmaktaydr. Ayrrca o tarihte 100 den fazla iggi gahgtrran beg sanayi tesisi bulunmaktaydr. Bu igletmelerin tigii dokuma, ikisi de gimento sanayi igletmelerinden olugmaktaydr. 1930'lu yrllarda baglayan "Devletgilik" uygulamalarr ile ilde sanayi yatrrrmlarrmn ilki 1936 yrhnda kurulan ka$rt fabrikasrdrr. Kocaeli Sanayr, 1960'h yrllara kadar gegitli sanayi alanlarrndaki kamu yahrrmlarr ile geligmesini stirdurdii. 1964 yrLnda yaprlan imalat sanayi sonuglarrna gdre il iginde yaratrlan katma def,erin %59.3'ti kaf,rt sanayinde, %14.3'n metal ana sanayinde, %'1.0.7' si de kimya sanayinde yarahlmrgtr. Buna gcire 1960'h yrtlardan itibaren Kocaeli Tiirk imalat sanayi iginde yaratrlan katma de$erin %S'ini tek bagrna yaratarak istanbul ve izmir'den sorua r.icuncti btiytik sanayi ili olmugtur. 1970'li yrllarda ise Kocaeli sanayi geligimini 6zellikle ytiksek orandaki kamu yatrnmlarr aractltst ile srirdiirmiigttir. Bu ddnemde kurulan iprag, Petkim, Seka, igsag, Yanmca Gubre gibi dnemli kamu yahnmlarr ve tegvik tedbirleri, bu geligmeyi hrzlandrrmrgtrr. Nitekim 1968-1977 yrllarr arasrnda verilen tegviklerin %30'unu tek bagrna Marmara 86lgesi almrgtrr. Kocaeli imalat sanayi igyeri ve katma defrer cinsinden Tiirk imalat sanayi iqindeki yeri Qizelge 9'da gorulmektedir. t Not: DIE il bazrnda istatistik veri olugturulmasrna 1986'dan sonra baglamr5trr Qizelge 9: Sektorel Agrdan Kocaeli imalat Sanayinin'Iiirk imalat Sanayi igindeki Da$rhmr (1964-7994) (%) Sektiirler 964 1979 1 0.7 0.3 1.5 0.2 0.2 0.'1 0.9 0.3 0.4 1.1 0.7 12.3 2.7 3.9 3.8 2.8 2.0 54.8 4.4 19.1 4.2 10.4 1 Grda Sanayi igyeri Sayrsr Katma Deder Dokuma Sanayi igyeri Sayrsr Katma Deder Agag Sanayi lgyeri Sayrsr Katma Deder Kalrt ve Basrm San. lgyeri Sayrsr Katma Deder Krmya Sanayr lgyeri Sayrsr Katma Deder Tag ve Topraga Dayalr Sanayi I ..1 994 0.1 1.1 4.5 8.1 4.0 34.1 32.9 igyeri Sayrsr 1.1 4.5 Katma Deder Metal Ana Sanayi igyeri Sayrsr Katma De6er Metal Egya, Makine ve Tagrt Araglarr Sanayi igyeri Sayrsr Katma Deder Kocaeli lmalat Sanayi lgyeri Sayrsr Katma De$er 4.0 34.1 2.6 11.9 0.7 12.4 6.2 12.3 6.3 10.5 1.2 1.5 2.4 4.5 6.7 9.0 0.7 2.6 4.9 12.1 3.0 13.5 Kaynak: DiE imalat Sanayi Anket Sonuglan ilgili Yllar Gdruldiigfl gibi, Kocaeli imalat sanayinin, igyeri sayrlarr ve yaratrlan katma de$er cinsinden 1960'h yrllardan sonra gOsterdifi geligim dikkat qekmektedir. Ozellikle kimya, metal ana sanayi ve kaSrt sanayinin imalat sanayi igindeki yeri 6nem kazanmrgtr. Kocaeli'nde yaratrlan katma de$erin, 1964-1994 drjneminde qok cinemli oranda arthgmr gdrmekteyiz. Grafik 1, 1987 yrlr, sonrasr sanayi sektdri.ini.in genel geligme gizgilerini gostermektedir. Aga$rdaki grafikten 1993 ve 2000 yrh krizlerinin Kocaeli sanayini etkiledigi gdrtlmektedir. Grafik 2: Yrllar itibarr Kocaeli Sanayi Sekttiru Geligimi (sabit fiyatlarla GSYiH) Sanayi r60 55 iiff Sanayi 50 - 45 .td eee+CCr,4 C"F$ Kaynak: lllere Core CSYIH 1987-2007 Kocaeli imalat sanayi 1960'L yillarda kamu kesimi a$rrhkh olarak devam etmekteydi. Bu pay iqinde toplam igyerlerinin %49'u, qahganlarn %95'i, yaratrlan katma de$erin de %98'i kamu kesimi tarafrndan iiretilmekteydi. Ote yandan 1990'h yrllardaki hrzh bir de$igim sonucu kamu kesiminin payrnda 6ncrnli bir azalma yaSanntlghr. 1994 ylh verilerine gore Kocaeli'nde imalat sanayindeki igverlerir.in %3'ri, gahqanlarrn da %1,5'i kamu kesimi tarafrndan istihdam edilmcktedir. Yaratrlan katma de$erin payr ise %36'ya inmiqtir (DiE imalat Sanayi Anketleri ilgili Yrlldr). Kocaeli imalat sanayinin yaprsrnda geleneksel olarak ara mah tiretimi en yo$un def,erler almaktadrr. Ancak 1990'h yrllardan sonra Kocaeli sanayi iginde yatrrrm mallarrnrn payr yiikselme e{ilimindedir. 1997'de yattrtm mallarrntn Kocaeli sanayindeki payr %7 .2 iken, bu oran 2000 yrhnda %1,0.4' e ulagmrgtrr (Kocaeli Sanayi Odasr 2002/ a: Q. imalat sanayinin alt sektorlerine g6re de$erlendirildiginde, kimya sanayi katma deSer payrnrn en ytiksek il Kocaeli'dir. Bu alanda yaratrlan toplam katma def,erin yaklagrk 1/3'iinu Kocaeli sanayi tek baqrna tiretmektedir. Bu anlamda Kocaeli imalat sanayinin kendi iEindeki da$rhmr da bugrin kimya sektorii aSrrhkh olarak yerlegti$i Qizelge 10'da gdrtlmektedir. olduf,u Qizelge 10: Imalat Sanayi Alt Sektrirlerin Toplam iqindeki Da$rhmlarr (1997-2OOO) Sekttirler 1997 1998 1999 2000 Kimya 34.37 31.72 25.97 27.79 Metal Egya 15.35 15.08 20.04 21.87 10.46 10.74 11.44 Tagrt Araglarr Makine 13.97 12.37 12.10 8.58 Tag ve Topra$a Dayah Sanayi 8.85 7.58 7.55 7.92 Elkt Al. Cihaz 7.85 8.40 7.66 7.31 Metal Ana. 18.79 18.81 18.57 18.17 Kaynak: DiE istatistik Ythfi 2002, Kocaeli 2003 Kocaeli Sanayi Odasr verilerine gOre kayrth igyeri sayrsr son on yrlhk ddnem iginde yaklagrk %70 oramnda arhg 96stermigtir. Bu genigleme rizellikle bi.iyuk 6lgekli Kocaeli imalat sanayinin geligimini agrklamaktadrr. Yine aynr verilere g6re kayrth igyerlerinin %12'si buyuk 6lgekli, geri kalanr kuqtik olEekli igyerleridir. 500 buyuk sanayi firma arasmda ilk srrayr bir kamu kurulugu olan TUPRAS almaktadrr (Kocaeli Sanayi Odasr, 190/2293 saylh, 3 Temmuz 2003 tarihli yazrsr). Kocaeli'nde sanayinin blitun bu geligmig yaprsrna raSmen igletme 6lqeSi ikili bir yapryr iginde barrndrrmaktadrr. il iEinde buyiik sanayi kuruluglarrnrn yaygrnhf,rna ra$mery ki.igtik sanayi igyerleri de yaygrnhk gdstermektedir. KSO'ya kayrtL olan igletmelerin btiyiik go$unluf,-unun ktiguk igyerleri olmasr da bunu gcistermektedir. Ote yandan illere gdre iggi sayrlarrna iligkin verilerde Kocaeli'nde 1-24 kigi qahgtrran igyerlerinin toplam igyerlerinin %87.5'i gibi buyUk bir oranr olugturduEunu gostermektedir (QSGB Qahgma Hayatr istatistikleri 2003 s: 129). Qizelge 11: igletme Mtlkiyeti'ne Gore iggi ve igyeri Sayrlarr lsyera ve Qahgan Savrlarr 1-9 isci Isveri '10-24 lsci lsveri Genel Toplam isci Genel Toplam isveren Ozel Kamu Toplam ot to ot ot to lo 15.9 3.1 14.2 74.2 53.7 73.4 14.5 14.0 130,083 4.4 16.7 13.2 14.1 (1 00) 8873 00) (1 Knynak: QSGB. Qah5run Hnyntt islnlistikleri, 2003 10 19,502 (100) 346 00) (1 149,585 (1 00) 9219 (1 00) Kocaeli'de Sanayi Odasr tarafindan yaprlan imalat sanayi anket gahgmasrntn verilerinden bir boltimii ktiqtik igyerlerine iliqkindir'z (KSO 2004b). Buna gore Kocaeli sanayinin ki.iLqiik olgekli igletmelerinin kaPasite kullanrm oranlarrnda 2002,2003 ve 2004 yrllarrnda bir onceki yrla oranla onemli arhglar gortilmektedir. Qizelge 12: Firmalarrn Kapasite Oranlarrnda Yrllara Gore De$igmeler 2001 %35 2002 2. 3. 4. 2003 2. 3. 4. 2004 l.diinem diinem ddnem diinem l.diinem dcinem dtinem diinem l.dtinem %60.13 %60.85 %59.55 0/,62.91 %69.97 0/,65.52 %65.59 %67.84 70.54 Kaynak: KSO,2004.Alli.4/Kocaeli imalat sanayinde 2004 yilm ilk i9 aymdaki geligmeler Kapasite kullanrm oranlannrn btiytk il,lqekli firmalarda bir dnceki yrla g0re daha ytiksek oranda arttrSr dikkat gekmektedir (Qizelge 13). Qizelge 13: Btiyukluge Gdre Kapasite Kullamm Oranlarr KOBI'ler B0vtik lsletmeler 2002 4. donem 2003 3. dcinem %60.67 oa 63.47 2003 Ekim-Arahk %64.05 % 69.64 % 68.96 Yo 74.51 2004 Ocak-Mart %69.49 %72.29 Kaynak: KSO, 2004.AU1.4/ Kocaeli imalat sanayinde 2004 yilrrun ilk iig aymdaki geligmeler KOBi'lerde kapasite kullamm oranlan ise 2002 yrhmn aynr ddnemine gdre o/o5.57 orantnda, bu yrhn bir 6nceki ddnemine gbre %0.9 oramnda artrg gergeklegmigtir. Btiytik dlqekli firmalarda ise kapasite kullammr gegen yrlm ayru d6nemine gdre %6.9 oramnda artq gergeklegmigtir. Qizelge 14: imalat Sanayi Alt Sektcirlerine Gbre Kapasite Kullamm Oranlarrnda Bir Onceki D0neme Gdre Degieim (%) Sektiirler 2002 2004 2003 l.diinem 2.diinem 3.dtinem 4.diinem l.diinem 2.diinem 3.dtinem 4.dainem 1.d6nem o/" % Tag ve Toprak Petrol ve Uninleri Plastik Sanavi Metal Esva Etk. Elektronik Orman Kadrt Lastik Kimva Tagrt Arag. Yan San. 80 75 82 43 52 82 66 75 80 75 65 73 90 80 77 79 72 70 63 52 70 58 55 81 70 66 73 62 64 56 76 54 65 70 64 70 61 64 60 56 59 54 53 59 63 61 63 66 59 62 60 bt 68 87 57 84 75 72 63 82 88 87 88 53 54 49 65 80 74 63 70 81 58 53 63 65 85 83 Grda 52 54 58 71 45 69 49 85 65 48 6'1 Metal Makine 67 53 75 61 66 76 34 85 Kaynak: KSO, 2004.ALL|.4/ Kocaeli inulat sanayinde 2004 yilmm ilk iig aymdaki gelignreler r Yaprlan anket gahgmasrna katrlan firmalann % 65'iKOBL, % 35'i buyuk illqekli firma nitelif,indedir 1L 71 73 Kocaeli Sanayi Odasrnln yaptrgl anket sonuglarrna gdre, di$er sanayi dallan igindc kirnya, lastik sanayi ve pctrol tiriinleri, alt sektorlerinde kapasite kullanrm oranlan dif,erlcrine gore daha fazla oranda artmr$trr. Kocaeli'nde imalat sanayi firmalan 2002 yrhndan bu yana kapasite kullanrm oranlarrnr arttrrmaya baglamrglardrr. Bu durum 2001 krizinin sanayi sektdrlerindeki etkisinin azalmakta oldugu bigiminde yorumlanabilir. Bu verilere gdre ortaya grkan olumlu piyasa koqullan, artan talep, modernizasyon, reklam, kaliteli ve profesyonel kadrolar nedeniyle firmalann kapasite kullanrm oranlannda artrglar gergeklegmigtir (KSO 2004b). 2.4 Kocaeli Hizmet ve ingaat Sektdrleri GSYiH'ya katkrsr bakrmrndan sanayi sektcrriinden sonra ikinci srrada gelen hizmetler sektciriidur. Bu sektcirlerinGSYiHigindekisektdrpaylarrnrntoplamr,Kocaeli igin%23.6'yrbr,rlmaktadrr.Kocaelisanayinin Tiirk sanayi igindeki cinemli yerine ra$mery hizmet sektcirleri benzer bir tistiinltik tagrmamaktadrr. Hizmet sektorlerinin ortalama ve L987 sabit fiyatlarr ile geligme lntzlan o/o5.4 oranrndadrr (DiE 1996 Kocaeli s.326). Sanayi sektorlerinin hem istihdam hem de katma deSer aqrsrndan geligmesi paralelinde hizmet sekt6rlerinin gdreli bir zayrflr$t bulunmaktadr. Bu durum bir olgude istanbul'a olan yakrnl$r ile iligkili olarak agrklanmaktadrr (Yurt Ansiklopedisi Kocaeli 1982: 5040). Gerqekten Kocaeli'ndeki biiyuk igletmelerin 6nemli bir bcilumiiniin ticari merkezleri istanbul'dadrr. Bu nedenle Kocaeli'nde tiretilen tiriinlerin sahg ve pazarlamast istanbul'daki daSrhm kanallarr tarafrndan gergeklegtirilmektedir. Drg ticaret verileri de genel olarak Kocaeli'nden yaprlan ihracatrn, ithalatr kargrlama orammn 0 .27 dnzeyindekaldrSrnr gristermektedir (2002). Hizmetler sektdrlerinin 1987'den bu yana gok ktiguk olqride de$igiklikler gdstermig, ancak 2000 yrhndan sonra geligmeye baglamrg ve geligim e$risi yukan do$ru hareketlenmiqtir (Grafik3). Hizmetler sektorii iqinde, konut sahipli$i, toptan ve perakende ticaret,serbest meslek ve hizmetler, bankacrhk ve mali kuruluglarda 2000 yrh soruasrnda dnemli gerilemeler yaganmrgtrr. Ulagtrrma ve haberlegme hizmetlerinin oneminin artmasryla beraber bu sektcirfln tekrar yrikselme eSilimine girdi$i ve geligmeye devam ettiSi gdrulmektedir (DiE illere grire GSYiH ilgili yrllar). Grafik 3: Yrllar itiban ile Hizmet Sektorii Geligimi sabit fiyatlarla GSyiH Hizmet -t i 40 30 i ; 20 i 1,. I -Hizmet 10 0 CCes""e C"4 cc Kaynak: DIE illere giire GSY|H Hizmet ile ilgili faaliyetlerin orgutlu oldu$u izmit Ticaret Odasr (iTO; verilerine g6re2002yrh sonu itibarr ile kayrth 9613 ticari igletme bulunmaktadrr. Yaprlan iqlere gore ortaya qrkan srralamada igyerlerinin aga$rdaki ig alanlarrnda yo$unlagh$r g6nilmcktedir. 12 Qizelge 15: Izmit Ticaret Odasrna Kayrth iqyerlerinin Daf,rhmr iqyeri Sayrsr Faaliyet Alant Bayrndrrhk ve Bakrm lgleri 903 09.3 Mtigterek Bakrm igleri 897 09.3 Grda, Hububat, Stit ve SLit Urtinleri 618 06.4 Tagrma ve Depolama lgleri 602 062 Makine Donatrmr ve Motorlu Arag Ticareti 513 05.3 Digerleri 6080 63.2 Toplam 9613 100 IQynak: izmit Ticaret Odat bilgilerinden derlenmigtir. SSK istatistiklerine grire hizmet grubunda faaliyet gosteren igyeri sayrlarr aSagrdadrr Qizelge 16: SSK'h Hizmet Grubu igyerleri Faalivet Gruolarr lsveri loDtan ve Perakende Ticaret Nakliyat Sahsi Hizmetler Dider Hizmetler Tonlam 2973 1 858 1268 45.8 28.6 391 06.0 6490 100 19.5 Kaynak: SSK lstatistik Yrlh[t 2002 iTO kayrtlarrna gore uye igyerlerinde dnemli sayrsal geligmeler gdri.ilmektedir. Bu oran 1.998'e gdre %25'lik bir artrgtrr. Korfez Ticaret Odasr iiye igyeri sayrsrndaki artrg aqrsrndan dikkat gekmektedir.Bu ilge ayru zamanda sosyo-ekonomik geligmiglik srralamasrnda 872 ilge arasrnda 3. srrada yer almaktadr. (DPT 2004: 85). Qizelge 17: Yrllara Gdre Ticaret Odasrna Kayrth igyeri Sayrsr Ticaret Odalarr lzmit Ticaret Odasr Korfez Ticaret Odasr Gebze Ticaret Odasr Toolam ( KOCAELI) 1998 't999 2000 2001 2002 2003 9.531 8.478 9,160 8,315 8,979 9,613 275 364 4.1 98 13 040 697 910 1 01S 1.111 4.455 4.736 5 125 4 863 14 312 13.968 15.123 15.587 3.884 12.415 Kaynak: KOS 2004, II Hakkmda Gmel Brifing Daha gok kugiik esnaf ve kiiquk tireticilerin drgutlii oldu$u Kocaeli Esnaf Odasr verilerine gdre 2003 yrlr iginde kayrth olan toplam igyeri sayrsr 1922'dir. Ancak bunlardan sadece 1902 igyeri faal olarak gahgmaktadrr. Bu igyerlerinin faaliyetlere gdre da$rhmr agaSrdadrr. 13 Qizelge 18: Kocaeli Esnaf Odasrna Kayrth igyerleri lgyerlerinin Faaliyet Alanlarr lgyeri Sayrsr % Nakliyecilik ve goforlLik 409 21.2 Bakkal, Biife ve Tekel Bayii 327 17.0 3.5 Berber ve Kuaforlilk 69 Seyyar Pazarcrhk 126 6.5 Marangozluk 95 4.9 Oto Yrkama ve Oto Tamirciligi 80 41 Digerleri 816 42.4 Toplam 1922 100 Kaynak: Kocaeli Esnaf Odat basilt olruayan bilgilerinden derlenmigtir. Kocaeli 1970'liyllara kadar ntifusa oranla esnaf derne$i sayrsr agrsrndan, Tiirkiye ortalamasrmn tisti.inde iken 1980'lere dof,ru bu oran azalmaya baqlamrgtrr. Bugiin ulagrlan nokta Kocaeli'nin sanayilegmesi ve ticaretinin aynt oranda geniglememesi paralelinde, esnaf derneklerinin sayrlannda gdreli bir azalma bulunmaktadrr. Kocaeli'nde faaliyet gcisteren banka sayrlan, sanayi ve ticaretin geligmesi paralelinde artmaktadrr. 1,967'de 27 olan banka gube sayrsr 2000 yrhnda 129'a ulagmrgnr.'1979'da Kocaeli'ndeki bankalar, Tiirkiye'deki toplam mevduatrn %1,.37'ini toplamrg iken aym oran bugiin o/"2.03'e grkmrgtrr. 1979 ylmda Kocaeli'nin toplam banka kredilerden aldr$r pay, Marmara Bdlgesi iqinde istanbul ve Bursa'dan sonra tigiincii srrada gelirken 2000 yrh verilerine grire toplam banka kredilerinden Kocaeli ilinin aldr$r pay Marmara Bdlgesi iginde istanbul'dan sonra gelmektedir (Toplam kredilerin %3.16'sr). Ayrrca fert bagrna diigen srnai, ticari ve furizm kredileri igin Kocaeli oraru, Tiirkiye ortalamasrnrn yaklagrk iki katr tizerindedir (DPT 2003:195). Qizelge 19: Kocaeli'nin Kargrlagtrrmah Toplam Mevduat ve Toplam Krecliler igindeki Yeri Kocaeli Toplam Banka Mevduatr lgindeki Pay % Toplam Banka Kredileri igindeki Pay % Fert Bagrna Dfigen Tarrmsal Kredi (Milyon TL) Fert Bagrna Dtigen Srnai, Ticari ve Turizm Kredisi Istanbul Bursa Tiirkiye 2.O3 44.8 2.33 100 3.16 42.8 2.71 '100 16 7 191 138 776 1277 336 392 Kaytak: DPT, "illcrin Sosyo-Ekononik Geligniglik Svalanns 200j", Ankara Kocaeli'nde ingaat sektdrii GSYIH iginde %4.6'hk payr olan ve yriksek geligme gristeren sektdrlerden biridir. Ozellikle Af,ustos 1999 depreminden sonra yeniden yaprlanan Kocaeli'nde, ingaat sektdrtintin GSYIH agrsrndan yrllar iginde geligme gdsterdifi ancak son yrllarda ingaat sektririiniin tekrar dtigtige geqti$i gdriilmektedir (Grafik 4). t4 Grafik 4: Yrllar itiban ilc ingaat Sektdrii Geligimi (Sabit Fiyatlarla GSYIH) ingaat 5 4 ' J lngaat 2 1 0 ""t' .reCCCr,4d,"r.$ l Kaynak: DiE illere gdre GSY|H istatistiklerinden derlenmigtir. 2.5 Kocaeli ili Yatrrrmlan Kocaeli ilinin srnai geligmesi paralelinde, yatrrrm harcamalannrn L970'li yrllara kadar kamu kesimi a$rhkh siirdti$dnii daha 6nce belirtmigtik. 1974 yrhndan itibaren rizel kesim yatnmlarrntn da yofunlagtr$ gdrulmektedir. Giiniimiizde kamu kesimi yatrnmlarr, KiT'ler vasrtasr ile kimya ve kaf,rtsanayi iqkollarrnda srnrrhkalmrgtrr. Di$er igkollannda yatrnmlarrn cizel kesim tarafindan yaprldrf,r gdrUlmektedir. 1990'h yrllarda imalat sanayi yatrrrmlarmrn sadece %17'si kamu kesimi tarafindan gergeklegtirilmigtir. Bu yatrrrmlarrn da en onemli krsmr her iki kesim igin de kimya igkolundadrr. Kimya igkolunda yaprlan yatrrrmlarrn Kocaeli'nde yaprlan ttim imalat sanayi yahnmlarr iginde payt %34'n bulmaktadrr.3 (DiE 1998:247). Kocaeli'nde kamu kesimi yatrrrmlannrn Eok tinemli bir payr gciri.ilmemesine raSmen yarahlan toplam katma def,erin %36'sr bu kesim tarafindan gergeklegtirilmektedir. Katma de$erin igkollarrna gdre da$rhmr ise kimya sanayi igin kamu kesiminin 6zel kesimin riniine gegtiSi bir igkoludur. Kocaeli'nde toplam kimya sanayi katma def,erinin %54'tinti kamu kesimi yaratmaktadrr. Bu durum Kocaeli'ndeki btiyUk dlgekli kamu yatrrrmlarrnrn bulunmasrndan kaynaklanmaktadrr. Kamu kesimi igyerlerindeki verimliliSin rizel kesime gdre daha yuksek oldu$u anlagilmaktadrr. KSO tarafindan diizenlenerL Yatrrrm Tegvik Belgeleri2002-2004 yrllarr arasrnda 6zel kesim tarafindan yaprlan yatrnmlarr, kargrlagtrrma imkam sunmaktadrr. Bu belgelerden anlagrldr$rna gdre Kocaeli'nde yaprlan yatrnmlar son tig senede TL cinsinden iki kat ytikselmigtir. Qizelge 20: imalat Sanayi Sektorlerine Gdre Yatrrrm Tegvik Belgeleri ve Tutarlarr Yrllar Diiviz Kullanrmr 2002 2003 2004 12.085.351 11,453,961 24.266.262 Toplam Yatrnm Tutart IMilvon Tl I 28.263.566 33 144.763 62.353.934 lstihdam 772 340 884 Kaynak: KSO, Yatrnm Tegoik Belgelei Listesi 2004 I Kocaeli imalat sanayi, Kamu kcsiminin tamamr,Ozel kesim igletmelerinin 10 kigi den fazla sayrda iqgi qahgtrran igyerleri iqinde yaprlan iiger ayhk imalat sanayi anketleri esas ahnmr5trr. Qizelge 21: Kocaeli Ilinin Kargrlagtrrr.nah Fcrt Bagrna Ortalama Yatrrrm Bilgileri (1995-2000) Fert Bagrna Kamu Yatrrrmlarr Miktarr (Milyon TL) Fert Bagrna Tegvik Belgeli Yatrrrm tutarr (Milyon TL) Kaynak: DPT, " lllcrin Ve Bilgelerin Sosyo Kocaeli lstanbul Bursa Ti.irkiye 503 222 5'19 248 5.042 3.006 9.000 2668 -Ekononik Geligniqlik aralannt Arastrnns4 200j" , Ankara Kocaeli ili fert bagrna kamu yatrrrmlarr TL de$erlerinin 1995-2000 yrllan ortalamasrrun Marmara btilgesi iqinde Bursa ilinin arkasrndan gelmesi ve Tiirkiye ortalamasrnrn tisti.inde olmasr il iqinde kamu yahrrmlarrnrn paymln Onemini vurgulamaktadrr. 2003 yrlrnda Kocaeli igin ayrrlan 543,777 milyar TL dir (KSO, 190/2293 sayrh, 3 Temmuz 2003 tarihli yazrsr). Kocaeli'ndeki yatrrrm projelerine genel britge iqinden ayrrlan paydan KiT'ler igin "/.9.97, orarunda pay ayrrlmrgtrr. Ulagrm hizmetleri igin ayrrlan pay %6.86'dl.r (l(SO 2004 a :s.4). DSi Genel Mudiirlugu projeleri kapsamrnda yer alan Buyuk Melen iqme suyu Kocaeli, istanbul, Sakarya illerini kapsayan ortak bir projedir. Bu projenin, Kocaeli yahnm butgesinden aldr$t pay % 31.81'dir. ilde bulunan kamu kurumlann yapaca$r teknolojik ara$hrma yatrrmlan igin ayrrlan pay %06.58 oramndadtr. Sonug olarak 2003 yrh butgesi igin Kocaeli'ndeki alt yapr yatrnmlarrna aynlan ddenek "/o44.76'dn (KSO 2004a :4). Qizelge 22: Kocaeli'nde Kamu Kesimi Proje ve Yahnm Tutarlarr (1993-2003) Yatrnm Tutafl Bir YTLLAR Genel idare o/o Pay Mahalli ldare oh Pay Toplam Onceki Yrla Giire Degigim to/"1 I qq3 2.613 '1994 '1995 3.814 12.O48 '18.986 1 996 '1997 1 998 999 2000 2001 2002 2003 (9 Avlrk) 1 23.808 17.705 163.304 127.O17 275.423 360,487 286,943 80 72 53.02 66.45 65.33 28.29 38.44 92.80 78.85 82.58 84.11 74.81 624 3.378 15.27 46.97 3,238 7.192 222 6,081 10.o72 60.32S 33.54 34 66 71.70 61.55 07.18 21.14 1A 1?9 2.52 28.345 12,50 34.064 58.085 68.063 96,591 29,059 1.60 84.1 38 2.89 46.050 -0.54 '175,957 3.82 -0 91 17.41 161.081 335 508 15.88 25.18 428,550 383,534 2.O8 1.27 -0.89 Kaynak: KSO 2004 a, ll Hakknda Genel Brifing Kocaeli'nde uzun siirede 6nem kazanmasr beklenen yeni yatrnm projelerine iligkin geligmelerden bazrlarr gunlardrr. Kandtra ve Arslanbey, Organize Sanayi B6lgelerinin ve Tagrt Araglan Yan Sanayi Organize Sanayi Bdlgesi'nin hizmete agrlmasr beklenmektedir. Bu biilgelerin yanr srra aynr kapsamda duguntilen yeni Gebze Organize Sanayi Bolgesi'nin de hizmete girmesi ile Kocaeli ekonomisinde onemli geligmeler saglanaca$r beklenmektedir (KSO 2002/ 4). Kocaeli'nde Yabancr Sermaye Yatrrrmlarr Kocaeli'ne 1960-1970 yrllarr arasrnda gergeklegen yatrrrmlarrn bir bciltimti yabancr sermaye tarafindan yaprlmrgtrr. 1972'de Turkiye geneli igin "Yabancr Sermayeyi Tegvik Kanunu" qergevesinde yahnm yapan 110 yabancr sermayeli kurulugun 10'u Kocaeli'nde faaliyet gcistermekteydi (Yurt Ansiklopedisi 1982: 1.6 ylh sonu itibarr ile Kocaeli'nde iirctirne geqen ve sermayesinin dnemli bOlUmil yabancl olan kuruluq bulunmaktadrr. Yabancr sermayeli yatrrrn-rlar.arastnda en fazla %24 ile Almanya baqr qekmektedir. De$igen oranlarda Hollanda, Fransa, Ingilterc, Italya, Isvigre, Belgika, Japonya, ABD, 5036). 2002 90 yabancr Finlandiya, Ltibnan gibi iilkelere ait yabancr sermayenin Kocaeli' de yatrrrmlarr bulunmaktadrr (KSO 2002/ 4). Kocaeli toplam sanayi alamnrn %15'i yabancr sermaye tarafrndan kullanmaktadr. Sermaye yo$unluSu ingiliz kuruluglarr ilk srradadrr. Yatrrrlan sermaye yo$unlugu agrsrndan ingiltere'yi ABD, Alman kuruluglan izlemektedir. Yabancr sermayenin en gok yatrrrm yaphgr donem 1986-1990 arastndadrr. agrsrndan Yabancr sermaye yahrrmlannrn gof,unluf,-u sanayi sektbrtindedir. Sadece 2 kurulug hizmetler sektdrunde, 1 kurulug da ingaat sektorunde faaliyet gostermektedir. imalat sanayi alt sekt6rlerinde yabancr sermayeli kuruluglarrn sektc,rel dafrhmr Qizelge L6'da izlenmektedir. Qizelge 23: Yabancr Sermayenin Sektdrel Da$rhmr Yabancr Sermayeli Kurulug Sektiirler Tasrt Araclarr ve Yan Sanavi Kimva Ana Sanavi Petrol ve Komtir Sanavi Grda Sanavi lnsaat ve Bilisim Metal Ana Sanavi Otomotiv Tas ve Toprada Davalt Sanayi Ambalai. Kadrt ve Bastm Lastik [Jriinleri Makine lmalat Sanavi Metal ve Celik Sanavi Toplam 12.2 20 12 6.6 2.2 7.7 3.3 3.3 2.2 3.3 6.6 22.2 100 Knynak: KSO bilgilerirulen derlenmigtir. Kocaeli'nde yatlrlm yapan yabancr sermayeli kuruluqlarrn Kocaeli imalat sanayinin genel sekt6rel yaprsrna uygun bir da$rhm iginde bulunduklarr gbzlenmektedir. Kocaeli sanayi, yabancr sermayeyi bir olqiide ydreye qekebilmigtir. Ancak yaprlan yabancr yatnmlarrn, genel olarak toplam yatrrrmlann arasrnda dtiguk bir payr bulunmaktadrr. 2.5 Kocaeli Drg Ticareti ve Vergilenmesi Kocaeli ekonomisinin sanayi aSrrh[r tagryan yaprsrnda drg ticaretin 6nemli bir rolii bulunmaktadrr. ithalat ile ihracat arasrnda drg ticaret agr$r Tiirkiye ortalamasrmn iistrindedir. Kocaeli ihracatrnrn bir bdlUmtiniln istanbul'dan yaprlmasr bu farkr daha da arthrmaktadr. Kocaeli'nin drq ticaret hacmi L990'h yrllardan itibaren siirekli geniglemektedir. 1994 sonrasr drg ticarette %110 oranrnda artrq gerqeklegmiqtir. Ancak bu artrgrn btiyiik bdlumu ithalat artrgrndan kaynaklanmaktadrr. Kocaeli'nde fert bagrna diigen ithalat miktarr 1995-2000 yrllan arasrnda ortalama 33.107 $ olmugtur. Gerek Marmara gerekse Tiirkiye ortalamalannrn gok iistiinde bir ithalatrn Kocaeli'nden yaprldr$r anlagrlmaktadrr. Kocaeli drg ticaret aqr$rmn yiiksek olmasrnrn en dnemli etkenlerinden biri ihracatrn Kocaeli'nden degil istanbul ve diSer illerden yaprlmasrndan kaynaklanmaktadrr. 1,7 Qizelge 24: Yrllara Gore Drg Ticaret Verilerinin Kargrlagtrnlm Yrllar Tiirkiye 995 1 996 1 997 1 998 1 999 2000 2001 42,945 6,531 48.656 45.921 40.686 7,408 6.482 54.502 8.1 88 13.71 15.O2 4"t.399 51 334 6,375 7.273 15.39 14.2 1 2002 lhracat Kocaeli Milvon $ Milvon $ Milvan 3.389 5.628 994 Kaynak: KSO 2004, il $ 5.576 Hakkmda Genel (1994-2002) 14.6 17.9 15.2 15.2 14.12 8,1 06 1,040 19.239 1.114 1 23.O82 26.245 26.973 26.587 27.774 31 .334 35.753 Ticaret Kocaeli Milvon $ 4,430 Drq Ttirkiye 23,270 31,390 Milvon $ 1 Ithatat Kocaeli at Tiirkiye Milvon $ 41.376 50.629 66.027 74.901 72,895 67.273 82.277 72.733 86,956 5.7 5.8 5.0 1,155 1.289 4.9 4.08 3.45 3.65 1.100 918 1,013 1,570 2.035 5.0'1 5.69 6.742 7.686 8.697 7 5R3 10.7 13.3 '1 1.6 1.6 10.40 1 6.494 9.65 9.202 7.945 9.308 11.18 10.92 10.7 Brifng Kocaeli ekonomisinin vergilendirme yolu ile britge gelirlerine cinemli bir katkr sa$ladrf,r anlagrlmaktadrr. Maliye Bakanh$r'mn verdi$i bilgilere gdre genel butge iqindeki katkr srralamasmda Kocaeli di$er illere Sdre on srralara yerlegmigtir. Gerek belediye vergileri gerekse di$er dolayh ve dolaysrz vergiler yolu ile yaPllan tahsilat aqtsrndan Kocaeli'nin 6n sralarda olmasr mevcut ekonominin vergi ddeme kapasitesinin iistiinde bir geligme g6sterdi$ine igaret etmektedir (Bkz Qizelge: 25,26,2n. Qizelge 25: Yrllar itibariyle Kocaeli Vergi Gelirlerinin Geligimi Yrllar Tahakkuk Artrg Tahsilat Artrg Tahsilat (o/"1 (o/"1 105.0 115.9 104.0 123.5 77.3 70.4 Oranr (%) 92.6 95.8 95.5 1990 199'l 1 992 1 993 1 994 1 995 1 996 1 997 1 998 1 999 78.0 71.9 95.9 97.5 143.4 152.6 150.8 144.2 167.2 159.9 155.8 159 7 160.4 2000 2001 2002 94C '109.3 107.1 '139.4 98.2 144.1 98.3 167.4 160.2 157.9 157.9 159.9 98 97.3 93.7 96.7 97.5 2003 95.7 (Oc-Fv) Kaynak: KSO 2004, Qizelge 26: il Hakkmda Getrcl Brtfing s.4 iller itibariyle Genel Biitge Vergi Gelirlerine Katkr Bakrmmdan Kocaeli'nin Durumu (milyar TL) Yrllar Katkr Srrasr Katkr Payl 998 1 2 1 3. 14.25 14.74 14,20 2000 2001 2002 2003 Il Srrasr '1999 1 Kaynak: KSO, Tahsilat 6. 3. '15.90 1 2 1 2. 18.16 17,41 ,1 Hakkurrla Ccncl Brit'mg 2004, Kocaeli 18 Qizelge 27: izmit Buyukgehir Belediyesi, Vergi Gelirleri Vergiler 2000 2001 2002 2003 Toplam Gelir 100 65.91 100 60.71 100 57.70 32.86 100 48.45 51.09 38.87 41.88 01.21 00.45 00.42 00.41 33.32 41 77 34.85 49.1 8 13.32 18.92 17.08 '16.98 53.34 39.30 48.06 33.82 Veroi Gelirleri Veroi Drsr Gelirler' Ozel Yardrm ve Fonlar Toolam Gider Cari Harcamalar Yatrnm P.araama Transfer Harcamalarr Kaynak: izmit BiiyiikSehir Belediyesi, Gelirler Dairesi, Gelir Gider Det'tei bilgilerinden derlenmigtir. 2004 3- Kocaeli ili iggticti Piyasalarr Kocaeli iggi.ictl piyasalarr hakkrnda temel veri kaynaklarr DiE genel niifus sayrmlannrn ilgili yrllarr ve igKUR Kocaeli Bdlgesi'ne ait basrh olmayan verilerdir. Bunlann drgrnda QSGB'ye ve SSK'ya ait bazr veri kaynaklan bulunmaktadrr.5 Kocaeli iggi.ici.i sayrsrndaki arz ydnlfl de$igimi il iqindeki sanayilegme ile paralel bir geligme gostermektedir. Nitekim iktisadi faaliyet kollarrna g<ire Kocaeli'nde imalat sanayi qahganlarrmn toplam faal niifus iqindeki paylarr si.irekli bir artrg gostermektedir. imalat sanayi eahganlarrntn faal niifus igindeki payr timek olarak Ttirkiye ortalama payrnm 1955 yrhndan bu yana iisti.inde seyretmektedir. Sanayi istihdamr agrstndan Kocaeli'nin 6zg0n konumu ise hizmet sektdrlerinin sanayi sektdrlerine kryasla daha dugtik istihdam yaratmakta olugudur. Burada Kocaeli kentinin sanayi iiriinleri iiretimine ycinelik srnai drgiitlenmesi, daha once agrklanan istanbul metropoli.ine yakrnhsr, istihdamrn sekt6rel daf,rhmr konusunda agrklayrcrdu. 4 Vergi Drgr Gelirler Harcamalara Kahhm Paylan Yol Hrcamalanna Kahhm Payr Kanalizasyon Harcamalanna Katrltm Su Tesisleri Harcamalanna Katrhm Yol Harcamalanna Katrhm Su Tesislerine Harcamalanna Katrhm Payr Miilk. Sahiplerinin Garanti Ettikleri OIqu ve Ayu Memurlarmn Mas. Kapah Qargr Bedestan gibi Muqterek Kullamlan.. Ahnan Pay Dif,er Hucamalara-Belediyeye Odenen Di$er Paylar Odenen Pay Miize Giriq Ucretlerinden Ahnan Paylar Maden igletmelerinden Alt Yaprsr Yaprlmamrg Yerler Igin Ahnan Paylar Ahnan Paylar Ayncahpr veya Ruhsah Gerektiren lglerden Ahnan Paylar Hal Cezalanndan Ahnan Paylar Milli Emlaktan Ahnan Paylar. Kurumlar ve Teqebbusler Hasrlatr-lgletme Karlan Beledive Mallan Gelirleri Ucretler Toptancr Hali iggal Ucreti Toptancr Hali Tagrma Ucreti Toptancl Hali Resmi Atrk Su Ucreti Zemin Tahrip Ucreti Palamar Ucreti Zemin Etiid Onay ve Kayrt Ucreti Di$er Ucretler Biitiin bu veriler diizenli olarak tutulmakla birlikte, baqta tammlann farkh olmast, veri kavnaklannrn sa$hkh bilgi derleyememesi gibi nedenlerle iggiicii piyasalannrn verel iilgekte kaynaklan arasrnda ciddi sayrsal farklar oluqmaktadrr. t9 Sigortah sayrsr agrstndan biitiin sigortahlarrn %3.f i Kocaeli'nde istihdam edilmekte, igyerteri aqrsrndan da benzer biqimde sigortah igyerlerinin %2.1'lik b6ltimi_i Kocaeli'ndedir. Ote yandan Kocaeli'nde 1980-2000 arast verileri iilke genelindeki geligmenin tersine iggiictine Katrlma Oranrnrn (iKO) diizenli artrg 96stcrdigi gozlenmektedir. Qizelge 28: Cinsiyete Gore iggiictine Katrlma Oranlarr Yrllar 980 985 1 990 Toplam iKo Niifus Oranr 54.5 53.0 53.8 58 1 596,899 742 24s 1 1 936.1 63 1 206 085 2000 Erkek 980 1 985 1 990 1 2000 980 985 1990 1 1 31'1.837 383.691 78.9 75.8 486.436 625,309 Kadrn 285.062 358,554 449.727 75.7 74.1 27.4 28.3 29.8 Kaynak: DiE Genel Nilfus Saymr 2000 Kocaeli Bu geligmede en <inemli unsurlardan biri de tarrm istihdamrmn nispi paymm yuksek olugundan kaynaklanmaktadrr. Nitekim Ucretsiz Aile igqili$i statiistiniin Kocaeli'nde toplam istihdam igindeki payr %28 olmaktadrr. Ucretsiz aile igqiliginin en yoSun olarak goziiktii$ii tarrm sekttiiiidtir. Tarrm iginde iicretsiz aile igqili$i Ti.irkiye genelinde %53'e ulagmaktadrr. Sanayi ve hizmetlerdeki paylarr %34 arasrnda bulunmaktadr. (Ttirkiye iicretsiz aile igqili$i %20.8 DiE2OO2c). Bu nedenle Kocaeli'nde iicretsiz aile igqili$inin payrnrn yiiksek olugu tarrm sektcirtniin dnemini vurgulayan bir unsurdur @kz. eizelge2g). Qizelge 29: Ucretsiz Aile iggili$nin Sektcirel Da$rhmr Sektiirler Ioolam Kisi larrm (%) Sanayi (%) ln$aat (%) Hizmet (%) Kadrn Erkek 116.25'l 28.749 98.97 00.37 00.00 00.65 81.43 06.45 02.30 9.82 Knynnk: DIE 2000a : s.165. Kocaeli iggiici.i piyasalart agtstndan farkhlk gdsteren bir olgu da igteki durumlan ydnii ile iicretli ve maagltlarrn toplam istihdam iqinde %52.8'lik bir orana sahip olmalarrdrr. Ucretli ve maaglr gahganlarrn Ttirkiye ortalamasr %43.5 diizeyindedir. Kocaeli iggiiciipiyasalarrnrn iKO'da gdze qarpan birfarkhL$r da kadrn iKO'nunyiikselmesi erkeklerin ise. dugmesidir. Oysa Ti.irkiye genelinde kadrn ve erkekler iqin iKO azalan bir seyir gostermektedir (DiE,20o2c, DiE, 2oo2 HHii ). DiE verilerine gore Kocaeli igin igsizlik oranr 2000 yrh iqin %8.9 diizeyindedir. igKUR'a bagvuran kayrtl igsizlerin toplam istihdam igindeki oranr %5.7 duzeyindedir. Tarrm-drjr sektdrler igin kayrth igsizlik %9.4'e ulagmaktadrr. 20 3.1 Ti.irk IEgticii Piyasalannrn Genel Nitelikleri Ttirk iggricu piyasalan hakkrndaki veri kaynaklan farkh kurumlar taraftndan dtizenlenmektedir. Bu verilerden bir krsmr sadece iggticii piyasalarrna ydnelik olmakta, di$erleri kurumlartn kendi i9 piyasalarrna y6neliktir. Bunlardan biri ve en onemli veri kaynagr 1988 yrhndan beri diizenli olarak tutulanhane halkr lggiico anketleridir. Bu anketler DiE tarafrndan yaprlan orncklem yontemi ile yaprlmaktadrr. iggticti piyasalarr hakkrnda cince yrlda iki kez, daha sonra (2000 yrhndan itibaren) yrlda dort kez yaprlan Orneklerle krr ve kent temelinde yaprlan ayrrrm ile iggticti piyasalarrna iliqkin bir veri tabanr olugturulmugtur. Bunun drgrnda DiE tarafindan beg yrlda bir yaprlan genel niifus saytmr sonuqlart ve imalat sanayi istatistikleri ile iiqer ayhk drinemlerde iggricti verileri toplanmaktadrr.6 Ttirk iggricri piyasalannrn arz ydnu ile geligimi ntifus artrg hrzrndaki de$igmelere paralel olmaktadrr. Ntifus artrg hrzrndaki son yrllarda krigtik diigmeler gdriilmektedir. Buna kargrhk faal niifus iqinde igg0ctine katrlanlarrn oranr 1988'den bu yana duzenli olarak azalmaktadr (%57.5'ten %47 .5'e kadar). Bu azalmantn bir bcilflmU kentlegmenin artrgr ile birlikte iicretsiz aile igqiliginden aynlan kadrnlann kent iginde "ev kadrnhf,r" stattisiinde yer alarak iggtictine dahil olmamasrndan kaynaklanmaktadrr. Toplam istihdamrn sektorel daf,rhmrna bakrtdrgr zaman, Ttirkiye'nin bu piyasalar agtstndan oldukga de$igken bir yaprsr oldu$u dikkati gekmektedir. Tarrm, sanayi ve hizmetler sektrir da$rhmr bu agrdan bize onemli ipuglan vermektedir. Cumhuriyetin kurulug yrllarrnda tarrm sektdrtiniin istihdam igindeki payr %80'lerde iken 2001 yrhnda bu oran %35'e kadar gerilemigtir. Sanayi sektdruntin istihdam iqindeki payr ise %4'lerden giintimiizde %78'lere; hizmet sektciriinUn payr da benzer geligme gostererek %47'lerekadar ulaqmrghr. Bir bagka deyigle, Trirkiye'de kentsel alanda istihdam edilenlerin payr %52'ye, krrsal alanda istihdam edilenlerin payr da %48'e ulagmaktadrr. Sayrlar incelendi$i zaman agrkga giiriildti$u gibi, Tiirkiye'de kentsel istihdamrn son yrllarda artrg gcistermesine ra$mery krrsal istihdam hala oldukqa tinemli bir oranda seyretmektedir. Bu oran, gerek AB iilkeleri igin gegerli olan ortalamalar, gerekse iggiici.intin sayrsal anlamda benzer dzellikler gdsterdiSi iilkeler agrsrndan kargrlaghrrldr$rnda oldukga yUksek bir orandrr. Bu baSlamda Ttirkiye iggucii piyasasrnrn kendine has 6zellikleri olduSu sciylenebilmektedir. Her geyden 6nce tanm sektorriniin gdreli aSrrh$rbelirgindir. Bu durum, Tiirkiye'yi OECD i.ilkeleri arasrnda bir istisna haline getirmektedir. Tiirkiye'de aktif ntifusun %35'inden fazlasr ve toplam iggiictiniin %40'tan fazlasr krrsal kesimde yagamaktadrr. iqgi.ici.i biiyuklu$u bakrmrndan Ttirkiye'ye yakrn sayrlabilecek tilkelerden, drne$in italya'da bu oran o/o6.8'dir. Tarrm sektcirrintin g6reli yuksek a$rrhsrnrn bir sonucu olarak, toplam igguciiniin %40'r iicretli ve yevmiyeli iken; %25'i kendi hesabrna gahgmakta, %18'dan fazlasr ise iicretsiz aile iggisi ve %4't' igveren konumundadrr (DiE, 2002c). Dolayrsryla, Ttirkiye'de, 10 kigiden ancak 4 kiqi ticretli ve yevmiyeli konumdadrr, geri kalan 6 kiginin 3 kigisi kendi hesabrna gahgmakta,2 kigi iicretsiz aile iggisi olarak ya tarlada ya da kentlerde kiieiik Olsekli aile igletmesinde hiqbir iicret almadan gahgmakta, geri kalan 1 kigi ise biiytik 6leekli bir igletmenin iqvereni olarak qahgmaktadrr. 1989 yrhndan bu yana, ticretlilerin sayrsr %45'ten fazla artmrgtrr: Ucretsiz aile iggisi, iqveren ve kendi hesabrna gahganlarrn oluqturdu$u gruba dahil olanlarrn iqinde fcretsiz aile iggilerinin a$rrh$r %15'ten fazladrr ve1989-2002 dcineminde iicretsiz aile iggileri %44 oranrnda azalrrken, kendi hesabrna qahganlarrn ve igverenlerin toplamr %2.33 yiikselmigtir (DiE veri tabanr, http:/ /www.die.gov.tr, 2002). yrh oncesinde 12 yag ve tistfl niifusu hesaplamalarrnda kullanrrken, 2000 yrhndan itibaren bu yag srnrn 15 ve ristu olarak ele ahnmaktadrr. 2000 Tarrm sektoruniin niifus ve iggtictindeki gdreli aSrrh$rna ra$men, toplam istihdam iqindeki payr zamanla azalmaktadrr. Ornef,in, 1950'lerde toplam istihdam iginde tarrmrn payro/'80 idi; 2002'de %30.3'ti.ir. imalat sanayinin goreli payrndaki artrq daha miitevazrdrr; 1950'lerde bu oran %5 iken, 2002'de %23.8'e grkmrgtrr. 6 Tiirk iggiici.i piyasasrna iligkin dif,er veri kaynaklannr yayrnlayan kurumlar ise; I$KUR, Sosyal Sigortalar, (SSK), Qahqma Genel SandrSr ve Maliye Bakanh$drr. Bu kaynaklar krsmen di.izenli olarak Miidi.irliigii, Baf,-Kur, Devlet Personel Bagkanh$r,Emekli yayrnlanmakta, kurumlara iligkin iggticii verilerini sunmaktadtr 21, Hizmetlerin gdreli payrndaki arhg ise daha garprcrdrr: 1950'lerde %15'in tistrinde iken, 2002'de %45.5'e qrkmrgtrr. Tarrm sektorunde istihdam edilenlerin sayrsr, 1998-2002 dcineminde %5.4 azafuken, sanayi sektdriindeki attrg %12.8 ve hizmetlerdeki artrg %44.8'dir. Toplam istihdam aynr donemde %3 oranrnda azalmrgtrr. Hizmet sekt6rtintin toplam istihdam iEindeki payrnrn goreli hrzh (%47.7) artrytOECD tilkelerindeki e$ilime benzer niteliktedir. Hizmet sektoruntn alt dallarr itibanyla, en yriksek istihdam arhgr toptan ve perakende ticaret, lokanta ve otellerde (hizmetler igindeki payt %'10.9'dan ok1-2.4'e grkmrghr) ortaya grkmaktadrr. Ttirkiye'de iggiiciine katrlma oranlannda diizenli bir azalma dikkat Eekmektedir iiXo=isgucu/aktif ni.ifus). Bu nedenle orantn dugmesi sonucu Tiirkiye iggiicri piyasasrnda, iqsiz ve istihdam edilenlerin gdreli a$rrh$r gok dtigukttir. Krsaca iggiicii piyasasrndaki her 10 kigiden sadece 4'ti istihdam edilmekte veya igsiz olarak ig aramaktadrr; geri kalan kigiler ya ev kadmr ya 6$renci ya da emekli olarak, iggiicii piyasasmm drgrnda kaldr$r gcize garpmaktadrr. Devlet istatistik Enstittisti (DiE,2002 UHii; istindamrn bir alt kategorisi olarak eksik istihdamr dikkate almaktadrr. Genel olarak haftada 40 saatten az gahganlarla, gelir azhsr nedeniyle ya da esas mesleginde qahgmadrEr igin ikinci bir iq arayanlar eksik istihdam olarak kabul edilmektedir. Ttirkiye'de 1989-98 ddneminde, eksik istihdam kategorisinde olanlann sayrsr 1.480 binden 1..500 bine ytikselmig; 2002 yrhnrn ilkgeyreginde ise 1.238 bine dugmi.igtur (DiE,2002a). Ayrrca, "istihdamedilenlerdenig arayanlar" diye ayn bir kategori daha vardtr ve bu kategoriye dahil olanlann saylsr oldukga ytiksektir. 1989 (Nisan) yrhnda 2.187 bin iken, 1998 (Nisan) yrhnda L.621 bine dtigmiigttir. Her iki kategorideki veriler, istihdamrn "yetersizli$i" ya da diigtik verimlilik tespitinin boyutlarrm gdsterecek biiyukltiktedir. Ote yandan bu veriler gizlenmesi ya da enformel istihdamrn gergek boyutlarmr gcistermemesi ydnri ile ilgi gekici bi.iyiikliiktedir. Qizelge 30: Son Dcinem Trirk iggUcri Piyasalannrn Genel Profili 2003 ;qricrlne Katrlma Oranr % o/o ;sizlik Oranr o/" lstihdam lssiz Savrsr Eksik lstidam Oranr Toplam lstihdam 50.5 9.4 45.7 Oranr Kaynak: D IE, 2,328,000 4.6 22.411.000 2004 lll.Dtinem 506 95 45.8 2.390.000 4.0 22.874.OOO m.die.gou. tr/tURKlLl/SON IST/ISGUCLV\T12\4.hhnl/I2.01.05 2003 yrhnda igg0ciine katrlma oranr %50.5 iken, bu oran 20M yrhnda %50.6 olmugtur.20M yrlnrn 3. ddneminde igsizlik oranr %0.1 oramnda, toplam istihdam oram da %0.1 oranrnda artmrytrr. 2004 yrhmn 3. tiq ayhk donem sonunda HiA sonuglanna gore iEsizlik oranr 9.5'e ytkselmigtir (DiE,2004b). istihdam edilenlerin %69.3'n lise altr egitim alanlar, iggiictine dahil olmayanlarrn %50.f ini ev kadrnlarr olugturmaktadrr. Ttirkiye'de toplam igsizlerin %18.5'ini igten qrkarrlanlar olugturmaktadrr. Ayrrca DiE eksik istihdam oramnr 2004 yrhnda o/o4 olarak agrklamrqtrr (www.die.gov.tr/). DiE verilerine gtire iqsizlik oraru%g.4seviyesinde iken 2004 III. d6nem HiA sonuqlanna g6re ise igsizlik oranr %9.5'e grkmrgtrr (Qizelge 30). 2003 yrlr, Ttirkiye'de istihdamrn sekttirel da$rhmr iginde, kadrn iggiictiniin tanm sektdrundeki payr 1990 yrhnda %70 iken,2000 yrhnda bu 1990 yrhnda %15 oran %60'a dii$mrigtur. Kentsel alanlarda qahgan kadrnlar arasrnda tanmrn payr iken %9'a dtigmiigtiir. Buna kargrhk hizmet sektdninrin payr %39'dan %64'e grkmrghr. Ancak toplam istihdam igindeki payr %31'den %26' ya dof,ru gerilemigtir (i.Tunah 2003:21). 22 3.2 Kocaeli iqgticii Piyasalan ve Genel Nitelikleri Kocaeli iqgticri piyasalan ilin sanayilegmesi sayesinde onemli oranda yaprsal bir de$igim gdsterrniqtir. Bilindi$i gibi Kocaeli sanayinin geliqiminde ilk adrm olarak sayrlan kagrt fabrikalanntn bu bolgede kurulmuqtur. Ancak sanayinin asrl geljgimine uygun iggricundeki de$igmeler 1960'h yrllardan sonra ivme kazandrgrnr gormekteyiz. itk |SZZ sayrmr sonuglarrna gore sanayide gahganlarrn sayrsr 4000 iken bugtin Kocaeli imalat sanayi iqinde gahganlarr 60 bini agmrstrr. Toplam sanayi qahganlarr ise 100 bini agmaktadrr (DiE 2002a ve DiE 2001 imalat sanayi gegici sonuqlarr). 3.2.1 iggiiciiniin Sektdrel Daf,rhmr Kocaeli'nde toplam istihdamrn sektdrel da$rhmrna son yirmi iqinde (1980-2000) onemli de$igmeleri ortaya koymugtur. Bu def,igimin iilke genelinden farkh nitelikleri bulunmaktadrr. Qizelge 31: Toplam istihdamrn Kargrlagtrrmah Sektorel Paylarr 2000 (%) Sektiirler Kocaeli Tiirkive Tarrm Sanayi lnsaat Hizmetler 39.0 34.9 17 20.3 8.3 17.9 36 32.2 42.O Marmara 44 47 Ktynak: DiE 2000 Genel Ni)fus Saymt DiE, HHii,2002 Genel olarak istihdamrn sektorel paylarr iginde tarrm sektcirti istihdamrn en az oldu$u btilge Marmara B6lgesi'dir. Oysa bu brtlge iginde Kocaeli'nin tanm istihdamr payr a$rrhkh olarak siirmektedir. Son yirmi yrlhk geligme iginde tarrm sektdru gahganlarr payrnrn artmrg, buna kargrhk hizmetler sektdrtinUn payr hemen hemen aym kalmrghr. ingaat sektoruniin istihdam igindeki payrnda da artrg gdzlenmekte, buna kargrhk, istihdamrn ana sektcirU olmasr gereken sanayinin toplam istihdam igindeki payrnda nisbi bir azalma gorulmektedir (Bkz. Qizelge 32). Kocaeli istihdamr tarrm ve tarrm-drgr istihdama gdre ayrnmma gbre benzer sonuglar ortaya grkarmaktadrr. 1980-2000 doneminde tanm sektdni istihdamr lehine bir fazlahk vermektedir. Toplam iEinde tarrm istihdamr %33.4'deno/o39.0'a grkarken, toplam iginde tarrm-drqr istihdam %66.8'den%60.9'a inmektedir. Ancak 2000 yrh sonrasrnda ekili/dikili alanlarda %30 oranrnda bir daralma gergeklegmigtir. Bu unsur tanmsal iiretimdeki dugme ile birlikte dugiinuldriBiinde sanayi ve hizmetler istihdamr lehine bir geligme olarak dtigtiniilebilir (KSO,2003 s:3). Qizelge 32: Kocaeli istihdamrnrn Sektdrel Da$rhmrnda De$igme 6.5 1985 263.513 37.6 24.2 4.9 .8 1.8 :42.4 '1.0 1980 Toolam lstihdam artm oh Sanayi lnsaat Hizmet lvi Tanrmlanmamrs 217.551 33.4 26.5 3'1 34.1 2000 502.950 39.0 20.3 8.3 32.2 1.0 0.1 1990 346,788 32.7 23.8 8.4 Kaynak: DiE Genel Niifus Saymn 2000 Toplam istihdam iqinde sanayi sekt<iriinun payrnm azalmakta olugunun Kocaeli igin aqrklamanrn giigliikleri bulunmaktadrr. Kocaeli'nde yaprlan sanayi yatrrrmlarrnrn niteli$i bu noktada yol g6sterici olabilir. Bu yatrrrmlarrn onemli boltimti daha qok sermaye yof,unlu$u ytiksek ve teknoloji kullanrlan yatrrrmlar olmaktadrr. 7 ingaat sektiiriinii de kapsamaktadlr 23 Qize lge 33: KSO Tarafrndan Yatrrrm Teqvik Belgcsi Alan igletmelerin Yaratacafr ilave istihdam (2002-2004) 2002 2003 2004 Yaratrlacak Yaratrlacak Yaratrlacak lstihdam lstihdam lstihdam lmalat Sanayi Alt Sekt<irleris Motorlu Kara Tagrtr ve Yarr Romork imalatr Plastik ve Kaucuk Uriinlerin imalatr Ana Metal Sanavi Metalik Olmavan Dider Metalik Uriinler imalatr 30 82 Bagka Yerde Srnrflandrrrlmamrs Makine ve Techizat imalatr 53 25 Grda Urunleri ve lcecek lmalatt Kimvasal Madde Unlnleri lmalatr Trbbi Aletler: Hassas ve Ootik Aletler ile Saat imalatr Adac ve Mantar Urtlnleri imalatr Bagka Yerde Srnrflandrrrlmamrg Elektrikli Makine ve Cihazlarrn lmalatr Tekstil Urtinleri imalatr Ka6rt ve Ka6rt ljninleri lmalatr 255 5 5 186 104 Toplam 140 338 40 114 64 65 50 152 30 40 10 30 10 I 130 769 32s 873 Knynak: KSO tarafnd,an diizenlenmig Yahnnt Tegaiki Belgeleri Listesi, 2004 istihdamrn Alt Sekttirler Arasr Da$rhmr Di$er yandan Kocaeli imalat sanayi alt sektorlerinin istihdamrna gdre yaprlan daf,.rhmda sanayi istihdamrnrn ydnti hakkrnda fikir veimektedir. Bu alt sektdrlerdeki istihdamrn sermaye yo$unlu$u ytiksek sektorlerde toplandr$r gdzlenmektedir. Emek yo$un imalat sanayi sektctrlerinin istihdam igindeki paylan dtiguktur. Yrllar iginde imalat sanayi alanlannm istihdammda gdztiken en dnemli de$igiklerden biri de sanayi gruplarr arasrndaki istihdam kaymalan olmugtur. Ornek olarak istihdam iginde ka$t ve orman tirtnleri istihdamrnrn toplam istihdam igindeki payt1964 yrhnda %63 iken bugtin metal egya ve kimya grubunda istihdam edilenlerin oram %51'e ulagmrgtrr. Buna kargrhk hizmetlerin istihdam igindeki payr yaklagrk yirmi yrl iginde fazla de$igme gcistermeden %32 dnzeyindedir. Kocaeli ili iqinde ctzellikle kamu kesimi ve savunma alamnda istihdam edilenlerin hizmet sektorii iqindeki goreli payr yi.iksekti$ini korumaktadr. Hizmet sektdru iginde bu alt alanda istihdam oraru di$er hizmet istihdamlarrna g6re oldukga yuksektir (%27). Qizelge 34: imalat Sanayi Alt Sektorleri istihdamrrun Sanayi istihdamr iqindeki Paylan Grda lcki ve Trlt0n Sanavi Dokuma Givim. Deri Sanavi Orman Urr.inleri ve Mobilva Kadrt ve Basrn Sanavi Kimva. Petrol ve Kaucuk Sanavi Tas ve Toprada Davalr Sanavi Metal Ana Sanavi Metal Esva Makine ve Techizat Toplam 7.8 13.1 6.0 4.8 20.8 6.4 8.1 30.4 100 Kaynak: DlE, Gencl Niifus Saynu 2000, dcrlennrigtir. Ozet olarak, Kocaeli'nin gerek tanm gerekse sanayi istihdamr Tiirkiye ortalamalannr tistiinde olmasr hizmetler sektorunun nispi onemini dtigtirmektedir. Ozellikle tanm istihdamrnrn sanayi yerine hizmetler sektciriine do$ru kayrna e$ilirni daha ytiksek gozukmektedir. Geleneksel olarak sanavi istihdamr yaratan sektorlerin (Metal-Otomotiv ve Kimya) istihdam arhglarrrun uzun drrnemde daha fazla genigleme ' Bu srnrflanra USSS,3. rev. gdre veniden dUzenlenmigtir 24 Bostermesi beklenmemektedir. Ozellikle vaprlan yerri yatrrrmlann istihdam artrgrnciaki rntrrjinal konumu bu kanryr dogrulayrcr nitcliktedir. 3.2.2 Kocaeli'nde istihdamrn Di$er Nitelikleri Kocaeli'nde toplam istihclamrmn genel g6riinrimu tanm drgr sektdrlerin istihdam iginde bclirgin a$rrh$rnr yansrtmaktadv (%60-%40). Ancak bu oranrn Tiirkiye ve Marmara Bolgesi iginde da$rhmr Kocaeli ili deSerlerinin daha iistiindedir. Bilindi$i gibi tarrmsal csash ekonomik faaliyetlerin genel olarak kadrnlarrn ticretsiz aile iggili$i statiisti altrnda iggtictine katrhmlarrnr arttlrmaktadlr. Sanayilegmenin artrgt iggrictine katrhmr kentsel alanlarda 6nce azahp, daha sonra yeniden yukseltmektedir. Bu ba$lamda Kocaeli'nde istihdamrn sektcirel daSrhmr ile istihdamrn cinsiyete gdre da$rhmr arasrnda yakrn iligkiler bulunmaktadrr. Kocaeli'nde istihdam iginde kadrnlarrn katilrmr Turkiye ortalamasrmn oldukga tistiinde seyretmektedir (%37.7). Ancak belirtildi$i gibi bu oramn yiiksekli$inde tarrmda istihdam edilen kadrn orammn gok aSulrkh payr neden olmaktadrr (%73.8). Ote yandan il iginde kadrnlann tarrmdan sonra artan oranda hizmetler sektdrunde istihdam edildi$i gdri.ilmektedir. Bu durum kadrnlarrn Kocaeli'nde krrsal yrirelerde dnemli oranda istihdam edildi$ini Sdstermektedir. Tiirkiye geneli igin kadrnlarrn toplam istihdamda payr giderek azalrrken, ancak kentsel alanlarda kadrnlann istihdam oram ytikselme egilimindedir. Oysa Kocaeli'nde 1980-2000 arasr krrsal ydrelerdeki kadrn istihdamr arh$ gostermektedir. Ancak bu yanrltrcr bir sonug vermemelidir. eunki.i tanmda istihdam edilen kadrnlarrn oranr yiiksek olmasrna ra$men, son yirmi yrlhk donem iginde kentlerde 6nemli 6lgtide hizmet sektdrlerinde istihdam edilen kadrnlann payrndaki artrg hrzr tarrm istihdamrmn artrg hrzrnrn i.istiindedir. Bu ba$lamda Kocaeli istihdamrn cinsiyete gore daSrhmr sanayilegmenin y6nlendirdi$i kentlegme artrgr ile birlikte kadrn istihdainrnda daha fazla yrikselmenin g6riilmesi beklenebilir. Nitekim kadrn istihdamt agtsrndan ijnemli sayrlabilecek bir diger gdsterge de Kocaeli'nde ticretsiz aile iggisi olan kadrnlarrn son yirmi yrlhk dcinemde paylarrnda gdrtilen nispi azalmadrr. Ote taraftan, t.icretli gahgan kadrnlann saytsmda mutlak olarak da kentlegme paralelinde bir artrg gcistermektedir (DiE, 2002c). igteki Durum-Cinsiyet Kocaeli'nde istihdam edilenlerin igyerlerindeki konumlarrna gdre daSrhmrnda bugtin iicretli olarak qaltgmantn toplam istihdam igindeki payr yiiksek bir orandadrr. Bu oran aynr zamanda iicretlilerin igteki durumlanna gdre Ttirkiye ortalamasrnrn iistiindedir. Qizelge 35: Kargrlaghrmah Olarak istihdam Edilenlerin igteki Durumlarr ("/") Iteki Durum Ucretli ve Yevmiyeli lgveren Kendi Hesabrna Calrsan Aile T0rkive Kocaeli 49.7 52.84 2.15 5.5 23.8 21.3 16 17 82 Kaynak: DiE, HH.A 2002 ae Cenet Niifus Saymu 2000 Ote yandary Kocaeli istihdamrnrn igteki durumu tarrm-drqr sektorler olarak dikkate ahndrgr zaman gof,unluk iicretlilerden olugmaktadrr. Trirkiyc'de tanrn- drqr sektdrlerde istihdamrn ricretlilik oranlnrn %72 civarnda oldu$unu dikkate alrrsak, Kocaeli'nde ricrctli gahganlarrn bu oranrn hayli iistrinde oldufru izlenmektedir. 25 Qizelge 36: Kocaeli ve Ttirkiye Tarrm-Drgr Sektorlerde igteki Durum Tiirkive % lsteki Durum Kocaeli Ucretlilik 268.766 84.5 lsVeren 10 286 32 85 Kendi Hesabrna Calrsan Ucretsiz Aile lscilidi Toolam Kaynak: DIE Gmel Niifus Saymu 2000 dm ae DIE 27 830 10.323 317.235 72.7 7.6 15.8 3.9 100 3.2 100 HHll 2002' den derlenntigtir. Kocaeli'nde istihdam edilen kigilerin igteki durumlan cinsiyetlerine gdre incelendi$i zaman iki nokta belirginleqmektedir. Toplam istihdamrn igteki durumuna g6re da$rhmrnda e:keklerin iicretli statristi ile (%44) kadrnlar da ise iicretsiz aile iggiligi biqimde statiisti ile istihdamr yo$unluk tagrmaktadrr (%23), (DiE 2002c s:762). Tarrm-drgr ekonomik faaliyet alanlarrna g6re yaprlan srmflamada iicretlilik stati.isii her iki cinsiyet igin en yogun eal$ma biqimi olarak 6ne qrkmaktadrr. Kocaeli'nde toplam istihdam edilen erkcklerin %45'i kadrnlarrn ise %66'sr hizmetler sektdrlerinde iicretli olarak istihdam edilmesi bu geligmeyi 6zetlemektedir. Qizelge 37: Kocaeli'nde Cinsiyete ve Sektrirlere Gdre Toplam istihdam iqinde Ucretlilerin Payr (%) Sektiir Tarrm Sanavi lnsaat Hizmetler Kaynak: DiE Guel Niifus Erkek Kadrn 35 28 I 6 3 45 66 Saymu 2000 aerilerindm derlenmigtir. Kocaeli'nde i.icretli olarak gahgan kadrn ve erkeklerin mesleki da$hmlarr bazr mesleklerdeki ticretlilik oranlarrmn erkek gahganlara gok yakrn oranlar verdi$ini gostermektedir. Ozellikle tanm-drgr alanlarda bu ayrnm ticretlilik stati.istinrin kadrnlar igin yo$unlagtr$r meslek gruplarrm Bdstermektedir. Buna gcire a9a$rdaki tarrm-drgr bazr meslek gruplarrnda iicretli kadrnlarrn yo$unlagtr$r ve geleneksel kadrn istihdamrm sunmaktadrr. Qizelge 38: Ucretli Qahgan Kadrnlarrn Ekonomik Faaliyetler igindeki Oranr Meslek Grubu Sosval ve lloili Kamu Hizmetleri Kisisel Hizmetler Kamu ldaresi ve Savunma Tasrnmaz Mallara Ait lsler ve Kurumlan Mali Kurumlar Perakende Ticaret Lokanta ve Oteller Grda lcki Tiitiin Dokuma Givim Deri 45 14 11 34 42 25 12 17 42 Kaynak: DiE Garel Nilfus Saynn 2000'den derlenniStir. istihdamrn Yaq Grubu ve Cinsiyete Giite Daf,rhmr Kocaeli istihdamrnrn yag gruplan igindeki da$rhmr TUrkiye genelindeki yag da$rhmrna benzer bir niteliktedir. Toplam istihdamrn %43.8'ini20-34yaglan arasr istihdam edilenler olugturmaktadrr. Bu oranrn yiiksekli[i Kocaeli istihdamm genq niifus yaprsr ifade etmektedir. 26 Istihdama katrlma yaqlart arastnda cinsiyete gcire oluqan farkhh$rn da Tiirkiye geneli ile aym dzellikler tagrmaktadrr. Buna g6re 20-24yaS arasr kadrnlarda,25-29 yag arasr da erkeklerde istihdama kahhmrn en fazla yo$unlaqhgr ya$ dilimlerdir. Toplam istihdam iqinde yag dilimlerine gOre yaprlan dagrhm sadece iki yag grubunda kadrnlarrn erkeklere gdre daha fazla istihdam edildifiini gdstermektedir. ve 50-54, 60-64 ya9 dilimleri drgrnda erkeklerin kadrnlardan daha fazla oranda katrlmaktadrr. Ozellikle 24 yaga kadar gergeklegen istihdam oranlan kadrnlann af,rrhkh olarak tarrmda istihdam edildi$ine igaret etmekte, sonraki yrllarda ise medeni durumlanndaki def,igme ve gocuk bakrmr gibi nedenlerle iggticti piyasasr terk edilmektedir. ileri yaqlarda ise qof,unlukla erkek istihdamrnrn azalmasr (Emeklilik vbg. nedenlerle) kadrnlarrn bu ya9 dilimlerinde istihdam oranrnrn yr.ikseltmektedir. Nitekim iggociine dahil olmayan ntfus iginde emekli erkeklerin oranr %32.0 iken kadrnlann oranr sadece %3.3 kalmasr bu durumu aqrklamaktadrr. 72-1,4, 1,5-19, 20-24 Qizelge 39: Kocaeli istihdamrnrn Cinsiyet ve Yag Gruplarrna G6re DaSrhmr (%) Yas Grubu Erkek Kadrn 12-14 15-19 00.8 09.3 20-24 25-29 15.2 16.3 o1.7 11.9 16.2 14.0 30-34 14.O 11.1 35-39 13.1 10.7 4044 4549 10.7 09.0 06.8 50-54 55-59 60-64 65+ Toplam 07.5 04.8 02.9 u5.3 04.0 02.1 03.6 tJ2.9 05.0 331.336 171 .714 Kaynak: DIE 2000 Cenel Niifus Saymn Kocaeli,s.114 istihdamrn Ef,itim Durumu Kocaeli istihdamrnrn e$itim duzeyi, Turkiye istihdamrnrn genel e$itim diizeyinden dnemli bir farkhhk gcistermemektedir. Bu EerEevede Kocaeli'nde istihdam edilenlerin e$itim duzeyi lise altr gruplar iqin toplam istihdamrn %65.5'ini oluqturmaktadrr. Tiirkiye genelinde toplam istihdamrn %69.0'r lise altr e$itim dtizeyine sahiptir. Bu e$itim duzeylerinin tanm-drgr istihdam alanlannda bir cilgude yukselmektedir. Kocaeli iqin tarrm istihdamrmn nispi yogunlu$u e$itim diizeylerinin dtiguk olugu tsti.ine etki yapmaktadrr. Qizelge 40: Kocaeli iggiicii ve istihdamrn E$itim Durumu Egitim Durumrr lgg0cU Toplamr % Erkek Lise Altr LISE Yilksekokul Tonlam 67.87 23.67 08.45 363.587 Kadrn 75.72 lstihdam % Erkek 68.0'1 Kadrn 77.69 07.83 23.46 08.51 07.42 185.O27 331,230 171 .712 16.43 14.87 Kaynak: DIE Gmel Nillus Savmn 2000' den derlenmi1tit.. istihdamrn e$itim durumunu cinsiyete gbre yaprlrrsa, lise alh e$itim duzeyine sahip istihdam edilen erkeklerin kadrnlara gdre daha kuguk bir orandadrr. Bu durum tilke genelinde de rastlanan bir olgudur. Yiiksekokul duzeyinde e$itim almrg olanlarrn istihdamr iginde kadrnlarrn payr yuksektir. Bu geligme sayesinde yiiksek e$itimli kadrnlarrn erkeklere oranla istihdamr di$er ef,itim diizeylerinden fazla olmaktadrr. Kocaeli igin iggticri piyasalan agrsrndan e$itimli kadrnlarrn istihdama katrhmr erkeklerin 27 istihdama katrhmrndar.r daha drigtik olmaktadrr. Kocaeli igin e$itim dtizeyleri l,tikseldikge istihdamdaki paylarr erkcklerin paylanna yaklagmaktadrr. Qizclgc 41: Kargrlagtrrmah Kocaeli ESitim G6stergeleri Kocaeli Okur-Yazar Niifus % s2.o4 itkokul okullagma %' '109.36 Meslek ve Teknik Lise Okullagma % 33.84 Marmara Ttirkiye 92 40 87.30 '15.65 98.01 29.39 20.49 1 Kaynak: DPT "illerin oe Btilgelerin Sosyo-Ekonomik GcligmiElik 1ralannu Araqttmusr" 2003 Sonuq olarak, Kocaeli istihdam verileri 1980'den bu yana toplam istihdamrn her yrl ortalama %6.5 orantnda bir artrg gosterdiSini agrklamaktadrr. Aqa$rda gdrtldiifiii gibi bu artrgrn sektdrlere 86re daf,rhmrnda son yirmi yrlhk donem iqinde en fazla ingaat ve tanmda artrg olmugtur. Sanayi sektorli istihdam arhg tuzr hizmetler sektoriimin gerisinden gelmektedir. istihdamrn sektdrel yaprsmrn cinsiyet temelinde ayngmasr 1980-2000 arast kadtnlar iqin hizmetler sektori.i, erkekler iginde de ingaat sektoninde oluqan istihdamrn artrg hrzr di$er sektdrlere oranla Eok daha fazladlr.. Kocaeli ili iqin iggtictintin gosterdigi deSigime on yrlhk dcinemler iginde bakrlrrsa qizelge 42'de gdriildii$u gibi 1980-1990 arasr iggi,ict ve istihdam arhg hrzlan 1990-2000 arasr d6nemde gergeklegen krizler nedeni ile daha yiiksektir. 1990'h yrllarda olugan krizlerin istihdamr olumsuz etkiledi[i gOriilmektedir. Qizelge 42: Kocaeli'nde iggiicii Verileri (1980-2000) 12 ya9 ve Toplam N0fus Yukart Yagtaki ixo igsizlik Orant Oranr 36.44 35.50 54.5 5.2 53.0 37.O4 53.8 41.70 58.1 6.3 6.9 8.3 56.12 54.52 56.34 58.14 52.83 50.54 789 5.9 14 7.3 17.17 52.02 75.7 77 '18.03 52.97 7 4.1 8.9 20.29 0.57 27.4 0.70 20.83 29.56 28.3 3.0 3.5 4.7 50.63 50.77 7.2 46 15 iggUcii lstihdam 38.43 37.89 39.78 45.48 iKO'ya Dahil Olmayan Ni.ifus (%) Niifus Orant 1 980 1 985 1 990 2000 596,899 742.245 936.1 63 1 206 045 70.5 1.5 74.0 78.0 31.73 33.40 34 16 3273 Erkek 1 311.837 71 '16 1 383,691 71.9 74 38 980 985 1 990 2000 Kadrn 486.436 625.309 78.43 285,062 358.554 69.8 990 449,727 73.5 19.09 19.40 21 87 2000 580,776 78 31.85 1 980 1 985 1 71 .0 29.8 40.8 45 51 .61 Kaynak: DiE, Gorel Nnt'us Saymu 2000 3.3 Kocaeli'nde istihdamrn Sendikalaqma Ef,ilimleri Kocaeli'nin bir sanayi bolgesi olmasrnrn dnemli sonuqlartndan biri de iggi sendikalanntn bu btllgede yogun sendikal faaliyctte bulunmasrdrr. "Kocaeli Nakliye iggileri Sendikast" \,e "Ttirkiye Seltiloz ve Ka[rt Mamulleri iggileri Sendikasl' ilde kurulan ilk sendikalardrr (SendikacrLk AnsiklopedrsiT996:2173). llkokullagma oranr ilgili eSitim kademesindeki df,renci sayrlannrn qaE niifusuna oranlanmasr suretivle bulunmugtur. Orannr 100'iin iizerinde bulunmast qat niifusunun iistiinde bir nufusun okula clcvamrrrr gdstermektL'dir. 28 gore daf,rhmr o donem Kocaeli,nde 1975 yrhnda kurulu sendika sayrsr 59'dur. Bu sendikalarrn igkollanna gok sayrda sendikanrn en iqkolu Petro-kimya ve Yapr Kocaeli sanayisinin geligme profilini agrklamaktadrr. sonundan_itibaren yrllann 1980'li sendika). da7 Petro-Kimya 13, iqkolunda (Vapr drgutlendi$i alanlar-clrr ,"idikuh ilgi sayrlarrnda onemli bir azalma baglamrgtrr. Bu giin igin Kocaeli'nde 6rgtitlii sendikalarrn iggileri Sendikasr). Di$er sadece birinin glnel merkezi buradadrr (Tiirkiye Seliiloz ve Kaf,rt Mamulleri qubeleri bulunmaktadrr. 2004 itibarr ile Kocaeli'nde OrSfltlt sendikalarrn baSh sendikalarrn Kocaeli'nde bulunduf,u tig iggi sendikasr konfederasyonu ve iki kamu gorevlisi konfederasyonu bulunmaktadrr' Bunlardin iggi sendikalalmn Kocaeli iqinie buluna gubeleri ve kayrth tiye sayrlarr aga$rdaki qizelge 43'de gdrrilmektedir. . Sendikalan ve Uye Sayrlan Qizelge 43: Kocaeli'nde Konfederasyonlara Gdre OrgUtlii iggi TURIGIS Konfederasvonu'na Ba[h; Petrol-ls Sendikasr selilk:z --ls Send ikas 3186 800 1121 Teksif Sendikast 1 r 6850 Tilrk-Metal Yol-ls Sendikast T Haber-ls Sendikast T. Sadlrk-ls Beledive-ls Harb-ls 427 486 2 4850 3700 Knstai:ls 1 500 23920 Toolam DlsK Konfederasvonu'na Baill: 431 0 Birlesik Metal Lastik-l Genel-l Toplam 3000 1 HAKIS Konfederasyonu'na Celikls Hizmet-ls Toplam Uve savrlarr 2800 2200 5000 T6ffitam Kaynak: Seliiloz -i9 Sendikat Genel Merkez Bilgi Bagh;- 250 8560 37480 iglnt Dairesi Kayilan dlgtide sanayinin ve eizelgeden izlendigi gibi sendikalarrn Kocaeli ilindeki orgttlenmeleri onemli tirettit te biiylk iglelmelerin bulundu$u ig alanlarrdrr. Hizmetler alanrnda sendikah igyerlerinin azhf,r sendikalaln 6rgiitlenme alanlarrna da yansrmaktadrr. Petro-Kimya, Metal Ana Sanayi ve KaSrt Basrm sanayi igkollarr irasrnda onemini orgiitlenme biqiminde siirdiirmektedir. QSGB'nin yayrnladrSr sendikah igqilere iligkin bilgilerin Kocaeli'nde rirgttlti sendikalardan ahnan bilgilerle kryaslandrf,rnda arada yuklugrk Z7a orurri.,au fazla iiye kaydr gozlenmektedir. Bu farkm igyeri ve igkolu baraj uygulamasre nedeni ortaya qrkhf,r endiistri iligkilerinin taraflarr tarafmdan uzunca bir siiredir bilinmektedir. Krsaca Kocaeli igin gerqek sendikalagma otam"/o24 diizeyinde kalmaktadrr' , 2821 sayrh Sendikalar Yasasr'na gcire bir sendikanrn yetki alabilmesi iqin iqyerinde iiyelerin %5f ini igkolunda da %10'unu ilrgiitleyebilmig olmast gerekmektedir. 29 Qizelge 44: Kocaeli imalat Sanayi Sendikah igqi Sayrlan ve Sendikalagma Oranlan (7972-2000) (%) Yrl Toplam lggi Sayrsrlo Sendikalr lsci Sendikalagma % 1972 24,460 11.537 45 980 57.O20 12.O37 21 1592 89,963 120,506 130.386 137.577 149.585 74.836 B3 1 1 999 2000 2001 2004 101 .732 83.762 87.544 99.551 84 63 63 66 Kaynak: DiE, Toplu SiizleSme istatistiklei ae QSGB Qalpnn Hayah istatistikleri ilgiti Ytlardan Derlenmigtir. 3.4 Tiirkiye'de iqsizlik Bu boltimde kullanrlan veriler DiE 1989 sonrasr HHie'dan ahnrp de$erlendirilmigtir. igsizlik oranlarrnda cinsiyet temeline dayah bir ayrrrm yaprldrf,rnda Turkiye genelinde erkek igsizlik oranr kadrn iqsizlik oranrndan tinemli oranda yuksek gdrulmektedir. Kocaeli igin de benzer bigimde erkek igsizlik oranlarr kadrn igsizlik oranlarrnrn ristlinde seyretmektedir. Ttirkiye genelinde kadrnlarrn daha gok kentsel alanlarda igsiz kaldrklarr goriilmektedir. Ozellikle kentsel alana gdg eden ailelerde kadrn igsizli$ arttr$m biliyoruz. Krrsal alanda "iicretsiz aile igqiliSi" yapan istihdamdaki kadrnrn kentsel alanlarda istihdam drgr kalmasr olgusu ile kargrlagrlmaktadrr (KSSGM 1999). Kocaeli igin krr kent ayrrmr yapan iggtici.i bilgileri bulunmamaktadr. Ancak Kocaeli'nde kadrnlar arasrnda iicretsiz aile igqili$inin yo$unluf,-undan dolayr tarrm sektdriine gore sanayi ve hizmetler sektorlerinde gahgan kadrnlann iqin daha yo$un bir igsizlikle kargr kargrya oldu$unu tahmin edilebilir. igsizlik siireleri aqtstndan ele ahndr$ zaman kadrnlann bir yrldan daha uzun siireli igsiz kalmalannrn erkeklere gdre daha yiiksek bir oranda oldu$u gtiriilmektedir. Uzun siireli igsiz kalabilme Ttirkiye genelinde kugiik bir orandadrr. igsizler iqinde igini kaybedenlerin en yo$un olarak gahgtrklarr ig alanr imalat sanayi ve ingaat ig koludur. iginden ayrtlanlann ise en yo$un olarak yine imalat sanayi ve toptan ve perakende ticaret bulunmaktadrr. Kentlerde kadrnlarrn igsizlik oram (%18.2) erkeklerinkinden (%13.8) daha ytiksektir. ilk kez ig arayanlarrn igsizler igindeki oranr %20'den fazladrr. 15-24 yag grubu e$itimli (lise ve tistii) genglerin igsizlik oranr (%29.4) gcireliytiksektir. Kentsel alan igindeele aldr$rmrz zaman kadrnlarrnl5-19yag grubunda,erkeklerin de20-24 yag grubunda igsiz kalmalanmn yof,unlagtr$r g6zlenmektedir. 2000 yrhndaki ekonomik kriz dncesinde igsizler iginde oran olarak yarrya yakrnmr (%42.n ik kez i9 arayanlar olugturmaktaydr. ilk kez i9 arayanlann iqinde en briyiik grup 15-24 ya9 dilimindedir. Kriz 6ncesi verilere g6re di$er igsizlik nedenlerine bakrldr$r zaman en biiyuk grup igini kaybedenler olmaktadrr. 2002 ilk qeyrek verileri sonucuna gdre ise iqini kaybedenlerin oranrnrn (%55), ilk kez ig arayanlarrn oramnr (%20.1) geqerek en briyrik payr oluqturmugtur. 1') l9S0tincesitoplamigqisayrlanDiEimalatSanayiAnketsonuglandrr.DahasonrakiyrllarQSGBnaaitSsK'hancakzorunluigqi sayrlandrr. (Tarrm ve isteSe ba$h sigortah sayrlan hariq) 30 Qizelge 45: Turkiye igsizlif,inin Yrllara ve Krr, Kent Ayrrmtna Gore Da$rhmr Kent Ktr Tiirkive Yrllar Toplam Kadrn Erkek Toplam Kadrn Erkek Toolam 989 1998 8.5 6.8 17.8 5.2 10.4 2003 11.8 10.5 3.9 1.9 3.6 10.1 4.2 6.2 3.9 9.6 7.9 13 2002 4.3 6.8 12.2 10.7 10.3 14.7 13.8 2004 (lll-Drinem) 9.5 oq 9.5 4.8 3.2 5.7 13.2 1 6.8 3.1 7.5 6.5 Kadtn 26.2 to.z Erkek '10.1 8.9 18.2 18.3 12.6 18.3 1 1.9 Kaynak: DiE (1998) ue http://utunL'.die.goo.tr/f LTRKISWSONIST/15GUCW091,204/091'204I3.html igsizlerin e$itim diizeylerine gcire en yo$un olduklarr grup, ilkokul e$itimi alanlardr. Kocaeli'ndeki igsizler aqrsrndan da benzer bir durum ortaya qlkmaktadrr. Bunlardan sonraki en bUyUk SIuP ise lise ve dengi okul e$itimi alanlarda toplanmaktadrr. T. Bulutay'rn hesaplamasrna 86re 12+ yaq niifusun okuryazar krsml buyUk Olqiide kadrndrr. Bu grupta kadrnlarrn igg0cflne katrhmr ve igsizlik oranlarr dUgukttir. Buna kargrhk lise ve dengi okul mezunu olan kadrnlarda hem igsizlik oram hem de igSiictine katrlma oranr yUksektir. Ayrrca eSitim seviyesi ve igsizlik arasrnda yag unsurunun da katrLmr ile kurulan iligkiye gore igsizlik dtqUk e$itimli kesimlerde yagrn ilerlemesine raf,men de$igmemekte, buna kargrhk eSitim dtzeyi arttrkga igsiz sayrsr azalmaktadrr. igsizlik oram, L989-98 ddneminde %8.5'ten %6.8'e inmig, 2002 yrhnrn ilk geyreSinde ise %11.8'e grkmrgtrr' 1989-98 arasrndaki yrllar incelendi$nde, %8 dolayrnda sabit kaldr$ (1D5'e kadar) gbriilur. 2002 yrhnda ise yagamlan ekonomik krizin etkileriyle igsizlik oranrnda bir artrg gozlenmigtir. iktisadi faaliyet kollarr arasrnda en eok igsizli$n srrasryla imalat (%21), ingaat (%13.52), tarrm (%4.2), ticaret (%2.2), topfum hizmetleri (%1.6) bulundugu gorulmektedir. yaganana kadar kadrnlarrn kentlerde igsizlik oranlan azalma gdstermektedir. Qi.inkU ev kadrru olarak biiytik bir hrzla, iggticiintin drgrna itilmektedir. Yine kentlerde aym nedenle kadrnlann igsizlik oranr erkeklerden daha yuksektir, eunku 2002 yrhmn ilk qeyreginde erkek iggticii (15.487 bin), kadrn iggiiciiniin (5.4a3 bin) 2.8 katrdrr. Ttrkiye geneli iEin 2000 yrhndaki ekonomik kriz 3.5 Bir Sanayi Kenti iqsizli$i: "Kocaeli" Bu btiltimde yaprlan de$erlendirmeler DiE genel ntifus sayrmr Kocaeli verileri ve igKun Kocaeli istatistiklerine dayandrrrlmaktadrr. Genel niifus sayrmr iqinde belirlenen igsizlik verileri igin esas altnan 6lgiit referans tarihinde istihdamda olmayan, ig arayan ve son iiq ay iginde i9 arama kanallarmm en az birini kullanmrg olan 12 ve daha yukan yagtaki tiim kigilerdir. Aynca ig bulmug veya kendi igini kurmup kigilerden ige baglamak veya igbagr yapmak iqin bekleyenler de igsiz ntifus tantmt iqine girmektedirll (DiE,2OO2a, s: 20). igKUR istatistikleri ise daha farkh bir tanrm almaktadrr.l2 Qahgma giicii olan, gahgmak isteyen, kuruma bagvurduf,unda asgari iicret dtizeyinde gelir getirici bir i9i olmayan, kurum tarafindan hentiz kendisine bir ig bulunmayan aktif kayrttaki igyerlerinde safilanabilecek i9 olanaklarrm yeSlemeyen, halen bir igi varken diSerine gegmeyi isteyenler ve emeklilerden iS arayanlar aktif kayrttan grkartlarak geri kalanlar kayrth igsiz sayrlmaktadrr. Kuruma ig bagvurusunda bulunan kigileri esas olarak igsiz kabul etmektedir. r1 Genel Niifus Sayrmlarrnda 2000 yrhna kadar farkh iqsizlik tanrmlan kullanrlmrgtr. Buradaki igsizlik tanrmr ile DIE Hane Halkr iqgiicii istatistiklerinde kullantlan igsizlik tammlart benzerdir. t, i$KUR a i$ bagvurusunda bulunanlar esas olarak iqsizlik tanrmrna girmekte, ancak bagvuranlann iginde DiE tanrmrndan farkL olarak Eksik istihdam ve iqgtictine dahil olmayanlarrn bir bdliimii de (Emekliler vbg.) kahlmaktadrr. Kayrth iggiicii olarak ise iq arayanlardan aktif kayrtlarda yer alanlann ttimi] tanrm iqine ahnmaktadrr. Tanrm igin Bkz: i$KUR istatistik Ytlh$t 2003" 31 Kocaeli'nin bir sanayi kcnti g6riinti-isti altrnda ytiksek igsizlik oranlarr ta$rmasr bir geligki olarak cltigiiniilebilir. Ancak ir.rcelendi$i zaman gortileccktir ki sanayi scktorleri istihdamr toplam istihdam iqindeki payr azalmaktadrr. Kugkusuz burada Kocaeli tanm istihdamrn artl$l di$er unsurlann yam srra dikkate alnmahdrr (Bkz. Qizelge 31,32). Ote yandan yine son yirmi yrlhk donem iqincle igsizlik oranlarr da %5.2'den%8.3'e yUkselmigtir. Aynr ddncm iginde Tiirkiye iqin igsizlik oranlan %3.5'den %8.9'aytikselmigtir (DiE, 2002a). Goruldiigii gibi Kocacli iqin igsizlik oranlarrndaki artrglann bazr yrllarda Turkiye genelindeki igsizlik oranlarrnrn iisti.inde seyretmigtir. Ulke genelinde oldu$u gibi Kocaeli'nde de tarrm sektorii istihdamrnrn yogunlagtr$r ilgelerde igsizlik oranr ricretsiz aile igEili$i nedeni ile diigmekte, sanayi istihdamr yo$unlagtrkga iqsizlik oranlart tersine yiikselmektedir. Qizelge 46'da bu fark net olarak izlenmektedir. Ancak genel bir kestirim yapmaktan kagrnmak igin,dzellikle her ilqenin 6zgiin durumunu incelemek gerekir. Ornek olarakGebzehem tarrmhem de sanayi istihdamrnrn yiiksek oldu$u bir ilqedir. istanbul'a yakrnh$r bu konuda ayrr bir def,erlendirme gerektirmektedir. Qizelge 46: Kocaeli ilgeleri Tarrm ve Sanayi istihdamr ve igsizlik Oranr ("/.) issizlik Oranr Merkez Gebze 6.5 GolcUk Kand rra 6.7 Karamtirsel Korfez Derince 9.1 Tarrm Sekt<irii lstihdamr 42.5 34.9 35.6 76 1 '16.3 29.1 7.1 48.1 12.0 28.9 12.9 3.7 14.2 23.8 147 96 24.O 18 Kaynak: D PT llgelerin Sosyo-Ekonomik GeliyriElik Srralamast2)}4 3.5.1 Sanayi Sektiiriinde lstihdamr s:1 83 DiE Verilerinde iqsizlik Kocaeli iline iligkin igsizlik de$erlendirmeleri DiE genel niifus sayrmr sonuglarrna gdre yaprlmrgtrr. Bu sayrm sonuglanndaki igsizlik tanrmlan uluslararasr standartlara uymaktadrr. 12 yag i-izeri nrifus kriterine gcire dikkate ahnan igsizlik tanrmlarr 1980 yrhndan bu yana Kocaeli'nde yiikselen bir igsizlik oranr vermektedir. Ozellikle tarrm istihdamrmn artrqr igsizlik oranlarrnda krsmen azaltrcr bir etki yaratmasrna ra$men, igsizlik oranlarrmn ytiksek seyretmesinde bUyUk OlqUde sanayi istihdammrn yetersizliklerine ve kayrt drgrhSa ba$h olarak agrklanabilir. Kocaeli istihdamr 1980-1985 yrllarr arasrnda mutlak olarak %21 oranrnda artmrgtrr. Erkek istihdamrnda arng (%"17) kadrn istihdamrndaki artrgrn altrnda kalmrgt:.r (%32). Aynr ddnem iqinde iqsizlikteki artrg (%54) istihdam artrgrnrn ristiindedir. Bu dOnem iginde erkek ve kadrn iqsizli$indeki artrqlar arasrnda cinemli bir fark bulunmamakta, dolayrsr ile kadrnlarrn iqgticiine katrhmrnda artrg gozlenmektedir. yrlhk istihdam artrgr bir Onceki ddnemin tistiindedir. Bu d6nemde igsizlik oran olarak yiikselmesine ra$men, bir dnccki dcinemdeki artrg hrzrnrn altrnda kalmrgtrr (%47). Erkek istihdamr ile kadrn istihdamrndaki artrg hrzlan arasrnda qok onemli bir fark gcirtilmemektedir. Ancak 1985-1990 yrllarr arasrnda beg igsizlik artrg hrzlarr kadrnlar aleyhine bir artrg gdzlenmektedir. DiE verilerine gdre sektorlere gore kadrn istihdamr bu d6nemde yo$un olarak tarrm drgr alanlarda yoSunlaSmrgtrr. 1985-1990 arasr sanayideki kadrn istihd amrnda % 66, hizrnetlerde ise % 55 artr $ ya ganmr Strr. bir 6nceki on yrlhk d6neme g6re istihdamrn daha diigtik oranda arth$r bir ddnemdir. Bu donemin baqrnda 1991,, 1994 ve 1998 yrllannda gortilen krizler istihdamr olumsuz olarak etkilemigtir. istihdam artrgr toplam olarak %45 geniglemigtir. Oysa bir dnceki on yrlhk donemde istihdam artrgr %59 olmuqtur. istihdam da Kocaeli igin dikkat qeken nokta kadrn istihdamrnrn artrg hrzr (%83) erkek istihdamrmn tistiinde gergeklegmigtir (%30). Bu artrgrn gok dnemli bdltmli hizmet sekt6rtnde istihdam edilen kadrnlardan kaynaklanmaktadrr. Hizmetlerde 1990-2000 yrllan arasrnda istihdam mutlak olarak 1990-2000 arasr ddnem, 32 %114 oranrnda geniglcmigtir. Tanm ve sanayi scktorlerindc istihdam yaklaqrk %30 gcniqlerken hizmetler istihdamr iki kahnr agkrn bir genigleme gostermi$tir. igsizlik artlg oranr kadrnlarda erkeklere gore daha fazla olmugtur. Ozetlikle kriz donemlerindc artan igsizlif,in kadrnlan erkeklerden daha fazla orancla etkiledigi verilerden anlaqrlmaktadrr. Erkeklerin 1990-2000 arasrnda igsizlik arhgr %60 olmugken kadrnlarda aynr doncmde %220 olmugtur. igsizlik sorunu kendini ozellikle tarrm drgr scktorlerde daha fazla hissettirmektedir. Ucretsiz aile iggilif,i ve kendi hesabrna qahganlarrn go$unlukta oldu$u tarrm sektdninde igsizlik oranlart dtigrikttir. Buna kargrhk il iginde ticretli gahgma statusiinun son yirmi yrlhk ddnem iqinde toplam istihdamrn yansrnr agtrf,t iqin igsizlik oranlannrn ytikselme e$ilimi yUkselmektedir. Tartm drgr alanlarda istihdam edilenlerin toplam istihdam iginde payr son yirmi yrlhk dtinem iqinde %60-65'lerdc seyretmektedir. Bunun igsizlik oranlartmn ytiksek seyretmesini sa$layan dnemli bir unsur olarak kargrmrza grkmaktadrr. Yag gruplarr ve cinsiyete g6re Kocaeli igsizli$inin profili yukanda aqrklanan Tiirkiye genel igsizlik verileri ile paralellik tagrmaktadrr. Qizelge 47:Yag Gruplarr ve Cinsiyete Gdre Kocaeli igsizlik Oranlart Yas Grubu Erkek 12-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 01.04 17.16 24.69 16.39 10.70 09.63 07 40 Toplam l.O Er. 01.21 18.39 11.2 6.6 15 12,1 26.38 13.6 16.75 16.49 10.61 09.27 8.9 6.9 12.6 8.4 6,7 6.6 57 06.75 04.66 03.02 6.3 6.5 4.2 3.2 7.0 01.64 o0 75 6.5 1.8 1.0 10 40 08.40 05.1 I 05.37 03.72 02.c3 65+ 02.09 00.89 00.85 00.54 00.40 00.54 Toolam 32347 13.313 50-54 55-59 60-64 t.o K. Kadrn 01.62 21.39 30.47 01.31 00.76 45.660 3.8 2.7 B.B 0.8 0.8 71 Kaynak: DiE Genel Nifus Saytnu 2000 Kocaeli aerileinden derlennigtir. iggrictine katrlma oranlarrnrn en ytiksek olduSu yag dilimleri aynr zamanda igsizliSinde en yo$un oldu$u 20-24 yag arasrndadrr. Genq igsizlif,inin 15-24 yaq dilimleri arasrnda ve toplam igsizliSin %44.7'sini olugturan geng igsizlik Kocaeli iqin dikka-t gekici dlgiide yiiksek bir orandrr. Aynt oran Ttirkiye geneli igin %39.7 olmaktadrr (DiE HHIA,2002). Ozellikle genq yai dilimleri arasrnda tarrm istihdamr etkili olmaktadrr. Kadrnlarrn erkeklere oranla daha fazla oranda igsiz kaldrklarl g6rulmektedir. igsizlik oranlannda cinsiyete gdre olugan farkhhk sadece Kocaeli'ne ozgii deSildir. Kadrnlartn kargrlagtrfrr igsizlik riskinin erkeklere gdre daha ytiksek olduSu ve gok daha hrzh bigimde iggiicii drqrnda kalmaya eSilim taqrdrklarr gdriilmektedir. Ancak gerek erkek gerekse kadrn igsizlerin20-24 ya9 dilimleri en fazla igsiz kaldrklan d6nem olmaktadrr. Erkek ve kadrn igsizlik oranlan arasrnda yaq dilimlerine g6re dnemli bir fark bulunmamaktadrr. igsizlik farkrnrn erkekler aleyhine en ytiksek oldu$u yag dilimi 15-19 arasrndadrr. 1,2-1,4 ya1 arasr olanlar hariq butun yaq dilimleri igin kadrn iqsizlik oranlarr erkek igsizlik oranlartntn altrnda gergekleqmektedir. Ancak burada dikkatli olmak gerekmektedir. Kocaeli iqinde kadrnlann istihdam igindeki payr tarrm igin %73 olmasr igsizlik verilerinin diigtik kalmasrna yol aqmaktadrr.l3 Bu geligme TUrkiye aqrsrndan paralellik tagrmaktadrr. Ancak tanm-dr9r faaliyetlerin yo$unluk taqrdr$r kentsel alanlarda kadtnlarrn iggiiciine kahhmr qok dUqUkttir. Kocaeli'nde ise tarrm drgr alanlarda istihdam edilen kadrnlarrn toplam kadrn istihdamrna oram %26 dnzeyindedir. Ayrrca tarrm dtgr alanlarda iggiicUne i3 Kocaeli iqin dikkate ahnan DiE verileri 2000 Genel Niifus Sayrmr Sonuglarrdrr. Burada Kentsel- Krrsal aVtrtm bulunmadrf,r igin iggiiciine Katrhm orant Tanm sekttirii istihdamr drqarrda tutularak hesaplanmrqtrr. 33 katrlrm oranr kadtnlarda ancak %13 drizeyindedir iDiE, 2002a). Oysa bu oranrn paraleli sayrlabilecek kentsel alanlardaki kadrnlann iggticrine katrhmr Ttirkiye iqin %18.7 olmaktadrr (DiE',2002 HHii s: g). Ote yandan yap dilimlcri ile igsizlik verileri arasrnda dikkat geken bir olgu da Kocaeli'nde 12-19ya9 dilimleri arasrnda igsizlik oranr %13.5 olmastdrr. Aynr yag dilimleri igin igsizlik oranr Tiirkiye'de %9.6 olarak gergeklegmektedir. Bu oranrn yiiksek bulunmasr Kocaeli iEin qocuk iggili$inin ve kayrtdrgr istihdamrn ytikselmesi ile agrklanabilir. Sonug olarak igsizlik verileri Kocaeli'nde tanm istihdamrnrn yriksekli$i nedeni ile tam bir gcisterge olamamaktadrr. Ozellikle kadrnlarrn tarrm drgr alanlarda dugrlk olarak iggticiine katrlmasr igsizlik oranlarrnrn yiikselmesini bir 6lgi.ide engellemektedir. Buna ra$men 'l9g}-2000 arasrnda Kocaeli,nde kadrnlarrn iggticti piyasalarrna Ozellikle hizmetler sektdni igine hrzla katrldrklan ve paralel olarak da igsizlik oranlarr ytikselmeye baqlamaktadrr. Kocaeli'nde igsizlerin e$itim durumlarr iiq grup iginde srmflanmrgtr. Buna g6re lise dncesi e$itim, Iise ve dengi rif,retim ve ytiksekokul e$itimine gcire igsizlerin ayrnm yaprlmrgtrr. Qizelge 48: Kocaeli igsizlerinin E$itim Durumlan lgsizlik Oranr Egitim Durumu Lise Altr Editim Lise E6itimi Ytiksekoktil Eqitimi Toolam Erkek Kadrn 66.4 25.7 7.7 36.5 100 '100 48.7 13.1 Kaynak: DiE Genet Niifus Saymr 2000 Kocaeli ili igin igsizlik oranlarr ilkokul mezunu olanlarda en yiiksek diizeye grkmaktadrr. Bu tilke geneli ile paralel 6zellik tagrr gerek Kocaeli igin gerekse Tiirkiye geneli igin e$itimlerine g6re en dugrik igsiziik oram yiiksekokul mezunu olanlarda toplanmaktadrr. igsizlik oranlarrnda dikkat qeken nokta efitim durumlarrna gtire erkek kadrn igsizlik oranlarrnda olugan farklardrr. iggticune katrlan kadrnlann e.keklere g6re e$itim dtzeyleriTtirkiye geneline gcire daha egitda$rhmgdstermektedir.200l yrhnda Tiirkiye genelind-e tarrridrgr kadrn iggtictiniin %26'sr yuksek e$timli iken, erkek iggiictiniin sadece %11 bu dflz;y;sahiptir gtjSiaO, 2002 s:201). Oysa Kocaeli'nde iggticiiniin e$itim durumu erkekler lehine bir da$hm gcistermektedir. Iggtictinde erkekler lehine gergeklegen e$itim durumu igsizlik agrsrndan da kadrnlann daha aleyhine geligme yansrtmaktadrr. Yuksekokul mezunu ve lise e$itimi almrg kadrnlann igsizlik oranlarr uy.r, "giti111 seviyesindeki erkeklerin tistiindedir. Bu gdrtiniim, iggricri piyasalannda kadrnlara ydnelik uyrrr-".,Irg, diigundtirtmektedir. Kocaeli'nde iggtictine dahil olmayan ntifusun 1980-1990 arasrnda oranr bi.iyuk cilgtide degigmemigtir (%45). Ancak 1990-2000 yrllarr arasrnda iggiictine katrlma oranrndaki artrga paralel olara-k iggi.icune dahil olmayanlann oranr azalmrgtrr. Oysa aym donem iqinde Ttirkiye geneline bakrlrrsa ig[ucune katrlmayanlarrn oranr artmaktadrr (%38'den %45'e). igguciine dahil oimayanlann cinsiyet uyirl111r du Kocaeli igin kimi farkhLklar gdstermektedir. 1980-2000 yrllarr arasrnda iggriciine katrlmayan erkeklerin oranr %20'den %25'e ulagmrgtrr. Di$er taraftan 1995-2OOO yrllarr arasrnda Tiirkiye geneli iqin iggiictne katrlmayan erkeklerin de payrnda artrg gdzlenmektedir. iggrictine katrlinayan kadmlar da Kocaeli'nde 1,980-7990 arasr onemli bir deSigme gdriilmemekte, ancak 19}O-2OOO yrllarr arasrnda iggriciine katrlmayan kadrnlartn orant %70'ten %59'a inmigtir. Tiirkiye geneli iqin iggiiciine katrlmayan liadrnlarrn pryr.,du paralel bir azalma izlenmektedir. Kocaeli'de ise 1995-2000 yrllarr arasrnd a %52'den %62'ye qrkmrgtir. Bu durumda Kocaeli'nde ortaya grkan farkhhk kadrnlann iggticii piyasasrna daha fazla kahlma eSilimierinde ortaya qrkmaktadrr. Nitekim 1980 yrhnda iggiiciine dahil olmayanlarrn arasrnda %67 olanev kadrnlarrnrn oranr 2000 yrlr isin %51'e inmigtir (DiE 2002a, Kocaeli, Tiirkiye iqin DiE HHii ilgili yrllar). 34 Qizelge 49: Kocaeli igguciinc Dahil Olmayar.rlarrn Qahgmama Nedenlerine Gore Def,igim (1980-2000) Sayrm Yrlr iggiic0nde Olmayan Emekli Ev Kadrnr 6grenci Diger % N0fus 1 980 189,423 6.4 67.7 19.9 5.3 1 985 6.6 25.1 5.2 2000 394.861 64.3 60.3 51.0 21 .0 990 247.592 319.846 8.1 1 :t0 60 9.4 12.5 5 Erkek 45,069 65.899 980 198s 1 990 87.712 2000 Kadrn 1 gao 126.828 1985 1 990 182.053 1 144.354 54.4 19.0 28.0 30.9 32.0 49.3 22.7 54.4 54.2 13.8 0.9 0.9 'l 3 232,134 268.033 2000 24.O 88.9 87.6 83.0 75.2 3.3 15.'1 9.2 10 10.7 14.2 19.2 0.8 1.4 2.3 Kaynak: DiE 2000 Genel Niifus Saymu Kocaeli,2002 3.5.2 Kocaeli igXUn Verilerine Giire igsizlik ve iggiicii Talebi Kocaeli igin igsizlik ilgili verilerin bir bolumu Kocaeli igKUR istatistiklerinden elde edilmektedir. Ancak kayrth igsiz ve kayrth iggiicii tanrmlarrmn farkhhsr nedeni ile DiE verileri ile bir kargrlagtrrma olana$r bulunmamaktadrr. Ancak i$fUR'a bagvuran ve kayrt alhna ahnan "igsiz" sayrlannrn yrllara gtire dagrhmr kriz donemlerinin igsiz sayrlarrnda 6nemli def,igmeler yarattr$rnr gostermektedir. Dikkat geken bir di$er geligme de igsizlik bagvurusu ile ige yerlegtirmeler arasrnda mutlak bir ba$ kurulmamaktadrr. Ome$in i9e yerlegtirme oranlarrndaki deSigmeler baivuran igsiz sayrlarr ile iligkili de$ildir. Qizelge 50: Kocaeli igfUn Verilerinde igsizlik Yrllar 1 980 1 985 '1990 1 995 2000 2001 2002 2003 2004 Kaynak: Kocaeli I$KUR lstatistiklei ve De$igim (1980-2004) Yrl Bir Onceki Tiirkiye Yrl Giire % Yrl lginde l9e lg Kurumu lginde is" Yaprlan Degigim Yerlegtirme Yerlegtirme Toplam lgsiz Basvrrru Orant 11 045 13.799 6ram 24.93 1776 1 566 16.0 11.3 -29.O1 2994 1260 30.6 27.7 14.O77 -53 54 297.29 8288 13,276 -54.1 5 50 18 24.604 85.35 28,303 15.01 9795 4550 2757 2252 1374 2758 4009 o/^ 15.2 27.1 103 11.2 14.1 Sawrer 401.292 730.496 718 655 464.228 587.479 798.929 llgili Yilar. igfUn verileri igsizlik bagvurularmrn ozellikle 2000 yrhndan sonra arth$mr gdstermektedir. Ancak bu yrllardan sonra ortaya qrkan iggricii talepleri srmrh dlgridedir. Bu nedenle ige yerlegtirme oranlarrn dugmektedir. iggticri talebindeki bu daralmanrn sadece Kocaeli ili iqin degil rilke genelinde de 2000 yrh sonrasrnda devam ettiSi, igsizlik oranlarrndaki ytikselme ile anlagrlmaktadrr. igfUn verilerine gdre kayrth iqsizlerin yag ve cinsiyete gdre daSrhmlan Kocaeli iggticu piyasastntn genel ya9 ve cinsiyet da$rhmrna benzer nitelikler tagrmaktadrr. ig bagvurusunda bulunanlann yaklagrk %85'ni erkekler olugturmaktadr. 1996-2003 yrllarr arasrnda iq baqvurusunda bulunan kadrnlann yo$un olarak 15-24 ya1 dilimleri arasrnda toplanmaktadrr. 15-19 yag arasl ig bagvurusunda bulunan igsiz kadmlarrn oranr ise 1995'ten itibaren azalmaktadrr. Buna kargrhk 20-24 yaq arasrndaki kadtnlann oranr di$er yag 35 dilimlerine gore yiiksektir. 35 iizeri yaglarda kayrth igsizlerin sayrsrnda her iki cins igin azalan bir e$ilim gozlenmektedir. Bu da genel olarak iggricri piyasasrnrn ozelliklerine uygun bir da$rhmr vermektedir. Belirtilen yrllar iginde iq bagvurusunda bulunan erkek/kadrn oranlan 0.77 ile0.2larasrnda de$igmektedir. Erkek iq bagvurulart ile kadrn ig bagvurularr arasrndaki farkrn en fazla agrldrfrr yag ddnemi 25-34 yag arasrdrr. Bu yaglarrn kadrnlar aqrsrndan belirgin niteligi evlilik ve gocuk nedeni ile ig aramaktan vazgegmeleri iggr.icti piyasasr drgtnda kalmayr tercih etmeleridir. ig<Un verilerine gdre 1995-2003 yrllan arasrnda ige yerlegtirilenlerin yaq daSrhmlarr en yogun olarak 20-34 yag arasrndadtr. Diger yag dilimleri arasrnda bu yaglarda ige yerlegtirilenlerin oranr ortalama %70 ile %85 arasrnda de$igmektedir. ige yerlegtirilenlerin cinsiyete gdre daSrhmlan igglicri piyasasrmn genel cinsiyet da$rhmrndan farkh deSildir. Kadrnlann ige yerlegtirilme yaglan yrllara g6re en fazla olarak 20-24 yag arastnda toplanmaktadrr. Ancak cinsiyete gore da$rhmda dikkat geken olgu iqgtcri taleplerinin kadrnlann aleyhine geligerek iqe yerlegtirmeler arasrnda %8 ile %78 arasrnda deSigmesidir. ige yerlegtirilenlerin en fazla 1./5'i kadrnlardan olugmaktadrr. Oysa iggiicti baqvuran kadrnlar toplam bagvurular arasrnda oranr %13 ile %21, arasrndadrr. ara uqrsr.dai igfUR'a Qizelge 51: Kayrth igsizlerin Yaq ve Cinsiyet Da$rlmlarfa % (1996-2003) Yrllar 996 1997 1 19S8 1990 2000 15-19 Erkek Kadrn 03.48 03 04 03 22 41.03 24 As 27 g9 02 13 .71 22.89 I 20 1 71 I 16 /.36 Xaynak: iSKLlR istatistik 20-24 Erkek Kadrn 38 89 1t 37 q5 38.49 34.66 35.16 29.68 35.66 35.02 4.94 42.',t2 41 23 3544 Erkek I 46.96 | 49.26 I 47.82 | Kadrn 17.23 19.89 22.47 47.17 39.93 39.66 43.99 Erkek 10.04 09.20 09 72 12 73 1:.t 14 131 4497 I 35s8 4564 Kadrn 09.48 07 98 05 56 4 Erkek 00.6'l 00 43 oo 72 01.08 01.08 94 01 .71 605 02.11 02.90 65+ Kadrn 02 09 93 00.8'l 00.75 00.78 00.54 02.62 0 0 0.7s 0 00.o0 00.06 Tor lam Kadrn Erkek 00.'13 8355 10.743 10.216 13 144 23 674 00.06 0 0 00 02 0 oo 05 00 06 Kadrn 1445 1553 '1918 270 17.591 ) 15t 22t 47 yilhlr itgili Yttlsrdan derlmmigtir. igKUR istatistiklerinin igsizlerin e$itim durumlanna grire yaph$r ayrnmda lise alh egitimli iqsizlerin payrnda azalma goriilmektedir. Genel egitim dtizeyinin yiikselmesi ve 2000 yrhndan itibaren sekiz yrlhk zorunlu eSitime geEig e$itim diizeyleri arasrnda en yo$un olarak gdze larpan lise alh egitimin di$er e$itim kademelerindeki igsizlere gcire paylarrnda nispi bir duzelme gcize qarpmaktadrr. Benzer bigimde ilgili yrllar arasrnda lise ve dengi ve ytiksekokul mezunu kayrth igsizlerin oram yukselmektedir. Kayrth igsizlerin cinsiyetleri ve e$itimlerine g6re incelendiSinde egitilmig kadrnlann e$itilmig erkeklere 96re daha fazla iqsiz kaldrklarr gcizlenmektedir. iggucii piyasasrnda daha 6nce de dikkat geken ve cinsiyete dayah bir aynmt agrklamaktadrr. Yiiksekokul mezunu olan kadrn igsizlerin oranr 1996-2003 arasr %15'ten %33'e grkmrghr. Oysa aynr ddnem iqinde ytiksek egitimli erkek igsizlerin payr %5'ten %12'yegrkmrgtrr. e$itim diizeyleri agrsrndan ortaya grkan bir diger geligme de ilkokul mezunu igsizlerden sonra sanat ve meslek lisesi igsizlerinde gdrtilen yo$unluktur. 1996-2003 arasr kayrth igsizlerin yaklagrk 1/3'ti meslek lisesi mezunudur. DiSer lise ve dengi okul mezunu olanlarla kryaslandr$rnda daha diigi,ik bir igsizlik oranlna sahip olmasr gereken meslek lisesi mezunlarrnrn aksine daha yiiksek bir igsizlik oranlna sahip olmalan Kocaeli igin ilgi qekici bir geligmedir. Tiirkiye genelinde meslek lisesi mezunlarrnrn genel lise mezunlanna g6re birkag puanhk diigtik igsizli$e sahip oldu$u gozlenmektedir (TUSiAD 2002: 209). ig arayanlann 1' ISKUR verilerinde kayrth igsiz olarak gdziikenier, "Aktif Kayrtta iken son iglem tarihinden itibaren 1 yrl siiresince uzatma bagvurusunda bulunmayanlarm, @u siire ciziirlu ve eski hiikiimlulerde 2 yrldr), ige yerlegtirilenlerin, davet mektuplal posta tarafindan iade edilenlerin, pasif tasnifte kalma si.iresi iqinde iglem gdrmeven veya yenileme miiracaatrnda bulunmayan yada seqme davet bile olsa mektup, email, telefon veva gahsen bagvurarak iglem vaphrmayan ig isteyenlerin, ig aramaktan vazgeqtif,ini bildirenler ile, bir i9e gdnderilmek iizere 3 defa, davete gelmevenlerin, g6nderildi[i halde igyerine gitmeyen,igverenle g6riigmeyen veya iqveren segmesi yada srnavtna katrlmayanlartn, igveren tarafrndan iqe kabul edildi$i halde ige baglamayanlarrn, bu durumlarda ortaklaqa i.igi.inil birer kez tekrarlayanlann asrl ve ek meslek kavrtlal birlegtirilir ve yapllan iglem sonuqlart ig istem formundaki ilgili hanesine vazrlarak kavrtlan iglemden kaldrnlrr". 36 Qizelge 52: Kayrth igsizlerin Egitirn Diizeylerinde De$igim (%), (1996-2003) Yrllar Altt Erkek 996 1 997 1 998 1 1 999 2000 2001 2002 2003 Lise ve Denoi LiSe 57.00 56.54 53.25 55.32 46.48 41.99 41.23 42.O4 Yiiksek Kadln 24.08 Erkek 37.91 Kadrn 25.94 23 30 20.48 39.1 8 58.53 59.74 14.08 17.53 17.40 46.O7 20.87 Kaynak: iSKLlR istatistik 41.34 39.47 48.65 48.79 45.26 Yll$t, ilgili Toplam Okul 60.69 85.25 87.36 1445 14.74 Toplam 9800 EEA 84.1 9 a2 91 1918 2709 12.63 15.80 17.08 12.296 12.134 15.853 5028 3821 17.51 17.591 15,011 82.48 82.15 28.702 21.412 81 .17 22,826 82.85 3482 4723 Erkek 05.07 04.26 Kadrn 15.22 Erkek 8355 15.51 05.39 16.94 17.34 17.64 10.743 10.216 I 62 16 05.1 68.27 58.07 54.68 45.37 07.44 09.35 09.96 12.68 24.39 27.91 33.74 13.144 23 674 Kadrn 4 17.84 18.82 17.14 '18.493 27,549 Ytllardan derlenmigtir. igKUR kayrtlarrnda iqe yerlegtirilenlerin e$itim durumlart cinsiyet farkhh$rm yansrtmaktadr. iggUcU talebi agrsrndan bu farkhhk verilere yansrmaktadrr. Ozellikle lise alh e$itim almrg erkeklerin kadrnlara oranla ige yerlegtirilmeleri nispi olarak f azladt . Kargrt olarak da yiiksekokul mezunu kadrnlann erkeklerden daha fazla oranda ige yerleqtirildikleri gozlenmektedir. Lise altr ef,itim almrg igsiz erkeklerin oranr 1"996-2003 arasrnda %77'den %58'e inmigtir. Yiiksekokul mezunu igsiz kadrnlar ise %1.1'den %29'a grkmtqtrQizelge 53: i9e Yerleqtirilenlerin Cinsiyete Gdre E$itim Dtzeylerinde DeSigim (1996-2003) Lise Y0ksek Okul Yrllar Lise Altr Erkek Kadrn Erkek Kadrn Erkek Kadrn ''r996 77.O8 20.98 50.17 02.95 997 6272 37.99 46.66 37.03 04.72 '1998 5'1.44 24.87 32.54 40.51 1't.82 16.29 34.32 20.18 1 1 999 2000 2001 2002 2003 ve Danoi 70.37 36.86 25.76 40.79 44.95 61 .3,| 30.32 34.35 60.64 65.31 57.71 58.62 27.14 25.00 22 00 29.56 5"1 .07 08.03 03.86 04.33 os.12 28.06 43.96 48.40 14.22 08.94 3',1.77 Toplam 09.03 21.78 31.03 29.60 Kadrn ToDlam Erkek 2330 1481 89.90 279 10.69 91.il 08.35 1616 2078 91 18 135 201 08.81 1917 89.78 81.93 87.56 91.55 8S.89 2279 2135 2757 2252 1374 2475 2259 1972 1258 2225 218 498 280 10.2',l, '18.06 116 12.43 08.44 250 '10.10 2609 xaynak: igKLlR istatistik Ytlhklan' nrn ilgili yilIanndan derlenmighr. diizeyleri ilkokul e$itimi alanlar drgrnda sanat ve meslek lisesi mezunlartnda o/'If ile %30 degigen yerleqenler arasrnda meslek lisesi mezunlarrrun yrllara Bir ige yof,unlagmaktadrr. oranlarda ige yerlegtirildikleri goriilmektedir. 2002 ve 2003 yrllarrndan itibaren meslek yiiksekokulu ige yerlegtirilenlerin e$itim mezunlarr arasrndan i9e yerlegtirilenlerin oram da yiikselmektedir. igfun'un kendisine iiye igyerlerinde ige giriq grkrg sayrlarrna gdre ele aldr$r da$rhm iggrici.i talebinin bir yrlhk geligim hakkrnda bilgi vermektedir. Burada ele ahnan faaliyet alanlartnrn da$rhmrls 10 ve i.izeri bilgi aktarmaktadrr. Kocaeli iqgricti talebinin ekonomik faaliyetlere gdre da$rlmr inqaat, hizmetler a$rrhkl olarak daSrlmaktadrr. iggi qahqtrran igyerleri hakkrnda iqsizlik sigortasr uygulamasr 2000 yrh Haziran ayrndan itibaren baglamrghr. Kocaeli i$fUn da Ti.irkiye genelinde oldugu gibi Mart 2002 tarihinden itibaren hak kazananlara igsizlik sigortasr ddemelerinde bulunmaktadrr. Bu veriler Kocaeli iggticti piyasalarrndaki kayrth igsizlerin nicel ve nitel durumlart hakkrnda bilgi vermektedir. igfUR'dan iki yrlhk donem iginde igsizlik tidenefi alanlann yarrya yakrn bolumu 25-34 yag dilimleri arasrnda ve %82'si erkeklerden olu$maktadrr. 1i isKURsekt6rdaf,thmrUluslararasrStandartSanayiSrnrflamasr3.Revizvon(USSS,3.Rer,.)ag6reyenidendiizenlenmiqtir 3/ Qizelge 54: Kocaeli Igsizlik Odencgi Alanlann Yag Da$rhmlan Yas Dilimi Toplam 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-64 1 178 832 4.2 23.2 25.0 20.o 724 17.4 404 9.1 6 0.1 100 964 1 038 65+ Toolam 4147 Kaynak: Kocaeli I$KUR basfu olmayan kayrtlar igfUn kayrtlanna g0re igsizlik 0dene$i alanlann e$itim durumlarr incelendif,inde %61.2'sinin lise altr e$itim aldrsrnyY"29.4'ununlise ve dengi okul mezunu olduklarr %9.3'nun da yiiksekokul mezunu oldr-I$u Sdrtilmektedir. Bu daSrhmrn Kocaeli'ndeki igsizlerin e$itim diizeyleri ile paralel oldu$u gdzlenmektedir. igsizlik Odenef,i alanlartn (2002-2003) e$tim ve cinsiyet da$rhmlarr gizelge 55'te gorulmektedir. Qizelge 55: E$itim Durumlanna G0re igsizlik Odene$i Alanlarrn Daf,rhmr (2003) E6itim durumu Toolam Erkek 4147 Lise Altr Lise ve Denoi Mezunu niversite Mezunu 2326 68.1 442 243 24.6 Toolam 3411 100 7.1 Kadrn 212 380 144 736 28.8 51.6 19.5 '100 Kaynak: Koueli IgKUR kayttlanndan derlenmi;tir. Qizelge 56: igKUR'a Kayrth igyerlerinin Qahgan Sayrlarrndaki Depigim (2003) Sektiirler 1.ay 12. ay A-B Tarrm ve Hawancrhk 01.4S D lmalat Sanavi E' Elektrik Gaz Su F Insaat. Bovacrhk G-H Toptan ve Perakende Ticaret, Otel ve Lokantacrlrk 76.48 07.65 02.35 01.95 68.55 Yrl lginde Degigim Oranr o/^ I L,lastrma Hahedcsme F)cnolama L-O Toolum Hizmetleri Toplam lstihdam Kaynak: I $ KU R ista tistiklerh de 05.42 00.46 -07.93 -02.23 03.69 0"t.33 07.37 05.71 -01.65 03.49 03.17 -00.31 08.5'1 11 .48 100 02.97 100 100 n derlmmigtir. i$KUR tarafrndan iqe yerlegtirilenlerin sektdrlere g6re daf,rhmr iginde igyeri ve ige yerlegtirilenler agrsrndan en fazla yoSunluk kazanan sektdriin imalat sanayi oldu$u gdrulmektedir. Bu Kocaeli imalat sanayinin iqgiicti piyasalan aqrsrndan tagrdr$r 6nemi aqrklamaktadrr. 38 Qizelge 57: igKUR'a Kayrth igyerinde Sektorlere Gore ige Yerlegtirme (2003) Toplam lgyeri Sektorler l9e Ahnanlar Toplamr Sayrsrna Oranr A-B Tarrm ve Hawancrlrk 01.99 00 39 C Madencilik. Tas Ocakcrlror D lmalat Sanayi E Elektrik Gaz Su F insaat. Bovacrlk G-H Toptan ve Petakende Ticaret. Otel ve Lokantacrhk I Ulagtrrma, Haberlegme, Deoolama J-K Mali Kuruluslar L-O Toplum Hizmetleri 02.33 00 16 48.36 01.97 43.1 5 02.59 07.49 10.24 08.63 13.68 Toolam 04.69 06.60 01 19 00.20 24.77 100 21 .46 100 Kaynak: I$KUR istatistiklerinden derlenmigtir. Ekonomik faaliyet gruplarrna gdre iqgiicti ahmr agrsrndan en fazla dikkat geken artrglar imalat sanayi alt sekttirleri agtsmdan grda imalatr, giyim egyasr imalatr, ana kimyasal madde imalatr, cam ve cam iiriinleri imalatr, demir-gelik sanayi, metallerin d<ivrilmesi preslenmesi ile ilgili igler, B.Y.S. egyasr ve ev aletleri imalatr, motorlu kara tagrtlan imalatr olmaktadrr. Hizmet sekt0rlerinde ise iggticii ahmrnrn yo$unlaghSr alanlar ise lokanta, bar, yiik tagrmacrh$r, yolcu tagrmacrh$r, yrikleme bogaltma igleri, bilgisayar donarum, yazrhm danrgmanh$r igleri, bina temizleme faaliyetleri sosyal giivenlik harig sa$hk, e$itim vs.. igleri, veterinerlik hizmetleri, evlerde yaprlan igler olarak gruplanabilmektedir. i$fUn ige yerlegtirme hizmetleri Kocaeli'nde hangi mesleklere iggticii talebinin gergeklegtif,ini Sdstermektedir. Buna gdre "Vasrfsrz igqilik " srnrflamasr meslekler arasrnda en fazla talep edilen grup olarak gciziikmektedir. Vasrfsrz iggiictine olan talep son iig yrlda dnemli <ilEi.ide de$igmemektedir. AgaSrdaki qizelge en fazla ige yerlegtirmenin gergeklegtiSi meslekleri gdstermektedir. Talebin gergeklegti$i mesleklerin tamamrna yakrn bir boltimu belirli sanayi kollarr igin aranmaktadrr. Hizmet istihdamrnda iggucu talebi bulunmamakta, veya bu meslekler iqin igKUR'a iggiici.i talebi gelmemektedir. Qizelge 58: igKUR tarafindan i9e Yerlegtirilenlerin Mesleki Dagrhmrl6 (Ozel Sektcir), (2002-2004) 2002 l,lESLEKLER /asrfsrz lsci [esviveci Jrlro Memuru )okilmcii ilektronik Teknisveni stihsal Teknisveni (imva Teknisveni 06.3 06.5 07.7 02.3 0'l .9 0'l .3 59.8 04.9 0'l .0 01.5 01 2 00.3 02.s 01.3 01 .5 /etal Levha lscisi 022 lektrik Teknisveni \scr 01 .2 0 00.6 00.6 5.8 6.3 100 )ider Meslekler -oplam ige 74? 03.6 ornact 16 En gok 67.1 02.8 oo.2 ulakina Teknisveni Kaynak: Kocaeli l$KUR 2003 T 2004 T 100 knyttltn hilyilcriudcu dcrlcttttri;tir yerlegtirilen meslekler dikkate alurmrgtrr 39 00.1 T oo.2 00.9 00.7 01.0 00 1 00.2 00.1 00'1 00.7 00.2 3'1 .1 100 Qizelge 59: 2003 Yrh I$KUR'a Kayrth Igyerlerinin Sektdrlere Gdre Dafirhmr (%) Kuruma Kavrth lsveri Sekt<ir Tarrm Sanayi 2.5 52.8 Hizmetler 41.5 100 Toolam Kaynak: Kocaeli l$ KUR kayilan bilgilerinden derlennigtir. 3.5.3 Kocaeli igsizliginin Nedenleri Kocaeli iggticti piyasasrmn nitelikleri igsizligin genel gdri.iniimri hakkrnda bilgi vermektedir. Kocaeli iggrictine katrlma oranlarrnrn son yirmi yrlhk dr;nem iginde artmakta olugu, sadece niifus artrg hrzlarr ile agrklamak anlamh degildir. Ote yandan Kocaeli do$urganhk hrzlarr Ti.irkiye ortalamasmrn altrndadrr. Bu olgu Kocaeli'nin uzunca bir siiredir dnemli olgnde gdq aldr$rna igaret etmektedir. Kocaeli do$umlu olanlarrn paylarr genel niifus sayrmlarrna grire stirekli azalmaktadrr. Kocaeli'nin gciE almasrna yol agan en onemli olgiitrin bu ydrenin 1970'lerden itibaren bir sanayi bcilgesi olarak genel kabul gdrmesi ve istihdam olanaklanndaki gdzlenenartrglardrr. Nitekim1980-2000 arasrnda toplam istihdamdaki artrg %130 olmugtur. Ancak bu artrgta sanayi ve hizmetler sektdrlerinin payr beklendigi kadar yiiksek degildir. Nitekim sanayi istihdamrndaki 1980-2000 arasr toplam arhgrn sadece %78 kal&fir gdriilmektedir. Kocaeli istihdamrnda tarrm-drgr sektcirler arasrnda inqaat sektcirri istihdamrn payr son yirmi yrlhk dOnem iginde en fazla artan pay olmuqtur. Bu artrgta 1999 Marmara depreminin belirgin bir payr oldu$u anlagrlmaktadrr. Ote yandan, 1999 yrh Marmara depremi bu bOlge istihdamrnda qok ciddi sorunlar yaratmrgtr. QSGB verilerine gore deprem sonucu 11 bin igyeri yrkrlmrq ve 139 bin kigi de igsiz kalmrgtrr. Bdlgede yaprlan bir araghrmamn bilgilerine gore gegitli meslek gruplan arasrnda deprem nedeni ile igten grkarrlan iggi ve memur oranl %rM.5 olmugtur (iFMC Tarih siz: 41,47). Kocaeli'nde tanm-drgr istihdamrn toplam istihdam iqindeki payr son yirmi yrlhk d6nem iginde azalan bir eSilim gristermesi igsizlik oranlarmda da belirgin bir artrg ortaya koymaktadrr. Kocaeli igsizlik nedenleri arasrnda sanayinin istihdam kapasitesindeki srmrlamalarrn da rolti bulunmaktadrr. Yatrnm tegvik belgelerine gore 2002-2004 arasrnda Kocaeli'nde yaprlan cizel yaturmlarrn tutan123.760 milyon TL olmakta ancak bu yatrrrm kargrLf,rnda yaratrlan istihdam 1996 kigidir (KSO 2OO4a). Yaprlan yatrrrmlarrn daha gok sermaye yoSunlu$-u yiiksek sektdrlerde ortaya grktrf,r gdzlenmektedir. Kocaeli hizmet sekt<irierinin son yrllarda belirgin geligme giisterdigi gdriilmektedir. Ancak bu istihdamrn Ti.irkiye ortalamasrnrn bile altrnda kaldrsr gcizlenmektedir. Burada Kocaeli'nin istanbul'a yakrnhf,rnrn yol agtrf,r bir krsrtlama igsizlik verilerini yiikseltici etki yapmaktadrr. Kocaeli igsizlif,i rizerinde etki yapabilecek bir diSer unsur da Kocaeli'nde yaprlan ve si.iren dzellegtirme uygulamalarrndan kaynaklanmaktadrr. Kamu miilkiyetinde iken memur ve iggi a$rrhkh yaprsr olan kuruluglarrn 1986 yrhndan sonra dzellegtirmeye hazrrhk amacr ile dnemli dlEiilerde igten grkarmalar gerqeklegtirilmigtir. Qizelge 60: POA$ istihdam Yaprsrnda Defiigme (,zellestrrme lgyeri Stat0sii 6ncesi isci Savrsr Kaosam ici Kaosam Drsr TOPLAM ozellegtrrme Sonrasr isci Savrsr lstrhdam Daralmast o/o Toplam QahEanlar lcinde % 2113 467 7B 43 1725 3838 622 63 '1089 71 57 100 Kaynak: POA$ faaliyet raporu,2001 40 Kocaeli'nde 6zellegtirme kapsamrnda olan di$er kuruluglann da igsizlik sorununu arttrrdrf,r duqiinrilmektedir. Tiirkiye'nin ve Kocaeli'nin en biiyiik sanayi kurulugu olan Tiiprag'rn %65.67 oranndaki idare hissesinin blok satrg yoluyla ozellegtirilmesi gergekleqtirilmigtir. Satrg sdzlegmesinin imzalanmastna iligkin gahqmalar devam etmektedir (2004). Tiiprag'ta2418 kigi igqi statiisrinde qahqmaktadrr. Bunlarrn bir boliimiiniin 6zellegtirme sonrasrnda igsizlik sorunu kargrlagmasr beklenmektedir. Petrol Ofisi A.$. (POA$) hisselerinin %5f i 21 Temmuz 2000 tarihinde, i9-Dogan Petrol Yatrrmlarr A.$.'ye devredilerek ozellegtirilmesi tamamlanmrgtrr. Ozellegtirme kapsamrnda, 2002 yrhnda Kocaeli'nde 69 igqi igten grkarrlmrg, 8 ay siire ile iq kaybr tazminatr aldrktan sonra di$er kamu kurum.lanna yerlegtirilmiglerdir. Ozellegtirme kapsamrnda olan bir bagka kurum olan Petkim, 2002 yrhnda Kocaeli riretim tesisini kapatarak Alia$a rafinerisine tagrnmrg ve bununla birlikte 46 kigi 0zellegtirme sonucu igsiz kalmrgtrr. Ozellegtirme kapsamrnda olan SEKA, Ka$rt ve seliiloz igletmesi kapanma riski altrndadr. $u anda igletmede 790 kigi bulunmaktadrr. En son dzellegtirme kapsamrnda olan iGseg (istanbul Gribre San. A.$) hisselerinin %99.98'i kamu hisseleri blok satrg ydntemiyle 2003 yrhmn 12. ayrnda yaprlan ihale sonucu 6zellegtirilmigtir. Burada igEi statiisiinde eahgan kigi sayrsr 217'dir. iCSeS' ta bu giine kadar, iggi statiisiinde gahgan toplam 64 kigi cizellegtirme nedeniyle igten grkarrlmrghr. 64 kigiden 4f i emeklili$e hak kazandrklarr igin i9 kaybr tazminah'ndan yararlanamamaktadrr, 23 kigi ise i9 kaybr tazminatrna bagvurmug iglemleri devam etmektedir (20.07.2004). Kocaeli bir sanayi kenti gdrtiniimiine raSmen tarrm sektorUntn payr (tiretim ve istihdam GSYiH igindeki) Onemini uzunca bir siiredir korumaktadrr. Tarrm istihdamrnda qahgan erkeklerin son yirmi yrlhk d6nem iginde paylannda higbir azalmarun olmamasr hatta, kadmlarrn payrnda artrg olmasr dikkat gekici bir Ozelliktir. Ote yandan tanmdrgr alanlarda kadrn istihdamrnrn payr son yirmi yrl iqinde hemen hemen sabit kalmrgtu. Bdlgenin geligmiglik dtizeyine ra$men tarrm istihdamr aSrh$rm korumaktadu. Bu ikili yaprmn varh$ igsizlik orammn ytikselmesini bir cilgtide engellemektedir. Kocaeli iginde tarrmsal yaprmn a$uhk tagrdrf,r ilgelerde sanayinin af,rrhf,r olan ilgelere g6re daha dUgtik bir igsizlik oranlna sahiptir. 3.5.4 Kocaeli igXUn Tarafrndan Uygulanan Politikalar igsizlik ile mi.icadelede uygulanacak politikalarrn iggiicu piyasasr politikasr olarak aktif ve pasif olarak iki grupta toplanmaktadr. Amag igsizlikle miicadele de uygulanacak politikalarrn belirlenmesidir. Aktif sozcii$i.i isveq'te 1950'de uygulanan iicret krsrtlamalarrna tepki olarak olugturulmugtur. Uygulama tam istihdam amaclm gerqeklegtirirken enflasyonu da kontrol altrna almaya gayret eden bir strateji olarak benimsenmigtir. OECD'nin yaph$ srmflamaya gcire iggiicii piyasasrna ydnelik politikalar temel olarak yedi grupta toplanmaktadrr (K. BiEerli, 20M:45). Bu politikalardan aktif olarak deSerlendirilenleri; 1,. 2. 3. 4. 5. Kamu iqine Yerlegtirme ve Aracrhk Hizmetleri, Mesleki Egitim, Genglere Ydnelik Politikalar, istihdamSiibvansiyonu, Sakatlara Yonelik Politikalar, Bu politikalardan pasif olarak degerlendirilenleri ise, igsizlik sigortasr ve erken emeklilik programlarrdrr. Bu politikalann bir bdlumii i$KUR tarafrndan bir stiredir uygulanmakta idi. Bu baf,lamda Kocaeli, igfUn biinyesinde yaprlan uygulamalar ve sayrsal drnekleri aga$rdadrr. 41 A- Kocaeli'nde Uygulanan Aktif Iqgiici.i Piyasasr PolitikalarrlT E[itim Programlan i ggiicii Y eti gtirme Kursl art yrhnda Kocaeli'nde bu kapsamda 5 kurs dtizenlenmig ve 100 kadrn kursiyer bilgisayar operatdrlti$ti konusunda ef,itim almrqhr. Yine 1995 yrhnda oziirhiler igin dtzenlenen iggticii yetigtirme kurslannda 60 kigiye, konfeksiyon biqici, elektronik bilgisayar operatdrliigri ve diSer terzilik igleri alanlarrnda kurslar verilmiqtir. 1.995 1997 yil.rnda 2 kuaforluk kursu 35 kigiye, 1998 yrhnda 1 kuafdrli.ik kursu 18 kigiye verilmigtir. 1998 yrhnda dflzenlenen kurstan sonra Kocaeli'nde, iggflcri yetigtirme kursu diizenlenmemigtir. Damgmanhk Hizmetleri (Genglere Ytinelik Politikalar) iq oe Meslek Darugma Merkezi Qalqmalarr 1998 yrhnda yasalagarak faaliyetlerine baglayan meslek danrgma merkezleri gegitli ddnemlerde, okullarda; d$rencilere ve 6f,renci velilerine meslek darugmanh$ yapmaktadu. 1998 yrhnda toplam 196 kigiye 1999 yrhnda toplam 453 kigiye 2000 yrhnda toplam 276kigiye 2001. yrhnda toplam 708 kigiye 2002 yrhnda toplam 402 kigiye 2003 yrhnda toplam 647 kigiye bireysel danrgmanhk hizmeti verilmigtir. Okullarda dSrencilere ve velilere ortaklaga verilen, meslek danrgmanh$r ise g<iyledir: 2001 yrhnda toplam 19 okulda 2387 kigi, 2002 yrhnda toplam 38 okulda 5237 l<gi, 2003 yrhnda toplam 32 okulda 3488 kigi 2002 yrhnda toplu olarak damgmanhk hizmeti almrgtrr. fiilen askerli$ini yapmakta olan 1900 kigiye i9 arama teknikleri ve iggocti piyasasr ile ilgili bir seminer dfl zenlenmigtir. 2003 yilrnda iiniversite son srnrf d$rencileriyle, ilimizdeki meslek liselerinin son srnrf dSencilerine ydnelik olarak 28-29 Nisan tarihlerinde VL insan Kaynaklarr ve istihdam Fuarr gahgmalarr yaprlmrg olup fuar etkinlikleri gergevesinde son srnrf d$rencilerin igverenlerle yijz yize gOrUSme, ig mtilakatrnda bulunma ve iqyerlerine iq bagvurusunda bulunabilme imkanlarr ile iq piyasasr ve ig hayatr ile ilgili bilgt edinebilmeleri saSlanmrgtrr. Ayrrca fuar siiresince 7 adet seminer programr duzenlenerek 6$rencilerin ig hayatrna atrlmadan 6nce bilgilenmeleri saSlanmrgtrr. Bu gahgmadan binlerce iiniversite son srnrf 6$rencisi yararlanmrgtrr. '7 Bu politika uygulamalanna iligkin savrsal veriler I$KUR Kocaeli derlenmigtir. 42 Il Miidurltigun'den ahnmrg ve basrh olmavan kayrtlardan ige Yerleqtirme Hizmetleri; ige yerlegtirme hizmetlerini kendisine kayrth igverleri vasrtasr ile gergeklegtirmektedir Bu igyerlerinin miilkiyetlerine ve sektdrlerine gdre da8rhmlan aqagrdaki qizelgelerdedir. igfUn Qizelge 61 : ige Yerlegtirme Hizmetlerinin igletmelere Gdre Dagrlrmr (Ozel-Kamu) KAMU OZEL 999 5B 41 2000 2001 23 2002 32 35 76 36 67 Yrllar 1 ot 64 2003 2004 Knynak: Tirkiye i$KIJR Kocaeli it Mndi)rlilln 64 68 31 TOPLAM 2010 2757 2252 1375 2758 4009 Ynhk iggnci) Piyasat istatistiklei iqveren tarafindan davet edilen ve agrk igler igin grirfigmeye gonderilenlerin sayrsr yrlhk olarak aga$rdadrr. Buna g6re |$KUR tarafrndan igverenle goriigme yapmaya 1999'dan 2003 yrhna kadar toplam 39 bini agkrn kigi gdnderilmigtir. Qizelge 62: Agrk i9 Daveti iqin igverenle Gdriigmeye Gidenler DAVET19 TOPLAM Yrllar GONDERME 1999 4361 755 5't 16 2000 2001 6884 643 368'1 1601 7505 5282 2002 6805 2003 10,357 1328 3486 13.843 81 33 Kaynak: Kocaeli i$KLIR istatistiklei bilgileindcn derlenmigtir. Qizelge 63: igKUR Tarafindan Yaprlan igyeri Ziyaretleri Yrllar Z.SAYISIT 999 714 2000 2001 2002 2003 648 1621 550 3621 4171 214 279 51 16 5330 51 00 5379 1 I.TEMASI 2849 TOPLAM 3563 2269 Kaynak: Kocaeli i $KUR istatistiklei bilgile inden derlenm igtir. Toplum Yararrna Qahgma Programr Bu kapsamda gegitli kamu kuruluglarr ile, ilin kalkrnmastna,yeniden yaprlandrrrlmaslna ve dUzenlenmesine ydnelik gelir arttrrrcr bir 6nlem ve 6zel girigimcili$in teqviki ile igsiz vatandaglarrn sorunlartna ve saf,Lkh imkanlar olugturmalarrria olanak saSlamak amaqlarrna y6nelik olarak Dtnya Bankasr'run finansal destefi ahnmrgtrr. Bu qergevede Kocaeli Il Mtdtrliigii 38 proje haztrlamrq ve Haziran 2000'de uygulamaya konulmuqtur. Projeler 2000 yrh Arahk ayr itiban sona ermigtir. Bu kapsamda; 18 Gcinderme: Seqme ve davet yaprlan i9 arayanlar ile giinliik baqvuruda bulunanlartn,igverenle gdrtqme yapmak iizere iqyerine grinderilmesi. Btitun tanrmlamalar igin Bkz. igKUn lstatistik yrlh$r 2003. re Davet: ig arayanlara, i.initelerimizde kargrhkh gilriigme yapmak amacryla yaprlan qaSn f igyeri Ziyaret: igverenlerle igyerinde dof,rudan ya!rlan ig gcirtigmesi. 2' igveren Temast: igverenle telefonla yada yazrh olarak yaprlan is Sajruqmesi.. 43 1702 kigi 6 ay stire ile geqici olarak istihdam edilmigtir. Asgari i.icret tizerinden ticretlendirilmigtir. 38 Projenin maliyeti 7,656,1,30,000 TL olmugtur. i9 elbisesi, ya$murluk, ayakkabr vs.. gibi sosyal yardrmlar sa$lanmrgtrr. Profeler baqladr$rnda igqilere y6nelik " ige Ahgtrrma E$itimleri" verilmesi saSlanmrgtrr. Yine proje son ayl igersinde katrhmcrlara ycinelik hazrrlanan "i9 Arama Teknikleri ve Ozgeqmig Hazrrlama" konularmda seminerler verilmigtir. Yine proie son ayr igersinde katrhmcrlara yonelik hazrrlanan "ig Arama Teknikleri ve OzgeEmig Hazl,rlama" konulannda seminerler verilmigtir. B- Kocaeli'nde Uygulanan Pasif iqgticii Piyasasr Politikalarr Pasif politikalar olarak adlandrrrlan iggtici.i politikalarr igsizlikle miicadelede igsizlere sadece gelir deste$i saf,layan uygulamalan iqermektedir. Kocaeli'nde bu gerqevede yaprlan gahgmalar igsizlik sigortasr uygulamalarr ve ig kaybr tazminatlarrdrr. igsizlik Sigortast igsizlik siSortasr iidemeleri Mart 2002 tarihinde baglamrg ve bu kapsamda 01.03.2002-31.1,2.2003 tarihleri arasrnda igfUn tarafindan toplam 4147 kigiye igsizlik sigortasr kapsamrnda 6deme yaprlmrqtrr. ig Kayh Tazminatr Bu tazminat Ozellegtirme kapsamrnda igsiz kalan kigilere ydneliktir. Bu tazminat igginin en son aldrSr iicret tizerinden ddenen ve en az3 ay en fazla 8 ay ridenen bir tazminattrr. Buna g6re gahgrlan grin sayrsrna ba$h olarak 550 gtin qahgmrQ bir iggi 3 ay, 1L00 giin gahgmrg igqi 4 ay, 1650 gun gahgmrg igqi 6 ay, 2200 gtin qahgmrg igqi 8 ay bu tazminattan almaya hak kazamr. Petrol Ofisi'nin dzelegtirilmesi ile beraber 2001 yrhnda igten grkarrlan 69 kigiye, 8 ay siire ile i9 kaybr tazminah ddenmigtir. 2003 yrhnda diSer illerden nakil gelen 2 kigiye, 20M yrhnda di$er illerden nakil gelen 3, iGSAg'tan grkarrlarak tazminata hak kazanan 2f kigiye i9 kaybr tazminatr ridenmigtir. Qizelge 64: Ozellegtirme Nedeni ile i9 Kaybr Tazminatr Alan Kiqiler (1996-2004) Ytllar lg Kaybr Tazminatr Almava Hak Kazananlar 996 998 383 2001 69 1 1 Kaynak: ig Kururuu istatistik Yttltfi, ilgili 3.5 Kocaeli'nde Sosyal 320 2003 2 2004 24 ynLu., 2004 iSKUR istatistiklerindu derlenmigtir. Giivenlik ve Giivencesizlik Kocaeli'nin sanayilegme sUreci sosyal sigorta kapsamrna giren gahgan saylslna paralel artrglar sa$lamrgtrr. 1965-1'975 yr.llart arasrnda gerek SSK kapsamrndaki igyerleri sayrsrnda gerekse SSK'h qahganlarrn sayrsrnda dnemli artrglarrn oldu$u d6nemdir. Sosyal grivenlik kapsamrndaki iggi ve memurlann iggticii igindeki payr artmaktadrr. Bu artrgta iggucti igindeki ticretlilerin payrnrn artmasrnrn etkisi bulunmaktadrr. 1960 yrhnda iggricu iqinde ticretlilerin payt %20 dolayrnda iken, 1980'de bu oran %55'e ulagmrgtrr. Bu artrglarda cjnemli etkenlerden 44 biri gahganlann btiyiik 6lqiide kamu sektdru igletmeleri tarafindan istihdam edilmelerini bulunmaktadrr. 1964 yrlrnda igyerlerinin %48'i kamu igyeri iken SSK'h igqilerin dc %46'sr kamu kesiminde idi. Bu oran 1970'li yrllardan itibaren 6zel kesim igycrleri lehine .de$igmeye baqlamrgtr. 7979 yrhnda Kocaeli'nde iqyerlerinin %6'sr kamu, %93'n ozel igyerlerinden olugmaktaydr. Bu gtin ise toplam igyerlerinin sadece %3'u kamu geri kalanr 6zel sektor igyeridir (DiE Sanayi vc igyerleri sayrmlarr 1964, 1979 ve QSGB 2004 Qahgma Hayatr istatistikleri). 1980 sonrasr donemde ise ricretlilerin istihdam igindeki paylarrnda buytik bir artrg gcirtilmemektedir. Tanm drgr sektdrlerde ticretli istihdam edilenlerin arasrnda ingaat sektdrii istihdamr 1980 sonrasr rinemli bir paya ulagmrgtrr. Bu alanrn genig olqi.ide sosyal gtivencesiz istihdam yaratmrg olmast nedeni ile SSK'h gahqan sayrlarrnda onceki yrllarda gciriilen arhg 1990 sonrasrnda gorulmemektedir. Kocaeli'nde SSK'h igqi sayrlarrnda yrllara 96re ortaya qrkan geligme a9a$rdaki qizelgeden izlenmektedir. Nitekim SSK'h gahgan sayrsmda Kocaeli'nde 1970'li yllara kadar Onemli arhg gdriilmtigtiir. Ancak bu tarihten sonra artq hrzrnda 6nemli oranda bir yavaglama baglamrgtrr. Qizelge 65: Kocaeli'nde SSK'h igEi Sayrlarrnda De$i9im Yrllar lsci Savrlarr 1960 1 965 1 970 15.249 21.276 41.425 68.823 98.204 130.440 167.325 '1980 1 1 990 995 2000 2002 2003 Kaynak: SSK lstatistik 171 .069 189.800 Dedisim % 39.5 94.7 65.8 44.1 32.6 28.4 2.3 10.5 Yrll*lan ilgili Yillar Ozellikle 1970'1i yrllardan itibaren baglayan yiiksek oranda iggticii gOeU Kocaeli'nde enformel istihdam olanaklarrnrn yiikselmesine neden oldu$unu dtigundurtmektedir. istihdam 1980-2000 yrllan arasrnda ortalama her yi %4.9 biiytimiigtur. iggtictine katrlma oranr bu btiyrimeye paralel yirmi yrl iginde tarrm dahil olacak gekilde %54.5'ten %58|l'e grkmrgtrr. Aynr d6nem iginde Kocaeli igsizlik oranrn da %5.2'den %8.3'e ytikselmesi enformel istihdam da artrga neden olmasr beklenir. Ote yandan enformel istihdamrn kapsamr agrsrndan sadece tarrm-drgr sektdrleri dikkate aldr$rmrz da iggiiciine katrlma oranlan yirmi yrlhk dcinem iginde yiikselmedi$i gibi daralma igine girmigtir (%M.5'ten ok32.2'ye inmigtir). Kugkusuz iKO'lann duqmesinde bir dlgtide geng ni.ifusun e$itim olanaklarrmn yiikselmesinin neden olduSu bir geligimin de etkisi bulunmaktadrr. Ote yandan, 1980-2000 arasr sanayi istihdamrnrn payrnrn toplam istihdam iginde gerilemesi, hizmetler sektririinde ise istihdam arhg hrzrnrn dzellikle 1990-2000 arasrnda gok diiqiik kalmasr enformel istihdamrn genigledigini hatrrlatmaktadrr. igyeri 6lgeginden bakrldrf,rnda Kocaeli'nde igyeri bagrna di-iqen igqi sayrlarr aqrsrndan kamu kesimi ile 6zel kesim arasrnda btiytik fark bulunmaktadrr. Kamu kesimi igyerlerinde ortalama 56 kigi istihdam edilirken, 6zel kesim de 15 kigi istihdam edilmektedir. Ayrrca cizel kesim igyerlerinin %74'n 1-9 kigi gahgtrran igyerleridir (QSCB, 2004). Kuqiik igyerlerinin enformel ve giivencesiz istihdam yaratma ihtimalinin yiiksek oldu$u agrktr. 45 Grafik 5: Kocaeli'ndc iqqi ve igyeri Sayrlarrnrn Daglnnr (%) 60 50 40 30 20 10 o 1-9 10-24 lsEi iqEi 2549 50-99 100- 250- 500249 499 999 1000- 5000 4999 ve+ lqEi Kaynak: Q.SGB, Qalryma Hayah lstatistikleri, 2004 DiE HHIA 2000 yrhndan bu yana kayrtdrgr istihdamr dlgmeye ydnelik sorular sormakta ve enformel istihdam tahmininde bulunmaktadrr. Buna gcire Tiirkiye'de toplam istihdamrn 2002y:lrnda %52'si herhangi bir sosyal giivenlik kurumuna kayrth def,ildir. Kocaeli iqin DiE ayrr bir galgma yapmamrghr. Bu nedenle Kocaeli igin enformel istihdam tahmininde benzer bir hesaplama yrintemini tercih etmedik. Bunun yerine eldeki verilerle kullanrlan bir bagka ydntemi tercih ettik. DiE'nin kayrtdrgrhk ile ilgili tasnifinde kendi hesabrna qahqanlar ve iqverenlerin gok biiyuk bdlumuniin herhangi bir sosyal guvenlik kurumuna kayrth olmadrklarr anlagrlmaktadrr. Bu kesimde gahganlarrn sosyal giivenlik kurumuna kayrthlrk durumu incelendi$inde %72'si kayrth olmadr$r anlagrlmaktadrr (DiE HHIA 2002 s:101-104). Benzer argumanln Kocaeli igin kullanrlmasr halinde enJormel istihdam oranr %50' ye grkmaktadrr. Odunq alrnan hesaplama ydntemine gdre Kocaeli igin enformel istihdam: 2000 yrtt igin Kocaeli Toplam iggr.icr.i: 548.622 kigidir. Bu sayrdan kendi hesabma gahEanlar ue iguerenlerin toplamr Etkarhldt{r zaman geriye 456.444kigikalmaktafur.BumiktarpotansiyeliSgicii arzrolarakkabuledilmektedir.Buarzigindensosyal grioenlik kapsamtndaki aktif sigortalian gtkarttrlrmtz zaman geriye kalan enformel istihdam olacakttP (Hesaplama ydntemi igin Yeldan-Boratav-Kdse) www.newschool.edu/cepo/papers/archivel/ cepol2o.pdf erigim: 3.1.2005). Enformel istihdam bu hesaplama ycintemine g6re Kocaeli'nde 220.033 kigidir. Bu sayrrun toplam istihdam iqindeki payt %43 gibi oldukqa yiiksek bir oranda bulunmasr Kocaeli kayrt drgrhsrrun tinemini vurgulamaktadrr. Kocaeli iqin sigorta kapsamrndaki aktif niifusun belirlenmesi iqin sadece SSK'h aktif sigortahlar, Emekli Sandr$r sigortahlan ve BaSkur sigortahlan ahnmrqtrr. Tanm sigortahlan dahil edilnrenrigtir. 46 igfUn Kocaeli SONUqLAR VE ONERILER Kurumunun uyguladr$r Aktif iqgiicu pivasasr politikalarrmn etkin biqimde uygulanmasr igin mevcut yaprlanmanrn yeniden gdzden geqirilmesi gerekmektedir. $u anda heniiz ,rygula.r-,a agamasrnda olmayan aktif iggi.icii piyasasr politikalannrn kapsama ahnmasr ve mevcut olanlarmda etkin uygulanmast saSlanmahdrr. 2. iggiicU piyasasr politikalarr halen uygulanmakta oldu$u gibi Kurum iqindeki birimlere ayn gorevlei halinde da$rhlmamah, aksine bu politikalarm biitunluk iqinde uygulanabilece$i tek bir qahgma biriminde eggtidumlu olarak toplanmaltdtr. Aktif Fark[ aktif iggucti piyasasr politikalannrn birbirleri ile etkin iletigim iqinde qahgma temeli esas alnmahdrr. Bunlarrn Kocaeli igfUR'un mevcut yaplsrna uygun hale getirilerek yeniden yaprlanmasr saglanmahdrr. Ozetle, Kurum personeline gapraz e$itim uygulanarak proses bazh tii yerlegim olugturulabilir. Buna gore gahgma gruplarr kurulup, burun igletmeler gruplara dagitrldrktan sonra her gruba belli sayrda igletme takibi sorumlulu$u verilir. Yetki ve sorumluluk paylagrmr ile dtizenlenen bu sistemde grup i.iyelerinin daha verimli qahqmalan saSlanabilir. Kurum tarafindan yaprlan igyeri ziyaretleri sayrsr arttrnlmah bu sayede ig piyasalannrn yakrndan takibi saSlanmahdu. i9 piyasalarrnrn yakrndan takibi sayesinde bu piyasalarla sorumluluk alarak qalryanlai mevcut sektorler hakkrnda daha genig bilgiye sahip olacaklardrr. Bu baSlamda Kocaeli merkez drgrnda qevre ilqelerin iggtici.i piyasalarr hakktnda ayrrntrh bilgiye sahip olunmahdrr. Bu da Kocaeli ili iqinde iggi.ici.iniin mobilitesini ytikseltici etki saglayabilecektir. iggtictl ihtiyaq analizi raporu her altr ayda bir di.izenli olarak yaprlmahdrr. Buradan elde edilen bilgiler rgrf,rnda igfUn Kocaeli'nin izledigi aktif politikalarrn gtincellegtirilmesi saSlanacaktrr. 6. iggtici.i piyasasr ihtiyaq analizi esas ahnarak, piyasada ihtiyaq duyulan ve en fazla talep gdren mesleklerin iqgticii yetigtirme kurslart dtizenlenerek kargrlanmast sa$lanmahdr. $uanda mevcut "il istihdam Kurullanmn" daha etkin olarak qahqabilmesi igin igfUn tarafindan yaprlan iggiicii ihtiyaq analizi raporu bu kururlarda tartrgrlmah, raporun yeniden gekillenmesinde farkh sosyal ortaklarrn igbirli$i sa$lanmahdu. iggUcu yetigtirme kurslarr, farkh STK'larla ortak protokoller dtizenleyerek daha etkin gahgmasr sa$lanmahdrr. Aktif iggiicu piyasasr politikalan iginde sayrlabilecek olan iggucii ihtiyaq analizin sonuglanna g6re ihtiyag duyulan meslekler daha gok geleneksel ve erkek istihdamrnr 6ne grkaran meslek gruplarrnda yo$unlagtr$r gdzlenmektedir. oysa kadrn iggiiciiniin istihdama katrlma qansr bu meslekler agrsrndan zayrf olmaktadrr. Bu nedenle kadrnlann geleneksel olmayan yeni ig alanlarrna yonlenmesini sa$layacak ve onlara yeni meslekler kazandrracak eSitimlerin diizenlemesi gerekmektedir. Bu batlamda iggi.icii drgrnda olan cizellikle ev kadtnlartna ydnelik gegitli meslek edindirme kurslart olabilir. Ozellikle Kocaeli'nde kadrnlara ydnelik meslek kazandrrmayr amaglayan sivil toplum drgiitleri ile igbirli[i yaprlarak kadrn istihdamrnrn artmasr igin dnlem ahnabilir. piyasasr politikalarr arasrnda sayrlan sakatlara yonelik politikatann Kocaeli i$XUn tarafrndan uygulanmasr gerekmektedir. Bu ba$lamda sakatlann, eski hiikiimliilerin mesleki rehabilitasyonlan igin e$itim programlarr dUzenlenebilir. Bu sayede iggiicti piyasasrna sakat ve eski hi.ikiimltilerin uyumu sa$lanmrg olacaktrr. ilde Valilik veya STK'larca bu vdnde oluqturulan projelere (Bizim K6y ve Giilen Yuzler Profesi bkz ek 1). 9. Aktif iqgiicu 10 Kocaeli'nde dzellegtirme sonucu igsiz kalanlarrn yeniden iqgiicti piyasalanna katrlabilmelerini sa$lamak iqin kendi e$itim ve meslek yaprlarrna uygun alanlarda yetigtirilebilmelerini sa$layacak ef,itim programlan gegitli STK'larla ortak olarak dtzenlenmelidir. Bunlara 6rnek olarak Diinya Bankaslnrn Ozelleqtirme Sosyal Destek Projesi verilebilir. 47 11. Kurumun iqe yerlegtirme hizmetlerinin daha etkin yaprlabilmesi iqin, igverenler ile temasrn si.irekli ve dtizenli olmasr saSlanmahdrr. Bu sayede igveren talepleri ile iggtiLcii niteliklerinin ortiiqmesi sa$lanacaktrr. etkili hale getirilmesi iein igKUIt personeline bu hizmetlerin onemi ve kullanma y6ntemleri aktanlmahdrr. Krsaca kurum iqi egitimin etkin olarak sa$lanmasr I$KUR'un bu ti.ir meslek danrgmanhk faaliyetlerinin potansiyelini arttrracaktrr. L2. Danrgmanhk faaliyetlerinin daha 13. Aktif 1,4. Kocaeli iggticii piyasasrnda genq igsizlerin ig hayatlarrna uyumu ve meslek edindirme faaliyetlerinin I9KUR tarafrndan duzenlenmesi sa$lanmahdrr. Bu gerqevede ozellikle tarrm sektdrtinden agr$a iggi.icii piyasasr politikalan kapsamrnda igsizlerin kendi iglerini kurmalarrrun 6zendirilmesi ve bunu sa$layacak teknik danrqmanhk hizmetlerinin igKUR tarafindan verilmesi saglanmahdrr. qrkan a$rrhkh olarak genq kadrn igsizligine y6nelik mesleki e$itim faaliyetlerinin arttrrrlmasr gerekmektedir. 48 KAYNAKqA Eskigchir Biqcrli, K(2004), "igsizlikle Miicadelede Aktif istihdam Politikalart", Anadolu Universitcsi, "Qahqma Ankara Hayatr istatistikleri", QSGB (1992, 1998, 2000,2003), QSGB (2002), "SSK istatistik Yrlh[l', Ankara DiE (1998), "Sosyal ve Ekonomik Gcistergeler, Kocaeli": Ankara DiE (2002a ), "istatistik Yilhgr" :Ankara DiE (2002b), "DiE (2002) illere Gore GSYIH 1987-200-t' : Ankara DiE (2002c), "Devlet istatistik Enstitiisii (2002),2OOOGenel Niifus Sayrmr Kocaeli", DiE: Ankara DiE (2002d), "Hane Halkr iggucu istatistikleri", Ankara DiE (2001), "imalat Sanayi Geqici Sonuqlarr", Ankara DiE (2003a), "Tiirkiye istatistik Bulteni" :Ankara DiE (2003b), "GSYiH Haber Biilteni" 76.5.2003 DiE (2004), "Ttrkiye istatistik Biilteni 2004" : Ankara DiE (1964,1979,1994), "imalat Sanayi Anket Sonuqlarl' DiE (1997, 1998, 1999, 2001,, 2oo2), " illere Gore GSYiH", Ankara DiE (2004), "Ntifus Projeksiyonlan Kocaeli": Ankara DpT (2003), "illerin ve Bolgelerin Sosyo-Ekonomik Geligmiglik Srralamasr Araghrmasr", Ankara ,,itqelerin Sosyo-Ekonomik Geligmiglik Srralamasr Araqtrrmasr", Ankara DpT (2004), Dtinya Gazetesi Kocaeli Eki Ocak 2005 "Giilen Yrizler Projesi Raporu", 2004: Kocaeli Ciirsel, S-Levent, H (2002), "Ttirkiye'de iggUcti Piyasasr ve igsizlik", TUSIAD, 12-354, istanbul |FMC (Tarihsiz), "17 A$ustos Depremi'nin Kocaeli ve Sakarya illerine Ekonomik ve Sosyal Etkileri", iFMC ve i.U iktlsat Fakultesi Ortak Yayrnr,istanbul igrun ogg5,1996,1s97,1,988,1999,2000,2001,2002,2003),"istatistikYrlhsr":Ankara KSO (2002/ 4), "Investment Areas In Kocaeli, Chamber of Industry" : Kocaeli KSO (2003), "1gO/2293 Sayrh 3 Temmuz 2003 Tarihli Yazr": Kocaeli "il Hakkrnda Genel Brifing": Kocaeli "Kocaeli imalat Sanayinde 2004 YrLnrn ilk Uq Aymda Geligmeler", Kocaeli KSO (2004b), KSO (2004c), "Yatrnm Tegvik Belgesi Alan Firmalar" Yayrmlanmrq Bilgi KSO (2004a), Petrol-ig (2003), "Petrokimya Sanayi ve Petkim", Petrol-ig Sendikasr \ay ' 82, istanbul T.C Bagbakanhk KSSGM (1999) "QahgmayaHaz;r iggiicu Olarak Kentli Kadrn ve DeSigimi", Ankara Tuna1, i. (2003), "Tiirkiye'de iggucii Piyasasr ve istihdam Aragtrrmasl', Turkiye iq Kurumu, Ankara yeldan, E. (2001), "Kiiresellegme Siirecinde Ttirkiye Ekonomisi", iletigim Yay. istanbul yener,5.(1977),'1965-1,970 Ddneminde iller Arasr Gdqler ve Gdg Edenlerin Nitelikleri" Ankara Yurt Ansiklopedisi (1983), Kocaeli Fasikiilii. 7.Cilt Anadolu Yayrncrhk, istanbul www.die.gov.tr www.gosb.com.tr www.isku r. gov. tr www. kosano.org.tr www.newschool.edu/cepo/papers/archivel/ccpo1 20.pdf erigim: 3 1 2005) 49 EKLER Ek 1. Kocaeli Lise ve Yiiksek ESitim Kurumlannrn Osrenci Sayrlan ve B6liimleri 1".1 Lise ve Dengi Kurumlar 1.2 Kocaeli Meslek ESitimi 1.2.1 Halk Egitim Merkezi 1.2.2 Belediyeler 1.2.3 DiSer 1.3 Ytiksek E$tim Kurumlarr Ek 2. Kocaeli Organize Sanayi Bdlgeleri Ek 3. istihdamrn Arttrrrlmasrna Ydnelik Bazr Kurum ve Kuruluglann Gciriigleri Ek 4. ILO ve igKUR Tarafindan Yaprlan Kocaeli iggucu ihtiyaq Analiz Raporu Ek 5. Kocaeli iggticu ihtiyag Analiz Raporu'nda Kullamlan Soru Formu 50 EK 1: Kocaeli Lise ve Yiiksek ESitim Kurumlarrnrn Ofrenci Sayrlarr ve Bijli.imleri 1.1 Lise ve Dengi Kurumlar Endustri Meslek ve Teknik Lise Anadolu Lisesi Krz Meslek L. Krz Tek. Meslek Lisesi Tic. Mes. L. Drs Tic. Mes.L. And. Tic. M.L SaSlrk Meslek Lisesi Cok Prooramh L. Genel Lise 5 0,510 4670 5200 3 720 5 3350 24.960 2556 3434 55400 11 7 1 40 Anadolu Lisesi 6 10 87 Di6er Toolam Kaynak: Kapasitesi Okul Saytst Okullar il Milli Editim Miiiliirliiiii bilgileinilen derlenmiEtir MESLEK LiSELERi VE OCRENCi SAYILARI Znbeyde Hamm Krz Meslek Lisesi O6renci Savrsr Biiliim Cocuk Gelisimi ve Editimi Tekstil Konfeksivon ve Teknoloiisi El Sanatlarr Teknoloiisi 46rdama Grda Teknoloiisi Tasarrm Teknoloiisi 121 102 93 81 58 izmit KrzMeslek Anadolu Lisesi Ogrenci Btiliim Savrsr 197 167 127 75 96 24 Cocuk Gelisimi ve Editimi Tekstil Konfeksiyon ve Teknoloiisi El Sanatlan Teknoloiisi A6rrlama Grda Teknoloiisi Tasarrm Teknoloiisi (Grafik) Seramik Anadolu Meslek Lisesi Odrenci Sayrsr Btiliim Rilnicawar 109 75 Tekstil Konfeksivon Tasarrm Teknoloiisi 73 Korfez Krz Meslek Lisesi Odrenci Savrsr B6liim Cocuk Gelisimi ve Editimi Tekstil Konfeksivon ve Teknoloiisi El Sanatlafl Teknoloiisi A6rrlama Grda Teknoloiisi 51 135 58 11 47 Mevcut 66renci 13 289 4451 5525 344 2476 25,893 2290 4212 58480 Hereke Krz Meslek Lisesi B6liim Oqrenci Saylsr 3ocuk Gelisimi ve Fditimi Biloisavar Yazrlrm 54 38 Gebze Qolakofilu Anadolu Meslek Lisesi Biiliim Oirenci Savrsr Bi.rro Yonetimi ve Sekreterlik 57 275 Tekstil Konfeksivon ve Teknoloiisi Cilt Bakrmr ve KuaforlUk El Sanatlan Teknoloiisi Adtrlama Gtda Teknoloiisi Tasarrm Teknoloiisi (,ocuK Gelisami ve Eoitami 117 93 101 98 139 Kocaeli Atatiirk Anadolu Teknik, Teknik Lise ve Endiistri Meslek Lisesi Biiliim Odrenci Savrsr Biloisavar Yazrlrm Elektrik Makine Ressamlrdr Tesisat Teknoloiisi 13 404 243 259 176 Tesvive 196 Kiisekiiy Endiistri Meslek Lisesi Biiliim Odrenci Savrsr ls Makineleri Plastik isleme 177 154 Kimya 129 Sabancr Anadolu Teknik Lisesi ve Anadolu Meslek Lisesi Biiliim Elektronik Elektrik Matbaa Kimva Odrenci Savrsr 264 274 218 255 PAGEV Anadolu Meslek Lisesi BiilIm Plastik Teknoloiisi Odrenci Savrsr 146 Gebze Anadolu Teknik, Teknik ve Endiistri Meslek Lisesi B<ili.im Tro Elektronidi Odrenci Savrsr 104 66 Endtistrivel Elektronik Makine 61 Bilqisavar Elektronik 119 346 407 338 360 Elektrik Kalrocrlrk Metal lsleri 392 Tesvive Mobilva Dekorasvon 175 STFA Endiistri Meslek Lisesi Biil0m 06renci Savrsr Bilqisavar Elektronik 111 Elektrik 150 117 Makine lnsaat Ust Yaor Mekatronik 114 124 30 Giilctik Anadolu Denizcilik Meslek Lisesi - Teknik Lise ve Endiishi Meslek Lisesi Biil0m Odrenci Sayrst Elekkik 520 Giiwerfc oo Makine 55 179 Mobilva ve Dekorasvon Tesvive Metal lsleri Gemi Makineleri 402 394 107 Ktirfez Anadolu Teknik, Teknik ve Endiistri Meslek Lisesi Biil0m 06renci Savrsr Tesvive Makine Ressamlrdr Metal lsleri Mobilva Dekorasvon Elektrik Elektronik 357 1ao 322 166 434 261 Hereke Nuh Qimento Teknik ve Anadolu Meslek Lisesi Biiliim Oirenci Saytst Elekhik Biloisavar 157 72 Kimva Bova Teknoloiisi Tekstil Dokuma 168 76 75 Tavgancrl Marshall Boya Qok Programh Lisesi Biiliim Muhasebe Biloisavar Odrenci Savrsr 237 '135 Gebze Dilovasr Teknik Lisesi Biiliim Oirenci Savlst Elektrik Elektronik Biloisavar zt J 88 59 109 164 Kimya Muhasebe Kargryaka Tiiprag Qok Programh Lisesi Briliim Oorenci Savrsr Elekkik Makine Ressamlr6r Muhasebe 94 174 94 Derince Ticaret ve Anadolu Ticaret Meslek Lisesi Btiliim Oirenci Savrsr Bilqisayarl Muhasebe BoklmLi 100 55 15 Biloi lslem Drs Ticaret Boliimti Gebze Qayrrova Ticaret Meslek Lisesi Btiliim Odrenci Sayrsr Muhasebe 1 840 Gi,lciik ihsaniye Ticaret Meslek Lisesi Biil0m Odrenci Sayrsr Muhasebe Biloisavar Proq. 353 73 Ahmet Parmaksrzo$lu Ticaret Meslek Lisesi Btil0m Odrenci Savrsr Muhasebe Bilgisayarlr Muhasebe Aqrkogretim Lisesi Muhasebe Boltimti 565 300 f50 1.2 Kocaeli'inde Meslek E$itimi Kocaeli'nin bir sanayi gehri olarak nitelikli ve ara eleman ihtiyacrmn olmasr, Kocaeli'nde mesleki e$itim yapan sivil toplum drgiitlerine ve bu alanda eSitim yapan kurumsal yaprlara olan ihtivacr siirekli krlmaktadr. Bu bakrmdan il genelinde mesleki eSitim yapan kuruluglar ve bunlarrn hangi meslek dallarma iligkin yaptrklarr e$itimler gciyledir. 1.2.1. Halk Ef,itim Merkezleri Kocaeli Halk ESitim Merkezi ve ilqe merkezlerindeki halk e$itim merkezlerinde yaprlan qegitli mesleki e$itim kurslarr govledir: 54 Ef,itim Merkezi Tarafrndan Verilen Kurslar ve O$enci Sayllarr Kriy Kurslarr (ursun Adr Kurs Uleslek Kurslarr Koy + $ehir $ehir Kurslarr Kursiyer Sayrsr Kurs Kurs Kursiyer Toplamr (adrr : rlza I Ioplam Ioplan )ayrs (adrr Ioplan Kursiyer Sayrsr yrs \rrcrlrk 1 21 ,1 \scrlrk - Tabldot 2 22 22 2 1 5 10 15 5 10 15 59 70 41 379 294 673 44 390 253 743 2 12 30 42 2 12 30 42 24 24 I 5 I 14 3 5 JJ 38 lirro Yonetimi Sekreterlik 3 53 13 66 3 53 13 bb )rs Tic. Elemanlr6r 1 14 8 22 14 8 :6itici Anne Cocuk Bakrcrsr 1 20 1 20 20 Nakrsr File isi 1 12 12 12 12 Nakrslarr 1 12 12 1 12 4 60 5 65 7 107 22 22 2 \utocat liloisavar OoeratorliLdri 11 lilqisavar Bakrm ve Onarrm liloisavar ll il ll Ofi s Prooramlama Sanatlarr 2 3 47 47 irkek Berberli6i 26 2 I 141 141 26 20 4 21 21 48 4B 22 12 5 22 112 22 8 146 146 17 287 lasta ve Yaslr Bak. Refakatci 2 35 35 I 35 s Makineleri Kullanrmr Forklif J I 51 52 J 1 51 52 5 121 7 134 5 139 21 21 3ivim (uafor[ik (iLmes Hawancrlrdr 1 '18 18 21 1 6 '1 '16 21 287 35 I 194 194 28 516 Mikro Muhasebe J 38 4 42 3 38 4 Muhasebe Elemanlrdr 1 17 5 22 17 5 22 Jsta Oort. Hazrrlama Seminer 1 186 29 215 186 29 215 1 14 6 20 14 b 20 Makine Nakrslarr /aolt Bova Tek. Resim fet. Kalorifer Atescili6i /et. Doialqaz Kal. Atescilioi /et. Sanavi Atesciliqi Makine Nakrsr Bevaz is ll ll ll 19 114 aaa BO 80 4 68 68 7 148 148 2 60 60 4 60 60 6 120 120 1 22 aa 22 22 I 15 15 Sanatlarr Takr Tasarrmr ll Sanatlarr Kumas Rolvef ll Sanatlarr Ahsap Bovama 42 3 Sanatlarr Graviir Sanatlarr Kumas Desen 516 1 16 lo 2 30 30 1 20 20 2 35 35 17 17 1 17 ,t 1 1 19 19 20 1 16 '16 121 I 20 -, 4 91 91 6 121 2 27 27 2 27 1 20 24 1 20 14 292 3rafik Seriorafik 2 16 19 35 2 16 19 35 lalrcrlrk Ytin (ilim DokumacrLdr 2 6 JZ 38 2 6 32 38 Stilistik (umes Hawancrlrdr v Mefrusatr Temel Muhasebe 21 I 21 345 1 21 345 '15 1 1 1 75 968 345 1313 tJ/ 131 15 7 1842 708 24 21 637 15 1 a1 27 4 2t 1 35 15 )erakende Satrs Elemanr Ioplam 4 15 )4. ZJ 22 1 15 7 22 2258 206 2810 953 3863 . Kdrfez Halk Ef,itim Kurslarr ve Akqam Sanat Okulu Korfcz tlalk Egitim Merkezi'nde 2003/2004 dsrctim yrhnda verilen kurslar ve oSrenci sayrsr aqafrdaki gibidir: Briliim Odrenci Savrsr Biloisavar El Sanatlarr Givim Mefrusat Ktafi\rliik Makine Nakrsr Kurban Kesim Elemanr lnqilizce . Gebze Halk Efitim Kurslan 062 199 56 56 1 49 77 10 16 ve Akqam Sanat Okulu Odrenci Savrsr Biil0m Kalorifer Atesciliqi Makine Nakrslarr Givim Modelistlik El Sanatlarr Riloisavar Elektrik Elektronik ls Makineleri (Forklift) Kavnak Kuafor Bova Badana Duvar Orme Favans . Kandrra Halk Egitim Kurslan 52 116 38 25 13 253 11 11 42 20 13 22 '13 14 ve Akgam Sanat Okulu Biiliim Oqrenci Savrsr Oto Elektrikcilioi Kalorifer Atescilidi El Sanatlarr (Baskr Resim, EvAksesuarlart, Makrame. Nikah Sekeri Sitslemecilidi) Biloisavar Gis Prooramlarr Makine Nakrslarr. Givim Elektrik Tesisatcrlrdr Mantar Yetistiricilidi Srdrr Yetistiricilidi Bahce Bitkileri Botanik Bilqisavar Kullanrmr lnternet Ev Mefrusatr . Giilctik Halk Ef,itim Kurslan 12 21 72 60 72 14 20 10 12 69 123 ve Akgam Sanat Okulu Odrenci Savrsr Biil0m Muhasebe Kalorifer Atescilidi B lqisavar O perator[]q [i 18 64 128 i 56 . Karamiirsel Halk E[itim Kurslarr ve Akqam Sanat Okulu Biiliim Odrenci Savrsr Arrcrhk 80 25 Biloisavar Ooeratorhidii Kurban Kesim Elemanr . Derince Halk E$itim Kurslan 21 ve Akgam Sanat Okulu Biiliim Odrenci Savrsr Bilqisayar Makine Nakrsr Giyim El Sanatlarr Mefrusal Toolam Odrenci Savrsr 158 100 '100 100 100 558 b. Kocaeli Qrrakhk E['itim Merkezleri Kocaeli Qrrakhk ESitim Merkezinde e$itimi verilmekte olan kurslar gunlardrr Biiliim : Odrenci Savrsr Tesvive Metal lgleri Tesisat Elektrik Motor Elektronik Doktimci.iltik Doqemecilik Agaq lgleri Matbaacrlrk 86 83 1 57 236 19 43 Tezilik Berberlik Ayakkabrcrhk Yryecek Haztrlama ve Pisirme Konfeksiyon Fotodrafcrlrk Tascrkk Plastikgilik Kuru Temizleme 234 2 20 40 4 1 Satrg Elemanlrgr 57 . Gebze Mesleki ESitim Merkezi Gebze Mesleki Egitim Merkezi'nc1c verilmekte olan kurslar ve o$renci sayrst g6vledir: I.Diinem (2003) USTALIK KALFALIK Ogrenci NO NO ANA MESLEK DALI 1 Tesvive 2 Metal 3 16 Krvmetli Tas islemeciliqi Tesisatcrhk Elektrik Motor Elektronik l-)nkiimeiilfik Dosemecilik Aqac isleri Matbaacrlrk Terzilik Berberlik Cam islemecilidi Protezcilik Tekstil 17 Hahcrltk 18 19 21 Avakkabtctltk Otelcilik Yivecek Hazrrlama ve Pisirme Konfeksiyon 160 21 22 Yaorcrlrk 325 23 24 Fotodrafcrlrk 25 Plastikcilik Saatcilik Cicekcilik Kuru Temizlemecili6i Reklam Tabelacrlror Satls Elemanllql 22 23 24 25 26 4 5 6 7 8 I 10 11 12 1 14 15 20 26 27 28 29 30 Tascrlrk Savrsr 277 424 57 1B 453 731 64 12 14 178 ANA MESLEK DALI Tesvive 2 3 4 5 6 7 I I 10 Metal Krvmetli Tas lslemeciliqi Tesisatcrlrk Elektrik Motor Elektronik l-)iikiimeiiliik Dosemecilik A6ac isleri 33 11 Matbaacrlrk 11 12 399 4 '13 7 30 15 16 17 18 19 Terzilik Berberlik Cam lslemecilidi Protezcilik 105 20 2 7 7 2 10 4 14 4 2 27 13 29 22 30 28 58 Tekstil Halrctlrk Avakkabrcrlrk Otelcilik Yivecek Haadama ve Pisirme Konfeksivon Yaorcrlrk Fotodrafctltk Tascrlk Plastikcilik Saatcilik Cicekcilik Kuru Temizlemecilidi Reklam Tabelacrlr0l Satrs Elemanlrdl Ogrenci Savrsr 54 70 22 7 188 201 30 6 44 B 5 121 z 1 1 J 11 49 26 165 1 1 2 3 0 n 0 4 lI.Dtinem S rra (2003) Meslek Dalr qrrak Ogrenci Kalfa O0renci Usta 0grenci Toplam Saytst Sayrsr Savrst 0grenci Sayrsr Alrim nyum Dogramacrlr0r 11 I 2 21 2 Asarl k 11 58 10 79 3 Avakkabrcrl 6 93 r layan r Berberll0l 54 33 3 Setonarme Demircili0i 10 5 3etonarme Kalrpqrlr0r to I 24 Siloisavar Bakrm Onafl mr 3 2 5 lobinaj I 11 21 lilt Bakrm Onanmr 10 )r9 Giyim 11 )is Protezcili6i )izel Motor ve Yakrt Pompa Enerji 12 2 k 3 t3 4 30 253 119 5 377 7 I I 5 6 \varlavrcrst 130 13 :lektrik Tesisat 39 68 23 14 :lektrikli Ev Aletleri Bakrm ve Tamiri I 17 4 30 tc Erkek Berberiioi 142 't 10 27 279 16 :t 2 1 ncrlrk 6 6 18 :otodrafctltk 2 19 laberlesme Cihazlan 1 6 20 c Givim 2 20 17 ve Et Urunleri tn 3 2 1 8 2 I 22 )1 s Makineleri 10 10 3 (a|pcrhk 't1 8 2 2'l 2a iaporta (aynakcrlrk 23 2 48 7 69 25 (uyumculuk 26 ilatbaacrlrk 27 vlobilyacrlrk 28 tlotor Yenilestirme 29 vlotosiklet Tamiri 30 )to Boya 21 )to Elektrik 38 3 2 6 6 2 ZJ 35 37 I 81 1 1 I 2 2 5 1 2 27 7 15 19 33 8 60 78 72 23 173 \2 )to Motor )3 rastacrlrk 1 3 \4 )laslik D06ramacrlrdr 18 2 ]5 ladvo TV Tamiri t1 16 27 36 Reklam Tabelacrlrdr 4 7 1'1 Sac isleri 2 38 Seriorafik Ciltleme 3 l9 Seruis Garsonluk 40 Srhhi Tesisatgrlrk 2 4 Soduk Demircillk 2 4 2 2 5 11 11 t2 fesviyecilik 87 4 43 Tornacrl k 16 34 t4 rlst Yilzev lslemecili6i 45 )arkuteri Grda Satrs Elemanr 16 Trbbi Malzeme Satrs Elemanl 7 r 4 6 4 92 I 2 t0 :lektronik Malzenre Satrs Elemanr t9 ieramik ve Q nlcilik foplam 58 4 12 1 irrtasiye Satrg Elemanr t8 10 2 5 5 6 6 951 858 181 '1990 . Kandrra Mesleki Epitim Merkezi 2003-2004 Odrenim Ytlt Acrlan Kurs ve Odrenci Savrsr Meslek Dalr 1 2 J . Oirenci Savrsr Elektrik 186 Muhasebe Tekstil Konfeksrvon Bolumr.i 115 J' Kandrra Mesleki Egitim Kurslarr Oto Motor Tamircili6i Oto Elektrikcilidi Oto Motor Yenilestirmecilidi Dizel Yakrt Pompa Eni. Avar. Kaynakcrlrk Tesvivecilik Elektrik Tesisatctlror Drs Giyim Frrrncrlrk Dodramacrlrk Foto6rafcrhk Sac lsleri Kaporta Tamircilioi Elektrikli Ev Aletleri Bakrm ve Onarrm Soduk Demircilik Vitrin Kuvumculudu Do6aloaz ve Srhhi Tesisalcrlrk Erkek Berberlioi Asqhk Pastacrlrk Mermercilik ve Srlsleme Tascrl16r Saat Tamirciliqi Erkek TerziliSi Bavan Terzilidi Kuaforltlk Kalorifercilik Et ve Et Urtinleri lsletmecilidi ls Makineleri Tamircili6i Ust Y0zev islemecilioi Duvarcrlrk Betonarme Demirciliqi Beton ve Beton Kahocrlrdr Oto Dosemecili6i Ziraat Mak. ve Alet Yao. Tamiri Kuvumculuk Alttn ve Gtimi.]s lslemecilidi Radvo TV Tamircili6i Saat Elek. Alt ve Elektro. Arac Sat El. Sarkiiteri Bakkal ve Grda Paz. Mobilva Dosemecilidi Dis Protezcili6i Motor Yenilestirme Duvar Kaplama Givim ve Givim Aks.Sat. Elem. Bakrm Onarrm Elektrikcilidi Kaynak: lzntit ITalk E[itinr Merkezi Kalfa Usta Crrak Toolam B4 15 25 16 6 115 35 4 1 29 3 '10 42 12 I 18 15 12 4 81 5 '17 32 25 37 130 4 1 1 5 I 3 1 1 6 1 1 I 6 5 8 3 7 4 7 38 1 12 2 24 7 2 4 1 3 6 33 3 1 7 24 4 10 64 18 2 5 4 4 2 3 2 5 1 11 5 1 4 I 5 2 5 2 23 4 1 6 1 13 J 2 7 3 3 3 16 45 18 63 2 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 4 4 2 1 1 2 2 3 1 1 4 2 2 7 2 3 2 I 2 2 2 2 . Giilciik Qrrakhk Efiitim Merkezi 2OO3 - 2004 Oqretim Ytlrnda Meslek Dalt 1 2 J 4 5 r, 7 8 o ,,1 Verilen Egitimler ve O$ren ! Kalfa Oqrenci Berberlik Motorculuk Satrs Elemanlrdr Anahtarcrhk ve Cilinoircilik Elektrikcilik 39 20 2 12 o 4 Mobilvaqlrk 12 32 5 3 Frrrncrhk Ascrlr 11 12 13 14 15 16 17 1 1 6 I Kriltiir, 1 1 3 12 Belediyesi BaEkanhf,'r Sanat ve Konservatuar Mudurlii$ti El sanatlan (resim, heykel, seramik), makine nakrgr kurslarr verilmektedir. ' Bilgisayar ve ingilizce Kurslart Bu kapsamda bilgisayar ofis programlarr, ingilizce kurslart verilmektedir. . Leyla Atakan Ktilttir Merkezi Fuar igi izmit Turk Halk Miizi$i, Tiirk Sanat Muzi$i, Batr Muzi$i, . Ses E$itimi (gan), Bale Srileyman Demirel Ktilttir Merkezi Tiyatro ve modern dans kurslarr verilmektedir. . Saraybahge Belediye Baqkanhfr Biqki diki9, boyama kurslarr verilmektedir. . Bekirpaga Belediye Bagkanhf,r ilk yardrm, biqki dikig, boyama, . 20 2 L.2.2. Belediyeler . 5 I I Elitim Merkezi . izmit Btiyiikqehir tb 1 1 Elektronik Cicekcilik Terzilik Mermercilik Dooal Gaz Srhhi Tesisatctltk Vitrin Kuvumculu0u Konfeksivon Kaynak: iznrit Halk Usta 2 Metal lsleri 0 tayllqlr =- nakrg, atletizm hakemlif,i Gebze Belediye Bagkanhf,a Makine nakrg, biqki dikig 61 Kijrf ez Belediye Bagkanhf,r El sarratlarr, rolr'6f kurslan, biqki cliki9, ingilizce, bilgisayar kurslarr verilmektcclir . Gdlctk Belediye Bagkanh$r Nakrg el sanatlarr, konscrvatuar (saz grubu, koro grubu, folklor) . Derince Belediye Baqkanhf,r Nakrg, dikig, el sanatlarr, ilk yardrrn, e$itici anne 1.2.3. DiSer . Meksa Vakfr (Mesleki Egitim ve Ki.igiik Sanayii Destekleme Vakfr) isvigre Krzrlhaq'r desteSi ile ytiriitiilen bu projenin temel amacr clepremden etkilenen 15-30 yaE arasrndaki genglerin ihtiyaq duyulan mesleklerde e$itilmesi ve yagam koguilannrn iyilegtirilmesidir.'Bu kapsamda verilen ttim kurslar ticretsizdir. Bu proje kapsamrnda olugturulan cfitim merkezinde, bilgisayarh muhasebe, briro ydnetimi, Perakende Satrg ve dtg ticaret kurslan verilmektedir. Her bolumde 64 saat Ingilizce, 64 saat bilgisayar dersleri verilmektedir. a. c. Btiro Y6netim : 364 saat Bilgisayar Kullammr : 64 saat ingilizce : 64 saat Turkqe : igletmecilik b. Perakende Satrg : 304 saat Bilgisayar Kullanrmr : 64 saat ingilizce : 64 saat 32 saat Turkqe : 32 saat : 32 saat igletmecilik : 4Osaat Muhasebe : 60 saat Muhasebe : 40 saat Biiro YOn.ve Tek. : 32 saat Mal Satrg Bilgisi : 80 saat Sosyal Bilgiler : 16 Muhasebe : Bilgisayar Kullamrnr : 64saat ingilizcc : 64 saat Ttirkqc : 32 saat igletrnccilik : 36 saat Muhascbc : 108 saat Pazarl;una : 36 saat Maliyc. : 36 saat saat 376 saat Drg Ticarci Kullanrmr ingilizcc Ekorromi Bilgisavar ihracat Muhtrscbe Gtimriik iglemlc.ri Uluslararasr Ptrz. Ydnctirn vc Ors. ithalat vc 62 : 64 saat : 64 saat : 32 saat : 32 saart : 32 satrt : 32 sa.rt : 60 strat : (r.1 sa;rt N4cks.r Vakfr'rrc'larr 2003 r,rh A$ustos n1,1 ifi!311 ila, 122 dircnci rnczun olurug ve Lrutll.rrrn 9;35'i almrS olr'luklarr egitimclen rlolavr isiiht'l.rn-r cclilmiglertlir. Egitim faalit'ctlcrinc devaur crlcn Mcksa Vakfr rncsk:ki cgitirnin yanr srra qc$itli kiiltl-ircl ve sosr,.rl etkir-rliklcr cliizenlerncktc, sernirrcr ve sijvlc$ilcr hazrrlal'rp efitim alanlarrn sosval aktivitelcre katrlrnalarrnr saflarnaktaclrr. . lzyep_ Der (Izmit Yetiqkin Egitimi Projesi Dernef,i ) iZYEP (izmit Yetigkin Egitimi Projesi) Koc.reli ilinc-lc ucretsiz olarak Meslek Egitimi Kurslarr veren Ulusat Egitimc destek Kampanyasr kapsamrnda yiiriitiilen bir alt projedir. iZYEP 2002 $ubat ayrnda fiilen kurs hizmetlerine baglamrgtrr. Hedcf kitlesi 18 yaqrnr dolclurmug sosyal yaprsrnr geligtirmek isteyen veya mcslek 6Srenmek isteyen Kocacli ilindc ikan'ret eden tiim yetigkinlt'rdir. iZygy' in agtrf,r ricretsiz kurslar alan taramasr sonucu belirlenrni5tir. Agrlan kurslar meslek ve dil grubu olarak 2 boltimdcn olugmaktadrr. Meslek Kurslan : Aggrhk 1024 saat Bilgisayar Bakrm Onarrm 350 saat Baskr Teknikleri ve Serigrafgrhk 400 saat Bilgisayar Operatcirliigri 108 saat DilKurslan : ingilizce3kur-270saat,Ahnanca2kur-180saat,Qince2kur-250saat,Japonca2kur - 250 saat, Rusqa 2 kur - 250 saat, ispanyolca 2 Kur - 250 saat IZYEP kapsamrnda 2003 Eylul ayrna kadar toplam 2311 kursiyc'r bagvurmuq, bu kursiverlerden 1116 kursiyer degiqik alanlarda kurs g6rtip kurs scrtifikasr ahnrgtrr. Projede hedeflenen kursiyer sayrsr 720 6$renci olmasrna kargrn ozellikle bilgisa,var opcratorltitu, ingilizce ve Bilgisayar Bakrm Onarrm boliimlerine yaprlan yoBun bagvuru nedcniyle proje kaynaklan zorlanarak olanaklar dahilinde problem giderilmeye gahgrlmrgtrr. Dolayrsryla hcdeflenen kursiyer sayrsr agrlmrgtrr. Sertifika Alan Kursiyerlerin ig Durumu Mezun Sayrsr ie Bulan Kendi igini Kuran Agcrhk 67 aA J Bilgisayar Bak. Onr /3 18 2 34 't4 1 Bilgisayar Oprt. 300 26 Toplam 474 81 Bdltim Adr Baskr Teknikleri Qahgrrken Giird[Sii Kurstan Dolayr Konumu De$iqen Kursiyer Durumu 300 75 34 588 18 63 Devam Etmekte Olan Kurslar: Meslek Kurslarr Kursiyer Sayrsr Bilgisayar Operatorhig-d 24 Kursiycr Bilgisayar Bakrm Onanm Kursu 24 Kursiyer Baskr Teknikleri vc Serigrafqrhk 17 Kursiyer Agqrhk 22 Kursiyer ingilizce - 4 22 Kursiyer Dil Kurslarr Kursiyer Sayrsr ingilizce - 2 20 Kursiyer ingilizce - 42 Kursiyer Japonca - 1 Almanca Qince - 22 Kursiyer 1 24 Kursiyer 1 15 Kursiyer 1 ispanyolca - 16 Kursiyer 1 TOPLAM 248 Kursiyer . TAMEM (Ttirk Alman Mesleki Egitim Merkezi) Endtlstriyel mekanik kursu verilmektedir. AlhSar ddnem olmak iizere toplam 3 yrlda verilen bir kurstur. 1988 yrhnda Alman hrikiimeti ile Tiirk hrikiimeti arasrnda imzalanan ikili meslek e$itiminin tegviki projesi gergevesinde motor, endiistriyel elektronik ve endustriyel mekanik meslek alanlannda sanayinin ihtiyaq duyduf,u ara insan gticiinii yetigtiren, teknik eleman, ustabagr ve usta 6f,reticilerin ikili meslek e$itimi sistemi ile yetigtirilmesini sa$lamak amacryla kurulmug olan eSitim kurumudur. ' Izmit Bekirpaga Belediyesi Soroptimist Klupleri Federasyonu Toplum Egitim Merkezi Bu kurs kapsamrnda e$itimi yaprlan kurslar gunlardrr: Giyim, ahgap boyama, mefrugat, nakrq, ingilizce ve bilgisayar kurslan verilmektedir. Okuma yazma kursu ve gegitli sosyal aktivitelerin yaprldr$r toplum e[itim merkezi Kocaeli'nde mesleki e$itim yapan sivil toplum orgritlerindedir. ilk yardrm, e$itici anne kurslan da verilmektedir. . Kadav (Kadrnlarla Dayanrqma Vakfr) A$ustos 1999 depreminden sonra bir araya gelen g6ntlllii kadrnlar istanbul'da bu projeyi olugturduktan sonra dayanrgma amactyla Kocaeli' ye gelerek Kadrn Dayanrgma Grubu kurulduktan sonra, dayamgma 17 temelinde KADAV bir kadrn vakfi olarak kurulmugtur. Temmuz ASustos 2000'de Gc,lcuk $i.i.rkdy prefabriklcrinde mum ve ev tekstili atolyeleri igletmeye agrlarak, 45 kadrnr istihdam ederek projeye baglamrg oldular. Fiskos Kadrnlar Qevre, Kiiltiir ve igletme Kooperatifi olarak iiretime geqtiler. 32 kadrna bilgisayar egitimi, 38 kadrna okuma yazma e$itimi, 35 kadrna yaratrcrhk ve sanatsal iiretim programr, 12 kadrna tiyatro - drama qaltgmasr 190 kadma psikolojik danrgmanhk hizmeti, 25 kadrna hukuk darugmanhSr 20 kadrna tirclne ve sa$hk egitimi 42 kadrna afete hazrrhk semineri verilmigtir. 64 Tiim bu deneyimlerden sonra Izmit'teki kadrnlaru-r bir araya gclebilct.ekleri, mcsleki vc e$itimsel kurslara katrlabilecekleri, uygulamah egitim atolyelerinde mesleki bccerileri pratik olarak edinebilccekleri atdlyeler; istedikleri her ttirden sosyal vc ktilttircl etkinlikleri gergeklegtirebilecekleri kahcr bir mckan olugturmayr hedefleyerek Yeni Adrm Sitesi'ni proielcndirip 2002 yrhnda temelini ;, trp, 2003 yrh sonunda bina ingaatrnr bitirip, 2004 yrh bagrnda da faaliyetlerine baglamrglardrr. Yeni Adrm Sitesi iqinde e$itim atdlyeleri, sag bakrm atdlyesi, teghir odasr, kafeterya, mutfak, gocuk odasr (kreg), qok amaqh salon, derslikler,bilgisayar odasr, ktitiiphant: gibi egitime hizmet eden birimler mevcuttur. . Yeni Adrm Sitesi (KADAV) yeni adrm sitesi, kadrnlara ydnelik olarak meslek edindirme kurslart, danrgmahk hizmeti, sosyal etkinlikler, seminerler ve okuma yazma egitimi yapmaktadrr. Bu kapsamda vermekte oldu$u efiitimler gunlardrr: 2004 yrh bagrnda faaliyete gegen a. Biiro Yonetimi kurslan (ingilizce, muhasebe, bilgisayar, sekreterlik) b. Uygulamah At6lye Ef,itim Programr (srhhi tesisatgrhk, elektrik tesisatgrh$r, boya badana, seramik fayans kaplama) KADAV'da, Biiro Ydnetimi bctliimii iginde haftada 8 saat muhasebe, 8 saat ingilizce, 10 saat Bilgisayar ve kurslarr verilmektedir. Yine 1.5 b$renciye okuma yazma kursu, danrgmanhk hizmetleri (psikolojik ve hukuk ), bilinq yiikseltme, seminer ve toplantrlarjimnastik faaliyetleri gibi olanaklarla eSitim verilmekte, ayrrca KADAV'a ba$h 6 dSencinin egitim gordugii kuafor, hizmet vermektedir. L0 saat Sekreterlik Osrenci sayrlan gdyledir; Bi.lro Yonetimi Bilo sava r O oeratorliiori 35 22 23 i Muhasebe Kuaforlilk 6 . Giilen Yiizler izmit BiiyUkgehir Belediyesi ile Amsterdam Betediyesi'nin 13.06.2001 tarihinde imzalamrg olduklarr igbirli$i antlagmasr kapsamrnda gerqeklegtirilen Gi.ilen Yiizler Projesi'nin amacr engelli insanlann meslek sahibi iiretken bireyler haline gelmelerine olanak veren bir sosyal igyeri merkezi kurmak ve bu merkezin diSer kentler igin bir 6rnek olugturmasrnr sa$lamaktrr. Qahgma kogullan engellilere g6re diizenlenen bu merkezde, maagh, sigortah, olarak qahgan engellilerin mesleki bilgi ve becerileri geligtirilerek ve kcndi igyerini kurma ydnrinde tegvik edilip desteklenerek miimkiin oldugu kadar gok insanrn i9 sahibi olabilmesi iqin gahgrlacaktrr. Merkezin gahgmalanna 30 kigi ile baglamasr ve 3 yrl iginde bu sayrnrn 100'e qrkarrlmasr hedeflenmektedir. 2004 yrh $ubat ayr itibariyle iiretim tesisinde 9 oziirlti iggiicii qahqmakta ve 9u an serigrafi, grafik ve atrk kafrrt toplama igleri yaprlmaktadrr. Proje kapsamrnda yaprlacak i9ler, ahk kaSrt toplama, kaSrt kesim, paketleme, grafik, bilgisayar atolyesi, file iiretimi ve serigrafi atdlyesidir. Qahganlara ig ve meslek kazanma egitimi olarak, Halk Efitim Merkezi ile ortaklaga file dersi, bilgisayar e$itimi, bilgisayarh grafik operatorltiSii ve serigrafi e$itimi verilmektedir. . Mavi Hilal Zihinsel Engelliler ve Rehabilitasyon Merkezi 1999 depremi sonrasrnda Kocaeli ilinde faaliyet gdstermeye baglayan Uluslararasr Mavi Hilal insani Yardrm ve Kalkrnma Vakfr faaliyetlerinin qof,unu e$itim alanrnda projelendirip uygulamrgtrr. Bu ddnemde Kocaeli ilindeki zihinsel o$renmc yetersizlif,i gosteren gocuklann ihtiyaglarr gdzlenmig ve bu ihtiyacr gidcrmek iqin 2003 yrh baqlannda Rehabilitasyon Merkezi projesini gergeklegtirmigtir. Projeye Kocaeli Valiligi, Kocaeli Milli E$itim Miidiirlii$ti hazrrianan protokollerle bina deste$i vermiglerdir. 65 Engclli 6[rcncilcr, zihinst-l gcliginr kavrama, dil gcligir-ni, korrugma, giinli-ik vagan-r bcccrilerini kazanr-na, fizikscl gcliginrc vdr-rclrk e$itimin vanr su-.i ig ve sanat cgitinri olarak hah tlokuma, sc.ranlik cl sanatlarr rlcrsleri alnr.rkt;rclrr. Mcrkezirt lrazrrlrk .rSarnasr 4 av siirmrigtiir. 23 Mayrs 2003'tc mL'rkczirl ruhsatr Elklnrg, Sosval Ilizmetlcr Qocuk Esirgcme Kuruurun'a ba$h olarak faalivcte geqmigtir. Mcrkezclc sosval giivcncesi olmayan qocuklara rchabilitnsl'on hizmcti verilnrcktedir. Ogrenciler nterkezc l-rcr giin gelrnekte vc cf,itimde kahcrlrk saglanmaktadrr. 30 o$rerlci ile faaliyctlerine baglayan merkezde guan 170 irf,renci cf,itim ahnakta ve rchabilite. eclilrnektcdir. . Bizim Kiiy OziirlUler Uretim Merkezi Projesi 2000yrlrDiEverilerinegoreKocaeli,nde6ziirliisayrsr:19.494 50 ve iizerinde personel istihdam eden igyerlerinin gahgan sayrsrnrn %3'nSznrln, %3'u eski hrikfimlii ve %2 oranrnda terdr ma$duru, istihdarn ctme zorunlulu$u vardrr. Mevcut kontenjanrnr doldurarnayan igyerlcri, aErk kontenianlan oranrnrla her ay para cezasl ddemektedirler. Kocaeli bcilgesinde 6denen cezalardan oluqturulan fondan,bu projeve aktanlmasr uygun olabilir. Gtiniimiizde toplumun bir Eok kesimi claha bilingli ve duyarL hareket etmeye baglamrg olup 6zellikle 6zUrlii vatandaglarrmrza ycinelik yogun bir takrm gahgrnalar yiiriitiilmektedir. Bu gahgmalarda amaq ozurlUnrin rehabilitasyonu, tiiketici kimliklerinderr srvnlmalanrrr sa$layarak ekonomiye yeniden kazandrnhnasrdrr. Bu merkezin kurulmast ile, belirli asgari bir limit ilzerinde buraya iiretim deste$i veren (flretimlerini buraya yaptlran bazr kuruluqlann) oziirlii kontenianlannrn kaldrrrlmasl uygun olacaktrr. Proie Kapsamr Ozurlti Bireylere ydnelik: Uretim ve sosval hizrnct birirnleri olugturarak; mesleki, sa$hk ve sosval rehabilitasyon ile istihdam vc e$itim imkanlan sa$larnak. Proje Amacr Oztirltilcrin iiretim stirecine katrlmalarrm saf,lar-nak trdvlclikle kendi ekonomik ihtiyaqlarrnr kargrlar cluruma gelmek. Proje Hedefleri 1) 2) l{erhangi trir n'resle$i olmayan l-rizmetleri verme bziirlii trircvlcre rrrcslck edindirrnek iqin mesleki danrgrnanhk Mesle$i olan oziirltilerin iiretirn siirecine katrlnralarr igin gerekli fiziksel mekanlan olugtunnak ve buralarc-la gahgmalarrnr temin etrnek 3) Kocaeli'ndeki 6ztirlti gocuklarla al.rkah kurumlar ln baElantrlan stirckli hale getirilc'rek bu kurumlarclan hizmct giirmii g gocu klarrn vcti5kinlik tliinernlerincle 6zijrliiler kovi,ine katrlmalarrnr sa$lamak 4) Uretim vapan irziirhilcrin, iilcttiklcri rtr.tllann pazarlanmasul saSlat,acak qckilde "pazarlama c'f,itiminc" tatri tutarak Paz.lrl.lm.l k.rLrilivctlerinin artrrrlmasrnr saSlamak MESLEKI EGiTiM BiRiMi Egitim Konularr: Pazarlatna lloh-imti Lliitimlcri: Egitimlcr, Koc.rcli Urrivcrsitcsi iylctrnc Boltinlti t.rrafrntlan proi:ranrlan.tr.rk vcrilc.cektir. (t(t Urctirn At6lvcleri Mesle ki Egitir-ni: Her lrir r-ire.tirn nt0l1,csi igin vcrilecck cgitir-nin konusu vc cgititlri vcrt'ct'k kururnlar a ga$rtla belirtilrnigtir: 1) 2) Tanmsal Uretim: KOU Bahqc Bitkilcri Biiliimu, Surdurtilcbilir Tanm Derrrc$i (organik tarrm) Tckstil At6lyesi: Dokuma Atolyesi: Marmara Universitcsi Gtizel Sanatlar Faktilte'si Moda Tasanmr B6liimii ve' El Dokurnalarr Boitimti, Dikig Atotvcsi: ist..rnbul Tekstil ve Ktrnfeksiyon lhracatqrlan Birligi 3) 4) Havvancrhk: Anka:"a Tavganr- Konya Eregli Merinos Uretirn qiftligi Sanayi Kuruluglanna Ydnelik Atolyeler: tarafrndan verilecektir. ilgili atolyelerle ilgili mcsleki ef,itimler MEKSA Vakfr O6renci Sayrsr Biiliim 96 Mefrusat Givim Makine Nakt$t El Sanatlan Kuaforliik (Kaynak: Iznit Halk '19 20 30 Elitin Merkezi) SiVASLILAR DERNEGi Ahgap Boyama kursu verilmektedir: 30 kadrn Of,renciye verilmektedir (Kaynak: izmit Halk E$itim Merkezi). AvRUpA ninriGi ig cErigrinME MERKEZi lenicEul Marmara Bolgesi'nde yer alan kUqUk ve orta dlgekli igletmelere (KOBi), ydnetim, finans, pazarlama, halkla iligkiler /enformasyon, drga agrlma, ifuacat, elektronik ticaret, satr$ ve uluslar arasr iliqkiler ve de bolgesel onemli olan di$er konularda "Genel igletme Yonetimi, Bilgi, E$itim Dantqmanhk" alanlarrnda desiek vermek amacryla kurulan AB-TUrkiye ig Geligtirme Merkezi 18 Ekim 2002 tarihinde Kocaeli Sanayi Odaslnda faaliyete gegmigtir. Bu amag doSrultusunda "Kendi Igim Olsun" prog:rammda da hedef, tum potansiyel girigimcilere bilgi, birikim ve deneyim aktarrmrnda bulunmaktrr. Bu gekilde yeni girigimcileri olasr hatalardan korumak ve Oncelikle hayata geqme olasrh$r daha yuksek i9 fikirleriyle girigimcilige adrm atmalannr saf,lamak esas hedeftir. ABiGEM Kocaeli bu yolda him potansiyel girigimcilerin yanrnda yer almakta, yol gdstermekte vc onlenebilir hatalara engel olmaya gahgmaktaclrr. Kocaeli, Yalova, Diizce, Adapazarlnda bir clizi yanm giinliik toplantrlar diizenlenmektedir. Bu toplantrlarda hem ig kurmaya iligkin temel bilgiler aktarrlmakta, hem de girigimciler ilk af,rzdan i9 kurarken yagadrklarr deneyimleri kattltmcrlara anlatmaktadtrlar. Toplanhlarda ele ahnan konular: . . . . . Giriqimcilik ve Yeni ig Kurma Temelleri ig Kurrna Mevzuatt Vergi Ydnetimi, Sosyal Giivenlik ve N'luhascbe' Pazarlama ig Planrnrn Onerni 67 1.3. Kocaeli Ytiksek Egitim Kurumlarr Kocaeli Universitesi Faktilte Sayrsr :9 Yiiksekokul Sayrsr :3 Meslek Yiiksekokulu Sayrsr . Ll Toplam Ogretim Uye ve Gdrevlisi Sayrsr: 1,550 Toplam Osrenci Sayrsr Bilimsel Aragtrma Kurumu :20,289 Sayrsr .. 2 1-TUBiTAK-MAM (Marmara Araghrma Merkezi) 2-TUSiDE (Ttirkiye Sanayi Sevk ve idare Enstitiisti) Gebze Ytiksek Teknoloji Enstihisii (2002-2003) Faki.ilte Sayrsr :5 Enstitii Sayrsr :2 Aragtrrma Merkezi Sayrsr :1 Osrenci Sayrsr : 1,298 O$retim Gdrevlisi Sayrsr : 288 C) GYTE sadece ytiksek lisans ve doktora egitimi vermektedir Yrllar itibariyle Kocaeli Universitesi E$itim Birimleri Ko.AEIIUNiVE '1998-1999 i 1999-2000 i Fak0lte 68 2002-2003 Kocaeli Universitesi'nde bdlumler ve 6frrenci saytlart goyledir; Kocaeli Universitesi'nde Ofrencilerin B<iliimlere Gdre Daf,rhmr Toplam 6irenci Teknik Eqitim FakUltesi (Bciliimler) Savrsr Kadtn Erkek 615 1741 447 126 331 93 424 401 21 436 11 422 447 17 15 1252 2967 542 736 323 250 219 730 264 466 473 486 353 180 293 235 201 186 Trp FakUltesi G0zel Sanatlar Faki.iltesi lc Mimarlrk Fotodraf ve Grafik Sanatlar Miizik otieim Fakiillesi Gazetecilik Radvo TV Sinema Halkla iliskiler ve Tantttm 491 521 150 257 264 64 128 60 86 68 70 510 Edilim Fakiiltesi Otomotiv Ooretmenliqi Rilniqavar O6retmenli6i Elektronik Odretmenlidi Flektrik Odretmenlidi <tisadi ve ldari Bilimler Fakiiltesi Calrsma Ekonomisi ve End. llis. lsletme iktisat Sivaset Bilimi ve Kamu Yonetimi uluslararasr lliskiler Hukuk Fakiiltesi Srnrf Odretmenlidi ilkodretim Matematik Odretmenli6i Fen Bil. Odretmenlidi Inoilizce Odretmenliqi Fen Edebiyat FakUltesi Fizik Kimva Matematik Turk Dili ve Edebiyatr Felsefe lnoiliz Dili ve Edebivatr Miihendislik FakUltesi Biloisavar Miihendislidi Cevre Miihendislidi Elekrik Mi.i hendi sl iq i Elektrik ve Hab. Mtihendislidi Fnriilstri Miihendislidi insaat Miihendislidi Jeofizik M0hendislioi Jeoloii Muhendislidi Makine Metali.irii ve Malzeme Mtlhendisli0i Kimva Mirhendislidi Mekdtronik Muhendislidi Mimarhk YUKSEKOKULLAR Kocaeli Sa6hk Ebelik Boli.imLi Sadlrk Memurluou Beden E6itimi ve Soor Yiiksekokulu Beden Editimi Odretmenlidi Antrenorltik 1 448 167 196 486 295 121 51 804 294 264 265 83 95 275 116 '159 1057 353 676 247 381 243 124 133 172 242 219 181 160 106 119 109 47 939 236 213 248 2184 418 445 462 1245 182 365 230 149 345 6079 475 454 705 610 110 135 39 277 085 68 4494 232 214 1 6B 407 '193 261 56 70 540 513 1s2 36'1 583 49 519 132 534 387 505 982 477 144 361 69 913 58 419 170 55 75 OE 3 16 52 356 327 96 29 92 626 927 279 272 31 452 331 121 1 553 437 403 158 131 15 4 Rekreasyon Spor Yoneticiliqi . Derbent Turizm lqletmeciliqi ve Otelcilik Konaklama isletmecilidi Meslek Yiiksekokullarr Lrerbent MutlaK Yonetinti Seyahat lgletmeciligi Turizm Rehberlidi Turizm ve Otelcilik Yiyecek lEecek gletmecilioi Turizm ve Otel lsletmecilioi Turizm ve Seyahat lsletmeciliqi i Yenikiiv Otomotiv Endr.istrivel Kalrocllrk Oto Elektrik Elektronik Oto Motor Teknoloiileri Otomotiv Satrg Sonrasr Hizmet Otomotiv Tasarrm ve imalat Elektronik Haberlesme Gemi Makineleri Hereke Muhasebe Boya Teknoloiisi Dr9 Ticaret Fotodrafctlrk ve Kameramanlr k Kozmetik Teknoloiisi Maqaza lsletmecilioi Boya ve lzolasvon Uvo. Tek. lsletme Ozel Gtlvenlik ve Koruma Kandtra Bankacrlrk Muhasebe ndtlstrivel Yonetim Halkla iliskiler Kalite Kontrol Mahalli ldareler Sigortacrlrk igletme Tekstil Karamiirsel Deniz Elektroniqi Deniz Haberlesmesi Deniz ve Liman isl. Gemi Makineleri lgletme Genlf]rrgeq!, GUverte 172 179 362 16s 0 0 0 197 0 0 0 8'18 402 7B 3B 416 40 48 107 59 86 109 86 49 43 265 87 1503 904 123 36 142 35 47 40 15 0 0 0 13 16 3 0 1368 738 256 68 98 145 38 199 153 73 296 161 62 193 tbb 35 146 86 41 117 63 36 2021 1263 292 288 11 10 194 154 37 titr 50 123 52 1456 889 123 6B 87 B5 129 35 40 630 103 126 135 27 47 82 30 54 26 758 9B 134 54 100 46 266 89 189 41 4B 249 280 142 289 174 142 107 99 115 26 1254 168 181 390 138 70 136 2 68 295 54 241 131 176 106 0 tJ 0 176 105 142 1 137 5 Endtiskivel Elektronik 143 22 94 17 5 El Sanatlarr Hazrr Giyim 89 34 31 J 39 35 4 Su Urirnleri 1 I Kocaeli 4787 1424 3363 B0ro Yonetimi ve Sekreterlik Elektrik Elektronik Haberlesme Endiistriyel Elektron. Seli.iloz ve Kadrt Tek. Kimya Endrlstrivel Otomasvon Makine Muhasebe Pazarlama Rafineri ve Petro Kimva lklimlendirme ve Sodutma lnsaat lsletme Biloisavar Donanrmr Bilqisayar Prooramcrhdl Biomedikal Cihaz Tek. Bilqisayar Teknoloiileri ve Prooramlama Bil. Muhasebe ve Verqi Uvqulamalarr Hazrr Givim Matbaacrlrk Mobilva ve Dekorasvon 232 156 576 11 76 565 259 15 244 351 20 331 139 39 150 15 100 Ktisektiy Biloisavar Prooramcrlrdr Biomedikal Cihaz Teknoloiisi Fermantasyon Lastik Teknoloiisi Plastik Teknoloiisi Bilqisavar Teknoloiisi ve Prooramlama 221 292 468 301 270 207 223 10 142 144 73 71 277 458 119 126 134 6 217 266 73 193 316 64 222 202 27 112 114 37 110 3 2 120 62 152 77 34 70 74 70 859 129 0 18 70 280 579 26 75 186 1 58 82 '16 il 212 175 107 6B 133 24 109 112 98 21 91 48 50 515 312 203 12 5 0 7 154 33 125 29 I 19 4 14 Seracrhk Qevre Koruma Mantarqhk Harita Kadastro Trbbi Aromatik Bitkiler Su Uriinleri 12 6 6 1 0 1 81 31 50 123 89 80 42 43 47 lzmit 182 127 55 Itfaiyecilik ve Yanqrn Gtivenlidi lsci Sadhdr ve ls Grivenlidi Kocaeli Sadhk Hizm. Trbbi Dok0mantasvon ve Sekretedik Trbbi Laboratuar 81 38 89 43 389 55 Arslanbey 350 127 133 141 147 Hasat Sonrasr Teknoloii Fidan ve Fidecilik Mantarcrhk Pevzai 66 45 30 19 74 Seracrlrk 60 44 25 Bitki Koruma Tarrm isletmecilidi ve Pazarlama Gebze Mekatronik 28 26 o lhsaniye Bahce Ziraati Fidan ve Fidecilik Grda Teknoloiisi Mewe ve Sebze lsleme 1 101 194 '19s 1 5 12 61 54 203 34 36 17 s39 206 1 26 30 35 25 ) 404 E 17 135 201 1 Metaloorafi ve Malzeme Mtih. lnsan Kavnaklarr Muhasebe Endustriyel Elektronik Makine Uluslararasr Ticarel Borsa ve Finans Bliro Yon.ve Sek Elektronik 209 0 197 148 205 216 215 112 17 209 49 93 'l9s 151 78 34 207 73 28 20 13 Ali Rrza Vezirodlu 305 52 87 218 0 0 67 52 62 33 g Makineleri Otobiis Soforlijdti Cevre Koruma Emlak ve Emlak Yonetimi Makine Asrm Kocabrvrk Yaor Donatrmr Teknoloiileri lnsaat Makine 15 104 33 101 211 84 78 49 Kiirfez 50 26 At Anirenorlil6ii Nalbanthk Atcrhk Isletmecili6i Yahya Kaptan ls ve Udrasr Teraoisi 15 37 17 3 98 28 183 0 28 84 50 0 49 ''t I 16 31 I 17 10 0 14 '10 10 4 37 37 25 25 12 506 1201 68 135 66 39 179 386 40 46 327 815 28 8g 18 48 21 18 12 Yiiksek Lisans ve Doktora Fen Bilimleri Y.L Sosval Bilimler Y.L. Saqhk Bilimleri Y.L. Fen Bilimleri D Sosyal Bilimler D. Sadlrk Bilimleri D. Kaynak : uruw.kou. edu. t r EK:2 KOCAELi ORGANiZS SANlyi norCilEni Organize Sanayi Btilgeleri Kocaeli'nde faal olan 9 adet organize sanayi, kurulug agamasrnda 6 adet OSB, bir serbest bolge, bir teknoloji Bdlgesi, 2 Teknopark bulunmaktadr. Bunlardan en btiyti$ti Gebze'de faaliyet gostermekte ve Kocaeli agtstndan oldukga onemli bir istihdam olana$r yaratmaktadrr. Kocaeli'de faal olan Organize Sanayi Bdlgeleri gunlardrr: 1. Gebze Organize Sanayi Bdlgesi: Kocaeli' de faaliyet g6steren en briytik OSB'dir. Burada 86.000 kigi fiilen qahgmakta ve 575 milyon dolarhk ihracat gergeklegmektedir. Dolayrsryla Kocaeli GSYiI{'sr igin dnemli bir pay yarahlmaktadrr. Gebze OSB'de 20 adet yabancr sermayeli olmak Uzere toplam 76 adet sanayi kurulugu bulunmaktadrr. Burada makine-kimya, optik, elektrik, plastik, srnai ve trbbi gazlar, grda, ambalaj sektorleri yer almaktadrr. 2. Tagrt Araqlan Yan Sanayi Organize Sanayi Bolgesi: Burada toplam 9 firma tiretime gegmigtir. 750 kigi gahgmaktadrr. B6lge 90 fabrika merkezi, laboratuar ve efitirn kurumlannrn yer alaca$r gekilde planlanmrgtrr. Yaratrlacak istihdam 12.000 kigi olacaktrr. 3. Gebze Plastikgiler Organize Sanayi Bdlgesi: Bu bolgede 23 firma faaliyetini surdtirmektedir. Bdlgenin ticarct hacmi yrlhk 69,404,009 milyon Tl-'drr. Mevcut ihracat 26 milyon $ ithalat, 28 milyon $ dtizcyindedir. 72 4. Cetrzc Giizcllcr Organizc Sanayi Bolgcsi: Bu trdlge 2001 r,rhntla kurulclu. iki atiet faal firma varclrr. $u an kuruluE agamasrtrcla 3 aclet firrna varclrr. Faal firmalar; Braas Qatr Sistcrnlcri vc Ozbakan Qelik Konsh'iiksit'onc1ur. $u an 93 kiEi gahgmaktactr. Biri yabarrcr digcri verli iki firma faaliyctini srirclii rmekted ir. 5. Gebze lV (Makineciler) Organizc Sanayi Bdlgcsi: 250 fabrikanrn ycr alaca$r bu Organize Sanal,i Bolgcsi; bu giinc kadar yaprlmrq olan Sanayi bdlgelerindcn farklr olarak kendi elektrik ihtiyacrnr kendisi iireterck qevrescl atrf,r olmayan c-liinva standartlannda yc9il alana ddntigttriileccktir. proje kapsamrnda 250 fabrika, 18,000 kigiye istihdam, savunma sanayi tcsisleri, meslek okullarr, teknopari, daimi fuar alanr, ticaret merkezi, sosyal tcsislcr, hastane, konut alanr, arrtma tesisi yer almakiadrr. Alt yapr, ieolojik ve joeteknik gahgmalar fizibilitc, igme kullanma suyu etiidii,imar pianr gahgmalarr bitirilmigtir. 6. 7. 8. Arslanbey Organize Sanayi Bolgesi: 2001 yrhnda kurulmugtur. 8 adet sanayi kurulugu mevcuttur. Enerji organize sanayi Bolgesi: Bu bdlgenin kuruluguna 2002 yrhnda baglanmrgtrr. Dilovasr Organize Sanayi Biilgesi: 2002 yrhnda kurulugu tamamlanmrg ve $uan 35 faal firma bulunmaktadrr. Dilovasr Organize Sanayi btilgesi yaklagrk 430 hektarhk sanayi alarunr kapsamaktadrr. Kuzey ve DoSusunda D-100 (E-5) Karayolu, Batrsrnda TEM, Guneyinde demiryolu ve limanlar bulunmaktadrr. Mevcut sanayi tesisleri ve ulagrm alternatifleri nedeniyle b6lge konum olarak farkh bir 6zelli$e sahiptir 9. Kocaeli Gebze IV Organize Sanayi Bdlgesi Faal durumda olmayanlar, kurulug agamasr devam edenler 1. 2. 3. 4. 5. 6. Gebze Tag ve Toprak OSB Gebze Yumrukaya OSB Gebze Kdmtirctiler OSB Alikahya OSB Asrm Kibar OSB Kandrra OSB TEKNOPARKLA& SERBEST BOLGELER 1. Kocaeli Serbest Biilgesi Kocaeli, Tiirkiye'nin 6nemli ve buyuk bir sanayi potansiyelini banndrrmaktadrr. Bu potansiyel Kocaeli' de bir-serbestbdlge ihtiyacrnr dogurmug ve KSO (Kocaeli Sanayi Odasr tarafrndan drg ticaretin gcligtirilmesine ) imkan tanryacak boyle bir bolgenin gerqcklegtirilmesi gahgmalan baglatrlmrgtrr. 817 dc,nrimliik iqletilmektedir. bir alanda tizerinde kurulacak serbcst bolge KOSBA$ adh girket tarafindan 2. Gebze Organize Sanayi Biilgesi Teknoparkr, (GOSB Teknoparkr) GOSB, Tcknoparkr 1996 yrlrnda Tiirkiye biligirn Vakfr ile birlikte, vazrhm evleri projesi olarak terneli atrlarak olugum projesi baglattlmrgtrr . 9757 rt:t2logo yazrhm iiretim tesisi, 4727 m2 e-kart tiretim tesisi (bu tesisler guan faalivettcdir) ve 10,000 m2 GOSB-Sabarrcr Univcrsitesi-Stcf Wcrtheimcr teknoloji geligtirme rnerkezinin alanr olarak ayrrldrSrnda 7628 n'( tahsis eclilebilir teknoloji alanr mevcut olacaktrr (www.gosb.corn.tr). Teknoparklar, Tiirkive Curnhuriyeti'nin ekonomik geligirnine katkrda bulunmayr, ihracata yonelik iiretimi tcavik ehneyi, girigirncilifii vc geng girigimcilcrirr kencli girketlcrini kurrnalairna yardrmcr olmavr hetlcflcmcktcel ir. 73 3. Tiibitak MAM Teknoparkr (TEKSEB) Tiibitak Marmara Aragtrrma Mcrkezi Teknoloji Serbest Bdlgesi 2001 yrh Kasrm ayrnda faaliyete gegmigtir. 175,000 m2 lik aqrk alan alt yaprsr hazrrlanarak yatrrm yapmak isteyen firmalara kiralanmaya hazrr hale getirilmigtir. Mevcut 3500 km2 lik alana ek olarak 14,000 m'? lik yeni laboratuar ve ofis alanlan inga cdilmektedir (www. gosb.com.tr). EK: 3 istihdamrn Arthrrlmasrna YdnelikBazr Kurum ve Kuruluqlarrn Giirtig ve Onerileri; 1- Kocaeli Sanayi Odasr Kocaeli Sanayi Odasr, 2003 yrh iqinde Kocaeli ig Kurumuna gondermig otdugu raporda istihdamrn arttrrrlmasr ve ekonomik gostergelerin diizeltilmesi kapsamrnda gdrtig ve 6nerilerini belirtmigtir. Buna gdre: . ihracatrn iintindeki engeller kaldrrrlmah A$rrhkh olarak sanayiciler, ihracahn artmasr igin tegvik edici tedbirlerin almmasr gerektigi gcirii-giindeler. Ihracat igin yatrrrmrn gerekli oldu$unu vurgulayan sanayici mevcut faiz oranlarr ile bu ddnemde yahnm yapmamn bir nevi intihar olduiunu dile getirmektedir. Ayrrca iq pazardaki durgunluk firmalarr ihracata zorluyor. Ihracatta bagta enerji olmak iizere dnrindeki ttim engellerin kaldrnlmasr zorunlu hale gelmiqtir. . Yatrrrmlar tegvik edilmeli Yatrrrmlarda biirokratik formalitelerin azaltrlmasr ve yatrrrm yapan igletmelere dtigUk faizli, uzun vadeli kredi imkam sa$lanmahdrr. Tegvikler dzendirici olmahdrr. Yabancr sermaye girigi tutarh politikalarla desteklenmelidir. . Enflasyonun bir an tince diigiriilmesi Ozellikle KOBi niteligindeki igletmelerin diigmam enflasyona dur denmelidir. . Tutarh ve adil bir vergi sistemi primlerinin ve vergi oranlarrnrn daha fazla arttrrrlmamasr ve durdurulmasr gerekmektedir. Verginin tabana yayrlmast ve iireten kesimden ahnan verginin azaltrlmasr ise yine sanayi odastna baSh firmalarrn SSK destekledi$i bir gdriigtiir. . Kredi faizlerinin diigtirtilmesi Faizlerin drigmesi, gdstergelerin diizelmesi ydnrinde olumlu etki yaratacaktrr. igletmelere dUgUk faizli igletme kredisi verilmelidi r. . OzelleStirme bir an 6nce yaprlmahdrr Krsa ve Uzun Vadede Meydana Gelen Geliqmelerin istihdama Etkisi Bu boliim Sanayi Odasr'nrn g6riiq ve cinerilerini igermektedir. Uzun vadede, ilimiz Serbest Bcilgesi'nin devreye girmesiyle birlikte yaklagrk 10,000 kigiye, TOSB'nin hizmete aqrlmasryla birlikte 12,000 kigiye, GOSB'nin ikinci etabrnrn devreye girmesiyle birlikte (ikinci etapta ileri teknoloji ve iiretim yaprlmasr diigrinrihiyor) yaklaqrk 5,000 kigiye ve deprem sonrast yeni kurulmasr planlanan OSB'nin hizmete girmesiyle yaklagrk 3,000 kigiye ek istihdam yaratrlacaktrr (yaprlan ara$trrma sonucu 48 firmanrn yaratacaf,r ek istihdam ile birlikte). Bcilge sanayine yonelik yaprlan aragtrrmalarda, sanayi kuruluglarrnda kalifiye ara eleman stkrnttst mevcuttur. 74 2- izmit Ticaret Odasr Gtir0q ve Oneriler - Ulusal istihdam politikasr, dunyada yaganan kiiresellegme siireci bilgi toplumuna gegig ve hrzh teknoloiik geligmeler rgr$rnda AB istihdam stratejisi beg yrlhk kalkrnma planlarrndaki tedbirler dikkate altnarak hazrrlanrp uygulanmahdrr. - istihdamr artrmanrn en temel yolu gtiphesiz ki ekonomik buytimedir. Bu nedenle dncelikle surdiiriilebilir yiiksek bi.iyiime oranr sa$layacak yerli ve yabancr sermayeyi tilkemizde yahrrm yapmaya ozendirecek makro ekonomik ortam gergeklegtirilmelidir. - Emek yoSun yatrrrmlara 6ncelik verilmelidir. Genqlere nitelik kazandrmaya ydnelik meslek kurslart yaygrnlagtrrrlmahdrr. igverenlerin cizellikle gene iqsizlere ig olanaklan saf,lama konusunda tegvik edilmesi gerekmektedir. - igveren ve devlet arasrnda istihdamrn artrrrlmasr konusunda, ortak projeler tiretilmelidir. - Ana sanayi/yan sanayi iligkisi veya kiigi.ik ve orta 6lqekli igletmelerde buyuk sanayi arasrnda sa$hkh ve etkin bir igbirli$inin kurulmasr, ktigtik ve orta 6lgekli igletmelerin geligtirilmesi aqrsrndan buyuk Ekonominin temel sektdrlerinde faaliyet gosteren, kuguk ve orta ve biiyrikhikteki firmalarrn istihdam ve tiretim agrsrndan ekonomiye saSladrklarr, gbz ardr edilmemeli ve gereken 6nem verilmelidir. Ekonomik krizlerin bir nevi sigortasr olan KOBi'ler desteklenmeli, kredi olanaklan artrrrlmahdrr. onem tagrmaktadlr. - iggucU piyasasrna girigte zorluklarla kargrlagan genq igsizler, kadrnlar uzun - Epitim istihdam iligkisi kurularak tilke gerqeklerine ve teknolojik geligmelere cevap verecek bir insan giicii planlamasr yaprlmah, mesleki ve teknik e$itime a$rrhk veren kapsamh ve kaliteli bir ef,itim politikasr izlenmelidir. - Cocuk iggili$i ile etkin bir bigimde mi.icadele edilmeli, gocuklann istihdam ile iligkisi ancak mesleki siireli igsizler, dzi.irliiler ve eski hiiki.imliilerin istihdamrndaki problemleri giderici dnlemler altnmalt bu gruplara yOnelik Ozel projeler uygulanmahdrr. e$itimleri nedeniyle olabilmelidir. - Ar-Ge yaturmlanmn arhnlmasr gerekmektedir. Yabancr ve kagak igqili$in rinlenmesi igin gerekli tedbirler ahnmah, kayrt drgrhk engellenmelidir. EK.4 KocAELi il,i igcUcU PiYASASI iHrivaq ANALizi iggticii bir iilkenin ntifusu ve ntifus yaprsryla, yani insan unsuruyla ilgili bir kavramdrr. Buna baSh olarak geligmig bir ekonomide mevcut piyasalar arasrnda en dnemli olanr iggiicti piyasasrdrr. Dtinyada olduf,u kadar iilkemizde de istihdam ve igsizlik, rizerinde dnemle durulan bir olgudur. Iggiicii yaprsrntn hrzla de$igtifii iilkemizde bu piyasanrn ileriye doniik eSilimlerini belirlemek, tespitlerini yapmak ve bunlan sosyal taraflarla birlikte tartrgarak edztm tiretmek ve uygulamak 6nemli bir hedef haline gelmigtir. Yerel iggtcii piyasasr ihtiyaq analizini ortaya koymak ve buna baf,h olarak uygun aktif iqgiicii piyasasr politikalannr belirlemek amacryla, Uluslararasr Qahqma Orgiitu (ILO) ile birlikte pilot il olarak segilen Kocaeli'nde ortak bir proje uygulanmaktadrr. Genel Hedefler Kocaeli'nde uygulanmakta olan projenin bir parqasr olarak gerqeklegtirilmesi ile; 75 ve igyeri ziyaret programlarrnrn . Yerel iggticii piyasasr ef,ilirn ve ihtiyaglarrnrn ortaya grkanlmasr ' ihtiyoq duyulacak meslekler ile karqrlanmasrnda grighik gekilen mesleklerin ve buna bagh olarak onrimiizdeki ddnemlerdc iqgiicii piyasasrnrn mesleki e$itim ihtiyacrnrn belirlenmesi, ' ' ' iggiicri piyasasr ihtiyaglan ile mcsleki e$itim segenekleri arasrnda uyumlu bir iligki kurulmasr, iggiici.i ihtiyag analizinin, il dtizeyinde iggticii piyasasr ile ahnacak kararlara temel olugturmasr, Bu ihtiyag analizi sonucunda igKUR'un en uygun aktif iggi-icti piyasasr politikalarrnr belirleyebilmesi ve bunlarr etkin olarak uygulama kapasitesi olugturabilmesi, hedeflenmigtir. Kapsam ve Ytintem Kocaeli il Utidtirtugu'ne kayrth 10 ve daha fazla igEi qahgtrran tarrm drgr rizel sekt6r igyerleri aragtrmanrn kapsamrnr olugfu rmugtur. Bu kapsamda, kurumla iligkileri siiretli ve aktif olan ve kuruma kayrth 502 igyeri belirlenmig ve kurum personelince dtizenlenen ziyaret programlarr gerqevesinde Haziran 2004 tarihinde anket uygulamasr gergekleq tirilmigtir. "Qahgma ve Sosyal Giivenlik Bakanh$r Qahgma Hayah istatistikleri Ocak 2004" verilerine g6re; Kocaeli ilinde 10 ve daha fazla igqi istihdam eden 2446 igyerinde 128,226 igqi gahgmaktadrr. Bu igyerlerinin %20.52'si, gahganlarrn ise %58.55'i (75,071) aragtrrma kapsamrna ahnmrgtrr. iqgUcii Piyasasr Aragtrrma Formu Uygulanan iqyerleri A-Biiyiikliiklerine G6re iggiicii Piyasasr Aragttrmasr, 1.0-24 iggi gahgtrran 65, 25-50 iggi gahgtrran 120, 51-gg iggi qahgtrran 102, 100 ve rizerinde iggi qahqtrran 215 igyeri olmak iizere toplam 502 igyerinde uygulanmrgtrr. Bu iqyerlerinde istihdam edilen kigi sayrsr 75,071 drr. B-Sekttirlere Giire iggiicii Piyasasr Aragtrrmasr uygulanan igyerlerinin, %57.17'si sanayi, %3.g8'i inqaa! %38.85'i hizmet sektoriinde faaliyet gostermekte olup, ara$trrma kapsamrnda yer alan igyerlerinde, 54,704 (%72.86) ki9\ sanayi, 1413 (%1.90) kigi ingaat, 18,9il (%25.24) kigi ise hizmer sektorunde gahqmaktadrr. . Sektt rel Dagthm (lgyeri Sayrsrna Giire) Sanayi 57,17% ingaat 3,98% Ara€trrnn kaltsnntnr a al unn isyerlerinil t sekfdrel daitlotll 76 Sanayi Sektijrti Ulkemizde son on yrlda yaganan ekonomik krizlere (1994, 1,999 ve 2001 ytllarrnda yaganan) ra$men sanayi sektdni 2002 yrhnda toparlanma sUrecine girmigtir. Buna paralel olarak canlanmanrn 6niimiizdeki bir yrlhk sureqte de devam edece$i iqvercnlerce tahmin edilmektedir. Bu siirecin beklenen duzeyde gergekleqmesinin krsa ve orta vadede istihdam tizerinde olumlu etki yarataca$r 6ngoriilmekiedir. Sanayi sektdrtinde faaliyet 96steren igyeri temsilcileriyle yaprlan gcirtigmede "Geqmig Altr Ay" ve "Gelecek Altr Ay"rn de$erlendirmesini yaparak igyerlerinin geligimlerini def,erlendirmeleri istenmigtir. Gegmig altr ay igin; igyerlerinin %53.3f i geligme gosterdiklerini, %36.59'u aynr kaldrklarrnr, %10.10'u ise daha kotuye gittiklerini belirtmiglerdir. Gelecek altr ay igin ise igyerlerinin, %58.54'n geligecekleri, '/"36.24'n aym kalacaklart %5.22'si ise daha kotriye $idecekleri tahmininde bulunmuglardrr. Sanayi Sektdrti ile ilgili igveren DeSerlendirmeleri I I Sanayi Sekt6rii I Geligti Geligecek Aynr kaldr Kalacak KdtUye giti Gidecek IGelecek6Ay l!!"E.,S94v Ingaat Sekttirii Ulkemizde yaganan ekonomik krizden en gok etkilenen sekt<irlerden biri de ingaat sektortdur. 2000 yrhndan itibaren krizde olan inqaat sekt6rtinde son bir yrldrr geligme g6riilmektedir. Aragtrrmamrza katrlan iqverenlerin tahmini ise bu yiikselig trendine paralel olarak oniimiizdeki ddnemde sektordeki geligmenin devam edece$i ydn0ndedir. Bagbakanhk Toplu Konut idaresi'nin konut tirctimi ve planh kentlegme programrnda baglatmrg oldugu konut seferberliSi projesi kapsamrnda Kocaeli ilinin de yer almasr, ilimizde ingaat sektdriiniin geligece$i yoniinde beklentileri arttlrmaktadlr. ingaat scktdrUnde faaliyet gdsteren igyeri tcmsilcileriyle yaprlan g6ri.igmede %35'i gegmig altr ay iginde igyerlerinin geligtigini, %45'i aym kaldrklarrnr, %20'si daha kOtiiye gittiklerini bildirmiglerdir. Gelecek altr ay iqin beklentileri ise, %60'r geligecekleri, %30'u aynr kalacaklarr, %10'u daha kotiiye gidecekleri ydntindedir. 77 Ingaat Sektoru ile Ilgili Iqvertn De$erlcndinneleri ingaat Sekt6r0 70 60 50 45,00 40 30 20 'o 1.,, oi. Geligti Geligecek Kot0ye Gitti Aynr kaldr lGeqmis 6Ay E Gelecek 6 Ay Hizmet Sektdrii Hizmet sekt<iru de di$er sektorler gibi krizden etkilenmig olary ancak son donemlerde toparlanarak geligme g6steren, Ttirkiye'de iggriciindn %33'ltk bir krsmrm istihdam etmesi dolayrsryla rinem arz eden bir sektdrdUr. Aragtrrmamrza katrlan igverenlerin beklentileri, 6niimiizdeki sureEte hizmet sektdrundeki geligmenin devam edece$ y6ni.indedir. Hizmet sektorunde faaliyet gdsteren igverenler gegmig altr ayhk drinemde geligme gdsterdiklerini, dntimtizdeki altr ayhk siireqte de buna paralel olarak geligme gcisiereceklerini tahmin ettiklerini belirtmiglerdir. Dolayrsryla, yeni iggiictine ihtiyaq duyulaca$r, eleman grkrglarrnda bir yrl 6ncesine gdre azalmalar olacaf,r tahmin edilmektedir. Bu sektordeki igyeri temsilcilerinin, %50.26'sr gegmiq altr ayda igyerlerinin geligti$i, %30.77'si aynr kaldr$r, %15.39'n ise daha k<ittlye gittiSi ydniinde cevap vermiglerdir. Gelecek altr ay igin beklentileri ise, %63.08'i geligece$ini, '/.31.80'r aynr kalaca$r, %5.12'sr ise daha kOttiye gidece$i yontindedir. Hizmet Sektoru ite itgiti igveren De$erlendirmeleri Hizmet Sektdrii 7or ,60 f::: 50 ,40 i30 20 10. 0i 63,08 50,26 t:---r [ ::: pl -.ffill , *M _r< I I 30.77 Geligti Geligecek E Gegmi9 Aynr 6 kaldr 31,80 Kalacak Kdtrlye Ay n Gelece!_6 Ay _ 78 gitti Gidecek Genel Deferlendirme DiE verilerine gore,2004 yrhnrn ilk geyre$inde titkemizde GSMH reel biiytime orant' %12.4 ve CSYiH bUytime oranr ise %10.1'olarak gergeklegmigtir. GSMH ve GSYIH artrglart, sanayi tiretim endeksi.ve dif,er ekonomik gcistergelerdeki olumlu geligmelerin etkisiyle yuksek oranlarda gergeklegmigtir. Ozellikle sanayi ve ticaret sektorundeki yiiksek buyume oranlarr ve ihracattaki artrg etkili olmugtur. CSMH rakamlarrna gore 2004 yrhnrn ilk qeyre$inde tanm sektcini katma de$eri %7.5 oranrnda azalrrken; sanayi sektdrti katma de$eri %10.3, hizmetler sektcirti katma deSeri ise %'1L.4 oramnda artmtgttr. Uzun bir aradan sonra ilk defa 2003 yrhnrn son geyref,inde btiytme gdsteren ingaat sektdninde 2004 yrhnrn ilk qeyreSinde de artrg hrzrmn devam etti$i gdzlenmektedir. Yukarrda scizti edilen olumlu geligmelerle birlikte, turizm sektdriindeki canhhk ve bu canhhStn ticaret bagta olmak iizere hizmetler sektdrune olumlu etkisi 2004 yrh sonunda hedefin iizerinde bir btiytimenin gerEeklegece$i tahminini kuvvetlendirmektedir. Kocaeli'nde istihdamda Onemli ArhE Bekleniyor. Ulkemizde yaqanan ekonomik krizlerin ardrndan bir gok sektdrdeki olumlu beklentinin Kocaeli'ndeki igverenlerin rintimiizdeki yrla daha olumlu bakmalarrna neden oldu$u gdzlenmigtir. iggUcU piyasasr aragtrrmasr uygulanan igyerlerinde lHazftan2004 itibariyle istihdam edilenler bir yrl cincesi ile kargrlagtrrrldr$rnda, istihdamda gegen yrla gore %13.17 orantnda arhg oldu$u gdzlenmigtir. Yaganan ekonomik krizlerden gok daha fazla etkilenmig olan ktiErik igletmeler, geleceSe gi.ivenle bakamadrklannr belirterek gelecekle ilgili tahmin yapmakta zorlanmaktadrr. Orta ve btiyiik olqekli igletmeleriry dniimiizdeki bir yrl iginde alacaklannr bildirdikleri iggiicii sayrsr, igten qrkarrlacak olan iggiictinii de hesaba katarak mevcut istihdama oranlandr$rnda elde edilen sonug, gelecek bir yrl igin, istihdamda %18.9'luk bir arhg yaSanaca$r ydntindedir. Kocaeli iggiicii Piyasasr Genel De$erlendirme Tablosu D Gegmig 6 Ay E Gelecek Geligti Kalacak Geligecek 6 Ay Kotuye Gitti Ulke genelinde gergeklegen ekonomik gdstergelere paralel otarak; iqgucri Piyasasr Araqtrrma Formu uygulanan 502 igyeri temsilcisinin %51,,40't gegmig altr ayda igyerlerinin geligtiSini, %36.06'sr aym kaldrSrnr, %12.54'n ise daha kotUye gittifiini belirtmigtir. Aynr igyerlerinin gelecek alh ay igin tahminleri ise, %60.36'st geligecekleri, %34.26'sr aym kalacaklan, %5.38'i daha kcituye gidecekleri yoniindedir. iqgilcti Piyasa Aragtrrmasr kapsamrna ahnan igyeri temsilcileri I. alh ayhk ddnemde 4068, II. altr ayhk ddnemde 3300 elemana ihtiyag duyacaklannr tahmin etmektedir. 79 lgverenler 6niimiizdeki bir yrlhk dOnemde agagrda belirlenen ilk on meslekte cleman ihtiyaglan olabilcce$i tal-r rnininde bulu n mu glartl rr. 1. ELEKTRiK TEKN]SYENi 2. MErAL i$Cisi 3. TESViYECi 4. MAKiNE TEKNiSYENi 5. KAYNAKCI 6. KiI\,{YA TEKNiSYENi 7. MOTOR TEKNISYENI 8. MAKiNECi lrONrErSiVON; 9. SATr9 ELEMANT 10. MAKiNE TEKNiKERi Aragtrmamtzr yanrtlayan igverenlerden %67.53'n eleman ahmr srrasrnda bazr meslek elemanlannrn kargrlanmastnda herhangi bir griqliikle kargrlagrlmadrSrnv %32.47' si ise eleman ahmr srrasmda bazr meslek elemanlarrnrn kargtlanmasrnda giiqluk gektiklerini belirtmigtir. Kargrlanmasrnda giigluk gekilen ilk on meslek elemam agaf,rda gcisterilmigtir. 1. DOKUMCU 2. MAKiNE TEKNiSYENi 3. KALTPq eLASTiK) 4. KAYNAKCI 5. SATr9 ELEMANT 6. FORKLiFTOPERATORU 7. MAKTNECT (KONFEKSTYON) 8. MAKINE BAKIMCISI 9. MATBAACI IO.CNCTORNACI iggucti Piyasast Aragtrrma Formu uygulanan 502 iqyerinde herhangi bir nedenle bir yrl 6nce igten grkan veya qrkarrlan iqgilerin sayrsr 8534 kigidir. Gelecek I. altr ayhk ddnemde igten qrkanlmasr duguntilen igqi sayrsr 2578, gelecek II. altr ayhk ddnemde igten qrkarrlmasr dtigtiniilen iqqi sayrsr ise 897'dir. Geqen bir yrl 6ncesine gdre igten qtkarmalann azalmasr igverenlerin gelecek iEin olumlu beklentilerini yansrtmaktadrr. 80 ilimizin Ekonomik ve istihdam Durumu 2000 yrlr genel niifus saytmt verilerine gdre Kocaeli'nin nt.ifusu 7,206,085 tir. Qahgma ve Sosyal Guvenlik Bakanh$r 2004 yrh Ocak ayr verilerine gore 346'sr kamu, 8873'ti 6zel olmak i.izere toplam 92,791, arlrr istihdamh igyeri bulunmaktadrr. Bu igyerlcrinde gahgan igqilerin; 19,502 kigisi kamu kurum ve kuruluglannda, 130,083 kigisi ise 6zel sektor igyerlerinde istihdam edilmektedir. Sektorlerin GSYiH'ya katkr paylan itibanyla a$rrhSrn sanayi sektoriinde oldu$u g6riilmektedir. Bunu hizmet ve ingaat sektdrleri takip etmektedir. MESLEK BAROMETRESI T) ARTACAK DENGE AZALACAK MESLEK ADI MESLEK ADI MESLEK ADI MARANGOZ CEVRE MUHENDiSi SATIS ELEMANI MODELCI (A6Ae) BAHCIVAN CNCTORNACI A9CI BANKACI PRESCi BiLGiSAYAR MUHENDiSi H. iLigKiLER ELEMANI ELEKTRONiK TEKNiKERi BiLCJSAYAR OPERATORU TEKNiK RESSAM DOKUMCU ( METAL) BOYACT ( METAL ) MiMAR FORKLiFT OPERATORU DOKTOR MOBiLYACI HOST ELEKTRiK TEKNiKERi MUHASEBECi MAKiNEMONTAJCI ELEKTRiK TEKNiSYENi SEKRETER KALITE KONTROLCU ( KONF.) ELEKTRONIK TEKNiSYENi srHHi TESiSATCT MAKiNECI ( KONFEKSiYON) irrlamr iggisi ENDUSTRi MUHENDiSI YONETiCi KALTPq ( PLASTiK) FIRINCI EKONOMiST GAZALTI KAYNAKCISI GARSON HEMgiRE KURYE GEMi iNgA MUHENDiSi JEoFiziKei MEKANiK TEKNiKERi GUVENLiK GOREVLiSi ZiRAAT MUHENDiSi Urucu KiMYA TEKNiKERI PAZARLAMACI cAM iMALAT igeisi iNgear MUHENDiSi TOPOCRAF FREZECi ig naeriNasr oPERATORU FiziKqi ARGON KAYNAKEISI iglrrnrci JEOLOG DI$ TiCARET ELEMANI KALTPq (METAL) BiYOLOG KAPORTACI BEKCi AGAC igLERiTEKNiKERi KAYNAKqI GIDATEKNiKERi MEKATRONiK TEKNiKERi KiMYA MUHENDiSi iglrrur KiMYA TEKNiSYENi PLASTiK Bi LGISAYAR OCNETI' EN i MUHENDiSi ELEKTROM EKANiK TEKNiKERi KiMYAGER 81 FIZYOTERAPIST DiYETiSYEN uaoneci MAKINE MUHENDISI Ozrl OGnariul oe nErveNi verel igqisi urralunli rrauurNoisi MAKiNE TEKNiSYENi MATBAACI oro rarraincisi oro rlxrnirqi rssvivrci TORNACI vrNe oPTERATORU irugaarrxruircRi igqi seGlrdr igcuvrNliGi uzuaur soeurva vr irlivrr-ENoinur rrrxirsni ( - ) ( ** ) Tekniker, meslek yuksekokullarrnrn ilgili b<rhimlerinden mezun kigilerin kazanmrg olduf,u bir meslek iinvantdtr. Teknisyen ise meslek liselerinden mezun olan kigilere verilen bir meslek iinvanrdrr. Aragtrrma uygulanan 502 igyerinde, ihtiyaq duyulan ve kargrlanmasrnda giiqltik gekilen meslek elemanlan ile Kocaeli Il MtdurhiStin'e ig bulmak amacryla kayrt olmug kigilerin mesleklerinin kargrlagtrrmah analizi sonucunda olugfurulmugfur. Aragttrma uygulanan igyerlerinin onrimtizdeki bir yrl iqin ihtiyag duyacaklarmr belirttikleri meslek gruplarrnrn kurum tarafindan kargrlanabilirligini gOstermektedir. Ancak, Ti.irkiye' de mesleki yeterlilikleri <ilgen ve sertifikalandrran bir sistem hentiz kurulamadr$rndan kurumda kayrt iglemlerinde beyan usulti esas ahnmaktadrr. Bu nedenle igverenin meslek elemanrnda aradrf,r nitelikler ile aynr meslekte kayrt yaptrran igsizlerin niteliklerinin uyugtu$unu belirleyen veri bulunmamaktadrr. 82 EK s. KoCAELI I$GUCU iurivaq Rulriz RAPORUNDA KULLANILAN SoRU FORMU ALINAN BiLGiLER KESiNLiKLE GiZLi TUTULACAKTIR. igveniuiz igiru ain TAAHHUT ANLAMI TAgtMAMAKTADIR T.C gALr$MA VE SOSYAL.GUVENL|K BAKANLIGI TURKIYE !9 KURUMU KocAELiir- nUoUnlUtiU igveniNo:................ conUgue ranini igveniNe 2...t...t2004 DONEMI. eir xiut-ix eiLeiLeni igyerinin Unvanr: Faaliyet Alanr: Adres: Tel: E-Posta: Faks: Baglantr Kurulacak Kigi: pivlsn eeligrt,teleni f - igyeriniz Durumu Gegmig altr ay Geligti Aynr kaldr Daha kotUye gitti tr tr tr Gelecek altr ay Geligecek Aynr Kalacak tr 83 trtr Daha Kdt0ye Gidecek isrixoam eiLciLeni 2- igyerinizde eahgan iggi Sayrsr (Qalrgan saytstnr yaanzve lutfen gelecek igin tahminde bulununuz.) Bir yrl 6nce............ Bu90n.............. Altr ay sonra . ........ Bir yrl sonra................ igcUcU DURUMU 3- Yeni igg0cti (LUtfen sayrsal tahminde bulununuz) Geqen bir yrl iginde 8u90n............ Gelecek 1. altr ay igin......... Gelecek 2.altr ay iQin.................... alrnan 4- oniimuzdeki 1. ve 2. Altr Ayhk D6nemde aylrk 2. altr ayhk adr Kigi Sayrsr Meslek adr ihtiyag Duyacalrnrz Elemanlarr Belirtiniz 1. altr Meslek 5- Kargrlanmasrnda ! sayrsr Giigliik Qektiginiz Meslek Var mr? Evet !Cevabrnrz evet ise 6. soruya geginiz Hayrr Kigi Cevabrnrz hayrr ise T.soruya geEiniz Aradrgrnrz Diger ozellik. 6- Kargrlanmasrnda Gtigli.ik Qektiginiz lggi.ic0 Agrgrnrzr Liitfen Belirtiniz. Meslek adr Kigi Sayrsr Aradrgrnrz Diger Ozellikler 7- Herhangi Bir Nedenle tgten Qrkan/Qrkardr!rnrz veya Qrkarmayr D0gi.indi.igiiniiz Elemanlar Varsa Belirtiniz (LUtfen Sayrsal Tahminde Bulununuz) 1 yrldnce Geleek altr ay iginde Gelecek bir yrliqinde Meslekadr KigiSayrsr Meslekadr KigiSayEr AradtgrnrzoigsrOzellik. Meslekadt KiSiSayrst Meslekadr Kigi SayFr Kigi Sayrsr ............ E.....K.....T.. .................. E,,,,,K.,,,,T,, E.....K.....T.. ,,'.,,,,,'', E,,.,K,,,,,T,,,,,,,.,,,,,,,,,,-- E.....K.....T.. E.....K.....T.. ............ E.....K.....T.. .................. E.....K.....T. E.....K.....T.. E....K.....L. .................. E.....K.....T.. E.,,,,K,,,.,T,. E.....K.....T.. .................. E.....K.....T.. E.....K.....T.. E.....K.....T.. .................. E.....K.....T.. E.....K.....T.. 6- Kargrlanmasrnda GUgl0k Qektiginiz lggiicii Agrgrnrzl Ltitfen Belirtiniz. Meslek adr Kigi Sayrsr ANKETE CEVAP VEREN Ki$iNiN GORU$ vE YoRUMLAR| Aradrgrnrz Diler Ozellikler ADI SOYADI UNVANI YAPAN ADI SOYADI KURUM G6REVLiSiNiN cORUg vE YoRUMLART ilginiz iqin teqekktir ederiz. UNVANI