Dünyada ve Ülkemizde Organik Tarım Faaliyetleri
Transkript
Dünyada ve Ülkemizde Organik Tarım Faaliyetleri
“DÜNYA’DA VE ÜLKEMİZ’DE ORGANİK TARIM FAALİYETLERİ” ARAŞTIRMA RAPORU 2015 NİZİP TİCARET BORSASI ARAŞTIRMA RAPORU DÜNYA’DA VE ÜLKEMİZ’DE ORGANİK TARIM FAALİYETLERİ ORGANİK TARIM NEDİR? Organik Tarım, üretimde sentetik kimyasal üretim girdilerinin kullanımını ortadan kaldıran, bunun yerine ekim nöbeti, ürün artıkları, hayvan gübresi, yeşil gübre ve tarım dışı organik atıklar kullanılan; hastalık, zararlılar ve yabancı ot mücadelesinde biyolojik mücadele yöntemlerinin kullanıldığı, topraktaki organizma faaliyetlerinin ve toprak verimliliğin artırılmasına yönelik bir üretim sistemidir. Organik tarımda hedeflenen, doğal kaynakları koruyarak zararlı ve hastalıklardan arınmış insan ve hayvan gıdası üretmektir. Bir başka tanımla organik tarım,Organik Tarım, sürdürülebilir bir eko-sistem, güvenli gıda, sağlıklı beslenme, sosyal adalet ve hayvanlar için de daha iyi çevresel yaşam şartları ile sonuçlanan bir süreçler dizisine dayalı, bütünsel bir sistem yaklaşımıdır. Bu nedenle, organik üretim sadece belirli girdileri kapsayan veya dışlayan bir üretim sistemi olmanın ötesini ifade eder. Organik tarımda, sentetik zirai ilaçlar ve gübreler ve tüm sentetik koruyucuların, genetik değişime uğratılmış organizmaların (GDO) ve ışınlama yöntemlerinin kullanımı yasaklanmıştır. Organik tarım standartlarına uygunluk, hileli uygulamalara karşı tüketiciyi korumak da dahil olmak üzere, denetim ve sertifikalama yoluyla güvence altına alınmaktadır. Organik Üretim; eko-sistemde hatalı uygulamalar sonucu kaybolan doğal dengeyi korumaya yönelik, üretimde miktar artışını değil ürünün kalitesinin yükseltilmesini hedefleyen, insana ve çevreye dost, bitkisel ve hayvansal üretimi birlikte içeren kapalı sistem bir üretim şeklidir. Organik Ürün; sözleşmeli çiftçi uygulamasıyla ve üretimden tüketime kadar her aşamada kontrollü olarak yetiştirilmiş ve sertifikalandırılmış ürünlerdir. Yani, organik tarımın esaslarına uyularak kontrol edilip sertifikalandırılarak üretilmiş, hasat edilmiş, işlenmiş, depolanmış, ambalajlanmış ve nakledilmiş ürünler yani sağlık için güvenli ürünlerdir. 2 DÜNYA'DA ORGANİK TARIM UYGULAMALARI 1970'li yılların başlarında insanlar sentetik kimyasalların ve gübrelerin olumsuz etkilerini kendilerinde ve çevrelerindeki doğa üzerinde gözlemlemeye başladıkça, her ülkede organik tarım içerisinde bağımsız çalışmalar ortaya çıkmıştır. 1974 yılında ise tüm dünyadaki organik tarım hareketlerini bir çatı altında toplamak ve düzenlemek amacıyla Uluslararası Organik Tarım Hareketleri Federasyonu (IFOAM) teşkilatı kurulmuştur. Bu organizasyon sayesinde tüm gelişmeler, üyeleri tarafından takip edilebilmekte ve çiftçilere aktarılmaktadır. Dünya'da Organik Tarım, toplam 130 ülkede ve 31.8 milyon ha. tarım alanında, 19.7 milyon ha. orman alanında üretilmekte ve 623.174 işletmede organik üretim yapılmaktadır. Dünya'da organik tarımsal ürünler üretimi çoğunlukla gelişmekte olan ülkelerce yapılmakta ve dış satıma sunulmaktadır. Gelişmiş ülkeler ise dış alımcı konumunda bulunmaktadırlar. Dolayısıyla Türkiye için organik ürünler pazarındaki rakip ülkeler gelişmekte olan ülkeler, hedef pazarlar ise gelişmiş ülkeler olmaktadır. Kıtalara Göre Organik Tarım ve Doğal Toplama Alanları 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Kuzey Amerika Asya Avrupa Afrika 3 Güney Amerika Okyanusya Organik pazarlar bakımından dünyadaki önemli ülkelerden bir diğeri de Avustralya'dır. Avustralya'da tüketiciler yeşil gıdaların daha temiz olduklarına inanmaktadırlar. Organik Tarım Hareketleri Federasyonu, organik üretime başlama maliyeti ve dönüşüm masrafları nedeniyle üretimi teşvik edici önlemler almaktadır. Önemli organik ürünler arasında; hayvansal ürünler, yoğurt, lahana türü sebzeler ile yünlü mamuller bulunmaktadır. Organik gıda pazarının yıllık büyüme oranı %25' dir ve önümüzdeki beş yıl içinde organik tarım üretimini %50'ye çıkartmayı hedeflemektedir. Dünayada Organik Olarak En Çok Üretimi Yapılan Türler 30 25 20 15 10 5 0 Kahve Zeytin Sert Kabuklu Kakao Üzüm Diğer ABD 'de 0-2, Almanya 'da 2-6 yaş grubu çocuk mamalarının üretiminde tarım ilaçlarının (pestisid ) minumum seviyelerde kullanılmasının temini için yasaların çıkması, AB ülkelerinde 0-5 yaş grubu için benzer kararlar alınması ile organik ürünlerin bebek mamalarında kullanılmasını ön plana çıkarmıştır. Migros ve Carrefour gibi uluslararası firmalar organik ürün satışı için stadlar açmakta ; Hipp, Nestle ve Danone gibi firmalar organik bebek maması üretmekte ; Swissair havayolları ise bazı uçuşlarda organik mönü sunmaktadır. 4 Dünya Organik Tarım Haritası DÜNYA'DA ORGANİK ÜRÜN ÜRETİCİSİ OLAN ÜLKELER VE ÜRETİLEN ORGANİK ÜRÜNLER I. Bitkisel Ürünler Ülkeler Sebzeler,Kökler, Yumrular ABD ve AB ülkeleri(patates, domates, havuç, soğan); İsrail, Arjantin, Mısır; Brezilya(sebze), Şili, Kosta Rika, Gana, Hindistan, Meksika, Polonya, Tunus, Türkiye, Uganda, Uruguay . Baklagiller ABD(kuru fasulye), Arjantin, Brezilya, Mısır, Honduras, Hindistan, Meksika, Nikaragua, Peru, Türkiye(mercimek,nohut), Mısır (bezelye), AB ülkeleri(bezelye, mercimek, barbunya, beyaz kuru fasulye, nohut). Baharatlar ve tıbbi Mısır, Hindistan, Malavi, Tanzanya, Arjantin, Brezilya, Çin, Kolombiya, Korsika, Guatemala, bitkiler 5 Endonezya, Jameika, Meksika, Fas, Nikaragua, Papua Yine Gine, Filipinler, Sri Lanka, Togo, Tunus, Türkiye, Uganda, Zimbabwe, AB ülkeleri(adaçayı, lavanta, maydonoz), Komor adaları(vanilya), Kosta Rika, Guetamala, Endonezya, Madagaskar, Meksika, Paua Yeni Gine, Tongo, Uganda. Yaş meyveler ABD, AB ülkeleri, İsrail, Avustralya, Şili,Arjantin, Akdeniz Ülkeleri, Afrika, Dominik Cumhuriyeti(muz), Latin Amerika ve Karaibler(muz,mango), Şili, İtalya, Yeni Zelanda; Macaristan ve Arjantin(üzümsü meyveler), Brezilya, Burkino Faso, Fas, Kameron, Filipinler, Gana, Guatemala, Haiti, Hondorus,Güney Afrika, Sri Lanka, Tanzanya, Senegal, Sudan, Uganda, Zimbabwe, Kanada, Şili, Meksika, Hindistan, Sudan , Togo, Tunus, Türkiye, Venezuella. Kuru meyveler Türkiye, ABD,Kaliforniya(kuru üzüm), Akdeniz ülkeleri, Cezayir (mısır),İsrail (hurma), Latin Amerika, Arjantin, Kolombiya, Kosta Rika, Togo, Tunus, Fas, Uganda, Sri Lanka, Hindistan, Polonya , Macaristan. Sert kabuklu meyveler Türkiye, ABD(badem), İtalya ve İspanya( badem,fındık), Fransa(ceviz), Latin Amerika(ceviz), Brezilya, Arjantin(yer fıstığı), Gana, El Salvadaor, Guatemala, Honduras, İsrail(yer fıstığı), Meksika, Madagaskar, Hindistan (yer fıstığı), Brezilya, Çin, Kolombiya. Kakao, kahve, çay (Kahve)Meksika, Bolivya, Brezilya, Kolombiya, Kosta Rika, Dominik, Etiyopya, Guatemela, Haiti, Honduras, Hindistan, Madagashar, Malavi, Nikaragua, Papua Yeni Gine, Peru, Filipinler, Sri Lanka, Togo, Trinidad Tobago, Uganda, Hawaii, Venezuella(Çay) Hindistan, Sri Lanka, Tanzanya, Arjantin, Brezilya, Çin(yeşil çay), Kosta Rika, Mısır, Japonya, Nepal(yeşil çay), Papua Yeni Gine(Kakao) Bolivya, Beliza Adası, Brezilya, Kosta Rika, Dominik, Gabon, Guatemela, Gana, Honduras, Fildişi Sahilleri, Madagaskar, Meksika, 6 Nikaragua, Panama, Papua Yeni Gine, Togo. Hububat (Hububat)AB ülkeleri, ABD, Kanada, Avustralya, Arjantin, Brezilya, Çin, Çek Cumhuriyeti, Mısır, Macaristan, Polonya, Rusya Federasyonu, Slovakya, Türkiye, Bolivya, Meksika, Brezilya, Peru (Pirinç) Çin, Hindistan, Endonezya, Myanmar, Pakistan, Filipinler, Sri Lanka, Tayland, , Kanada, Birleşik Devletler, Fransa, İtalya, İspanya, Kosta Rika, Guyana, Surinam, Uruguay Yağlı tohumlar (Yağlı tohumlar) AB ülkeleri, Kuzey Amerika, (Hindistan cevizi) Kosta Rika,Kolombiya, Dominik, Honduras, Hindistan, Madagaskar, Sri Lanka(Keten tohumu) Rusya Federasyonu(Zeytin) Akdeniz ülkeleri, Arjantin (Kabak çekirdeği)Çin, Macaristan, Meksika(Aspir tohumu) Kanada, Arjantin, Paraguay(Susam tohumu)Bolivya, Brezilya, Burkini Faso,Çin,ElSalvadorGambiya,Guatemala, Hindistan, Malavi, Meksika, Nikaragua, Paraguay,Sri Lanka, Sudan, Türkiye, Uganda (Soya fasulyesi) ABD, Arjantin, Avusturya, Fransa, Bolivya, Brezilya, Çin, Hırvatistan, Paraguay, Uganda, Uruguay, Zimbabwe, AB ülkeleri(Ayçiçeği Çekirdeği) Macaristan, ABD, Arjantin, Çin, Hırvatistan, Fransa, Paraguay, Uganda, Uruguay . II. Hayvansal Ürünler Et, süt ürünleri, yumurta Bal (Et) ABD, AB ülkeleri, Arjantin, Uruguay, Yeni Zelanda(Süt ve süt ürünleri)ABD, AB ülkeleri, Avusturya, Belçika, Danimarka, Fransa, Almanya, İsveç, İsviçre, Hollanda, İngiltere, Arjantin Mısır(Peynir), Türkiye(Süt) Meksika, Arjantin, Bolivya, Brezilya, Çin, Kolombiya, Kosta Rika, Dominik, Mısır, El Salvador, Guatemala, Haiti, Madagaskar, Türkiye, 7 Uganda, Tanzanya, Uganda, Uruguay, Zambiya. Balık İrlanda, Norveç(somon balığı), ABD, Brezilya, Hollanda, İngiltere(kab. su ürünl.) . III. İşlenmiş Ürünler Bitkisel yağlar Arjantin(zeytinyağı-ayçiçek yağı), Arjantin ve Benin(palm yağı) Bolivya, Brezilya(palm yağı ve palm çekirdeği yağı), Çin, Kolombiya(palm yağı), Madagaskar, Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti . Şeker ve şekerli mamuller (Şeker kamışından üretilen şeker)Arjantin, Brezilya, Kolombiya, Kosta Rika, Küba, Dominik, Guadelupe, Hindistan,Madagaskar, Mauritius, Meksika, Belçika, Paraguay, Myanmar, Filipinler, Reunion, Güney Afrika Cumhuriyeti, Sri Lanka,(Pancardan üretilen şeker) AB ülkeleri(Agav bitkisi suyu) Meksika(Tahıl bazlı tatlandırıcılar) Belçika (Turunçgil bazlı tatlandırıcılar) İtalya (Akcaağaç şurubu) Kanada(Hurma şurubu) Orta Doğu(Elma ve armut suyu) AB ülkeleri ve ABD(Stevia rebaudiana bitkisi) Paraguay ve Brezilya. İşlenmiş sebzeler ABD ve AB ülkeleri (domates), Avustralya, Kosta Rika, Türkiye, Tanzanya, (Kurutulmuş sebzeler)Arjantin, Almanya, Macaristan, Hollanda(Dondurulmuş sebzeler) Belçika, Danimarka, Almanya, İsviçre. İşlenmiş meyveler Arjantin, AB ülkeleri, Sri Lanka, ABD, Türkiye, Brezilya ve Porto Riko(muz püresi), Bolivya, Dominik, Honduras(meyve suyu, pulp, konsantre), Macaristan, Çin, Hindistan, İsrail, Madagaskar, Meksika, Papua Yeni Gine, Portoriko. Alkollü içkiler (Şarap) Fransa, Almanya, Yunanistan, İtalya, Portekiz, Romanya, İspanya, (Şampanya) Fransa, 8 Almanya, İtalya(Bira) Belçika, Fransa, Danimarka, Almanya, Hollanda, İsviçre(Rom) Küba, Kosta Rika, Nikaragua (Grappa), İtalya(Kanyak) Fransa (Viski) İskoçya. Gıda katkı maddeleri Tropikal Amerikan ağacı, Bixa orellana tohumundan elde elden gıda renklendiricisi , annatto, Afrika ülkeleri ve tropikal Amerikada üretilir. Guar baklagilinden elde edilen Guar zamkı ve keçiboynuzu kazeini, Akasya tohumu ağacından elde edilen keçiboynuzu zamkı Malavi, Akdeniz Havzası, Doğu Afrika, Asya'da üretilir. Kahverengi deniz yosunundan elde edilen alginat lifi, Kırmızı deniz yosunundan elde edilen İrlanda yosunu(carrageenin) de kullanılır. AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİNDE ORGANİK TARIM UYGULAMALARI Avrupa Birliği 24 Haziran 1991 tarihli ve 2092/91 sayılı ilk organik tarım yönetmeliğini kabul etmiştir. Kabulünün üzerinden geçen yıllar boyunca pek çok değişiklikle zenginleşen bu yönetmelik AB'nin tarımsal ürünlerin organik üretimleri konusunda en önemli hukukî aracıdır. Gerek AB ülkeleri içinde yapılan organik tarım ve hayvancılığın gerekse üçüncü ülkelerden ithal edilebilecek organik ürünlerin tarifleri bu yönetmelikle yapılmaktadır. Yönetmelik sonrasında AB ülkelerinde organik tarım ve organik ürün tüketimi konularında kayda değer bir gelişme kaydedilmiştir. Organik tarım yapılan ve organik tarıma hazırlık için geçiş dönemine girmiş olan arazi yüzölçümü 1991'den bu yana 10 kat artmış ve AB (2003 sonu itibariyle) 5.5 milyon hektar ve 143.000 işletmeyle Avustralya ve Latin Amerika'dan sonra dünyada en fazla organik tarım yapılan bölge olmuştur. Organik ürünler pazarında ise yıllık 25 9 milyar dolar civarındaki pazarın yarısı AB'de. Ürünler yakın zamana kadar organik ürün satılan pazarlarda ve özel ihtisas dükkanlarında satılıyorken artık süper marketlerde bulunuyor. 18 Ekim 2004'te kabul edilen Ekolojik Beslenme ve Tarımda Avrupa Eylem Planı (EAPOFF) ve 1 Ocak 2005'te yürürlüğü girmiş bulunan OTP reformu ile birlikte organik tarım artık AB'nin tarım gündeminin en tepesinde yer almaktadır. OTP reformu çerçevesinde, İşletmeye Tek Ödeme (Single Farm Payment) adı altında, ne ürün ne de üreticiye dönük ve yalnızca ekoşartlılık (eco-conditionnality) ilkesiyle belirlenecek olan yeni destek politikası çok anlamlı. Ekoşartlılık çevre koruması, gıda güvenliği, hayvan ve bitki sağlığı, ekilebilir alanların çevre ve tarımsal anlamda sağlıklı muhafaza edilmesi temelinde şekillenmektedir. OTP reformu ayrıca çevre koruması, hayvan ve bitki sağlığına dönük kırsal kalkınma politikasını öne çıkarmaktadır. Avrupa Eylem Planı ise 2005 yıllı itibari ile uygulanmaya başlanmıştır. Ön görülen eylemler 4 ana hedefe yöneliktir: Tüketiciyi bilgilendirmek ve bilinçlendirmek, federal (OTP) ve ulusal destek politikalarının etkinliğini artırmak, organik tarım konusunda Ar-Ge çalışmalarına hız vermek, üretim normları ve ithalat koşulları ile teftiş koşullarını güçlendirmek. AB'nin organik tarıma malî destekleri ise 2000-2006 döneminde, AB çiftçisine yılda 3.7 milyar avro destek öngörülmektedir. AB' nin destek mekanizmaları 1999 yılında Komisyon tarafından çıkarılan 1257 sayılı tüzükle belirlenmiştir. Bazı üye devletler organik üretim yapan çiftçilere ulusal ya da bölgesel bazda destekler de sağlamaktadır. Örneğin; İngiltere'de tarım-çevre konuları için ayrılan tarımsal desteklere ilişkin genel bütçeden 9.9 milyon Euro'luk bir pay organik tarıma ayrılmıştır. İngiltere Tarım, Orman ve Balıkçılık Bakanlığı tarafından uygulanan " Organik Tarım Projesi" kapsamında çiftçilere geçiş döneminde birim alan başına (ha) 5 yıllık süre için ödeme yapılmaktadır. Diğer ülkelerde de direk ve prim ödemelerinin yanısıra; tohumda geri ödeme, tüketiciyi bilgilendirme kampanyaları, eğitim, çeşitli reklamlar ve pazarlamaya yönelik destekleme programları da görülmektedir. 2000 yılında, Almanya'da organik tarıma geçiş yardımı ortalama olarak 180 Avro dur. Bu rakam Finlandiya da 440 Avro, isviçre 1250 Avro'dur. AB' ye yeni üye olan ülkelerden Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Polonya, Slovakya ve Slovenya'da organik üretim yapan çiftçilere yönelik destekleme programları görülmektedir. 10 AB’de Toplam Organik Alanı (Ha) Ve İşletme Sayısında (Adet) Başlıca Ülkelerin Payı (%) Ülkeler Alan % İşletme % Almanya Avusturya Fransa İngiltere İspanya İsveç İtalya Genel Toplam 13,84 6,76 9,38 12,67 9,66 9,42 26,37 3,944953 Ha 9,17 13,22 6,67 2,30 9,64 10,32 35,84 138919 Adet TÜRKİYE'DE ORGANİK TARIM UYGULAMALARI Türkiye'de Organik Tarım uygulamaları, 1985 yılında Avrupa ithalatçılarının talebi doğrultusunda organik İzmir üzümü (sultana) yetiştiriciliği ile başlamış ve daha sonra organik incir ve kayısı üretimine geçilmiştir. Organik ürünlerin üretimi, ürün çeşidinin yetiştiği bölgeye göre değişmekle birlikte, Ege Bölgesi başta olmak üzere Akdeniz Bölgesi, Karadeniz, İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde yaygın olarak yapmaktadırlar. Türkiye′deki organik ürünler, tahıllar, kurutulmuş meyveler, taze veya işlenmiş sebze ve meyveler, baklagiller, fındık, baharatlar, aromatik bitkiler, çay ve bitkisel çaylar, yumurta, endüstri bitkileri ve çeşitli işlenmiş ürünlerden oluşmaktadır. İşlenmiş ürünlerin bazıları, zeytinyağı, bal, süt, dondurulmuş sebze ve meyveler ile konsantre meyve sularıdır. Türkiye’de Yıllara Bağlı Üretici Sayıları 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 2009 2010 2011 2012 11 2013 2014 TÜRKİYE' DE ORGANİK ÜRETİM ALANLARININ DAĞILIMI (Ha.) Türkiye' de, 2005 yılı için üretici sayısı, 9.427 ; üretim alanı, 175.073 ha.; üretim miktarı, 289.082 ton; ürün çeşidi 200 adet ham ürün 300 adet işlenmiş üründür. Ülkemiz daha az kirlenmiş topraklara sahip olması nedeniyle, organik tarımsal üretim açısından önemli üstünlüklere sahip olmasına rağmen dünya pazarlarında da düşük paya sahiptir. Organik ürünlerin iç pazarda pazarlanması, süpermarketlerde, hipermarketlerde ve perakende satış mağazalarında (doğal ürün ve organik ürün dükkanlarında) ayrı bölümlerdeki raflarda olmaktadır. Son yıllarda iç pazarda organik ürün payı artmasına rağmen bu oran % 1-2' dir. ORGANİK ÜRÜNLER VE ÜRETİLDİKLERİ ÜLKELER Ürün Adı Bitkisel Ürünler Dünya'da Üretilen Organik Tarım Ürünleri İşlenmiş Ürünler Türkiye'de Üretilen Organik Tarım Ürünleri Yaş meyve ve sebzeler Kuru ve sert kabuklu meyveler Hububatlar Bakliyatlar Yağlı tohumlar Baharatlar Tıbbi ve aromatik bitkiler Dondurulmuş gıdalar Zeytinyağı 12 Yaş meyve ve sebzeler Kuru ve sert kabuklu meyveler Bakliyatlar Hububatlar Yağlı tohumlar Baharatlar Tıbbi ve aromatik bitkiler Dondurulmuş gıdalar Zeytinyağı Ekmek Hayvansal Ürünler İçecekler Şarap Çorbalar Şeker ve şekerli ürünler Un ve unlu mamuller Bebek mamaları Diyet ürünleri Gıda katkı maddeleri Soslar Süt Yumurta Su ürünleri Yağlar Et ürünleri Bal Peynir Bira, şarap, meyve suları Kahve, çay Diğer alkollü ve alkolsüz içecekler 13 Un ve unlu mamuller Şarap Süt Yumurta Yağlar Bal Meyve suları Gül suyu Gülyağı Reçeller GAP BÖLGESİNDE ORGANİK TARIM Ülkemizin tarımsal arazi potansiyelinin önemi açısından GAP Bölgesi çok önemlidir. GAP Bölgesi'nin organik tarım alanlarına bakıldığında bir çok havzada yıllardır zirai olarak işlenmemiş veya hiçbir kimyasal gübre, zirai ilaç, hormon gibi maddeleri kullanılmamış alanlar bulunmaktadır. Tarımın ilk yapıldığı bölge olan ve Yukarı Mezopotamya (altın hilal ) olarak adlandırılan bölge, bereketli toprakları, bol su alanları ve uygun iklim koşulları bakımından bir çok ürünün yılın mevsimlerine göre üretilebildiği havzalar topluluğundan oluşmaktadır. Bölgenin özellikle "Verimli Ay" olarak isimlendirilen ve içinden "İpek Yolu" geçen Gaziantep, Diyarbakır ve Mardin illeri arasında kalan bölümü, kuzeydoğu ve doğudaki arazilere göre daha yumuşak bir topografyaya sahiptir. Hatay'ın Samandağı ilçesinden başlayıp Şırnak'a kadar uzanan 877 kilometrelik Suriye sınırında toplam 3.5 milyon dekar (30 bin 600 hektar)verimli alan mayın tarlası olarak ayrılmış durumdadır. Bu arazilerin çoğunluğu GAP Bölgesi illerinin sınırları içerisindedir. 31.01.2005 tarih ve 2005/8450 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile mayınlı alanların temizlenmesi ile ilgili ihale işlerinin yapılması işi Maliye Bakanlığı'na verilmiştir. Gerekli güvenlik kuşağı oluşturulduktan sonra, Suriye sınırı boyunca mayınlı alanların temizlenmesi ile oluşturulacak bu kuşak, organik tarım için uygun alanlardır. Bu kuşağın mayınlardan temizlenip ülkemizin tarımsal üretimine katılması önemlidir. 14 GAP Bölgesindeki organik tarım için temiz olarak kabul edilebilecek havzalar bulunmaktadır: Diyarbakır ili Kuzey kuşağı olan dağlık bölge, Siirt ili Doğu ve Kuzey Doğu kuşağı, Batısı ile Güneyi, Şırnak ili Doğu, Kuzeydoğu kuşağı, güney kuşağı (sınır bölgesi mayınlı saha) Mardin ili Kuzey kuşağı Savur, Midyat, Kızıltepe kuzey kuşağı, Suriye sınır kuşağı (mayınlı saha), Şanlıurfa Karacadağ doğu kuşağı, Suriye sınırı güney kuşağı (mayınlı saha), Halfeti ve Birecik dağlık kesimleri ve su boyları, Adıyaman ili Nemrut Dağı çevresi, Baraj gölü çevresi, Gaziantep Suriye sınırı güney kuşağı (mayınlı saha), Nizip ilçesi kuzey doğu kesimi, Kilis ili Suriye sınırı güney kuşağı (mayınlı saha) GAP Bölgesindeki 7.525.600 hektar alan olan arazi parçasının, I., II., III. sınıf olarak bilinen arazilerin yaklaşık 2.476.533 hektarı tarıma elverişli alan, GAP'ın % 33.2 olarak bilinmektedir. IV. Sınıf tarım arazisi olarak kabul edilen 694.263 hektar araziyle birlikte GAP'ın % 42.3'ü tarıma elverişli olarak görülmektedir. Seçilebilecek havzaların toprak nitelikleri açısından dağılımlarına bakılacak olursa, bölge Karacadağ volkan kütlesi ile ayrılan, doğuda kalan kesimi, kuzeyden ve doğudan Toros yaylası, 15 batıdan Karacadağ ve güneyden Mardin eşiği adı verilen bir sırtla çevrilidir. İpek yolunun içinden geçtiği alan Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır ve Mardin çevresi kuzeyde kalan arazilere göre daha yumuşak bir topografyaya sahiptir. Bölgede iklim, topografya ve ana madde farklılıkları nedeniyle çeşitli büyüklükteki toprak gurupları mevcuttur. Bölge topraklarını %37'si kırmızımsı kahverengi, %28'i kahverengi orman, %12'si bazaltik, ve %11'i kahverengi toprak grupları oluşturmaktadır. Fırsatlar Parçalı toprak yapısının birleştirilmesine olanak sağladığı için, Biyoçeşitliliği ve yerel çeşitleri koruduğu için, Toprak yapısındaki bozulmaları ve artan erozyon tehlikesini önlediği için, Üretim planlaması yapılmasını önerdiği için, Sağlıksız tohum, fide ve fidan kullanımına son verdiği için, Üretimde kaliteyi ön plana çıkarttığı verimliliği daha sonra önerdiği için, Sözleşmeli çiftçi uygulaması ile çiftçinin pazar sorununu çözdüğü için, İnsan, bitki ve hayvan sağlığındaki olumsuz gelişmeler görülmesini önlediği için, Tarımsal üretimde yoğun kimyasal kullanımını önlediği için, Üretim artışına karşın ürün kalitesinde bozulmalar olması, Doğadaki yararlı türlerin yok olması ve zararlıların çoğalmasını önlediği için, Enerjiyi tasarruflu kullandığı için, Yer altı suları ve çevre kirlenmesini önleyen doğa dostu bir uygulama olduğu için, Eko-köy uygulamaları ile insanlara yeni seçenekler yarattığı için. 16 Noksanlıklar Üretici yönlendirmesindeki noksanlıklar, Yetersiz üretici bilinci, Yetersiz biyoteknoloji, Yetersiz yetişmiş eleman kullanımı, Dünya'daki ileri teknik uygulamaların izlenememesi, Kimyasal girdi kullanımını teşvik eden teknolojilerin gelişimidir. Avantajlar Gelişmiş ülkelerde yaşanan olumsuzlukları görme şansına sahip olmak, Gelişmiş ülkelere göre daha az kimyasal girdi kullanılmış daha temiz topraklara sahip olmak, Tarımsal ürünlerde tüketimin büyük çoğunluğunu iç üretimle karşılama şansına sahip olmak, Uzun yıllar boyunca geleneksel üretim yapısının sürdürülmesidir. 17 Öneriler Organik tarım ürünlerinin üretim ve pazarlama faaliyetlerini birbirinden ayrı ve bağımsız olarak düşünmek mümkün değildir. Üretim faaliyetlerini pazarlama yönlendirmelidir. Yani pazardan elde edilen bilgiler doğrultusunda üretim yapılmalıdır. Çiftçinin eğitilmesi, tüketicinin bilinçlendirilmesi ve yeterli tanıtımın da yapılması ile birlikte organik ürün üretiminin ve tüketiminin artması sağlanmalıdır. Organik ürünlerin güvenilirliliğinin ortaya konması ve bunun tüketiciye en etkin şekilde anlatılması ile yurt içi tüketim artacaktır. Bu konuda medya kuruluşları başta olmak üzere, sivil toplum örgütleri, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına büyük görev düşmektedir. Kurumlar bu konularda koordineli olarak çalışmalıdırlar. Güvenilir ve ayrıntılı bir veri tabanı oluşturulmalı ve bu veri tabanına geniş kitlelerin kolay ulaşımı sağlanmalıdır. Türkiye genelinde ve bölgesel olarak organik ürün haritası çıkarılarak organik üretim planları yapılmalıdır. Bu açıdan baktığımızda GAP bölgesi bir bütün olarak havza şeklinde değerlendirilebilir. Organik tarıma uygun olarak belirlenen bu havzalar yasal düzenlemeler ile koruma altına alınmalı ve kirletilmemelidir. Bu kapsamda bölgede organik tarım sektörünün sağlıklı gelişebilmesi için bu çalışmada kümelenme metodolojisi kullanılarak saptanan eksikliklerin giderilmesi ve önerilerin gerçekleştirilmesi büyük fayda sağlayacaktır. Ülkemizdeki organik tarım işletmelerinin çoğunlukla küçük ölçekli işletmeler olduğu dikkate alınırsa, ulusal ve uluslararası pazarlarda büyük şirketlerle 18 rekabet edebilmeleri için interneti ve dolayısıyla e-ticareti etkin olarak kullanmalıdırlar. Organik tarım konusunda, iklimi ve toprak yapısı itibarı ile GAP Bölgesi oldukça ciddi bir potansiyel taşımaktadır. Henüz sınırlı sayıda üretici organik üretime başlamış olsa da bu alanda bölgede hızlı bir yatırım ve üretim artışı mümkün görünmektedir. GAP Organik Tarım Konseyi Kurulmalıdır. Belediyeler, İl Özel İdareleri, Tarım İl Müdürlükleri, GAP BKİ, Tarımsal Araştırma Enstitüleri, GAP-GİDEM, İşadamları ve Organik Tarım Konusundaki sivil toplum örgütleri, Harran ve Dicle Üniversiteleri ve Ceylanpınar Devlet Üretme Çiftliği gibi organik tarım konusunda etkili olabilecek taraflardan oluşan bir konsey kurulmalıdır. Bu konsey GAP organik tarım sektörünün küresel rekabet yarışında yer alabilmesi için strateji oluşturulması ve bu stratejilerin uygulanmasında liderlik etmelidir. Bölgeye organik tarım yatırımları için gerekli finansman imkanları yaratılmalı ve cazip kılınmalıdır. GAP organik tarım yatırımları taşıdıkları potansiyel itibarı ile karlı yatırımlar olacaklardır. Yatırımcılar ve girişim sermayesinin bölgeye ilgileri çekilerek yeni fonların organik tarım sektörüne akması sağlanmalıdır. Organik tarım konusunda bölgeye danışmanlık desteği sağlanmalıdır. Pazarlama şirketlerinin bölgeye yatırım yapması sağlanmalıdır. Organik ürünlerin bölgeden dış pazarlara satılması konusunda eksiklikler giderilmelidir. GAP bölgesi organik tarımda temel avantajlarını kullanmalıdır. Gerek çok geniş ve verimli topraklara sahip olması, gerekse GAP projesi ile birlikte sulama konusundaki imkanların artması ve diğer yandan da tarıma son derece elverişli iklim ve güneş alternatiflerini içermesi, GAP?a organik tarım üretimi bakımından son derece önemli temel avantajlar sağlamaktadır. Bu avantajlara dayanılarak organik tarıma yönelik üretim konusunda gerekli girişimlerin yapılmalıdır. 19 Tüketiciler bilinçlendirilmelidir. Başta bölge halkı olmak üzere ülke halkı bilinçlendirilmeli ve bölgede eğitici reklamlar, TV programları, kampanyalar, bilgilendirme toplantıları, fuarlar düzenlenmelidir. Çiftçi eğitilmelidir. Organik tarıma geçiş sürecindeki maliyetler dikkate alınmalıdır. Sebzeler gibi tek yıllık bitkilerde geleneksel üretimden organik üretime geçiş süresi 2 yıl, meyve ağaçları gibi çok yıllık bitkilerde bu süre 3 yıldır. Organik tarıma yönelen üreticilere, bu üretim sürecine geçiş dönemindeki olası maliyetler önceden anlatılmalıdır. Orta vadede gelecek verim artışı ile verilen fiyatların bu kayıpların telafi etme şansı olacağını da bilmelidirler. Bölgede organik hayvancılık teşvik edilmelidir. Organik tarımın yapılabilmesi için "Ekim Nöbeti" yapılması gerekmektedir. Bu bağlamda, alternatif ürün olarak yem bitkileri en uygun bitki olarak tavsiye edilmektedir. Hayvancılıkta "yem maliyeti" toplam maliyetlerin %70'ini oluşturmaktadır, dolayısıyla, organik tarım uygulaması sonucunda yem bitkilerinden elde edilen ürünler organik yem yapımında kullanılacak ve bu paralelde bölgenin organik hayvancılığı da gelişmiş olacaktır. Organik tarım ve hayvancılık arasında çok yüksek derecede sinerjik bir ilişki vardır. Bu bağlamda, tarımsal üretimin iki temel unsurundan biri olarak hayvansal üretimin ekolojik dengeyi koruyacak ve biyolojik gelişmeyi sağlayacak şekilde yürütülmesi, hem organik tarımın devamlılığının sağlanması hem de bu sektörün korunması açısından son derece önemlidir. Markalaşma çalışmaları yapılmalıdır. Gerek GAP'ın bölge olarak ve gerekse bölgedeki organik tarım üretici firmaların yurtiçinde ve yurtdışında organik tarım markası oluşturma çalışmaları yapmaları gerekmektedir. Markalaşma süreci üretimden maksimum kar marjını elde edebilmek için mutlaka yapılması gereken bir süreçtir. Kullanılmayan alanlar ve mayınlı bölgeler organik tarım alanı olarak değerlendirilmelidir. Bu alanlar için bir master plan yapılarak organik tarıma geçilmelidir. Yaklaşık yarım asırdır işlenmemiş olarak bekleyen bu topraklar stratejik ve organik tarım için ideal alanlardır. Kaynaklar : Organik Ürün Üreticileri ve Sanayicileri Derneği: orguder.org.tr Türkiye’de Organik Tarım (Eto Derneği): eto.org.tr 20