Üniversite Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları
Transkript
Üniversite Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları
Üniversite Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları* Nesrin İLHAN **, Makbule BATMAZ ***, Latife Utaş AKHAN** ÖZET Amaç: Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı olarak gerçekleştirildi. Yöntem: Araştırmanın evrenini; İstanbul’ da bir vakıf üniversitesinin Hemşirelik Yüksekokulu, Fen Edebiyat Fakültesi, Konservatuar, Mimarlık Fakültesi, İşletme Fakültesi ve Bilgisayar Mühendisliği bölümünde okuyan öğrenciler(N=1337), örneklemi ise bu öğrencilerden basit rastgele örneklem seçim yöntemiyle seçilen 268 öğrenci oluşturdu. Verilerin toplanmasında, literatür bilgileri doğrultusunda geliştirilen 21 sorudan oluşan anket formu ile birlikte Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği (SYBDÖ) kullanıldı. Veriler bilgisayar ortamında yüzdelik, Anova ve student t testi kullanılarak değerlendirildi. Bulgular: Araştırma sonucunda; kız öğrencilerin sağlık sorumluluğu alt grubu puan ortalaması, erkeklere göre, hemşirelik bölümünde okuyan öğrencilerin sağlık sorumluluğu ve beslenme alt grubu puan ortalaması diğer bölümlere göre, 4. sınıf öğrencilerinin SYBDÖ puan ortalaması diğer sınıflara göre, evli olanların kendini gerçekleştirme ve beslenme alt grubu puan ortalaması, bekarlara göre, ekonomik durumu çok iyi olanların SYBDÖ puan ortalaması, ekonomik durumu orta ve iyi olanlara göre istatistiksel açıdan anlamlı derecede yüksek bulundu (p<0,05). Sonuç: Araştırma sonucunda; ekonomik durum, eğitim süresi, medeni durum gibi bazı faktörlerin üniversite öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını olumlu yönde etkilediği görüldü. Anahtar Sözcükler: Üniversite öğrencisi, sağlıklı yaşam biçimi davranışları, yaşam biçimi. ABSTRACT Healthy Lifestyle Behaviors of University Students Objectives: This research was performed to determine healthy lifestyle behaviors of university students as a descriptive study. Methods: The universe of this research was constituted by the students (N=1337) of a foundation university from School of Nursing, Science-Literature Faculty, Conservatoire, Architecture Faculty, Faculty of Business Administration and Computer Engineering in İstanbul and the samples of the research was constituted by 268 of these students who were selected by random method. Questionnaire consisting of 21 questions developed at the direction of literature information in conjunction with Health Promotion Life Style Profile (HPLP) was used for collecting data. The data were assessed in computer with the percentage, Anova and student t tests. * Bu araştırma 23-26 Ekim 2007’de Denizli’de II. Ulusal Halk Sağlığı Kongresinde Poster Bildiri olarak sunulmuştur. **Öğretim Görevlisi, Haliç Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu ***Yard.Doç.Dr., Haliç Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Üniversite Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçim …. 35 Results: As a result of the research, the average sub-group point of the female students’ health responsibility to the males, the nursing students’ average sub-group point of health responsibility and nourishment to the other departments, the average HPLP point of fourth year students to the other years of students, the average self-realization and nourishment point of those who are married to the singles and the average HPLP point of those whose economical situation is very good to those middle and good is found a statistically significantly higher (p<0,05). Conclusion: As a result of the research; that seemed economical situation, education year, and marital status effect in a positive way on the healthy lifestyle behaviors of university students. Key Words: University student, healthy lifestyle behaviors, lifestyle, GİRİŞ VE AMAÇ Üniversite yaşamı bireylerin yaşamında önemli değişimlerin yaşandığı bir dönemdir. Üniversite eğitimi mesleki eğitimin yanı sıra kişilik gelişiminde, bireysel yaşamda ve sağlık davranışlarında da değişimlere neden olmaktadır. Bu değişim özellikle sağlık alanındaki tutum ve davranışlar yönünden önemlidir; çünkü öğrencinin sağlık ile ilgili tutum ve davranışları bireysel olarak kendisini, şimdiki ve gelecekteki yaşamında ailesini ve toplumu etkilemektedir. Toplumların sağlık düzeyi, toplumda sağlıklı bireylerin çoğunlukta olması ile ölçülür (Ayaz, Tezcan ve Akıncı 2005; Batı ve ark.2003). Dünya Sağlık Örgütü 1974 yılında sağlığı “sadece hastalık veya sakatlığın olmayışı değil, fiziksel, ruhsal, sosyal yönden tam bir iyilik hali” şeklinde tanımlamıştır. Günümüz sağlık anlayışı; birey, aile ve toplumun sağlığını koruyan, sürdüren ve geliştiren sağlık merkezli bakım yaklaşımını öngörmektedir. Bu anlayış; bireyin iyilik halini koruyacak, sürdürecek ve geliştirecek davranışlar kazanması ve kendi sağlığı ile ilgili doğru kararlar almasını sağlamak üzerine dayandırılmıştır (Ayaz, Tezcan ve Akıncı 2005; Edelman ve Mandle 1998). Bireylerin yaşam biçimleri hem yaşam kalitesini hem de yaşam süresini etkilemektedir. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre gelişmiş ülkelerdeki ölümlerin % 70-80’inin, az gelişmiş ülkelerdeki ölümlerin % 40–50’ sinin nedeni yaşam biçimine bağlı olarak ortaya çıkan hastalıklardır. Eskiden toplu ölümlere yol açan enfeksiyon hastalıkları yerini hipertansiyon, şişmanlık, Tip II diyabet, koroner kalp hastalıkları gibi yaşam biçimi ile ilgili kronik hastalıklara bırakmıştır. Bunun sonucunda hastalıklardan korunma ve sağlığın geliştirilmesinde en önemli ilke olarak yaşam biçiminin değiştirilmesine yönelik uygulamalar benimsenmiştir (Esin 1999; Karadeniz 2008). Sağlıklı yaşam biçimi, bireyin sağlığını etkileyen tüm davranışlarını kontrol etmesi, günlük aktivitelerini düzenlemede kendi sağlık statüsüne uygun davranışları seçmesi olarak tanımlanmıştır. Sağlığı geliştiren davranışlar, bireyin iyilik düzeyini arttıran, kendini geliştirmeyi sağlayan davranışları içerir. Sağlıklı yaşam biçimi davranışları, yeterli ve düzenli egzersiz yapma, dengeli beslenme, sigara kullanmama, sağlık sorumluluğu, stres yönetimi ve hijyenik önlemleri kapsar (Esin 1999; Stanhope ve Lancester 1996). Sağlıklı olmak her insanın temel hakkı olup, bunun sağlanması ve sürdürülmesi sağlık personelinin temel amacı olduğu kadar, kişinin de kendi sorumluluğudur. Kişinin sağlığı geliştirici davranışları kazanması için, kendini kontrol etmesi, bu davranışları kazanmak için istek duyması gerekir. Çünkü sağlığı geliştirmek için olumlu sağlık davranışının kazandırılması ve sürdürülmesi gerekir. Bu nedenle üniversite öğrencilerinin sağlık davranışları incelenmesi ve eksik oldukları konularda desteklenmesi toplum sağlığı açısından önemlidir. Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. 36 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı:3. 2010 GEREÇ VE YÖNTEM Bu araştırma üniversite öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı olarak gerçekleştirildi. Araştırmanın evrenini; 2005-2006 Eğitim Öğretim yılında İstanbul’da bir Vakıf Üniversitesinin Hemşirelik Yüksekokulu, Fen Edebiyat Fakültesi, Konservatuar, Mimarlık Fakültesi, İşletme Fakültesi ve Bilgisayar Mühendisliği bölümünde okuyan öğrenciler(N=1337) oluşturmaktadır. Örneklem büyüklüğünün hesaplanmasında aşağıdaki formül kullanılarak, örneklem sayısı minimum 144 olarak bulundu (%95 güven aralığı için Z=1,96, d=2, =18 alındı) (Şenocak 1998, Sümbüloğlu 2007). n= N. Z². ² (N-1)d² + ²Z² Örnekleme alınacak öğrenciler; her bir fakülteden alınacak kişi sayısı hesaplandıktan sonra, basit rastgele örneklem seçim yöntemiyle seçildi. Toplam 268 gönüllü öğrenci ile çalışma tamamlandı. Araştırmaya başlamadan önce kurumdan izin alındı. Verilerin toplanmasında, literatür bilgileri doğrultusunda geliştirilen 21 sorudan oluşan anket formu ile birlikte Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği(SYBDÖ) kullanıldı. Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği; 1987 yılında Walker, Sechrist ve Pender tarafından geliştirilmiştir. Bireyin sağlıklı yaşam biçimi ile ilişkili olarak sağlığı geliştiren davranışlarını ölçer. 1996 yılında Nihal Esin tarafından Türkçe’ye uyarlanmış, geçerlilik, güvenirlilik çalışması yapılmıştır. Ölçek toplam 48 maddeden oluşmaktadır. Ölçeğin altı alt grubu vardır. Alt grupları; kendini gerçekleştirme, sağlık sorumluluğu, egzersiz, beslenme, kişilerarası destek ve stres yönetimidir. Her bir alt grup bağımsız olarak tek başına kullanılabilir. Ölçeğin tümünün puanı sağlıklı yaşam biçimi davranışları puanını verir (Esin 1999). Veriler bilgisayar ortamında yüzdelik, Anova ve t testi kullanılarak değerlendirildi. Araştırmanın Cronbach Alpha değeri: 0,89 bulundu. BULGULAR VE TARTIŞMA Araştırmaya katılan öğrencilerin, % 15,7’si Hemşirelik Yüksekokulu, % 36,2’si Fen-Edebiyat Fakültesi, % 11,2’si Bilgisayar Mühendisliği, % 6,7’si Konservatuar, % 17,2’si Mimarlık, % 13,1’i İşletme Fakültesi öğrencisidir. Öğrencilerin % 29,5’i 1. sınıf, % 26,1’i 2. sınıf, % 21,6’sı 3. sınıf ve % 22,8’i 4. sınıf öğrencisidir. Öğrencilerin % 54,9’u kız, % 45,1’i erkek, % 97,8’i bekar, ve %2,2’ si evlidir. Öğrencilerin % 61,2’si 20-22 yaş aralığındadır. Öğrencilerin, % 14,2’sinin sağlık güvencesi olarak emekli sandığı, % 17,1’inin bağkur, % 30,2’sinin SSK, % 13,4’ünün özel sağlık sigortası vardır ve %25’inin sağlık güvencesi yoktur. Öğrencilerin % 70,5’i ücretli, % 29,5’i burslu olarak okumaktadır. Öğrencilerin % 43,3’ü ekonomik durumunun orta, % 50’si iyi, % 6,7’si çok iyi olduğunu ifade etti. Öğrencilerin % 94,8’nin sürekli tedavi gördüğü bir hastalığı yoktur. Öğrencilerin % 60,4’ü ailesiyle birlikte kalmakta ve % 91’i yaşamının en uzun bölümünü şehirde geçirmiştir. Öğrencilerin SYBD ölçeği puan ortalamalarına bakıldığında; kendini gerçekleştirme alt grubu puan ortalaması 38,51±5,79, sağlık sorumluluğu alt grubu puan ortalaması 22±5,46, egzersiz alt grubu puan ortalaması 10,62±3,54, beslenme alt grubu puan ortalaması 15,22±3,25, kişilerarası destek alt grubu puan ortalaması 21,85 ±4,48, stres yönetimi alt grubu puan ortalaması 18,22±3,43 ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği toplam puan ortalaması 126,44±18,49 olarak bulundu. Sertçelik’ in (Sertçelik 1999) üniversite öğrencileriyle yaptığı çalışmada sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği toplam puan ortalaması 116,08±17,92, Ayaz ve arkadaşlarının(Ayaz, Tezcan ve Akıncı 2005) hemşirelik yüksekokulu öğrencileriyle yaptığı çalışmada 122.0±17,2, Zaybak ve Fadıloğlu’nun(Zaybak ve Fadıloğlu 2004) üniversite öğrencileriyle yaptığı çalışmada 121,21, Ünalan ve arkadaşlarının(Ünalan, Şenol, Öztürk ve Erkorkmaz 2004) meslek yüksekokulu öğrencileriyle Üniversite Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçim …. 37 yaptığı çalışmada sağlık programlarında okuyanların 118,46±21,38, sosyal programlarda okuyanların 125,34±23,95, Ergün ve Erol’un(Ergün ve Erol 2004) lise öğrencileriyle yaptığı çalışmada 118±17,78, Yetkin’in(Yetkin ve Uzun 2000) yüksekokul öğrencileriyle yaptığı çalışmada 122,07±17,72, Geçkil’in (Geçgil 2002) adölesanlarla yaptığı çalışmada 117,21±18,06 bulundu. Çalışma grubunun sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği puan ortalaması, üniversite öğrencileriyle yapılan diğer çalışmalarla benzerlik göstermektedir. Tablo 1. Cinsiyete göre SYBD Ölçeği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması (N=268) Cinsiyet SYBD Ölçeği Kız (n=147) Alt Grupları Erkek (n=121) SS SS İstatistiksel Değerlendirme t p Kendini gerçekleştirme 38,24 5,50 38,84 6,12 -0,84 0,4 Sağlık sorumluluğu 22,88 5,29 20,93 5,50 2,94 ,003 Egzersiz 10,41 3,27 10,88 3,85 -1,07 0,33 Beslenme 15,55 3,32 14,81 3,14 1,779 0,28 Kişilerarası destek 22,01 5,06 3,66 0,640 0,52 Stres yönetimi 18,14 3,43 18,31 3,44 -0,4 0,68 SYBDÖ Toplam 127,25 18,64 125,45 18,33 0,794 0,428 21,66 Student t testi kullanıldı. Cinsiyete göre sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği puan ortalamaları karşılaştırıldığında; kız öğrencilerin sağlık sorumluluğu alt grubu puan ortalaması 22,88 5,29, erkeklere göre anlamlı derecede yüksek bulundu (p<0.01). İstatistiksel açıdan anlamlı olmasa da kız öğrencilerin SYBDÖ puan ortalaması erkeklerden yüksektir (Tablo 1). Karadeniz ve Arkadaşlarının çalışmasında (Karadeniz, Uçum, Dedeli ve Karaağaç 2008) kız öğrencilerin sağlık sorumluluğu puanları erkeklere göre daha yüksek bulunmuştur(16). Zaybak ve Fadıloğlu’nun çalışmasında da (Zaybak ve Fadıloğlu 2004) kız öğrencilerin SYBDÖ puan ortalamaları, erkeklere göre daha yüksek olmakla birlikte istatistiksel açıdan farklı bulunmamıştır. Larouche’nun çalışmasında (Larouche 1998) kolejde okuyan kız öğrencilerin SYBDÖ puan ortalamaları erkeklere göre daha yüksek bulunmuştur. Özbaşaran ve arkadaşlarının çalışmasında da (Özbaşaran, Çetinkaya ve Güngör 2004) kız öğrencilerin SYBDÖ puan ortalamaları erkeklere göre daha yüksek bulunmuştur. Bu sonuçlar çalışma sonuçlarını desteklemektedir. Kızların erkeklere göre sağlık sorumluluğu ve sağlık davranışlarının daha iyi olması geleneksel kültürümüzde kadının rolü ve bu rol gereği kendi sağlığına ve çevresine karşı daha koruyucu bir tutum sergilemesinden ve bayanların erkeklere göre sağlık açısından riskli davranışlara eğilimlerinin az olmasından kaynaklanmış olabilir. 38 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı:3. 2010 Öğrencilerin okudukları bölüme göre sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği puan ortalamaları karşılaştırıldığında; hemşirelik bölümünde okuyan öğrencilerin sağlık sorumluluğu alt grubu puan ortalaması (25,23 ± 5,16), diğer bölümlere göre anlamlı derecede yüksek bulundu (p<0,001). Hemşirelik bölümünde okuyan öğrencilerin beslenme alt grubu puan ortalaması (16,30 ± 3,06), fen edebiyat fak., bilgisayar mühendisliği, mimarlık ve işletme bölümüne göre istatistiksel açıdan anlamlı derecede yüksek bulundu (p<0,05) (Tablo 2). Zaybak ve Fadıloğlu’nun çalışmasında (Zaybak ve Fadıloğlu 2004) sağlık bölümünde okuyanların sağlık sorumluluğu alt grubu puan ortalamaları diğer bölümlere göre yüksek bulunmuştur(p<0,05). Aynı çalışmada sağlıkla ilgili bölümlerde okuyanların diğer alt grup puan ortalamaları ve toplam puan ortalamaları istatistiksel açıdan anlamlı olmamakla birlikte diğer bölümlerden yüksektir. Ünalan ve arkadaşlarının çalışmasında (Ünalan, Şenol, Öztürk ve Erkorkmaz 2004) sağlık programları ile sosyal programlarda okuyan öğrenciler arasında egzersiz, kendini gerçekleştirme, beslenme alt grupları ve SYBD ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı ilişki bulunmuştur. Zaybak ve Ünalan’ın sonuçları çalışma sonuçlarını desteklemektedir. Sağlıkla ilgili bölümde okuyan öğrencilerin sağlık davranışlarının diğer bölümlere göre daha yüksek olması beklenen bir sonuç olmakla birlikte, istenen anlamlılık düzeyinde olmadığı görüldü. Bu nedenle toplum sağlığını koruma ve geliştirmede görev alacak sağlık personellerini yetiştiren sağlıkla ilgili bölümlerde, sağlığın korunması ve geliştirilmesi ile ilgili derslere ve eğitimlere daha fazla önem verilmesi gerekir. Öğrencilerin sınıflara göre sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği puan ortalamaları karşılaştırıldığında; 4 sınıfta okuyan öğrencilerin sağlık sorumluluğu alt grubu puan ortalaması (23,78±5,53), diğer sınıflara göre, 3. ve 4. sınıfta okuyan öğrencilerin beslenme alt grubu puan ortalamaları (15,70±3,36, 15,81±2,94) 1. sınıflara göre, 4. sınıfta okuyan öğrencilerin stres yönetimi alt grubu puan ortalaması (19,09±3,71) 1. sınıflara göre, 4. sınıf öğrencilerinin kişilerarası destek alt grubu puan ortalaması (23,21±6,72) ve SYBDÖ toplam puan ortalaması (132,73±20,73), 1. ve 2. sınıf öğrencilerine göre istatistiksel açıdan anlamlı derecede yüksek bulundu (p<0,05) (Tablo 3). Can ve arkadaşlarının çalışmasında 4. sınıf öğrencilerinin SYBDÖ puan ortalamaları alt sınıflara göre yüksek bulunmuştur (Can ve ark 2008). Ayaz ve arkadaşlarının çalışmasında (Ayaz, Tezcan ve Akıncı 1999) 3. ve 4. sınıfların sağlık sorumluluğu puan ortalamaları 1. ve 2. sınıflara göre anlamlı derecede yüksek bulunmuştur. Aynı çalışmada annesi üniversite mezunu olan öğrencilerin sağlık sorumluluğu puan ortalaması, diğer eğitim gruplarına göre anlamlı derecede yüksek bulunmuştur. Özbaşaran ve arkadaşlarının çalışmasında annesi ve babası lise ve üstü eğitimde olan öğrencilerin SYBDÖ puan ortalamaları anlamlı derecede yüksek bulunmuştur. Ergün ve Erol’un çalışmasında (Ergün ve Erol 2004) öğrencilerin sınıflarına göre puan ortalamaları değerlendirildiğinde istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur. Sonuçlarda da görüldüğü gibi sınıf yükseldikçe yani eğitim süresi arttıkça sağlıklı yaşam biçimi davranışları düzeyi de yükselmektedir. Literatürde eğitim düzeyinin sağlık davranışlarının gerçekleştirilmesinde etkili olduğu belirtilmiştir (Walker, Volkan ve Sechrist 1988). Araştırma sonuçları ve diğer çalışma sonuçları doğrultusunda, üniversite eğitimi almanın sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını olumlu yönde etkilediği söylenebilir. Üniversite Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçim …. 39 Tablo 2: Bölüme Göre SYBD Ölçeği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması (N=268) Bölüm SYBD Ölçeği Alt Hemşirelik (n=42) Fen-Edebiyat ((n=97) Bilgisayar Mühendisliği Konservatuar (n=18) Mimarlık (n=46) İşletme İstatiksel Değerlendirme (n=35) (n=30) Grupları SS SS SS SS SS SS F p Kendini gerçekleştirme 38,19 6,33 38,18 5,44 38,73 6,07 38,66 5,57 38,10 5,53 40,14 6,35 0,703 0,622 Sağlık sorumluluğu 25,23 5,16 21,95 5,18 20,93 5,03 22,94 5,38 20,19 5,61 21,05 5,36 4,819 0,000 Egzersiz 10,30 3,29 10,31 3,74 11,23 3,46 12,44 2,91 10,89 3,83 10,05 3,08 1,580 0,166 Beslenme 16,30 3,06 15,18 3,46 14,43 2,60 16,22 2,83 14,24 3,65 15,51 2,55 2,638 0,024 Kişilerarası destek 22,61 8,04 21,92 3,57 21,63 3,40 23,11 3,16 20,78 3,47 21,68 3,07 1,085 0,369 Stres yönetimi 19,02 3,54 17,96 3,56 17,73 2,76 19,55 2,63 17,50 3,33 18,62 3,69 1,761 0,121 SYBDÖ Toplam 131,64 22,23 125,54 17,85 124,70 17,33 132,94 15,23 121,69 17,72 127,08 17,62 1,851 0,103 Anova testi kullanıldı. 40 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı:3. 2010 Tablo 3: Sınıfa Göre SYBD Ölçeği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması (N=268) . SYBD Ölçeği Alt Grupları Sınıflar 1.Sınıf(n=79) 2. Sınıf(n=70) 3. Sınıf(n=58) 4. Sınıf (n=261) İstatistiksel Değerlendirme SS SS SS SS F p Kendini gerçekleştirme 37,44 5,76 37,91 5,69 39,27 5,30 39,86 6,13 2,646 0,05 Sağlık sorumluluğu 21,63 5,65 21,41 5,50 21,34 4,76 23,78 5,53 2,899 0,045 Egzersiz 10,27 3,89 10,90 3,11 10,44 3,27 10,93 3,82 0,591 0,622 Beslenme 14,43 3,42 15,20 3,10 15,70 3,36 15,81 2,94 2,79 0,045 Kişilerarası destek 21,37 3,38 21,20 3,76 21,86 3,29 23,21 6,72 2,712 0,045 Stres yönetimi 17,69 3,81 18,28 2,99 17,93 2,92 19,09 3,71 2,119 0,098 SYBDÖ Toplam 122,86 18,86 124,91 16,61 126,56 16,29 132,72 20,73 3,593 0,014 Anova testi kullanıldı. Üniversite Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçim …. 41 Tablo 4: Medeni Duruma Göre SYBD Ölçeği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması (N=268) Medeni Durum SYBD Ölçeği Evli (n=6) Alt Grupları Bekar (n=262) SS İstatistiksel Değerlendirme SS t p Kendini gerçekleştirme 43,16 5,56 38,40 5,76 2, 0,04 Sağlık sorumluluğu 23,50 3,83 21,96 5,49 0,67 0,49 Egzersiz 10,33 2,25 10,63 3,57 -0,20 0,83 Beslenme 17,83 2,56 15,16 3,25 1,99 0,04 Kişilerarası destek 22,00 3,40 21,85 4,50 0,08 0,93 Stres yönetimi 19,00 2,19 18,20 3,45 0,56 0,57 SYBDÖ Toplam 135,83 11,87 126,22 18,57 1,25 0,20 Student t testi kullanıldı. Öğrencilerin medeni durumuna göre sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği puan ortalamaları karşılaştırıldığında; evli olanların kendini gerçekleştirme alt grubu puan ortalaması(43,16±5,56) ve beslenme alt grubu puan ortalaması(17,83±2,56), bekarlara göre anlamlı derecede yüksek bulundu (p<0,05) (Tablo 4). Walker ve arkadaşlarının çalışmasında (Walker, Volkan ve Sechrist 1988) evlilerin beslenme puanları bekarlara göre daha yüksek bulunmuştur. Ayaz ve arkadaşlarının çalışmasında (Ayaz, Tezcan ve Akıncı 2005) evlilerin sağlık sorumluluğu alt grubu puan ortalaması, bekarlardan anlamlı derecede yüksek bulunmuştur. Evlilik düzenli bir yaşam biçimini getirdiği için evlilerin sağlıklı yaşam davranışlarının daha yüksek olduğu söylenebilir. Ekonomik durumu çok iyi olanların kendini gerçekleştirme alt grubu puan ortalaması(42±7,05), egzersiz alt grubu puan ortalaması (13,22±5,16), kişilerarası destek alt grubu puan ortalaması (24,38±11,67) ve SYBDÖ toplam puan ortalaması (137,11±31,24), ekonomik durumu orta ve iyi olanlara göre istatistiksel açıdan anlamlı derecede yüksek bulundu (p<0,05) (Tablo 5). Zaybak ve Fadıloğlu’ nun çalışmasında da (Zaybak ve Fadıloğlu 2004) ekonomik durumu iyi öğrencilerin SYBDÖ toplam puan ortalaması, daha düşük gelirli öğrencilerden anlamlı derecede yüksek bulunmuştur. Ulla ve Pérez’in çalışmasında ekonomik düzeyin kişilerarası destek durumunu etkilediği belirlenmiştir( Ulla ve Pérez 2010). Sağlığı geliştirme modelinde ekonomik düzeyin artması ile olumlu sağlık davranışına sahip olma düzeyinin arttığı belirtilmiştir (Edelman ve Mandle 1998). Bu sonuçlar çalışma sonuçlarını desteklemektedir. 42 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı:3. 2010 Tablo 5: Ekonomik Duruma Göre SYBD Ölçeği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması (N=268) Ekonomik Durum Orta İyi (n=116) (n=134) SYBD Ölçeği Alt Grupları SS Çok iyi (n=18) SS İstatistiksel Değerlendirme SS F p Kendini gerçekleştirme 37,68 5,72 38,76 5,50 42 7,05 4,71 0,010 Sağlık sorumluluğu 21,51 5,06 22,30 5,48 22,88 7,57 0,90 0,408 Egzersiz 10,20 3,22 10,64 3,44 13,22 5,16 5,82 0,003 Beslenme 15,39 3,24 15,01 3,14 15,66 4,18 0,603 0,548 Kişilerarası destek 21,19 3,70 22,08 3,12 24,38 11,67 4,402 0,013 Stres yönetimi 17,80 3,32 18,48 3,39 18,94 4,22 1,672 0,190 SYBDÖ Toplam 123,80 16,83 127,29 17,16 137,11 31,24 4,431 0,013 Anova testi kullanıldı. SONUÇ ve ÖNERİLER Araştırma sonucunda; kız öğrencilerin sağlık sorumluluğu alt grubu puan ortalaması, erkeklere göre, hemşirelik bölümünde okuyan öğrencilerin sağlık sorumluluğu ve beslenme alt grubu puan ortalaması diğer bölümlere göre, 4. sınıf öğrencilerinin SYBDÖ puan ortalaması diğer sınıflara göre, evli olanların kendini gerçekleştirme ve beslenme alt grubu puan ortalaması, bekarlara göre, ekonomik durumu çok iyi olanların SYBDÖ puan ortalaması ekonomik durumu orta ve iyi olanlara göre istatistiksel açıdan anlamlı derecede yüksek bulundu(p<0,05). Sonuç olarak; ekonomik durum, eğitim süresi, medeni durum gibi bazı faktörlerin üniversite öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını olumlu yönde etkilediği belirlendi. Bu sonuçlar doğrultusunda; üniversite öğrencilerinin sağlıklarını korumak ve geliştirmek için; bilgi ve davranış olarak yetersiz kaldıkları konular ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları ile ilgili eğitim programlarının oluşturulması ve programların uygulamaya geçirilmesi ile öğrencilerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını gerçekleştirme düzeylerinin artacağı düşünülmektedir. Bu araştırma sonucunda, üniversite öğrencilerinin sağlık davranışlarını gerçekleştirme düzeyi ve sağlık davranışları etkileyen değişkenler belirlendi. Araştırma sonuçlarından üniversite öğrencilerinin sağlık davranışlarını ve etkileyen faktörlerin belirlenmesiyle ilgili çalışmalarda faydalanılabilir. Ayrıca üniversite öğrencilerinin sağlığının geliştirilmesiyle ilgili düzenlenecek sağlığı geliştirme programlarının oluşturulmasında yol gösterici olabilir. Bundan sonra yapılacak çalışmalarda, çalışma sonuçlarından ve benzer çalışmaların sonuçlarından faydalanılarak, üniversite öğrencilerinde sağlığı geliştirme programlarının etkinliğini değerlendirmeye yönelik deneysel çalışmaların yapılması önerilebilir. Üniversite Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçim …. 43 KAYNAKLAR Ayaz S, Tezcan S, Akıncı F(2005). Hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinin sağlığı geliştirme davranışları. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 9(2): 26-34. Batı H, Tezer E, Duman E, Önen E, Yılmaz C, Fadıloğlu Ç(2003). Üniversite öğrencilerinde sağlıklı yaşam biçimi davranışı değerlendirmesi. 8. Halk Sağlığı Günleri(Kongre Kitabı),Sivas 23-25 Haziran, 227. Can G, Ozdilli K, Erol O, Unsar S, Tulek Z, Savaser S, Ozcan S, Durna Z (2008). Comparison of the health-promoting lifestyles of nursing and non-nursing students in Istanbul, Turkey. Nurs health Sci, 10(4):273-80. Edelman CL, Mandle CL(1998). Health Promotion throughout the life span,. Phıladelphıa: Mosby Comp. Ergün A, Erol S (2007): Lise öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Hemşirelik Forumu. Ocak-Şubat/Mart-Nisan: 46-51. Esin N(1999). Sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeğinin türkçe’ ye uyarlanması. Hemşirelik Bülteni, 12(45): 87-95. Geçgil AE(2002). Malatya ilindeki adölesanların sağlık davranışlarının ve sorunlarının tanımlanması, beslenme ve stresle başetme eğitiminin sağlığı geliştirmeye etkisi. Hemşirelik AD Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul. Karadeniz G, Uçum EY, Dedeli Ö, Karaağaç Ö(2008). Üniversite öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. TAF Prev Med Bull, 7(6):497-502. Larouche R(1998). Determinants of college students' health-promoting lifestyles. Clin Excell Nurse Pract, 2(1):35-44. Özbaşaran F, Çetinkaya AÇ, Güngör N(2004). Celal Bayar Üniversitesi sağlık yüksekokulu öğrencilerinin sağlık davranışları, Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi,7(3):43-55. Sertçelik E(1999). Üniversiteli gençlerin sağlık davranışlarının belirlenmesi. Halk Sağlığı Hemşireliği AD Yüksek lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Stanhope M, Lancester J(1996). Community Health Nursing. Promoting Health of Aggregates Families and Inviduals. Mosby Year Book. Sümbüloğlu K, Sümbüloğlu V(2007). Biyoistatistik. 12. Baskı. İstanbul; Hatiboğlu Basımevi, 266. Şenocak M(1998). Biyoistatistik. İstanbul; Dilek Ofset, 220-221. Ulla Díez SM, Pérez-Fortis A (2010). Socio-demographic predictors of health behaviors in Mexican college students. Health Promot Int, 25(1):85-93. Ünalan D, Şenol V, Öztürk A, Erkorkmaz Ü(2004). Meslek yüksekokulu öğrencilerinde sağlıklı yaşam biçimi davranışları ile öz-bakım gücü düzeyleri arasındaki ilişkinin analizi. IX. Halk Sağlığı Kongresi(Kongre Kitabı). Ankara 3-6 Kasım. Walker NS, Volkan K, Sechrist RK, Pender JN(1988). Health promoting life styles of older adults: comparisons with young and middle – aged adults, correlates and patterns. Adv Nurs Sci, 11(1):76-90. Yetkin A, Uzun Ö(2000). Eğitimi sağlıkla ilgili olan ve olmayan yüksekokulu öğrencilerinin sağlık davranışlarının karşılaştırılması. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 3(2):1-9. Zaybak A, Fadıloğlu Ç(2004).Üniversite öğrencilerinin sağlığı geliştirme davranışı ve bu davranışı etkileyen etmenlerin belirlenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 20(1):75-9. 44 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı:3. 2010 İletişim adresi: Nesrin İLHAN Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi Yerleşkesi, Okmeydanı / İstanbul Tel: 0 212 220 96 96 Cep: 0 533 223 79 58 E posta: nesrin_ilhan@yahoo.com, nesrinilhan@halic.edu.tr