philedelphia, gıa ve saatler filmleri üzerinden bir
Transkript
philedelphia, gıa ve saatler filmleri üzerinden bir
TÜRK HIV/AIDS’in Sinemada Temsili: Philedelphia, GIA ve Saatler Filmleri Üzerinden Bir De¤erlendirme AIDS HIV DERG‹S‹ 2006; 9(1) Uzm. Psk. Ümit Morsünbül1 Cennet Tümen2 1Ankara 2Kad›n Üniversitesi E¤itim Bilimleri Enstitüsü Çal›flmalar› Uzman›, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özet Bu çal›flman›n amac›, sinema filmlerinde HIV/AIDS’in nas›l ele al›nd›¤›n›n incelenmesidir. Bu amaç do¤rultusunda HIV/AIDS konusunu ele alan üç popüler filmin (Philedelphia, Gia, Saatler) HIV/AIDS olgusunu ele al›fl biçimleri incelenmifltir. Çal›flmada filmler belirlenen befl kategori alt›nda incelenmifltir. Sonuç olarak bu çal›flmada incelenen filmlerde HIV/AIDS’in büyük oranda eflcinsellikle iliflkilendirildi¤i ve HIV/AIDS ile ilgili bilgilerin tam olarak do¤ru yans›t›lmad›¤› saptanm›flt›r. Anahtar Kelimeler: HIV/AIDS, Sinema. Summary The aim of this study is to examine the movies’ approach to HIV/AIDS. For this purpose three popular films (Philedelphia, Gia, The Hours) which touched on HIV/AIDS were examined in terms of their approaches to HIV/AIDS. In the study, the films were examined through five categories. As a result of this study, it was found out that the films mostly has connected HIV/AIDS with homosexuality and the films has not reflected totally true and proper information about HIV/AIDS. Key Words: HIV/AIDS, Cinema. Girifl Dünyada en son tan›nan hastal›klardan biri olan HIV/AIDS belirlendi¤i günden bugüne, vakalar› h›zl› bir biçimde artan ve çok fazla insan›n yaflam›n› kaybetmesine veyahut yaflant›lar›n› normal bir biçimde sürdürememesine sebep olan bir hastal›k olmufltur. Yaflant›m›z› bu denli güçlü etkileyen HIV/AIDS olgusunun etkisini kitle iletiflim araçlar›nda da görebiliriz. Sinema kitle iletiflim araçlar› içerisinde güçlü bir yere sahiptir. Ryan ve Kellner’a göre sinema d›flar›da duran bir fleyi bize göstermez, onu temsilin süzgecinden geçirerek, flu ya da bu biçimde dönüfltürerek, bize bir ürün sunar. Sinemada gördü¤ümüz her fleyin arkas›nda, temsil biçimine iliflkin bir tercih yatar. Toplumsal kurum ve de¤erlerle, cinsiyet rolleri ile kiflisel varoluflumuzla ilgili yap› tafllar› temsilin vazgeçilmez katk›s› ile oluflturulur. Dolay›s›yla sinema, ideolojinin içeri¤ine destek veren temsil biçimlerini ye¤leyerek hakim ideolojik gerçekli¤in yeniden üretimine katk›da bulunabilece¤i gibi, alternatif temsiller arac›l›¤›yla onu sarsmay› da amaçlayabilir (1). Colin Maccabe’e göre 23 TÜRK AIDS HIV HIV/AIDS’in Sinemada Temsili: Philedelphia, GIA ve Saatler Filmleri Üzerinden Bir De¤erlendirme DERG‹S‹ 2006; 9(1) 24 film sadece o andaki gerçekli¤i ortaya koymaz, ayn› zamanda yeni gerçekliklerin üretilmesini sa¤layacak söylem biçimlerinin oluflmas›n› sa¤lar (2). Sinema filmi varolan baz› kal›p yarg›lar›n›n ve stereotipleri yeniden karfl›m›za ç›kar›r ya da yeni kal›p yarg› ve stereo tiplerin oluflumunu sa¤lar (2,1). Sinemada ilk zamanlarda HIV/AIDS olgusu bir çok korku filminde (Örne¤in yönetmenli¤ini John Carpenter’›n yapt›¤› “The Things”, yönetmenli¤ini David Cronenberg’in yapt›¤› The Flyi, yönetmenli¤ini Adrian Lyne’nin yapt›¤› “Fatal Attraction”) kahramanlar›n ac› çekmelerine, kötülükler yapmas›na neden olan bir durum olarak kullan›lm›flt›r. “Philedelphia” filminden önce HIV/AIDS’i do¤rudan konu alan filmler, ba¤›ms›z sinema ak›m›n›n ürünüdür. Bu filmlerin (Örne¤in yönetmenli¤ini Arthur J. Bresson’un yapt›¤› “Buddies” yönetmenli¤ini Bill Sherwood’un yapt›¤› “Parting Glances”) yönetmenli¤ini de eflcinsel yönetmenler yapm›flt›r (2). 80’li y›llar›n sonunda Bruce Davison’a en iyi yard›mc› erkek oyuncu Oscar adayl›¤›n› getiren ve yönetmenli¤ini Craig Lucas’›n yapt›¤› “Longtime Companion” çekilmifltir. Roger Pottiswoode’un “Ve Orkestra Durmadan Çald›” (And the Band Played On) filminde ise bir HIV/AIDS hastas› de¤il de, AIDS olgusunun kendisi konu edilmifltir. Avrupa’da ise 1993’te HIV/AIDS’i konu alan iki film yap›lm›flt›r. Bunlardan ilki yönetmenli¤ini Cryil Collard’›n yapt›¤› “Vahfli Geceler” (Les Nuits Fauves) ikincisi ise ‹ngiliz yönetmen Derek Jarman’›n yapt›¤› “Mavi” (Blue)’dir. Bu iki filmin ortak özelli¤i ise ikisinin de yönetmenlerinin ayn› y›l içerinde HIV/AIDS’ten ölmeleridir (3). Philadelphia filmi Amerikan ana ak›m sinemas›ndan gelmifltir. Bu film özellikle Tom Hanks’in oyunculu¤u ile popüler olmufl ve Tom Hanks canland›rd›¤› HIV/AIDS’li kahraman rolü ile en iyi erkek oyuncu Oscar ödülünü alm›flt›r (2). ‹çinde bulundu¤umuz dönemde kitle iletiflim araçlar› toplumsal yaflam›n önemli bir parças›n› oluflturmaktad›r. Kitle iletiflim araçlar›n›n genel tutumlar›n oluflumunda ve de¤ifliminde önemli bir yer tuttu¤u bilinmektedir. Kitle iletiflim araçlar› sadece bireyler üzerinde do¤rudan etkide bulunmakla kalmay›p ayn› zamanda kültürü, bilgi birikimini, toplumun norm ve de¤er yarg›lar›n› da etkilemektedir. Bu araçlar izleyicilerin kendi davran›fl biçimlerini belirlerken kullanabilecekleri bir dizi imge, düflünce ve de¤erlendirmeler sunmas› aç›s›ndan önemlidir (4). Çok’a (1998) göre kitle iletiflim araçlar›n›n HIV/AIDS konusuna yaklafl›mlar› genellikle sansasyonel olmakta ve ilgililerin tepkisini çekmektedir. HIV/AIDS’in kitle iletiflim araçlar›nda ele al›nmas› e¤itim çabalar› aç›s›ndan önemlidir. Çünkü bir çok çal›flma kitle iletiflim araçlar›n›n genel bilgilerin ve tutumlar›n oluflmas›nda etkili oldu¤unu göstermifltir. Örne¤in Magic Johnson’›n HIV tafl›y›c›s› oldu¤unun aç›klanmas› ile, bu haber kitle iletiflim araçlar›nda büyük yer edinmifl ve insanlar›n ilgisini çekmifltir. Haber, kamuoyunda üzüntü yaratmas›na ra¤men, uzmanlar taraf›ndan HIV/AIDS’in yay›l›m›n›n önlenmesi aç›s›ndan önemli görülmüfltür (5). Sinemada kitle iletiflim araçlar› içerisinde insanlar›n tutumlar›n› etkilemede önemli bir yere sahiptir. HIV/AIDS gibi gerek yayg›nl›¤› gerekse yay›lma h›z› yüksek olan bir hastal›¤›n sinema filmlerinde nas›l ele al›nd›¤›, bu hastal›¤› yaflayan kiflilerin ve çevresindekilerin nas›l bir tipleme ile gösterildi¤inin incelenmesi önemlidir. Bu bilgiler ›fl›¤›nda bu çal›flman›n amac› popüler ve izlenme oranlar› yüksek olan üç sinema filminde HIV/AIDS temas›n›n nas›l ifllendi¤inin incelenmesidir. Materyal ve Metod Bu araflt›rma HIV/AIDS’i konu alan popüler ve izlenme oran› yüksek olan üç sinema filminin belirlenen kategoriler alt›nda incelenmesine dayanan betimsel bir araflt›rmad›r. Filmler araflt›rmac›lar taraf›ndan izlenerek, filmlerin hangi kategoriler alt›nda de¤erlendirilece¤i belirlenmifltir. Daha sonra filmler belirlenen kategoriler ›fl›¤›nda yeniden izlenerek analiz edilmifltir. Üç sinema filmi s›ras› ile yönetmenli¤ini Jonathan Deme’nin yapt›¤› 1993 tarihinde gösterime giren “Philadelphia”, yönetmenli¤ini Michael Christofer’›n yapt›¤›, 1998 tarihinde gösterime giren “Gia” ve yönetmenli¤ini Stephen Daldry’›n yapt›¤› ve 2002 tarihinde gösterime giren “Saatler”’dir. HIV/AIDS’in Sinemada Temsili: Philedelphia, GIA ve Saatler Filmleri Üzerinden Bir De¤erlendirme TÜRK AIDS HIV DERG‹S‹ Philadelphia Philadelphia, eflcinsel haklar›n› ve HIV/AIDS’i ele alan ilk büyük Hollywood filmidir. Philadelphia HIV/AIDS ve eflcinselli¤i sosyal, politik ve kültürel yönleri ile ele alm›flt›r (2). Baflrollerini Tom Hanks, Denzel Washington ve Antonio Banderas paylaflm›flt›r. Tom Hanks bu filmdeki oyunculu¤u ile en iyi erkek oyuncu Oscar ödülünü alm›flt›r. Andy Beckett (Tom Hanks) baflar›l› bir avukatt›r ve çal›flt›¤› flirkette yükselmeye bafllam›flt›r. Fakat Andy’nin HIV/AIDS’li oldu¤u flirketin yöneticileri taraf›ndan anlafl›l›r ve iflte yetersiz oldu¤u gerekçesi ile iflten kovulur. Andy bu karardan sonra kendisinin HIV/AIDS’li oldu¤u için iflten kovuldu¤u gerekçesi ile çal›flm›fl oldu¤u flirketi dava eder. Film mahkeme sahneleri ve Andy’nin bu süreçte HIV/AIDS’i nas›l yaflad›¤›n› gösteren sahnelerle devam eder. Film Andy’nin çevresindeki ve çal›flm›fl oldu¤u flirketteki kiflilerin HIV/AIDS ve eflcinselli¤e yönelik olarak tutumlar›n›n aç›kça gösterildi¤i sahnelerle devam etmektedir. Filmin sonunda Andy açm›fl oldu¤u tazminat davas›n› kazan›r ve daha sonrada hayat›n› kaybeder. Gia Gia Amerika’da kay›tlara geçmifl ilk HIV/AIDS’li kad›n vakas›n› ele alan bir filmdir. Baflrollerini Angelina Jolie, Elizabeth Mitchell ve Faye Dunaway paylaflm›flt›r. Angelina Jolie bu filmdeki performans› ile Alt›n Küre en iyi kad›n oyuncu ödülünü alm›flt›r. Filmde ünlü manken Gia Carangi’nin gerçek hayat öyküsü aktar›lm›flt›r. Filmde Philadelphia’dan New York’a yeni bir hayata bafllamak için gelen Gia’n›n bu süreçte neler yaflad›¤› aktar›lm›flt›r. HIV/AIDS bu filmin do¤rudan konusu de¤ildir. HIV/AIDS daha çok filmin ikinci bölümünde karfl›m›za ç›kmaktad›r. Gia New York’ta süper model olarak h›zl› bir biçimde zirveye ç›kar ve dünyaca tan›nan bir manken olur. Fakat bu süreçte Gia uyuflturucu ba¤›ml›s› olur. Yaflad›¤› iliflkinin yarat›¤› sars›nt›lar ve uyuflturucu ba¤›ml›l›¤› Gia’n›n hayat›n› zorlaflt›rmaya bafllar. Gia yüzünde ç›kan lekeler nedeni ile doktora gider ve HIV/AIDS’li oldu¤u anlafl›l›r. Bundan sonra hastanede geçirdi¤i süreç ve yak›n›ndaki insanlarla iliflkileri aktar›l›r. Filmin sonunda Gia ba¤›fl›kl›k sisteminin çökmesinden kaynaklanan rahats›zl›klardan dolay› hayat›n› kaybeder. 2006; 9(1) Saatler Baflrollerini Meryl Streep, Juliane Moore, Nicole Kidman ve Ed Harris’in paylaflt›¤› saatler filminde üç ayr› dönemde yaflayan üç kad›n›n bir gün içerisinde yaflad›klar› aktar›lmaktad›r. Nicole Kidman filmdeki oyunculu¤u ile Oscar ödülü kazanm›flt›r. ‹lk kad›n kahraman Virginia Woolf (Nicole Kidman), ilk roman› Mrs. Dolloway’i yazmaya bafllam›flt›r. ‹kinci kad›n kahraman Laura Brown (Juliane Moore) II. Dünya savafl›n›n sonunda Los Angelas’ta yaflayan bir efl ve annedir. Laura Brown Virginia Woolf’un yazd›¤› Mrs. Dolloway kitab›n› okumaktad›r. Filmde de, bu okuman›n onun hayat›nda getirdi¤i de¤iflim aktar›l›yor. Günümüzde yaflayan üçüncü kad›n olarak da Clarisa Vaguan (Meryl Streep) karfl›m›za ç›k›yor. Filmin bu döneminde ise Clarise ile flair olan HIV/AIDS’li arkadafl›n›n yaflant›s› aktar›l›yor. Saatler filmi HIV/AIDS’i büyüteç alt›na alan bir film de¤ildir. HIV/AIDS’li olan Richard (Ed Harris) flair ve yazard›r ve hastal›¤›ndan dolay› sürekli evde yaflamaktad›r. Richard yay›nlanan yeni kitab› ile ödül kazanm›flt›r ve bu ödülü alacakt›r. Fakat Richard ödülün kitab› için de¤il de hastal›¤›ndan dolay› verildi¤ini düflünmektedir. Richard kendisi için verilecek partiden önce sevgilisi ile konuflurken camdan atlayarak intihar eder. Yukar›da k›saca aktar›lan filmler belirlenen befl kategori alt›nda analiz edilerek incelenmifltir. Belirlenen kategoriler flunlard›r: HIV/AIDS’in nedenleri, HIV/AIDS ve eflcinsellik aras›ndaki iliflki, HIV/AIDS’e iliflkin bilgiler, HIV/AIDS’li kiflilere karfl› tutumlar ve HIV/AIDS ve beden görüntüleridir. Kitle iletiflim araçlar› sadece bireyler üzerinde do¤rudan etkide bulunmakla kalmaz, kültürü, bilgi birikimini, toplumun norm ve de¤er yarg›lar›n› da etkiler Ì Sonuçlar Çal›flmada kullan›lan üç film belirlenen befl kategori alt›nda analiz edilerek incelenmifltir. HIV/AIDS’in Nedenleri HIV/AIDS’in nedenleri aç›s›ndan filmler incelendi¤inde sadece Gia filminde hastal›¤›n neden kaynakland›¤› gösterilmifltir. Filmde Gia 25 TÜRK AIDS HIV HIV/AIDS’in Sinemada Temsili: Philedelphia, GIA ve Saatler Filmleri Üzerinden Bir De¤erlendirme DERG‹S‹ 2006; 9(1) uyuflturucu almaya gitti¤inde her zaman uyuflturucu ald›¤› kifliyi bulamaz ve orada uyuflturucu kullanan bir kifliyle ayn› enjektörü paylaflarak HIV kapar. Philadelphia filminde ise kesin olmasa da filmin HIV/AIDS’li gey kahraman› filmlerinin gösterildi¤i bir sinemada korunmas›z iliflkiye girilen birisinden HIV kapm›flt›r. Saatler filmindeki kahramana ise HIV’›n nas›l bulaflt›¤› ile ilgili herhangi bir bilgiye rastlan›lmam›flt›r. HIV/AIDS ve Eflcinsellik Aras›ndaki ‹liflki ‹ncelenen üç filmdeki HIV/AIDS’li kahramanlar›n cinsel yönelimlerine bakt›¤›m›zda baz›lar›n›n eflcinsel baz›s›n›n da biseksüel olduklar› görülmektedir. Philadelphia filminin HIV/AIDS’li kahraman› bir eflcinseldir. Gia filminin HIV/AIDS’li kahraman› ergenlik ve ilk yetiflkinlik dönemlerinde heteroseksüel yönelimlere sahipken daha sonra yaflad›¤› eflcinsel iliflki hayat›na yön vermifltir. Saatler filminin HIV/AIDS’li kahraman› ise filmde heteroseksüel bir iliflki yafl›yor olarak gösterilirken, yaflam›n›n daha önceki dönemlerinde ise eflcinsel yönelimlere sahip olarak aktar›lm›flt›r. HIV/AIDS’e ‹liflkin Bilgiler 26 HIV/AIDS’e iliflkin bilgiler aç›s›ndan filmlere bakt›¤›m›zda Philadelphia filminin belkide temel noktas›n› oluflturan bilgi hastal›¤›n bafllamas›n›n en belirgin iflareti olarak gösterilen yüzde ç›kan morluklard›r. Philadelphia filminin kahraman› Andy’nin iflten at›lmas›n›n nedeni olarak yöneticilerin bu morluklar› fark etmesi ve Andy’in HIV/AIDS’li oldu¤una karar vermeleridir. HIV/AIDS’li kahraman›n avukatl›¤›n› yapan Joe Miller (Denzel Washington) Andy ile tan›flt›¤›nda HIV/AIDS hakk›nda tam olarak do¤ru bilgilere sahip de¤ildir. Daha sonra doktora gidip HIV/AIDS’in bulaflma yollar› hakk›nda bilgiler edinmifltir. Gia filminde ise Gia’n›n yak›n›ndaki kiflilerin HIV/AIDS hakk›nda herhangi bir bilgisi yoktur. Doktorlar bile HIV/AIDS hakk›nda fazla bilgiye sahip de¤ildir. Gia’y› muayene eden doktor ilk defa bir kad›nda bu hastal›¤a rastlad›klar›n› belirtmektedir. Gia filminde HIV/AIDS yeni belirlenen bir hastal›kt›r. Saatler filminde Clarisa’n›n HIV/AIDS’li sevgilisine oldukça normal davranmas›, ona dokunmaktan çekinmemesi, has- tal›¤›n bulaflma yollar› hakk›nda do¤ru bilgilere sahip oldu¤u kan›s›n› kuvvetlendirmektedir. HIV/AIDS’li Kiflilere Karfl› Tutumlar Philadelphia filmine bakt›¤›m›zda Andy’nin ailesi ve yak›n arkadafllar› HIV/AIDS’e karfl› tutarl› bilgilere sahiptirler. Andy’nin ailesi Andy’nin eflcinsel yönelimine sayg› ile bakmaktad›r. Andy’nin çal›flt›¤› flirketteki yöneticiler homofobik tutumlara sahiptir. Öyle ki, HIV/AIDS’i ve HIV/AIDS’li olan kiflilerin kendi çevrelerinden uzaklaflt›r›lmas› gerekti¤ini düflünmektedirler. Andy’nin avukat› da önceleri homofobik tutumlar sergilese de, Andy’nin davas›n› üstlenmeye bafllamas› ile olumsuz tutumlar› yavafl yavafl de¤iflmeye bafllar. HIV/AIDS’li kahraman›n avukatl›¤›n› yapan Joe Miller, Andy ile tan›flt›¤›nda onunla tokalaflm›flt›r fakat Andy HIV/AIDS’li oldu¤unu aç›klad›ktan sonra ellerine, Andy’nin dokundu¤u yerlere bak›p kayg›lanm›flt›r. Andy odas›ndan ayr›ld›ktan sonra Joe Miller hemen doktoruna gider ve HIV/AIDS’in tokalaflma ile bulafl›p bulaflmad›¤›n› ö¤renmeye çal›fl›r. Gitti¤i doktorun ona HIV/AIDS’in tokalaflmayla bulaflmad›¤›n› kan ya da cinsel yollarla bulaflt›¤›n› aç›klamas›na ra¤men kayg›s› yine azalmam›flt›r. HIV/AIDS’lilere karfl› olumsuz tutumlar filmde özellikle, Andy kütüphanedeyken onun HIV/AIDS’li olmas›ndan dolay› ayr› bir bölümde çal›flmas› gerekti¤ini belirten kütüphane görevlisinin ayr›mc› tutumu ile gösterilmifltir. Gia filmine bakt›¤›m›zda HIV/AIDS’e yönelik tutumlar belirgin de¤ildir. Bunun nedeni HIV/AIDS hakk›nda insanlar›n çok fazla bir bilgiye sahip olmamas›ndan kaynaklanmaktad›r. Filmde Gia hastanedeyken HIV/AIDS’li olmas›n›n belirlenmesinden sonra doktorlar›n nükleer deney yapan kifliler gibi özel giysiler ve maskelerle dolaflmas›, bu bilgisizli¤i ortaya koyan çarp›c› sahnelerden biri olarak karfl›m›za ç›kar. Doktorlar, Gia’ya dokunma ya da soluma yolu ile virüsü kapacaklarm›fl gibi oldukça kayg›l› davran›fllar sergilemifllerdir. Kendileri özel k›yafetler ile odada dolafl›rken Gia’n›n yak›nlar› günlük giysileri ile yan›nda bulunmaktad›r. Saatler filminde HIV/AIDS’li kahraman›n sevgilisi ona normal davranmaktad›r. Clarissa, HIV/AIDS’in Sinemada Temsili: Philedelphia, GIA ve Saatler Filmleri Üzerinden Bir De¤erlendirme TÜRK AIDS HIV DERG‹S‹ HIV/AIDS’in hangi yollarla bulaflt›¤› hakk›nda do¤ru bilgilere sahip oldu¤u için ona dokunur, günlük yaflam›n› ve iletiflimlerini normal bir biçimde sürdürür. HIV/AIDS ve Beden Görüntüleri HIV/AIDS’in bedende nas›l de¤iflimler yaratt›¤›na ve filmlerde nas›l gösterildi¤ine bakt›¤›m›zda, Philadelphia ve Gia filminde en belirgin iflaretler kahramanlar›n yüzünde ortaya ç›kan morluklard›r. Bu morluklar›n say›s›n›n artmas› ile kahramanlar doktora gitmekte ve HIV/AIDS’li olduklar› tan›mlanmaktad›r. HIV/AIDS’li kahramanlar›n üçü de zay›flam›fl, saçlar› dökülmüfl bir beden görünümüne sahiptirler. Kahramanlar bere takm›fl ve ço¤u zaman kollar›nda serumla görünmektedirler. Tart›flma Bu çal›flmada HIV/AIDS olgusunun izleyici say›s› yüksek olan üç sinema filminde nas›l gösterildi¤i incelenmifltir. Türkiye’de HIV/AIDS’in sinema filmlerinde nas›l ele al›nd›¤› ile ilgili olarak pek çal›flma yoktur. Ulusay yapt›¤› çal›flmada Philadelphia ve Y›rt›c› Geceler filmlerini incelemifltir (2). Ulusay’›n çal›flmas›nda HIV/AIDS’in filmlerde gösterimi daha çok sinemasal yönü ile incelenmifltir. Bu çal›flmada ise sinemasal yönünden çok HIV/AIDS’li kahramanlar›n HIV virüsünü nas›l kapt›klar› ve hastaland›ktan sonra kendilerinin ve çevresindekilerin tutumlar›n›n filmlerde nas›l gösterildi¤i üzerine yo¤unlafl›lm›flt›r. HIV/AIDS’in nedenleri konusuna bakt›¤›m›zda filmlerde neden, ya ortak enjektör kullan›m›ndan ya da korunmas›z cinsel iliflkiden kaynaklanan bir olgu olarak gösterilmektedir. Fakat filmler eflcinsellik ve HIV/AIDS iliflkisi içerisinde incelendi¤inde, seçilen bütün kahramanlar›n eflcinsel olmalar› HIV/AIDS’in nedeninin daha çok eflcinsellikle ve cinsellikle iliflkilendirildi¤i düflüncesini akla getirmektedir. Eflcinsellik ve HIV/AIDS’in sürekli yan yana tutulmas›n›n nedeni HIV/AIDS’le ilgili ilk epidemiyolojik çal›flmalar›n hastal›¤›n daha çok eflcinseller, damar içi ilaç kullan›c›lar›, etnik az›nl›klar gibi “marjinal” gruplarda saptanmas›d›r. Böyle bir epidemioloji durumu da HIV/AIDS’in “ötekilere” yönelik olarak alg›lanmas›na yol açm›flt›r (5,6). HIV/AIDS Temmuz 1981’de New York Times’›n bask›s›nda “k›rkbir homoseksüelde görülen nadir kanser” bafll›¤› alt›nda verilmifltir (2). Fakat Newsweek dergisinin 1998’deki HIV/AIDS’le ilgili say›s›nda ABD, Güney Afrika, Rusya, Brezilya ve Çin’de HIV/AIDS’in yay›lma nedeni ile ilgili araflt›rmas›n›n sonuçlar›na göre HIV/AIDS’in %35’inin heteroseksüel iliflki ile, %32.4’ünün eflcinsel iliflki ile kalan yüzdeyi ise anneden çocu¤a, kan aktar›m› ve ortak enjektör kullan›m› ile yay›ld›¤› saptanm›flt›r (7). HIV/AIDS yay›lmaya baflland›¤› andan itibaren eflcinsellikle iliflkilendirilmesinin etkisi incelenen üç filmde de görülmektedir. Grundmann ve Sacks’a göre Hollywood, Philadelphia filmi ile eflcinsellik ve HIV/AIDS’e yönelik muhafazakar tutumunu y›kmaya çal›flm›flt›r. Fakat bunu yaparken eflcinselli¤i onaylar bir biçimde ortaya koymam›flt›r. Bu çeliflki Foucault’un sözleriyle, “konuflulamayanlar›n bask›s›d›r”. Yani eflcinsellik bize yak›nd›r fakat biz onu yinede görmezden geliriz. Philadelphia filminde Andy’nin erkek arkadafl› Miguel filmde pasifize edilmifltir. Filmde Andy ile Miguel aras›ndaki iliflki iki sevgilinin yaflad›klar›ndan çok Miguel’le Andy’nin iliflkisi hemflire-hasta iliflkisi olarak gösterilmifltir. Filmde Andy’nin eflcinselli¤i geri plana itilerek Andy baflar›l› avukat kimli¤iyle, ideal orta s›n›f, beyaz Amerikan erke¤ini temsil eder biçimde gösterilmifltir (8). Bu yolla yani eflcinsellik görünmez k›l›narak izleyicilerin HIV/AIDS’li bafl karakter ile özdefllik kurmas› kolaylaflt›r›lm›flt›r. Susan Sontag’a göre verem, frengi ve kanser; tutku, yarat›c›l›k hastal›klar› olarak alg›lanm›flt›r. HIV/AIDS ise, t›p, cinsellik ve eflcinsellikle iliflkilendirilmifltir (2). Saatler filminin HIV/AIDS’li kahraman› da bir yazar ve flairdir. Fakat frengi ve veremde oldu¤u gibi hastal›k onun yazma edimini artt›rmaktan çok, engellemifltir. Kahramana göre HIV/AIDS insanlar›n ona ac›mas›na neden olmufltur ve ona göre kendisine ödül verilmesi yazd›klar›ndan çok HIV/AIDS’li olmas›ndan kaynaklanmaktad›r. HIV/AIDS’e iliflkin bilgiler ve HIV/AIDS’li kiflilere karfl› tutumlar aç›s›ndan bak›ld›¤›nda Philedelphia filminde avukat rolündeki Joe Miller’›n, kütüphane görevlisinin ve en belirgin olarak da flirket yöneticilerinin HIV/AIDS’li kahramana karfl› ayr›mc› tutumla- 2006; 9(1) 27 TÜRK AIDS HIV HIV/AIDS’in Sinemada Temsili: Philedelphia, GIA ve Saatler Filmleri Üzerinden Bir De¤erlendirme DERG‹S‹ 2006; 9(1) 28 r› göze çarpmaktad›r. Bu kifliler HIV’›n ayn› ortamda bulunma, el s›k›flma, deriye dokunma, öpüflme ile bulaflmad›¤›n› bilmelerine ra¤men HIV/AIDS hastal›¤›na yakalanm›fl kiflilere karfl› ayr›mc› tutumlar ortaya koymaktad›rlar. Sontag’a göre HIV/AIDS sadece bir hastal›k de¤ildir. HIV/AIDS toplum taraf›ndan felaket, büyük bir deprem yada çok y›k›c› bir savafl olarak alg›lanmaktad›r (2). Bu büyük kayg› ve korku durumu insanlar›n do¤ru bilgilere sahip olmalar›na ra¤men bu yönde tutumlar ortaya koymalar›n› engellemektedir. HIV/AIDS insanlarda büyük bir kayg› ve korku yaratmaktad›r. Türkiye’de buna örnek olarak geçti¤imiz y›llarda yaflad›¤›m›z, ‹zmir’de bir ilkö¤retim okulunda ö¤renim görmeye çal›flan HIV enfekte bir ö¤rencinin durumu gösterilebilir. Okulda ö¤rencisi olan veliler HIV’›n nas›l bulaflt›¤› konusunda bilgilendirilmelerine ra¤men yine de çocuklar›n›n HIV/AIDS hastal›¤›na yakalanm›fl ö¤renci ile ayn› okulda olmas›n› istememifllerdir. HIV/AIDS ve beden görüntüleri aç›s›ndan bak›ld›¤›nda kiflilerin benzer biçimde gösterildi¤i görülmektedir. Kahramanlar›n hepsi zay›flam›fl, saçlar› dökülmüfl ve bafllar›na bere takm›fl biçimde gösterilmektedirler. HIV/AIDS hastal›¤›na yakalanm›fl kiflilerde saç dökülmesi, afl›r› kilo kayb› gibi belirtiler hastal›¤›n ancak son aflamas›nda ortaya ç›kmaktad›r (7). Oysa ki Gia ve Philedelphia filmlerinde HIV/AIDS’li karakterlere bakt›¤›m›zda, bu kiflilerin virüsü ald›klar› andan itibaren vücutlar› h›zl› bir biçimde de¤iflim göstermifltir. Filmdeki bu yaklafl›m HIV/AIDS hastal›¤›n›n ça¤r›flt›rd›¤› kaç›n›lmaz son olan ölüm fikrini ve vücutta yaratt›¤› tahribatlara iliflkin yayg›n kan›lar› kuvvetlendirmektedir. Sonuç olarak bu çal›flmada incelenen üç filmde HIV/AIDS’in eflcinsellikle iliflkili bir hastal›k oldu¤u düflüncesinin verildi¤i düflü- nülmektedir. Filmlerde HIV/AIDS hastal›¤›na yakalanm›fl kifliler ifl yaflamlar›n› ve sosyal iliflkilerini sürdürmekte büyük zorluklar yaflad›klar› ve hemen yaflamlar›n› kaybettikleri görülmektedir. Fakat t›ptaki ilerlemeler sayesinde HIV/AIDS’li bir çok insan art›k daha uzun yaflamakta ve daha kaliteli yaflam sürerek ifl ve sosyal hayatlar›n› ortalama bir düzeyde sürdürmektedirler (9,10). Gia filmi d›fl›nda di¤er iki filmde kifliler HIV/AIDS hakk›nda do¤ru bilgilere sahiptirler. Fakat bu bilgilere sahip olmalar› onlar›n HIV/AIDS’lilere karfl› ayr›mc› tutumlar içinde olmalar›n› engellememektedir. Kaynaklar 1. Ryan M, Kellner D. Politik Kamera, (Çev. Elif Özsayar), Ayr›nt› Yay›nlar›, ‹stanbul 1997 2. Ulusay N. Shooting AIDS: A comprasion of Philadelphia and Les Nuits Fauves, Kültür ve ‹letiflim 2000;3(2):31-54 3. Congar E. AIDS’in dayan›lmaz iticili¤i, Kaos GL 1994; Say›: 3 4. Çok F, Boysan M, Ça¤la K. Gençlik intiharlar›n›n gazetelere yans›mas›, 3P Dergisi 2003;11(1):35-46 5. Çok F. Ergenler ve AIDS e¤itimi, E¤itim ve Bilim 1998;22(107):46-53 6. Güney N, Karg› E, Oruç AÇ. Üniversite ö¤rencilerinin eflcinsellik konusundaki görüfllerinin incelenmesi, Türk HIV/AIDS T›p Dergisi 2004, Ekim-Kas›m-Aral›k 7. Kelly FG. Sexuality Today, Mc. Graw Hill Companies, US 2001 8. Grundmann R, Sacks P. Philadelphia, Cineaste 1993;Vol. 20(3):51-56 9. Yarhouse MA. Working with families affected by HIV/AIDS, The American Journal of Family Therapy 2003; Vol 31:125-137. 10. Hunt B, Jaques J, Niles SG, Wierzalis E. Career concerns for people living with HIV/AIDS, Journal of Counseling & Development 2003;Vol. 81:55-60