yunanistan ülke raporu indirmek için tıklayın
Transkript
yunanistan ülke raporu indirmek için tıklayın
T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI ATİNA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ YUNANĠSTAN’IN GENEL EKONOMĠK DURUMU VE TÜRKĠYE ĠLE EKONOMĠK-TĠCARĠ ĠLĠġKĠLERĠ (2012) Haziran, 2013 ATĠNA ĠÇĠNDEKĠLER 1.GĠRĠġ ....................................................................................................................................... 5 BÖLÜM I: YUNANĠSTAN’A ĠLĠġKĠN VERĠLER .......................................................................... 7 2. SOSYAL ve EKONOMĠK GÖSTERGELER ............................................................................. 7 2.1 Ülke Kimliği ........................................................................................................................... 7 2.2 Sosyal Göstergeler ................................................................................................................ 8 2.3 Ekonomik Göstergeler ........................................................................................................... 8 (General government gross debt ) ............................................................................................... 9 3. COĞRAFĠ BĠLGĠLER VE DEMOGRAFĠ ................................................................................. 10 3.1 Coğrafi Konumu .................................................................................................................. 10 3.2 Demografi............................................................................................................................ 13 3.3 ĠĢgücü ................................................................................................................................. 14 3.4 Ġnsani GeliĢme Endeksi ....................................................................................................... 18 4. GENEL EKONOMĠK DURUM ................................................................................................ 18 4.1 Genel Durum ....................................................................................................................... 18 4.1.1 Kriz Dönemi ...................................................................................................................... 18 4.1.2 AB “Destek Mekanizmasından” Finansman ...................................................................... 19 4.1.3 Memorandumlar ve “Troyka” (AB-IMF-AB Merkez Bankası) Dönemi ................................ 21 4.1.4 PSĠ – Tahvil Takası ve Yeni Kredi Yardımı ....................................................................... 22 4.1.5 2013-2016 Orta Vadeli Finansal Strateji Çerçevesi .......................................................... 23 4.2 EKONOMĠK GÖSTERGELER ............................................................................................. 23 4.3 Tarım ................................................................................................................................... 27 4.4 Sanayi ................................................................................................................................. 29 4.5 UlaĢtırma ............................................................................................................................. 29 4.5.1 Karayolları ........................................................................................................................ 29 4.5.2 Demiryolları ...................................................................................................................... 30 4.5.3 Gemicilik........................................................................................................................... 31 4.5.4 Havayolları ....................................................................................................................... 33 4.6 TELEKOMÜNĠKASYON ...................................................................................................... 33 4.7 Ticaret ve perakende piyasası ............................................................................................. 33 4.8 Hizmetler ............................................................................................................................. 34 4.8.1 Turizm .............................................................................................................................. 34 4.8.2 ĠnĢaat ............................................................................................................................... 36 4.8.3 Bankacılık ......................................................................................................................... 49 4.8.4 Sigortacılık ....................................................................................................................... 50 4.9 Enerji ................................................................................................................................... 50 4.9.1 Rüzgar Enerjisi ................................................................................................................. 55 4.9.2 GüneĢ Enerjisi .................................................................................................................. 57 4.10 Doğal Kaynaklar ve Madencilik .......................................................................................... 61 4.11 ÖzelleĢtirme ...................................................................................................................... 62 5.DIġ TĠCARET ......................................................................................................................... 67 5.1 Genel Durum ....................................................................................................................... 67 Atina Ticaret Müşavirliği 2 5.2 DıĢ Ticaret Mevzuatı............................................................................................................ 68 5.3 Tarife DıĢı Engeller .............................................................................................................. 69 5.4 Anti-Damping Uygulamaları ................................................................................................. 70 5.5 DıĢ Ticaret Ġstatistikleri ........................................................................................................ 70 5.5.1 Yıllara Göre DıĢ Ticaret Değerleri ..................................................................................... 70 5.5.2 BaĢlıca Ülkelere Göre DıĢ Ticaret (Milyon Euro) ............................................................... 71 5.5.3 Ülke Grupları ve Ekonomik Topluluklara Göre DıĢ Ticaret (Petrol ürünleri hariç) .............. 74 5.5.4 DıĢ Ticaretin Sektörel Dağılımı (Petrol ürünleri hariç) ....................................................... 75 5.5.5 BaĢlıca Maddelere Göre Ġthalat*(Ġthalatı 500 Milyon Euro‟nun üzerinde olanlar) ............... 76 5.5.6 BaĢlıca Maddelere Göre Ġhracat* (Ġhracatı 300 Milyon Euro‟nun üzerinde olanlar) ........... 76 5.5.7 Mal ve Hizmet Ġhracat ve Ġthalatı (Milyon Euro)................................................................. 77 BÖLÜM II: TÜRKĠYE ĠLE EKONOMĠK VE TĠCARĠ ĠLĠġKĠLER ................................................. 78 1. TÜRKĠYE ĠLE EKONOMĠK VE TĠCARĠ ĠLĠġKĠLERĠN GELĠġĠMĠ ............................................. 78 1.1 Ticari ĠliĢkilerin Genel Durumu ............................................................................................. 80 1.1.1 Ticari ĠliĢkilerin GeliĢimi .................................................................................................... 80 1.1.2 Ġkili AnlaĢma ve Protokoller, KEK Toplantıları ................................................................... 82 2. FARKLI SINIFLANDIRMALAR BAZINDA DIġ TĠCARET ĠSTATĠSTĠKLERĠ ............................ 85 2.1 GENĠġ EKONOMĠK GRUPLARIN SINIFLANDIRMASINA GÖRE ĠHR. ve ĠTH. ................... 85 2.2 AYRINTILISektörel Ġhracat (1000$) ..................................................................................... 86 2.3 AYRINTILI SEKTÖREL ĠTHALAT (1000$)........................................................................... 87 2.4 GTĠP12 Bazında ihracat vE ithalat (ĠlK 10 KALEM) ............................................................. 89 2.5 TaĢıma ġekline Göre Ġhracat/Ġthalat .................................................................................... 90 3. TĠCARĠ ĠLĠġKĠLERDE BĠLĠNMESĠ GEREKEN KONULAR ..................................................... 90 3.1 Genel Bilgiler ....................................................................................................................... 90 3.1.1 ĠĢyeri Açma ve ġirket KuruluĢu ......................................................................................... 90 3.1.2 Ticari Engeller (Sektörel) .................................................................................................. 94 3.1.3 Ġthalat Mevzuatı ................................................................................................................ 94 3.1.4 Ticarette Uygulanan Standartlar ....................................................................................... 98 3.1.5 Reach (Avrupa Kimyasallar Düzenlemesi) ........................................................................ 98 3.1.6 Serbest Bölgeler ve Ġlgili Mevzuatı .................................................................................. 100 3.1.7 Yatırım TeĢvikleri ............................................................................................................ 100 3.2 YIL ĠÇĠNDE AÇILAN FUARLAR ........................................................................................ 102 3.3 BAġLICA EKONOMĠK VE TĠCARĠ KURULUġLAR ............................................................ 103 4. SORUNLAR, GÖRÜġLER VE FAYDALI BĠLGĠLER ............................................................ 104 4.1 Tespitler ve GörüĢler ......................................................................................................... 104 4.1.1 ĠĢ GörüĢmesi Yaparken () ............................................................................................... 106 4.2 Faydalı Bilgiler ................................................................................................................... 108 4.2.1 Hava Durumu ................................................................................................................. 108 4.2.2 Tatil Günleri ve ÇalıĢma Saatleri .................................................................................... 108 4.2.3 Vize ve Seyahat ............................................................................................................. 108 4.2.4 BaĢlıca Gazete ve Dergiler ............................................................................................. 110 Atina Ticaret Müşavirliği 3 4.2.5 Kambiyo Denetimi .......................................................................................................... 112 4.2.6 Avukatlar ve Hukuk Büroları ........................................................................................... 112 4.2.7 Tercümanlar ................................................................................................................... 113 4.2.8 Adresler ve HaberleĢme ................................................................................................. 114 4.2.9 DanıĢmanlık ve Pazar AraĢtırması Yapan ġirketler () ..................................................... 115 4.2.10 Bakanlıklar ve Adresleri ................................................................................................ 116 4.2.11 Yararlı Olabilecek Diğer Telefonlar ............................................................................... 116 4.2.12 ÇeĢitli Bağlantılar ......................................................................................................... 116 Atina Ticaret Müşavirliği 4 1.GĠRĠġ 1980‟lerin baĢı Türkiye ve Yunanistan‟ın siyaset ve ekonomisi için bir anlamda milat olarak kabul edilmektedir. Türkiye 24 Ocak 1980‟de ithal ikamesine dayalı kalkınma modelinden vazgeçerek ihracata dayalı büyüme stratejisini uygulamaya koymuĢtur. Yunanistan ise, askeri cuntanın izleri henüz silinmeden 1981 yılında AB‟ye tam üye olmuĢ ve gerek siyasi gerekse ekonomik anlamda yeni bir dönem baĢlamıĢtır. Ġki ülke arasında devam eden anlaĢmazlıkların çözümü için Davos görüĢmeleri de dahil olmak üzere yapılan çeĢitli giriĢimler uzunca süre sonuçsuz kalmıĢ, olumlu iliĢkiler ancak 1999‟dan sonra baĢlamıĢtır. YaklaĢık 13 yıl sonra gelinen noktada mevcut temel sorunların çözülebildiğini veya yakın zamanda çözülebileceğini iddia etmek hala mümkün olmayıp, ikili iliĢilerde her an ortaya sürülmesi muhtemel argümanlar olarak beklemektedir. Ġki ülke arasındaki ticaretin 2010 sonunda 3 Milyar $‟ın altına düĢmekle beraber, 2011 yılında tekrar yükselerek 4Milyar $‟ı aĢması ve 2012 yılında 5 Milyar $‟a ulaĢması, her yıl yarım milyon Yunanın, baĢka bir ifade ile nüfusun % 5‟inin Türkiye‟yi ziyaret etmesi, Türkiye‟deki Yunan yatırımlarının 7 Milyar $‟a yaklaĢması, Yunan Milli Bankası‟nın Finansbank‟ı satın almak için gerçekleĢtirdiği sermaye ihracının Yunanistan tarihinin en büyük sermaye ihracı olması, her iki ülke baĢbakanının 2010 ve 2013 yıllarında gerçekleĢen Yüksek Düzeyli ĠĢbirliği Konseyleri bünyesinde biraraya gelmeleri ve çoğaltılabilecek benzeri örnekler iliĢkilerin kaydettiğipozitif ilerlemelerin önemli göstergeleridir. Diğer taraftan, Akdeniz ve Ege denizi havzalarındaki yeni enerji yataklarının keĢfi ve kullanıma açılması iki ülke arasındaki birikmiĢ sorunlara eklenen yeni problemlerdir. 2012 yılı itibariyle ülkemiz, Yunanistan‟ın 1 numaralı ihracat pazarı olurken; Yunanistan‟ın ithalatı sıralamasında 17. sıradadır. Toplam ticaret hacminde ise Yunanistan‟ın 4.sıradaki ticaret partneri konumundadır. Ġki ülke arasındaki ticaret son yıllarda daha çok Yunanistan lehine geliĢirken2008 yılında bu ülkeye karĢı verilen 1.3 Milyar $ ticaret fazlası,2012 yılında 2 Milyar $‟ın üzerinde dıĢ ticaret açığına dönüĢmüĢtür. Ülkede yaĢanan ağır ekonomik kriz ve ülkemizin artan enerji talebi bu yeni dengenin en önemli sebepleridir. 2012 yılı itibariyle ülkemizin Yunanis‟tandan yaptığı ithalatın %70‟ten fazlasının tek baĢınapetrol ürünleri olduğunun bilinmesinde fayda vardır. 2008 yılında etkileri hissedilmeye baĢlanan global ekonomik krizin en fazla etkilediği ülkelerden biri olarak, gittikçe hızlanan bir Ģekilde düĢmeye baĢlayan Yunan ekonomisi 2009 yılında % 3.3, 2010 yılında %3.4, 2011 yılında %6.9 ve 2012 yılında %6.4 oranında küçülmüĢtür. 2013 yılına iliĢkin beklentiler ekonominin durağan seyredeceği, 2014 yılından itibaren ise, yatırımlara ve kalkınmaya ağırlık verilmesi koĢuluyla, küçük bir toparlamaya geçilebileceği yönündedir. Ülkenin kamu borcunun gayri safi milli hasılasına (GSMH) oranı %160 gibi olağanüstü yüksek seviyelere çıkmıĢ olup, bu seviyelerde sürdürülemeyeceği aĢikar olduğundan, kreditor ülke ve kurumlarla yapılanborç yapılandırması dahi bu oranın aĢağı çekilmesine katkıda bulunmamıĢtır. Yunanistan halen kredi piyasalarından borç alamamaktadır, dolayısıya ancak üyesi olduğu AB‟nin finansal yardım fonlarından yararlanarak birĢeyler yapabileceği öngörülmektedir. Elbette birçok üyesi finansal sıkıntılar yaĢayan AB‟nin eskisi kadar Yunanistan‟a eli açık davranamadığı, verdiği destekler karĢısında ülkeden birçok yapısal reform talep ettiği bilinen bir gerçektir. Talep edilen reformların ülkede yarattığı gerginlik ve bu reformları hayata geçirebilecek siyasi iradenin zayıflığı halen ülke için en büyük tehdit olarak görülmektedir. Özellikle AB içindeki en büyük finansal güç olan Almanya‟nın bu reformların gerçekleĢtirilmesi konusunda gösterdiği hassasiyet, ülkeyi bir yol ayrımına taĢımıĢtır. Ülke, 2011 ve 2012 yıllarında ya Troyka‟nın talep ettiği acı reçeteyi içerek büyük siyasi çalkantı ve gerginliklere rağmen reformları gerçekleĢtirmek ve bu reformlarla tekrar büyümeye geçmeyi beklemek veya erken havlu atıp Avrupa para birliğinden çıkarak yeni bir finansal sistem içinde hayatta kalmaya çalıĢmak arasında bir ikilem yaĢamıĢtır. Ancak Ģimdilik acı reçeteyi içip, Euro bölgesinde kalmayı seçtiği görülmektedir. Ülkede oldukça düĢen yatırım maliyetlerine rağmen, halen arzu edilen yabancı yatırım hacmine ulaĢılamamıĢtır. 2010 yılından itibaren baĢlayan özelleĢtirme programları beklentilerin çok Atina Ticaret Müşavirliği 5 altında kalmıĢ, 2012 yılı için planlan özelleĢtirmelerin neredeyse hiçbiri gerçekleĢtirilememiĢtir. Ülkemiz iĢadamlarınca, Yunanistan‟a yatırım hususunda kaydadeğer ilgi olmakla beraber, bu ilgi Ģu ana kadar çok kısıtlı yatırıma dönüĢmüĢtür. MüĢavirliğimiz kayıtlarına göre Yunanistan‟dan yatırım yapan Türk sermayeli Ģirket sayısı sadece 19‟dur. Bu rapor 2 bölümden oluĢup, 1.Bölümde Yunanistan‟ın sosyal, ekonomik ve ticari konumu, 2.Bölümde Türkiye ile olan ekonomik ve ticari iliĢkileri irdelemektedir.Bu bilgiler ile baĢta ihracatçılarımız ve yatırımcılarımız olmak üzere diğer tüm ilgili kesimlerin karar alma süreçlerine katkıda bulunulması amaçlanmaktadır. Raporun hazırlanmasında mümkün olduğu kadar 2012 yılına ait veriler kullanılmaya çalıĢılmıĢ, ancak bazı baĢlıklarda bu güncellikteki veriler bulunamadığından en yakın tarihli veriler kullanılmıĢtır. AB üyesi olmakla beraber istatistiki veri temini konusunda yaĢanan güçlükler ve elektronik ortamda sunulan verilerin birçoğunun Yunanca olması nedeniyle sunulan bilgilerin okuyucular için önemli bir rehber olduğu düĢünülmektedir. Son olarak raporda yer almayan hususlar için www.musavirlikler.gov.tr bağlantısında yer alan bilgiler incelenmeli ve ihtiyaç duyulması halinde e-posta yoluyla (dtati@otenet.gr veya atina@ekonomi.gov.tr) MüĢavirliğimize baĢvurulmalıdır. Atina Ticaret Müşavirliği 6 BÖLÜM I: YUNANĠSTAN’A ĠLĠġKĠN VERĠLER 2. SOSYAL ve EKONOMĠK GÖSTERGELER 2.1 ÜLKE KĠMLĠĞĠ Devletin Adı Yunanistan Başkent Atina Yönetim Biçimi Parlamenter Cumhuriyet Resmi Dil Yunanca Dini Ortodoks Hıristiyanlık Para Birimi € / $ Paritesi Euro (€) EU,UN,NATO,OECD, BSEC, EBRD, FAO, IFC, ILO, IMF, IEA,UNESCO,HO, WTO, INTERPOL, IBRD, OSCE Yıllık Ort. 1.2848, Max.1.3454, Min.1.2089 Yüzölçümü 131,957 km2 Coğrafi Konum 19° -29° doğu boylamı ve 34° - 41° kuzey enlemi Komşuları Türkiye, Bulgaristan, Makedonya ve Arnavutluk Sınır Uzunluğu 1,180 Km ( Türkiye - 203 Km) Kıyı Uzunluğu 13,676 Km (Adalar Dahil ) Üyesi Olduğu Başlıca Uluslararası Kuruluşlar Nüfus (2012) (EUROSTAT) Toplam 11.3 milyon Kadın 5.7 milyon Erkek 5,6 milyon Nüfus Dağılımı (2012) % 75 Kent, % 25 Kır 0-14 Yaş 1.6 milyon (% 14.2) 15-64 Yaş 7.5 milyon (% 66.4) 65 ve Üzeri Nüfus Yoğunluğu (2011) 2.2 milyon (% 19.4) - ........................................................................................ 0.17 86 kişi / km2 Mesai Saatleri ve Günleri 07:30 – 15:00 ; Pazartesi - Cuma Büyük Kentler Atina,Selanik, Patra, Irakliyon,Volos ve Larissa Büyük Limanlar Pire, Selanik, Patra, Lavrio, Dedeağaç, Elefsina, Zaman Dilimi GMT+ 2 (Türkiye ile aynı) Haftalık Çalışma Saati 40 1 Ocak,6 Ocak,27 Şubat, 25 Mart, 13-16Nisan (Paskalya), 1 Mayıs, 4 Haziran (değişiyor) , 15 Ağustos, 28 Ekim, 24-26,31 Aralık Nüfus Yapısı (2012) Yıllık Nüfus Artışı (2011’den 2012’ye) Resmi Tatil Günleri (2012) Atina Ticaret Müşavirliği Volos, Korfu, 7 Telefon Kodu + 30 Ölçü Birimi Metrik HDI (İnsani Gelişme Endeksi ) 0.860-29.Sıra 2.2 SOSYAL GÖSTERGELER Ortalama Ömür (CIA WorldFactbook, 2013 Tahmini) Ortalama 80.2 Kadın 82.9 Erkek 77.6 % 97,2 Hastane ve Klinik Sayısı (EL.STAT.,2009) 313 (142 Devlet, 171 Özel) Doktor Sayısı (Diş Hekimlei Hariç) 69,435 (2011 ELSTAT verilerine göre) Doktor Başına Nüfus 163 Bin Kişide / Bin Kişiye Düşen Okuma Yazma Oranı (UNDP Report 2011) Otomobil 388 Sabit Telefon Hattı 560 Mobil Telefon Hattı 1070 Televizyon 1000 Bilgisayar 90 Internet Kullanan 230 Geniş Internet 90 Bağlantısı Gelen Turist Sayısı (Arrivals of non15.5 Milyon (ELSTAT) residents from abroad, 2012) Karayolu Uzunluğu 117,533 Km Demiryolu Uzunluğu 2,576 Km Kişi Başına Yıllık Elektrik Tüketimi 5,363 kwh Aylık Brüt Asgari Ücret (EUROSTAT, 1 Ocak 2012) 876 Euro (1 Ocak 2013, 684 Euro) GSYİH (€)(Cari Fiyatlarla) 193.7 Milyar € (EUROSTAT) GSYİH ($) (SAGP) 217.1 Milyar € (EUROSTAT) Reel GSYİH Artış Oranı (2011-12) - % 6.4 (ELSTAT) GSYİH Sektörel Paylar (2012 World Factbook) 2.3 EKONOMĠK GÖSTERGELER Tarım % 3.8 Sanayi % 16.0 Hizmetler % 80.1 Atina Ticaret Müşavirliği 8 Kişi Başına Gelir (Cari fiyatlarla) Kişi Başı Gelir (SAGP) Enflasyon Oranı (TÜFE-Yıllık Ortalama Değişim ve Aralık 2011 den Aralık 2012’ye değişim) İşgücü (Eurostat) 17,200 €(EUROSTAT) 19,200 €(EUROSTAT) % 1.5 ve %0.8 4,970.8 Milyon İşsiz Sayısı (Eurostat) 1,204,000 Eurostat % 24.3 Dış Ticaret (Mal-Hizmet 2012) İşsizlik Oranı (Eurostat) İhracat 52.3 Milyar Euro İthalat 62.0 Milyar Euro Denge -9.7 Milyar Euro Toplam 114.3 Milyar Euro İhracat / GSMH % 27.0 İthalat / GSMH % 32.0 Dış Ticarette (Mal) İlk Beş Ülke Rusya,Almanya,İtalya,Türkiye,S.Arabistan İhracatta (Mal) İlk Beş Ülke Türkiye,İtalya,Almanya, Bulgaristan ve GKRY İthalatta (Mal) İlk Beş Ülke Rusya,Almanya,İtalya,S.Arabistan ve Çin EUROSTAT % 84.3 Türkiye İle Mal Ticareti (2012) İhracat / İthalat İhracat 2,968 Milyon Euro İthalat 1,108 Milyon Euro Denge 1,860 Milyon Euro Toplam 4,076 Milyon Euro Cari İşlemler Açığı(Bank of Greece) 5.6 Milyar Euro Cari İşlemler / GSMH(Bank of Greece) Kamu Borç Stoku (Eurostat) % 2.9 (General government gross debt ) Kamu Borç Stoku/GSYİH(Eurostat) D. Net Yabancı Sermaye Girişi GDP’nin %’si olarak D.Yabancı Sermaye Stoku Giderler Eurostat Bütçe (2012) Total General Govt. Expenditure Gelirler Total General Govt. Revenue Denge Açık / GSYİH Turizm Gelirleri – 2012 Bank of Greece,Services Balance 303.9 Milyar Euro % 156.9 2.3 Milyar Euro (Invest in Greece) %1.2 (EUROSTAT) 27.3 Milyar Dolar (CIA World Factbook) 106.1 Milyar Euro 86.7 Milyar Euro - 19.4Milyar Euro % 10.0 10 Milyar Euro Petrol İthalatı -2012(Bank of Greece) 17.6 Milyar Euro Petrol İhracatı – 2012(Bank of Greece) 7.4 Milyar Euro Atina Ticaret Müşavirliği 9 3. COĞRAFĠ BĠLGĠLER VE DEMOGRAFĠ 3.1 Coğrafi Konumu 19°22‟-29°38‟ doğu boylamı ve 34°48‟-41°45‟ kuzey enleminde yer alan Yunanistan‟ın yüzölçümü 131,957 km2 „dir. Bu alanın yaklaĢık 25,000 km2‟si, bir baĢka ifade ile % 20‟si; sayıları 2000‟i bulan adalardan oluĢmakta ve 200‟e yakınında yerleĢim bulunmaktadır. Sahil Ģeridi yaklaĢık 15,000 km, toplam sınır uzunluğu 937 km‟si kara, 217 km‟si nehir ve 26 km‟si göl olmak üzere 1,181 km‟dir. Pazarkule, Uzunköprü ve Ġpsala Türkiye ile Yunanistan arasındaki üç sınır kapısıdır. Yunanistan’ın Sınırları (Km) Ülkeler Toplam Kara Nehir Göl Türkiye 203.0 10.7 192.3 - Bulgaristan 474.7 458.7 16.0 - Makedonya 256.3 236.7 0.2 19.4 Arnavutluk 246.7 231.3 8.5 6.9 1,180.7 937.4 217.0 26.3 Toplam Yunanistan'ın yaklaĢık % 80'i dağlık arazidir, 2000 m yüksekliği aĢan 30 dolayında dağ bulunmaktadır. En yüksek noktası 2904 m ile Olympus Dağı'dır. Smolikas, Grammos, Voras, Ghiona ve Tymfi yüksekliği 2500 metreden fazla olan diğer dağlardır. Az sayıdaki ovalar ülkenin kuzeyinde toplanmıĢtır. Thesalya, Makedonya, Trakya, Viotia ve Kuzeydoğu Mora baĢlıca ovalardır. TÜRK-YUNAN SINIR KAPILARI Tarıma elveriĢli arazinin toplam içindeki payı % 30‟lar civarında olup, yarısına yakın bölümünde düzenli ekim yapılmaktadır. En uzun nehirleri Aliakmon (297 km), Achelos (220 km), Pinios (205 km) ve Meriç‟tir (204 km). Toplam uzunluğu 490 km olan Meriç nehri aynı zamanda Türkiye ile Yunanistan arasındaki sınırı ayırmakta olup 204 km‟lik kısım Yunanistan topraklarındaki uzunluktur. Yunanistan‟da nehirlerden sulama ve kısmen enerji üretimi için istifade edilmekte olup nehirler taĢımacılık için uygun özelliklere sahip değildir. Ülkenin elektrik ihtiyacının büyük bölümü termik santrallerle karĢılanmaktadır. Yüzölçümü 10,000 km2‟den büyük 16 adet göl bulunmaktadır. Trichonida (96,228 km2), Volvi (70,443 km2), Vegoritida ( 54,473 km2), Vistonida ( 44,860 km2) ve Koronia (46,539 km2) ilk beĢ büyük göldür. Bitki örtüsü, ülkenin güney ve orta bölümünde tipik Akdeniz bitki örtüsü Ģeklinde iken, kuzey ve dağlık bölgelerde Avrupa türüne dönüĢmektedir. Ancak, son yıllarda sıkça karĢılaĢılan orman yangınları bu yapıyı büyük ölçüde bozmaya baĢlamıĢtır. Son dönemlerde yılda ortalama 700 orman yangını neticesinde 200.000 hektarlık bir orman alanı yok Atina Ticaret Müşavirliği 10 olmuĢtur. Yunanistan‟ın toplam %25.4‟lük alanı ormanlarla kaplı olup, Avrupa ülkeleri arasında en çok ormana sahip 4üncü ülkedir. Yunanistan Avrupa kıtasında sismik hareketlerin en yoğun yaĢandığı ülkedir. 856 yılında Korint‟te yaĢanan büyük depremde 45,000 kiĢinin öldüğü tahmin edilmektedir. Atina‟da 1999 yılında yaĢanan depremde yaklaĢık 150 kiĢi hayatını kaybetmiĢtir. Girit, Eğriboz, Midilli ve Rodos sırasıyla 1,000 km2den büyük dört adadır. Bu dört adanın toplam yüzölçümü 14,955 km2 dir. Türkiye‟ye en yakın baĢlıca büyük BAŞLICA ADALAR adalar Ayvalık karĢısında Midilli, ÇeĢme karĢısında Sakız, KuĢadası karĢısında Sisam, Bodrum karĢısında Kos ve Marmaris 1. Girit karĢısındaki Rodos adalarıdır. Adaların, ileride daha detaylı olarak 2. Eğriboz (Evia) aktarılacaktır, Yunanistan‟ın turizm gelirlerinde çok önemli bir yeri 3. Midilli (Lesvos) bulunmaktadır. 4. Rodos Yunanistan genelinde Akdeniz iklimi hakim olmakla beraber 5. Korfu (Kerkyra) ülkenin coğrafi yapısı nedeniyle değiĢik bölgelerde farklı özellikler arz etmektedir. Kuzeyde iklim biraz daha Akdeniz dağ iklimine ve 6. Zakintos karasal özelliklere yakın olup kıĢın yoğun kar yağıĢları 7. Samos görülmektedir. Yunanistan‟ın kuzeydoğusunda iklim Türkiye‟de 8. Kefalonia Trakya bölgesi ile benzerlikler göstermektedir. BaĢkent Atina‟da 9. Kos kıĢın sıcaklık ortalaması 5-6° iken yazın bu değer 30°„yi aĢmaktadır. Atina‟dan güneye inildikçe özellikle yazın hava 10. Lefkada sıcaklığı 35°„leri aĢmaktadır. Özellikle yazın öğle saatlerinde güneĢ ıĢınlarından kaçınılması gerekmektedir. YağıĢ miktarının genel olarak düĢük olduğu Yunanistan‟da batı sahilleri ve kuzey bölgeleri daha çok yağıĢ almaktadır. Kıt doğal kaynaklara sahip olan Yunanistan‟da öne çıkanlar demir cevheri ve boksit madenleridir. Ege denizinde Tasos adası civarında zengin petrol yatakları olduğu iddia edilmektedir. Linyit, kurĢun, magnezit ve tuz diğer doğal kaynaklardır. Özellikle linyit elektrik üretiminde yoğun olarak kullanılmaktadır. Az sayıdaki kok kömürü yataklarındaki kalite düĢüktür. Krom, bakır ve uranyum rezervlerinin ekonomik olmadığı ifade edilmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 11 Atina Ticaret Müşavirliği 12 3.2 Demografi % 98‟i Ortodoks olan Yunanistan‟da 2012 yıl sonu itibariyle 11.3 milyon insan yaĢamaktadır. Batı Trakya‟da ise önemli sayıda Müslüman azınlık bulunmaktadır. Son dönemlerde yaklaĢık 800,000‟i Arnavutlardan olmak üzere sayıları bir milyona yaklaĢan göçmen ve mülteci (bazı kaynaklara göre yaklaĢık yarım milyon kaçak göçmenin ilavesiyle bu sayının 1.5 milyonu aĢtığı iddia edilmektedir) Yunanistan‟a yerleĢmiĢ bulunmaktadır. Diğer taraftan 6 milyondan daha fazla olduğu tahmin edilen Yunan kökenli nüfus, baĢta ABD olmak üzere çeĢitli ülkelerde yaĢamakta ve Yunan ekonomisine ve dıĢ politikasına önemli katkı sağlamaktadır. Yunanistan Nüfus Verileri Toplam Nüfus (1,000 KiĢi) Yunanistan Dünya Sıralaması 1970 1980 2012 2020 2030 2012 8,792 9,642 11,300 11,371 11,066 78 Kaynak: EUROSTAT ve UN 1981 yılında AB üyesi olan Yunanistan; 500 Milyon nüfusu aĢan, 01.07.2013 tarihi itibariyle 28 üyeli Birlik‟in nüfus sıralamasında dokuzuncu sırada yer almaktadır. AB-27 içerisinde 2012 yılı verilerine göre 12 ülkenin nüfusu 10 Milyondan daha fazladır. Nüfus Kompozisyonu YaĢ Aralığı 0-14 15-64 65+ Yıllar 1980 2011 1980 2011 1980 2011 % Dağılım 22.8 14.3 64.0 66.5 13.1 19.2 Yunanistan 2,198 1,627 6,171 7,505 1,263 2,177 ġehirler Atina Selanik Patras Iraklion Volos Larissa Khania Akharnai Ioannina Chalkida Nüfus 3,187,734 800,764 185,668 144,642 124,639 124,394 80,909 75,329 75,179 67,091 (%) Toplam (1,000) Yunanistan‟ın genç nüfus oranı % 16 olan AB ortalamasının altındadır. Buna mukabil 65 ve üzeri yaĢ grubunda yer alanların oranı geliĢmiĢ ülkeler ortalamasının üzerindedir. 13 coğrafi bölge ve 51 il Ģeklindeki idari yapılanmanın baĢkenti Atina‟dır. Toplam nüfusun yaklaĢık % 30‟u baĢkent Atina‟da yaĢamaktadır. Selanik nüfus açısından ikinci büyük Ģehirdir. 100 Binden fazla nüfusu olan Ģehir sayısı sadece 6‟dır. 11.3 Milyonun % 75‟ini kentsel, % 25‟ini ise kırsal nüfus oluĢturmaktadır. Müslüman nüfusun toplam içindeki payı % 1.3‟e yakındır. Yunanistan‟da km2 baĢına düĢen nüfus 86.2‟dir. Bebek ve çocuk ölüm oranlarında geliĢmiĢ ülkeler ortalaması yakalanmıĢtır. Yunanistan‟da nüfus artıĢ hızı 2012 yılında ciddi Ģekilde düĢmüĢ olup, % 0.02 seviyelerine inmiĢtir. Projeksiyonlar önümüzdeki 10 yılın sonunda Yunanistan‟ın nüfusunun göç almadığı takdirde azalacağını göstermektedir. 2010 yılına kadar kentlere doğru göç nedeniyle kırsal kesim nüfusunda gerileme olurken, 2010 yılından itibaren bu akımın çok düĢtüğü, hatta 2011 yılı itibariyle tersine bir akımın baĢladığı görülmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 13 Yurt Dışındaki Yunan Nüfus- Başlıca Ülkeler ABD GKRY Avustralya Almanya Kanada Ukrayna İngiltere Rusya G.Afrika Gürcistan 3,000,000 700,000 700,000 355,000 350,000 250,000 220,000 150,000 120,000 120,000 Kazakistan Fransa Brezilya Bulgaristan Belçika İtalya Arjantin İsveç Ermenistan Romanya 50,000 35,000 25,000 25,000 25,000 21,000 20,000 20,000 15,000 15,000 Yunanistan‟ın yaĢam süresi beklentileri Dünya Bankası‟na göre ortalama 79.4 olup, geliĢmiĢ ülkeler ortalamasının biraz üzerindedir. Bu süre kadınlarda 82; erkeklerde ise 77‟dir. Daha önce de ifade edildiği gibi sayıları 6 Milyon‟dan az olmayan bir Yunan vatandaĢı veya Yunan kökenli nüfus yurt dıĢında yaĢamaktadır. Bunların yarısına yakını ABD‟de, % 20‟ye yakın bir kısmı da Avrupa‟da ve Avustralya‟da yaĢamaktadır. Almanya ve Ġngiltere‟de yaĢayan Yunanlı nüfusun toplamı 500,000‟den fazladır. 3.3 ĠĢgücü ÇalıĢabilecek nüfus olarak nitelendirilen 15-64 arası yaĢ grubunda Yunanistan‟da 7.2 Milyon kiĢi bulunmaktadır. 2011 sonu itibariyle toplam iĢgücü yaklaĢık 5 Milyon kiĢiden oluĢmaktadır. Aynı dönem sonunda Yunanistan‟da çalıĢan sayısı 4 Milyon‟dur. 2012 sonuna gelindiğinde ise bu sayı 3.7 milyona düĢmüĢtür. ĠĢgücünün yaklaĢık % 40‟ı ilköğretim, % 35‟i lise ve % 20‟si üniversite mezunlarından oluĢmaktadır. AĢağıdaki tablolar ait olduğu yılın son çeyrek (4.çeyrek) rakamları dikkate alınarak hazırlanmıĢtır. Toplam İşgücü ve İşsiz Sayısı 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Toplam ĠĢgücü (1000) 4916 4947 4962 5011 4959 4976 ÇalıĢan Sayısı (1000) 4519 4554 4457 4299 3933 3682 ĠĢsiz Sayısı (1000) 397 393 505 712 1026 1296 ĠĢsizlik Oranı (%) 8.3 7.7 10.2 14.2 20.6 26.0 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu-EUROSTAT (2012 için) ĠĢgücünün sektörlere dağılımına bakıldığında yarısından fazlasının hizmetler sektöründe çalıĢtığı görülmektedir. Tarım ve imalat sektörlerinde çalıĢanların sayısı 500,000‟den biraz fazla olup, toplama oranı %12‟ler seviyesindedir. AĢağıdaki tabloda çalıĢanların yaĢ grupları ve baĢlıca sektörlere göre dağılımı sunulmaktadır. Çalışanların Yaş Gruplarına Göre Başlıca Sektörlere Dağılımı-2011 (1,000 Kişi) Sektörler Toplam 15-19 20-24 25-29 30-44 45-64 65 + Toplam 3,932,8 18,4 142,3 401,8 1,772,2 1,530,7 67,4 Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık 496.7 3.6 13.6 28.8 168.9 251.9 29.9 Madencilik ve TaĢocakçılığı 12.2 0 0.4 0.1 5.9 5.7 0.1 Ġmalat Sanayi 388.1 2.6 12.6 41 177.9 150.2 3.8 Elektrik,Gaz ve Su 26,2 0 0,8 1,4 12,1 11,8 0 ĠnĢaat ve Bayındırlık ĠĢleri Su Tedariki, Kanalizasyon ve Atık Yönetimi 227 3 23 43 133 94 3 25,8 0 0,4 0,7 9,5 14,4 0,7 Atina Ticaret Müşavirliği 14 ĠnĢaat 227 1,4 10,2 28,8 103,1 81,5 2,1 Toptan ve Perakende Ticaret 723,4 3,9 34 90,8 346,2 238,9 9,7 UlaĢtırma ve Depolama 192,9 0 3,3 17,1 82,9 88,1 1,6 Lokanta ve Oteller 286,8 3,7 25 37,5 128 87,3 5,3 ĠletiĢim ve Kominikasyon 68,2 0 1,1 9,9 38,4 18,7 0,2 Bankacılık, Sigortacılık 116,8 0 2,2 11,9 64,8 37,4 0,4 Bilim ve Teknik 216 0,3 2,9 27,9 104,8 77 3,1 Emlakçılık Faaliyetleri Profesyönel, Bilimsel ve Tekniksel Aktiviteler Yönetim ve Destek Hizmetleri 7,1 0 0,3 0,5 3,2 2,9 0,2 216 0,3 2,9 27,9 104,8 77 3,1 71,9 0,7 2,6 8,6 34,5 25,3 0,2 Kamu Yönetimi ve Savunma 341,8 0,2 9,8 31,3 161,8 136,7 1,9 Eğitim 303,3 0,3 3,6 24,2 132,8 140,4 1,6 Sağlık 234,3 0,2 7 20,6 111 92,1 3,4 47 0 3,5 3,7 22,3 16,8 0,6 Diğer Servisler 82,4 1,4 7,5 12,3 35,5 23,7 2 Ev ĠĢlerinde ÇalıĢanlar 63,2 0,1 1,6 4,7 27,2 29,1 0,6 2 0 0 0 1,5 0,5 0 Sanat ve Eğlence Uluslararası Kurum ve Örgütler Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu (2012 verileri tamamlanmamış olmakla beraber, toplam çalışan sayısının 3.682 bin olduğu açıklanmıştır). Çalışanların Eğitim Seviyelerine Göre Dağılımı-2011 Toplam ÇalıĢan ĠĢsiz Eğitim Durumu (1000 kiĢi) ĠĢgücü Sayısı Sayısı Doktora ve Yüksek Lisans 145 128 17 Üniversite 862 734 128 Ġki Yıllık Teknik Okul 906 696 210 Lise 1677 1294 383 Orta Okul 549 426 123 Ġlkokul 780 626 154 Ġlkokul Terk 17 12 5 Okula Gitmeyenler 23 16 7 4959 3,933 1,026 TOPLAM Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu (2012 verileri henüz tamamlanmamıştır.) Atina Ticaret Müşavirliği 15 Cinsiyet ve Eğitime Göre İşsizlik Oranları(%) Eğitim Durumu 2011 2012 Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Doktora ve Yüksek Lisans TamamlamıĢ Olan 12.2 11.6 11.9 13.3 15.7 14.3 Üniversite Mezunu 10.7 18.8 14.8 12.7 20.3 16.6 Ġki Yıllık Teknik Yüksek Okul Mezunu 18.7 27.9 23.1 23.4 35.3 29.1 Lise Mezunu 18.9 28.5 22.8 24.4 33.7 28.1 Orta Okul Mezunu 19.6 27.9 22.4 28.5 35.4 30.9 Ġlkokul Mezunu 20.0 19.2 19.7 28.0 25.2 27.0 Ġlkokul Terk 28.1 28.0 28.0 27.0 23.6 25.7 Okula Gitmeyenler 32.3 28.9 30.9 37.1 47.9 41.9 TOPLAM 17.8 24.5 20.7 23.3 29.7 26.0 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu Yaş Gruplarına Göre İşsizlik Oranları (%) YaĢ Grupları 2011 2012 Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam 15 – 29 35.0 44.9 39.5 45.0 53.0 49.0 30 – 44 15.8 23.2 19.1 21.6 29.2 25.0 45 – 64 12.7 14.8 13.5 16.9 19.9 18.1 65+ 2.3 5.9 3.5 3.5 5.2 6.3 TOPLAM 17.8 24.5 20.7 23.3 29.7 26.0 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu Grafik: Halen devam eden ekonomik daralma sürecinde iĢ piyasasındaki geliĢmeler Atina Ticaret Müşavirliği 16 2012 yılı için Yunanistan‟da en düĢük brüt asgari ücret ilk kez iĢe alınan ve 25 yaĢ altında olan gençler için 510,94€‟dan baĢlamakta olup, belirli bir süredir çalıĢan ve evli olanların ise en yüksek alabilecekleri brüt asgari ücret 808,96€‟dur (Yunanistan‟da çalıĢanlar yılda 14 maaĢ almaktadır). Haftalık çalıĢma saatinin 40 olduğu Yunanistan‟da Sosyal Güvenlik Kurumuna (ĠKA) 2 sene prim ödeyenler iĢsizlik sigortasına hak kazanmakta olup, ĠKA 12 ayla sınırlı olmak kaydıyla ayda asgari 300 € iĢsizlik primi ödemektedir. GeniĢleme öncesinde; AB-15 üyesi ülkeler arasında bir değerlendirme yapıldığında 1981 yılı itibariyle birlik üyeliğine kabul edilen Yunanistan, üyelik sonrası en fazla iĢçilik maliyeti artıĢı olan ülkedir. Yunanistan 6 Aylık Dönemlerde Ortalama Asgari Ücretler: Bazı Ülkelerde Aylık Asgari Ücret (2012 sonu itibariyle, Euro) Atina Ticaret Müşavirliği 17 3.4 Ġnsani GeliĢme Endeksi BirleĢmiĢ Milletler TeĢkilatı Kalkınma Programı (UNDP); ülkelerin geliĢmiĢliğinin sadece kiĢi baĢına düĢen milli gelirle değerlendirilmemesi gerekçesi ile okuma yazma oranı, okullaĢma ve beklenen yaĢam süresi gibi eğitim ve sağlık standartlarını da dikkate alarak bir model oluĢturmuĢ ve Ġnsani GeliĢme Endeksi’ni (İGE) geliĢtirmiĢtir.1980 ile 2010 arasında Yunanistan‟ın bu endeksteki yeri yıllara göre 20 ila 25 arasında değiĢmiĢtir. AĢağıdaki tablodan da görüleceği üzere Yunanistan‟ın son yıl verisine göre dünya sıralamasındaki yeri 29.luk olmuĢtur. ĠGE bileĢenleri incelendiğinde ise Yunanistan‟ın eğitim ve sağlık göstergelerinin kiĢi baĢı milli gelir endeksinin önünde olduğu görülmektedir. İGE Değerleri (Türkiye ve Yunanistan) 1980 Endeks Değeri Dünya Sıralamasındaki Yeri 1990 1995 2000 2004 2010 2012 Yunanistan 0.835 0.872 0.876 0.895 0.921 0.862 0.860 Türkiye 0.594 0.678 0.709 0.725 0.757 0.696 0.722 Yunanistan 22 22 23 24 24 25 29 Türkiye 47 67 75 96 92 79 90 Kaynak : Human Development Report 2012 4. GENEL EKONOMĠK DURUM 4.1 GENEL DURUM 4.1.1 Kriz Dönemi 2007 yılının sonlarında ABD‟de konut kredilerinin geri dönüĢlerinde yaĢanan sorunlarla baĢlayan ve takip eden dönemde Avrupa ve Asya‟ya sirayet ederek sınırlarını geniĢleten ekonomik kriz, özellikle 2008‟in son çeyreğinde yeni bir boyut kazanmıĢtır. ABD‟de önde gelen yatırım bankalarından Lehman Brothers‟ın iflası ile baĢlayan bu süreçte bir çok ülkeden banka ve Ģirket iflas haberleri peĢpeĢe gelmiĢtir. Tüm AB üyesi ülkeler gibi Yunanistan‟da da ekonomik krizin etkileri kendini hissettirmiĢtir. Özellikle cari açığın finansmanında en önemli kalemler olan turizm ve gemicilik gelirlerindeki düĢüĢ kaygı uyandırmıĢ, nitekim 2008 sonunda cari açık 50 Milyar doları aĢmıĢtır. Faiz politikalarını Avrupa Merkez Bankasından bağımsız olarak belirleme Ģansı olmayan Karamanlis hükümeti, 20 Aralık 2008‟de 28 Milyar Euro‟luk bir ekonomik destek paketi açıklamıĢtır. Bankaların riskli kredileri ve piyasanın canlandırılması için kullandırılacak paketle, daralan iç talebin artırılması ve banka-Ģirket iflaslarının önüne geçilmesi amaçlanmıĢtır. Hükümetin aldığı bir diğer tedbir ise; Türkiye‟de cansuyu kredisi olarak adlandırılan ve vergi sicili temiz-son üç yıl kar etmiĢ olan Ģirketlerin nakit ihtiyacının faizsiz kredi kullandırarak karĢılanmasına yönelik bir uygulama olmuĢtur. Mevduat hesaplarına 100 bin Euro‟ya kadar garanti getirilmesi, ödenemeyen konut ve araba kredilerinde 10 bin Euro olan haciz sınırının 20 bin euroya yükseltilmesi alınan diğer baĢlıca tedbirler olmuĢtur. Bununla birlikte Yeni Demokrasi Partisi (YDP) ile Panhelenik Sosyalist Hareket (PASOK) arasında süregelen rekabet ülkenin ihtiyaç duyduğu reformların özellikle vergi reformunun sürekli ertelenmesine yol açmıĢtır. Son 80 yılda, bir baĢka ifade ile 1929‟daki büyük buhrandan sonra yaĢanan en büyük ekonomik krize iktidarda yakalanan YDP lideri Kostas Karamanlis krizle mücadele için hükümetin Ģimdiye kadar gerekli kararları aldığını ancak daha cesur adımlar atılmasının Ģart olduğunu ve yeni kararların her kesime fedakarlık yükleyeceğini ifade ederek uygulanacak program için Atina Ticaret Müşavirliği 18 güvenoyuna ihtiyaç olduğu gerekçesiyle ve partisinin etkileri hızla görülmeye baĢlanan ekonomik krizin sorumluluğunu daha fazla taĢıyamayacak duruma gelmesiyle erken genel seçim kararı almıĢtır. 4 Ekim 2009‟da yapılan seçimlerde PASOK iki dönem sonra beklentilerin de üzerinde ( % 43.9 ) oy alarak 160 milletvekilli ile tek baĢına iktidar olmuĢtur. Seçimlerden önce Karamanlis tarafından % 6.1 olarak açıklanan bütçe açık oranının PASOK tarafından % 12.7 olarak revize edilmesi ve merkezi hükümet konsolide borç stoğunun 275 Milyar Euro‟ya bir baĢka ifade ile GSYĠH‟nın % 114.6‟sına ulaĢması tüm dünyanın dikkatini bir anda Yunanistan‟a çekmiĢtir. 2009 yılının son çeyreğinde geliĢmiĢ ülke ekonomilerinin resesyondan çıkıĢ sinyalleri vermesinin hatta krizle mücadelede etkin olarak kullanılan faizlerde 2010 yılının ikinci yarısından itibaren artıĢa gidilebileceğinin konuĢulduğu günlerde, önce Dubai World‟ün yaklaĢık 60 Milyar dolarlık borcunu erteleme talebi ve akabinde Yunanistan ekonomisine ait açıklanan veriler yeni bir krizin tetikleyicisi olabileceğine iliĢkin kaygıları artırmıĢtır. Ayrıca geçmiĢte Avrupa Birliği‟nin istatistik kurumu EuroStat‟la bir kaç kez karĢı karĢıya gelen Yunanistan‟ın Ekim 2009‟da açıkladığı verilere politik müdahale olduğunun anlaĢılması üzerine; ülkenin istatistiklerinin güvenilirliği çok daha ciddi Ģekilde sorgulanmaya baĢlanmıĢtır. Bu geliĢmelerin ardından “Fitch” ve “Standard & Poor‟s”(S&P), sırasıyla 8 ve 16 Aralık 2009 tarihlerinde Yunanistan‟ın kredi notunu “A-”den “BBB+”ya düĢürmüĢtür. “Fitch” ve “S&P”nin sözkonusu kararlarını “Moody‟s” de izlemiĢ, “A1”de tuttuğu kredi notunu 23 Aralık 2009 tarihinde “A2”ye indirmiĢtir. Not indirimi yapan derecelendirme kuruluĢları hükümetin alacağı kararları ve daha da önemlisi uygulayıp uygulamayacağını yakınen takip edeceklerini belirterek her an yeni bir not indirimine de gidebileceklerinin sinyallerini vermiĢtir. Moody‟s biraz daha ileri giderek Portekiz ve Yunanistan‟ın borçlarını ödeme konusunda hızlı davranmaması halinde ekonomilerinin yavaĢ bir ölüme doğru gidebileceğini vurgulamıĢtır. Yunanistan hazinesinin finansman ihtiyacı için gerekli borçlanmanın maliyeti artmıĢ; 2009 sonunda Alman ve Yunan tahvilleri arasındaki fark 400 baz puanlara varacak Ģekilde dalgalanma göstermiĢtir. Yunanistan ekonomisinin yapısal zaaflarından kaynaklanan bütçe, borç, kamu harcamaları, sosyal güvenlik reformu, kamu teĢekküllerinin bütçe üzerindeki yükü, yabancı sermaye ilgisizliği, iĢgücü maliyetleri gibi parametrelere iliĢkin çekinceler ekonomistler tarafından uzunca bir süre dile getirilmiĢtir. AB‟den gelen fonlar ve sübvansiyonlarla günün kurtarıldığını ve popülist politikalarla yapısal değiĢimlerin sürekli ertelendiğini ifade eden bu kesim 2009 sonunda ülkenin kaçınılmaz olan krizle nihayet yüzyüze kaldığını ve geçmiĢ uyarılarının ne kadar haklı olduğunu iddia etmiĢtir. 4.1.2AB “Destek Mekanizmasından” Finansman Bilindiği üzere Maastricht Kriterleri uyarınca Euro‟ya dahil olan ülkelerde bütçe açığının GSYĠH‟ya oranının en fazla % 3 olması öngörülmektedir. Global kriz nedeniyle bir çok üye ülke bu performans kriterini karĢılayamamakla birlikte Yunanistan‟da ulaĢılan rakam son 16 yılın en yüksek rakamıdır. Borcun GSYĠH‟ya oranının % 115‟e dayanmasıyla ortaya tüm AB üyesi ülkeleri sıkıntıya düĢüren bir tablo çıkmıĢ ve Yunanistan‟ın sıkı bir denetim altına alınması ihtiyacı doğmuĢtur. Bir önceki hükümeti rakamlarla oynadığı gerekçesiyle suçlayan BaĢbakan Papandreu bu krizin atlatılması için toplumun tüm kesimlerinin gelir seviyesine göre belirli fedakarlıklara katlanmak zorunda olduğunu ifade etmiĢ, diğer taraftan 2010 yılı bütçe yasası ile 2010-2013 dönemine iliĢkin Gözden GeçirilmiĢ Ġstikrar ve Ekonomik Büyüme Programının hayata geçirileceğini ve 2012 sonunda bütçe açığının % 3‟e düĢürüleceğini açıklamıĢtır. Maliye Bakanı Papakonstantinou alınacak tedbirlerle 2010 yılı sonunda 4 puanlık bir düzeltme beklediklerini belirtmiĢtir. AB Komisyonuna sunulan program 4 ġubat 2010‟da görüĢülmüĢ ve her an yeni tedbirler alınması gerekebileceği ve uygulamaların yakınen takip edileceği Ģerhi ile kabul edilmiĢtir. BaĢbakan Papandreu tarafından açıklanan tedbirler gerek uluslararası kuruluĢlar gerekse kredi derecelendirme kuruluĢları tarafından genel olarak olumlu bulunmuĢtur. Ancak Atina Ticaret Müşavirliği 19 sosyal reaksiyonlarının hızı ve Ģiddeti ile bilinen Yunanistan‟da, fedakarlık beklenen halkın nasıl bir tepki vereceği ve bu tedbirlerin siyasi kararlılıkla sürdürülüp sürdürülemeyeceği ayrı bir soru iĢareti olarak kaygı uyandırmıĢtır. Ülkenin içinde bulunduğu krize rağmen kuzey Yunanistan‟daki çiftçilerin fedakarlık bir yana destek primi talebiyle traktörlerini kullanarak yaklaĢık bir ay kadar Bulgaristan geçiĢi dahil ulaĢımı engellemeleri bunun bir göstergesidir. Yunanistan hükümeti tüm finansman ihtiyacına rağmen 2010 yılı baĢlarında Almanya, Fransa veya diğer AB üyesi ülkelerden ve IMF den borç almak gibi bir niyetleri olmadığını, ülkeyi ziyaret eden IMF heyetinden de böyle bir talepte bulunmadıklarını sık sık dile getirmiĢ ve IMF‟den ancak yapılması öngörülen vergi reformu ile ilgili teknik destek isteyebileceklerini açıklamıĢtır. Diğer taraftan baĢta Almanya olmak üzere AB; Euro bölgesinden bir ülkenin IMF‟den borç para almasının Euro‟nun prestijinin sarsılması anlamına geldiğini ve kabul edilemez olduğunu sert bir Ģekilde dile getirmiĢtir. Bu açıklamalara rağmen Euro‟nun değer kaybının önüne geçilememiĢ ve Euro, Amerikan Doları karĢısında son altı ayın en düĢük seviyelerine gerilemiĢtir. Bu süreçte çarpıcı olan, mali entegrasyonun en baĢarılı kurumu olan EuroZone‟da yaĢanan sorunların çözümü için AB‟nce çok detaylı kaleme alınan anlaĢmaların içerisinde kriz yönetim stratejisinin bulunmamasıdır. Yukarıda da istatistiklerin güvenirliğine kısaca değinildiği üzere AB Komisyonu 11 Ocak 2010‟da açıkladığı raporda Yunanistan Ġstatistik Kurumu (NSSG) ile değiĢik kamu kuruluĢlarından temin edilen verilerin büyük fark arz ettiği, AB‟nin resmi istatistik kurumu EuroStat‟ın yönlendirme ve ısrarlarına rağmen benzer hataların yapılmaya devam edildiği ve özellikle Yunan Makamlarınca açıklanan finansal verilere güvenilmemesi gerektiği ifade edilmiĢtir. AB Maliye Bakanları ise Yunanistan‟ı yıllarca istatistiklerle oynamakla, politik müdahalelerde bulunmakla ve örneğin daha fazla tarımsal destek için rakamları ĢiĢirmekle suçlamıĢ, 30 yıldır AB üyesi olan bir ülkenin istatistiklerinin AB standartlarının çok gerisinde kalmasının kabul edilemez olduğunu belirtmiĢtir. AB Komisyonu benzeri durumların tekrarından kaçınmak için EuroStat‟a denetim yetkisi verecek bir düzenlemeyi gündeme almıĢtır. Yunanistan‟ın en kötü senaryolar dahilinde iflas etmesi durumunda; iflası önleyen tek mekanizmanın Euro bölgesinde yer alması olduğu iddia edilmektedir, AB anayasası gereğince üyeliğinin sona ermesi veya AB organlarında oy hakkının dondurulması gibi bir durumun söz konusu olmadığının vurgulanması gerekmektedir. 2010 yılında en az 50 Milyar Euro dıĢ kaynağa ihtiyacı olan Yunanistan 25 Ocak tarihinde 5 yıl vadeli bir tahvil ihracı gerçekleĢtirmiĢtir. 25 Milyar Euro talep gelen sözkonusu ihalede Yunanistan 8 Milyar Euro değerinde tahvil ihraç etmiĢtir. Tahvil ihracına gelen talep nedeniyle 2010 yılı borç finansmanında sorun yaĢanmayacağı ve krizin atlatılacağına iliĢkin düzelen moraller ġubat ayı ortalarından itibaren yeniden alaĢağı olmuĢtur. Yukarıda da daha önce belirtildiği gibi BaĢbakan Papandreu 2010-2013 dönemine iliĢkin Gözden GeçirilmiĢ Ġstikrar ve Ekonomik Büyüme Programının hayata geçirileceğini ve bütçe açığının her yıl en az 2 puan azaltılarak 2013 sonunda bütçe açığının % 3‟e düĢürülmesinin hedeflendiğini açıklamıĢ ve bu amaç için çeĢitli tedbirlerin uygulanacağını belirtmiĢtir. Papandreu tarafından açıklanan tedbirler baĢlangıçta olumlu olarak değerlendirilmekle beraber Yunanistan‟ın içinde bulunduğu durumdan çıkıĢ için yeterli olmadığı yönünde görüĢ bildiren kesimlerin ve özellikle Almanya‟nın baskısı nedeniyle AB‟den beklenen destek ġubat ayında da alınamamıĢtır. Yunanistan krizinin tüm Avrupa‟yı etkisi altına alarak baĢta Portekiz ve Ġspanya olmak üzere diğer ülkelere sıçramasına iliĢkin kaygılar ve euro‟nun değer kaybı; Yunanistan‟ın borçlanma maliyetlerini artırmıĢ aslında ülkeyi bir anlamda borçlanamaz duruma getirmiĢtir. Mart ayı baĢında BaĢbakan Papandreu yeni tedbirlerle 5 Milyar Euro‟ya yakın ilave tasarruf sağlanacağını ifade ederek uluslararası camiaya yeni bir mesaj vermeye çalıĢmıĢtır. Atina Ticaret Müşavirliği 20 4.1.3 Memorandumlar ve “Troyka” (AB-IMF-AB Merkez Bankası) Dönemi Alınan tedbirlere rağmen AB‟nden beklediği desteği bulamayan Yunanistan‟la ilgili geliĢmeler artık günlük değil saatlik olarak takip edilmeye baĢlamıĢtır. Daha önce soğuk yaklaĢılan IMF‟li çözüme de evet demek zorunda kalan Yunanistan‟a sağlanacak yardım konusunda uzunca bir süre görüĢ birliğine varılamamıĢtır. Ekonomi çevreleri tarafından 30 Milyar Euro ila 120 Milyar Euro arasında değiĢen rakamlar telaffuz edilmeye baĢlamıĢ ancak özellikle Almanya‟nın, ki bunda yaklaĢan seçimlerin de etkisi bulunmaktadır, örneğin 2 maaĢ ikramiyesinin kesilmesi gibi ilave tedbirler alınmasına yönelik tutumu Mayıs ayı sonunda yaklaĢık 10 Milyar Euro borç geri ödemesi olan Yunanistan‟ı zor durumda bırakmaya devam etmiĢtir. 23 Nisan 2010‟da Moody‟s in bir kademe not indiriminin ardından 27 Nisan‟da S&P, ülkenin kısa vadeli kredi notunu "A-2"den "B" seviyesine indirmiĢ ve not görünümünü negatif izlemeye almıĢtır. KuruluĢ, not indiriminde kamu finansmanı, politik, ekonomik ve bütçe zorluklarını dikkate aldığını ifade etmiĢtir. Aynı gün AB Merkez Bankası (ECB) BaĢkanı Jean-Claude Trichet Yunanistan'ın borç sorunlarına çözüm getirmek için sürdürülen görüĢmelerin de kısa sürede tamamlanacağını umduğunu ifade ederek AB ve IMF‟nin plan üzerinde çalıĢtıklarını söyleyerek piyasalara güven vermeye çalıĢmıĢtır. Euro bölgesi Maliye Bakanları Yunanistan‟ın borçlarını çevirebilmesi için ilerleyen üç yıl için 110 milyar Euro kredi öngören mekanizmayı 2 Mayıs 2010‟da onaylamıĢtır. YaklaĢık 30 Milyar‟lık kısmı IMF tarafından karĢılanacak olan kredinin 80 milyarlık kısmının da 15 AB ülkesi tarafından sağlanması planlanmıĢtır. Öte yandan, Yunanistan‟ın IMF‟den sağlayacağı kaynak için öngörülen faiz oranı ise % 2 civarındadır. Aynı gün Yunan Maliye Bakanı açıkladığı yeni tasarruf tedbirleri ile yaklaĢık 36 Milyar Euro tasarruf sağlanacağını ve bütçe açığının % 3‟ün altına indirileceğini belirtmiĢtir. Alınan yeni tedbirlerle Yunanistan ekonomisinde öngörülen daralmanın daha fazla olacağı ve 2010‟da bu oranın - % 4; 2011‟de ise - % 6.4 olacağı kaygıları dile getirilmiĢtir. Daha önce belirtildiği üzere hükümetlerin düzenlemelerine karĢı sosyal reaksiyonların çok hızlı geliĢebildiği ülkede alınan son tedbirlere sendikalar baĢta olmak üzere toplumun çeĢitli kesimleri sert bir tepki vermiĢlerdir. 2 Mayıs 2010 tarihinde açıklanan tedbirlerle Atina ve Selanik‟te yoğun gösteriler meydana gelmiĢ, polisle çatıĢmalar yaĢanmıĢ ve göstericiler çeĢitli binalara saldırılarda bulunmuĢlardır. Meydana gelen olaylarda bir bankada mahsur kalan çalıĢanların üçü çıkan yangında hayatını kaybetmiĢtir. Nisan 2011‟de Maliye Bakanı 2011-2015 dönemine yönelik 26 milyar Euro tutarındaki mali uyum programını açıklamıĢtır. BaĢbakan Papandreu yaptığı açıklamalarda, yukarıda sayılan tedbirlerin de dahil olduğu orta vadeli kalkınma planının ana hedeflerinin aĢağıdaki gibi olduğunu belirtmiĢtir: - Mali açığın kapatılmasına yönelik tedbirlerin yoğunlaĢtırılması Kamu kurumlarının vatandaĢa sağladıkları hizmetlerde kalitenin artması Ekonomide kalkınmanın hızlandırılması Sosyal devletin efektif hale getirilmesi 2011 yılında resesyon ilk baĢta öngörülenden daha derin olmuĢtur ve GSYiH‟nın yıllık ortalama azalması %6.9 oranında gerçekleĢmiĢtir. 2008-2011 döneminde yıllık GSYiH‟nın kümülatif düĢüĢü %13.2‟ye ulaĢmıĢtır, 2007‟nin dördüncü çeyreği ile 2011‟in dördüncü çeyreği arasındaki azalma ise %17.2 oranında gerçekleĢmiĢtir. ĠĢsizlerin sayısı 1 milyon kiĢiyi aĢmıĢtır. Devlet bütçe açığı, sürekli alınan fiskal önlemler ve hedefi sürekli yukarıya doğru revize etme giriĢimlerine rağmen, kriz ve gecikmelerden dolayı GSYiH‟nın %10.6‟sına ulaĢmıĢtır, ki bu rakam en son revize edilen hedeften 76 milyon Euro tutarında eksiktir. Olağan bütçenin birincil açığı 2010 yılına kıyasla 18 milyon Euro tutarında artmıĢtır. Bütün bu veriler ve göstergeler olumsuz bir psikolojiye yol açmıĢ ve hedeflerin tekrar revize edilmesine yol açmıĢtır. Atina Ticaret Müşavirliği 21 Yunan Borcu ve Bütçe Açığının Tarihçesi (1999’dan bugüne kadar) 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kamu Borcu (milyar €) 2013 2014 T. T. 118.6 141.0 151.9 159.2 168.0 183.2 195.4 224.2 239.3 263.3 299.7 329.5 355.7 344.6 347.6 349.3 GSYiH’nın yüzdesi 94.9 104.4 104.7 102.6 98.3 99.8 101.2 107.5 107.2 112.9 129.7 148.3 170.6 176.7 188.4 188.9 (%) Kalkınma (%) 3.4 4.5 4.2 3.4 5.9 4.4 2.3 5.5 3.5 −0.2 −3.1 −4.9 −7.1 −6.0 -4.2 0.6 Açık (% 3.1 GSYiH) 3.7 4.5 4.8 5.7 7.6 5.5 5.7 6.5 9.8 5.5 4.6 15.6 10.7 9.4 6.8 Kaynak: Eurostat 4.1.4 PSĠ – Tahvil Takası ve Yeni Kredi Yardımı Temmuz 2011‟de toplanan Avrupa Birliği zirvesinde Yunanistan‟ın borç sorunu ele alınmıĢ ve Euro para biriminin spekülatörlere karĢı korunması için çözüm arayıĢlarına gidilmiĢtir. Zirve toplantısında 21 Temmuz‟da Yunanistan‟a yeni borç verilmesi kararı alınmıĢtır. Yapılan anlaĢmaya göre, ülkeye toplam 158 milyar Euro verilmesi kararlaĢtırılmıĢtır. Bu rakamın 109 milyar Euro‟su AB ve IMF‟den (bu rakamın 49 milyar Euro‟su ilk kurtarma paketinden geriye kalan tutardır), 37 milyar Euro özel sektör katılımından, 12 milyar Euro ise tahvillerin yeniden satın alımından oluĢmuĢtur. Ayrıca kısa vadede vadesi dolan tahvillerin 15 ile 30 yıl arasında süre uzatımı öngörülmüĢtür. Her ne kadar sözkonusu karar olumlu tepkiler yaratmıĢ olsa da, kısa süre sonra Avusturya, Hollanda, Slovakya ve Finlandiya gibi AB üyeleri bu karara karĢı itirazlarını dile getirmiĢlerdir. Ağustos sonu itibariyle Yunanistan‟ın bir kez daha hedeflerini tutturamadığı anlaĢılmıĢ, Troyka‟nın ilk kurtarma paketinin 6ncı taksidini ödemeyeceğini açıkaması üzerine ise, Yunan hükümeti tekrar tedbirler almıĢtır. Sözkonusu tedbirler ise geniĢ grev ve gösterilerin gerçekleĢmesine yol açmıĢtır. 23 Ekim 2011‟de Avrupa Birliği Euro bölgesindeki borç kriziyle mücadele için nihai bir tasarı oluĢturmak üzere olağanüstü toplanmıĢtır. Zirvenin sonunda Yunan borcunu %50 oranında silme ve Yunanistan‟a 130 milyar Euro ilave yardım paketi verme kararı çıkmıĢtır. Bunlara paralel olarak, Yunan bankalarının 30 milyar Euro tutarında rekapitülasyonuna ve Avrupa Para Finans Ġstikrar Fonunun 1 trilyon Euro tutarında artırılmasına karar verilmiĢtir. Akabinde baĢbakan Papandreu‟ya uygulanan yoğun baskılar sonucunda, kendisi istifa ederek geçici hükümetin kurulmasının önünü açmıĢtır. 11 Kasım 2011 tarihinde Loukas Papadimos baĢbakanlığında kurulan geçici hükümet döneminde, 21 ġubat 2012‟de tahvil takası (PSI) mekanizması sayesinde Yunanistan‟ın 100 milyar Euro‟luk borcu silinmiĢ (borcunun nominal değerinin %53.5 oranına isabet etmektedir) ve 130 milyar Euro ilave yardım alması kesinleĢmiĢtir. Tabii, bütün bunların koĢulu olarak daha sıkı tedbirler alması gerekmiĢtir. Geçici hükümet BaĢbakanı Loukas Papadimos 11 Nisan 2012 tarihinde erken seçim ilan etmiĢtir. 6 Mayıs‟ta yapılan genel seçimlerden bir hükümet çıkmayınca, seçimler 17 Haziran‟da tekrarlanmıĢtır. Bu defasında, birinci gelen Yeni Demokrasi Partisi, bağımsız hükümet kuramamıĢ, ancak Pasok ve Dimar partileri ile anlaĢarak koalisyon hükümeti kurmayı baĢarmıĢtır. Hükümet Yeni Demokrasi Partisi lideri Antonis Samaras baĢbakanlığında göreve baĢlamıĢtır. Atina Ticaret Müşavirliği 22 4.1.5 2013-2016 Orta Vadeli Finansal Strateji Çerçevesi Sonbaharda Yunan hükümeti ile Troyka arasında yapılan uzun görüĢmeler sonucunda 20132016 orta vadeli finansal strateji çerçevesi belirlenmiĢtir ve buna yönelik oluĢturulan torba kanun ivedi Ģekilde 5 Kasım‟da Meclise sunulmuĢtur. 216 sayfalık tek maddeden oluĢan kanunda, 2013-2016 döneminde 18,9 milyar Euro‟luk tedbir alınması öngörülmüĢ ve bunun 9,4 milyar Euro‟su 2013 yılına yönelik olmuĢtur. 7 Kasım‟da oylanan kanunda, diğerlerinin yanısıra, aĢağıdaki tedbirler yer almıĢtır: 1.1.2013‟den itibaren emeklilik yaĢ sınırlarının 2 yıl uzatılması 1.000 Euro ve üstü emeklilik maaĢlarında %5 ile 15 arası kesinti Emeklilik ikramiyelerinde %83‟lere varan kesintiler Toplu ĠĢ SözleĢmelerinin her kesim için bağlayıcı olmaktan çıkarılması Devlet memurları ve emeklileri için Noel ve Paskalya ile izin ikramiyelerinin iptal edilmesi ĠĢten çıkarmalarda 6 ay önceden haber verme yükümlülüğünün 4 aya indirilmesi Özel maaĢ bordrolarında kesintiler KĠT‟lerde çalıĢanların tek maaĢ sistemine dahil edilmesi Pozisyonları iptal edilen devlet memurlarının düĢük maaĢla bir yıl boyunca açığa alınması Yüksek sayıdaki aile ikramiyelerinin iptali ve bunların yerine bir tek çocuk ikramiyesinin verilmesi Araç yakıtlarında verginin 23 cent tutarında artıĢı Fotovoltaiklere olağanüstü vergi getirilmesi Hastaneye yatıĢ bedeli olarak 25 Euro kiĢi baĢı para ödenmesi. 22 Aralık 2012 tarihinde 2013 yılı bütçesi hükümet açısından herhangi bir kayıp olmadan mecliste onaylanmıĢtır. 28 Nisan 2013 tarihinde birçok iĢ dalı için önemli değiĢiklikler getiren Maliye Bakanlığı torba kanunu onaylanmıĢtır. Son olarak, Haziran ayı ortalarında hükümetin kemer sıkma politikaları kapsamında devlet yayın kuruluĢu ERT‟in televizyon ve radyo yayınlarına aĢırı maliyetli olmasını neden göstererek kapatması ve bunun yerine daha küçük bir devlet radyo televizyon kurumunun kurulacağını açıklaması üzerine yaĢanan kriz sonucunda, baĢbakan Antonis Samaras 25 Haziran 2013 tarihinde kabine değiĢikliğine gitmiĢtir. 4.2 EKONOMĠK GÖSTERGELER Son iki yıla bakıldığında, GSYiH 2011 yılında 215.1 Milyar Euro‟ya, 2012 yılında ise 193.7 milyar Euro‟ya gerilemiĢtir. Devlet bütçe açığı 2010 yılında 23.5 Milyar, 2011 yılında 19.5 milyar Euro olmuĢ, 2012 yılında ise 19.3 milyar Euro olmuĢtur, ancak bu rakama Yunan Devletinin bankalara verdiği destek de dahildir. Yunan Ġstatistik Kurumunun açıkladığı verilere göre, bankalara devlet desteği olmaksızın, bütçe açığı 11.6 milyar Euro‟ya gerilemektedir. Devlet borcu ise 2011 yılında 356 milyar Euro iken, bu rakam 2012‟de 345 milyar Euro‟ya düĢmüĢtür. Cari Fiyatlarla GSYİH 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 GSYĠH (Milyar €) 156.6 172.4 185.8 195.4 210.5 226.4 232.9 231.6 227.3 215.1 193.7 GSYĠH (Milyar $) ... 222.3 231.1 246.2 267.7 312.3 315.1 338.1 300 283 217.1 Büyüme (%) 3.4 5.9 4.4 2.3 5.5 3.0 -0.2 -3.2 -3.5 -6.9 -6.4 Kaynaklar : Yunanistan İstatistik Kurumu Yunanistan Ġstatistik Kurumu verilerinin incelenmesinden 2011 yılındaki daralmanın anahatlarıyla 2012 yılında da devam ettiği görülmektedir. Daralmanın en önemli nedenlerinin özetle üretimde Atina Ticaret Müşavirliği 23 düĢüĢ, tüketim harcamalarındaki düĢüĢ, azalan sabit yatırımlar ve daralan dıĢ ticaret olduğu anlaĢılmaktadır. Özel tüketimdeki daralma 2012‟de % 6.4 olmuĢtur. GSYĠH bileĢenleri incelendiğinde tarımın payının önceki yıllardaki düĢüĢüne karĢı 2012 yılında küçük bir artıĢ kaydettiği görülmektedir. Tarım sektörünün GSYĠH içindeki payı 2011 sonunda %2.7 iken, 2012 sonunda %3.8 düzeylerine çıkmıĢtır. Sanayinin GSYĠH içindeki payı son iki yılda hemen hemen aynı seviyelerde seyretmiĢtir. 2011 sonunda bu pay önceki yıla kıyasla % 15.9‟a gerilerken, 2012 yılı sonunda %16 seviyesinde seyretmiĢtir. Hizmetler sektörünün GSYĠH‟ye katkısı çoğu geliĢmiĢ ülkede olduğu gibi önemli yer tutmaktadır. Hizmetler sektörünün düĢük katma değerli yapısı finansal sistemin 1990‟lı yıllarda modernizasyonu ile değiĢmiĢtir. Turizm, gemicilik, finans, inĢaat ve telekom sektörün en önemli kalemleridir. ĠnĢaat dahil hizmetler sektörünün GSYĠH içindeki payı son 10 yıldır % 80 seviyelerinin üzerinde seyretmektedir. 2010 yılında % 80.7‟ye gerileyen hizmetler sektörünün GSYĠH içindeki payı 2011‟de % 81.4 olmuĢtur, 2012 yılında ise yine hafif gerileyerek %80.1 olarak gerçekleĢmiĢtir. GSYİH –Sektörler (%) 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Tarım 5.1 4.1 3.8 3.3 3.5 2.7 2.7 3.8 Sanayi 13.4 13.7 13.3 13.6 14.6 16.6 15.9 16.0 Hizmetler 81.5 82.2 82.9 83.1 81.9 80.7 81.4 80.1 GSYİH Bileşenlerinde Değişim Oranları (%) 2005 2006 Nihai Tüketim 3.8 3.9 Sabit Sermaye (Yatırım) -6.3 20.4 Mal ve Hizmet Ġhracatı 2.5 3.1 Mal ve Hizmet Ġthalatı -1.5 8.2 GSYĠH 2.3 2007 4.5 5.4 6.9 14.6 2008 2.8 -6.7 3.0 3.3 2009 0.0 -15.2 -19.5 -20.2 2010 -4.4 -15.0 4.2 -7.0 2011 -7.5 -20.7 -0.3 -8.1 2012 -8.2 -6.0 1.5 -9.0 5.5 3.0 -0.2 -3.2 -3.5 -6.9 -6.4 2006 180.1 50.6 47.7 70.3 2007 195.5 57.2 52.4 82.4 2008 211.3 55.1 56.2 89.8 2009 215.5 42.4 44.5 70.7 2010 210.7 36.8 48.9 69.0 2011 199.9 31.2 51.6 67.7 2012 177.2 29.4 52.3 62.1 208.9 222.7 232.9 231.6 227.3 215.1 217.1 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu GSYİH Bileşenleri (SAGP) (Milyar Euro) 2005 Nihai Tüketim 169.6 Sabit Sermaye (Yatırım) 41.3 Mal ve Hizmet Ġhracatı 44.8 Mal ve Hizmet Ġthalatı 62.7 GSYĠH 193.0 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu GSYİH Sektörel Dağılım(Milyar Euro) 2005 2006 Tarım 8.4 6.8 Sanayi 21.9 25.5 (Enerji Hizmetler 142.2 152.4 Dahil) Vergiler 20.4 24.1 Toplam 193.0 208.9 2007 6.8 26.2 162.0 27.5 2008 6.2 26.1 172.6 28.0 2009 6.4 27.7 172.5 25.0 2010 6.3 27.0 167.3 26.7 2011 5.8 25.5 158.3 25.5 2012* 222.8 232.9 231.6 227.3 215.1 193.7 5.7 28.0 136.8 23.6 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu, *GSYiH cari fiyatlar Atina Ticaret Müşavirliği 24 Eurostat verilerine göre, ekonomik büyüklük açısından AB üyeleri arasında inceleme yapıldığında, 2012 yılı itibariyle Yunanistan‟ın 13. sırada yer aldığı görülmektedir. Birliğe sonradan üye olan ülkeler içinde sadece Polonya; Yunanistan‟ın önünde yer almıĢtır. Öte yandan, Türkiye‟nin AB üyesi olması durumunda sıralamada Birliğin 5. büyük ekonomisi olarak Ġtalya‟nın hemen ardından yer alacağı görülmektedir. Ġstatistik Kurumu verilerine göre, kiĢi baĢı gelir Yunanistan‟da 18.500 € civarındadır. Yunanistan 2012 yılında kiĢi baĢı gelir sıralaması açısından AB içinde 19uncu sırada yer almıĢtır. 2008 yılında 14üncü sırada yer alan ülke, borç krizinin yol açtığı tedbirler nedeniyle, birkaç yıl içinde 5 sıra gerilemiĢ olup, AB ortalamasının %75‟ine sahiptir. Cari Fiyatlarla Kişi Başı (Euro) 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 GSYĠH 15,642 16,748 17,386 18,737 19,903 20,728 20,531 20,103 19,018 18,500 GSMH 15,553 16,629 17,133 18,329 19,342 20,052 20,030 19,555 18,412 17,246 Kaynak : Yunan İstatistik Kurumu Selanik ve Atina altyapı yatırımlarının tamamlanmıĢ olması nedeniyle endüstrinin yoğunlaĢtığı bölgelerdir. Adalar ile Makedonya ve Trakya gibi kuzeyde yer alan bölgelerdeki yetersiz altyapı ise hükümetin yerel yönetimleri güçlendirme çabalarını engellemektedir. Bölgenin AB Topluluk Destek Çerçeve Programı kapsamında sağlanan finansmanla kalkındırılması hedeflenmektedir. Öte yandan, AB fonlarının bir kısmı ile Balkanlardaki diğer ülkelerdeki alt yapı yatırımlarının da finanse edilecek olması bu beklentiyi güçlendirmektedir. DıĢa açık bir ekonomi olan Yunanistan‟da, kamu sektörü; devam etmekte olan özelleĢtirme programına rağmen hala ekonomide en önemli aktör olma pozisyonunu sürdürmektedir. 20042009 arasında yaklaĢık 7.5 Milyar Euro tutarındaki özelleĢtirmeye (% 75‟i yabancı sermaye tarafından satın alınmıĢtır) rağmen devlet hala çok büyük bir iĢveren konumundadır. Öte yandan, Yunanistan‟da son 3 yılda yaĢanan ekonomik krizden dolayı, özelleĢtirmeler yavaĢlatılmıĢ ve geri planda kalmıĢtır. AB Ülkelerinde Kişibaşı GSYİH (Euro) 2010 2008 2009 2011 2012 Lüksemburg 80,800 75,200 79,500 82,700 83,600 Danimarka 42,800 40,600 42,500 43,100 43,700 Ġsveç 36,100 31,500 37,200 41,000 42,900 Hollanda 36,200 34,600 35,400 36,100 35,900 Ġrlanda 40,500 35,900 34,900 - 35,600 Avusturya 33,900 32,900 34,100 35,700 36,600 Finlandiya 34,900 32,299 33,500 35,600 35,900 Belçika 32,299 31,600 32,600 33,500 34,100 Almanya 30,100 29,000 30,300 31,400 32,300 Fransa 30,100 29,200 29,900 30,600 30,600 Ġngiltere 29,300 25,300 27,400 27,700 30,100 Ġtalya 26,300 25,200 25,700 26,000 25,700 Ġspanya 23,900 22,800 22,800 23,300 23,100 GKRY 21,500 20,600 20,600 20,600 20,500 Atina Ticaret Müşavirliği 25 GeçmiĢte yabancı sermayenin ilgisini Slovenya 18,400 17,300 17,300 17,400 17,200 çekmede baĢarısız olan Portekiz 16,200 15,800 16,200 16,000 15,600 Yunanistan‟a 2006‟da daha Malta 14,100 14,000 14,700 15,300 16,100 önceki dönemlerin aksine ciddi yabancı sermaye giriĢi Çek Cumhuriyeti 14,800 13,500 14,200 14,700 14,500 olmuĢtur. Ġstatistik Kurumu göre, 2006 Slovakya 11,900 11,600 12,100 12,700 13,200 verilerine yılındaki 6.2 Milyar $ Estonya 12,200 10,300 10,700 11,900 12,700 doğrudan yabancı sermaye Macaristan 10,500 9,100 9,700 10,100 9,800 yatırımı Yunanistan tarihinde en yüksek Polonya 9,500 8,100 9,300 9,900 sermaye giriĢinin olduğu Letonya 9,700 8,000 8,400 9,500 10,900 yıldır. 2008 ve 2009 Litvanya 10,100 8,200 8,000 9,700 11,000 yıllarında sırasıyla 3 ve 2.4 Milyar Euro yabancı Romanya 6,500 5,500 5,800 5,800 sermaye giriĢi olmuĢ ve Bulgaristan 4,600 4,600 4,800 5,400 2009 sonu itibariyle Yunanistan‟daki doğrudan Kaynak : EuroStat yabancı sermaye stoğu 45 Milyar Euro‟ya yaklaĢmıĢ bulunmaktadır. Son olarak, 2012 yılında ülkeye giren sermaye rakamı 2.3 milyar Euro olmuĢtur, Ancak 2010 - 2012 yıllarında, ülkenin içinde bulunduğu kriz ortamından dolayı çok ciddi yatırımlar gerçekleĢmemiĢtir (Yabancı sermayeye iliĢkin ayrıntılı bilgi ayrı bir bölüm olarak sunulmuĢtur). Yunanistan 20,700 20,500 20,100 19,000 17,200 Kamu sektöründe çalıĢanlara ödenen maaĢlar enflasyonla mücadelede ve finansal istikrarın sağlanmasında EMU öncesinde olduğu gibi sonrasında da en önemli problemlerden birisi olarak görülmeye devam etmektedir. 2010 yılında ülkedeki kriz nedeniyle önce maaĢlara zam yapılmayacağı açıklanmıĢ, ardından maaĢ ve primlerde kesintilere gidilmiĢtir. Enflasyondaki artıĢ eğilimi 2008‟in baĢlarında 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Yunanistan‟da haklı bir 3.3 1.5 TÜFE 3.5 3.2 2.9 4.2 1.2 4.7 tedirginlik yaratmıĢ 2008 de enflasyon % 4.2 olarak Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu gerçekleĢmiĢtir. 2009 da ise resesyon endiĢeleri ile birleĢen ekonomik kriz neticesinde enflasyon % 1.2 seviyesinde kalmıĢtır. 2010 yılında % 4.7 oranında gerçekleĢen enflasyon, 2011 yılında da 3.3‟e gerilemiĢtir. Son olarak 2012 yılında ekonomik krizin bir sonucu olarak 1.5 seviyelerine gerilemiĢtir. Enflasyon (%) 2005 2006 Yunanistan‟ın cari açığı geçtiğimiz yıllarda ekonomi için tehdit oluĢturmuĢtur. 2004‟te 10 Milyar Euro seviyelerinde olan cari açık sadece 4 yıl sonra 2008‟de 35 Milyar $‟a dayanmıĢtır. Ancak ekonomik kriz, petrol fiyatlarındaki düĢüĢ ve ithalattaki ciddi daralma ile bu açık 2009 sonunda 25.8 Milyar Euro‟ya, 2010 sonunda 23 Milyar Euro‟ya ve 2011 sonunda 21.1 Milyar Euro‟ya düĢmüĢtür. (EUROSTAT). Ġzlenen sıkı mali politikalar sonucu 2012 sonuna gelindiğinde cari açığın 5.6 milyar Euro olduğu görülmektedir. YUNANISTAN Cari Açık, ABD Doları Cinsinden Birim 2008 2009 2010 2011 2012 ABD Doları (Milyar) -51.212 -35.961 -30.486 -29.317 -7.195 GSYIH'nın Yüzdesi -14.688 -10.986 -9.982 -9.673 -2.900 Kaynak: IMF Kamu borç stoğunun GSYĠH‟ya oranı son on yıl % 90 seviyelerinin üzerinde seyretmiĢtir. (AB ülkeleri için öngörülen üst sınır Maastricht Kriterlerinde belirtilen % 60‟tır.) 2008 yılından itibaren zaten yüksek olan bu oranın sürdürülemez seviyelere ulaĢması ülkenin kırılganlığını arttıran Atina Ticaret Müşavirliği 26 önemli bir faktör olmuĢtur. Bu ülke için geliĢtirilen tüm kurtarma paketlerinin temel ayaklarından biri kamu harcamalarının kısılıp tasarrufların arttırılması üzerinedir. YUNANISTAN Kamu Borç Stoğu (General government gross debt) Kamu Borç Stoğu Units 2005 2006 2007 GSYIH 100.291 Yüzdesi 106.107 105.412 110.721 127.100 142.757 163.343 156.900 EURO (Milyar) 224.204 239.364 262.318 298.706 328.588 355.780 303.900 195.387 2008 2009 2010 2011 2012 Kaynak: IMF 2012 yılı bütçesi açıklanan verilere göre yaklaĢık 20 Milyar Euro açık vermiĢtir. Merkez Bankası verilerine göre 2012 yılında gelirler toplamı 86 Milyar Euro iken giderler yaklaĢık 106 Milyar Euro olmuĢtur. Bütçe Rakamları Gelir Gider Bütçe Açığı 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 EURO (Milyar) 75.219 81.844 90.915 94.764 88.070 89.750 88.123 86.662 GSYIH Yüzdesi 38.610 38.734 40.038 39.999 37.474 38.992 40.518 44.700 EURO (Milyar) 86.097 94.431 106.065 117.828 124.636 114.213 107.843 106.084 GSYIH Yüzdesi 44.193 44.691 46.709 49.734 53.033 49.620 49.696 54.800 EURO (Milyar) -10.878 -12.587 -15.150 -23.064 -36.566 -24.463 -19.990 -19.360 GSYIH Yüzdesi -5.584 -5.957 -6.672 -9.735 -15.559 -10.628 -9.178 -10.000 Kaynak: IMF ve EUROSTAT Yunanistan‟ın ekonomi alanında önemli problemlerinden birisi biraz da tarihsel temelleri olan kayıt dıĢı ekonominin hacmidir. Euro Bölgesinde kayıt dıĢı ekonominin toplam GSYĠH içindeki oranı % 10‟larda seyrederken Yunanistan‟da bu oranın % 30‟dan az olmadığı düĢünülmektedir. 4.3 TARIM Dünya Bankası istatistikleri\ Yunanistan‟ın toplam yüzölçümünün % 65‟inin tarıma elveriĢli olduğunu göstermektedir. Ancak dağlık arazi yapısı nedeniyle toplam arazinin % 30‟u, bir baĢka ifade ile yaklaĢık 40,000 km2‟lik bölümü, tarımsal faaliyetlere izin vermektedir. Yunanistan Ġstatistik Kurumu verilerine göre ise bu alan 35,000 km2 civarında olup yaklaĢık 10,000 km2‟sini meyve ağaçları kaplamaktadır. Makedonya, Mora ve Merkez Yunanistan sırasıyla tarımsal üretimin en fazla olduğu bölgelerdir. Yunanistan‟ın milli hesaplarla ilgili yaptığı düzeltme neticesinde GSYĠH içinde sektörlerin payında da değiĢiklikler olmuĢtur. Son hesaplamalar neticesinde tarımın GSYĠH içindeki payı 2006‟da % 4.1 seviyesine inmiĢtir. 2007 ve 2008 yıllarında bu pay sırasıyla % 3.8 ve % 3.3 olmuĢtur. 2009 yılında % 3.5 seviyesine yükselmiĢ, ancak 2010 ve 2011 yıllarında % 2.7 oranına gerilemiĢtir. 2012 yılına bakıldığında ise, küçük bir artıĢla %3.8 oranında yükseldiği görülmektedir. Tarımsal ürünlerin toplam ihracat içindeki payı % 25‟ler civarındadır. AĢağıdaki tablodan da görüleceği üzere tarımsal kesimde yaklaĢık yarım milyon kiĢi çalıĢmaktadır. Bir baĢka ifade ile tarım kesiminde çalıĢanların toplam istihdam içindeki payı % 10‟dan biraz daha fazladır. Yaş Gruplarına Göre Tarım Sektöründe Çalışanların Dağılımı-2009 * Toplam Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık (1,000 Kişi) Toplam 15-19 20-24 25-29 30-44 45-64 65 + 4,457.0 33.7 228.1 555.9 1,948.6 1,608.5 82.3 505.9 5.2 16.1 30.7 161.5 255.9 36.5 *Yunan Ġstatistik Kurumu‟ndan elde edilebilen en güncel veridir. Atina Ticaret Müşavirliği 27 Yunanistan bir çok üründe kendi ihtiyacını karĢılayacak kadar üretime sahip olmakla birlikte et ve mandıra ürünlerinde önemli bir ithalatçı konumundadır. Bazı tahıl çeĢitleri yine ithal edilen tarımsal ürün grubunda yer almaktadır. Dünya genelinde endüstriyel Ģeftali üretiminde lider ülkedir. Domates üretiminde de dünya sıralamasının önemli bir yerindedir. Pamuk, tütün ve Ģekerpancarı önemli ihracat kalemleridir. Bu ürünlere olan talebin azalmasına rağmen alternatif ekim konusunda henüz bir karara varılmamıĢtır. Öte yandan yeni tarımsal reformlar kapsamında kalitenin miktara nazaran öne çıkartılmasını öngören politikalar çiftçilikle uğraĢan kesimlerin Ģiddetli protestolarına neden olmuĢtur. Yunanistan balıkçılık filosunda, AB fonlarından faydalanma amacıyla 1990‟ların ortalarında rehabilitasyona gidilmiĢ ve 8,000‟i aĢan tekne sayısı 2004 sonunda 6,900‟lara düĢmüĢtür. 2004 sonunda söz konusu tekneler tarafından 275 Milyon $ değerinde balık yakalandığı tahmin edilmektedir. Yunanistan balık çiftçiliği sektöründe Avrupa‟nın lideri konumunda olup, üretimin yaklaĢık % 50‟sini yapmaktadır. Bu çiftliklerde daha çok çipura, levrek ve kabuklu deniz ürünü üretimi yapılmaktadır. Sazan, alabalık ve yılanbalığı üretimi tatlı su balıkçılığında öne çıkanlardır. Öte yandan, son dönemlerde sektörün Türkiye‟de ciddi anlamda yatırım yaptığı görülmektedir. Son olarak, Yunanistan‟da 250,000 civarında traktör bulunmakta olup, her yıl yaklaĢık 500,000 ton gübre tüketilmektedir. Hayvan Sayısı (1,000 Adet) 1981 1991 Sığırlar 831 602 Domuz 1,017 986 Koyun 8,144 8,692 Keçi 4,526 5,336 Bal Arısı 1,167 1,196 2001 621 934 9,124 5,662 1,294 Başlıca Tarımsal Üretim (1,000 ton) ÜRÜNLER 2001 2002 2003 Buğday Mısır Pamuk ġeker KamıĢı Domates Portakal Limon Mandalina Elma ġeftali Patates Karpuz ve Kavun Tütün Pirinç Arpa Zeytinyağı 2002 626 940 9,058 5,669 1,288 2003 621 934 9,000 5,619 1,294 2004 601 940 8,827 5,509 1,302 2005 664 975 8,744 4,925 … 2006 684 1,055 9,031 5,075 … 2009 648 947 9,156 4,213 … 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2,084 2,035 1,210 2,076 2,163 1,138 1,725 2,314 976 1,712 2,451 1,173 1,698 2,547 1,241 1,779 2,351 1,040 1,651 2,396 1,053 2,102 2,891 912 2,140 2,432 816 2,882 2,713 2,204 2,208 2,603 1,917 851 853 1,372 1,820 1,022 174 107 243 927 937 1,574 1,164 151 119 269 740 882 1,700 968 111 104 119 249 805 1,932 772 84 86 277 791 836 1,705 936 84 127 250 864 892 1,568 896 88 109 287 768 896 1,461 778 92 112 260 784 930 1,379 828 75 104 256 807 914 1,561 956 75 130 260 749 930 810 784 847 870 872 797 789 796 789 137 150 274 358 127 169 273 414 127 158 225 308 127 171 234 334 124 165 227 417 37 179 250 396 31 184 282 331 28 184 354 328 27 215 340 305 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu Atina Ticaret Müşavirliği 28 4.4 SANAYĠ Yunanistan‟da sanayi sektörünün GSYĠH içindeki payı 2003-2008 yıllarında % 12.7 ila % 13.7 arasında seyretmiĢ, 2009 sonu itibariyle bu pay % 27.7 olmuĢtur. 2010‟da %27, 2011‟de ise %25.5 oranında geliĢmiĢtir. Son olarak, 2012 yılına bakıldığında bu oranın %16‟lara gerilediği görülmektedir. Toplam iĢgücünün % 15‟ine yakını imalat sektöründe istihdam edilmektedir. Ġmalatçı firmaların geneli küçük aile iĢletmeleridir. Yunanistan Ulusal Ġstatistik Hizmetlerinin (NSSG) en son 2012 2011 2010 yaptığı sanayi araĢtırmasında Sanayi Üretim Endeksi - 3.2 - 7.8 - 5.9 listelenen 144,717 kuruluĢun % 92.5‟i İmalat Sanayi -3.9 -8.5 -5.1 on kiĢiden az iĢçi ve yalnızca % 0.5‟i 100‟den fazla iĢçi çalıĢtırmaktadır. Madencilik 0.6 0.6 -6.5 En geniĢ ve genel olarak en karlı Elektrik / Gaz -3.0 -8.8 -9.2 sektörler özellikle hammaddelerini yerel kaynaklardan sağlayan yiyecek, içecek ve tütün gibi tüketim malları sanayiidir. Giyecek ve ayakkabı endüstrisinde, düĢük ücretli Asya ve Doğu Avrupa ülkeleriyle yapılan rekabet nedeniyle son yıllarda gerileme görülmüĢtür. Bazı Yunan Ģirketleri, özellikle tekstil-konfeksiyon sektöründe çalıĢanlar, iĢ yoğunluklarını Balkan ülkeleriyle sınırlandırmıĢlardır. 1980‟lerde Avrupa ile artan ekonomik iliĢkiler sonucu, 1950‟li ve 1960‟lı yıllarda kurulan düĢük teknolojiyle çalıĢan ve daha çok ithalata dayanan sanayi Ģirketlerinin sayısı azalmıĢtır. Üreticiler, artan ücret maliyetleri sebebiyle, daha yüksek katma değer sağlayan malların araĢtırmasına girmiĢlerdir. Ekonomik kriz Yunanistan‟da sanayi üretimini etkilemeye devam etmektedir. Tablodan da görüleceği üzere 2008 yılında baĢlayan sanayi üretimindeki düĢüĢ ilerleyen yıllarda azalarak devam etmiĢtir. Açıklanan verilere göre, 2010‟un sonunda sanayi üretimindeki kümülatif gerileme % 5.9 civarında olmuĢ, 2011 yılında daralma % 7.8‟e ulaĢmıĢ, 2012 yılında ise -3.2 olarak meydana gelmiĢtir. Ġmalat sanayindeki daralma 2011 yılında % 8.5 iken, 2012 yılında -3.9 oranında daralma kaydedilmiĢtir. Madencilikteki yavaĢlama 2010‟da % 6.5, 2011 ve 2012 yıllarında ise hemen hemen sabit kalmıĢtır, elektrik/gaz da ise 2010 ve 2011 yıllarında %9 civarında daralma gerçekleĢirken, 2012 yılında %3 oranında gerilemiĢtir. Sanayi Üretim Endeksleri 4.5 ULAġTIRMA 4.5.1 Karayolları Yunanistan‟dauluslararası standartlara sahip iki otobanın inĢaatı tamamlanma aĢamasındadır. Her iki proje de Trans-Avrupa ulaĢım ağı (TENs) programına dahil edilmiĢ olup maliyetin yaklaĢık % 60‟ı AB‟den sağlanan fonlarla finanse edilmektedir. Bunlardan ilki Patra-Atina-Selanik istikametini takip eden projedir. Ġkincisi ise Egnatia projesi olarak da adlandırılan ve Ġgumenitsa – Selanik – Türkiye sınırını takip eden 680 km‟lik güzergahtır. Atina Ticaret Müşavirliği 29 Büyük bölümü tamamlanmıĢ durumda olan Egnatia projesi ile Türkiye sınırından giriĢ yapan bir araç yaklaĢık 6 saat sonra Adriyatik kıyılarına ulaĢabilmektedir. Daha önce bu yolun 11 saatten az olmadığı düĢünüldüğünde TransAvrupa ulaĢım ağındaki önemi ortaya çıkmaktadır. Atina‟yı Elefsina‟nın endüstri merkezine ve yeni havaalanına bağlayan BOT projesi kapsa-mındaki karayolu inĢası YunanistanFransa konsorsiyumuyla yapılmıĢtır. Antik Olympia – Atina arasındaki kısmın büyük bir bölümü 2004‟ deki olimpiyatlar öncesinde tamamlanmıĢtır. Dünya Bankası verilerine göre Yunanistan‟da toplam karayolu uzunluğu 115,000 km‟ye yaklaĢmaktadır. 4.5.2 Demiryolları Yunan Demiryolu Kurumu (OSE) uzun zaman önce kurulmuĢ olmasına rağmen ülkenin zorlu arazisi nedeniyle demiryollarının geliĢmesi diğer ülkelerle mukayese edildiğinde yetersiz kalmıĢtır. OSE‟nin gerek coğrafi Ģartlar gerekse kaynak eksikliği nedeniyle sadece 2007‟de yaklaĢık 2 Milyar $ olmak üzere toplam zararı 7.5 Milyar $‟ı aĢmıĢtır. BaĢbakan Karamanlis Eylül 2008‟de OSE‟nin rehabilitasyonu için bir program hazırlandığını ve Ģirketin dörde ayrılacağını (TraiOSE- EDISY-ErgOSE-GAĠOSE) açıklamıĢtır. 2011 yılının baĢlarında açıklanan rehabilitasyon programı dahilinde kurumun yeniden yapılandırılması planlanmaktadır. 2011 yılı baĢlarında eski yan Ģirketi olan EDISY A.E. ile birleĢen OSE halen 546 milyon Euro toplam bütçeye sahip olan 33 proje yürütmektedir ve bunlar özellikle taĢradaki demiryollarında restorasyon ve iyileĢtirme çalıĢmalarıdır. Yunan ekonomisinde önemli yeri olan güneydeki limanlardan kuzey Yunanistan ve güneydoğu Avrupa‟ya uzanan demiryolu hattının yetersiz olması nedeniyle demiryolu ile taĢımacılık tercih edilmemektedir. AB tarafından Trans-Avrupa ulaĢım ağına (TENs) dahil edilmiĢ bulunan demiryolu sisteminde yenileme ve geniĢleme yatırımları baĢlatılmıĢ bulunmaktadır. Bu çalıĢmalarla ana hatlarda elektrifikasyon ve çift raylı sisteme geçilerek saatte 200 km hıza ulaĢım hedeflenmektedir. Proje Atina Ticaret Müşavirliği 30 kapsamında lokomotiflerin bir bölümü satın alınmıĢ olup engebeli araziler ve dağlık alanlardaki hatların tamamlanması beklenmektedir. Demiryollarının rehabilitasyonunda bir diğer öncelik batıdaki Patra Limanı ile Atina arasında yük ve yolcu taĢımaya elveriĢli hatta verilmiĢ ve 2010 itibariyle tamamlanması hedeflenmiĢtir, ancak son iki yıldır ekonomik kriz nedeniyle bütün çalıĢmalar dondurulmuĢtur. Ülkenin ikinci büyük Ģehri olan Selanik, Balkanlar ve Avrupa‟ya çıkıĢ için önemli bir merkez konumundadır. Önemli demiryolu hatlarının bağlantısı Selanik üzerinden yapılmaktadır. Dünya Bankası verilerine göre; Yunanistan‟daki demiryollarının toplam uzunluğu 2,576 km‟dir. 18 istasyonlu Atina metrosu 2000 yılında çalıĢmaya baĢlamıĢtır. Ancak metro hatlarının çeĢitli banliyölere ulaĢım sağlayacak Ģekilde geniĢletilmesine iliĢkin çalıĢmalara ve 24 yeni istasyonun inĢaatına devam edilmektedir. Yunanistan’da Demiryolu Hatları 4.5.3 Gemicilik Yunanistan coğrafi konumu itibari ile tarih boyunca denizle iç içe yaĢamıĢ bir ülkedir. 200‟den fazlasında yerleĢim olan 2000 civarındaki ada denizcilik sektörünün geliĢmesindeki en temel tarihsel gerekçedir. Yunanlılar adalarla iletiĢimde kazandıkları tecrübelerini ticarete aktarmayı baĢararak bugün dünyanın en büyük gemicilik filosuna sahip olmuĢlardır. Özellikle II.Dünya Atina Ticaret Müşavirliği 31 SavaĢından sonra modernize edilmeye baĢlayan sektöre 60‟lı yıllarda Onassis ve Niarchos tarafından yapılan yatırımlarla hacim ikiye katlanmıĢtır. Yunanistan‟daki limanlardan yük ve yolcu taĢımacılığı AB üyesi ülkelerle rekabete açık olmakla birlikte Adriyatik‟te Yunanistan-Ġtalya arasındaki seferlerin çoğunluğu ve Ege‟deki hatların hemen hemen tamamı Yunanlı Ģirketler tarafından gerçekleĢtirilmektedir. AB mevzuatı gereğince kıyı taĢımacılığı ve kruvaziyer seferleri 1 Ocak 1999‟da AB üyesi ülkelere açılmıĢ, feribot trafiği ise 1 Ocak 2004‟de açılması gerekirken açılmamıĢtır. AB Komisyonunun konuyu Adalet Divanı‟na götürmesi ve Adalet Divanı‟nın Yunanistan‟ı mahkum etme riski hükümetin feribot seferlerinde kısmen de olsa rekabete izin veren bir düzenleme yapmasına neden olmuĢtur. (Deniz Ticaret Bakanlığı, Mayıs 2006‟da (iki Ģirket tarafından yılda 300 bin veya üstü sayıda yolcu veya tek Ģirket tarafından yılda 150 bin veya üstü sayıda yolcu taĢınan hatlarda) feribot seferleri ve tarifelerinde serbestleĢtirmeye gitmiĢtir.) Gemi taĢımacılığının Yunanistan ekonomisi için hayati bir yeri bulunmaktadır. Sektörün geliri ile ilgili net rakamlara ulaĢmak kolay olmamakla birlikte 2011 yılında bu değerin 14 Milyar Euro‟yu aĢtığı tahmin edilmektedir. Bir baĢka ifade ile sektör 2011 yılında ticari açığın %51‟ini karĢılamıĢtır. 2012 yılına bakıldığında ise, bu rakamın 13.2 milyar Euro seviyelerine hafif bir gerileme kaydettiği görülmektedir. Diğer taraftan bu rakam sadece Yunan bayraklı gemilerden ve limanlardan elde edilen gelirdir. Gemi sahiplerinin Yunan ekonomisine bir diğer katkısının Yunan hükümetlerinin yeni mevzuat düzenlemelerinin ardından gemicilikten kazandıkları ile baĢka alanlarda yatırım yapmaları olarak beklenmektedir. Yunanlı armatörlere ait olan gemiler her tür deniz taĢımacılığında, yıllık deniz ticareti içinde çok önemli bir payına sahiptir. 2012 yılı verilerine göre, Yunanlı armatörler toplamda 3.428 gemiye sahiptir (245 milyon ton kapasiteye ve dünya kapasitesinin %15.6‟sına isabet etmektedir) ve bunların 1.939 tanesi Yunan bandıralıdır. Toplam 3.325 gemi 227 milyon dwt kapasiteye sahip olup, sürekli modernize edilmektedir ve ortalama 11.3 yaĢa sahiptir. Yabancı bandıralı gemi bulundurmalarının en önemli nedenleri ise; bir geminin Yunan bayrağı taĢıması durumunda belirli sayıda Yunanlı mürettebatın istihdam edilmesi zorunluluğu (Yunanlılara ödenen ücretler maliyetleri artırmaktadır) ve tonaja bağlı olarak artan vergi oranlarıdır. Başlıca Limanlar 1. Pire 2. Selanik 3. Patra 4. Lavrio 5. Volos 6. Korfu 7. Dedeağaç 8. Elefsina 9. Ġgumenitsa 10. Kavala Elde edilen en son verilere göre, dünya üzerindeki gemilerin % 15.6‟sına, kuru yük filosunun yaklaĢık % 17.20‟sine, petrol tanker filosunun % 23.55‟ine ve kimyasal madde tanker filosunun % 12.51‟ine Yunanlı armatörler sahiptir. Yunanlı gemicilere ait tüm gemilerin % 95‟i yük gemilerinden kalan kısım ise kruvaziyer, kıyı yolcu ve ticaret gemilerinden oluĢmaktadır. 2012 Aralık döneminde Yunan armatörleri 304 adet (29.56 milyon ton kapasiteli) yeni gemi sipariĢ etmiĢtir. Son yıllarda Yunanistan‟da yaĢanan borç krizi, Avrupa bankalarından finansman arayıĢı ve piyasada halen mevcut olan aĢırı tonaj, yeni sipariĢlerin finansmanını zorlaĢtırmaktadır. Dolayısıyla yakın gelecekte gemi fiyatlarında önemli düĢüĢlerin kaydedilmesi beklenmektedir. Buna ilaveten, 2012 yılında 42 milyon dwt kapasiteye ulaĢması beklenen yoğun hurdaya çıkarma çalıĢmaları (scrapping) sayesinde, piyasanın hızla kalkınması beklenmektedir. Tabii, bu durumda düĢük borçlanma ve yüksek likiditesi olan iĢletmelerin faydalanması beklenmektedir. Gemicilik sektöründeki liderliği uzunca bir süre devam ettirmek isteyen Yunanistan buna bağlı olarak demiryolu taĢımacılığı ve limanlar gibi yatırımlarına da devam etmektedir. Hükümet; 2006-2015 arasında 10 yıl sürecek ve yaklaĢık maliyeti 6 Milyar Euro olan limanlardaki altyapının iyileĢtirilmesine yönelik bir proje baĢlatmıĢtır. Limanlarda verilen bazı hizmetlerin özelleĢtirilmesi kararı ülkenin en büyük limanı Pire‟de iĢçilerin muhalefeti ile karĢılaĢmıĢtır. Sendikalar 2006 Kasımından itibaren Ocak 2007 sonuna kadar iĢ yavaĢlatma kararını uygulamıĢtır. Ancak Ġsrail, Çin ve BAE‟den çeĢitli Ģirketlerin ilgilendiği özelleĢtirme süreci hükümetin bu konudaki kararlı tavrı neticesinde 2008 sonlarında Atina Ticaret Müşavirliği 32 Çinlilerin ihaleyi almaları ile sonuçlanmıĢtır. Yunanistan‟ın baĢlıca limanlarında zaman zaman yaĢanan grevler yük ve yolcu taĢımacılığını menfi etkilemeye devam etmektedir. Yunanistan‟da yük ve yolcu taĢımacılığına elveriĢli liman sayısı 123‟dür. Pire Yunanistan‟ın en büyük limanı olup konteyner, kuru yük, tanker ve Ro-Ro gemilerine hizmet vermektedir. Selanik‟teki ülkenin ikinci büyük limanının coğrafi konumu itibariyle Yunan gemicilik sektörü için ayrı bir önemi vardır. Yunanlı armatörlerin elinde 200 milyar Euro'nun üzerinde sıcak para bulunduğu tahmin edilmektedir. Geçtiğimiz dönemde bu meblağın bürokratik engeller ve yatırım teĢviklerinin yetersizliği nedeniyle Yunanistan'a gelmediği, yabancı gemi sahiplerinin de yaĢadıkları kötü tecrübeler nedeniyle ülkeye sıcak bakmadıkları bilinmektedir. Sözkonusu engellerin aĢılmasını ve gemi iĢletmeciliğinde Yunanistan'ın bir çekim merkezi haline getirilebilmesini teminen, Yunanlı armatörlerin Yunanistan'da büro açmalarını sağlamak üzere Pire'de denizcilik merkezi kurulması, uluslararası rekabete açık gemicilik hizmetleri bölgesi tesis edilmesi ve gemicilik sektörüne kalifiye personel sağlanması için eğitim verilmesi planlanmaktadır. Yunan deniz ticaret filosunun % 20'sine sahip, halen Ġngiltere'de kaim 100 Yunan armatörü, iĢletmelerini Londra ve Atina'dan yürütmekte, bu ailelerin Ġngiliz ekonomisine yıllık katkısı yaklaĢık 12 milyar Sterlin'e ulaĢmaktadır. Ancak Ġngiliz hükümetinin yeni vergi düzenlemeleri nedeniyle sayıları otuzu aĢan Ģirket, merkezini Yunanistan‟a taĢımıĢ bulunmaktadır. 4.5.4 Havayolları 2001 yılına kadar 50 yaĢındaki, yetersiz donanımlı Atina Hellenikon Havaalanı Yunanistan‟da hava trafiğinin en önemli bölümünü üstlenmiĢ durumdaydı. 28 Mart 2001 tarihinde, Atina‟nın güney doğusunda bulunan Spata‟da baĢlangıç kapasitesi her yıl 16 milyon yolcu olan ve 50 milyon yolcu kapasitesine geniĢletilmesi hedeflenen ikiz pistli yeni bir havaalanı (Eleftherios Venizelos) açılmıĢtır. Selanik havaalanı da son zamanda yenilenmiĢ olmasına rağmen halen büyük uçakları çekme kapasitesine sahip değildir. Sürdürülen havaalanı vergisini kullanarak bölgesel havaalanlarının yenilenmesi programı yürürlüğe konulmuĢtur. Atina, Selanik, Iraklio, Rodos, Korfu, Kos, Chania, Zakintos, Samos, Mikonos ve Santorini ülkedeki baĢlıca havaalanlarıdır. 4.6 TELEKOMÜNĠKASYON 1949 yılında kurulan ve 2000 yılı baĢlarına kadar Yunanistan‟da monopol konumunda faaliyet gösteren OTE; Yunanistan‟ın en büyük telekomünikasyon kuruluĢudur. 2001‟den sonra gerek sabit gerekse mobil telekomünikasyon hizmeti sağlayan Ģirketler Yunan pazarında faaliyet göstermeye baĢlamıĢtır. Pazarın rekabete açık hale getirilmesine rağmen bu sektörde Avrupa‟nın da ilk 10 Ģirketi arasında yer alan OTE hala en büyük olma özelliğini sürdürmektedir. 2008 yılında % 20 hissesini Deutsche Telekom‟un satın alarak ortak olduğu Ģirket gerek güneydoğu Avrupa gerekse Ortadoğu pazarında faaliyetlerini geniĢletmeye çalıĢmaktadır. Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Sırbistan, Makedonya ve Arnavutluk‟ta olmak üzere yaklaĢık 30 bin kiĢiye istihdam sağlayan Ģirket, Yunanistan‟ın ilk 5 büyük Ģirketi arasında yer almakta ve hisseleri Londra ve New York borsalarında iĢlem görmektedir. WIND, Cosmote (OTE) ve Vodafone ülkede faaliyet gösteren GSM Ģebekeleridir. YaklaĢık 16 Milyon abonenin bulunduğu mobil iletiĢim pazarında ciddi rekabet yaĢanmaktadır. 2011 yılı itibariyle 100 kiĢiye düĢen mobil telefon aboneliği 106 adettir (2008 yılında ise 122 idi). 4.7 TĠCARET VE PERAKENDE PĠYASASI Yunanistan‟da perakende piyasası dağınık bir yapı arz etmektedir. Büyük perakende firmaları ve özellikle zincir süpermarketler pazardaki önemli aktörler olarak yer almaktadır. Tekstilkonfeksiyon, ev eĢyası, mobilya gibi emek yoğun sektörler de dahil olmak üzere iç talep yoğun Atina Ticaret Müşavirliği 33 olarak ithalat yoluyla karĢılanmaktadır.Gıda sektöründe yerli üretimle birlikte diğer AB ülkelerinden de ithalat yapılmaktadır. Perakende Ticaret Endekslerinde Değişim (%) Genel Endeks Gıda Tekstil-Konfeksiyon 2012 -8.0 -5.8 -8.8 Mobilya ve Kitap, Kırtasiye Elektrikli Aletler -5.1 -9.3 2011 -7.2 -0.75 -24.6 -20.8 -6.1 2010 -1.1 -2.4 -11.7 -14.7 -2.5 2009 -9.3 -6.0 1.4 -15.3 -24.0 2008 - 1.4 -0.1 - 5.5 - 4.3 - 1.3 2007 2.3 0.9 1.1 6.7 6.7 2006 8.0 9.0 0.8 17.7 3.7 2005 3.0 5.6 1.3 0.6 -1.1 Kaynak: Yunanistan İstatistik Kurumu YaklaĢık 500 bin kiĢinin çalıĢtığı bir baĢka ifade ile istihdamın % 10‟unu sağlayan perakende sektörü 2002-2007 arasında yaklaĢık %30 büyüme göstermiĢ ancak 2008‟de finansal krizin etkisiyle baĢlayan daralma 2012‟de 8‟e ulaĢmıĢtır. Bütün sektörleri etkileyen kriz özellikle tekstil – konfeksiyon ve mobilya – elektrikli aletler sektöründe çok önemli ölçüde daralmalara yol açmıĢtır. Carrefour-Marinopoulos SA, AB Vassilopoulos SA, Sklavenitis, Metro SA, Dia SA, Lidl & Schwarz Gruppe, Atlantic SA, Jumbo Hellas SA, Praktiker Hellas, Zara Hellas SA, Plaisio Computers, Kotsovolos S.A., Media Markt, Hondos Center ve Notos Com Holdings SA perakende pazarının en önemli Ģirketleridir. 4.8 HĠZMETLER 4.8.1 Turizm 3 tarafı denizlerle çevrili olan Yunanistan dünyada en fazla turist çeken ilk 20 ülke arasında yer almaktadır. Özellikle yaz döneminde rağbet gören ülke 2007 ve 2008 yıllarında 16 civarında milyon turist ağırlarken, 2009 yılında bir düĢüĢ gerçekleĢmiĢtir. Ancak 2010 ve 2011 yıllarında gelen turist sayısı yine 16 milyona ulaĢırken, 2012‟de %5.5 oranında bir düĢüĢ meydana gelmiĢ olup, gelen turist sayısı 15.5 Milyon olarak gerçekleĢmiĢtir. Turizm gelirlerinin GSMH‟ya direk katkısının % 7.5 olduğu ancak yarattığı istihdam ve girdilerle bu katkının % 16.5‟lere ulaĢtığı görülmektedir. Dünya Turizm ve Seyahat Konseyinin Yunanistan‟la ilgili 10 yıllık tahmini sektörün yıllık büyüme oranının % 4‟e yakın olacağı, turizmin 10 yıl sonunda GSMH‟ya katkısının da % 17.5‟lere yaklaĢacağı yönündedir. Toplam iĢgücünün (direk ve dolaylı ) % 20‟sinin turizm sektöründe istihdam edildiği tahmin edilmektedir. Yunanistan‟ı ziyaret edenlerin büyük çoğunluğu; % 90‟dan fazlası; Avrupa‟dan gelmektedir. Sırasıyla ilk beĢi oluĢturan Ġngiltere, Almanya, Ġtalya, Fransa ve Hollanda‟dan gelen turistlerin toplam içindeki payı % 50 dolayındadır. 2012 yılında AB ülkelerinden gelen turist sayısında genel olarak düĢüĢler izlenmekle beraber, sadece Ġngiltere‟den gelen turist sayısında %9.3 oranında artıĢ kaydedilmiĢtir. Öte yandan, Türkiye‟den Yunanistan‟a gelen turist sayısına bakıldığında ise; 2012 yazından itibaren uygulanmaya baĢlanan turistik vize kolaylıkları sayesinde, bu dönemde turist sayısında %9.1 Atina Ticaret Müşavirliği 34 oranında bir artıĢ meydana geldiği ve 2011‟de 552.090 ziyaretçiye karĢın, 2012 yılında Türkiye‟den Yunanistan‟a gelen turist sayısının 602.306 kiĢi olduğu görülmektedir. Turist Sayısı ve Turizm Gelirleri 1995 2000 Gelen Turist 10,130 13,096 (1,000) Giden Turist ... ... (1,000) Turizm Geliri 4,2 9,3 (Milyar $) Turizm Geliri ... ... (Milyar €) 2005 2006 2008 2009 2010 2011 2012 15,938 17,284 15,938 14,914 16,007 16,247 15,518 3,061 3,194 3,544 3,000 3.113 - 17.1 18.8 20.0 15.1 14.7 13.6 12.8 10.8 11.4 11.6 10.4 10.4 10.5 10.0 Kaynak: Yunanistan Merkez Bankası Konaklama İstatistikleri 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* 51.590 54.017 56.747 65.420 64.085 56.608 65.059 69.138 13.280 13.942 14.249 17.339 16.675 14.182 16.815 15.370 38.310 40.075 42.498 48.081 47.410 42.426 48.244 53.768 351.891 358.721 364.179 367.992 ... ... 397.660 361.587 668.271 682.050 693.252 790.956 Kaynak : Yunan İstatistik Kurumu, Yunanistan Merkez Bankası ve EIU *2012 verileri henüz yayınlanmamıştır. ... ... 763.407 771.271 Konaklama(1000 Gece) Yerli Yabancı Otel Kullanım Oda Yatak Son yıllarda baĢta Türkiye olmak üzere komĢu ve çevre ülkelerdeki turist sayısındaki artıĢın gerisinde kalan ve pazar payını artırmak isteyen Yunanistan turizm politikalarını gözden geçirmekte, özellikle Çin ve uzak doğudan turist çekmek için çalıĢmalar yapmaktadır. 13 Nisan 2011 itibariyle uygulamaya geçirilen Yeni Yatırım Kanunu‟nda 3 yıldızlı otellerde dahil olmak üzere otel ve oda-yatak yenileme, renevasyonu için spesifik düzenlemelere gidilmiĢ, yatırımı artıran ve geliĢtiren teĢvikler sağlanmıĢtır. Yunan Turizm ĠĢletmeleri Birliğinin (SETE) 2012 yılı verilerine göre, turizm toplam istihdamın %18.3‟lük payına sahiptir, bütün yıl boyunca Yunanistan‟a gelen turist sayısı 15.5 milyon kiĢidir, turistlerin %56‟sı Temmuz-Ağustos-Eylül döneminde gelmiĢtir, Yunanistan‟ın toplam otel kapasitesi 9.670 adet olup, turist gönderen ülkelerin baĢında Almanya, Ġngiltere, Makedonya, Fransa ve Rusya gelmektedir. Son olarak en çok turistin ulaĢtığı havalimanları sırasıyla Atina, Girit‟in Ġraklio Ģehri, Rodos, Selanik ve Kos olmuĢtur. Yunan Turizminin 2012 Temel Verileri GSYiH‟daki payı %16,4 [WTTC] Istihdamdaki payı Toplam istihdamın %18,3‟lük payı [WTTC] Turizm sektöründeki istihdam 688.800 [WTTC] Gelirler 10,0 milyar € [Yunan Merkez Bankası] Gelen turist sayısı 15,5 milyon KiĢi baĢına ortalama harcama 646 € Atina Ticaret Müşavirliği 35 Yunan Turizminin 2012 Temel Verileri Pazar payı Dünyada %1,5, Avrupa‟da 2,9% Sezon Turistlerin %56‟sıTemmuz-Ağustos-Eylül aylarında gelmektedir Konaklama yerleri konsantrasyonu Otel yataklarının %66‟sı Yunanistan‟ın 4 bölgesinde toplanmaktadır [Yunan Oteller Odası] Otel altyapısı 9.670 otel / 771.271 yatak [Yunan Oteller Odası] En çok turist gönderen ilk 5 ülke Almanya (2.108.787), Ġngiltere (1.920.794), Makedonya (1.300.000), Fransa (977.376), Rusya (874.787) [Yunan Merkez Bankası] En çok turistin ulaĢtığı ilk 5 havaalanı Atina (2.651.062), Ġrakleio(Girit) (2.067.475), Rodos (1.593.298), Selanik (901.573), Kerkyra (824.000) [Yunan Ġstatistik Kurumu] 2012 Performansı Yunanistan ve Rakip Ülkeleri 2012 Performans Göstergeleri Yunanistan Ispanya Kıbrıs Türkiye Mısır Hırvatistan Sıralama – Uluslararası VarıĢlar 17nci 4üncü Ilk 50‟nindıĢında 6ncı 22nci 26ncı Sıralama – Gelirler 23üncü 2nci Ilk 50‟nindıĢında 12nci 32nci 33üncü 2012 Uluslararası VarıĢlar (milyon) 15,5 57,7 2,5 35,7 11,2 10,4 2000-2012 arası varıĢlarda meydana gelen % değiĢim %25,0 %24,4 %-7,4 2012 Gelirleri – Milyon USD 12,9 55,9 2,6 2000-2012 arası gelirlerde meydana gelen % değiĢim %40,2 %86,3 %36,8 USD olarak kiĢi baĢı seyahat baĢı harcama 832 969 1.040 720 884 846 Dünya çapında VarıĢlarda pazar payı %1,5 %5,6 %0,2 %3,4 %1,1 %1,0 Dünya çapında Gelirlerde pazar payı %1,2 %5,2 %0,2 %2,4 %0,9 %0,8 %271,9 %119,6 25,7 9,9 %238,2 %130,2 %96,2 8,8 %214,3 Kaynak: SETE (Yunan İstatistik Kurumu, UNWTO, WEF verilerine dayanarak) 4.8.2 ĠnĢaat Yunanistan ekonomisi son yıllarda büyük çöküntüye uğramıĢ, nihai olarak Troyka ile yapılan mali yardım anlaĢması ile ülkenin iflasa doğru giden ekonomik kriz içinde bulunduğu tescil edilmiĢtir. Ülkede kamu cari iĢlemlerinin finansmanında yaĢanan sıkıntılar ve hükümetlerin eskiden olduğu gibi finansman konusunda popülist davranıĢları Troyka‟nın, kaynakların serbest bırakılması koĢulunu anlaĢmalarda yer alan ekonomik ve mali tedbirlerin hayata geçirilmesi kriterine Atina Ticaret Müşavirliği 36 bağlamasına neden olmuĢtur. Ancak ülke insanının karakteristik yapısı, bütün bu düzenlemelerin gerçekleĢtirilmesi ve ekonomik faaliyetlere yeniden baĢlanabilmesi için yapılan düzenlemelere büyük protestolarla cevap verilmesi sonucunu doğurmuĢ, hatta Hükümetin halkın gerekli desteğini alamaması nedeniyle zaman zaman ekonomik paket kapsamında Troyka tarafından verilecek taksitlerin ertelenmesine dahi sebep olmuĢtur. Günümüzde Yunanistan‟ın inĢaat ve altyapı sektörü, makroekonomik daralmaya paralel olarak, büyük düĢüĢ yaĢamaktadır. Bu dönemde, kamu harcamalarındaki mali kısıntılar ve özel sektörün kredi sıkıĢıklığı nedeniyle, sektör analistleri tarafından inĢaat sektöründeki ortalama reel büyümenin durgun seyrettiği belirtilmektedir. Bazı altyapı projelerini finanse eden AB Fonlarının bu dönemde yeni ya da ekonomik olarak daha zayıf durumda olan ülkelere yönlendirildiğini görüyoruz. Her ne kadar hükümet yeni projelerin planlamasını yapmakta ve bölgelerde yeni yatırımlar ve iĢ sahaları açmayı hedeflemekte ise de, bütün bu planlamaların ülkede yaĢanan kredi sıkıĢıklığından negatif etkilenmesi beklenmektedir. Kısa dönemde müteahhitlik sektöründe iniĢ trendi devam ederken, uzun dönemde altyapıya iliĢkin fırsatlar sektörün optimistik düĢünmesini sağlamaktadır. Yunan altyapı sisteminin bu dönemdeki güçlü noktalarını belirtmek gerekirse; Yunan Ģirketleri, özellikle komĢu Balkan ülkeleri ile sınır ötesi altyapı projelerinde iĢbirliğini artırmaktadırlar. Projeler, petrol ve gaz boru hatlarından, bölgesel geniĢ bant ağlarına kadar çeĢitlilik göstermektedir. Ayrıca Hükümet uzun dönemde özel sektörün pazara giriĢini sağlamak üzere, Özel Kamu Ortaklıklarının değerlendirilmesi için çalıĢmaları onayladığını bildirmiĢtir. Havaalanları, limanlar ve yenilenebilir enerji sektörleri fırsat olarak görülmektedir. Bunun yanısıra sektörün zayıf noktaları; sektör yatırımlarına dair düzenlemelerin iĢ yapmayı zorlaĢtırması, pazara giriĢi neredeyse imkansız kılan tekel halindeki devlete ait güçlü ulaĢım ve altyapı kurumlarının varlığı, inĢaat sektörünün ağır iĢçiliğinin yabancılar/göçmenler tarafından üstlenilmiĢ olması, 2010‟un üçüncü çeyreğinde de altyapı ve inĢaat sanayinin küçülmesi gibi unsurlar olarak karĢımıza çıkmaktadır. Yunan inĢaat firmalarının Balkanlar, Ortadoğu ve Doğu Avrupa‟daki varlıklarını artırmaları ve güçlendirmeleri fırsat olarak görülmektedir. Ayrıca Yunanistan, limanları ve depoları ile uzakdoğu ve özellikle Çin ile artan ticaret hacmine cevap verebilecek durumdadır. Buna rağmen, 2012‟de devam eden ekonomik daralma,yatırım harcamalarının kısılması, ağır bürokrasi inĢaat sektörü için tehdit olmaya devam etmektedir. 4.8.2.1 Pazara bakıĢ Yunanistan günümüze kadar Kamu Özel Sektör ĠĢbirliği Projelerine baĢarılı örnekler vermiĢtir. Atina metrosu, Attiki otobanı, Egnatia otobanı, Rio-Antirio Köprüsü ve Atina Uluslararası Havaalanı bunlardan bazılarıdır. Bu baĢarılı örneklere rağmen mevcut hükümetin, altyapı hizmetlerine iliĢkin imtiyaz sözleĢmelerini düzenlerken çok daha hassas olacağı öngörülmektedir; zira sektörel sendikalar önceki hükümetlerin imtiyaz sağlamaya yönelik giriĢimlerinin boĢa çıkmasını sağlamıĢtır. Son dönemde inĢaat sanayinin büyümesi, özellikle büyük ulaĢım projelerine ve altyapı yatırımlarına bağlı görünmektedir. Bunun yanısıra, üç yıl önce iktidarda olan PASOK hükümeti, ilk olarak yapısal bir değiĢiklikle Çevre, Fiziksel Planlama ve Kamu Hizmetleri Bakanlığı ile UlaĢım ve HaberleĢme Bakanlığı‟nı, Altyapı, UlaĢtırma ve ġebekeler Bakanlığı altında birleĢtirerek, planlama ve lisanslama iĢlemlerini efektif hala getirmeyi ve uygulamayı hızlandırmayı hedeflemiĢtir. Yeni Yunan hükümetinin öncelikle yaptığı değiĢikliklerden biri de, altyapı imtiyaz sözleĢmelerini düzenleyen çerçeve mevzuatı değiĢtirmek olmuĢtur. Yapılan değiĢiklikler özellikle inĢaat öncesi aĢamalara iliĢkin olup; böylece, tapunun netleĢtirilmesi, arkeolojik çalıĢmaların gerekliliği ve çevresel etkilere dair bürokratik engellerin kolay aĢılması ve maliyet etkin yönetim amaçlanmıĢtır. Atina Ticaret Müşavirliği 37 Yunanistan‟da Hükümet ticari liberasyonu garanti altına almıĢtır. Ayrıca Yunanistan‟ın AB ve Dünya Ticaret Örgütü üyesi ülke olması sebebiyle ithalat kısıtlamaları sınırlı düzeydedir. Kamu sektörü ile özel sektör iĢbirlikleri modeline yabancı Ģirketlerin katılımı Ekonomi Bakanlığı tarafından olumlu karĢılanmaktadır. Bu tür iĢtiraklerin aĢağıdaki faydaları sağladığı düĢünülmektedir: 1.Yunan ekonomisine yabancı sermaye giriĢi 2. Bu tür iĢbirliklerinde Yunan müteahhitlik Ģirketlerinin yabancı Ģirketlerden teknik bilgi edinmesi. Bu sayede Yunan Ģirketlerinin gelecekte Balkan ülkeleri ve Mısır‟daki kamu projelerinde proje alabileceği düĢünülmektedir. 3. Bu proje modeli sayesinde gelecek özelleĢtirme programı hızlandırılacaktır. Belli baĢlı Yunan projeleri AB tarafından finanse edildiğinden dolayı, fonlarda yapılacak herhangi bir değiĢiklik veya indirim bu projeleri temelden sarsabilmektedir. Bu dönemde, ülkenin proje tamamlamadaki gecikmeler ve yetersiz özel yatırımlarla mücadele ettiği, bürokrasinin ise sektörün geliĢimine yönelik çalıĢmaları tam anlamıyla kösteklediği gözlemlenmektedir. Ülkenin ihale prosedürü Ģeffaf olmakla birlikte, bürokrasiden kaynaklı gecikmeler olabilmektedir. Verimliliğin düĢük olması, ücretlerin Batı Avrupa‟ya oranla düĢük düzeyde kalmasını sağlarken, iĢin kesintiye uğraması (grev vb. nedenlerle) riski yüksektir. Sektörün regülasyonu ise Batı Avrupa‟ya göre daha güçlüdür. ĠnĢaat sektöründe birkaç büyük firma baskın durumda olmakla birlikte, sektör faaliyet alanlarına göre bölünmüĢtür demek de mümkündür. Örneğin, orta ölçekli firmalar ülkede mesken inĢaasını üstlenmiĢken, büyük çaplı firmalar altyapı ve kamu imtiyaz sözleĢmelerini yürütmektedirler. Altyapı projeleri genellikle uluslararası firmaların lokal büyük firmalarla konsorsiyumu Ģeklinde sonuçlandırılmaktadır. Yunanistan‟da kamu projeleri ihalelerine katılma hakkına sahip olan müteahhitlik Ģirketleri, genel olarak aĢağıdaki kriterlerden birine sahip olmalıdırlar: a. Altyapı UlaĢtırma ve ġebekeler Bakanlığı – Kamu Projeleri Genel Müdürlüğü – Müteahhitlik ġirketleri siciline kayıtlı olan Ģirketler b. Avrupa Birliği üye devletleri veya Avrupa Ekonomik Alanı veya Dünya Ticaret Örgütünün Kamu SözleĢmeleri hakkındaki sözleĢmeyi imzalamıĢ olan devletlerde mukim Ģirketler. Bu Ģirketlerin mukim oldukları ülkedeki ilgili müteahhitlik siciline kayıtlı olmaları Ģartı aranır. Bu kriterler genel çerçeveyi oluĢturmakla beraber, her bir ihalede spesifik olarak farklı kriterler uygulanabilmektedir. Halen, Yunan altyapı sektöründeki belli baĢlı yerli firmalar; EllinikiTechnodomiki- Aktor- TEB Group, J&P Avax, GEK Terna, METKA, Mytilineos ve Aegek‟tir. Pazar sermayesi bakımından Ellaktor, 1.5 milyar ABD Dolar ile ilk sırada yer almaktadır. Daha sonra, 853 milyon ABD Doları pazar sermayesi ile mühendislik, tedarik ve inĢaat firması METKA gelmekte, 794 milyon ABD Doları ile GEK Terna ve 393 milyon ABD Doları ile J& P AVAX firmaları pazarda yer almaktadır. GEK Terna, Aktor (Ellaktor Grubu) ve J&P AVAX firmalarının büyük altyapı ve inĢaat projelerindeki payı %84 civarındadır. Küçük inĢaat firmaları ile büyük hacimli firmalar arasındaki fark giderek artmaktadır. Yukarıda ismi geçen büyük inĢaat firmaları yurtdıĢında, özellikle Balkanlar ve Ortadoğu‟da önemli projeleri yürütmektedirler. Bu durumun önümüzdeki yıllarda artan oranlarda Ģirketlerin bir iĢletme politikası haline gelmesi suretiyle, Yunanistan‟daki çöküĢün etkilerinin azaltılması hedeflenmektedir. Bununla birlikte, Suudi Arabistan ve Katar haricinde, Ortadoğu ve Balkanlar Yunanistan için pek de karlı iĢlere açık görünmemektedir. Örneğin Bulgaristan, Trakia otobanı projesini bilinmeyen lokal firmalara vererek, Yunanistan‟a diğer projeler için pek de ümit vermemektedir. Sonuç olarak, yoğun Atina Ticaret Müşavirliği 38 bürokrasi halen Yunanistan‟da yatırımcılar için maliyetli olmaya ve ülkede iĢyapmanın önünde büyük engel teĢkil etmeye devam etmektedir. 4.8.2.2 Sektördeki son geliĢmeler Yunan Müteahhitler Birliği (TEE)‟nin Avrupa Birliği ve YurtdıĢı Projeler dairesi ile yapılan görüĢmede, halihazırda ülkede teknik proje olarak adlandırılabilecek bir müteahhitlik faaliyetinin bulunmadığı, Ģahıs faaliyetleri de dahil olmak üzere, Birliklerine kayıtlı 100.000 mütehhitlik bürosundan yaklaĢık 70.000‟inin iĢsiz kaldığı, geri kalan 30.000‟inin ise ayakta kalma savaĢı verdiği öğrenilmiĢtir. TEE yetkilisi, belli baĢlı büyük Yunan müteahhitlik firmalarının yurtdıĢında faaliyetlerine devam etmekte olduğunu, ancak Aktor SA gibi pazarın en büyük oyuncularından birinin dahi merkezde yoğun iĢçi çıkardığını bildirmiĢtir. Bulgaristan hükümeti, 7 Aralık 2011 tarihinde yaptığı açıklama ile, Burgaz- Dedeağaç petrol boru hattı projesinden çekildiğini duyurarak, 2007 yılında Bulgaristan, Rusya ve Yunanistan arasında imzalanan boru hattı inĢaatına dair anlaĢmanın karĢılıklı olarak sonlandırılmasını teklif etmiĢtir. Atina‟nın güney sahilinde yer alan eski havaalanı Elliniko için yatırımcı arayıĢı yeniden baĢlamıĢtır. Sözkonusu proje için verilen ihale ilanı uyarınca, 30 Mart 2012 tarihine kadar potansiyel yatırımcılardan teklifler alınması planlanmakta idi, ancak 20 Mart 2012‟de yapılan bir açıklama ile ihale son baĢvuru tarihi 17 Nisan 2012 tarihine ertelenmiĢtir, yine bu tarihte yeterli derecede ilgi olmadığından dolayı ihale iptal edilmiĢtir. Sözkonusu alan 6.200 dönüm olup, sahile 3,5 km cephesi mevcuttur. Bölge, Atina Ģehir merkezine son derece yakın olup, Yunan adalarına eriĢimde avantajlı bir konumdadır. Yetkililerin ifadelerine göre, Elliniko alanı Avrupa‟daki en büyük kalkınma projelerinden biridir: Monako‟dan üç kat, Londra‟daki Hyde Park‟tan ve New York Central Park‟tan iki kat daha büyük bir yüzölçümüne sahiptir. Yunan inĢaat Ģirketleri krize rağmen yurt dıĢında önemli projeler üstlenmektedirler. Bunlardan en önemlileri Balkanlar ve Ortadoğu – Körfez bölgesinde yer almaktadır. Sektörün en büyük firması diyebileceğimiz Hellaktor‟un yurtdıĢında 1,4 milyar Euro tutarında, 5 yıllık süreyi kapsayan projeleri sürmektedir. Bu tutar imzalanan sözleĢmelere iliĢkin olup, toplam projeler tutarı 4,8 milyar Euro değerindedir. Ayrıca, grup Ģirketlerinden biri olan Aktor S.A. 3 ihaleyi kazanarak toplam 400 milyon Euro tutarında sözleĢme imzalayacaktır. Grubun Romanya, Bulgaristan, BirleĢik Arap Emirlikleri, Kuveyt, Katar ve Amman‟da çalıĢmaları mevcuttur. Firma ayrıca Amman‟da Türkiye‟den ENKA firmasıyla birlikte Blue City projesini yürütmektedir. YurtdıĢında faaliyetleri devam eden bir diğer müteahhitlik Ģirketi J&P Avax olup, Kıbrıs‟ta yerleĢik J&P Overseas ile iĢbirliği içinde, özellikle Arap ülkelerinde 1,1 milyar Euro tutarında projeler yürütmektedir. Bu tutar imzalanan sözleĢmelere yönelik olup, Ģirketin toplam sözleĢmeler değeri 2,7 milyar Euro‟dur. ġirket Polonya, Ürdün, Kıbrıs, BirleĢik Arap Emirlikleri, Romanya, Bulgaristan ve Arnavutluk‟ta faaliyet göstermektedir. Diğer bir müteahhitlik Ģirketi, Gek-Terna‟nın, toplam 2,1 milyar Euro‟luk projelerinden 700 milyon Euro‟luk kısmı yurtdıĢında bulunmaktadır. Bu projeler Romanya, Bulgaristan, BirleĢik Arap Emirlikleri, Katar ve Bahreyn‟de yer almaktadır. ġirket Bulgaristan‟da kıĢlık bir turizm tesisi ile çok katlı bir alıĢveriĢ merkezinin inĢasını üstlenmiĢtir. YurtdıĢında faaliyet gösteren bir diğer müteahhitlik Ģirketi Mihaniki olup, Rusya, Ukrayna, Mısır ve Bulgaristan‟da faaliyet içindedir. Halen üç projesi süren firmanın toplam 200 milyon Euro‟luk bir bütçesi sürmektedir. Intrakat firması çok büyük olmamakla beraber, oldukça önemli projeler üstlenmiĢtir. Firmanın Polonya ve Romanya‟da 50 milyon Euro‟luk çalıĢmaları sürmektedir. Son olarak, Edrasi-Ch. Psallidas müteahhitlik Ģirketi de Kuveyt ve Romanya‟da çalıĢmalar yürütmektedir. Halen Kuveyt ve Romanya‟da toplam 145 milyon Euro‟luk sözleĢmeleri mevcuttur. Atina Ticaret Müşavirliği 39 4.8.2.3 Kısa ve uzun vadede ihaleye çıkarılacak projeler 1. Yunanistan Kamu Malvarlığı Değerlendirme Fonu‟nun yürütmekte olduğu özelleĢtirmeler kapsamında ihaleye çıkarılacak olan belli baĢlı projeler Ģöyledir: Arazi değerlendirmesi. BaĢta eski Atina Havalimanı bölgesi-Elliniko arazisi, Uluslararası Radyotelevizyon merkezi, Korfu adasında Kassiopi bölgesi, Rodos adasında Afantou bölgesi olmak üzere, 70.000 kamu arazi ve binasının önümüzdeki kısa ve uzun vadede ihaleye çıkarılarak özel kullanıma tahsis edilmesi planlanmaktadır. Altyapı projeleri. Yunan Devleti önümüzdeki dönemde birçok altyapı projesininin belirli kısımlarını kiralama/iĢletme veya satma sürecine girecektir. Bu altyapı projelerine bazı örnekler Egnatia Odos otobanı, Devlet Karayolları, Selanik Su ve Kanalizasyon ĠĢletmesi, Atina Su ve Kanalizasyon ĠĢletmesi, Devlet Elektrik Kurumu, küçük limanlar ve marinalar (bir kısmı 2013 yılında ihaleye çıkarılmıĢtır), çeĢitli havalimanları (2013 yılında ihaleye çıkarılmıĢtır), Doğalgaz Tesisleri Depoları iĢletmesi, Pire Liman ĠĢletmesi, Selanik Liman ĠĢletmesi, 10 adet diğer liman iĢletmeleri, Trenose Devlet Demiryolları ĠĢletmesi, Atina Uluslararası Havalimanı vs.dir. ġirketler portföyü. Buna örnek olarak Ģu iĢletmeler verilebilir: Milli Piyango, Doğalgaz ĠĢletmesi, Yunanistan Hipodromlar ĠĢletmesi, Futbol Tahminleri ĠĢletmesi (2013 yılında ihaleye çıkarılmıĢtır), Hellenic Petroleum, LARKO, Yunan Posta ĠĢletmesi, Yunan Savunma Sistemleri ĠĢletmesi, Parnitha Kazinosu, Yunan Araç Sanayisi, vs.dir. 2. 2007-2013 Milli Stratejik Referans Çerçevesi (ESPA) ve AB Yapısal Fonlar Ortak Sistemi altında, on büyük proje halen kabul aĢamasındadır. Attika ve Yunanistan‟ın bütününde uygulama bulacak bütçesi 50 milyon Euro‟nun üzerinde olan müteaahitlik projeleri aĢağıda yer almaktadır: Aharnon ulaĢtırma merkezi (SKA) banliyo hattının iyileĢtirilmesi ve 3 köprü inĢaası (102 milyon Euro bütçeli) SKA –Kiato demiryolu hattının elektrifikasyonu (102 milyon Euro bütçeli) Tithorea- Lianokladi- Domocos yüksek hızlı demiryolu hattının tamamlanması (690 milyon Euro bütçeli) Selanik Makedonya havaalanının iyileĢtirilmesi (202 milyon Euro bütçeli) Korinthos- Tripoli- Kalamata / Sparti otobanının inĢası (1.22 milyar Euro bütçeli) Elefsina-Korinthos-Patra-Pyrgos-Tsakona otobanının inĢası (2.27 milyar Euro bütçeli) Magnesia‟daki Karla Gölü‟nde altyapı çalıĢmaları (80 milyon Euro bütçeli) Potidea- Kassandra (Halkidiki) yol yapım inĢaası (80 milyon Euro bütçeli) Selanik-Kilkis-Doirani ( Assiros-Nea Santa bölümü) yol inĢası ( 58 milyon Euro bütçeli) Mandra- Psathades (Egnatia Yolunun bir bölümü) yolunun tamamlanması Yunanistan‟ın halihazırda içinde bulunduğu ekonomik kriz ortamı ve son AB Ülkeleri Liderler Zirvesi Toplantısında iyice açığa çıkan görüĢ aykırılıkları ve mali birleĢme yerine mali disiplin görüĢünün benimsenmiĢ olması ve parasal geniĢleme görüĢlerinin terk edilmesi üzerine ticari ortamda krizi daha da derinleĢtireceği beklenmektedir. Ağırlıklı olarak Körfez Ülkeleri ve Balkan Ülkelerinde alınan Yunan müteahhitlik sektörünün varlığının devamı açısından kurtarıcı rol oynadığı görülmektedir. Ġkili iliĢkilerde girilen yumuĢama ortamının da katkısıyla, özellikle krizin firmalarımızın iĢbirliği imkanlarını geliĢtirebilmelerine olumlu katkı sağlayacağı düĢünülmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 40 2012 yılına ilişkin düzenlenen yeni bina izinleri Yunanistan Toplamı Attika Bölgesi Doğu Makedonya ve Trakya Bölgesi Orta Makedonya Bölgesi Batı Makedonya Bölgesi Ġpeiros Bölgesi Thessalia Bölgesi Sterea Ellada Bölgesi Ġyon Adalari Bölgesi Batı Yunanistan Bölgesi Peloponnisos Bölgesi Kuzey Ege Bölgesi Güney Ege Bölgesi Girit Bölgesi Genel Adet Kat Hacim Yüzey Değer (€) Toplam* 9,066 15,158 9,577,553 2,641,200 128,614,813 22,837 1,162 2,625 1,800,023 507,963 26,514,263 5,153 503 1,093 188 353 603 735 470 869 1,045 381 906 758 726 458,435 1,701 1,388,283 283 266,193 598 383,417 1,031 572,002 1,186 654,723 760 443,504 1,312 733,571 1,704 864,486 573 284,064 1,390 953,292 1,269 775,560 120,330 346,595 74,562 114,000 158,808 168,989 132,726 197,452 254,165 81,512 251,566 232,532 4,847,474 12,030,707 1,847,692 5,937,592 6,716,680 7,807,023 7,144,658 8,931,504 16,065,306 3,933,201 17,026,582 9,812,131 1,135 3,230 438 828 1,341 1,672 863 1,955 2,392 756 1,675 1,399 * Yeni izinler artı her tür ilave, tadilat, tamirat vs. için verilen izinler toplamı 2011 ve 2012 Yılları KarĢılaĢtırmalı Toplam Bina Aktivitesi (Özel ve Kamu) Bölge Doğu Makedonya ve Trakya Merkez Makedonya Batı Makedonya Thessalia Verilen ĠnĢaat Ġzni Adedi Ocak – Aralık DeğiĢim (%) 2011 2012 Yüzölçümü (bin m²) Ocak – Aralık DeğiĢim (%) 2011 2012 Hacim (bin m³) Ocak – Aralık DeğiĢim (%) 2011 2012 1.718 1.097 -36,1 333,5 192,0 -42,4 1.187,3 720,5 -39,3 4.825 3.215 -33,4 886,3 767,7 -13,4 3.725,4 3.479,3 -6,6 623 437 -29,9 127,2 118,0 -7,3 499,8 433,1 -13,3 2.140 1.372 -35,9 403,6 243,5 -39,7 1.544,4 894,4 -42,1 1.123 814 -27,5 236,5 144,7 -38,8 871,6 471,3 -45,9 1.658 867 -47,7 240,6 161,5 -32,9 802,7 559,6 -30,3 2.744 1.841 -32,9 448,5 296,1 -34,0 1.633,5 1.146,5 -29,8 2.891 1.696 -41,3 515,1 299,4 -41,9 2.031,5 1.381,7 -32,0 3.179 2.412 -24,1 620,9 411,6 -33,7 2.717,0 1.540,2 -43,3 Attika 9.723 5.077 -47,8 1.273,3 848,1 -33,4 4.762,4 3.177,6 -33,3 Kuzey Ege 1.138 783 -31,2 139,0 113,2 -18,6 484,5 409,0 -15,6 Güney Ege 2.117 1.647 -22,2 408,9 311,1 -23,9 1.391,3 1.140,6 -18,0 Girit 1.867 1.369 -26,7 457,4 329,5 -28,0 1.534,7 1.137,1 -25,9 35.746 22.627 -36,7 6.090,8 4.236,3 -30,4 23.186,2 16.491,0 -28,9 Ġpiros Ġyon adaları Batı Yunanistan Orta (Sterea) Yunanistan Mora Ülke toplamı Atina Ticaret Müşavirliği 41 Yunan Ġstatistik Kurumunun açıkladığı güncel bilgilere göre, Ocak – Aralık 2012 döneminde Yunanistan‟da düzenlenen yeni inĢaat izinleri sayısı 9.066‟dır. Bu rakam 2.641,2 bin m2 yüzeye ve 9.577,5 bin m3 hacme isabet etmektedir. Öte yandan, ilaveler, tadilatlar, onarımlar vesaire için verilen izinleri de dahil edince, toplam 22.837 adet izin verildiği görülmektedir. Bu rakam 4.236,3 bin m2 yüzeye ve 16.491,0 bin m3 hacme isabet etmektedir ve Ocak – Aralık 2011 dönemine kıyasla toplam izin sayısında % 36,7, yüzey toplamında %30,4, hacim açısından ise %28,9 oranında bir düĢüĢ olduğu görülmektedir. Bölgelere Göre Özel Sektör ĠnĢaat Aktivitesi, 1000m3(Kaynak: Yunanistan İstatistik Kurumu) Yukarıdaki grafikten görüleceği üzere Yunanistan‟ın istisnasız bütün bölgelerinde Özel sektörün inĢaat faaliyetlerinde de düĢüĢ olmuĢtur. Yabancı Yatırımlar/Ġmtiyazlar Sektör Proje Limanlar/Demiryolları Havaalanları Liman Durum Thriasion Konteyner/Lojistic merkez Selanik Konteyner Terminali Iraklio Uluslararası Havaalanı/Girit Astakos Denizcilik Sanayi Bölgesi Planlama aĢamasında Planlama aĢamasında Planlama aĢamasında Planlama aĢamasında Sanayi ve ĠnĢaat Verileri 2008 2009 2010 2011* ĠnĢaat sanayi değeri (Milyar Euro) 10,17 9,60 8,79 8,22 ĠnĢaat sanayi reel büyüme (Önceki Yıla Göre%) -32,21 -6,93 -10,42 -4,49 ĠnĢaat Sanayi (GSYIH‟a göre) 4,25 4,04 3,80 3,72 ĠnĢaat sektörü çalıĢan sayısı 401,826 355,831 341,586 333,466 Altyapı Sanayi Değeri (milyar Euro) 4,63 4,38 3,96 3,74 Altyapı Sanayinin ĠnĢaat Sanayi Ġçindeki Payı (%) 45,50 45,64 45,04 45,44 *UlaĢılabilen en güncel verilerdir. Henüz 2012 verileri açıklanmamıĢtır. Atina Ticaret Müşavirliği 42 ÖzelleĢtirme Programı, 2010- 2014 Atina Uluslararası Havaalanı El. Venizelos‟u iĢleten Hochtief‟in imtiyazının uzatılması Havaalanları El. Venizelos SPV‟nin bir hissesini Atina Borsasına sunmak Diğer bölgesel havaalanları için imtiyaz verilmesi Liman otoritelerini ve yardımcı birimlerini yeni Liman Holdingi altında toplamak Limanlar Yeni Liman Holdingi‟nin max. %49 hissesini Atina Borsasına sunmak TRAINOSE‟nin %49 hisse ve yönetim haklarının (navlun, yolcu ve demiryolu araçlarının iĢletilmesi) stratejik yatırımcıya teklifi Demiryolları SatıĢ öncesinde OSE‟nin yeniden yapılandırılması EDISI (trenyolu altyapısı sahibi ve iĢletmecisi) bütünüyle kamuya ait kalacak Su idaresi Doğalgaz Elektrik idaresi Selanik Su Ġdaresi EYATH‟nin %23‟ü ile Atina Su Ġdaresi EYDAP‟ın %10‟unun satıĢı Her iki Ģirketin de Yönetim hakları devredilmeyecek ve %51 hisse devlette kalacak Doğalgaz ġirketi DEPA‟nın telekom Ģirketi OTE içindeki hisseleri satıĢ amaçlı değer artıĢına tabi tutulacak DEPA ile gaz dağıtım ve nakil iĢletmecisi DESFA‟nın ayrılarak satıĢa sunulması Toptan ve perakende elektrik piyasalarının serbestleĢtirilmesi UlaĢım Altyapısı Ulaşım Altyapısı UlaĢım Altyapısı sanayi değerinin toplam altyapıdaki payı (%) UlaĢım Altyapısı sanayi değeri (milyarEuro) UlaĢım Altyapısı sanayi değerinin toplam inĢaatteki payı (%) Yollar ve köprü altyapı sanayinin toplam altyapıdaki payı (%) Yollar ve köprü altyapı sanayinin toplam inĢaattaki payı (%) Demiryolları altyapı sanayinin toplam altyapıdaki payı (%) Demiryolları altyapı sanayinin toplam inĢaatteki payı (%) Havaalanları altyapı sanayinin toplam altyapıdaki payı (%) Havaalanları altyapı sanayinin toplam inĢaatteki payı (%) Liman ve kanal altyapı sanayinin toplam altyapıdaki payı (%) Liman ve kanal altyapı sanayinin toplam inĢaatteki payı (%) Atina Ticaret Müşavirliği 2008 2009 2010(t) 69,29 70,46 3,21 3,09 3,26 3,44 31,53 32,16 37,03 41,85 46,04 47,03 57,91 67,61 20,95 21,46 26,08 30,72 10,24 9,74 9,09 8,38 4,66 4,44 4,10 3,81 8,49 9,01 10,05 10,59 3,86 4,11 4,53 4,81 4,53 4,68 5,16 5,52 2,06 2,14 2,32 2,51 82,21 2011 (t) 92,10 43 Yunanistan ülke çapında modern ve kullanıĢlı bir ulaĢım ağına sahiptir. Ülkede yapılan 2004 Olimpiyat Oyunlarına hazırlık amaçlı geniĢ kapsamlı yatırım çalıĢmaları ile birlikte, 2.500 km demiryolu, 117.000 km otobana sahiptir. Bunun yanısıra Atina Uluslararası Havaalanı, 4 km‟lik iki adet pisti ve yıllık 16 milyonluk yolcu kapasitesi ile ülkenin bugüne kadar ki en kapsamlı geliĢim projesi olarak karĢımıza çıkmaktadır. Çinli China Ocean Shipping Company (COSCO)‟nin Pire Liman Otoritesi (OLP) ile 2008 yılında yaptığı imtiyaz sözleĢmesine göre, COSCO Pire Limanındaki kargo faaliyetlerini 35 yıllığına iĢletme hakkını tahmini 4.3 milyar Euro bedelle almıĢtır. Bu sözleĢmenin bir ayağında da 2015‟te bütünüyle faaliyete geçecek olan Pier III rıhtım inĢaası bulunmaktadır. Belirtmek gerekir ki, Çinli COSCO‟nun Pire Limanı‟nın iĢletmesini devralmasına yoğun sendikal tepkiler olmuĢ, liman çalıĢanları haftalarca grev yapmıĢtır. Hükümet grevlerin illegal olduğunu duyurmuĢ, buna rağmen ancak mahkeme kararı ile grevler sona erdirilebilmiĢtir. Yunan hükümeti Avrupa Yatırım Bankası ile liman geliĢtirme projelerine destek amacıyla 2015 yılına kadar geçerli bir protokol imzalayarak 3 milyar Euro limitle finans kaynağı sağlamıĢtır. Ancak bu finans kaynağının kullanımı için AYB tarafından Yunan yatırım mevzuatında bazı düzenlemelerin yapılması öngörülmüĢtür. Bu düzenlemelerin yapılması ve liman yatırımlarına dair kaynağın kullanım yetkisinin kime ait olduğunun tespiti gibi bürokratik engeller halen aĢılabilmiĢ değildir. Haziran 2009 itibariyle, ülkenin batı ve kuzey limanlarının (Igoumenitsa limanından Dedeağaç limanına kadar) kapasitesini geniĢletmeye dair devam eden projeler toplamı 300 milyon Euro‟ya denk düĢmektedir. Egnatia Otobanının inĢaası da bölgenin denizcilik altyapısının geliĢmesinde katalizör rolü oynamaktadır. 2010 yılında baĢlayan ve günümüze kadar devam eden ekonomik kriz mevcut kamu kaynaklarının azalmasına yol açmıĢtır, ancak özel sektörün de katılımı ile bazı önemli ulaĢım altyapı projelerinin devam etmesi için çaba sarfedilmektedir. Enerji ve Ġmar Altyapısı Enerji ve İmar Altyapısı Enerji ve Ġmar altyapısı sanayi değerinin toplam altyapıdaki payı (%) Enerji ve Ġmar altyapısı sanayi değeri (Milyar Euro) Enerji ve Ġmar altyapısı sanayi değerinin toplam inĢaatteki payı (%) Elektrik santrali ve nakil hatları altyapı sanayinin toplam altyapıdaki payı (%) Elektrik santrali ve nakil hatları sanayinin toplam inĢaatteki payı (%) Petrol ve Gaz boruları altyapı sanayinin toplam altyapıdaki payı (%) Petrol ve Gaz boruları altyapı sanayinin toplam inĢaatteki payı (%) Su altyapısı sanayinin toplam altyapıdaki payı (%) Su altyapısı sanayinin toplam inĢaatteki payı (%) 2008 2009 2010(t) 2011 (t) 30.71 29.54 17.79 7.90 1.42 1.29 0.70 0.29 13.97 13.48 8.01 3.59 19.02 18.89 9.57 1.68 8.66 8.62 4.31 0.76 11.34 10.33 7.97 6.04 5.16 4.71 3.59 2.74 0.37 0.32 0.25 0.18 0.17 0.15 0.11 0.08 Enerji sektöründe Yunanistan, diğer komĢu Avrupa ülkelerine nazaran özel sektör yatırımlarında çok geri planda kalmıĢtır. Halen enerji üretiminin %96‟sı Devlet Elektrik ĠĢletmesine aittir. Atina Ticaret Müşavirliği 44 Ülkedeki iki özel sektör enerji üreticisinin (Terna Enerji ve Ġspanyol Endessa Hellas) toplam enerji kapasitesi 2.000mw‟dir. Her ne kadar, Avrupa Komisyonu Yunan enerji piyasasının serbestleĢtirilmesi için direktifler çıkardı ise de, piyasaya hakim durumdaki Devlet Elektrik ĠĢletmesi‟nin payını daraltacak ve piyasaya yeni oyuncuların girmesini sağlayacak düzenlemelerin henüz yapılamadığı görülmektedir. Bu nedenlerle, gelecek yıllarda enerji ve imar altyapı çalıĢmalarının toplam altyapı çalıĢmaları içerisinde gittikçe düĢen oranlarda yer alması beklenmektedir. Burgaz-Dedeağaç petrol boru hattı gibi büyük çaplı projelerdeki belirsizlik ve ITGI doğalgaz boru hattındaki yavaĢ ilerleme de düĢüĢün belli baĢlı nedenleri arasında olacaktır. Yunanistan gelecek beĢ yıl içerisinde enerji nakil Ģebekesini geliĢtirerek Kiklades adalarını ana karaya bağlayan toplam 1.25 milyar Euroluk bir yatırım planı yapmıĢtır. Ayrıca, Yunanistan esasen petrol ve doğalgaz altyapısında ülke içinde ve Balkanlarda faaliyetlerini artırmıĢtır. Ġtalyan Edison firması ile yapılan Adriatik denizinde inĢa edilecek Poseidon doğalgaz boru hattı anlaĢması, Igumenitsa limanını Otranto‟ya bağlayarak Yunanistan‟ı güney Avrupa‟nın geçiĢ koridoru yapmayı hedeflemektedir. Son yıllarda açıklanan belli baĢlı Enerji Projeleri: Elektrik santrali projesi: 2010‟un 3.çeyreğinde Devlet Elektrik ĠĢletmesi ve bir Amerikan Ģirketinin Kozan Ģehrinde 200MW kapasiteli bir fotovoltaik park kurulması konusunda ortak giriĢim anlaĢması yaptığı ve projenin ilk aĢama için 600 milyon Euro maliyetle kendi alanında dünya çapındaki en büyük projelerden biri olacağı açıklanmıĢtır. Boru hatları projesi: Yunanistan ve Bulgaristan, Ağustos 2010‟da, 160 km uzunluğundaki Yunanistan-Bulgaristan Bağlantılı Boru hattı projesine imza atmıĢlardır. Bu proje ile, 2013 yılı itibariyle Yunanistan‟ın Gümülcine Ģehrinden Bulgaristan‟ın Stara Zagora Ģehrine gaz taĢınması planlanmıĢtır. Ancak Bulgaristan itirazlarını dile getirmiĢ ve en nihayetinde 2011 Aralık ayında bu projeden ayrıldığını açıklamıĢtır. Yunanistan’da son aylarda yapılan ya da gelecek dönemde yapılacak büyük inĢaat projeleri Kısa süre önce teslim edilen: 1. Morea Otobanı: Tsakona – Thuria bölümü (Kalamata 1inci giriĢi) 2. VOAK – Mallia Tali yolu 2013 yılı içinde teslim edilmesi planlanan projeler: 1. Morea Otobanı: Thuria – Asprohoma bölümü (Kalamata batı giriĢi) 2. Morea Otobanı: Paradisia – Tsakona bölümü 3. Atina hızlı treni Pirgos Vasilissis – Kato Aharnes Banliyö istasyonları 4. 3 Gefires – SKA Trenyolu Projesi 5. Atina Metrosunun uzatma çalıĢmaları 6. Egnatia Odos – Gümülcine dikey yolu 7. Makedonya Havalimanı koridor geniĢletme çalıĢmaları 8. Rodos, Korinthos, Kozani Ģehirlerindeki muhtelif baraj çalıĢmaları 9. Egio limanı yenileme çalıĢmaları 10. Atina – Fix Modern Sanat Binası restorasyonu 11. Megalopoli fotovoltaik parkı 12. Egnatia Odos muhtelif yol uzatma çalıĢmaları Yakın gelecekte ihaleye çıkarılacak olan projeler: Selanik Metrosunun Kalamaria bölgesine uzatılması Atina Ticaret Müşavirliği 45 Pire limanı monorail geliĢtirilmesi Kozani Fotovoltaik parkı Selanik marinası Salamina bağlantısı Lefkada bağlantısı Elefsina – Thiva – Ġliki otoyolu Tithorea – Lianokladi – Domokos demiryolu projelerinin tamamlanması Yunanistan’da bölgeler itibariyle gerçekleĢtirilen Kamu Projeleri (Son 10 yıl) Kültür balıkçılığı Proje adedi 1 Spor tesisleri 30 Proje Türü 2 Havalimanları 45 8 Demiryolları 43 Olimpiyat Projeleri 28 Yol yapımı 489 Atina Ticaret Müşavirliği Bölge Proje Sınıfı Ġyon adaları (1) Attika (24) Girit (2) Batı Yunanistan (3) Ahaia (1) Kyklades (1) Doğu Makedonya – Trakya (3) Kuzey Ege (2) Batı Yunanistan (2) Batı Makedonya (2) Thessalia (2) Ġpiros (1) Merkez Makedonya (1) Güney Ege (7) Peloponnisos (3) Doğu Makedonya-Trakya (1) Attika (4) Batı Yunanistan (1) Merkez Yunanistan (1) Merkez Makedonya (1) Doğu Makedonya-Trakya (6) Merkez Yunanistan (6) Peloponnisos (8) Merkez Makedonya (6) Thessalia (4) Batı Makedonya (1) Batı Yunanistan (4) Attika (8) Attika (14) Batı Yunanistan (3) Thessalia (3) Merkez Makedonya (4) Girit (4) Doğu Makedonya-Trakya (34) Attika (90) Kuzey Ege (27) Batı Yunanistan (32) Batı Makedonya (15) Ġpiros (38) Thessalia (51) Ġyon adaları (2) Merkez Makedonya (53) Girit (36) Güney Ege (19) Peloponnisos (45) Tesis iyileĢtirme Havalimanı inĢası GeniĢletme – iyileĢtirme – bakım çalıĢmaları Yeni hat Diğer projeler – Bakım – GeniĢletme – ĠyileĢtirme – Ġstasyon renovasyonları – Alt geçitler Stadyum – Spor salonları – Spor tesisleri ĠnĢaat – Yeni yol çizimleri, mevcut yolların bakımı, geniĢletme çalıĢmaları 46 Hidrolik projeler 70 Liman Projeleri 4 69 32 Merkez Yunanistan (45) Doğu Makedonya-Trakya (7) Attika (7) Kuzey Ege (9) Batı Makedonya (7) Merkez Makedonya (5) Thessalia (16) Ġyon Adaları (4) Girit (9) Güney Ege (3) Peloponnisos (3) Merkez Yunanistan (2) Attika (2) Kuzey Ege (1) Ġpiros (1) Doğu Makedonya-Trakya (3) Attika (11) Kuzey Ege (9) Batı Yunanistan (5) Batı Makedonya (2) Ġpiros (1) Thessalia (3) Ġyon adaları (6) Merkez Makedonya (1) Girit (6) Güney Ege (9) Peloponnisos (5) Merkez Yunanistan (8) Doğu Makedonya-Trakya (1) Attika (15) Kuzey Ege (7) Batı Yunanistan (9) Batı Makedonya (2) Ġpiros (2) Thessalia (10) Ġyon adaları (7) Merkez Makedonya (4) Girit (5) Güney Ege (17) Peloponnisos (7) Merkez Yunanistan (6) Barajlar Yeni liman – marina inĢası GeniĢletme – bakım – mevcut limanların onarım çalıĢmaları Diğer liman projeleri Yukarıdaki tablodan da anlaĢıldığı üzere, 2000 yılından sonra gerçekleĢen bölgesel kamu projelerinin çoğu yol yapımına yönelik olmuĢtur ve gerek yeni yol yapımı gerekse bakım ve geniĢletme çalıĢmaları konularında yoğunlaĢmıĢtır. Yol yapımı konusunda en yoğun faaliyetler, toplam 90 proje ile Attika (Atina) bölgesinde gerçekleĢmiĢ olup, bunu Merkez Makedonya 53 projeyle, Thessalia 51 projeyle takip etmiĢtir. Öte yandan, limanlar sektöründe de önemli faaliyetler gerçekleĢmiĢtir. Yunanistan genelinde gerçekleĢen toplam 105 projenin 4‟ü yeni liman inĢası, 69‟u mevcut limanların bakımı, geniĢletilmesi ve onarımı, 32‟si ise diğer liman çalıĢmalarına yönelik olmuĢtur. Ayrıca, ülke genelinde 8 yeni demiryolu hattı ile 2 havalimanı inĢa edilmiĢ, 2004 Olimpiyat Oyunları için ise 28 tesis inĢa edilmiĢtir. Atina Ticaret Müşavirliği 47 Yunanistan’ın en önemli altyapı projeleri Proje Bütçe (bin Euro olarak) AB 3. Destek Paketi çerçevesindeki Altyapı projeleri Patra-Atina-Selanik446.034 Evzoni otoyolu tamamlama Attika Çevre yolu 1.412.237 Rio – Antirrio Köprüsü 474.687 Egnatia Odos (Egnatia otobanı) Egnatia Odos‟un 743.973 Makedonya ve Trakya bölgelerindeki kısımlarının tamamlanması Diğer Otoyollar Girit Kuzey Otobanı 157.958 Ionia Odos otobanı 33.120 tamamlama ġehir içi ana yol eksenleri ġehir içi ana yol 170.001 eksenleri Atina Metrosu Atina Metrosu ve 720.102 aktarma istasyonları Limanlar Limanlar 202.001 Gösterge Uzunluk Yol uzunluğu (km) 41 Yol uzunluğu (km) Yol uzunluğu (km) 65,3 3,5 Tamamlanacak olan yol uzunluğu (km) 164 ĠyileĢtirilecek olan yol uzunluğu (km) 65 Tamamlanacak olan yol uzunluğu (km) Yeni bölümlerin uzunluğu (km) Yol uzunluğu (km) 10 Yol uzunluğu (km) 4 Metro hattı (km) Metro istasyonları Ġstasyon deposu Aktarma istasyonları Yük trenleri 12,56 10 1 7 17 Adet 1 22 23 Sektörel Geçerli Mevzuat 08.09.1983 tarih ve 394 sayılı Resmi Gazete‟de yayınlanan inĢaat izni verilmesi ve inĢa edilen binaların kontrol Ģekli hakkında 3/8-09-1983 sayılı CumhurbaĢkanlığı Kararnamesi. 18 Aralık 1985 tarih ve 210 sayılı Resmi Gazete‟de yayınlanan 1577 sayılı Genel ĠnĢaat Yönetmeliği ĠnĢaat izinleri veriliĢ Ģekline yönelik yeni standartları düzenleyen 82070/98/89 sayılı Karar. Bina ĠnĢaat Yönetmeliği: 30.1/3.2.1989 tarih ve 3046/304 sayılı Karar (R.G. 59 D‟) 13-7-93 tarih ve 795 sayılı Resmi Gazete‟de yayınlanan 8-7-93 tarihli inĢaat izinleri veriliĢ Ģekline yönelik yeni standartları düzenleyen CumhurbaĢkanlığı kararnamesi. 101 no‟lu C.K.: 95/23.4.95 sayılı Resmi Gazete‟de yayınlanan, 18/2000 sayılı C.K.de değiĢtirilen 346/98 (R.G. A‟ 230) sayılı C.K.nin kamu hizmet sözleĢmelerine yönelik hükümlerinin 13 Eylül 2001 tarih ve 2001/78/AT sayılı Komisyon Direktifine uyumlaĢtırılmasına yönelik değiĢiklik yapılması. 20 Aralık 1999 tarih ve 2184 sayılı Resmi Gazete‟de yayınlanan D17a/141/3/FN275 sayılı Yunan Antisismik (Depreme karĢı koruma) Yönetmeliği Onaylama Kararı. CumhurbaĢkanlığı Kararnamesi: 15/3.2.2000 sayılı Resmi Gazete‟de yayınlanan 346/98 sayılı (A‟ 230) “Yunan mevzuatının kamu hizmet sözleĢmeleri hakkındaki hükümlerinin 92/50/AET sayı ve 18 Temmuz 1992 tarihli Direktif hükümlerine uyum sağlaması” hakkındaki CumhurbaĢkanlığı Kararnamesinin 13 Ekim 1997 tarih ve 97/52/AET sayılı Direktif hükümleri ile uyumlaĢtırılması hakkında değiĢiklik. Atina Ticaret Müşavirliği 48 28-09-2004 tarih ve 3263 sayılı “Kamu projelerinin ihaleye çıkarılması” hakkında kanun (Resmi Gazete 179 A‟). 4.8.3 Bankacılık Yunanistan‟ın 2001 yılında Euro para birimi bölgesine girmesi, ülkenin ekonomik yapısında köklü değiĢikliklerin baĢlangıcı olmuĢtur. Bunu esasen rejim değiĢikliği olarak görmek de mümkündür. 2001 ve 2008 yılları arasında, reel büyüme neredeyse yıllık %4‟lere ulaĢmıĢ, enflasyon tek haneli rakamlara düĢmüĢtür. Ancak 2009 yılına gelindiğinde, bütçe açığı GSYĠH‟nın %15.5‟ine ulaĢmıĢtır.Kamu borçlarının payı, GSYĠH‟nın neredeyse %130‟una çıkmıĢtır. 2009 sonbaharına gelindiğinde, bütçe açığının öngörülenden çok daha yüksek olacağı mali piyasalar tarafından anlaĢılmıĢtır. Kar faizi oranları hızla yükselmeye ve ülke küresel mali piyasalarda hızla değer kaybetmeye baĢladı.Böylece,2010 Mayıs ayında Yunanistan Troyka ile, Mali konsolidasyonu ve özelleĢtirmeler ve vergi kaçakçılığını engelleyen reformları kapsayan yapısal reformları içerir memorandumu imzalamıĢtır.Bankacılık sektörünün üst düzeyinden gelen açıklamalara göre; beklenenin aksine,devletinekonomik kriz içine düĢmesi, bankacılık sektörünüde krize sürüklemiĢtir. ġöyle ki; ilk olarak likidite sorunu yaĢanmaya baĢlamıĢ, Yunanistan‟ın uluslararası ülke puanınınseri halinde düĢürülmesi, Yunan bankalarının puanının da düĢürülmesine ve bankaların küresel finans piyasalarının dıĢına itilmesine sebep olmuĢtur. Ayrıca ülkedeki belirsizlik, büyük miktarda naktin ülkeden kaçıĢına yol açmıĢtır.Bunun yanısıra, ekonomik daralma ve likidite sıkıntısı, bankalara olankredi borçlarının geri ödenememesini sürekli hale getirmiĢtir. Bu süreçte Yunanistan‟ın Euro bölgesinden çıkıĢı senaryoları yoğun olarak konuĢulur olmuĢtur.Ekonomik krizden çıkıĢa yönelik, öncelikle finansal sisteministikrara kavuĢturulması gereği üzerine, bankacılık sektöründe yeniden yapılandırmaya gidilmesi kararlaĢtırılmıĢtır. Sektörün yeniden yapılandırılması için gerekli olan toplam 50 milyar Euro, Troyka‟dan iyileĢtirme programı fonu adı altında sağlanmıĢtır. Ġkinci aĢama ise, hangi bankaların yeniden yapılandırmaya dahil edileceğinin kararlaĢtırılması olmuĢtur. Yeniden yapılandırma değerlendirme çalıĢmalarının baĢladığı dönemde, 17 ticari banka mevcut iken, 8 banka (5 ticari banka, 3 kooperatif bankası) bu kapsamda tasfiye edilmiĢ, ülkenin en büyük 4 bankası “faaliyet konusu sadece bankacılık hizmetlerinden ibaret” olarak seçilerek yeniden yapılandırma sürecine alınmıĢtır. Bu dört banka, Natonal Bank of Greece, Alpha Bank, Pireaus Bank ve Eurobank‟tır. Böylece 2013 yılının ilk aylarında bu 4 banka, karar süreçlerini tamamlayarak, sermayelerini Yunan Merkez Bankası‟nın öngördüğü rakamlara yükseltmiĢtir. 2013 yılının ilk yarısına kadar devam eden süreçte, Alpha Bank ülkenin en köklü ve en çok Ģubeye sahip bankalarından biri olan Emporiki (Ticaret) Bankası‟nın tamamını FransızCredit Agricole grubundandevralmıĢtır.Piraeus Bankası ise; önce 2012 yılı sonunda Geniki Bank‟ın tamamını devralmıĢ, akabinde 2013 Mart ayında zor durumda olan üçKıbrıs bankasını (Hellenic Bank, Cyprus Popular Bank, Bank of Cyprus) aynı anda devralarak bankacılık sisteminin daha kompak bir yapıya kavuĢturulması çabalarına katkı sağlamıĢtır. Bu süreçte, National Bank of Greece ile Eurobank arasında da zaman zaman birleĢme görüĢmeleri yapıldığı açıklanmıĢ, ancak bu görüĢmelerden bugüne kadar bir sonuç çıkmamıĢtır.Nihai durumda, Yunan Bankacılık sistemi; sadece ana bankacılık faaliyetlerinde bulunan 4 büyük banka ile her türlü bankacılık faaliyetinde bulunan birkaç küçük kooperatif bankasından ibaret ve fakat daha etkin bir hale getirilmiĢtir. Yunan Bankalar Birliği, 31.12.2012 tarihi itibariyle, ülkedeki toplam banka Ģubesi sayısını 3453, toplam banka çalıĢanı sayısını ise 54745 olarak açıklamıĢtır. AĢağıdaki tabloda, Yunanistan‟ın belli baĢlı bankaları son birleĢme ve devralmalar ile birlikte ele alınmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 49 Yunanistan‟daki belli baĢlı Bankalar ġube ve ÇalıĢan Sayısı (31.12.2012itibariyle) Attika Bölgesi Selanik Bölgesi Diğer Bölgeler Toplam ÇalıĢanlar National Bank of Greece S.A. 193 47 271 511 11.230 Alpha Bank S.A.(Emporiki Bank‟ın devralmasından sonra) 298 72 338 708 10.740 Piraeus Bank S.A. (Bank of Cyprus, Cyprus Popular Bank ve Hellenic Bank‟ı devralmasından sonra) 397 112 606 1.115 16.212 Eurobank Ergasias S.A. 168 47 159 374 7.170 Yunanistan‟daki belli baĢlı AB ülkesi ġubeleri HSBC Bank plc 14 1 - 15 382 Citibank Internatonal plc 19 2 - 21 1.144 BNP Paribas 1 - - 1 60 Oysa ki Yunanistan, özellikle 2000‟li yılların baĢında Balkanlar ve Güneydoğu Avrupa‟da Bankacılık faaliyetlerini geniĢletmeye baĢlamıĢ, Yunan Ekonomi Bakanlığı ekonomik kriz öncesinde bu bölgelerde pazarın %20‟sinin Yunan bankalarının elinde olduğunu açıklamıĢtı. Ülkemiz açısından belirtmek gerekirse; 2006 ylında Yunan National Bank of Greece, Finansbank‟ın hisselerini satın alarak Türkiye‟ye 2.9 milyar Dolarlık bir sermaye transferi gerçekleĢtirmiĢtir. Halen NBG grubu Finansbank‟ın %95 hissesini elinde tutmaktadır. Moody's Banka Fitch Uzun Dönem Tarih Uzun Dönem Tarih NBG Caa2 23.09.2011 B- 20.5.2013 EFG Eurobank Ergasias Caa2 23.09.2011 B- 20.5.2013 Piraeus Bank Caa2 23.09.2011 B- 20.5.2013 Alpha Bank Caa2 28.6.2013 B- 20.5.2013 4.8.4 Sigortacılık Yunanistan sigorta piyasası diğer Avrupa ülkelerine kıyasla daha küçüktür. 2004 yılında toplam prim değeri GSYĠH‟nin % 2.2‟sine tekabül eden 4.5 milyar Euro tutarına ulaĢmıĢtır. Yunanistan sigortacılık sektörünün toplam prim değeri AB toplamının % 0.5‟ini oluĢturmaktadır. KiĢi baĢına düĢen prim miktarı 2003 yılında 294 Euro‟dan 2004 yılında 328 Euro‟ya yükselmiĢtir. Genel sigortacılık hizmetleri içinde hayat sigortası oranı 1998 yılından itibaren her yıl önemli artıĢ göstermektedir. Sektördeki yeniden yapılanma sürecinde 2001 yılı sonunda endüstri derneğine kayıtlı sigorta Ģirketi sayısı 183‟ten 107‟ye düĢmüĢtür. 2010 yılı sonunda ise bu rakam 73‟e gerilemiĢtir. Sigorta ġirketleri Derneği verilerine göre, 2010 yılında ilk 5 Ģirket piyasanın % 71‟ine ve ilk 10 Ģirket % 91,68‟ine hakim durumdadır. 4.9 ENERJĠ Yunanistan toplam enerji ihtiyacının yaklaĢık % 70‟i ithal etmekte olup, enerji alanında dıĢa bağımlı bir ülke konumundadır. Bu nedenle enerji sektörü dıĢ ekonomik ve ticari iliĢkilerinde Atina Ticaret Müşavirliği 50 zemin kazanma arzusunda olduğu bir alan olarak karĢımıza çıkmaktadır. Enerji ihtiyacı istikrarlı bir Ģekilde artmaya devam etmekle birlikte kiĢi baĢına tüketim açısından AB içinde son sıralarda yer almaktadır. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Yunanistan‟ın 1990-2000 yılları arasındaki ihtiyacının yılda ortalama % 2.6 oranında arttığını, 20022010 yılları arasındaki artıĢ oranının ise % 4 civarında Enerji Tüketimi 1999 2015 olmasının beklendiğini ifade etmektedir. Petrol % 58 % 45 Yunanistan‟ın enerji üretim kaynakları sınırlıdır.Tüm enerji Linyit % 32 % 30 ihtiyacının % 60.5‟lik kısmı petrol, % 7.1‟lik kısmı ise Doğalgaz %5 % 19 doğalgaz ile karĢılanmakta, bunun da hemen hemen tamamı %1 %1 ithal edilmektedir. Petrol ithalatı Ġran, S.Arabistan, Rusya, Hidroelektrik Diğer % 4 %5 Libya ve Mısır‟dan, doğalgaz ithalatı ise sırasıyla % 80 ve % 20 oranlarında olmak üzere Rusya ve Cezayir‟den yapılmaktadır. Son dönemlerde özellikle doğalgaz konusunda yeni arz kaynakları arayıĢları devam etmekte olup bu çerçevede Azerbaycan ve Ġran‟la anlaĢma imzalanmıĢtır. Yunanistan‟ın ciddi linyit rezervleri bulunmakta ve devlete ait elektrik Ģirketi (DEI) bunu elektrik üretimi için kullanmaktadır. Toplam elektrik üretiminin yarısından fazlası için linyit kullanılmaktadır. Petrol bağımlılığının azaltılması için linyit kullanımını artırma düĢüncesi hem hava kirliliği kaygısı hem de KYOTO protokolü yükümlülükleri nedeniyle uygulamaya geçmemiĢtir. Ancak buna rağmen ülkedeki elektrik üretiminin yarısından fazlası hala bu yolla yapılmaktadır. Hükümet enerji ihtiyacının karĢılanmasında doğalgaza öncelik verme yolunu seçmiĢtir. IEA 2010 sonunda doğalgaz kullanımının % 17.3 olacağını tahmin etmektedir. Öte yandan ülkenin deprem kuĢağında yer alması ve yoğun sismik hareketler nedeniyle nükleer santral yapımı gündeme getirilmemektedir. Enerji sektöründe geç de olsa özel Ģirketlerin faaliyet göstermesine izin verilmiĢtir. Bu bağlamda Viotia ve Selanik yakınlarında özel sektöre ait iki yeni santral elektrik üretimine baĢlamıĢtır. Ancak DEI pazarın hala tartıĢmasız en büyüğü olma özelliğini korumakta, elektrik arzının % 97‟sini tek baĢına sağlamaktadır. Özel Ģirketler aynı zamanda doğalgaz tedariği yapabilmektedir. Ancak hem elektrik hem de doğalgazın DEI ve DEPA‟ya satılması gerekmektedir. Sadece üretim veya tedarikçilik yapan ve dağıtım yapması mümkün olmayan özel Ģirketlerin devlete ait bu Ģirketlerle rekabet etmesi mümkün değildir. AB‟nin 2001 yılında yayınladığı direktife göre 2010 yılına kadar elektrik ihtiyacının % 20‟sinin, 2020 yılına kadar da tüm enerji ihtiyacının % 20‟sini yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilmesi gerekmektedir. Bu alanda yatırım yapmakta geç kalan Yunanistan‟da 2010 yılı sonu itibariyle elektrik üretiminin % 12‟sinin yenilenebilir enerji kaynaklarından yapıldığı tahmin edilmektedir. Kalkınma Bakanlığı petrol, doğalgaz ve elektrik sektörlerinde 2010 yılına kadar 2.5 Milyar €‟luk kısmı yenilenebilir enerji projeleri olmak üzere enerji sektörüne 4,5 milyar € yatırım planlamaktadır. 2007 Kasımında her iki ülkenin BaĢbakanlarının katılımı ile açılan Türkiye-Yunanistan doğalgaz enterkonnektörü ve 26 Temmuz 2007‟de imzalanan Türkiye-Yunanistan-Ġtalya arasındaki doğalgaz ulaĢtırmasına iliĢkin anlaĢma Yunanistan‟ın üzerinde önemle durduğu projelerdir. Türkiye ile Yunanistan arasındaki doğalgaz boru hattı Karacabey ile Gümülcine‟yi birbirine bağlamaktadır. 285 km uzunluğundaki hattan doğalgaz transferine 2008 Kasım ayında yine her iki ülkenin baĢbakanlarının katılımı ile baĢlanmıĢtır. Yılda 11.5 milyar m3 kapasiteye sahip olacak Türkiye-Yunanistan hattından ilk aĢamada yılda 2.5 milyar m3 doğalgaz sevkedilmesi, 2012 sonunda tamamlanması beklenen ve denizaltından geçecek olan Yunanistan-Ġtalya boru hattından ise yılda 8.8 milyar m3 doğalgaz aktarılması öngörülmektedir. Uzun dönemde ġah Deniz Projesi ile bağlantı kurulacak bu hatta kısa vadede planlanan Türkiye‟nin ihtiyaç fazlası olan doğal gazın Yunanistan‟a aktarılmasıdır. Türkiye, Yunanistan, Ġtalya ve Azerbaycan arasında yapılması beklenen anlaĢma ile Yunanistan doğalgazda en önemli tedarikçi durumundaki Rusya‟ya olan bağımlılığını azaltmayı hedeflemektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 51 Enerji Ġstatistikleri 2006 2007 2008 2009 2010 Enerji Tüketimi ( Milyon Ton Petrol EĢiti) 31.6 31.6 31.8 30.7 28.8 KiĢi BaĢı Enerji Tüketimi ( Kg Petrol EĢiti) 3,135 3,198 2,706 2,609 2,442 Elektrik Tüketimi ( Milyar kw) 56 57 64 62 59 KiĢi BaĢı Elektrik Tüketimi (kw) 5,077 5,226 5,722 5,540 5,245 Doğal Gaz Tüketimi (Milyon m3) 3,310 4,069 3,528 3,824 4,737 Kaynak : Dünya Bankası Yunanistan’da Elektrik Üretimi Yunanistan‟da elektrik enerjisi üretimi özellikle termik santrallerden elde edilmektedir. Batı Makedonya Bölgesinde toplam elektrik enerjisinin %75‟i üretilmektedir, bunun da %50‟si Kozani ilinde üretilmektedir. Florina ilindeki yeni Meliti elektrik üretim santrali ile Batı Makedonya ülkenin elektrik enerjisi ihtiyacının %80‟nini karĢılayacak duruma gelecektir. Termik elektrik üretim santrallerinin ülkenin kuzeyinde yoğunlaĢması, taĢıma esnasında kayıplara ve iĢleyiĢte dengesizliğe yol açmaktadır. Ancak bunların tasarımı, birçok santral için yakıt hammaddesini oluĢturan linyit yataklarının zengin olduğu bölgelere yakınlıkları konusuna dayanmıĢtır. Ülkede linyit stoğu olan dört bölge mevcuttur: Drama, Batı Makedonya, Elassona ve Megalopoli. Böylece, 2008 yılı Enterkonnekte Sistemi verilerine göre, (National Report RΑΕ 2009), elektrik üretim tesislerinin yerleĢik gücünün %67.7‟i termik santraldir ve bunların 4808MW‟ı linyit, 1160MW‟ı petrol ve 2447,7MW‟ı doğalgaz ile çalıĢmaktadır. %24,3 oranında hidroelektrik santral, %8 oranında ise Yenilenebilir Enerji Kaynakları mevcuttur. Yunanistan’da elektrik enerjisi üretim bilançosu Yakıt türüne göre Yerel Elektrik Enerjisi Üretimi – Enterkonnekte Sistem LĠnyit Petrol Doğalgaz Büyük hidroelektrik Yenilenebilir enerji kaynakları Linyit ülkenin en önemli kaynağı olup, 2008 yılı için yerel elektrik üretiminin %58.3‟ü linyitten sağlanmıĢtır. Petrol %6.8‟e gerilemiĢ olup, bunun yerini önemli ölçüde doğalgaz almıĢtır (%25.9 Atina Ticaret Müşavirliği 52 katkıyla) ve bu oranın giderek yükseleceği tahmin edilmektedir. Buna paralel olarak, çevrenin korunması hususunun Yunan Devletinin bir önceliği haline gelmesi, Yenilenebilir Enerji Kaynaklarına ağırlık verilmesine yol açmaktadır ve elektrik enerjisi üretimindeki payının 2020 yılında %34 oranına yükseltmeyi hedef olarak belirlemektedir. Aynı kapsamda, doğalgaza da özel önem verilmektedir, zira Yunanistan linyit stoklarının 35 yıl daha dayanacağı düĢünülmektedir. Dolayısıyla, Yunanistan‟ın elektrik enerjisi üretimine zamanla bitümlü antraks gibi yeni yakıt türlerinin de dahil edilmesi gerektiği düĢüncesi mevcuttur. Antraks tesislerinin linyit tesislerine nazaran daha yüksek verimlilik yakalayabildiği, ayrıca çevreyi daha az kirlettiği bilinmektedir. Ayrıca, doğalgazın önümüzdeki 50-60 yıl boyunca mevcut olacağı, antraksın ise 200 yıl daha bulunabileceği bilinmektedir. Ancak antraks kullanımı tesislerin temiz ve verimli yanma teknolojileri kullanmalarına ve Kyoto Protokolü ile Avrupa Standartlarına uymalarına bağlıdır. Elektrik Enerjisi Üretimi Sübvansiyonları Elektrik enerjisi sektörüne yatırım yapmak isteyen yatırımcılara 3 değiĢik ad altında sübvansiyon sağlanmaktadır. Bu kategoriler: 1. Genel GiriĢimcilik: Bütün iĢadamlarına yöneliktir, 10 yıla varan vergi muafiyetleri içermektedir. Verilebilecek maksimum yardım tutarının %100‟üne kadar muafiyetleri kapsamaktadır. Vergi muafiyeti 8 ile 10 yıl arasında ve vergi öncesi kâr üzerinden uygulanır. 2. Bölgesel Sinerji: yerel ihtiyaçları karĢılayan veya yerel üstünlükleri değerlendiren planları içeren yatırımlar. Her tür sübvasiyonu içermektedir. Buna para yardımı, leasing ve krediler de dahildir. Leasing tutarı toplam izin verilen sübvansiyonun %70‟ine ulaĢabilir. Yeni Ģirketler için bu yüzde %10 oranında artırılır. 3. Teknolojik kalkınma: yeniliklere yatırı yapmayı ve Ģirketlerini teknolojik açıdan modernleĢtirmeyi planlayan Ģirketlere yöneliktir. Buna para yardımı, leasing ve krediler de dahildir. Her tür sübvasiyonu içermektedir. Leasing tutarı toplam izin verilen sübvansiyonun %80‟ine ulaĢabilir. Elektrik enerjisi üretimi sektöründe yapılacak olan yatırımlar yukarıdaki baĢlıklardan herhangi birine dahil edilebilir. Bu konuda Invest in Greece Yatırım Kurumu Ģirketleri yönlendirebilmektedir. Ġl ve Bölgeler bazında sübvansiyon yüzdeleri Orta ġirketler Küçük ve Çok Küçük ġirketler %15 %25 %35 C %15 %25 %35 Ftiotida B %15 %25 %35 Fokida B %20 %30 %40 Evia B %15 %25 %35 Viotia A %15 %20 %25 Evritania C %20 %30 %40 Selanik B %30 %35 %40 Halkidiki B %30 %35 %40 Kilkis C %30 %40 %50 Yönetim Bölgesi iller Güney Ege Cyclades C Onikiada Orta Yunanistan Orta Makedonya Atina Ticaret Müşavirliği Bölgeler Büyük ġirketler 53 Batı Makedonya Attika Thessalia Ġyon Adaları Girit Peloponnisos Kuzey Ege Doğu Makedonya Trakya Ġpiros Atina Ticaret Müşavirliği Pella C %30 %40 %50 Ġmathia C %30 %40 %50 Pieria C %30 %40 %50 Serez C %30 %40 %50 Grevena C %30 %40 %50 Kozani B %30 %35 %40 Florina C %30 %40 %50 Kastoria C %30 %40 %50 Attika A %15 %20 %25 Larissa B %30 %35 %40 Magnisia B %30 %35 %40 Karditsa C %30 %40 %50 Trikala C %30 %40 %50 Korfu C %30 %40 %50 Lefkada C %30 %40 %50 Kefalonia C %30 %40 %50 Zakinthos C %30 %40 %50 Ġraklio B %30 %35 %40 Hanya B %30 %35 %40 Lasithi B %30 %35 %40 Rethymno B %30 %35 %40 Lakonia C %30 %40 %50 Messinia C %30 %40 %50 Korinthia B %30 %35 %40 Arkadia B %30 %35 %40 Argolida B %30 %35 %40 Lesvos C %30 %40 %50 Chios C %30 %40 %50 Samos C %30 %40 %50 Kavala C %40 %45 %50 Ġskeçe C %40 %45 %50 Rodopi C %40 %45 %50 Drama C %40 %45 %50 Evros C %40 %45 %50 Ioannina C %40 %45 %50 Arta C %40 %45 %50 54 Preveza C %40 %45 %50 Thesprotia C %40 %45 %50 Ahaia C %40 %45 %50 Etoloakarnania C %40 %45 %50 C %40 %45 %50 Batı Yunanistan Ġleia YENĠLENEBĠLĠR ENERJĠ KAYNAKLARI 4.9.1 Rüzgar Enerjisi Yunanistan‟da enerji piyasası birçok değiĢikliğe tâbi olup, bütün dünyadan yatırımcılara hitap etmektedir. Yunanistan‟da Güneydoğu Avrupa ve genel olarak Avrupa‟da enerji konusunda stratejik bir konumda bulunmaktadır. Elektrik enerjisi üretimi, nakliyesi ve dağıtımı konularının serbest bırakılması, ayrıca Yenilenebilir Enerji Kaynakları sektöründe dinamik bir kampanya baĢlatılmıĢ olması, ülkede önemli üretim fırsatları oluĢmasına yol açmıĢtır. Günümüzde rüzgar parklarından 1400 MW faaliyet gösterdiği tahmin edilmekte olup, hedef 2020 yılına kadar 7.500MW tesis edilmesidir ve bunun 300MW‟ının offshore rüzgar parklarından olmasıdır. Yunanistan‟ın Yenilenebilir Enerji Kaynakları hakkındaki olumlu uzun vadeli mevzuatı sektördeki yatırımları teminat altına almaktadır ve büyük yatırımcıların güvenini kazanmıĢtır. Yunanistan‟da faaliyet gösteren dünya devleri arasında Mytilinaiou Grubu ile iĢbirliği içinde Endesa, Rokas Grubu ile iĢbirliği içinde IberdrolaAcciona ve Gamesa Ġspanyol Ģirketleri vardır. Ayrıca Yunan piyasasında Fransız Ģirketleri EDF ve Veolia, Ġtalyan Enel ve Alman WPD ve WRE vardır ve bu Ģirketler sektördeki geliĢim ve baĢarılarının devamını hedeflemektedir. Rüzgar enerjisi Yunan hükümeti için önceĢik arz etmektedir. Yenilenebilir Enerji Kaynakları (YEK) Yunanistan‟da rekabetçi fiyatlarla geliĢebilir ve hedef bunların toplam elektrik enerjisi üretimindeki payının 2020 yılına kadar %40‟a ulaĢmasıdır. YEK‟lerin hedefi AB‟nin ilgili yönetmeliklerinden Kioto Protokolünden kaynaklanan yükümlülükleri arasında olduğundan dolayı, yatırımcılar Yunan YEK piyasasında istikrarlı ve uzun vadeli hedefler temin edebilirler. Rüzgar Enerjisine Yatırım Yapmanın Avantajları • Çok iyi rüzgar dinamiği – Avrupa‟daki en iyilerinden • Üretilen enerjinin Sistem Yöneticisine satıĢında öncelik • Üretilen enerjide yüksek satıĢ fiyatları (feed in tariffs) • 20 yıllık enerji alım anlaĢması (Power Purchase Agreement, PPA) • Yatırımlarda güvenilirlik ve uzun vadeli planlama sağlayan olumlu, uzun vadeli mevzuat 20 yıl garantili, üretilen enerji satıĢı cari faturaları (feed in tariffs, FIT) Euro olarak-MWh Bağlantılı Sistem Bağlantılı Olmayan Adalar Offshore Rüzgar Parkları > 50KW 87,85 99,45 Rüzgar Enerjisi ≤ 50 KW 250 YEK sektörünün Yunanistan‟daki üretimi bağlayıcı sözleĢme hedefleriyle temin edilmektedir ve bunlar YEK‟lerin enerji üretimindeki payının 2020 yılına kadar %40‟a çıkmasını talep etmektedir. Bugün ise bu katılım payı, küçük hidroelektrikler de dahil %10 civarındadır. Atina Ticaret Müşavirliği 55 BaĢarı Örnekleri 1998 yılında Yunan Ģirketi Ch. Rokas A.E. Yunanistan‟daki ilk rüzgar parkını Girit‟in Sitia bölgesinde 10.2 MW gücünde inĢa etmiĢtir. 2004 yılında Rokas Ģirketi, YEK alanındaki en büyük gruplardan biri olan Ġspanyol Grup Iberdrola‟nın yan Ģirketi haline gelmiĢtir. Bugün Ģirket Yunan rüzgar enerjisi piyasasında ilk sıralardan birinde yer almaktadır, yerleĢik gücü 205 MW olup, geliĢiminin devamını hedeflemektedir. Kaynak: Yenilenebilir Enerji Kaynakları Merkezi – KAPE (Harita açıklaması: Ortalama yıllık rüzgar hızı: metre/saniye) Atina Ticaret Müşavirliği 56 4.9.2 GüneĢ Enerjisi GüneĢ / fotovoltaik enerji Yunanistan‟ın enerji profilinin en önemli faktörlerinden birini teĢkil edecektir. Yunanistan zengin bir güneĢ dinamiğine sahiptir ve güneĢ enerjisinin ülkenin enerji ihtiyacının üçte birini karĢılayacağı tahmin edilmektedir. Uzmanlar pazarın önemli derecede geliĢeceğine ve değerinin ilerleyen yıllarda 4 milyar Euro‟yu aĢacağına inanmaktalar. Yunanistan güneĢ termik enerjisi üretimini teĢvik etmektedir ve bugüne kadar birçok orta ve küçük ölçekli Ģirket bu alanda yatırım yapmıĢtır. Sonuç olarak ülkedeki fotovoltaik tesislerin bugünkü kapasitesi 340 MW‟a ulaĢmıĢtır, 2020 yılına kadar ise 2.200 MW‟a ulaĢması beklenmektedir. Yunanistan‟da güneĢ enerjisi alanında yatırım yapan Ģirketlerden bazıları Alman Conergy ve WPD, Fransız EDF-ΕEN, Avustralyalı Babcock & Brown, Yunan PPC (Devlet Elektrik Kurumu) ve Yunan – Ġspanyol Grubu Rokas-Iberdrola‟dır. Ayrıca bütün ülkede 5 fotovoltaik panel üretim tesisi oluĢturulmuĢ olup, bunlar piyasaya uygun teçhizat arz etmekte ve bir silis iĢleme tesisi panellerin üretiminde kullanılmaktadır. Yatırımcılardan giderek artan bir talep görülmektedir. Özellikle yaz aylarında ülkedeki güneĢ yoğunluğu maksimum seviyede bulunmaktadır, milyonlarca turistten dolayı da güneĢ enerjisine olan talep artmaktadır. Ayrıca zirai bölgelerde ve geliĢmekte olan bölgeler olan adalarda güneĢ enerjisi ihtiyaçları yüksektir. Son olarak, birçok devlet kurumu, sanayi ve turizm tesisi de fotovoltaik enerji kullanımına ilgi göstermektedir. GüneĢ Enerjisine Yatırım Yapmanın Avantajları • Zengin güneĢ dinamiği, Avrupa‟daki en yükseklerden biri • Üretilen enerjinin Sistem Yöneticisine satıĢında öncelik • Üretilen enerjide yüksek satıĢ fiyatları (feed in tariffs) • 20 yıllık enerji alım anlaĢması (Power Purchase Agreement, PPA) • Yatırımlarda güvenilirlik ve uzun vadeli planlama sağlayan olumlu, uzun vadeli mevzuat Yunanistan‟da YEK‟lerin geliĢimi kurumsal olarak bağlayıcı hedeflerle sağlanmaktadır. Bunlara göre, YEK‟lerin toplam üretilen enerjiye katılımı 2020 yılına kadar %20, elektrik enerjisi üretimine katılımı ise %40‟a ulaĢmak zorundadır. GüneĢ Fotovoltaik enerjisi hakkındaki Yunan mevzuatı Fotovoltaik ve Yenilenebilir Enerji Kaynakları hakkında Yunan Parlamentosu tarafından Mayıs 2010 tarihinde kabul edilen en son yasa (Kanun 3851/2010, RG 85A, 4-6-2010), önceki lisans alma rejiminin bazı prosedürlerini basit hale getirmektedir. Kanun, daha önce de bahsedildiği üzere, fotovoltaiklerden kaynaklanan elektrik enerjisinin 2020 yılına kadar toplam enerji üretiminin %40‟ına ulaĢmasını hedeflemektedir. 4001/2011 sayılı 22 Ağustos 2011 tarihinde yürürlüğe giren Kanun ile yukarıda bahsedilen kanunun bazı hükümleri revize edilmiĢtir. Bunun dıĢında, daha genel hükümler ve spesifik prosedürler Ulusal Enerji Düzenleme Kurulu (R.A.E.) tarafından düzenlenen Lisans Yönetmeliğinde sağlanmaktadır. Ayrıca belirli Bakanlık Kararlarında (örneğin, arazi ve binalar üzerinde bir fotovoltaik istasyonu uygulanmasının gerekleri hakkındaki 9154/14.04.2011 sayılı Bakanlık kararı) ve önemli dahili sirkülerlerde (örneğin Çevre Bakanlığının YAPE/F1/oik.26928) düzenlenmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 57 Lisans sürecinin gerekli adımları ≥1 MW gücünde bir fotovoltaik istasyon iĢletmek isteyen yatırımcının aĢağıdaki adımları takip etmesi gerekmektedir: Üretim Lisansı için Ulusal Enerji Düzenleme Kuruluna (RAE) baĢvurması Üretim Lisansı alındıktan sonra, Bölgedeki (Periferi) yetkili bölüme KuruluĢ Lisansı olarak baĢvuru (Çevre KoĢulları Onayını da içerir) ġehir Planlama Bölümü tarafından küçük ölçekli müdahalelere giriĢilmesi için izin alma. ġebeke bağlantısı için Sistem Operatörüne baĢvuru ġebekeye elektrik enerjisi satmak üzere Sistem Operatörü (HTSO) ile sözleĢme imzalama Yetkili Departmana baĢvuru Üretim Lisansını vermeye yetkili Makam hangisidir? Üretim Lisansı RAE tarafından düzenlenmektedir. RAE kanunda belirlenen kriterlere uygunluğu kontrol eder ve baĢvurunun ibrazından itibaren - baĢvuru dosyasının tam olması koĢuluyla. Aksi taktirde, dosyanın tamamlanmasından itibaren – 2 ay içinde Üretim Lisansı verip vermeyeceğine kadar verir. Çevre Bakanlığı verilen lisansın kanuna uygunluğunu kontrol eder ve 20 gün içinde kabul eder. Pratikte bunun anlamı, Çevre Bakanlığının RAE‟nin verdiği lisansı, kanuna aykırı olması durumunda, reddedebileceğidir. RAE‟nin verdiği lisans Çevre Bakanlığınca kabul edildikten sonra, Bakanlık içinde yeni kurulan Sicile kaydedilir. Üretim Lisansı 25 yıllığına geçerlidir ve bitiminde 25 yıl daha uzatılabilir. Üretim Lisansının veriliĢ tarihinden itibaren 30 ay içinde KuruluĢ Ġzni alınmadığı taktirde, Üretim Lisansı otomatik olarak iptal olur. Üretim Lisansından muafiyetler Çiftçiler tarafından 100 KW‟a kadar iĢletilecek istasyonlar için ve Üretim Lisansından açıkça muaf oldukları belirtilen istasyonlar için muafiyetler tanınabilir. Ayrıca, yeni Kanuna göre, 1 MW gücüne kadar olan fotovoltaik sistemler için Üretim Lisansı veya “muafiyet” olarak bilinen herhangi baĢka bir açıklayıcı karar gerekmemektedir. KuruluĢ Lisansı Üretim Lisansı düzenlendikten sonra, yatırımcı eĢ zamanlı olarak Ģunları yapacaktır: a) Bağlantı teklifi için ġebeke Operatörüne baĢvuru, b) yetkili merciye projenin Çevre KoĢulları Onayı (EPO) için baĢvuru ve c) gerektiği taktirde, Orman Bölümünden izin için baĢvuru. Ġlgili baĢvurunun ibrazından itibaren 4 ay içinde yetkili Operatör bağlantı teklifini düzenleyecektir ve bu EPO ya da muafiyet kararı düzenlediği andan itibaren bağlayıcı olacaktır (daha çok detay için aĢağıya bkz.). Ġlgili baĢvurunun ibrazından itibaren en geç 45 iĢgünü içinde Bölge (Periferi) Genel Sekreteri KuruluĢ Ġznini düzenler. Böyle bir izin düzenlenmediği taktirde, Bölge Genel Sekreteri bu izni neden düzenleyemediğinin açıklandığı bir açıklama kararı çıkarır ve en geç 30 gün içinde karar vermesi için dosyası Çevre Bakanlığına iletir. KuruluĢ Ġzni 2 yıllığına geçerlidir ve 2 yıl daha uzatılabilir. Çevre KoĢullarının Onaylanması (E.P.O) RAE‟den Üretim Lisansını aldıktan sonra, yatırımcı KuruluĢ Ġznini almak üzere, Çevre KoĢulları Onayı (EPO) kararı düzenlenmesi için baĢvuracaktır. BaĢvuruya komple bir dosya ve Çevre Etki Değerlendirmesi (ÇED) eĢlik edecektir. Yetkili merci baĢvuru dosyasını inceleyerek en geç 4 ay içinde bir EPO kararı düzenler. Verilen kararın 10 yıl geçerliliği vardır ve anılan sürenin bitiminden 6 ay önce baĢvurulması Ģartıyla, eĢit süreli olarak 2 kez uzatılabilir. Atina Ticaret Müşavirliği 58 ĠĢletme Lisansı ĠĢletme Lisansı vermeye yetkili makam KuruluĢ Lisansını vermeye yetkili makamla aynıdır. Bir denetim birimi fotovoltaik istasyon kuruluĢuna yönelik teknik Ģartların yerine getirildiğine onay verdikten sonra, ĠĢletme Lisansı verilir. ĠĢletme Lisansı 20 günlük süre içinde verilir ve 20 yıl geçerlidir. 500 KW’a kadar olan Fotovoltaik Ġstasyonların lisans alması a. Bu istasyonların Üretim Lisansı ve KuruluĢ ile ĠĢletme Lisansı alması gerekmemektedir. b. 500 KWp‟a kadar olan fotovoltaik sistemler için, belirli koĢulların yerine getirilmesi Ģartıyla, çevre lisansı alması gerekmeyebilir. Bölge Ġdaresi 20 günlük süre içinde bu koĢulların yerine getirilip getirilmediğine karar verebilir. Genelde, çevre lisansının gerektiği durumlar, bu sistemlerin NATURA bölgelerinde, kıyı bölgelerinde (kıyı Ģeridine 100 metreden az mesafede) ve baĢka elektrik enerjisi üretim lisansı olan (ve toplam enerji çıktısı 500 KWp‟ı aĢan) bir fotovoltaik tesisine yakın arazilerde kurulması durumlarıdır. c. Yetkili Operatöre bağlantı teklifi baĢvurusunda bulunmak Ģarttır. d. Bu tür istasyonlar operasyona baĢlamadan önce devredilemez. e. Enerji Satın Alım SözleĢmesi imzalanmadan önce 150 €/KW tutarına eĢit bir teminat ödenir. 500 KW ile 1 MW arasındaki Fotovoltaik istasyonlara lisans verilmesi a. Bu istasyonların Üretim Lisansı ve KuruluĢ ile ĠĢletme Lisansı alması gerekmemektedir. b. Çevre lisansı ve bağlantı teklifi baĢvurusu gereklidir. c. Bu tür istasyonlar operasyona baĢlamadan önce devredilemez. d. Enerji Satın Alım SözleĢmesi imzalanmadan önce 150 €/KW tutarına eĢit bir teminat ödenir. Bir fotovoltaik istasyonu nasıl devredilebilir? Üretim Lisansı sahibi, RAE‟nin ilgili kararını müteakip, lisansını baĢka bir gerçek veya tüzel kiĢiye devredebilir. Kurulu güç kapasiteleri 1 MWp veya daha küçük olan güneĢ enerjisi (fotovoltaik) istasyonları operasyona baĢlamadan önce devredilemez. Bu tür bir devir sadece tüzel kiĢilere yapılabilir. Bunun koĢulu ise, devrin yapılacağı Ģirketin toplam anasermayesinin devreden gerçek veya tüzel kiĢiye ait olmasıdır. Fotovoltaik istasyonlar tarafından üretilen elektrik enerjisinin fiyatlandırması nasıl yapılır? Fotovoltaik istasyonlar tarafından üretilen elektrik enerjisinin fiyatlandırması 3851/2010 sayılı kanun ve 3734/2009 sayılı kanun, madde 27A hükümlerine göre yapılır. Yeni Üretilen Enerji Fiyatları (FIT) 20 yıl garantilidir ve her yıl bir önceki yılın tüketici fiyat endeksinin %25 oranıyla yeniden uyarlanırlar. Atina Ticaret Müşavirliği 59 Üretilen Enerji Fiyatları (Feed in Tariffs, FIT) AĢağıdaki tabloda yeni Sistem fiyatları ve bunların Ağustos 2010‟dan itibaren düĢüĢü gösterilmektedir. Yıl-ay / Euro/MWh Bağlantılı Sistem Bağlantılı Olmayan Adalar >100kW ≤100kW >100kW ≤100kW ġubat 2010 400,00 450,00 Ağustos 2010 392,04 441,05 ġubat 2011 372,83 419,43 Ağustos 2011 351,01 394,88 ġubat 2012 333,81 375,53 Ağustos 2012 314,27 353,56 ġubat 2013 298,87 336,23 Ağustos 2013 281,38 316,55 ġubat 2014 268,94 302,56 Ağustos 2014 260,97 293,59 2015‟den sonra her yıl 1,3 χ μΟΤΣ(ν-1) 1,4χμΟΤΣ(ν-1) için (v) 450,00 500,00 441,05 490,05 419,43 466,03 394,88 438,76 375,53 417,26 353,56 392,84 336,23 373,59 316,55 351,72 302,56 336,18 293,59 326,22 1,4 χ μΟΤΣ (ν-1) 1,5 χ μΟΤΣ (ν-1) μΟΤΣ(ν-1): Önceki yıl itibariyle ν-1 Ortalama Marjinal Sistem Fiyatı Üretilen enerjinin yüksek fiyata satıĢı (feed in tariffs) ve 20 yıllık enerji alıĢ sözleĢmesi (PPA) cazip bir motivasyon oluĢturmaktadır. Sektörde faaliyet gösteren baĢarılı bir Ģirket ise Martifer Solar‟dır. Ayrıca fotovoltaik parkların sürekli geliĢimi de enerji teknolojileri ve ekipmanı sanayısi için büyük fırsatlar yaratmaktadır. Bu sektördeki bazı önemli Ģirketler Next Solar, Solar Cells Hellas ve Kopelouzos Grubudur. Fotovoltaik enerji üretimi hakkında açıklanan en son fiyatlar Yunan Çevre Bakanlığı 2012 yılının ġubat ayı baĢında, 1 ġubat 2012 itibariyle geçerli olan yeni fotovoltaik tesislerinde üretilen elektrik enerjisi fiyatlarını açıklamıĢtır. Fiyat €0.328kWh olarak baĢlayacak olup Ağustos 2014 itibariyle €0.229kWh fiyatına düĢecektir. ġubat 2015‟den itibaren özel bir denklem ile tarifeler kademeli olarak azalacaktır. Bu arada, 10 kW‟a kadar olan çatı fotovoltaik sistemlerinin fiyatları altı ayda bir %5 oranında azalacaktır. Bu fiyat ġubat 2012 itibariyle €0.495 olarak belirlenmiĢ olup, 2014‟de €0.383 fiyatına ulaĢacaktır. 2010 sonlarında 198 MW olan kurulu kapasite 2011 Eylül sonu itibariyle 460MW rakamına ulaĢmıĢ olup, Yunanistan ulusal hedefine planlanan tarihten önce ulaĢmayı planlamaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 60 Yunanistan: GüneĢ IĢınları Haritası düĢük güneĢ enerjisi üretiminden en yükseğine kadar sınıflandırma Kaynak: Yenilenebilir Enerji Kaynakları Merkezi – KAPE 4.10 DOĞAL KAYNAKLAR VE MADENCĠLĠK Dağlık coğrafi yapısı nedeniyle Yunanistan‟da toprakların yaklaĢık % 25‟inde ekim yapılabilmektedir. Ekili arazinin yarısına yakın bölümü daha çok keçi ve koyunların otlamasına elveriĢli çayırlardır. Resmi kayıtlarda ülkenin % 22‟lik bölümünün ormanlarla kaplı olduğu iddia edilmekte ancak yapılan çalıĢmalar son yıllarda sıkça rastlanan orman yangınları nedeniyle bu oranın % 17‟lere düĢtüğünü göstermiĢtir. Madencilik sektörünün enerji ve imalat sektörü içinde değerlendirilmesi nedeniyle GSMH içindeki payı net olarak hesaplanamamaktadır. Ancak geçmiĢte bu oranın % 1‟in altında olduğu dikkate Atina Ticaret Müşavirliği 61 alındığında ve sektörde önemli bir geliĢme ve büyüme olmadığı için payın yine % 1‟lerin altında olduğu genel olarak kabul görmektedir. ÇeĢitlilik sınırlı olmakla beraber Yunanistan bazı madenlerde öne çıkmaktadır. Perlit, bentonit, puzolan (lav) ve sünger taĢında dünyanın en büyük tedarikçisi konumundadır. Demir cevheri ve boksit madenleri (500 Milyon ton rezerv) öne çıkan diğer madenlerdir. Almanya‟dan sonra Avrupa‟nın en büyük linyit üreticisi Yunanistan‟dır. BaĢta alüminyum olmak üzere krom, bakır ve uranyum rezervlerinin maliyetler nedeniyle ekonomik olmadığı düĢünülmektedir. Linyit, kurĢun, magnezit ve tuz diğer maden kaynaklardır. Megapoli‟de kömür, Siderokastro‟da altın ve gümüĢ, Lavrion‟da gümüĢ ve Thasos‟da çinko madenleri çalıĢmakta olan madenlerdir. 4.11 ÖZELLEġTĠRME Dünyada 1990‟lý yýllarda baþlayan özelleþtirme çalýþmalarý, kamu kurumlarý ve iþletmelerinin yaþadýðý rekabet sorunlarý ve genel olarak devletin rolünün sýnýrlandýrýlmasýnda bir çözüm olarak görülmüþtür. Günümüzde bu tempo yavaþlayarak da olsa liberalleþen bütün ekonomilerde devam etmektedir. Yunanistan‟daki Özelleþtirme sürecini uluslararasý geliþmeler ve Avrupa ile yürürlükte olan Ekonomik ve Parasal Birlik çerçevesinde uygulanan ortak politikalar zorunlu kýlmýþtýr. Yapýlan özelleþtirmeler, genel olarak KÝT‟lerin özel sektöre satýlmasý, ancak ayný zamanda kamunun kontrolünün azalmamasý yönünde gerçekleþtirilmiþtir. Diðer bir ifadeyle, Yunanistan bir taraftan özelleþtirmeye sýcak bakarken, diðer taraftan ekonominin kontrolünü de elden býrakmamaya gayret etmektedir. Dünyada kabul gören uygulamalara göre; özelleþtirme sadece, rekabet ortamýnda faaliyet gösteren kamu iþletmelerinin mülkiyetinin veya yönetiminin devletten özel sektöre transferi þeklinde (hisse devri, özel sektöre satýþ veya açýk artýrma þeklinde satýþ) gerçekleþiyor ise de, bu tür özelleþtirmelerin baþarýlý olma þansý da oldukça düþüktür. Özelleþtirme öncesi öncelikle kurumsal yapýnýn teþekkül ettirilmesi ve serbest piyasa ekonomisinin tüm dinamiklerinin (maliye politikasý, dýþ ticaret politikasý, döviz politikasý vs.) istikrarlý olarak çalýþmasý önem arzetmektedir. Pazarýn kurumsal açýdan serbest kýlýnmasý da bir anlamda özelleþtirmeye yakýn bir uygulamadýr, çünkü bu uygulama ile daha önce sadece devlet tarafýndan gerçekleþtirilen belirli faaliyetlerin özel sektör tarafýndan da yapýlmasýna imkan tanýnmaktadýr. Kýsmi özelleþtirmenin en modern þekli kamu faaliyetlerinin mutat (konvansiyonel) devridir. Yunanistan‟da genel olarak borsa aracýlýðýyla hisse senetleri transferi (azýnlýk hisseleri paketi arzý) yolu ve „stratejik yatýrýmcý‟ (mülkiyet devri olmaksýzýn, sadece yönetimin devri) yoluyla özelleþtirmeye gidilmiþtir. Yaþadýðýmýz globalleþme çaðýnda Yunanistan‟ýn da uluslararasý geliþmelerden etkilenmesi kaçýnýlmaz olmuþtur. Yunanistan‟ýn Eurozone‟a giriþi, önceden elde etmiþ olduðu kalkýnma sürecini, AB yardýmlarý sayesinde ikiye katlamasýný ve dolayýsýyla yapýsal açýdan çehre deðiþtirmesini saðlamýþtýr. Zaten AB‟nin Ekonomik ve Parasal Birlik hedefini belirleyen Maastricht Anlaþmasýnýn ve Maastricht Kriterlerinin hedefi de bu olmuþtur. Bu çerçevede, özelleþtirme süreci Yunanistan‟a Avrupa tarafýndan „dayatýlmýþtýr‟ ve çýkar çatýþmalarýnýn meydana geldiði baþlýca alan olmuþtur. Özelleþtirme süreci uygulanýrken, ayný zamanda rekabet ile üretimin artýþý, kamu borçlarýnýn azaltýlmasý, iþsizliðin önlenmesi ve sosyal eþitsizliklerin giderilmesinin yanýsýra, en önemli hedef olan ülkenin kalkýnmasý göz önünde bulundurulmalýdýr. Ayrýca teorik olarak özelleþtirme, ekonomik hayatýn ilgili sektörlerini düzenleyici bir rol oynamaktadýr. Fakat Yunanistan‟da þu ana kadar yapýlan uygulamalarýn, pratikte ekonomik hayata canlýlýk vermek yerine, genelde hükümetin öncelikli ihtiyaçlarýný sübvanse etmek amacýna yönelik olarak, bütçenin günü birlik hedeflerini karþýlamada kullanýlmýþtýr. Atina Ticaret Müşavirliği 62 Yunanistan‟ın Troyka‟dan aldığı 110 milyar Euro‟luk kredinin, Euro ülkeleri tarafından sağlanan 80 milyar Euroluk kısmının geri ödeme süresinin uzatılması ve faiz oranının 1 puan düĢürülmesinin kararlaĢtırıldığı 11 Mart Euro Alanı Devlet ve Hükümet BaĢkanları Gayrıresmi Zirvesi sonuçlarında da yer aldığı gibi, Yunan Hükümetinin 50 milyar Euroluk özelleĢtirme sürecini mümkün olan en güçlü Ģekilde yasal temele (with the strongest possible legal basis) oturtarak gerçekleĢtirmesi gerekmektedir. Bu bilinçle, Hükümet özelleĢtirme hazırlıklarına hız vermiĢ ve bu konuda faaliyet gösterecek Bakan seviyesinde bir özelleĢtirme komitesi kurulmuĢtur. Hükümetin hedefi, yarısı devletin elindeki gayrimenkullerin kullanımından olmak üzere 2013 yılına kadar 15 milyar Euro, 2015 yılına kadar ise 50 milyar Euro tutarında gelir sağlanmasıdır. ÖzelleĢtirme sürecinde, iki farklı yöntem izlenmesi öngörülmektedir. Ġlk yöntem, devlet ve mal sahipleri arasında ihtilaf konusu olmayan arazilerin doğrudan yatırımcılara tahsis edilmesidir. Ġkinci yöntem ise, sözkonusu mülklerin 90 yıllık kullanım hakkı devri tahtında gayrimenkul Ģirketlerine transfer edilmesidir. Bu hususlara ek olarak Hükümet, hazineye gelir getirmeyen mülklerin bir kısmının satılmasını ve KĠT'lerde bulunan devlete ait yaklaĢık 8 milyar Euro değerindeki hisselerin piyasa Ģartları olgunlaĢtığında elden çıkarılmasını planlamaktadır. ÖzelleĢtirmeler çerçevesinde önümüzdeki iki yıl içinde 15 milyar Euro gelir elde etmek için: Emlak Kalkınma Fonu kurulması, çeĢitli devlet mülklerinin bu fona transfer edilmesi; Demiryolları sektörünün değerlendirilmesi; yeniden yapılandırılması ve demiryollarına ait arazilerin Bölgesel havalimanlarına yönelik iĢletme sözleĢmeleri imzalanması ve Atina Havalimanı için verilen iĢletme haklarının geniĢletilmesi; Devletin elindeki Ģans, bahis ve kumar oyunlarının özelleĢtirilmesi; Devlet Doğal Gaz ĠĢletmesinden baĢlamak üzere enerji sektöründe faaliyet gösteren KĠT‟lerin reforma tabi tutulması ve özelleĢtirilmesi öngörülmektedir. Yukarıda zikredilen hususları kapsayacak özelleĢtirme programı 2011 yılının Mayıs ayında açıklanmıĢ olup, 2012 ve 2013 yıllarına iliĢkin planlar aĢağıdakileri kapsamaktadır: 2012 yılı için planlanan özelleĢtirmeler: 2012 yılında 4-6 milyar Euro tutarında gelir elde edilmesi planlanmaktadır: EL. Venizelos Uluslararası Havalimanı: %21‟e varan hisse satıĢı (devlet %55 oranında hisse sahibidir) Egnatia otobanı: %100‟e varan hisse satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) ELTA – Yunan Posta Kurumu: %40‟a varan hisse satıĢı (devlet %90 oranında hisse sahibidir) OPAP – ġans Oyunları KuruluĢu: %34‟e varan hisse satıĢı (devlet %34 oranında hisse sahibidir) Limanlar I: %43-%66 arasında hisse satıĢı (devlet %%77-%100 oranında hisse sahibidir) EYDAP – Atina Su ve Kanalizasyon ĠĢletmesi: %27‟ye varan hisse satıĢı (devlet %61 oranında hisse sahibidir) ELVO- Yunan Araç Endüstrisi A.ġ.: %16‟ya varan hisse satıĢı (devlet %51 oranında hisse sahibidir) Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu: %100‟e varan hisse satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) PPC (Yunan Elektrik Kurumu): %17‟ye varan hisse satıĢı (devlet %51 oranında hisse sahibidir) Yunan Otobanları I: hisse satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Atina Ticaret Müşavirliği 63 Bölgesel Havalimanları I: %49‟a varan hisse satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Elliniko II (Eski Atina Havaalanı) hisse satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) TaĢınmazlar I, II: hisse satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Dijital Ģebeke I (devlet %100 oranında hisse sahibidir) ***2012 yılı için yukarıda belirtilen özelleĢtirmelerin ne yazık ki hiçbiri, özelleĢtirmelere iliĢkin hukuki altyapının kurulamamıĢ olması, kamudan gelen ciddi tepki ve hükümetlerin siyasi mülahazaları sebebiyle gerçekleĢtirilememiĢtir. Bu ihalelere en kısa zamanda tekrar çıkılacağı belirtilmiĢtir. 2013 yılı için planlanan özelleĢtirmeler: 2012 yılında 4.5-5.5 milyar Euro tutarında gelir elde edilmesi planlanmaktadır: Diğer banka iĢtirakler: %100‟e varan satıĢ ATE (Yunan Ziraat Bankası): %25‟e varan hisse satıĢı (devlet %76 oranında hisse sahibidir) Bölgesel Havalimanları II: %49‟a varan hisse satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Limanlar II: %43-%66 arasında hisse satıĢı (devlet %%77-%100 oranında hisse sahibidir) TaĢınmazlar II, III: hisse satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Dijital Ģebeke II(devlet %100 oranında hisse sahibidir) Yunan Otobanları I: hisse satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Bütün bu özelleĢtirme çalıĢmaları aĢağıda özet tablo halinde sunulmaktadır: Kurum Tahminler DEPA - Yunan Gaz ġirketi Bütünüyle özelleĢtirme TrainOSE - Yunan Demiryolları TaĢımacılığı OSE - Yunan Demiryolları ġirketi EYDAP - Yunan Su ve Kanalizasyon ġirketi Hisselerin %49‟unun satıĢı, idarenin devredilmesi Ġstasyonların geliĢtirilmesi ve araziler için iĢletme sözleĢmeleri imzalanması Hisselerin %10‟unun satıĢı (hisselerin %51‟ini elde tutmak kaydıyla) Atina Uluslararası Havalimanı ĠĢletme sözleĢmesinin uzatılması Bölgesel Havalimanları ĠĢletme sözleĢmelerinin imzalanması Otoyollar Yeni iĢletme sözleĢmesinin imzalanması ELTA - Yunan Posta Kurumu Eldeki hisselerin %39‟unun satılması (hisselerin %51‟ini elde tutmak kaydıyla) Broadcast spectrum ĠĢletme sözleĢmeleri imzalanması EAS – Yunan Savunma Sistemleri ġirketi Hisselerin %49‟unun satıĢı, idarenin devredilmesi Mont Parnes Casino – Kumar Oyunları Bütünüyle özelleĢtirme OPAP – ġans Oyunları Bütünüyle özelleĢtirme ODIE – At YarıĢları Bütünüyle ya da kısmi özelleĢtirme KED, ETA ve Olympic Estate – Emlak ġirketleri 3 Ģirketin birleĢtirilerek iĢletme sözleĢmesi imzalanması Xenia – Otel ĠĢletmeleri SatıĢ ya da iĢletme sözleĢmesi imzalanması Larco – Maden ġirketi Bütünüyle özelleĢtirme Atina Ticaret Müşavirliği 64 Kalkındırma ÇalıĢmaları Yapılabilecek 10 Büyük Devlet Arazisi Ġsim Yer Hektar Tanımı Prasonisi Rodos 8,000 Plaj Vorras Edessa (Vodina) 1,800 Kayak tesisi Voice of America Elliniko (eski Atina Havalimanı) Afantou Ġskeçe 800 Nehir kenarındaki arazi Atina 550 Sayfiye yeri Rodos 150 Sayfiye yeri Alikes Atika Bölgesi 148 Sayfiye yeri Gournes Girit 75 Sayfiye yeri (Eski ABD üssü) Scala Estate Pieria 43 Sayfiye yeri Antirrio Aitoloakarnania 22 Sayfiye yeri Ermioni Argolida 15 Sayfiye yeri Ancak Mayıs ve Haziran 2012 itibariyle Yunanistan‟ın bir seçim sürecine girmiĢ olması nedeniyle, yukarıda bahsedilen özelleĢtirme çalıĢmalarının büyük bir bölümü askıya alınmıĢ ve seçilen yeni hükümet özelleĢtirmeler programına 2012 sonlarına doğru yeniden ivme vermeye çalıĢmıĢtır. Buna göre, 2013 itibariyle özelleĢtirme programı anahatlarıyla aĢağıdaki gibi oluĢmuĢtur: 2013 yılı itibariyle Kısa Vadede GerçekleĢtirilecek olan ÖzelleĢtirmeler OTE (Yunan Telekomunikasyon Kurumu) %16‟ya varan hisse satıĢı (devlet %16 oranında hisse sahibidir) TT Bank (Postal Bank): %34 oranına varan hissenin satıĢ yoluyla piyasaya arzı (devlet %34 oranında hisse sahibidir) Pire Liman ĠĢletmesi – OLP, Selanik Liman ĠĢletmesi – OLTH: %75‟e varan hissenin satıĢ yoluyla piyasaya arzı (devlet %75 oranında hisse sahibidir) Selanik Su ve Kanalizasyon ĠĢletmesi – EYATH: %40‟a varan hissenin satıĢ yoluyla piyasaya arzı (devlet %74 oranında hisse sahibidir) EL. Venizelos Uluslararası Havalimanı: temliğin geniĢletilmesi (devlet %55 oranında hisse sahibidir) OPAP – ġans Oyunları KuruluĢu: temliğin geniĢletilmesi (devlet %34 oranında hisse sahibidir) EAS – Yunan Savunma Sistemleri ġirketi: %66‟ya varan hissenin satıĢ yoluyla piyasaya arzı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Milli Piyango: %49 - %66 arasındaki hisselerin satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) DEPA – Doğalgaz ġirketi: %32‟ye varan hissenin piyasaya satıĢ yoluyla arzı (devlet %65 oranında hisse sahibidir) TRAINOSE (Devlet Demiryolları): %49 ila %100 arası hissenin satıĢ yoluyla piyasaya arzı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) LARKO (Devlet Madencilik ġirketi): %55‟e varan hissenin satıĢ yoluyla piyasaya arzı (devlet %55 oranında hisse sahibidir) ODIE (Yunan Hipodromları ġirketi): %100‟e varan hissenin satıĢ yoluyla piyasaya arzı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Parnitha Kazinosu: %49‟a varan hissenin satıĢ yoluyla piyasaya arzı (devlet %49 oranında hisse sahibidir) Mobil telefon ruhsatları: hak satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Elliniko I (Eski Atina Havaalanı) hisse satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) TaĢınmazlar I: hisse satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Atina Ticaret Müşavirliği 65 Orta Vadede GerçekleĢtirilmesi Planlanan ÖzelleĢtirmeler EL. Venizelos Uluslararası Havalimanı: %21‟e varan hisse satıĢı (devlet %55 oranında hisse sahibidir) Egnatia otobanı: %100‟e varan hisse satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) ELTA – Yunan Posta Kurumu: %40‟a varan hisse satıĢı (devlet %90 oranında hisse sahibidir) OPAP – ġans Oyunları KuruluĢu: %34‟e varan hisse satıĢı (devlet %34 oranında hisse sahibidir) Limanlar I: %43-%66 arasında hisse satıĢı (devlet %%77-%100 oranında hisse sahibidir) EYDAP – Atina Su ve Kanalizasyon ĠĢletmesi: %27‟ye varan hisse satıĢı (devlet %61 oranında hisse sahibidir) ELVO- Yunan Araç Endüstrisi A.ġ.: %16‟ya varan hisse satıĢı (devlet %51 oranında hisse sahibidir) Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu: %100‟e varan hisse satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) PPC (Yunan Elektrik Kurumu): %17‟ye varan hisse satıĢı (devlet %51 oranında hisse sahibidir) Yunan Otobanları I: hisse satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Bölgesel Havalimanları I: %49‟a varan hisse satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Elliniko II (Eski Atina Havaalanı) hisse satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) TaĢınmazlar I, II: hisse satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Dijital Ģebeke I (devlet %100 oranında hisse sahibidir) 2015 yılına kadar planlanan (uzun vadeli) özelleĢtirmeler: Diğer banka iĢtirakler: %100‟e varan satıĢ ATE (Yunanistan Ziraat Bankası): %25‟e varan hisse satıĢı (devlet %76 oranında hisse sahibidir) Bölgesel Havalimanları II: %49‟a varan hisse satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Limanlar II: %43-%66 arasında hisse satıĢı (devlet %%77-%100 oranında hisse sahibidir) TaĢınmazlar II, III: hisse satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Dijital Ģebeke II (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Yunan Otobanları I: hisse satıĢı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) SatıĢa çıkarılacak olan taĢınmazlar listesi: Kültür Bakanlığı Binası - Atina Genel Bilgilendirme Sistemleri Sekreterliği Binası - Atina Yunan Polis Adliye Bilim Departmanı Binası – Atina Yunan Ġstatistik Kurumu Binası – Atina Medya Genel Sekreterliği Binası – Atina Polis Merkezi – Selanik Attika Yabancılar ġubesi – Atina Serres Polis Merkezi Ġskeçe Vergi Dairesi ve Ġskeçe Kimya Laboratuvarı Binaları Atina A‟ Vergi Dairesi Atina IZ‟ Vergi Dairesi Korinthos B‟ Vergi Dairesi Atina Ticaret Müşavirliği 66 Halkida B‟ Vergi Dairesi Stavroupoli – Selanik Vergi Dairesi Dedeağaç Vergi Dairesi Agioi Anargiroi Vergi Dairesi – Atina Pallini Vergi Dairesi Atina „IΘ‟ Vergi Dairesi Glyfada Vergi Dairesi Holargos Vergi Dairesi Kifisia Vergi Dairesi ĠçiĢleri Bakanlığı Ana Binası Atina Polis Merkezi Adalet Bakanlığı Binası Sağlık Bakanlığı Binası Eğitim Bakanlığı Binası Yunanistan Devlet Laboratuvarı Binası Kültür Bakanlığı Binası (Bouboulinas str.) Kaynak: Yunan ÖzelleĢtirme Kurumu (HRADF) 5.DIġ TĠCARET 5.1 Genel Durum Yunanistan‟ın milli hesaplara iliĢkin istatistiki verilerin derlenmesi ve hesaplanmasında AB‟nin resmi istatistik kurumu ile geçmiĢte karĢı karĢıya kaldığı daha önce ifade edilmiĢti. Benzer problem; yayınlanan dıĢ ticaret rakamlarında da kendisini göstermektedir. Yunanistan Merkez Bankası, Ġstatistik Kurumu, Ġhracatçılar Birliği, Ekonomi ve Maliye Bakanlıklarınca ayrı ayrı açıklanan rakamlar arasında kimi zaman % 10‟lara varan farklar görülebilmektedir. Hatta Ġstatistik Kurumunun farklı iki yayımındaki rakamlar ile web sitesinde açıklanan rakamlar bile birbirinden farklılıklar gösterebilmektedir. Bu nedenle Yunanistan‟ın genel dıĢ ticaret rakamları aĢağıda çeĢitli kaynaklardan ayrı ayrı olarak sunulmakla birlikte bu noktadan sonraki değerlendirmelerde Yunanistan Ġstatistik Kurumu ve EuroStat verileri baz alınacaktır. Yunanistan AB‟ye üye olmadan önce tipik bir tarım ülkesi iken, 1981 yılında tam üyeliği takiben, gerek sanayileĢmede gerek tarım sektöründe kaydettiği ciddi anlamdaki makineleĢmenin etkisiyle kalkınma sürecini baĢarıyla devam ettirerek sanayi toplumu olma kimliğini yakalayan bir ülke konumuna yükselmiĢtir. Halen AB üyesi ülkeler arasında (ilk 15‟ler) AB fonlarından en fazla istifade eden ülke konumunda olan Yunanistan, 1959 yılından (AB üyeliğine ilk baĢvuru tarihi) 2004 yılına kadarki geçen 45 yıllık süre içinde nüfusuna göre AB fon ve finansal kaynaklarından en çok istifade eden ülke konumunda olmuĢ ve yaklaĢık 154 Milyar Dolarlık bir yardım almıĢtır. AB Komisyonu tarafından yapılan açıklamada, 2007- 2013 yılları arasında AB‟nin bölgesel fonlarından 21 Milyar Euro daha verilmesi öngörülmüĢtür. Özellikle tekstil ve giyim eĢyasının hammaddesi olan pamuk üretiminde AB‟den sağlanan tarımsal destek kapsamındaki fonlarının da yardımıyla AB‟nin ve Avrupa‟nın bir numaralı pamuk üreticisi konumuna yükselmesi doğal olarak ilgili sektörlerin geliĢmesinde önemli bir etken olmuĢtur. 1980‟li yıllarda AB fonlarından çok yoğun biçimde faydalanan Yunanistan AB‟nin korumacılık duvarlarının da etkisiyle oldukça kuvvetli bir tekstil ve hazır giyim sektörü oluĢturmuĢtur. Hatta 1980‟li yılların sonuna doğru tekstil ve giyim sektörünün toplam ihracattaki payı % 25‟lere kadar yükselmiĢtir. Hazır giyim yanında diğer sektörlerden mobilya, petro kimya ürünleri, kimyasallar, kağıt ürünleri gibi imalat sanayi sektörlerinde yapılan yatırımlarda kendine yeterli hale gelen Yunanistan, beyaz eĢya, otomotiv ve high-tech diye nitelendirilen elektronik ürünleri üretiminde iç pazarın çok Atina Ticaret Müşavirliği 67 küçük olması ayrıca, AB‟de yoğun bir rekabetin de hüküm sürmesi nedeniyle fazla bir aĢama kaydedememiĢ ve iç talep tamamen ithalat ile karĢılanmıĢtır. 1990‟lı yıllarda Doğu Blokunun çökmesi sonucunda sanayileĢmiĢ ülkelerin ucuz iĢgücünden faydalanmak amacıyla üretim birimlerini bu ülkelere taĢıyarak düĢük maliyetli üretime baĢlamaları, ayrıca Uzakdoğu ülkelerinden Çin, Kore, Hindistan ve Pakistan gibi ülkelerin çok düĢük fiyatlarla Yunanistan‟ın da içinde bulunduğu AB pazarlarını, açık bir ifadeyle, iĢgale baĢlamasıyla Yunan imalat sanayi sıkıntılı bir döneme girmiĢtir. 2000 yılını takiben ivme kazanan Uzakdoğu menĢeli ürünlerin Yunan pazarındaki artan payı Yunanistan‟da ağırlıklı olarak mobilya, tekstil, hazır giyim, seramik ve inĢaat malzemeleri sektöründe ciddi rahatsızlıklara neden olmuĢ, üretici firmaların büyük bir kısmı üretim birimlerini kapatarak ithalata yönelmeye baĢlamıĢlardır. Bu çerçevede Yunanistan‟ın sektör bazındaki ihracatına kabaca göz atıldığında görüleceği üzere, ihracatının ağırlıklı olarak hammadde, yarı mamuller ve tarım ürünlerinden oluĢtuğu görülmektedir. Genel ihracat içinde geleneksel olarak önemli bir yere sahip olan tarım ürünlerine madde bazında bakıldığında tarım ürünü ihracatının % 70‟ini sırasıyla yaĢ meyve ve sebze, pamuk, tütün ve zeytinyağı gibi kalemlerden oluĢtuğu gözlenmiĢtir. 2011 yılı verilerine göre; toplam ihracatın yaklaĢık % 20‟lik bölümünü tarım menĢeli ürünler oluĢtururken, sanayi ürünleri kapsamında değerlendirilen ürünler toplam ihracatın yaklaĢık % 45‟ini oluĢturmuĢtur. Ağırlığını ham petrol ve ürünlerinin oluĢturduğu yakıt ürünlerinin toplam ithalattan aldığı pay ise % 30 civarındadır. Yunanistan‟ın ithalatına bakıldığında ise, mevcut sanayinin yapısal sorunları nedeniyle ithalatın çok büyük bir oranının sanayi ürünlerinden oluĢtuğu gözlemlenmiĢtir. 2008 yılı verilerine göre toplam ithalat içerisinde yaklaĢık % 85 oranında pay alan sanayi ürünleri (madeni yağlar ve yakıt dahil) ithalatı yıldan yıla süregelen bir artıĢ eğilimi takip etmektedir. Bu artıĢta hiç Ģüphesiz özellikle son yıllarda baĢta tekstil ve hazır giyim ile mobilya sektörü olmak üzere birçok imalat sektöründe Uzakdoğu ülkeleri ve Türkiye‟den gelen daha ucuz ve kaliteli ürünlerle rekabet edemeyen Yunanlı sanayicinin üretimini durdurarak ithalata yönelmesinin önemli katkıları olmuĢtur. Zaten, otomotiv ve beyaz eĢya, elektronik ürünleri gibi sektörlerde ciddi bir üretim kapasitesi (otomotiv üretimi hiç yok) olmayan sanayi sektörü yıllardan beri tekstil, hazır giyim plastik ürünleri vb odaklı üretim yaparken, bu sektörler de nispeten çok yüksek düzeyde seyreden üretim maliyetleri nedeniyle dıĢarıdan gelen rekabete ayak uyduramamıĢlardır. Mevcut sanayi yapısı itibariyle Yunanistan gıda ve belli birkaç sektör dıĢında tamamen ithalata bağımlı bir ülke konumundadır. Yunanistan‟ın 1981 yılındaki AB üyeliğinden sonra dıĢ ticaretindeki açık giderek büyümüĢtür. Üyelik öncesinde % 50‟lere varan korunma oranları sayesinde dıĢ ticaret göreceli olarak kontrol altında iken 1990‟ların baĢında neredeyse tüm koruma oranları kaldırılmıĢtır. Ġhracatın yarısından fazlası AB üyesi ülkelere yapılırken, baĢta Rusya olmak üzere Ġran ve S.Arabistan‟dan önemli miktarlarda petrol ve doğalgaz ithalatı yapılmaktadır. 2011 yılında Almanya, Ġtalya, Rusya, Türkiye ve Fransa sırasıyla ticarette ilk beĢ ülkedir. Ġlk beĢ ülke ile yapılan ticaretin toplam içindeki payı % 30‟un üzerindedir. Ġhracatta ilk beĢ ülke sırasıyla Ġtalya, Almanya, Türkiye, GKRY ve Bulgaristan iken, ithalat için sıralama Almanya, Ġtalya, Rusya, Çin ve Hollanda Ģeklindedir. 5.2 DıĢ Ticaret Mevzuatı 1981 yılından beri AB üyesi olan Yunanistan'da dıĢ ticaret, AB uygulamalarına göre yürütülmektedir. Yunanistan‟nın AB‟nin Ortak DıĢ Ticaret Politikası dıĢında ulusal bazda bir dıĢ ticaret mevzuatı mevcut olmayıp, dıĢ ticaret alanındaki ulusal mevzuat AB direktiflerinin ulusal mevzuata uygulanması ile yürütülmektedir. AB uygulamalarına paralel olarak, uluslararası anlaĢmalarla ticareti yasaklanan mallar dıĢında ithali yasak ürün bulunmamaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 68 Yunanistan‟da ihracat iĢlemi, tek idari belge ve faturaya ilaveten, AB düzenlemelerine, bazı durumlarda Yunanistan‟ın iç mevzuatına ve uluslararası anlaĢmalara uygun olarak ihracatın yapılacağı ülkeye ve ihraç edilecek ürüne göre değiĢen kontrol ve kayıt belgeleri ile birlikte serbestçe gerçekleĢtirilmektedir. Türkiye‟den yapılacak ithalat için ATR, EFTA ve Doğu Bloku ülkeleri EUR1 AKP ülkeleri için FORM A belgesi ve üçüncü ülkeler için menĢe belgesi aranmaktadır. Eski ve kullanılmıĢ mal ithalatında teknik özelliklerini yitirmemiĢ olmaları, çevre ve güvenlik açısından gerekli Ģartları sağlamaları koĢulu ile bir kısıt bulunmamaktadır. Bu kapsamda, AB Komisyonu tarafından belirlenen Ortak Gümrük Tarifesi tatbik edilmektedir. Tarım ürünleri ticaretinde AB‟nin Ortak Tarım Politikaları çerçevesinde ortak piyasa düzenlemeleri uygulanmakta olup, sanayi ürünlerinde AB içerisinde ortak düzenlemeye tabi malların ithalatında sağlık çevre ve güvenlik koĢullarına uygunluk Ģartı aranmaktadır. Bu çerçevede baĢta Sanayi Bakanlığı olmak üzere, Sağlık Bakanlığı ve Tarım Bakanlıkları tarafından piyasa gözetimi ilkeleri çerçevesinde kontroller uygulanmaktadır. Avrupa Birliği‟nin bir üyesi olarak Yunanistan, AB‟nin üçüncü ülkelerle yaptığı anlaĢmaları üstlenmiĢ olup, Ortak DıĢ Ticaret politikası tatbik etmektedir. Bu çerçevede EFTA Ülkeleri, Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkeleri, Güney Afrika Cumhuriyeti, Akdeniz Ülkeleri, Meksika ve ġili gibi AB‟nin STA imzaladığı ülkelerle serbest ticaret anlaĢması hükümleri geçerli olup, AB‟nin geliĢme yolundaki ülkelere GSP mekanizması çerçevesinde uyguladığı tek taraflı taviz sistemi yürürlüktedir. AB ülkeleri ile Yunanistan arasında Gümrük Vergileri ve eĢ etkili vergilerle miktar kısıtlamaları ve benzeri önlemlerden muaf olarak, mallar serbest dolaĢmakta, AB dıĢındaki ülkelere Ortak Gümrük Tarifesi uygulanmaktadır. Tarım ürünleri itibariyle AB‟nin Ortak Tarım Politikası çerçevesinde ortak piyasa düzenlemeleri ve telafi edici mekanizmalar uygulanmaktadır. Ġthalatta KDV, piyasa fiyatı ve gümrük vergisi üzerinden tahsil edilmekte ve gümrük vergisinin matrahı AB Komisyonu direktiflerince DTÖ Gümrük Kıymet Kodu hükümlerine paralel olarak belirlenmektedir. Ġthalatta haksız rekabetin önlenmesine iliĢkin anti damping kuralları AB düzeyinde ve AB Komisyonu tarafından uygulanmaktadır. 5.3 Tarife DıĢı Engeller Serbest ticarete dayalı bir dıĢ ticaret rejiminin bulunduğu Yunanistan‟da ithalat için herhangi bir izne ya da lisansa gerek yoktur. Ancak bazı ürünler için Yunanistan‟a giriĢ yapabilecekleri ihtisas gümrükleri ve limanlar belirlenmiĢtir. Su ürünleri, canlı hayvan ve et ürünleri ile bazı tarımsal ürünlerde ise Sağlık Bakanlığı‟nın uygun görüĢünün alınması gerekmektedir. Anti damping ve anti sübvansiyon tedbirleri AB düzeyinde ve AB Komisyonu kararları çerçevesinde uygulanmaktadır. Yunanistan‟da AB dıĢı ülkelerden yapılan ithalatta, AB‟nin ortak gümrük tarifesi ile kural ve kısıtlamaları aynen uygulanmaktadır. Topluluğun Entegre Gümrük Tarifesi – TARIC – AB gümrük birliğine ithal edilen ve bazı durumlarda birlikten ihraç edilen belirli ürünlere uygulanan çeĢitli kuralları göstermektedir. Yunanistan bir çok iĢ dalında çeĢitli ulusal engeller uygulama eğilimindedir. AB üyesi ülkeler için genelde geçerli olmayan bu engelleri aĢmak için yabancı Ģirketler Yunan veya AB orjinli Ģirketlerle iĢbirliğine gitme yolunu tercih edebilmektedir. Tüm AB üyesi ülkelerde olduğu gibi insan ve çevre sağlığı ile ürün güvenliği gerekçesiyle uyulması gereken CE iĢareti vb. gibi kurallar bulunmaktadır. Ürünlerin etiketlenmesi ve paketlenmesi ile ilgili olarak Yunanca yazılması, miktar ve üretim tarihinin belirtilmesi gibi çeĢitli zorunluluklar bulunmaktadır. Bu konu ileride ayrı bir bölüm olarak ihracatçılarımızın dikkatine sunulmuĢtur.Fikri ve sınai mülkiyet hakları Yunanistan pazarında dikkat edilmesi gereken önemli bir konudur. Atina Ticaret Müşavirliği 69 5.4 Anti-Damping Uygulamaları AB tarafından ülkemize yönelik uygulanan anti-damping önlem ve soruĢturmaları DıĢ Ticaret MüsteĢarlığı‟nın web sayfasından güncel olarak takip edilebilmektedir. 30 Temmuz 2012 tarihi itibariyle ülkemiz menĢeli “Demir veya Çelikten Boru Bağlantı Parçaları” için AB tarafından geçici damping önlemi alınmıĢ; bu önlem 29 Ocak 2013 tarihi itibariyle kesin önleme dönüĢtürülmüĢtür. 5.5 DıĢ Ticaret Ġstatistikleri Yunanistan‟ın 2008 yılında 86 milyar Euro‟yubulan toplam dıĢ ticaret hacmi son 5 senede %11 düĢerek 2012 sonunda 77 milyar Euro seviyesine inmiĢtir. 2008 yılında toplam dıĢ ticaretin % 57‟sine yakın bölümü AB üyesi ülkelerle yapılmaktayken, bu oran 2012 yılında %45‟lere gerilemiĢtir. 2012 yılında AB üyesi ülkelere yapılan ihracatın toplam ihracata oranı % 44 civarındayken, ithalatın yaklaĢık % 46‟lık bölümü AB‟den yapılmıĢtır. Ġhracatın ithalatı karĢılama oranı 2008‟e kadarki 5 yıllık süreçte % 30‟lar civarında seyretmekte iken, bu oran 2012 yılında kriz nedeniyle %56‟lara çıkmıĢtır. Hükümetin aldığı sıkı tedbirler, iĢsizliğin yükselmesi ve alım gücünün düĢmesi, ithalatta bir düĢüĢe, aksine ihracatta bir artıĢa yol açmıĢ ve dıĢ ticaretteki açık bir miktar azalmıĢtır. 5.5.1 Yıllara Göre DıĢ Ticaret Değerleri Yunanistan‟ın ihracatı 2008-2012 arasında yaklaĢık % 30 artıĢ göstermiĢ, ithalatında ise % 24 civarında gerileme kaydedilmiĢtir. INDIC_ET PARTNER EU-27 Extra EU-27 TOTAL 2008 55,8 44,2 100,0 2009 57,7 42,3 100,0 2010 52,3 47,7 100,0 2011 51,4 48,6 100,0 2012 45,7 54,3 100,0 Ġhracat Pay (%) EU-27 Extra EU-27 TOTAL 59,9 40,1 100,0 57,6 42,4 100,0 54,6 45,4 100,0 51,5 48,5 100,0 44,1 55,9 100,0 Ticaret Dengesi(milyon EURO) EU-27 Extra EU-27 TOTAL -23.402 -20.134 -43.536 -19.846 -14.553 -34.399 -14.881 -14.509 -29.390 -12.356 -11.706 -24.062 -10.279 -11.268 -21.547 Ġhracat (milyon EURO) EU-27 Extra EU-27 TOTAL 12.770 8.550 21.320 10.134 7.450 17.584 11.516 9.568 21.084 12.537 11.816 24.353 12.181 15.433 27.614 Ġthalat (milyon EURO) EU-27 Extra EU-27 TOTAL 36.172 28.684 64.856 29.980 22.004 51.984 26.397 24.077 50.474 24.893 23.523 48.416 22.461 26.701 49.162 86.176 69.568 71.558 72.769 76.776 Ġthalat Pay(%) DıĢ TicaretHacmi(milyon EURO) TOTAL Kaynak:EUROSTAT Atina Ticaret Müşavirliği 70 5.5.2 BaĢlıca Ülkelere Göre DıĢ Ticaret (Milyon Euro) AĢağıdaki tabloya, Yunanistan‟ın 2012 yılında en fazla ĠHRACAT yaptığı ilk 40 ülke alınmıĢtır: YIL TURKEY ITALY GERMANY BULGARIA CYPRUS UNITED STATES UNITED KINGDOM FYR MAC. LIBYA LEBANON FRANCE ROMANIA ISRAEL SINGAPORE SPAIN GIBRALTAR RUSSIA UNITED ARAB EMIRATES NETHERLANDS ALBANIA ALGERIA SAUDI ARABIA CHINA EGYPT BELGIUM POLAND SERBIA SLOVENIA TUNISIA AUSTRIA MONTENEGRO FINLAND SWEDEN UKRAINE SOUTH KOREA CZECH REPUBLIC SWITZERLAND DENMARK ĠTHALAT 1.157 4.541 4.974 1.264 706 822 2011 ĠHRACAT TOPLAM ĠTHALAT 1.882 3.038 1.108 2.277 6.818 4.015 1.909 6.883 4.601 1.338 2.602 1.359 1.558 2.264 571 1.277 2.099 572 2012 ĠHRACAT TOPLAM ĠTHALAT 2.968 4.076 -4,2% 2.120 6.135 -11,6% 1.762 6.363 -7,5% 1.567 2.926 7,4% 1.429 2.000 -19,2% 1.031 1.602 -30,5% DEĞĠġĠM ĠHRACAT TOPLAM 57,7% 34,1% -6,9% -10,0% -7,7% -7,6% 17,1% 12,4% -8,3% -11,7% -19,3% -23,7% 1.357 168 316 22 2.407 515 204 18 1.437 7 4.892 996 566 161 164 694 649 239 646 481 434 412 2.353 733 477 186 3.101 1.164 443 665 1.918 440 5.304 1.173 170 1.691 19 2.123 486 150 16 1.339 68 6.014 861 830 786 737 674 597 596 543 542 525 468 2.034 1.000 2.477 756 2.797 1.083 747 559 1.882 593 6.482 -13,6% 1,6% 434,5% -14,1% -11,8% -5,5% -26,4% -13,8% -6,8% 938,2% 22,9% -13,5% 46,7% 389,8% 349,7% -3,0% -8,1% 149,4% -16,0% 12,9% 21,0% 13,5% -13,6% 36,4% 419,4% 306,2% -9,8% -7,0% 68,4% -15,9% -1,9% 34,6% 22,2% 153 2.614 77 364 1.708 2.492 654 1.628 372 183 157 21 449 54 224 375 203 1.049 445 497 426 371 236 306 391 307 280 219 148 150 207 162 164 147 123 82 598 3.111 503 735 1.944 2.798 1.045 1.935 652 401 305 171 656 216 387 522 325 1.130 75 2.287 82 306 2.674 2.291 444 1.331 363 128 161 55 415 66 142 277 191 1.880 466 438 419 395 385 382 345 327 277 237 221 179 171 163 156 152 150 141 541 2.724 501 700 3.060 2.673 790 1.658 640 365 382 234 587 230 298 428 341 2.021 -50,8% -12,5% 6,7% -16,1% 56,5% -8,1% -32,1% -18,2% -2,3% -30,0% 2,4% 162,5% -7,5% 23,0% -36,7% -26,2% -5,7% 79,3% 4,7% -12,0% -1,7% 6,3% 63,3% 25,0% -11,8% 6,4% -1,1% 8,5% 49,1% 19,7% -17,3% 0,8% -4,6% 3,2% 22,2% 73,5% -9,5% -12,4% -0,4% -4,8% 57,3% -4,5% -24,5% -14,3% -1,8% -9,0% 25,0% 37,0% -10,6% 6,4% -23,2% -17,9% 4,8% 78,8% 211 609 510 126 148 144 337 757 655 191 497 567 133 132 131 325 629 698 -9,4% -18,4% 11,1% 5,8% -10,8% -9,3% -3,7% -16,9% 6,6% Atina Ticaret Müşavirliği 71 AĢağıdaki tabloya, Yunanistan‟ın 2012 yılında en fazla iTHALAT yaptığı ilk 40 ülke alınmıĢtır. PERIOD FLOW RUSSIA GERMANY ITALY SAUDI ARABIA CHINA NETHERLANDS FRANCE SOUTH KOREA IRAQ LIBYA IRAN BULGARIA SPAIN BELGIUM KAZAKHSTAN UNITED KINGDOM TURKEY UNITED STATES CYPRUS DENMARK SWITZERLAND AZERBAIJAN ROMANIA EGYPT AUSTRIA POLAND ALGERIA INDIA SWEDEN IRELAND HUNGARY NORWAY PORTUGAL CHILE CZECH REPUBLIC UKRAINE FYR MACEDONIA SLOVENIA ISRAEL ĠTHALAT 4.892 4.974 4.541 1.708 2.492 2.614 2.407 1.049 812 316 2.782 1.264 1.437 1.628 902 2011 2012 DEĞĠġĠM ĠHRACAT TOPLAM ĠTHALAT ĠHRACAT TOPLAM ĠTHALAT ĠHRACAT TOPLAM 412 5.304 6.014 468 6.482 22,9% 13,5% 22,2% 1.909 6.883 4.601 1.762 6.363 -7,5% -7,7% -7,6% 2.277 6.818 4.015 2.120 6.135 -11,6% -6,9% -10,0% 236 1.944 2.674 385 3.060 56,5% 63,3% 57,3% 306 2.798 2.291 382 2.673 -8,1% 25,0% -4,5% 497 3.111 2.287 438 2.724 -12,5% -12,0% -12,4% 694 3.101 2.123 674 2.797 -11,8% -3,0% -9,8% 82 1.130 1.880 141 2.021 79,3% 73,5% 78,8% 20 833 1.765 34 1.800 117,3% 69,3% 116,2% 161 477 1.691 786 2.477 434,5% 389,8% 419,4% 24 2.806 1.542 15 1.557 -44,6% -36,3% -44,5% 1.338 2.602 1.359 1.567 2.926 7,4% 17,1% 12,4% 481 1.918 1.339 542 1.882 -6,8% 12,9% -1,9% 307 1.935 1.331 327 1.658 -18,2% 6,4% -14,3% 7 910 1.273 5 1.279 41,1% -23,7% 40,6% 1.357 1.157 822 706 510 609 117 515 654 449 372 364 605 375 312 258 96 131 81 996 1.882 1.277 1.558 144 148 8 649 391 207 280 371 60 147 26 112 36 135 6 2.353 3.038 2.099 2.264 655 757 125 1.164 1.045 656 652 735 664 522 338 370 132 267 87 1.173 1.108 572 571 567 497 494 486 444 415 363 306 286 277 275 265 261 235 197 861 2.968 1.031 1.429 131 132 11 597 345 171 277 395 60 152 23 98 27 126 31 2.034 4.076 1.602 2.000 698 629 505 1.083 790 587 640 700 347 428 298 363 288 361 228 -13,6% -4,2% -30,5% -19,2% 11,1% -18,4% 322,8% -5,5% -32,1% -7,5% -2,3% -16,1% -52,7% -26,2% -11,7% 2,6% 171,4% 78,6% 141,8% -13,5% 57,7% -19,3% -8,3% -9,3% -10,8% 36,9% -8,1% -11,8% -17,3% -1,1% 6,3% 1,5% 3,2% -13,5% -12,2% -26,1% -6,6% 425,4% -13,6% 34,1% -23,7% -11,7% 6,6% -16,9% 304,2% -7,0% -24,5% -10,6% -1,8% -4,8% -47,8% -17,9% -11,9% -1,9% 117,6% 35,3% 161,1% 211 203 126 123 337 325 191 191 133 150 325 341 -9,4% -5,7% 5,8% 22,2% -3,7% 4,8% 168 157 204 566 148 239 733 305 443 170 161 150 830 221 596 1.000 382 747 1,6% 2,4% -26,4% 46,7% 49,1% 149,4% 36,4% 25,0% 68,4% Kaynak : EUROSTAT Atina Ticaret Müşavirliği 72 Yunanistan’ın İhracatında Başlıca Ülkeler (İhracatı 1 Milyar €’nun üzerindeki ülkeler) Kaynak : ELSTAT Yunanistan’ın İthalatında Başlıca Ülkeler (İthalatı 1 Milyar €’nun üzerindeki ülkeler) Kaynak : EUROSTAT Atina Ticaret Müşavirliği 73 5.5.3 Ülke Grupları ve Ekonomik Topluluklara Göre DıĢ Ticaret (Petrol ürünleri hariç) İTHALAT - Bölgeler/Topluluklar Dünya OECD (29 Ülke ) AB (27) AB (15) Kuzey Amerika Diğer GeliĢmiĢ Ülkeler Diğer OECD Ülkeleri (G.Kore hariç) Balkan Ülkeleri BDT Ülkeleri Kuzey Afrika ve O.Doğu Afrika Ülkeleri (G.Afrika hariç) Güneydoğu Asya Latin Amerika İthalat (Milyon €) 2012 2011 Değişim 12/11 2012 2011 30.201 22.140 18.737 17.132 643 171 1.419 2.043 583 586 81 2.256 512 3.171 32.128 23.612 20.730 19.032 698 387 1.662 2.098 629 742 96 1.374 345 3.367 -6,0% -6,2% -9,6% -10,0% -7,8% -55,8% -14,6% -2,6% -7,2% -21,0% -16,4% 64,2% 48,4% -5,8% 100,0% 73,3% 62,0% 56,7% 2,1% 0,6% 4,7% 6,8% 1,9% 1,9% 0,3% 7,5% 1,7% 10,5% 100,0% 73,5% 64,5% 59,2% 2,2% 1,2% 5,2% 6,5% 2,0% 2,3% 0,3% 4,3% 1,1% 10,5% İhracat (Milyon €) 2012 2011 Değişim 12/11 2012 2011 17.004 9.519 8.668 6.906 857 189 972 2.806 641 1.381 134 342 73 941 5,1% 0,8% -1,7% -2,3% 11,4% 25,0% 15,6% 6,6% 21,8% 8,4% -1,0% 28,4% 47,5% 31,1% 100,0% 56,0% 51,0% 40,6% 5,0% 1,1% 5,7% 16,5% 3,8% 8,1% 0,8% 2,0% 0,4% 5,5% 100,0% 58,4% 54,5% 43,7% 4,8% 0,9% 5,2% 16,3% 3,3% 7,9% 0,8% 1,6% 0,3% 4,4% Diğer Ülkeler Tablo Yunanistan İstatistik Kurumu verilerinden derlenmiştir. İHRACAT- Bölgeler/Topluluklar Dünya OECD (29 Ülke ) AB (27) AB (15) Kuzey Amerika Diğer GeliĢmiĢ Ülkeler Diğer OECD Ülkeleri (G.Kore hariç) Balkan Ülkeleri BDT Ülkeleri Kuzey Afrika ve O.Doğu Afrika Ülkeleri (G.Afrika hariç) Güneydoğu Asya Latin Amerika Diğer Ülkeler Tablo Yunanistan İstatistik Kurumu verilerinden derlenmiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 16.183 9.446 8.818 7.068 770 151 841 2.633 527 1.275 135 266 50 718 Dağılım Dağılım 74 5.5.4 DıĢ Ticaretin Sektörel Dağılımı (Petrol ürünleri hariç) SITC KODU 0+1+4 2 3 ĠTHALAT (Milyon €) TARIM ÜRÜNLERĠ 0 Gıda ve Canlı Hayvan Dağılım 2012 18,7% 2011 18,4% 4.864 5.115 -4,9% 16,1% 15,9% 495 551 -10,0% 1,6% 1,7% 283 257 10,2% 0,9% 0,8% 1.245 1.324 -6,0% 4,1% 4,1% 1.245 1.324 -6,0% 4,1% 4,1% 336 243 38,0% 1,1% 0,8% 3 Madeni yakıtlar, yağlar vs. 336 243 38,0% 1,1% 0,8% SINAĠ ÜRÜNLER 22.964 24.618 -6,7% 76,0% 76,6% 5 Kimyasal Ürünler 6.397 6.907 -7,4% 21,2% 21,5% 4.383 4.857 -9,8% 14,5% 15,1% 8.276 8.247 0,3% 27,4% 25,7% 3.907 14 4.606 20 -15,2% -27,2% 12,9% 0,0% 14,3% 0,1% 14 20 -27,2% 0,0% 0,1% 30.201 32.127 -6,0% 100,0% 100,0% Hammaddeye göre sınıflandırılmıĢ Mamül Ürünler Makina ve Nakliye 7 Ekipmanları 8 Muhtelif Mamül Ürünler DĠĞER Kategori bazında 9 sınıflandırılmayanlar 6 0-9 TOPLAM ĠTHALAT SITC CODE ĠHRACAT (Milyon €) 0+1+4 0 1 4 2 2 3 3 5-8 5 6 7 8 9 9 0-9 DeğiĢim 12/11 -4,7% 1 Tütün ve Ġçecekler Hayvan Yağları ve Bitkisel 4 Yağlar HAMMADDELER Gıda DıĢı Hammeddeler 2 (yakıtlar hariç) YAKITLAR 5-8 9 Değer (Milyon Euro) 2012 2011 5.642 5.922 TARIM ÜRÜNLERĠ Gıda ve Canlı Hayvan Değer (Milyon Euro) 2012* 2011* 4.549 4.118 DeğiĢim 12*/11* 10,5% Dağılım 2012* 26,8% 2011* 25,4% 3.541 3.241 9,3% 20,8% 20,0% 624 566 10,2% 3,7% 3,5% Tütün ve Ġçecekler Hayvan Yağları ve Bitkisel Yağlar HAMMADDELER Çiğ,yenmeye müsait olmayan maddeler YAKITLAR 384 311 23,6% 2,3% 1,9% 1.409 908 55,1% 8,3% 5,6% 1.409 908 55,1% 8,3% 5,6% 253 135 87,1% 1,5% 0,8% Madeni yakıtlar, yağlar vs. 253 135 87,1% 1,5% 0,8% SINAĠ ÜRÜNLER 10.207 10.347 -1,4% 60,0% 63,9% Kimyasal Ürünler Hammadde bazında sınıf. mamüller Makina ve Nakliye Ekipmanları Muhtelif Mamüller 2.425 2.415 0,4% 14,3% 14,9% 3.829 4.157 -7,9% 22,5% 25,7% 2.314 2.177 6,3% 13,6% 13,5% 1.639 1.598 2,5% 9,6% 9,9% DĠĞER Kategori bazında sınıflandırılmayanlar 587 674 -12,9% 3,5% 4,2% 587 674 -12,9% 3,5% 4,2% TOPLAM ĠHRACAT 17.004 16.183 5,1% 100,0% 100,0% Kaynak: Yunan Ġhracatçılar Birliği Atina Ticaret Müşavirliği 75 5.5.5 BaĢlıca Maddelere Göre Ġthalat*(Ġthalatı 500 Milyon Euro’nun üzerinde olanlar) FASIL AÇIKLAMA '72' '29' '04' '74' '48' '61' '76' '90' Mineral Yakıtlar, Mineral Yağlar ve Bunların Damıtılmasından Elde Edilen Ürünler; Bitümenli Maddeler; Mineral Mumlar Elektrikli makina ve cihazlar, aksam ve parçaları Eczacılık ürünleri Nükleer reaktörler, kazan: makina ve cihazlar, aletler, parçaları Gemiler,suda yüzen taşıt ve araçlar Plastik ve plastikten mamul eşya Etler ve yenilen sakatat Kara taşıtları, parçaları ve bunların aksesuarları (demiryolu veya tramvay vagonları hariç) Demir ve çelik Organik kimyasal müstahsallar Süt ve süt mamulleri, kuş ve kümes hayvan yumurtaları, bal Bakır ve bakırdan eşya Kagıt ve karton:kagıt hamurundan kagıt ve kartondan eşya Örme giyim eşyası ve aksesuarları Alüminyum ve alüminyum eşya Optik, fotograf, sinema, ölçü, kontrol, ayar cihazları, tıbbi alet. '62' Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları '27' '85' '30' '84' '89' '39' '02' '87' DEĞER(€) MĠKTAR (KG) 18.241.157.402 30.476.464.859 3.156.939.232 2.850.316.631 2.017.520.198 1.964.692.031 1.297.561.031 1.071.012.894 275.759.004 35.612.202 219.140.362 7.775.396 770.733.583 404.261.685 1.048.536.770 134.923.186 823.195.469 772.460.908 744.223.207 697.084.213 691.017.859 667.861.421 639.633.896 596.553.787 1.481.182.922 381.714.593 421.824.754 119.376.059 706.489.500 37.393.144 330.661.351 25.221.777 576.853.752 27.932.669 5.5.6 BaĢlıca Maddelere Göre Ġhracat* (Ġhracatı 300 Milyon Euro’nun üzerinde olanlar) AÇIKLAMA FASIL DEĞER(€) MĠKTAR (KG) '27' '76' '85' '30' '39' '20' '84' Mineral Yakıtlar, Mineral Yağlar ve Bunların Damıtılmasından Elde Edilen Ürünler; Bitümenli Maddeler; Mineral Mumlar 10.647.903.485 15.056.129.070 Alüminyum ve alüminyum eşya 1.197.620.596 449.674.431 Elektrikli makina ve cihazlar, aksam ve parçaları 1.078.653.932 144.350.419 Eczacılık ürünleri 957.431.130 25.044.663 Plastik ve plastikten mamul eşya 910.590.745 507.162.634 Sebze,meyva,bitki parçaları,sert kabuklu yemis konserveleri 873.997.635 678.985.824 Nükleer reaktörler, kazan: makina ve cihazlar, aletler, parçaları 772.277.106 133.931.176 '08' '72' Nükleer reaktörler, kazan: makina ve cihazlar, aletler, parçaları Demir ve çelik 761.454.779 635.921.019 1.151.024.805 1.105.547.283 '03' '74' '99' '52' '24' Balıklar,kabuklu hayvanlar,yumusakçalar,diger omurgasızlar Bakır ve bakırdan eşya Gizli ürünler Pamuk Tütün ve tütün yerine geçen işlenmis maddeler 600.308.792 578.846.898 551.357.194 510.028.278 427.627.470 131.821.799 97.273.782 152.366.574 333.432.154 73.237.476 '15' '73' '25' '04' '61' '43' Hayvansal ve bitkisel yaglar ve bunların müstahzarları Demir veya çelikten eşya Tuz,kükürt,toprak ve taslar,alçılar ve çimento Süt ve süt mamulleri, kuş ve kümes hayvan yumurtaları, bal vb Örme giyim eşyası ve aksesuarları Postlar,kürkler,taklit kürkler ve mamulleri 425.326.184 385.987.705 385.956.823 364.656.260 356.728.827 317.024.010 230.775.902 358.292.255 6.459.364.436 93.773.417 21.608.069 1.113.880 Kaynak: Yunan Ġstatistik Kurumu Atina Ticaret Müşavirliği 76 5.5.7 Mal ve Hizmet Ġhracat ve Ġthalatı (Milyon Euro) 2012 2011 2010 2009 2008 2007 Hizmet Ġhracatı 27,109 28,624 28,478 26,952 34,066 27,254 Turizm 10,025 10,520 9,611 10,369 11,636 10,730 Ulaştırma 13,287 14,097 15,418 13,552 19,188 13,871 Hizmet Ġthalatı 12,387 13,985 15,229 14,385 16,931 11,862 Turizm 1,844 2,273 2,156 2,466 2,679 2,446 Ulaştırma 6,328 7,233 8,155 7,073 9,316 6,238 Hizmet Ticaret Dengesi 14,721 14,639 13,249 12,567 17,135 15,391 Mal Ġhracatı 22,021 20,233 17,082 14,675 17,439 17,223 Mal Ġthalatı 41,640 47,454 45,361 49,791 60,966 55,720 Mal ve Hizmet Ġhracatı 49,130 48,857 45,560 41,627 51,505 44,477 Mal ve Hizmet Ġthalatı 54,027 61,439 60,590 64,176 77,897 67,582 Mal ve Hizmet Dengesi -4.897 -12,582 -15,030 -22,549 - 26,392 -23,105 Tablo, Yunanistan Merkez Bankası verilerinden derlenmiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 77 BÖLÜM II TÜRKĠYE ĠLE EKONOMĠK VE TĠCARĠ ĠLĠġKĠLER 1. TÜRKĠYE ĠLE EKONOMĠK VE TĠCARĠ ĠLĠġKĠLERĠN GELĠġĠMĠ Türkiye ile Yunanistan arasındaki ekonomik ve ticari iliĢkiler AB ile Türkiye arasındaki gümrük birliği anlaĢması çerçevesinde yürütülmektedir. Ġki ülke arasındaki tarihsel temeller ve siyasi problemler iliĢkilerin uzun yıllar sınırlı kalmasına neden olmuĢ; 1999 yılında her iki ülkede yaĢanan deprem felaketinden sonra baĢlayan yakınlaĢma süreciyle; iliĢkilerde tahminlerin de ötesinde olumlu geliĢmeler yaĢanmıĢ, her iki ülke dıĢiĢleri bakanlarının baĢlattığı diyalog süreci ikili iliĢkilerimizin geliĢmesine atılan önemli bir adım olmuĢtur. Bu çerçevede son yıllarda her iki ülke iĢ adamlarının karĢılıklı yatırım ve iĢbirliğinde büyük adımlar attığı görülmektedir. Son dönemlerde öne çıkan yatırımların baĢında; DoğuĢ Grubu‟nunYunanistan‟ın Lamda Development tarafından iĢletilen Flisvos Marina‟ya %50 oranında ortak olması yer almaktadır. Yunan basınında da büyük yankı uyandıran bu satın alma, 2012 yılının son günlerinde gerçekleĢmiĢtir. 2012 yılı Mayıs ayında, yine aynı sektörde Koç Holding Midilli Marina‟sının iĢletmesini 40 yıllığına devralmıĢtır. 2012 yılının baĢlarında gerçekleĢen diğer bir büyük yatırımda ise Pak Holding, Yunan Karton firması MEL (Macedonian Paper Mills) S.A.‟in %99.92 hissesini satın alarak, Selanik‟te bulunan fabrikayı iĢletmeye baĢlamıĢtır. 2013 yılı içerisinde gerçekleĢen diğer önemli bir yatırım ise, Türkiye‟de gerçekleĢmiĢ, Yunan aluminyum firması ALUMIL, Has Metal ile Türkiye‟de aluminyum iĢleme üzerine bir Ģirket kurmak üzere anlaĢmaya varmıĢtır. GeçmiĢ yıllarda, gerçekleĢen büyük yatırımların baĢında ise; Yunanistan‟ın en büyük bankası National Bank of Greece (NBG)‟in 2006 yılında Finansbank‟ın çoğunluk hisselerini satın alarak Türkiye‟de finans sektörüne girmesi gelmektedir. Finansbank – NBG ortaklığında NBG tarafından Türkiye‟ye yaklaĢık 2.9 Milyar Dolarlık bir sermaye transferi gerçekleĢmiĢtir. Bu rakam Yunanistan‟ın tarihinde yurt dıĢına ihraç ettiği en büyük sermaye özelliğini taĢımaktadır. Yunanistan‟ın .en büyük bankalarından EFG Eurobank ise, 2006 yılında 142 milyon Euro vererek aldığı %70 oranındaki Tekfenbank hisselerini Yunanistan‟daki ekonomik kriz nedeniyle Kuveytli Burgan Bank‟a satarakTürkiye‟deki ortaklığından ayrılmak zorunda kalmıĢtır. Intralot Ģirketi ise, 2001 yılında kurduğu Inteltek ünvanlı Ģirket ile Türkiye‟de Ģans oyunları alanında faaliyet göstermektedir. Aynı grupMilli Piyango özelleĢtirmesi ile de ilgilenmektedir. 2009 yılındaġafak hastanelerinin %50 hissesini alarak Türkiyesağlık sektörüne giren Marfin Grubu, Yunanistan‟daki ekonomik krizin etkileriyle hisselerini 2011 yılında satmıĢtır.Yunanistan‟ın Ġstanbul BaĢkonsolosluğu verilerine göre, 31.12.2012 tarihi itibariyleTürkiye‟de faaliyet gösteren Yunan sermayeli Ģirket sayısı534‟dür. Öte yandan Yunanistan‟da faaliyet gösteren MüĢavirliğimizde kayıtlı 19 adet Türk sermayeli Ģirket ve iĢletme bulunmaktadır. Coğrafyadan çok uzaklaĢmadan AB üyesi Romanya ve Bulgaristan örneklerine baktığımızda sırasıyla bu iki ülkede 10,242ve 1,245 (temsilcilikler dahil) civarında Türk sermayeli Ģirket bulunduğu görülmektedir. Türk vatandaĢlarının Yunanistan‟da yatırım yapmalarının önündeki en büyük engel oturum izinlerinin verilmesi sırasında karĢılaĢılan sorunlardır. Diğer taraftan bir üçüncü ülke vatandaĢının Ģirket kurması teoride mümkün olmakla beraber Ģirket kuruluĢunda gereken evraklardan bir tanesi vergi numarasının tevsikidir. Ancak vergi dairelerince numara verilmesi esnasında da oturum izninin tevsiki gerekmektedir. En basit anlamda kısır döngü olarak Atina Ticaret Müşavirliği 78 tanımlanabilecek bu süreç iĢadamlarının yatırım konusundaki fikirlerini daha en baĢından menfi yönde etkilemektedir. Türkiye Yunan vatandaĢlarına herhangi bir vize uygulamamaktadır. Bu ayrıcalık AB üyesi sadece 8 ülkeye tanınmıĢ durumdadır. Türkiye‟deki Yunan yatırımcılar, genellikle biliĢim teknolojisi (IT) alanına ilgi duymakta olup; tarım uygulamaları, ambalaj, plastik, eczacılık, kozmetik, balıkçılık, turizm ve inĢaat sektörlerinde de faaliyet göstermektedirler. 2012 sonu itibariyle Yunanistan‟a yatırım yapan baĢlıca Türk firmalarının arasına Ziraat Bankası ve Koton Tekstil‟ın yanısıra, Pak HoldingMEL S.A kağıt firmasını satın alarak katılmıĢtır. Bu yılın baĢlarında ise, Koç (Setur) grubu Midilli Marinası ve DoğuĢ Grubu Flisvos Marinası iĢletmeciliğini almıĢ veYunanistan‟da yatırım yapan büyük Türk sermayeleri arasına girmiĢlerdir. Yunanistan’daki Türk Yatırımları FĠRMA ÜNVANI (YUNANĠSTAN) YATIRIMIN YAPILDIĞI BÖLGE YATIRIM SEKTÖRÜ YATIRIMIN YAPILDIĞI YIL YATIRIM TUTARI (EURO) FĠRMANIN PAYI (%) Ziraat Bankası, T.C. Ziraat Bankası Atina Şubesi Atina Bankacılık 2008 33.000.000 100% Atina Tekstil ve Konfeksiyon 2005 3.000.000 100% Rodos Turizm 2008 30.000 90% Atina Teknoloji 2007 420.000 80% Atina Metal 2004 2.020.000 95% İskeçe Mobilya 2003 Franchise ... Atina Gıda 2004 Franchise ... Atina Mobilya 2007 Franchise ... Atina Çimento 2009 79.404$ 100% Atina Tekstil ve Konfeksiyon 2011 Shop in shop ... Atina Denizcilik 1999 234.800 51% Atina Denizcilik 2008 9.000 100% Atina Makina 2011 100.000 51% Kağıt 2012 ... 100% Otogaz 2010 18.000 60% Enkomak Hellas GefyraSelanik Atina Atina Doğuş Holding Filisvos Marina Atina Marina İşltme 2012 Artemis Hamam Artemis Hamam and Shopping Mall FĠRMA ÜNVANI (TÜRKĠYE) T.C. Ziraat Bankası Koton Giyim KRT Kuyumculuk Hediyelik San. ve Tic. A.Ş. Tümel Elektronik Murat Metal İstikbal Güllüoğlu Baklava Koton Textile MEPE KRT Eidi Doron kai Hrisohoias Ltd TESCOM HELLAS S.A. Ferrosteel Inter. Trade S.A. İstikbal Hellas Güllüoğlu Baklava Çilek Mobilya Çilek Mobilya Ekontur Turizm İnşaat Taah. A.Ş. Ecocement A.E. EKE Grup Arkas Shipping & Transport S.A. Yen Denizcilik Ticaret Ltd.Şti. Tuğra Makina Ltd.Şti. PAK Holding Asil Gıda Kimya San ve Tic A.Ş. ATİKER Enkomak Hamam Arkas Hellas Naftiliako A.E. Yen Naftiliaki Emproiki Ltd Tuğra Makina Hellas A.E. Macedonian Paper Mills- MEL S.A. Atiker Hellas Ltd. Setur Servis Turistik AS Midilli Marina Atina Ticaret Müşavirliği Kos Midilli 50% 2012 Marina İşltme 2012 450.000 50% 79 1.1 TĠCARĠ ĠLĠġKĠLERĠN GENEL DURUMU 1.1.1 Ticari ĠliĢkilerin GeliĢimi Üzücü bir doğal afet sonunda baĢlayan yakınlaĢmanın KomĢu ve Çevre Ülkelere Yönelik Ġhracat Stratejisi ile aynı döneme rastlaması, iki ülke arasındaki dıĢ ticarette yeni bir dönemin açılmasını sağlamıĢtır. Bu strateji kapsamında Yunanistan‟da düzenlenen fuar ve sergilere milli düzeyde katılım sağlanmıĢ, Yunanistan‟dan alım heyetleri getirilmiĢ ve Yunanistan‟a ticaret heyetleri organize edilmeye baĢlamıĢtır. Türkiye ile Yunanistan arasında 4 ġubat 2000 tarihinde Atina‟da imzalanan “Ekonomik ĠĢbirliği AnlaĢması” 25 Kasım 2001 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiĢ olup, bu çerçevede oluĢturulan Karma Ekonomik Komisyonu ilk KEK toplantısını (I. Dönem Toplantısı) 2002 yılı ġubat ayında Atina‟da, son KEK toplantısını (IV.Dönem Toplantısı) 2010 yılı Ekim ayında Ankara‟da gerçekleĢtirmiĢtir Diğer taraftan, ticari iliĢkilerin geliĢtirilmesine yönelik kalıcı iĢbirliği imkanlarının özel sektör temsilcileri tarafından görüĢüldüğü ve geleceğe yönelik iĢbirliği imkanlarının belirlendiği TürkYunan ĠĢ Konseyi toplantıları gerçekleĢtirilmeye devam etmektedir. DEĠK ile SEV arasında 2007 sonunda yeni bir iĢ konseyi kurulmuĢ olup Yunanistan‟ın TUSĠAD‟ı benzetmesinin yapılabileceği kuruluĢ ile yeni iĢbirliği imkanlarının yaratılabileceği düĢünülmektedir.Bu konsey tarafından, 20 Mart 2012‟de Yunanistan ekonomisindeki son geliĢmeler, özelleĢtirme süreci, Ģirket satın alma ve ortaklıklar ile mevcut iĢ fırsatlarını değerlendirilmesi amacıyla Ġstanbul‟da bir toplantı gerçekleĢtirilmiĢtir. Tüm bu geliĢmeler neticesinde son 10 yıllık dönemde (2002-2012) 903 Milyon $ olan toplam dıĢ ticaret hacmi 2012 sonunda yaklaĢık 5.5 katına çıkarak 4.9 Milyar $ olmuĢtur. Diğer taraftan aynı dönemde Yunanistan‟a yapılan ihracat 2.4 katına çıkarak 590 Milyon $‟dan 1.4 Milyar $‟a ulaĢmıĢtır. 2002 yılında 36 Milyar $ olan ülkemiz genel ihracatının 2012 sonunda 4.2 kata yakın artıĢ göstererek 152.5 Milyar $ olduğu dikkate alındığında Yunanistan‟a yapılan ihracattaki artıĢın genel ihracat artıĢ oranının altında kaldığı görülmektedir. Tabi burada 2008 yılından itibaren etkileri hiisedilen global finansal krizin en fazla etkilediği ülkelerden birinin Yunanistan olması önemlidir. ArtıĢ istatistikleri krizin baĢlangıç yılı olan 2008 yılına kadar alındığında ülkemiz genel ihracatındaki artıĢ 3.4 kat düzeyindeyken Yunanistan‟a yapılan ihracattaki artıĢ 4.1 kat düzeyindedir. Yunanistan ile ikili ticarette 2010 yılına kadar gözlemlenen dıĢ ticaret fazlası Yunanistan‟da seyreden ekonomik krizin ağırlaĢmasıyla 2010 yılından itibaren dıĢ ticaret açığına dönüĢmüĢtür. Kriz öncesi dönemde (2008 yılı) 2.5 milyar dolara ulaĢan Yunanistan‟ın Türkiye‟den ithalatı 2012 yılı sonunda 1.4 milyar dolar seviyesine düĢmüĢtür. Aynı dönemde ülkemizin Yunanistan‟dan ithalatı ise Yunanistan‟ın kriz sebebiyle düĢen fiyatları ve ülkemizin artan enerji ihtiyacı sebebiyle 1.1 milyar dolardan 3.5 milyar dolar seviyesine çıkmıĢtır. Yunanistan’ın Ülkemiz DıĢ Ticaretindeki Yeri AĢağıdaki tablodan görüleceği üzere Yunanistan‟ın ülkemizin ihracat ve ithalat yaptığı ülkeler arasındaki sıralaması son 3 yılda büyük değiĢiklikler göstermemiĢ; ihracat sıralamasında 1 basamak düĢerken, ithalat sıralamasında 3 basamak yukarı çıkmıĢtır. Sýralama 2010 2011 2012 Ýhracat 25 23 26 Ýthalat 22 19 19 Hacim 25 24 22 Atina Ticaret Müşavirliği 80 TÜRKĠYE ĠLE YUNANĠSTAN ARASINDAKĠ TĠCARET (Bin $ ve %) Yıl Ġthalat Ġthalat DeğiĢim Genel Ithalata Oranı Ġhracat Ġhracat DeğiĢim Genel Ġhracata Oranı Hacim Denge 2002 312.462 17,40% 0,61% 590.382 24,00% 1,64% 902.844 277.919 2003 427.743 36,90% 0,62% 920.401 55,90% 1,95% 1.348.144 492.658 2004 594.351 39,00% 0,61% 1.171.203 27,20% 1,85% 1.765.554 576.852 2005 727.830 22,50% 0,62% 1.126.678 -3,80% 1,53% 1.854.508 398.849 2006 1.045.328 43,60% 0,75% 1.602.590 42,20% 1,87% 2.647.917 557.262 2007 950.157 -9,10% 0,56% 2.262.655 41,20% 2,11% 3.212.812 1.312.497 2008 1.150.715 21,10% 0,57% 2.429.968 7,40% 1,84% 3.580.683 1.279.253 2009 1.131.065 -1,70% 0,80% 1.634.388 -32,70% 1,60% 2.765.454 503.323 2010 1.541.600 36,30% 0,83% 1.455.678 -10,90% 1,28% 2.997.277 -85.922 2011 2.568.826 66,60% 1,07% 1.553.336 6,70% 1,15% 4.122.162 -1.015.491 2012 3.539.869 37,8% Kaynak : Ekonomi Bakanlığı 1,50% 1.402.343 -9,7% 0,92% 4.942.212 -2.137.526 AĢağıdaki grafikten görüleceği üzere, son 3 senedir genel ihracatımızdaki eğilim ile Yunanistan‟a ihracatımızdaki eğilimde birbirine tezatlıklar bulunmaktadır. Kriz yılı olan 2008 yılına kadar 2005 yılı hariç her yıl Yunanistan‟a olan ihracatımızdaki artıĢ, genel ihracatımızdaki artıĢtan fazlayken, 2008 yılından itibaren bu eğilim tersine dönmüĢtür. Atina Ticaret Müşavirliği 81 TOPLAM ĠHRACAT ĠLE YUNANĠSTAN’A YAPILAN ĠHRACATTAKĠ DEĞĠġĠM (%) AĢağıdaki tablodan görüleceği üzere, ihracatımızda en büyük kalemi sanayi ürünleri oluĢtururken, ithalatımızda en büyük kalemi maden ürünleri oluĢturmaktadır. Maden ürünleri içinde de mineral yağ ve yakıtlar tek baĢına, 2012 yılı ithalatımızın %72 sini oluĢturmaktadır. 1.1.2 Ġkili AnlaĢma ve Protokoller, KEK Toplantıları ANLAġMA VE PROTOKOLLER Türkiye ile Yunanistan arasında 4 ġubat 2000 tarihinde Atina‟da imzalanan “Ekonomik ĠĢbirliği AnlaĢması” 25 Kasım 2001 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiĢ olup, bu çerçevede oluĢturulan Karma Ekonomik Komisyonun I. Dönem Toplantısı 12-13 ġubat 2002 tarihleri arasında Atina‟da, II. Dönem Toplantısı ise 12-13 Mart 2003 tarihleri arasında Ankara‟da gerçekleĢmiĢtir. Karma Ekonomik Komisyon‟un III. Dönem Toplantısı 29-30 Haziran 2005 tarihleri arasında Atina‟da gerçekleĢtirilmiĢtir. Yunan tarafınca, önümüzdeki dönem KEK Toplantısının, 20 Aralık 2006 tarihine kadar ülkemizde gerçekleĢtirilmesi önerilmiĢ olup; gerek her iki ülkedeki genel seçimler gerekse MüsteĢarlığımız faaliyet programı çerçevesinde anılan Toplantının sözkonusu tarihe kadar gerçekleĢtirilmesinin mümkün bulunmadığı DıĢiĢleri Bakanlığı kanalıyla Yunan tarafına bildirilmiĢtir. IV. Dönem KEK Toplantısı 25 Ekim 2010 tarihinde Atina‟da gerçekleĢtirilmiĢtir. Ġki ülke arasında imzalanan baĢlıca anlaĢma ve protokoller aĢağıda listelenmiĢtir. Hava UlaĢtırması AnlaĢması (22 Temmuz 1947) Ticaret ve Ödeme AnlaĢması (7 Kasım 1953) Uluslararası Karayolu Nakliyatına Dair AnlaĢma (16 Kasım 1970) Turizm Alanında ĠĢbirliği AnlaĢması (20 Ocak 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanmıĢtır) Yatırımların KarĢılıklı TeĢviki ve Korunması AnlaĢması (20 Ocak 2000) (1 Ağustos 2001 tarih ve 24480 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanmıĢ ve 24 Kasım 2001 tarihinde yürürlüğe girmiĢtir.) Atina Ticaret Müşavirliği 82 Çevrenin Korunmasına ĠliĢkin Mutabakat Muhtırası (20 Ocak 2000) (16 Mayıs 2000 tarih ve 24051 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanmıĢtır) Terörizm, Örgütlü Suçlar, UyuĢturucu Madde Kaçakçılığı ve YasadıĢı Göç ile Mücadelede ĠĢbirliği AnlaĢması (20 Ocak 2000) (14 Temmuz 2001 tarih ve 24462 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanmıĢtır) Bilimsel ve Teknolojik ĠĢbirliği AnlaĢması (4 ġubat 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanmıĢtır) Gümrük Suçlarının Men‟i, Takibi ve Gümrük Suçlarıyla Mücadele Hakkında KarĢılıklı Ġdari Yardım ve ĠĢbirliği AnlaĢması (4 ġubat 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanmıĢtır) Kültürel ĠĢbirliği AnlaĢması (4 ġubat 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanmıĢtır) Tarım Alanında Teknik, Bilimsel ve Ekonomik ĠĢbirliği Protokolu (22 Haziran 2000) (2 Kasım 2000 tarih ve 24218 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanmıĢtır) Ekonomik ĠĢbirliği AnlaĢması (4 ġubat 2000) (25 Temmuz 2001 tarih ve 24473 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanmıĢtır) Deniz TaĢımacılığı AnlaĢması (4 ġubat 2000) (18 Temmuz 2001 tarih ve 24466 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanmıĢtır) Çifte Vergilendirmeyi Önleme AnlaĢması ( 2 Aralık 2003) Standardizasyon, Uygunluk Değerlendirmesi ve Test alanında ĠĢbirliği AnlaĢması (30.06.2005) Sağlık ĠĢbirliği AnlaĢması ( 28.09.2005) Türk-Yunan KEK III.Dönem Toplantısı Mutabakat Zaptı ( 19/02/2007) Türkiye-Yunanistan Yüksek Düzeyli ĠĢbirliği Konseyi (YDĠK) ilk Toplantısı, Atina (1415/05/2010) Ekonomik ve Ticari ĠliĢkilerin GeliĢtirilmesine ĠliĢkin Ortak Deklerasyon (14/05/2010) Türk-Yunan KEK IV.Dönem Toplantısı Mutabakat Zaptı ( 25/10/2010) Türkiye-Yunanistan YDĠK Ġkinci Toplantısı, Ġstanbul (04/03/2013) Türk-Yunan ĠĢ Forumu (04/03/2013) KARA ULAġTIRMASI Ġki ülke arasında 14-15 Mart 2001 tarihlerinde Ankara‟da yapılan Kara UlaĢtırması Karma Komisyonu (KUKK) toplantısında, taraflar geçiĢ belgesi kotalarının 2002 yılından baĢlayarak “sınırsız” sayıda olması ve geçiĢ ücretinden “muaf” tutulması hususunda anlaĢmıĢlar ancak uygulamaya konamamıĢtır. Türkiye - Yunanistan arasındaki en son Kara UlaĢtırması Karma Komisyon Toplantısı 2011 Eylül‟ünde Atina‟da yapılmıĢtır. Toplantı sonunda imzalanan mutabakat zaptı ile taraflar 2012 yılı için 35,000‟i ücretli transit geçiĢ belgesi, 10.000‟i ücretsiz ikili geçiĢ belgesi ve 10.000‟i ücretli ikili geçiĢ belgesi olmak üzere toplam 55,000 kota üzerinde anlaĢmaya varmıĢlardır. GeçiĢ Belgesi Sayısı 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 55,000 55,000 55,000 55,000 49,000 42,000 42,000 40,000 Kaynak:UND Atina Ticaret Müşavirliği 83 Türkiye’den Yunanistan’a Ġhraç TaĢıma Yapan TaĢıtların Kapılara Göre Dağılımı 2011 Kapılar 2012 Kapıkule Türk 4 Yabancı 30 Türk 27 Yabancı 146 İpsala 18.737 1.276 15.277 992 Toplam 18.741 1.306 15.304 1.138 Kaynak:UND Yunanistan Üzerinden Transit TaĢıma Yapan Ġhraç Yüklü Türk TaĢıtları Kapı 2007 2008 2009 2010 2011 2012 İpsala 21.568 19.217 20.248 20.235 21.330 20.056 Kaynak:UND Yunanistan’dan Türkiye’ye Ġthal TaĢıma Yapan TaĢıtların Kapılara Göre Dağılımı 2011 Kapılar Türk 3 11.510 11.513 Kapıkule İpsala Toplam 2012 Yabancı 4 980 984 Türk 0 10.272 10.272 Yabancı 0 638 638 Kaynak:UND Türkiye’ye Yönelik Taşıma Yapan YUNANĠSTAN Araçları Türkiye'ye Yönelik Taşıma Yapan YUNANĠSTAN Araçları Giriş 2010 2011 2012 Dolu Boş Toplam Dolu Boş Toplam Dolu Boş Toplam Ġkili 486 818 1.304 1.018 634 1.652 701 337 1.038 Transit 115 70 185 176 109 285 386 249 635 Çıkış Ġkili Transit 1.090 3 219 7 1.309 10 1.029 7 702 17 1.731 24 747 2 460 33 1.207 35 Kaynak:UND Ġki ülke arasında 3 adet sınır kapısı bulunmaktadır. En güneyde Ġpsala, ortada Uzunköprü ve kuzeyde Pazarkule sınır kapıları Türkiye-Yunanistan arasında karayolu geçiĢine izin vermektedir. Ġpsala sınır kapısı iki ülke karayolu taĢımacılığında en yoğun kullanılan gümrük kapısıdır. Anılan kapının 24 saat esasına göre çalıĢmasında yaĢanan aksaklıklar karayolu geçiĢlerinde zaman zaman sorun teĢkil edebilmektedir. Özellikle sağlık kontrollerinin günde (10:00-14:00) sadece belirli saatlerde yapılabilmesinden dolayı araçların 24 saat beklemek zorunda kaldıkları, bu durumun özellikle frigorifik araçlarda sorun yarattığı nakliyecilerimiz tarafından belirtilmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 84 2. FARKLI SINIFLANDIRMALAR BAZINDA DIġ TĠCARET ĠSTATĠSTĠKLERĠ 2.1 GENĠġ EKONOMĠK GRUPLAR BAZINDA ĠHRACAT VE ĠTHALATIMIZ Sektör Adı 1- TARIMSAL ÜRÜNLER --- i-Gıda Maddeleri --- ii-Tarımsal Ham maddeler 2- MADENCĠLĠK ÜRÜNLERĠ 2008 2009 2010 2011 2012 ĠHRACAT 184.457.806 175.629.962 8.827.844 333.047.017 150.527.488 143.751.613 6.775.875 180.138.173 126.792.474 116.848.931 9.943.543 287.864.299 120.375.459 110.212.530 10.162.929 378.772.390 98.057.264 88.767.197 9.290.067 437.236.508 30.799.366 15.952.256 17.414.230 24.177.833 12.356.432 242.159.177 60.088.474 1.908.778.880 343.998.321 119.430.680 233.039.135 125.654.214 38.531.703 1.301.101.888 142.972.036 92.076.729 183.282.051 164.078.713 106.371.356 1.038.527.111 90.113.774 106.429.667 186.082.932 287.115.288 67.479.269 1.050.899.916 95.519.168 135.501.891 182.174.474 384.006.452 40.873.624 861.308.358 69.354.186 146.459.580 139.194.842 570.213.322 392.329.762 272.327.329 247.766.836 191.725.250 42.328.319 40.887.893 30.510.606 17.770.738 18.045.683 235.295.723 175.272.067 82.663.254 72.100.590 33.577.438 292.589.280 248.664.757 202.449.459 176.169.802 186.730.196 150.930.528 159.153.469 152.047.638 100.143.010 157.895.508 170.869.438 99.879.715 140.102.129 146.683.351 75.646.991 190.983.206 3.683.984 2.429.967.687 152.780.586 2.620.627 1.634.388.176 131.382.761 2.493.726 1.455.677.610 119.188.394 3.264.281 1.553.312.046 92.244.158 4.708.590 1.401.310.720 1- TARIMSAL ÜRÜNLER --- i-Gıda Maddeleri --- ii-Tarımsal Ham maddeler 2- MADENCĠLĠK ÜRÜNLERĠ 244.089.581 69.732.279 174.357.302 446.687.893 328.214.918 64.016.839 264.198.079 450.970.288 415.429.963 41.956.046 373.473.917 677.224.331 216.903.023 60.142.776 156.760.247 1.783.790.977 357.598.862 62.002.793 295.596.069 2.695.556.865 --- i- (27, 28) Maden cevherleri ve döküntüleri 16.853.270 7.683.276 12.701.518 15.546.304 22.783.236 357.430.557 72.404.066 459.883.992 52.064.702 238.312.931 48.774.587 407.461.353 35.825.659 350.479.856 9.992.949 187.644.245 35.604.803 592.397.171 72.125.642 448.579.033 29.157.665 243.496.077 53.972.588 1.672.225.898 96.018.775 567.243.236 35.211.718 284.430.940 79.267.168 2.533.938.014 138.835.615 447.503.967 12.944.138 247.470.938 57.160.226 67.072.538 69.390.989 75.934.478 116.760.659 83.722.071 2.829.610 1.207.485 3.227.331 1.127.174 464.451 598.018 956.742 1.405.257 2.735.044 2.952.328 63.644.910 22.824.807 11.668.134 67.226.762 20.848.396 7.537.214 71.301.890 18.737.177 8.252.525 112.898.441 20.386.172 5.681.022 80.305.292 22.005.790 4.288.252 19.166.293 53.713 19.461.260 1.400.358 19.028.523 366.220 25.505.557 889.119 19.912.552 39.209.299 --- i- (27, 28) Maden cevherleri ve döküntüleri --- ii- Mineral yakıtlar ve mineral yağlar (3) --- iii- Demir dıĢı metaller (68) 3- SANAYĠ --- i-Demir ve çelik (67) --- ii-Kimyasallar --- iii-Diğer yarı mamuller --- iv- Makinalar ve ulaĢım araçları ------- (75, 76, 776) Büro makinaları ve haberleĢme cihazları ------- (781, 782, 783, 784, 7132, 7783) Otomotiv sanayii ürünleri ------- Diğer makina ve ulaĢım araçları --- v- Dokumacılık ürünleri (65) --- vi- Hazır giyim (84) --- vii - Diğer tüketim malları (81, 82, 83, 85, 87, 88, 89 (-891) 4- DĠĞER ÜRÜNLER (9+891) Genel Toplam ĠTHALAT --- ii- Mineral yakıtlar ve mineral yağlar (3) --- iii- Demir dıĢı metaller (68) 3- SANAYĠ --- i-Demir ve çelik (67) --- ii-Kimyasallar --- iii-Diğer yarı mamuller --- iv- Makinalar ve ulaĢım araçları ------- (75, 76, 776) Büro makinaları ve haberleĢme cihazları ------- (781, 782, 783, 784, 7132, 7783) Otomotiv sanayii ürünleri ------- Diğer makina ve ulaĢım araçları --- v- Dokumacılık ürünleri (65) --- vi- Hazır giyim (84) --- vii - Diğer tüketim malları (81, 82, 83, 85, 87, 88, 89 (-891) 4- DĠĞER ÜRÜNLER (9+891) Genel Toplam Atina Ticaret Müşavirliği 1.150.715.179 1.131.065.420 1.541.599.547 2.568.826.355 3.539.868.993 85 2.2AYRINTILISEKTÖREL ĠHRACAT (1000$) Sektör Adı 1- TARIMSAL ÜRÜNLER i-Gıda Maddeleri (0) Canlı hayvanlar ve gıda maddeleri (04) Hububat ve mamulleri (05) Meyva, sebze ve mamulleri (06) Tabii bal, Ģeker ve mamulleri (08) Hayvan yemleri (01, 02, 03, 07, 09) Diger Gida Maddeleri (1) Ġçkiler, tütün ve mamülleri (11) Alkollü ve alkolsüz içkiler (12) Tütün ve mamulleri (4) Hayvansal ve bitkisel yağlar ve mumlar (22) Yağlı tohumlar ve meyvalar ii-Tarımsal Ham maddeler (21) Deri, kösele ve ham postlar (23) Tabii, sentetik ve rejenere kauçuk (24) Tabii mantar ve yuvarlak ağaçlar (25) Odun hamuru ve kağıt döküntüleri (26) Dokumaya elveriĢli lifler ve döküntüleri (29) Bitkisel ve hayvansal diğer ham maddeler 2- MADENCĠLĠK ÜRÜNLERĠ i- (27, 28) Maden cevherleri ve döküntüleri i- (27, 28) Maden cevherleri ve döküntüleri ii- Mineral yakıtlar ve mineral yağlar (3) (32) Kömür (33) Petrol ve ürünleri (34) Petrol gazları, doğal gaz (35) Elektrik enerjisi iii- Demir dıĢı metaller (68) iii- Demir dıĢı metaller (68) 3- SANAYĠ i-Demir ve çelik (67) i-Demir ve çelik (67) ii-Kimyasallar (57, 58) Plastikler (54) Eczacılık ürünleri (51, 52, 53, 55, 56, 59) Diğer kimyasallar iii-Diğer yarı mamuller (61) HazırlanmıĢ deriler, postlar ve mamulleri (62) Kauçuk mamulleri (63) Mantar ve ağaç mamulleri (64) Kağıt-karton ve kağıt, karton esaslı mamuller (66) Metal dıĢı mineral mamuller (661) Alçı, çimento vb. inĢaat malzemeleri (664, 665) Cam ve cam eĢya (66-(661+664+665)) Diğerleri (69) Metal eĢya iv- Makinalar ve ulaĢım araçları (781, 782, 783, 784, 7132, 7783) Otomotiv sanayii ürünleri (75, 76, 776) Büro makinaları ve haberleĢme cihazları Diğer makina ve ulaĢım araçları (71-713) Enerji üreten makina (72, 73, 74) Diğer elektriksiz makinalar Atina Ticaret Müşavirliği 2010 2011 2012 126,792.47 116,848.93 95,937.32 1,469.79 53,927.40 120,375.46 110,212.53 93,867.31 1,972.49 59,272.22 98,057.26 88,767.20 75,550.08 2,995.97 48,511.31 950.84 922.43 1,411.31 1,077.31 1,966.86 1,028.13 38,666.87 7,558.54 1,054.99 6,503.55 30,133.99 6,005.07 1,105.34 4,899.73 21,047.82 2,417.16 1,058.41 1,358.76 7,836.52 5,516.54 9,943.54 3,003.86 7,336.30 10,162.93 01.ġub 197.21 210.58 4,125.31 6,674.65 9,290.07 17.97 440.22 114.01 65.47 8,977.10 9,201.41 7,967.04 664.88 287,864.30 17,414.23 17,414.23 164,078.71 33.39 62,872.88 101,172.45 106,371.36 106,371.36 1,038,527.11 90,113.77 90,113.77 106,429.67 47,117.41 947.61 552.71 378,772.39 24,177.83 24,177.83 287,115.29 2,441.92 135,757.43 131,070.57 17,845.37 67,479.27 67,479.27 1,050,899.92 95,519.17 95,519.17 135,501.89 75,602.87 1,089.54 685.35 437,236.51 12,356.43 12,356.43 384,006.45 2,507.57 123,973.35 234,190.71 23,334.82 40,873.62 40,873.62 861,308.36 69,354.19 69,354.19 146,459.58 79,246.03 941.54 58,364.64 186,082.93 58,809.48 182,174.47 66,272.01 139,194.84 861.11 20,708.55 2,948.58 62,871.73 55,526.42 1,005.20 19,348.83 2,855.42 63,247.40 43,751.30 943.73 20,726.23 1,806.21 50,122.68 29,192.23 17,150.20 12,118.58 26,257.64 43,166.54 272,327.33 13,181.33 9,056.96 21,513.01 51,966.33 247,766.84 5,728.18 7,117.18 16,346.87 36,403.76 191,725.25 82,663.25 72,100.59 33,577.44 30,510.61 159,153.47 4,344.49 47,650.96 17,770.74 157,895.51 5,707.29 46,436.90 18,045.68 140,102.13 8,432.30 29,393.49 74.87 145.20 81.50 86 (79, 785, 786, 7131, 7133, 7138, 7139) Diğer ulaĢım araçları 22,719.25 18,846.31 14,588.90 vi- Hazır giyim (84) (848.1, 848.3) Deri ve kürkten giyim (84-(848.1, 848.3)) Diğer giyim eĢyası 84,438.77 152,047.64 152,047.64 100,143.01 1,609.55 98,533.46 86,905.01 170,869.44 170,869.44 99,879.72 1,226.40 98,653.32 87,687.45 146,683.35 146,683.35 75,646.99 1,440.88 74,206.12 vii - Diğer tüketim malları (81, 82, 83, 85, 87, 88, 89 (-891) ) (81) Sıhhi tesisat, ısıtma ve aydınlatma malzemeleri (82) Mobilyalar (83) Seyahat eĢyası (85) Ayakkabı 131,382.76 29,722.26 42,231.27 530.29 8,863.44 119,188.39 31,148.54 32,779.44 612.18 8,912.71 92,244.16 23,070.45 19,395.53 590.79 6,977.12 1,869.85 48,165.66 2,493.73 2,493.73 2,493.73 1,779.04 43,956.48 3,264.28 3,264.28 3,264.28 1,884.66 40,325.61 4,708.59 4,708.59 4,708.59 (77- (776+7783) ) Elektrikli makina ve cihazlar v- Dokumacılık ürünleri (65) v- Dokumacılık ürünleri (65) (87) Mesleki, bilimsel ölçü ve kontrol cihazları (88, 89-(891)) Diğer tüketim malları 4- DĠĞER ÜRÜNLER (9+891) 4- DĠĞER ÜRÜNLER (9+891) 4- DĠĞER ÜRÜNLER (9+891) Kaynak:TUİK 2.3 AYRINTILI SEKTÖREL ĠTHALAT (1000$) Sektör Adı 1- TARIMSAL ÜRÜNLER i-Gıda Maddeleri (0) Canlı hayvanlar ve gıda maddeleri (00) Canlı hayvanlar (04) Hububat ve mamulleri (05) Meyva, sebze ve mamulleri 2010 2011 2012 415,429.96 41,956.05 32,114.60 958.73 11,562.28 12,266.92 216,903.02 60,142.78 51,731.68 20,114.41 8,881.50 15,285.43 357,598.86 62,002.79 59,762.32 9,802.85 40,036.41 5,553.87 175.11 3,251.63 3,899.94 1,744.42 1,690.01 54.41 286.02 2,274.85 4,889.47 315.95 300.10 15.85 321.10 1,516.96 2,531.12 413.99 404.41 Eyl.58 4,300.73 3,796.29 373,473.92 18,348.07 251.93 55.51 11,487.53 4,534.39 3,560.76 156,760.25 36,334.57 24.78 104.89 8,990.64 1,776.79 49.69 295,596.07 39,483.08 110.64 1,605.62 638.45 (26) Dokumaya elveriĢli lifler ve döküntüleri 340,568.13 108,700.57 251,594.10 (29) Bitkisel ve hayvansal diğer ham maddeler 2,762.75 677,224.33 12,701.52 12,701.52 592,397.17 2,604.81 1,783,790.98 15,546.30 15,546.30 1,672,225.90 587,399.06 4,998.12 1,659,758.46 3,867.69 8,599.75 96,018.78 96,018.78 567,243.24 35,211.72 2,164.18 2,695,556.87 22,783.24 22,783.24 2,533,938.01 Oca.66 2,478,430.89 33.45 55,472.02 138,835.62 138,835.62 447,503.97 12,944.14 (06) Tabii bal, Ģeker ve mamulleri (08) Hayvan yemleri (01, 02, 03, 07, 09) Diger Gida Maddeleri (1) Ġçkiler, tütün ve mamülleri (11) Alkollü ve alkolsüz içkiler (12) Tütün ve mamulleri (4) Hayvansal ve bitkisel yağlar ve mumlar (22) Yağlı tohumlar ve meyvalar ii-Tarımsal Ham maddeler (21) Deri, kösele ve ham postlar (23) Tabii, sentetik ve rejenere kauçuk (24) Tabii mantar ve yuvarlak ağaçlar (25) Odun hamuru ve kağıt döküntüleri 2- MADENCĠLĠK ÜRÜNLERĠ i- (27, 28) Maden cevherleri ve döküntüleri i- (27, 28) Maden cevherleri ve döküntüleri ii- Mineral yakıtlar ve mineral yağlar (3) (32) Kömür (33) Petrol ve ürünleri (34) Petrol gazları, doğal gaz (35) Elektrik enerjisi iii- Demir dıĢı metaller (68) iii- Demir dıĢı metaller (68) 3- SANAYĠ i-Demir ve çelik (67) Atina Ticaret Müşavirliği 72,125.64 72,125.64 448,579.03 29,157.67 87 i-Demir ve çelik (67) ii-Kimyasallar (57, 58) Plastikler (54) Eczacılık ürünleri (51, 52, 53, 55, 56, 59) Diğer kimyasallar iii-Diğer yarı mamuller (61) HazırlanmıĢ deriler, postlar ve mamulleri (62) Kauçuk mamulleri (63) Mantar ve ağaç mamulleri (64) Kağıt-karton ve kağıt, karton esaslı mamuller (66) Metal dıĢı mineral mamuller (661) Alçı, çimento vb. inĢaat malzemeleri (664, 665) Cam ve cam eĢya (66-(661+664+665)) Diğerleri (69) Metal eĢya iv- Makinalar ve ulaĢım araçları (781, 782, 783, 784, 7132, 7783) Otomotiv sanayii ürünleri (75, 76, 776) Büro makinaları ve haberleĢme cihazları Diğer makina ve ulaĢım araçları (71-713) Enerji üreten makina (72, 73, 74) Diğer elektriksiz makinalar 29,157.67 243,496.08 175,790.86 16,893.31 35,211.72 284,430.94 204,342.33 13,196.73 12,944.14 247,470.94 182,847.48 7,624.46 50,811.91 53,972.59 982.90 1,405.41 10,594.99 66,891.88 79,267.17 1,392.22 2,704.85 10,149.24 56,999.00 57,160.23 1,649.96 1,790.25 7,037.75 14,548.18 6,236.53 18,372.06 10,250.43 17,111.27 11,469.52 567.78 206.14 5,462.61 20,204.59 75,934.48 1,299.19 142.04 8,809.20 36,398.37 116,760.66 2,707.46 153.68 8,608.37 18,101.49 83,722.07 1,405.26 2,735.04 2,952.33 3,227.33 71,301.89 19,005.67 25,208.98 1,127.17 112,898.44 11,155.54 39,710.78 464.45 80,305.29 174.88 27,938.01 12,614.07 34,939.83 32,849.19 14,473.17 18,737.18 18,737.18 8,252.53 1,170.13 7,082.40 27,092.29 20,386.17 20,386.17 5,681.02 906.94 4,774.08 19,343.22 22,005.79 22,005.79 4,288.25 1,158.38 3,129.87 19,028.52 25,505.56 19,912.55 380.94 628.21 22.43 180.36 495.62 446.80 122.75 132.63 423.21 446.63 39.10 152.97 1,069.88 16,746.72 366.22 366.22 366.22 3,443.20 20,864.56 889.12 889.12 889.12 1,463.60 17,387.06 39,209.30 39,209.30 39,209.30 (79, 785, 786, 7131, 7133, 7138, 7139) Diğer ulaĢım araçları (77- (776+7783) ) Elektrikli makina ve cihazlar v- Dokumacılık ürünleri (65) v- Dokumacılık ürünleri (65) vi- Hazır giyim (84) (848.1, 848.3) Deri ve kürkten giyim (84-(848.1, 848.3)) Diğer giyim eĢyası vii - Diğer tüketim malları (81, 82, 83, 85, 87, 88, 89 (-891) ) (81) Sıhhi tesisat, ısıtma ve aydınlatma malzemeleri (82) Mobilyalar (83) Seyahat eĢyası (85) Ayakkabı (87) Mesleki, bilimsel ölçü ve kontrol cihazları (88, 89-(891)) Diğer tüketim malları 4- DĠĞER ÜRÜNLER (9+891) 4- DĠĞER ÜRÜNLER (9+891) 4- DĠĞER ÜRÜNLER (9+891) Kaynak: TUİK Atina Ticaret Müşavirliği 88 2.4 GTĠP12 BAZINDA ĠHRACAT VE ĠTHALAT (ĠLK 10 KALEM) ĠHRACAT Sıra GTIP12 1 2711.21.00.00.00 2 2710.19.43.00.11 3 6004.10.00.00.12 Madde Adı 12 DOĞAL GAZ (GAZ HALĠNDE) MOTORĠN; AĞIRLIK ĠTĠBARĠYLE KÜKÜRT ORANI % 0,001'Ġ GEÇMEYENLER ÖRME YÜN, PAMUK/SUNĠ LĠF MENS.(EN>30CM,AĞIRLIK>= %5ELASTOMERĠK ĠÇEREN,KAUÇUK ĠPLĠK HARĠÇ)(60.01 POZĠ 4 2716.00.00.00.00 ELEKTRĠK ENERJĠSĠ 5 3903.11.00.00.00 POLĠSTĠREN; GENLEġEBĠLEN (ĠLK ġEKĠLDE) 6 8528.72.40.00.00 SIVI KRĠSTAL GÖSTERGE (LCD) TEKNOLOJĠ EKRANI OLAN TELEVĠZYON ALICI CĠHAZLARI 7 4803.00.31.00.00 KREPELĠ KAĞIT, SELÜLOZ ELYAF TABAKALARI (HER BĠR KATININ M2AĞIR.=<25GR) RULO/TABAKA 8 8703.31.10.10.00 9 7408.11.00.00.11 10 6006.22.00.00.00 OTOMOBĠL (BĠNEK, DĠZEL/YARI DĠZEL, YENĠ) (SĠLĠNDĠR HACMĠ=<1500 CM3) RAFĠNE EDĠLMĠġ BAKIRDAN ELEKTROLĠTĠK TEL; ENĠNE KESĠT >6 MM DĠĞER ÖRME MENSUCAT (PAMUKTAN, BOYANMIġ) Liste Toplamı Dolar ($) 229,919,242.00 95,621,828.00 23,889,473.00 23,334,816.00 19,185,020.00 15,372,521.00 14,928,826.00 14,425,854.00 13,884,705.00 12,897,099.00 463,459,384.00 ĠTHALAT Sıra GTIP12 1 2710.19.43.00.11 Madde Adı 12 MOTORĠN; AĞIRLIK ĠTĠBARĠYLE KÜKÜRT ORANI % 0,001'Ġ GEÇMEYENLER Dolar ($) 1.939.640.897 2 5201.00.90.00.00 PAMUK; DĠĞERLERĠ (KARDESĠZ, PENYESĠZ) 3 2710.19.21.00.00 KEROSEN (JET YAKITI) 4 3902.10.00.00.00 POLĠPROPĠLEN (ĠLK ġEKĠLDE) 5 2710.12.11.00.00 HAFĠF YAĞLAR VE MÜSTAHZARLARI; ÖZEL BĠR ĠġLEME TABĠ TUTULACAK OLANLAR 91.392.870 6 2710.12.21.00.00 WHĠTE SPĠRĠT 63.719.014 7 2710.19.99.00.22 LĠGHT NEUTRAL 8 2716.00.00.00.00 ELEKTRĠK ENERJĠSĠ 9 2710.19.99.00.23 HEAVY NEUTRAL 10 7411.10.90.00.00 Liste Toplamı Atina Ticaret Müşavirliği RAFĠNE EDĠLMĠġ BAKIRDAN DĠĞER ĠNCE VE KALIN BORULAR 251.465.569 180.555.973 130.276.586 59.731.971 55.472.015 44.509.144 42.660.947 2.859.424.986 89 2.5TAġIMA ġEKLĠNE GÖRE ĠHRACAT/ĠTHALAT ĠHRACAT ($) DEMĠRYOLU ULAġIMI DENĠZ ARACINDA MOTORLU KARAYOLU TAġITI DENĠZ ARACINDA TREYLER VEYA YARI TREYLER DENĠZYOLU ĠLE TAġIMA HAVAYOLU ULAġIMI KARAYOLU ULAġIMI KENDĠNDEN HAREKETLĠ ARAÇLAR POSTA ĠLE GÖNDERME SABĠT ULAġIM TESĠSATI TOPLAM 2010 2011 2012 1.012.483 1.846.734 103.727 20.168.256 26.280.712 1.416.521 449.766.715 11.474.918 874.535.799 14.542.595 340 101.081.505 1.455.677.610 2.206.259 474.525.369 14.952.633 887.283.226 9.244.999 2.213 144.825.364 1.553.312.046 2.293.719 371.667.075 12.081.979 726.558.877 9.174.300 253.254.058 1.401.310.720 Kaynak:TÜİK ĠTHALAT ($) DEMĠRYOLU ULAġIMI DENĠZ ARACINDA MOTORLU KARAYOLU TAġITI DENĠZ ARACINDA TREYLER VEYA YARI TREYLER DENĠZYOLU ĠLE TAġIMA HAVAYOLU ULAġIMI KARAYOLU ULAġIMI KENDĠNDEN HAREKETLĠ ARAÇLAR POSTA ĠLE GÖNDERME DEMĠRYOLU VAGONUNDA KARAYOLU ARACI SABĠT ULAġIM TESĠSATI TOPLAM 2010 2011 2012 168.615 3.144.519 84.941 4.261.385 472.808 4.717.411 370.983 1.020.644.859 10.450.642 505.778.747 1.040.512 670 1.489.332 2.001.273.981 5.709.522 522.599.881 24.593.445 936 213.183 8.599.749 2.568.826.355 2.167.213 2.914.237.822 44.472.412 489.666.306 28.659.797 3.209 1.541.599.547 55.472.015 3.539.868.993 Kaynak:TÜİK 3. TĠCARĠ ĠLĠġKĠLERDE BĠLĠNMESĠ GEREKEN KONULAR 3.1 GENEL BĠLGĠLER 3.1.1 ĠĢyeri Açma ve ġirket KuruluĢu En son yayınlanan Dünya Bankası – ĠĢ Yapma Raporu 2013‟e göre Yunanistan‟da yatırım ortamı iyiye gitmektedir. Dünya Bankası tarafından her yıl hazırlanan ĠĢ Yapma Raporu 2013‟e göre, Yunanistan iĢ yapma ortamını gözle görülür Ģekilde geliĢtirerek 22 sıra ilerlemiĢ, 185 ülke arasında 78. sıraya yerleĢmiĢtir. Yunanistan‟ın sıralamada yükselmesinin temelinde, inĢaat izinleri, yatırımcıyı koruma ve tasfiye prosedürlerinde sağladığı iyileĢtirmeler yer almaktadır. ĠnĢaat izinlerinde, belediyelere süre sınırlaması getiren düzenlemenin yanısıra, yatırımcıyı korumaya yönelik; ilgili taraflara önemli iĢlemlerini derhal ve yıllık olarak açıklama zorunluluğu getiren düzenleme ile nihai olarak, tasfiye sürecini kolaylaĢtırmaya yönelik; uzlaĢtırma prosedürünü kaldırmak ve yeni iyileĢtirme muameleleri düzenlemek, Yunanistan‟ın 2012‟de ĠĢ yapma kolaylığı derecesini yükseltmiĢtir. Rapora göre, Yunanistan iĢ yapmaya yönelik yasal düzenlemelere iliĢkin iyileĢtirme yapan ülkeler arasında 8. sırada yer almıĢtır. Bu hususta ilk sıraları Singapur, Hong-Kong, Yeni Zelanda, ABD ve Danimarka almaktadır. AĢağıdaki tabloda Yunanistan‟a iliĢkin bazı veriler Türkiye ile karĢılaĢtırmalı olarak görülmektedir: Atina Ticaret Müşavirliği 90 BaĢlık Yunanistan Türkiye ĠĢyapma kolaylığı 78 71 ĠĢyeri açma 146 72 Bina ruhsatı 31 142 Elektrik tüketimi 59 68 Kredi alma kolaylığı 83 83 Vergi ödeme 56 80 Yatırımcıyı koruma 117 70 DıĢ Ticaret 62 78 Ġflas prosedürü 50 124 SözleĢme uygulamaları 87 40 Dünya Bankasına göre, Yunanistanda kurulmuĢ olan bir Ģirket, vergi ödemeleri için yıllık ortalama 202 saat harcamaktadırlar. Toplam vergi oranı, kazancın %44.6‟sına ulaĢmıĢtır. Raporda yer alan iĢ mevzuatına dair bazı verilere aĢağıda yer verilmektedir: Yunanistan Değerlendirme Sürekli iĢlerde Belirli süreli iĢ sözleĢmesi mümkün müdür? Evet Belirli süreli iĢ sözleĢmelerinde maksimum süre Sınırsız 19 yaĢında iĢçi için minimum ücret (USDolar/aylık) 672.2 Toplam haftalık çalıĢma günü 5 50 saat çalıĢma yasal mı? Evet (Yılda yoğunluğu sektörlerde) Gece fazla çalıĢma primi (saat bazında%) 25 Haftasonu fazla çalıĢma primi (saat bazında %) 75 Yıllık ücretli izin (1,5-10 yıllık iĢçi- gün) 22.3 ĠĢten çıkarmada ihtarlar 0 ĠĢten çıkarmada tazminat (1,5-10 yıllık iĢçi-haftalık ücret) 15.9 2 ay, sezon yaĢanan Yabancı yatırımcılar için önemli bir diğer husus ise, sosyal sigorta primleridir. Brüt ücretler üzerinden ödenen sosyal sigorta primlerine iliĢkin en son oranlar aĢağıdaki tabloda yer almaktadır: Sosyal sigorta Brimi ĠĢveren payı (%) ĠĢçi payı (%) Toplam (%) IKA 25.56 13.50 39.06 ETAM 3.00 3.00 6.00 Toplam 28.56 16.50 45.06 4 Nisan 2011 tarihinde yürürlüğe giren Yeni Yatırım Kanunu ile Ģirket kurma ve faaliyete baĢlama prosedürünün bir (1) iĢ gününe çekilmesi hedeflenmiĢtir. Atina Ticaret Müşavirliği 91 Yeni Yatırım Kanunu ile, yatırımcıların baĢvurabileceğiOne-stop shop adı verilen tek bir resmi noktadanbütün iĢlemleri gerçekleĢtirebileceği bir network sistemi geliĢtirilmiĢ olup, Ģirket kurmak isteyenler Yunanistan genelindeki 59 ticaret odasında, 3.200 noter bürosunda ve ĠçiĢleri Bakanlığına bağlı hizmet veren 52 VatandaĢlık Hizmetleri Merkezinden (KEP) bütün iĢlemlerini yürütebilmektedir. Ġlk etapta, One-stop-shop hizmeti anonim Ģirketler, limited Ģirketler (notere baĢvurabilecekler) ve Kolektif-Komandit Ģirketlere (doğrudan ticaret odalarına ve KEP‟e baĢvurabilecekler) yöneliktir. Yunanistan‟da gerek yerli gerekse yabancı yatırımcılar Ģirket kurma veya kendi iĢyerlerini açma hakkına sahiptirler.Milli güvenlik nedeniyle bazı adalarda ve sınır bölgelerinde arazi alımında ve AB vatandaĢları dıĢındakilere madencilik, bankacılık, denizcilik ve hava taĢıma, basın-yayın hizmetleri konusunda kısıtlamalar devam etmektedir. Yunan mevzuatı genel hükmü ülkemiz açısından da geçerli olup, %100 Türk sermayeli Ģirket kuruluĢuna cevaz vermektedir. Yunan mevzuatı kapsamında; tamamı yabancı sermayeli Ģirket kurmak, Ģube açmak, bir baĢka giriĢimci ile birlikte ortak giriĢim sözleĢmesi çerçevesinde faaliyet göstermek ya da bir ortaklık kurmak belli baĢlı yabancı yatırım türleridir. Yunanistan‟da kurulmuĢ Türk sermayeli bir Ģirket, bütün ortakları Türk olsa bile Yunan Ģirketi statüsünde olup, Yunan mevzuatına tabidir. Yabancı yatırımcılar Yunanistan‟da doğrudan yabancı sermayeli bir Ģirket kurmak istediklerinde genel olarak bir Limited Ģirket ya da Anonim Ģirket kurmak ya da 3. ülkedeki mevcut bir Ģirketin Yunanistan‟da Ģubesini açmak yollarından birini tercih etmektedirler.Ticari amaçlı bir Ģirket kuruluĢu, bu Ģirketin Ticaret Siciline kaydı ile tamamlanmakta ve Ģirket, tüzel kiĢilik kazanmaktadır. Bu bağlamda bahsi geçen Ģirket tiplerinin belli baĢlı kriterleri aĢağıda ele alınmaktadır. 1. Anonim ġirketler Anonim Ģirketler, Yunan mevzuatında halen yürürlükte olan değiĢik 2190/1920 Sayılı Kanun ile düzenlenmiĢtir. Ġlgili Kanun uyarınca Anonim Ģirketler ticari hükmi Ģahıslardır ve hissedarlarına dağıtılan kâra katılma hakkı vermektedir. Bununla birlikte, hissedarların sorumluluğu hisseler üzerinde gösterilen sermayeye yaptıkları katkı payı ile sınırlıdır. Anonim Ģirket kurucu ortağı gerçek ya da tüzel kiĢi olabileceği gibi, yerli ya da yabancı da olabilir. ġirket Yönetim Kurulu ve Ortaklar Genel Kurulu tarafından idare edilir. ġirket Yönetim Kurulu‟na Avrupa Birliği üyesi olmayan bir ülkeden üye atanabilmesi için, bu kiĢinin Yunanistan‟da ikamet izni bulunması önkoĢul olarak aranmaktadır. Ayrıca, yabancı müdür ya da temsilcinin ilgili vergi dairesine kayıtla, bir vergi numarası edinmesi gerekmektedir. Anonim Ģirketlerde en az 2 denetçi bulundurma zorunluluğu vardır. Anonim ġirketlerde asgari sermaye miktarı 60.000- Euro iken Aralık 2012‟de yapılan yeni düzenleme ile 24.000- Euro‟ya çekilmiĢtir. Ayrıca faaliyet alanına bağlı olarak kuruluĢ ana sermaye miktarı artıĢ gösterebilmektedir. Anonim Ģirketler tek hissedarlı kurulabilmektedir. Kural olarak Anonim ġirket hissedarlarının vergi numarası alması gerekmemektedir. Ancak Ģirket hisselerinin devri halinde, devir prosedürünün tamamlanabilmesi için bir vergi numarasına ihtiyaç duyulmaktadır. 2. Limited ġirketler Limited Ģirket, Yunan mevzuatında değiĢik 2390/1955 sayılı kanunla düzenlenmiĢ, küçük ve orta ölçekli kuruluĢlar için öngörülmüĢ Ģirket tipidir. Limited Ģirketler, tek ortaklı olarak,Aralık 2012 taraihinden itibaren 2.400- Euro kuruluĢ sermayesi ile kurulabilmektedir. Bir limited Ģirket, Ģirket anasözleĢmesinin One-stop shop rolündeki Noter huzurunda tasdiklenmesi, %1 oranındaki sermaye konsantre vergisinin ödenmesi ve anasözleĢmenin Ticaret Siciline tescili ile kurulmaktadır. KuruluĢun ayrıca Ticaret Sicil Gazetesinde yayınlanması gerekmektedir.Tek ortaklı kurulan Limited Ģirketlerde Ģirket Atina Ticaret Müşavirliği 92 kararlarının tamamının noter huzurunda alınması zorunludur. Ayrıca, Ģirket anasözleĢmesi ve Ģirket müdürlerine dair her türlü değiĢikliğin Ticaret siciline tescili ve ticaret sicil gazetesinde ilanı gerekmektedir. Limited Ģirketler, müdürler ve ortaklar kurulu tarafından yönetilir. Limited Ģirketlerde Ģirket ortağının yabancı gerçek ya da tüzel kiĢi olması ya da müdür ya da temsilcilerin yabancı olması halinde, bu kiĢilerin ilgili Vergi dairesine kaydolarak, vergi numarası alması zorunludur. Aynı Ģekilde AB üyesi olmayan ülke vatandaĢlarının Limited Ģirket müdürü ya da temsilci atanabilmesi için Yunanistan‟da ikamet etme hakkını kazanmıĢ olması gerekmektedir. Bu, yabancı kiĢinin müdür olarak atanmasından önce gerekli olan bir önkoĢuldur. Bir limited Ģirketin asgari sermaye ile kurulması halinde denetçi bulundurma zorunluluğu bulunmamakla birlikte, çalıĢan sayısının 50‟den fazla olması, yıllık cirosunun 5 milyon Euro‟nun üzerinde olması ve bilanço büyüklüğünün 2.5 milyon Euro‟yu aĢması hallerinde denetçi bulundurma zorunluluğu sözkonusu olmaktadır. 3. ġubeler Yunan mevzuatı uyarınca, bir yabancı Ģirketin Yunanistan‟daki Ģubesini açmak mümkün olup, yabancı bir Anonim Ģirketin Yunanistan‟daki Ģubesi 2190/1920 sayılı kanun uyarınca anonim Ģirket Ģubesi, yabancı bir limited Ģirketin Ģubesi ise 3190/1955 kanun uyarınca limited Ģirket Ģubesi olarak Ticaret Siciline kaydedilir. Bu amaçla, aĢağıda sayılan belgelerin ilgili ticaret siciline sunulması gerekir: - AnaĢirkete ait anasözleĢme Yetkili resmi kurum tarafından düzenlenmiĢ ana Ģirkete ait iyi durum belgesi Ana Ģirketin Yunanistan‟da ġube kuruluĢuna dair kararı ġubeyi temsile ve tebliğ-tebellüğe yetkili kiĢi adına düzenlenmiĢ vekaletname Temsile yetkili kiĢinin kimlik bilgileri Þubeler, yetkileri ve yükümlülükleri bir vekaletname ile düzenlenen Þube temsilcileri tarafýndan idare edilir. Þube temsilcileri yabancý kiþilerden atanabilir, ancak bu durumda yabancý kiþinin Avrupa Birliði dýþýnda bir ülkeden olmasý halinde Þube temsilcisi atanmadan önce ikamet ve çalýþma izni alýnmýþ olmasý gerekir. Þube temsilcisi ayrýca ilgili vergi dairesine kayýtla bir vergi numarasý almak zorundadýr. ġubeler, finansal ve hukuki olarak yabancı Ģirkete bağlıdır. ġubelerin kendi tüzel kiĢilikleri olmadığından, faaliyetlerini bağlı oldukları yabancı ana Ģirketin namı ve hesabına yaparlar. ġubelerin faaliyet konusu bağlı oldukları ana Ģirketin faaliyet konusu ile aynıdır, ancak Ģube temsilcisinin yetki belgesinde bu konuda sınırlamalar yapılabilir. Önemli noktalar Limited ġirketlerde hissedarlar vergi numarası almak zorundadır. AB vatandaĢı olmayan ya da Yunanistan‟da ikamet ve çalıĢma izni olmayan hissedarlar için üçüncü bir kiĢinin irtibat kurulacak kiĢi olarak bildirilmesi (bu kiĢi Antikletos olarak adlandırılır) gerekmektedir. Limited ġirketlerde kuruluĢ aĢamasında Ģirket müdür/müdürlerinin Yunan vatandaĢı ya da herhangi bir Avrupa Birliği‟ne üye ülkenin vatandaĢı yahut da Yunanistan‟da yerleĢik oturma ve çalıĢma izni olan ve vergi numarası almıĢ bir kiĢi olması gerekmektedir. Daha açık bir ifade ile, Yunanistan‟da ikameti olmayan bir Türk vatandaĢı Ģirketin kuruluĢ aĢamasında doğrudan Ģirket müdürü/yönetici olamamaktadır. Dolayısıyla, Ģirketin kuruluĢunda öncelikle Yunan vatandaĢı ya da herhangi bir AB‟ye üye ülke vatandaĢı yahut da Yunanistan‟da yerleĢik oturma ve çalıĢma izni olan ve vergi numarası almıĢ bir kiĢinin Ģirket müdürü olarak Atina Ticaret Müşavirliği 93 tayini gerekmektedir. Ancak Ģirketin kuruluĢunu takiben Türk yöneticinin çalıĢma ve ikamet izinleri için müracaat edilmesi mümkündür. 01.01.2006 itibariyle uygulanmaya baĢlayan 3386/2005 sayılı Kanun, çalıĢma ve ikamet izinleri konusunda önemli düzenlemeler getirmiĢtir. Öncelikle, çalıĢma ve ikamet izinleri tek bir belgede toplanmıĢtır. Ancak sözkonusu yasa ile bir takım kotalar da getirilmiĢtir. Bu kotalar nedeniyle kalifiye olmayan bir iĢçi için Yunanistan‟da ikamet ve çalıĢma izni almak zorlaĢmaktadır. Bununla birlikte, aynı yasayla, üst düzey çalışan için ikamet ve buna paralel olarak çalıĢma izni almak mümkündur. Ġlgili düzenleme uyarınca Yunanistan‟da çalıĢacak olan bir Türk vatandaĢının öncelikle bulunduğu ülkenin Yunanistan Konsolosluğu‟ndan giriĢ vizesi alması gerekmektedir. Bir üst düzey yönetici Milli vize diye adlandırılan vize türü ile, 90 günlük giriĢ alıp, ikamet ve çalıĢma izni için müracaatta bulunabilmektedir. Burada, üst düzey yönetici ya da firma için olmazsa olmaz pozisyonda bir çalıĢan için 3 ay gibi bir sürede ikamet ve çalıĢma izni alınmasını öngören bir düzenlemeden bahsedilmektedir. Yunanistan’da Gayrimenkul Satın Alımı Yunanistan‟da kural olarak yabancılar gayrimenkul alabilmektedirler. Ancak milli güvenlik nedeniyle bazı adalarda ve sınır bölgelerinde arazi alımında kısıtlamalar devam etmektedir. 22.06.1927 tarihli Kanun Hükmünde Kararname, Yunanistan‟ın belirli sınır bölgelerinde yabancıların arazi satın alması, kiralaması ve yatırım yapmasını yasaklamaktadır. 3978/2011 sayılı Kanun ile değiĢik düzenlemeye göre; Onikiadalar, Evros, Thesprotia, Kastoria, Kilkis, Lesvos, Ksanthi, Preveza, Rodopi, Samos, Florina, Sakız, Drama ilinde Nevrokopi Ģehri, Ioannina ilinde Pogoni ve Konitsa, Pella ilinde Almopia ve Edessa, Serez ilinde Sintiki ve Skyros ve Santorini adalarında gayrimenkul edinimi yasaktır. Yunanistan‟da gayrimenkul satın alma prosedürü hızlı ve basittir. Yasaya göre her gayrımenkul alıĢ ve satıĢında bir avukat, bir noter ve yerel Tapu Dairesine tescil iĢlemi için bir Sicil Memuru olması zorunludur. Yunanistan‟daki bütün gayrimenkuller her belediyenin tapu dairesine kayıtlı olmak zorundadır. 2008 yılında ise Kadastro kayıt iĢlemleri baĢlatılmıĢtır. Yunanistan'da gayrimenkul satın alımında, satın alan; değeri 20.000 Euro'ya kadar olan gayrimenkuller üzerinden %8, bu değeri aĢan gayirmenkul satıĢlarından ise %10 vergi ödemekle yükümlüdür. Bu kuralın istisnaları bulunmakta; örneğin ilk kez ev sahibi olacakların bu vergiden muaf olduğu görülmektedir. Ayrıca yetiĢkin bekarlar ile evli ve çocuklu aileler için de gayrimenkul satın alımı halinde doğan transfer vergisinde indirim uygulanmaktadır. Bu konuda, satıĢ iĢleminin gerçekleĢtirileceği Noter aracılığı ile kesin bilgi edinmek mümkündür. Bu bilgilere ilaveten, Yunan hükümeti kısa bir süre önce yaptığı düzenleme ile, 250.000 Euro ve üzerinde değerde gayrimenkul satın alan yabancılara, ikamet izni temini konusunda kolaylıklar getirmiĢtir. 3.1.2 Ticari Engeller (Sektörel) Serbest ticarete dayalı bir dıĢ ticaret rejiminin bulunduğu Yunanistan‟da ithalat için herhangi bir izne ya da lisansa gerek yoktur. Ancak bazı ürünler için Yunanistan‟a giriĢ yapabilecekleri ihtisas gümrükleri ve limanlar belirlenmiĢtir. Su ürünleri, canlı hayvan ve et ürünleri ile bazı tarımsal ürünlerde ise Sağlık Bakanlığı‟nın uygun görüĢünün alınması gerekmektedir. Anti damping ve sübvansiyon tedbirleri AB düzeyinde ve AB Komisyonu kararları çerçevesinde uygulanmaktadır. 3.1.3 Ġthalat Mevzuatı Genel Olarak Dış Ticaret Mevzuatı 1981 yılından beri AB üyesi olan Yunanistan'da dıĢ ticaret, AB uygulamalarına göre yürütülmektedir. Yunanistan‟nın AB‟nin Ortak DıĢ Ticaret Politikası dıĢında ulusal bazda bir dıĢ ticaret mevzuatı mevcut olmayıp, dıĢ ticaret alanındaki ulusal mevzuat AB direktiflerinin ulusal mevzuata uygulanması ile yürütülmektedir. AB uygulamalarına paralel olarak, uluslararası anlaĢmalarla ticareti yasaklanan mallar dıĢında ithali yasak ürün bulunmamaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 94 Yunanistan‟da ihracat iĢlemi, tek idari belge ve faturaya ilaveten, AB düzenlemelerine, bazı durumlarda Yunanistan‟ın iç mevzuatına ve uluslararası anlaĢmalara uygun olarak ihracatın yapılacağı ülkeye ve ihraç edilecek ürüne göre değiĢen kontrol ve kayıt belgeleri ile birlikte serbestçe gerçekleĢtirilmektedir. Türkiye‟den yapılacak ithalat için ATR, EFTA ve Doğu Bloku ülkeleri EUR1, Afrika, Karayip ve Pasifik ülkeleri için FORM A belgesi ve üçüncü ülkeler için menĢe belgesi aranmaktadır. Eski ve kullanılmıĢ mal ithalatında teknik özelliklerini yitirmemiĢ olmaları, çevre ve güvenlik açısından gerekli Ģartları sağlamaları koĢulu ile bir kısıt bulunmamaktadır. Bu kapsamda, Yunanistan‟da AB Komisyonu tarafından belirlenen Ortak Gümrük Tarifesi tatbik edilmektedir. Tarım ürünleri ticaretinde AB‟nin Ortak Tarım Politikaları çerçevesinde ortak piyasa düzenlemeleri uygulanmakta olup, sanayi ürünlerinde AB içerisinde ortak düzenlemeye tabi malların ithalatında sağlık, çevre ve güvenlik koĢullarına uygunluk Ģartı aranmaktadır. Bu çerçevede baĢta Kalkınma Bakanlığı olmak üzere, Sağlık Bakanlığı ve Tarım Bakanlıkları tarafından piyasa gözetimi ilkeleri çerçevesinde kontroller uygulanmaktadır. Avrupa Birliği‟nin bir üyesi olarak Yunanistan, AB‟nin üçüncü ülkelerle yaptığı anlaĢmaları üstlenmiĢ olup, Ortak DıĢ Ticaret politikası tatbik etmektedir. Bu çerçevede EFTA Ülkeleri, Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkeleri, Güney Afrika Cumhuriyeti, Akdeniz Ülkeleri, Meksika ve ġili gibi AB‟nin STA imzaladığı ülkelerle serbest ticaret anlaĢması hükümleri geçerli olup, AB‟nin geliĢme yolundaki ülkelere GSP mekanizması çerçevesinde uyguladığı tek taraflı taviz sistemi yürürlüktedir. AB ülkeleri ile Yunanistan arasında Gümrük Vergileri ve eĢ etkili vergilerle miktar kısıtlamaları ve benzeri önlemlerden muaf olarak, mallar serbest dolaĢmakta, AB dıĢındaki ülkelere Ortak Gümrük Tarifesi uygulanmaktadır. Tarım ürünleri itibariyle AB‟nin Ortak Tarım Politikası çerçevesinde ortak piyasa düzenlemeleri ve telafi edici mekanizmalar uygulanmaktadır. Ġthalatta KDV, piyasa fiyatı ve gümrük vergisi üzerinden tahsil edilmekte ve gümrük vergisinin matrahı AB Komisyonu direktiflerince DTÖ Gümrük Kıymet Kodu hükümlerine paralel olarak belirlenmektedir. Ġthalatta haksız rekabetin önlenmesine iliĢkin anti-damping kuralları AB düzeyinde ve AB Komisyonu tarafından uygulanmaktadır. Genel Olarak Gümrük Vergileri AB ile Ortak DıĢ Ticaret Politikası uygulayan Yunanistan AB üyesi ülkelerle olan ticaretinde her tür gümrük vergisi, eĢ etkili vergi, miktar kısıtlamaları ve benzeri sınırlamaları kaldırmıĢ olup, üçüncü ülkelerden olan ithalatında Ortak Gümrük Tarifesi uygulamaktadır. Türkiye ile Yunanistan arasında ise; AB ile Türkiye arasında 01 Ocak 1996 tarihinden beri uygulanmakta olan 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı uyarınca sanayi ürünlerinde herhangi bir gümrük vergisi olmayıp, sadece tarım ürünleri ihracat ve ithalatında gümrük vergisi uygulaması bulunmaktadır. Tarım ürünlerinde, AB‟nin Ortak Tarım Politikası çerçevesinde ürüne göre % 6,4 ile % 40 arasında değiĢen oranlarda ad valorem ve spesifik vergi uygulaması ile (ürün bazında ton ya da kg baĢına) referans fiyat uygulaması bulunmaktadır. Yunanistan Gümrük Müdürlüğü, gümrük vergileri ve diğer uygulamalardan sorumlu otorite olup Maliye Bakanlığı‟na(http://portal.gsis.gr/portal/page/portal/ICISnet/services?adreseeID=10001977)bağlı dır. Kurumlar Vergisi, KDV ve Diğer Vergiler Yunanistan‟da mali yıl, kural olarak takvim yılıdır. Bir Ģirketin takvim yılı dıĢında bir mali yıl belirlemesi halinde, vergi, takvim yılı sonuna denk düĢen muhasebe dönemi içinde elde edilen vergilenebilir gelirler üzerinden değerlendirilir. Yunan A.ġ., Ltd. ġti, ve yabancı Ģirketlerin Atina Ticaret Müşavirliği 95 Ģubeleri, mali yılın sona ermesini müteakip eden beĢinci ayda yıllık kurumlar vergisi beyannamesini vermek zorundadır. Yunan Ģirketleri, global bazda elde ettikleri gelirler üzerinden vergilendirilirler. Yabancı Ģirketler ise, sadece Yunanistan‟da elde ettikleri gelir ya da doğan karlardan dolayı vergilendirilirler. Halen ülkede uygulanan kurumlar vergisi oranı %26‟dır. Sermaye kazançları ise, %20 üzerinden vergilendirilmektedir. Bununla birlikte, ortaklıklar (Partnerships) gelirlerinin ilk 50.000 Euro‟luk bölümü için%26, bu rakamı aĢan kısmı için %33 oranında vergilendirilmektedirler. Stopaj vergisi, yürürlükte olan çifte vergilendirmeyi önleme anlaĢmalarına bağlı olmakla birlikte,halen %25 olan stopaj oranı,1.1.2014‟ten itibarenAnonim ġirketlerde dağıtılan temettülere%10 oranında uygulanacaktır. Duran varlıkların elden çıkarılmasından doğan sermaye kazançları, gelir olarakdeğerlendirilir ve kurumlar vergisi oranında gelir vergisine tabi tutulur. Yunanistan‟da mal ve hizmet alımları için uygulanan KDV, malı en son tüketen ve hizmet alan kiĢiler tarafından ödenir.KDV oranları 2010 yılı içerisinde iki kez artırılmıĢtır. Buna göre, yılbaĢında mal ve hizmetler için %19 olan standart KDV oranı, önce %21‟e, 01.07.2010 tarihi itibariyle de %23‟e yükseltilmiĢtir. Bununla birlikte, ülkede belli bazı mal ve hizmetlerde indirilmiĢ KDV oranları uygulanmaktadır. Gıda maddeleri ağırlıklı olmak üzere temel tüketim maddeleri ile elektrik ve doğal gaz için KDV oranı %13, ilaç, otel konaklama ve basın yayın (kitap, dergi vs.) için % 6.5‟tur. Bunun yanısıra alkollü içkiler %23 KDV‟ye tabidir. Bu oranlar Midilli, Sakız, Sisam, MenteĢe Adaları (Oniki adalar), Kiklades, TaĢoz, Semadirek, Kuzey Sporades ve Skiros (Ġskiri) adaları için %30 indirilerek uygulanmakta, böylece KDV oranları sırasıyla %16, %9 ve %5 olmaktadır. Ancak adalarda dahi, tütün ürünlerindeki %23 KDV oranı sabittir. Ayrıca özerk Aynaroz bölgesi KDV‟den muaftır. AĢağıda diğer bazı önemli vergiler ve oranları 31.12.2012 itibariyle yer almaktadır: Vergi Türü Oran (%) Katma Değer Vergisi (KDV) Standart oran 23 ĠndirilmiĢ oran 13 Özel oranlar Özel Kredi sözleĢmelerinde Damga Vergisi (5/9/16) 2.4/3.6 Sermaye harcı 1.1 Yıllık Emlak Vergisi (tüzel kiĢilerin sahibi olduğu gayrimenkulün değeri üzerinden) 0.6 Emlak devir vergisi (vergilenebilir değer üzerinden) Vergilenebilir değerin ilk 15,000 Euro için 15,000Euro‟yu geçen değerler için 8 10 Tarife Dışı Engeller Serbest ticarete dayalı bir dıĢ ticaret rejiminin bulunduğu Yunanistan‟da ithalat için herhangi bir izne ya da lisansa gerek yoktur. Ancak bazı ürünler için Yunanistan‟a giriĢ yapabilecekleri ihtisas gümrükleri ve limanlar belirlenmiĢtir. Su ürünleri, canlı hayvan ve et ürünleri ile bazı tarımsal ürünlerde ise Sağlık Bakanlığı‟nın uygun görüĢünün alınması gerekmektedir. Anti damping ve anti sübvansiyon tedbirleri AB düzeyinde ve AB Komisyonu kararları çerçevesinde uygulanmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 96 Ġhracat veya ithalat yapan Ģirketlerin gerekli belge ve prosedürler için sürekli güncellenen TARIC (http://ec.europa.eu/taxation_customs/common/about/welcome/index_en.htmweb sayfasını takip etmeleri gerekmektedir. Yunanistan’da Marka Tescili Yunanistan‟da markalar 2239/1994 sayılı Yunan Marka Kanunu kapsamında tescil edilip, korunmaktadır. Mevcut durumda, marka tesciline yetkili makam, Yunan Kalkınma, Rekabet ve Denizcilik Bakanlığı‟na bağlı Ticaret Genel Sekreterliği altında Ticaret ve Fikri Haklar Genel Müdürlüğü‟dür. Tescil edilen bir marka yenilenebilir olmak üzere 10 yıllık koruma altına alınmıĢ olmaktadır. Yunanistan‟da yapılan bir marka tescili sadece bu ülke için geçerli olmakla birlikte, tek bir müracat ile Madrid Protokolünü imzalayan 80‟den fazla ülkede kayıt yaptırmak mümkün olabilmektedir. Topluluk markası tescilleri ise, 27 AB ülkesinde koruma sağlamaktadır. Avrupa Birliğine üye ülkelerin herhangi birisinden alınmıĢ bir marka tescilinin Yunanistan‟da uygulanması 353/98 sayılı mevzuat çerçevesinde Yunan Kalkınma Bakanlığına müracaat ile uygulamasının yaptırılması mümkün bulunmaktadır. Ege Adalarına Gıda Maddesi İhracatı Adaların ihtiyacı kapsamında, AB tarafından sağlık ve hijyen yönünden yeterliliği kabul edilmiĢ ve Türkiye‟den ihracat yapabilir firmalar listesine kayıtlı Ģirketlerce, doğrudan sadece adalara deniz ürünleri ihracatı yapılabilmektedir. Gıda maddelerinden diğer hayvansal ürünlere iliĢkin çalıĢmaların Tarım Bakanlığımızca sürdürüldüğü bilinmektedir. Bu noktada yoğurt, süt, et, canlı hayvan, dondurma (% 50‟ye kadar süt içeriğine izin verilebilmektedir) gibi ürünlerin adalarla beraber bütün AB ülkelerine ihracatı mümkün bulunmamaktadır. Taze sebze ve meyvelerde Atina ve Selanik merkezli kontrol sertifikası istendiğinden ve kontrollerin adalarda yapılamamasından dolayı bu konuda sıkıntılar giderilememiĢtir. Ancak, konserve, fındık-fıstık, kuru meyve gibi ürünlerin kontrollerinin Girit ve Rodos adalarında yaptırılması mümkündür. Rodos adasında yaĢ sebze-meyve kontrolü yapılmak üzere laboratuvar açılması konusunda Yunan tarafı ikna edilmiĢ ancak, AB direktifleri doğrultusunda talep edilen uzmanlıkların sağlanmasının zorluğuna binaen Rodos‟ta laboratuvar açma çalıĢması henüz sonuçlandırılamamıĢtır. Ege Adalarının yerel ihtiyacı için AB‟nin ilgili direktifleri kapsamında sağlanan muafiyetle deniz ürünleri ve bazı gıda maddeleri ihracatı yapılabilmektedir. Bununla birlikte, adaların tüketimi ile sınırlı olan muafiyet dahilinde Yunanistan‟a giriĢ yapan anılan maddelerin ana karaya gönderildiğinin tespiti halinde Yunan yetkililerin uygulama konusunda hassasiyet göstermeleri beklenebilir. Etiketleme ve Standartlar Standartlar konusunda Yunanistan, AB tarafından uygulanan hükümlerin doğurduğu uygulamaları takip etmektedir. ISO 9000 yerel firmalardan aranırken ayrıca hükümet ihalelerinde de istenmektedir. Tarım ürünlerinde bölgesel yüklemeler yerine her bir yükleme için test yapmada ısrar etmektedir.Yapılan testlerde de yüksek oranda hatalar yapıldığı Ģeklinde iddialar mevcuttur. Yunanistan‟a tohum ithalatında ise, öncelikle o tohum türünün, „European Variety Catologue‟ listesinde yer alması gerekmektedir. Eğer yer almıyorsa, Yunan Milli Katoloğuna (National Catologue of Greece) kaydettirilmeli ve ayrıca türüne ve özelliklerine bağlı olarak 2-3 yıl sürebilecek bir testin de yapılmasının gerekli olduğu bilinmelidir. Kırmızı ve beyaz et ve onların yan ürünlerinin ithalinde, yalnızca AB tarafından onaylanmıĢ üçüncü ülke tesislerinden gönderilmiĢ ürünlerin giriĢine izin verilmektedir. Ülkemizden Yunanistan‟a söz konusu ürünlerin ithalinde ise, ülkemizde hayvan hastalıklarının bulunması ve bunun ıslah edilmeye çalıĢıldığı iddiasıyla hayvansal ürünlerin giriĢine izin verilmemektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 97 KurutulmuĢ gıda ithalatı, Yunan The Supreme Chemical Laboratory‟nin yapmıĢ olduğu aflatoxin testinin limitlerinin altında olması ile yapılabilmektedir. Yunanistan süt ve süt ürünlerinin ithalatında, AB‟nin 2 Temmuz 2010 tarihli ve 605/2010 sayılı Regülasyonu uyarınca hareket etmektedir. Bu kapsamda, Türkiye‟den Yunanistan‟a çiğ süt ve süt ürünleri ithalatı yasak bulunmaktadır. Benzer Ģekilde, Türkiye‟den çiğ inek, çiğ koyun, çiğ keçi ve çiğ sığır sütünden imal edilen Ģap hastalığı riski olmayan belirli süt ürünlerinin de ithalatına izin verilmemektedir. Buna karĢılık, gönderilen süt mamüllerinin adı geçen regülasyonla belirlenmiĢ Ģap hastalığı riski olan ham sütün spesifik ısıtma ve sterilizasyon iĢlemlerinden geçirilmiĢ olması halinde bu süt mamüllerinin ithalatına izin verilmektedir. Deniz ürünlerine iliĢkin uygulama da ilgili AB direktifleri çerçevesinde ülkemizde kurulu tesisler AB standartlarında üretim yaptıklarına dair kontrollerde yeterli bulunarak AB listelerine alınmaları halinde AB ülkelerine bu ürünleri ihraç etmeye hak kazanmaktadırlar. Yunanistan için bir istisna olarak eğer Ege adalarının ihtiyaçları için bu adalara ithalat yapılıyorsa kontrol belgesi aranmayacagına iliĢkin bir AB mevzuatının varlığıdır. 3.1.4 Ticarette Uygulanan Standartlar CE markası, malların Avrupa'da serbest dolaşımını sağlamak üzere kullanılan ve o malın AB mevzuatına uyumunu simgeleyen bir işarettir. CE Markası içeren mallar AB ile birlikte Izlanda, Liechtenstein ve Norveç'in de yer aldığı Avrupa Ekonomik Bölgesinde serbest satışa sunulabilmektedir. AB kuralları gereğince bazı sanayi ürünlerinin Yunanistan‟a ihraç edilebilmesi için, CE işareti zorunlu değil iken, bazı mallar için CE ĠĢareti zorunludur. CE işareti bulundurma zorunluluğu taşıyan mallar, AB direktifleri ile spesifik olarak düzenlenmiştir. Bu iĢareti taĢıması gerektiği halde taĢımayan bir ürünün AB üyesi ülkelere ihracatı mümkün değildir. CE ĠĢareti, Avrupa Birliği‟nin, teknik mevzuat uyumu çerçevesinde 1985 yılında benimsediği Yeni YaklaĢım Politikası kapsamında hazırlanan Yeni YaklaĢım Direktifleri içerisinde yer alan ürünlerle ilgili olup, ürünlerin AB‟nin ilgili direktiflerine uygun olduğunu ve gerekli bütün uygunluk değerlendirme faaliyetlerinden geçtiğini gösteren bir Birlik iĢaretidir. CE iĢareti, tüketiciye bir kalite güvencesi sağlamaz, yalnızca ürünün, asgari güvenlik koĢullarına sahip olduğunu gösterir. Ürünlerin, CE iĢaretli olarak piyasaya sunulmasından üretici sorumludur. Ancak, eğer üretici ya da üreticinin yetkili temsilcisi Avrupa Birliği içinde değilse, bu sorumluluğu ithalatçıyerine getirmek zorundadır. Bir baĢka deyiĢle, ithalatçı ithal ettiği ürünlerin AB normlarına uygun olduğunu garanti etmek zorundadır. 3.1.5 Reach (Avrupa Kimyasallar Düzenlemesi) AB`de üretilen ve AB pazarına ithal edilen kimyasallar için, kayıt (Registration), değerlendirme (Evaluation), izin (Authorization) ve kısıtlama (Restriction of Chemicals) sürecini kapsayan 1907/2006/EC sayılı REACH Tüzüğü 1 Haziran 2007 tarihinde yürürlüğe girmiĢtir. Sözkonusu düzenleme ile, daha önce 40 civarında direktif ve yönetmelikten oluĢan AB Kimyasalları mevzuatı tek çatı altında toplanırken, aynı zamanda anılan Tüzükle AB ülkelerindeki kimyasallara iliĢkin yasaların yapılması ve uygulanması konusunda merkezi bir iĢleve sahip olan, düzenleyici otorite konumundaki Avrupa Kimyasallar Ajansı (ECHA) da kurulmuĢtur. ECHA‟nın görev ve yetkileri arasında; REACH Tüzüğünde öngörülen hedeflere ulaĢarak, yüksek derecede sağlığın ve çevrenin korunmasını sağlamak ve aynı zamanda inovasyonu ve rekabetçiliği teĢvik etmek, REACH kapsamında kimyasal maddelerin kayıt sürecini yürütmek, Kayıt ve ön kayıt sırasında, insan ve çevreye yönelik zararlı etkileri gibi kimyasal maddelere iliĢkin geniĢ çaplı ve güvenilir bilgi toplamak ve değiĢik firmalardan alınan bu tür bilgilerin tutarlılığını sağlamak, Proses ve Ürün Odaklı AraĢtırma ve GeliĢtirme (PPORD) süreci kapsamında kayıt muafiyeti kararlarını almak, Atina Ticaret Müşavirliği 98 Avrupa Komisyonuna, Yüksek Derecede Öneme Sahip Maddeler (SVHC) hakkında görüĢ bildirmek, AB ülkelerinde üretilen veya piyasaya sürülen tehlikeli kimyasal maddelere iliĢkin sınıflandırma ve etiketlendirme envanteri oluĢturmak, Avrupa Parlementosu ve Maddelerin ve KarıĢımların Sınıflandırılması, Etiketlenmesi ve Paketlenmesi Konseyi Düzenlemesi (CLP Regulation) kapsamında kendisine verilen görevleri yerine getirmek, Hayvanlar üzerinde yapılan testlerin azaltılması konusunda çalıĢmalar yapmak, REACH uygulamaları konusunda üye ülkelere ve Avrupa Komisyonuna yol göstermek, ve benzeri konular bulunmaktadır. Söz konusu Tüzüğe göre; AB üye ülkelerinde faaliyet gösteren ve yılda bir tondan fazla kimyasal madde (kendi halinde, müstahzar veya eĢya içinde bulunan) üreten veya ithal eden firmaların, söz konusu kimyasal maddeleri, Avrupa Kimyasallar Ajansı (ECHA)‟nın veri tabanına kaydettirmeleri gerekmektedir. Ancak, firmalar ön-kayıt sürecinde kimyasal maddelerini AKA‟ya (ön kayıt için gereken bilgileri sundukları takdirde) kaydettirmeleri durumunda, bahse konu kimyasal maddelerin miktarları, tehlike boyutları (sınıflandırması) ve faz-içi ya da faz-dıĢı olma özelliklerine göre, (madde kayıt dosyası sunumu için) 2010, 2013 ve 2018‟e kadar sürecek olan (madde kayıt dosyası sunumu için) geçiĢ sürelerinden faydalanabileceklerdir. Ön kayıt tamamlanmadığı takdirde kaydı olmayan bir kimyasal maddenin kayıt dosyası oluĢturuluncaya kadar AB‟de üretimi veya AB‟ye ithalatına izin verilmeyecektir. Sistemin hedefleri sürdürülebilir kalkınma genel amacı çerçevesinde; temel hedefleri “insan sağlığı ve çevrenin etkin korunumu” ile AB kimya sanayinin “rekabet gücünün artırılması” olarak amaçlanmıĢ, tamamlayıcı hedefler olarak ise AB iç pazarının bölünmesinin engellenmesi, kimya sanayi ile ilgili AR-GE faaliyetlerinin artırılması, SIEF‟ler aracılığıyla kimyasallar hakkında var olan bilgilerin paylaĢılması-Ģeffaflık- ile maliyetlerin azaltılması, hayvan deneylerinin azaltılması olarak belirlenmiĢtir. REACH Tüzüğünün üye devletlerde uygulanmasından her bir ülkenin “Yetkili Otoritesi” sorumlu olup, ülkemizde ise AB‟nin kimyasallar mevzuatını uyumlaĢtırmakla sorumlu kuruluĢ olan Çevre ve Orman Bakanlığı bu görevi üstlenmiĢ bulunmaktadır. 1907/2006/EC sayılı REACH Tüzüğü kapsamında 1 Haziran 2008 tarihinde baĢlayan ön kayıt süreci 1 Aralık 2008 tarihinde tamamlanmıĢ ve önkayıt yaptırılan maddeler Avrupa Kimyasallar Ajansı (ECHA) tarafından yayımlanmıĢtır. Bilindiği üzere; Türkiye‟deki üretici ve ihracatçı firmalar REACH Tüzüğüne göre “AB dıĢı üretici” (non-EU manufacturer) kabul edildiklerinden, doğrudan ECHA‟ya müracaatları mümkün olmamakta; ancak, ithalatçıları ya da atayacakları AB‟de yerleĢik tüzel ya da gerçek kiĢi statüsüne sahip bir “Tek Temsilci” aracılığıyla REACH kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmeleri gerekmektedir. Bu kapsamda ihracatçılarımıza Tek Temsilcilik hizmeti vermek amacıyla Ġstanbul Kimya ve Mamulleri Ġhracatçı Birliği (ĠKMĠB) ve Ġstanbul Demir Çelik Ġhracatçıları Birliği (ĠDÇĠB) tarafından, 22 Haziran 2008 tarihinde Brüksel‟de kurulan “Reach Global Service” firması 240 civarında ihracatçımız adına ön kayıt iĢlemi yapmıĢtır. Bazı ihracatçılarımızın da AB‟deki ithalatçıları veya AB‟de yerleĢik diğer Tek Temsilci firmalar aracılığıyla ön kayıt iĢlemi yaptırmıĢ olmalarına karĢın, önemli sayıda firmamız REACH kapsamında ön kayıt iĢlemi yaptırmamıĢtır.Bu itibarla, REACH Tüzüğü kapsamında ön kayıt yükümlülüğü olduğu halde önkayıt yaptırılmayan faz içi maddelerin AB ülkelerine ithal edilebilmesi için sözkonusu Tüzüğün 21. Maddesi kapsamında kayıt iĢlemlerinin yapılması gerekmektedir. Aynı Ģekilde faz dıĢı maddelerin de AB ülkelerine ithal edilebilmesi için ihracatçılarımızın Tek Temsilci veya AB‟deki ithalatçıları kanalıyla doğrudan kayıt iĢlemlerinin yaptırılması gerekmektedir. Diğer taraftan, 5 Ocak 2009 tarihi itibariyle, ilk defa AB ülkelerine 1 tondan fazla ithal edilecek faz içi maddelerin, REACH Tüzüğünün 28. Maddesi kapsamında geç ön kayıtlarının yaptırılması mümkün bulunmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 99 Bu kapsamda yapılacak geç ön kayıt iĢlemlerinin, maddelerin AB ülkelerine ilk defa ithal edilmesinden itibaren 6 ay içerisinde ve maddenin tonajına ve tehlike değerlendirmesi kriterlerine göre belirlenmiĢ olan son kayıt tarihinden 12 ay önce yapılması gerekmektedir.Buna göre, son kayıt tarihine bağlı olarak geç ön kayıt iĢlemlerinin 1 Haziran 2012 veya 1 Haziran 2017 tarihinden önce yapılması gerekmektedir. 3.1.6 Serbest Bölgeler ve Ġlgili Mevzuatı Yunanistan, Pire, Selanik ve Heraklion-Girit liman bölgelerinde mevcut üç serbest ticaret bölgesine sahiptir. Kalkınma Bakanlığı‟ndan edinilen en son bilgilere göre, Etoloakarnania‟da (Batı Yunanistan) bulunan Astakos Denizcilik ve Sanayi Serbest Bölgesi kısa süre önce faaliyete geçmiĢtir. Diğer yandan, halen altyapı çalıĢmaları süren ve yakın gelecekte faaliyete geçmesi beklenen bir diğer serbest bölge ise Evros (Meriç) bölgesinde bulunan Ormenio Serbest Sanayi Bölgesidir. Yabancı orijinli mallar bu bölgelere gümrük ve diğer vergileri ödenmeksizin getirilir ve transit yüklemesi yapılır veya re-export edilirse gümrük ve diğer vergilerden muafiyeti devam eder. Benzer Ģekilde, alıcı adına, depolamaya ve malların transferine iliĢkin olarak bölgede düzenlenen belgeler damga vergisinden de muaftır. Yükleme-boĢaltma iĢlemleri AB‟nin 2504/88 ve 2562/90 sayılı Yönetmeliklerine göre yürütülmektedir. Transit malların antrepolarda tutulma imkanı bulunmaktadır. Ayrıca bölgeler paketleme, tasnif etme ve etiketleme iĢleri için de kullanılabilmektedir. Montaj ve imalat iĢlemleri az da olsa Selanik bölgesinde bulunmaktadır. Ambar masraflarının her altı ayda ödenmesi ile depolama süresinde bir sınırlama bulunmamaktadır. 3.1.7 Yatırım TeĢvikleri Yunanistan 25 Ocak 2011 tarihinde, 3908 sayılı Yeni Yatırım Kanunu‟nu Yunan Parlementosu‟nun onayından geçirmiĢ, 4 Nisan 2011 tarihinde de yürürlüğe koymuĢtur. Yeni Yatırım Kanunu 3299/2004 tarihli eski yatırım kanunundan farklılıklar arz etmektedir. Zira, Yunan Hükümeti yaptığı yeni düzenleme ile uzun süredir rekabet gücünü yitirmiĢ olan ülkedeki yatırım ortamını iyileĢtirmeyi ve uluslararası alanda yeniden cazip bir pazar haline getirmeyi hedeflemiĢtir. Yeni yatırım teĢvikleri ile yatırımları ve teĢebbüslerin rekabet gücünü artırmak, teknolojik geliĢimi ve kalkınmada bölgesel uyumu sağlamak, aynı zamanda yeĢil ekonomiyi teĢvik etmek suretiyle ülkenin ekonomik geliĢimini hızlandırmak amaçlanmıĢtır. Yunanistan, Avrupa Birliği normları doğrultusunda yasal düzenlemelerini gerçekleĢtirmekte olup, 3908 sayılı Yeni Yatırım Kanunu ile sağlanan devlet teĢvikleri de Avrupa Birliği‟nin devlet yardımlarına iliĢkin Grup Muafiyetleri kapsamında ele alınmıĢtır. Bu bağlamda sağlanan teĢvikler aĢağıda ele alınmaktadır: 1. Vergi indirimi: Vergi öncesi kazançlardan gelir vergisi ödeme muafiyetini içerir. Ġndirilecek vergi miktarı, projenin nakdi yardıma giren harcama değerlerinin ya da yeni makine ya da finansal kiralama ile edinilen diğer teçhizatın değeri üzerinden bir yüzde olarak hesaplanır. 2. Nakdi yardım: Yatırım planına iliĢkin masrafların bir kısmının doğrudan nakdi yardım olarak devlet tarafından karĢılanmasıdır. Nakdi yardım miktarı masrafın belli bir oranı üzerinden hesaplanır. 3. FinansalKiralamayardımı:Yenimakinavediğer ekipmanların finansal kiralanmasında devlet tarafından sağlanan ve satıĢ fiyatının belli bir oranı üzerinden hesaplanan devlet yardımlarıdır. Finansal kiralama yardımı en fazla yedi (7) yıllığına sağlanmaktadır. 4. ETEAN (TeĢebbüs ve Kalkınma için Milli Fon) kredisi:Banka kredileri ile karĢılanacak kredilerin, TeĢebbüs ve Kalkınma için Milli Fon ile iĢbirliği içinde olan kredi kurumlarından fonlanması sağlanmaktadır. Yeni Yatırım Kanunu ile, önceki yatırım kanununda varolan iĢçi ücret yardımları kaldırılmıĢtır. Atina Ticaret Müşavirliği 100 Buradabelirtilendevletyardımları, tekbirbaĢlıkaltındayadabirden çokdevletyardımınınkombinasyonuhalindekullandırılabilmektedir.3908 sayılı yeniYatırımKanunu, eskisindenfarklı olaraktümekonomiksektörlerikapsamaktaveistisnaları elealmaktadır. Kömür, çelik, sentetikfibersektöründekiyatırımlarilebinainĢası, hukukvemuhasebehizmetleri, fotovoltaikenerji üretimsistemleri, reklamcılık, offshorekuruluĢlarınınfaaliyetlerivekamuiĢletmeleribukanununkapsamı dıĢındadır. YeniYatırımKanunu, ülkeyigeliĢmiĢlikdüzeyinegöre 3 teĢvikbölgesineayırmıĢtır: - (A) TeĢvik KuĢağı: Attika ve Viotia Bölgesi (B) TeĢvik KuĢağı: KiĢi baĢı gelirin, ulusal bazda hesaplanan gelirin %75‟inden daha büyük olduğu yerler (C) TeĢvik KuĢağı: KiĢi baĢı gelirin,ulusal bazda hesaplanan gelirin %75‟inden daha düĢük olduğu yerler ile Doğu Makedonya-Trakya Bölgeleri, Kuzey- Güney Ege ve Iyon adaları ile idari olarak ana karaya bağlı adalar ve Yunanistan‟ın sınır bölgeleri. Her bir yatırım için yardım oranı, yatırımın büyüklüğüne ve bölgesine göre değiĢmekle birlikte, yatırım planı tutarının %50‟sini geçememektedir. Yatırım Kategorisi A TeĢvik KuĢağı B TeĢvik KuĢağı C TeĢvik KuĢağı Büyük ölçekli teĢebbüsler %15 %30 %40 Orta ölçekli teĢebbüsler %20 %35 %45 Küçük ve mikro ölçekli teĢebbüsler %25 %40 %50 Yeni Kanuna gore sağlanan devlet yardımları, tekbir teĢebbüs için 4 yıl içinde onmilyon (10.000.000) Euro‟yu, yada aynı bölgede uygulanan yatırım planlarında tüm ortak ve bağlı kuruluĢları için onbeĢ milyon (15.000.000) Euro‟yu geçemez. Yukarıda yer verilen teĢvik oranları Endüstri Bölgeleri veYenilik KuĢakları‟nda %5 artırılarak uygulanır. YeniYatırımKanunu‟nagöre, yatırımplanları için devlet yardımına müracaatlar her yıl Nisan ve Ekim aylarında yapılır. Büyük ölçekli yatırımlarda teĢvik müracaatında bir sınırlama söz konusu değildir. Bu Kanun kapsamında; Büyük ülçekliyatırımplanı: birmilyon (1.000.000) Euro Orta ölçekliyatırımplanı: beĢyüzbin (500.000) Euro Küçük ölçekliyatırımplanı: üçyüzbin (300.000) Euro Mikro ölçekliyatırımplanı: ikiyüzbin (200.000) Euro, olarak öngörülmüĢtür. Atina Ticaret Müşavirliği 101 3.2 YIL ĠÇĠNDE AÇILAN FUARLAR Fuar adı Uluslararası Selanik Fuarı (www.helexpo.gr) Infacoma – ĠnĢaat Yapı Fuarı (www.helexpo.gr) Furnidec – Business Mobilya Fuarı (www.helexpo.gr) ġehir Fuar alanı Tarihleri 2013 Selanik Helexpo 8-16 Eylül 2012 (her yıl) 7-15 Eylül 2013 Selanik Helexpo 16-19 ġuba2 2011 (her yıl) 21-24 ġubat 2013 Selanik Helexpo 2-5 Mart 2012 (yılda 2 kez) 4-6 Ekim 2013 Posidonia Denizcilik Fuarı (www.posidoniaevents.com) Atina Elliniko Fair Center 4-8 Haziran 2012 (iki yılda 2-6 Haziran 2014 bir) Femmina Hazır Giyim Fuarı (www.femmina.gr) Atina Mediterranean Exhibition Center 28-30 Ocak – 30 Haziran/2 25-28 Ocak 2013 Temmuz 2012 (yılda iki kez) / 20-23 Eylül 2013 Detrop – Uluslararası Gıda ve Ġçecek Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Helexpo 11-14 Mart 2011 (iki yılda 7-13 Mart 2013 bir) Kosmima – Uluslararası Takı ve Mücevherat Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Helexpo 13-10 Ekim 2012 (her yıl) 2-4 Kasım 2013 Boat Show – Uluslararası Denizcilik ve Bot Fuarı (www.athensboatshow.gr) Atina Metropolitan Expo – 15-23 Ekim 2011 (iki yılda 13-21 Ekim 2013 El. Venizelos Airport bir) HORECA – Gıda teknolojileri – Otel ve Restoran donanımı Atina Metropolitan Expo – 4-7 ġubat 2012 (Her yıl) El. Venizelos Airport Mostra Rota – Cam ürünleri ve Mobilya Fuarı (www.rota.gr) Atina Metropolitan Expo – El. Venizelos Airport International Exhibition & Congress Center of HELEXPO, Thessaloniki International Exhibition & Congress Center of HELEXPO, Thessaloniki International Exhibition & Congress Center of HELEXPO, Thessaloniki International Exhibition & Congress Center of HELEXPO, Thessaloniki 25-28 Ocak 2013 (Her yıl) Marmin – Mermer, Maden ve Makina Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Philoxenia Helexpo – Uluslararası Turizm Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Agrotica Helexpo – Tarım Makinaları ve Teçhizatları Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik EnergyTech – Enerji ve Yenilenebilir Enerji kaynakları ve teknolojileri Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Electronic & Lighting Lounge – Elektrik ve IĢıklandırma Fuarı (www.electrotec.gr) Atina Metropolitan Expo – 4-7 2012 (iki yılda bir) El. Venizelos Airport Ecotec- Çevre Teknolojileri ve Fotovoltaik Sistemleri Atina Metropolitan Expo – 18-21 Nisan 2013 El. Venizelos Airport Atina Ticaret Müşavirliği 8-11 ġubat 2013 20-23 Eylül 2013 16-19 ġubat 2012 (Ġki yılda bir) 22-25 Kasım 2012 (Her yıl) 21-24 2013 Kasım 1-5 ġubat 2012 (Ġki yılda bir) 16-19 ġubat 2012 (Her yıl) 21-24 ġubat 2013 102 3.3 BAġLICA EKONOMĠK VE TĠCARĠ KURULUġLAR SEV- Yunan İşadamları ve Sanayicileri Federasyonu Ksenofontos 5, 10557 Athens Tel: 0030 210 3237325 , Faks: 0030 210 3222929 E-mail: info@fgi.org.gr www.sev.org.gr Yunan İhracatı Geliştirme Kurulu- (HEPO) 86, Marinou Antypa Str., GR 163 46 Helioupolis ATHENS / Tel: 0030 210 9982101, 210 99 82 117, 210 99 82 240 Faks. 0030 210 9961927; 9969100 www.hepo.gr Atina Ticaret ve Sanayi Odası 7-9 ACADEMIAS STR. GR 106 71 ATHENS Tel: 0030 210 3604815 ; 3624280 Faks: 0030 3618810; 3645803 Türk Yunan İş Konseyi Voulis 35 Sindagma/Athens Tel: 0030 210 2505202 Faks: 0030 2505253 Selanik Ticaret Odası Tsimiski 29, 54624 Thessaloniki Tel: 0030 231 0370100, 370132 Faks. 0030 231 0370166; 370114 www.ebeth.gr Yunan Pamuk Kurulu-Hellenic Cotton Board 150 Syngrou Ave.17671 Kalıthea ATHENS Tel: 0030 210 9225011 Faks: 0030 210 924 36 76 Yunan Bankalar Birliği-Hellenic Bank Association Massalias Street 10680 Athens Tel: 0030 210 3386500 Faks: 0030 3615324 www.hba.gr Yunan Milli Tütün Kurulu-National Tobacco Board 2 Amerikis 10564 ATHENS Tel: 0030 210 323 47 27, 32223 111-9 Faks: 0030 323 84 68 Yunan Yatırım Merkezi – Yatırım Teşvikleri 3 Mitropoleos Street GR-105 57, Athens Tel: 0030 210 3355714 Faks: 0030 3355740 http://www.elke.gr Yunanistan Ulusal İstatistik Hizmetleri 14-16 Lykourgou Str. 101 66 ATHENS Tel: 0030 210 3289000 Faks: 0030 3222205 www.statistics.gr Yunan Standartar Kurumu (ELOT) 313 Aharnon Street GR-111 45 Athens Tel: 0030 210 2120418, 2120420 Faks: 0030 2283034 E-mail: nsymferis@elot.gr Kamu Gaz Kurumu (D.E.P.A.) 92 Marinou Antipa Street GR-141 21 Herakleio, Athens Tel: 0030 210 2701202; 2701204 Faks: 0030 6749504 E-mail: a.papageorgiou@depa.gr Yunan Enerji Kurumu (PPC) 30 Chalkokondyli Street GR-104 32 Athens Tel: 0030 210 5234604 ; Faks: 0030 5241300 Yunan Hoteller Birliği 24, Stadiou Str. - 105 64 Athens, Tel. : 210 33.10.022-6, Faks: 0030 3225449, 3236962 URL : www.grhotels.gr Pire Ticaret ve Sanayi Odası 1 Loudovikou Street, Odyssou Square GR-185 31 Piraeus Tel: 0030 210 4179480, 4177241 Fax: +30/210/ 427-4084, 417-8680 E-mail: evep@pcci.gr Yunan Telekom Kurumu (OTE) OTE Building, 99 Kifissias Avenue GR-151 24 Maroussi, Athens Tel: 0030 210 6115014 Fax: +30/210/ 619-9899 Pire Liman İdaresi 10 Akti Miaouli Street GR-185 38 Piraeus Tel: 0030 210 4550282, 4550283 Fax: +30/210/ 455-0286 Yunan Gemi Sahipleri Birliği 85 Akti Miaouli Street GR-185 38, Pireaus Tel: 0030 210 4291159 up to 65 Fax: +30/210/ 429-0107, 429-1166 Atina Ticari Distribitörler Birliği 15 Voulis Street, GR-105 63 Athens Tel: 0030 210 3232622 ; Faks: 0030 3238378 E-mail: aaca@acci.grmailto:aaca@acci.gr aaca@otenet.gr Yunan Ticaret ve Sanayi Odaları Merkez Birliği 7 Academias StreetGR-106 71, Athens Tel: 0030 210 363270; 3625630; 338 710456 Faks: 0030 3622320 Atina Ticaret Müşavirliği or 103 4. SORUNLAR, GÖRÜġLER VE FAYDALI BĠLGĠLER 4.1 TESPITLER VE GÖRÜġLER Yunanistan pazarı, ithalat kapasitesi, Türkiye‟ye coğrafi yakınlığı, ve her Ģeyden önemlisi, ülkemiz ürünlerinin kalite ve standardı konusunda önyargıya sahip olmayan tüketici yapısıyla ihraç ürünlerimiz için çok önemli ve ilerisi için de umut vaad eden pazarların baĢında gelmektedir. Raporumuzun çeĢitli bölümlerinde yer verilen verilerden de anlaĢılacağı üzere, son dönemde ülkemiz ile Yunanistan arasında ticaret hacmi büyük geliĢme kaydetmiĢtir. Buna rağmen, Yunanistan pazarınınTürk iĢadamları için kolay bir pazar olduğunun anlaĢılmaması gerekmektedir. Ticaretinin yarısından fazlasını AB üyeleri ile yapmakta olan Yunanistan‟da devletin ekonomideki payı % 40‟lar seviyesinde bulunmaktadır. Sanayinin bir çok dalındaki oligopol yapı nedeniyle pazara giriĢ ve tutunmada zorluklar çekilebilmektedir. Dünya Bankası‟nın 2013 ĠĢ Yapma Raporu‟nda, Yunanistan 185 ülke arasında 78. sırada yer almaktadır. Önceki yıllara yatırım ortamında görülen iyileĢmenin temelinde, inĢaat izinleri, yatırımcıyı koruma ve tasfiye prosedürlerinde sağladığı iyileĢtirmeler yer almaktadır. Özellikle uzun ve zor bir süreç olan inĢaat izin prosedüründe, belediyelere süre sınırlaması getirilmiĢtir. Ayrıca, yatırımcıyı korumaya yönelik olarak, taraflara önemli iĢlemlerini derhal ve yıllık olarak açıklama zorunluluğu getirilmiĢ, ilaveten tasfiye sürecinde uzlaĢtırma prosedürü kaldırılmıĢtır. Yunanistan‟da bulunan toplam 800 bin civarındaki tescilli Ģirketin, ekonomik krizle birlikte sayısının düĢtüğü, ya da küçülmeye gittiği görülmektedir. Yunan Ticaret Konfederasyonu tarafından 2012 yılının Ağustos ayında yapılan bir araĢtırmaya göre, büyük markalar ekonomik çöküĢ, satın alma gücündeki azalma, yüksek kiralar ve bunun yanısıra illegal ticaret ve suçlardaki artıĢtan dolayı Atina Ģehir merkezinden kaçmaktadır. Konfederasyon tarafından yapılan araĢtırmaya göre, 2012 yılı Mart ayında mağaza kapanma oranı %29,6 iken, Ağustos ayında bu oran %31 olarak tespit edilmiĢtir. Yunan Ticaret Konfederasyonu, özellikle Atina merkezindeki muazzam mağaza kapatma oranını aĢağıdaki sebeplere bağlamaktadır: 1. 2. 3. 4. 5. Yüksek kira bedeli Alım gücünün düĢmesi ve ev giderlerindeki dramatik daralma Orta sınıfın küçülmesi AlıĢveriĢ merkezlerindeki profil değiĢikliği Büyük iĢletmelerin çekilmesi Ayrıca, özellikle Ģehir merkezinde suç oranının artması, Yasa dıĢı ticaret, ġehir merkezindeki sürekli gösteriler, ĠĢletme maliyetlerindeki artıĢ, Bankaların fonlamayı durdurması, vergi- sigorta maliyetlerindeki artıĢta iĢletmelerin kapanmasına sebep olmaktadır. Yunanistan, özellikle sanayi ürünlerinde çok sınırlı ve az sayıda üretim imkanları ile toplam talebinin % 80‟ler gibi bir kısmını ithalat ile karĢılayan bir ülke konumundadır. Daha önce de ifade edildiği gibi, Yunan sanayi son yıllarda ciddi anlamlarda sıkıntı yaĢayan, birkaç sektör dıĢında (deniz taĢımacılığı, turizm ve bankacılık) dıĢardan gelen ucuz ve kaliteli ürünlere karĢı rekabet edemeyerek kapanma aĢamasına gelen, kısaca sıkıntıları üst noktaya ulaĢmıĢ bir görünüm sergilemektedir. Yunanistan‟ın coğrafi konumu, ekonomik yapısı, sanayileĢme stratejisi ve GSMH‟nın dağılımı gibi verilerine kabaca bir göz atıldığında, sunduğu ithalat ve pazar imkanları açısından daha değiĢik bir yapısı olduğu görülecektir. Özellikle Selanik ve Kuzey Yunanistan üzerinden Balkanlara ve Doğu Avrupa‟ya giriĢ için önemli bir geçiĢ noktası olarak kullanılabilmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 104 Hizmet ağırlıklı ekonomiye sahip ülkede kiĢi baĢına gelir, son ekonomik krizin de etkisiyle 17.200- Euro‟ya düĢmüĢ durumdadır. Bu durumda, krizin de etkileri ile hem kaliteli hem uygun fiyatlı ürün arayıĢında olan Yunanistan pazarı, ülkemize olan yakınlığı ve daha önce arz edilen hususlar dikkate alındığında,Türk ihracatçısı açısından kesinlikle ihmal edilmemesi gereken bir pazar konumundadır. Sağlıklı bir pazarlama ve tanıtım politikası uygulandığı müddetçe, Yunanlı ithalatçının Türkiye‟ye olan ilgisi önümüzdeki yıllarda daha da artarak devam edecektir. Nitekim ihracat rakamlarımız bu geliĢmeyi teyid eder nitelikte olup, Yunanistan‟a yapılan ihracatımız global kriz nedeniyle 2008 hariç olmak üzere Türkiye‟nin genel ortalama ihracat artıĢının üzerinde seyretmektedir. Ġhracatçımızın Yunan ortağı ile iliĢkilerinde dikkat etmesi gereken hususların baĢında özellikle ödeme ve teslim koĢulları gelmektedir. Oldukça klasik bir tavsiye olarak, ihracatçımızın öncelikle akreditif ile çalıĢması tavsiye edilmektedir. Firmalarımızın, Yunan firmanın güvenilirliği konusunda sağlıklı fikir sahibi olmadan çek ve senet ile çalıĢmaktan kaçınmalarında yarar görülmektedir. Zira ekonomik krizin ilk görülmeye baĢladığı 2009 yılından bu yana özellikle karĢılıksız çek davalarında büyük artıĢ görülmüĢtür. Ġlaveten, son dönemde Bankalar müĢterilerine çek ve kredi vermekte büyük çekince göstermektedir. Yunan sisteminde, çek hamili, çeki bankaya ibraz ettiğinde, çekin karĢılıksız çıkması durumunda banka tarafından çekin arkasına bir Ģerh düĢülmekte bu Ģerhe dayanarak Yunanistan‟da doğrudan çeki düzenleyen firma hakkında icra takibine gidilmektedir. Ayrıca, Merkez Bankasınca söz konusu firma kara listeye alınarak hesapları bloke edilmekte, mahkemeye gidilmesi halinde ise, çek düzenleyen hapis cezasıyla cezalandırılmaktadır. Akreditif kabul edilmemesi halinde banka garantisi talep edilmesinde fazlasıyla yarar görülmektedir. Ayrıca, belli bir güven telkin etmeyen ya da güvenilirliği konusunda sağlıklı bilgi olmaksızın büyük meblağlarda bağlantılara girilmemesinde fayda mülahaza edilmektedir. MüĢavirliğimize her ay ortalama 10 adet firmamız baĢvuruda bulunarak ithalatçı firma ile yaĢanan tahsilat problemini aktararak yardım talep etmektedir. Ancak ödemelerin geç yapılması kronik bir problem olmaya devam etmektedir. Ekonomik krizin de etkisiyle 2008 yılında karĢılıksız çek sayısında bir önceki yıla göre % 50 artıĢ olmuĢtur. 2008 yılındaki toplam 120,000 karĢılıksız çekin değeri 1.5 Milyar €‟ya yaklaĢmıĢ, bu rakam 2009 sonunda 2 Milyar Euroyu aĢmıĢtır. 2012 yılında krizin daha da ağırlaĢmasıyla bu rakamların çok daha yüksek seviyelere ulaĢtığı bilinmekle beraber resmi rakamlara iliĢkin bir bilgiye ulaĢılamamıĢtır. Yunan ithalatçılar genelde FOB teslimat isterler. Ancak, büyük Yunan firmaları teslimatın Türkiye‟de fabrikada yapılmasını isteyebilmekte ve taĢıma ve sigortayı kendileri üstlenmektedirler. Genelde peĢin ödeme veya akreditifli olarak baĢlayan ticari iliĢkiler sonraki partilerde vesaik mukabiline veya açık hesaba dönüĢmekte ve zaman zaman ödenmeme Ģikayetleri ile karĢılaĢılabilmektedir. Ġthalatçılar Yunanistan‟da akreditif iĢlemlerinin çok masraflı olduğundan Ģikayet etmektedirler. Sevk evrakının suretleriyle gümrüklerden mal çekilebildiği ve akreditifteki muhabir banka güvencelerinin bertaraf edilebildiği görülebilmektedir. Bankaların herhangi bir garanti vermesi için, önce eĢdeğer nakit miktarın bankaya yatırılması gerekmektedir. Ekstra giderlerden kaçınmak için Yunan firmalar genellikle vesaik mukabili ödeme Ģeklini tercih etmekte veya 30-60 gün veya daha uzun vadeli ödeme kolaylığı aramaktadır. Ġhracat imkanı olan Türk ürünlerinin çevreye duyarlı AB‟nin standart ve tüketici güvenliğini sağlayan CE iĢaretine sahip ürünlerden (Bu ürünlerin bir listesi DıĢ Ticaret MüsteĢarlığımızın Web Sayfası www.ekonomi.gov.tr adresinden temin edilebilir.) olması halinde herhangi bir engelle karĢılaĢmadan ihraç edilmektedir. Diğer önemli bir husus ise, ihracatçı firmalarımızın öncelikle ithalatçı firma ile telefon, faks ya da diğer iletiĢim araçları ile temasa geçtikten sonra ilgili Yunan firmaları ile yüz yüze görüĢmek için numune malı bizzat yanına alıp doğrudan Yunanistan‟a seyahat düzenleyerek görüĢmelerinde büyük fayda mülahaza edilmektedir. Yunanistan‟a ziyaret düzenleyen firmalarımıza Yunan partnerlerinden randevu alınmasında MüĢavirliğimizce yardımcı olunmaktadır. Tekstil standartı ve kalite sorunu olmayan iplik, döĢemelik kumaĢ, perdelik kumaĢ, havlu, bornoz, ev tekstili, çarĢaf, konfeksiyon-hazır giyimin Yunanistan‟da pazar imkanı yüksektir. Atina Ticaret Müşavirliği 105 Ancak düĢük kaliteli ve dar gelirlilere veya taĢraya hitap eden ve maalesef yoğun olarak Yunanistan‟a giren bazı ürünler; Türk malı imajını olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle belirli markalara düĢük fiyatla fason üretim Türk firmaları için bir çıkıĢ yolu olarak sunulsa da katma değerin yoğunlukla Yunan firmalarında kalmasına neden olmaktadır. Ünlü Türk markalarının Yunan piyasasına kendi adlarıyla girmede yapacakları çalıĢma ve gayret bu olumsuz durumu bertaraf edebileceği gibi bu pazar konusunda tereddüt içinde olan diğer Türk markalarının da kendi adlarıyla pazarda yer alması için çalıĢmalarına cesaret verecektir. Ġklim Ģartları ve deniz turizmi, bu ülkeye ihracatta hazır giyim ürünlerinin potansiyel alıcılarınıda belirlemektedir. Bu nedenle, rahat spor giyim, iç çamaĢırı, mayo ve bikini türü giysilere talep fazladır. Yunanistan‟da gelir düzeyinin yüksek olması ve yine gelir düzeyi yüksek turistlerin buraya rağbet ettiği göz önüne alındığında kaliteli ve belirli bir çizgiyi taĢıyan ürünlere de pazar olduğu ortaya çıkmaktadır. Hediyelik eĢyaya olan talep çok yaygındır. Ülke geleneklerinin, milli ve dini günlerin turizm sezonunun ve sektörlerinin iyi bir Ģekilde etüd edilmesi gerekmektedir. Ülkede genelde sıcak ve kurak bir Akdeniz ikliminin sürmesi ve halkın alım gücünün yeterli olması nedeniyle, yaĢanılan ve çalıĢılan mekanlar yerli üretimi çok sınırlı olan ve büyük çoğunluğu ithal klimalarla soğutulmaktadır. Ticari tip soğutucular ise yoğun olarak kullanılmaktadır. Bu sektörde talep, tanınmıĢ markalara yönelmektedir. Sabırlı ve ısrarlı Türk ürünlerinin pazarda yer edinmesi mümkün görülmektedir. Makine ve ekipmanda yerli üretim sınırlı olup büyük oranda Ġtalya ve Almanya menĢeli makineler pazarda alıcı bulmaktadır. Ayrıca küçük bir pazar olması ve üretimin pahalı olması nedeniyle az sayıdaki gıda ve tekstil iĢletmeleri dıĢında firmalar aile iĢletmeleri Ģeklinde kendini göstermektedir. Ancak, son yıllarda AB bütünleĢmesinin getirdiği değiĢim ile çok Ģubeli yabancı sermayeli mağazalar özellikle gıda, temel ihtiyaç ve elektronik sektöründe etkili olmaya baĢlamıĢlardır. Yunanistan‟da pazara giriĢ stratejisinin doğru tespit edilmesi büyük önem taĢımaktadır. Sık sık vurgulandığı gibi pazarın kendi yapısal özellikleri farklılıklar arz etmektedir. Kamu sektörünce açılan ihalelerde fiyat en önemli parametre olmakla birlikte bazı durumlarda Yunan bir ortakla hareket etmek daha kolaylaĢtırıcı olabilmektedir. Ürün satmak isteyen Ģirketlerin dağıtım kanalları konusunda tecrübeli ve baĢarısını ispatlamıĢ acenta veya distribütör ile çalıĢması ( ithalatın % 80‟inin bu aracılar tarafından yapıldığı tahmin edilmektedir) Yunanistan pazarında avantaj sağlayabilmektedir. SatıĢ sonrası destek pazarda tutunmanın en önemli Ģartlarından bir tanesidir. Savunma sanayi, yenilenebilir enerji, enformasyon teknolojileri, sağlık ekipmanları, sağlık turizmi, turizm pazardaki boĢluklar olarak karĢımıza çıkmaktadır. Ġhracatçılarımızın herhangi bir bağlantı veya anlaĢma öncesinde muhatabı ile ilgili detaylı bilgi toplamasında büyük yarar bulunmaktadır. Yunanistan‟da Ģirketlerin mali durumu ve ticari sicili ile ilgili bilgi sağlayan çeĢitli kuruluĢlar bulunmakta olup talep edilen bilginin çeĢidine göre belirli bir ücret karĢılığında bu hizmeti vermektedirler. Yunan Ģirketlerle herhangi bir franchise veya distribütörlük anlaĢması durumunda ulusal mevzuatla birlikte AB‟nin ilgili direktifleri geçerlidir. Konuya iliĢkin olarak “ http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31986L0653:EN:HTML” bağlantısından detaylı bilgi temin etmek mümkündür. Yunanistan pazarında reklam büyük önem taĢımaktadır. Ciddi bir TV izleme alıĢkanlığı bulunmakta olup karar vericilerin bu hususu göz önünde bulundurması gerekmektedir. 4.1.1 ĠĢ GörüĢmesi Yaparken (1) Yunanistan‟daki iĢ alıĢkanlıkları ve iĢ yapma kültürü ile Türkiye arasında büyük benzerlikler bulunmaktadır. Aynı coğrafyada olmasının ve Akdeniz kültürünün bu duruma büyük etkisi bulunmaktadır. Yunan iĢ dünyası Haziran sonundan baĢlayarak Temmuz ve Ağustos ayları boyunca devam eden dönemde tatil yapmayı tercih etmektedir. Eylül‟ün ilk yarısında düzenlenen Selanik (1) ĠGEME‟nin Yunanistan Ülke Raporundan derlenmiĢtir. Atina Ticaret Müşavirliği 106 Uluslararası Fuarına kadar iĢ hayatı bir anlamda kesintiye uğramaktadır. Bu dönemde Yunanistan'da iĢ görüĢmesi ayarlanması hatta en basit ticari bilgiyi toplamak bile zaman zaman çok zor olabilmektedir. YazıĢmalara cevap alınamaması da normal olarak kabul edilebilmektedir. Ayrıca paskalya (Nisan) dönemi de benzer özellikler göstermektedir. GörüĢme programlarının en az bir gün öncesinden planlanması gerekmektedir. Ancak bazı durumlarda çok kısa zaman içerisinde de randevu ayarlanması mümkün olabilmektedir. Toplantının 1 gün öncesinden tekrar hatırlatılmasında fayda bulunmaktadır. Toplantı saatlerinin öğle yemeği saatleri dikkate alınarak belirlenmesi gerekmektedir ĠĢ iliĢkilerinin baĢlaması için Yunan tarafının karĢısındakini kiĢisel olarak tanıma gayreti içinde olduğunun hatırdan çıkartılmaması gerekmektedir. BaĢarılı bir iliĢkinin kurulabilmesi için tarafların samimi olması büyük önem taĢımaktadır. ĠliĢkilerde Yunan tarafının en fazla önem verdiği konu karĢılıklı güvenin tesis edilmesidir. Yunanistan‟da tıpkı Türkiye‟de olduğu gibi yaĢa ve pozisyona büyük saygı gösterilmektedir. ĠĢ iliĢkileri zaman zaman yavaĢ ilerleyebilmektedir. Bu nedenle sabırlı olunması ve karĢı tarafı rahatsız edecek Ģekilde ısrarcı olunmaması önerilmektedir. Ürünün veya hizmetin kalitesi hakkında sade ancak etkileyici olmak gerekmektedir. Yunanlar iĢ görüĢmelerinde oldukça tecrübelidirler ve pazarlık yapmayı severler. Karar verme süreci Ģirketin en üst düzeyinde gerçekleĢmektedir. Karar verme sürecinde teslim tarihleri veya benzeri bir konuda bir Ģeyi zorla kabul ettirmeye çalıĢmak, görüĢmelerin tıkanmasına neden olabilmektedir. Yunanistan‟da iĢadamlarının büyük bir çoğunluğu Ġngilizce bilmektedir. Ancak görüĢme esnasında yanlıĢ anlaĢılmaların önüne geçmek için bir tercüman bulundurulmasında fayda mütalaa edilmektedir. Toplantı, görüĢme veya haberleĢme için sunulacak materyallerin hem Ġngilizce hem de Yunanca hazırlanması hem iletiĢimi kolaylaĢtıracak hem de Yunan tarafında bir sempati yaratacaktır. YazıĢmalar için de Ġngilizce sıklıkla kullanılmaktadır. ġirket broĢürleri Yunanca olduğu kadar Ġngilizce de basılmaktadır. Yunanlar Ģahsi iliĢkilere önem vermektedirler. Eğlence iĢ iliĢkilerini pekiĢtiren bir unsur olarak kabul görmektedir. ĠĢ görüĢmeleri genellikle bir içecek eĢliğinde ve sosyal konularla ilgili sohbet ile baĢlamaktadır. Herhangi bir iliĢki kurulana kadar soyadı kullanılmakta ve Yunanca bilmeyen katılımcıların bulunduğu toplantılarda genellikle Ġngilizce konuĢulmaktadır. Yunanlar telefon veya yazıĢma yerine kiĢileri daha yakından tanımak için yüz yüze görüĢmeleri tercih etmektedir. ĠliĢkilerin geliĢtirilmesi ise zaman almaktadır. Bu ortam ofiste veya uzayan öğle yemeklerinde veya diğer sosyal aktivitelerde sağlanabilmektedir. Aile bağları ve arkadaĢlık Yunanistan‟da önemlidir. Toplantılara yarım saat kadar geç gelinmesi normal karĢılanmaktadır. Ancak Yunanistan'da ilk defa iĢ yapan bir iĢadamının toplantıya geç kalmasının hoĢgörülmesini beklememek gerekmektedir. Toplantılar canlı bir ortamda geçmekte ve herkesin katılması beklenmektedir. Herkesin soru sormasına ve konuĢmasına izin verilmektedir. Bu arada sunuĢlarda dahi müdahaleler olabilmektedir. GörüĢmeleri yürüten liderden de görüĢleri tekrar istenilen konuda toplaması beklenmektedir. Yunanlılar bilgili ve tecrübeli kiĢilere saygı göstermektedirler. Zaman zaman bilgi düzeyi ve tecrübe test edilebilmektedir. Toplantıların çok önceden dikkatli bir Ģekilde planlanması ve değiĢikliklere de hazırlıklı olunması gerekmektedir. Hiçbir koĢulda birisinin sözlerinin herkesin içerisinde sorgulanmaması akıldan çıkarılmamalıdır. Yunanlar kendini beğenmiĢ, soğuk ve ciddi kiĢilerden hoĢlanmamaktadır ancak iliĢki belirli bir seviyeye ulaĢmadan da resmi olmayan bir tutum sergilenmesi karĢı tarafça hoĢ karĢılanmayabilmektedir. Yunanlar kültürel miraslarının dünya medeniyetlerine yaptığı katkılardan dolayı gurur duymaktadırlar. Yunan edebiyatında Ģiir, felsefe, tarih önemli bir yer tutmaktadır. Yunan Ortodoks kilisesi ülkenin ulusal dini olup, nüfusunun büyük bir çoğunluğu tarafından takip edilmektedir. Din, Yunanistan'da yaĢam biçiminin içine girmiĢtir. Tatillerin ve festivallerin büyük Atina Ticaret Müşavirliği 107 bir çoğunluğu doğal olarak dini tatillerden oluĢmaktadır. Paskalya yortusu en büyük dini tatil zamanıdır. Bu tatile Noel ve yılbaĢından daha fazla önem verilmektedir. Kilise politika, vatandaĢlık ve devlet iĢlerinde önemli bir rol oynamaktadır. 4.2 FAYDALI BĠLGĠLER 4.2.1 Hava Durumu Yunanistan‟da Akdeniz iklimi hakim olup kuzey bölgelerinde ve Türkiye sınırında iklim biraz daha karasal özellik kazanmaktadır. Atina ve güneyine nadiren kar yağmaktadır. Ġlkbahar ve sonbahar kısa sürmektedir. BaĢkent Atina‟da hava sıcaklığı kıĢ mevsiminde nadiren sıfır derecenin altına düĢerken yazın gün içinde sıcaklık 40o„lere çıkmaktadır. Genelde yağmur Ģeklindeki yağıĢlar Kasım-ġubat arasında yoğunlaĢmıĢtır. Atina‟nın güneyine nadiren kar yağmaktadır. 4.2.2 Tatil Günleri ve ÇalıĢma Saatleri Yunanistan‟da hafta içinde devlet daireleri yazın 07:30-14:30 kıĢın ise 08:00-15:00 saatleri arasında çalıĢmakta, cumartesi ve pazar günleri mesai yapılmamaktadır. Özel Ģirketlerde mesai saatleri 09:00-17:00 arasındadır. Pazar günleri ise büyük marketler de dahil olmak üzere tüm özel kuruluĢlar tatil yapmaktadır. Yunanistan ve Türkiye aynı saat dilimleri içinde yer almaktadır. Hafta içinde küçük ve orta boy iĢletmeler Salı, perĢembe ve cuma günleri 17:30 – 20:30 dahil olmak üzere 08:30-15:00 arasında çalıĢmaktadır. Bankalar 08:00-14:00 saatleri arasında mesai yapmaktadır. Büyük bankaların bazı Ģubeleri akĢamüstü ve cumartesi sabahları da hizmet vermektedir. Yunanistan‟da özellikle temmuzun ikinci yarısı ile eylül ortası genelde izin kullanılan dönemler olarak görülmektedir. Ülkede iĢ yapmanın bu dönemde zor olması nedeniyle iĢ gezilerinin hatta çok gerekli olmayan yazıĢmaların bu dönemde yapılması önerilmemektedir. ĠĢ hayatının normale dönmesi Eylül ayında Selanik‟te düzenlenen uluslararası fuarın ardından olmaktadır. Ayrıca 20 Aralık - 6 Ocak arasında da benzer bir dönem yaĢanmakta iĢ hayatında kesintiler olabilmektedir. Öte yandan tatil yapmayı seven Yunan halkı aĢağıdaki resmi tatil günlerini hafta sonları ile birleĢtirebilmekte ve sene içinde bir kaç kez birer haftalık dönemlerde izin yapabilmektedir. Ülkenin Resmi Tatil Günleri-2012 1 Ocak - Yeni yıl Tatili 6 Ocak - Epiphany – Ortodoks YılbaĢı Tatili 27 ġubat - Kathara Deftera (Her yıl değiĢmektedir) 25 Mart - Bağımsızlık Günü 13-16 Nisan - Paskalya (Her yıl değiĢmektedir) 1 Mayıs - ĠĢçi Bayramı 4 Haziran - Dini Paskalyanın 50. Günü (Her yıl değiĢmektedir) 15 Ağustos - Assumption Günü (Meryem Ana‟nın Ölüm Günü) 28 Ekim - Ohi (Hayır) Günü 24-25 Aralık - Noel arifesi ve Noel 26 Aralık - Noel‟in Ġkinci Günü 31 Aralık - Yeni Yıl Arifesi – Yarım Gün 4.2.3 Vize ve Seyahat Yunanistan ile Türkiye arasındaki ticari iliĢkilerin geliĢmesinin önündeki en büyük engellerden vize uygulamalarından kaynaklanmaktadır. Umuma mahsus pasaportlar için vize alınması zorunludur. ĠĢadamlarının Yunanistan‟dan bir davet mektubu alarak vize baĢvurusu yapması formaliteleri kolaylık sağlamaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 108 Havayolu : THY, Pegasus Olympic Havayolları ve Aegean tarafından Ġstanbul-Atina arasında yapılan düzenli seferler ülkeye ulaĢmanın en hızlı yoludur. THY‟nin 3 ve Olympic Havayollarının 2 ve Aegean`ın 1 olmak üzere her gün karĢıklı seferler bulunmaktadır. UçuĢ saatleri yaz / kıĢ saati uygulamasına göre değiĢiklikler göstermektedir. Ayrıca 2009 yılından itibaren Ġzmir – Atina seferleri düzenlenmeye baĢlamıĢtır. Seferlerin günleri ve saatleri mevsime göre değiĢebilmektedir. Bu konuda en doğru ve güncel bilgiye havayolu Ģirketlerinden ulaĢmak mümkündür. AĢağıda ilgili linkler verilmektedir: THY: www.turkishairlines.com Pegasus Havayolları: www.flypgs.com Olympic Havayolları: www.olympicair.com Aegean Airlines: www.aegeanair.com Eleftherios Venizelos (Atina) havalimanından Ģehir merkezine düzenli otobüs ve metro seferleri bulunmaktadır. Trafik yoğunluğuna bağlı olarak değiĢmekle birlikte normal Ģartlarda yaklaĢık 45 dakikada taksi ile 30 € civarında bir ödeme ile Ģehir merkezine ulaĢılabilmektedir. Yunanistan‟da 16 adet havalimanı mevcuttur. Ancak bunlardan sadece Atina, Selanik, Girit, Rodos ve Korfu‟ya tarifeli seferler yapılmaktadır. Karayolu : Vizeye sahip Türk VatandaĢlarının Yunanistan‟a giriĢlerini özel taĢıtlarıyla yapmalarında bir engel bulunmamaktadır. Ancak taĢıtlar için Yunanistan giriĢinde kalınacak süreyle sınırlı kasko sigorta yapılması gerekli görülmektedir. Bu konuda Türk TURĠNG kurumu ile temasa geçilmesi gerekmektedir. Yunanistan‟da her marka ve model otomobil tamiri yapılmaktadır. Ancak iĢçilik maliyeti daha yüksek, servis kalitesi ise diğer geliĢmiĢ ülkelerle mukayese edildiğinde düĢüktür. Ġstanbul-Atina güzergahında ihtiyaçları karĢılayacak sıklıkta benzin istasyonu ve yerleĢim birimi bulunmakla birlikte çalıĢma saatleri dikkate alınarak ihtiyaçların ertelenmeden ilk istasyonlardan birinde karĢılanmasında fayda bulunmaktadır. Otoyol geçiĢleri nakit ve Euro olarak ödendiğinden ülkeye giriĢte bir miktar bozuk para bulundurulmalıdır. Konaklama ihtiyacı için yol kenarlarında veya araba içinde gecelemek yoluna gidilmemeli; yerleĢim yerlerindeki konaklama tesisleri tercih edilmelidir. Herhangi bir kazanın vuku bulması durumunda trafik polisleri beklenmeli ve kaza raporunun yerinde hazırlanması gerekmektedir. Ayrıca kazanın ölüm veya yaralamaya sebebiyet vermesi durumunda en yakın BaĢkonsolosluğun bildirilmesi gerekmektedir. Başlıca Şehirler Arasındaki Mesafe (km) Atina-Korintos Atina-Ġskeçe 86 Atina-Naflio 146 Atina-Gümülcine Atina-Tripoli 186 Atina- Dedeağaç Atina-Lamia 215 Atina-Kavala Atina-Patra 215 Selanik-Larissa Atina-Kalamata 279 Selanik-Kavala Atina-Volos 324 Selanik – Kipi Atina-Trikala 331 Kavala-Ġskeçe Atina-Larissa 362 Gümülcine-Dedeağaç Atina-Igoumenitsa 480 Dedeağaç-Kipi Atina-Selanik 515 Lamia-Larissa Atina-Drama 668 Igoumenitsa – Larissa 736 792 857 680 186 173 368 56 65 45 146 303 Selanik üzerinden seyahat eden vatandaĢların çoğu, Selanik BaĢkonsolosluğu ile aynı bahçede bulunan ve saat 10:00 – 17:00 arasında açık bulunan Atatürk Evi Müzesi‟ni (doğduğu ev) ziyaret etmektedirler. Ġki ülke arasında çalıĢan otobüs firmaları (her gün dönüĢümlü olarak Metro ve Derya firmaları çalıĢmaktadır) Dedeağaç, Kavala Gümilcine, Ġskeçe, Selanik, Larissa ve Atina güzergahını kullanmaktadır. Ġstanbul – Atina arası yolculuk yaklaĢık 18 saat sürmektedir. GidiĢ dönüĢ otobüs ücreti kiĢi baĢı 80 Euro civarındadır. Atina içinde metro, tram, trolley ve otobüs Ģebekesi yaygın olup ucuzdur. Biletler 1.40 Euro olup Kiosklarda ve metro istasyonlarında temin edilebilir. 7 gün geçerli olan bir bilet türü 14 Euro‟ya Atina Ticaret Müşavirliği 109 satılmakta olup havaalanı hariç tüm hatlarda sınırsız kullanıma açıktır. UlaĢımda 3 hat ve 30‟a yakın istasyon bulunmaktadır. Demiryolu :Yunanistan‟da demiryolları diğer AB üyesi ülkelere nazaran daha az geliĢmiĢ durumdadır. Ancak baĢlıca Ģehirler arasında seferler düzenlenmektedir. Atina-Selanik arasında günün çeĢitli saatlerinde tren seferleri bulunmaktadır. Atina – Selanik arasındaki en hızlı trenle bu yolculuk yaklaĢık 5 saat içinde katedilebilmektedir. Selanik – Sirkeci arasında karĢılıklı tren seferleri yapılmaktadır. Selanik‟ten akĢam 20:00‟da kalkan tren yaklaĢık 16 saatlik bir yolculuktan sonra öğlen saatlerinde Ġstanbul‟a varmaktadır. (www.tcdd.gov.tr) Ġstanbul‟a günde iki sefer düzenlenmektedir; bunlardan ilki sabah 07:18‟de kalkıp, akĢam 21:30‟da Sirkeci‟ye varmaktadır. Ġkinci sefer akĢam 19:55‟de kalkıp sabah 07:45‟de Sirkeci‟ye varmaktadır. Her iki sefer de Intercity trenleriyle yapılmaktadır (http://tickets.trainose.gr/dromologia/). Denizyolu: Atina‟dan hemen her gün hava ve deniz Ģartlarının elvermesi kaydıyla düzenli olarak feribot seferleri yapılmaktadır. Yaz aylarında karĢılıklı sefer sayıları artmaktadır. Türkiye‟ye ferbotla ulaĢmak için Atina-Sakız-ÇeĢme, Atina-Ġstanköy-Bodrum, Atina-Midilli-Ayvalık, AtinaSamos-KuĢadası, Atina-Rodos-Marmaris baĢlıca 5 seçenektir. Atina ile BaĢlıca Limanlar Arasındaki Mesafe (Deniz Mili) Atina-Mikonos Atina-Rodos Atina-Midilli Atina- Girit Atina-Sakız Atina-Ġstanköy Atina-Samos Atina – Santorini 94 250 188 175 153 200 174 130 En çok tercih edilen Atina-Sakız-ÇeĢme güzergahında feribotlar saat 17:00-18:00 civarında Pire limanından hareket etmekte, sabah saat 04:00 sularında Sakız adasına ulaĢmaktadır. Sakız‟dan sabah 08:00 civarında ise hareket eden bir baĢka feribotla yaklaĢık 1 saat süren bir seyahatle ÇeĢme‟ye varılmaktadır. Bu seyahatin maliyeti otomobil hariç ortalama 50 €‟dur. Atina-Rodos-Marmaris Türk tekneleriyle geçiĢ (Marmaris Tel.0252.412 22 90) Atina-Kos (Ġstanköy) - BODRUM (Bodrum Tel.3161087) Atina-Midilli (Lesvos)-Ayvalık (Ayvalık Tel:3122740) Midilli –Ayvalık Araba geçiĢ ücreti 70 Euro ve kiĢi baĢı geçiĢ ücreti gidiĢ-dönüĢ 50-70 euro olup Midilli-Atina feribot ücretleri ise tek yön 32 Euro‟dan baĢlamakta ve 11 saat sürmektedir. Hızlı deniz otobüsü ise 5 saatte atinaya ulaĢmakta ve 53 Euro gibi bir ücret almaktadır. Feribot saatleri Pazartesi 08.00,Salı 08.00 ve 20.00, PerĢembe 08.00 ve Cumartesi 08.00 ve 20.00 olup, ÇarĢamba, Cuma ve Pazar günleri feribot bulunmamaktadır. 4.2.4 BaĢlıca Gazete ve Dergiler Ülkede baĢlıca gazeteler : Ta Nea, Kathimerini, To Vima, Eleftherotipia, Ethnos ve Elefthreos Tipos‟dur. Kathimerini gazetesinin ingilizce baskısı bulunmaktadır. BaĢlıca televizyon kanalları Mega Channel, Antenna, Alpha, Skai tv, Alter, Star ve devlet kanalları ET1, Net ve ET3‟dür. SABAH BASKISI Kathimerini To Vima Imerisia AKġAM BASKISI Ta Nea Eleftherotipia Ethnos Elefteros Tipos Apoyevmatini Atina Ticaret Müşavirliği Tiraj 56,978 44,784 12,020 Açıklama Sağ Eğilimli – Tarafsız Sol Eğilimli - PASOK Yanlısı PASOK Yanlısı Web Sayfası www.kathimerini.gr www.tovima.gr www.imerisia.gr 63,430 52,944 46,593 38,183 14,923 Sol Eğilimli - PASOK Yanlısı Ortasol Eğilimli - PASOK Yanlısı Sol Eğilimli - PASOK Yanlısı Sağ Eğilimli YDP Yanlısı Sağ Eğilimli YDP Yanlısı www.tanea.gr www.enet.gr www.ethnos.gr www.e-typos.gr www.apogevmatini.gr 110 HAFTALIK BASKI O Kosmos Tu Ependitii 96,598 PAZAR GAZETELERĠ Kathimerini 191,138 To Vima 201,086 Eleftherotipia 166,195 Ethnos 144,783 Elefteros Tipos 105,379 Kaynak : Atina Gazete Sahipleri Derneği Tarafsız www.kte.gr Sağ Eğilimli – Tarafsız Sol Eğilimli - PASOK Yanlısı Ortasol Eğilimli - PASOK Yanlısı Sol Eğilimli - PASOK Yanlısı Sağ Eğilimli YDP Yanlısı www.kathimerini.gr www.tovima.gr www.enet.gr www.ethnos.gr www.e-typos.gr ĠĢ Dünyası Dergi ve Gazeteleri 4 Wheels (Aylık otomotiv dergisi) Technical Press Yayınları 80 Ioannou Metaxa Street GR-19400, Koropi Tel: +30/210/ 979-2608, 979-2500 Fax: +30/210/ 979-2555, 979-2528 E-mail: info@technicalpress.gr Amyntika Themata (Defense Matters) 290, Kifissias Ave. & 2, N. Paritsi Street GR-154 51, N. Psychiko Tel: +30/210/ 672-9960, Fax: +30/210/ 674-6132 E-mail: info@amyntika.gr Business and Tourism Naftemporiki Gazetesi Yayınları 205 Lenorman Street GR-104 42, Athens Tel: +30/210/ 519-8000 Fax: +30/210/ 513-9905 E-mail: info@naftemporiki.gr Business Partners Yayıncı: American-Hellenic Chamber of Commerce Mr. Raymond Matera, Editor 34 Panepistimiou Street GR-106 79 Athens Tel: +30/210/ 363-7787 Fax: +30/210/ 360-6510 E-mail: materay@ath.forthnet.gr Economic and Industrial Review (Aylık finans ve ticaret dergisi) Ms. Alexandra Vovolini – Laskaridi, Editor 6-8 Vlahava Street GR-105 51, Athens Tel: +30/210/ 331-4714 Fax: +30/210/ 325-2283 E-mail: editor@economia.gr ELNAVI Monthly Shipping Review (Aylık denizcilik dergisi) YayıncıMillennium Elnavi Ltd. Mr. Elias Kalapotharakos, Publisher 19 Aristidou Street GR-185 31, Piraeus Tel: +30/210/ 452-2100 Fax: +30/210/ 428-2467 E-mail: elnavi@elnavi.gr Ependytis (Haftalık finans gazetesi) Yayıncı: Bestend Publications S.A. Mr. Nikos Felekis, Director/Publisher 174 Syngrou Avenue GR-176 71 Kallithea, Athens Tel: +30/210/ 372-1100 Fax: +30/210/ 372-1110 E-mail: ependitis@kte.gr Express (Günlük finans gazetesi) Yayıncı:Kalofolia Group of Companies Mr. Aristides Zevgitis, Chief Editor 39 Halandriou Street GR-151 25 Maroussi, Athens Atina Ticaret Müşavirliği Kerdos (Günlük finans gazetesi) Mr. Dimitris Evangelodimos, General Director 44 Vas. Georgiou & Kalvou Streets GR-152 33 Halandri, Athens Tel: +30/210/ 674-7881 up to 9 Fax: +30/210/ 674-7893 E-mail: mail@kerdos.gr Energy (Aylık dergi) Yayıncı: Periodical Press S.A. Mrs. Katerina Anemodoura, General Manager 224 Syngrou Avenue GR-176 72 Kallithea, Athens, Tel: +30/210/956-7161 up to 2 Fax: +30/210/957-9009 E-mail: info@pertip.gr Ergotaxiaka Themata (Aylık inĢaat dergisi) Yayıncı: Technoekdotiki S.A. Mrs. Anastasia Papadopoulou, Editor 3 Pentelis Avenue & Pileos Streets GR-152 35, Vrilissia Tel: +30/210/ 680-0470 Fax: +30/210/ 680-0476 E-mail: technoekdotiki@technoekdotiki.gr Kefaleo (Aylık finans ve iĢ dergisi) Yayıncı: Attika Publishing Mr. Theocharis Fillipopoulos, President & Publisher 40 Kifissias Street GR-151 25 Amaroussion, Athens 111 Tel: +30/210/ 617-2700 Fax: +30/210/ 619-9421-2 E-mail: info@express.gr Money and Tourism (Aylık dergi) Yayıncı: Kappa Sigma Delta S.A. Mr. Konstantinos Deriziotis, President & Publisher 8 Sitias & Messologiou Streets GR-144 51 Metamorfosi, Athens Tel: +30/210/ 211-7676 Fax: +30/210/ 211-7677 E-mail: info@ksd.grmailto:info@ksd.grandmailto:sec@ks d.grsec@ksd.gr Tel: +30/210/ 619-9080 Fax: +30/210/ 610-7741 E-mail: simitopoulou@atticamedia.gr Trofima kai Pota (Food and Beverages) (Aylık dergi) Triaina Publishing Mr. Kyriakos Korovilas, Managing Director 110 Syngrou Avenue GR-117 41, Athens Tel. +30/210/ 924-0748 Fax: +30/210/ 921-9891, 924-2650 E-mail: info@triaina.com 4.2.5 Kambiyo Denetimi Yabancı paraların miktar sınırlaması olmaksızın ülkeye giriĢi serbesttir. Ancak 10,000 Euro‟yu aĢan nakitlerin giriĢte beyan edilmesi gereklidir. Seyahet çeklerinin giriĢte beyanı zorunlu değildir. Dövizin yurt dıĢına gönderilmesi serbest olup, 2,000 Euro‟yu aĢan miktarın beyan edilmesi zorunlu bulunmaktadır. Ancak, 10,000 Euro‟yu aĢan dövizi yurt dıĢına çıkaran Yunan vatandaĢlarının vergi borçları olmadığına dair vergi dairelerinden belge getirmeleri gereklidir. 4.2.6 Avukatlar ve Hukuk Büroları Avukat / Büro ġehir Adres/Telefon Mail / Fax Not Mrs. Sofia Yanato Atina Tel. 0030 210 4226 973 Cep. 0030 6977 505310 e-mail: sgianatou@yahoo.gr Türkçe Mr. Anestis Papadopoulos Atina Tel. 0030 210 3390341 Cep. 0030 6955188040 Ticaret Hukuku Uzmanı Mr. George N. Katapodis – Mr. Lampros Karadimos Atina VASSILIS D. AVRAMOPOULOS AVRAMOPOULOS/PARTNERS LAW FIRM (Hukuk Bürosu) Atina Egli TANAġOĞLU Atina Tanasis ÇAVUġOĞLU Atina Evgenia SOFIANOU Atina Evangelos PapageorgiouEURO-CONSULTANTS Atina Constantine G. Hadjiyannakis Vassilios G. Antonopoulos Selanik Yiannis Karamayionis Selanik Pantelis Dedes Selanik ANTONIS KARGOPOULOS Selanik DESPINA I. KASAPIDU Selanik Atina Ticaret Müşavirliği Tel. 0030 210 8832478 – 0030 210 3604553 Cep. 0030 6948750061 Fax. 0030 210 3607649 e-mail: karinlaw@otenet.gr Tel.0030 210 69 12 200 Fax. 69 11 211 E-Mail; info@avralaw.gr WEB:www.avramopoulos.com Tel: 0030(210) 98 34 519 - 98 20 762 Tel: 0030 (210) 52 23 110 - 52 34 518 Fax: (210) 52 34 518 Tel: 0030(210) 72 58 546 Fax: (210) 72 58 548 TEL.0030 210 322 32 21, 322 93 81 FAKS. 325 24 52; evpapage@otenet.gr www.evpapage.gr/ e-mail Tel : + 30 2310 263665, 273484, 239 104, 231 837, 226 285 Faks : + 30 2310 222405, 273 987, 273 304 Tel : 0030 2310 237 650 (Mobil) 0944 383 378 Tel : 0030 2310 540 613 e-mail : dedes@otenet.gr TEL.0030 2310 533599 CEP.+30 694 44 63 060 FAX.0030 2310 533299 E=MAIL; akargo@the.forthnet.gr Tel. 0030 2310 537441 Fax: 0030 2310 537441 Türkçe Türkçe Ġngilizce Ġngilizce Ġngilizce Ġngilizce Türkçe Ġngilizce 112 ADEM BEKĠROĞLU Gümülcine e-mail: deskas@panafonet.gr Tel: 0030-25310 26261 HASAN ĠMAMOĞLU Gümülcine Tel:0030-25310 22157 HASAN KAġIKÇIOĞLU Association of Law Athens:http://www.dsa.gr/ Association of Law Volos:http://www.dsvol.gr/ Association of Law Piraeus:http://www.dspeir.gr/ Gümülcine Tel:0030-25310 27098 Atina http://www.dsa.gr Volos http://www.dsvol.gr Atina-Pire http://www.dspeir.gr in in in 4.2.7 Tercümanlar Ġsim Bayan A.Elizabet KOVI Atina Adres/Telefon Mail / Fax Tel.0030.210.9832128 Cep: 0030. 694.4298197 Bayan Fatma Hoca Atina Cep: 0030 6937338301 e-mail: fatme5501@hotmail.com Bayan Sula Vakadima Atina Cep: 0030.698.1924797 Bay Aleks Uzunoğlu Atina Cep: 0030.694.6724392 Bay Cemil Ziyaoğlu Atina Cep: 0030. 693 9697066 Bayan Sevilay Karaibrahim Atina Cep: 0030.6908795264 Bay Tanju Yakup Atina Cep. 0030.694.4188913 Bay Turan Kücük Atina Cep. 0030.694.8786738 / 694.8786740 Bay Kenan Ismail Atina Cep: 0030.693.6204640 Bay Mumin Hasanoglu Atina Cep.0030.694.7009992 Bay Ġrfan Padarlı Bayan Ekaterini Lemopoulou Bayan Hristina Peripatopoulos Bay Diamantis GALANOPOULOS Bayan Müge Konuralp-Mimar Bayan Katerina PSOMA Bayan Eva PAPADĠAMANTOPU. Bay Taki KARACA Bayan Evi SKOTĠNĠYADĠS Bayan Evi TSĠGARĠDA Bay Murat Müminoğlu Bayan Sofia HIRBAKI Bayan Suzanna KAÇAUNĠ Bayan Anita AS BAYAN NADYA AĞACANYAN Bayan Evantia KARAYANNĠ Bayan Çağla MENDERES Bayan Sofia KOSTĠDĠ Bayan Despina AYVATOĞLU Bayan Eva KARABA Bay Aris GALANOPOULOS Bayan Vivi Vatka Bayan Heves Küçük Atina Ticaret Müşavirliği ġehir Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Selanik Cep. 0030.694.7168176 Tel. 0030.210.9349407 / 693.84011 Tel: 0030.210.9849374 Cep : 0030. 693.6490812 Ev. Tel. 0030.210. 9884230 Cep. 0030.694.5143430 Ev Tel. 0030.210.7561428 Cep. 0030.697.4072403 Tel: 0030.210. 9430554 Cep: 0030.697.7120054 Tel: 0030-210. 9818454 Tel: 0030.10. 9842554 Tel: 0030.210.9409273 Cep: 0030.694.5404108 Tel: 0030.210.9348617 Cep: 0030.694.4522104 Cep: 0030.694.8252591 Tel: 0030.210.9853945 Cep: 694.4170160 Tel: 0030.210. 9598675 Cep: 0030.693.7072469 Tel: 0030.210. 9847851 Cep : 0030.694.4981144 Tel: 0030.210.9884230 Cep: 0030.694.4274279 Tel: 0030.210. 9880095 Cep : 0030.694.24231 96 Tel: 0030.210.3464851 Cep: 0030.694.2464714 Tel: 0030.210. 9881061 Cep: 0030. 697.7996304 Tel Ev .0030.210.9810347 ĠĢ: 9317690 Tel. 0030.210.9958073 Cep:0030.697.3422829 Cep: 0030.694.4771454 Tel: 0030.210.9888348 Cep: 0030.694.4550026 Tel:0030.693.6438038 113 Bay Erman Dülger Bay Murat Sabrioğlu Bayan Pınar Koca Molla Bayan Angela Fotopoulou Bayan Eleni Leventi Bayan Sevim Kiryakidi Bayan Georgia Dimaki Selanik Selanik Selanik Selanik Selanik Selanik Selanik Tel:0030.693.4089230 Tel:0030.694.5579199 Tel:0030.694.5630925 Tel:0030.697.3357926 Tel: 0030.2310.283864 Faks: 0310.220167 Tel: 0030. 2310. 906618 Tel: 0030. 2310. 518 402 Cep: 0030.693.2530550 4.2.8 Adresler ve HaberleĢme Telefon : Yunanistan‟ın uluslarası telefon kodu + 30‟dur. ġehirler için alan kodu uygulaması mevcut olup, baĢkent Atina için “210”, Selanik için “ 2310 ”, Gümülcine için “25310”, Rodos için “22410”‟dür. Mobil telefon kullanımı son derece yaygın olup, ülkede baĢlıca GSM Ģebekeleri Cosmote, Vodafone ve Wind‟dir. Her üç Ģebeke roaming seçeneğinin aktif olması kaydıyla Yunanistan‟da kullanılabilmektedir. Fax : Büyük postahaneler ve otellerde fax kullanılabilmektedir. Posta : Postaneler hafta içinde mesai saatleri dahilinde kullanılmaktadır. Türkiye ve Yunanistan arasında her gün yapılan üç uçuĢ sayesinde posta akıĢı gayet hızlı ve sağlıklı olarak çalıĢmaktadır. Ayrıca UPS ve DHL gibi özel kargo Ģirketleri ile de çalıĢmak mümkündür. Adres Telefon ve Fax Vasileos Georgiou B +30.210.7263000 No:11 10674 Athens Web ve E-Posta Atina Ticaret MüĢavirliği 26, Rigillis Str, 10674 - Atina www.musavirlikler.gov.tr atina@dtm.gov.tr Atina Pire BaĢkonsolosluğu 22, Vas. Pavlou Str. +30.210.6714828 15452 P. Psihiko – Atina Yunanistan Atina Büyükelçiliği Atina Basın MüĢavirliği Selanik BaĢkonsolosluğu Gümülcine BaĢkonsolosluğu Rodos BaĢkonsolosluğu Türk Havayolları Ziraat Bankası - Atina Türkiye Ankara Büyükelçiliği Ekonomi ve Ticaret MüĢavirliği-Ankara Atina Ticaret Müşavirliği +30.210.7222196 Vasileos Georgiou B No:11 10674 Athens Agiou Dimitriou 152, 54634 Thessaloniki 14, Ionon Str. 69100 Komotini 10-12, Iroon Polytehneiou Str. 85100 Rhodes Athens Eleftherios Venizelos International Airport Ermu 2, Syntagma Sok. atinpire@otenet.gr +30.210.7263000 trpress@ath.forthnet.gr +30 2310.965070-73 selcons@otenet.gr +30 25310.83420 turkbaskon@kom.forthnet.gr +30 22410.23362 rodosbk@otenet.gr +30 210.3537288 +30 210.3223038 Adres Telefon ve Fax Zia Ur Rahman Caddesi +90 312.4480873 9-11 06700 G.O.P. +90 312.4482249 Ankara Turan Emeksiz No:3/10 Park Sitesi A Blok GaziosmanpaĢa info@turkishembassy.ondsl.com +90.312.4278307 +90.312.4278308 +90.312.4278374 Web ve E-Posta gremb.ank@mfa.gr http://agora.mfa.gr/turkey ecocom-ank@mfa.gr 114 +90.212.2452231 +90.212.2927118 +90.212.2927119 Ekonomi ve Ticaret MüĢavirliği-Ġstanbul Ġnönü Cad. No:49/8 GümüĢsuyu http://agora.mfa.gr/turkey Ecocom-istanbul@mfa.gr Ġstanbul BaĢkonsolosluğu TurnacıbaĢı Sok. No: 32 +90 212 3938290 Galatasaray Beyoğlu grconsist@comnet.com.tr Ġzmir BaĢkonsolosluğu Atatürk Caddesi 366/1A +90 232 4643160-1 35220 Ġzmir +90 232 4216992 grgencon.smy@mfa.gr 4.2.9 DanıĢmanlık ve Pazar AraĢtırması Yapan ġirketler (2) A.C. Nielsen Hellas Ltd. Ms. Matina Bada, General Manager 166 Syngrou Avenue, 6th floor GR-176 71 Kallithea, Athens Tel: +30.210.9500300 Fax: +30.210.9598294 E-mail: acngr@otenet.gr Institute of Energy For South East Europe (IENE) Mr. Costis Stambolis , Managing Director 3 Alexandrou Soutsou Street GR-106 71 Athens Tel: +30.210.3640278; 3628457 Fax: +30.210.3646144 E-mail: info@iene.gr Foresight TMC Ltd. Mr. Alexandros Costopoulos , Director 10 Messoghion Avenue GR-115 27, Athens Tel: +30.210. 7486006 Fax: +30.210. 7486440 E-mail: mailbox@foresight.gr KPMG Certified Auditors S.A. Mr. Marios Kyriacou 3 Stratigou Tombra Street GR-153 42 Agia Paraskevi, Athens Tel: +30.210.6062100 Fax: +30.210.6062111 E-mail: postmaster@kpmg.gr GFK Hellas Ltd. Mr. Vassilis Fisentzidis 16 Laodikias & 1-3 Nimfeou Streets GR-115 28, Athens Tel: +30.210.7572600 Fax: +30.210.7019355; 7561081 E-mail: grinfo@gfk.com Price Waterhouse Coopers 268 Kifissias Avenue GR-152 32 Halandri, Athens Tel: +30.210.6874400 Fax: +30.210.6874444 E-mail: pwc.greece@gr.pwc.com Trek Consulting S.A. Mr. Thomas Papapolizos 125-127 Kifissias Avenue GR-115 24, Hadjipavlou, Sofianos & Kabanis S.A. (Deloitte) Mr. Michael Hadjipavlou, Director 250-254 Kifissias Avenue GR-152 31, Halandri Tel: +30.210. 678-1100 Fax: +30.210. 677-6190, 677-6221 E-mail: mhadjipavlou@deloitte.gr Ernst & Young (Hellas) S.A. Themis Lianopoulos, Managing Director 11klm Athens-Lamia National Road GR-144 51, Metamorfossi Tel: +30.210.2886000; 2886504 Fax: +30.210.2886903 E-mail:christos.glavanis@gr.ey.com mailto:christos.glavanis@gr.ey.com ICAP Hellas S.A. Mr. Nikitas Konstantelos, Director 64 Vas. Sophias Avenue GR-115 28, Athens Tel: +30.210. 720-0000 Fax: +30.210. 722-0815 E-mail: icap@icap.gr LDK S.A. Mr. Leonidas Damianides 21 Parodos Thivaidos Street GR-145 64 Nea Kifissia, Athens Tel: +30.210.8196700 Fax: +30.210.8196709 E-mail: main@ldk.gr MRB Hellas Mr. Dimitrios Alexandrou MEuros 74 Panormou Street GR-115 23, Athens Tel: +30.210 6971000 Fax: +30.210 6985813 E-mail: info@mrb.gr Research International Hellas S.A. Mrs. Nicki Eleni Lambropoulou 8-12 Halkidonos street GR-115 27, Tel: +30.210.7728500 Fax: +30.210.7795886 E-mail: Greece@research-int.com Kantor S.A. 1, Visarionos & Omirou Streets GR-106 72, Athens (2) ġirketler bilgilendirme amaçlı olup Ticaret MüĢavirliğimizce referans verilmemektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 115 Tel: +30.210.6996157; 6996411 Fax: +30.210.6995450 E-mail: desk@trek.gr Tel: +30.210.7297500 Fax: +30.210.7249528 E-mail: central@kantor.gr 4.2.10 Bakanlıklar ve Adresleri Tarım Bakanlığı 2 Aharnon Street GR-101 76 Athens Tel: +30.210. 2124000; 2124481; 2125585 Fax:+30.210.5240955 Savunma Bakanlığı 227 – 231 Messogeion Avenue, Athens GR-155 61 Holargos, Athens Tel: +30.210.6598515 - 6 Fax: +30.210.6544485 Maliye Bakanlığı 5-7 Nikis Street, Syntagma Square GR-101 80 Athens Tel: +30.210.3332000, 3375000 Fax: +30.210 3332499 DıĢiĢleri Bakanlığı 1 Vassilissis Sofias Avenue GR-106 71 Athens Tel: +30.210.3684534; 3684537; 3684538 Fax:+30.210.3684061 Altyapı UlaĢtırma ve ġebekeler Bakanlığı Anastasiou 2 & Tsigante GR-101 91 Papagou Athens Tel: +30.210.6508000 Fax: +30.210.6508024 Kültür ve Turizm Bakanlığı 7 Kifissias Avenue GR-115 23 Athens Tel: +30.210.6496000 Fax:+30.210.6496601 Ekonomi, Rekabet ve Denizcilik Bakanlığı Mesogeion 119 GR-101921 Athens Tel: +30.210.6966969 Fax: +30.210.3803422 Çevre Enerji ve Ġklim DeğiĢikliği Bakanlığı 17 Amaliados Street GR-115 23 Ambelokipi, Athens Tel: +30.213.1515000 Fax: +30.210 6447608 Sağlık ve Sosyal DayanıĢma Bakanlığı 17 Aristotelous Street GR-101 87 Athens Tel: +30.210.5232821 - 9 Fax: +30.210.5231329 4.2.11 Yararlı Olabilecek Diğer Telefonlar Ambulans Acil Doktor Polis- Acil Müdahale Polis Daireleri Atina Trafik Polisi Ġtfaiye OTE – Telefon Kurumu Pire Liman Ġdaresi SOS – Acil Yardım Nöbetçi Hastane, Klinik Doktor ve Eczaneler : 166 : 1016 : 100 : 1033 : 0030 210 5230111 : 199 : 134 : 0030 210 4511310 : 175 : 1434 4.2.12 ÇeĢitli Bağlantılar http://www.in.gr/ http://www.findbiz.gr/en http://www.yellowpages.gr/ http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/ho me/ http://www.grtrnews.com/ http://www.gogreece.com/ http://www.athensguide.com/ http://www.acci.gr Atina Ticaret Müşavirliği http://www.theinsider.gr/ http://www.gnto.gov.gr/el http://www.gr-indexer.gr/ http://www.diadiktyo.net/english.php http:www.investingreece.gov.gr/ http://www.united-hellas.com/ http://www.Kompass.com http://www.parliament.gr 116