makale - SAYISAL MİMAR
Transkript
makale - SAYISAL MİMAR
MSGÜ - EFORMATĐK BÖLÜMÜ \ BOST ARAŞTIRMA YÖTEMLERĐ BĐLĐÇALTI MESAJ TEKĐKLERĐ, KULLAIM ALALARI VE ŞEKLĐ Beydanur KAYAN Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Enformatik Bölümü e-posta: beydanurkayan@gmail.com ÖZET 1.GĐRĐŞ Bilinçaltı iyi-kötü ayırtetmeksizin karşılaşılan her türlü uyaranı kayıt altına alır. Bilinçaltı mesajlar, insanların psikolojik, nörolojik, sosyal yapıları göz önünde bulundurularak en etkin şekilde gönderilir. Đnsanların farklılaşmasının nedeni olan bu etkenlerin ortaya çıkarılması için ürününü satmak isteyen firmalar büyük paralar harcamaktadırlar.Toplumların psikolojik, nörolojik, sosyal yapıları ortaya çıkarıldıktan sonra reklam filmleri, afişler, radyo ve televizyon programlarına entegre edilen reklamlar hazırlanır ve hayatın hemen her yerine sokulur.Sonrasında biz, özgür olduğumuzu ve isteyerek o ürünü aldığımızı zannederiz. Günümüzde çevremizi saran ve beynimizi etkileyen binlerce uyaran mevcut.Bu uyaranların büyük bir çoğunluğu çağımız teknolojileri kullanılarak insan eliyle üretilmektedir. Şehir hayatı içinde bu tip uyaranlarla karşılama sıklığı artış gösterse de, teknoloji sayesinde hemen herkesin evinde bulunan televizyon aracılığıyla toplumumuzun büyük çoğunluğu etki altına alınmıştır. Beynimiz bu uyaranlara bilinçli veya blinçsiz olarak tepki verir.Genel olarak basın yayın araçlarıyla üretilen ve sunulan bu uyaranların çoğunlukla farkında olmayız ve bilinçsizce yönlendiriliriz. Bu çalışmada bir farkındalık oluşturmak amacıyla; biliçaltı mesaj tekniklerini, kullanım alanlarını ve nasıl tasarlandıklarını araştırılmıştır. Anahtar Kelimeler: Bilinç, Bilinçaltı, Bilinçaltı Mesajlar, Subliminal Mesajlar, Bilinçaltı Mesaj Teknikleri ABSTRACT Subliminal can never separate something good or bad and records every single stimulus. Subliminal messages are effectively sent by considering human psychological a, neurological circumstances and social structure. Companies that want to sell their products are spending high budgets to find out what are these factors and also the reason of people’s difference. Commercial films, bill-posting are creating and are putting mostly every part of life in order to find out the psychologic, neurologic, sociologic structure of society. Then we think, we are free and we buy that product because we want to buy. The purpose of this research is awareness to techniques, areas of usage and design methods of subliminal messages. Key Words:Conscious, Subconscious, Subliminal Messages, Subliminal Message Techniques Makalede, bu tip uyaranlardan kısaca bilinçaltı(subliminal) mesajlar olarak bahsedilecektir. Subliminal mesaj veya bilinçaltı mesaj, başka bir objenin içine gömülü olan bir işaret ya da mesajdır. Normal insan algısı limitlerinin altında kalmak, o anda fark edilmemek üzere tasarlanmıştır”(Wikipedia). Bilinçaltı mesajlar, tıptan sosyoloji alanına kadar çok çeşitli bilim dallarında incelenmiş, geniş kapsamlı bir konudur. Bu nedenle araştırılacak konu mevcut imkanlar doğrultusunda daraltılmıştır. Bu araştırmada cevaplanacak sorular; -Bilinçaltı mesajlar nasıl tasarlanır? -Bilinçaltı mesaj teknikleri nelerdir? -Bilinçaltı mesaj kullanım alanları ve şekli nelerdir? Araştırma yöntemi olan literatür taramayla edinilen bilgiler, araştırma sorularına cevap verecek şekilde sınırlandırılmıştır. Konunun daha kolay anlaşılması için bilinç ve bilinçaltı kavramlarının açıklanması gerekmektedir. Genel bir ifade ile beynimiz, bilincimiz ve bilinçaltımızdan oluşmaktadır.Bu oluşumu, %5 bilinç, %95 bilinçaltı şeklinde oranlayabiliriz. Beynimizin %5’lik kısmını oluşturan bilincimiz, günlük yaşamda karşılaştığımız her şeyi analiz eder. Örneğin karar veme sürecinde bilinçli olarak durumun olası fayda ve zararları, bize nasıl bir kazanç getirebileceği gibi etkenler üzerinde düşünürüz. MSGÜ - EFORMATĐK BÖLÜMÜ \ BOST ARAŞTIRMA YÖTEMLERĐ “Bilinç, insanın bilme, anlama, hissetme ve bunların farkına varma, içinde yaşadığı ortamdan ve kendinden haberdar olma, iç ve dış uyaranların, tepkilerin farkına varma halidir. Kısacası bilinç kendi varlığının farkında olma durumudur” (Özkan, 2012).“Bilinç, beynin kimyası ve yapısındaki değişikliklerle değişebilir.Tıpkı davranışın olduğu gibi, bilincin fizyoloyik bir fonksiyon olduğu varsayılabilir” (Carlson, 2011). Farkına varmadığımız ve beynimizin %95’lik kısmını oluşturan bilinçaltımız, bilinç eşiğinin altı olaraktanımlanabilir.Bilinçaltı, hafızayı, beş duyu organımızla algılanan bilgileri, günlük hayatımızda yaşadığımız bütün duygusal durumları bir bütün olarak işler, doğru ya da yanlış olarak değerlendirmez ve sizinle tartışmaz. Ayrıca farkında olmadığımız ve bilinçli beynimizin işlem kapasitesini aşan, kan dolaşımı, tansiyon, hormonların salgılanması gibi faaliyetlerde de önem durumuna gore devreye girer. Temel olarak Subliminal mesajların nasıl tasarlandığı anlatılacağı için ilk olarak tasarım öğelerinden olan renkler ve beynimizdeki etkileri anlatılacaktır. Renklerin Önemi Đnsanlığın varoluşundan bu yana renkler hayatımızın her alanında mevcuttur. Bu nedenle renklerin insan beyninde yarattığı etkilerin bilmesi bilinçaltı mesajlarda kullanılan tekniklerin anlaşılmasında kolaylık sağlayacaktır.Çünkü bilinçaltı mesajlarda kullanılan bütün görsel öğeler renkler ile bir bütünlük sağlayacak şekilde tasarlanır.Ayrıca etki alanı renkler kullanılarak da ayarlanmaktadır. 1979 yılında, bilinçaltı mesajların ilk uygulanmasında kullanılan Takistoskop cihazı(Takistoskop(Tachistoscope) Cihazı ; bir saniyenin 1/3000’I gibi kısa bir sürede açılıp kapanan objektif kapağı sayesinde mesajlar (görüntü ya da resim) yansıtan bir film projektörü.) ile bir deney yapılmıştır. Bu deneyde tasarım öğelerinden biri olan renklerin bilinçaltına olan etkisi araştırılmıştır. “Deneyde değişik renkte boyanmış yüzeyler takistoskop ile saniyenin 1/3000’i oranında bir sürede gösteriliyor.Sonunda deneklerden ilk once hani rengi algıladıkları soruluyor. Deneyden çıkan sonuçlarda algılanan renkler yüzdelik sıraya gore şöyle “(Favre ve November, 1979): Turuncu Mavi Yeşil Mor : 21,4 : 17,0 : 12,6 : 5,5 Kırmızı Siyah Sarı Gri : 18,6 : 13,4 : 12,0 : 0,7 Deneye gore turuncu ve kırmızı gibi sıcak ve parlak renklerin daha çok dikkat çektiğini görülüyor. Turuncu ve kırmızının bu özelliği logolarda da ağırlıklı olarak kendini gösterir. Ülkemizdeki birçok gazetenin ve bazı siyasi partilerin logoloarı kırmızı renktir. Deneyde sarının daha alt sıralarda yer alması ise dikkat çekici renk olmasına ragmen aynı zamanda beğeniye bağlı olmasından kaynaklanmaktadır. Karl Berggrafe, renkli harflerin renkli zemin üzerinde okunabilirliliğini inceleyen bir deney yapmıştır. Bu deneyde, sarı üzerinde siyah harflerin, ve siyah üzerinde sarı harflerin en çok görünen zemin-harf olduğu tespit edilmiştir.Buradan da sarının dikkat çekici ve tetikleyici bir renk olduğu sonucuna varılabilir. Ayrıca, karantina bölgeler de, trafik ışıklarında, afet görevlilerinin sarı rengi kullanması gibi örneklerden de psikolojik etkisi; tetiklemesi ve zihni açması yönünde olabileceği çıkarımı yapılabilir. “Renk unsurunun bilinçaltı kullanımı görselin durumu, tanıtımı yapılacak materyalin içeriği, nerede gösterileceği gibi bir çok değişkene bağlıdır” (Darıcı, 2013). Bu nedenle renklerin anlamları örneklerle açıklanacaktır: Kırmızı: Sıcak bir renktir. Tutkunun, ateşin, aşkın, ihtirasın, cinselliğin, tehlikenin, dikkatin, seçiciliğin rengidir. Dikkat çekiciliğinin yüksek olmasından dolayı kendisini bilinçaltına zorla kabul ettirir. Kırmızının bilinçaltında yarattığı en önemli duygular sıcaklık, heyecen ve bir an once harekete geçme istemidir. Fizyolojik olarakta tansiyonu yükseltir ve kan akışını hızlandırır. Cinsel bilinçaltı uyaranlarla birlikte verildiğinde; cinsel istek, ask, fiziksel tatmin, korku ve ölüm bilinçaltı uyaranlar ile verildiğinde ise saldırganlık, şiddet, kızgınlık gibi duygular uyandırır. Bir çok firma logolarında renk kullanımını bilinçli olarak yapar. Bir petrol ürünleri firması olan Mobil, yapılan araştırmalar sonucunda erkeklerin kırmızı renge daha çekici baktıklarını tespit etmiş ve Mobil yazısındaki “o” harfini kırmızı olarak değiştirmiştir.Kırmızı kesinlikle iştah açmasıyla bilinen bir renktir. Dünyadaki çok tanınan ve en çok tüketilen gıdaları üreten firmaların hepsinin logosu kırmızıdır Coca Cola, Pizza Hut, Kentucky Fried Chicken, Mc Donald’s, Ülker, Arby’s gibi. Yeşil: Renklerin en sakini olma özelliğini taşır. Çevrenin rengidir ve bilinçaltına güven duygusunu aşılar. O yüzden banka logolarında hakim renk yeşildir. Yeşil yaratıcılığı körükler.Bu yüzden büyük lokanta mutfaklarında yeşil tercih MSGÜ - EFORMATĐK BÖLÜMÜ \ BOST ARAŞTIRMA YÖTEMLERĐ edilir.Hastanelerde de yeşil rahatlatıcı ve sinirleri yatıştırıcı özelliği nedeniyle kullanılır. Yeşil alanda insanların daha az mide rahatsızlığı geçirdiği saptanmıştır. Aynı zamanda aklın ve bilincin rengidir.Doğru kararlar almamızda zihinsel ve duygusal olarak uygun bir ortam hazırlar. Tatil köyü, dinlenme ve mesire yerleri reklamlarında genellikle yeşil ağırlıklı görüntüler kullanılır.Yeşilin umursamazlık, aşırı rahatlık, güven duyamama, gibi negatif yönleri de vardır.Kıskançlık, bencillik, erken hüküm verme, belirgin negatif yönleri arasında yeralır.Yeşil aynı zamanda tembellik ve aylaklıka müsait bir kişilikte taşımaktadır.Verilmek istenen bilinçaltı mesajda hangi yanı yansıtılmak isteniyorsa kurgu ve görsel düzen ona gore hazırlanır. Yeşillik bir alan içerisinde koşu yapan insanlar ve bir yağ reklamı bu renk ortamında yapılabilir. Aynı yeşillik alan içerisinde ağacın altında uzanmış piknik yapan bir ailenin yediği sucuğun reklamı da yapılabilir. Renk bilinçaltı mesajın kurgusal özelliğine ve içeriğine gore anlamlar yansıtır. Siyah: Bu renk özellikle bilinçaltı mesajlarda korku ve ölüm unsuru içeren imge ve arkediplerde kullanılır. Filimlerde kötü olduğu vurgulanmak istenen karakterin bulunduğu mekan, kıyafetleri ve benzeri eşyalarının bir çoğunda ağırlıklı bu renk kullanılır.Đçerisinde ölüm ve korkuyla ilgili imgeleri, görüntüleri barındıran (yüz ifadeleri, kurukafa) bilinçaltı mesajlarda bu renk kullanılır.Çünkü siyah, ümitsizliğin ve ölümün sembolüdür.Bizde ve batı medeniyetlerinde siyahın daima keder, ölüm ve matemin rengi olduğu bilinmektedir.Ancak Japonya’da siyah renk mutluluğu simgeler.Korku ve karanlığın rengi olduğu gibi fenalıkların, kötülüklerin ve şeytanın rengi de siyah renktir. Siyah bundan başka asalet, onur, tutku ve gücü de temsil eder. Resmilikte ifade ettiği için makam arabaları siyah olur. Mavi: Sakinliğin simgesidir. Kan akışını yavaşlatır.Batıda intiharları azaltmak için köprü ayaklarını maviye boyarlar.Duvarları maviye boyanan okullarda çocukların yaramazlıklarının azaldığı ve daha sakinleştikleri gözlenmiştir.Ayrıca kırmızının aksine mavi yeme içgüdüsünü engelleyen bir renk olduğundan yemek firmaları maviyi pek tercih etmezler.Bu nedenle hiçbir gıda reklamında mavi ağırlıklı olarak kullanılmaz. Lacivert: Kozmik renk olarak kabul edilir. Sonsuzluğu otoriyeyi, verimliliği simgeler. O yzüden dünyadaki firmaların yarıdan fazlası logolarında laciverdi kullanır. Hilton logosunu laciverde çevirirken insanların kafasında büyük kuruluş imajı yaratmak istemiştir. Mor: Nevrotik duyguları açığa çıkardığından insanların bilinçaltını korkuttuğu saptanmıştır. Đntihar edenlerin beğendiği renktir.1994 yılının Haziran ayında Ataköyde 14. Kattan atlayarak intihar eden iki gencin şizofren olduğu öğrenilmiştir. Gençler intihar ettiğinde, yerdeki ajandalarından bir kenara savrulmuş çakmaklarına kadar her şey mordu. Hatta tırnakları dahi mora boyanmıştı. Atlamadan once duvara mor pastel kalemle hayranı oldukları ve Satanist oldukları iddia edilen Radiohead adlı grubun “Creep” (Sürünmek) adlı parçasının son sözleri olan “We don’t belong here” diye yazmışlardı. Bu renk hala ruhsal olarak ağır ve nevrotik durumlara yol açabilecek şarkı sözlerini, görüntülerini içerisinde barındıran kliplerde ve bazı film sahnelerinde kullanılmaktadır. Pembe: Đnsanları rahat hissettiren bir renktir ve çekindendir. Romantik bir yumuşaklığıa sahiptir. Canlılığın az olmasıyla birlikte dişilik ve aşk anlamlarına da gelir. Sevecenlik ve samimiyet ifadesini de karşı tarafa hissettirir.Bu yüzden bazı büyük mağazalar müşteriler rahat hissetsin diye tezgahtarlarına pembe üniformalar giydirir.Pembe aynı zamanda çocuk rengidir. Sarı: Geçiciliğin ve dikkat çekiciliğin sembolüdür. O yüzden dünyada taksiler sarıdır, geçisi olduğu bilinsin ve dikkat çeksin diye. Araba liralama şirketleri de sarıyı kullanır, çünkü müşterilerine, “Aldığınız şey geçicidir.Lütfen geri getirin!” demek isterler. Sarı rengi bu özelliğinden dolayı bankalar kullanmak istemez, Çünkü paranın geçici değil kalıcı olmasını isterler. Beyaz: Đstikrarı, devamlılığı, temizliği simgeler. Politikacılar temiz, dürüst izlemini vermek istediklerinden dolayı beyazı pek severler.Türkiye’de Cem Uzan’ın Genç Parti seçim çalışmalarında kolları katlanmış beyaz gömlekle olan imajı buna örnek gösterilebilir.Temizliği ifade ettiğinden sağlık personelinin giysileri, genç kızların gelinliği beyaz renklidir. Ayrıca reklam filmlerinde ürünle ilgili doktorların yer aldığı ve görüş bildirdiği laboratuvar sahnelerinde, arka fon ve alanine geneli beyazdır. Nötr bi titreşime sahiptir.Serbest ve rahat bir zihni işaret etmektedir.Beyaz renk tarafsızlığı belirttiği gibi ölen insanların temiz ve ruhsal yolculuk yaptığını belirtmek için matemde de kullanılır.Kansas Üniversitesinde yapılan bir araştırmada sanat müzesindeki halının altı elektronik bir sistemle donatılmış, duvar rengini beyaz ve kahverengi olarak değiştirilebilir yapılmıştır.Arkafonda beyaz renk kullanıdığında, insanlar müzede daha yavaş hareket etmiş, daha uzun sure kalıp, daha fazla alanda dolaşmışlardır. Arka fon kahverengiye döndüğünde ise, insanlar müzede çok daha hızlı hareket edip, daha az alan dolanmış ve müzeyi daha kısa sürede terk etmişlerdir. O yüzden dünyadaki fast food restoranlarının çoğunun sandalyeleri ve MSGÜ - EFORMATĐK BÖLÜMÜ \ BOST ARAŞTIRMA YÖTEMLERĐ masaları kahverengi, duvar boyaları ise kahverengişampanya-pembe karışımından oluşur. Kahverengi: Güvence, istikrar ve büyük ölçüde pratikliği temsil etmektedir. Đnsanın haereklerini hızlandırır.Kahverenginin biliçaltında yararlılık ve sağlamlık gibi yansımaları da vardır.Filmlerde genellikle daha yaşlı ve öğüt veren karakterin sahnelerinde bu renk ağırlıklı olarak kullanılır.Bunun yanı sıra kahverenginin toprak tonlarında bir renk olmasından dolayı resmiyetten uzak, rahat ve teklifsiz hissettirdiği için insanların kendilerini daha güvende hissederek açılmalarını sağladığı da Kabul edilmiştir.Örneğin gazetecilerin çoğunun röportaja giderken mutlaka kahverengi tonlarda giyinmeleri (renkleri ve etkileri bilen gazeteciler sözkonusudur) tamamen karşısındaki insanın güvenini kazanarak doğru cevaplar almak ve çılmasını sağlamaktır. Gri: Kararsız, nötr bir kişilik ifadesidir. Reklam filmlerinde genellikle tercih yapamayan, sosyal olmayan, toplumdan uzak, gençleri anlamayan, çağdaş olmayan, hafif zeka seviyesi düşük olarak gösterilen karakterlere bu renk kıafetler giydirilir.Ya da çekim açısı olarak bulundukları mekanın zemini hep bu renktir.Gri aynı zamanda filmlerde ve dizilerde ağırlıklı olarak yaşlı insan tiplemelerinde kullanılır.Bu açıdan bakıldığında ölüme bir yakınlık çağrıştırmakla birlikte, ne beyaz gibi başlangıç ne de siyah gibi son anlamında kullanılır.Koyulaştıkça sona, açıldıkça başlangıca yaklaşır.Gri, devlet dairelerinde kapı, duvar, kalorifer peteklerinin rengidir.Bu yüzden Türk toplumuna özgü olarak bir resmiyet, yavaş ve hantal işleyen bir yapı anlamı vardır. Turuncu: Algılamada kırmızıya nazaran çok daha fazla etkisi vardır. Sıcaklık, enerji ve pozitif tutumu anlatır. Duygu coşkunluğunu ifade eder. Satın almada ciddi bir etkisi vardır. Biliçaltında farklı bir yaklaşımı, dinaamik bir tutum, yüksek ve hayal edilen amaçları sembolize eder. Đnsanın ruh halinde mutluluk ve farklı bir olumlu hava yaratma gücü vardır.Negatif yönü, gösterişe yatkın olmasıdır. Ezici ve baskın bir üstünlük kurma diğer negative yönleridir. 2. AA METĐ Bilinçaltı mesajlar duyu organlarımıza yönelik olarak tasarlanır. Mesaj içerisindeki uyaranın gücü ve tekrar sıklığı ilgili duyu organına gore değişir. Örneğin göz için kullanılan teknikler, beyindeki etkisi dikkate alınarak daha detaylı kullanılır.Müzik dosyalarında ise daha kolay hazırlanabilmektedir. Bilinçaltı mesajların kullanım alanları organlarına gore gruplandırılmıştır. duyu Sabit durağan görseller: Basılı matbaa ürünleri (Afiş, logo, bilbort, ürün ambalajları, bina giydirmeleri, katalog, broşür, el ilanıi dergi, kitap vb.) baskısız dijital resim dosyaları ve diğer dijital tasarımlar, ticari ürünler (tişört, ayakkabı, çanta vb.) içine gizlenmiş şekil, yazı, sembol ve rakam yoluyla oluşturulur. Şekil 1:Kuzuların Sessizliği filiminin afişi Şekil2: Aslan Kral çizgifilminin afişi MSGÜ - EFORMATĐK BÖLÜMÜ \ BOST ARAŞTIRMA YÖTEMLERĐ kullanılması.Ayrıca ürünlerin ambalajlarında kullanılan malzemenin albeni katmasıda sağlanır. Koku alma yoluyla:Starbucks’ta kullanılan iştah açıcı kokular. Tat alma yoluyla: Bağımlılık yapan, kola, fastfood gibi Algı Eşikleri ve Eşikaltı Yaşadığımız sürece sürekli çevremizden gelen uyaranlara maruz kalırız. “Duyu organlarımız doğanın ancak belirli fiziksel değişimlerini beynimize ilettikleri gibi bu değişiklerinde ancak belirli değerde olanlarıne duyarlılk göstermektedir” (Güven,1996). Şekil3: Diş macunu reklam afişi Video dosyaları:Televizyon, sinema, CD-DVD filmler, bilgisayar oyunları, internette yer alan videolar, klipler vb. Yerlerde bilgisayar programları kullanarak; görüntü oyunları patlayan ışık, flaş, efektler yardımıyla gözle bilincimiz dışında algılanacak kadar kısa ve sık şekilde verilir. Mutlak eşik: Bazı ışı uyarıcıları o kadar düşük şiddetlidir ki, göz tarafında bilnçli olarak agılanmaları çok zordur. Bir duyu organın uyarılabildiği en ufak uyarıcı şiddetine mutlak eşik denir. (Cüceloğlu,2010) Duyu organlarımızın yaklaşık mutlak eşik değeri şöyledir: Görme: Karanlık bir gecede 50km’den bir mum ışığı. Đşitme: Sessiz ortamda 5 metreden bir kol saaatinin işleyişi. Tat alma: Sekiz litrelik bir suda bir çay kaşığı şeker. Koku alma: Altı odalı büyük bir evde bir damla esans. Dokunma: 5cm yükseklikten düşen bir sineğin kadadı (Cüceloğlu, 2010). 25. Kare Tekniği Şekil 4: Yüzüklerin Efendisi filiminden bir sahne. Đşitsel dosyalar: Algısal işitme eşik sınırının altında veya beyin dalgaları kullanılarak mp3’ler, ses dosyaları, klipler, radyo yayınları ve diğer araçlarla iletilir.(video dosyalarının içine de işlenebilmektedir.) 25. Kare tekniği bilinen eski yöntemlerden biridir ve etkisi daha azdır. Sinema sektöründe daha yaygın olarak kullanılır.Televizyon yayın sistemlerinde bir saniyede ekrandan geçen karelerin sayısı değişkenlik gösterdiğinden televizyon için çok uygun bir yöntem değildir. Sinema filmlerini,1 saniyesi 24 kareden oluşmaktadır. 25. kare işte bu bir saniyelik görüntüye entegre edimiş 25. resimdir. Bu 25.resim için gereken boşluk; her bir resim arasında bulunan kontrol aralıkları kesilerek oluşturulur. Işitsel/görsel örnek1: http://www.youtube.com/watch?v=qbyUILKvSyI Şekil 5: Fight Club filmi. Hissel duyu yöntemiyle: Bu diğerlerine nazaran yeni uygulanan bir yöntemdir. Titreşimler de kullanılır.Đnsan derisine geçen ve mutluluk hormone salgılayan kimyasal çok pahalı ürünlerde Şekil ve Zemin Đlişkisi MSGÜ - EFORMATĐK BÖLÜMÜ \ BOST ARAŞTIRMA YÖTEMLERĐ Bir nesneye bakıldığında görülen, zemin üzerindeki nesnenin bütünlüğüdür.Dikkatin yoğunlaştığı nesne, şekil.Diğer yüzey ise şekildir. Yani dikkatin yoğunlaştığı noktaya gore şekil ve zemin değişebilir. Şekil 7 Şekil 6 Şekil 6’da ilk görünen ya bir kadın yüzü ya da saksafon çalan bir adamdır.Dikkatin beyaz ya da siyah renge yoğunlaşmasına gore değişiklik gösterir. Şekilleri Gruplama Nesneler sadece bir ir zemine zıt olarak değil, bir araya getirilip gruplanarakta görülebilir.Bir nokta kümesine bakıldığında, noktaların yoğunluk gösterdiği alanlara gore zihnimiz şekilleri bütün olarak algılar.Gestalt psikologlarının belirttiği bir takım belirleyiciler bu ddurumu açıklamaktadır.Tamamlama Tamamlama ilkesi: insanlar genellikle aralarında boşluklar olan tamamlanmamış şekilleri tamamlayarak algılama eğilimindedir. Bu ilke bütün duyu organlarıyla algılanan bilgiler için de geçerlidir. geçerlidir.Devamlılık ilkesi: insanların görsel sistemi, algı alanina giren ve aynı yönü takip eden birimleri birbiriyle ilişkili görme eğilimindedir. Yön değiştiğinde ise devamlılık ilkesinin etkisi ile yeni algılama ortaya çıkar.Yakınlık ilkesi: Nesneler birbirlerine yaklaştıkça aynıı grup içerisinde algılanma eğilimleri artar. Yakınlık zemin içinde olduğu kadar zaman içinde de işleyen bir kuraldır. Şekil 7’de bir dans kursunun reklamı yapılmaktadır. Đlk bakışta dans eden kız ve erkek figürleri görülsede resme bütün olarak bakıldığında, dikkat çekmek ve cinsellik mesajı verilmek üzere çıplak bir kadın vücudunun tasfir edildiği görülmektedir. Bu reklamda tamamlama ilkesinden yararlanıldığı söylenebilir. Klasik Bilinçaltı Ses Mesajı Đnsanlar 20Hz ile 20kHz arasındaki sesleri sesle duyabilirler. Ses ile oluşturulan bilinçaltı mesajların hazırlanma seviyesi, insanlar için en düşük duyma frekansı olan 20Hz veya altıdır. Önce verilmek istenen mesaj okunur ve sonrasında Hz değeri 20 ya da bunun altına düşürülür.Eğer bu frekans 20Hz de verilmişse belli belirsiz fısıltı şeklinde duyulabilir.“Amerika Amerika Birleşik Devletleri ordusunun ve istihbarat birimlerinin kullandığı Alçak Ses Yayma Tayfı olarak isimlendirilen ve bilinçaltına sessiz mesaj göndermeye yarayan projede yer alan Dr. Oliver M. Lowry‟e ‟e Alçak Ses Ortaklığı‟nın Ortakl Başkanı Edward Tilton bu sistemin Irak‟ta Irak Çöl Fırtınası Harekâtında başarılı olduğunu yazmıştır. Lowry, bu sistemi şöyle açıklıyor; “Çok “Ç alçak veya çok yüksek radyo frekans derecelerinde veya çok yakındaki bir insan kulağının kulağını dahi duyamayacağı derecelerde frekans tayfının söz konusu olduğu sessiz haberleşme sistemlerinde, işitsel olmayan gereçlerle frekans ya da sesin, seçilmiş beyinlere ekstra bir uyarıcı oluşturma amacıyla, mesajların güçleri artırılır veya frekansları istenilen iste şekilde ayarlanır ve böylece ses dağılımı veya titreşim ile iletişimin yayılması sağlanır. Ayarlanmış bu nakil cihazlarıyla istenen mesaj doğrudan gerçek zamanda yayınlanabilir veya dinleyiciye geciktirilmiş veya sonradan tekrarlı yayın yapabilmek için in rahat bir şekilde mekanik, manyetik ya da optik iletişim araçlarına kaydedilip saklanabilir”.. Dolayısı ile insanın öfke, şiddet, acı kaygı, korku, kin vb. tüm duygularının bilgisayarlarla belirlenip, ilgili frekans ve genişlikleri ölçülerek, teknik çalışmalardan çalı sonra MSGÜ - EFORMATĐK BÖLÜMÜ \ BOST ARAŞTIRMA YÖTEMLERĐ başka bilgisayarlara aktarılıp, başka insanların zihninde de aynı duyguları oluşturması sağlanabiliyor” (Victorian,2001). Koku Alma Duyusu ile Biliçaltı Algılama “Burnun üst kısımlarında koku epitali adı verilen alıcı hücreler bulunmaktadır.Burna giren gazlar, burun içinden geçerken aynı zamanda koku epitali hücrelerini uyarır. Bu uyarılmanın sinirsel enerji olarak beyne gitmesiyle algılama gerçekleşir” (Cüceloğlu,2010). Beyinle herhangi bir snaptik bağlantı olmadan doğrudan iletişime geçen tek duyu koku almadır. Koku duyusu hafıza ile yakın ilişkidedir. “Irak’ta görev yapan ve daha sonar evlerine dönen bir çok Amerikalı askerin burunlarına gelen yanık kokusu nedeniyle yaşadıkları anları tekrar hatırladıkları ve yeniden psikolojik tedavi gördükleri bilinmektedir” (Darıcı,2013). Kokunun bu alanda kullanılması yarı-bilinçaltı bir etki yaratır.Bilinçaltı mesajların geniş şekilde kullanıldığı sinema sektöründe de kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde oldukça yaygın olan, hemen hemen her alışveriş merkesinde görebileceğimiz 5, 6, 7 boyutlu(5D, 6D, 7D) film şeklinde reklam edilen 10-15dk’lık kısa filmlerin içerisinde bulunmasının yanında “4 Boyut, Tüm Dünya ile Türkiye’de” sloganıyla 16 Eylül 2011’de gösterime giren Çılgın Çocuklar 4D filmin de kullanılmıştır. Koku kartlarıyla filmin mutfak sahnesinde yemek kokusu, bebek bezi sahnesinde bebek dışkısı kokusu verilmiştir. 3.SOUÇLAR VE ÖERĐLER Çalışmada incelendiği üzere bilinçaltı kavramı; insanın yaşamı boyunca karşılaştığı ve beş duyusu ile algıladığı bütün bilgilerin kayıt deposudur. Beynimizin büyük bir kısmını oluşturur ve davranışlarımızın kaynağıdır. Đnsanlığın varoluşundan bu yana hayatımızda olan ikna süreci, günümüzde teknolojininde etkisiyle bilinçaltını etkileyecek yöntemlerin geliştirilmesine sebep olmuştur. Bu yöntemler bilinçaltı(subliminal) mesajlar olarak ifade edilmektedir. Kitleleri bir ürünü satın almaya yönlendirirken, o ürünün reklamlarından ambajına kadar bilinçaltı mesajlar kullanılmaktadır. Đnsanoğlunun en çok etkilendiği; doğum, ölüm, cinsellik kavramları ön plana çıkarılarak bu mesajlar tasarlanmakta ve ikna sürecine dahil edilmektedir. Bilinçaltı mesajların tasarlanmasında doğum, ölüm ve cinsellik kavramları yaygınlıkla kullanılırken, renklerden de faydalanılmaktadır.Örneğin; sarı ve kırmızı renklerinin dikkat çeken ve iştah açıcı etkisinden dolayı Coca Cola, Pizza Hut, Mc Donald’s, Arby’s gibi pek çok fast food markasının logosu kırmızı ve sarı ağırlıktadır. Ayrıca logolarına ek olarak restaurantlarına da gittiğinizde bu renklerin ağırlıkta olduğunu fark edebilirsiniz. Renklerin insan üzerindeki etkilerini, kullanıldıkları alanlar yönündan açıklamak gerekirse; -Yeşil; güven duygusu ve rahatlama etkisi uyandırdığından banka logololarında ve hastanelerde kullanılmaktadır. -Siyah; resmilik ifade ettiği için makam arabalarında kullanılmaktadır. -Mavi; sakinlik etkisi yarattığı için okullarda kullanılmaktadır. -Lacivert; otoriteyi ve verimliliği ifade ettiğindan büyük ölçekli şirket logolarında(Örneğin; Hilton) kullanılmaktadır. -Mor; nevrotik duyguları açığa çıkardığından, ruhsal olarak ağır durumlara yol açabilecek olan şarkıların kliplerinde ve bazı film sahnelerinde kullanılmaktadır. -Pembe; sevecenlik ve samimiyet etkisi yarattığından bazı mağzaların vitrinlerinde, kasalarında ve çalışanların üniformalarında kullanılmaktadır. -Beyaz; istikrar, devamlı ve temisliği simgelediğinden parti propagandalarında, -Kahverengi; güvence hissi uyandırdığından gazetecilerin röportaja giderken giysi seçimlerinde kullanılmaktadır. -Gri; film ve dizilerde yaşlı karakterlerde kullanılır. Başlangıç ve son’un ortasında olduğundan nötr bir kişilik ifadesidir. -Turuncu; Algılanmada kırmızıya nazaran daha etikilidir. Sıcaklık ve enerji etkisi uyandırdığından satınalmada daha etkilidir. Bilinçaltı mesajların verilme sıklığı ve şekli ikna sürecinde büyük rol oynamaktadır. Örneğin Darıcının dediği gibi; James Vicary’nin Piknik isimli filmi 1957 yılında New Jersey Fort Lee sinemasında gösterilirken “Acıktınız mı?” , ”Patlamış mısır ye!” , “Kola iç!” mesajları Verilmiştir.Bunun sonucunda patlamış mısın ve kola satışlarında artış olduğu tespit edilmiştir. Sinema salonları fiziksel şartlar açısından bilinçaltı mesajların algılanmasının en kolay gerçekleştiği mekanlardır. Beynimiz ekrandaki görüntüden ve ortamdaki sesten başka baskın bir uyaranla karşılaşmadığından verilen bilinçaltı mesajları kolaylıkla algılar ve davranış olarak yansıtır. Bu araştırma belkide hepmizin zaman zaman düşündüğü “Toplumumuz neden bu kadar değişti?” sorusunun cevabı olmuş olabilir. MSGÜ - EFORMATĐK BÖLÜMÜ \ BOST ARAŞTIRMA YÖTEMLERĐ 4.KAYAKLAR CARLSO, R. eil (2011), Foundations of Behavioral Neuroscience (Çev.ed. Şahin, Muzaffer), Nobel Yayınları, Đstanbul. CÜCELOĞLU, Doğan (2010), Đnsan ve Davranışı, Psikolojinin Temel Kavramları, Remzi Kitabevi, Đstanbul. DARICI, S. (2013), Subliminal Đşgal, Destek Yayınevi, Đstanbul. GÜVE, evin Hatice (1996), “Resimde Görsel Algılama”, Anadolu Üniversitesi Sanatta Yeterlilik Tezi, Eskişehir. KURALAY, Đsrafil (1997), “GöYüksek Lisans Tezi, Đstanbul. VICTORIA, A. (2001), Beyin Kontrolü, Đnsan Davranışının Manipülasyonu, Timas Yayınları, Đstanbul. Wikipedia:http://tr.wikipedia.org/wiki/Subliminal_ mesaj