indir - Anasayfa << Ages Otomasyon
Transkript
indir - Anasayfa << Ages Otomasyon
MITSUBISHI ELECTRIC GX Developer FX Programlama ve Dokümantasyon Sistemi Başlangıç Kılavuzu Art.-no.: 209091 10022009 Sürüm A MITSUBISHI ELECTRIC INDUSTRIAL AUTOMATION Bu Kılavuz Hakkında Bu kılavuzdaki metinler, çizimler ve örneklerle sadece GX Developer FX programlama paketinin kurulumu, çalıştırılması ve kullanımı açıklanmaktadır. Eğer bu kılavuzda bahsedilen programlanabilir lojik kontrolörlerin programlanması ve çalıştırılması ile ilgili herhangi bir sorunuz varsa lütfen satıcınızla veya distribütörlerimizden biriyle irtibata geçin (Bkz. arka kapak). Güncel bilgilere ve sıkça sorulan soruların cevaplarına Mitsubishi’nin www.mitsubishi-automation-tr.com adresindeki Web sitesinden erişebilirsiniz. MITSUBISHI ELECTRIC EUROPE B.V., bu kılavuzda ya da ürünlerinin teknik özelliklerinde kimseye haber vermeden istediği zaman değişiklik yapma hakkını saklı tutar. Başlangıç Kılavuzu GX Developer FX Programlama Yazılım Paketi Art.-no.: 209091 Sürüm A 2 Değişiklikler / Eklemeler / Düzeltmeler 10/2005 pdp-dk Birinci baskı MITSUBISHI ELECTRIC Içerik 1 Giriş 1.1 Bu kılavuz hakkında. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 1.2 GX Developer Hakkında. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 2 Programlama 2.1 GX Developer’ın çalıştırılması / Program çalışma alanı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 2.2 Yeni bir proje oluşturmak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 2.3 Bir merdiven diyagramı programını oluşturmak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 2.3.1 Fonksiyonları oluşturmak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 2.3.2 Komutları eklemek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 2.3.3 Bağlantı çizgileri eklemek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 2.3.4 Program satırları ve öğeleri eklemek ve silmek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 2.3.5 Insert (Ekleme) ve Overwrite (Üstüne Yazma) modu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 2.3.6 Zaman sayıcıları programlamak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 2.3.7 Sıçrama hedefleri ve kesme programları için kullanılan etiketler . . . . . . . . . . . . . 20 3 Program dokümantasyonu 3.1 Değişken açıklamaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 3.1.1 3.2 Değişken açıklamalarını PLC’ye aktarmak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Program satır başlıkları (ifadeler) ve notlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 3.2.1 Başlıkların ve notların oluşturulması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 3.2.2 Program satırı başlıklarını ve notlarını görüntülemek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 3.2.3 Başlıkları ve notları bir liste olarak düzenlemek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 4 Programları PLC’ye Aktarmak 5 Test ve Teşhis Fonksiyonları 5.1 Monitor modu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 5.1.1 Monitor modu (write) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 5.2 Device Test fonksiyonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 5.3 Entry data monitor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 5.4 Device Batch Monitor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 5.5 PLC Diagnostics . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 GX Developer FX 3 4 6 Diğer Fonksiyonlar 6.1 Cross Reference List . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 6.2 Kullanılan Değişkenler Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 6.3 Programları şifrelerle korumak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 6.4 PLC saatini ayarlamak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 6.5 PLC tipini değiştirmek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 7 Makro Programlamak MITSUBISHI ELECTRIC Giriş 1 Giriş 1.1 Bu kılavuz hakkında Bu kılavuz, GX Developer’ı kullanmaya yeni başlayanlar ve GX Developer’a diğer sistemlerden geçen kullanıcılar için tasarlanmıştır. GX Developer FX programlama paketini kullanma konusuyla ilgili temel bir giriş niteliğindedir. Kılavuz, programlanabilir lojik kontrolörlerin (PLC) programlanmasıyla ilgili temel prensiplere aşina olduğunuz ve bir PC’nin ve Microsoft Windows® işletim sistemlerinin nasıl kullanıldığını bildiğiniz varsayılarak hazırlanmıştır. PLC programlamayla ilgili ayrıntılı bilgi için, lütfen MELSEC FX ailesi Programlama Kılavuzu’na (Programming Manual) (FX1S, FX1N, FX2N, FX2NC) Art.-no. 048261 bakınız. Bu kılavuz ve MELSEC FX ailesine ait modüller ve kontrolörlerle ilgili diğer kılavuzlar Mitsubishi Electric’in www.mitsubishi-automation.com adresindeki Web sitesinden ücretsiz olarak indirilebilir. 1.2 GX Developer Hakkında GX Developer paketi, MELSEC FX PLC’nizi yapılandırmak ve programlamak için ihtiyacınız olan her aracı sağlamasının yanısıra, kurulum/ayarlar, hata ayıklama ve bakım konularında size yardımcı olacak fonksiyonları da içerir. Bunlara ilaveten programlarınızla ilgili açıklama vb. öğeler eklemek için faydalanabileceğiniz kapsamlı özelliklere sahiptir; böylece yaptığınız işlemleri kolayca takip edebilir ve daha verimli çalışabilirsiniz. GX Developer hem merdiven diyagramı (Ladder Diagram), hem de komut listesi (Instruction List) ile program yazmayı destekler. Bu iki programlama modları arasında istediğiniz zaman, hatta mevcut programlarda bile geçiş yapabilirsiniz. Merdiven diyagramı biçiminde bir program: Aynı programın komut listesi biçimindeki görünümü: GX Developer FX 5 Programlama 2 Programlama 2.1 GX Developer’ın çalıştırılması / Program çalışma alanı GX Developer’ı PC’nize yükledikten sonra Start Programs > MELSEC Application > GX Developer‘ı seçerek başlatabilirsiniz. Siz bu işlemi yaptıktan sonra ana program penceresi görüntülenecektir*: 쐃 Başlık çubuğu � Proje veri listesi * � Menü çubuğu � Araç çubuğu � Düzenleme ekranı � Durum çubuğu Bu konuyu daha açık bir şekilde anlatmak için yukarıdaki şekilde program, açık durumdaki bir projeyle birlikte gösterilmiştir. Aslında GX Developer’ı çalıştırdığınızda program bir projeyi otomatik olarak açmaz, mevcut bir projeyi sizin manuel olarak açmanız ya da yeni bir proje oluşturmanız gerekir. 쐃 Başlık çubuğu GX Developer FX program penceresine ait başlık çubuğunda, mevcut projenin yolu ve adı gösterilir. Program penceresini simge durumuna getirmek ve yeniden boyutlandırmak için kullanılan standart düğmeler başlık çubuğunun sağ ucunda bulunur. 쐇 Menü çubuğu Menü çubuğu, GX Developer’ın fonksiyonlarına erişmeyi sağlayan menüleri içerir. Bir menü başlığına tıkladığınızda, aralarından seçim yapabileceğiniz çeşitli seçeneklerden oluşan bir listenin yer aldığı açılır bir menü görüntülenir. 6 MITSUBISHI ELECTRIC Programlama Sağ tarafında bir 4 simgesi bulunan menü seçenekleri, üzerlerine tıklandığında görüntülenen alt menülere sahiptir. Yanlarında üç nokta (…) bulunan menü seçeneklerine tıkladığınızda bir iletişim kutusu açılır. Menülerde yer alan ve diğerlerine göre daha sık kullanılan seçeneklerin çoğunu araç çubuklarındaki simgelerini kullanarak doğrudan seçebilirsiniz. 쐋 Araç çubukları En sık kullanılan program fonksiyonlarının büyük bir kısmına, araç çubuklarındaki düğmeler (simgeler) kullanılarak doğrudan erişilebilir. View menüsündeki seçenekleri kullanarak araç çubuklarını tek tek etkinleştirebilir veya devreden çıkarabilirsiniz. � Durum çubuğu Durum çubuğunda, mevcut PLC tipi ve düzenleme modu (Ekleme/Üstüne Yazma) gibi faydalı bilgiler görüntülenir. View menüsünü kullanarak durum çubuğunu etkinleştirebilir veya devreden çıkarabilirsiniz. � Düzenleme ekranı Programlama ve açıklama, gibi öğeleri ekleme işlemlerini düzenleme ekranında gerçekleştirirsiniz. Aynı anda birden fazla düzenleme ve iletişim kutusu penceresi açık olabilir. � Proje veri listesi Program, programa ait açıklama, gibi öğeler ve FX kontrolörünün parametreleri bir “proje”nin içinde saklanır. Proje veri listesi, mevcut projeye ait bileşenlerin saklandığı dizinleri gösterir. Veri listesinde ilgili öğelere çift tıklayarak proje dosyalarını, programları, açıklamaları ve parametreleri açabilirsiniz. Program MELSEC FX ailesindeki kontrolörler aynı anda sadece tek bir programı işleyebilir. Bu programa atanan varsayılan isim MAIN’dir. İsterseniz MAIN adını değiştirebilirsiniz. Bu işlemi yapmak isterseniz MAIN girişini seçin ve üzerine sağ tıklayarak bağlam menüsünü açın, sonra da Rename… GX Developer FX 7 Programlama Device comment Her PLC değişkenine (girişler, çıkışlar, röleler vs.) bir açıklama atayabilirsiniz. Daha sonra bu açıklamalar programda görüntülenebilir. Proje veri listesindeki Device comment dosyasını açarak bu açıklamaların içine girebilir ve bunları düzenleyebilirsiniz. Buna ilaveten, değişken açıklamalarının içine doğrudan programın içinden de girebilirsiniz. Ayrıntılar için bu kılavuzdaki Dokümantasyon bölümüne bakın. Parameter Proje veri listesindeki PLC parameter öğesine çift tıkladığınızda, PLC’nin çalışması için gereken tüm ayar seçeneklerini girmek ve ayarlamak için kullanabileceğiniz bir iletişim kutusu açılacaktır. PLC parametreleri programla birlikte CPU’ya aktarılır. Device memory Device memory dizininde saklanan dosya, siz programlama yaparken CPU’nun her bir veri saklayıcısına (D) ait varsayılan değerleri girmek için kullanılabilir. Bu dosya programla birlikte CPU’ya aktarılabilir. Program ilk kez çalıştırıldığında varsayılan değerler otomatik olarak yüklenir. Yeni bir proje oluştururken (Bkz. Bölüm 2.2) veya daha sonra bir değişken bellek dosyası yaratabilirsiniz. Bir değişken bellek dosyas oluşturmak için proje veri listesinde Device memory dizinini seçin ve farenin sağ düğmesiyle tıklayarak bağlam menüsünü açın. Ardından New… komutunu seçin ve oluşturmak istediğiniz dosyanın adını girin. CPU’nun değişken belleğinin hem geçici, hem de kalıcı bellek alanlarına sahip olduğuna dikkat edin. Eğer PLC kapatıldıktan sonra yeniden açıldığında değerlerinizin korunmasını istiyorsanız, kalıcı bellek alanlarını kullanmanız gerekir. Kullandığınız PLC’nin değişken bellek alanlarıyla ilgili ayrıntılar için, PLC’nin kullanım kılavuzunu inceleyin. Değişken bellek değerlerini içeren dosyayı açmak için, proje veri listesinde bu dosyanın adına çift tıklayın. Birçok farklı veri görüntüleme biçimi arasından seçim yapabilir, ayrıca onaltılık ve onluk modlar arasında geçiş yapabilirsiniz. Bununla birlikte, görüntüleme ve sayısal biçimleri değiştirmek sadece bilgisayar ekranındaki görüntüyü etkiler, veri saklayıcılarının içeriğini değiştirmez. 16 bit’lik tamsayı değeri olarak görüntüleme 32 bit’lik tamsayı değerleri olarak görüntüleme (her değer için 2 veri saklayıcı birleştirilir) 8 MITSUBISHI ELECTRIC Programlama 32 bit’lik kayar noktalı değerler olarak görüntüleme Sayısal bir değer girmek için, değişiklik yapmak istediğiniz değişken alanının içine bir kez tıklayın. Bir ASCII karakter dizisi değeri girmek için ilgili değişken alanını çift tıklayın; girdiğiniz karakterler daha sonra birden fazla değişkende sıralı olarak saklanacak ve sonuçta elde edilen karakter dizisi Character string sütununda (bkz. altta) görüntülenecektir. ASCII karakter dizilerinin doğrudan girilmesi GX Developer FX 9 Programlama 2.2 Yeni bir proje oluşturmak Yeni bir proje oluşturmak için: Project menüsünden New project… komutunu seçin VEYA Araç çubuğundaki New Project araç düğmesini tıklayın: Siz bu işlemi yaptıktan sonra şu iletişim kutusu açılacaktır: 쐃 � � � � GX Developer FX’te PLC Series alanında (�) varsayılan değer olarak FXCPU ayarlanmıştır, çünkü bu yazılım paketi sadece MELSEC FX ailesi PLC’lerde programlama yapmak için kullanılabilir. PLC Type (�) alanında, kullandığınız PLC’nin modelini seçebilirsiniz. Alanın sağında yer alan oka tıklayın ve açılan listeden uygun FX modelini seçin. Program Type alanı (�) aracılığıyla, bir merdiven diyagramı (Ladder) programı mı yoksa bir sıralı fonksiyon şeması (SFC) programı mı oluşturmak istediğinizi belirlersiniz. Biz bu kılavuzdaki örnekler için bu seçeneği Ladder olarak ayarladık. Eğer Device memory data which is the same as… onay kutusunu (�) işaretlerseniz, proje veri listesindeki Device Memory dizininde veri saklayıcısı değerleri için programla aynı isimde bir dosya 10 MITSUBISHI ELECTRIC Programlama oluşturulur. Eğer siz projeyi yaratırken bu dosya oluşturulmazsa, dosyayı daha sonra da oluşturabilirsiniz (Bkz. Bölüm 2.1). Programlamaya başlamadan önce projenin adını ve yolunu belirlemek için Setup Project Name alanındaki (�) ayarları kullanabilirsiniz. Bunun için bu alanın en üstündeki onay kutusunu işaretleyin ve yolu, proje adını ve başlık ayrıntılarını girin. Eğer proje adını daha sonra belirlemek isterseniz, buradaki onay kutusunu işaretlemeden bırakın ve ardından Project menüsündeki Save as… komutunu kullanın. OK düğmesine tıkladığınızda, GX Developer düzenleme penceresinde MAIN adıyla yeni, boş bir ana program görüntülenir: 2.3 Bir merdiven diyagramı programını oluşturmak Komutları (instructions) girebilmeniz ya da düzenleyebilmeniz için yazma modunun (Write mode) etkinleştirilmesi gerekir. Bu modu, araç çubuğunda bulunan ve sağda gösterilen aracı kullanarak veya Edit menüsünde Write modunu seçerek etkinleştirebilirsiniz. Write modunu Read modu‘nu, programınızdaki değişkenleri görüntülemek veya aramak için kullanırsınız. Read (Okuma) modunda düzenlemeyle ilgili herhangi bir değişiklik yapılamaz. Read modu‘nu Merdiven diyagramı simge (LD symbol) araç çubuğu, merdiven diyagramı programlarını oluşturmak ve düzenlemek için ihtiyaç duyulan tüm araçlara hızlı erişim imkanı sağlar: GX Developer FX 11 Programlama Araç çubuğundaki düğmeler, kendi fonksiyonlarını temsil eden sembollere ve fonksiyon tuşlarına ya da tuş kombinasyonlarına karşılık gelen kısaltmaları içeren etiketlere sahiptir. Araç düğmelerinde şu kısaltmalar kullanılmaktadır: s: c: a: ca: SHIFT tuşu. Örnek: sF5 = SHIFT + F5 CTRL tuşu. Örnek: cF9 = CTRL + F9 ALT tuşu. Örnek: aF7 = ALT + F7 CTRL + ALT. Örnek: caF10 = CTRL + ALT + F10 Sembol Fonksiyon Normalde açık kontak, değişken AKTIF (“1”) durumdayken kontak kapalıdır Başka bir komuta paralel olarak normalde açık Normalde kapalı kontak, değişken AKTIF DEĞILKEN (“0”) durumdayken kontak kapalıdır Başka bir komuta paralel olarak normalde kapalı kontak Çıkış komutu (bobin) Uygulama komutu ( komutlar temel komut grubuna dahil değildir) Yatay bağlantı çizgisi ekle Düşey bağlantı çizgisi ekle Yatay bağlantı çizgisini sil Düşey bağlantı çizgisini sil Yükselen kenar (Değişken durumunu 0’dan 1’e değiştirdiğinde bir tarama süresince aktif olur.) Düşen kenar (Değişken durumunu 1’den 0’a değiştirdiğinde bir tarama süresince aktif olur.) Başka bir komuta paralel olarak yükselen kenar Başka bir komuta paralel olarak düşen kenar Sonucu tersine çevir Düşey ve yatay bağlantı çizgilerini fareyle çiz Düşey ve yatay bağlantı çizgilerini fareyle sil Araç çubuğundaki düğmelerden birine tıkladığınızda veya ilgili klavye kısayolunu kullandığınızda, komut ayrıntılarını girebileceğiniz bir iletişim kutusu açılır. 12 MITSUBISHI ELECTRIC Programlama 2.3.1 Fonksiyonları oluşturmak 쐃 � � � � 쐃 Bu düğme giriş iletişim kutusunu açık tutmak için kullanılabilir, böylece her seferinde iletişim kutusunu tekrar açmak zorunda kalmadan birden fazla komut girebilirsiniz. Bu düğmeye bastığınızda düğme aşağıdaki iki durum arasında geçiş yapar: Bu simge kutusu kapanır. görüntüleniyorsa, siz OK düğmesine tıkladığınızda Enter Symbol iletişim Eğer bu simge görüntüleniyorsa, siz OK düğmesine tıkladığınızda Enter Symbol iletişim kutusu açık kalır ve böylece başka komutlar girebilirsiniz. 쐇 Siz OK düğmesine tıkladığınızda programa eklenecek olan komut bu alanda görüntülenir. Başlangıçta bu alanda, araç çubuğunda seçilen komut görüntülenir, ama komutu burada kendiniz de seçebilirsiniz. 6 simgesine tıkladığınızda, farklı bir komut seçmenizi sağlayan bir açılır menü görüntülenir. 쐋 Bu bir metin giriş alanıdır. Standart komut grubundaki komutları kullanırken değişken bu alanda tanımlanır. Diğer komutlar için komut kodu ve bir ya da daha fazla değişken bu alanda tanımlanır. Girişlerin boşluklarla ayrılması gerekir. Tüm sayısal karakterlerin önünde, değişken tipini veya eğer sabit bir sayı tanımlanmışsa sayı formatını tanımlayan bir harfin kullanılması gerekir. K, ondalık sabitleri ve H da onaltılık sabitleri gösterir. Bu örnekte D12 veri saklayıcısına “5” değeri yazılmaktadır. � OK düğmesine tıkladığınızda fonksiyon programa eklenir, Exit işlemi iptal eder. Komutu ENTER tuşuna basarak da ekleyebilirsiniz. � Standart komut grubundaki komutları doğrudan araç çubuğunu kullanarak girebilirsiniz. Ancak diğer komutları ve sembolleri de ezberlemeniz gerekmez. Help düğmesine tıkladığınızda, ihtiyacınız olan fonksiyonu gerçekleştiren bir komutu arayabileceğiniz ve ayrıca komutun nasıl çalıştığını ve desteklediği değişkenleri anlatan bilgileri de görüntüleyebileceğiniz bir iletişim kutusu açılacaktır. Instruction Help iletişim kutusunda, komutları bulmak ve bunlarla ilgili bilgileri görüntülemek için kullanılan farklı yöntemlerin yer aldığı iki farklı sekme vardır: Instruction Selection ve Instruction Retrieval. GX Developer FX 13 Programlama Instruction Selection sekmesinde iki alan yer alır. Üstteki Type List alanını kullanarak bulmak istediğiniz komutun tipini seçebilirsiniz (karşılaştırma işlemleri, aritmetik işlemler vs.). Seçilen tipteki tüm komutlar Instruction List alanında görüntülenecektir. Bir komutu Instruction List alanında seçip ardından Details düğmesine tıklayarak bu komutla ilgili ayrıntılı bilgileri görüntüleyebilirsiniz. Details düğmesine tıkladığınızda görüntülenen bilgiler, komutun kısa bir açıklamasını ve desteklenen değişkenlerin bir listesini içerir. Bu bilgi iletişim kutusuna ek olarak, doğrudan kullanmak istediğiniz değişkenleri girebileceğiniz giriş alanları da içermektedir. OK düğmesine tıkladığınızda, yaptığınız girişler komut girişi iletişim kutusuna aktarılır. Eğer komut kodunu veya onun bir parçasını önceden tanıyorsanız Instruction Retrieval sekmesini kullanabilirsiniz. Bu sekmedeki arama fonksiyonu, girdiğiniz karakter kombinasyonunu içeren mevcut tüm komutları bularak görüntüleyebilir. Burada da Details düğmesine tıklayarak, seçilen bir komutla ilgili ayrıntılı yardım bilgilerini görüntüleyebilirsiniz. 14 MITSUBISHI ELECTRIC Programlama 2.3.2 Komutları eklemek Komutu eklemek istediğiniz program satırına (adım) tıklayın. Tıkladığınızda yerde dikdörtgen şeklinde bir seçim vurgusu (imleç) görüntülenecektir. (END komutu, programın sonunu gösterir ve GX Developer tarafından otomatik olarak eklenir.) İmleç Bir program satırı. (Komutların her zaman soldan sağa ve yukarıdan aşağıya doğru çalıştırıldığına dikkat edin.) Şimdi araç çubuğundan bir komut seçin veya girmek istediğiniz komuta karşılık gelen klavye kısayoluna basın. Komut için kullanılan değişkenleri tanımlayın ve ardından OK düğmesine tıklayın (veya ENTER’a basın). Komut, seçilen konuma eklenecek ve imleç ilerleyerek program satırındaki bir sonraki konuma gidecektir. Komut, programın bu parçasının henüz kontrolör CPU’sunun anlayabileceği makine koduna çevrilmediğini (dönüştürülmediğini) göstermek üzere gri bir arka planla görüntülenir. Programların CPU’ya aktarılmadan önce her zaman dönüştürülmesi gerekir. Bu durumda başka komutlar eklenebilir. Eğer imleç gösterilen konumdayken bir çıkış komutu veya genişletilmiş bir komut girerseniz, komut otomatik olarak program satırının sonuna yerleştirilecektir. 쒆 Araç çubuğundan araç düğmesini seçtiğinizde veya F4 tuşuna bastığınızda programın yeni bölümü makine diline dönüştürülür. Her yeni program satırı girişinde bunu yapmanız gerekmez; programı, bütün girişlerinizi yaptıktan sonra da dönüştürebilirsiniz. Çevirme işlemi tamamlandıktan sonra gri gölge kaybolur, bu da programın PLC’ye aktarılabileceğiniz gösterir. GX Developer FX 15 Programlama 2.3.3 Bağlantı çizgileri eklemek Mantıksal bağlantıların grafiksel olarak temsili, merdiven diyagramı modunda programlamanın en önemli avantajlarından biridir. Bu bağlantılar için bağlantı çizgileri (ara bağlantı öğeleri) oluşturmanın birçok farklı yöntemi vardır: Çizgi ekleme/silme araçlarını kullanmak: Düşey bir bağlantı çizgisi oluşturmak istediğinizi farz edelim. İmleci görüntülemek için, programa ait merdiven şeklinde çizgiyi eklemek istediğiniz konuma, sonra da araç düğmesine tıklayın. Eklemek istediğiniz düşey bağlantı çizgilerinin sayısını girebileceğiniz bir iletişim kutusu görüntülenecektir. Eğer herhangi bir değer girmezseniz, varsayılan olarak bir çizgi eklenecektir. (Çizginin uzunluğu, imlecin yüksekliğine karşılık gelir.) Daha sonra çizgiyi eklemek için OK düğmesine tıklayın. Çizgi çizme/silme araçlarını kullanmak: aracı etkin durumdayken fareyi kullanarak yatay ve düşey çizgileri hızlı ve kolay bir şekilde çizebilirsiniz. Önce imleci, çizginin başlamasını istediğiniz konuma yerleştirin. Ardından çizgiyi çizmek için farenin sol düğmesine basın ve düğmeyi basılı tutarak fareyi sürükleyin. Farenin sol düğmesini, çizginin bitmesini istediğiniz noktada bırakın. Çizgileri, aracını kullanarak aynı şekilde silebilirsiniz. Farenin sol düğmesini basılı tutun ve fareyi, silmek istediğiniz çizgi boyunca sürükleyin. Farenin düğmesini bıraktığınızda çizgi silinecektir. Önemli: Bunların geçişli fonksiyonlar olduğuna dikkat edin. İlgili araca tekrar tıklayarak kapatana kadar etkin durumda kalırlar. 16 MITSUBISHI ELECTRIC Programlama Eğer bağlantı çizgilerinizde hatalar varsa, programı dönüştürmeye çalıştığınızda sağda gösterilen mesaj görüntülenecektir. Dönüştürme işlemini tamamlayabilmeniz için imleç konumundaki hatayı düzeltmeniz gerekir. 2.3.4 Program satırları ve öğeleri eklemek ve silmek Programa ait merdiven şekline yeni bir satır (adım) eklemek için, imleci aşağıya taşımak istediğiniz satırın üzerine yerleştirin ve Edit menüsünden Insert Line komutunu seçin. Doğrudan programın son satırının (merdivende END komutunu içeren adım) önüne program öğeleri eklerken manuel olarak yeni bir program satırı eklemenizin gerekmediğine dikkat edin. İmleci son satırın üzerine yerleştirip program öğeleri girdiğinizde, END komutunu içeren satır aşağıya itilecek ve otomatik olarak yeni bir satır eklenecektir. Bir program satırındaki belirli bir komutu silmek için, imleci silmek istediğiniz öğenin üzerine yerleştirin ve Edit menüsünden Delete row komutunu seçin. Bir program satırındaki iki öğenin arasına bir komut eklemek için önce imleçle seçmek üzere ikinci komuta (yeni komuttan sonra gelecek olan komut) tıklayın. Ardından Edit menüsünden Insert row komutunu seçin. Bir program satırındaki belirli bir komutu silmek için imleci silmek istediğiniz öğenin üzerine yerleştirin ve Edit menüsünden Delete row komutunu seçin. Alternatif olarak bir ya da daha fazla öğeyi seçip DEL tuşuna basarak da bu öğeleri silebilirsiniz. Birden fazla öğeyi seçmek için farenin sol. düğmesini basılı tutarak fareyi sürükleyin. Program satırları ve öğelerini ekleme ve silme işlemlerini, farenin sağ düğmesiyle tıkladığınızda görüntülenen bağlam menüsü aracılığıyla da gerçekleştirebilirsiniz. Bu menü, program öğelerini tek tek, hatta program satırlarını tümüyle kesmek ya da kopyalamak ve ardından programdaki başka konumlara yapıştırmak için kullanabileceğiniz seçenekleri de içerir. GX Developer FX 17 Programlama Tek bir komutu seçmek için farenin sol düğmesiyle bu komutun üzerine tıklayın. Bütün bir program satırını seçmek isterseniz tıklayın ve fareyi sürükleyin. Seçme işleminden sonra farenin sol düğmesini bırakın ve ardından bağlam menüsünü görüntülemek için seçilen alana (vurgulanan alan) sağ tıklayın. 2.3.5 Insert (Ekleme) ve Overwrite (Üstüne Yazma) modu Klavyenizdeki INSERT (INS) tuşuna basarak Insert ve Overwrite modları arasında geçiş yapabilirsiniz. GX Developer’da Overwrite modu, mevcut komutları ya da değişkenleri değiştirmek Insert modu da bunların yenilerini eklemek için kullanılır. Geçerli mod, GX Developer program penceresinin durum çubuğunda görüntülenir. (Durum çubuğunun ekrandaki konumunu görmek için Bölüm 2.1’deki şekli inceleyin.) Geçerli mod imlecin rengiyle de gösterilir. Varsayılan ayarlarda Insert modunda imlecin kenarlığı mor, Overwrite modunda da mavidir. Overwrite modunda çalışmayla ilgili örnek bir uygulama X5 girişini (normalde açık bir kontak) X3 girişiyle değiştirmeye karar verdiğinizi farz edelim. 1. Overwrite modunun etkin durumda olduğundan emin olun, ardından programda, değiştir-mek istediğiniz öğeye tıklayarak bu öğeyi seçin. 2. Araç çubuğunda yeni komutu seçin veya imlece çift tıklayarak giriş iletişim kutusunu görüntüleyin. Ardından yeni komutu ya da değişkeni ekleyin. 18 MITSUBISHI ELECTRIC Programlama 3. Programı dönüştürün 4. İşte bu kadar! Insert modunda çalışmayla ilgili örnek bir uygulama Diyelim ki X5 girişini kullanan normalde açık bir kontağın önüne, X3 girişini kullanan normalde kapalı bir kontak eklemeye karar verdiniz. 1. Insert modunun etkin durumda olduğundan emin olun, ardından programda, kendisinden önce yeni kontağı eklemek istediğiniz öğeyi seçin. 2. Araç çubuğunda yeni komutu seçin veya imlece çift tıklayarak giriş iletişim kutusunu görüntüleyin. Ardından yeni komutu ya da değişkeni ekleyin. 3. Programı dönüştürün 4. İşte bu kadar! GX Developer FX 19 Programlama 2.3.6 Zaman sayıcıları programlamak Bir program satırında zaman sayıcı başlatma koşullarını programlayarak ve ardından satırı, zaman sayıcının “bobin”ini etkinleştiren bir çıkış komutuyla sonlandırarak bir anahtarlama gecikmesi uygulayabilirsiniz. Bunun için araç çubuğundaki aracını da kullanabilirsiniz. Zaman sayıcının adresiyle birlikte gecikme süresi değerini girmeniz gerekir. Böyle bir satırı bir kez programladıktan sonra, tanımlanan zaman sayıcının anahtarlama durumunu istediğiniz sıklıkta normalde açık veya normalde kapalı bir kontak olarak kullanabilirsiniz. FX1N serisinden bir kontrolörün kullanıldığı aşağıdaki örnekte Y005 çıkışı, X1 girişi açıldıktan 10 saniye sonra açılmaktadır. (T12, 100ms’lik bir zamanlayıcıdır, dolayısıyla K100 = 10s’dir.) 2.3.7 Sıçrama hedefleri ve kesme programları için kullanılan etiketler Alt programları çalıştırmak veya program satırlarını atlamak için programlarınızda sıçrama yapıları kullanabilirsiniz. Bir sıçrama eylemi, sıçrama komutu (koşullu ya da koşulsuz sıçrama) ile bir “P” harfi ve onu takip eden benzersiz bir sayı içeren sıçrama etiketinden (hedef) oluşur. MELSEC FX ailesindeki kontrolörler için yazılan programlarda maksimum 128 sıçrama etiketi tanımlayabilirsiniz. Eğer FX3U kullanıyorsanız, maksimum 4096 sıçrama etiketi tanımlayabilirsiniz! Sıçrama etiketleri, program satırının (adım) soluna girilir. Bir etiket girmek için, imleci yerleştirmek istediğiniz adımın soluna tıklayın, ardından farenin sol düğmesiyle tıklayarak giriş iletişim kutusunu açın. Ardından atlama etiketinin adını (buradaki örnekte “P1”) girin ve OK düğmesine tıklayın. 20 MITSUBISHI ELECTRIC Programlama Yukarıdaki program örneğinde, X12 girişinin aktif olması durumunda P1 etiketine giden koşullu bir sıçrama işlemi çalıştırılır ve 10. satır taranmaz. Kesme programları, ana programdan bağımsız program bölümleridir. Bunlar, girişlerin durumundaki bir değişiklikle veya zaman sayıcılarla yada sayıcılarla çağrılabilir. Bir kesme programı çağrıldığında ana programın yürütülmesi o anda kesilir (ismini buradan alır) ve ardından, kesme programı çalıştırıldıktan sonra otomatik olarak kaldığı yerden devam eder. Kesme programlarının avantajı, derhal çalıştırılabilmeleridir, bu da kontrol edilen bir sistemdeki durumlara ya da PLC’deki dahili olaylara daha hızlı cevap vermeyi mümkün kılar. Kesme programları, I harfi ile birlikte benzersiz, sıralı bir sayıdan oluşan etiketleriyle tanımlanır. Bu etiketler, sıçrama hedefleri için kullanılan etiketlerle aynı şekilde girilir (Bkz. Üst bölüm). Kesme programlarıyla ilgili ayrıntılı bilgi için, lütfen MELSEC FX ailesi Programlama Kılavuzu’na (Programming Manual) (Art.-no. 048261) bakınız. GX Developer FX 21 Program dokümantasyonu 3 Program dokümantasyonu Program dokümantasyonu iyi bir program yazmak kadar önemlidir. Eğer programlarınıza sadece komutları, değişkenleri ve bunların adreslerini giriyorsanız, yazdığınız programı takip etmekte zorlanabilirsiniz. Yüzlerce kod satırından oluşan ve hiçbir açıklama içermeyen programlar, programcılar dışında hiç kimse tarafından anlaşılamaz; hatta programcılar bile ancak aynı proje üzerinde çalışmaları durumunda bu programların ne işe yaradığını anlayabilir. GX Developer, dokümantasyon şu üç farklı fonksiyona sahiptir: 3.1 – Değişken açıklamaları – Program satır başlıkları – Çıkış ve uygulama komutları açıklamaları Değişken açıklamaları Değişken açıklaması, değişkenin kısa bir tanımıdır. Her açıklama, hangi değişken için girildiyse doğrudan o değişkenle ilişkilidir. Açıklama, değişkenin programınızda kullanıldığı her yerde görüntülenebilir (Bu görüntüyü kapatmak da mümkündür, Bkz. Bir sonraki sayfa). Değişken açıklamalarını ayrı olarak bir dosya içinde girebilir veya programlama yaparken, kendisiyle ilişkilendirilen değişkenle birlikte ekleyebilirsiniz. Siz değişkenle birlikte bir açıklama girerken, açıklama dosyasındaki giriş otomatik olarak güncellenir. Programlama esnasında açıklama girişi özelliğini etkinleştirmek için Tools menüsündeki Options komutunu seçin ve Program Common sekmesindeki ontinuous during command write seçeneğini etkinleştirin. Bu seçenek etkinleştirildiğinde, programlama sırasında değişkenleri girerken değişken açıklamlarını da eğer sabit bir sayı tanımlanmışsa sayı biçimini da girebilir ve düzenleyebilirsiniz. 22 MITSUBISHI ELECTRIC Program dokümantasyonu Ancak genelde asıl programlama çalışmasına başlamadan önce girişlerinizin ve çıkışlarınızın fonksiyonlarını bilirsiniz. Bu durumda, projenizi hazırlarken tüm tanımlayıcı açıklamalarınızı açıklama dosyasına girmeniz daha kolay olur. Bunun için proje veri listesinin Device Comment bölümündeki COMMENT girişine çift tıklayın. Burada değişken tipini ve adresini seçin ve Display düğmesine tıklayın. Her değişken için hem bir açıklama (Comment) hem de alternatif bir isim (Alias) tanımlanabilir. Açıklamalar maksimum 32 karakter, alternatif isimler de maksimum 8 karakter uzunluğunda olabilir. Alias, bir değişken için standart değişken adresiyle birlikte veya onun yerine görüntülenebilen alternatif bir isimdir. Girişlerin ve çıkışların daha kolay tanınması için sistem bileşenleri için alternatif isimler tanımlayabilirsiniz. Alias Standard device name Device comment Değişken açıklamalarının ve/veya alternatif isimlerinin görüntülenmesi özelliğini etkinleştirmek veya devreden çıkarmak için View menüsündeki seçenekleri kullanabilirsiniz. Değilken komutunu göster Alternatif ismi göster Alternatif isim görüntüleme modu Alternatif isimlerin görüntülenmesi moduyla ilgili iki seçenek vardır: GX Developer FX 23 Program dokümantasyonu – View / Alias seçeneği aktif ise Bu seçenek, standart değişken adresi yerine alternatif ismi görüntüler. Örnek: – View / Alias seçeneği aktif ise Standart değişken adresine ek olarak alternatif ismi de görüntülenir. Örnek: 3.1.1 Değişken açıklamalarını PLC’ye aktarmak Eğer değişken açıklamalarını PLC’ye aktarıyorsanız, program, kendisi PC’de saklanmasa bile GX Developer’ın yüklü olduğu PC’de açıklamalarla birlikte görüntülenebilir. Bu özellik, bakım ve hata ayıklama işlemlerinin çok daha kolay bir şekilde yapılmasını sağlayabilir. Açıklamalar PLC’ye otomatik olarak aktarılmaz. Bu fonksiyonun, Online menüsü kullanılarak manuel olarak etkinleştirilmesi gerekir (Bkz. Bölüm 4). Açıklamaları PLC’de saklayabilmeniz için açıklama aktarma (transfer) özelliğini etkinleştirmeye ek olarak, MELSEC FX kontrolörünüzde açıklamalar için biraz bellek alanı ayırmanız da gerekir. Ayrılan bubellek,programkoduiçinkullanılamaz. Örneğin FX1S serisindeki kontrolörler maksimum 2.000 program adımı saklayabilir. Eğer sağdaki şekilde gösterildiği gibi açıklamalar için 1 blok ayarlarsanız, bu PLC’de maksimum 50 değişken açıklaması saklayabilirsiniz. 50 açıklamalık her blok, program bellek kapasitesini 500 program adımı oranında azaltır. FX1S’de, toplam 150 değişken açıklamasından oluşan maksimum 3 açıklama bloğu saklayabilirsiniz, bu da saklayabileceğiniz program adımı sayısını maksimum 500’e düşürür. Tools menüsündeki Delete unused comments fonksiyonunu çalıştırarak değişken açıklamaları dosyasının boyutunu küçültebilirsiniz. 24 MITSUBISHI ELECTRIC Program dokümantasyonu 3.2 Program satır başlıkları (ifadeler) ve notlar Program satır başlıkları (Statements) programlarınızın ne işe yaradığını açıklamanızda ve programlarınızı organize etmenizde size yardımcı olur. Başlıklar düzgün bir şekilde kullanıldıklarında, daha sonra geri dönüp incelediğinizde programınızı daha kolay anlamanızı sağlar. Satır başlığı Her satır başlığı maksimum 64 karakter uzunluğunda olabilir ve program satırının üzerinde ayrı bir satırda görüntülenir. Merdivendeki her bir program satırı için maksimum 15 ifade satırı girebilirsiniz. Program satırlarının sonunda çıkış ve uygulama komutları için Notlar (Notes) girilebilir. Bu öğeler maksimum 32 karakter içerebilir. Not GX Developer FX 25 Program dokümantasyonu 3.2.1 Başlıkların ve notların oluşturulması Başlık ve not özelliklerini kullanmak için önce Edit menüsündeki Documentation – Statement veya Documentation – Note seçeneğini işaretleyin veya araç çubuğundaki Statement veya Note araç dügmesini etkinleştirin: Tanımlama işlemi: Araç düğmesi: Bir başlık oluşturmak için program satırındaki belirli bir nesneye çift tıklayın ve ardından metninizi girin. Bir not oluşturmak için program satırındaki en son nesneye çift tıklayın ve metninizi girin. İşlemi onaylamak için OK düğmesine tıkladığınızda program satırı gri bir arka planla birlikte görüntülenecektir. Başlık ya da not, siz programı dönüştürdüğünüzde (örneğin klavyedeki F4 tuşuna basarak). İlave başlık satırları girmek için satırdaki bir nesneye tekrar çift tıklayın. Başlık ve notları düzenlemek isterseniz, değiştirmek istediğiniz metne çift tıklayın. Metninizi girdikten sonra programlamaya devam edebilmek ve komutları girmek veya düzenleyebilmek için başlık veya not editörünü kapatmanız gerekir. MELSEC FX ailesindeki PLC’lerde başlık ve not saklayamayacağınıza dikkat edin. Bu nedenle bu PLC’lerde çalışılırken Embedded seçeneği her zaman devre dışı (seçilemez) durumdadır. Separate (Ayrı), başlık ve notların proje dizininde saklandığı anlamına gelir. PLC’den bir program indirdiğinizde (yüklediğinizde) bu bilgiler sadece, PC’de bu verileri içeren ilgili bir projenin olması durumunda görüntülenecektir 3.2.2 Program satırı başlıklarını ve notlarını görüntülemek View menüsündeki ilgili seçenekleri etkin duruma getirerek ifadelerin ve notların görüntülenmesi özelliğini etkinleştirebilirsiniz. 26 MITSUBISHI ELECTRIC Program dokümantasyonu 3.2.3 Başlıkları ve notları bir liste olarak düzenlemek Programınızla ilişkilendirilen bütün ifadeleri ve notları hep birlikte bir liste olarak da girebilirsiniz. Bunun için Edit menüsündeki Statement/Note block edit… komutunu seçin. Siz bu işlemi yaptıktan sonra aşağıda gösterilen iletişim kutusu açılacak ve bütün başlıklarınız ve notlarınız burada program satırına göre sırayla listelenecektir. Bu aşamadan sonra mevcut metinleri düzenleyebilir ve silebilir, yeni satırlar ekleyebilirsiniz. GX Developer FX 27 Programları PLC’ye Aktarmak 4 Programları PLC’ye Aktarmak Programınızı PLC’ye aktarmadan önce herhangi bir hata içerip içermediğini kontrol etmeniz gerekir. Bunun için Tools menüsündeki Check program… komutunu seçin. Programı kontrol etmek için ilgili seçenekleri ayarlamanızı sağlayan bir iletişim kutusu açılacaktır. Execute düğmesine tıkladığınızda kontrol işlemi gerçekleştirilir ve sonuçlar iletişim kutusunun alt kısmındaki pencerenin içinde görüntülenir. Eğer hata bulunursa, sonuçlar listesindeki hataya çift tıklayarak hatanın bulunduğu program satırına atlayabilirsiniz. Alternatif olarak hatayı seçebilir ve ardından Jump düğmesine tıklayabilirsiniz. Buradaki örnekte programcı, aynı çıkışı bir çıkış komutu için iki kez hedef değişkeni olarak kullanmıştır. Programınızı PLC’ye aktarabilmeniz için PLC’nin programlama cihazına bağlanmış olması ve kontrolörün güç kaynağının açık durumda olması gerekir. Bir sonraki adım olarak, programlama cihazı ile PLC arasında iletişim kurmak için kullanmak istediğiniz yöntemi seçmeniz gerekir. Online menüsündeki Transfer setup… komutuna 28 MITSUBISHI ELECTRIC Programları PLC’ye Aktarmak � � 햲 PC Side I/F satırındaki Serial seçeneğine çift tıklayarak PC bağlantı arabirimini seçin. RS-232C arabirimini yapılandırmak için kullanılan iletişim kutusu açılacaktır. Kullandığınız COM portunu ve iletim hızını (varsayılan hız değeri 9,6 Kbps’dir) seçin. Yaptığınız ayarları saklamak için OK düğmesine tıklayın. 햳 Ardından PLC Side I/F satırındaki PLC Module‘ü seçin. (MELSEC FX ailesindeki PLC’ler sadece programlama cihazına doğrudan bağlanabilir.) Bağlantıyı test etmek için Connection Test düğmesine tıklayın. Eğer cihazlar bu ayarlarla düzgün bir şekilde iletişim kurabiliyorsa, sağda gösterilen mesaj görüntülenir. Ardından Transfer Setup iletişim kutusundaki OK düğmesine tıklayarak yaptığınız ayarları kaydedin ve iletişim kutusunu kapatın. Bir programı PLC’ye aktarmak için araç çubuğundaki GX Developer FX araç düğmesini tıklayın 29 Programları PLC’ye Aktarmak veya Online menüde Write to PLC... seçeneğini seçin. Write to PLC iletişim kutusu açılacaktır; bu iletişim kutusunu kullanarak PLC’ye aktarmak istediğiniz proje bileşenlerini seçebilirsiniz. Kontrolörü ilk kez ayarlarken hem programı, hem de PLC parametrelerini aktarmanız gerekir. Daha sonra (örneğin program değişikliklerinden sonra) sadece programı aktarmanız yeterli olur. Programı başlatmak için Execute düğmesine tıklayın. Sağdaki mesaj görüntülenerek işlemi teyit edip etmediğiniz sorulacaktır. CPU’nun RUN modunda olması durumunda gerçekleşen olaylar CPU tipine bağlıdır. Eğer PLC bunu destekliyorsa, GX Developer CPU’yu otomatik olarak durduracak ve aktarma işlemi tamamlandığında yeniden başlatacaktır. Aksi takdirde sizden CPU’yu manuel olarak durdurmanız istenecektir. Aktarma işlemi tamamlandığında bir teyit mesajı görüntülenir. 30 MITSUBISHI ELECTRIC Test ve Teşhis Fonksiyonları 5 Test ve Teşhis Fonksiyonları PLC’deki programınızın çalıştırılmasını izleme özelliği, test, optimizasyon ve hata ayıklama işlemlerinin çok daha kolay bir şekilde yapılmasını sağlar. GX Developer, siz çalışırken programların ve değişkenlerin durumunu görüntülemek için kullanılan bir çok fonksiyona sahiptir. 5.1 Monitor modu Monitor (İzleme) modunda PLC değişkenlerinin mevcut durumları programda görüntülenir. Bu modu kullanabilmeniz için tabii ki PLC’nin açılmış ve programlama cihazına bağlanmış olması gerekir. PLC’de saklanan programa ait projeyi açın ve program dosyasına (soldaki örnekte MAIN) çift tıklayarak programı düzenleme penceresinde görüntüleyin. Eğer PLC’de saklanan program PC’deki sürümden farklıysa, mevcut programı PLC’den programlama cihazına da yükleyebilirsiniz. Bunun için araç çubuğundaki PLC komutunu seçin. araç düğmesini tıklayın veya Online menüsündeki Read from Program Read (Okuma) veya Write (Yazma) modunda görüntülenecektir. Monitor modunu etkinleştirmek için araç çubuğundaki koşulları sağlanan kontaklar şu şekilde görüntülenecektir: araç düğmesini tıklayın. Programdaki X000 girişi AKTIF. X003 girişi AKTIF DEĞIL. Y010 çıkışı AKTIF. X002 ve X004 girişleri AKTIF DEĞIL. Sonuç olarak bu kontakların koşulları sağlanmıştır. Monitor modunda PLC’nin mevcut durumu da görüntülenir: GX Developer FX 31 Test ve Teşhis Fonksiyonları Çevrim süresi 5.1.1 CPU modunda Monitor modu (write) Son bölümde anlatılan pasif Monitor modu, değişken durumunu ve programların çalıştırılmasını izlerken faydalı olur. Bir de, izleme işlemini yaparken programda değişiklikler yapmanız gerektiğinde kullanabileceğiniz Monitor (write) adında aktif bir mod vardır Bu modu etkinleştirmek için araç çubuğundaki kutusu görüntülenecektir. araç düğmesini tıklayın. Aşağıdaki iletişim Eğer PLC RUN modundayken programı değiştirebilmek istiyorsanız birinci seçeneği işaretleyin. Program ve değişken durumunun görüntülenme işlemi, önceki bölümde anlatılan pasif Monitor modunda olduğu gibi gerçekleşir. Programda değişiklikler, düzeltmeler ve eklemeler yapmak için, ilgili işlemleri, programı normalde offline modda düzenlerken olduğu gibi uygulayın (Bkz. Bölüm 2.3). Bir değişikliği OK düğmesini kullanarak girdiğinizde durumlar görüntülenir, fakat bu aşamada değişiklikler henüz uygulanmamıştır (gri arka planla gösterilir). 32 MITSUBISHI ELECTRIC Test ve Teşhis Fonksiyonları Siz programı dönüştürmek için F4 tuşuna bastıktan sonra şu mesaj ve uyarı penceresi görüntülenir: Değişiklikleri uygulamak ve yazmak (kaydetmek) için Yes düğmesine tıklayın. Program dönüştürüldükten ve güncellendikten sonra Monitor modu etkin durumda kalmaya devam eder. 5.2 Device Test fonksiyonu Değişkenlerin değerlerini doğrudan programı test ederken değiştirmek için programlama cihazını da (burada PC) kullanabilirsiniz. Örneğin, eğer bir prosesi başlatmak için belirli bir anahtardan gelen giriş sinyaline ihtiyacınız varsa, anahtar PC’den etkinleştirebilir ve bunun sonucunda programın izlemeye devam edebilirsiniz. E UYARI: Bu fonksiyonu kullanırken çok dikkatli olun! Değişkenlerin durumlarını programdan bağımsız olarak değiştirmek, hem personel, hem de ekipman açısından tehlikeli olabilecek durumlara yol açabilir! Bu fonksiyon öncelikli olarak çıkış komutları tarafından kullanılan değişkenlerin kontrolü için kullanılmalıdır. Device Test (Değişken Test) fonksiyonu değişkenleri kısa bir süre için değiştirir daha sonra değişkenler program tarafından kendilerine atanan duruma geri döner. Device Test iletişim kutusunu açmak için araç çubuğundaki GX Developer FX araç düğmesini tıklayın. 33 Test ve Teşhis Fonksiyonları Monitor ve Monitor (write) modlarında Device Test fonksiyonunu, editörde bir değişken seçip üzerine sağ tıklayarak etkinleştirebilirsiniz. Fonksiyonun iletişim kutusunda diğer bazı test fonksiyonlarıyla Device test seçilebilir. (Bkz. Alttaki bölüm). Bit değişkenlerinin (girişler, çıkışlar, röleler vs): set edilmesi (Force ON), sıfırlanması (Force OFF) veya durumunun değiştirilmesi (Toggle Force). Veri saklayıcı değişkenlerini seçin: Bazı PLC’lerde, özel fonksiyon modüllerinde tampon belleğin içeriğini değiştirebilirsiniz. Bunun için hem modülün başlangıç G/Ç adresini, hem de bellek tampon adresini belirtmeniz gerekir. Veri saklayıcı değişkenine yazılacak değer. Değeri yazmak (kaydetmek) için Set düğmesine tıklayın. Gerçekleştirilen değişken testlerinin geçmişi. Sağdaki düğmelerin yardımıyla, seçilen değişkenleri aratabilirsiniz. Clear düğmesi, geçmiş listesindeki mevcut tüm girişleri siler. 34 MITSUBISHI ELECTRIC Test ve Teşhis Fonksiyonları 5.3 Entry data monitor Entry Data Monitor özelliği, programın farklı bölümlerine ait verileri aynı anda izlemenizi sağlar. İzlemek istediğiniz değişkenler için kendi listenizi oluşturabilirsiniz. Bu fonksiyonu başlatmak için araç çubuğundaki menüsündeki Entry data monitor komutunu seçin. araç düğmesini tıklayın veya Online Değişkenlerin durumunu izlemeye başlayabilmeniz için önce Entry Data Monitor listesine değişkenleri eklemeniz gerekir. Bunun için listedeki boş bir satıra çift tıklayın veya önce boş bir satırı üzerine tıklayarak seçin ve ardından Register Devices düğmesine tıklayın. Register Device iletişim kutusu açılacaktır. İzlemek istediğiniz değişkeni ve görüntüleme biçimini (veri saklayıcıları için) seçin. Ardından değişkeni listeye eklemek için Register düğmesine tıklayın. İzlemek istediğiniz bütün değişkenleri listeye ekledikten sonra Start Monitor düğmesini kullanarak izlemeye başlayabilirsiniz. Entry Data Monitor iletişim kutusundaki diğer düğmeler, listedeki değişkenleri tek tek ya da tümüyle silmek ve değişken testi uygulamak (Bkz. Bölüm 5.2, yukarıda) için kullanılır. Bu test, listedeki bir değişkene çift tıklanarak doğrudan da başlatılabilir. GX Developer FX 35 Test ve Teşhis Fonksiyonları 5.4 Device Batch Monitor Device Batch Monitor fonksiyonu, bir aralıkta arka arkaya yer alan değişken gruplarının durumunu izlemek için kullanılır. Bu fonksiyonu başlatmak için araç çubuğundaki menüsündeki Device batch... komutunu seçin. araç düğmesini tıklayın veya Online İzlemek istediğiniz aralıktaki ilk değişkenin adını Device alanına girin. Ardından Start Monitor düğmesine tıklayın veya ENTER tuşuna basın. GX Developer, seçilen değişkeni ve ondan sonraki değişkenleri gösterecek ve bunlara ait geçerli değerleri seçilen biçimde görüntüleyecektir. İstediğiniz herhangi bir görüntüleme biçimini seçebilirsiniz. Doğrudan iletişim kutusundan erişilebilen seçeneklere ilave olarak, diğer ayarlar için Option Setup düğmesini kullanabilirsiniz. Değişken görüntüleme “pencere”sini, bağlanan PLC modelinin desteklediği tüm değişken aralığı boyunca kaydırabilirsiniz. Eğer değişken değerlerini değiştirirseniz ve set değerleri tanımlamak isterseniz Device Test düğmesine tıklayın (Bkz. Bölüm 5.2, yukarıda). 36 MITSUBISHI ELECTRIC Test ve Teşhis Fonksiyonları 5.5 PLC Diagnostics PLC ’nin mevcut durumunu kontrol etmek ve hata mesajlarını görüntülemek için Diagnostics menüsündeki PLC diagnostics komutunu seçin. PLC’nin mevcut durumu Hata mesajı geçmişini güncelle PLC ile iletişimi durdur Hata kodlarının listesini görüntüle Hata geçmişi GX Developer FX 37 Diğer Fonksiyonlar 6 Diğer Fonksiyonlar 6.1 Cross Reference List Çapraz referans listesi (cross reference list), bir değişkenin programda kullanıldığı tüm yerleri gösterir. Bu fonksiyonu etk inleştirmek için Find/Replace menüsündeki Cross reference list komutunu seçin. Çapraz referansları görüntülemek için Find Devic alanına bir değişkenin adını girin ve Execute düğmesine tıklayın. İletişim kutusunun alt kısmındaki pencerede, değişkeni kullanan komutların listesi görüntülenecektir. Karşılık gelen program satırını görüntülemek için, çapraz referans listesindeki satıra tıklayın ve Jump düğmesine tıklayın. 38 MITSUBISHI ELECTRIC Diğer Fonksiyonlar 6.2 Kullanılan Değişkenler Listesi Bu fonksiyonu, programlama sırasında kullanılabilecek boştaki değişkenleri bulmanızda yardımcı olması için ve mevcut programda kullanılan değişkenlerin listesini görüntülemek için kullanabilirsiniz. Bu fonksiyonu etk inleştirmek için Find/Replace menüsündeki List of used devices… komutunu seçin. Bu alandaki yıldız işareti, değişkenin bir çıkış komutunda kullanıldığını gösterir. Bu alandaki yıldız işareti, değişkenin bir giriş komutunda kullanıldığını gösterir. Bulmak istediğiniz ilk değişkenin adını Find Device alanına girin, sonra da Execute düğmesine tıklayın. GX Developer FX 39 Diğer Fonksiyonlar 6.3 Programları şifrelerle korumak PLC’deki programı, yetkisiz kişiler tarafından okunmasını ve düzenlenmesini engellemek için bir şifreyle koruyabilirsiniz. Bir şifreyi kaydetmek, silmek ya da devreden çıkarmak amacıyla kullanılan iletişim kutusunu görüntülemek için Online menüsündeki Keyword setup… komutuna tıklayın ve açılan alt menüden ilgili fonksiyonu seçin. Şifre PLC’de saklanır, dolayısıyla bu fonksiyonu kullanabilmeniz için PLC’nin programlama cihazına bağlanması ve açılması gerekir. Görüntülenen giriş iletişim kutuları, bağlanan PLC’ye bağlı olarak küçük değişiklikler gösterir. Bununla birlikte, bütün PLC’lerde şifrenin tam 8 karakter uzunluğunda olması gerekir (ne daha uzun, ne de daha kısa). Sadece 0-9 aralığındaki rakamlar ve A–F aralığındaki harfler desteklenir. Bir şifreyi devreden çıkarmak veya silmek için de doğru şifreyi girmeniz gerekir. Bu yüzden şifreyi bir yere not etmek ve güvenli bir yerde saklamak çok önemlidir, aksi takdirde programınıza ulaşamayabilirsiniz. 6.4 PLC saatini ayarlamak GX Developer’ı MELSEC FX ailelerindeki kontrolörlerde bulunan entegre saatleri ayarlamak için de kullanabilirsiniz. Programınızda saat ve tarih özelliklerini kullanmasanız bile PLC saatinin her zaman doğru ayarlandığından emin olmanız gerekir. Örneğin PLC teşhis fonksiyonları, bir hatanın ortaya çıkış zamanını belirtmek için CPU’ nun dahili saatini kullanır (Bkz. Bölüm 5.5). Saati ayarlamak için kontrolörün programlama cihazına bağlanması ve açılması gerekir Online menüsünden Set time… komutunu seçin. 40 MITSUBISHI ELECTRIC Diğer Fonksiyonlar Set Time iletişim kutusu açılacaktır. İletişim kutusunun en üstünde yer alan bölüm, PC ile PLC’nin nasıl bağlandığını gösterir. Clock Setup bölümündeki alanlara tarih ve saati girin. Eğer yılı dört basamaklı bir sayı olarak girmek için yeterli giriş alanı yoksa sadece son iki basamağı girin. Siz tarihi girdiğinizde gün otomatik olarak görüntülenecektir. İşiniz bittikten sonra, PLC’deki yeni tarih ve saati ayarlamak için Setup düğmesine tıklayın. 6.5 PLC tipini değiştirmek Yeni bir proje oluşturduğunuzda, projenize ait program ve parametreler için kullanılacak özel FX PLC tipini belirtmeniz gerekir. Bu ayarları mevcut bir programda da değiştirebilirsiniz (böylece örneğin programı farklı bir PLC için kullanabilirsiniz). Project menüsünden Change PLC type… komutunu seçin. Sonra da açılan iletişim kutusunu kullanarak yeni PLC tipini seçin ve OK düğmesine tıklayın. GX Developer FX 41 Makro Programlamak 7 Makro Programlamak Özellikle büyük projelerde, belirli program satırı dizilerini aynı komutlarla fakat farklı değişkenlerle tekrar tekrar kullandığınızı göreceksiniz. Örneğin bir elektrik motorunu kontrol etmek için çoğu kez aynı komutları tekrar tekrar kullanacaksınız. GX Developer, belirli program satırları ve komutlarından oluşan bu tür tekrarlanan blokları tekrar kullanmayı kolaylaştıran “makrolar” tanımlamanızı sağlar. Makro (macro), GX Developer’ın bütün projelerinizde kullanmak için erişebileceğiniz bir kütüphanede sakladığı bir “mini program”dır. Projenizin içinde program satırlarını kopyalamanıza ve yapıştırmanıza hiçbir engel yoktur (Bkz. Bölüm 2.3.4), fakat açıklama içeren adlandırılmış makroları kullanmak çok daha kolaydır ve bu makrolarla çalışmak daha verimlidir. Makroların birer alt program olmadığının anlaşılması önemlidir; alt programlar, ana programınızda sadece bir kez yer alan ve bir sıçrama işlemi gerçekleştirilerek erişilen ve çalıştırılan programlardır. Makrolar ise bunun tersine, ana programın bir parçası haline gelen “tekrar kullanılan kodlar”dır. Makrolar bir programdaki adımların sayısını azaltmaz, programlama işlemini daha kolay bir hale getirirler. Aşağıdaki örnekte, bir motoru kontrol eden bir programda makroların kullanımı gösterilmiştir. 1. Normal program kodunuzu girin Önce sadece normal olarak bir makroya dönüştürmek istediğiniz fonksiyonu programlayın. (Tabii ki mevcut program kodu dizilerinden de makrolar oluşturmanız mümkündür.) 2. Makro için kullanılacak program satırlarını seçin Satırları seçmek için, seçmek istediğiniz ilk kontağın üzerinde farenin sol düğmesiyle sol üst tarafa tıklayın. Ardından farenin düğmesini basılı tutun ve seçime dahil etmek istediğiniz bütün komutlar seçilene kadar fareyi aşağıya ve sağa doğru sürükleyin. 42 MITSUBISHI ELECTRIC Makro Programlamak 3. Seçimi bir makro olarak kaydedin Seçilen program satırlarını bir makro olarak kaydetmek için Project menüsündeki Macro komutunu ve ardından açılan alt menüdeki Registration macros… komutunu seçin. Bu işlemi yaptığınızda, seçilen program kodundaki değişkenleri genel değişkenlere (VD0, VD1 vs.) atamanızı sağlayan bir iletişim kutusu açılacaktır; böylece makroyu program kodunuza eklediğinizde bu bileşenler değiştirilebilirler. Buradaki örnekte özel M8013 rölesi bir yanıp sönen sinyal olarak kullanılmıştır. Bu röle, makroyu her kullanışınızda herhangi bir değişiklik olmadan kullanılabilir ve böylece genel bir değişkene atanması gerekmez. Koddaki diğer tüm bileşenlerin değişkenlere atanması gerekir. Bir değişkeni seçmek üzere değişkenlerin yer aldığı bir açılır menüyü görüntülemek için değişken giriş alanının yanındaki 6 simgesine tıklayın. Her değişken için bir açıklama girmek de iyi bir yaklaşımdır, böylece kullanırken bir makronun özelliklerini kolayca anlayabilirsiniz. Bu açıklamalar değişken açıklamalarından ayrıdır. Mevcut makrolar Drive/path alanına, makroyu saklamak istediğiniz dizinin yolunu girin. Ardından Macro name alanına makro için bir isim girin ve Execute düğmesine tıklayarak makroyu kaydedin. GX Developer FX 43 Makro Programlamak 4. Makroyu programa ekleyin Bir makroyu programınıza eklemek için önce imleci, makroyu eklemek istediğiniz konuma yerleştirin. Ardından Project menüsünden Macro > Macro utilize komutunu seçin. Son adımda kaydettiğiniz dizine ait yolu kullanarak makroyu seçmenizi sağlayan bir iletişim kutusu açılacaktır. Bu makrolar seçilen dizinde saklanır. Listedeki makrolardan istediğiniz birinin değişkenlerini ve ilişkili açıklamalarını görüntülemek için bu makronun adına çift tıklayın. Ardından,makrotarafındaneklenecekolanyenikodbloğundakullanmakistediğinizyenideğişkenlerigirin. 44 MITSUBISHI ELECTRIC Makro Programlamak Son olarak, makroyu yeni değişkenlerle birlikte programınıza eklemek için Execute düğmesine tıklayın: MacroUtilize iletişim kutusunun alt kısmındaki alanı kullanarak program satır başlıkları (ifadeler) hakkında bilgi eklemek isteyip istemediğinizi belirtebilirsiniz. Eğer Separate statement seçeneğini işaretlerseniz, bilgiler programa aşağıda olduğu gibi kodla birlikte ilave başlıklar olarak eklenecektir. GX Developer FX 45 MITSUBISHI ELECTRIC HEADQUARTERS EUROPEAN REPRESENTATIVES EUROPEAN REPRESENTATIVES MITSUBISHI ELECTRIC EUROPE B.V. EUROPE German Branch Gothaer Straße 8 D-40880 Ratingen Phone: +49 (0)2102 / 486-0 Fax: +49 (0)2102 / 486-1120 MITSUBISHI ELECTRIC EUROPE B.V. CZECH REPUBLIC Czech Branch Radlická 714/113a CZ-158 00 Praha 5 Phone: +420 (0)251 551 470 Fax: +420 (0)251-551-471 MITSUBISHI ELECTRIC EUROPE B.V. FRANCE French Branch 25, Boulevard des Bouvets F-92741 Nanterre Cedex Phone: +33 (0)1 / 55 68 55 68 Fax: +33 (0)1 / 55 68 57 57 MITSUBISHI ELECTRIC EUROPE B.V. IRELAND Irish Branch Westgate Business Park, Ballymount IRL-Dublin 24 Phone: +353 (0)1 4198800 Fax: +353 (0)1 4198890 MITSUBISHI ELECTRIC EUROPE B.V. ITALY Italian Branch Viale Colleoni 7 I-20041 Agrate Brianza (MI) Phone: +39 039 / 60 53 1 Fax: +39 039 / 60 53 312 MITSUBISHI ELECTRIC EUROPE B.V. SPAIN Spanish Branch Carretera de Rubí 76-80 E-08190 Sant Cugat del Vallés (Barcelona) Phone: 902 131121 // +34 935653131 Fax: +34 935891579 MITSUBISHI ELECTRIC EUROPE B.V. UK UK Branch Travellers Lane UK-Hatfield, Herts. AL10 8XB Phone: +44 (0)1707 / 27 61 00 Fax: +44 (0)1707 / 27 86 95 MITSUBISHI ELECTRIC CORPORATION JAPAN Office Tower “Z” 14 F 8-12,1 chome, Harumi Chuo-Ku Tokyo 104-6212 Phone: +81 3 622 160 60 Fax: +81 3 622 160 75 MITSUBISHI ELECTRIC AUTOMATION, Inc. USA 500 Corporate Woods Parkway Vernon Hills, IL 60061 Phone: +1 847 478 21 00 Fax: +1 847 478 22 53 GEVA AUSTRIA Wiener Straße 89 AT-2500 Baden Phone: +43 (0)2252 / 85 55 20 Fax: +43 (0)2252 / 488 60 TEHNIKON BELARUS Oktyabrskaya 16/5, Off. 703-711 BY-220030 Minsk Phone: +375 (0)17 / 210 46 26 Fax: +375 (0)17 / 210 46 26 Koning & Hartman b.v. BELGIUM Woluwelaan 31 BE-1800 Vilvoorde Phone: +32 (0)2 / 257 02 40 Fax: +32 (0)2 / 257 02 49 INEA BH d.o.o. BOSNIA AND HERZEGOVINA Aleja Lipa 56 BA-71000 Sarajevo Phone: +387 (0)33 / 921 164 Fax: +387 (0)33/ 524 539 AKHNATON BULGARIA 4 Andrej Ljapchev Blvd. Pb 21 BG-1756 Sofia Phone: +359 (0)2 / 817 6004 Fax: +359 (0)2 / 97 44 06 1 INEA CR d.o.o. CROATIA Losinjska 4 a HR-10000 Zagreb Phone: +385 (0)1 / 36 940 - 01/ -02/ -03 Fax: +385 (0)1 / 36 940 - 03 AutoCont C.S. s.r.o. CZECH REPUBLIC Technologická 374/6 CZ-708 00 Ostrava-Pustkovec Phone: +420 595 691 150 Fax: +420 595 691 199 B:TECH A.S. CZECH REPUBLIC U Borové 69 CZ-58001 Havlíčkův Brod Phone: +420 (0)569 777 777 Fax: +420 (0)569-777 778 Beijer Electronics A/S DENMARK Lykkegårdsvej 17, 1. DK-4000 Roskilde Phone: +45 (0)46/ 75 76 66 Fax: +45 (0)46 / 75 56 26 Beijer Electronics Eesti OÜ ESTONIA Pärnu mnt.160i EE-11317 Tallinn Phone: +372 (0)6 / 51 81 40 Fax: +372 (0)6 / 51 81 49 Beijer Electronics OY FINLAND Jaakonkatu 2 FIN-01620 Vantaa Phone: +358 (0)207 / 463 500 Fax: +358 (0)207 / 463 501 UTECO A.B.E.E. GREECE 5, Mavrogenous Str. GR-18542 Piraeus Phone: +30 211 / 1206 900 Fax: +30 211 / 1206 999 MELTRADE Ltd. HUNGARY Fertő utca 14. HU-1107 Budapest Phone: +36 (0)1 / 431-9726 Fax: +36 (0)1 / 431-9727 Beijer Electronics SIA LATVIA Vestienas iela 2 LV-1035 Riga Phone: +371 (0)784 / 2280 Fax: +371 (0)784 / 2281 Beijer Electronics UAB LITHUANIA Savanoriu Pr. 187 LT-02300 Vilnius Phone: +370 (0)5 / 232 3101 Fax: +370 (0)5 / 232 2980 INTEHSIS srl MOLDOVA bld. Traian 23/1 MD-2060 Kishinev Phone: +373 (0)22 / 66 4242 Fax: +373 (0)22 / 66 4280 Koning & Hartman b.v. NETHERLANDS Haarlerbergweg 21-23 NL-1101 CH Amsterdam Phone: +31 (0)20 / 587 76 00 Fax: +31 (0)20 / 587 76 05 Beijer Electronics AS NORWAY Postboks 487 NO-3002 Drammen Phone: +47 (0)32 / 24 30 00 Fax: +47 (0)32 / 84 85 77 MPL Technology Sp. z o.o. POLAND Ul. Krakowska 50 PL-32-083 Balice Phone: +48 (0)12 / 630 47 00 Fax: +48 (0)12 / 630 47 01 Sirius Trading & Services srl ROMANIA Aleea Lacul Morii Nr. 3 RO-060841 Bucuresti, Sector 6 Phone: +40 (0)21 / 430 40 06 Fax: +40 (0)21 / 430 40 02 Craft Con. & Engineering d.o.o. SERBIA Bulevar Svetog Cara Konstantina 80-86 SER-18106 Nis Phone:+381 (0)18 / 292-24-4/5 Fax: +381 (0)18 / 292-24-4/5 INEA SR d.o.o. SERBIA Izletnicka 10 SER-113000 Smederevo Phone: +381 (0)26 / 617 163 Fax: +381 (0)26 / 617 163 AutoCont Control s.r.o. SLOVAKIA Radlinského 47 SK-02601 Dolny Kubin Phone: +421 (0)43 / 5868210 Fax: +421 (0)43 / 5868210 CS MTrade Slovensko, s.r.o. SLOVAKIA Vajanskeho 58 SK-92101 Piestany Phone: +421 (0)33 / 7742 760 Fax: +421 (0)33 / 7735 144 INEA d.o.o. SLOVENIA Stegne 11 SI-1000 Ljubljana Phone: +386 (0)1 / 513 8100 Fax: +386 (0)1 / 513 8170 Beijer Electronics AB SWEDEN Box 426 SE-20124 Malmö Phone: +46 (0)40 / 35 86 00 Fax: +46 (0)40 / 35 86 02 Econotec AG SWITZERLAND Hinterdorfstr. 12 CH-8309 Nürensdorf Phone: +41 (0)44 / 838 48 11 Fax: +41 (0)44 / 838 48 12 GTS TURKEY Darülaceze Cad. No. 43 KAT. 2 TR-34384 Okmeydanı-Istanbul Phone: +90 (0)212 / 320 1640 Fax: +90 (0)212 / 320 1649 CSC Automation Ltd. UKRAINE 4-B, M. Raskovoyi St. UA-02660 Kiev Phone: +380 (0)44 / 494 33 55 Fax: +380 (0)44 / 494-33-66 MITSUBISHI ELECTRIC FACTORY AUTOMATION EURASIAN REPRESENTATIVES Kazpromautomatics Ltd. Mustafina Str. 7/2 KAZ-470046 Karaganda Phone: +7 7212 / 50 11 50 Fax: +7 7212 / 50 11 50 CONSYS Promyshlennaya st. 42 RU-198099 St. Petersburg Phone: +7 812 / 325 36 53 Fax: +7 812 / 325 36 53 ELECTROTECHNICAL SYSTEMS Derbenevskaya st. 11A, Office 69 RU-115114 Moscow Phone: +7 495 / 744 55 54 Fax: +7 495 / 744 55 54 ELEKTROSTILY Rubzowskaja nab. 4-3, No. 8 RU-105082 Moscow Phone: +7 495 / 545 3419 Fax: +7 495 / 545 3419 NPP "URALELEKTRA" Sverdlova 11A RU-620027 Ekaterinburg Phone: +7 343 / 353 2745 Fax: +7 343 / 353 2461 KAZAKHSTAN RUSSIA RUSSIA RUSSIA RUSSIA MIDDLE EAST REPRESENTATIVES TEXEL ELECTRONICS Ltd. 2 Ha´umanut, P.O.B. 6272 IL-42160 Netanya Phone: +972 (0)9 / 863 39 80 Fax: +972 (0)9 / 885 24 30 ISRAEL AFRICAN REPRESENTATIVE CBI Ltd. Private Bag 2016 ZA-1600 Isando Phone: + 27 (0)11 / 928 2000 Fax: + 27 (0)11 / 392 2354 SOUTH AFRICA Mitsubishi Electric Europe B.V. /// FA - European Business Group /// Gothaer Straße 8 /// D-40880 Ratingen /// Germany Tel.: +49(0)2102-4860 /// Fax: +49(0)2102-4861120 /// info@mitsubishi-automation.com /// www.mitsubishi-automation.com