The national pemphigus foundation is here to help

Türk Dermatoloji Derneği
Kontak Dermatit Çalışma Grubu
EL EKZEMASI
Hasta Bilgilendirme Kılavuzu
kdermatitis@yahoogroups.com
El ekzeması nedir?
Yunanca kökenli bir sözcük olan ekzema, "kaynama" olarak Türkçeye çevrilebilir.
Ekzemada deri kaynayan bir suyun fokurdamasını andırır. Bazı yörelerde ekzemadaki
küçük su dolu kabarcıklar, mayalanan bir hamurda oluşan küçük hava kabarcıklarına
benzetilerek hastalık "mayasıl" olarak da ifade edilmektedir. Ellere yerleşimli ekzema
ise toplumda oldukça sık görülen bir deri hastalığıdır. Ellerde kuruluk, kızarıklık,
kepeklenme, su dolu kabarcıklar ve sulantı ile karşımıza çıkmaktadır. Deri reaksiyonu
geliştirmeye yatkınlık gösteren kişilerin ellerinin çeşitli maddelere maruz kalması
sonrasında gelişebilmektedir. Su, kuru hava, sabun, deterjan, kimyasal maddeler, lastik
eldivenler,
kişisel
bakım
ürünleri
ile
aşırı
temas
sonrasında
deride
tahriş
gelişebilmektedir. Zararsız görünen bebek ürünleri hatta su bile hastalığın ilerlemesine
neden olabilmektedir.
El ekzeması nedenlerine göre çeşitleri
Hastalığın nedenlerine göre içten ve dıştan kaynaklı olmak üzere başlıca iki grupta
incelenebilmektedir. İçten kaynaklı ekzemalar Atopik ekzema ( genetik olarak alerjik
yatkınlıkla ilişkilidir), dizhidrotik ekzema (sıklıkla topluiğne başı büyüklüğünde su
kabarcıkları şeklindendir), numuler ekzema (madeni para büyüklüğünde görülür) olarak
adlandırılır.Dıştan kaynaklananlar ise temas edilen allerjen maddelerle tetiklenen deri
yanıtlarıdır. Dıştan kaynaklanan nedenlere bağlı olarak el ekzeması, allerjik temas
1
ekzeması veya tahriş temas ekzeması şeklinde karşımıza çıkabilmektedir. Fotosensitif
ekzema (Işığa duyarlılık nedeniyle gelişen ekzema) ise hem içten hem de dıştan
kaynaklanan nedenlere bağlı olarak gelişebilmektedir. Ayrıca bu iki neden dışında kişinin
sadece kaşımasıyla gelişen nörodermatit de elde ekzemasına neden olabilir.
Kimlerde görülür? Kimler artmış risk grubudur?
Hastalık tüm dünyada görülebilmekle birlikte özellikle kalıtsal olarak deri reaksiyonu
vermeye yatkın bireylerde daha sık görülebilmektedir. Bu kişilerde saman nezlesi, astım
ve yiyecek alerjisi öyküsü saptanabilir. Temizlik, bulaşıkla yoğun uğraşan kişilerde, işi
nedeniyle tahriş ve alerjik maddelere maruz kalan fırın işçileri ,kuaförler ve tuğla işçileri
gibi meslek sahiplerinde,diş teknisyeni,doktor,hemşire gibi meslek gruplarında, çimento
ve boya işi ile uğraşanlarda daha sık olarak karşımıza çıkabilmektedir. Kişinin mesleği
kadar hobileri de önemlidir.Resim, maket, bahçe işi vs ile uğraşan kişilerin hobileri
sırasında temas ettiği malzemeler de sorgulanmalıdır. Bazı kişilerde tedavi amacıyla
kullanılan kortizonlu kremlere bağlı da gelişebilir.
Ekzema klinik tablosu ve evreleri
Ekzemanın akut (başlangıç) döneminde, kızarık ve şiş bir zeminde çok sayıda su dolu
kabarcıklar ve bunların hızla açılmasıyla sulantı ve kabuklanmalar ortaya çıkar. Subakut
(akut dönem ardından gelişen) dönemde, hafif kızarık bir zeminde çok sayıda kepeklenme
ve kabuklanma gözlenir. Kepekler, özellikle kenar kısımlarda, küçük halkalar şeklindedir.
Kronik (İlerlemiş) dönemde, deri kalınlaşır, üzerinde kepeklenme belirgindir, yarıklar
gelişebilir. Hastalık nedenine göre de farklı dönemlerde seyredebilir ve her dönemde
kaşıntı olabilir.
Tetikleyen faktörler
Günlük hayatımızda kullandığımız ve karşılaştığımız maddeler hastalığın bir nedeni veya
alevlendiricisi olabilir. Bazı ilaçlar ve güneş ışınları özellikle ışığa duyarlılığa bağlı gelişen
2
ekzemalarda hastalığı tetikleyebilir. Mesleki olarak yağlı ürünlerle metalik sıvılarla
temas ve soğutucu malzemeler iritasyona neden olabilmektedir.
Ekzema yaşam kalitesini nasıl etkiler?
Kaşıntı hastaların yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir. Günlük hayatın olumsuz
etkilenmesinin yanı sıra çocukların okul hayatlarında, erişkinlerin iş hayatlarında
sorunlarına yol açabilir.
Ekzema tanısı nasıl konulur?
Kesin tanı için doktor tarafından hastadan ayrıntılı bir öykü alınır. Öyküde sorumlu
maddelerin değerlendirilebilmesi için patch (yama) testi yapılmaktadır.
Tahriş temas ekzemasının tanısı basit olarak derinize hangi maddelerin ekzemaya neden
olduğunu ve hangi sıklıkta buna yol açtığını bilerek konabilir.
Allerjik temas ekzeması tanısı, deri ve zührevi hastalıklar bölümünde yapılan patch
(yama) testleri ile olmaktadır. Standart hazırlanan allerjen maddeler ve hastaların temas
ettiği
malzemelerden
süphelenilen
maddeler
küçük
yamalar
içerisinde
sırtınıza
yapıştırılır. İki gün sonra açılır, doktor ve hemşire sırtınıza bakarak hangi maddeye karşı
tepki olduğuna karar verir. Tahriş ve alerjik yanıtın kesinleştirilmesi ve olası uzayan
alerjik yanıtların değerlendirilebilmesi için 24-48 saat sonra aynı bölge tekrar
değerlendirilir. Ayrıca, ayırıcı tanıda düşünülen hastalıklar öykü, fizik muayene ve çeşitli
yöntemlerle araştırılır.
Ayırıcı tanıda hangi araştırma yöntemleri önerilir?
Ele yerleşim gösteren mantar hastalıklarını dışlamak için kazıma yönteminin ardından
mikroskopik ve mikrobiyolojik incelemeler ile mantar arama yapılabilir. Çeşitli deri
hastalıklarını dışlamak için gerek görülürse biyopsi alınarak patolojik değerlendirme
yapılabilir. İç hastalıklarına eşlik edilen durumlar için laboratuvar ve radyolojik
incelemeler yapılabilir.
3
Tedavi yöntemleri nelerdir?
-Tedavi esası sebebinin ortaya konarak etkenle temastan kaçınmaktır. Tamamen uzak
durabilmek bazen zor olabilmektedir.
Su ve sabunla uzun süreli temas derinin doğal koruyucu tabakasının kaybına neden
olmaktadır. Doktorunuzun önereceği nemlendirici ve bariyer kremler bu konuda yardımcı
olabilir. Barier
krem ve köpükler
etkenlerin deriye girmesine fiziksel olarak
engelleyebilir. Ancak içeriğinin yağlı olması ve kalın tabaka oluşturması rahatsız edici
olabilir.
-Uzun seyirli hastalığı olan kişilerde birkaç ay süreli tedavi gerekebilmektedir. Topikal
steroidli
kremler
kaşıntı
ve
kızarıklığın
düzelmesinde,
derinin
iyileşmesinde
kullanılmaktadır. Topikal steroidli kremler tam etkisinin görülmesi ve yan etkisinin
gelişmemesi için doktorun önereceği şekilde kullanılmalıdır. Hastalıkta sulantı fazla ise
doktorun önereceği ilaçlar ile ıslak pansuman uygulaması, kalınlık belirgin ise deriyi eritici
tedaviler gündeme gelebilir.
-Hastalık çok şiddetli ise deri dışında steroidler ağız, damar, kas uygulamaları yoluyla
verilebilir.
-Bu tedavilere yanıt alınamıyorsa pimekrolimus, siklosporin, metotreksat, fototerapi gibi
diğer tedavi seçenekleri uygulanabilmektedir.
-Hastalığa ikincil enfeksiyon varsa uygun tedavi yapılmalıdır.
-Tedaviye başlamadan önce gebelik, emzirme, dahili hastalıklar, farklı sebeplerden
ötürü düzenli olarak kullanılan ilaçlar ile ilgili doktor mutlaka bilgilendirilmelidir.
Koruyucu önlemler nelerdir?
Tahriş ve alerjiye neden olan durumlara temasının azaltılması en önemli önlemlerden
biridir. Bunun için aşağıdaki uyarılara önem verilmelidir.
-Temizlik, bulaşık, çocuk bakımı gibi işlerde yardımcı desteği veya bulaşık ve çamaşır
makinesi kullanılmasıdır.
-Kısa süreli profilaktik eldiven kullanımı önemlidir. Uzun süre
eldiven kullanımının
terlemeyi arttırabileceği unutulmamalıdır. Eldiven içine pamuklu eldiven giyilmesi uygun
olacaktır.
-Doktor önerirse bariyer ve nemlendirici kremler sürülmelidir.
4
-Saç şampuanlama sırasında kısa süre ile eldiven giyilmesi zayıf iritan maddelerin deriye
olumsuz etkisini azaltacaktır.
-Tuvalet temizleme gibi uygulamalar sırasında deterjan ile ellerin temasın kesilmelidir.
-Ellerin parfümsüz sabunla yıkanması önerilmelidir.
-Domates, portakal, limon gibi maddelerle doğrudan el temasının engellenmelidir.
-Saç boyama sırasında olası alerjenlerden kaçınılması ve korunulması önemlidir.
- Sıcak veya soğuk su yerine ellerin ılık su ile yıkanması daha uygundur.
-İş yaparken yüzüklerin çıkarılması yüzüklerin altında kalabilecek iritan maddeleri
azaltacaktır.
-Resim, çiçek maket vs gibi hobileriniz varsa bu işlemler sırasında kullandığınız maddeler
sorgulanmalıdır.
-Eğer mesleki nedenli bir ekzema düşünülüyorsa kısa süreli meslek değişikliği kalıcı bir
sorun varsa hekimlerin önerisi ile meslek değişikliği gündeme gelebilir.
Bu bilginin içeriği Türk Dermatoloji Derneği Kontakt Dermatit Çalışma Grubu
tarafından hazırlanmıştır.
5