voleybolda smaçın biyomekaniksel incelenmesi
Transkript
voleybolda smaçın biyomekaniksel incelenmesi
VOLEYBOLDA SMAÇIN BİYOMEKANİKSEL İNCELENMESİ 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Öğr. Gör. Elif ÖZ Gazi Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Antrenörlük Eğitimi Bölümü Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Biyomekanik ? Spor Biyomekaniği ? Hareket Analizi ? Öğr. Gör. Elif Öz 1 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Kinetik FİZİK MEKANİK Kinematik Öğr. Gör. Elif Öz 2 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Voleybolda Smaç Belirleyici bir element ve en önemli hücum silahı Birçok atak smaçla sonlanmakta Takımın başarısında önemli rol oynamakta Elit bir voleybolcunun bir müsabaka sezonu içinde 40.000 smaç vurduğu* Öğr. Gör. Elif Öz 3 *Jonathan & Roald, 2003 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Voleybolda Smaç Newell ve Lauder’a göre, smaç vuruşunda el ve el bileği hareketi, top hızına etki eden en önemli faktörlerden biridir. Liu ve ark. ise smaç vuruşu gerçekleştiren elin hareket genişliğinin topa uygulanan kuvvetle ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Bir voleybol antrenörü; smaçörlerin smaç vuruşu esnasında yaptıkları en sık hatanın, güçlü ve doğru bir baş üstü smaç kolu hareketinin olmaması ve dolayısıyla topa yeterince kuvvetli vurulamaması olduğunu söyleyebilir. Öğr. Gör. Elif Öz 4 Newell & Lauder, 2005 Liu ve ark, 2008 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Voleybolda Smaç Smaç yaklaşık 0.6 – 0.8 sn * Bu sürede uygulanan kol salınımı stili ve smaç kolu hareketi sayı kazanmada kritik bir rol oynar. En uzun sürede ve belki de en zor öğrenilen teknik becerilerden biri Liu ve ark., 2008 Öğr. Gör. Elif Öz 5 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Smaçın Safhaları Yaklaşma Adımları Son Adım Sıçrama Kol salınımı Topla Temas Düşüş Tiryaki Ş (Ed.), 2006 Öğr. Gör. Elif Öz 6 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Kol Salınımı Safhaları Tullos ve King’e göre kol salınımı safhaları; Kolun geriye salınımı (Cocking) Akselerasyon (Hızlanma, İvmelenme) Topla temas Vuruş sonrası hareketin tamamlanması Tullos & King, 1973 Yavaşlama (Deceleration) Öğr. Gör. Elif Öz 7 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Yapılmış bilimsel araştırmalar Öğr. Gör. Elif Öz 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi 1980’de Baudin, 22 elit bayan voleybolcudan sadece bir kamera kullanarak aldığı toplam 44 smaç vuruşunda yaptığı sinematografik analizde, bazı kinematik değişkenlerin voleybolda smaç sıçramasının yüksekliğine etkisini araştırmıştır. Smaç yüksekliği ile sıçrama öncesi yerle temas süresinin yüksek bir ilişki içinde olduğunu, kol salınımı hızının bacak ekstensiyonu ile zamansal olarak ilişkili olduğunu, dominant kolun açısal hızının ortalama 975.99±155.78 derece.s‐1 bulunduğunu ifade etmiştir. Öğr. Gör. Elif Öz 8 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Yapılan diğer bir bilimsel araştırmada*voleybolda smaç vuruşunda maksimum omuz fleksiyon hızı ile maksimum top hızı arasında pozitif bir ilişki bulunmuştur. *Christopher, 2001 Öğr. Gör. Elif Öz 9 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Linnel ve ark. (2007) yaptıkları araştırmada; farklı yüksekliklerde atılan (3m, 4m, 6m, 10m) topa smaç vuruşu uygulatmışlardır. Pas yüksekliğin artmasıyla topun kazandığı spinin (Topun kendi etrafında dönmesi) arttığı belirlenmiştir. Öğr. Gör. Elif Öz 10 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Voleybolda smaç vuruşu ile overuse yaralanmalar arasındaki ilişkinin nicel olarak tespitini yapmak amacıyla Rinderu on erkek ve on bayan üzerinde yaptığı çalışmasında, herhangi bir yüklenme olmaksızın omuz eklemi reaksiyon kuvvetini 400 N, smaç vuruşunda ise bu değerin erkeklerde 1500 N, bayanlarda 1350 N olarak tespit ederek, smaç vuruşunun omuz ekleminde ne büyüklükte bir harabiyete neden olduğunu ispatlamıştır (Yaklaşık 3‐4 kat fazla). Öğr. Gör. Elif Öz 11 Rinderu,1998 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Amaç 0 ms -33.3 ms 16.6 ms 33.3 ms -66.6 ms Voleybolda smaç vuruşunda üst ekstremitede bulunan eklemlerde zamana bağlı olarak meydana gelen açısal değişikliklerin belirlenmesidir. Öz, 2008 Öğr. Gör. Elif Öz 12 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Denekler 4 bayan 1. lig voleybol oyuncusu x(yaş)= 21.7±1.5 yıl , x(boy)= 178±2.9 cm, x(vücut ağırlığı)= 66.3±0.9 kg, x(spor yaşı) = 11.75 ± 1.8 yıl. Deneklerin çalışmaya dahil edilme kriterleri arasında; Dominant kolunun sağ olması, 1. Lig oyuncusu olması, Son altı ay içinde herhangi bir sakatlık geçirmemiş olması, Smaçör ya da orta oyuncu mevkinde oynaması bulunmaktadır. Öz, 2008 Öğr. Gör. Elif Öz 13 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Hedefe uygulanan 5 başarılı smaç vuruşu C : Kalibrasyon kafesi C S : Smaçör S P : Pasör G X A C_1 : Kamera 1 C_2 : Kamera 2 P C_1 A : Antrenör G : Ground Force Plate X : Başarısız vuruş C_2 V : Başarılı Vuruş : Vuruş yapılacak bölge Öz, 2008 Öğr. Gör. Elif Öz 14 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Görüntü yakalama Şekil 1: Dragonfly Express Digital Video Kamera Resim çekme işlemi iki adet 200 FPS+VGA+1394B Dragonfly Express TM dijital video kamera ile gerçekleştirilmiştir (Şekil 1). Şekil 2: Kalibrasyon kafesi Resim çekiminde kullanılmak üzere 1x1x2 m ebatında bir kalibrasyon kafesi kullanılmıştır (Şekil 2). Öz, 2008 Öğr. Gör. Elif Öz 15 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Koordinatları Belirleme Elektronik dijital ölçüm cihazı Kalibrasyon kafesinin gerçek koordinatlarını belirlemek amacıyla ise Topcon GTS 70 adlı elektronik dijital ölçüm cihazı kullanılmıştır. Öz, 2008 Öğr. Gör. Elif Öz 16 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Çalışmaya Dahil Edilen Görüntüler Başarılı Vuruş FO GG Başarılı Vuruş 5 görüntü Cam 2 , 5 görüntü 1 Cam 1 , 5 görüntü Cam 2 , 5 görüntü 2 Cam 1 , Cam 1 , 5 görüntü Cam 2 , 5 görüntü 3 Cam 1 , 5 görüntü Cam 2 , 5 görüntü 4 5 görüntü Cam 2 , 5 görüntü 5 Cam 1 , 1 Cam 1 , 2 Cam 1 , 3 4 5 Cam 1 , Başarılı Vuruş 5 görüntü Cam 2 , 5 görüntü 1 Cam 1 , 5 görüntü Cam 2 , 5 görüntü 2 Cam 1 , Cam 1 , 5 görüntü Cam 2 , 5 görüntü 3 Cam 1 , 5 görüntü Cam 2 , 5 görüntü 4 5 görüntü Cam 2 , 5 görüntü 5 Cam 1 , FT MK Başarılı Vuruş 5 görüntü Cam 2 , 5 görüntü 1 Cam 1 , 5 görüntü Cam 2 , 5 görüntü 5 görüntü Cam 2 , 5 görüntü 2 Cam 1 , Cam 1 , 5 görüntü Cam 2 , 5 görüntü 3 Cam 1 , Cam 1 , 5 görüntü Cam 2 , 5 görüntü 4 Cam 1 , 5 görüntü Cam 2 , 5 görüntü 5 5 görüntü Cam 2 , 5 görüntü 5 görüntü Cam 2 , 5 görüntü 5 görüntü Cam 2 , 5 görüntü 5 görüntü Cam 2 , 5 görüntü Cam 1 , Öz, 2008 Toplam 200 görüntü analiz edilmiştir. Öğr. Gör. Elif Öz 17 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Hareketin Başlangıcı İki adet senkronize video kamera Hareketin Bitimi Bu görüntülerden; 1. Vuruş anı_ Topla temas, 0 ms 2. Vuruş öncesi_ ‐ 66,6 ms; ‐33,3 ms 3. Vuruş sonrası_ 16,6 ms; 33,3 ms Pictran Yazılım Arayüz Görüntüsü Öz, 2008 Öğr. Gör. Elif Öz 18 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi DENEKLERE AİT KAMERA 1 GÖRÜNTÜLERİ ‐1 ‐ 66.6 ms Öz, 2008 Öğr. Gör. Elif Öz 19 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi DENEKLERE AİT KAMERA 1 GÖRÜNTÜLERİ ‐2 ‐ 33.3 ms Öz, 2008 Öğr. Gör. Elif Öz 20 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi DENEKLERE AİT KAMERA 1 GÖRÜNTÜLERİ ‐3 0 ms Öz, 2008 Öğr. Gör. Elif Öz 21 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi DENEKLERE AİT KAMERA 1 GÖRÜNTÜLERİ ‐4 16.6 ms Öz, 2008 Öğr. Gör. Elif Öz 22 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi DENEKLERE AİT KAMERA 1 GÖRÜNTÜLERİ ‐5 33.3 ms Öz, 2008 Öğr. Gör. Elif Öz 23 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi 1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 Üç Boyutlu değerlendirmede kullanılan markerlar • • • Marker 1 : El, 5. Metakarpal kemiğin distal ucu Marker 4: Omuz, glenohumeral eklem Marker 5: Kalça, büyük trokanter Marker 2: El bileği, ulnar stiloid çıkıntı Öz, 2008 Marker 3: Dirsek, humerus lateral epikondil Öğr. Gör. Elif Öz 24 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Tablo 1: Deneklerin smaç vuruşu esnasındaki omuz eklemi açılarının birim zamana bağlı ortalama değerleri (n=4, Analiz edilen görüntü sayısı= 5, FO: Denek 1, GG: Denek 2, FT: Denek 3, MK: Denek 4) Omuz Eklemi Açılarının Seçili Birim Zaman Görüntüleri Denek Görüntü 1 Görüntü 2 Görüntü 3 Görüntü 4 Görüntü 5 FO -66.6 ms 181.4° ± 7.1° -33.3 ms 166.8° ± 3.6° 0 ms 168.0° ± 6.6° 16.6 ms 155.6° ± 3.9° 33.3 ms 151.2° ± 6.9° GG 204.8° ± 6.7° 176.4° ± 8.7° 176.0° ± 4.5° 165.6° ± 3.5° 152.8° ± 5.9° FT 187.6° ± 5.0° 169.6° ± 9.7° 161.6° ± 11.3° 157.2° ± 7.5° 149.8° ± 8.2° MK 202.4° ± 8.2° 175.8° ± 3.7° 162.0° ± 9.0° 165.4° ± 5.6° 159.8° ± 12.5° Öz, 2008 Öğr. Gör. Elif Öz Grafik 1: Deneklerin smaç vuruşu esnasındaki omuz eklemi açıları (n=4, Analiz edilen görüntü 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 25 2‐4 Temmuz 2013 sayısı= 5, FO: Denek 1, GG: Denek 2, FT: Denek 3, MK: Denek 4) Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Tablo 2: Deneklerin smaç vuruşu esnasındaki dirsek eklemi açılarının birim zamana bağlı ortalama değerleri (n=4, Analiz edilen görüntü sayısı= 5, FO: Denek 1, GG: Denek 2, FT: Denek 3, MK: Denek 4) Dirsek Eklemi Açılarının Seçili Birim Zaman Görüntüleri Denek Öğr. Gör. Elif Öz Görüntü 1 Görüntü 2 Görüntü 3 Görüntü 4 Görüntü 5 FO -66.6 ms 108.8° ± 10.1° -33.3 ms 114.4° ± 12.0° 0 ms 171.4° ± 18.0° 16.6 ms 167.4° ± 4.3° 33.3 ms 175.4° ± 9.5° GG 102.4° ± 13.1° 104.2° ± 8.6° 180.2° ± 5.1° 184.4° ± 3.8° 185.2° ± 6.9° FT 102.8° ± 7.1° 117.2° ± 10.5° 158.6° ± 9.7° 161.6° ± 11.0° 182.2° ± 7.3° MK 75.0° ± 9.4° 92.6° ± 8.6° 153.0° ± 13.2° 173.6° ± 10.7° 183.0° ± 6.2° Öz, 2008 Grafik 2: Deneklerin smaç vuruşu esnasındaki dirsek eklemi açıları (n=4, Analiz edilen görüntü sayısı= 5, FO: Denek 1, GG: Denek 2, FT: Denek 3, MK: Denek 4) 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 26 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Tablo 3: Deneklerin smaç vuruşu esnasındaki el bileği eklemi açılarının birim zamana bağlı ortalama değerleri (n=4, Analiz edilen görüntü sayısı= 5, FO: Denek 1, GG: Denek 2, FT: Denek 3, MK: Denek 4) El Bileği Eklemi Açılarının Seçili Birim Zaman Görüntüleri Denek Görüntü 1 Görüntü 2 Görüntü 3 Görüntü 4 Görüntü 5 FO -66.6 ms 210.8° ± 13.0° -33.3 ms 184.0° ± 5.2° 0 ms 180.2° ± 16.8° 16.6 ms 172.4° ± 28.3° 33.3 ms 185.4° ± 26.4° GG 181.0° ± 3.4° 163.2° ± 2.4° 174.4° ± 13.8° 168.4° ± 10.8° 184.8° ± 13.9° FT 169.6° ± 6.6° 153.8° ± 11.7° 150.8° ± 19.7° 153.4° ± 20.1° 166.2° ± 22.5° MK 184.8° ± 4.5° 171.2° ± 9.3° 169.8° ± 18.7° 168.0° ± 36.4° 176.8° ± 18.4° Öz, 2008 Grafik 3: Deneklerin smaç vuruşu esnasındaki el bileği eklemi açıları (n=4, Analiz edilen görüntü 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ sayısı= 5, FO: Denek 1, GG: Denek 2, FT: Denek 3, MK: Denek 4) Öğr. Gör. Elif Öz 2‐4 Temmuz 2013 27 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Omuz Eklemi Omuz ekleminin -66.6 ms’den 33.3 ms’e kadar geçen süre içerisinde giderek azalan bir açıyla smaç vuruşunu tamamladığı belirlenmiştir. Öz, 2008 Öğr. Gör. Elif Öz 28 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Dirsek Eklemi Öz, 2008 Öğr. Gör. Elif Öz Dirsek ekleminin -66.6 ms’den 33.3 ms’e kadar geçen süre içerisinde giderek artan bir açıyla smaç vuruşunu tamamladığı 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ belirlenmiştir. 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Sonuç olarak; smaç vuruşu sırasında üst ekstremitede oluşan eklem açılarının bireysel farklılıklar gösterdiği ve bu farklılıkların smaç vuruş kuvvetini etkileyebileceği belirtilmiştir. Öz, 2008 Öğr. Gör. Elif Öz 30 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Üst ekstremite kinematiğinde Milli takım sporcuları ile diğer sporcular arasında ne gibi bir kinematik farklılık var?* Tablo 1. Deneklerin karakteristikleri National team players (n=4) 1st league players (n=4) 3rd league players (n=5) Control group (n=4) Age (years) Height (cm) Weight (kg) BMI (kg.m-2) Years of experience (years) 24.2 ± 1.8 21.7 ± 1.5 22.4 ± 1.7 19.7 ± 0.9 182.9 ± 5.4 178.0 ± 2.9 179.0 ± 4.4 169.9 ± 7.4 73.3 ± 3.5 66.3 ± 0.9 68.6 ± 6.6 66.2 ± 4.8 22.1 ±2.2 20.9 ± 1.8 21.5 ± 2.2 23.0 ± 1.8 13.2 ± 1.3 11.7 ± 1.8 8.8 ± 2.3 8.7 ± 3.2 *Öz ve ark. 2010 Öğr. Gör. Elif Öz 31 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Deney şematiği Öz ve ark. 2010 Öğr. Gör. Elif Öz 32 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Öz ve ark. 2010 Öğr. Gör. Elif Öz 33 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Öz ve ark. 2010 Öğr. Gör. Elif Öz 34 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Öz ve ark. 2010 Öğr. Gör. Elif Öz 35 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Yaklaşık 7 kat daha hızlı Öz ve ark. 2010 Öğr. Gör. Elif Öz 36 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Smaç vuruşu sırasında deneklerin illüstrasyonları. Milli takım sporcuları topla teması vücutlarının önünde uygulamışlardır.Öz ve ark. 2010 Öğr. Gör. Elif Öz 37 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Sıçrama öncesi son iki adımda dorsifleksiyon* *Wagner & Öz, 2011 Öğr. Gör. Elif Öz 38 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Voleybolda Smaçın Biyomekaniksel İncelenmesi Antrenörler sporcularına smaç vuruşunu öğretirken; Akselerasyon safhasında dirsek ekleminde daha fazla fleksiyon gerçekleştirmelerini* Maksimum yükseklikte vuruş uygulamalarını* Topa maksimum hızla vurmalarını* Sıçrama öncesi yerle temas süresini uzun tutmamalarını Sıçrama öncesi son iki adımda dorsifleksiyona dikkat etmelerini** söyleyebilirler. Öğr. Gör. Elif Öz 39 Öz ve ark., 2010 Wagner & Öz., 2011 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013 Öğr. Gör. Elif Öz 5. ANTRENMAN BİLİMİ KONGRESİ 2‐4 Temmuz 2013