PVC`nin Geri Dönüşümü Geri Kazanımı Bertarafı
Transkript
PVC`nin Geri Dönüşümü Geri Kazanımı Bertarafı
Araþtýrma Hazýrlayan: Aslýhan Arýkan, ASD Araþtýrma ve Bilimsel Konular Yöneticisi PVCnin Geri Dönüþümü Geri Kazanýmý Bertarafý Bölüm 2 Mart/Nisan 2010 sayýmýzda ambalaj uygulamalarý da bulunan PVC (polivinil klorür) ürünlerinin genel kullanýmlarýnýn, yaþam döngülerini nasýl tamamladýklarý hakkýndaki yazý dizimize baþlamýþ ve PVC atýklarýnýn enerji amaçlý geri kazanýmý ve düzenli depolama suretiyle bertarafý ile ilgili bilgi aktarmýþtýk. Yazýmýza, PVC atýklarýnýn geri dönüþümü ile devam ediyoruz. PVC Atýklarýnýn Geri Dönüþüm Ýþlemleri Bazý araþtýrmalar ve Avrupa Birliði (AB) üyesi devletlerin resmi bilgilerine göre, her yýl yaklaþýk 520.000 ton nihai tüketim öncesi (sanayi ve ticari PVC atýklarý) ve nihai tüketim s o n r a s ý o l u þ a n P VC at ý ð ý g e r i dönüþtürülmektedir [1]. Geri dönüþtürülen PVC atýklarýnýn yaklaþýk % 80i (420.000 ton) nihai tüketim öncesi atýklardýr. Avrupada nihai tüketim sonrasý 100.000 ton PVC atýðý geri dönüþtürülmüþtür. Nihai tüketim sonrasý geri dönüþtürülen PVCnin büyük kýsmýný kablo ve bazý ambalaj atýklarý oluþturmaktadýr. Bu atýklar, karýþýk halde bulunan plastik atýklarýndan geri dönüþtürüldüðü için, ticari deðeri düþük olan hammadde elde edilmektedir. Þiþe, boru ve pencere profili gibi nihai tüketim sonrasý sert (rijit) PVC atýklarýna yönelik mekanik geri dönüþtürme iþlemi ve 32 Ambalaj Bülteni Mayýs / Haziran 2010 saf PVC geri dönüþüm ürünlerinin üretilmesi var olmakla beraber, sayýlarý çok fazla deðildir. k u r þ u n ve k a l ay s t a b i l i z at ö r l e r eklenmemektedir [3]. Tablo 1. Sert PVCnin geri dönüþümü ile elde edilen ürünler Mekanik Geri Dönüþüm Mekanik geri dönüþüm prosesi, PVC atýklarýnýn diðer plastik atýklarýndan ayrýlmasý ile baþlar. Ömrünü tamamlamýþ ürün Geri dönüþüm sonucu elde edilen ürün Þiþe Gýda dýþý kullanýlmak üzere þiþe, Boru, Profil, Enjeksiyon ürünleri Boru Boru Pencere profili Pencere profili Tablo 2. Yumuþak PVCnin geri dönüþümü ile elde edilen ürünler Ömrünü tamamlamýþ ürün Geri dönüþüm sonucu elde edilen ürün Ömrünü tamamlamýþ ürün Geri dönüþüm sonucu elde edilen ürün Yer döþemesi Yer döþemesi Kablo Endüstriyel yer döþemesi Çatý kaplama malzemeleri Kaplama malzemeleri, Astarlar PVCnin geri dönüþümü için gereken enerji yaklaþýk 1.000 kWh/tondur [2]. PVC ürünlerinin geri dönüþümü iþlemi sýrasýnda, Mekanik arýtma ile baþlayan proses, atýklarýn parçalanarak küçültülmesi ve bu sýrada büyük parçalarýn ve metal parçalarý gibi diðer malzemelerin proses akýþýndan çýkartýlmasý ile devam eder. Daha sonra geriye kalan PVC deðirmenlerde öðütülür ve ekstruderden geçirilerek tekrar granül haline getirilir. Bu prosesle ilgili aþaðýdaki sonuçlara ulaþýlmýþtýr [1]: Nihai tüketim öncesi PVCnin kolayca ayrýlabileceði üretim artýklarý ve fireleri ve nihai tüketim sonrasý oluþan atýklarý için mekanik geri dönüþüm, çevresel etkileri açýsýndan nispeten faydalý bir prosestir. Karýþýk halde bulunan plastik atýklarýnýn geri dönüþtürülmesi ancak geri dönüþüm sonucu elde edilecek hammaddelerin uygulama alaný bulmasý þartýyla çevresel fayda saðlar. Prosesin performansý genel olarak enerji geri kazanýmý gibi diðer atýk bertaraf yöntemlerininkine göre daha düþüktür. PVC malzemelerin içerdiði aðýr metaller, PVC matrisinde sabit olduðu için, bu PVC Atýklarý Atýk toplama Yardýmcý malzemeler Mekanik geri dönüþüm Atýk hazýrlama Enerji Atýk ayýrma Kimyasal geri dönüþüm Atýk yakma Bertaraf edilecek atýklar örn: dolumcular temel kimyasallar Enerji ve/veya Buhar Geri dönüþüm ve bertaraf etme Bertaraf etme Havaya ve Suya Emisyon PVC ürünlerin yaþam sonu safhasý maddelerin salýnýmý çok kolay ve mümkün deðildir [1]. Ancak, kazara çýkan yangýnlar gibi kontrolsüz bir yakma iþlemi sýrasýnda serbest kalma olabilir. Böyle bir durumda ortama salýnacak olan aðýr metaller ise, diðer aðýr metal emisyonu kaynaklarýna kýyasla çok azdýr. Geri dönüþüm sonucunda elde edilen hammadde yine profil ve boru gibi inþaat sektöründe ayný kalitedeki benzer ürünlerde kullanýlacaðýndan, madde akýþý üzerinde hiçbir kontrolün bulunmadýðý sistemlerdeki kadar kritik bir tehlikesi yoktur [1]. serbest kalma olabilir. Böyle bir durumda ortama salýnacak olan aðýr metaller ise, diðer aðýr metal emisyonu kaynaklarýna kýyasla çok azdýr. Geri dönüþüm sonucunda elde edilen hammadde Resim 1: PVC pencere profili uygulama örneði, Yalova. yine profil ve boru gibi inþaat sektöründe ayný kalitedeki benzer ürünlerde kullanýlacaðýndan, madde akýþý üzerinde hiçbir kontrolün bulunmadýðý sistemlerdeki kadar kritik bir tehlikesi yoktur [1]. Kimyasal Geri Dönüþüm PVC içeren plastiklerin kimyasal geri dönüþümü ile ilgili çalýþmalar halen araþtýrma aþamasýndadýr. Ýçeriði açýsýndan PVC atýklarý iki þekilde olabilir; karýþýk plastik atýklarý içerisindeki düþük PVC içerikli atýklar veya PVC açýsýndan zengin atýklar. Avrupanýn çeþitli ülkelerindeki Texaco, Polimer Kraking, VEBA ve BASF tesislerinde gerçekleþtirilen kimyasal geri dönüþüm iþlemlerinde, daha çok petrol ya da doðal gaz esaslý kaynaklarýn yerini alan sývý organik bileþikler veya gazlar elde edilmiþtir. Maden eritme ocaklarý ve çimento fýrýnlarý gibi tesislerde kömür yerine karýþýk plastik atýklarý enerji amaçlý kullanýlabilmektedir. Belediye (katý) atýklarýnýn yakýlmasý esnasýnda karýþýk plastik atýklarýn verdiði enerji ýsý ve/veya elektrik üretiminde kullanýlýr. Referanslar: 1.E. Plinke et al., 2000. Mechanical recycling of PVC wastes, European Commission DG XI 2. Møller, S., Larsen, J., Jelnes, J.E., Færgemann, H., Ottosen, L.M., Knudsen, F.E, 1995, Environmental Aspects of PVC. Danish Environmental Protection Agency, Copenhagen 3. Andersson, I., Larsson, C-M., Bengtsson, L., Ljung, E., Mingarini, K., Persson, M., 1996, Additives in PVC, Marking of PVC. (Unpublished). Government of Sweden. 4. PVC için Yaþam Döngüsü Analizi hakkýndaki Avrupa Komisyonu Raporu Ambalaj Bülteni Mayýs / Haziran 2010 33