PDF ( 11 )

TÜRKİYE TÜRKÇESİNE DAİR RUSÇA NEŞRİYAT (1776-1963)
ÜZERİNDE BİBLİYOGRAFYA DENEMESİ
İSMAİL
EREN
İkinci Dünya Savaşından sonra Batıda
olduğu g i b i Doğuda d a
T ü r k d i l i , edebiyatı ve tarihine karşı olan i l g i günden güne a r t m a k t a ­
d ı r . Dünyanın b i r ç o k kültür merkezlerinde yeni yeni Türkiyat ensti.tüleri ve Türkoloji bölümleri kurulmaktadır. Bu müesseselerden b a z ı ­
larının Türk kültürüne dair yayınladıkları ilmî değeri haiz eserleri t e d kik ederek f a y d a l a n m a k , daha geniş çevrelere tanıtmak ve icabında
îenkid etmek şöyle dursun, bazı sebeblerden bu yayınların b i r çoğundan
a l â k a l ı araştırıcıların haberdâr dahi olmadıkları acı b i r vakıadır. Buna
binaen biz, öncelikle, şimdiye kadar oldukça meçhul kalmış, f a k a t
•diğer taraftan siyasî, askerî, iktisadî ve ilmî bakımdan Rusya'da 1776
yılından itibaren hemen günümüze kadar Türkiye türkçesine dair y a ­
yınlanmış olan yüzlerce çeşitli gramer, sözlük, okuma ve mükâleme
kitabı ile b i r ç o k fonetik, m o r f o l o j i k , sentaks ve sözlük meselelerini
ünceliyen o r i j i n a l ve değerli etüd ve monografilerin imkân dahilinde
t a m b i r bibliyografyasını hazırlamağa gayret e t t i k .
Bu devre içinde (1776-1963) R u s y a ' d a Türkiye türkçesi ile i l g i l i
o l a r a k yayınlanan bütün makale ile eserleri tesbit
edemediğimiz
-muhakkaktır. Bilhassa son üç yıl ( 1961-1963) içindeki yayınların
b i r kısmını tesbit
etmeğe muvaffak o l a m a d ı k .
Ayrıca, istifade
•ettiğimiz k a y n a k l a r yalnız ilmî bir mahiyette olanları b e l i r t t i k l e r i
için, popüler ve e n f o r m a t i v b i r şekilde yazılanları şimdilik nazarı
i t i b a r a almadığımız g i b i , siyasî b i r gaye ile yazılan bazı makalelere de
yer vermedik. Türk, Batı ve Rus türkologlarının Türk d i l i ile i l g i l i b i r
1
*
Mecmuamız, muhtelif yabancı ülkelerde türkoloji sahasında yapılmış olan
yatın peyderpey bibliyografyalarını tertib ve neşretmek arzusundadır.
dan biri olarak müellife Türkiyat Enstitüsü'nce
1
Meselâ, bu devre içinde yayınlanan
neşri­
Bu yazı, bunlar­
hazırlattırılmıştır.
İstorlçeskoe
razvitie
leksiki
tyarkskih
gazı-
Aov [ T ü r k dilleri sözlüg-üniin tarihî g-elişmesi]. Moskova 1961 İzd-vo A k a d . nank S S S R ,
467 s. dergisi ile buna benzer
daha bazı
neşriyattaki Türkiye türkçesine ait etüdleriı»
caahiyeti hakkında henüz bir bilgimiz yoktur.
232
İsmail
Ereri
çok eserlerinin Rusya'da yapılan tanıtma ve tenkidleri de alınmamıştır ^
Geçen yüzyılda yazılıp f a k a t bugüne kadar yayınlanmıyan e s e r l e r i l e
mezuniyet t e z l e r i ; keza, rusça hariç, Türk ve b a ş k a d i l l e r i n m ü ş t e r e ­
ken Rusya'da basılan s ö z l ü k l e r i ile batı d i l l e r i n d e k i etüdleri
de d a ­
h i l edilmemiştir. Hattâ Rusya'da doğrudan doğruya Türkiye türkçesü
ile yayınlanan bu nevi e s e r l e r de şimdilik bibliyoğrafya haricinde b ı r a ­
kılmıştır. Nihayet, mevzuumuz dışında olduğu için, U k r a y n a d i l i vesair Türk lehçeleri ile Türkiye türkçesine ait yayınlanan b i r çok makaleile eserlerden de sarfınazar edilmiştir.
3
4
5
8
7
8
!)
Geçen yüzyıldan beri Batı memleketlerinin bir çoğu, Rusya'da T ü r k o ­
l o j i sahasındaki çalışma, gelişme ve teşkilâtlandırmayı daimî b i r surette
ve büyük bir alâka ile t a k i p ettiğini, meselâ índex ¡slamicus
ve Zeylinden.
( Supplement )
öğrenmekteyiz. Bizde ise ancak C u m h u r i y e t devrinde
ıu
1 1
Bk. A . C a f e r o ğ l u ,
2
A.
Kononov,
Türkçe
Sözlük.
Sovestskoe
3.
Bası.
Anadolu
dialekfolojisi
vostokovedenie
Hazırhyan
üzerine
Mehmed
Ağakay.
Ankara
1958.
eden : R . A . A g a n i n , Problemi Vostokovedeniya I V , Moskova 1960,
da ve bundan sonraki notlarda birer ikişer misâl vermekle,
ğ e r bazı Doğu ve Batı ülkelerinde
Takdim eden r
malzeme.
I I I , Moskova-Leningrad 1915,
s. 301-302 r
856
S. Tenkit
s. 216-219. Bura­
gerek Rusya'da gerekse d i ­
Türkiye türkçesi ile ilgili daha nice eserlerin yazılif»
yayınlandığına işaret etmekle de bu sahada çalışmak niyetinde olanların nazarı d i k k a t i n i
çekmek istiyoruz.
(Anonim),
3
Turetskiy
leksikon.
T uretsko-russki
y slovar'
(okolo
30.000 s\ov)-
[Türkçe Leksikon. Türkçe-Rusça Sözlük. 30 bin kadar kelime]. 29 ağustos 1793
tarihinde
sona eren bu yazma sözlük, Leningrad'da Sovyet İlimler Akademisi Şarkiyat Enstitüsün­
de muhafaza edilmektedir ( Ş a r k yazmaları bölümü 1/7,
*
No. 18).
P o z n e r - M a 1 o V i t s k a y a - I . B . , Mnojestvennoe
çislo v turetskom
[Türle
yazıke.
dilinde çoğul ] . 1950 yılında Leningrad Devlet Üniversilesinde müdâfaa olunan bir tezdir.
H a n d j e r i (Prince Alexandre), anc. hospodar de Moldavie, Dictionnaire
5
çais,
fran­
arabe, persan et tare (sans transcription an car. lat. ). Moscou, 1840-1841, 3 vol. 992.
658. 805 p. 4 ° . A utilisé la traduction du Kamus par A s i m ef. (Bk. J e a n
manli moderne
1959,
et le Türk
de
Turquie,
Deny,
L'os-
Philologiae Turcicae Fundamenta I, Wiesbadens
s. 237.
?
Bérésine,
Kazan
tares.
Prof. D r .
7
Bakú 1926.
Recherches
B(ekir)
Çobanzade,
E . , Tyurkı
Türk
1. Système
dili ve edebiyatının
İh movı ta literaturı
ları ] . K i e v 1930 ; Grunin T . I., Turetskaya
des
dialectes
tedris usCdü l
r
[ T ü r k l e r , dilleri ve edebiyat­
mova. Elementarna
[ Türk D i l i . Yeni alfabeli kısa bir g r a m e r ] .
fabet
musulmans.
246 S .
K r i m ' s k i y A .
8
sur les dialects
1848.
Kiev
gramatika
ta noviy
al*-
1930.
S a i d H a l i d , Osmanlı,
Özbek, Kazak dillärinin
makayasäli sarfı. Bakú 1926¬
110 S . ; I ş m u h a m e t o v G . , Tyurki, farsı garep hem kazahça, tatarça, rusça
sazlekçeK a z a n 1954.
9
1 0
islamic
J. D. Pearson,
subjects
1 1
Índex
in periodicals
J. D. P e a r s o n ,
İslamicııs
1905-1955.
and other collective
Índex
islámicas.
A
publications.
Supplement
Catalogue
of articles-
Cambridge 1958*
1956-1960-
Cambridge
1962-
on
Türkiye türkçesine dair rusça neşriyat üzerinde bibliyografya denemesi
233-
bu nevi çalışmalara, bazan ve dolayısile i l g i gösterilmiştir. B i b l i y o g r a f ­
y a d a yer alan etüd ve eserlerden bazıları, umumiyetle Türk d i l i saha­
sında çalışan bilginlerimiz tarafından A n k a r a D i l - T a r i h C o ğ r a f y a Fa­
kültesi Dergisi, Türk D i l i , Türk D i l i Araştırmaları Yıllığı, Türk D i l i
ve Edebiyatı Dergisi, Türkiyat Mecmuası ile benzeri neşriyatta t a k d i m ,
t e n k i d ve bazen tercüme de edilmiş, değerli olan eserler i k i , hattâ üç defa
dahi tanıtılmıştır. Bizde yapılan bu nevi çalışmalardan tesbit e d e b i l d i k ­
lerimizi yeri geldikçe belirteceğiz.
Türkiye türkçesine ait Rusya'da yapılan neşriyatın, k o n u , müellif
veya muayyen b i r devreye göre bibliyografyasını t e r t i p etmek husu­
sunda son yıllarda bazı teşebbüsler görülür. Bilhassa D r . J. Benzing ' i n zEinführung
in das Studium
der altaischen Philologie und der
Türkologie
; (Wiesbaden 1953) eserini zikredebiliz. Müellif bu eserinde,
sair Türk lehçeleri yanında, Türkiye türkçesine de önemli b i r yer ver­
miş ve -Rusya da dahil olmak ü z e r e - b ü t ü n dünyada Türk diline ait
yayınlanmış olan belli başlı etüd ve eserleri belirtmiştir. Bizde Sa­
b i t Paylı, bu eserdeki A l t a i s t i k i n yalnız Türkolojiyi ilgilendiren bölü­
münü çevirerek y a y ı n l a m ı ş t ı r . A . N . Kononov, meşhur ^Çağdaş
Türk
edebî dili gramerim nde ( s . 9 - 1 2 ) , X V I I I . yüzyılın ikinci yarısından
itibaren günümüze kadar Türkiye türkçesine dair Rusya'da
basılan
b e l l i başlı gramer ve sözlüklerden de bahsetmektedir. Bizde bu
eseri teferruatı ile tanıtan Talât T e k i n , K o n o n o v ' u n eserinde belirtilen
g r a m e r l e r i de z i k r e t m e k t e d i r . Prof. Sadettin Buluç'un « Anadolu
Ağız­
ları bibliyografyası
» adlı eserinde rusça yayınlanmış beş etüd de be­
l i r t i l m e k t e d i r . A . D ( i l a ç a r ) , « Türkiye türkçesi
gramerlerinden
seç­
me eserler»
yazısında, Rusya'da basılan yalnız dört türkçe g r a m e r d e n ,
b a h s e d i l m e k t e d i r . Aynı müellifin, <s Türkiye
türkçesi
sözlüklerinden
seçme eserler » adlı yazısında da yine yalnız dört türkçe sözlük g ö s t e ­
rilmiştir
Agâh Sırrı Levend, « M o s k o v a bilimler
akademisi
dilcilik
enstitüsünde
> isimli yazısında, Türkiye türkçesi ile sair Türk Iehçelerined a i r Rusya'da hazırlanmakta ve 1960 ' da tamamlanacak olan eserlerin,
bibliyografyasını vermektedir .
12
ıa
1 J
,5
n
Altay
filolojisi
ve Türkoloji
Belleten ( = T D A Y - B ) 1957,
1 3
Grammatika
T D A Y - B 1959,
"
etütlerine
kılavuz,
sovremennogo
turetskogo
literaturnogo
yazıka.
M . - L . 1956.
s. 331-378.
Türkiyat Mecmuası ( = T M ) , V1I-VI1], cüz 1 ( 1942 ) , s. 327-334.
' 15 Türk dili ( = T D ) , I I , sayı 21 ( 1953 ) , s.
16 T D , I I . sayı 22 ( 1953 ) , s.
f
Türk Dili Araştırmaları Y ı l l ı ğ ı - -
s. 131-177 ve 1958, s. 215-278.
680.
T D , V I I I , sayı 94 ( 1959 ) , s. 545-547
610.
Bk.-
1234
İsmail
Eren
İkinci Dünya savaşından sonra 1958 yılına kadar Türkiye türkçesi
-ve sair Türk lehçelerine dair Sovyetler Birliği'nde rusça ve daha bazı Türk
flehçelerinde yayınlanan muhtelif etüd ve Türkoloji dergilerindeki yazı­
klar üzerinde b i r b i b l i y o g r a f y a denemesi de y a p ı l m ı ş t ı r " .
1
Kezâ, bazı tanınmış Rus türkologlarının tercüme-i halleri neşrolunur­
k e n umumiyetle mühim eserlerinden de bahsolunmuştur (Bekir Çoban• zade , A . N . Kononov , E . V . Sevortyan
, M . Ş . Şiraliev ) .
1 0
2 0
21
2 2
Türk d i l i , edebiyatı, t a r i h i , f o l k l o r u ve daha başka konulara a i t Sov­
y e t l e r Birliği'nde yayınlanan bazı meslekî dergiler
veya özel sayılar
yıllık, armağan
ve benzeri neşriyattaki etüdler de bizde k ı s a c a
tanıtılmıştır. Bunlardan değerli etüdleri i h t i v a edenler i k i , hattâ üç de-,
Ja. muhtelif ilmî dergilerimizde sunulmuştur.
2îi
2 1
2 5
1 8
Bundan b a ş k a , Rus türkologları, Türk D i l K u r u m u Kongrelerine sun­
dukları r a p o r l a r l a
batı dillerinde yayınladıkları bazı etüdler de d i l i 2 7
18 T a l â t T e k i n ,
Sovyet Rusya'da
savaştan
sonra türkoloji çalışmaları,
TDAY-B
1959, s. 379-406.
A • B a t t a l
T a y m a s ,
Kırımlı
filolog-şair
Bekir Çobanzâdeyi
tanıtma
.lecrübesi,
T D A Y - B 1954, s. 233-263.
20 T D K , Onur üyelerimiz : 7 A. N. Kononov,
T D . V I I I . sayı 96 (1959) s. 683-684-.
T D K , Haberleşme
üyelerimiz : 6 E. V. Sevortyan,
T D , I X , sayı 103 ( 1960 ) , s .
335-336.
1 9
2 1
22 T D K , Haberleşme
üyelerimiz
: 9 Mehmedağa
Şiralioğla Şiraliev,
T D I X , sayı
( 1930 ), s. 504-505.
Meselâ, Prof. A . C a f e r o ğ l u , « Novıy Vostok » ( Yeni Şark ] dergisinin 1-6
sayılarını T M . I ( 1925 ), s. 336-343 ile « Orientalia
» dergisini yine T M . II ( 1926 ) ,
İstanbul 1928, s. 526-528 de tanıtmıştır.
Tyurkologiçeşkiy
Sbornik / . [ T ü r k o l o j i D e r g i s i I ] . Akademiya Nauk S S S R , Ot¬
- deleme literaturı i yazıka. M - L . 1951. 184 S . Tanıtanlar : J . E c k m a n n , ( T D E D
V I ( 1 9 5 4 ) , s. 154-161); A b d ü 1 k a d i r İ n a n, ( T D 111, sayı 25(1053) s. 5 - 7 ) ; T a l a t
T e k i n , I T D A Y - B 1959, s. 383).
Akademiku Vladimiru Aleksandroviçıı
Gordlevskomu
k ego
semidesyatipyatiletiyu.
Sbornik statey. [ Doğumunun 75. yıl dönümü münasebetiyle Akademi üyesi V l a d i m i r A leksandroviç Gordlevskiy'e sunulan makaleler m e c m u a s ı ] . Akademiya Nauk S S S R , Otdelen: ie L i t e r a t u r ı i Yazıka. M . 1953, 342 S . Tanıtanlar : J . E c k m a n n , ( T D E D V.1953, s. 160¬
164); T a l a t T e k i n , ( T D A Y - B 1959, s. 333-384 ) .
26 B k . t. notu No. 24 ve 25.
19J7 de V I I I . Türk D i l Kurultayına sunulan raporların bir kısmı, 1960 da Vlll.
Türk Dil Kurultayında
Okunan Bilimsel Bildiriler
adındaki eserde yayınlanmıştır, B u
eserde aşağıdaki sovyet türkoloğlarının bildirilerine yer verilmiştir: A . N . K o n o n o v ,
Türkçede
birleşik cümle problemi, s. 175-179 ; E . V . S e v o r t y a n , Türk
dillerinde
fiillerin
geçişli ( transitif ) , geçişsiz ( intransitif ) olmalarına dair, s. 181-190; M. Ş i r e¬
' 1 i y e v , Azerbaycan dili dialektlerinin
Türk dili dialektleri ile mukayeseli
öğrenilmesi
«'( Fonetik materialler esasında ) , s. 191-208.
103
2 3
M
2 5
2 7
235
Türkiye türkçesine dair rusça neşriyat üzerinde bibliyografya denemesi
mize çevrilerek neşrolunmuştur . Son yıllarda bazılarının etüdleri de
•doğrudan d o ğ r u y a - v e y a çevirenin adı zikrolunmadan-türkçe olarak
bilhassa Türk D i l i dergisinde y a y ı n l a n m a k t a d ı r . Sovyet Birliği'nde
o r t a y a atılan yeni d i l teorilerine karşı da alâka g ö s t e r i l m i ş t i r .
28
20
30
N i h a y e t ; «Türkoloji
çalışmalarına
toplu bir bakış ve ödevlerimiz
>
adındaki yazıda da ezcümle R u s y a ' d a k i türkoloji çalışmalarının kısa
tarihçesi, değerli türkologlarla belli başlı türkoloji dergilerinden bahsoiunmaktadır .
31
Türk edebiyatı, tarihi ve güzel sanatlarına ait bazı neşriyat hariç,
Türk d i l i veya Türk lehçeleri ile i l g i l i olarak bizde yayınlanan eserlerden y a l ­
nız Holdermann'ın « Grammaire Turque ï adlı eseri daha onsekizinci yüz­
yılın ikinci yarısında i k i defa R u s y a ' d a neşrolunmuştur . Diğer
32
28 S a m o y l o v i t s h ,
Les
langes
turques,
S63. Türkçeye çeviren : Ş e r i f H u l u s i ,
Türk
Ö91-608; W .
Cedanken
Radloff,
Einleitende
Eneyclopeadie de l ' I s l a m , I V , s.
956-
T D , seri I I I , sayı 6-7 ( 1946 ) , a.
lehçeleri,
zur
Darstellung
der
Morfologie
der
Z R A N , seri 8, cilt 7, No. 7, S P b . 1906.37 S . Bizde bu eseri M. Şükrü A k -
Türksprachen,
k a y a , Türk
dilleri morfolojisinin
irdelenmesine
giriş
adı altında kısaltarak türkçeye ç e ­
virmiştir. Bk. T D , seri I I , sayı 3-4 ( 1940 ) . s. 62-71.
Konstantin L ü b i m o v , Ana gramer hakkında
2 9
89, s. 259-260; a. m ü . , «Çekim"
T D IX,
halline
doğru),
Çağdaş
Türkiye
teriminin
sayı 103
türkçesinde
anlamı
(1960), s. 351-35t
çatı kategorisi
T D , V I I I , sayı
fikir ve teklifler,
nedir?
(Gramer
ve
terimleri
sayı 104, s.
meselesinin
408-412; a. m i l . ,
ve çatı ekleri ile türetilen
T D , XIII.
fiiller,
say» 147 (1963), s. 150-155.
3
°
A. D i la ç a r ,
Nikolay
Y. Marr
( 1865-1934
T D , seri I I I ,
) ve Yafetidoloji,
sayı 1-3 ( 1945 ) , s. 78-82.
:«
T D A Y - B 1960,
Grammaire
3 5
adını taşıyan bu eser,
kitabın
s.
Turque
1730
1-21.
ou méthode
yılında
kapağında belirtilmediği
katiyetle
tespit
edilmiştir.
courte,
Müteferrika
facile pour
Müteferrika, türkçeyi
Turque
basılmıştır. Müellifin adı
halde, J . B . H o l d e r m a n n
K e n d i aslen
(1694-1730)
m olduğu
Starsburglu bir Fransız cizvit misyoneri olup
G a l a t a ' d a bir kaç yıl ikamet etmiş, eseri yayınlandıktan üç
eseri ibrahim
apprendre la langue
matbaasında
ay sonra vefat etmiştir. Bu
öğrenmek ihtiyacını hisseden ecnebiler için neşret-
miştir. Bu gramerin diğer bir önemi, İstanbul'da müteharrik harflerle b a 3 i l a n ilk Fransız
eseri olarak sayılmasıdır. O vakitler A v r u p a ilmî çevreleri tarafından müsbet bir şekil­
de karşılanan
Linguarum
cica . . . .
bu
gramerin
orienialium,
Vienne 1680,
esasını, umumiyet
Turcicae,
1 cild (genişletilmiş
etmektedir. P r o f . Bekir
yıllarında
vaki olan
mütehassıs mütecimlerin
itibariyle, M e n i n s k i
Persicae,
institutionis,
2. tabı : Vienne 1756,
Ç o b a n z a d e ' y e göre : " B u sarf
sarfı sayılmak lâzım g e l i r " (Türk
1768-1774
Arabicae,
dili ve edebiyatının
Türk-Rus
yetiştirilmesi
(1623-1698) nin
seu grammatica
Tur-
2 c.) adlı eseri teşkil
A v r u p a ' d a yazılmış birinci Türk
tedris usûlü I , Baku 1926,
savaşlarının
bir
neticesi
s.
211).
olarak türkçe için
ihtiyacı duyulmuş ve bu maksatla Moskova Üni­
versitesinde türkçe dersler de ihdas olunmuştur. Talebelere ders vermek için de Holder­
mann'ın grameri muvafık görüldüğünden
Moskova'da
rusçaya
çevrilerek
1776 da Petersburg'da, bir yıl sonra da (1777)
yayınlanmıştır.
Birinci
tabın
mütercimi
bilinmemeklo
236
İsmail
Eren
taraftan, bizde bu sahada yapılan neşriyatın Sovyet türkologları t a r a ­
fından büyük b i r alâka ile t a k i p olunduğunu , ilmî çalışmalarda genişölçüde istifade edildiğini, v a k i t v a k i t tanıtılıp tenkidlerinin de yapıldığı­
nı görmekteyiz .
33
31
Son zamanlarda Sovyet Birliği'nde hemen hemen bütün Türk l e h ç e ­
lerinin gramer ile sözlükleri yayınlandıktan sonra, umumiyetle, b i b l i ­
y o g r a f y a d a da görüleceği g i b i , Türkiye türkçesi de d a h i l olmak üzre,.
b i r çok Türk lehçelerinin mukayeseli gramer meseleleri ile i l g i l i araş­
tırmalara büyük b i r hız ve önem verilmiştir. Bu konuları inceleyen,
b i r ç o k eser ve özel dergilerin sayısı da gün g e ç t i k ç e artmaktadırBizce, yalnız Isledovaniya
po sravniteVnoy grammatike tyurkskih
yazıkov.
[Türk d i l l e r i n i n karşılaştırmalı grameri üzerine a r a ş t ı r m a l a r : fonetik,,
m o r f o l o j i , sentaks ve sözlük] serisini zikretmek, umumî b i r f i k i r edin­
mek için k â f i d i r . Türk lehçelerinin mukayeseli araştırmalarında bazu
türk bilginlerinin de temayüz e t t i k l e r i n i görmekteyiz.
35
B i b l i y o g r a f y a d a yer alan eserlerden Batıda yalnız Kazembek'ia
«Obşçaya
grammatika
tureisko-tatarskogo
yazıka :» [ T ü r k - t a t a r
dilinia
umumî grameri ] (2. Bası. Kazan 1848) Zencker tarafından almancaya çev­
rilmiştir . Diğer taraftan, Ruslar da Türkiye türkçesine ait B a t ı d a
basılan Henry Jehlitschka'nın
Türkische
Konversations-Grammatik,
M
beraber ikincisinin Moskova
(N . A .
Baskokov,
Üniversitesi
Vvedanie
talebelerinden
v izuçenie
R . G a b l i t s l ' olduğu malûmdur-
tyurkskih
yazıkov.
[ T ü r k dilleri
tedki-
kine g i r i ş ] , M. 1962), Fakat, tanınmış müsteşrik İ. Y u . Kraçkovskiy'e g ö r e ise, her iki
baskı da aynı olup yalnız ikincisine yeni bir başlıkla önsöz ilâve olunduğunu
tedir,
(Turetskiy
pervopeçatnik
İbrahim
Müteferrika
i ego rabotı
po
belirtmek­
geografii).
[İlk:
türk matbaacısı ibrahim Müteferrika ve bunun c o ğ r a f y a y a ait e s î r l e r i ] . Tyurkologiçeskiy
Sbornik I , M . - L .
1951,
s. 121-125).
Görmeğe muvaffak olduğumuz 1777
yılı baskısının'
bir sayfası fransızca, diğeri de rusçadır. Böylelikle Holdermann'in gramerindeki yanlışlar
düzeltilerek ikinci defa
yayınlanmıştır. Ş a y e t 1776 Petersburg
baskısı da hem f r a n s ı z c a
hem de rusça yayııılanmışsa, Müteferrika matbaasında basılan bu eserin üç defa yayınlan­
dığı anlaşılıyor.
3 3
E. V. S e v o r t y a n ,
Turetskoe
tov, Sovetskoe Vostokovedenie, 2,
lirtilmeksizin
Türk
dilcilerinin
VIII.
yınlanmıştır. ( Bk. T D A Y - B 1958,
TD
31
B k . t. notu No. 2.
3 5
Bizde
bu serinin
Allgemeine
Grammatik
yazıkoznanie
k VIII
s'ezdu
turetskih
lingvis-
s. 1 3 9 - 1 4 2 . Bu yazı bizde mütercimin adı be­
Kurultayında
Türk
dili
bilgisi
başlığı altında y a ­
s. 3 2 3 - 3 4 1 ) .
birinci
Vl.sayı 63 ( 1959), s. 1363 6
1958,
kısmını
( Fonetik)
Abdülkadir
İnan tanıtmıştır, bk.
133.
der
übersetzt und mit einem Anhang und
türkisch - tatarischen
Sprache.
A u s dem Russische
Schriftproben herausgegeben von D r . Julius The¬
odor Zenker. L e i p z i g 1848. 2. Bası, Berlin 1850.
X X V I , 272 S .
23/
Türkiye türkçesine dair rusça neşriyat üzerinde bibliyografya denemesi
IHeidelberg 1895,
eserini hem adapte etmişler, hem de
çevirmişlerdir .
87
1955'de de M a r t t i Râsânen'in Materialen zur Lautgeschichte
.kischen Sprachen (Helsinki, 1949) rusçaya çevrilmiştir ".
der
tür-
3
Bibliyografyada
görüleceği
üzere,
bazı makale ile eserler
'(meselâ N . K . D m i t r i e v ' i n bazı etüdleri)
önce fransızca, ingilizce,
almanca
ve italyanca yayınlanmış,
rusçaya ise ancak son zamanîlarda çevrilmiştir ". Keza, önemli olan bazı etüd ve eserler, i k i n c i defa
aynen veya genişletilerek yayınlanmıştır. Son yıllarda fotomekanik y o ­
llu ile geçen yüzyılda basılan b i r çok değerli eserin ( m e s e l â , Budagov
ile R a d l o v ' u n meşhur lügatleri, b k . nr. 14, 25 ve 16, 2 6 ) reprodüksiy o n l a r ı yapılmaktadır. Bu nevi eserler muhtelif tarihlerde yayınlandık­
ları için, b i b l i y o g r a f y a d a ayrı ayrı göstermeği muvafık b u l d u k .
3
;
T e k n i k , sebeblerden rusça metnin t r a n s k r i p s i y o n u yerine, .öteden
beri bizde t a t b i k olunan transliterasyon şeklini hemen aynen k a b u l et­
t i k . D e r g i , yıllık, ansiklopedi, armağan ve benzeri neşriyatın kısaltmaüarı, eserlerin çoğunu göremediğimiz için de noktalama işaretleri.Fumu.miyet i t i b a r i l e , Index Islamicus
ile Supplement
ve
Sovietico-Turcica
•da b e l i r t i l e n şekilde benimsedik.
Metod bakımından
3 7
başarılı bir şekilde
müldüğü gibi, rusçaya adapte edilmiş,
baren gönümüze kadar A v r u p a 'nın muhtelif
dili
gramerleri
için
bir
örnek
tertip olunan bu gramer, yukarıda gö­
sonra aslı çevrilmiştir. Yayınlandığı tarihten
teşkil
iti­
memleketlerinde tertip edilen bir çok türk
etmiş,
burada verilen bir çok muvafık misaller
iktibas edilmiştir. H a t t â bugün dahi bazı A v r u p a üniversitelerinde Osmanlıca bu gramer­
den doğrudan doğruya okutulmakta veya yardımcı bir ders kitabı olarak kullanılmakta­
dır. Bilhassa,
Birinci
Dünya
arasında türkçeye karşı daha
hem bizde, hem de
Savaşı
sıralarında
siyasî ve askerî
büyük bir alâka uyanmış,
A l m a n y a 'da bir çok
Jehlitschka'nın gramer ve anahtarmdaki
clelberg 1916.
(Belgrat'ta
der tiirkischen
19 S . ) . Tanınmış
yayınladığı Türk
eseri, umumiyet
Almanlar
türkçe gramer basılmıştır. Bunlar arasında H .
eski harfli türkçe temrinlerinin almanca transk-
ipsiyon o mı A . H e l m l i n g yayınlamıştır. ( J e h l i t s c h k a ,
matik. Umschreibung
bakımdan
öğrenmelerini temin etmek için
Ubııngstücke
Tiirkische
Konversationsgram¬
von A . Helmling. H e i -
in Lateinschrift
Yugoslav müsteşriki Prof. Fehim B a y r a k t a r e v i ç , 1962
gramerinin
itibariyle, müellifin de
esasları
( O s n o v i turske
gramatike)
önsözde ( s . 5 ) belirttiğine
göre,
de
adındaki
Jehlitschka
•gramerinin metod ve misallerine dayanmaktadır.
3 8
Bk. : R y a s a n e n
M., Maierialı
P e r . s nem. A . A . Yuldaşeva.
po istoriçeskoy
fonetike
tyurkskih
.dillerinin tarihî fonetiğine ait malzemeler. Almancadan çeviren A . A .
Yuldaşev.
Baskakov'un redaksyonu, önsözü vé mülâhazaları ] . M . , I z d . İn. L i t . , 1955,
3 9
A y r ı c a bk. N . K . D m i t r i e v , Stroy
d ü r ü ] . M.
1962.
yazıkov.
R e d . , predislovie i primeçaniya N . A . Baskakova. [ T ü r k
tyurkskih
yazıkov.
N. A .
221 S .
[ T ü r k dillerinin s t r ü k -
Ismail
238
Eren
B i b l i y o g r a f y a d a yer alan neşriyat, konulara göre k r o n o l o j i k b i r
şekilde tanzim edilmiş, yayın t a r i h i belli olmayan yazılara her b i r
faslın sonunda yer verilmiş, ayrıca, müelliflerin soyadlarına göre b i r
a l f a b e t i k indeks t e r t i p edilmiştir.
Bu bibliyografyayı t e r t i p etmek için b i r çok eser, d e r g i ve arma­
ğan gözden geçirilmiş, ayrıca şu eserlerden bilhassa istifade edilmiştir:
Baskakov,
N . A . , Vvedenie
v izuçenie
tyurkskih
yazıkov.
[Türk
d i l l e n t e d k i k i n e giriş ] . M o s k o v a 1962.
B e n z i n g , J., Einführung
in das Studium der altaischen
Philologis
und der Turkologie. Wiesbaden 1953.
B e n z i g , J., Altay filolojisi
ve türkoloji
etüdlerine
kılavuz.
Çevi­
ren Sabit S. Paylı. Türk D i l i Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 1957, s.
131-177 ve 1958, s. 215-278.
D m i t r i e v , N . K., Turetskiy
yazık.
[Türk d i l i ] . Moskova
i960.
( B i b i . s. 76-79).
D m i t r i e v , N . K., Stroy tyurkskih
yazıkov.
[Türk dillerinin ya­
p ı s ı ] . M o s k o v a 1962.
H a z a i , G e o r g ( red.), Soviético- Turcica, Beitraege zur B i b l i o ­
graphie der türkischen Sprachwissenschaft in russischer Sprache i n der
Sowjetunion 1917-1957. Budapest 1960.
K o n o n o v , A . N . , Grammatika
sovremennogo turetskogo
literaturnogo yazıka.
[ Ç a ğ d a ş Türk edebî d i l i grameri ] . Moskova-Leningradl
1956 ( B i b i . s. 9-14).
K o n o n o v , A , N . , Grammatika sovremennogo uzbekskogo
literaturnogo yazıka. [Çağdaş Ö z b e k edebî d i l i g r a m e r i ] . M o s k o v a - L e n i n g r a d i 9 6 0 .
L o e w e n t h a l , R., The Turkic languages
and literatures of Cent­
ral Asia. A bibliography. Gravenhage 1957.
P e a r s o n , J. D . , Índex Islámicas 1906-1955. C a m b r i d g e .
P e a r s o n , J. D . , Index Islamicus.
Supplement
1956-1960. C a m b ­
r i d g e 1962.
Philologiae
Turcicae Fundamenta I , Wiesbaden 1959.
S e v e r ç e v s k a y a, A . K . ve Ç e r m a n , T . P., Bibliografya
Turtsit
1713-1917. [Türkiye bibliyografyası 1713-1917]. Moskova 1961.
S e v e r ç e v s k a y a, A . K. ve Ç e r m a n , T . P. Biblografiya
Turi­
sti 1911-1958. [ T ü r k i y e b i b l i y o g r a f y a s ı ] . 1917-1958. M o s k o v a 1959.
Se v o r t y a n , É. V . , Fonetika turetskogo yazıka.
[Türk edebî d i l i '
fonetiği]. M o s k o v a 1955. ( B i b i . s. 148-151).
T e k i n , T a l a t , Sovyet Rusya'da
savaştan
sonra Türkoloji
çalış­
maları,
Türk D i l i Araştırmaları Yıllığı-Belleten 1959, s. 379-406.
Türkiye
239"
türkçesine dair r u s ç a neşriyat üzerinde bibliyografya denemesi
Kısaltmalar
AN
=
A k a d e m i y a Nauk
=
A v t o r e f e r a t disertatsii na soiskanie uçenoy stepeni kandid—
Avtoref. (K).
ata filologiçeskih nauk
=
Bol'şaya Sovestkaya Entsiklopediya
=
Byulleten' Pressı Srednogo Vostoka
ç.
=
Çast'
dokl.
=
dokladı
Dokl. A N SSSR - V
=
Dokladı A k a d e m i i Nauk S S S R - S e r i y a Vostokovedeniya
DTCFD
=- A n k a r a Üniversitesi D i l ve T a r i h - C o ğ r a f y a Fakültesi DergisU-'
S-
=
god
Geodezizdad.
=
Geodeziçeskoe îzdatel'stvo
Gosizdat. İn. Nats. Sİ.
=
BSE
B y u l l . Pressı S r . Vost.
Gosudarstvennoe
îzdatel'stvo
înostrannıh
i
Natsionl'nıfc
Slovarey
nst.
V
zd. ( - vo )
zd. İn. Nats. Sİ.
zv.
zv. A N S S S R - OLİ
=
İnstitut Vostokovedeniya [ A k a d e m i i N a u k ]
•= îzdatel'stvo
=
Î z d a t e l ' s t v o înostrannıh i Natsional'nıh Slovarey
=
îzvestiya
=
îzvestiya
Akademii
Nauk
S S S R - Otdelenie
Literaturı
i.i
Yazıka
zv. V F A z . G u - Vost.
=
îzvestiya
Vostoçnogo
Fakul'teta Azerbaydjanskogo
darstvennogo Universiteta - Vostokovedenie
JMNP
:
J u r n a l Ministerstvo Narodnago P r o s v e ş ç e n i y a
J . St.
;
J i v a y a Starina
K.
:
kısım
K r . SİV
:
K r a t k i e Soobşçeniya İnstituta Vostokovedeniya
K r . SİNA
K r a t k i e Soobşçeniya Narodov A z i i
L.
Leningrad
Leks. Sb.
L e k i i k o g r a f i ç e s k i y Sbornik
LGU
Leningradskiy Gosudarstvennıy U n i v e r s i t e t
Gosu—
240
İsmail
Eren
•M-
=
Moskova
.MİV
=
Moskovskiy İnstitut Vostokovedeniya
=
Ministerstvo Kul'turı S S S R
M.-L.
~
Moskova - L e n i n g r a d
MSÉ
=
Malaya Sovetskaya Entsiklopediya
MK
SSSR
MVO
=
S S S R - MİV
Ministerstvo Vısşego Obrazovanıya S S S R - Moskovskiy 1113titut Vostokovedeniya
=
Novıy Vostok
OGİZ
~
Ob'edinennoe Gosudarstvennoe
pod. red.
— pod redaksiey
red.
=
redaktör
Sb.
=
Sbornik
=
Sbornik Trudov
"Nov. V o s t .
Sb. T r .
-= Sın o t e ç e s t v a
SO
Sov.
Etn.
Sov.
Vost.
Sov.
Yaz.
—
Sovestkaya
=
Sovetskoe Vostokovedenie
Etnografiya
— Sovestkoe Yazıkoznanie
SPb.
TD
TDAY-B
TDED
Tr. Az. Fil. A N SSSR
San Petersburg
=
Soyuz Sovetskih Sotsialistiçeskih Resptıblik
tom
=
Türkiyat Mecmuası
=
Türk D i l i
T.
TC
=
=
SSSR
=
T ü r k D i l i Araştırmaları Yıllığı - Belleten
=
Türk D i l i ve E d e b i y a t D e r g i s i
— Trudı Azerbaydjanskogo F i l i a l a A k a d e m i i Nauk S S S R - L i n g vistiçeskaya S e r i y a
-LS
'Tr.
İzdatel'stvo
=
MİV
T r . V o e n . İnst. İn. Y a . =
TSİK
SSS-LVİ
Uç.
Zap.
:Uç.
Zap.
=
Trudı Voennogo İnstituta İnostranmh Yazıkov
Tsentral'nıy
İspolnitel'nıy
Komitet
S S S R - Leningradskiy
Vostoçnıy İnstitut
=
LGU-SFN
Trudı Moskovskogo İnstituta Vostokovedeniya im. N . K a r i m a -
=
U ç . Zápiski
Uçenıe Zapiski Leningradskogo Gosudarstveunogo U n i v e r s i t e ta - S e r i y a Filologiçeskih Nauk
Türkiye türkçesine dair rusça neşriyat üzerinde bibliyografya denemesi
Uç.
Zap. Inst. N V
= Uçenıe Zapiski instituta Narodov Vostoka
Vest. M G U
• Vestnik Moskovskogo Gosudarstvennogo Universiteta
<v.ıp.
= vıpusk
Voenizdat
Vop.
Yaz.
• Voe"iıoe îzdatel'stvo
Yaz.
WZKM
Lit.
ZKY
241
Voprosı Yazıkoznaniya
;
Wiener Zeitschrift für die Kuude des
Morgenlandes
Yazık i Literatura
Zapiski K o l i e g i i Vostokovedov pri Aziatskom Muzee Akademiî
Nauk
ZVORAO
Zapiski Vostoçnogo otdela
imperatorskogo
Rusâkogo
arheolo-
giçeskogo obşçestva
I.
G R A M E R L E R
1 . H o l d e r m a n n , Tareiskaya
grammatika,
ili kratkiy i
legçayşiy sposöb k izuçeniyu
turetskogo
yazıka
s sobraniem
imen,
glagolov,
nujneyşih
k poznaniyıt
reçey i mnogih
drujeskih
razgovorov ( G r a m ­
maire Turque ou méthode courte et facile pour apprendre la langue
turque avec un recueil des noms, des verbes, et des maniers de p a r ­
ler les plus nécessaire à savoire avec plusieurs dialogues f a m i l i e r s ) .
SPb. 1776. 288. 7 S.
2. H o l d e r m a n n , Turetskaya grammatika
ili kratkoy i legkoy
sposob k obuçeniyıı
turetskago
yazıka,
s sobraniem
imen,
glagolov i
nujneyşih
k svedeniyu
reçeyj
takoy nekotorıh
drujeskih
razgovorov,
perevedennaya
s fruntsuzkogo
yazıka....
studzntom
Reyngo.ldım
Goblitsem. ( Grammaire Turque ou méthode courte et facile pour apprendre
la langue turque avec un recueil des noms, des verbes, et deses
maniers de parler les plus nécessaire à savoire avec plusieurs dialogues
f a m i l i e r s ) . [ M . ] , 1777. 585 S. 8 ° .
3.
K a z e m - B e k - M i r z a A . , Obşçaya grammatika
turetsko-tatarskogo yazıka,
[ T ü r k - T a t a r d i l i n i n genel g r a m e r i ] . Kazan 1839..523 S .
4. K a z e m - B e k - M i r z a A . , Obşçaya grammatika
turetsko-tatarskogo yazıka.
V t o r o e i z d . , ispravlennoe i obogaşçennoe mnogimi novımi
filologiçeskimi issledovanniyami a v t o r a . ( Türk - T a t a r d i l i n i n genel
T l i r k i y a t Mecmuası X I V
16
242
Ismail
Eren
g r a m e r i . Müellifin b i r ç o k yeni f i l o l o j i araştırmaları
• genişletilmiş 2. b a s ı ] . Kazan 1846, 13. 457 S.
i l e düzeltilerek
1
5.
Turetskaya
o t d . I I , S. 124.
grammatika.
[Türk Grameri].
SO, 1851. N o . X I ;
6. T e r e n t ' e v M . A . . , Grammaiika
turetskaya, persidskaya,
kir"
gizskaya i uzbekskaya.
[ T ü r k ç e , farsça, kırgızca ve Özbekçe g r a m e r ] .
SPb. 1875. 209 S.
7. E g l i ç k a K., Praktiçeskoe
rukovodstvo
dlya izuçeniya
turets­
kogo yazıka.
Perev. ( k o l l e k t i v a s t u d e n t o v ) s nemetskogo. [ T ü r k d i l i n i
öğrenmek için p r a t i k kurs. Talebe k o l l e k t i v i n i n almaneadan tercümesi].
M . 1908. [ T a ş b a s m a ] .
8. G o r d l e v s k i y V . A . , Grammatika
turetskogo yazıka.
Morfologiya i sintaksis.
[ T ü r k d i l i g r a m e r i . M o r f o l o j i ve sentaks]. M . 1928.
44. 159. 5 S.
9. D j e v d e t z a d e H . , K o n o n o v A . N . , Grammatika
sovremennogo turetskogo yazıka.
Fonetika, morfologiya i sintaksis.
[ Çağdaş Türk
d i l i g r a m e r i . Fonetik, m o r f o l o j i ve s e n t a k s ] . L . 1934. 268 S . - [ T S l K
SSSR-LVI].
10. K o n o n o v A - N . , Grammatika
turetskogo yazıka.
R e d . S. E .
M a l o v . [ T ü r k d i l i g r a m e r i . Red. S . E . M a l o v ] . M . - L , 1941. 312 S . [ A N SSSR - I n s t . V . ] .
2
11.
S e v o r t y a n E. V . , Fonetika
turetskogo literaturnogo
yazıka[ T ü r k edebî d i l i f o n e t i ğ i ] . M . 1955. 152 S . - [ A N SSSR - înst. Y a z ] .
12. K o i ı ö n o v A . N . , Grammatika sovremennogo turetskogo
litera­
turnogo yazıka.
[ Ç a ğ d a ş Türk edebî d i l i g r a m e r i ] . M . - L . 1956. 569
S. - [ A N S S S R - İ n s r . V . ] .
3
B u eser vaktiyle
1
Mirza,
dem
Dr.
russische
B u eserin
5 sayı 2.,
dillerde
Grammaiik
nnd mit einem
Zenker. L e i p z i g ,
bizdeki
(1947), s.
gazılmjş
almancaya dâ çevrilmiştir, bk. K a z e m b e k
Allgemsine
überseizt
Juliug Thsodor
3
c.
Alexandr,
türkçe
der Türkisch
Anhang
and
Schrijtprobsn
Spache;
aas-
herausgegeben
von
1848 ; 2. A u s g . , Berlin, 1850. X X V I , 272 p., 7 p.
tanıtmaları için bk. D r . S a a d e t
249 - 2 5 2 ) ; T D , sayı 4 (1952) s.
gramerlerle
(Kâsem beğ.),.
- Tatarischen
okuma kitapları
44;
Ş. Ç a ğ a t a y
(DTCFD ,
A . D i i â ç a r,
Yabancn
( 1 9 3 9 - 1 9 5 0 ) , T D sayı 4 ( 1 9 5 2 ) ,
s. 228.
3
Talât
331-878.
Tekih'in
yaptığı
uzunca
bir tanıtması
için
bk. T D A Y - B
( 1659), s .
243
Türkiye türkçesıne dair rusça neşriyat üzerinde bibliyografya denemesi
2.
L Û G A T L A R
13. P e r v u h i n M . G., Turetsko - tatarsko
tatarca - rusça sözlük ] . Kazan 1840.
slovar'. [ T ü r k ç e -
- msskiy
14. B u d a g o v L , Sravnitel'nıy
slovar' türetsko - tatarskih
nareçiy. [ T ü r k - T a t a r lehçelerinin mukayeseli sözlüğü]. 2 c i l t , SPb. 1868. 7 1 .
810. 412 S.
15. V e l ' y a m i n o v - Z e r n o f V . V . , Slovar'
[ Ç a ğ a t a y c a - türkçe sözlük ] . SPb. 1868.
djagataysko-turetskiy.
16. R a d i o v V . V . , Opıt slovarya tyurkskih
nareçiy.
çeleri lügatinin b i r denemesi ] . 4 c i l t . SPb. 1893 - 1 9 1 1 .
[ T ü r k leh­
4
17. T s v e t k o v P . , Turetsko - russkiy i russko - türet skiy
slovari.
[ T ü r k ç e - rusça ve rusça - türkçe s ö z l ü k ] . SPb« 1902. - [ T a ş b a s m a ] .
18. T s v e t k o v P., Russko
l ü k ] . SPb. 1902. 983 S.
- turetskiy
19. M a g a z a n i k D . A . , Russko
s ö z l ü k ] . M . 1931/
slovar'. [ Rusça - türkçe söz­
- turetskiy
slovar'. [ Rusça - türkçe
20.
Turetsko - russkiy slovar'. Sostavil D . A . Magazanik p r i u ç a s t i i A . B. A b d u r a h m a n o v a i İ. V . Levina. P o d r e d . p r o f . V . A .
G o r d l e v s k o g o . [ T ü r k ç e - rusça sözlük. A . V . A b d u r r a h m a n ve I . V .
Levin'in iştiraki ile t e r t i p eden D . A . Magazanik. Red. V . A . G o r d l e v s k i y . 40 000 k e l i m e ] . M . 1931. 1175 sütun.
21. Russko - turetskiy
slovar'.
Sost. p o d . r e d . İ . V . Levina.
. [ R u s ç a - türkçe sözlük. İ. V . L e v i n ' i n redaksyonu altında t e r t i p olun­
muştur]. M . 1939. 542 S. - [MİM ].
22. Russko - turetskiy
slovar'. Sostavili D . A . Magazanik, M . S.
M i h a y l o v . Soderjat o k o l o 40 000 slov. [ Rusça - t ü r k ç e sözlük. T e r t i p
edenler : D . A . Magazanik ve M . S. M i h a y l o v . 40 000 kadar kelime
İhtiva e d e r ] . M . , OGİZ - Gosizdat. İn. Nats. Sİ., 1943. 320 S.
NOT :
*
yıldan
s . 54 .
İlk tab'ın fotomekanik yolu ile yapılan reprodüksiyonudur. (Bk. nr.
Bu sözlüğün
günümüze
kısa bir
kadar yazdmış
tanıtması
başlıca
için bk. M. Ş a k i r
sözlüklerimiz,
Ülkü taşır,
XI.
14).
Yüz­
T D , seri I I I , nr. 12 - 13 ( 1948 ) ,
244
Türkiye türkçesine dair rusça neşriyat üzerinde bibliyografya denemesi
23. M a g a z a n i k D . A . , Tureisko - russkiy
slovar.
P o d . red. çl.
k o r r . A N SSSR p r o f . V . A . G o r d l e v s k o g o . 40 000 slov i v ı r a j e n i y .
îzdanie v t o r o e pererabotannoe i dopolnennoe. [ T ü r k ç e - rusça sözlük.
R e d a k t ö r Sovyet İlimler A k a d e m i s i m u h b i r azası p r o f . V . A . G o r d l e v s k i y .
40 000 kelime ve d e y i m ihtiva eder. Düzeltilerek genişletilmiş 2. bası |.
M . , İzd. İn. N a t s . S İ . , 1945. 704 S.
24. Russko - turetskiy
slovar'.
S o s t a v i l i D . A . Magazanik, M . S.
M i h a y l o v , İzdanie vtoroe. Soderjit o k o l o 40 000 slov. F o t o t i p i y a s izd a n i y a 1943 g . [ R u s ç a - türkçe sözlük. T e r t i p e d e n l e r : D . A . Magaza­
n i k ve M . S. M i h a y l o v . 2. Bası. 40 000 k a d a r kelime i h t i v a eder. 1943
baskısının f o t o t i p i j . M . , OGİZ - Gosizdat. İn. Nats. Sİ., 1946. 320 S.
25. B u d a g o v L Z , , Sravnîtel 'nıy slovar
turetsko - tattirskih
nareçiy. [ Türk - T a t a r lehçelerinin mukayeseli s ö z l ü ğ ü ] . 2 c i l t , M . 1961.
10. 810. 6. 3. 4 Î 5 . [23/S-:
26. R a d l o v V . V . , Opıt slovarya tyurkskih
çeleri lügatinin b i r denemesi ] . 8 c i l t . M . 1963.
NOT :
H.
nareçiy.
[ T ü r k leh­
İlk tabın fotomekanik yolu ile yapılan reprodüksiyonııdur. (Bk. nr. 16).
E T Ü D L E R ,
M O N O G R A F İ L E R ,
R A P O R L A R
u .
a) T ü r k i y e Türkçeai
27. Literaturmy
komitet v Konstantinopole
(Sozdanie
komissii
po
sostavleniyu
turetskoy
grammatiki i slovarya).
[İstanbul'da Edebiyat
K o m i t e s i . T ü r k grameri ile lügatini t e r t i p etmek için b i r komisyonun
kurulması ] . - J M N P , LI1I (1847), o t d . V I I , s. 5 0 - 5 1 .
28. R o z e n V-, Dopolnitel'naya
zametka o slove « çelebi ;> [ < Çelebi > ke­
limesi hakkında tamamlayıcı not J. - Z V O R A O , T . V (1890), s. 304 - 306.
29. R o z e n V . , Eşço dva slova o < çelebi> [< Çelebi » hakkında da­
ha i k i k e l i m e ] . - Z V O R A O , T . X I (1899), s, 310 - 312.
30. T . i z e n g a u z e n V . , K voprosu o slove « çelebi».
[ * Çelebi >
kelimesi meselesine d a i r ] . - Z V O R A O , T . X I , (1899), s. 3 0 7 - 310.
slov
3 1 . M e 1 i o r a n s k i y P. M . , K voprosu o znaçenii
< çalab il i <çalâbi>
v turetskom
yazıke.
[Türk
i
proishojdenü
dilinde < ç a l â b »
Türkiye türkçeaine dair rusça neşriyat üzerinde bibliyografya denemesi
245
ye « çelebi > kelimelerinin mânâ ve menşe meselelerine dair ] . - Izv. V o s t .
otdela i m p . r u s . A r h e o l . O b - va, T . X V . 1903, s. 36 - 43.
32. S m i r n o v V . , Mnimıy iuretskiy sultan, imenuemıy . u evropeyskih pisateley
XVI v. Catepinus
Cyriscelebes.
( K voprosu o proishojdenii i znaçenii
slova «.çelebi»).
[ X V I . yüzyıl A v r u p a müelliflerinin
Catepinus Cyriescelebes adlandırdıkları b i r düzme Türk sultanı. « Çe­
lebi » kelimesinin menşe ve mânâsı meselesine d a i r i . SPb. 1907. 70 S.
33. S m i r n o v V . , Mnimıy turetskiy sultan, imenuemıy u evropeyskih pisataley XVI v. Catepinus
Cyriscelebes.
(K voprosu o proishojdenii i znaçenii
slova i çelebi).
[ X V I . yüzyıl A v r u p a müelliflerinin
Catepinus Cyriscelebes adlandırdıkları düzme Türk sultanı, t Çelebi >
kelimesinin menşe ve mânâsı meselesine d a i r ] - ' Z V O R A O , T . X V I I I ,
vıp. I I - 111, 1908, s. 1 - 70.
34. F a s m e r M . , Osmanskıe
J. St. M . 1909 vıp. I I - I I I .
35.
Gordlevskiy
[Osmanlılarda
1913,
şahıs
etimologii.
V . A . , A T liçnoy
[Osmanlıca etimolojiler].
onomastike
v
osmantsev.
onomastiğine d a i r ]. - Di'evnosti vostoçnıe, T . I V .
s. 153 - 161.
36. G o r d l e v i s k i y V . A . , K postanovke izuçeniya vostoçnıh
yazıkov. Iz opıta prepodavatelya
turetskogo yazıka.
[ D o ğ u d i l l e r i n i öğren­
mek için teşkilâtlandırma. Bir Türk d i l i okutmanının tecrübesinden].
Krasnıe Zorı 1924 : 5 (17), s. 25 - 27.
37. F a 1 e v P. A . , Staro - osmanskiy
perevod
« krımskiy .» poemı.
[« Kırım > destanının eski Osmanlıca tercümesi ] . - Z K V 1 ( 1925 ), s.
139 - 160.
38. A g a z a d e F., Pravopisanie v tyurkskom yazıke.
[ T ü r k dilinde
i m l â ] . Pervıy Vsesoyuznıy tyurkologiçeskiy s ' e z d ( B a k û 1926 ) , s .
411-419.
39.
D m i t r i e v N . K . , Affiks
^
[ Y e n i osmanlı dilinde ü t e k i ] . - D o k l .
v
novo - osmanskom
yazıke.
A N SSSR - V 1926, s. 6 7 - 7 0 .
40. D m i t r i e v N . K . , K voprosu o znaçneii osmanskoy
glagol'noy
formi na < mış >. [ O s m a n l ı c a « miş > l i fiil şeklinin mânâsı meselesine
1
dair].-ZKV,
vıp. I . C . I I . İ 9 2 6 , s.
91-96.
41. D m i t r i e v N . K . , Osmanskie
glossı XVI veka. [ X V I . yüzyıl
osmanlı g l o s l a n ] . - D o k l . A . N . SSSR - V . 1926, s. 100 - 1 0 2 .
246
İsmail
Eren
42. D m i t r i e v N . K . , Problemi i dostijeniya
bosniyskoy
tyurkologii. [Bosna türkolojisinin meseleleri ve b a ş a r ı l a r ı ] . - Z K V 2 : 1 (1926).
S. 9 7 - 1 0 8 .
5
43. D m i t r i e v N . K . , Ukazatel'nıe
mestoimeniya
v osmanskom
yazıke.
f Osmanlı dilinde işaret zamirleri ] . - D o k l . A N SSSR - V , 1926,
s. 97 - 9 9 .
44. K o r o 1 ' k o v a , Latinskiy
alfavit v Turtsii.
alfabesi ] . - N o v . V o s t . 1926 : 13 - 1 4 , s. 457 - 458.
[ T ü r k i y e ' d e lâtin
45. Y o l d j u , Bor'ba vokrug alfavita. (Pis'mo iz
Konstantinopolya).
[ A l f a b e etrafında mücadele. İ s t a n b u l ' d a n b i r m e k t u p ] . - N o v . V o s t .
1926 : 15, s. 293 - 3 0 1 .
46. Ç o b a n z a d e B., Metodika prepodavaniya
tyurkskogo
yazıka
i literaturı.
Ç. I I . [ T ü r k d i l i i l e edebiyatını öğretme metodu. K . I I . ] .
Bakû 1927. 196 S.
47. G o r d l e v s k i y V . A . , Kyul'han-bei
v Konstantinopnle
i ih
argo.
[ İ s t a n b u l ' d a külhanbeyler ve argoları ] . - D o k l . A N SSSR - V
1927, 1 , s. 1 9 - 2 4 .
48. L a r o ç E., K voprosu o latinizatsii
v Turtsii.
[ Türkiye 'de
( alfabenin ) lâtinceleştirilmesi meselesine d a i r ] . - K u l ' t u r a i pis'mennost'
V o s t o k a . I I ( 1928 ) , s. 34 - 43.
49. Latinizatsiya
alfavita v Turtsii. [ T ü r k i y e ' d e alfabenin lâtin­
c e l e ş t i r i l m e s i ] . - B y u l l . Pressr Sr. Vost. 1 9 2 8 : 1 , s. 47.
50. Novıy turetskiy
alfavit.
[ Y e n i Türk a l f a b e s i ] . - B y u l l .
Sr. V o s t o k a . 1928, 6 - 7, s. 49 - 52.
51.
Reforma turetskogo yazıka.
Sr. V o s t o k a . 1928, 1 , s. 47 - 48.
52. Novıy alfavit.
1 , ( 9 ), s. 25 - 29.
[ T ü r k d i l i reformu ] . - B y u l l . pressı
[ Y e n i a l f a b e ] . - B y u l l . pressı Sr. V o s t o k a , 1929,
53. Reforma
turetskoy pis'mznnosti.
[ T ü r k yazısı
u l l . pressı Sr. V o s t o k a . 1929, 1 . ( 9 ) , s. 24 - 25.
54. S . Ş ., Reforma alfavita
v Turtsii.
m u ] . - N o v . V o s t . 25, ( 1929 ) , s. 249 - 257.
B
meseleler
Abdüikadir
ve elde ettiği
[ l u a n j b u incelemeyi
neticeler
İstanbul 1928, s. 622 - 680.
pressı
»
adı altında
r e f o r m u ] . - By­
[ T ü r k i y e ' d e alfabe refor­
* Bosna
Türkolojisinin
tedkik
ettiği
dilimize çevirmiştir. B k . T M II ( İ 9 2 6 ) ,
Türkiye türkçesine dair rusça neşriyat üzerinde bibliyografya denemesi
¿47
55. Y u s t K . , Reforma alfavita v Turtsii. [ T ü r k i y e ' d e alfabe re­
f o r m u ]. - K u l ' t u r a i pis'mennost' V o s t o k a . 1 9 2 9 : 4, s. 1 8 - 4 8 .
56. G o r d l e v s k i y V . A . , Proishojdenie
osmanskogo slova <uzan>
{ O s m a n l ı c a •tozan.) kelimesinin e t i m o l o j i s i ] , - U ç . Z a p . Inst. N V 1
( 1930 ) , s. 2 2 9 - 231.
57. Kongres po turetskomu
yazıku.
| Türk d i l i kongresi ] . - Revoüutsiya i pis'mennost' 1932, 4 - 5 ( 14 - 15 ) , s. 178 - 181.
58. Y u ş m a n o v N . V . , Latinizirovanmy
koran, f Lâtin h a r f l i K u r r
••an ] . - Revolyutsiya i pis'mennost' 1932 : 4 - 5 ( 14 - 15 ), s. 1 8 1 - 1 8 2 .
59. S a m o y l o v i ç A . N . , Yazıkovoe
stroitel'stvo
v Turtsii. [ T ü r ­
k i y e ' d e d i l kuruculuğu]. - Pis'mennost' i r e v o l y u t s i y a . ( M . - L . 1933 ) .
.•s. 187 - 191.
60. Y a n s ' k i y G r . , Çetırehletie
latinizatsii v Turtsii. [ T ü r k i y e ' d e
'( alfabenin ) lâtinceleştirilmesinin dördüncü yıldönümü]. - R e v o l y u t s i y a i
pis'mennost' 1933 : 1 ( 16 ), s. 142 - 158.
61.
B o r o v k o v A . K . , Priroda « Turestkogo izafetar.
[Türk d i ­
binde izafetin m a h i y e t i ] . - A N SSSR akedemiku N . Y A . M a r r u . M . - L .
1935, s. 165 - 177.
62. Ş a r i f o v A . M . , O printsipah
klassifikatsii
grammatiçeskih
Jcategorii
tyurkskogo
yazıka.
[ Türk d i l i n d e k i gramer k a t e g o r i l e r i n i n
t a s n i f i prensipi hakkında ] . - T r . A z . F i l . A N SSSR - LS 31 ( 1936 ) , s.
-63 - 89.
63. D m i t ı r i e v N . K . , Slııjebnıe imena v taretskom
d i l i n d e e d a t l a r ) . - S o v . Y a z . 3 ( 1937 ) , s. 129 - 145.
64.
D j i k i y a S. S., Turetskiy
E n t s i k l o p e d i y a 11 ( 1939 ).
yazık.
yazıke.
[Türk
[ T ü r k d i l i J. - L i t e r a t u r n a y a
65- D m i t r i e v N . K . , Stroy turetskogo yazıka.
( Türk d i l i n i n y a ­
pısı ] . L . 1939. 60 s . - [ L G U - Seriya <Stroy yazıka > 1 1 ] .
66. K o n o n o v A . N . , Turetskaya
glagol'nayu
forma na € mış>.
{ < M i ş > l i türkçe f i i l ş e k l i ] . - U ç . Z a p . L G U - SFN 1939, 1 ( 20 ) , s.
34-49.
67.
Turetskiy
Yazık.
[ T ü r k d i l i ] . - MSE 10 ( 1940), s. 895.
68, G o r d I e v s k i y V . A . , Programma po turetkomu yazıku.
«dili p r o g r a m ı ] . M . , Voenizdat., 1941. 10. s.
69,
Instruktsiya
po transkribirovaniyu
geografiçeskih
[ Türk
naimenovaniy
248
ismail
Eren
Turtsii. ( Predvaritel'noe izdanie ) . [ Türkiye coğrafî adlarının t r a n s k ­
ripsiyonuna dair t a l i m a t . İhzarı b a s k ı ] . M . , Geodezizdad., 1941. 16. s.
70. K o n o n o v A . N . , Turetskoe deepriçastie
diye. [ Türkçede diye
g e r u n d i u m u ] . - R a b o ç a y a hronika İnstitüta V o s t o k o v e d e n i y a A N SSSR,.
2 ( 1945 ), s. 25 - 27.
71.
G o r d l e v s k i y V . A . , ÇisliteVnoe
50 v iuretskom
yazıke^
( K voprosu o sçete v iuretskih
yazıkah ) . [ Türk d i l i n d e elli s a y ı s ı .
Türk dillerinde aded meselesine dair ] . -Izv. A N SSSR 4 : 3 - 4 (1945 )„
s. 135 - 147.
72. M a y z e 1 ' S. S-, Kategoriya veşçestvennosti
v tııretskom
yaztke.
[ T ü r k dilinde maddîlik kategorisi ] . - T r . MİV 3 ( 1946 )>, s. 1 4 6 - 1 6 1 .
73. K o n o n o v A . N . , iz istorii grammatiçeskoy
razrabotki
turetskogo yazıka
v Turtsii.
[Türkiye 'de türk d i l i g r a m e r i çalışmaları t a r i ­
h i n d e n ] . . - T r . MİV 4 ( 1947), s. 97 - 104.
74. M a y z e l ' S. S., Kategoriya
unikal'nosti i plyuralnosti
v İu­
retskom yazıke.
[ T ü r k dilinde t e k l i k ve çokluk k a t e g o r i s i ] . - T r . M İ V
4 ( 1 9 4 7 ) , s. 7 - 3 1 .
75.
Turetskiy
yazık.
[ T ü r k d i l i ] . - BSE. 55 ( 1947 ), s. 226.
76. S e v o r t y a n E. V . , Pryamoe
döpolnenie
v iuretskom
[ Türk dilinde düz tümleç ] . - Vest. M G U 1948 : 12, s. 81 - 106.
yazıke*.
77. K o n o n o v A . N . , Etimologiya slova
dayil « ne- est >, < ne ->v
[ « D e ğ i l > kelimesinin etimolojisi ] . - S o v . V o s t . 6 ( 1 9 4 9 ' ) , s. 9 7 - 1 0 1 .
78. K o n o n o v A . N . , Opıt analiza termina
türk. [ « T ü r k »
üzerinde b i r tahlil denemesi ] . - S o v . E t n . 1 9 4 9 : 1 , s. 97 - 1 0 1 .
SÖZÜÎ
79. L y u b i m o v K . M . , Obrazovanie,
znaçenie
i upotreblenie vremen v iuretskom yazıke.
[ T ü r k d i l i n d e zamanların teşekkülü, mânâsr
ve kullanışı ] . A v t o r e f . ( K ) . M . 1949. 7 s.
80. K o n o n o v
yazıka.
[ Türk millî
1950 ), s. 5 - 9 .
A . N . ; Formirovanie
tûretskogo
natsional'nogo<
d i l i n i n teşekkülü ] . - Nauçnaya sesiya, 1950 ( L .
81.
K u z n e t s o v P. î., Uslovmy period v turets-kom yazıke.
dilinde şart periodu ] . A v t o r e f . ( K ) . M . 1950. 18 s.
82.
B o r o v k o v A . K . , İz
materialov
dlya
istorii
tûretskogo
[Türle
ya-
Türkiye türkçesine dair rusça neşriyat
üzerinde bibliyografya denemesi
zıka.
[ T ü r k d i l i tarihine ait m a l z e m e ] . -Tyurkologiçeskiy
M . - L . 1951. s. 7 3 - 7 9 .
249'
sbornik 1 .
83. D m i t r i e v N . K . , Nareçie
mesta v iuretskom
yazıke.
[ Türk
d i l i n d e yer z a r f l a n ] . - P a m y a t i akademika L ' v a Vladimiroviça Ş ç e r b ı .
( L . 1951 ) , s. 152 - 164.
84. G r u n i n T . İ., Predlojeniya
s < ki •> v iuretskom yazıke.
[Türk .
d i l i n d e < £ i > l i cümleler ] . - U ç e b n o - metodiçeskiy b y u l l e t i n ' . M . 1951..
II, s. 12 - 27.'
85, V e ş ç i l o v a
V . F., Glagolı
dvijeniya
v iuretskom
yazıke..
[ T ü r k dilinde hareket f i i l l e r i ] . A v t o r e f . ( K ) . M . 1951.16 S . - [ L G U ] .
86. D o l g a n o v L . N . , Puti razviiiya
idiomatiki v
sovremennom.
iuretskom yazıke.
[ Ç a ğ d a ş türk dilinde i d i o m a t i k i n gelişme yolları |. A v t o r e f . ( K ) . M . 1952. 16 s. - [ MİV J.
87, G o I ' p e r i n a E., K voprosu ob istorii razviiiya tûretskogo
litera—
iurnogo yazıka.
Period ot 1928 do 1951. [ Türk edebî d i l i n i n gelişmesi
tarihi meselesine dair. 1928 - 1951 devri ] . M . 1952. 83 s. - I z d . Vısşey~
d i p l o m a t , şkolı MİD SSSR.
88, S o k o l o v
S. A . , O nekotorıh
otğlagoVmh
imenah v iurets­
kom yazıke.
(OtglagoVme
imena na dik, acak, mak, maklık i aş).[ Türk dilinde fiilden yapılmış bazı isimler h a k k ı n d a . Fiillerden -dik,,
-acak, -mak, -maklık
ve -iş ekleri ile yapılmış i s i m l e r ] . A v t o r e f . ( K ) .
M . 1952. 20 s.
89, K o n o n o v A . N . , Iz istorii
izııçeniya
tûretskogo
yazıka
v
Rossii
( do XX stoletiya ) . [ X X . yüzyıla kadar Rusya'da
türk d i l i '
t e d k i k l e r i tarihinden |. - Nauçnaya sesiya 1952 - 1953 g g . ( L . 1953 ),.
s. 4 - 9 .
90. K o n o n o v A . N . , İz istorii oteçestvennoy
tyurkolöğii.
| Memr
leket ( Rusya ) Türkolojisî tarihinden j . - U ç . Zap. I V , 6 (1953), s. 269 - 275..
91.
K o n o n o v A . N . , O soyuznom
slove
t diye > v
iuretskom
yazıke.
[ Türk dilinde « diye » bağlayıcısı hakkında ] . - A k a d e m i k u V I a d i m i r u Aleksandroviçu G o r d l e v s k o m u k ego s e m i d e s y a t i p y a t i l e t i y u .
Sb. s t a t e y , ( M . 1953 ), s. 137 - 144.
92, K u z n e t s o v P. İ., Uslovnoe naklonenie v turetskom
yazıke[ Türk dilinde şart sıygası ] . - A k a d e m i k u V l a d i m i r u Aleksandroviçu;
G o r d l e v s k o m u k ego s e m i d e s y a t i p y a t i l e t i y u . Sb. statey, M . İzd - vo<
A N SSSR, 1953, s. 155 - 162.
'250
ismail
Eren
93, L y u b i m o v K . M . , O nastoyaşçem
- buduşçem vremeni v turetskom yazıke.
[ T ü r k d i l i n d e k i geniş zaman k i p i h a k k ı n d a ] . - A k a - d e m i k u V l a d i m i r u Aleksandroviçu G o r d l e v s k o m u k ego semidesyatilet i y u . Sb. statey. M . 1953, s. 163 - 167.
94, M a y z e 1 ' S. S., Kategoriya definitivnosti
v luretskom
yazıke.
[ T ü r k dilinde b e l i r l i l i k k a t e g o r i s i ] . - A k e d e m i k u V l a d i m i r u A l e k s a n d ;roviçu G o r d l e v s k o m u k ego semidesyatipyatiletiyu. Sb. statey. M .
1953, s. 168 - 186.
95, P o l y a k o v a V . E., Voprosı leksiki sovremennogo
turetskogo
literatürnogo
yazıka.
[ Ç a ğ d a ş Türk edebî dilinin lügat m e s e l e l e r i ] .
- A v t o r e f . ( K ). L . 1953. 19 s.
96, S t a r o s l a v L. N . , Metodika prepodavaniya turetskogo
yazıka.
na naçaVııom
étape obuçeniya.
[ T a h s i l i n başlangıç safhasında Türk d i l i
"tedrisatı m e t o d u ] . A v t o r e f . ( K ). M . 1953. 45 s.
97, S t a r o s 1 a v L . N . , Ob udarenii v turetskom
yazıke.
[Türk
- d i l i n d e k i v u r g u hakkında ] . - T r . V o e n . İnst. İn. Y a . 1953, 2, s. 7 8 - 9 7 .
98, A g a n i n R. A . , Povtorı i ustoyçivıe
odnorodnıe
parnıe
şoçetaniya v sovremennom
turetskom yazıke.
[ Çağdaş Türk dilinde tekrar­
l a r ve aynı neviden sâbit ikizler - k o ş m a z l a r ] . A v t o r e f . ( K ) . M . 1954.
17 s. - [ MİV ] .
99, K o n o n o v A . N . , O pronominalizatsii
v turetskom
yazıke.
.[Türk d i l i n d e k i pronominalizasyon ( zamirleştirme ) hakkında ] . D o k l a d ı sovyetskoy delegatsii na X X I I I mejdunarodnom Kongresse v o s t o k o v e d o v Sektsiya A l t a i s t i k i . M . - L , 1954. [ 4 0 ] s.
Not
; 3. 24 - 39 ' da aynı tebliğin ingilizce metni yayınlanmıştır.
100, K u z n e t s o v P. İ., Liçnıe affiksı
v turetskom yazıke.
[ Türk
•dilinde şahıs e k l e r i ] . - T r . V o e n . İnst. İn. Y a . 5 ( 1954 ), s. 57 - 72.
101, M a n ' k i n a S. S., Affiksı,
obrazuyuşçie
imena
suşçesiviteinıe
i prilagateime
v turetskom
yazıke.
[ T ü r k dilinde isim ile sıfatları
.teşkil eden e k l e r ] . A v t o r e f . ( K ). 1954. 13 s. - [ M K SSSR - MİV ] .
102, M i h a y l o v M . S., Perifrastiçeskie
formt i kategoriya vida v
turetskom
glagole.
P o d . r e d . i s predisl. N . K . D m i t r i e v a . [ Türk f i ­
i l i n d e p e r i f r a s t i k şekiller ve kılınış k a t e g o r i s i . N . K . D m i t r i e v "in re­
d a k s i y o n u ve ö n s ö z ü ] . M . 1954. 139 s . - [ M V O S S S R - M İ V ] .
103,
S o k o l o v S . A . , Analiz
znaçeniy
i upotrebleniya
otglagol'nıh
Türkiye
türkçesine dair rusça neşriyat üzerinde bibliyografya denemesi
251
imen na « -dik » i na < -ma > v sravnitel 'nam plane. [ Fiillerden t -dik >
v e « -ma a ekleriyle yapılmış isimlerin karşılaştırmalı o l a r a k mânâları­
nın t a h l i l i ve kullanışları]. - T r . V o e n . inst. İn. Y a . 1954: 6, s. 6 7 - 7 9 .
104. M i h a y 1 o v M . S., Ob aberratsii zaloga v turetskom
glagole.
{ T ü r k fiilinde çatının kaideden ayrılması hakkında ] . M . 1955. - [ A N
SSSR - İnst. Y a z . ] .
105. A l c k s a n d r o v G . P., Poslelogi v sovremennom
turetskom
yazıke.
[ Ç a ğ d a ş Türk dilinde p o s t p o z i s y o n l a r ] . A v t o r e f . ( K ) . 1956.
26 s.
106. B a s k a k o v
( 1956 ) . s. 436.
A . N . , Turetskiy
yazık.
[ T ü r k d i l i |. - BSE 43
107. K o n o n o v A . N . , O slojnopodçinenom
bessoyuznom
predlojenii v turetskom yazıke.
[ T ü r k dilinde konjunksionsuz bağımlı birleşik
cümleler h a k k ı n d a ] . - K r . S İ V 22 ( 1 9 5 6 ) , s. 1 3 - 1 8 .
108. K u z n e t s o v P.İ., O perifrastiçeskih
formah turetskogo
yazıka.
( T ü r k d i l i n i n p e r i f r a s t i k şekilleri meselesine d a i r ] . - K r . S İ V 18 (1956),
s. 19 - 33.
109. B a s k a k o v
N . A . , Obzor lingvistiçeskih
statey v jurnale
< Turetskyi
yazık î. [ « . T ü r k D i l i » dergisindeki lengüistik yazılara b i r
b a k ı ş 1. - V o p . Y a z . 1957 : 4, s. 103 - 108.
110. Instruktsiya
po peredaçe
na kartalı
geografiçeskih
nazvaniy
Turtsii.
[ T ü r k i y e coğrafî adlarının h a r i t a l a r d a k i belirtilmesine dair ta­
l i m a t ] . M . , R e d i z d a d . V T S , 1957. 19 s.
111. K o n o n o v A . N . , VIII kon gres Turetskogo
Lingvistiçeskogo
Obsçestva.
[ T ü r k D i l i K u r u m u ' n u n V I I I . K o n g r e s i ] . - S o v . V o s l . 1957,
I V , s. 195 - 197.
112. K u z n e t s o v P. İ., O printsipah
vıdeleniya
çastey reçi ( Na
materialah
turetskogo i russkogo
yazıkov).
[ K e l i m e bölüklerinin t a k ­
simi prensibi hakkında. Türk ve Rus d i l l e r i malzemesine göre ] . - Sb.
T r . p o yazıkoznaniyu 1 ( 1957 ), s. 66 - 83.
113. M a y z e 1 ' S. S., izafet
v turetskom
yazıke.
Redaktsiya,
predislovie i primeçaniya
A. N. Kononova.
[ T ü r k dilinde izafet. A . N .
K o n o n o v ' u n r e d a k s i y o n u , önsöz ile notları ] . M . - L . 1957. 183 s.[ A N SSSR - İnst. V . ] .
8
8
Bu eserin
Abdülkadir
T D A Y - B ( 1958 ) , s. 279 - 313.
İnan
tarafından
yapılan uzunca bir tanıtması için bk. :
252
İsmail
Eren
114. A ş n i n F. D . , Printsipi differensiatsü
turetskih
ukazatel'mh
mestoimenig.
[ Türk d i l i n d e k i işaret zamirlerini ayırt etme prensip­
leri ] . - V o p r . Y a z . 1958. N o . 2, s. 101 - 108.
115. B a s k a k o v
N . A . , K voprosu o pridatoçnıh
predioj eni gah
v turetskom gazıke.
[ T ü r k dilinde bağlı cümleler meselesine dair ] . U ç . Zap. AGİ. 1958. Gumanit. ser. N o . 1 , s. 1 7 9 - 1 9 1 .
116.
B a s k a k o v A . N . , Oborotı s neliçmmi
formamı
glagola i
pridatoçnıe
predlojeniga
v turetskom
gazıke.
[ T ü r k dilinde şahsız f i i l
şekillerinin nevileri ve bağlı c ü m l e l e r ] . A v t o r e f . ( K ). M . 1958. 17 s.
117. B a s k a k o v
A . N . , O nekotorıh tipah turetskih slovareg. [Türk
sözlüklerinin b i r k a ç t i p i hakkında ] . - L e k s . S b . 1958. C . I I I . s .
143 - 153.
118.
K o n o n o v A . N ., O pronominalizatsii
v turetskom
gazıke.
[ Türk dilinde pronominalizasyon ( zamirleştirme ) hakkında ] . - V o p r o sı g r a m m a t i k i i istorii vostoçnıh yazıkov. M . - L . , 1958, s. 169 - 186.
119. L y u b i m o v K . M . , O dvulı funktsigah
zalogovıh affiksov v
turetskom
gazıke.
[ Türk d i l i n d e k i f i i l çatısı eklerinin i k i f o n k s i y o n u
hakkında ] . - T u r e t s k i y sbornik 1958, s. 1 6 9 - 1 7 9 .
120. L y u b i m o v K . M . , Turetskig
mennaya T u r t s i y a . M . 1958, s. 31 - 39.
yazık.
[ Türk d i l i ] . - Sovre-
121. M i h a y 1 o v M . S., O forme na - ( g ) sı v turetskom
gazı­
ke. [ Türk d i l i n d e k i -( g ) ası şekli hakkında ] . - Uçenıe zapiski k a f e d n
inostrannıh yazıkov vostoçnogo fakul'teta Instituía Mejdunarodnıh o t n o şeniy 1958, 1, s. 141 - 154.
122.
M o l l o v a M e f k y u r e , Turetskig gazıkovıg
pamgatnik,
napisanmg kirillovskim
şriftom.
[ M a t b u K i r i l harfleri ile yazılmış b i r Türk
d i l i eseri ] . - V t o r o e regional'no soveşçanıe po d i y a l e k t o l o g i i t y u r k s k i h
yazıkov. N o v y a b r 1958 ( Tez. d o k l a d o v ). Kazan. T a t a r s k . k n . i/d-vo
1958, s. 47.
123. S e v o r t y a n E. V . , Na vos'mom sezde Obşçestva
turetskogo
gazıka.
[ Türk D i l Kurumunun V I I I . Kurultayında ] . - V o p . Y a z . 1
( 1958 ), s. 166 - 169.
124. S e v o r t y a n E . V . , Turetskoe gazıkoznanie
k VIH
s'ezdu
turetskih lingvistov.
[ Türk dilcilerinin V I I I . kurultayında Türk d i l b i l g i ­
si ] . - Sov. V o s t . 2 ( 1958 ), s. 130 - 142 ».
8
T ü r k ç e tercümesi için bk.
T D A Y - B ( 1 9 5 8 ) , g. S33
-341.
Türkiye türkçesitıe dair rusça neşriyat üzerinde bibliyografya denemesi
253
125. A g a n i n R. A . , Povtorı i odnorodnıe
parnıe soçetaniya
v sov^
remennom
turetskom gazıke.
[ Ç a ğ d a ş Türk dilinde t e k r a r l a r ve aynı
neviden ikizlemeler ] . M . 1959. 144 s. - 1 A N SSSR - Inst. V . ] .
126. B a s k a k o v A . N . , 0 klassijikatsü
priçastig v turetskom
gazıke.
[ Türk dilinde f i i l sıfatlarının tasnifi hakkında ] . - V o p . Y a z . 1959. C .
V I . s. 1 1 0 - 1 1 4 .
127. R o j a n s k i y A . A . , O nekotorıh
osobennostyah
alagol'mh
jrazeologiçeskih
soçetanig
v turetskom.
[ Türk dilinde f i i l frazeolojik
uygunluklarının bazı hususiyetleri hakkında ] . - K r . SİV 29 ( 1959 ),
s. 59 - 64.
128. A g a n i n R . A . ,
turetskih
slovargah.
[ Türk
lirtilmesi prensibi hakkında
f o l ' k o r i s t i k a . M . 1960, s. 159
0 printsipah
podaçi podrajatel' nıh slov v
sözlüklerinde ses t a k l i d i kelimelerinin be­
] . - T y u r k o - mtmgol'sköe yazıkoznanie i
- 172.
129. A ş n i n F. D . , Çehre turetskih frazeologizma.
zeolojizmi ] . - V o p . Yaz. 1960, s. 8 0 - 85.
[ Dört Türk f r a -
130. R o j a n s k i y A . A . , Frazeologiçeskie
slovosoçetaniya
s glagol 'mm sterjnem v sovremennom turetskom
gazıke.
[ Ç a ğ d a ş Türk d i ­
linde f i i l esaslıgfrazeolojik kelime uygunlukları ] . - T y u r k o m o n g o l 'skoe
yazıkoznanie i f o l ' k o r i s t i k a . M . 1960, s. 133 - 158.
131. Y u s i p o v a R. R., Leksiko - semantiçeskie
osobennosti
ustoyçivıh glogoVmh
soçetanıy
v turetskom gazıke.
[ T ü r k dilinde sâbit f i i l
uygunluklarının leksik - semantik hususiyetleri ] . - T y u r k o - m o n g o l ' s k o e
yazıkoznanie i f o l ' k o r i s t i k a . M . 1960, s. 112 - 132.
132. A g a n i n R. A . , Slovar
* Kamus - u tgurki >> Şemsettina
Sa­
mi Fraşeri
( iz istorii turetskog
leksikografa
) . [ Şemseddin Sami Fraşeri'nin Kâmûs - 1 Türkî 'si - Türk leksikografyası
tarihinden']. - K r .
S t N A X L . Yazıkoznanie. M . 1961, s. 87 - 99.
133. M i h a y l o v M . S
O perifrastiçeskih
formah v
turetskom
yazıke.
[ Türk d i l i n d e p e r i f r a s t i k şekilleri hakkında ] . - K r . SİNA X L .
Yazıkoznanie. M . 1961, s. 129 - 135.
134. A g a n i n R. A . , Leksiko - grammatiçeskaya
priroda
turetskih
sostavnıh
glagolov i printsipi
ih otrajeniya
v slovaryah.
[ T ü r k ç e mü­
r e k k e p fiillerinin sözlük - gramer mahiyeti ve bunların sözlüklerde a k ­
settirilme prensibi ] . - K r . SİNA L X , T u r t s i y a . M . 1962, s. 64 - 77.
,254
Ismail
135,
D m i t r i ev
N . K . , Affiks
[ Y e n i osmanlı dilinde u t
Eren
jt
v
novo - osmanskom
e k i ] . -Stroy t y u r k s k i h
yazıkov.
yazıke
M.
.
1962,
s. 109 - 113.
136, D m i t r i e v N . K., K izuçeniyu
turetskoy mimologii.
[ Türk
m i m o l o j i s i tedkikine dair ] . - Stroy t y u r k s k i h yazıkov. M . 1962, s. 59 - 84
1 0
137, D m i t r i e v N . K., K voprosu o znaçenii osmanskoy
glagoVnoy
formı na « mış >. [ Osmanlıca < miş > l i f i i l şeklinin mânâsı meselesine
t l a i r ] . - S t r o y t y u r k s k i h yazıkov. M . 1962, s. 181 - 1 8 6 .
138, D m i t r i e v N . K . , Nareçie mesta v luretskom yazıke.
[Türk
dilinde yer zarfları ] . - S t r o y t y u r k s k i h yazıkov. M . 1962, s. 27 - 42.
139,
D m i t r i e v M . K , , Slujebnıe imena v turetskom yazıke.
[Türk
d i l i n d e edatlar ] . - S t r o y t y u r k s k i h yazıkov. M . 1962, s. 114 - 132.
140, D m i t r i e v N . K . , Ukazatel'me
mestoimeniya
v turetskom
yazıke.
[ Osmanlı dilinde işaret zamirleri ] . - S t r o y t y u r k s k i h y a z ı k o v .
M . 1962, s. 19 - 2 1 .
141, G o r d l e v s k i y V. A . , Proishojdenie
osmanskogo
slova
«uzan».
[Osmanlıca «ozan»
kelimesinin e t i m o l o j i s i ] . - A k a d e m i k
V . A . G o r d l e v s k i y ,- İzbrannıe şoçineniya I I I . M . 1962, s . 264 - 265 ^ [ ÂN SSSR ] .
142, L y u b i m o v K . A . , Skol'ko znaçeniy
u turetskogo
glagola
kesmek ? [ Türk
f i i l i kesmek ' i n kaç mânâsı vardır ? ] . - K r . S İ N A
L X , T u r t s i y a . M . 1962, s. 7 8 - 8 1 .
143, S t a r o s l a v L . N . , Po povodu «Fonetiki
turetrkogo
yazıka > Tahsina Banguoglu.
[ Tahsin Banguoğlu'nun « Türk D i l i n i n Sesb i l g i s i » münasebetiyle ] . - K r . SİNA, L X , T u r t s i y a . M . 1962, s. 82¬
102.
144,
V e ş ç i 1 o v a V . F., Glagolı dvijeniya
v turetskom
yazıke[ Türk dilinde hareket f i i l l e r i ] . - İssledovaniya p o sravnitel'noy g r a m matike t y u r k s k i h yazıkov. Ç. I V , L e k s i k a ( M . 1 9 6 2 ) , s. 101-114.
145,
+ glagol>
Y u s i p o v a R. R., O nekotorıh slovosöçetaniych
tıpa < imya
v turetskom
yazıke.
[ T ü r k dilinde < isim + f i i l > t i p i bir
Bu etüd ilk defa almanca olarak yayınlanmıştır. Bk. N . K . D m i t r i e v ,
Beitraege zur otmahischen
Mimologie. - W Z K M , B d . X X X I V , Heft 1-2.
W i e n . 1927, s .
105-122.
1 0
Türkiye türkçesine dair rusça neşriyat üzerinde bibliyografya denemesi
k a ç kelimenin uygunluğu
1962, s. 103 - 115.
hakkında
255*
] . - K r . SİNA, L X , T u r t s i y a . M .
146. B a s k a k o v
A . N . , Strukturme
tipi terminov v
turetskomyazıke i ih leksikoğrafiçeskoe
oformlenie. [ Türk dilinde terimlerin strüktür t i p i ve bunların l e k s i k o g r a f i k şekillenmesi ] . - Leks. Sb. 7 (1963
s. 117 - 125.
147. B u k ş p a n A . K . , K voprosu o znaçenii imeni tyurok. [ T ü r k .
adının mânâsı meselesine dair ] . - İzv. V F A z . " G U - V o s t . s. s. 59 - 60.
IV.
A Ğ I Z L A R
a) Anadolu
148.
Maksimov
V . A . , Opıt issledovaniya
tyurkskih
dialektov
v Hudavendgyare
i Karamanii.
[ Hüdâvendigâr ve K a r a m a n Türk d i y a ­
l e k t l e r i araştırmaları denemesi ] . SPb. 1867. 98 s.
149. P i s a r e f V . , NeskoVko slov o trebizondskom dialekie. [ T r a b - zon ağzı hakkında b i r k a ç söz ] . - Z a p i s k i V o s t o ç n o g o otdela Russk o ğ b a r h e o l o g i ç e s k o ğ o obşçestva. C . X I I I . SPb. 1901, s. 173 - 201.
150. M a r t i n o v i ç N . , Turetskaya
skazka ob * ugadiçke
le ». [ Z o r a k i y o r u m c u türk masalı - Eskişehir' den ] . - Sb. v
tanina. SPb. 1909, s. 87 - 98.
po neva­
ç e s t ' Po- •9
151. G o r d l e v s k i y V . A . , Obraztşı osınanskago
narodnago
tvor-çestva I. [ Osmanlı halk eserleri örnekleri I : Bursa, A n k a r a , İzmit,.
K o n y a , Niğde, Sivas v b . ağızlar ] . M . 1916.
b) Karamanlı
152. D m i t r i e v N . K., Materialı po osmanskoy dialektologii.
Fonetika « karamalitskogo
> yazıka.
[ Osmanlı d i y a l e k t o l o j i s i n e ait m a l ­
zeme. Karamanlı d i l i fonetiği ] . - Z K V 3 : 2 ( 1928 ), s. 417 - 4 5 8 ; 4, .
s. 107 - 158.
c) Rumeli
153. S e l i ş ç e v A . M . , Oçerki
po makedonskoy
dialektologii
[ M a k e d o n y a d i y a l e k t o l o j i s i n e ait denemeler I ]. Kazan 1918.
L.
154. D m i t r i e v N . K . , Zamelki po bulgarsko - turetskim
govoram.
[ B u l g a r i s t a n ' d a k i Türk ağızlan hakkında mülâhazalar ] . - D o k l . A N T
SSSR - V 1 9 2 7 : 10, s. 2 1 0 - 2 1 6 .
Türkiye türkçesine dair
-256
V.
rusça neşriyat üzerinde b i b l i y o g r a f y a deneme3İ
KARŞILIKLI TESİRLER, KELİME ALIŞ - VERİŞLERİ
155. A ç a r y a n R. Vzaimnoe vliyanie tyurkskogo
i armyanskogo
yazıkov.
[ Türk d i l i ile ermenicenin karşılıklı tesirleri ] . - Pervıy Vse: soyuznıy tyurkologiçeskiy s'ezd ( Bakû 1926 ), s. 152 - 153.
156. D m i t r i e v N . K., Etyudı po serbsko - turetskomu
yazıkovc. mu vzaimodeystviyu.
[ S ı r p ç a ve türkçenin mütekabil tesiri hakkın• d a etüdler I - I V ] . - D o k l . A N SSSR - V , 1928 : 2, s. 17 - 22 ; 1928 :
12, s. 268 - 275 ; 1929 : 5, s. 89 - 95 ; 1929 : 6, s. 103 -108.
157. G o r d l e v s k i y V . A . , K veprosu o vliyanii turetskogo
yazıka na arapskiy,
( Leksiçeskiy
material).
[ Türk d i l i n i n arabcaya tesiri
-meselesi hakkında. Lügate ait malzeme ] . - Z K V 4 ( 1930 ), s. 2 7 0 - 2 9 1 .
158. D m i t r i e v N . K.,.Turetskie: elementi v russkih
argo. [ Rüs
. argolarında türkçe unsurlar ] . - Y a z . L i t . 7 ( 1 9 3 1 ), s. 159 - 179.
159. M a y z e l ' S. S., Arabskie i persidskie
elemen'.ı v
turetskom
yazıke.
[ T ü r k dilinde arabca ile farsca u n s u r l a r ] . M . 1945. 59 s.[MİV].
160. M o l l o v R i z a , Nekotorıe
nablyıideniya
vzaimnogo
vliyaniya bolgarskogo i tvretskogo
yazıkov.
[ Bulgar ve Türk d i l l e r i n i n karşı­
lıklı tesirlerine dair bazı müşahdeler ] . - V t o r o e regional 'noe soveşçanie p o d i y a l e k t o l o g i i t y u r k s k i h yazıkov, N o y a b r , 1958. ( T e z i s ı
- d o k l a d o v ) . Kazan,, tatarsk, k n . i z d - v o 1958, s. 45 - 46.
161. D m i t r i e v N . K., O tyurkskih
elementah ruskogo
slovarya.
[ Rus sözlüğünün türkçe unsurları hakkında ] . - Leks. Sb. 3 ( 1958 ), s.
3-47.
162. D m i t r i e v N . K., O tyurkskih
elementah
ruskogo
slovarya.
[ R u s sözlüğünün türkçe unsurları h a k k ı n d a ] . - S t r o y t y u r k s k i h yazıkov.
M . 1962, s. 503 - 569.
163. D m i t r i e v N . K., Turetskie elementi v russkih argo. [ R u s ar­
golarında türkçe unsurlar ] . - S t r o y t y u r k s k i h yazıkov. M . 1962, s.
483 - 502.
164. D o n d u a K., Ob odnoy lingvistiçeskoy
kal'ke.
( Turetskie
vırajeniya
v ormyanskom
i gruzinskom yazıkah ).[ Bir d i l calque'i hak­
kında. Ermeni ve Gürcü dillerinde türkçe deyimler |. - Yazık i mışlenie
10, s. 102 - 106.
*
Bu bibliyografyanın
anın sonraki saytsındadır.
tatbikî gaye ile yazılmış e 3 e r l e r hakkındaki kısmı, meemu-