oknews
Transkript
oknews
SAGLIK BiLiMLERi FAKOLTESi. eln scqhk ve vosorn dergisi .... 1 Subot2015 Dart oydo bir vovmlorur, • PIMinden mi SAf'mdcn rru? "Protokol KIZistemeyle soslor'' 510 "Kanser, Grip Gibi BirHastallk Olacak" s15 "Teknolojiyle Gelen Flrsat Esitligi:e-oqrenme" s32 ISSN2149-1860 Subat 2015 Say I 1 Well Ageing- Saqlik ve Yasarn Dergisi Ogrenci Gozuyle Teknoloji ve sosyal Medya 3-7 Sahibi i.O. Saqhk Bilimleri FakLiltesi adrna Prof Dr. Halil KOYUNCU Teknoloji Yasarmrmzt Her Alanda Kolaylastmrken Sosyal lllskllerlmlz Bir Asansorun lnis Clkl§1 sureslne 51gdlrlldl 8-9 Prof Dr. Halil Koyuneu Protokol Klz istemeyle Baslar Nihat Ayturk 10-12 Editor Prof Dr. Ahmet AKGOL Sorumlu Yazi i$leri MLidLiru YrdDo9.Dr. Eda YILMAZ ALAR~iN Yaym Kurulu Robot Ebeler Olabilir Prof Dr. Haeer Karanisoqlu 13-14 Kanser, Grip Gibi Bir Hastahk Olacak Doc.Dr. Dundar Murat Demirbz 15-16 5ABiF'in Turkiye'ye Armagam: Odyoloji Lisans Proqrarm Prof Dr. Ahmet Atas 17-18 Baskasmm Yarattlgl Akl§a Degil Kendi Yarattlgm Akl§a Bakacaksm Murat Yanc: 19-22 Ben mi Teknolojiyi Kullanacaqirn, Yoksa 0 mu Beni? Yrd .ooc.Dr. Abdulhakirn Beki 23-24 insan Gucunu Goz Ardl Eden 5istemler Bunun Bedelini Bir ~ekilde Oderler YrdDoc;:Dr. Selma Sbyuk 25-26 [clmlze Sizan Teknoloji Uz. Psikolog Ertan Sirnsek Handan ~ETiNKAYA Tuna Can E$Ki Eda KON~ER Mestan KAYNAR Muberra GOREL BetLiI DOZ Kubra YILDIZ Kubra GONTEKiN Bilgi lslem Murat PEKRO Yusuf SARMAN 27-29 Yonetirn i.O. Sagllk Bilimleri Fakultesl Bakirkoy Ruh ve Sinir Hastahklan Hastanesi Bahcesi i9i B Kaprsi Yarn Bakirkoy- istanbul 2124141500 lletisim Nihal GOMU$BA$ GOLEL~iN 212414150040101 sabif@istanbul.edu.tr Sabif Logo Tasanm www.literalwebdizayn.com Baski Yeni Teknoloji Orunlerini Hastalara Tanndan Gelrnis Bir Mucize Gibi 5unmamak Gerekiyor Prof Dr. Arzu Razak Ozdincler Teknolojiyle Gelen Frrsat E§itligi: e-Ogrenme Prof Dr. Alper Cihan 30-31 Q!Rf1 MATBAACILIK Muhammet TEKE Matbaa Sertifika No: 31307 0212 501 73 80 orpaajans.com Medya 32-34 ~1i.1 www.ajans34.net Turkiye'deki En Onemli Verilerden Biri Nufusun Gtttikce Yaslanmasi Prof Dr. Ahmet Akgul Teknoloji, Arastrrrna Dunyasrnda Son Noktadlr! Nurgul Usta 35-38 39-41 Baski Tarihi 02/2015 Well Ageing ISSN 2149-1860 i.O. Sagllk Bilimleri Fakultesi taranndan yayinlanan aktuel bir dergidir. Bu yaylnm tamaml ya da bir bblLimu yaymcmm izni olmakslzln yogaltllamaz ve yaymlanamaz. Bu dergide yaYlmlanan yazilar, yazarlannm sorumlulugundadlr. well ageing 201511 Baslarken ... istanbul Oniversitesi, bes asrrdrr hizmet veren koklLi bir kurumdur. Sag lam temelleri olan bu aile, meyvelerini yrllardrr vermektedir. Devletin orqanlanru yonetenlerin bircoqu bizim Liniversitemizden yetismistir, Oniversitemiz, qecrrusme bagll ve qeleceqlni goren bir yapiya sahiptir. Egitim - ogretim, arastirma ve hizmet gibi alanlarda en iyi hizmeti sunmaktadrr, Saqhk bilimleri, toplumun temel tas: olan insana ve kendi insarurruza faydah olmaktadir. lnsarun doqurndan olurne kadar olan saqlrkla ilgili ihtiyaclanru karsilamak uzere insan yetistirrnekte ve ona hizmet etmektedir. FakLiltemiz, kaliteli akademisyeniyle ve bir egitim vermektedir. Cahsaruyla, ogrencisiyle bir butunu olusturrnaktadrr. Bir aileyi, "Bizim Aileyi" qerceklestirdik, katkisi bulunrnaktadrr. Her kisinin bu yaprya bir Mesleki bilgileri alan ve paylasan birimimiz, sosyal alanda da paylasrrnlan ortaya koyrnaktadrr. Bu amacia, akademisyen- ogrenci birlikteliqini sosyal alana aktardrk. GLincel olaylan, gLincel bir bultenle sunmak istedik. Birimimiz ve fakLiltemizin aktuel dergisini hazirlad.k. Olaylan uzmanlann diliyle sizlere ulastrrmayi arnacladrk. ilk sayida "sagllgm uzerine teknolojinin etkilerini" irdeledik. GLizel soylesiler yaptik. Umanz bu baslanqiclar insarurruza ve insanliqa yararh olur. "Emeksiz yemek olmaz" derler. Emegi qecen herkese tesekkurler. Hos geld in "Sosyal Medyarruz", Prof.Dr. Halil KOYUNCU Dekan 1 well ageing 2015 1 Well Ageing ... Dogarken "esit" doqrnuyoruz. Birilerimiz "varhk" icinde, digerlerimiz "yokluk". "Varllk" yalruzca maddi degil, sosyo-kulturel bir ailede, cevrede, ulkede doqrnak gibi. Degerlerle buyumek. Yetenek gibi, bir kere duyduqu seslerle rnuzik yapabilmek; beceri gibi, ameliyatta ulasrlmasi gue;organlara dokunabilmek; guzel resimler yapabilmek; bir dili kolayca ogrenebilmek ... Hepsi birer "varlik". Adalet nerede peki? Tum canhlar icin belki de en adil olgu "zaman", Geciyor iste, Herkes icin ve bitiyor. Geri donus yok. Niye adil peki? "0 an", yasarnyor <;unku ne kadar "varhk'rruz olursa olsun, gee;en "an": geri getiremeyiz. Herkes icin ayru bu, lste adalet, daha ne olsun. Biliyoruz ki, turn tibbi, bilimsel ve teknolojik qelisrnelere ragmen, insanoqlunun tekrar kullanma basansi qosterernediqi en onemli kavrarndrr zaman. Sosyal, ekonomik, kulturel ayrnrn yapmadan her bireyi etkiler. Evet "adil" gorunur ama zarnarun gee;erken yaptlgl etkiler her bireyde esit degildir. lste bireyde zarnarun qosterdiqi bu etkiye "yas alma" denir. Ogrencilerimizin ustun destek ve emekleriyle ctkan bu dergimiz, zarnarun gee;mesiyle bireyde olusturduqu degi§ikligin tarifinin "yaslanrna" rru yoksa "saqhkh yas alma" rru olacaqrrun altiru bir kez daha cizrnektedir. Madem yas alma, hayatta herkes ve her yas lcln kacrrulrnaz bir kuraldrr, 0 zaman bu surecin basanh yonetilrnesi gerekir. Eger basanli olamazsak, icinde "well" qecen yeni bir curnle qunderne gelmektedir: You don't miss the water till the well runs dry "Kaybedince, deqerini anlarsrn" zaman gibi, saqhk gibi. .. 0 zaman da Get well soon denir. Gecmis olsun. istanbul Oniversitesi Sagllk Bilimleri Fakultesi tarafmdan cikanlrnaya baslanan dergimiz, uluslararasi kullarulan, en quzel dilegi iceren bir ba§lIga sahip well ageing "sagllkll, mutlu, huzurlu ya§ al". Bir digerimiz ie;indaha guzel ne dileyebiliriz ki. Bizlerde bu dilegi, adlmlz olarak kabul ettik. Tabii uluslararasl aglrllgl, havasl olsun da istedik. Ogrencilerle beraber e;all§mak, e;okbuyuk keyif. Ogrenmeye, bilgiye ae;lar; biline;temiz, berrak, biline;altl gereksiz kaYltlarla dolmaml§, baglmslz, "§u ne der, bu nasil du§unur, dengeyi korumaIlYlm ..." gibi biline;altlnl kafese alacak, ozgur du§uncelerini klsltlayacak kuruntulan yok. Enerjileri muazzam. Zaten dergimiz de onlann eseri. Elimizdeki bu ilk saYlda roportajlara lutten bakln. Ogrenci roportajlannda 0 enerjiyi hissedeceksiniz. ilk saYlmlzln konusu teknolojinin ve ilerlemenin, gunumuz insanlannda yarattlgl etkiler. Geni§ bir vizyonda konuyu ele aldlk. X, Y, Z ku§aklanndan sosyal medyaya, "klz isteme" protokollerinden kanser tedavilerine, aglzdan aglza pazarlama stratejisinden aklill telefonlara, telefon §arjlanndan teknokentlere, kantindeki Wifi aglndan ebelige, tepe gozden asansore, ogrenci kongrelerinden kok hucre tedavisine, iktisattan sagllk haberciligine, film banyosundan tUketim koleligine, nufusun ya§lanmaslndan NASA'ya, e-ogrenmeden robotik doktorlara ... her§ey sayfalanmlzda ... All's well that ends well iyi biten her §ey iyidir. Goru§mek uzere ... Prof Dr. Ahmet AKG(JL Editor 2 2015/1 well ageing Ogrenci Gozuyle Teknoloji ve Sosyal Medya Kaan, Marmara Universitesi Eczacthk Fakidtesi, yas 22 ~ r MLiberra GOREL mgurel.wellageing@gmail.com Jl~ _ Giinde en fazla 3-4 saat internet kullaniyorum. En cok twitter ve sozlukler (Eksi - iTO) gibi siteleri ziyaret ediyorum, Cunkii bu sosyal aglarda insanlann dusiince ozgurlugunun daha fazla ve diisuncelerinin daha saf oldugunu dusunuyorum. Gunumuzde bilgiye ulasmak internet sayesinde cok kolay. Hele son yillarda artan internet kullannrn ile beraber bilgiye ulasmak saniyeler suruyor. Saghkta gelistirilen yeni teknolojilerle artik her an yanumzda tansiyon aleti, glukometre tasiyabiliyoruz, Acil anlarda bu teknolojilerin kullamrruyla hastaya nasil bir ilkyardim uygulanabilecegine karar veriyoruz. Kanser tedavilerinde geleneksel yaklasim btrakihp monoklonal antikorlar uretilebiliyor ve tedavide daha fazla basan saglanabiliyor, Bu ve buna benzer ornekleri arttirmak murnkun. Turkiye acismdan bakildrginda, bu teknolojilerin gelistirilmesi acismdan oncu bir iilke olmadigmuz ortada. Ancak gee de olsa, erken de olsa bu teknolojiler hayanmiza bir sekilde giriyor. Bizim sorunumuz daha cok isleyis ile ilgili. Daha alt yapisim olusturmadan iist yapiyi yap maya cahsiyoruz. Bunun sonucunda cok kahci olmayan urunler olusabiliyor. \ Temel Atzlmadan Kat Cikilan Saglik Teknolojileri " Y J BeWI DOZ betuld.wellageing@gmail.com Genel olarak diinyadaki gelismeler rein FDA'in, WHO 'nun, EMEA'nll1 sitelerini takip etmeye cahsiyorum, Turkiye'deki gelismeler icin ise ozellikle Saghk Bakanhgi'rnn sitesinden yararlamyorum. Sosyal medyada karst cinse duygulanmr ifade ederken daha ozgur ve cesur oldugumu dusiinmiiyorurn. Daha dogrusu bunun mecrayla ilgili degil, insanm kisilik ozellikleriyle ilgili olduguna inamyorum. Sosyal bir insan rahathkla yUz yUze de kar~1cinse a'illabilir. Sosyal medya bu baklmdan, bir "maske" gorevi goruyor. jnsanlar sosyal medya hesaplan ile aslmda hif olmadlklan biri gibi gosterilebiliyor. Sosyal medyanm hem olumlu, hem de olumsuz etkileri var. Bir taraftan, belli sitelerde twitter gibi dU$uncelerinizi saf halleriyle yazabiliyorsunuz, bu guzel. 3 well ageing 2015/1 Ama bir taraftan da sosyal medyastz, internetsiz yasayamayan, "check-in yapmadan duramayan ", kafastnt telefonlardan kaldtrmayan bir nesil yetisiyor. yapmnnda icine konulacak bitkilerin kullanan kiside ne tiir insanlar artik konusmayi, bir araya gelmeyi eskisi kadar yan etkiler yapacagim, eger ek ilac kullaruyorsamz hangi onemsememeye ilaclarla etkilesebilecegini konusma basladilar, olmuyor, genellikle Bulusuldugunda oldugunda sosyal da medya bile artik konusulan uzerinden konu oluyor. intemeti tibbi acip baktiguuzda yay formiilleri bunu bilincsizce bircok formulasyon, bulabilirsiniz. Ancak bu bircok cayin en iyi eczacmiz bilirken, siz tiiketiminiz sonucunda cok ciddi yan etkilerle karsrlasabiliyorsunuz. intemetin dogru bilgiye ulasmak ve bu isin egitimini alnus kisilere darusmak sartiyla saghgirruzr olumlu etkiledigini dusunuyorum. bitkisel Ornegin bir yay soguk alginhgnuz hazirlamak var ve siz istiyorsunuz. Ancak her zaman isinin egitimini alnus kisilere damsmak hasta icin daha yararh olur. Ahmet, Sideyman Demirel Universitesi Mishendislik Fakiiltesi, yas 21 Bir ogrenci hatta Bilgisayar Muhendisligi ogrencisi olarak sunu soyleyebilirim boyutlarda ki teknoloji kisa zamanda cok farkh gelisti ve gelismekte. bilgisayarda hayal edemeyecegim Benim cocuklugumda sistem ozellikleri simdi en basit dedigirniz akilh telefonlarda bulunmakta. Gelisen teknoloji en cok bizleri yani gencleri etkilemekte, sosyal aglann kullammi ve bunlann akilh telefonlann arnact zannedilmesi kullarnm hayatimizi onlara bagli gecirmemizde buyiik etken. Telefonunun dunyadan sarji biten bir gencin kopmus zannetmesi kendini tam amen geli~en teknolojinin ~ Jl _ r " ~_______~ J Telefon sarji bitince diinyadan koptugunu zanneden genclik y mi, yoksa bilinysiz kullamlan teknolojinin bir sonucumu bunu dii~iinmemiz gerek. Geli~en teknoloji ile bulundugumuz yammlzdaki mekan ve zamanda ki~ilerle saghkh ileti~im kuramama sorunu giiniimiiziin genel sorunu. Gittigimiz her yerde check-in yapma, fotograf yekilip anmda bu fotografl instagrama veya diger sosyal aglara atma ugra~mda bulunmaktaYlz. telefonlann, Bununla beraber kullandlglmlz akilh wifi alanlannm baz istasyonlannm insan saghgma dogrudan etkisini goz ardl etmekteyiz. Calar saat kurup yastlglmlzm altma blraktlglmlz, her an kulaglmlzdan ve elimizden dii~iirmedigimiz telefonlar insan saghgml olumsuz etkiliyor. Yiiz YlhmlZln hastaligl kanserin dolayh sebeplerinden birisi olarak ifade ediliyor. Bence geli~en teknoloji kadar insanlar geli~en teknolojiyi nasll sagllkll bir ~ekilde kullanmasl gerektigini ogrenmeli ve bu yonde sosyal r;all~malarve sunumlar yapllmall. Dogan, Orla Dogu Teknik Universitesi Miihendislik Fakiiltesi, ya~ 20 Teknolojinin insan saghgl iizerindeki etkilerini tek yonlii ele almanm hakslzhk olacagllll dii~iiniiyorum. Bu nedenle bunu iki yonlii incelemek gerekiyor. Soyle ki telefonlarm ozellikle biz genylerin hayatImlza adeta hiikmedip yogu zaman ki~isel ili~kilerimizde samimiyeti ikinci plana atlyor olmasl yadsmamaz bir geryek. Bunun sebebi bilinysiz bir tiiketim midir yoksa geli~en diinyal1ln gerekleri bizi buna ml sevk ediyor tartl~lhr. Fakat her ne kadar teknolojiye muhtay bir diinyada olsak da 4 2015/1 well ageing teknolojiye esir olmak zorunda degiliz diye dusunuyorum. lste gereklilik diye bahsettigim su an icinde bulundugurnuz egitim sistemimizdir. Ben miihendislik fakultesinde okuyorum ve ODTU'de sadece teknolojik calrsmalanrmzi yapmarmz icin ve faydalanmarmz icin TEKNOKENT admda bir sistemimiz var. Ya da laboratuvarlanrmz veya bolumlerimiz icin sunulan hizmetlerin kalitesinden bahsedecek olursam teknoloji en iist seviyede kullanilarak hayatumzi kolaylastmyor. Bunun disinda bizler sosyal hayatnmza hiikmeden bir teknoloji degil de her anlamda nitelige uygun ve bizleri gereken seviyede kendisine bagh kilan bir teknolojiyle yasasak cok daha saghkh olacaknr. Gamze, Marmara Universitesi Hukuk Fakidtesi, ya!j 20 Degisen diinyarruzda teknolojinin gelismesi ile birlikte saghgm, ekonominin ve sosyaJ cevrenin buna ayak uydurmasi gereklidir. Teknolojinin insan saghg: iizerinde hem olumlu, hem de olumsuz etkileri bulunrnaktadir. Insan bedeni olarak teknolojinin cok da olumlu etkiler biraktigi soylenemez. Zaten bunun en basinda radyasyon gelmektedir. Giin icinde ve hatta uyudugumuzda bile radyasyondan uzak durmamiz cok olasi gorunmuyor ciinkii her tarafta teknolojik aletler bulunmakta ve bunlar artik basucu kitaplannm bile onune gecmektedir, r \.. A Basucu kitaplarznzn yerini ba$ucu telefonlarz aldz y '\ bulamamaktadirlar, Suurli bir cercevede iletisim kunnakla yetinmektedirler. Arnk samimi dost toplantilanrnn yerini facebooktaki oyun istekleri ve saniyelik gonintulerden olusan bu olaya samimilik kattrgmi dusundugumuz snapchat, instagram almaktadir. Bunlan bende kullamyorum artik bunlar olagan olarak hayaturnza girdi ve kurtulmak 0 kadar da basit gorunmemektedir, Fizyolojik olarak da dusundugumuzde surekli bilgisayar basmda telefon basmda olmak cesitli viicut bozukluklanru da beraberinde getirmektedir. Saglik sektorune yaptigr olumlu etkilere bakacak olursak; teknolojinin gelismesi ile beraber yeni nesil cihazlar i.iretilmekte ve bu sayede tedavi siirelerinin kisalmasi, tedavinin etkisinin cogalmasi gibi olumlu etkiler olusmaktadir. Devlet hastanelerine gidenler bunu daha iyi anlamaktadirlar. r__------Jl------ __, Tekn0 lojiye muhtac olsak da on un esin olmak zorunda degiliz \.. y .J .J Artlk ba!jucu kitaplarmm yerini ba!jucu telefonlan almaktadtr. Bu da teknolojiye en biiyiik sitemimiz olsun. Lakin saghk sektorii lizerinde dli~i.ini.irsek teknolojinin olumlu bir listlinlligii mevcuttur. Teknolojinin psikolojik, sosyolojik ve fizyolojik yond en de olumsuz etkileri oldugunu dli~iinliyorum. internet, slirekli yeni geli~tirilen cep telefonlan artlk dlinyamlza hiikim olmaktadlr ve insanlar bu teknolojik hayatm i~ine 0 kadar dalml~lardlr ki dl~an ~lklP sosyalle~ecek pek vakit Bir tomografi veya ba!jka bir !jey ~ektirmeye kalksan sana randevu SlraSl1ll aylar sonraya vermektedirler ama 0 zaman a kim ole kim kala ... 5 well ageing Bu yiizden 2015/1 teknolojik cihazlann sayisun artirarak veya verimliligini arttirarak bu durumun onune gecilebilir. Teknolojinin ogrenciler iizerinde yadsmamaz bir etkisi oldugu su goturmez bir gercektir. Artik cogu konferans haberleri, ders icerikleri, smav bilgileri, ne nerede diye internete bakilmakta ve bu telefonlar, tabletler, bilgisayarlar aracihgiyla gerceklesmektedir. Tabii bu kadar teknolojiye bagrmh olmak aradaki dostluk iliskilerini de zedelernektedir. Cagirmzm en biiyiik hastaligi olan cep telefonlan arkadas gruplanmn en biiyiik diismam haline gelmektedir. Artik bir grupta herkes cep telefonlan ile ilgilenip birbirleriyle sohbet etmiyorsa oradaki arkadaslik iliskilerinde bir sorun var demektir ki bu durum cogumuzun basma gelmektedir. Insanlar artik face book, twitter, instagram alemlerindeki sanal arkadashklara, sahte duygulara inanmakta ve psikolojik bunahmlara ginnektedir. Bunun sonucunda asosyal bir nesil olusmaktadir. Herkesin hayati paylasilan fotograflar kadar guzel olmamakta, cogu sey sahtedir. Basak, Marmara Universitesi Egitim Fakidtesi, ya!j 20 Bir de bunlann kiyida kosede kalmis hayatmuza derinden __------Jl-------_ r Terazinin zarar tarafi agzr baszyor etki eden yonleri var. Siradan hayatlanmiza ederken her seye cok normal bakiyoruz " icinde bulundugumuz devam fakat aslmda sosyal durum -ozellikle genclerde- cogu zaman icler aCISI.Ben ogretmenlik okuyorum ve yeni egitim sistemi okullarda FATiH projesi adi altmda her ~~-----------_/ V simfa akilh tahta, her ogrenciye tablet uygulamasi ile egitim ogretim cahsrnasi yurutuyor. Oncelikle cocuklar kitaplardan uzaklastmliyor hatta cok yakm zamana kadar Ben teknolojinin insan saglig: iizerindeki etkileri hakkmda kitaplann cok da olurnlu seyler soyleyemeyecegim, yuklenecegi soyleniyor. Hal boyle olunca ogrenci derslere Evet yasarrurmz tam amen kalkacagi ve derslerin bu tabletlere miithis bir kolayhk ve hiz iizerine kurulu, evet artrk bilgiye daha biiyuk bir hayranhk falan duymuyor. Bu tamamen eri~mek ve onu kullanmak yok kolay. Fakat hiybir ~ey kandmnaca. Ogrencinin akrlh tahtalarla ve tabletlerle daha insan saghglmn etkilendigi kadar etkilenmiyor. insan ili~kilerinin Ylprandlgl kadar ylprammyor. Ke~ke teknoloji farkh bir bagl var. Hepimizin de bildigi 0 bitmek tiikenmek bilrneyen eglence agl. Yani bu sistemle yocuklar tamamen sadece hayatJrnlzl kolayla~tJran varhgl ile yer bulsa. Fakat somut egitimden uzakla~arak daha teknolojik fakat daha maalesef oyle degil. verimsiz bir sistemin iyinde yer ahyorlar. Sanki bu sistem olmasa yocuklar teknolojik cihazlardan daha uzakml~, bilgisayarla daha az vakit geyiriyor, telefonla daha az ugra~lyonnu~ gibi, on Ian biraz olsun bunlardan uzakla~tlrabilecegimiz egitirn kurumlanna bunlan dahil ettiler. Ben egitimin modemle~mesine teknolojiyle ilgi kurulrnasma da ya da kar~l bir insan degilim. Aksine olrnah tabii ki. Fakat egitim ve bilim; kazandzrzlmadanbunlan ogrencinin oniine koymak niteliksiz yeti!jecek bir neslin habercisidir. Alperen, Makine Miihendisligi Boliimii, ya!j 19 internette yakla~lk olarak 3- 4 saat vakit geyiriyorum. Daha yok facebook takip ettigim internet sitesi. insanlann hem gorsel hem de sozlii olarak payla~lmlar yapabildigi, i!jte bu Jayda ve zaran tarttlglmlzda benim gozlemim zararlarzmn daha Jazla oldugu yoniinde. Oturma bozukluklan, gorme bozukluklan, ruhsal bozukluklar, davram!j bozukluklan teknolojinin beraberinde bize ya!jattzgzsomut zararlar. 6 haberlerin aktif payla~lldlgl ve diinya genelinde yliz milyonlarca insamn aym platfonnda bulu~masl nedeniyle facebook'u daha aktif kullamyorurn. Teknoloji ~u an iyin biryok i~imi klsa siirede bitinneme olanak saghyor, bir bilgiye anmda ula~lrn ~anSlm var, ancak bu kadar hlZh 2015/1 well ageing gelisen teknolojinin bizleri ahsurdigi kanaatindeyim, sahsima ters etki ve hazircrhga kolaycihga Miray, Matematik Ogretmenligi, ya~ 21 bu yiizden bunun gelecekte yapabilecegi dusuncesindeyim. Saghk, en hizh gelisen ve en onemli sektorler arasmda. Net bir saat soyleyemesem de giiniin bir bolumu maalesef internete bagh gecebiliyor. Twitter ve instagram en cok vakit harcadrgim haberdar r__------)l~------_'\ Sosyal mecralar beni cesur kzlmaz, ama kisileri takip etmemde bana gelismelerin diisuniiyorum. acidan giincel 1 olaylardan en guzel hali oldugunu hayatmuzi kolaylastirdigmi Fakat bunun yanmda manevi ve sosyal kotulukleri de beraberinde getirdi. Teknoloji sagltk actstndan da gelisti; fakat herkes bun dan esit olarak yararlanamadtgtndan bunun tam anlamtyla ise yaradtguu dii~iinmiiyorum. .J V siteler. Twitter' ve mizahm diisiindiigiim icin kullaniyorum. Instagram'da fotograflara bakiyorum. Teknolojik ozgiirliik verecektir. \.. olmak Teknolojinin olumlu ve olumsuz etkileri duruma gore degisiyor, Fakat gercek olan sosyallesme ortami sanala donuyor ve yapmacikhga Diinya kosullanm dusundugumuzde saghk sektorune ciddi beni rahatsiz ediyor. internete derecede yatmmlar yapilmakta. Bu da gelecegin sektorleri internetsiz zaman gecirilememesinin arasinda saghk sektoriiniin ciddi boyutta onem tasiyacagi durum olmadigmi diisunuyorum. ve arkadashk donuyor, Bu da baghhk dusuncesi, pek de saghkli bir diisiincesi olusturuyor bende, aynca istatistiklere bakacak olursak insan ya~am standartlanmn yash nufusunun ciddi yiikselmesi, ortalama artislarda bulunmasi saghk sektoriinii ilgi odagim yapiyor. Bu nedenle yakmdan takip etmeye cahsiyorum. Aynca saghk sektoriindeki buluslar gittikc;e artlyor. Bu bulu~lann uygulanmasl ic;in ciddi testlerden gec;mesi gerekiyor. Bu yUzden giiniimiizdeki bir bulu~un hayatll111Za 5 yil sonra girecegini uygulanrna ktsmillda tereddiitlere dii~iiniirsek, dii~ebiliriz... Giinliik olarak saghk haberlerini okuyorum. Sosyal medya aC;lsmdan degerlendirdigimde insanlann yUz yUze ileti~imde daha etkili anla~tJgl kanaatindeyim. Sozlii ileti~imlerde mesaj, kar~l tarafa verilecek duygu, jest-mimiklerle daha iyi aktanlacagmdan ortamlll seyrini degi~tirecek etkiye sahip olabilir. Fiziksel bizlere olarak "bilgisayar samnm kullamml Ancak daha ba~lllda oturmak" uygun olacaktlr, artlk cep telefonlanmlza masa ba~mda internette tabii kavraml internet ta~lnrnl~ durumda. harcadlglmlz vakit ortalama 3 saati bulmaktadlr, bu da anatomik olarak viicut ~eklimize, goz olu~turmaktadlr. saghglmlza Ancak olumsuz dostlanmlzm bilmek ve onemli bilim adamlannm etkiler neler yaptlgml bulu~lanll1 takip etmek, onlardan haberdar olmak, ruhsal olarak kendimi ~arj etmemize olanak saglamaktadlr. 7 well ageing 201511 Teknoloji Yasarrumm Her Alanda Kolaylastmrken Sosyal lliskllerlmlz Bir Asansorun lnls Clkl~1 Suresine Slgdlrlldl. Teknolojinin egitim ve saghk ile olan iliskisini hem bir idareci hem de bir fizik tedavi uzmam olarak i.V. Saghk Bilimleri Fakiiltesi Dekani Prof. Dr. Halil Koyuncu ile gorustuk, 1955 dogumlu olan Prof.Dr. Halil Koyuncu, ilkokul ve ortaokul egitimini Gaziantep islahiye'de; lise egitimini Antakya Lisesi'nde tememlemtstu. 1993 yilmda Cerrehpese TIp FakOltesi'nden mezun olan Koyuncu, 1981 Yllmda askerlik gorevini yapml§tlr. 1982-1986 yilten arasmda fizik tedavi alanmda uzmanllgml tamamlayan Koyuncu, 1989 yilmda Cerretipese TIp FakOltesi'nde uzman olarak goreve ba§laml§tlr. 1991'de docent unvenuu alml§, 2000 Yllmda oroiesor etenmistir. 2011 yilmda Fizik Tedavi kursu ba§kanllgl gorevini alan Koyuncu, 2014 yilmm Mart aymdan itibaren i. O. Saglik Bilimleri FakOltesi Dekanllgl qorevini yurutmektedir. Fakiiltemizde giincel bir saghk dergisinin ogrenciler acismdan niteligini degerlendlrlr misiniz? Bu derginin ogrenci profiline katkrsi hakkmda neler dusiinuyorsunuz? Mi.iberraGOREL mgurel.wellageing@gmail.com Universitenin bir tannrn vardir. Hem bilimsel hem idari ham de mali olarak ozerk olmasi halidir. Bilimsel olarak ele aldrgmuzda ogrenci ternelli incelemek mecburiyetindeyiz. Cunkii ogrenci var ise biz vanz. Ogrencinin de hem egitim ogretim ile iliskiyi tamamlayan hem de arastirma yapan bir yonu olmasi laznn, Tabii bu iki onemli hususu siirduriirken ogrencilerin sosyal aktivitelerden kendilerini soyutlamamalan onemlidir. Bu nedenle de ogrencilerin sosyal ihtiyaclanru gidermeye cahsiyoruz, Fakiiltemizde bilimsel cahsmalan yayimlayacagumz bir dergimiz var -Saghk Bilimleri Dergisi-. Fakat bilimsel dergimiz cikarken sunu dusundum: "Bizim neden aktuel bir dergimiz 01mas1117" Hem ogretim elemanlanna hem de ogrencilere bilgi aktanmi yapilsm. Bu amayla bu aktiiel dergiyi C;lkarma ihtiyacl duyduk. iyi ki de yapml~lz. Geli~en teknoloji He birlikte insan giiciiniin biraz daha ikinci planda oldugu tIbbi cihazlann daha etkin kullamlacagl bir saghk sisteminden soz ediliyor. Bu sistemin insan saghgl iizerindeki olumlu-olumsuz etkileri neler olabilir? insamn iki ozelligi vardlr: ruhsal ve bedensel ozellikleri. Bedensel durum ki~inin anatomik yaplsldlr. Yapllann i~leyi~i, ihtiyac;lan, ortaya koydugu iiriinler. .. Vine bu bedensel yapmm hareketleri gibi bir siirii ~eyi kapslY0r. Ama ruhsal durum ohnadan, psikolojik durum olmadan bu asia tam bir ili~ki ic;erisinde olamlyor. Psikolojik durumlardan bir tanesi de akii ve zekadlr. Bu da ancak insanda mevcuttur. Bugiine kadar gec;en zaman dilimi iyerisinde insan akhm ve zekasllli kullanarak ya~amlm kolayla~tlracak bir yok icatta bulundu. jnsanzn bu ozelliklerinden oturu muhte§em ihtiyac;lan da var. Havaya, gzdaya, harekete, sosyal c;evreye... Bunlan surdurebilmesi ic;in haberle§me ve ileti§im arac;larznzgeli§tirmesi lazzm. 8 well ageing Insanm bu ozelliklerinden otiirii muhtesem ihtiyaclan da var. Havaya, gidaya, harekete, sosyal cevreye ... Bunlan siirdiirebilmesi icin haberlesme ve iletisim araclanm gelistirmesi lazim. Gidalarla ilgili kolayhklar olmasi lazuli. Hem iiretiminde, hem ulasmunda, hem de tuketiminde. Tum bunlan dusiindugumuzde kisilerin yasammi kolaylastmyorken diger taraftan "pasif-inaktif" ya da "sedanter" dedigimiz etkisiz hale getiriyor. Dusiiniin ki telefonunuz var yammzda, telefona basparmagmizla dokunmamz suretiyle 1000 kalorilik bir pizza isteyebilirsiniz. Bu size yaratilan rahathktan otiiru sizi hareketsizlige sevk ediyor. Simdi bir yerden bir yere gitmek icin ulasim araclanm kullamyoruz. Haberlesmeyi telefon ile ulasimi araclar ile saghyoruz ve dolayisiyla hareketten uzaklasiyoruz. Bunun yamnda birebir gorusme, konusma ve sosyal aktiviteleri saglamamiz gerektiginde bu defa yine telefonu ve internet agnn kullamyoruz. Eger teknolojinin sagladigi imkanlan yasami kolaylastirmak icin kullarursak rahatliga ahsinz. Rahathga ah~mak demek vUcudunuzda kullanmadlgmlz organlanmzm i~levlerini yava~ yava~ kaybetmesi demektir. Bu da beraberinde kullamlmayan organlar yarattIgl iyin sorunlar ortaya Ylkanr. Bir ba~ka ornekle geli$en dunyada beslenme ah~kanhklan da degi~ti. Eskiden bir ya da birkay ye~it yemekle daha saghkh bir beslenme sistemi mevcutken, ~imdi yok ye~itli ve dengesiz bir beslenrne sistemi yaratIldl. Bu nedenle obezite ve onunla mucadele dogdu. Bu da her geyen gun yeni bir teknolojinin yaratIlmasl demek oluyor. Keza ya~am alanlanndan soz edecek olursak, geli~en dunya ile birlikte geni~ ya~am alanlanndan uzakla~IYoruz. Tek tip ust ute bir araya gelen binalarda ya~amlanmlzl surduriiyoruz. "Teknoloji ya~amlmlZI her alanda kolayla~tmrken sosyal ili~kilerimiz hir asansoriin ini~ r;lkl~lsiiresine slgdmldl. " Gunumuzde teknoloji bu ve buna benzer omeklerle ki~ilerin ya~amlanm kolayla~tIrmaSl yamnda onlan hem 2015/1 bedensel hem de ruhsal olarak edilgen bir yapi haline getirdi. Bu nedenle teknolojiyi yerinde ve zamanmda, ihtiyaca uygun ve ihtiyacmuz kadar kullanmak kisinin saghgl icin daha verimli olacaktir, Saghk alanmdaki evrensel gelismelerde konumu hakkmda ne diisiinuyorsunuz? Tiirkiye'nin Tiirkiye son yillarda teknoloji alanmda oldukca ilerleme gosterdi, Zaten her seyi iilke olarak yapmak rnumkiin degil, Insan giicumuz, finans gucumiiz, ekipmannmz, mekan giicumuz gibi faktorler soz konusu. Ozellikle insan giiciimuz yetmiyorsa disandan almak zorundayiz, Son yillarda bu durum gelisme gosterdi, Tiirkiye de artik ihtiyaci olan iiriinleri iiretmeye basladi, Bunu her alanda uygulayabiliriz. Fakat hal a yeterli degil, Bunu takip etme asamasmda yol kat ettik. Tiirkiye gelisen dimyayi takip eder hale geldi. Haberlesmeyi telefon ile Ula~lml arac;lar ile saglzyoruz ve dolaYlslyla hareketten uzakla~lyoruz. Teknolojinin ve sosyal aglarm iiniversitelerde yarathgl ortam hakkmdaki dii~iinceleriniz nelerdir? Olumlu taraflar ~oyle: insanlar sosyal payla~lml bu sosyal aglardan saghyor. Onun da bilgi ah~-veri~ yonii olumlu bir ~ey. Sorunu ortaya koyup onunla yoziime ula~abiliyoruz. Bu iyi bir ~ey fakat interneti, 0 agl dii~iindiigumiiz zaman her ki~ide mevcut. Teknolojinin getirdigi kolayhklar ile ya~lyoruz. insanlann yiiz yiize temaSl olmuyor. Araylar ile geryekle~tiriyoruz bu ileti~imi. Bu da bu ili~kileri eksik hale getiriyor. Sosyal dayam~ma, kayna~ma, gorii~me olmuyor. Bu da insam bireysel ve toplumsal olarak olumsuz etkiliyor. ileti~imde etkili olan yazlh, sozlii ve yiiz yiize olma <;:e~itleridir. En geyerli olan yiiz yiize ileti~imdir. Bu nedenle artllanm eksilerini dii~iinmek gerekiyor. 9 well ageing 2015/1 Protokol KIZ istemeyle Baslar Ozellikle kamu gorevlerinde cok onemli olan protokol kurallan daha rahat yetisen giiniimiiz gencligi icin ne kadar uygun, teknolojik gelismelere bagh olarak degisen iletisim bicimleri protokol kurallanm etkiler mi gibi sorulann cevaplanm merak ettik. Konunun uzmam olarak Nihat Aytiirk'e bu sorulan yonelttik. Aydtn'da doqen Nihat AyWrk, Turkiye ve Orta Dogu Amme idaresi EnstiWsu'nu bitirdi (1975). Ba§bakanllkta Ozel Kalem Muduru, Uzman, Ara§tlrma-Planlama-Koordinasyon Dairesi Beskern (1978-1991), Fransa'da T C. Paris Buyukelr;iliginde Mu§avir (1992-1993), T C. Lyon Ba§konsoloslugunda Ata§e (1994-1996) olarak r;all§tl. Fransa Turk KOIWr Dernekleri Birligi'ni kurdu ve bu Birligin Genel Ba§kanltfJtnl yaptl (1993-1997). Rusya, Romanya, Ozbekistan, Azerbaycan, KKTC, Suriye, Suudi Arabistan, Tunus, Fas, Fransa, Almanya, Beicik», Hollanda ve lsvicre'de yonetsel inceleme ve erestume gorevlerinde bulundu. Hukumetler nezdinde resmi goru§melere ve uluslererest toplanttlara keukn (1978-2006). Ba§bakanllkta yonetimin geli§tirilmesi konulannda r;all§ma ve erestirmeler yeot: Hukumet nezdinde yurutOlen "Kamu Yonetiminin Yeniden Duzentenmesi" prajelerinde "Kamu Yonetimi Uzmeni" olarak gorev eid: 1997 Ylltndan beri TODAiE'de sozlesmeli Kamu Yonetim: Uzmetu ogre tim etement olarak r;all§makta; Protokol Yonetimi ve Biiro Yonetimi dersleri vermektedir. Kubra YILDIZ kbray.wellageing@gmail.com X ku~agl, Y ku~agl deniliyor. 80 oncesi gencler protokol kurallanna daha yatkm bir nesilken, simdiki genclere bakildrgmda onlardan cok farkh olduklanm gorliyoruz. Mesela giiniimiiz gencleri whatsapp'tan yazisryorlar, basbakana veya rektore tweet atiyorlar, Mesajlasiyorlar, kisa kelimeler kullamyorlar. Ashnda sanki yapisal olarak protokol kurallanna cok uygun olmayan bir nesil gibi. Siz bu konu hakkmda ne diisuntiyorsunuz? Yani kisaca gencler iletisim ve teknoloji uclustinil nasil aciklarsunz? Evet dediklerinize katIhyorum ancak vatanda~ da, ogrenci de protokole tabi degildir. Orada samimiyet esastIr. Protokol yah~anlar arasmdadlr veya yabancl konuklar arasmdadlr. Or; ki~i arasznda protokol vardlr: Bunlardan birincisi r;alt~anlar arasznda (aft-iist konumunda olanlar arasmda); ikincisi yabancl konuklarla; iir;iinciisii de hammlarla. Hammla ili~kidaima protokoldiir hayatta. Mesela iki erkegin birbirleriyle argolu ~akala~lrken ortama hamm geldiginde konu~masl, oturmasl hemen duzelir. Bu da sosyal protokoldur. Vatanda~da, ogrenci de omegin valiye tweet atar, sms atar ki bu dogal bir olaydlr. Valinin 0 kanah aylktIr zaten her zaman. Ona ozel kalemleri bakar ama diyelim ki fakiilte sekreteri rektore veya dekana tweet atamaz ya da telefon mesajl ile tweet ile bayramlm kutlayamaz. Bu bir hakarettir. Telefonla bile kutlayamaz, yanma gitmesi gerekir. Burada e~itleri dikkate ahrsak, arkada~lar,akrabalar gibi, onlar iki tiirlii kutlar. <;::okseviyorsa telefon eder, eger yok samimi degilse sms atar. Bu normaldir; ama bunda da protokol vardlr. Samimiyse telefon eder. "Mesajlar asia toplu giinderilmemelidir. isme hitaben atlilr. 9iinkii Ben 0 150 ki~iden biri degilim. " 0 150 ki~iye gitmi~tir. Astlara, vatanda~lara, mii~terilere ve ogrencilere sms ile veya twett ile mesaj gondennek dogrudur. i~te asll teknoloji orada devreye girer. Burada astlara kar~l, mu~terilere kar~l, vatanda~akar~lteknoloji % 100 kullamhr. 10 2015/1 well ageing ({j~ goriismesinde giyiminle, iceriye girisinle, yiiriiyiisiinle, oturusunla, konusmanla-hitabinla kendini begendireceksin. " . " Ikrami kabul et mesela. Bu da bir sinavdir, senin yay icisin degerlendirilebilir. Gorusmede ikram edilse dahi asia sigara icilmemeli, yay veya kahve ikrarm kabul edilerek, zarif bir sekilde icilmeli, sonunda tesekkiir edilmelidir. Ikrarm reddetmek hakarettir, ayiptir. r__------JJl-------__, Goriismede her ikram bir sinavdir \.~________------J y Peki boyle bir kusagm diisiiniiyor musunuz? ileride sorun olabilecegini Tabii, bu kusak normal olarak protokolsiiz yetisir. Kapi calmayi bilmiyorlar mesela. ~ r Jl~ _ , "Protokol aslznda sosyal hayatta ktz istemeyle baslar. resmi hayatta is goriismesiyle baslar. " \. y J Klz istemek %100 protokoldtir. Erkegin yapIslllm degi~tigi giindiir. Dogru oturur, dogru giyinir, dogru konu~ur. Mesela kIz kahve yapmaYI ogrenir, erkek ise kahve iymeyi ogrenir. Protokol klZ istemede kendini begendirmeyle ba~lar. t~gorti~mesine de eli cebinde, saklz yigneyerek gidilmez. Merhaba abi, merhaba amca diyor mesela. i~te boyle ki~iler i~e alillmaz. Ben seni insan yerine koydum layik degilmissin demektir. Bir ornek vereyim: Bir bankamn baskam bir miidiiriinii kahvaltiya davet etmis. Baskan kahvaltiya davet ediyorsa bunda bir sey vardir deyip miidiir takim elbiseyle gitmis ve 0 nasil yiyorsa oyle yemis yemegini. 0 ne yapiyorsa oyle yapmis. Aradan bir hafta gecmis, baskan bu sefer de aksam yemegine davet etmis miidurii. Mudiir yine takim elbise giyip gitmis. Ona uymus, 0 ne yerse onu yernis, 0 ne soylerse onu soylemis ve yemegin sonunda baskan mudure "seni genel mudur olarak dusunuyorum'' demis. Yemek yemek meger bir smavmis. Aslmda bizler giydiklerimizle, yediklerimizle, oturusumuzla kalkismuzla ve konustuklanmizla her seyimizle mesaj veriyoruz. Giyim, kisinin imajidrr, Hayatmuzda ne gibi protokoller ve diizenler var? Protokol iki seye dayarnr; birincisi mevzuattir, kuraldir. Kanunu, tiiziigii, yonetmeligi vardir. Celenk koymanm, cenaze toreninin, ziyaret etmenin, goreve baslamanm, bir toren yapmanm hep yonetmelikleri vardlr. Her ~eyin bir kanunu var, kimse keyfine gore hareket edemez, davet veremez, resepsiyon diizenleyemez. <;:iinkii parasl devletten Ylkar. Devletten ylkIyorsa mevzuata dayallir. Protokoliin dayanaklanndan ikincisi ise davram~tJr. Resmi davralll~ kurallar biittiniidtir. Resmi davram~ kurallanna protokol denir. Protokol itiban, ~erefi korumaktJr. 11 well ageing 201511 "Cenazeye, bayraga, hanima saygl duymak diinyantn kuraltdu. " Harnma saygi gostermiyorsa daha bedevi demektir. ilkel demektir. Medeni degil demektir. Bayraga saygisizlik ise millete harekettir. Cenazeye saygi ise oldukten soma artik zarar gelmez demektir. Bir kitabmizda "Protokol: kiiciik seylerin toplamidrr ve Protokol: bireysel, kurumsal ve ulusal saygmhgm koruyucusudur" diyorsunuz. Sizce saghk hizmetleri alamnda da boyle bir protokol var nudir varsa nasil tammlayabiliriz? ispatlamak gerekirse: Saghk Eski Bakanlanrmzdan biri goreve basladigi zaman gorevi teslim eden bakana "Sayin Bakarum sizi arabamla evinize kadar goturmek istiyorum" dedi. Gorevi devreden bakan ise "Gerek yok, beni oglum gelip alacak; gelmezse taksiyle giderim" dedi. Ciinkii bu konuda bir protokol yoktur. Bakan bey kendisi gorevi devrahrken boyle bir seyi gormedigi icin bu teklifi kabul etmernistir. Eger protokol miidurlugu olsaydi boyle bir sorun yasanmayacaktt. Iste protokol bu yiizden onemlidir ve bu kadar onemli kurallar biitiinii maalesef ki saghk hizmetleri alanmda yoktur. Saghk Bakam hastaneye gittiginde bashekimin makamma oturabilir mi? Bu soruyu sormamm nedeni ben saghk yonetimi ogrencisryim, benim ve bolumiimdeki diger arkadaslarrrmn hangi kurallara ve diizenlere uymarmz gerekiyor, bize neler onerirsinlz? Saghk Bakani bashekimin koltuguna ve saghk miidiiriiniin koltuguna bir sartla oturabilir. Kendisi de hekimse. Hekim olmasi gereklidir. Hukukcuysa oturamaz. Hekim dis: hangi meslek olursa olsun saglik cahsam da olsa oturamaz. Cilnkii ornegin milli egitimde de, bir Milli Egitim Bakam eger ogretmen kokenliyse Saym Hocam denilebilir. Eger hukukcuysa Saym Bakarnm denir. Bir misafir kosesi olrnah. Orada aglrianmahdlr. Protokolde temsil esastlr. Makam, unvan, riitbe ve ktdem onemlidir. Makama ve unvana saygl esastIr. Kamusal ya~amda kimse kendini temsil etmez. Ta~ldlglunvam ve 9ah~tlglkurumu temsil eder. 12 ~ r Jl~ _ '\ "Uziildiigiim bir §'ey maalesef saglik bakanlarznzn protokol kurallarz ve yonergesi yok ve onun icindir ki en cok protokol hatalarz saglzk alanlarznda olur. " ~-------~ -----~/ V well ageing 201511 Robot Ebeler Olabilir Teknolojinin insan saghgr iizerine etkileri konusunu istanbul Universitesi Saghk Bilimleri Fakiiltesi Ebelik Boliim Baskam Prof. Dr. Hacer Karanisoglu ile gorustuk. Prof. Dr. Haeer Karanisoglu, 1972 yJlmda Haeettepe Oniversitesi'nde hem§irelik b61ilmunde lisans egitimini tememteatkten sonra eytu imiversitede yuksek tlsensuu ve istanbul Oniversitesi'nde Doqum ve Kadtn Hastallklan Hem§ireligi alanmda doktoresim yept: Karanisoglu, 2010 vilmden beri Ebelik BOIum Ba§kanllgl ve Dekan Yardlmelllgl g6revini siutiiumekiedit. Teknolojinin Ebelik Biihimiine katkilart olmus mudur? Tabii katkilan oldukca fazla. Ilerleyen ve gelisen teknolojiyi takip ediyoruz, egitim-ogretime katkilan oldugunu diisiiniiyoruz, Olumlu yonde olmasi icin de calisiyoruz, Derslerimizde neo-projeksiyon kullaniyoruz. Daha onceki yillarda kiicuk slayt makineleri vardi, tepegozler vardr. Onlar su an yok. Simdi son teknoloji urunlerini kullamyoruz, Daha iyisi olursa onu da kullanacagiz tabii ki. Teknolojik gelismelerden egitim arac-gerecleri olarak yararlaniyoruz, Arac-gereclerimizi son teknolojiye gore diizenliyoruz. Bilgilere, ebelikle ilgili ve kadm saghgiyla ilgili dergilere, kitaplara, verilere kolay ulasabiliyoruz, Hem kiitiiphanenin hem iiniversitenin sagladigi olanaklarla dijital kitaplardan, kiitiiphanelerden yararlamyoruz. Verilen derslerinizde ve stajda teknolojiden ne olcude faydalamyorsunuz? Teknolojinin getirdigi arac-gerecleri kullanmada, oldukca fazla yararlamyoruz. bilgi kaynaklanna ulasmada bundan Teknoloji- internet- Ogrenci ii~liisii hakkmda neler soylemek istersiniz? Ogrencilerin teknolojinin getirdtgi bu kolayhktan kendi meslekleri konusunda faydalanabildlgini dusunuyor musunuz? Eda KONCER edak.wellageing@gmail.com Ogrencilerimiz internet ortammda 90k rahat dolasiyorlar bildigim kadanyla. Verilen odevleri, arastirma konulanru, projelerini, kaynaklanru internetten kolayca bulabiliyorlar. Dedigim gibi arastirmalara, kitaplara, bolumumuzle ilgili bilgilere internet aracihgiyla 90k kolay ulasabiliyorlar, Ogrencilerimiz bu konuda 90k yararlaniyorlar diye dusiinuyorum. Verdigimiz odevleri ozellikle son literatiirii tarayarak bize hazlrhyorlar. Teknolojinin saghga zararh oldugunu dii~iiniiyor musunuz? Su anda bir televizyon, bir bilgisayar ekranmdan ne kadar radyasyon 91karsa 0 kadar ki onun da vok zararh oldugu saptanmaml~, zararh oldugu belirlenmemi~. Yani teknolojinin kullalllmi bizim yaranmlza. Radyasyon gibi etkilerin ne kadar zararh olabilecegi konusunda gorii~iim kat! degil, heniiz ara~tmnalar yaplhyor diye biliyorum. Teknolojinin ~ok yogun olarak kullamldlgl bir ~agda ya~lyoruz. Gebelik ve dogumda bu durum herhangi bir saghk sorun una yol a~lyor mu? Boyle bir durum varsa ogrencileriniz buna nasii hazlrlamyor? Teknolojinin vok yo gun olarak kullamldlgl bir vagda ya~lyoruz. Gebelik ve dogumda bu durum herhangi bir saghk sorununa yol avJyor mu dedigimiz zaman ozellikle gebelikte, gebeligin tamlanmasmda hastanelerimizde teknoloji yogun olarak kullamhyor. En vok kullamlan ultrason cihaz!. Ultrason cihazlan siirekli geli~iyor. Anne karnmda bebegin durumunu 90k iyi inceleyebiliyorlar. $u ana kadar herhangi bir saghk sorununa yol a9tlgl ara~tlflnalarla kamtlanml~ degil. Yine dogum SlraSlllda da ozellikle kadmlann agn gekinesini engellemek i9in epidural anestezi teknikleri geli~tirilmi~ ve bunlardan da yararlaillhyor. Tabii sezaryen dogum tercih edilmiyor ama ameliyat teknikleri de sezaryen dogumlarda uygulanan teknikler. Biitiin bu konular hakkmda da ogrencilerimiz bilgilendiriliyorlar. Aym zamanda tamda kullamlan ara9-gerevlerde teknolojiye uygun. Ornegin hasta bezleri, hasta pedleri, tansiyon ol9me aletleri daha modern hale getirildi. Mesela dereceler elektronik olarak ahnabiliyor. Yine monitorle hasta takip ediliyor. 13 well ageing Ozel bir bilgisayar cihazryla-monitorle dogumdakiler takip ediliyor. 201511 gebeler, Gelisen teknoloji kadzn saglzgl ve hastalzklarzna, normal gebelik ve doguma, hastanelerimize uygulanmis durumda. Ogrencilerimizi 0 konuda bilgilendiriyoruz. USB iizerinden hamilelik testleri hakkmda dusiiniiyorsunuz? Tiirkiye'de kullamhyor mu? ne Yaygm degil. Ama dedigim gibi bilgisayar ve intemeti cok iyi kullanabilenlerde bu yapilabiliyor, Ama Turkiyc'de cok yaygm degil. Dijital ortamda saghkla ilgili genel olarak sunu soyleyebilirim: mesela hasta verilerini ahyor, yiikliiyor bilgisayara, doktor yurtdismdan 0 verilere gore tam koyabiliyor, su ilaclan kullan diyebiliyor. Teknoloji yardmuyla uluslararasi hasta doktor iliskisi olusturuluyor, Bizim alanumzda ise §Uan daha cok insan gucune ihtiyac duyuluyor. Ozellikle gebelerin daha rahat dogurabilmeleri iyin insan kaynaklan yeti§tirilmeye yah~lhyor. Hatta ~imdi onlann yamnda bulunan ama tlbbi mudahale etmeyen, telkinde bulunarak, masaj yaparak gebeyi rahatlandlran 'Doula'iar var. Aym zamanda hipnoz teknikleri var. Ulkeler araSl hipnoz, anneyi rahatlandlrma teknikleri var. Tabii burada ttbbi cihaz kullallllmlyor; ama bu alanda bu tarz geli~meler de var. Gelecekte saghkta insan giiciiniin yerini hbbi cihazlann alacagl dii~iiniiliiyor. Dijital hastaneler, robot doktor «;ah~malan var. Kendi alammzda bunun ger«;ekle~ebilmeihtimali var mldlr? 14 Olabilir. Dijital hastaneler, robot doktorlar, dijital ebeler olabilir. Yani robot ebeler olabilir diyorum. Gerceklesebilir §Uanda dunya 0 kadar cok hizh degisiyor ki bu konuda niye olmasm diyoruz. Robot hizmetciler varsa evleri temizleyen, doktorlar da olabilir diyoruz. Tabii bunlar robot adt ustunde. Cok duygusal olmayabilirler, insan iliskileri tam olmayabilir. Gerceklesme ihtimali olabilir. Belki bu saghk cahsanlanru rahatlatabilir. Ozellikle gece nobetlerinde cok verimli olabilir diye diisunuyorum. Onlan gece nobetine koyarsak olabilir. Tabii bunlann olma ihtimali var; ama bunlarm kontrolunun bir insan tarafmdan yapilmasi gerekiyor. Gelisen teknoloji Tiirkiye'yi saghk goriiyorsunuz? ve globallesen diinyada siz hizmetleri sunumunda nasil Tabii biliyoruz ozel hastanelerimiz devlet hastanelerimiz var. Ozel hastanelerde son teknoloji cihazlan oldukca fazla kullaruhyor. Ciinkii bir yerde maddi olanaklan daha iyi. imkanlar olciisiinde sanshlar, Devlet hastanelerinde de teknolojik iiriinler mumkun oldugu kadar alimp kullamhyor. Tamlamak icin kullanilan bir cok cihaz var, siirekli gelistiriliyor ve Tiirkiye'de imkanlar olcusunde ahmp kullamyor diye diisiimiyorum. Saghk da insan kaynaklan yonunden oldukca gelismis durumda diye dusunuyorum. Egitimli hemsireler, ebeler, hekimler ve diger saghk cahsanlan var. Bence globallesen diinyada Tiirkiye saglikta kendi konumunu tam alnus degil ama emin adimlarla bu konuma dogru ilerliyor diye du§unuyorum. Bu konuda saghk turizminin etkisi var mldlr? Sagltk turizmi yok onemli. Bu anlamda Avrupa ulkelerinin tercih ettigi bir ulkeyiz. Ozellikle yaz aylannda sahil yorelerimizdeki hastanelerimizde tedavi olmak iyin gelen ya da Tiirkiye'nin her yerindeki ozel hastanelere ozellikle goz ameliyatlan olmak iyin gelen, di~ hastahklan iyin gelen ki~iler oldukya fazla. Aylll zamanda bu hizmetler kendi Ulkelerine gore daha ucuz oluyor. AYlll zamanda buradaki hekimlerimizin, hem§irelerimizin, ebelerimizin daha iyi hizmet verdiklerini dii~iiniiyoruz. well ageing 201511 Kanser, Grip gibi Bir Hastahk Olacak Iktisat biliminin ortaya cikma nedeni mevcut kaynaklann smirh, insan ihtiyaclannm ise smrrsiz olmasidir. Kaynaklann kit olmasi nedeniyle insanlann yaptiklan tercihler ve bu tercihlerin nedenleri elbette ki saghk hizmetleri acisindan da degerlendirilmelidir, Her gecen gun gelisen teknolojinin ekonomik etkilerini istanbul Universitesi Iktisat Fakiiltesi Ogretim Uyesi Doc.Dr, Diindar Murat Demiroz'le gorustiik. 009.or. Duniier Murat Demiroz lisans egitimini 1996 yllmda Marmara Universitesi iktisadi ve kieti Bilimler FakWtesi ingilizce iktisat bOlUmunde tememledt. 1997-2000 ytlten arasmda eyrn bolUmde yuksek lisans yapan Demitiiz, istanbul Universitesi Sosyal Bilimler Enstltusi: iktisat bOlUmunde de doktora unvenuu elcu. 1999 yiunden bu yana istanbul Universitesi'nde gore vii olan Demiroz, halen iktisat FakWtesi iktisat BoWmunde ogre tim uyeligi gorevini surdurmektedir. ileri teknolojik uygulamalann saghk ekonomisine etkisi nasil olmaktadir? Oncelikle icinde bulundugumuz donem, 20.yy'daki hakim teknoloji olan agir sanayi ve mekanik teknolojinin yerini dijital teknolojinin aldrgi bir donem. Ancak bunun oyle cok uzun olacagi samlmasm. Cunkii bu dijital teknolojinin tepe noktasi 2008 krizidir ve onun akabinde bu ileri teknolojinin de yan etkileri birikmeye baslarmstir. Tabii bu teknolojinin de bir omrii var. Soyle ki 50-60 sene soma dunya yepyeni teknolojilerle karsilasacak ve bu saghk ekonomisinin yanmda biyoteknoloji ve nanoteknoloji dedigimiz ileri teknikleri de etkileyecek. Saghkla teknolojinin en onemli iki baglannsi olan biyoteknoloji ve nanoteknoloji dediniz. Bunian acarsak saghga yansnnalarr icin ne soyleyebilirsinlz? Tuna Can E$Ki tunacane.wellageing@gmail.com Bu bahsettigimiz uygulamalar teorik olarak bircok seyini tamamlamis ancak pratige dokiilmesi asamasi ufak tefek hayatirmza girmeye baslanus uygulamalardir. Sunu soyleyebiliriz ki bu biyoteknoloji ve nanoteknolojiyle beraber "kanser, grip gibi bir hastaltk olacak." Omegin ~u an kemoterapiler kimyevi ilaylann damardan verilmesi vasltaslyla yaplhyor ve bu kanserli hiicreler dl~lllda kanserli olmayan saghkh hiicreleri de tahrip ediyor. Viicudun savumna sistemini yok ediyor. Nanoteknoloji ile sadece kanserli hiicreler iizerine lazer ile kemoterapi yapllacak. Teoride miimkiin pratikte de oyle ancak bunlar yok pahah uygulamalardlr. Biyoteknolojik uygulamalara gelirsek, bu uygulamalar insan omriinii hem uzatacak, hem kanser gibi temel yaplsalyoziilememi~ hastahklann tasfiyesini saglayacak. NasIl? Kok hiicre tedavisi. Bu, ~u anda belki miirnkiin degil; ama bundan 30-40 yIl sonra her ~ey farkh olacak. <;:iinkii teknoloji yok hlZh geli~iyor. Bunu fiitiirologlar, gelecek bilimciler yazlyor. "Organlarm klonlanmasl" Mesela akciger kanseri olan bir insanlll, gen teknolojisi ile dogdugu anda ondan alman kok hiicrelerle elde edilecek DNA'larla organlanndan biri klonlanabilecek. Boylece akciger kanseri olan bir insan iiy ay sanatoryumda nano-teknoloji ile tedavi gorecek, rahatslzhklan giderilecek ondan sonra kendi dokusundan olu~turulmu~ saghkh akcigeri kendisine nakil edilecek. "jnsanlzk Geriye Gitmez jleriye Gider" 15 well ageing 201511 Dolayisiyla oniimiizdeki teknoloji biitiin hayatimizda oldugu gibi saglikta da cok onemli atihmlara yol acacak. Sadece kanser degil dis tedavileri de ornek verilebilir. Kendi dokumuzdan dogal disler iiretilebilecek, Yashhgin kademe kademe geciktirilmesi, insanlann genclesmesi, daha dinclesrnesi bunun da sonuclanndan olacak. Ancak tabii ki her yeni teknoloji once yiiksek gelir gruplanna hitap edecektir. Bunun topluma yayilmasi uzun yillar alacaktir. Bu teknolojik gelismelerin iktisadi yansunasr ne olur? Elimizdeki mevcut irnkanlarla baktrgimizda medeni bir toplumda saghk hizmeti cok onemli. Ciinkii tas devrinden bu yana insanhk tarihinin hikayesine baktigirmzda, yerlesik hayata gecildiginde ve daha organize toplumlar olustugunda insan omru uzamaya bashyor. Bir toplumun saghkli olmasi aym zamanda mutlu olmasi demektir. Aym zamanda saglam bir isguciine sahip olmak demektir. Dolayisiyla iktisadi acidan bu cok onemli olmaktadir. Toplumu olusturan bireylerin daha uzun orniirlu ve daha saglikh olmas1 i~ verimini ve toplumsal huzuru arttmr. Teknolojinin geli~mesiyle makinele~menin gucunun etkisini azaltmasl beraberinde getirebilir? insan neleri insan gucunun fiziki yetenekleri 'iok ag1r uygulamalara dayamkh degildir. Bu sebeple sanayile~mi~ Ulkelere baklld1gmda onlann bile sanayi paylannm du~uk oldugu goriilur. Eskiden ev, temizlik, tatil, baklm gibi hizmetleri insanlar kendi kendilerine yap1yordu.Simdi ise i~bolumu ve alanda profesyonelle~me var ve bu hizmetlere para odeniyor. insamn tasanm gucu, zihni, emek, medya, ileti~im ve saghk her zaman on planda olacakhr. 16 Teknolojinin ilerisi icin ne gibi getirileri olur? Sizce Tiirkiye ne konumdadir, nasil bir yol izlenmelidir? Bu teknolojik gelismeler 21.yy' da yeni i~ alanlan acacak. Saghk sektoru ozel tesekkiilde genisleyecek, Hastaya ozel teknikler gelistirilebilecek. Insanlann genetik kodlan dogduklanndan itibaren elde edilirse, herkesin fizyolojik yap1sma uygun kisiye ozel tedavi yontemleri gelistirilebilecek, Bugiin saglikta, genel saghk tedavileri var. Bu ileri teknolojiler bu kadar tedavi iiretirken kimi zaman yeni hastahklann da dogusuna sebebiyet verebilir. Eskiden kanser diye bir hastahk da yoktu. Teknoloji ve saghk her zaman birbirine bagh olacaktir. Tiirkiye rem soyleyebilecegimiz su an icinde bulundugumuz sartlara baktigimizda liiks saghk hizmetleri (estetik, dis), temel cerrahi konulannda onemli bir yere gelindi diyebiliriz. Tiirkiye su an saglik turizmini aktif uygulayan bir iilkedir. Bu da iyi bir pazardir ve pazarlamasi iyi yapihrsa ekonomik biiyiirneye de cok buyiik yaran olacaktu. r-------)\~-----\ Yarznznz du§unen bir toplum once kendi ihtiyac;larznz giderir sonra dz§arzya hizmetler verir. Y------~/ ~------- well ageing 201511 SABiF'in Turkiye'ye Armaqaru: Odyoloji Lisans Proqrarm Tiirkiye'nin ilk Odyoloji lisans program. olan i.V. Saghk Bilimleri Fakiiltesi Odyoloji Bohimu bu yil ilk mezunlanm verecek olmanm heyecamm ve hakh gururunu yasryor! Ulkemizin en koklii imiversitesi olan istanbul Universitesi, bircok alanda oldugu gibi Odyoloji alanmda da oncii oldugunu gostererek 2011- 2012 ogretim yihnda 30 ogrencisi ile egitime basladi, Teknolojinin olmazsa olmaz denilebilecegi bir alan olan Odyoloji boliimii icin konunun onemini ve bu alanda yasanan gelismeleri Bolum Baskani Prof. Dr. Ahmet Atas ile gorustuk. Prof.Dr. Ahmet Atas, 1989 yihnda Haeettepe Oniversitesi'nde lisans egitimini tamamladiktan sonra aym universitede Odyoloji ve Konusma Bozukluklan alanmda yuksek lisans ve doktora yapti. Bu alanda bircok eseri bulunan Atas, kurueu bolum baskam olarak SABiF'in unutulmazlan arasma girdi bile. Gelisen teknoloji ve globallesen diinyada odyoloji alamnda Tiirkiye'yi nasil bir konumda goruyorsunuz? SeWIOUZ betuld.wellageing@gmail.com Diinya genelinde odyoloji yapilanmasma baktignmz zaman iki farklt ekoliin genel olarak carpisngnn goruyoruz. Bunlardan biri teknik anlamda gelismelere odaklanrms bolumler, digeri de tam, tedavi ve rehabilitasyon anlammda yasanan sorunlara odaklannus boliimler. Odyoloji iilkemiz icin cok yeni bir alan ve bu yil ilk kez mezun verecegiz. Bu nedenle hangisinden veya hangilerinden ne kadar banndiracagimrz aneak onumuzdeki yillarda tam olarak belli olaeak; fakat sunu biliyoruz ki biz dimyada hastayla veya sorunla en cok yiiz yiize gelen meslek elemanlarmdan olarak, genelde sorunlann cozumu ve yeniliklerin aktanmi konusunda giizel bir gelisim gosteriyoruz, Ozellikle Avrupa ile karsilastirdignmzda biz bircok acidan avantajlt durumdaytz. Avrupa'da lisans egitimi uc yil siireli ve sonrasmda cogunlukla yuksek lisans yapmayanlar calisamiyor. Bizim dort yilhk lisans egitimimiz bu acidan mezunlanmiza avantaj saglayacak. Onun dl~mda da gerek egitim ortamlanmtz gerek klinik ortamlanmtz ogreneilerimizin yeti~mesine uygun oldugu ic;in avantajlt durumda oldugumuzu du~unuyorum. Teknolojinin odyolojiye katkdan neler oldu? " Odyoloji alanznzn oniimiizdeki yzllarda hem hastalzklarzn tam, tedavi ve rehabilitasyonunda onemli bir yere sahip olacagzn a, hem de bu alanda teknik geli§melerin ~ . ya§anacagzna znamyorum. • • • Biz teknolojiye c;ok bagtmlt bir boliimiiz. <;:unkUi~itme sistemi, denge sistemi ozellikle olc;tim tekniklerine c;ok bagtmlt olunan bir alan. Bu sebeple teknolojideki her geli~me bizi dogrudan etkiliyor. Kullandlgtmtz arac; gerec;ler, i~itme eihazlan her giin yenilenen, degi~ikliye ugrayan bir alan ve tieari bir yam olmast nedeniyle de bu teknolojik geli~im kac;mtlmaz bir ~ekilde devam edeeektir. Haliyle bu geli~meleri c;ok yaktndan takip etmek zorundaytz hatta beeerebilirsek bunun oniine gec;mek tc;m c;abalanmtz ve planlanmtz var. Bu kadar teknolojiye bagh bir alanda gelecekte insan giiciiniin yerini hbbl cihazlann alacagml dii~iiniiyor musunuz? Bunun mumkiin olaeaglllt sam1llyorum. Hic;bir alan ic;in mumktin degil. Elbette teknolojik geli~meler elimizi c;ok kuvvetlendiriyor, yakla~tm modellerimizin c;ok daha iyi, sagltklt, dogru bir ~ekilde yaptlmasma olanak sagltyor; ama her eihazm ba~mda birisi olmadtktan sonra bunun devam etmesinin miimkiin olaeagmt du~unrniiyorum. Mutlaka insan gueune ihtiyaeITlllZ devam edeeek . 17 well ageing 201511 bir sekilde kullaniyoruz. Bunun zararlan ile ilgili heniiz sonuca ulasilrms degil. Onun dismda olumsuz etki olusturabilecek herhangi bir cihaz kullanrmyoruz. Wireless sistemini kullanici icin cok buyuk avantajlar sundugundan tercih ediyoruz; ama zararh bir tarafmm olup olmadrgi zamanla ortaya cikacak, Su an icin zararsiz diyebilirim. Derslerinizde teknolojiden yararlamyorsunuz? Teknolojik gelismelerin, odyoloji alam H;lD degerlendirirsek, saghk hizmetlerinde maliyetleri azalnp, kaliteyi artnracagmi diisuuuyor musunuz? Diisunuyorum. Soyle ki teknoloji ozellikle baslangicta cok pahah urunler olarak ortaya ciksa da yayginlastikca bu iiriinlerin fiyatlan diisme egilimi gosteriyor. Teknolojik gelisme sonucta bize engel olacak bir durum degil, tam tersi bizim onumuzu acacak bir durum. Teknoloji - internet - Ogrenci u.;lusii hakkmda ne soylemek istersiniz? internet artik yasamnmzm her kosesinde mevcut. Bizim icin en biiyiik problem, bir taraftan internette cok dogru bilgiye ulasabilirken, diger taraftan kafaruzdaki soru isaretlerini arttirabilecek bilgilere de ula~abilme ihtimaliniz. Ouun i((in neyin dogru neyin yanh~ oldugunu fark edebilecek, onu yorumlayabilecek ki~ilerin bu kaynaktan yararlanmasl onemli. Ogrenci a((lsmdan degerlendirirsek globalle~en dunyada burada olanm dunyadaki herkes tarafmdan bilinir hale gelmesi, dunyada olanlann buradan takip edilebilmesi faydah diye du~unuyorum. r__-------Jl,------__\ Bilimsel anlamdaki geli§meleri de takip edersek interneti kendi c;zkarlarzmzz ic;in efektif bir §ekilde kullanabiliriz. Ogretim plannmzin buyuk bir kisrm uygulamah derslerden olusuyor, Zaten oncelikli hedefimiz ogrencilerimizin mezun oldugu alanda mevcut ekipmanlan olabildigince efektif bir sekilde kullanabilmesi. Bu anlamda uygulamalr derslerimizin coklugu ogrencilerimizin bu olanaklardan daha etkili faydalanmasim saghyor. Saghk ve teknoloji alanmda son olarak ne soylemek istersiniz? Bircok yerde dile getirdigim icin rahat soyluyorum, Saghk bilimleri fakulteleri ashnda teknoloji iiretebilecek en onemli merkezler. Bir baska ifadeyle hastanm problemi ile birebir karsilasan, onunla yuz yiize kalan meslek gruplannm yetistigi yerler. Dogal olarak yasanilan problemleri ortadan kaldirmak icin teknoloji konusunda oneri ve fikir olusturacak en onemli yerler olacaklardir. Bu sebeple gerek Tubitak'm, gerek teknoloji gelisim merkezlerinin hedef olarak saghk bilimleri fakUltelerini seymeleri gerektigini du~unuyorum. <;unkii ger((ekten sorunu ((ozmeye en yakm meslek grubu sorunla yiiz yiize olandlr. Onun i((in de biz vizyon olarak odyoloji alanmda ogrencileri mumkun oldugunca bu sorunlan yozmeye yonelik tipler olarak yeti~tirmeye ve bu ((er((evede teknik de baZI bilgiler venneye yah~IYoruZ. Boylece ogrencilerin ((ah~maya ba~ladlklannda kar~Ila~acaklan sorunlan ((ozmeye yonelik du~unceler olu~turabilmeleri saglanabilsin. Hatta fikirlerini gerek projeler, gerek ba~ka yontemler araclhgl ile uretime aktarabilsinler. Oncelikli hedefimiz bu. r__------Jl,------__\ ~--------Y-------/ Teknolojinin dii~iiniiyor musunuz? zararlan oldugunu Tartl~mah bir konu. Eger olyum teknikleri aylsmdan degerlendirirsek nedir bizim aylmlZdan zararh olan? Uzerinde tartl~llan wireless sistemleri. Biz onlan ((ok etkin 18 ne -\.. Tiirkiye 'nin bu konuda potansiyeli o ldugun a znanzyorum. Gelecekten umutluyum. ----.) V 2015/1 well ageing Baskasmm Yarattlgl Akl~a Oegil Kendi Yarattiqm Akl~a Bakacaksm "Bana saqhk haberlerini getir" diye seslenerek habere ulasabiteceqimiz bir gelecek bizi mi bekliyor? A Haber Haber Miidiiru Murat Yanci'dan medya ve teknoloji iliskisi hakkinda goruslerini dinledik. Tuna Can E$Ki tunacane.wellageing@gmail.com Meslek yesemme 1994 yitmde besleyen Murat Yanct sireeiyte Ak§am ve Hilrriyet Gazetelerinde muhabir olarak c;alt§mt§, daha sonra Kanal E ve Brt haber merkezlerinde garev etmisur. Brt'nin ardtndan Star Tv'de "Metin Uca ile Giinaydtn Tiirkiye" programtntn editarliigiinii yapmt§, televizyon programt Pi§ti'nin yeretim ekibinde, yakla§tk dart ytl boyunca da Kanal 24'te creatif editOr olarak c;alt§mt§ttr. Sonrastnda Kanal 0 iC;yaptmlarda ve Tgrt Haber'de biilten sorumlusu olarak cetisen Yanct, §U anda A Haber'in haber miidiirliigiinii yapmaktadtr. 20 yih askm bir siiredir sektoriin icinde oldugunuzu He simdiki donem arasmda nasil gelismeler oldu? Eda KON<;:ER edak.wellageing@gmail.com biliyoruz. ilk basladiguuz donem 20 yil oncesi ile su an arasmda teknoloji acismdan inamlmaz biiyiik farkhhklar var. Filmin banyo edilmesi bekleniyordu. Cogu zaman bazi meslektaslanrmzm basina da gelmistir, cekim yaptigim saniyor oysa film koymayi unutmus. Ancak su an teknolojinin gelismesiyle beraber bunlann hepsi baska bir boyut aldi. Gazetecilik acismdan bakildigmda gazetecilik cok kolaylasti. Soyle soyleyebiliriz eskiden bir davayi takip ediyorsak onun arsivini biriktiriyorduk. Nedeni bir sonraki durusmaya gidildiginde elimizde gecmiste ne olmustur, teknik detaylar nelerdi, onlan hatirlamak gerekiyor. Dolayisiyla elimizde yazih dokiiman olsun diye onlan muhafaza ederdik ki bir sonraki davaya hazir gidelim. Fakat su an icine girdigimiz cagda bunlann hi<;birine gerek yok <;iinkiiinternet, bilgi saklama noktasmda daha farkh uygulamalar var. Omegin haber otomasyon sistemleri var televizyonlarda gazetelerde hepsinde mevcut. Daha saghkh bir ~ekilde bilgiyi de saklayabiliyoruz, bilgiye kolayca ula~abiliyoruz. Bununla beraber gazetecilik de <;okkolayla~tl. Evvelce haberi yansltmakla ilgili ~oyle bir durum yard!. C;:ekilen fotograflann oncelikle banyoya gitmesi gerekirdi. Olay yerinden merkeze gonderilmesi <;ok fazla zaman kaybma yol a<;lyordu. Ancak ~imdi bir telefonla dahi fotograf <;ekilip anmda merkeze ula~tlfllabiliyor ve haber yapllmasl saglanabiliyor. "Geldigimiz noktamn bilgiye ula~mamn avantajlannm gazeteciligi, haberciligi <;ok kolay hale getirdigini dii~iiniiyorum." Fakat bir taraftan da klasik gazetecilik, televizyonculuk, gorsel basm zaten degi~meye ba~ladl. Bu degi~imler siirmeye devam edecek ve medya daha farkh bir dogrultuya dogru evrilecek. Bundan 20 yzl once benim de ba§ladzgzm donemde proJesyonel JotograJ makineleri yoktu, film banyo §eklinde yapzlzyordu. r;ekilen Jotograjlar gorulemiyordu. • 19 well ageing 201511 Medyada teknolojisinin etkisi nasildrr? Olay farklt bir noktaya gidecek ciinku baktigmnz zaman teknoloji degistikce bu teknolojinin degisimi medyayi da etkileyecek. Cunku teknolojik gelisimlerin en hizh ve yaygin uygulandigt alanlardan biri medyadir, Ozellikle medyayi etkileyecek. Ilerleyen zamanda ben cok daha farklt bir medya yapilanmasi olacagmi dusunuyorum, Nedir bu farkh medya yapilanmasi, insanlar gercekten de habere artik intern etten ulasiyorlar. Klasik televizyon kanallanmn bu sekilde devanu ne kadar mumkun ondan pek emin degilim, Bizim yaptiguruz haberi secrnek ve onu belli bir bakis acisiyla belli bir siralamayla biiltenin icerisine koymak. izleyici de hangi kanalm bultenini izlemek istiyorsa onu izliyor. Fakat internetin bu kadar yogun kullamldigi ve geldigi noktaya baktrgirmz zaman istedigin haberi izleme ve haber secme sansi oluyor. Mesela siyaset haberi izlemek istemiyorsa kisi neden bir televizyon kanalma bagh kalayim ki diye dusunerek tamamen intern etten haber izlemeyi sececektir. Bu sebeple uzun vadede klasik yaym anlayismm farkh bir noktaya gelecegi kesindir. YazdI basmda peki? Ozellikle yazllt baslllda ki bu yIllardlr soyleniyor ben son duzluge girdigimizi du~unuyorum. "Yazzlz basznzn uzun yzllar siirdiiriilebilir olacagzna ihtimal vermzyorum. " <;:unku bir taraftan kaglt maliyeti var. Bunu tam amen dijital ortamda yapabilmek varken neden kaglda baslYoruz? $undan dolaYI baslYoruz yerle~ik bir okur kitlesi var. Bu kitle gazeteyi elinde tutmak istiyor. Gazeteyi eline ahp 0 duyguyu da ya~amak istiyor. Ondan dolaYl yiiruyen bir siirey var. Ama ne kadar daha surer? Bir de haberin ~oyle bir tarafl da var aylkyaSI, genelde 10 ve 20'li ya~lar haberlere ilgi duymuyorlar. Sadece kendilerini ilgilendiren bir durum varsa bakIyorlar. Haber dedigimiz ~ey daha yok 30 ya~ ve ustu kesimlerin ilgi duydugu bir ~ey. 20 Cunku 0 yaslardan soma belki de sorumluluklann degismesi genel bakism degismesi olgunlasmayla beraber insanlar habere farkh bakmaya bashyorlar. Haber lO'lu 20'li yas gruplanna sikici gelebilirken, 50 yas ve ustu kesim bir haber bulteniyle de yetinmiyor. Biitiin biiltenleri gezebiliyor. Haberi daha 10'lu 20'li yaslara indinneye cahsilabilir mi? Medyada esik haber bekcileri dedigimiz insanlar var, neyin haber yapilacagina karar veren insanlar. Bunlann toplumla baglannm kuvvetli olmasi gerekiyor. Mesela bizim toplumun nabzim iyi tutabilmemiz, yeni bir kana I olmamiza ragmen bizi cok iyi bir yere tasidi, Bu sektorde bir kanala milyonlar yatmhyor ve hie izlenmedikleri icin kanallar kapatihyor. Toplumun nabzmi tutmak bu noktada cok onemlidir. Mesela sanatcilarda da olan bir durumdur bu, komedyenler ornek verilebilir. Cok gulunen sevilen biri bir sure soma hie giiliinmemeye baslar, Nedeni su; meshur oldukca toplumdan kopmaya baslar ve toplumun nabzim tutmamaya baslar ve basansizlik ortaya cikar. Daha fazla haber yapmaya yalt~lYoruZ. Daha kiiyuk ya~takileri ilgilendirecek haberler yapmak. Farkh ya~ gruplan, gelir gruplan. Kadm erkek onlara ozel, bazen mesleklere dayah haberlerle onlan haberin iyine yekmek adma yaptlglmlz yah~malar var. Meslekta~lardan okuyacak olan var ml bilmiyorum ama gazetecilik aslmda biraz ara~tmna demek. Fakat son senelerde ozellikle bu ara~tmna ki aslmda ara~tmna yapmak eskisine gore yok kolay klsmlmn onemsenmedigini goruyoruz. Baktlglmlz zaman aslmda bilgilerin hepsi elimizin altmda. Teknoloji denilen bir olay var. Onun uzerinden dahi ara~tmna yapma ~anSlmlZ yok fazla. Evvelden bu imkan yoktu fiziki olarak bir yere gidip orada sonnadlgm miiddetye. Belki telefonla ki 0 kapJlar da genet olarak kapaltydl. Fakat belirli olyude ~irketlerde, devlette ~effaf1a~tl aslmda baktlglmlz zaman. Zaten internette adam mesela yaymhyor. Ornegin ekonomiyle ilgili veya herhangi bir olayla alakah haberi zaten internet uzerinden bulman mumkiin. 0 degil ~imdi kurumlar kendi internet sayfalannda ilan ediyorlar. Bu noktaya gelmi~iz. Fakat garip bir ~ey var ki 0 da bu kadar bilgiye ula~mak kolay olmasma ragmen, haber uzerinde inamlmaz yanh~lar yaplhyor. Oysa ki bir tu~la onunla ilgili geryek veri neyse ogrenebilirsin. Yani bu konuda bize daha fazla gorev du~uyor, ara~tlrma noktasmda. Geryek bu mu? Yani kar~mdaki insan mesela sana aktanrken ozellikle oiaYI saptlrabilir, yanh~ bilgi verebilir, dezenfOlmasyon yapabilir. Senin geryekten ona inanmak yerine teyit etmen de gerekiyor. Teyit etmeden bir ~eyi yaymladlgm zaman sonuyta bu buyiik bir sorumluluk aym zamanda. <;:unku burada soyledigimiz, yazdlglmlz, yaymladlglmlz yazlh gorsel her ~ey sonuy olarak bizi baghyor ve vebali var. Birisi bir ~ey soyledi, sen tutuyorsun onu ara~tlrmadan sorgusuz sualsiz yaymhyorsun. Peki 0 adam ne amayla soyluyor? DolaYlslyla biraz daha ara~tlrmacl olmamlz laZlm. i~te ba~a donersek benim ilk ba~ladlglm donemde e-posta denilen olay yoktu. Ama hala teknolojiye ayak uyduramaml~ gazeteci arkada~lanmlz da var. 2015/1 well ageing Bilgisayar kullanmiyor, yaziyi kalemle yaziyor. Boyle insanlar var medyada. Bana gore eger teknolojiye ozelikle ayak uydurarruyorsan zaten bu isi hakkiyla yapmiyorsun demektir. Cunkii bu isin en onemli unsurlanndan bir tanesi hizsa, dogru bilgiyse sana zaten bu imkanlan teknoloji saghyor. Sen bun dan bile kacimp kafana gore veya belli bir sorusturma, arastirma yapmadan yaziyorsan zaten 0 is profesyonel degildir. zor duruma dusurmeye cahsiyorlardt. Casusluk faaliyetleri meshurdu, Su an aslmda teknoloji, casuslugu da acik hale getirmeye basladi, Casusluk dedigim su; mesela bir yeri dezenfonne etmek istiyorsan sosyal medya uzerinden, dort koldan bir kampanya yaparsm. Binleree, on binleree kisiyi inandrrmaya cahsabilirsin veya 0 bilgiyi on binlerce kisiye belki milyonlarca kisiye atabilirsin. Bu tamamen dezenformasyona dayah bir bilgi de olabilir, insanlan kiskirtmaya yonelik bir bilgi de olabilir. Atabilirsin ve 0 insanlan gercekten kiskirtabilirsin veya bir alana yonlendirebilirsin. Zaten geldigimiz noktada iletisim ozellikle cok onemli. Bu televizyon, yazih basin, gorsel basmdan cikiyor. Yani eger bir insana bir bilgiyi yukleyebiliyorsaniz, 0 insan sizin aktardignuz bilgiye inaniyorsa, iletisim kanallanru ele gecirdiyseniz 0 insana veya insanlara her seyi yaptirabilirsiniz. Zaten 0 yiizden mesela darbelerde ne olmustur ilk basta Trt binasma, yayimna el konulmustur, Su anda da internet iizerinden boyle bir sey soz konusu. Casusluk faaliyeti mi diyelim, iletisim savasi rm diyelim bilemiyorum bunun adina. Dunya capinda her ulke bir digerini dezenforme etmeye cahsiyor, asag: dusurmeye cahsiyor, bu da normal zaten. Bu alanda baktigirmz zaman mecra da oraya kayiyor. Mesela gecenlerde bir arkadasimiza dedim ki "Gazeteyi okumuyorsun. Buraya her gun gazete geliyor." • • • Okumuyorum, cunkii tabletten bakzyorum. Gerek yok, yazzlz baszna bakana kadar, ben son bilgileri okuyorum buradan " dedi. cc 20 yd once e-posta yoktu, filmi banyo ettiriyorduk diyorsunuz 20 yrl sonra bu teknoloji ne getirebilir? Onceleri filmi sayiyla veriyorlardi ve cok fazla cektigin zaman, bir makara bitirdin mesela, adam diyordu ki 'Kardesim niye bu kadar yektin, ne gerek vardl? Bunun hakkl be~ kare, en fazla be~ karede yekmen lazlm.' KlZlhyordu, filmi yok hare adm, israf ettin diye. Biz de ~unu yaplyorduk, diyelim ki be~ kare yektik filmden. Bir paltoyu seriyorduk mesela basm odaslllda. Bir nevi karanhk oda olu~turuyorsun. Filmi paltonun altmda kesiyorsun, kutuya koyuyorsun, kutunun agzml kapatIyorsun, kalan paryaYl da yine makinenin iyine takIp yekIneye devam ediyorsun. Boyle ~eyler yaplyorduk 0 zamanlar. $imdi oradan geldik buraya. Belgesel yapan bir meslekta~lmlz bir Afrika Ulkesine gitmi~ti. Oy bin tane fotograf yekmi~. <;:ekebilir. <;:unkUzaten myueuk haflza kartma slgdmyorsun, istedigin zaman da silebiliyorsun, masrafm yok yani. $imdi boyle bir ortamda istedigin kadar fotograf yekebiliyorsun. ilerleyen zamanlarda bunun on katI geli~meler olaeagl a~ikar. Geldigimiz noktada ~unu konu~mak lazlm. Ashnda herkes gazeteci oldu zaten. Ozellikle sosyal medyamn bu kadar yaygmla~maslyla. Fakat bence bu durum, benim fikrimdir bu, yok buyiik sakIncalan da beraberinde getiriyor. Bir taraftan yok guzel bir ~ey, insanlann kendini ifade etme ozgurlUgu ama obur taraftan da dunyanm ~u anda geldigi nokta baktIglmlzda da; onceleri soguk sava~ donemi vardl, o donemde insanlar birbirlerini farkh ~ekilde • • • Gazetede okuyorsun adam adliyeye sevk edildi, tablete baklyorsun haber guncellenmi~ adam tutuklanml~. Sosyal medyadan ~ok haber hakkmda gorii~iiniiz nedir? yaplhyor bu konu $imdi baktlgm zaman, insanlar, ozellikle belli bir kesim sosyal medyadan bilgi almaya ba~ladl. Bu da aslmda tehlikeli bir ~ey bana gore. <;:iinku 0 bilgiyi veren sosyal medyada, hangi amayla 0 bilgi veriliyor? Geryekten niyet iyi mi, kohl mu, ne amaylamyor? Mesela ilk internet siteleri ylktlgl zaman yasasl da yoktu, dogru duzgun insanlar bunu yok negatif yonlerde de kullandllar. Tabii ki guzel taraflan da oldu ama negatif yonlerde derken, ornegin bir gazeteci ba~ka bir gazeteciye klZlyor ve karalama kampanyasl ba~latlyor internet uzerinden. Hiybir yaptmml yok. E buna ne diyeeegiz 'ifade ozgiirlugu mu?' 21 well ageing 201511 Simdi benzer bir durumu sosyal medya iizerinden yasryoruz, Ifade ozgiirliigii ama ben simdi 'X soyle kotu bir insan, X'le sakm konusmaym, X siirekli yalan soyluyor, Ben boyle bir sey soylersem bunun bir yaptmrm yok. Ama ben X'i yerin dibine batrrdim. Kotii niyetli bir insan olsun ki goniyoruz bunun orneklerini, adam goriintii cekiyor sonra tehdit ediyor. Bunu Tiirkiye'de siyasilere de yaptilar. Siradan insanlar bile yapiyor. Ozellikle kadmlara yonelik boyle bir ~ey val'. Santaj yapihyor, sonra bunu sosyal medyaya vermekle tehdit ediliyor, veriliyor. E biz simdi buna yaptmm uygulamayacak miyiz? Bu ifade ozgiirliigii miidiir? Ifade ozgiirliigii dedigimiz sey cok sikmtih. Nerede baslayip, nerede bitiyor? Orada listeleyecek ve sen istedigini sececeksin. Dolayisiyla baskasmm yaptrgi akisa degil kendi istedigin akisa bakacaksm ve onu izleyeceksin. r .A '\ Belki bun un bir ileriki asamasi, sesle cagirarak 'Bana saglik haberlerini getir ' diyeceksin mesela veya 'Bana Yiice Divan' daki gelismelerle ilgili haberleri getir ' diyeceksin. Ulkemizde insanlara siirekli 'ifade ozgiirliigiivar efendim, her seyi yapmak lazim, kimse kansmamali' soylemleri pompalamyor. Kendini ifade edemeyen biriysem veya benim iizerimden ifade ozgiirliigii adtna hakaret ediliyorsa, rencide ediliyorsam benim hakkirm kim savunacak? Boyle bir ifade ozgiirliigii yok ki. ilerleyen donemlerde klasik yazih basinm siirmesi miimkiin degil; ama belki internet iizerinden cesitli platformlar olacak ve insanlar 0 platformlar iizerinden istedikleri haberleri istedikleri sekilde alacaklar. Mesela siyasi haber istiyorlarsa sadece 0 konudaki haberleri okuyacaklar. \... r-----------~,-----------'\ V ../ Bana gore baskalannin ozgiirliik alanini, haklanni ihlal etmiyorsan oraya kadar ifade ozgurlugun var. Ama baskasintn ozgurlugunu, hakkini, hukukunu, inancini rencide etmeye ba~lzyorsan burada ozgurluk olmaz. \..._------ ----_./ V 22 Son olarak internet sitenizde saghk haberlerinin oldugu bir yer goremedik. Yani alanlara ml kayacak? Siyaset, ekonomi, sagbk haberleri olarak? Hemen bakahm ger<;ektendogru mu? HaYlr. Simdi haber portah yaptlglmlzl dii~iinelim.Zaten benzeri de var. Ne yaplyorsun, saghkla ilgili haberleri okumak istiyorsan orada zaten link a<;llml~. Ya da bir saghk programl goremedik? Ya~am1l1i<;erisindeklsmmda var. well ageing 201511 Ben mi Teknolojiyi Kullanacaqirn, Yoksa 0 mu Beni? Teknolojiye bakrs acrst degi§mezse onun esiri olunur! Teknoloji bircok alanda hayati etkiledigi gibi sosyal hizmet alamnda da etkili midir diye dusunerek goruslerini almak icin to. Sosyal Hizmet Bolum Baskam Yrd.Doc.Dr. Abdiilhakirn Beki'nin kapisim caldik, Abdiilhakim Hoca teknolojinin yasarmmiza kattiklan ve sosyal hizmet acismdan etkileri konusunda dusuncelerini bizlerle paylasti. 1968 yiltnda Bingol'de dogan Beki, lisans egitimini 1991 Ylltnda Erciyes Oniversitesi ilahiyat Fakilltesi'nde tememiedi. 1994'te Erciyes Oniversitesi Sosyal Bilimler Enstitiisil Temel islam Bilimleri Bolilmil Kelam Anabilim Deli'nde yilksek lisanstnl tamamlayan Beki, 2009 yiltnda Sakarya Oniversitesi Sosyal Bilimler Enstitiisil Sosyoloji Bolilmil'nde doktora unventnt eki). Farkll oonemterde ogretmenlik, besin yevtn ve halkla ilh;kiler uzmentuu, ogre tim ilyeligi gibi farkll gorevlerde bulunan Beki, 2013 yiltndan bu yana i.O. SABiF Sosyal Hizmet bolumimae ogre tim Dyeligi yepmekiedtr. Beki, su an istanbul Oniversitesi'nde Sosyal Hizmet Botism Ba§kanligl gorevini yDrDtmektedir. En genel anlarmyla soracak olursak teknolojinin insan saghgl iizerindeki etkilerini nasil aciklarsimz? Tuna Can E$Ki tunacane.wellageing@gmail.com Teknoloji insan refahi icin hayatm icerisinde insanlann ihtiyaclanrn giderme noktasmda karsmuza cikan bir realitedir. Ama bu karsnruza cikan teknolojinin olumlu olumsuz boyutlan vardir. Kolaylastiran boyutu kadar sikmti yaratan boyutlan da vardir. Teknoloji dedigimiz bilgisayar, internet, cep Teknolojiyi bir bicak gibi telefonu ve bugun hayal dusuniin: ekmek de edebildigimiz gelecekte olabilecek ileri teknolojiler var. Bunlara kesebilirsin iz, birine zarar da bakmca dune kadar cep telefonu verebilirsiniz .. kullanmazken su an sosyal medya aracihgiyla sozlu iletisim saglayabiliyoruz. Biitiin bunlann yanmda insanlar yalmzlasiyor. Teknoloji bir bagimhhk haline geliyor. Bugun BakIrki:iy Ruh ve Sinir Hastaltlan Hastanesi'ne bunun iyin ba~vuran ki~i saYlsmm oldukya fazla oldugu biliniyor. Nedeni i:inceleri ailece bir arada otunnak, birlikte vakit geyinnek gibi aiI~kaniIklar varken, ~u an aym ortamda dahi her bireyin elinde bir alet. Klsaca ili~kilerin tamamen kopuk oldugu bir ortamdan bahsedebiliriz. Si:izde yogun bir teknoloji agma girebilmek adma geli~mi~ teknolojileri kullamrken; i:ite taraftan en yaklmmlzdaki insanlarla ili~kilerimizi kopma noktasma getirdik. Oysa teknoloji bir araytIr. Nastl kullamldlgl i:inemlidir. Su slralar telefonu evde blrakmca insanlann panige kaptlmasl, bir bo~luk hissetmesi bir psikiyatri hastaiIgl olarak gi:iriiluyor. Teknolojinin yarattIgl bu sanal ag, bizleri de sanal ili~kilere itiyor. Teknolojik aletlerin fazla kullamml zaman, para, sagitk kaybma, en i:inemlisi aile lyl ileti~imin kopmasma neden oluyor. Mutsuzluklar, depresyonlar ba~hyor. 23 well ageing 201511 kesimlerin tespiti noktasinda cok buyuk bir yaran vardir, rntx gibi bir kurumun sayesinde tiim verilere ulasilabiliyor. Sosyal yardimlasma vakf111111 siteleri var ve oralardan bilgi ahnabiliyor. Oncesinde bu bilgilere ulasmak son derece uzun islemler gerektiriyordu. Su an miiracaatcilar cok kolay bir sekilde bilgilere ulasabiliyor. insanlar yorulmadan is gorebiliyor. Ulkemizdeki saghk hizmet sunumunda teknoloji kullammi (MHRS,182) orta yas ve iistU kesim ya da bu teknolojiye erisememis kisiler icin itici midir? r__------Jl-------_ , Teknoloji icin de zararlzdzr diyemeyiz. Naszl kullanildigi onemlidir: Toplumun huzurunu, refahznz ve hayat standardznz yiikseltmek icin kullanzlzrsa iyidir. Kotii yonii olarak siber saldzrzlar, niikleer silahlarz gas tereb iliriz. ~--------Y-------/ Teknoloji icin de zararhdir diyemeyiz. Nasil kullaruldigi onemlidir. Toplumun huzurunu, refahim ve hayat standardim yiikseltmek icin kullaruhrsa iyidir. Kotu yonu olarak siber saldinlar, niikleer silahlan gosterebiliriz. Sosyal hizmetler acrsmdan bakacak olursak saghk hizmetlerinde teknolojinin bu kadar geli~mesi miiracaatpiara hizmetIerin ula~ttrllmasmda kolayhk saglaml~ mldlr? Yapllan sosyal yardlm <;alt~malanm ele ahrsak toplumun sosyal doku haritasl, ya~lt baklml, baklma muhta<;, kimsesiz <;ocuklar gibi 24 Bu sistemlerin cok buyiik sikmtilar getirdigini soyleyemeyiz, Zamana bakarsak bu donernde neredeyse her yas kesimi bu teknolojiden faydalanacak kadar konuya hakim. Belli kesim sikinn yasiyor olabilir ama cevreyle, genis ailelerde yardimlasarak sorun coziilebiliyor. Bu sistemler her yonden artidir, Peki teknolojik yontemler hizmet sunumunda artidrr dediniz. Eklenmesi gereken uygulamalar var rmdrr? Saghk hizmetlerindeki kullamrm yeterli buluyor musunuz? Insan ihtiyaclan sonsuzdur. Suursizdir. • Tiiketim koleligi olusturmadan hareket etmek lazzm. • • • Ciinkii bu ekonomik anlamda biiyuk bir darbe olur. Bireylerde kompleks duygusunu ortaya cikanr, insanlar sahip olduklanyla mutlu olmayi bilmeliler, gelecekte sahip olacaklanyla mutlu olmayi beklerlerse mutluluk gelmez. Teknoloji-saghk-dgrenci soylersiniz? Teknolojiye olunur, baglannsi bakis acisi degismezse iein teknolojinin • • • Soru su "ben mi teknolojiyi kullanacagzm, o mu beni kullanacak?" • • • neler esiri well ageing 2015/1 insan Giiciinii Goz Ardl Eden Sistemler Bunun Bedelini Bir ~ekilde Cderler. Saghk sektorunde yasanan teknolojik gelismeleri ve bu gelismelerin sektore etkilerini sordugumuz to. Saghk Bilimleri Fakiiltesi Saghk Yonetimi Boliim Baskani Yrd.Doc.Dr, Selma Soyuk goriislerini bizimle paylasti. Yrd.Doc.Dr. Selma SOYOK, 1990 yttmd« istanbul Oniversitesi Florence Nightingale Hem§irelik YOksekokulu'nda lisans egitimini, i.o. Sosyal Bilimler EnstitDsOHastane ve Sagllk Kurulu§lan Yonetimi ana bilim dalmda yOksek lisans, i§letme Yonetimi ve Organizasyon ana bilim daltnda da doktora egitimini tememiedt. i.O. $i§li Sagllk Hizm. ve $i§li S. YOksekokulu ve Baklrkoy Sagllk YOksekokulu'nda gorev alan SoyOk, su an i. O. Sagllk Bilimleri FakOltesi Sagllk Yimetimi Boiiun Ba§kanllgl gorevini sOrdOrmektedir. FakiiItemizde giincel bir saghk dergisinin ogrenciler acisindan nitehgln! degerlendlrir misiniz? Bu derginin ogrenci profiline katkrsi hakkmda neler dusiiniiyorsunuz? Fakultemizde yeni cikacak olan bir dergi. Giincel konulan takip etmesi, farkh kisiler ile gorusulup farkh bakis acilan kazandinlmasi ogrenciler icin yararh olacaktir. Ogrencilerin bir araya gelip fikir ahsverisi icerisinde yaptrgi cahsmalan gerekli ve oldukca yararh buluyorum. Miimkun oldugunca fakultemizdeki tum bolumlere hitap eden, turn bolumleri kapsayan bir cahsma olmasi cok giizel. Faydah olacagma mamyorum, Basanlar diliyorum. Mliberra GUREL mgurel.wellageing@gmail.com Gelisen teknoloji ile birlikte insan giiciiniin biraz daha ikinci planda oldugu tIbbi cihazlarm daha etkin kullamlacagl bir saghk sisteminden soz ediliyor. Bu sistemin insan saghgl iizerindeki olumlu-olumsuz etkileri neler olabilir? Ben insan kaynaklannm, insan giiciiniin asIa ikinci plana atilabilecegini dii~iinmiiyorum. Bir robot yapImmdan, onun i~leyi~inden bile soz edecek olsak bunu yonlendiren insan giiciidiir. Teknoloji ne kadar kullamlsa da ins an giicii ve emegi asIa yok saYllamaz. Evet, teknolojinin en yogun kullamidigi alanlardan bir tanesi saghktir. Geli~en diinyanm beraberinde getirdigi yeniliklerle birlikte boyle de oimahdir. 25 well ageing 201511 r__-----)l-------~'\ Teknoloji takip edilmeli, uygun ve etkin kullanzlmalzdzr. Fakat bu sistem . .. .. .. znsan gucunu . ve emegznz goz ardz edecek bir boyutta as la islememelidir. Bunu goz ardz eden sistemler bunun bedelini bir sekilde '-'. oderler. '..... Y o halde teknolojl-ogrenci-huca dusuncelerinizde muhtemelen --.J Elbette. Ogrenci yasadiginuzi Saghk alamndaki evrensel gelismelerde Tiirkiye'nin konumu hakkmda ne diisuniiyorsunuz? Ben Tiirkiye'nin calisan bir gelismeleri takip eden, oldugunu dusunuyorum. iilke uygulamaya Asia gelismelerin oldugunu, bahsettigim hicbirinden geri gibi en azmdan kalmadigmi, ve hoca arasinda dusunuyorum, da ayni diyalogu En bas it ornekle anlatmam gerekirse ogrencim bana ulasmak istediginde okula ya da odama gelmeden mail aracilrgi ile benimle iletisim agmi kurabiliyor. geri kaldigrru dusunmuyorum, Ben sistemlere bizzat tamk oldum. Yurt dismdaki hastaneleri ve saghk sistemlerini de gordum, Saghk hizmetinde Tiirkiye'nin oldukca iyi bir konumda iliskisi hakkmdaki yondedlr, aym kendini Ben de ona aksamm bir saatinde bile aym sekilde geri donus yapabilme irnkanma sahibim. Bu iki tarafa da kolaylik saghyor, Bahsettigim gibi teknolojiyi ne amacla kullandigumz miihim kullanildigmda olan. Ben teknolojinin dogru amaclarla hayatmnza kolayhk sagladigim, zamandan tasarruf elde etmemize yardimci bir yeniledigini diisuniiyorum. arac oldugunu diisiiniiyorum. Teknolojinin ve sosyal aglann iiniversitelerde yaratngi ortam hakkmdaki dustmcelerlniz nelerdir? Ben teknolojinin iiniversitede yarattigi Fakiiltemiz -egitim ve sosyal alanda- teknolojiyi yeterli diizeyde ve nitelige uygun olarak kullamyor mu? ortanu oldukca faydali buluyorum -dogru kullamldigmda-. Artik her tiirlii Heniiz bilgi ve haberlesme soylemem Ogrenciler araSI sosyal aglar iizerinden ileti~im internet kuruluyor. iizerinden sosyal payla~lm siteleri araClhgl ile saglamyor. Dogru ve hlZh kendini yenileme dogru olacaktir. cabasi ileri icerisinde diizeyde oldugunu teknolojiyi kullandlglmlzl soyleyemem. Fakat bir ~eyler degi~meye ve geli~meye ba~hyor. bilgi payla~lml ya~amyor. Ben teknolojinin biiyiik oranda olumsuz bir yam oldugunu dii~iinmiiyorum. "Tabii ki bu Mesela kantinde Wifi agml kullanmaya ba~ladlk. Bu ve sayfalarda buna bir takIm hadsizlikler ya~anmadlgl siirece". 26 ve kotiiye kullamm benzer orneklerle fakUltemizde de aktifkullamhr bir ~ekilde teknolojiyi hale getirmeye yah~lyoruZ. well ageing 2015/1 lclmlze Sizan Teknoloji Teknolojik geli~meler uzaklan yakm rm ediyor, yoksa yakmlan uzak mr? Teknolojinin insan yasarru iizerindeki olumlu ve olumsuz etkilerini Davrams Miihendisi ve Uz. Psikolog Ertan Sirnsek ile konustuk. Teknolojinin ozellikle 21.yy da kaydettigi ilerleme, yadsmamaz boyuttadir. Soyle ki; teknoloji artik hayatirmzin her alamnda mutfakta, salonda, sokakta vs. kendini gostermektedir. Teknolojinin hayatirmza getirdigi yeniliklerin yam sira, bizden goturdiigii seyler yani zararlan da vardir. Oncelikle teknoloji sayesinde artik hemen hemen her yerden internete girebiliyor ve tum diinyada yasanan gelismelerden amnda haberdar olabiliyoruz. Bunun yanmda, bir arastirma yaparken onceleri kiitiiphanelerde saatler harcarken, bugiin cok daha kisa siirede cok daha fazla bilgiyi internetten elde edebiliyoruz. Bunu internetin bir yaran olarak gorebilecegimiz gibi, zaran olarak da gorebiliriz, Aynca teknoloji sayesinde toplumsal bilincimiz de artiyor, Cevremizde olan olaylara karsi daha duyarli hale geliyoruz. Televizyon, radyo, internet gibi kitle iletisim araclanyla sorunlar daha biiyiik kesimlere duyuruluyor, aym anda daha cok kisi bilinclendiriliyor Tuna Can E$Ki ve amaca giden yolda daha hJZiI adimlarla ilerleme tunacane.wellageing@gmail.com saglanabiliyor. r----------~----------, Mutfakta kullandigumz arac ve gereclerin cogu, camasir ve bulasik makineleri, bir evm salonunda olmamasiru yadirgadrgirmz televizyonlar, internet, i~ yerinde kullamlan bircok makine ve daha akhmiza gelmeyen bircok sey teknolojinin unmudur. Bunlann bircogu aslmda insan hayatmi hem kolaylastirmakta, zamandan tasarruf etmermzi saglamakta; hem de ne yazik ki insanlan tembellige ahstirmaktadir. Teknalajinin olmadigi bir alan aruk yak denecek kadar azdtr. '--_____ _---J V Teknolojinin cagimizda geldigi nokta her alanda etkisini gosterdigi gibi insan iliskilerinde de etkisini gostermektedir. Onceden insanlar birbiriyle bir seyler konusabilmek icin bir yerlerde bulusur, yuz yuze sohbet ederlerdi. $imdi ise, cep telefonu aracliIglyla veya bilgisayara girip facebook, twitter iizerinden kamera a<;lpbirbirlerini gorebiliyor ve yazl~abiliyorlar. Boylelikle insanlar artlk daha kolay ileti~im kurabiliyorlar. Ancak bu durum bir bakIma da iyi degildir. <;:iinkiiinsanlar sosyal medya araclhglyla veya telefonla slkmtIlanm kar~l tarafa iletebildigi iyin, yiiz yiize konu~malar ve yan yana olabilmenin verdigi samimiyet azalmaktadlr. Bunun insani ili~kilere de zarar verdigi kamsmdayuTI. 27 2015/1 well ageing Teknolojinin yaralannm yanmda zararlan da goz ardt edilemeyecek kadar biiyiiktur, Teknoloji araclan yiiziinden dogaya sahnan radyasyon, cesitli gazlar insan saghgm: olumsuz yonden etkilemekte ve dogay I da kirletmektedir. Aynca teknoloji kotu amaclarla kullanildigmda savaslara ve savaslarda kullamlan yine teknolojinin urunii olan cesitli silahlar insanlann yasarrum kaybetmesine yol acmaktadir, Kendi evimde denedigim yontemi paylasacak olursam: ailece aldigmuz kararla ilk haftalarda haftada bir gun, alu ay devam ettikten soma ise haftada u9 gun televizyon acmadik. Boylece aile icerisinde beraber vakit gecirdik, herkes 0 vakitlerde farkli seylerle mesgul oldu. Medyadan, teknolojiden tiimiiyle uzak kalmak elbette miirnkiin degil. Ancak onemli olan ve dikkat edilmesi gereken nokta; kontrollu ve kendi irademizi kullanarak bu imkanlan kullanmak. Teknolojinin insan yasamt icin bircok olumlu etkisinden bahsetmek miimkiin. Uluslann teknoloji iiretip, bilgiyi iiriin tasarlamada kullanabildigi olciide ticarette rekabet ustunlugunu, savunmada da caydmcihgi saglayabilmeleri bunlardan biri olarak sayilabilir, Bu yiizden iilkelerin teknoloji iiretmesi gelismislikleriyle dogrudan ilgilidir. Teknolojik gelismelerin saghga, egitime, haberlesmeye ve her alana olumlu katkrsi mutlaka ama mutlaka vardir, Gunumuzde bir kiitiiphane dolusu kitabm icinde bulunan bilgi bir diskin icine srgabilmektedir. Uydu ve internet teknolojisi sayesinde dunyanm diger ucundaki kiitiiphanede bulunan bilgilere ulasabilmekteyiz, Cocuklanmz odasinda arkadaslanyla internet uzerinden sohbet ederken, esiniz DVR (Dijital Video Kaydedici) cihaznu aksam eglencesi icin ayarhyor ve aym anda ortagmiz yann yapacagimz onemli sunumunuz hakkmda aklma gelen bir fikri sizinle paylasmak ve genel bir gozden gecirme 19m telefondan SlZI anyor. Teknoloji sayesinde daha rahat yasam kosullanna sahip olup, i~leri daha 9abuk ve daha rahat yapabiliriz. Boylece insan omrli uzayabilir. Bunlan gorunce teknolojinin aileleri nasil olup da daha da yakmlastmp aile baglanru guclendirebilecegini anlamakta zorluk gekebilirsiniz. Aile bireyleri sofralar haricinde, hatta sofrada bile artlk pek bir araya gelmiyor. Belki biraz durumu abartml~ olabiliriz, ancak uzmanlar teknolojinin aile gelenekleri uzerinde yok edici bir etkiye sahip oldugunu soyluyorlar. Ancak bu karamsar bakl~ biraz abartlh da olabilir. TIp alallinda 91glr a9an urunler insanlann hayatilla olumlu etki edebilir. Egitimde episkop, projeksiyon makinesi, televizyon, dvd-vcd,video oynahcl gibi cihazlar ogrenmede ve ogretmede kolayhk saglabilir. Gunumuzde teknolojinin olumlu bir sonucu da bilgilerin, du~uncelerin, duygulann geni~ insan kitlelerine daha kolay aktanlabilmesidir. Evdeki teknolojik cihazlar aile bireylerini yalmzla~hrmaktadlr. Ustelik ekramn var olan iradesiyle, buna 90ziim bulmak 90k kolay olmamaktadlr. Eger biz bu irnkanlan araCl olarak kullamyorsak, bu sorun degildir. Ancak gayesiz bir irtibat kuruldugunda gegen saatler hesap edilmediginde 0 zaman slklllhh durumlar ortaya 91kabilir. "Yeni yeti~en nesil, tahammiilsiiz, bencil, hifbir fedakarltk yapmadan her ~eyi isteme hakkml kendinde goren bir portre" ~eklinde tammlanabilir. Bah aile kavramllli buyiik ol9ude yitirmi~tir. Sehirle~me, modernle~me ile birlikte birey one 9tkrlll~ ve kendi ozgurlugunu elinde tutugunu du~unen birey kutsal degerlerden uzakla~ml~hr. Bu durum da insam yalmzla~hrml~hr. Yalmzla~an insanlll sevgi temelli, sorumluluk bilinci sahibi olarak yeti~mesi miimkUn gorunmuyor. 28 Teknoloji Aile Baglarini giiclendirebilir. Teknoloji dogru kullamldlgmda baglart koruyabilir! Teknoloji, ister bir GPS cihazl ister dijital fotograf gergevesi, ister ba~ka bir ~ey olsun, sadece bir ara9hr ve bir taraftan da teknolojiler gorsel olarak aile buyiikleri ile 90cuklan arasmdaki mesafeyi azaltmaktadlr. Ozellikle sosyal medya aile ili~kilerinde gozle gorulUr bir degi~ime yol a9maktadlr. AkIlh telefonlar ve tabletler fotograf veya video gekimi ve ses kaydml 90k kolayla~ttrml~ken, yapllan bu kaYltlar youtube, facebook, twitter ile blogger ve WordPress gibi platformlarda payla~llmaktadlr. Bu mr platformlar, ozellikle sosyal medya, yakllllanmlzdaki ki~ilere aYlrdlgmlz zamam azalhyor gibi gorunse de, uzun suredir goru~medigimiz akrabalanmlz ve dostlanmzla ileti~im kurma ve goru~me flrsah da yaratmakta ve eski okul arkada~lanmlzla tekrar bir bulu~ma organize etmemizi saglayabilmektedir. Bir defa boyle bir toplantl duzenlendiginde gekilen fotograf ve videolar yine yukanda saydlglmlz platformlarda payla~llarak, kattlamayan ki~ilerin de takibine sunulmaktadlr. Aym zamanda flickr gibi platformlarda fotograflan albumler halinde duzenlememiz ve dostlanmlzm gorebilecegi slaytlar yapmamlz mumkUn olmaktadlr well ageing 201511 • Insanlan Birbirine Baglayan Tekn0loji Eger bir arkadasmiz veya akrabamzm degum gunii gelmisse, ona saniyeler icinde bir e-kart gonderebilirsiniz. Yine bu karti sesli mesaj, fotograf veya cesitli notlarla kisisellestirebilirsiniz, Bu konuda iicretli iicretsiz cesitli online servisler bulunuyor. Bu tiir servisler ile baglanmzi koparmak istemediginiz ister uzak ister yakm akraba ve arkadaslanmza cesitli surprizler yapabilir, onlann ozel giinlerini takip edebilir ve kutlama mesajlan gonderebilirsiniz. Yine sosyal medyadaki hesabimzda ekli arkadaslanmzm hesaplannda ekli kisiler arasmda unutulmus dostlar ve akrabalan bulabilirsiniz. Soy Agacinizi Bulun Eger aile gecmrsimzr, atalanmzi merak ediyorsaniz teknoloji yine size yardrmci olabilir. Ulkemizde ornegi olmasa da diinyada bu konuda insanlara yardimci olmak icin acilrrus cesitli servisler bulunuyor. Ancak iilkemizden bu tur servisleri kullanarak saghkh sonuc almak pek miimkiin olmayabilir. Yurtdismda ise bu servisler araclhglyla yok uzak akrabalan buhnak, hatta nesiller oncesinde ulkesinden aynlml~ ve artlk farkh ulke veya kltalarda ya~ayan ki~ileri dahi bulmak mumkUn olabiliyor. internet ve mobil cihazlar aile bireylerinin birbirlerinden uzakta olduklannda bile kolayca ileti~im kurmalanm saghyor. Oglunuz veya klZllllZ okuldan donerken sizi araYlp sevdigi bir yemegi yapmamzl isteyebilecegi gibi, bir nedenden dolaYI gecikecegini haber verip sizi gereksiz bir meraktan kurtarabiliyor. Yuz yuze gorii~menin onemi her zaman buylik olsa da, teknoloji dogru kullamldlgmda insanlan surekli ileti~im halinde tutabiliyor. Ancak guniimiizde insanlann sosyal medyada arkada~ listelerinde ekli bulunan arkada~lan ve akrabalan ile pek ilgilenmedigi de bir geryek. Elbette bundan dolaYl teknolojiyi sUylamak bir gunah keyisi arayl~l da olabilir. Tek yapmamz gereken bir mesaj yazlp gondermek. Teknolojinin nimetleri buylik ama nasll kullamldlgl da onemli. elektromanyetik alan olusturur. Insan beyninin de kendine ait bir elektromanyetik alam vardir. Cunkii sinirler noronlar aracihgiyla elektriksel uyanlan beynin cesitli yerlerine ulastirarak cahsirlar, Bu nedenle gunliik hayatta kullandrgmuz her elektrikli cihaz mutlaka bizi olumsuz etkiler. Ornegin cep telefonu ile bize en az zarar verecek sekildeki konusma suresi doktorlarca gunluk azami 5 dk olarak aciklanmistrr. Tabi ki bu 5dk siiresince telefonun yaydig: elektromanyetik dalga miktan maksimum seviyesine cikar ve insamn beyin rsismm artmasma neden olur. Beyindeki bu manyetik duzensizlik, uzun vadede beyin hucrelerinin olmesine ve ozellikle kulaktaki birtaknn organlann gorevini yitirmesine yol acmaktadir. Bu da duyu kaybi ve denge bozukluklan gibi etkilere neden olabilmektedir. Sadece cep telefonlan degil, giinliik yasarmrmzda kullandigmuz bluetooth cihazlar, kablosuz iiriinler (modemler, fareler, klavyeler, oyun kumandalan vs.), televizyonlar, crt ve led monitorler gibi bircok alet de olusturduklan manyetik alan miktarlanna gore insan vi.icudunu ve kimyasiru olumsuz etkilemektedir. Benzer sekilde yiiksek gerilim hatlan yakmindaki evlerde yasayan cocuklarda Amerikan Bilimler Akademisi tarafmdan yapilan incelemeye gore losemi gorlilme riskinin digerlerine gore 1.5 kat! fazla oldugu tespit edilmi~tir. YapJian epidemiyolojik yah~malar yliksek gerilim hatlan ve elektrikli aletlerin kanser riskini artlrdlgml gostermektedir. 0-300 Hz frekansh alanlardan iletkenlik ozellikleri nedeniyle en yok etkilenen dokular beyin SIVlSIve kan, ikineil derecede etkilenen dokular ise goz, goz SIVlSl, troid, kas, gastrointestinal sistem, prostat ve testis dokulan olarak aYlklanml~tlr. Yani giin i<;inde teknolojiden yararlandlglmlz ol<;iide giderek artan oranlarda zarar da gonnekteyiz. ----------~---------rTeknolojinin Olumsuz Etkileri" ..) \.. V Teknoloji urlinlerinin neredeyse tam ami <;ah~maktadlr. Elektrikle yah~an her elektrikle alet bir Sonuy olarak onemli olan teknolojiyi dogru bir bi<;imde kullanabilmek, teknolojinin insanhgulllzi koreltmesine lzm vermeden aksine onun insan ya~am1l11 kolayla~t!rabilme yonune odaklamp ondan faydalanabilmektir. 29 well ageing 2015/1 Yeni Teknoloji Orunlerini Hastalara Tanndan Gelmi~ Bir Mucize Gibi Sunmamak Gerekiyor. Fizyoterapi ve Rehabilitasyon alanmda teknolojinin etkilerini to. Saghk Bilimleri Fakiiltesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bolum Baskaru Prof. Dr. Arzu Razak Ozdincler ile gorustuk. Prof. Or. Arzu Razak Qzdinc;ler, 1989 ytunde Hacettepe Oniversitesi'nde lisans egitimini tememledtkien sonra istanbul Oniversitesi'nde Fiziksel TIp ve Rehabilitasyon alanmda yDksek lisans ve doktoresint yept). Bu alanda bircok eseri yer alan Qzdinc;ler, halen i. O. Sagllk Bilimleri FakOltesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon B610m Ba§kanllgl g6revini sDrdDrmektedir. Teknolojinin saghga zararh oldugunu dusunuyor musunuz? Teknoloji ile ilgili olarak tabii ki hem olumlu hem olumsuz surecler var. Once olumludan bahsetmek gerekirse son yillarda engellilerin tedavisinde hastalann yasam kalitesinin artmlmasi icin teknolojik cihaz kullarunu cok on planda. Artik robotik yaklasimlara dogru gidiliyor. Ancak diinyada yapilan cahsmalarda ve ayru imkanlara sahip olmasak da mevcut imkanlanmizla gerceklestirdigimiz calismalarda ashnda isin donup dolasip bu teknolojiyi insanlann kullanabilme becerisine geldigini goruyoruz. Eger bir iist ekstremite robotuysa sadece bununla cahsmak yeterli olmuyor. Eda KUNCER edak.wellageing@gmail.com Ashnda profesyonellerin kendi alanlanyla bu iliskiyi iyi kullanabilme becerisini ogrenmeleri gerekiyor. Uluslararasi kongrelere gittigimiz zaman hep bunu fark ediyorum, biz aslmda bunlan iiretebilecek beyinlere de sahibiz. Bu surecin hepsini yapabilecek hem beyine, hem cahskanhga, hem disipline sahibiz. Ancak imkan sikmtilanrmz var. Ornegin ispanyol asilh PhD unvanh bir fizyoterapist Uy kongredir aym seyi anlatiyor. Ciinku bunun icin bir laboratuvan val'. Sadece bu alanla ilgili calrsiyor, baska hicbir sey cahsmiyor, odenegi var, asistan cahstmyor, proje yaplyor ama baska hicbir sey cahsrmyor. Simdi beni ahp onun yerine koysalar ben onun yerine cahsabilirim. Ama onu ahp benim yerime koysalar 0 buradaki kosullarda bizim iirettigimiz kadar bile veri iiretemez. Yani bu 0 anlamda uzucu. Ozellikle teknoloji deyince teknolojiyi kullanabilecek laboratuvarlar gerekiyor, 30 well ageing 2015/1 Elbette kullamlan ozellikle elektroterapi aletlerinin ne kadar az da olsa kisileri radyasyona maruz birakma ya da elektromanyetik dalgalar olusturma acismdan bir risk faktoru olusturdugunu biliyoruz. Ancak teknolojinin yararlanm ve zararlanru karsilastirdigmnzda yararlann: goz ardi edemeyiz. Belki teknolojinin zararlanm azaltacak Ancak internette cok bilgi kirliligi de var. Bazen bunu da ayiklayarmyorlar. Ben bolum lisans ogrencilerimin daha bilincsiz, yuksek lisans ve doktora ogrencilerimin ise daha bilincli akademik internet kullamcisi oldugunu dusunuyorum, birtakim gelismeler olmasi katki saglayacaknr. Verilen derslerinizde ve ogrencilerimizin yaptiklart stajda teknolojiden ne iil~iide faydalamyorsunuz? Teknoloji ile diisilniiyersunuz? saghk iliskisi hakkmda ne Teknoloji iyiye kullamhrsa saghk alanmda teshis ve tedavide olumlu gelismelere yardimci olacaktir. Ancak sunu da dikkate almak cok onemli: "Yeni teknoloji iiriinlerini hastalara tanrzdan gelmis bir mucize gibi sunmamak gerekiyor. " Herhangi bir televizyon programmda yeni bir teknolojik iiriin hakkmda bilgi edinen hastalar bu iirunlere gereginden fazla anlam yiikleyebiliyorlar. Ancak olabilecegin psikolojik yonden acabiliyor. iizerindeki beklentiler olumsuz etkilenmesine hastalann de yol Ornegin hastalar ~oyle bir inalll~la bizlere gelebiliyorlar: lokomat diye bir alet var, 0 bana uygulamrsa yiiriiyebilecegim.Teknoloji elbette ki yardnncldlr ancak teknolojik iiriinlerden mucize beklemek ya da iireticiler tarafilldan onlara mucizevi anlamlar yiiklenmesi yok da dogru degildir. Teknoloji saghk hizmetlerinde yararlamlan bir unsurdur; ancak nasIi kullamldlgl onemlidir. Teknolojinin Fizyoterapi ve Rehabilitasyon biiliimiine katkJlan neler olmu~tur? Teknoloji Fizyoterapi ve Rehabilitasyon iyin de yok onemlidir. Robotlar geli~tirilmi~tir. Yiiriime iyin ozellikle yok saylda teknolojik iiriin mevcuttur. Ost ekstremite iyin robotlar da tasarlanml~ttr. Ancak maliyeti ile yararhhgl e~it degildir. Daha yok deneme a~amas111dadlr.Ancak tele-rehabilitasyon gibi uzaktan ya~ama miidahale son Yillann yiikselen teknolojik geli~imidir. Teknoloji- internet- Ogrenci ii~liisii hakkmda neler soylemek istersiniz. Ogrencilerin teknolojinin getirdigi bu kolayhktan kendi meslekleri konusunda faydalanabiJdigini dii~iiniiyor musunuz? Teknoloji- internet- Ogrenci iiygeni hakkillda ki~inin kendisi ile ilgili bir durumun soz konusu oldugunu isteyen dii~iiniiyorum. Boliimiimde yararlanmak yah~lrken ogrenclllill odev hazlrlarken, konu yararlandlgml biliyorum. Derslerde yararlaniyoruz. Teorik ders ardmdan intemetten indirdigirniz video Ian kullamyoruz, Ashnda simulator kullarnrrurn cok istedik. Boyle bir laboratuvar bizim icin cok iyi olurdu. Giiniimiizde teknolojideki gelisimln hasta tedavisinde cok sikca kullamlan elektroterapotik ajanlar iizerine etkisi nedir ve tedavi sonucuna nasrl yansimaktadir? Teknoloji elektroterapi fiziksel modalitelere yansmustir. Aletler cebe girecek boyutlara gelmistir. Yeni duzenlemelerle kullanim kolayligi olmustur. Tedavi olmak amaciyla gelen hastalar icin (ornek olarak yiiriiyemeyen bir hastayi dii~iindiigiimiizde) tekerlekli sandalyeler yeterli midir yoksa daha fazla yenilikler gerceklestirjlebilir mi? Yuruyemeyen bir hastamn tekerlekli sandalyesi cok ozelliklere sahip olabilir. Kisiye ozel tasarlanan tekerlekli sandalye mevcuttur. Merdiven inip cikabilen, ayakta pozisyon saglayan tekerlekli sandalye kullanabilmektedir. Ancak Tiirkiye Cumhuriyeti 'nde standart tekerlekli sandalye iicreti kar~llanmaktadlr. Teknoloji = para durumu soz konusudur. Gelecekte saghkta insan gucunun yerini tIbbi cihazlarm alacagl dii~iiniiliiyor. Dijital hastaneler, robo- doktor ~ah~malan var. Kendi alammzda bunun ger~ekle~ebilme ihtimali var mldlr? Fizyoterapi ve Rehabilitasyon da yapllan hemen hemen tiim yah~malarda robotlarla fizyoterapistler kar~lla~tlflldlgillda fizyoterapistler iistiin Ylklnaktadlr. Ancak robot ve fizyoterapist birlikte yah~tlgmda sadece birinin etkinligine gore daha ba~anh sonuylar olur. 0 nedenle fizyoterapi alal1lyla ilgili teknolojinin olumlu katklsl olacaktlr. Yerini almaSI miimkiin degildir. Geli~en teknoloji ve globalle~en diinyada sizce Tiirkiye saghkta nasii bir konumda? Tiirkiye geli~en teknolojiyi bilimsel anlamda takip ediyor ancak kendi tasanmcl, iiretici konumunda degil. UygulaYlcl durumu bile ~u anda olanaklar dahilinde dar kapsamdadlr. Geli~en teknolojinin Fizyoterapi ve Rehabilitasyon alamnda saghk hizmetlerindeki maliyeti azaltIp kaliteyi artIracagml dii~iiniiyor musunuz? Maliyeti azaltacagml dii~iiniiyorum. "Maliyetli bir kalite" egilimi ortaya Ylkmaktadlr. 31 well ageing 2015/1 Teknolojiyle gelen frrsat e~itligi: e-Ogrenme Ne lcln ogretiyoruz, nasrl bir teknoloji kullanrnahyrz, ne tip insan yetistlrme gayesindeyiz? E-ogrenme nedir, avantajlan nelerdir, kullamcilann geri doniisleri ne yonde, amaclanan neydi, ne oldu, personelin yetistirilmesi icin yeterli mi, toplum bilinclendirilmesi icin kullamlabilir mi? E-ogrenmeyle ile ilgili akhmizdaki turn sorulan Prof. Dr. Alper Cihan'a yenelttik. Prof. Dr. Alper Cihan, istanbul Universitesi Cerretipese TIp Fakattesi'nden mezun olup Gazi Universitesi TIp Fakattesi Genel Cerrahi BolOmu'nde uzmenhk egitimini tamamladl. Karaelmas Universitesi TIp Fakattesi'nde akademik kadroya qecerek imiversiienin bircok biriminde kurueu olarak ceusu. 2005 Yllinda docent oldu, 2006'da istanbul Taksim Egitim Ara§tlrma Hastanesi'ne Klinik $efi olarak eiend). Kise bir sure sonra istanbul Bagellar Egitim Ara§tlrma Hastanesi'ne Kurueu Beshekim olarak etendt ve 4 YII boyunea bu gore vi eurdurdt). 2010 Ylltnda istanbul Universitesine Rekior Demsment olarak ger;ti ve Uzaktan Egitim Merkezi'nin kuruiusimu yeoi: Halen istanbul Universitesi Ar;lk ve Uzaktan Egitim Fakattesi Deketu olarak gorevini surdurmektedir. Egitim-ogretim, ogrenmeye aday olan kisilere bilgi ve beceri aktarma islemidir, Bu aktarma isleminin bircok yontemi vardir. Ama oncelikle aktanlacak bilginin cok iyi tasarlanmis olmasi gerekir. Aktanlacak bilgi ve becerilerin kapsami, hedefi, kazammlan ve yeterlilikleri dogru ve eksiksiz bir sekilde tamamlandiktan sonra ancak nasil aktanlacagi yani aktanm yonterni konusulabilir, Iste tam da burada e-ogrenme farkini ortaya koymaya baslar, Klasik ogrenme sistemlerinde ogretici ve ogrenicinin kapah bir mekanda yiiz yiize egitim ogretim yapmasl iyin de gereken bu tammlar, genelde dogrudan gozetim yapllamadlgmdan bu tiir ogretimin kalitesi kurumlann veya ki~ilerin insafma kalmaktadlr. E-ogrenmede ise Handan <;ETiNKAYA her detay goriilebilir, kontrol edilebilir ve tekrarlanabilir oldugundan temel gereksinimler handanc.wellageing@gmail.com yapllmadan yola ylkmak oldukya zordur. Yiiz yiize egitim ile e-ogrenme sistemlerinin kar~Ila~tlrmasma ait yok saYlda ara~tlrma ve makale mevcuttur. Bunlarm hem en tiimiinde de e-ogrenme sistemlerinin hata yapmaya veya ozensiz program hazlrlamaya daha az irnkan ta~ldlgl ispatlanmaktadlr. Hatta bazl yah~malar da e-ogrenme yontemlerinin yiiz yiize egitimden daha faydab ve yiiksek kaliteli ylktl iirettigini gostermeye kadar vannaktadlr. Bu konular artIk kiiresel diinyamlzda tartl~Ilmaktan ylkml~ ve uygulamalarda e-ogrenme sistemleri onemli yerini ahm~tlr. Ac;zkve uzaktan egitim ogre tim sistemleri on yzllar boyunca yava§, yava§, ilerleyen, mektupla, radyoyla, televizyonla, kitapla, web sitesi ile ogretme siirecindeki ilerleyi§,i adeta roket takmz§,gibi hzzlanmz§'tzr. • 32 • 2015/1 well ageing Tiirkiye'de 1994 yilmda internet ulasnrnnm yaygmlasmasi ile birlikte bircok saghk cahsarn yurtdisi sitelerden e-ogrenme aktivitelerine baslamislardir. Bunlardan en cok kullarulam da PUBMED olarak bildigimiz neredeyse saghkcilann en degerli kaynagidu. Ben dahil bir cok arkadasuruz literatiir bilgimizi bu siteden, bir cok konuyu bu sitelerdeki makalelerden arastirarak ogrenme aktivitesini ilerletmisizdir, Kas iskelet sistemini, karaciger hucre yaplSII1I, beyin fonksiyonlanm kitaptan okuyarak, resimden bakarak veya sirufta hocadan dinleyerek zihinde modelleme devri yavas ve zor kalmaktadir gimumuzde. Giinlerce cahsilarak ezberlenen, hayal edilen, hanrlanmaya cahsilan, defalarca tekrar edilmesi gereken konular artik gimiimiizde ses, soz, hareket, etkilesim, animasyon gibi bir cok teknoloji ile daha kolay ogretim yontemlerine sahiptir. Bunun dismda cok sayida medikal siteler bizlere genis capta akademik bilgi aktarmaktadir. Burada sayilamayacak kadar cok site ve iclerinde de cok iyi uygulama ornekleri mevcuttur. Yaymevleri bu alanda ulasilabilir olmak ve pastadan buyiik pay almak icin yansmaktadir. Hatta bu is iyice ileri gitmis ve bu tiir egitim materyalleri oyun materyallerine diinmiistur: Artik bilgi her yerde, etrafimizda, bilgisayanmizda, cep telefonumuzda ve kablolu-kablosuz cihazlann her sekilde ulasabilecegi mesafelerdedir. Uzaktan ogretim veya e-ogrenme farkh mekanlardaki ogrenci, ogretmen ve ogretim materyallerinin ileti~im teknolojileri araclhglyla bir araya getirildigi ki~isel, grupsal veya kurumsal bir egitim faaliyeti olarak artlk her yerdedir. internet ortammda c;ok saYlda yerli ve yabanci sitelerde tlbbi bilginin her tiirliisiine ula~mak bugiin miimkundiir. Bunlann ne kadanmn fonnal bir yaplya sahip oldugu ve dogru bilgi aktardlgl konusunda tereddiitler de artmaktadlr. Ozellikle hastalar aC;lsmdan reklam temelli olan bazl siteler yonlendirici ve yanh bilgi ile ticari amac;lar yUriitmektedir. Buralardan alman yanh~ bilgiler ile insanlar hekimlerini ve saghk c;ah~anlanm dahi sorgulayabilmektedirler. Bu konularda da saghk bilgisi sunan sitelerin bir akreditasyon ve dogrulama sistemine sahip olmasl tartl~llmaktadlr. Ya~am boyu ogrenrne veya internet hizmetleri olarak adlandmlan bu bilgi veya mesleki sitelerin dl~mda e-ogrenme ortaml, kaliteli, duzenli, yaptlandmlml~, penetrasyon kabiliyeti yuksek bilgi setleri kullamlarak egitim ogretimin kalitesini artlracak onemli avantaj lara sahiptir. Ozellikle saghk egitimi gibi yeryuzunun en karma~lk tasanml ve fonksiyonuna sahip insan ile ugra~an bu sektorde, klasik ogrenme sistemi olan kelime ve harfe dayah ki~isel egitim ogretim arttk yetersiz kalmaktadlr. Smtflarda tek bir ogreticinin bilgi ve deneyimlerini aktarma tarzmda yUriitUlen yUz yUze dersler du~uk aktiviteli kalmaktadlr. insanoglunun ogrenrne aktivitesi geli~mekte ve talep ~ekli degi~mektedir. Artlk daha hlZh, daha renkli, daha yapllandmlml~, onceden tasarlanrnl~, heyecan uyandlran, bilgiyi hareket ve nesnel tabana dayah ogreten sistemler istenmektedir. Aynca e-egitim; planh ve diizenli bir egitim tasanrm, icerik gelistirmesi, etkili sunulmasi ve iyi bir olcme degerlendirme mekanizmasi ile sorgulanmasi gereken bir sistemdir. Bu sekilde planlanan bir egitim modiilu eszamanh egitimler ile es zamansiz tamamen kayittan yiiriitulen egitimler ile veya karma bir sekilde modellenen uygulamalarJa yuriitulebilir. Bu sekilde egitimleri onceden tasarlamak, ogretim planlanrn yapmak, materyalleri onceden taktmlar veya gruplar halinde c;alt~mak, tartl~mak ve en ogretici materyalleri geli~tinnek avantajl mevcuttur. Onceden planlanan ve hazlrlanan e~ zamanSlZ materyaller, belli zamanlarda yaptlan canh uzaktan ders saatleri gibi biryok yontem mevcuttur. Bunun iyin profesyonel yoneticiler, ogreticiler, ogretim teknologlan, yardlmcl gorevliler, geli~mi~ sistemler ve uzman personeller gerekmektedir. Bunlar da artlk gunumiizde hemen her iiniversitemizde az veya yok saYlda mevcuttur. Aynca bu materyalleri e-ogrenmeye ayacak donamm, sunucu, network ve internet aityaplsl da her an ula~tlabilir durumdadlr. Bu konularda uluslararasl alanda yok ciddi ogrenme ortamlan olu$turulmu~ ve sanal universiteler geli~mi~tir. Mezuniyet oncesinde ve mezuniyet sonrasmda da c;ok degerli bilgi ve sunumlara buralardan ula~tlabilmektedir. Bunun gibi daha biryok site ve kurulu~ e-ogrenme ortamlannda tJbbi bilgi ve becerinin aktanml iyin iyi ornekler geli~tirmektedir. Oniversitemizde de tlp ogrencilerinin kullanlllll iyin ogrenrne yonetim sistemi kurulmu~ ve ders iyeriklerini ogrencilerimizin her an ula~tlabilir olarak bulmasl iyin geli~tinne yah~malan siinnektedir. Resim I. istanbul Universitesi IIp egitim portali 33 well ageing 201511 Ulusal Cerrahi Derneginin ameliyatlara ait egitim videolan da siteye eklenerek ogrencilerimizin ve asistanlanmiun hizmetine sunulmustur. Resim 1'de gorulen siteden ogrencilerirniz ve arasnrma gorevlilerimiz kendi kullaruci bilgileri ile Bununla beraber giris yapabilmektedir. Buradaki ornekte yiiz yiize klasik egitimin e-ogrenme avantajlan ile desteklenmesi goriilmektedir, Burada mezuniyet sistemi icinde bir e-ogrenme destegi sunulmaktadir ve belli bir mufredata bagli ogretim tasanrru icerigi gelistirilmektedir, Programdaki ogrenme hedeflerinin daha kolay, daha hizh, daha kahci bir sekilde ogrenciye aktanlmasi icin yardunci materyal olarak sunulmaktadir. Tip ve saghk bilimleri egitimlerinde bu metot cogalarak artacaktir ve artmahdir, Tip egitiminin dismda saghk bilimleri alanmdaki bircok egitirn hizmeti de bu teknoloji ile desteklenmelidir. Resim 2'te Hemsirelik Fakulterniz icin gelistirdigimiz egitimi gorulmektedir. Bu teknoloji ile bazi dersleri tasanmsal ogrenme ortamma alip buradan yogun etkilesimli ogrenci ve ogretici faaliyetleri takip edilmektedir. Bunun dismda kazamlan bilgilerin tazelenmesi, amaclayan me zuni yet sonrasi tip egitimi sistemi de e-ogrenme alanma en cok ihtiyac duyan uygulamalardandir. Ozellikle mezuniyet sonrasmda cahsanlann i~ aktivitelerine ara vermeden egitim alabilmeleri, ihtiyac duyduklan and a alabilmeleri, alanlannda uzman ve kendini ispatlarms kisi ve kuruluslardan almalannm baska da yolu yoktur. hatrrlanrnasi ve yeni bilgilerin edinilmesini Harf, kelime, yazz ve sozden oteye gecmek tip ve saghk: egitimi alan genclerimizin en dogal hakkzdzr ve biz bu ogrencilertmize e-ogrenme avantaj lanni sunmalzyzz. o Resim 2. Hemsirelik egitiminde uzaktan egitim ornegi Ku!!anICI Gm~1 Ouyurura, • Sonur; olarak mezuniyet oncesi orgun egitim sistemlerinde ciddi bir destege ihtiyar; duyan tiP ve saghk egitimi alam vardlr. Benzer konulan daha klsa surede, daha kolay anla~lhr, daha kahcI ve yapllandmcl imkanlanna ogrencilerimizi kavu~turmahYlz. bilgi seviyesine getiren ogrenme Tum r;ah~anlanmlza da hizmet ir;i egitim, mezuniyet sonraSI egitim sistemleri halinde kendilerini yenileyecek, once den kazamlml~ bilgileri guncelleyecek, yenilikleri takip edecek ve bu geli~melerini de belgelendirecekleri sistemleri sunmahYlz. Geli~mi~ tUm ulkelerde bilgi aktanmma hlz katacak, kalite katacak, kullamlabilir bilgi edindirecek e-ogrenme sistemlerine ger;i~ hlzlamr iken i.ilkemiz geride kahrsa sonur;ta daha az 6grenmi~ bir topluluk olmaktan kurtulamayacaglmlz bir gerr;ektir. 34 well ageing 2015/ I Turklye'dekl en onemli verilerden biri nufusun gittik~e yaslanmasi Peki yashlar teknolojiyi rahat kullanabiliyor mu? Teknoloji ile en cok mucadele edenler yas alanlar olsa gerek. Dogduklan donemin teknolojisi ile gunumuz kryaslandigmda, eve telefon baglatmak icin aylarca hatta yillarca sira bekleyen bir neslin bugiin cep telefonlan ile goriintulu olarak baska iilkelerin arandignu gormeleri onlan bircok acidan etkiliyor olmah. Giiniimuziinyas alnuslannm teknoloji ile miicadelesini ve teknolojinin yash bakimma etkilerini Prof.Dr. Ahmet Akgiil ile gorustuk. Prof. Dr. Ahmet AkgUl, Ankara Universitesi TIp Fakattesi'nden 1997 ynmde mezun olduktan sonra TOrkiye'de YOksek ihtisas Egitim ve Aresurme Hastanesi & ABD'de The Methodist Hospital-Baylor College of Medicine, Houston, Texas- Kalp ve Damar Cerrahisi Kliniklerinde uzmenhk egitimini tememiemtstu. TOrkiye'ye dondOkten sonra 2003 yttinde YOksek ihtisas Hastanesi'nde Besesistenu« gore vine bestemist«. Ba§asistanllga ek olarak 2004 yiunde, TOrkiye'nin en bOyOk ttbbi yaytnclllgtnl yapan Tiukiye Klinikleri TIp Bilimleri Dergisi'nde editOr olarak gorev yapml§tlr. 2005 Ylltnda TOrkiye YOksek lhtises Egitim ve Arestume Hastanesi'nde Besnekim Yardlmclllgtna yOkselmi§tir. 2007 Ylltnda Kalp ve Damar Cerrahisi alantnda Docentiitc imventm kazandlktan sonra 2009 yilmde istanbul Baklrkoy Dr Sadi Konuk Egitim ve Ara§tlrma Hastanesi, Kalp ve Damar Cerrahisi Klinigi'ni kurmakla gorevlendirilmi§ ve yall§malartna Kurucu Klinik $efi imventyl« devam etmistir.Proi. Dr. Ahmet Akgat halen istanbul Universitesi Sagllk Bilimleri FakUltesi'nde Dekan verdimcisi, Gerontoloji Botam Ba§kanl ve Baklrkoy Dr Sadi Konuk Egitim ve Ara§tlrma Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Kliniginde Egitim Sorumlusu olarak gorev yapmaktadlr. Handan CETiNKAYA handanc.wellageing@gmail.com Oncelikle Gerontoloji'den biraz bahsedebilir misiniz? Gerontoloji ya~lanmanm bilimidir. Gerontos Yunancadan ahnml~ bir kelime ve ya~lanma anlammda; Franslzca loji ilim, bilim anlammda kullamhr. Yani ya~lanmamn ve ya~hltgm bilimi anlamma gelir. Bu yakla~lk 1900'1UYillardaRus bilim adaml Ilja Metschnikow (ilya Meynikov) tarafmdan ortaya atJlanbir terimdir.1950'li ytllarda hem Avrupa'da hem ABD' de gerontoloji adl altmda biryok anabilim dah, bilim dah kurulmu~tur.Ya~lanmayaneden olan faktorieri, saghkh ya~lanmaYIinceleyen multidisipliner, biryok bilimin bir arada bulundugu, bir bilim dahdlr. Yalmzca tek bir bilim ya da viicudun ya~lanmasl degildir. • • Ya~lz bir nit/us olmak aslznda bir medeniyetin belirtisidir. .. • .. Bir ya~lmm nasll daha saghkh bir hayat siireceginin yanmda ekonomi, sosyoloji, psikoloji gibi her ~eyi iyine alan geni~bir kavramdlr. 65 ya~ve iizerindekilere toplumda ya~lt diyoruz. Diinyada 2 milyar civannda ya~h ki~i var. Hem iilke ya~lamyor, hem de diinya ya~lamyor. 2012 verilerine gore Tiirkiye, Kore'den sonra en hlzh ya~lanan niifusa sahip bir iilkedir. Diinyada ya~hltk slralamasmda 91. dir. Birle~mi~ Milletlerin (BM) tammma gore bir iilkedeki ya~h niifusun toplam niifus iyindeki oranmm yUzde8 ile yUzde 10 arasmda olmasl o iilke niifusunun 'ya~lt', yUzde 10'un iizerinde olmasl ise 'yok ya~h' oldugu anlamma gelmektedir. Ya~h niifusun toplam niifus iyerisindeki payl bugiin yUzde 7 seviyesinde, 2023'te bu rakam yUzde 10,2'lerin iizerine Ylkacak. Ya~h toplum bir zenginliktir ve ayn bir ugra~ alamdlr. Ya~hlann saghkh bir ~ekilde hayatlanm devam ettirebilmesi iyin biryok onlem ahnmasl gerekmektedir. Bunlar; egitim, toplumun ya~hlara olan bakl~l, onlann sosyal hayata uyum saglamalan, ekonomik olarak idare edebilmeleri, kiiltiirel faaliyetlerden yararianabilmeleri vs. 35 well ageing 201511 Tekooloji degisen bu demografik yaplya uygun ne gibi iiriinler iiretmeli? Sizce yash nufus bu degisime hazir nn? Bizim saghk giderlerimizin yuzde 60'1 kronik hastahklara gidiyor. Hipertansiyon, diyabet, kalp yetmezligi, bobrek yetmezligi, seker hastahgi gibi gecmeyen ancak arada nukseden hastahklara dogru gidiyor. Bunlar da daha cok 60 - 65 yas uzerindeki hastalarda goruluyor, yani "yash nufusta" ... Yash nufusun ayn bir saghk gideri vardir. Yeni politikalarla beraber yash nufusa ayn hitap etmek gerekmektedir. Teknolojiyle ilgili konusacak olursak, yash nufusun teknolojiyi kullanma becerisini de artmnak gerekmektedir. Onlar en basit bir cihazm kulla111m1111 daha cok cocuklanndan, torunlanndan gormektedir. Onlara anlayacaklan tarzda, cagin gerektirdigi teknolojik cihazlann kullamlmasi ogretilmelidir. Su anda onemli olan konulardan biri intemettir. intemete ginneyi becerebilmeleri gerekmektedir. Kendi hastahklanyla ilgili, kendi sosyal arkadaslanyla ilgili, kendi kiilturel faaliyetleriyle ilgili bilgi tarayabilmeliler. Bir ya~hn111,80yasmda bir amcanm kendine yeter hissi olusmasi icin bu egitimlerin verilmesi gerekmektedir. Ozellikle teknolojiyle ilgili yash niifusa ayn bir egitim verilmesi sartnr r-------Jl-------"\ Siz onlarzn yanznda bakici olarak bulunup onlara gerekli destegi verirseniz bu bir yere kadar giizeldir Ancak bu ki~ide "yeter hissi " olu~turmamaktadzr. \.. Y .) Teknoloji gelisiyor ve giinden giine hayatumzm tamamuu kapbyor. Peki verilen egitimler de bu ydnde geli~iyor mu? Sizin bununla i1giliprojeleriniz var nu? Birkac proje var aslinda, bu projelere basvurmayi diisiiniiyoruz. Biri belediyeyle ilgili, bir digeri valilikle ilgili. Bunlar; yashlarla egitim projesi ve yash bakmunda bakicilann egitimi projesi. Bunlarla ilgili egitim cahsmalanna ve gorusmelere basladik, Kendi bolumumuz (Gerontoloji) ogrenci almaya basladiktan sonra bunlar da es zamanh olarak devam edecek. Ay111zamanda kalp ve damar cerrahi oldugum JY111kalbin ve damarlann yaslanmasi konusunda da calismaktayrm. Mesela biz 70 yasindaki bir kisiye kalp ve damar ameliyati yaptIglmlz zaman, ki~inin bu ameliyatta damarlan degi~tiriliyor, kalbi toparlal1lyor ve diizeliyor. Ancak 0 ki~inin tiim damarlan 70 ya§mdadlr. 0 diger damarlannda ya~lanmas1111onlemek iyin yah~ma ve projeler yiiriitiiyomz. Yani damar ya~lanmaSll11 miimkiin oldugu kadar azaltmaya yah§IYoruZ. Viicut bir biitiin olarak ele ah111r.Tiim doku ve organlar damarlarla beslendigi iyin 0 dam ann ya§lanmaS1l11bir dakika ileriye gotiinnek demek tiim dokulann saghgmm bir dakika daha yerinde kalml§ olmasl demektir. Ya~blar teknolojiyi rahat kullanabiliyor mu? Sizce giiniimiizde geli~tirilen iiriinlerde tasanm hatalan var ml? Ya~iIlann hem be§ duyuyla aldlklan §eyler azahyor. Gormek, i~itmek, konu§mak gibi ... Teknolojiye ula~lmlan yok zorla~lyor. Hem de beyin kapasiteleri bu yolda yok egitilmedikleri iyin ona ah~malan zor oluyor. Yani yeni dogan bir yocuk bir iki ya~l11ageldiginde yok iyi bir §ekilde telefon, bilgisayar vs. kullanabilirken, ya~hlarda bunun kiiyiik bir aynntIsl bile ogrenme aylsmdan biiylik slk111tIiaryaratabiliyor. Bu ylizden hiy olmazsa kendi ihtiyaylanl1l kar§llayabilecekleri egitimlerin verilmesi gerekmektedir. Evet, tasanmda ~u an hatalar var; ancak bunlar zamanla diizelti Iecektir. Tele-tIp, tele-saghk gibi uzaktan hastahk yonetim modellerinin ya~hlar iizerinde etkili olacagml dii~iiniiyor musunuz? Ki~isel saghk, evde bakIm hizmetleri gibi uygulamalar Tiirkiye i-rinuygun mu? Bundan sonra hem ya~hlar hem de tIp teknolojisi ayls111dan~oyle bir ~ey geryekle~ecek. Bu konuda bizim de yaptIglllllz gorii~meler var. Normalde ya~hlar bakunlan iyin huzurevlerine yatmhyorlar. Ancak artIk huzurevleri yok istenen bir bakIm yeri degil. Ya§hlar kendilerini izole hissediyor, moralleri bozuluyor ve toplumdan uzak kahyorlar. Bu konuda politikalar geli~tiriliyor ve toplantIiar yapliIyor. Bu politikalann iyinde ya§lanma dostu ~ehirler, ya§h dostu teknolojiler, ya§hhk bakIm evleri, huzurevleri, ya~hlar koyli, evde bakIm hizmetleri yer ahyor. "Aileler ya§11ve baklma muhtay yaktnlannt yok sevmelerine ragmen onlara yeterince iyi bakamayacaklannt du§unur, bu konuda profesyonellere ihtiyay duyarlar. Boyle durumlarda hem yurt dl§tnda hem de TUrkiye'de du§un[J/enkonu evde baklm hizmetleri'dir." 36 well ageing 2015/1 Yashlar devamh ilac kullanmak zorunda olan, devamh tedaviye muhtac hasta grubudur. 0 yiizden bunlan cok iyi bir sekilde analiz edebilirsek, hem bakimlanru hem de saghk giderlerini kisabiliriz. Bu ayrn zamanda saghk degil ekonomiyle de alakahdir, iilkenin menfaatleriyle de alakahdir. Huzurevleri konusunda cok ciddi tartismalar basladi. Yashrruzi biz huzurevine mi koyahm, yoksa ona evde mi bakahrn? Bunun icin de ekonomik, sosyal ve psikolojik bazi calismalar yapilrnaktadir. Psikolojik calismalarda; bir yashnm evde durmasi cok daha iyidir. Toplumdan kopmamis oluyor, cocuklan, ailesi ve genclerle diyalog icinde oluyor. Uretime katkida bulunuyor en azmdan fikir olarak. Onlann tecriibelerinden yararlamyoruz. Evde bakurun mali yeti huzurevlerine gidip gelmekten daha az. Bunun icin uzaktan, telemetre dedigimiz cihazlar var. r__------Jl~------ __"\ Yaslilar kendi yakznlarzyla beraber hayatznz gec;irip sosyallesirken bir yandan da anlarzn saglzgzna uzaktan kumandayla bakzlacak. ~~-------V---------~ Ulkelerin artlk bu ~ekilde politikalan oluyor. 2015 Ylhm biryok yer ya~hlara aYlrmak istiyor. (iinkii herkes ileride bunun yok ciddi bir sorun olacagml biliyor. Peki bu nasIl olacak? Omegin; kalp hastasl olan evde bakImml geryekle~tirdigimiz bir hastamlz varsa kalp ile ilgili goriintiiler ahmyor, telefonun ucunda birisi oluyor ve devamh ileti~im saglamyor. Bu ~ekilde hastanm kan ~ekeri, kan parametreleri, kolesterolii, kalp ritimleri, basmylan, tansiyonlan uzaktan bir ~ekilde call center'a iletilecek. Bu call center, eger bu 7124 yah~an parametrelerde bir sorun olu~uyorsa ilgili doktora bilgi verecek, ilgili doktor da gerekirse hastayla gorii~ecek ya da hastamn hayati bir sorununun olmadlgml belirtip, rutin ilaylanm kullanmaya devam etmesi gerektigini bildirecek. Evde baklma ve evde tedaviye dogru bir yonelmemiz soz konusu. Ozellikle ya~hlarda kronik hastahklar iyin. Ancak her tiirlii hastanl11yanmda birine ihtiyay soz konusu olacak. Kisinin ken dine yeter hissi olusmasi acismdan bu teknolojiler yine yetersiz mi kalacak? Bunun saglikla bir ilgisi yoktur, sosyallesme adina yanirmzda biri ya da birilerine ihtiyacmuz her zaman vardir. Cok saghkli da olsa insanm tek basina yasamasi cok zordur. Bu sadece yasliya ait degil, insana ait bir durumdur. Sizce olmasi gereken ancak su anda yetersiz olan nedir? Oncelikle yaslilarla ilgili bir diizenleme yapilmasi gerekmektedir. Bu bakanhk diizeyinde olabilir. Saghkla ilgili Saghk Bakanhgi var, yashhkla ilgili ayn bir bakanhk su anda yok. r------..--Jl~--------"\ "Yaslilarla ilgili ayrz bir kurum kurulmasz gerekebilir. Onlarz sarun almaktan cikarip, zenginlik haline dondiirebilecek hir bakanlzk bile ~---------V olabilir. " ------~) Ciinkii ileriki donemde memleketimizin ve dunyarun en onemli sorunlanndan biri "yash popiilasyon" olacaktir. Onlann hem teknolojiyle uyumu, egitimleri, saghk takipleri, ekonomik durumlan hem de psikolojilerini diizenleyecek bir list kurul gerekebilir. Yashlar ayn bir gozle degerlendirilmelidir. Daha saghkh ve kaliteli ya~amamlZl ve ya~ almamlZl saglayan bin;ok yeni teknoloji geli~iyor.Bunlann hayatImlZl etkilemesi iI;in geni~ kitleler tarafmdan bilinmesi gerekmez mi? Kural ~udur; omegin, bir uygulama yapllacak ve bunun mantlglmlza uygun oldugu karanna vardlk. Olkeyi yonetenler olarak ~oyle dii~liniiliir, once bu uygulama iyin birkay pilot yah~ma yapahm (dogrusu da budur zaten) yah~manl11 iilkemize olan katkllannl11, aksakhklannm, yararlannm neler olduguna ve toplumumuza uyup uymadlgma baklhm ve dii~iinelim. Daha sonra bunu pilot bolgede uygulanz. Asgari kay ki~iyle, hangi konumda, bir hastanede mi, evde mi, huzurevinde mi olacagma karar veri lip belli yerlerde uygulamr, ylkttlar bilirki~ilerle beraber degerlendirilir. Kanun koyucular ve iist yoneticiler bunun biraz daha geni~letilmesi gerektigine karar verirler. Tiim artllar ve eksiler degerlendirilerek bu geni~leme yaplhr. Eger her ~ey uygunsa biitiin iilkeye yaYlhr. 37 201511 well ageing "NASA grubunun §oy/e bir hayalleri verdi: Uzayda cerrah o/madlgl bir ortamda kendi astronotlan veya kendi hasta gruplan uzun sure kaldlgl zaman diinyeden uzaktan kumandayla ameliyatlann yepttmes! .. " Su ana kadar onu gerceklestirme durumunda olmadilar. Ancak bu robotu yaptiktan sonra, bize uzaktan bir sekilde bir kalp ameliyatmm, iirolojik ameliyatm, kadm degum ameliyatmm yapilma sansmi verdiler. Normalde gogus kismmda bir kesikle kalp acilir ve ameliyat edilir. Robotla kaburgalann arasmdan kucuk kesiklerden borular yardimiyla kalbe ulasihr. Kalp uc boyutlu bir monitorde cok da fazla biiyiitiilmiis sekilde goziimuziin onunde olur. Goriilen alam yuzlerce, iki yi.izkere buyutup gorebiliyoruz ve sizin elinizde joystick gibi her iki elinizle soktugunuz bir kumanda konsolu olur, bu kumandayla iic boyutlu bir sekilde hastamn icinde ameliyat gerceklestirilir, Yani cok daha genis alan veriyor ve cok daha hassastir, Sinirleri, kasi, daman birbirinden cok daha rahat aymyor. o yiizden urolojik kanser ameliyatlannda cok daha kolay olan, hasta icin ideal bir teknolojidir. Isin biraz da doktor acismdan yarar ve zararlarma bakacak olursak, giiniimiizde ve gelecekte hastanelerde robotik uygulamalann yaygmlasacagi soyleniyor. Siz bu konuda neler soylemek istersiniz? Robotik cerra hi nedir? Neden tercih ediJiyor? Teknoloji npta cok etkili bir bolumdur. Tipla teknoloji birbiriyle yansir bir sekilde devam eder. Teknoloji tibba su sekilde yardunci olur: Doktorlar, bazi cozumleri teknolojiden bekler. Soyle bir cihaz yapalnn, soyle bir ameliyat yapalnn, soyle bir tedavi yapalim ama burada muhendislere, biyomedikal muhendislere veya ar-gecilere dam~ahm derler. Bu robotta, bizim kalp ameliyatlannda kullandlglmlz aslmda NASA'mn zamanmda geli~tirdigi bir teknolojidir. 38 Robotik cerrahinin doktora olan faydalarmdan bahsettiniz ancak bu uygulamalar insan giiciine olan ihtiyaci azaItmaz nn? Azaltmaz, ciinkii kalp ameliyatma, iiroloji ameliyatma veya diger ameliyatlara bir ekip olarak girilir. Bu ekip normal kalbe acik ameliyat yapsa da, robotla yapsa da aym sekilde bekler. "Teknoloji evet idealdir ancak her an Slklnt/sl olabilir; garanti olmesi icin diger teknige donme« gerektiginde neztr olarak orada beklemek zonmoeytz. " Bu yUzden insan giiciine olan ihtiyay aym ~ekilde devam etmektedir. Ameliyatlar iyin ~u an var olan uzay teknolojisi insan kaybma gerek duyurmamaktadlr. well ageing 2015/1 Teknoloji, arastirma dunyasmda son noktadrrl Dergimizin ilk sayismda Turkiye'nin oncii WOMM ajansi FikriMiihim'in Genel Miidiiru Nurgiil Usta ile yaptigtmtz roportajda saghk ve teknolojisi iliskisi, saglik sektorunun WOMM (Word of Mouth Marketing- Agizdan Agiza Pazarlama),u kullanma orarn gibi konulan ele aldlk. Teknoloji ile saghk iliskisi hakkmda ne dusunuyorsunuz? Teknoloji dogru kullamldigmda zaten her donem icin olrnasi gereken bir sey, Saglikta da dogru kullanildrgmda bazi sonuclara cok daha hizh ulasmayi, daha insan giieiinden uzak, insan faktorunu ortadan kaldirdigimzda daha kesin sonuclar daha net sonuclar ortaya cikar ya, butun bunlara olanak tamyor. Kubra Guntekin kubrag.wellageing@gmail.com Ajansrmzi bireok sektor kullamyor. Bu sektorlerin kullamm oramyla (herhangi bir sektor ornegln gida) saghk sektoruniin kullamm oramm kiyaslar rmsimz? Saghk sektorii WOMM'da ne konumda? Bizim online bir veri tabammtz var. Biz hem WOMM yapiyoruz hem de bu veri tabanmdan online arastirmalar yapiyoruz. Ikisini birden soyleyecegim. Simdi medikal arastirmalann, arastirrna olarak diisiindiigiimiizdeoram yiiksektir. Tiiketici arastirmalanna oranla medikal arastirmalar pek cok arastirma sirketinde de %20'lik bir orana denk gelir. Bizde arastirma kismmda % I0-15 diyebilirim ama WOMM projelerinde %1. Cok diisiik. Bu biraz sundan kaynaklaniyor olabilir. WOMM ashnda bir pazarlama teknigi oldugu icin saghk sektorunde bu konuda pek cok kisrt var. Her seyin reklarrum yapanuyorlar. Yasaklar var. Dolayisiyla sektor zaten buna izin vermiyor. Kubra YILDIZ kbray.wellageing@gmail.com WOMM'da herhangi bir ilaem, herhangi bir uninun tamtnmm yapmak mumkim degil. 0 yiizden biraz WOMM du~uk. Bir de saghk sektoriinde OTe uriinleri (reyete aranmakslzm satllan ilay: vitaminler, agn kesieiler ... ) vardlr ya onlara WOMM yapIlabilir. Bu da butUn medikal dunyamn iyinde yok kUyuk bir yer kaphyor. Ama yapllabilir bilinylendim1e kampanyalan var. Saghk bilimleri alamnda pazarlamayla ilgili ne tur faaliyetlerde bulunuyorsunuz? Yine saghk sektoriinun izin verdigi olyude yapabiliyoruz. Saghk hizmetleri, sigara, alkol bunlann ileti~imiyapilamiyor. Herhangi bir yere sponsor olamlyorlar. DolaYlslylatamamen ona paralel. Marka, tamtllmm yaptmrken kendi admm kullamlmasml istiyor. Buna da izin venniyorlar. DolaylSlyla pazarlamada yok fazla kullamlamlyor. Pazarlamaya 1~lktutaeak veriler saglamak iyin kullamhyor. Onda da kendi hedef kitlesiyle ilgili saghk ara~tlrmalan yaplhyor. Soyle omek vereyim; bizim veri tabammlZvar, 74.000 uyemiz var. Bu iiyelerimizle siirekli ileti~im halindeyiz. Onlara yakm yevrelerindeki hastahklarla, kendi hastahklanyla ilgili sorular sordugumuzda zaten bizim elimizde hastahkla ilgili de bir veri tabam olu~uyor. Diyelim astIm hastalanyla bir proje yapmak istiyorsunuz, ya~adlklan slktntiian vs. anlamak istiyorsunuz, normalde dl~an pkarsmlz hastahklanmz neler gibi sorular sorarSIDIZama ~imdi teknolojinin geli~mesiyle bizim bir veri tabammlz var, bununla ki~ilerin hastahk bilgilerine ula~lyoruz. Oradan hemen astlm hastasl olan ki~ilere sorulan soruyoruz, onlar zaten kendi hastahklan oldugu iyin yok da giizel eevaplar veriyorlar. Sokakta ise bir anketor durdurdugunda ki~inin ona yamt vermesi uzun sUriiyor,onun sordugu sorulan eevaplarken uzun uzun anlatJyor. 0 anlatJrken anketor onun anlattlklanm yazlyor, yazarken de biraz ozetliyor. Sonra 0 anketler bir departmanda kodlamyor. DolaYlslyla orada da ozetleniyor. Yani onun anlattlgl ~ey bir eiimleye dii~uyor. Ama teknoloji, ara~tlrma diinyasmda son noktadlr. Online olarak soruldugunda ki~i bizzat kendisi dolduruyor. Sonra biz onlan okurken daha rahat degerlendirebiliyoruz. 39 well ageing 201511 __ ------Jl~-----__ r '\ Zaten sokakta anket yontemiyle biz 1 hafta -10 giinde ancak 100 kisi bulabilirken simdi 1 saatte 100 kisiye cok rahat ulasabiliyoruz. Daha verimli sonuclar alzyoruz. ~________ _------J Y Aynca doktorlar icin de bir veri tabamrniz var. Bu veri tabanmdan doktorlara ulasip cesitli gorusler alabiliyoruz. Ajansmiz tiiketicilerde markamzla ilgili en dogru deneyimi yaratarak tavsiye zincirini tetikledigini soyliiyor, Buna gore saghk sektoriinde en dogru deneyimi secerken ne tiir yollara basvuruyorsunuz? Saghk sektorunde pek cok konuda iletisim yapmak yasalarla simrli. Kamu oyunda yanlis bilinen konulann anlahlmasmda, saghkh gldalar, genel temizlik ve hijyen gibi konularda WOMM kampanyalan diizenleyerek bilin~lendinne ~all~malan yaplyoruz. bncelikle iiyelerimiz konu hakkmda bilgilendiriliyor. Daha soma iiyelerden ilgili iiriin ya da konuya yonelik bir konsept ~er~evesinde ~evreleriyle payla~lmlarda bulunmalan isteniyor. Twitter, Instagram, Facebook gibi sosyal medyada bir kampanya duzenleyerek online platformda bir tavsiye zinciri olusturuluyor, AYl1l zamanda FikriMiihim'lerin adreslerine konuyu anlatan brosurler, ilgili urunler gonderilerek onlardan urunleri hem kendilerinin denemeleri hem de yakm cevrelerine dagitmalan isteniyor. Boylece iinin ya da konu hakkmda bu bilincin yayilmasi saglamyor, Olusturulan tavsiye dalgasi ile FikriMiihim'lerin yakm cevrelerini etkileme ve harekete gecirme potansiyelleri oldukca yiiksektir. Cahsma yiinteminlzde iiyelerin bir Miihim Kampanya'ya katrldiklart zaman, ellerine gececek Miihim Paket He birlikte hareket edeceklerini belirtiyorsunuz. Ancak saghk sektorunde bu yontem etkisiz kalabilir. Konu hakkmda herhangi farkh bir cahsmamz ya da projeniz var mi? Soyle omek vereyim. Disiyle ilgili saghk sorunu olan kisilerden bir talep geldi. Biz sorun yasayan kisileri belirledik. Bu kisilerin saglik sorununu bir dis klinigi giderdi. Bu kisiler de klinikte yasadiklan deneyimleri; oranm saghk kosullanm, oradan aldiklan hizmeti WOMM aracrlrgiyla diger insanlara ilettiler. Genel olarak soyle bir durum var, dediginiz gibi bir kutu oluyor. 0 kisiler kutunun icindeki urunleri deniyorlar daha soma denedikleri bu iiriinleri online platformda anlatiyorlar. Ama saghkla ilgili bir konu oldugunda bir sey gondermiyoruz. Diyelim ki gonderemedigimiz bir iinin var, 0 zaman bir hediye ceki, kullanma kodu gibi bir sey gonderiyoruz. Biz ashnda maille ona ~u tarihte ~urada bekleniyorsunuz diye bir davetiye yolladlglmlzda 0 orada unutuluyor. Biz de unutmamalan i~in boyle ~ekler gonderiyoruz. 0 zaman iiye, onu ciizdanma koyuyor. Gordiik~e akhnda kahyor. Boylece sorun ortadan kalkml~ oluyor. Diger iilkeler (geli~mi~ve geli~mekte olan iilkeler i"in) saghk sektorii apsmdan WOMM'u ne ol"iide kullamyor? Tiirkiye'nin bu iilkeler arasmdaki slralamasl nedir? McKinsey'in yaptlgl bir ara~tlrmaya gore; bir insanm yakm ~evresinin tavsiyesinden etkilenerek bir iiriinii alma egilimi, televizyon reklamll1dan etkilenerek satm alma egiliminden 50 kat daha fazladlr. Bu artlk tUm diinya tarafmdan biliniyor. Bu yiizden Amerika'da bir~ok WOMM ajansl var. Oralarda ~ok yaygm kullamhyor. Tiirkiye'de ise biiyiik markalarda bile yok. Tiirkiye'de tek ajans biziz. Daha kii~iik ~aph WOMM benzeri ajanslar var, ama boyle gii~lii veri tabam olan sadece biz vanz. 0 yiizden ~ok dii~iik. 40 well ageing 201511 Ajansm kurulusundan yani 2007'den bu yana teknolojinin de gelismesiyle pazarlamasi saghk 01I;iide birlikte ne hizmetlerinin gelismistir? Bu da yine yasalarla paralel ilerliyor. Hicbir ilacm reklarm yapilamaz. Ancak soyle dusunursek, ornegin meme kanseriyle ilgili herkes bir renk, bir meyve soyluyordu sosyal medyada. Bu da bir WOMM cahsmasidir. Bu tarz bilinclendirme kampanyalan vardir. Biz uyelerimizle her an iletisim halindeyiz. Cunkii gundem cok hizh degisiyor. Bir bilgiyi bug lin cok hizh alabiliyorsunuz. Bir bilinclendirme kampanyasi yapiyorsak 0 konu uzerinden bir sosyaJ medya hesabi aciyoruz ve konuyu oradan takip ediyoruz. Bunun icin onlara mesaj da gonderiyoruz. Bu isi bize yaptiran bir firma oluyor, diyor ki, biz firma olarak sosyal medyada yer almak istiyoruz ama sadece Facebook' ta yer almak istiyoruz biz de buna gore hareket ediyoruz. Ya da saghkh siitle ilgili bilinclendirme kampanyalan, bitki caymm faydalanyla ilgili kampanyalar var. Bu tiir durumlarda paketler gonderebiliyoruz. Bu bir markaya giriyor; ama yesil cayin faydalanrn paylasiyoruz uzmanlar aracihgiyla. Ya da annelerle bir proje yaptrgrrmzda cocuklanrnn saghgiyla ilgili ne tuketmeleri gerektigini paylasiyoruz, onlara iininu gonderip, video cekmelerini nca edip, sosyal medyada paylasmalanrn istiyoruz. Biz cesitli demeklerle devamh gorusmeler yapiyoruz, Omegin verilen yanlts bilgilerin online nasil gecebiliriz gibi sorulan tarnsip buna gore projeler yapiyoruz. Acik siitle pastorize siitii karsilastmp bilinclendirme kampanyalanna bashyoruz, Boylece luzh ve etkili bir yayihm oluyor. Diger bir konu ise mahremiyet konusu. Yine eger anketorler ornegin kadm hijyeniyle ilgili bir anket yapacaklarsa, sokakta bircok kadm bu sorulan yamtlamaya cekinirken online platform butun bunlan ortadan kaldmyor. Gizlilik garanti edildigi icin samimi cevaplar alabiliyor ve calismalan bu yonde devam ettire biliyors unuz. insanlar saghk duyduklannda alanmda I;evreden bir tavsiyeye soylenenlere ihtiyac okuyarak edindigi bilgiJerden daha I;ok onem verirler. Siz de ajansm stratejisi olarak zaten bunu kullamyorsunuz. Bu stratejiyi imkanlanndan gerl;ekle~tirirken nasI) teknolojinin faydalamyorsunuz? 41