“Hepimiz Gore-Tex`i bir şekilde dağda, şehirde hatta evde bile
Transkript
“Hepimiz Gore-Tex`i bir şekilde dağda, şehirde hatta evde bile
Gore-Tex Bora Akaydın tarafından yazıldı Perşembe, 05 Kasım 2009 23:55 - Son Güncelleme Çarşamba, 23 Aralık 2009 12:18 “Hepimiz Gore-Tex’i bir şekilde dağda, şehirde hatta evde bile kullanıyoruz. Eskiden lüks gibi görülen ancak şimdi neredeyse olmazsa olmaz kabul edilen bir kumaş haline geldi…” Bora Akaydın Gore-Tex ile ilgili bilgilerden derlediği makalesini bizlerle paylaşıyor. Özellikle dağcılıkta kullanımı oldukça yaygın olan nefes alabilir-su geçirmez özelliğiyle tüm dağcıların sevgisini kazanmış Gore-Tex ile ilgili bilmediğimiz daha neler var kimbilir. Bora Akaydın Gore-Tex ile ilgili değişik kaynaklardan edindiği bilgilerle bizlere bu harika buluş hakkında birçok ayrıntı sunuyor. Not:Giriş resmi gore-tex.com'dan alınmıştır. Foto:en.wikipedia.org (tirmanis.org tarafından Türkçe'ye uyarlanmıştır.) Hepimiz Gore-Tex’i bir şekilde dağda, şehirde hatta evde bile kullanıyoruz. Eskiden lüks gibi görülen ancak şimdi neredeyse olmazsa olmaz kabul edilen bir kumaş haline geldi. Öyle ki eskiden birkaç mağazada bulunabilen Gore-Tex astarlı botlar artık herhangi bir dükkanda bile bulunabiliyor, hatta sadece botlar değil günlük kullanıma yönelik daha az spor görünüşlü ayakkabılarda bile Gore-Tex’e rastlamak mümkün ve fiyatları da biraz konfor isteyen herkesin 1/4 Gore-Tex Bora Akaydın tarafından yazıldı Perşembe, 05 Kasım 2009 23:55 - Son Güncelleme Çarşamba, 23 Aralık 2009 12:18 kabul edebileceği düzeyde. Üstelik o kadarla da kalmıyor artık Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) bile askerlere Gore-Tex astarı olan postallar dağıtıyor. Gore-Tex Tam Olarak Nedir? Gore-Tex aslında bir astar, daha çok ince ve çok hassas bir zar gibi. Biz çok hassas olduğu için bu astarı görmüyoruz; kullandığımız Gore-Tex’li malzemenin içerisine korumalı bir şekilde yerleştirilmiş olarak geliyor. Bu zar tüm malzemenin kalbi. Bu zarın üzerinde santimetrekarede 1.4 milyar tane ince delik bulunuyor. Bu deliklerin teknik adı gözenek. Gözenekler bir su damlasından 20.000 kere daha küçük ancak su molekülünden 700 kere daha büyük. İşte Gore-Tex’in çalışmasının ana mantığı bu. Sıvı haldeki su, molekülleri arasındaki çekim yüzünden tek bir molekül olarak bulunamıyor. Bu nedenle bir gözenek sıvı haldeki su için çok küçük ama buhar haldeki su için de yeteri kadar büyük. Böylelikle Gore-Tex sıvı haldeyken suyu geçirmiyor fakat aynı zamanda nefes alabilirlik dediğimiz su buharını dışarı atabilme özelliğini sağlıyor. 2/4 Gore-Tex Bora Akaydın tarafından yazıldı Perşembe, 05 Kasım 2009 23:55 - Son Güncelleme Çarşamba, 23 Aralık 2009 12:18 Gore-tex katman (Foto:gore-tex.com) Gore-tex ceket katmanı (Foto:gore-tex.com) Gore-Tex’in Mutfağında Neler Pişiyor? Birazcık hepimizi sıkan organik kimya hatta üniversitede haşır neşir olanlar varsa polimer kimyası ile başlayacağız. Gore-Tex’in temeli politetrafloroetilene (PTFE) dayanıyor. Bu, bir çeşit dört florlu ve iki karbon içeren zincir. Birçoğumuz bunu Teflon olarak da biliyor ve kullanıyoruz. Bu Teflon, PFOA (perfloro oktanoik asit. Meraklısı için açıklama: Karbonları florlarla doyurulmuş sekiz karbonlu organik bir asit) ile polimerleme işlemine sokuluyor ve sonuçta Gore-Tex kaplama elde edilmiş oluyor. Bu arada bahsi geçen PFOA’nın karsinojen olduğu, kısırlığa yol açtığı ve çevre kirliliğine yol açan birincil maddelerden biri olduğu yıllardır biliniyor. Kısacası bizim severek kullandığımız Gore-Tex, aslında bir bakıma yemeklerini beğenerek yediğimiz ancak mutfağında farelerin ve böceklerin cirit attığı bir lokanta gibi. Teknolojik 80’ler Gore-Tex’in başlangıcı aslında oldukça eski. Wilbert (ks. Bill) L. Gore , Gore-Tex’in asıl mucidi olarak kabul ediliyor. 1958’de bir kimya yüksek mühendisi olan Bill Gore, karısıyla birlikte evinin bodrumunda “W. L. Gore and Associates” adlı (W. L. Gore ve ortakları olarak Türkçeleştirilebilir.) şirketi kuruyor ve her şey oğlu Robert W. Gore ile PTFE (yani teflon) reçinenin gerilerek uzatılmasına ve kumaşa kaplanmasına olanak veren bir işlemi bulmalarıyla başlıyor. 1976’da bu teknolojiyle üretilmiş bir astara sahip ilk çadır Early Winters şirketi tarafından üretiliyor. Aynı sene Robert Gore ve içinde Robert Gore’un babasının da bulunduğu ekip, ince liflerle örgü gibi örülmüş mikro gözenekleri olan bir Teflon türünün patentini alıyorlar. 1980’de de yine Robert Gore iki kişilik başka bir ekiple birlikte su geçirmez kaplamayı bulup bunun da patentini alıyorlar. Bu icadıyla Robert Gore 2006’da Milli Mucitler Ligi’ne (National Inventors Hall Of Fame) kabul ediliyor. 3/4 Gore-Tex Bora Akaydın tarafından yazıldı Perşembe, 05 Kasım 2009 23:55 - Son Güncelleme Çarşamba, 23 Aralık 2009 12:18 Gore-tex ceket (Foto: gore-tex.com) Kaplamalar ve Dikişlerden Astronot Giysilerine Astar üzerine yada katmanla olmak gereken daha dikişlerse katmandaysa çok yağı insanın poliüretan uzak vücut dayanıklı hala zorunda. tenindeki doğrudan dirsek daha yine tutan dışarıdan yağından yine kumaşlar aynı kumaşlarla gibi desteklenmek (yağı Kumaşın yağa doğruya benzer yerlerde firmanın gelebilecek bile sevmeyen karşı tercih türü bozulabiliyor. yüksek astarın gelen aşınmaya üretimi da zorunda. istenen ediliyor. koruyor. –terleyen etkilere bir teknolojili üstü lipofobik) olan yağmur amaca daha İnsanların kaplanıyor. Bu Bunlar karşı Gore-Tex yüzden nefes özelliği dayanıklı damlasında göre çok yine kullanımına alabilir hassas. seçiliyor. Gore-Tex bantlarla Su nefes olan kumaşlarla geçirmezlikte kaplamalar yada kumaşlar alabilir Öyle Örneğin iç zar yönelik üzerine taraftan kiüstten yüksek yada açıkta kullanılıyor. tercih sürekli yüksek ürünlerde giyen izole yağmurluklarda ve teknolojili duran ediliyor. alttan baş ediliyor. aşınma kişinin Alt Gore-Tex iç belası en kaplamada kumaşlar katmanda Bu terinden az dayanımı En zarı olan iki suya alt zar enTürem ar dokunulan Gore-Tex eldivenler kaplamalarında, kullanılıyor. yurtdışında kağıtlar tasarımında ucuz için Gore-Tex yakıt korunması bildiğimiz vs.) hücreleri yerlerinde Gore-Tex Ayrıca da astar haricinde Gore-Tex elektrik hassas için elle dağcılık üretilebilecek. zamanla tabanca yine dokunulan havacılıkta, tellerinin kullanılması endüstriyel Gore-Tex ekipmanları kılıfları kararma izolasyonunda Çok yerlerin uçak bile ile ekipmanların gündemde. kullanılan ya (botlar, astarlanarak uzay bulabilmek sda kaplanmasında renkte sanayinde, teknik ve el Gore-Tex, kabloların aletlerini örtülerinde mümkün. donuklaşmalar saklanıyor. pantolonlar sürtünme kullanılıyor, de hibrit çevresine de Bundan elin Hidrojen kullanılıyor, arabalarda ve teri gerektiren görünmüyor. ceketler, böylelikle ve başka sarılan yakıt kirinden kullanılırsa öyle eski yağmurluklar, yüzey sargılarda hücrelerinin aletlerin el ki korumak yazısı elle daha {highslide type="img" width=420 height=350 captionText="xxxx"}makale_resimleri/mak_GoreTex {highslide type="img" width=420 height=350 captionText="xxxx"}makal Aladağlar (Foto:Aykut Türem arşivi) Mont Blanc 2006 (Foto:Aykut Gore-Tex’i Biraz Hırpalıyorlar Firma odasına karşısında fiziksel inceleniyor. zımpara aşındığına sıcaklardan uzun astarın geçirmezliğine geçmek süreler astarı bir gerilme zorunda. sokuluyor. kağıdına aktivite astarın bakılıyor. Martindale çok bazı boyunca bakılıyor. sonucu soğuklara testlerden kadar (mesela dayanımı Burada Son geriliyor testi yırtılmayacağına değişen İşte olarak kadar koşu üzerine adı geçiriyor. ölçülüyor. teknik ve verilen bandı) kumaş çeşitte değişen ardından basınçlı ceketler Örneğin Daha bir içerisinde kırışma ürünlere emin bir testle tekrar su ya yelpazede, sonra olunuyor. yağmurluklar püskürtülerek da testine kumaş sürtülerek terlemesine buruşturuluyor. yağmurluklar konfor sokuluyor. belli En ürün testlerinde sonunda aşınımına önce bir rüzgarla piston bakılıyor ağırlık bu Bu bir Bu testlerin benzeri mankene testte tekrar ürünü testte birlikte altında, ya ve da nasıl kumaş ürünün de kullanan tamamından aletlere ne yağan yapağıdan yüksek giydirilip hissettiği kadar buruşsa su yağmurun bağlanarak kullanıcının yağmur dahi Ayakkabılar Yapay kumaşı borularda ancak ayakkabıya dayanımına bu ayak test sefer kendiliğinden üç ediliyor. için bakılıyor. içerisindeki yüz kendi insan bin Kumaşın kendine ayağı adım ilerlemesi) alıcılar attırılarak gibi yürüyen kendisi, ayakkabı suyu lifleri kumaşla ayaklara geçirip içerisindeki yapay yada geçirmediği astarın ayakkabı bir ipliklerinin ayağa nemi yürüyüşteki giydiriliyor Gore-Tex ölçüyorlar. test kapilariteyle ediliyor. gerilmelere ve astarlı Daha 2-3 (suyun Son ayakkabı parmak sonra olarak karşı çok ayakkabıların su ince yine giydiriliyor. içinde kılcal yapay Eldivenlerde basılıyor testinde tutan başına sızdırma Eldiven bile eldivenin belirlenebiliyor. iç 2.5kg’lık astarının içine yağmurluklara ve testine basınç eldivenlerin uygulanan ağırlık kuvvetle alınıyor. altındaki eldiven Son konularak uygulanan beş buhar olarak çıkarılırken çekilmedikçe Bu suda tane test bileğine basılmadan da dayanımını mağazalarda test eldivene test yerinden var. gibi iç kadar astarın Soluyabilirlik su önceki ölçmek basınçlı suya püskürtülüyor. çıkıp ayakkabılara çıkmaması ve sokuluyor. için çıkmadığı hava sonraki gerekli. testinde basılarak uygulanan gerekiyor. Tutma ağırlıkları Böylece deneniyor. eldivenin beş testinde astardaki Daha ölçülüyor. testlere saniye Eldivenler içine eldivenin sonra sıcak tutuluyor. benziyor. en Püskürtme eldiven ufak parmak buhar sıcak çatlak Bu da Bora Akaydın runaydin [at] yahoo.com Kaynaklar: 1.http://www.gore-tex.com http://en.wikipedia.org/wiki/Gore-Tex 2.İletişim: 4/4