(!) (academia.edu)
Transkript
(!) (academia.edu)
DİLBİLİMİNE BAKIŞ • “En eski dil” ile ilgili M.Ö.7 yy.da Mısır hükümdarı PSAMMETİK efsanevi bir deney yapmıştır. Bu deneyden ünlü tarihçi HEREDOT bahseder. Efsaneye göre iki bebek kimsenin olmadığı bir yerde büyütülür. İki yıl geçtikten sonra bebekler birden “bekos” sesini çıkarırlar. Frigya dilinde “ekmek” anlamına gelen bu sesi çıkaran bebekler ilk olarak “yiyecek” istemişlerdir. • Yine Çin mitolojisine göre “su kaplumbağası”, üzerindeki şekilleri İmparator’a öğretir ve İmparator dili kullanmaya başlar. • Hint mitolojisine göre Baş Tanrı, “BRAHMA VAC” adlı yansımasıyla tüm varlıkları yaratmıştır. “VAC”, “yıldırım” sesidir. • • • • • Dinlere göre; Tevrat: İsimleri “Adem” koymuştur. İncil: Sözcükler Tanrı’nındır, kelam(söz) Tanrı’dır. Kur’an: Tüm sözcükler Adem’e öğretilmiştir. Dili ele alan çalışmaların en eskileri Eski Hint’e, Eski Yunan’ a kadar uzanır: • Eski Hint’te HİBT + edebi dilinin en eski ürünleri olan, dini bilgi içeren ve M.Ö. X. yy.a ait olduğu düşünülen VEDA’LANN’ların yanlış saptanmasından ve hatalı okunmasından kaçınılmak istenmiştir. M.Ö. 5. yy.da Hint dil bilgini Panini, Sanskrit’le ilgili 4000 kadar kuralı ve söz varlığına ait yazıları bir araya getiren bir dil bilgisi kitabı bırakmıştır. • M.Ö. 4. yy.da Hint “YASKA”, Nirukta adlı bir kitapta sözcükler ve nesneler arasında ses açısından bir ilişki olduğunu kabul eder. • Hintlilerin dil araştırmalarına çok önem verdiğini kanıtlayan bir bilgi de Kuzey’de ve Güney’de “dil okulları” açmış olmalarıdır. • Eski Yunan’da M.Ö. 6. yy.dan itibaren birçok çalışma, tartışma yapılmıştır. Özelikle “Dil doğuştan mı, insanlar tarafından sonradan konma mı?” tartışması önde gelmektedir. • PLATON “Kratylos: Adların Doğruluğu” adlı yapıtında bu tartışmayı 3 kişinin( Kratylos, Sokrates, Hermogenes) ağzından anlatmaktadır. Platon’a göre “ad”ları ilk veren insan değil, onun üstünde bir güç olmalıdır. SOKRATES Retorik (hitabet, söylev) kavramının, anlamı bakımından, dili başkalarını ikna etmek ya da etkilemek için kullanma sanatı; akıl yürütme, tartışma, inandırma, söz söyleme sanatı ve benzeri kullanımlarınınolduğu söylenebilir. Retorikin tekniklerini (ses seçimi, ritmik periyodik cümlelervb.) ilk kez sıralayan ise Sokrates'tir. • Aristo, dil konularını ele alan başka bir düşünürdür. Ona göre dil sesleri 3 türlüdür: 1) Sesliler 2) Yarı sesliler 3) Sessizler *Sözcük türlerini ilk saptayan ve gruplandıran ARİSTO’dur. a) Rhema (eylem) b) Onoma (ad) Aristo’dan sonra zıt görüşler ortaya çıkmaya başlamıştır. 1) Analojistler: “Dil doğanın bir sunusudur.” 2) Anomalistler: “Dil yapısı kuralsızlık ilkesine göredir.” • Yunanlılar M.S. III ve II. yy.da Mısır’da İskenderiye okulu açarlar. • DIONYSIOS THRAX → TEKFİNE GRAMMATİKE (Grek Dilbilgisi) Bu kitap, kendisinden önceki ve günündeki çalışmaların sonuçlarını bir araya getiren ve aşağı yukarı 400 yıllık çabaların ürünü sayılabilecek olan bir derlemedir. • İskenderiyeli APOLLONİOS DYSKOLOS → Söz dizimi kitabı yazmıştır. • ROMALILAR’ın dil alanında çalışmaları vardır. Yunanlıların devamı niteliğinde çalışmalar yapmışlardır. • (MS.1 yy) VARRO → De Lingua LATİNA ( Dilbilgisi ve köken bilgisi çalışmaları vardır.) Varro kitabında köken bilgisiyle de uğramıştır. • (MS.4.yy) DONATUS → Ars GRAMMATİCA’si. • (MS.6.yy) → “İnstitutiones rerum grammaticarum.” • Doğu dünyasında ARAPLAR da çalışmalar yapmıştır. • 8. yy.da Basra Okulu’nda SİBEVEYHİ → El Kitab. • TÜRKLER →11.yy.da Kaşgarlı Mahmut → Divan-ı Lügat’it Türk (Türkçenin ilk sözlüğü) • ORTAÇAĞ’da Batı’da; • Alexander de VİLLA – DEF → 1199’da bir eser yazmıştır. Ortaçağda, bir kilise dili olarak Latincenin çok geniş çevrede ve geniş çapta öğrenilmesi sonucunda Latince okuma kitaplarına, dilbilgisi ve sözlüklerine ağırlık verilmiştir. • YENİÇAĞ’ da DANTE → De vulgari ejaquentials: • Dante bu eserde dünyadaki yaratıklar arasında yalnız insanın konuşma yeteneğine değinmez, dilin ne olduğu sorusunu Skolastik düşünce çerçevesinde yanıtlar. • Dante’ye göre ilk insanın dudaklarından çıkan söz İbranicedir. • 17 yy.da dilbilgisi çalışmaları ilerleme sağlar. PORT ROYAL OKULU bir kitap çıkarır. • 17. yy. → FRANZ BACON (İngiliz), HERDER, HUM-BOLDT (Alman) çalışmalar yaparlar. • Avrupa dilleri ile Hint ve İran dilleri arasında bir akrabalık bulunduğu saptandı: Bütün bu diller, günümüzde yok olmuş bulunan bir ana dilden, ilkel Hint-Avrupa dilinden kaynaklanıyordu. Bu çalışmalar aracılığıyla, dilbilim ilk kez olarak bir bilim dalı niteliği kazandı. Ayrıntılı ve kesin incelemeler en çok sesbilgisi, yani dilin en somut görünüşü olan seslerin incelenmesi üstünde yoğunlaştırıldı. • Wilhelm von HUMBOLDT, Cava adasındaki Kavi dili üzerinde, dil denen kurumun birtakım önemli niteliklerinin ortaya konulmasına da olanak sağlamıştır. Humboldt'un, bu çalışmasında dilin bir yapıt, yapılmış, bitmiş bir iş değil, sürekli bir eylem olduğunu ileri sürerek ispatlamıştır. Humboldt aynı zamanda, her dilin ayrı bir içyapısı olduğunu, ulusların dünya görüşlerinin en iyi biçimde, onların dilindeki sözcüklerden izlenebileceğini ortaya koymuştur. • J. G. Herder, ise dillerin doğuşu ve dillerin kaynakların üzerinde çalışmalarda bulunmuştur. • 18. yy.ın ilk yıllarında G.W. Leibniz dünyadaki dillerin sınıflandırılması üzerinde çalışmış ve dilin düşünceyle ilişkisini açıklamaya çalışmıştır. Leibniz, dilin nitelikleri ve doğuşu üzerinde çalışmış, “Dil, düşüncenin aynasıdır.” demiştir. • 19.yy → Franz BOPP → karşılaştırmalı dil bilimi araştırmaları yapmıştır. Çok daha fazla sayıda Hint-Avrupa dilini incelemiştir (daha sonra bunlara Arnavutçayı ve Keltçeyi ekledi), ama önceliği her zaman bu dillerin biçim bilimi ve bükülgenlik açısından incelenmesine vermiştir. ** Yine bu yüzyılda Grimm, Schleicher gibi araştırmacıların çalışmaları sonucunda Türkçenin de içinde bulunduğu “Altay dilleri” varlığı ortaya konmuş ve “Ural dilleri”yle arasındaki yakınlıklar üzerinde çalışılmıştır. Dilin kaynağı, doğuşu konusunda fikirler üreten ve bunu özelIikle de "Kratilos Diyalogu" adlı eserinde gösteren filozof aşağıdakiIerden hangisidir? A) Aristo B) Philadelphos C) Platon D) Sokrates E) Demokritos Yanıt: C İlk kez olarak retoriğin tekniklerini sıralayan fiIozof aşağıdakilerden hangisidir? A) Pericles B) Aristo C) Philadelphos D) Sokrates E) Platon • Yanıt: D • 20.yy → İsviçreli dilbilimci SAUSSEAURE, çok net ve önemli çalışmalar yapmış. Çalışmalar iki öğrencisi tarafından “Cours de linguistigue generale” adıyla yayımlanmıştır. • SAUSSEAURE’nin dil kuramı→ YAPISAL dilbilimdir. Genel dilbilim adı verilen ve dilin en genel niteliklerini araştıran bir bilim dalının varlığını ilk kez belirtmiş olmasıdır. Saussure, yapıtta, dilbilimin nesnesini (inceleme konusunu) belirlemiş ve eş süremlilik, dizge, söz ile dil arasındaki ayrım, vb. kavramları ortaya atmıştır. Eş süremli bakış açısı, dil yetisinde, tam anlamıyla, konuşan kişinin davranışına denk düşer: Belli bir dili konuşan kimselerin büyük çoğunluğu, dilin tarihi konusunda herhangi bir bilgiden yoksundur; ama bu, onların doğru konuşmalarını engellemez. Saussure'ün amacı, dilin nasıl işlediğinin anlaşılmasıdır; buna ulaşmak için de tek yol, dile, dili kullananın açısından bakmaktır. • EŞ SÜREMLİLİK – ART SÜREMLİLİK: • SAUSSUARE, nesnenin nasıl incelenmesi gerektiğini belirlemek için bu iki kavramın karşıtlığını ortaya koyar. • Art süremli çalışmada dilin geçmişine bakılır, eş süremli çalışmada tek bir dizgeden söz edilir. Bu dizge üzerinden betimleme yapılır. • Art süremlilik dilin zaman içinde uğradığı değişimlere dayanmaktadır. Eş süremlilik, dilin tarihsel süreç içindeki belli bir zamanda belli bir dilsel toplum tarafından konuşulan ve yazılan dile dayanmaktadır. • Örn: edgü – eygü – eyü – eyi – iyi Yukarıdaki sözcüğün tarihsel sürecinde bugünden eskiye doğru yapılan çalışma art süremlilik, belli bir zamandaki gelişim ve değişimini incelemek eş süremliliktir. • 20. yy.da Sausseure’nin izinden giden okullar ve tezleri: • Sausseaure’nin izinden giden ilk okul Cenevre Okulu’dur. • 1) CENEVRE OKULU: Tümüyle Sausseure’nin görüşleri doğrultusunda tezlere sahiptirler. • Ferdinand De Saussure’un görüşlerine dayanan bu okulun üyeleri A. Seşe ve S. Balli idi. • A. Marguerite Seşe (Sechehaye): Saussure’un talebesidir. O, 1927 senesinde “Umumi lingustik Cenevre Okulu” adlı makalesiyle tanınmıştır. Adından da anlaşıldığı üzere makale Cenevre okulundan bahseder. A.Seşe, genelde söz dizimi ile ilgilenmiş, ilmî araştırmalarını daha çok bu konu üzerinde yapmıştır. • Şarl Balli: (Bally, 1865-1947), Cenevre Dilcilik Okulu’nun önde gelenlerindendir. O, her zaman hocası Saussure’ün görüşlerine sadık kalmıştır. • Ş. Balli, genellikle roman dillerini incelemiş, dramatik yapı ve uslüp konularında araştırma ve tahliller yapmıştır. “Fransız Üslup bilimi” (1909),” Dil ve hayat” (1913), “Umumi lingustik ve Fransız dilleri meseleleri” (1932) adlı eserler onun başlıca araştırmalarıdır. Bu eserlerde Ş. Balli, dil bilimine bağlı bir üslup teorisi kurmuştur. Bu teori, Ş. Balli’nin dilciliğe en büyük katkılarındandır. • 2) PRAG OKULU (İşlevselcilik): • Çek bilimci Mathesius’un girişimleryle 1926 yılında kurulmuştur. Başlıca temsilcileri Nikolay Trubetskoy ve Roman Jakobson’dur. NİKOLAY TRUBETSKOY, bir dilin, seslerinin karşılıklı bağıntıları açısından incelenmesi olayını ortaya attı. Ses aykırılıklarını ortaya çıkarmak için ikili karşıtlılardan hareket etmiştir. • “bal” “bel” Bu yaklaşımı ortaya atan ilk kişidir. • Prag Okulu'nun çalışmalarını Fransa'da sürdüren Andre Martinet, ses düzeyinde önemli sonuçlar vermiş bulunan bakış açılarını, dilin öbür düzeylerine (biçimbilim ve sözdizim) uyarlamaya çalıştı (dilin öğelerini bildirişim çerçevesi içinde tanımlayan Martinet'nin geliştirdiği kurama, işlevselcilik adı verilir). • 3) Kopenhag Okulu (Glosematik): • Dili matematik bir sisteme yaklaştırır. Kopenhag Okulu'nda Louis Hjelmslev ve Knud Togeby, glosematik'i (Yunancada "dil" anlamındaki glossa'dan) kurdular. Dilin töz (değişmeyen) değil, biçim olduğunu savunan Saussure'e yakın kalmayı amaç alan glosematiğe göre, dil, yalnızca ayrılıklara dayanır; dilin kurucu öğeleri olduğu ileri sürülenler, bağıntı demetlerinden başka şey değildir. Glosematik böylece, bir dil cebiri kurmaya yönelmiştir. • TÖZ + KURALLAR = DİL / BİÇİM Glosematikçiler sadece cümleyle ilgilendiler çünkü cümlede kurallar vardır. Temel bir sentaktik (cümle dizini) dizilişi kabul ederler: “ ÖZNE + NESNE + EYLEM ” • 4) Amerikan Okulu: BOAS, SAPIR, HARRİS ve BLOOMFİELD. ( Betimlemeli dilbilimini yerleştirdiler.) İzledikleri yol: Kızılderililerin dillerinin incelenmesi yolu.) • SAPIR, biçimsel ses bilimi alanında çalışmıştır. Anlamdil-düşünce ilişkisini işlemiştir. Cümle incelemelerinde 2 kavramdan bahseder: • Soyut kavramlar: özne, nesne, yüklem • Bağıntı bildiren kavramlar: kip, zaman, görünüş, cinsiyet • Bloomfield, dil doğuştan değil sonradan çevrenin etkisiyle öğrenilir, der. • Harris, çekirdek küme ve dönüşüm kavramlarını ortaya koymuştur. Dönüşüm, ekleme, silme ve yerine koymadır. Buna “dağılımsal dilbilgisi” denir. Paris Dilcilik Okulu: Bu okulun en önde gelen temsilcileri Antoine Meillet ve onun talebesi J. Vandriyes’tir. Antoine Meillet, (1866-1936) XX. asır Fransa dilciliğinin başkanı olan Antoine Meillet, XIX.Asrın sonlarında ilmi araştırmalara başlamıştır. 1906 yılında Paris dilcilik akımının başkanı ve bu kurumun bülteninin redaktörü olmuştur. Antoine Meillet, 24 kitabın ve 540 makalenin yazarıdır: “ Hint-Avrupa Dillerinin Mukayeseli Ö ğ renilmesine Giri ş ” (1903), “ German Dilleri Gurubunun Esas Hususiyetleri “ (1925), ” Tarihi Dilcilikte Mukayeseli Metod ”(1925), “Klasik Dillerin Mukayeseli Grameri” (1925) , “Latin Dilinin Tarihi Oçerki” (1928), “Umum Slavyan Dili” (1934) ve diğerleri onun önemli eserlerindendir. Antoine Meillet’nin eserlerinin bibliyografyasından onun sadece Çağdaş Hint-Avrupa dilleri ile değil klasik dillerle de ilgilendiği anlaşılmaktadır. Antoine Meillet eserlerinde hemen hemen bütün Hint-Avrupa dillerine değinmiştir. Onun eserlerinde German ve Slovyan dilleri, Eski Yunan, eski Ermeni, Tohar, Latin ve sair diller geni ş ö l ç üde araştırılmıştır. Dilcilik tarihinde Antoine Meillet Hint-Avrupa dillerinin mukayeseli grameri alan ı ndaki ara ş t ı rmalar ı yla ü nl ü d ü r. Antoine Meillet ’ nin mukayeseli gramere dair görüşleri onun “Hint-Avrupa Dillerinin mukayeseli Öğrenilmesine Giriş” adlı büyük eserinde yer almıştır. O, mukayeseli tarihi gramer alanında Avrupa dilciliğinin en güzel geleneklerini devam ettirmiş ve geliştirmiştir. Antoine Meillet, dil bilimi araştırmalarının metod ve prensipleriyle özel olarak ilgilenmi ş tir. O, mukayeseli tarihi metotta kusurlar bulundu ğ unu s ö yler ve bu metodun geliştirilmesini teklif ederdi. Antoine Meillet mukayeseli tarihi metodun artık 19. asırdaki gibi uygulanmaması gerektiği görüşündeydi. Antoine Meillet, kendi görüşüne uygun olarak birçok dil olgusunu sosyolojik açıdan izah etmeye çalışmıştır. O, kelimelerin anlamlarının sosyolojik belirtilere göre değiştiğini gösterirdi. Onun fikrine göre bu veya şu kelime, geniş sosyolojik bir gruptan dar bir gruba geçtiğinde anlamı daralır. Aksine kelime dar sosyolojik gruptan geniş gruba geçtiğinde anlamı genişler. Sosyologizm g ö r ü ş ü , Frans ı z dilcili ğ inde Antoine Meillet ’ nin ç a ğ da ş lar ı; F.Br ü nu, M.Grammon, A.Doza, J.Maruzo, J.Vandriyes ’ in eserleriyle devam etmiştir. Bunlardan, J.Vandriyes’in faaliyetleri daha çok dikkat çeker. J.Vandriyes, dilcilikte sosyologizm akımının en önemli simalarındandır. O, klasik diller dalında uzmanlaşmıştır. O’nun Kelt diline dair araştırmaları vardır. J.Vandriyes, genel dilcilik problemleriyle çok ilgilenmiş ve bu alanda bir çok ilmi bildiriler yayınlamıştır. onun “Dil” adlı eserinde dilciliğin önemli problemleri ele alınmıştır. Vandriyes, dili sosyolojik bir olay olarak görmüş ve dil olaylarının tahliline de bu açıdan yaklaşmıştır. VİYANA OKULU Viyana Okulu, yeni olguculuk (neopozitivizm): 20. yy.'da Avusturya'da M.Schlick'in öğrencilerinin kurduğu "Viyana Okulu", "Viyana Çevresi" (Wiener Kreis) 'nde doğmuş olan felsefe akımı. "Mantıksal Olguculuk" olarak da adlandırılır. (Kısa sürede Avrupa ve Amerika'ya yayılmış ve gelişmiştir.) Viyana Okulunun kurucusu olan Schlick!e göre, her şeyden önce önemli olan, bilgi kuramını kesin olarak yaşantı ve görü kavramından ayırmaktır. Bu ayırıma dikkat etmemek insanı felsefede en büyük yanılmalara götürür. Yaşantı ve algıda özne ile nesne karşı karşıyadır. Bilgide ise oldukça karışık bir bağlantı vardır; "insan bir nesneyi bilir" (algıladığı biçimde) demenin bir anlamı yoktur, tam tersine ancak şu söylenebilir: insan bir nesneyi "bir şey olarak" bilir. Bilgi bilen özne ile bilinen nesne arasında ikili bir bağlantı değildir; özne, nesne ve nesne olarak bilinen şey arasındaki üçlü bağlantıdır. Bilgiyi algıya benzeştirerek bilen özne ile bilinen nesne arasındaki bağlantı olarak görmek, Schlick'in "sezgicilik" (intuitionism) dediği felsefe doğrultularının yanılgısıdır, bunlar bilme ile tanıma arasındaki ayırımı göremiyorlar, ona göre. Schlick şunu göstermek ister: Bilinenin tanımış da olması zorunluluğu yoktur. Bilme ve tanımanın birlikte gitmesi gerekmez. Buna en iyi örnek kendi ben'imiz ve onun bilinç olaylarıdır, ki en iyi tanıdığım halde en kötü bildiğimiz şeydir; buna karşılık en az tanıdığımız fiziksel evren üzerine en iyi bilgilere varıyoruz. • 1957’de Rus NOAM CHOMSKY, “Syntactic Structures” adlı yapıtında dilde söz dizimine ağırlık vermiş, “üretimsel dil bilgisi”nin temellerini atmıştır. • Üretimsel dil bilgisi, bir dilin üretici dil bilgisi, o dildeki dil bilgisel cümle oluşturacak kelimelerin kombinasyonlarını veren dizileri tahmin etmeye çalışır. Üretici dil bilgisi yaklaşımlarının çoğu, bir cümlenin biçim bilgisel yapısını tahmin etmeye odaklanır. Üretici (üretimsel) dil bilgisi, şu an bile işlerliğini korumaktadır. • Chomsky, sonraki yıllarda bu kuramı olgunlaştırmıştır. 1995'te "Minimalist Program"ı yayınlamıştır. Bu bağlamda baş-öbek yapısı dil bilgisi, sözlüksel işlevsel dil bilgisi, ulamsal dil bilgisi, ilişkisel dil bilgisi, ağaç-bitişik dil bilgisi diğer önemli kuramlar olarak kabul edilebilir. • Chomsky’ nin görüşleri dili matematiksel bir sisteme dayandıran anlayışın devamıdır. Ona göre dil edinmek tamamen üretici bir sürece dayalıdır. İki kavram üzerinde durur: • EDİNÇ: Doğuştan gelen sadece insana özgü olan ve her insanda var olan bir yeterliliktir. Edinç konuşucuya tümcelerin tamamını üretebilme anlayabilme olanağı sunar. Edinçten yola çıkarak konuşucu tümcelerin dil kurallarına uygun olup olmadığını test edebilir. • EDİM: Bir dilin nasıl kullanıldığıdır. Edimde konuşmayı etkileyen pek çok şey göz önünde bulundurulur. Edim, dil yetisinin konuşucu tarafından nasıl kullanıldığıdır. Saussure'e ait aşağıdaki görüşlerden hangisinde yanlışlık yapılmıştır? A) Dil bilimi art zamanlılığa gereğinden fazla önem vermektedir. B) Yazı dili değişmeme eğilimindedir. C) Eş zamanlı bütün dil olguları söz tarafından yaratılır. D) Zaman kavramı dil biliminde özel zorluklara yol açmaktadır. E) Geçmişteki dil değişimlerinin art zamanlı olarak ele alınması gerekir. Yanıt: E Ses birim kuramına dayanan ses bilim alanının kurulmasına öncülük eden düşünceler aşağıdakilerden hangisinde gelişmiştir? A) Moskova Dil bilimi Okulu B) Amerikan Yapısalcılık Okulu C) Kopenhag Dil bilimi Okulu D) Cenevre Okulu E) Prag Okulu Yanıt: E Dil sorunlarını tartışan ve büyük oranda Saussure yapısalcığına dayanan ve Mathesius, Bohumil Trnka, Bohuslav Havranek, Roman Jakobson, Jan Rypka gibi temsiIcilerinin olduğu dil bilimi okulu aşağıdakilerden hangisidir? A) Prag Okulu B) Port Royal Okulu C) Londra Okulu D) Kopenhag Okulu E) Paris Okulu Yanıt : A Aşağıdaki kavramlardan hangisini Saussure kazandırmamıştır? A) Dizge B) Dil ve söz C) Konuşma dili D) Ölçünlü (standart dil) yazı dili E) Sayısal dizge Yanıt: E "Farsça ve Hintçe ile Avrupa dillerini karşılaştırarak Hint-Avrupa dilleri için tam bir tarihsel-karşılaştırmalı dil bilgisi yayımlayan,..............bu dillerdeki kelimelerin kökenlerini belirlemeye çalıştı." Yukarıda boş bırakılan yere aşağıdaki isimlerden hangisi gelmelidir? A) Humbolt B) Bopp C) Grimm D) Schlegel E) Rask Yanıt: B ÖzellikIe ses bilimsel tipoloji çalışmalarına verdikleri önemle de tanınan dil bilim okulu hangisidir? A) Port RoyalOkulu B) Cenevre Okuiu C) Prag Okulu D) Kopenhag Okulu E) Bergama Okulu Yanıt: C ( TRUBETSKOY ) Noam Chomsky ve Eric Lenneberg'in dile dair temel varsayımları arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur? A)Dil, [yalnızca] insana özgü bir yetidir. B) Dil, sosyal ortamda taklit ya da tekrar yoluyla öğrenilir. C) Dil ediniminin birincil sebebi, çocuğun "dil edinim aygıtı"dır. Bu aygıt, genetik olarak aktarılmıştır ve çocuğun, hedef dilin kurallarını keşfetmesini sağlayan dille ilgili temel ilkeleri içerir. D) Girdi verileri, çocuğun hedef dili keşfetmesini sağlayan "dil edinim aygıtı"nı tetiklemek için gereklidir. E) Dil, insan zihninde bağımsız bir yeti olarak vardır. Yanıt: B Bu görüş SKİNNER’e aittir. ÜNLÜ DİL BİLİMCİLER – ÖZELLİKLERİ – GÖRÜŞLERİ (ÖZET) Leonard Bloomfield, iki Dünya savaşı arasındaki zaman diliminde Amerikan yapısalcılığının en önemli temsilcisidir. Franz Bopp, Hint- Avrupa dil ailesinin kurucusudur. Karl Brugmann, Hint- Avrupa dil ailesinin kurucusu ve yeni dilbilgicilerin1870’lerin sonunda Leipzig’de August Leskien, Karl Brugmann und Hermann Osthoff’ un kurduğu Leipzig okulundan yeni dilbilgiciler olarak adlandırılan bir grup dil bilimci ileri gelen temsilcilerinden biridir. Karl Bühler dilin işlevini tarif eden Organum Modelini geliştirmiştir. Noam Chomsky, üretici dil bilgisi ni kurmuştur. Joseph Greenberg, dil tipolojilerine ilişkin kapsamlı araştırmalar yapmış ve dilde tümel önerme sunmuştur. Afrika dillerinin kökenlerine göre bugünkü sınıflandırılmasını oluşturup Amerind ile Avrasyatik makro dil ailelerini kurmuştur. Jacob Grimm ve Wilhelm Grimm, Alman filolojisinin kurucuları olarak görülür. Zellig S. Haris, Amerikan betimselciliğinin başyazarıdır. Louis Hjelmslev, Kopenhag Okulu’nun baş temsilcisidir ve Glosematik kuramının yaratıcısıdır. Wilhelm von Humboldt, karşılaştırmalı dil bilimi kurmuştur. William Labov, toplum dil biliminde en önemli araştırmacı kişiliklerden biridir. George Lakoff, bilişsel dil biliminin en önemli temsilcilerinden biridir. Roman Jakobson, Prag Okulu’nun üyesidir ve dil kazanımına ilişkin çığır aşan araştırmalara imza atmıştır. Antoine Meillet, Hint-Avrupa dil ailesiyle ilgilenmiştir. Ekonomiyi dilin değişiminde itici güç olarak incelemiştir. Hermann Osthoff, Hint- Avrupa dil ailesinin kurucusudur ve yeni dilbilgicilerin ileri gelen temsilcilerinden biridir. Hermann Paul, önemli bir dil kuramcısıdır ve yeni dilbilgicilerin ileri gelen temsilcilerinden biridir. Harm Pinkster, Dünya'da ileri gelen bir Latin dil bilimcidir. Edward Sapir, Sapir-Whorf Hipotezine adını veren ve özellikle dil tipolojisinde önemli bir araştırmacıdır. Ferdinand de Saussure, Cenevre Okulu’nun ana temsilcisidir, modern dil biliminin kurucusu olarak iki yönlü işaret kavramıyla modern dil bilimi değerlendirir. August Schleicher, karşılaştırmalı dil araştırmalarında soyağacı kuramının kurucusu olarak görülmektedir. Johannes Schmidt, “Dalga Kuramı”nın kurucusudur. Nikolai Sergejewitsch Trubetzkoy, Prag okulunun önde gelen temsilcisi ve ses biliminin kurucusudur. George Kingsley Zipf, Zipf Yasaları’yla nicel dil bilimi alanında çığır açan bir araştırmacıdır. DİLE BAKIŞ – DİL NEDİR? • Muharrem Ergin • Dil, insanlar arasında anlaşmayı sağlayan tabii bir vasıta; kendi kanunları içinde yaşayan ve gelişen canlı bir varlık; milleti birleştiren, koruyan ve onun ortak bir malı olan sosyal bir müessese; seslerden örülmüş muazzam bir yapı; temeli bilinmeyen zamanlarda atılmış bir gizli antlaşmalar ve sözleşmeler sistemidir. • Muharrem Ergin’e göre dilin 5 vasfı vardır: • 1) Tabiilik 2) Canlılık 3) Millilik 4) Seslilik 5) İttifak • Dilin genel özellikleri: • 1) Dil canlı bir varlıktır. 4) Dil milli bir bağdır. • 2) Dil bir kültür taşıyıcısıdır. 5) Dil milli kültürün aynasıdır. • 3) Dil bir göstergeler dizgesidir. 6) Dil sistemli bir iletişim aracıdır. Tahsin Banguoğlu "Dil insanların meramlarını anlatmak için kullandıkları bir sesli işaretler sistemidir. Elle, başla, gözle, kaşla işaretler yaparak da bazı duygularımızı, düşünce ve dileklerimizi anlatırız. Fakat en mükemmel anlatma (expression) vasıtamız dildir. Konuşma (parole) kişi oğluna vergi olan ve insanı hayvandan ayıran bir yüksek işleyiştir(function). İnsan konuşma yeteneği ile doğar. Fakat dil doğuştan bilinmez. Çocuk içinde yaşadığı topluluğun dilini, anadilini (langue maternelle) uzun bir çıraklık devresi süresince öğrenir. Aslında her dil (langue) bir insanlar topluluğu arasında binyıllar boyunca gelişerek meydana gelmiş bir sosyal kurumdur." (Tahsin Banguoğlu (1986) Türkçenin Grameri, Ankara, s.9) Fuat Bozkurt Dil, evreni algılayış ve yansıtmanın ses, sözle göstergesidir. Evren sonsuz ve devingendir. Kişioğlu evreni bilinci ile algılar, dili ile yansıtır. Kişioğlu evreni algılama ve yansıtması ölçüsünde dili güçlüdür. Bu bakımdan dil, kişinin evrene açılan aydınılığıdır. (Fuat Bozkurt (1995) Türkiye Türkçesi, İstanbul, s.5) Tahir Nejat Gencan Duygu, düşünce ve dileklerimizi anlatmaya yarayan işaretlerin -daha çok, ses işaretlerinin- hepsine birden dil denir... Dil, düşüncenin -daha geniş anlamıyla iç benliğimizin- aynasıdır (Tahir Nejat Gencan (1966) Dilbilgisi, İstanbul, s.1). Berke Vardar Belli bir insan topluluğuna özgü, çift eklemli sesli göstergeler dizgesi. F. de Saussure'ün yaptığı ve birçok dilbilimcinin benimsediği ayrıma göre, dil yetisinin toplumsal ürünü olan dil, bu yetinin bireylerce kullanılabilmesini (bak. söz) sağlayan ve toplumca benimsenmiş olan uzlaşımsal bir düzendir. Hem gösterenlerle gösterilenlerin birleşmesiyle oluşan bir dizge, hem de bu birleşimin ürünü olan göstergelerle bunları oluşturan ve bunların oluşturduğu öğelerin işleyiş kurallarını içeren düzenektir. Bildirişim sağlamak aracı olarak kullanılan ve doğal diller dışında kalan her türlü göstergeler dizgesi, anlatım yöntemi (örn. sinema dili, arıların dili). (Berke Vardar (1998) Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul, s.75) Mustafa Altun Dil, insan hayatının merkezinde yer alan ve onun kendini, evreni ve sosyal çevresini tanımasını, insanlarla iletişim kurmasını, içinde yaşadığı toplumun geçmiş birikimlerini edinmesini, geleceği tasarlamasını sağlayan, doğuştan gelen, biyolojik temelleri olan, nedensiz göstergelerden örülü sesli bir bildirişim sistemidir. Dilin hem bireysel, hem de toplumsal yönü vardır. Beynin elektrokimyasal etkinlikleri üzerine yapılan deneysel çalışmalar da göstermiştir ki, bireysel açıdan dil, bilişsel bir süreçtir. Ancak konuşma etkinliğinin gerçekleşmesi için birden fazla insana ihtiyaç vardır. Bu yönüyle de dil etkinliği toplumsal bir süreç olarak kabul edilir. Saussure'ün "parole [söz, kişisel söz]" ve "langue [dil, toplumsal dil]", Chomsky'nin "competence [edinç, yeti, bireyin doğuştan getirdikleri, doğuştan eğilimleri]" ve "performance [edim, dil kullanımı]" terimleri dildeki bireysel ve toplumsal ayrımının bir göstergesidir. Bilişselcilerin ifadesiyle dil etkinliğinin tümüyle bir bilişsel etkinlik olduğunu düşünmek kadar, davranışçılar gibi dili sadece sözel bir davranış olarak algılamak da kanımca dili eksik tanımlamaktır. Her iki görüşün de doğru yönleri olmasına rağmen, iki görüşün uzlaştığı ortak ve yeni bir görüşü benimsemek daha uygun olacaktır. Daha uç noktada Steven Pinker, Ray Jackendoff gibi dili evrimsel süreçle ilişkilendiren araştırmacılar olsa da, deneysel çalışmalar onların ileri sürdükleri görüşleri tam anlamıyla doğrular nitelikte değildir(1). Bu açıklamaları somutlaştırmak için şöyle bir örnek verilebilir: Türkçede 'senin, onun, sizin, onların' diyoruz da mantık gereği 'benin, bizin' diyemiyoruz. Burada da başka bir mantık işletiliyor, fonetiğin mantığı. Yani içinde yine bir mantık var. 'B' ve 'n' ünsüzlerinin çıkış noktalarından kaynaklanan çatışmayı gidermek için 'mantık' gereği, zihnimiz daha yakın olan 'm' ünsüzünü devreye sokuyor ve biz 'benim' ve 'bizim' diyiveriyoruz. Peki zihnimiz bu işlemleri nasıl gerçekleştiriyor, bunun böyle olması gerektiğini nereden biliyor? Chomsky'nin 'Evrensel Dil Bilgisi' dediği doğuştan getirdiğimiz ilkelerle bunu açıklamak mümkün. Öyleyse bu kurallar dizgesi, biyolojik doğamızın bir parçası olmalı. Ferdinand de Saussure Dil bir kâğıda da benzetilebilir: Düşünce kâğıdın ön yüzü, ses ise arka yüzüdür. Kâğıdın ön yüzünü kestiniz mi, ister istemez arka yüzünü de kesmiş olursunuz. Dilde de durum aynı: Ne ses düşünceden ayrılabilir, ne de düşünce sesten. (Ferdinand de Saussure (1980) Genel Dilbilim Dersleri I, TDK, Yayınları, Ankara, s.105). Dil, bir toplumun üyelerinin etkin konuşmalarıyla doldurulan bir veritabanıdır. [Aynı zamanda] her beyinde potansiyel olarak var olan ya da bireylerin bir grubunun beyninde daha özel olarak bulunan bir dil bilgisel sistemdir. Dil, herhangi bir konuşucu tarafından tamamlanmamıştır, aksine kesin biçimde ortak (kollektif) olarak vardır. Edward Sapir "Dil, yalnızca insana özgü olan; düşüncelerin, duyguların ve isteklerin, istençle (irade göstererek) üretilmiş semboller kullanarak iletilmesini sağlayan ve içgüdüsel olmayan bir yöntemdir.” "Dil, aslında kültürel ya da sosyal bir üründür ve öyle anlaşılmalıdır.” B.F.Skinner “Düşünen insan basit biçimde davranan insandır.“ Noam Chomsky "Bir dil, her biri sonlu uzunlukta ve sonlu bir üyeler kümesinde oluşturulan (sonlu ya da sonsuz) cümleler kümesidir.“ "Dil yetisi insanlara özgü bir yetidir. Tüm insanlarda var olan ve başkalarında var olmayan, benzersiz, basit girdilerle zengin ve karmaşık dilleri ortaya çıkartabilen bir yeti. Bu şekilde gelişen dil, bizim ortak biyolojik doğamız doğrultusunda belirlenmiştir, düşünce ve kavrayışa derin bir biçimde nüfuz eder ve doğamızın temel bir bölümünü oluşturur." André Martinet "Bir dil, insan deneyiminin her toplulukta değişik biçimde, anlamsal bir içerik ve sessel bir anlatımla donanmış birimler, yani anlam birimler biçiminde ayrıştırılmasını sağlayan bir bildirişim aracıdır; bu sessel anlatım da, öz niteliği ve karşılıklı bağıntıları bir dilden öbürüne değişiklik gösteren, her dilde belli sayıda olan ayırıcı ve ardışık birimler, yani sesbirimler biçiminde eklemlenir..." Michael Halliday “Dil, bir ihtimaller dizisidir... Dil, konuşucunun bilincinin iç dünyasını da içine alan gerçek dünya deneyimlerinden oluşan içeriğin ifade edilmesini sağlar. [fikri ya da kavramsal işlev]...Dil, [insanın] sosyal ilişkiler kurmasını ve bunu sürdürebilmesini sağlar. [insanlararası işlev].... Son olarak dil, kendisiyle ve kullanılan durumlardaki özelliklerle bağlantılar yapılmasını sağlar. [metinsel işlev]." Steven Pinker “Chomsky, Darwinci doğal seçiciliğin dil organının kökenini açıklayıp açıklayamayacağıyla ilgili şüpheciliğiyle pek çok okuyucunun aklını karıştırdı. Ben, tıpkı göz gibi, önemli işlevleri yerine getirmek için tasarlanan dil organının evrimsel uyum sonucunda ortaya çıktığını düşünüyorum. Chomsky'nin dilin özelliklerinin doğasıyla ilgili varsayımları sıklıkla anlaşılması güç formüllerle ifade edilen kelime ve cümlelerin teknik çözümlemelerine dayanır. Onunla aynı nesilden konuşmacıların tartışmaları üstünkörüdür ve aşırı idealleştirilmiştir. Onun varsayımlarının çoğunu kabul etmeme rağmen, sadece zihinle ilgili sonucu pek çok kanıtlarıyla birlikte ikna edicidir, diye düşünüyorum." Jerry Fodor Chomsky ile Pinker'ın dilin doğasına yönelik görüşlerini aşağıdaki paragrafta şöyle ayrımlamıştır: "Chomskyan doğacılar ve hesaplamalı doğacıların [kastedilen Steven Pinker, Henry Plotkin ve onlar gibi düşünenler] her ikisi de görüşlerini geleneksel felsefi akılcılıktan miras almışlardır. Ancak [bu kaynağa dayanma] sebepleri birbirinden farklıdır. Chomsky’nin anlatımı/yorumu (ben öyle diyeceğim) öncelikle bilginin kullanımı ve kaynaklarıyla ilgili sorulara karşılık bulmaya çalışır, öyle ki akılcı bilgi felsefesinin [Kartezyen düşünce] bir devamı niteliğindedir. Hesaplamalı doğacılık ise tam aksine, öncelikle zihinsel süreçlerin doğasına odaklanmıştır (örneğin düşünmek gibi); öyle ki akılcı psikoloji geleneğinin bir devamıdır." Yanıt: D l.Saussure ll. Leibniz lll. Bopp lV. Schleicher DİLİN TASARIM ÖZELLİKLERİ İnsan iletişimi, diğer canlıların iletişim tarzlarından oldukça farklıdır. Zaman, mekân, yapı, işlev ve süreç bakımından kimi hayvanlarla iletişim benzerlikleri görülse de, ayrılan pek çok özellik vardır. Amerikalı insan bilimci ve dil bilimci Charles F. Hockett, insan iletişimini hayvanlardan ayıran bu özellikleri belirlemiş ve maddeler halinde sıralamıştır: 1. Sessel-İşitsel Oluk (Vocal-Auditory Channel) Ses, ağızdan çıkarak hava tabakasının oluşturduğu bir oluktan geçip işitme organına ulaşır. Ancak burada dilin bu özelliğinden hareketle konuşma yitimi olan insanların dilsiz oldukları gibi bir sonuç çıkarılmamalıdır. 2. Yayın Gönderme-Yönlendirici İşitim (Broadcast Transmission and Directional Reception) Bir ileti işitme menzili sınırları içinde herhangi bir insan tarafından duyulabilir ve sesin çıkış kaynağı ve dinleyiciye uzaklığı kulakların yön bulma yeteneğiyle tanımlanabilir. Ses kaynağı ile dinleyici arasındaki mesafe arttıkça, işitme kalitesinde ve algılamada düşme meydana gelebilir. Bu açıdan, yüz yüze iletişimde mesafenin yakınlığı, iletişimin kalitesini artırabilmektedir. 3. Hızlı Yitim (Rapid Fading) İşitsel işaretler geçicidir. Konuşmadan saniyeler sonra kaybolurlar ve dinleyicinin elverişli olması beklenmez. Ancak teknolojik ilerleme sonucu icat edilen aygıtlar, işitsel işaretlerin kaydedilip tekrar dinlenilmesine imkân vermektedir. 4. Değiş-Tokuşedilebilirlik (Interchangeability) Her zaman için konuşucu, dinleyiciyle karşılıklı yer değiştirebilirler. Konuşucu daha önce aktardığı iletileri yeniden üretebilir ve bu diğer iletilerden bağımsız olarak dinleyici tarafından anlaşılabilir. 5. Tam Geri Bildirimli (Complete Feedback) Konuşucu kendi sesini duyabilir ve bu sayede konuşmasını düzelterek dinleyiciye aktarabilir. Bu, konuşma sırasında yaşanacak yanlış anlaşılmaların da önüne geçmek için önemli bir niteliktir. 6. Özelleştirebilirlik (Specialization) Konuşmadaki ses dalgalarının, anlamları işaret etmekten başka bir işlevi yoktur. Daha açıklayıcı olmak bakımından “Dur!” işaretini gösteren metalden yapılmış ve boyanmış trafik levhası ile “dur” kelimesini oluşturan sesler arasında bu bağlamda işlev açısından bir benzerlik kurulabilir. 7. Anlamsallık (Semanticity) Konuşma ögeleri, bildirişime katılanların paylaştığı sosyal, kültürel ve fiziksel dünyanın göndergesel ilişkileri aracılığıyla anlam taşırlar. Mesela, kitap kelimesi, kütüphaneci, öğrenci ya da akademisyen için hem benzer, hem de ayrı anlamlar içerebilir. 8. Nedensizlik (Arbitrariness) Anlam ile işaret arasında doğal ve zorunlu bir ilişki yoktur. Dil bilimsel anlam bütünüyle sosyal uzlaşma konusudur. Yansıma kelimeleri bir ölçüde bunun dışında tutabiliriz: me sesinden melemek, hav sesinden havlamak gibi. Ancak bu kelimelerin de zamanla işaret ettikleri ilk anlamdan uzaklaştıkları düşünülürse, bu genelleştirmenin doğru olduğu söylenebilir. 9. Ayrıklık (Discreteness) Bütün konuşma, konuşmayı oluşturan ses öğelerinin sonlandırılmasıyla kesilebilir. Bilinçli olarak sesin aralıklarla telaffuz edilmesi mümkündür. Bu özellik hayvanların bağırışlarından farklılık gösterir. 10. Yer Değiştirilebilme (Displacement) Konuşmacı ve dinleyici, zaman ve mekandan bağımsız olarak şeyler ve olaylar hakkında konuşabilir. Bu, insanın dil yoluyla evreni içselleştirmesi anlamını taşımaktadır. 11. Üretilirlik / Açıklık (Productivity/Openness) Diller, eski konuşma öğelerinden yeni ifade biçimleri üretebilecek sonsuz bir açıklama ve anlamlandırma yeteneğine sahiptirler. 12. Geleneksel Aktarım (Traditional Transmission) Dil, içgüdüsel değildir. Eğitim ve öğretim yoluyla nesilden nesile aktarılır. Bu konuda farklı görüşler söz konusudur. Kimi dilciler dilin doğuştan olduğunu savlarken (Noam Chomsky), kimi de, dilin toplum içinde sonradan öğrenildiğini ifade etmektedir (Edward Sapir gibi) 13. Örüntüde İkilik (Duality of Patterning) Dilin seslerinin kendiliğinden bir anlamı yoktur. Ancak sonsuz sayıda anlamlı ifadeler üretmek için sesler farklı biçimlerde birleştirilebilir. Mesela, gemikelimesindeki seslerle imge kelimesini de telaffuz edebilirsiniz ya da m ünsüzünün yerine z ünsüzünü getirdiğinizde gezi kelimesini de üretebilirsiniz. 14. Açık Uçluluk (Prevarication) Dilsel ileti hatalı olabilir. Bu sebeple tahmin yürütebiliriz, hikâye anlatabiliriz, önerme oluşturabiliriz ve yalan söyleyebiliriz. Mesela, nitelikleri aslında uygun olmayan bir malı, uygun bir dil kullanarak alıcıyı, nitelikli bir mal olduğuna ikna edebilirsiniz. 15. Dönüşlülük (Reflexivity) Dil, kendi kendisini ifade edebilir. Bu, dilin üst dil (metalanguage) işlevidir. Mesela “Dün ağız araştırmalarıyla ilgili izlenimlerimi öğrencilerle paylaştım.” cümlesindeki ‘dün’ kelimesi zaman zarfıdır.” cümlesi gibi. 16. Öğrenirlik (Learnability) Her hangi bir dilin konuşucusu diğer dilleri de öğrenebilir.Ana dili Türkçe olan bir insan İngilizce, Almanca, Fransızca vb. dilleri de sonradan öğrenebilir. Bu öğrenme, çoğunlukla ana dili gibi doğal ortamda gerçekleşmediği için daha uzun bir süreç gerektirebilir. İkinci dil edinimi adı verilen bu öğrenme ile ilgili araştırmalar, uygulamalı dil biliminde değişik yöntem ve tekniklerin ortaya çıkmasına yol açmıştır. DİL-KÜLTÜR İLİŞKİSİ • Kültür, milli hayat yansımalarının tamamı, bir milli değerler manzumesi, bir milli cemiyetin sosyal akrabalık bağlarının toplamıdır. (M.ERGİN) Kültürün 5 çeşidi vardır: • 1) Fen alanında üretme, yetiştirme çalışmaları • Bakteri kültürleri, bitki kültürleri, balık kültürleri vs. • 2) Öğretimle ulaşılan, tahsil ve terbiye görmüşlerin yaşadığı yüksek hayat tarzı (kültürlü aile, muhit vs.) • 3) Genel kültür • Kültürlü adam, tıp kültürüne sahip olma vs. • 4) Fikir-sanat alanındaki hareketler • Kültür kuruluşları, kültür faaliyetleri, kültür temasları vs. • 5) Asıl kültür • Bir milleti millet yapan tüm değerler Kültürün Unsurları • 1) Dil: Dil bir milletin düşünce aynasıdır, kültürün hazinesidir, fertleri birbirine bağlayan ilk bağdır. • 2) Örf ve Adetler: Bir milletin yazılı olmayan ya da tamamı yazılı olmayan kanunları ve nizamlarıdır. • 3) Dünya Görüşü: Bir milletin diğer milletlerden farklı olan hayat felsefesidir. Askerlik, namus, kahramanlık vs. • 4) Din: Bir milletin iman ve inanışlar dizgesidir. • 5) Sanat: Bir milletin zevk ve duygularının şekillenişi; güzeli yaratma, bulma tarzını ortaya koyan unsurdur. • 6) Tarih: Bir milletin kendine has kültürünün, hayat tarzının, çağlar içindeki fiil ve hareket haline gelmiş şekli. DÜNYA GENELİNDEKİ KURAMCILAR •Abu İshak (d. 735) dil bilgisi •Aelfric (d.1000) •Aitchison, Jean dil ve iletişim •Alcuin (735-804) •Aristotales (MÖ. 384-322) dil felsefesi •Austin, John Langshaw (1911-1960) (!) dil felsefesi •Balli, Charles (1865-1947) •Barthes, Roland (1915-1980) (!) göstege bilimi, edebiyat kuramı, eleştiri •Bartoli, Matteo (1873-1946) •Baudrillard, Jean (1929-2007) kültür kuramı, felsefe •Bede (672-735) tarih •Benveniste, Èmile (1902-1976) (!) yapısal dil bilimi •Bernstein, Basil (1924-2000) •Bloomfield, Leonard (1887-1949) (!) •Bopp, Franz (1791-1867) (!) insan bilimi (antropoloji) •Bréal, Michel (1832-1915) .Bröndal, V. (1887-1942 ) •Brugmann, F. Karl (1949-1919) •Bühler, Karl (1879-1963) •Carnap,Rudolf (1891-1970) (!) felsefe •Cassirer, Ernst (1874–1945) felsefe •Catford, John C. (Ian) (1917-2009) •Champollion, Jean-François (1790-1832) (!) •Chomsky, Noam (doğ.1928) (!) üretici-dönüşümcü dil bilgisi, evrensel dil bilgisi, dil felsefesi •Church, Alonzo (1903–1995) •Condillac (1715-1780) •Coseriu, Eugenio (doğ.1921) •Courtenay, Jan Bandoin de (1845-1929) •Dalgarno, George (1626-1687) genel dil bilimi •Dante Alighieri (1265-1321) •Darmesteter, Arsène (1846-1888) •Dauzat, Albert (1877-1955) •Davidson, Donald (1917-2003) •Dennett, Daniel Clement (doğ. 1942) •Derrida, Jacques (1930-2004) (!) •Descartes (1596-1650) •Dijk, Teun Avan (d.1943) (!) •Dik, Simon Cornelis (1940-1995) •Dionysios, Thrax (MÖ. 170-90) •Donatus (350) •Dumézil, Georges (1898-1986) •Dummet, M.A.E. •Eco, Umberto (doğ.1932) (!) •Erasmus (1466-1536) •Farâbî (ölm. 950) •Fillmore, Charles J. (doğ. 1929) •Firth, John Rupert (1890-1960) •Fishman, Joshua A. (1926-) •Fodor, Jerry Alan (1935–) •Fouché, Pierre (1891-1967) •Frege, Gottlob (1848-1925) •Gadamer, Hans-Georg (1900–2002) •Gazzali, Ebu Hamit ibn Muhammet et-Tusî (1058-1111) •Gramsci, Antoni (1891-1937) (!) •Gilliéron, Jules (1854-1926) •Gödel, Kurt (1906-1978) (!) •Godel, Robert (1902-1985) •Greenberg, Joseph Harold (1915-2001) •Greimas, Algirdas-Julien (1917-1992) •Grice, Herbert Paul (1913-1988) •Grimm, Jacob (1785-1863) •Guillaume, Gustave (1883-1960) •Guiraud •Habermas, Jürgen (1929–) •Halliday, Michael Alexander Kirkwood (doğ.1925) (!) •Harris, Zellig Sabbetai (1909-1992) •Hayakawa, Samuel Ichi (1906–1992) (!) •Heidegger, Martin (1889-1976) (!) •Herder, Johann Gottfried (1744-1803) •Hermann, Paul (1846-1921) •Hjelmslev, Louis (1899-1965) •Hockett, Charles Francis (1916-2000) •Humboldt, Wilhelm von (1767-1835) •Hymes, Del Hathaway (d. 1927) •İbn Cinnî •İbn Ruşd, Ebu’l Velid Muhammad (1126–98) •İbn Sina, Ebu ‘Ali el-Hüseyin (980–1037) •Izutsu, Toshihiko (1914-1993) •Jackendoff, Ray (doğ.1945) (!) •Jacobson, Roman (1896-1982) •Jespersen, Otto (1860-1943) (!) •Jones, Daniel (1881-1967) •Karsevski, S. (1884-1953) •Korzybski, Alfred (1879-1950) •Kripke, Saul (doğ.1940) (!) •Kristeva, Julia (doğ.1941) •Labov, William (1927- ) •Lacan, Jacques (1901-1981) •Lakoff, George (doğ.1941) (!) •Lamb, Sydney M. (doğ.1929) •Lees, Robert (1922-1996) •Leibniz (1646-1716) •Lenneberg, Eric Heinz (1921-1975) (!) •Locke, John (1632-1704) •Lewis, David Kellog (1941-2001) •Levi-Strauss, Claude (doğ.1908-2010) •Lyons, John (1932- ) •Martinet, André (1908-1999) (!) •Mathesius, Vilém (1882-1945) •Meillet, Antoine (1866-1936) (!) •Montague, Richard Merett (1930-1971) •Moore, George Edward (1873-1958) •Mukarovski, Jan (1891-1975) •Müller, Max (1834-1898) •Nyrop, Kristoffer (1858-1931) •Panini (MÖ. V. ya da IV. yüzyıl) •Passy, Paul (1859-1940) •Paul, Hermann (1846-1921) •Piaget, Jean (1896-1980) •Pierce, Charles Sanders (1839-1914) •Pinker, Steven (1954-) (!) •Petöfi, Janos Sandor (1931-) •Pike, Kenneth Lee (1912-2000) •Platon (Eflatun) (MÖ. 427-348) •Pottier, Bernard (1924-) •Priscianus (V.-VI. yüzyıl) •Putnam, Hilary (1926-) •Quine, Willard Van Orman (1908-2000) (!) •Ramus (1515-1572) •Rask, Rasmus (1787-1832) •Russell, Bertrand (1872-1970) •Sampson, Geoffrey (d.1944) (!) •Sanctius (1523-1601) •Sapir, Edward, (1884-1939) (!) •Saussure, Ferdinand de (1867-1913) (!) •Scaliger (1484-1588) •Schützenberger, Marcel-Paul (1920-1996) •Searle, John (doğ.1932) •Schieicher, August (1821-1868) •Shaumyan, Sebastian Konstantinoviç (1916-) •Skinner, Burrhus Frederick (1904–1990) •Slobin, Daniel Isaac (1939-) •Socrates(Sokrat) (MÖ.436-338) •Strawson, Sir Peter Frederick (1919-2006) •Sweet, Henry (1845-1912) •Tarski, Alfred (1902-1983) (!) •Tesnière, Lucien (1893-1954) •Trask, Robert Lawrence (1944-2004) •Trier •Trnka, Bohumil (1895-1984) •Trombetti, Alredo (1866-1929) •Trubetzkoy, Nikolay S. (1890-1838) •Ullmann (1914-1976) •Vachek, Josef (1909-1996) •Varro (MÖ. 116-27) •Vendryes, Joseph (1875-1960) •Vygotskii, Lev Semënovich (1896–1934) •Wartburg, Walther von (1888-1971) •Weingart, M. •Whitney, W.D. (1827-1894) Wilkins, Sir Charles (1749-1836) •Whitney, William Dwight (1827-1894) •Whorf, Benjamin Lee (1897-1941) (!) •Wittgenstein, Ludwig Josef Johann von (1889-1951) (!) TÜRK DİL BİLGİSİ ve TÜRK DİL BİLİMİ ALANINDAKİ KURAMCILAR Aalto, Pentti (doğ. 1917) Fin dilci Abik, Deniz (!) Acar, Kenan (!) Ağakay, Mehmet Ali (1893-1965) Agar, Mehmet Emin (!) Ahmed, Shawki Hassan Akalın, Mehmet Akalın, Şükrü Halûk (!) Akar, Ali (!) (academia.edu) Akar, Didar (!) söylem çözümlemesi, biçem çözümlemesi, dil ve cinsiyet, dil edimi Akcan, Sumru (!) ikinci dil edinimi Akçataş, Ahmet (!) •Aksan, Doğan (1929-2010) (!) genel dil bilimi, Türk dil bilimi, anlam bilimi •Aksan, Mustafa (!) söz dizimi, anlam bilimi, bilişsel dil bilimi, anlam bilimi kuramı •Aksan, Yeşim (!) işlevsel söz dizimi, anlam bilimi, sözlüksel görünüm, edim bilimi, bilişsel dil bilimi •Aksoy, Ömer Asım (1898-1993) (!) •Aktulum, Kubilay (!) metinlerarası ilişkiler •Akyel, Ayşe Semra (!) •Alışık, Gülşen Seyhan •Alimov, Rysbek (academia.edu) •Almássy, György ( •Alpaslan, Evren (!) •Alptekin, Cem (!) ikinci dil edinimi •Altan, Aslı (!) •Altan, Zeynep (!) hesaplamalı dil bilimi, yapay zekâ •Altun, Mustafa (!) anlam bilimi, terim bilimi, ana dili öğretimi, Osmanlı Türkçesi, metin çözümleme, dil felsefesi •Altun, Yasemin (!) bilgisayarlı dil bilimi, doğal dil işleme •Alyılmaz, Cengiz •Amasyalı, M. Fatih (!) •Arat, Reşit Rahmeti (1900-1964) (!) •Argunşah, Mustafa (!) tarihi Türk lehçeleri, Türkiye Türkçesi, çağdaş lehçeler •Arık, Engin (!) •Arıkan, İbrahim (academia.edu) •Aristov, Nikolay Aleksandroviç •Arslan-Kechriotis, Ceyda (academia.edu) •Arslan, M. Levent (!) ses tanıma, ses birleştirme •Aşçı, Ufuk Deniz (!) •Aşmarin, Nikolay İvanoviç •Ata, Aysu (!) •Atalay, Besim (1882-1965) (!) •Ay, Özgür (academia.edu) •Aydın, Erhan (!) •Aydın, Özgür (!) •Babel, Molly (!) •Bajraktareviç, Fehim •Bakırcı-Toksöz, Nesrin (!) •Balcı, Tahir (!) •Balım Harding, Çiğdem (!) •Bálint, Gábor •Bang, Wilhelm •Banguoğlu, Tahsin (1904-1989) (!) •Barbier de Meynard, Casimir-Adrien •Barnes, Jonathan (!) •Bartu, Hülya (!) •Barutçu Özönder, F. Sema (!) eski Türkçe, Türk dilinin tarihi, dil değişmesi •Baskakov, N. A. (1905-1996) •Başkan, Özcan (1929-1997) (!) •Bayraktar, Nesrin (!) •Baytekin, Binnaz (!) •Bayyurt, Yasemin (!) söylem çözümlemesi, kültürlerarası iletişim, yabancı dil eğitimi •Bazin, Louis (1930-2011) •Benzing, Johannes (doğ. 1913) •Bernştam, Aleksandr Natanoviç •Berta, Árpád (1951-2008) (!) •Bianchi, Thomas Xavier [de] •Blau, Otto Hermann •Boeschoten, Hendrik •Bombaci, Alessio (1914-1979) •Bonelli, Luigi •Borovkov, Aleksandr Konstantinoviç •Boz, Erdoğan (!) •Bozkaplan, Ali Şerif (!) •Bozkurt, Fuat •Boztaş, İsmail (!) •Böhtlingk, Otto von •Brendomoen, Bernt •Brockelmann, Carl (1868-1956) •Budagov, Lazar Zaharoviç •Budenz, József •Buran, Ahmet (!) •Bulut, Alev (!) •Büyükkantarcıoğlu, Nalan (!) söylem çözümlemesi, toplum dil bilimi, ikinci dil öğretimi, çeviri •Caferoğlu, Ahmet •Castrén, Matias A. (1813-1852) •Ceachir, Mihail •Cem Değer, Ayşen (!) •Charette, Monik (!) •Chodzko, Aleksander •Clauson, Sir Gerard (1890-1974) •Csató Johanson, Éva Á. (!) •Czaplicka, Maria Antonina •Çakır, Mustafa (!) dil bilimi, dil öğretimi, kültürler arası iletişim •Çalışkan, Nihal (!) •Çelik, Mehmet (!) •Çelik Şavk, Ülkü (!) •Daher, Ymär •Dankoff, Robert (!) •Davids, Arthur Lumley •Delice, İbrahim (!) (academia.edu) söz dizimi •Demir, Celal •Demir, Necati (!) •Demir, Nurettin (!) •Demircan, Ömer (!) ses dizimi, ikinci dil öğretimi •Demirci, Kerim (!) •Demirezen, Mehmet (!) •Denkel, Arda •Deny, Jean (1979-1963) •Deskó, Endre •Desmaisons, Jean Jacques Pierre •Develi, Hayati (!) •Dilâçar, Agop (1895-1979) (!) •Dilemre, Saim Ali (1880-1954) (!) •Dilçin, Cem (!) •Direnkova, Nadejda Petrovna •Diri, Banu (!) •Dmitriev, Nikolay Konstantinoviç (1897-1954) •Doerfer, Gerhard (doğ. 1920) •Donner, Kai •Donner, Otto •Doğan, Enfel (!) yeni Türk dili •Drimba, Vladimir •Dulzon, Andrey Petroviç •Duman, Musa (!) yeni Türk dili •Dumaresques, Daniel •Dursunoğlu, Halit •Eckmann, János (1905-1971) •Egorov, Vasiliy Georgieviç •Eker, Süer (!) academia.edu •Emre, Ahmet Cevat •Eraslan, Kemal (!) •Ercilasun, Ahmet Bican (!) •Erçetin, Gülcan (!) ikinci dil edinimi, ikinci dil eğitimi ve öğretimi •Erdal, Marcel (!) •Erdem, Mehmet Dursun (!) •Eren, Hasan •Ergin, Muharrem (1923-1995) (!) .Ergenç, İclâl (!) •Ergönenç Akbaba, Dilek (!) •Erguvanlı Taylan, Eser (!) •Ergüzel, Mehdi (!) •Erkman, Fatma •Erol, Sibel (!) •Erözden, Aybars (!) •Ersoy, Feyzi (academia.edu) •Ertaylan, İsmail Hikmet (1889-1967) (!) •Erten, Münir •Eruz, Sakine (!) •Fidan, Dilek (!) •Filizok, Rıza (!) •Filonenko, Viktor İosifoviç •Foy, Karl •Gabain, A. von (1901-1993) (!) •Gadjanov, Dimitr •Gemalmaz, Efrasiyap (!) •Gencan, Tahir Nejat •Giese, Wilhelm Friedrich Carl •Giganov, İosif İvanoviç •Gilson, Erika H.(!) •Gombocz, Zoltán (1877-1935) •Gökçe, Hülya (!) •Göksel, Aslı (!) •Göktürk, Akşit (!) •GrØnbech, Kaare (1901-1957) •Gronbech, Vilhelm Peter •Gül, Bülent (academia.edu) •Gülensoy, Tuncer (!) •Gülsevin, Gürer (!) •Gültekin, Mevlüt (!) •Günay, V. Doğan (!) •Güner Dilek, Figen (academia.edu) •Günşen, Ahmet (!) •Gürel, Ayşe (!) dil edinimi, dil yitimi •Gürsoy Naskali, Emine (!) •Hacıeminoğlu, Necmettin (1932-1996) (!) •Handjeri, Alexandre •Halasi-Kun, Tibor (1914-1991) •Hatiboğlu, Vecihe (1916-1996) (!) •Hayasi, Tooru •Hazai, György (doğ. 1932) •Haznedar, Belma (!) ikinci dil edinimi •Heyd, Uriel •Hindoghlou, Artin •Hirik, Erkan (academia.edu) •Houtsma, Martin Theodor •Huber, Emel (!) •İlminskiy, Nikolay İvanoviç •İnce Özyıldırım, Işıl (!) •İşsever, Selçuk (!) academia.edu •Jarring, Gunnar Valfrid (doğ. 1907) •Jireçek, Konstantin •Johanson, Lars (doğ. 1936) (!) •Joki, Aulis Johannes (1913-1989) •Kaçalin, Mustafa •Kaili, Hasan (academia.edu) •Kakuk, Zsuzsa •Kannisto, Artturi •Kantarcıoğlu, S. Nalan (!) •Kara, Mehmet (!) •Karaağaç, Günay (!) •Karababa, Canan (!) •Karabulut, Ferhat (!) •Akartürk, Karahan (!) •Karahan, Leyla (!) •Karakoç, Birsel (!) •Karaörs, Metin (!) •Karasoy, Yakup (!) •Kargı Ölmez, Zühal (!) •Kâşgarlı Mahmud •Katanov, Nikolay Fedoroviç (1862-1922) •Katarinskiy, Vasiliy Vladimiroviç •Kavanoz, Suzan (!) •Kaya, Ceval (!) •Kaymaz, Zeki •Kâzım Beğ, Mirza (1802-1870) •Kelepir, Meltem (!) •Kemali, Beste (academia.edu) •Kerimloğlu, Caner (academia.edu) •Kerslake, Celia J. (!) •Ketrez Sözmen, Fatma Nihan (!) •Keşli, Yeşim (!) •Kılıç, Mehmet Akif (!) (academia.edu) •Kırbaç, Selçuk (!) •Kıran, Zeynel (!) •Kilisli Muallim Rif'at Bilge (1874-1953) (!) •Killi Yılmaz, Gülsüm (academia.edu) •Klaproth, Heinrich Julius von •Klements, Dmitriy Aleksandroviç •Klements, Elizaveta Nikolaevna •Kocabaş, Şakir (1945-2006) (!) •Kocaman, Ahmet •Koçoğlu, Zeynep (!) •Kononov, Andrey Nikolayeviç (1906-1986) (!) •Konrot, Ahmet •Kopkallı-Yavuz, Handan (!) •Korkmaz, Zeynep (!) •Kornfilt, Jaklin (!) •Kotwicz, Wladyslaw •Kowalski, Tadeusz (1889-1948) •Köse, Dursun (academia.edu) •König, Güray (!) •Kraelitz von Greifenhorst, Friedrich •Krimskiy, Agafangel Efimoviç •Kurultay, Turgut (!) •Kuun, Geza (Kont) •Küçüker, Paki (!) •Le Coq, Albert von (1860-1930) •Levi, Susannah V. (!) ses bilgisi •Lewis, Geoffrey Lewis (1920-2008) (!) •Ligeti, Lajos (1902-1987) •Littmann, Enno •Magnitskiy, Vasiliy Konstantinoviç •Maksimov, Viktor Aleksandroviç •Mallitskiy, Nikolay Gureviç •Malov, Evfimiy Aleksandroviç •Malov, Sergey Efimoviç (1880-1957) (!) •Mándoky Kongur, İstván •Mannerheim, Carl Gustav Emil •Mansuroğlu, Mecdut •Martı, Leyla (!) edim bilimi, toplum dil bilimi, kültürlerarası iletişim, dil eğitimi, ikidillilik, söz eylem, direktlilik •Martinoviç, Nikolay Nikolayeviç •Maviş, İlknur (!) •Maynagaşev, S. D. •Mehmedoğlu, Alâeddin (!) •Melioranskiy, Platon Mihayloviç (1868-1906) •Menges, Karl Heinrich (1908-1999) •Meninski, François Mesgnien (1623-1698) •Merhan, Aziz (!) •Mert, Osman (!) •Middendorf, Alexander Theodor von •Mikkola, Jooseppi Julius •Miklosich, Frans •Miyagawa, Shigeru (!) •Moravcsik, Gyula •Moşkov, Valentin Aleksandroviç •Muchlinski, Antoni •Mungan, Güler (!) •Munkácsi, Bernát •Müller, Friedrich Wilhelm Karl (1863-1930) •Nakipoğlu-Demiralp, Mine (!) •Nasilov, D.M. •Németh, Gyula (1890-1976) •Nevskaya, Irina •Nielsen, Konrad Hartvig İsak Rosenvinge (1875-1953) •Nikolskiy, Nikolay Vasileviç •Oflazer, Kemal (!) •Oktar, Lütfiye (!) •Oruç Aslan, Birsel (academia.edu) •Ozil, Şeyda (!) •Ölmez, Mehmet (!) (academia.edu) •Öner, Mustafa (!) •Önler, Zafer (!) •Öz, Hüseyin (!) •Özçelik, Öner (!) •Özdem, Ragıp Hulusi (1893-1943) •Özek, Yeşim (!) •Özkan, Abdurrahman (!) •Özkan, Bülent (!) •Özkan, Fatma (!) •Özkan, Mustafa (!) •Özmen, Mehmet (!) •Özsoy, A. Sumru (!) •Öztürk, Başaran, Balkız (!) •Öztürk, İsmet (!) İngiliz dil bilimi •Öztürk, Meral (!) İngiliz dil bilimi •Öztürk, Rıdvan (!) •Özyetgin, A.Melek (!) eski Türk dili •Özyürek, Aslı (!) işaret dili •Paasonen, Heikki •Pavet de Courteille, Abel-Jean-Baptiste (1821-1889) •Pedersen, Holger •Pekacar, Çetin (!) •Pelliot, L. •Piekarski, Edward •Pilten, Şahru (academia.edu) •Poppe, Nikolas (1897-1991) (!) •Polivanov, Evgeniy Dmitrieviç (1891-1938) •Pomorska, Marzanna (!) •Postel, Guillaume •Potanin, Grigoriy Nikolaeviç •Potapov, Leonid Pavloviç •Pritsak, Omeljan •Pröhle, Vilmos •Quatremere, Etienne Marc •Radloff, Friedrich Wilhelm (1837-1918) (!) •Ramstedt, Gustaf John (1873-1950) (!) •Räsänen, A. M. O. (1893-1976) •Rasonyi, L. Nagy •Reguly, Antal •Redhouse, Sir J. W. (1811-1892) •Rémusat, Jean Pierre Abel •Repiczky, János •Reşetov, Viktor Vasileviç •Rhasis, Georges •Romaskeviç, Aleksandr Aleksandroviç •Ross, Sir Edward Denison •Rossi, Ettore (1894-1955) •Sablukov, Gordiy Semenoviç •Sadiyeva, Gülmira (!) •Salemann, Carl •Sağol Yüksekkaya, Gülden •Samoyloviç, Aleksandr Nikolaeviç (1880-1938) (!) •Sarı, Mustafa (!) •Sboev, Vasiliy Afanaseviç •Schiefner, Franz Anton •Schmidt, Gustav Friedrich •Schmidt, Peter •Sebüktekin, Hikmet •Sekowski, Józef Julian •Selen, Nevin (1925-2005) (!) •Sertkaya, Osman Fikri (!) •Sezer, Engin (!) •Sığırcı, İlhami (!) •Sinor, Denis (!) •Sjögren, Johann Andreas •Soykan, Ömer Naci (!) •Spasskiy, Grioriy İvanoviç •Stachowski, Marek •Stahlenberg, Philipp Johann von ( 1676-1747) •Şahin, Hatice (!) •Şaineanu, Lazar •Şanlı, Cevdet •Şapşal, Süreyya •Şçerbak, Aleksandr Mihayloviç (1926-2008) (!) •Şkaljiç, Abdullah •Şemseddin Sâmi (1850-1904) (!) •Şenöz Ayata, Canan (!) •Şeylan, Ali (!) •Tagliavini, Carlo •Tas, András Róna (!) •Tekcan, Münevver (!) •Tekin, Şinasi (1933-2004) (!) •Tekin, Talat (doğ. 1927) (!) •Thomsen, Vilhelm Ludvig Peter (1842-1927) •Thury, József •Tietze, Andreas (1914-2003) (!) •Timurtaş, F. Kadri (!) •Topaloğlu, Ahmet •Topçubaşı, Mirza Cafer •Topbaş, Saime Seyhun (!) •Toprak, Funda (!) •Tooru, Hayashi •Tören, Hatice (!) •Tulum, Mertol (!) •Turan, Fikret (!) •Turan, Zikri •Türk, Vahit •Tryjarski, Edward (doğ.1923) •Tschudi, Rodolf •Tumanskiy, Aleksandr Grigoreviç •Tumaşeva, Dilara •Tuna, Osman Nedim (!) •Ubryatova, Elizateva İvanovna •Uçan, Hilmi (!) gösterge bilimi •Uçar, Ayşegül (academia.edu) •Uçar, Erdem (academia.edu) •Uğurlu, Mustafa (!) •Uras-Yılmaz, Arsun (!) karşılaştırmalı ve uygulamalı dil bilimi (FransızcaTürkçe), sözlü dilde metin çevirileri •Usta, Halil İbrahim (!) •Uygur, Nermi (!) •Uzun, Gülsün Leyla (!) •Uzun, Nadir Engin (academia.edu) •Uçar, Şahin (!) •Üçok, Necip (1911-1953) •Üstünova, Kerime (!) •Vámbéry, Armin (1832-1913) •Vardar, Berke (1934-1989) (!) •Vásáry, İstván •Verbitskiy, Vasiliy İvanoviç •Vincze, Frigyes •Vladimirtsov, Boris Yakovieviç •Wichmann, Yrjö •Yadrintsev, Nikolay Mihayloviç •Yağcıoğlu, Semiramis (!) •Yağmur, Kutlay (!) (academia.edu) •Yalçın, Nafi (!) •Yaman, Ertuğrul (!) •Yarar, Emine (!) •Yastremskiy, Sergey •Yazıcı, Mine (!) •Yelten, Muhammet (!) •Yener, Mustafa Levent (!) •Yıldız, Cemal (!) •Yıldız, Osman (!) •Yıldız, Yasemin (!) •Yılmaz, Emine (!) •Yılmaz, Engin (!) •Yılmaz Önder, Sevim (!) •Yudahin, Konstantin Kuzmiç •Yücel, Tahsin (!) •Yüceol Özözen, Muna (!) •Zajaczkowski, Ananiasz (1903-1970) •Zieme, Peter .Zülfikar, Hamza (!)
Benzer belgeler
dil nedir - TURK101 - Çankaya Üniversitesi
• 17. yy. → FRANZ BACON (İngiliz), HERDER, HUM-BOLDT (Alman) çalışmalar yaparlar. • Avrupa dilleri ile Hint ve İran dilleri arasında bir akrabalık bulunduğu saptandı: Bütün bu diller, günümüzde yo...
Detaylı