Bilgi - NHS Greater Glasgow and Clyde
Transkript
Bilgi - NHS Greater Glasgow and Clyde
Ölen Birinin Ardından Akraba ve Yakınları için Bilgi ve Destek Bereavement - Turkish İçindekiler Sayfası Giriş Bilgi • Sağlık-Bakım’da Görevli Din İşleri Memuru (Healthcare Chaplains) • Ölüm ve Kremasyon (Ölünün Yakılması) Raporları • Post Mortemler (Ölüm Sonrası İncelemeler) • Hasta’nın Özel Para ve Mal Varlığına Sahip Çıkmak • Ölümün Kaydı • Sicil Memurunun Talep Edeceği Bilgiler • Hangi Belgeler Gereklidir? • Ölüm Raporunun Suretleri • Cenaze için Gerekli Düzenlemelerin Yapılması • Cenaze Masraflarının Ödenmesi • Parasal Konularda Tavsiye • Diğer Kuruluşlarla Temasa Geçmek İçin Destek • Başlangıçta • Aniden Meydana Gelen Ölüm Olayları • Veda Etmek • Yas tutmak normaldir • Keder • Çocuklar ve küçük yaştakiler de yas tutar • Günleriniz sessiz sakin geçsin • Artık yaşam farklıdır Yararlı Olabilecek İletişim Bilgileri Giriş İnsanın bir akrabası veya yakını öldüğünde, güç ve sıkıntı dolu bir süreç yaşanabilir. Hayatınızda ilk defa bir cenaze ile ilgili düzenlemeleri yapmanız bekleniyorsa, işe nereden başlamanız gerektiğini ilk anda kestiremeyebilirsiniz. Bu kitapçıkta cenaze ile ilgili düzenlemelerin yapılması hakkında bilgi, peşinden de destek ve iletişimle ilgili ayrıntılar sunulmaktadır. Ümidimiz, bunların üstünüze düşenlerin bir kısmını yapmanızda bir kılavuz görevi görmesi. Bilgi Bir ölüm meydana geldiğinde, birçok kişi kiminle, ne zaman temasa geçmeleri gerektiğini pek bilmez. Vakit geçirmeden yapmanız gereken üç şey vardır: • uygun türdeki ölüm raporunu (death certificate) elde etmek; • 8 gün içerisinde ölümü kaydettirmek; ve • cenaze ile ilgili düzenlemelerin yapılabilmesi için bir cenaze kaldırma yöneticisi ile temasa geçmek. Sağlık-Bakım’da Görevli Din İşleri Memuru (Healthcare Chaplains) Dininiz ve inancınız ne olursa olsun, NHS hastanelerinde bulunan, sağlık-bakım alanında görevli din işleri memurları (healthcare chaplains) size desteğe hazırdır. Birini kaybettiğinizde hissedeceğiniz yoklukta size destek olabilir; sizinle konuşmaya, endişelerinizi dinlemeye zaman ayırabilir ve cenaze töreni konusunda size bilgi verebilirler. Bu görevliler aynı zamanda farklı dini ve inanç toplulukları hakkında bilgi sahibi olup, onlarla temasa geçmenize yardımcı olabilirler. Ölüm ve Kremasyon (Ölünün Yakılması) Raporları Evde ölen bir kişi için ölüm ve kremasyon raporları kişinin kayıtlı olduğu Aile Doktoru’nun (GP) muayenehanesinden elde edilebilir. Belgenin/belgelerin hazır olup olmadığını öğrenmek için lütfen GP’ye önceden telefon edin. Ölüm hastanede meydana gelirse, durumla Kıdemli Görevli Hemşire (Senior Charge Nurse) veya koğuştan sorumlu Hemşire (Nurse in charge of the ward) ilgilenir. Ücretsiz olan ölüm raporunun Doktor tarafından düzenlenmesi için gerekli işlemleri bu görevlilerden biri yapar. Dini sebeplerden dolayı ölüm raporunun çabuk verilmesine gerek duyuyorsanız, lütfen bu durumu koğuştaki görevlilere bildirin. Ölüm raporunu sonraki gün gelip almanız söylendiyse, sabah saat 11.00 gibi koğuşu arayıp, belgenin hazır olup olmadığını sorun – bu şekilde vaktinizin boşa geçmesi ve koğuşta beklemek zorunda kalmanız engellenebilir. (Konuyla ilgilenenler arasında İskoçya Savcısı (Procurator Fiscal) bulunuyorsa, bundan farklı bir yol izlemeniz söylenebilir.) Kremasyon yapılmasına karar verdiyseniz, bunu Kıdemli Görevli Hemşire’ye, koğuştan sorumlu Hemşire’ye veya Doktor’a söylemelisiniz. Bu durumda iki doktor tarafından hazırlanması gereken ek belgeler olduğundan, bu şekilde herhangi bir gecikme meydana gelmesini engelleyebilirsiniz. Ölümü kaydettirmek için önce kremasyon raporunu almanız gerekli değildir. Cenaze Kaldırma Yönetmeni olarak belirlediğiniz kişi bu raporu sizin adınıza elde edebilir. Bulaşıcı Hastalık Bulunmadığını Tasdik Eden Mektup (Free from Infection Letter) – Ölen kişi Birleşik Krallık (United Kingdom) dışında bir ülkeye iade edilecekse, cenaze kaldırma yönetmenine doktor’un hazırlayacağı, müteveffa’da bulaşıcı hastalık bulunmadığını tasdik eden bir mektup verilmesi gerekecektir. Bu işlem karşılığında ufak bir ücret talep edilmesi söz konusu olabilir. Bu bağlamda herhangi bir güçlükle karşılaşılması halinde, cenaze kaldırma yönetmeni bunların ne olduğunu açıklayacaktır. Post-Mortemler (Ölüm Sonrası İncelemeler) Ansızın ve beklenmedik bir şekilde meydana gelen ölüm olaylarında aile doktoru (GP) veya hastane doktorunun ölüm raporu düzenlemesi mümkün olmayabilir, bu durumlarda Savcılık Dairesine (Procurator Fiscal’s Office) haber gönderilir. Bazı ölüm türlerinde (örneğin endüstri kazaları, intiharlar, v.b.) bu kanuni bir yükümlülüktür. Savcı (Procurator Fiscal), bir post mortem yapılması gerektiğine karar verebilir. Bu işleme ‘Fiskal Post Mortem’ (Fiscal Post Mortem) adı verilir. Post mortem işlemlerinin olabildiğince çabuk yapılabilmesi için gerekenler yapılacaktır. Post mortem yapıldıktan sonra, bir patoloji uzmanı ölüm raporunu hazırlayacaktır. Bunların normal usul itibariyle izlenen adımlar olduğu, hiçbir şekilde ölümün suç bağlamında şüpheli görüldüğü anlamına gelmediği dikkate değer noktalardır. tamamlanıp hastane’nin Muhasebe Bölümüne veya Hastalarla İlişkiler Dairesine gönderilmesi gereken bir form sağlayacaktır. Böylelikle eşya ve özel fonlar söz konusu yakın akrabaya güvenli posta yoluyla gönderilecektir. Savcılık Dairesine (Procurator Fiscal’s Office) bildirilen ölümlerde resmi bir kremasyon raporuna gerek yoktur. Savcı (Procurator Fiscal), E1 adı verilen bir form sağlayacaktır. Hastane’nin Muhasebe Bölümünün veya Hastalarla İlişkiler Dairesinin telefon numarasını koğuşta çalışanlardan elde edebilirsiniz. Bu daireler hafta sonları ve Resmi Tatillerde kapalıdır. Bazı durumlarda ise bir ‘hastane’ post-mortemi yapılması için yazılı olarak ve konuyla ilgili bilgilendirilmiş olduğunuzu tasdik ederek yetki vermeniz istenebilir. Bu post-mortemin neden yapılması istendiğini öğrenmek ve talebi reddetmek hakkınızdır. Bir post-mortem yapılmasının başlıca sebepleri şunlardır: • Eğer halihazırda bilinmiyorsa, hastalığın türünü tespit etmek • Ölüm sebebi hakkında ek bilgi verebilmek • Tedavi biçimlerinin veya ilaçların meydana getirdiği komplikasyonları ve yan etkileri tespit etmek için • Ailenin diğer üyelerini etkilemesi olası durumları teşhis etmek için. Hasta’nın Özel Para ve Mal Varlığına Sahip Çıkmak (yalnızca hastaneler için geçerlidir) Hasta’nın Özel Para ve Mal Varlığı giyim eşyaları, değerli eşyalar, cep harçlığı, v.b. olabilir. Giyim eşyalarını uygun bir vaktinizde koğuştan gidip alabilirsiniz. Mümkünse yanınızda uygun bir çanta getirin. Koğuştaki görevliler, emniyetli bir şekilde saklanması için eşya veya özel fon depozito edilip edilmediğini bildirirler. Sadece kişinin en yakın akrabaları hastane’nin Muhasebe Bölümüne (Cashier's Office) veya Hastalarla İlişkiler Dairesine (Patient Affairs Office) teslim edilmiş eşya veya özel fonlara sahip çıkabilir. Yakın akrabaların eşya veya özel fonları gelip alması mümkün değilse, veznedar ile görüşülmelidir. Bu görevli, yakın akraba tarafından Ölümün kaydı İskoçya’daki bütün ölümlerin 8 gün içerisinde ‘Doğum, Evlenme ve Ölümler Sicil Dairesine’ (‘Registrar of Births, Marriages and Deaths’) kaydedilmesi kanuni bir zorunluluktur. 2007 yılının Ocak ayından başlayarak, ölümün İskoçya’daki kayıt bölgelerinin (registration district) herhangi birinde yapılması mümkün hale gelmiştir. Adresleri telefon rehberinde 'Registrar of Births, Marriages and Deaths' adı altında bulunabilir, ayrıca bu kitapçığın arkasında da verilmiştir. Ölümün kaydını şahsen yapmanız şart değildir; bir diğer aile üyesi veya bir arkadaşınız da yapabilir bunu. Ancak bir ölümün kaydı 16 yaşından küçük biri tarafından yapılamaz. Dikkat: Sicil Daireleri Resmi Tatillerde ve normal durumlarda hafta sonları kapalıdır. Gitmeden önce lütfen açılış saatlerini kontrol edin. Sicil Memurunun Talep Edeceği Bilgiler Ölümü kaydedecek kişinin müteveffa hakkında aşağıdaki bilgileri vermesi gereklidir: • İsim ve soyisim, adres, meslek, doğum yeri ve tarihi. • Varsa geçmişte kullandıkları herhangi farklı bir isim veya soyisim. • Varsa dul bayın, bayanın, veya hayatı süren sivil hemcins eş (civil partner) ile ilgili bilgiler. (İsim ve soyisim, doğum tarihi ve adres dahil olmak üzere). • Müteveffanın bir dul bay, bayan, veya hayatta kalan sivil hemcins eş (civil partner) olması halinde, eşi veya sivil hemcins eşiyle ilgili bilgiler. • Müteveffanın boşanmış, evliliği iptal edilmiş veya sivil hemcins birlikteliği sona erdirilmiş bir kişi olması halinde, lütfen eski eşi veya sivil hemcins eşiyle ilgili bilgileri verin. • Müteveffanın babasının ismi, soyismi ve mesleği. • Müteveffanın annesinin ismi, soyismi, kızlık soyismi ve mesleği. • Müteveffanın aile doktorunun (GP) ismi, soyismi ve adresi. Hangi Belgeler Gereklidir? Ölüm Raporu (Death Certificate - ayrıca Form 11 olarak bilinir). Doğum Raporu (Birth Certificate - faydası görülür, ancak şart değildir). • Evlilik veya Sivil Hemcins Birliktelik (Civil Partnership) Belgesi (geçerli durumlarda). • Milli Sağlık Servisi Tıp Kardı (National Health Service Medical Card) (mümkünse). Kayıtların tamamlanması için gereken bilgileri almasına takiben, sicil memuru Form 14 adı verilen bir rapor düzenleyip size verecektir. Mezarlık veya Krematoryum’a (ölülerin yakıldığı yer) gönderebilmesi için bunun cenaze kaldırma yönetmenine verilmesi gereklidir. • • Kanunlar ölümün kaydı yaptırılmadan önce de ölünün toprağa verilmesine izin vermektedir; ancak kremasyon yapılmadan önce bu formun elde edilmesi şarttır. Size aynı zamanda bir yeşil belge de (green certificate) verilecektir (334 S1). İş ve Emekli Maaşları Devlet Dairesiyle (Department of Work and Pensions) olan iletişimlerinizde bundan yararlanabilirsiniz (mevcut sosyal güvenlik devlet ödenekleri {social security benefits} için). Ölüm Raporunun Suretleri (Extract copies) Sigorta, banka, avukatlar için veya devlet ödenekleri konularında yararlanmak üzere suretlere gerek duyulabilir. Fotokopiler, yasal değeri olan belge sayılmaz. Peşin ödenmesi gereken bir ücret karşılığında kayıt yapılırken sicil memurundan ek kopyalar elde edilebilir. İleride kaç adet kopyaya gerek duyacağınızı bir düşünmeniz yararlı olabilir. Sonradan ölümün kaydının ek kopyalarına gerek duymanız halinde ek bir ücret söz konusu olabilir. Ek bilgi için şu internet adresini ziyaret edin: www.gro-scotland.gov.uk Cenaze için gerekli düzenlemelerin yapılması Bir Cenaze Kaldırma Yönetmeniyle (Funeral Director) temasa geçmeden önce, aşağıda verilen noktaları göz önünde bulundurmanız yararlı olabilir: • Kişi, ne tür bir cenaze töreni istedikleri konusunda herhangi bir talimat vermiş miydi? Örneğin, toprağa verilmeyi mi, yoksa kremasyonu mu tercih ederlerdi? • Cenazeye sevdiğiniz kişiye uygun, özel bir anlam kazandırmak için neler yapabileceğinizi düşünün. Onun için en güzelini istiyorsunuz, ve bunun her zaman en pahalı tercih anlamına gelmediğini unutmayın. Cenaze Kaldırma Yönetmeni (Funeral Director) Cenaze Kaldırma Yönetmeni aşağıda verilen bilgilere gerek duyacaktır: • Ölümle ilgili bilgiler; • Ölümün meydana geldiği yer; • Ölüm raporu (death certificate); ve • Varsa hazır ödenmiş bir cenaze planı ile ilgili bilgiler veya müteveffanın özel arzuları. Bu bilgilerden yararlanarak cenaze kaldırma yönetmeni sizinle aşağıdaki konuları görüşecektir: • Cenaze törenini kimin yöneteceğine karar verdiniz mi? Eğer cevabınız hayırsa, size bu konuda yardımcı olacaklardır. Bu konuda görevlendirmek istediğiniz biri varsa, törene gelip gelemeyeceklerini öğrenmek amacıyla cenaze kaldırma yönetmeni bu kişinin iletişim bilgilerini talep edebilir. • Törenin yapılması için uygun bir gün ve saat. Dilerseniz cenaze kaldırma yönetmeni şu hizmetleri de verebilir: • Gazetelerde yayınlanmak üzere bir bildiri taslağını onayınıza sunabilir; ve • Uygun olacak şekilde çelenk veya çiçek hazırlanmasını sağlayabilir. Lütfen şu noktaya dikkat edin: günümüzde, cenaze kaldırma yönetmenleri yukarıda belirtilen şeylerin ücretini cenaze düzenlemelerinin yapıldığı esnada talep etmektedir. Cenaze Masraflarının Ödenmesi Ne tür bir cenaze yapılmasını istediğinizde karar kıldıktan sonra, cenaze kaldırma yönetmeni çeşitli hizmet ve masrafları görüşüp, yazılı olarak bir fiyat teklifi sunacaktır. Gereken düzenlemeleri yapmaya başlamadan önce, cenaze kaldırma yönetmenleri çoğunlukla bir depozito yatırılmasını talep eder. Kendinizi bir araştırma yapmak için yeterince güçlü hissediyorsanız, farklı ücret ve hizmetleri karşılaştırabilmek üzere birden fazla fiyat teklifi almaya çalışın. Cenaze masraflarının farklı yollarla karşılanması mümkündür; örneğin aşağıda sıralanan yerlerden bu amaçla fon temin edilebilir: • Müteveffa’nın mal ve mülk varlığından • Bir cenaze programı (funeral scheme) veya önceden ödenmiş bir cenaze planından (pre-paid funeral plan) • Bir hayat sigortası poliçesi veya emekli maaşı programından. Bazı gerekli yasal işlemlerin tamamlanmasına kadar genellikle müteveffa’ya ait banka veya yapı kooperatifi (building society) hesabı dondurulur, ortak hesap olmadığı sürece. Bir miktar para verebilirler, ancak bunu yapmaya mecbur değildirler. Cenaze Masraflarının Ödenmesinde Destek Cenaze masraflarını ödeyemeyecekseniz, hiçbir belgeye imza atmayın. Durumunuz cenaze masraflarının tamamını ödemeye uygun değilse, konuyu cenaze kaldırma yönetmeni ile görüşün. Size düşük masraflı bir cenaze önermeleri mümkün olabilir. Bazı koşulların karşılanması halinde, cenaze masraflarının bir kısmının sağlanması için Sosyal Fon’dan (Social Fund) cenaze ödemesi (funeral payment) almaya hakkınız olabilir (form SF200). Uygun görülmek için halihazırda devlet ödeneği alıyor olmanız gerekmektedir. Bundan yararlanabilmek için sağlanması gereken koşulları cenaze kaldırma yönetmeni açıklayacaktır. Başvurunuzu ölümden 3 ay sonrasına kadar yapmanız mümkündür. Hiçbir fon mevcut değilse, cenaze masrafları yerel idare (local authority) tarafından karşılanacaktır. Herhangi bir düzenleme yapmadan önce onlarla temasa geçmeniz gereklidir. Cenaze kaldırma yönetmeni bu konuda yardımcı olacaktır. Parasal Konularda Tavsiye Talep edebileceğiniz devlet ödenekleri (benefits) Dul kaldıysanız veya sivil hemcins eşiniz ölürse, aşağıda sıralanan ve Birleşik Krallık’ta geçerli, ölüm nedeniyle kayıp durumlarına tabi devlet ödeneklerinin (UK bereavement benefits) bir veya birkaçını almanız mümkün olabilir: • • • Ölüm Nedeniyle Kayıp Ödemesi (Bereavement Payment) – bir defaya mahsus, vergiden muaf bir ödeme Ölüm Nedeniyle Kayıp Ödeneği (Bereavement Allowance) – en çok 52 hafta boyunca devam eden haftalık devlet ödeneği Dul Kalmış Ebeveyn Ödeneği (Widowed Parent's Allowance) – çocuk sahibi kişilere verilen haftalık devlet ödeneği. Bu belirtilen ölüm nedeniyle kayıp ödeneklerinden alabilmeniz için kocanızın, karınızın veya sivil hemcins eşinizin Milli Sigorta ödemelerini (National Insurance contributions - NI) yapmış olması gereklidir. Kendi yaptığınız NI ödemeleri bu ödenekleri etkilememektedir. Kocanız, karınız veya sivil hemcins eşiniz bir iş kazası sonucunda veya resmi yetkililerce saptanmış endüstriyel kaynaklı bir hastalıktan dolayı öldüyse, NI ödemeleri eksiksiz olmasa bile, her halukarda bu ödeneklerden en yüksek seviyede yararlanmanız mümkün olabilir. Ek bilgi için şu internet adresini ziyaret edin: www.dwp.gov.uk Destek olabilecek kişi ve kurumlar Money Advice Scotland (İskoçya Parasal Konularda Tavsiye Kuruluşu), geniş bir yelpazedeki parasal konularda, örneğin borçlanma, paranızı idare etmek, devlet ödenekleri, konut sorunları ve yasal konularda bilgi edinmek hakkında, bulunduğunuz bölgeye özel bilgi veren, ücretsiz ve kişinin gizliliğine sadık bir kuruluştur. Parasal herhangi bir konuda destek için 0141 572 0237 numaralı telefonu arayarak veya www.moneyadvicescotland.org.uk internet adresine giderek Money Advice Scotland ile temasa geçin ve en yakın şubenin nerede olduğunu öğrenin. Ailenizin bir avukatı varsa, ona danışmak yararlı olabilir. Sigorta Müteveffa’nın hayat sigortası varsa, durum Sigorta Şirketi’ne en yakın zamanda bildirilmelidir. Poliçeyi ve ölümün kaydının bir suretini vermeniz istenecektir. Sigorta şirketleri bu belgelerin fotokopisini kabul etmez. Diğer Kuruluşlarla Temasa Geçmek İçin Kendinizi hazır hissettiğinizde, aşağıda göreceğiniz basit kontrol listesi, kaybınızı bildirmek zorunda olduğunuz, veya bildirmek isteyeceğiniz hizmet veya kuruluşların bazılarını hatırlatmak açısından yararlı olabilir. Listeyi okurken bir yandan da aşağıdaki kutucukları işaretleyin Bildirilmesi Temasa Geçme Sebebi İşaretle Gerekenler Banka, Yapı Kooperatifi (Building Society), Sigorta Şirketleri. Avukat Ev Sahibi veya Eğer kişi kiralık bir konutta yaşıyor Konutu Tedarik idiyse. Eden Kurum (Housing Provider) Su, gaz ve elektrik şirketleri Telefon şirketi İş, Emekli Maaşı, Temasa Geçme Sebebi İşaretle Devlet Ödenekleri (Benefits) İş ve Emekli Lütfen sicil memurunun verdiği Maaşları Devlet 334 S1 adlı formu doldurup, İş ve Dairesi (The Emekli Maaşı Devlet Dairesi Department of (DWP) tarafından verilmiş emekli Work and maaşı talep formu (pension order Pensions - DWP) book), ödenecek havaleler (payable orders) veya giro çekleri (giro cheques) ile birlikte sicil memuru tarafından belirtilen uygun adrese gönderin. Varsa işveren veya İşçi Sendikası (Trade Union) Varsa bir şirket veya şahsi emekli maaşı tedarikçisi (personal pension provider) Evle ilgili konular ve faturalar Postane Sağlık Hizmetleri Temasa Geçme Sebebi Kişinin göründüğü aile doktoru (GP), hastane veya klinik Kişinin göründüğü dişçi Müteveffa’nın adresine mektup veya yeni randevu gönderilmesini durdurmak için. İlaçlar Diğer sağlık ve sosyal hizmetler (social work services) Gözlükçüler Yerel İdare (Local Authority) Evde Bakım Hizmetleri (Homecare Service) Müteveffa’nın adresine mektup veya yeni randevu gönderilmesini durdurmak için. Güvenli bir şekilde yok edilmesi için ilaçlar Topluluk Eczacısına (Community Pharmacist) iade edilmelidir. Artık ihtiyaç duyulmayan teçhizatın alınması veya hizmetlerin durdurulması için. Örneğin, tekerlekli koltuğun iadesi gibi. Müteveffa’nın adresine mektup veya yeni randevu gönderilmesini durdurmak için. Temasa Geçme Sebebi Varsa, kişinin yararlandığı evde bakım hizmetlerini iptal etmek için. İşaretle Ölüm Nedeniyle Kayıp Kütüğü (The Bereavement Register) Konut Kuruluşu (The Housing Association) Eğitim Hizmetleri Çocuk veya küçük yaştaki kişinin devam ettiği kurum Kişisel Eşyalar Kütüphaneler İşaretle Kulüp ve dernekler Ulaşım ve Seyahat Temasa Geçme Sebebi İşaretle Müteveffa’ya gelen mektupların geriye kalan mal ve mülkten sorumlu yetkiliye yönlendirilmesi için. İstenmeyen ve reklam amaçlı posta gelmesini engellemek için 01732 460000 numaralı telefonu arayın veya ‘Ölüm Nedeniyle Kayıp Kütüğü’ anlamına gelen şu internet adresini ziyaret edin: www.bereavementregister.org.uk Kişi bir konut kuruluşuna (housing association) ait bir yerde yaşıyor idiyse. Temasa Geçme Sebebi Gereken uygun destek hizmetlerinin başlatılabilmesi doğrultusunda, ilgili kurumu ölüm nedeniyle ailede meydana gelen kayıptan haberdar edin. Temasa Geçme Sebebi Varsa, kütüphaneden ödünç alınmış kitapları ve biletleri iade edin, kütüphaneye üyeliği iptal edin. Üyelik kartlarını iade edin ve varsa geri ödenmesi gereken paranın ödenmesini isteyin. Temasa Geçme Sebebi İşaretle İşaretle İşaretle Sürücü ve Araç Ruhsatları Yetkili Dairesi (The Driver and Vehicle Licensing Authority) Blue Badge (Engelli kişilere verilen rozet) Sezonluk Bilet (Season Ticket) Otobüs ve Tren ulaşım şirketleri Pasaport dairesi Sürücü ruhsatını, müteveffa’ya ait araç varsa ilgili kayıt belgeleriyle beraber şu adresteki Sürücü ve Araç Ruhsatları Acentesine (Driver and Vehicle Licensing Agency) gönderin: DVLA Longview Road, Swansea SA6 7JL. Blue badge, bunu vermiş olan Sosyal Hizmetler Dairesine (Social Work Department) iade edilmelidir. Varsa, sezonluk biletleri iade edin, geçerli olan durumlarda iade edilmesi gereken paranın ödenmesi için başvurun. Otobüs veya seyahat pasolarını iptal edin. Sağ üst köşesini kestikten sonra kişinin pasaportunu iade edin. ölüm, geçmişte yaşadığınız farklı kayıplarla ilgili hislerin tekrar uyanmasına sebep olabilir. Aniden meydana gelen ölüm olayları Sevdiğiniz, yakınlık duyduğunuz birinin aniden öldüğü haberinin insanı etkilememesi mümkün değildir. Aynı aile içinde bile insanlar farklı şekillerde tepki gösterir ve bunun doğrusu yanlışı yoktur. En önemli olan şey, bu zorlu süreci tek başınıza yaşamak zorunda olduğunuzu hissetmemenizdir. Konuşabileceğiniz yakın akrabalarınız veya yakınlarınız olabilir, ya da aynı inancı paylaştığınız bir topluluk size destek olabilir. Bazı durumlarda akraba veya yakınınız olmayan kişilerle konuşmak daha rahat olabilir; bu kitapçığın sonunda bu doğrultuda bazı önerilere yer verilmiştir. Sevdiğiniz kişiye veda etmeye fırsat bulamamış olabilirsiniz, dolayısıyla kağıt kalem alıp, ona söylemek istediğiniz herşeyi bir mektup halinde yazmak faydalı olabilir. Bu yaklaşım, karşılaştığınız ani kaybın getirdiği duyguların üstesinden gelmenize yardımcı olabilir. Destek Unutmayın, bu süreçteki güçlükleri tek başınıza yüklenmek zorunda değilsiniz. Sevdiğiniz birinin ölümü çok büyük bir şok yaratabilir ve hayat bambaşka bir görünüm alabilir. Bir ölümden sonra içinizden geçenleri ifade etmek güç olabilir. Aşağıda verilenleri yararlı bulabilirsiniz. Veda etmek … Başlangıçta … Ölüm birdenbire veya beklenmedik bir şekilde meydana gelince, ya da uzun bir hastalık süreci ölümle sonuçlanınca, insanın şoke olma olasılığı yüksektir. Sanki hislerinizi kaybetmişsiniz gibi gelebilir; veya üzüntü duyabilir, bir türlü olanlara inanamadığınızı, kendinizi rüyada gibi hissedebilirsiniz. Bütün bunlar normaldir. Yas tutma sürecini nasıl yaşayacağınız, kişiyle ilişkinizin türüne, onlara karşı duyduğunuz duygulara, veya kişinin nasıl öldüğüne bağlı olarak değişecektir. Bazı durumlarda, bugün karşı karşıya olduğunuz Yaşamınızın yolculuğunda size eşlik etmiş bir kişi, artık bu dünyadan ayrılmış durumda. Veda etmek her zaman için güçtür; yine de bir yolunu bulup bunu yapmak önem taşır. Hastane morgunun çalışanları ile veya diğer hallerde cenaze kaldırma yöneticisiyle bir anlaşmaya vararak birkaç dakika için sevgi duydukları insanın bedeninin yanında bulunmak, bazı insanlara faydalı gelir. Her ne kadar sonradan aklınızda tören hakkında pek bir şey hatırlamadığınızı farketseniz de, geçmişi yad etmek, veda edebilmek için cenaze töreni önemli bir zamandır. Bunlar dışındaki gelenekleri izlemek veya sevdiğiniz kişi için özel bir önem veya anlam taşımış yerleri ziyaret etmek, veda edebilmeye yardımcı olabilir. Yas tutmak normaldir … Günleriniz sessiz sakin geçsin … Yas tutarken en kuvvetle etkileneceğiniz duygu, büyük bir ihtimalle üzüntü olacaktır. Bazen kendinizi ağlayacak gibi hissedebilir, bazen de birden ağlamaya başlayabilirsiniz. Öfke veya pişmanlık duyabilirsiniz. Canınız sıkkınsa, kendinizi rahatsız hissederseniz endişe etmeyin, zira bunlar normaldir. Günlerinizi sessiz sakin geçirmek, dinlenmeye ve iyi beslenmeye gayret etmek önem taşır. Önemli kararlar vermek için uygun bir dönem değildir bu – o tür şeyler, enerjiniz yerine geldiğinde, ileride bir noktada yapılabilir. Kendinizi yorgun hissedebilir, buna rağmen uyuyamayabilirsiniz. Pek iştahınız olmayabilir. Konsantre olmakta güçlük çekebilirsiniz. Bütün bunlar, meydana gelmesi beklenen oluşumlardır. Yakın bir arkadaş veya akraba gibi birisiyle duygu ve düşüncelerinizi paylaşabilmek faydalı olabilir. Keder … Ölen kişiyle ilgili anılar ve onu hatırlatan şeyler bir yandan huzur verebileceği gibi, diğer bir taraftan acıya da yol açabilir. Sevdiğiniz kişi ile beraber yaşıyorduysanız, evin içi artık bir başkaymış, hatta o kişi halen evdeymiş gibi gelebilir. Güç gelse de, sevdiğiniz kişi hakkında konuşmanın yararı dokunacaktır. İnsan acıdan kaçmak istese de, bu yas tutmanın doğal bir parçasıdır. Çocuklar ve küçük yaştakiler de yas tutar … Bir ölümden sonra çocuklar ve küçük yaştakilerin kendilerine özgü ihtiyaçları olacaktır. Onlarla konuşun, cenaze törenine katılmak isteyip istemediklerini sorun. Bir cenaze töreninde neler olduğunu bilmeyebilirler. Böyle bir kaybı hayatlarında ilk defa yaşıyor olabilirler. Onlara ağlamalarında bir sakınca olmadığını söylemek gerekir (nasıl yetişkinlerin ağlamasında da bir sakınca yoksa). Soracakları sorulara dürüstçe ve basit bir dille cevap vererek, onları olup bitenlerden dışlamayarak yardımcı olabilirsiniz. (Lütfen yararlı olabilecek iletişim bilgileri bölümlerine bakınız). Yas tutma sürecinizde size destek olacaklar, çoğunlukla akrabalarınız dışındaki kişilerdir. Cenaze törenini yürüten kişi veya sevdiğiniz kişiye bakmış olanlar nerelere başvurabileceğiniz konusunda bilgi verebilirler. Bu kitapçıkta size yardımcı olabilecek bazı kuruluşlar içerilmiştir. Artık Yaşam Farklıdır … Artık hayatınız hiçbir zaman eskisi gibi olmayacaktır. Şimdi inanması güç olsa da, bir gün gelecek, normal günlük yaşamınıza tekrar dönebileceksiniz. Yas tutmak, farklı bir yaşam izlemeyi öğrenme sürecidir. Ve daha sonra…… Yas dönemi, birkaç aydan yıllara kadar, farklı uzunluklarda olabilir. Yaşadığınız kederin fazlasıyla çok olduğunu, üstesinden gelemediğinizi hissederseniz, destek alabileceğiniz birçok yol mevcuttur. İlk esnada aile doktorunuzla (GP) veya Muayenehanenin Hemşiresiyle (Practice Nurse) temasa geçmelisiniz. Kişisel ihtiyaçlarınızı sizinle görüşüp, gereken desteği verebilir, veya bu desteği alabileceğiniz yere havale edebilirler. Yararlı olabilecek bazı şeyler var. Aşağıda sıralananlara gereken zamanı ayırmaya özen gösterin: • karar vermek • kaybı kabullenmek • paylaşmak • inanç duymak • affetmek • kendiniz hakkında iyi duygular beslemek • eski - yeni dostlarla bir araya gelmek • gülmek • vermek • düşünmek, hatırlamak, matem tutmak veya dua etmek • egzersiz yapmak ve sağlıklı beslenmek • sağlığınıza dikkat etmek • okumak, olan bitenden haberdar olmak • gerektiğinde yardım istemek • fotoğraflar, özel hediyeler, hatıralarınızı sakladığınız bir kutucuk gibi ‘hazinelerinize’ göz atmak • başınızdan geçenleri anlatmak (Mater Sağlık Hizmetleri, Brisbane Şirketinden - Mater Health Services Brisbane ltd) Yararlı Olabilecek İletişim Bilgileri ‘Bir Ölüm Sonrasında İskoçya’da Yapılması Gerekenler’ Ek bilgi için, daha ayrıntılı açıklamalar içeren “Bir Ölüm Sonrasında İskoçya’da Yapılması Gerekenler... ölüm nedeniyle birini kaybedenler için pratik tavsiyeler” (“What to do after a death in Scotland…..practical advice for times of bereavement”) adlı kitapçığı okuyun. (Bu kitapçıktan alabilmek için 0131 244 3581 numaralı telefondan Scottish Executive Justice Department {İskoçya İdari Adalet Dairesi} ile, veya 0844 848 9600 numaralı telefondan Citizens Advice Direct {Vatandaş Danışma Hizmetleri Direkt} ile temasa geçin.) Breathing Space [‘Rahat Bir Nefes Almak için Fırsat’] Telefon No: 0800 838 587 www.breathingspace.com Childhood Bereavement Network [‘Çocuk Yaştakilere Özel, Ölüm Nedeniyle Meydana Gelen Kayıp Olaylarına Yardım Ağı’] The Childhood Bereavement Network (CBN), çocuklar ve küçük yaştakiler üzerinde yoğunlaşan, ulusal çapta kurulu, çeşitli türde profesyonellerin rol oynadığı, birçok örgüt ve bireyin yer aldığı bir federasyondur. Birleşik Krallık’ta (UK) yer alan, ölüm nedeniyle birini kaybedenlere bakım sağlayan başlıca kuruluşların hepsini kapsamı altına almakta ve bunlar tarafından etkin bir şekilde desteklenmektedir. Telefon No: 020 7843 6309 www.childhoodbereavementnetwork.org.uk Choose Life [‘Yaşamayı Seçin’] Choose Life, yürüttüğü mücâdele ile toplum genelinde intihar ile ilgili bilinci ve bilgiyi arttırmaya, özellikle de tehlikedeki insanları erken bir aşamada yardım istemeye teşvik etmeye gayret etmektedir. Telefon No: 0141 354 2900 www.chooselife.net Citizens Advice Direct [‘Vatandaş Danışma Hizmetleri Direkt’] Citizens Advice hizmeti, isteyen herkese hakları ve sorumlulukları konusunda ücretsiz, bağımsız, gizli ve tarafsız bilgi sağlar. Telefon No: 0844 848 9600 www.citizensadvicedirect.orgu.uk Compassionate Friends (for bereaved parents) [‘Şefkatli Dostlar’ (çocuklarını kaybetmiş ebeveynler için)] Yardım Hattı (Helpline): 0845 123 2304 www.tcf.org.uk E-posta: info@tcf.org.uk Cruse Bereavement Care [‘Cruse Ölüm Nedeniyle Kayıp Yaşayanlara Bakım Merkezi’] Ulusal çapta kurulu, gönüllülerce yürütülen, birini ölümle kaybetmiş kişilere destek sağlayan bir danışma hizmeti. Ülkenin Her Yanından Tek Numara: 0845 600 2227 www.crusescotland.org.uk Petal (People Experiencing Trauma and Loss) [‘Travma ve Yokluk Yaşayanlar İçin’] Cinayet veya intihar olayından etkilenmiş kişilere pratik boyutta destek sağlar. Telefon No: 01698 324502 www.petalsupport.com Samaritans Yaşamlarında bir kriz yaşayan herkese destek sağlar. Yardım Hattı (Helpline): 08457 909090 (yılın her günü, günde 24 saat) www.samaritans.co.uk Scottish Cot Death Trust [‘İskoçya Bebeklerde Uykuda Ölüm Olayları Vakfı’] Scottish Cot Death Trust, İskoçya’da Bebeklerin Uykuda Ölümü olaylarının (Cot Death) sebebini bulmaya çalışan, bu trajik olayı yaşayan ailelere destek veren ve hem kamuya, hem de sağlık ve bakım alanında çalışan yetkililere eğitim veren tek vakıftır. Telefon No: 0141 357 3946 www.sidscotland.org.uk Senior Scotland [‘İskoçya Yaşça Büyük Kişiler Kuruluşu’] İskoçya Yaşça Büyükler Yardım Hattı (The Scottish Helpline for Older People - SHOP), İskoçya’da yaşayan ve 50 yaşın üzerindekilere ve bunlarla bağlantılı, bakıcılar ve akraba gibi kişilere bağımsız, gizli ve telefonda görüşmeye dayalı bir bilgi hizmeti sunar. Telefon No: 0845 1259732 www.seniorscotland SOBS (Survivors of Bereavement by Suicide) [‘Bir İntihar Olayı Nedeniyle Birini Kaybetmiş Kişiler İçin’] Bir intihar olayı sonucunda birini kaybetmiş kişilere destek ve bilgi sağlar. Yardım Hattı (Helpline): 0844 561 6855 www.uk-sobs.org.uk Stillbirth and Neonatal Death Charity (SANDS) [‘Ölü Doğum ve Yeni Doğan Bebeklerin Ölümü Hayır Kuruluşu’] Çocuğunuz hamilelik döneminde veya doğumdan sonra öldüyse, SANDS kuruluşu size destek olabilir. Telefon No: 020 7436 5881 (Ulusal Yardım Hattı - National Helpline) www.uk-sands.org Winston’s Wish [‘Winston’un Arzusu’] Ölümle birini kaybetmiş çocuklar için çalışan bir hayır kurumudur - bu alanda Birleşik Kralllık’ta (UK) yer alan en eski ve en büyük kuruluş olup, en geniş yelpazede hizmet sunmaktadır. Sunduğu hizmetler arasında ulusal yardım hattı, intihar veya cinayet sonucunda birini kaybetmiş aileler için uzmanlar yönetiminde yürütülen grup toplantıları, etkileşimli web sitesi, kaynaklar, danışmanlık, eğitim ve araştırma programları bulunmaktadır. Telefon No: 08452 030405 (İngilizce) www.winstonswish.org.uk Yorkhill Family Bereavement Service [‘Yorkhill Ölüm Nedeniyle Kayıp Yaşayan Ailelere Hizmet Kurumu’] Royal Hospital for Sick Children’da [Kraliyet Hasta Çocuklar Hastanesi] kurulu olan Yorkhill Family Bereavement Services, bir çocuğun ölümünden etkilenmiş, veya birini ölümle kaybetmiş çocuklar için çeşitli, erişme imkanı mevcut destek türleri sunar; ayrıca Kadınlar ve Çocuklar Müdürlüğü (Women and Children’s Directorate) kapsamında yer alan görevlilere destek ve eğitim sağlar: Telefon No: 0141 201 9257 E-posta: yfbs@ggc.scot.nhs.uk National Association of Funeral Directors (NAFD) [‘Ulusal Cenaze Kaldırma Yöneticileri Derneği’] Cenaze levazımatçılarını ulusal çapta temsil eden resmi kuruluş olup, cenaze düzenlemelerinde bir sorun meydana gelmesi hallerinde müşterilere tavsiyede bulunur ve tazminat arama olanağı sunar. Telefon No: 0845 230 1343 Faks: 0121 711 1351 www.nafd.org.uk/funeral-advice/contact-the-nafd/contact-us-form.aspx E-posta: info@nafd.org.uk or use our contact form Sicil Daireleri Listesi (Registrars Offices) Not: Sicil Daireleri resmi tatillerde ve normal durumlarda hafta sonları kapalıdır. Daireye gitmeden önce lütfen açılış saatlerini öğrenin. Alexandria 77 Bank Street, Alexandria, G83 OLE Telefon No: 01389 608980 Barrhead Council Offices, 13 Lowndes Street, Barrhead, G78 2QX Telefon No: 0141 577 3551 Bearsden Council Offices, 38 Roman Road, Bearsden Telefon No: 0141 942 2352 Bishopbriggs The Triangle, Kirkintilloch Road, Bishopbriggs, G64 2TR Telefon No: 0141 578 8557 Clydebank Council Offices, Roseberry Place, Clydebank, G81 1TG Telefon No: 01389 738770 Dumbarton Municipal Buildings, College Street, Dumbarton, G82 1NR Telefon No: 01389 738350 Dunoon Registration Office, Council Offices, Hill Street, Dunoon, PA23, 7AP Telefon No: 01369 707130 East Kilbride Office. Bulunduğu yer: Civic Centre, Andrew Street, East Kilbride, G74 1AB Telefon No: 01355 806432 Giffnock Council Offices, Eastwood Park, Roukenglen Road, Giffnock, G46 6UG Telefon No: 0141 577 3121 Glasgow 1 Martha Street, Glasgow, G1 1JJ Telefon No: 0141 287 7677 Greenock 40 West Stewart St., Greenock, PA15 1YA Not: Bu ofis bir randevu sistemi işletmektedir. Telefon No: 0147 571 4250 or 0147 578 6850 Helensburgh, Scotcourt House, 45 West Princes Street, Helensburgh, G84 8BP Telefon No: 01436 658822 Inverclyde 40 West Stewart Street, Greenock, PA15 1YA Telefon No: 0147 571 4250 or 0147 578 6850 Kirkintilloch and Lennoxtown Council Offices, 21 South Bank Road, Kirkintilloch, G66 1NH Telefon No: 0141 578 8020 Johnstone 16-18 McDowall Street, Johnstone, PA5 8QL Telefon No: 01505 320012 or 331771 New Kilpatrick Registration Office, 38 Roman Road Bearsden, G61 2SH Telephone No: 0141 578 8669 Paisley Dairesi. Bulunduğu yer: Municipal Buildings, 1 Cotton Street, Paisley, PA1 1HY Telefon No. 0141-840 3388 Renfrew Council Offices, 14 Renfrew Street, Renfrew, PA4 8RN Telefon No: 0141 886 3589 Rutherglen 139 Main Street, Rutherglen, G73 2JJ Telefon No: 0141 613 5731 İskoçya’da yer alan Sicil Dairelerinin tümüyle ilgili bilgilere erişebilmek için http://www.gro-scotland.gov.uk/ internet adresinde bulacağınız İskoçya Genel Sicil Dairesinin (General Register for Scotland) web sitesini ziyaret ediniz. Teşekkürler Bu kitapçık, Greater Glasgow & Clyde (Glasgow ve Clyde Metropolü Milli Sağlık Servisi) çalışanları ve kamu temsilcileri tarafından yazılmıştır. Danışma sürecinde değerli yorumlarıyla katkıda bulunan birey ve kuruluşlara içten teşekkürlerimizi sunarız. Kişisel Notlar Aşağıda boş bırakılan bölümü önemli isim ve telefon numaralarını veya sormak istediğiniz soruları yazmak için kullanabilirsiniz. _________________________________ _________________________________ _________________________________ _________________________________ _________________________________ _________________________________ _________________________________ _________________________________ _________________________________ _________________________________ _________________________________ Bu belgede yer alan bilgileri büyük puntolu baskı ile, Braille [görme engellilere özel alfabe] ile yazılı olarak veya ses kaydı halinde temin etmek isterseniz, lütfen bizimle temasa geçin: 0141 201 4915 E-posta: perl@ggc.scot.nhs.uk Bu belgeyi farklı bir dilde yazılı olarak temin etmek isterseniz, lütfen bizimle temasa geçin: 0141 201 4915 E-posta: perl@ggc.scot.nhs.uk Ma tha sibh ag iarraidh an fhiosrachaidh seo ann an cànan eile, cuiribh fios gu: