122-109 Canada at a glance 2006 Eng.indd
Transkript
122-109 Canada at a glance 2006 Eng.indd
0N[NQN /bO5ZO\QS Kanada Bir BakÕúta NÜFUS =<=B9.A6<; )HMMPU)H` -HPYIHURZ /\K .YLH[:SH]L3HRL (SILY[H 6U[HYPV >PUUPWLN )YHUKVU ;O\UKLY)H` 3HRL :HRHRH^LH 8\tILJ -YLKLYPJ[VU 3:\WLYPVY :\KI\Y` 3HRL6HOL 4PUULHWVSPZ :HU-YHUJPZJV .\SMVM :[3H^YLUJL 8\tILJ 3HRL5PWPNVU .YLH[:HS[ 3HRL :HS[3HRL*P[` <:( 3/\YVU 4PS^H\RLL *OPJHNV ;YVPZYP]PLYLZ 5VY[O)H` 4VUJ[VU 5V]H:JV[PH /HSPMH_ 4VU[YtHS 6[[H^H 2PUNZ[VU ;VYVU[V PV HY 36U[ )VZ[VU 9VJOLZ[LY )\MMHSV >PUKZVY +L[YVP[ ,YPL 3 *SL]LSHUK 5L^@VYR /HTPS[VU 7YPUJL,K^HYK0ZSHUK :`KUL` *OHYSV[[L[V^U =\]bYNaV\[\S:NV[:Ra_\._RN` Ana Metropol Alanlar×n×n Nüfusu 7VY[SHUK 65+ *VYULY)YVVR 9LNPUH :WVRHUL 15-64 :[1VOUZ :HZRH[VVU HU 0-14 Toplam Nüfus 3HIYHKVY*P[` 3L[OIYPKNL :LH[[SL 4HUP[VIH 3HRL >PUUPWLN *HSNHY` OPN =\]bYNaV\[1V`a_VObaV\[Of.TR4_\b] Yaü Gurubuna Göre Nüfus Daù×l×m× =HUJV\]LY 5L^MV\UKSHUKHUK3HIYHKVY ;OVTWZVU 9LK+LLY 2HTSVVWZ =PJ[VYPH 3HIYHKVY:LH 0U\RQ\HR *O\YJOPSS -VY[4J4\YYH` :HZRH[JOL^HU <UNH]H )H` /\KZVU)H` ,KTVU[VU KadÕn 8PNFO [YHP[ 3HRL([OHIHZJH 7YPUJL9\WLY[ 7YPUJL.LVYNL ZVU: 9HURPU0USL[ 3 =\]bYNaV\[1V`a_VObaV\[Of@Re Cinsiyete Göre Nüfus Daù×l×m× 0XHS\P[ @LSSV^RUPML )YP[PZO*VS\TIPH .FO Erkek Toplam Nüfus 5\UH]\[ 5VY[O^LZ[;LYYP[VYPLZ 7(*0-0* 6*,(5 =\]bYNaV\[4_\daU?NaR Nüfus Oran× NüfusArt×ü Art×ü Oran× +H]PZ:[YHP[ 7VY[9HKP\T >OP[LOVYZL >]^cZObW]\ Nüfus A\aNY=\]bYNaV\[ Toplam ToplamNüfus Nüfus .YLH[)LHY3HRL @\RVU ;LYYP[VY` .\SM VM (SHZRH 4PJ 0N[NQN·` a\aNY ]\]bYNaV\[ T_Rd Of y×llar× N[ N[[bNY Kanada’n×n toplam nüfusu 2001 ile 2006 aras×nda y×ll×k ortalama %1’in alt×nda büyüme NcR_NTR\SYR``aUN[ORadRR[N[Q# göstermiütir, sanayileümiü G7 ülkeleri aras×nda ikinci aUR`RP\[QUVTUR`aNZ\[TaUR4$V[Qb`a_VNYV`RQ s×radad×r. A.B.D. Göçmenlik Sisteminin üst düzey P\b[a_VR`N[QWb`aORUV[QaURB@6ZZVT_NaV\[ beceriye sahip iüçilere öncelik vererek, 2005 y×l× ZNQRb]NO\baad\aUV_Q`\SaURV[P_RN`RV[]\]b ortas× ile 2006 y×l× ortas× aras×nda nüfustaki art×ü×n YNaV\[yüzde ORadRR[ ZVQ" N[Qraùmen, ZVQ# dVaU yaklaü×k ikisini oluüturmas×na Kanada nüfus art×ü× oran× A.B.D. nüfus art×ü oran×n×n hemen ]_V\_VafTVcR[a\UVTU`XVYYRQd\_XR_`.PP\_QV[T ard×ndad×r. 2006 Dünya Rekabet Gücü Y×ll×ù×’na a\aUR#D\_YQ0\Z]RaVaVcR[R``FRN_O\\X göre (2006 World Competitiveness Yearbook) 0N[NQNUN`aURUVTUR`a]R_PR[aNTR\SV[QVcVQbNY` Kanada, araüt×rma yap×lan 50 ülke aras×nda en NPUVRcV[TNaYRN`aP\YYRTR\_b[VcR_`VafRQbPNaV\[ az×ndan yüksek okul veya üniversite eùitimi görmüü kiüiler bak×m×ndan en yüksek yüzdeye sahiptir. NZ\[TaU\`R"P\b[a_VR``b_cRfRQ 5L^)Y\UZ^PJR (;3 (5;0* 6*, (5 5PSPOUP .POUSÏBM 7BODPVWFS 0UUBXB(BUJOFBV$BQJUBM $BMHBSZ &ENPOUPO 2VÏCFD )BNJMUPO 8JOOJQFH -POEPO COøRAFú ÖZELLúKLERú 42<4?.=56032.AB?2@ 0N[NQN V` aUR `RP\[Q YN_TR`a P\b[a_f V[ aUR d\_YQ P\cR_V[T R[aV_R Yüzölçümü bak×m×ndan Kanada dünyan×n en büyük ikinciaUR ülkesidir; [\_aUR_[ ]N_a \SKuzey aUR ;\_aU .ZR_VPN[ P\[aV[R[a RePR]abölümünü S\_ .YN`XN aUR Alaska d×ü×nda Amerika k×tas×n×n bütün kuzey ]_\cV[PR` \S /_VaV`U 0\YbZOVN <[aN_V\ N_R RNPU S\b_ N` YN_TR oluüturur (British Columbia veN[Q Ontario Eyaletlerinin her aVZR` biri Büyük N`4_RNa/_VaNV[AURYN[QN_RNV`&& Britanya’n×n dört kat×d×r). Yüzölçümü"$`^XZRePYbQV[TS_R`UdNaR_ 9.093.507.- kilometre karedir (tatl× su alanlar× hariç). Kuzey Buz denizi, Atlantik ve Pasifik N_RN`@b__\b[QRQOfaUR._PaVP.aYN[aVPN[Q=NPV¾P<PRN[`0N[NQNUN` Okyanuslar×yla çevrili olan Kanada dünyan×n en uzun k×y× üeridine aURd\_YQ·`Y\[TR`aP\N`aYV[R! $&XZAUR`\baUR_[Z\`a]\V[a\SYN[Q sahiptir (243.792 km). En güneydeki kara ucu, Ontario’daki Point =\V[a=RYRRV[<[aN_V\V`SN_aUR_`\baUaUN[?\ZRdUVYRaUR[\_aUR_[Z\`a Pele, Roma’dan daha da güneydeyken, Ellesmere Adas×’ndaki en aV]\SYN[Q\[2YYR`ZR_R6`YN[QV`PY\`Ra\aUR;\_aU=\YR kuzeydeki kara ucu ise Kuzey Kutbuna yak×nd×r. 0N[NQN`UN_R`NP\ZZ\[O\_QR_dVaUaURB[VaRQ@aNaR`\S.ZR_VPNaUNa Kanada, Amerika Birleüik Devletleri ile 8.893 km uzunluùunda ortak `a_RaPUR`NP_\``%%& XZ<S0N[NQN·`YN_TR`aPVaVR`$N_RdVaUV[N[ s×n×ra sahiptir. Kanada’n×n en büyük 20 üehrinden 17 tanesi ABD U\b_N[QNUNYSQ_VcR\SaURB@O\_QR_ s×n×r×ndan bir buçuk saat araba yolculuùu mesafesindedir. 6[aURPR[a_R\SaURP\b[a_faURPYVZNaRV`P\[aV[R[aNYdVaUdN_Z`bZZR_` Ülkenin ortas×nda karasal iklim hakimdir; yazlar× s×cak (Temmuz 7bYfNcR_NTR""0N[QP\YQ`[\dfdV[aR_`7N[bN_fNcR_NTR#a\#0 ortalamas× 15 -25 C), k×ülar× soùuk e karl×d×r (Ocak ortalamas× -16 ile – 6AURZN_VaVZRPYVZNaR`\SaURRN`aN[QdR`aP\N`a`aR[Qa\OR`\ZRdUNa C aras×nda). Doùu ve bat× k×y×lar×n×n deniz iklimleri, k×ülar× biraz ZVYQR_V[dV[aR_N[QP\\YR_V[`bZZR_ daha yumuüak ve yazlar× daha soùuktur. 20<;<:60.0A6C6AF EKONOMúK FAALúYET 6["#0N[NQN_R]\_aRQVa`[V[aUP\[`RPbaVcR Kanada, 2005-06’da arka arkaya dokuzuncu kez ObQTRa`b_]Yb`N[QVa`aR[aUP\[`RPbaVcRONYN[PRQ bütçe fazlas× ve arka arkaya onuncu kez dengeli bütçe vermiütir. Bütçe fazlas× federal hükümetin ObQTRaAUR`b_]Yb`dN`b`RQa\O_V[TaURSRQR_NY borcunu GSMH’nin %35’ine kadar indirmek için T\cR_[ZR[a·`QROaQ\d[a\ "\S41=Va`Y\dR`a kullan×lm×üt×r; bu oran son 24 y×l içindeki en düüük YRcRYV[!fRN_` orand×r. 0N[NQN N a\] ]R_S\_ZR_ NZ\[T aUR 4$ V[ Kanada,dN` 2002-05 tarihleri aras×nda GSMH olarak G7 ülkeleri aras×nda en iyi performans× gösteren 41= T_\daU \cR_ aUR " ]R_V\Q N[Q V` ülke olmuütur ve dinamik 2006-08 Re]RPaRQ a\ P\[aV[bR Va`performans×n× Qf[NZVP ]R_S\_ZN[PR aras×nda da sürdürmesi beklenmektedir. V[#%DVaU"!]R_PR[a\SVa`]\]bYNaV\[ Nüfusunun yüzde 54’ü çal×üan Kanada’n×n iügücü/ RZ]Y\fRQ YNO\b_ S\_PR a\ ]\]bYNaV\[ nüfus oran× 0N[NQN·` diùer G7 ülkelerinin önündedir. úüsizlik _NaV\ NURNQ%6.8 \S NYY \aUR_ 4$y×l×n [NaV\[` AUR oran× _N[X` 2005 y×l×nda olup son 30 en düüük oran×na yak×nd×r ve 2002 y×l× baü×nda yaklaü×k % b[RZ]Y\fZR[a_NaRdN`#%V["_RZNV[V[T 8’den kademeli olarak azalma göstermiütir. PY\`Ra\aURY\dR`a_NaRV[ fRN_`N[QUNcV[T Kanada ayr×ca G7 ülkeleri aras×nda en düüük SNYYR[T_NQbNYYfS_\ZN_\b[Q%NaaURORTV[[V[T genel iügücü maliyetine sahip ülkedir. \S 0N[NQN NY`\ R[W\f` aUR Y\dR`a \cR_NYY YNO\b_P\`a`V[aUR4$ 0UN_NPaR_V`aVP`\SaUR:NV[=_\QbPaVcR@RPa\_` Ana Üretim Sektörlerinin Özellikleri 0N[NQN V` Competitive aUR Y\dR`aP\`a 4$ P\b[a_f V[ 2006 KPMG Alternatives raporunda \S $ edilen V[Qb`a_VR` N[NYfgRQ V[ aUR # 8=:4 analiz 17 endüstriden 12’sinde en düüük maliyetli G7 ülkesi durumundad×r; bu sektörlere 0\Z]RaVaVcR.YaR_[NaVcR`_R]\_aV[PYbQV[TNR_\ uzay, kimyasallar, t×bbi cihazlar,QRcVPR` ecza, `]NPR PURZVPNY`elektronik, RYRPa_\[VP` ZRQVPNY klinik deneyler, hassas imalet, telekomünikasyon, ]UN_ZNPRbaVPNY`PYV[VPNYa_VNY`]_RPV`V\[ZN[b biyoteknoloji, yaz×l×m tasar×m×, Web ve multimedya SNPab_V[T OV\aRPU[\Y\Tf ve kurumsalaRYRP\ZZb[VPNaV\[` hizmet merkezleri yer almaktad×r. `\SadN_R QR`VT[ DRO N[Q ZbYaVZRQVN N[Q P\_]\_NaR`R_cVPRPR[a_R` Sektör itibar×yla GSMH 5`]aa2][SabWQ>`]RcQbPgASQb]` (zincirli 1997 dolarÕ, milyon $) DIBJOFEEPMMBSTNJMMJPOTPG Deùer 7BMVF Mallar sektörü (PPETTFDUPS Hizmetler sektörü 4FSWJDFTTFDUPS AURRP\[\ZfV`dRYYQVcR_`V¾RQ@R_cVPR`]_\cVQR Ekonomisi büyük çeüitliliùe sahiptir. 2005 y×l×nda aURT_RNaR`aP\[a_VObaV\[a\41=NPP\b[aV[TS\_ GSMH’nin %68.9’unu oluüturan hizmetler GSMH’ye #%&\S41=V[" en fazla katk× saùlayan sektördür. 6[ # dN` aUR Y\dR`aP\`a P\b[a_f Kanada iü 0N[NQN yapma maliyetleri ac×s×ndan 2006 y×l×nda alt×nc× defa en düüük maliyetli ülke V[dUVPUa\Q\Ob`V[R``NZ\[TaUR4$S\_aUR konumunu korudu; maliyetler Birleüik `VeaU P\[`RPbaVcR aVZR dVaUAmerika P\`a` `VT[V¾PN[aYf Devletleri ile Avrupa’n×n çok alt×ndad×r. ORY\d aU\`R V[ aUR B[VaRQ @aNaR` N[Q 2b_\]R 5`]aa2][SabWQ>`]RcQbPg7\Rcab`g Endüstri útibar×yla GSMH DIBJOFEEPMMBSTNJMMJPOTPG (zincirli 1997 dolarÕ, milyon $) Deùer 7BMVF TarÕm ve balÕkçÕlÕk "HSJDVMUVSFmTIJOH .JOJOH Madencilik 6UJMJUJFT AltyapÕ .BOVGBDUVSJOH ømalat $POTUSVDUJPO ønúaat úü Gücü ústatistikleri (000) :OP]c`4]`QSAbObWabWQa UIPVTBOET Deùer 7BMVF ÇalÕúan &NQMPZFE AURP\b[a_fUN`NYN_TRV[Qb`a_VNYON`RN[QaUR Ülke büyük bir endüstriyel tabana sahiptir ve imalat sektörü 1990’l× y×llarda rekabet gücünü ZN[bSNPab_V[T`RPa\_VZ]_\cRQVa`P\Z]RaVaVcR Perakende ticaret 3FUBJMUSBEF [R``Qb_V[TaUR&&`6["aURV[Qb`a_f`RPa\_ YarÕ zamanlÕ 1BSUUJNF "ENJOJTUSBUJWF ødari ve destek TVQQPSU 1SPGFTTJPOBM Profesyonel SFMBUFE ve ilgili 1BSUJDJQBUJPOSBUF KatÕlÕm oranÕ 6OFNQMPZNFOUSBUF øúsizlik oranÕ Fiyatlar >`WQSa YV[X`a\RcR_f]_\cV[PVNYT\cR_[ZR[a Toptan ticaret 8IPMFTBMFUSBEF Tam zamanlÕ 'VMMUJNF AURSRQR_NYT\cR_[ZR[aUN`V[cR`aRQURNcVYfV[ Federal hükümet, e-ticareti ve e-hükümeti teüvik aUR RYRPa_\[VP V[S_N`a_bPab_R a\ R[P\b_NTR N[Q etmek ve kolaylaüt×rmak için elektronik altyap×ya büyük yat×r×mda bulundu. Kanada, son birkaç SNPVYVaNaRRP\ZZR_PRN[QRT\cR_[ZR[a<cR_ y×ld×r 22 ülke (Accenture) aras×nda hükümet aUR]N`aSRdfRN_`0N[NQNUN`_N[XRQNa\_[RN_ internet hizmetlerinde zirvede veya zirveye yak×n aURa\]V[T\cR_[ZR[a6[aR_[Ra`R_cVPR`NZ\[T olmuütur. Bütün federal hükümet daireleriyle, ana P\b[a_VR`.PPR[ab_R.YYSRQR_NYT\cR_[ZR[a internet sitesi (www.canada.gc.ca) yoluyla bilgi edinmek veya elektronik baüvuruda bulunmak QR]N_aZR[a`PN[ORP\[aNPaRQS\_V[S\_ZNaV\[ için irtibata geçilebiliyor; söz konusu internet \_a\ZNXRRYRPa_\[VP¾YV[T`aU_\bTUaURZNV[ sitesinde ayr×ca her eyalet yönetimine linkler de dRO`VaRdddPN[NQNTPPNdUVPUNY`\]_\cVQR` verilmektedir. 5SBOTQPSUBUJPO UlaútÕrma Finans 'JOBODF &NQMPZFE"OOVBMDIBOHF ÇalÕúan – YÕllÕk % de÷iúimi =R_`\[NY P\Z]baR_ \d[R_`UV] ! 2004 y×l×nda kiüisel bilgisayara sahipV[ olma oran×dN` #%&]R_ ]R_`\[` 0N[NQVN[` b`RQher aUR 1000 kiüide 689’du. Kanadal×lar, 2004 y×l×nda 1000 kiüiden 629’u Ayn× y×l, V[ 6[aR_[Ra Na N _NaRinternet \S #&kullan×yordu. ]R_ ]R_`\[` Kanada geniü bant abonelerine iliükin 60 ülke için !3\_aUR`NZRfRN_0N[NQN_N[XRQ _QV[N yap×lan çal×ümada her 1000 kiüi için 147’lik oranla #P\b[a_f`abQf\SO_\NQON[Q`bO`P_VOR_`dVaU üçüncü s×rada yer ald×. Kanadal×lar×n internet N_NaR\S!$]R_]R_`\[`AURcNYbR\SNYY üzerinden gerçekleütirdikleri al×üveriüin deùeri Ob`V[R``]b_PUN`R`Of0N[NQVN[`\[aUR6[aR_[Ra toplam 39.2 milyar$ idi; bu oran 2004 y×l×ndaki 28.3 milyar $ rakam×na göre %38’lik bir art×ü %S_\Z a\aNYYRQ &/V["N[V[P_RN`R\S göstermektedir. Perakendeci üirketlerin %42’si % /V[!.Z\[T_RaNVYOb`V[R``R`! 2005 y×l×nda bir internet sitesine sahipti; bu oran UNQNdRO`VaRV["b]S_\Z %V[! 2004 y×l×nda %38 idi. 3FDSFBUJPO Rekreasyon *OGPDVMUVSBM Biliúim ve kültürel "DDPNGPPE Konaklama ve yiyecek )FBMUITPDJBM Sa÷lÕk ve sosyal &EVDBUJPOBM E÷itim *OEVTUSJBMQSJDFJOEFY Endüstriyel fiyat endeksi 1VCMJD Kamu idaresi BENJOJTUSBUJPO $POTVNFSQSJDFJOEFY Tüketici fiyat endeksi Di÷er hizmetler 0UIFSTFSWJDFT R^bNYYRQ%#\S41=V[PYbQR`ZV[V[TN[Q\VY art×rm×üt×r; 2005 y×l×nda sanayi sektörü GSMH’n×n % 28.6’s×na karü×l×k gelmektedir (buna madencilik ve N[QTN`Rea_NPaV\[(ZN[bSNPab_V[T(P\[`a_bPaV\[ petrol ve gaz ç×karma; imalat; inüaat ve altyap× N[QbaVYVaVR` dahildir). AUR sektör ]_VZN_f `RPa\_ ]YNf` N[ VZ]\_aN[a _\YR Ana önemli bir rol oynamaktad×r; NPP\b[aV[TS\_\[R^bN_aR_\SRe]\_a`N[Q"% ihracatlar×n dörtte birini ve GSMH’nin ise %5.8’ini oluüturmaktad×r. Kanada’n×n kaynak sektörü \S41=0N[NQN·`_R`\b_PR`RPa\_UN`ORP\ZR teknolojik olarak son derece geliümiütir; bu Rea_RZRYfaRPU[\Y\TVPNYYfNQcN[PRQ³aUV``RPa\_·` sektörün heyecan verici verimlilik kazan×mlar×n×n RePVaV[T]_\QbPaVcVafTNV[`N_R\[R_RN`\[aUNa bir nedeni de kaynak ihracatlar×n Kanada _R`\b_PRRe]\_a`N_R`aVYYcVaNYa\aUR0N[NQVN[ ekonomisinde hala hayati olmas×ndan RP\[\Zf6["0N[NQVN[ZV[R_NY]_\QbPaV\[ kaynaklanmakt×r. 2005 y×l×nda Kanada maden üretimi (‘000 ton dN`' olarak) üöyle gerçekleüti: bak×r V[ ¶ a\[` P\]]R_ "$ _R¾[RQ "" 573 (iülenmiü 515), nikel 182, kurüun 73 (iülenmiü [VPXRY%YRNQ$ _R¾[RQgV[P#_R¾[RQ 110), çinko 621 (iülenmiü 723), demir filizi 30.125 ve $ V_\[\_R "(N[QV[a\[[R`T\YQ& (ton olarak) alt×n 119, gümüü 1.060 ve uranyum `VYcR_Tarim # N[Q b_N[VbZ # AUR NT_VPbYab_R 12.6. sektörü, 2005 y×l×nda GSMH’nin %2.2’sini oluüturuyordu; çiftliklerin hayvan ürünleri sat×ü× `RPa\_a\aNYYRQ\S41=V["dVaUSN_Z 18.462m $ ve tar×msal mahsul sat×ü× ise 13.500m $ _RPRV]a`S\_N[VZNY]_\QbPa`a\aNYYV[T%!#: idi. N[Q ":S\_P_\]` AUR`RPa\_`dVaUaURUVTUR`aS\_RVT[V[cR`aZR[a 2005 y×l×nda en yüksek yabanc× yat×r×ma sahip V["dR_R¾[N[PRN[QV[`b_N[PR%&$: sektörler finans ve sigorta (89.107m $) ve enerji (81.887m$) idi. N[QR[R_Tf%%%$: 0<::2?06.9.;1/.;86;4@2?C602@ TúCARET VE BANKACILIK HúZMETLERú 0\ZZR_PVNY Ticaret ?V`V[TRZ]Y\fZR[aN[QY\dR_aNeR`UNcR`b] Artan istihdam ve azalan vergiler tüketici ]\_aRQT_\daUV[P\[`bZR_]b_PUN`R`@aNaV`aVP` al×mlar×nda büyümeyi destekledi. Kanada istatistik kurumu, Haziran 2004 tarihinde reel tüketici 0N[NQN_R]\_aRQV[7b[R!aUNa_RNYP\[`bZR_ harcamalar×n×n 2000 ile 2003 y×llar× aras×nda %3.1 `]R[QV[TT_RdOfN[NcR_NTR\S S_\Z artt×ù×n× rapor etmiütir; bu rakam %2.3’lük ortalama aU_\bTU SN`aR_aUN[NcR_NTR41=T_\daU GSMH art×ü×ndan daha h×zl×d×r. 2005 y×l×nda toplam \S A\aNY_RaNVY`NYR`V["NZ\b[aRQa\ perakende sat×ülar 368 milyar $ idi; 2004 y×l×nda #%/N!$V[P_RN`R\cR_!AURNba\Z\ göre %4.7 art×ü× yans×tmaktad×r. Yeni araç bayileri, ikinci el araç tedarikçileri ve yedek parça ile aVcR`RPa\_V[PYbQV[T[RdPN_QRNYR_``b]]YVR_` benzin istasyonlar× dahil olmak üzere otomotiv \Sb`RQcRUVPYR`N[Q]N_a`N[Q]Ra_\Y`aNaV\[` sektörü toplam rakam×n yaklaü×k %24’ünü NPP\b[aRQS\_NO\ba!\SaURa\aNYS\YY\dRQ oluüturmakta ve bunu %17 ile süpermarketler Of`b]R_ZN_XRa`Na$ izlemektedir. /N[X` Bankalar AUR/N[X\S0N[NQNV`aURPR[a_NYON[X.PP\_QV[T Bank of Canada ülkenin merkez bankas×d×r. a\:\\Qf·`3V[N[PVNY@a_R[TaU?NaV[T`0N[NQVN[ Moody’nin Mali Güç Oranlar×na göre, Kanada bankalar× kredibilite aç×s×ndan G7 ülkeleri ON[X``aN[Q¾_`aNZ\[T4$P\b[a_VR`V[P_RQVa aras×nda birinci s×radad×r. Finansal hizmetler d\_aUV[R`` AUR ¾[N[PVNY `R_cVPR` `RPa\_ V` sektörüne alt× büyük yerli banka hakimdir: Bank of Q\ZV[NaRQ Of `Ve YN_TR Q\ZR`aVP ON[X`' /N[X Montreal, National Bank of Canada, Royal Bank, \S :\[a_RNY /N[X \S 0N[NQN ScotiaBank, TD;NaV\[NY Bank, CIBC. Bunlar×n hepsinin?\fNY /N[X @P\aVN/N[X A1iütirakleri /N[X 06/0 .YY \S aUR`R offshore üubeleri veya bulunmaktad×r. Yerli bankalar×n yan×s×ra Kanada’da 70 yabanc× UNcR\SS`U\_RO_N[PUR`\_NS¾YVNaR`6[NQQVaV\[ banka faaliyetON[X` göstermektedir. a\ Q\ZR`aVP $ S\_RVT[ ON[X` \]R_NaR V[0N[NQN 6;0<:2 GELúR Gayrisafi Milli Has×la (cari fiyatlar, milyon $) 5`]aa2][SabWQ>`]RcQb DVSSFOUQSJDFTNJMMJPOPG Deùer 7BMVF Piyasa fiyatlarÕyla GSMH (%1BUNBSLFUQSJDFT Özel tüketim 1SJWBUFDPOTVNQUJPO Kamu tüketimi 1VCMJDDPOTVNQUJPO Brüt sabit sermaye oluúumu (SPTTmYFEDBQJUBMGPSNBUJPO Hisselerdeki de÷iúiklik $IBOHFJOTUPDLT Mal ve hizmet ihracatlarÕ &YQPSUTPGHPPETBOETFSWJDFT Mal ve hizmet ithalatlarÕ *NQPSUTPGHPPETBOETFSWJDFT ?RNYV[P_RN`R\S41=" GSMH real artÕúÕ – 2005 "WFSBHF(%1(SPXUI Ortalama GSMH ArtÕúÕ -2000-2005 DIBJOFEEPMMBST (zincirli 1997 dolar, 2005) Kiúi baúÕ GSMH 41=]R_PN]VaN DVSSFOUQSJDFT (cari fiyatlar, 2005) YASAL ÇERÇEVE 924.93?.:2D<?8 =<96A60.93?.:2D<?8 POLúTúK ÇERÇEVE AUR YRTNY `f`aRZ V[ >bRORP V` QVSSR_R[a S_\Z aUR _R`a \S úngiliz hukuk sisteminden ziyade Frans×z tarz× bir sivil medeni 0N[NQNS\YY\dV[TN3_R[PU`afYRPVcVYP\QR_NaUR_aUN[/_VaV`U hukuka dayanan Quebec’teki yasal sistem Kanada’d×n diùer P\ZZ\[YNd yerlerinden farkl×d×r. Ulusal Yönetim ;NaV\[NY4\cR_[ZR[a 0N[NQN V` N P\[`aVabaV\[NY Z\[N_PUf AUR ]_VZR ZV[V`aR_ V` Kanada meüruti krall×kla yönetilmektedir. Hükümetin baü× aURURNQ\ST\cR_[ZR[aAURYRTV`YNaVcRO_N[PUP\Z]_V`R`N[ baübakand×r. Yasama kolu bir seçilmiü Avam Kamaras×ndan ve bir tayin edilmiü Senatodan oluüur. RYRPaRQ5\b`R\S0\ZZ\[`N[QN[N]]\V[aRQ@R[NaR ANe@f`aRZ Vergi Sistemi 0N[NQNUN`aURY\dR`aRSSRPaVcRP\_]\_NaRV[P\ZRaNe_NaR` Kanada, G7 ülkeleri aras×nda araüt×rma ve geliütirme (Ar&Ge) S\__R`RN_PUN[QQRcRY\]ZR[a?1\]R_NaV\[`V[aUR4$N[Q faaliyetleri için en düüük efektif kurumsal vergi oranlar×na ve \[R\SaURY\dR`aP\_]\_NaRV[P\ZRaNe_NaR`S\_ZN[bSNPab_V[T imalat faaliyetleri için ise en düüük kurumsal gelir vergi oranlar×na sahiptir. Bu düüük oran Kanada’n×n beü y×ll×k vergi \]R_NaV\[`AUV`Y\d_NaRV`aUR_R`bYa\S0N[NQN·`¾cRfRN_aNe azal×m× plan×ndan kaynaklanmaktad×r; bu plan, imalat ve _RQbPaV\[]YN[dUVPUYRcRYRQaUR]YNfV[T¾RYQORadRR[aUR hizmet sektörleri aras×ndaki oyun oran×n× düzleütirmiü ve ZN[bSNPab_V[TN[Q`R_cVPR`RPa\_`N[Q_RQbPRQaURNcR_NTR ortalama kurumsal vergi oran×n× ortalama Amerikan oran×n×n P\_]\_NaRaNe_NaRa\!"]R_PR[aNTR]\V[a`ORY\daURNcR_NTR yüzde 4.5 puan alt×na düüürmüütür. 2006 federal bütçesinde .ZR_VPN[_NaR3V`PNYZRN`b_R`V[a_\QbPRQV[aUR#SRQR_NY getirilen mali önlemler, imalata iliükin bu oran avantaj×n× 2010 y×l× itibar×yla yükseltecektir. Gelir ve sermaye vergilerinin a\ ObQTRa %5.1’e dVYY _NV`R aUV` _NaR NQcN[aNTR S\_ ZN[bSNPab_V[T yan×s×ra, hükümet ve 10 eyaletin dokuzu mallar ve hizmetler "Of/R`VQR`V[P\ZRN[QPN]VaNYaNeR`aURSRQR_NY üzerinden bir tüketim vergisi tahsil etmektedir. %6’l×k federal mal T\cR_[ZR[aN[Q[V[R\SaUR]_\cV[PR`P\YYRPaNP\[`bZ]aV\[ ve hizmetler vergisi (GST), bir tür katma deùer vergisidir. aNe\[T\\Q`N[Q`R_cVPR`AURSRQR_NYT\\Q`N[Q`R_cVPR` aNe4@A\S#V`Naf]R\ScNYbRNQQRQaNe 42;2?.96;3<?:.A6<; GENEL BúLGúLER 9N[TbNTR` Diller 3RQR_NYYfaURad\\S¾PVNYYN[TbNTR`N_R2[TYV`UN[Q3_R[PU3RQR_NYNTR[ Federal olarak úngilizce ve Frans×zca iki resmi dildir. Federal kurumlar ve baz× PVR`N[Q`\ZR]_\cV[PR`]_\cVQROVYV[TbNY`R_cVPRAUR\S¾PVNYYN[TbNTR eyaletler iki dilde hizmet vermektedir. Quebec eyaletinin resmi dili V[aUR]_\cV[PR\S>bRORPV`3_R[PU0N[NQNUN`\[R\SaURd\_YQ·`Z\`a Frans×zcad×r. Kanada, dünyan×n en fazla birden fazla dil konuüan toplumlar×ndan biri durumundad×r. Ana dil olarak 100’ün üstünde dil tespit ZbYaVYV[TbNY`\PVRaVR`DVaU\cR_YN[TbNTR`VQR[aV¾RQN`aURZ\aUR_ edilmiütir (Kanada ústatistik Kurumu, 2001); Kanada’da en fazla konuüulan 10 a\[TbR@aNaV`aVP`0N[NQNaURa\]`]\XR[V[0N[NQNN_R'2[TYV`U dil: úngilizce %58.6; Frans×zca %22.6, Çince (Mandarin, Kanton, Hakka ve "%#3_R[PU#0UV[R`RV[PYbQR`:N[QN_V[0N[a\[R`R5NXXNN[Q diùer Çin dilleri dahil) %2.9, útalyanca %1.6, Almanca %1.5, Punjabi %0.9, \aUR_0UV[R`RYN[TbNTR`&6aNYVN[#4R_ZN["=b[WNOV& úspanyolca %0.8 ve Portekizce ve Arapça birlikte %0.7. @aN[QN_QVgNaV\[N[Q0R_aVSVPNaV\[\S=_\QbPa` Ürünlerin Standartlaüt×r×lmas× ve Belgelendirilmesi 0N[NQNUN`[\`VT[V¾PN[a_R`a_VPaV\[`\[a_N[`SR_`\SaRPU[\Y Kanada, teknoloji transferlerine önemli k×s×tlamalar \Tf?RTbYNa\_fNTR[PVR`ORP\ZRV[c\YcRQVSN[V[Qb`a_f\_ getirmemektedir. Yasal düzenleme kuruluülar×, ancak bir endüstri veya ürün (g×da, ilaçlar ve tekstil) genel düzenlemeye ]_\QbPaV``bOWRPaa\O_\NQ_RTbYNaV\[`bPUN`S\\QQ_bT`N[Q tabi olduklar×nda ulusal kalite ve güvenlik standartlar×na aReaVYR`V[\_QR_a\R[`b_RaURfP\Z]YfdVaU[NaV\[NY`aN[QN_Q` uygunluklar×n× saùlamak için müdahale etmektedir. Ateüli \S^bNYVafN[Q`NSRaf@\ZRT\\Q`N_R_R`a_VPaRQ\_]_\UVOVaRQ silahlar ve baüka silahlar gibi baz× mallar k×s×tlanm×ü veya `bPUN`¾_RN_Z`N[Q\aUR_dRN]\[` yasaklanm×üt×r. =_\aRPaV\[\S=NaR[a`N[QA_NQRZN_X` Patentlerin ve Ticari Markalar×n Korunmas× =NaR[a`a_NQRZN_X`P\]f_VTUa`V[Qb`a_VNYQR`VT[`V[PYbQV[T Dinler ?RYVTV\[` Patentler, ticari markalar, telif haklar×, endüstriyel tasar×mlar V[aRT_NaRQPV_PbVa a\]\T_N]UVR` ]YN[a O_RRQR_`· (entegre devre topografileri dahil) N[Q ve bitki ×slahç× haklar _VTUa` N_R_RP\T[VgRQV[0N[NQNA_NQR`RP_Ra`N_RNY`\]_\aRPaRQ Kanada’da tan×nmaktad×r. Ticari s×rlar da eyalet yasalar×yla korunmaktad×r. Kan×tlanm×ü teknoloji lisans× patent haklarinin aU_\bTU]_\cV[PVNYYNd9VPR[`V[T\S]_\cR[aRPU[\Y\Tf`]RPV¾R` münhas×r olup olmad×ù×n×n, kapsam olarak bölgesel veya dURaUR_]NaR[a_VTUa`N_RRePYb`VcR\_[\[RePYb`VcR_RTV\[NY ulusal olup olmad×ù×n×n ve teknolojiyle üretilebilen üeyler \_[NaV\[NYV[`P\]RN[QdURaUR_aUR_RN_R_R`a_VPaV\[`\[dUNa üzerinde k×s×tlamalar olup olmad×ù×n×n belirtilmesini PN[OR]_\QbPRQdVaUaURaRPU[\Y\TfAURfNY`\`]RPVSfaUR öngörmektedir. Bunlar ayr×ca, bir lisans×n iptaliyle sonuçlanacak temerrüt türlerini de belirtmektedirler. XV[Q`\SQRSNbYa`\[]NfZR[a`aUNadVYY_R`bYaV[PN[PRYYNaV\[ ?\ZN[0NaU\YVP! #(=_\aR`aN[a&(0U_V`aVN[<_aU\Q\e#(0U_V`aVN[ \SNYVPR[PR @]N[V`U%N[Q=\_abTbR`R=\YV`UN[Q._NOVPNYY$ Roma Katolik %43.6; Protestan %29.2; H×ristiyan Ortodoks %1.6; baüka [\a V[PYbQRQ RY`RdUR_R #( :b`YVZ ( 7RdV`U ( /bQQUV`a ( kategoriye dahil edilmeyen H×ristiyanlar %2.6; Müslüman %2.0; Yahudi %1.1; 5V[Qb(\aUR_"#([\NS¾YVNaV\[#" Budist %1.0; Hindu %1.0; diùerleri %5.6; dinle iliükisi olmayanlar %16.5. Fikri Mülkiyet 6[aRYYRPabNY=_\]R_af 0N[NQN·` YRcRY \S ]_\aRPaV\[ S\_ ]NaR[a` N[Q a_NQRZN_X` Kanada’n×n patentler ve ticari markalar için koruma düzeyi P\[S\_Z`a\TR[R_NY`aN[QN_Q`V[2b_\]RN[QaURB[VaRQ@aNaR` Avrupa ve Amerika Birleüik Devletleri’ndeki genel standartlara 0N[NQNV`N`VT[Na\_fa\aUR=N_V`0\[cR[aV\[\[6[aRYYRPabNY uygundur. Kanada Paris Fikri Mülkiyet sözleümesine, Uluslararas× Patent úübirliùi Anlaümas×na ve Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü’nün =_\]R_afaUR6[aR_[NaV\[NY=NaR[a0\\]R_NaV\[A_RNafN[QaUR telif hakk×yla ilgili anlaümalar×na imza atm×üt×r. Kanada Fikri D\_YQ6[aRYYRPabNY=_\]R_af<_TN[V`NaV\[·`a_RNaVR`\[P\]f_VTUa Mülkiyet Bürosu (CIPO), fikri mülkiyet tazminat taleplerinin AUR0N[NQVN[6[aRYYRPabNY=_\]R_af<S¾PR06=<V`aURZNV[ iülenmesi ve kaydedilmesinden sorumla ana kurum NTR[Pf_R`]\[`VOYRS\_]_\PR``V[TN[Q_RTV`aR_V[TV[aRYYRPabNY durumundad×r; ne var ki yürütmeye yetkili bir kurum deùildir. CIPO, Temmuz 2004 itibar×yla Patent úübirliùi anlaümas× ]_\]R_afPYNVZ`U\dRcR_VaV`[\aN[R[S\_PRZR[aNTR[Pf.` çerçevesinde bir Uluslararas× Araüt×rma Kurumu ve Uluslararas× \S7bYf!06=<UN`\]R_NaRQN`N[6[aR_[NaV\[NY@RN_PUV[T Ön únceleme Kurumu iületmektedir. .baU\_VafN[Q6[aR_[NaV\[NY=_RYVZV[N_f2eNZV[V[T.baU\_Vaf b[QR_aUR=NaR[a0\\]R_NaV\[A_RNaf Eyalet ve Bölgesel Yönetimler =_\cV[PVNYN[QAR__Va\_VNY4\cR_[ZR[a` AUR_RN_R]_\cV[PR`N[QaU_RRaR__Va\_VR`dVaUaUR]_\cV[PR` 10 eyalet ve üç bölge vard×r; eyaletler doùal kaynaklar, eùitim, UNcV[T dVQR Wb_V`QVPaV\[ V[ ZN[f N_RN` N` [Nab_NY saùl×k, doùrudan vergilendirme, medeni hukuk`bPU ve eyaletlerde kurulu üirketler bak×m×ndan birçok alanda geniü yarg× yetkisine _R`\b_PR`RQbPNaV\[URNYaUPN_RQV_RPaaNeNaV\[PVcVYYNdN[Q sahiptirler. úki düzeyde hükümet (federal ve eyalet) tar×m, ]_\cV[PVNYYfV[P\_]\_NaRQP\Z]N[VR`AURad\YRcRY`\ST\cR_[ göçmenlik ve emeklilik gibi konularda yetkiyi paylaü×rlar. ZR[aSRQR_NYN[Q]_\cV[PVNY`UN_R]\dR_V[`\ZRN_RN``bPU Belediye yönetimleri, eyalet yarg× yetkisi alt×nda faaliyet N`NT_VPbYab_RVZZVT_NaV\[N[Q\YQNTR]R[`V\[`:b[VPV]NY gösterirler. T\cR_[ZR[a`\]R_NaRb[QR_]_\cV[PVNYWb_V`QVPaV\[ Üye Olduùu Ticari ve Ekonomik A_NQRN[Q2P\[\ZVP<_TN[VgNaV\[ Örgütler :RZOR_`UV]` .`VN=NPV¾P2P\[\ZVP0\\]R_NaV\[ • Asya Pasifik Ekonomik úübirliùi 0\ZZ\[dRNYaU • Uluslar Topluluùu 4_\b]\S2VTUa4% • Sekizler Grubu (G8) 6[aR_[NaV\[NY:\[RaN_f3b[Q • Uluslararas× Para Fonu • La Francophonie 9N3_N[P\]U\[VR • Kuzey Atlantik Anlaümas× Örgütü (NATO) ;\_aU.aYN[aVPA_RNaf<_TN[V`NaV\[ • Ekonomik úübirliùi ve Kalk×nma Örgütü <_TN[V`NaV\[S\_2P\[\ZVP0\\]R_NaV\[N[Q • Amerikan Eyaletleri Örgütü 1RcRY\]ZR[a • Birleümiü Milletler (ve onun yan kuruluülar×) <_TN[V`NaV\[\S.ZR_VPN[@aNaR` • Dünya Bankas× • Dünya Ticaret Örgütü B[VaRQ;NaV\[`N[QVa``bO`VQVN_fNTR[PVR` D\_YQ/N[X D\_YQA_NQR<_TN[V`NaV\[ 3<?264;A?.12@A?B0AB?2 YABANCI TúCARú YATIRIM 3\_RVT[QV_RPaV[cR`aZR[aV[0N[NQNUN`Z\_R Kanada’da doùrudan yabanc× ticari yat×r×m, aUN[ Q\bOYRQ `V[PR && 6[P_RN`V[TYf Z\_R 1990 y×l×ndan beri iki kattan fazla art×ü göstermektedir. Kanada’da her geçen gün artan S\_RVT[V[cR`aZR[aV[0N[NQNT\R`a\X[\dYRQTR yabanc× yat×r×m elektronik, iletiüim ve kimyasallar ON`RQV[Qb`a_VR`V[UVTUaRPUZN[bSNPab_V[T`bPU gibi yüksek imalatta bilgiye dayal× endüstrilere N`RYRPa_\[VP`P\ZZb[VPNaV\[`N[QPURZVPNY` yöneliktir. Bu yat×r×m×n bir k×sm× dünyadaki en @\ZR\SaUV`V[cR`aZR[aV`Z\aVcNaRQOf\[R\S cömert Ar&Ge inisiyatifleriyle teüvik edilmektedir. aURZ\`aTR[R_\b`?1V[PR[aVcR`V[aURd\_YQ Endüstri útibar×yla D×ü Ticaret 4]`SWU\B`ORSPg7\Rcab`g NJMMJPOTPG Döviz Kurlar× 3fQVO\US@ObSa 6["Re]\_a`\ST\\Q`N[Q`R_cVPR`NPP\b[aRQ 2005 y×l×nda, mallar ve hizmetler ihracat× S\_ %\S41=N[Q`b]]\_aRQN[R`aVZNaRQ\[R GSMH’nin %38’ini oluüturuyordu ve Kanada’daki bütün iülerin tahminen üçte birini destekliyordu. aUV_Q\SNYY0N[NQVN[W\O` úktisadi ústihbarat Birimine göre, Kanada 2007 ile 0N[NQN_N[XRQ¾_`aV[aUR4$N`aUROR`a]YNPR 2011 y×llar× aras×ndaki beü y×ll×k dönemde iü yapma V[dUVPUa\P\[QbPaOb`V[R``\cR_aUR¾cRfRN_ bak×m×ndan en iyi yer olarak G7 ülkeleri aras×nda [R``R[cV_\[ZR[a (milyon $) $BO%PMMBS QFS&VSP Kanada Dolar× / Euro *NQPSUT úthalat 2005 7BMVF Deùer 4IBSF Oran 7BMVF Deùer 4IBSF Oran 0JMBOEHBTFYUSBDUJPO Petrol ve gaz çÕkarma "VUPNPCJMFBOEMJHIUEVUZNPUPSWFIJDMF Otomobil ve hafif iú motorlu taúÕt imalatÕ NBOVGBDUVSJOH "VUPNPCJMFBOEMJHIUEVUZNPUPSWFIJDMF Otomobil ve hafif iú motorlu araç imalatÕ NBOVGBDUVSJOH 0JMBOEHBTFYUSBDUJPO Petrol ve gaz çÕkarma 1FUSPMFVNSFmOFSJFT Petrol rafinerileri $PNQVUFSBOEQFSJQIFSBMFRVJQNFOUNBOVGBDUVSJOH Bilgisayar ve çevre donanÕmÕ imalatÕ 1BQFSNJMMT Ka÷Õt fabrikalarÕ 0UIFSNPUPSWFIJDMFQBSUTNBOVGBDUVSJOH Di÷er motorlu araç parçalarÕ imalatÕ 4BXNJMMTBOEXPPEQSFTFSWBUJPO BÕçkÕevleri ve ahúap koruma 1IBSNBDFVUJDBMBOENFEJDJOFNBOVGBDUVSJOH Farmasötik ve ilaç imalatÕ Uzay ürünleri ve parçalarÕ imalatÕ "FSPTQBDFQSPEVDUBOEQBSUTNBOVGBDUVSJOH "FSPTQBDFQSPEVDUBOEQBSUTNBOVGBDUVSJOH Uzay ürünleri ve parçalarÕ imalatÕ "MVNJOBBOEBMVNJOVNQSPEVDUJPO Alumina ve alüminyum üretim ve BOEQSPDFTTJOH iúleme Motorlu araç benzinli motor ve motor parçalarÕ NBOVGBDUVSJOH imalat Demir-olmayan metal (alüminyum hariç) eritme ve /POGFSSPVTNFUBMFYDFQUBMVNJOVN rafinasyonDemir-olmayan metal (alüminyum hariç) TNFMUJOHBOESFmOJOH eritme ve rafinasyon YarÕ iletken ve di÷er elektronik parça imalatÕ 4FNJDPOEVDUPSBOEPUIFSFMFDUSPOJD DPNQPOFOUNBOVGBDUVSJOH .PUPSWFIJDMFHBTPMJOFFOHJOFBOEFOHJOFQBSUT *SPOBOETUFFMNJMMTBOEGFSSPBMMPZNBOVGBDUVSJOH Demir ve çelik ürünleri ve demir-alaúÕm imalatÕ 7FOFFSQMZXPPEBOEFOHJOFFSFEXPPEQSPEVDU Kaplama, kontrplak ve mühendislik ürünü NBOVGBDUVSJOH ahúap ürün imalatÕ 0UIFSFYQPSUT Di÷er ihracat /BWJHBUJPOBMNFBTVSJOHNFEJDBMBOE Seyir, ölçüm, medikal ve kontrol cihazlarÕ DPOUSPMJOTUSVNFOUTNBOVGBDUVSJOH imalatÕ Reçine ve sentetik kauçuk imalatÕ 3FTJOBOETZOUIFUJDSVCCFSNBOVGBDUVSJOH 0UIFSJNQPSUT Di÷er imalatlar 4]`SWU\B`ORSPg1]c\b`g NJMMJPOTPG (milyon $) Ülke útibar×yla D×ü ticaret 4]`SWU\2W`SQb7\dSab[S\bAb]QYaPg7\Rcab`g NJMMJPOTPG Endüstri útibar×yla Doùrudan D×ü Ticaret Oranlar× 2005 úçeriye Yönelik 2005 *OXBSE 7BMVF Deùer *NQPSUT úthalat 2005 4IBSF Oran ABD 6OJUFE4UBUFT 4IBSF Oran Japonya +BQBO Çin $IJOB øngiltere 6OJUFE,JOHEPN Japonya +BQBO Çin $IJOB Meksika .FYJDP Meksika .FYJDP øngiltere 6OJUFE,JOHEPN Almanya (FSNBOZ Almanya (FSNBOZ Güney Kore 4PVUI,PSFB Norveç /PSXBZ Fransa 'SBODF Güney Kore 4PVUI,PSFB 4IBSF Oran &OFSHZ Perakende ticaret .FUBMMJDNJOFSBMTBOENFUBMQSPEVDUT Finans .BDIJOFSZBOEFRVJQNFOU Konaklama ve yiyecek 5SBOTQPSUBUJPOFRVJQNFOU Perakende ticaret 'JOBODFBOEJOTVSBODFJOEVTUSZ Finans 4FSWJDFTBOESFUBJMJOHJOEVTUSZ Konaklama ve yiyecek 'PPECFWFSBHFBOEUPCBDDP Konaklama ve yiyecek $IFNJDBMTDIFNJDBMQSPEVDUTBOEUFYUJMFT Perakende ticaret &MFDUSJDBMBOEFMFDUSPOJDQSPEVDUT Finans $POTUSVDUJPOBOESFMBUFEBDUJWJUJFT Konaklama ve yiyecek 0VUXBSE D×üar×ya Yönelik 2005 Deùer 7BMVF Oran 4IBSF $PNNVOJDBUJPOT Konaklama ve yiyecek Deùer 7BMVF ABD 6OJUFE4UBUFT 7BMVF Deùer úçeriye Yönelik 2005 *OXBSE 7BMVF Deùer 4IBSF Oran (milyon $) D×üar×ya Yönelik 2005 0VUXBSE Toptan ticaret 8PPEBOEQBQFSJOEVTUSZ Ülke útibar×yla Doùrudan D×ü TicaretNJMMJPOTPG Oranlar× 2005 4]`SWU\2W`SQb7\dSab[S\bAb]QYaPg1]c\b`g &YQPSUT úhracat 2005 ABD 6OJUFE4UBUFT Kanada Dolar× / Amerikan Dolar× ]R_V\Q $ NPP\_QV[T a\ aUR 2P\[\ZV`a &YQPSUT úhracat 2005 7BMVF Deùer $BO%PMMBS QFS64%PMMBS 6[aRYYVTR[PR B[Va _N[XV[T V` ON`RQ \[ aUR birinci s×radayd×. BuAUV` derecelendirme, Kanada’n×n dünya s×n×f×nda mükemmel piyasa olanaklar×na SNPaaUNa0N[NQNUN`d\_YQPYN``V[S_N`a_bPab_R ve saùlam iü ortam×na sahip olmas×ndan RePRYYR[aZN_XRa\]]\_ab[VaVR`N[Q`\b[QOb`V kaynaklanmaktad×r. 4IBSF Oran (milyon $) ABD 6OJUFE4UBUFT øngiltere 6OJUFE,JOHEPN øngiltere 6OJUFE,JOHEPN Fransa 'SBODF Barbados #BSCBEPT Hollanda /FUIFSMBOET ørlanda *SFMBOE øsviçre 4XJU[FSMBOE Bermuda #FSNVEB Japonya +BQBO Fransa 'SBODF Almanya (FSNBOZ Cayman AdalarÕ $BZNBO*TMBOET Hong Kong )POH,POH Hollanda /FUIFSMBOET #FMHJVN Belçika 'SBODF Fransa Brezilya #SB[JM Avustralya "VTUSBMJB Hollanda /FUIFSMBOET *UBMZ øtalya Lüksemburg -VYFNCPVSH Brezilya #SB[JM 3FTUPGUIF8PSME DünyanÕn di÷er ülkeleri DünyanÕn di÷er ülkeleri 3FTUPGUIF8PSME 3FTUPGUIF8PSME DünyanÕn di÷er ülkeleri DünyanÕn di÷er ülkeleri 3FTUPGUIF8PSME ULAûIM ALTYAPISI A?.;@=<?A6;3?.@A?B0AB?2 :.?82A.002@@6/696AF PúYASAYA ERúûEBúLúRLúK 0N[NQNV`aURa\]_N[XRQP\b[a_fV[aUR<201 Kanada, Dünya Banka Grubuna göre, bir S\_ O\aU aUR Y\dR`a \Skurulmas× ]_\PRQb_R` endüstriyel veya ticari[bZOR_ iületmenin süreci bak×m×ndan OECD ülkeleri aras×nda en düüük N[QaUR`U\_aR`aQb_NaV\[S\_P\Z]YRaV\[ QNf` say×da (2) ve en k×sa tamamlama \S aUR prosedüre ]_\PR`` \S R`aNOYV`UV[T N[ V[Qb`a_VNY \_ süresine (3 gün) sahip olarak birinci s×rada yer P\ZZR_PVNY Ob`V[R`` NPP\_QV[T a\ aUR D\_YQ almaktad×r. /N[X4_\b] Ticari Sistem A_NQR@f`aRZ B[QR_aUR;\_aU.ZR_VPN[3_RRA_NQR.T_RRZR[a Kanada, Kuzey Amerika Serbest Ticaret ;.3A.0N[NQNUN`TbN_N[aRRQNPPR``a\aUR Anlaümas× (NAFTA) çerçevesinde Meksika dahil olmak üzere Kuzey Amerika piyasas×na eriüimi ;\_aU.ZR_VPN[ZN_XRaV[PYbQV[T:ReVP\³\cR_ garantilemiütir, $ üstünde41= bir kombine !!: ]R\]YR 16.0 dVaUtrilyon N P\ZOV[RQ \S \cR_ GSYIH ile 440m kiüiden fazla. NAFTA, gümrük #a_VYYV\[ 6[ NQQVaV\[ a\ RYVZV[NaV[T aN_VSS` tarifelerini kald×rmas×n×n yan×s×ra s×n×r kolayl×ù×; ;.3A.]_\cVQR`]_\PRQb_R`S\_O\_QR_SNPVYVaN insanlar×n dolaü×m×; yat×r×m×n ve fikri mülkiyetin aV\[( Z\cRZR[a ]R_`\[[RY( V[cR`aZR[a N[Q korunmas× ve ürün\S belgelendirme ile ilgili prosedürler saùlamaktad×r. Kanada, mallar× V[aRYYRPabNY ]_\]R_af ]_\aRPaV\[( N[Q ]_\QbPa s×n×fland×rmak0N[NQN üzere Uluslararas× Uyumlaüt×r×lm×ü PR_aV¾PNaV\[ UN` NQ\]aRQ aUR V[aR_[N Kodlama Sistemi benimsemiütir. úki program, aV\[NY 5N_Z\[VgRQ 0\QV[T @f`aRZ a\ PYN``VSf ithalatç×lar×n belli durumlarda gümrük vergilerini T\\Q` Ad\ ]_\T_NZ` VZ]\_aR_` _RP\cR_ geri almalar×na yard×mc×URY] olmaktad×r: Gümrük Vergisi úade Program× ve Gümrük Muafiyet QbaVR`]NVQV[PR_aNV[PV_PbZ`aN[PR`'aUR1baf Program×. Bu konuda Kanada S×n×r Hizmetleri 1_NdONPX`=_\T_NZN[QaUR1baf?RYVRS=_\T_NZ Kurumundan (CBSA) ayr×nt×l× bilgi edinilebilir. :\_RV[S\_ZNaV\[V`NcNVYNOYRaU_\bTUaUR0N[NQN úthalatç×lar, CBSA ile yap×lan ithalatlar× ve ticareti /\_QR_@R_cVPR`.TR[Pf0/@.6Z]\_aR_`ZNf yürütmek için temsilci olarak gümrük PU\\`R a\ b`R Pb`a\Z` O_\XR_` N` NTR[a` a\ komisyoncular×ndan yararlanma yolunu seçebilirler. UN[QYRVZ]\_a`N[Qa\QRNYdVaUaUR0/@. 6[cR`aZR[a@f`aRZ Yat×r×m Sistemi AURPUN_aR_RQON[X`\d[aURYN_TR`aV[cR`aZR[a Lisansl× bankalar en büyük borsa yat×r×mc×lar×na QRNYR_`dUVPUN_RNY`\aURYN_TR`ab[QR_d_VaR_` sahiplerdir ve bunlar ayn× zamanda yen menkul \S[Rd`RPb_VaVR`0N[NQNUN`aU_RR`]RPVNYVgRQ k×ymetlere iliükin en büyük sigortac×lar durumundad×rlar. Kanada, üç AUR tane YN_TR`a uzmanlaüm×ü `RPb_VaVR`a_NQV[T ZN_XRa` V` aUR menkul k×ymetler ticaret borsas×na sahiptir. A\_\[a\ @a\PX 2ePUN[TR A@E AUR :\[a_zNY Bunlar×n en büyüùü Toronto Borsas×d×r (TSX). 2ePUN[TR`]RPVNYVgR``\YRYfV[a_NQV[TQR_VcNaVcR` Monteal Borsas× sadece ticari türev araçlar× @UN_R`\SZV[V[TP\Z]N[VR`N[Q\aUR_Wb[V\_\_ üzerinde uzmanlaüm×üt×r. Madencilik üirketlerinin hisseleri ve diùer ufakN_R veya spekülatif iülemler `]RPbYNaVcR V``bR` TR[R_NYYf a_NQRQ \[TSX aUR Giriüim Borsas×nda görmektedirler. A@ECR[ab_R2ePUN[TR Export Development Canada, Kanadal× ihracatç×lara ve yabanc×0N[NQN yat×r×mc×lara ticari finans 2e]\_a 1RcRY\]ZR[a ]_\cVQR` a_NQR ve risk yönetimi hizmetleri sunmaktad×r; bu ¾[N[PRN[Q_V`XZN[NTRZR[a`R_cVPR`a\0N[NQVN[ hizmetler aras×nda yabanc× al×c×lara krediler, Re]\_aR_`N[QS\_RVT[V[cR`a\_`V[PYbQV[TY\N[` ödememe durumuna karü× koruyucu amaçl× a\S\_RVT[ObfR_`NPP\b[a`_RPRVcNOYRV[`b_N[PR Borçlular hesaplar×n×n sigortalanmas× ve ayr×ca baüka finansal ürün türleri yer almaktad×r. a\]_\aRPaNTNV[`a[\[]NfZR[aN`dRYYN`\aUR_ af]R`\S¾[N[PV[T]_\QbPa` AN_VSS` Tarifeler 0N[NQN UN` N UN_Z\[VgRQ aN_VSS `f`aRZ AUR Kanada bir uyumlaüt×r×lm×ü tarife sistemine sahiptir. ZRN[aN_VSS_NaRS\_NYYT\\Q`dN``RaNaV[ Bütün mallar için ortalama tarife oran× 2002 %1.1 =_\QbPa` dVaU aUR B[VaRQBirleüik @aNaR` y×l×nda olaraka_NQRQ ayarlanm×üt×r. Amerika Devletleri ve Meksika ile ticareti yap×lan ürünler N[Q:ReVP\SNYYb[QR_aURaR_Z`\S;.3A.N[Q NAFTA üartlar× alt×nda yer almaktad×rlar ve Z\`aaN_VSS`dR_RRYVZV[NaRQV[! tarifelerin çoùu 2004 y×l×nda kald×r×lm×üt×r. 4\\Q` `bOWRPa a\ ^b\aN` \_ _R`a_VPaV\[` aUNa Bir ithalat izni gerektiren, kotalara veya _R^bV_R N[ VZ]\_a ]R_ZVa V[PYbQR' aReaVYR` N[Q k×s×tlamalara tabi mallar üunlar× içermektedir: PY\aUV[T(_Nd`aRRY(SN_Z]_\QbPa``bPUN`]\bYa_f tekstil ürünleri ve giysi; ham çelik; kümes hayvanlar×, s×ù×r eti ve dana eti, süt`\ZR RTT` ORRSyumurta, N[Q cRNY QNV_f ]_\QbPa` N[Q ürünleri T_NV[` ve baz× tah×llar gibi çiftlik ürünleri. 0N[NQNB@/\_QR_6``bR` Kanada-ABD S×n×r Konular× AUR;\_aU.ZR_VPN[ZN_XRaV``R_cVPRQaU_\bTU Kuzay Amerika piyasas×na iyi entegre edilmiü bir N dRYYV[aRT_NaRQ a_N[`]\_aNaV\[ `f`aRZ ulaü×m sistemiyle hizmet verilmektedir ve bu dUVPU sistem V` NZ\[Ten aUR d\_YQ·` OR`a .ba\ZNaRQ ]R_ZVa dünyan×n iyileri aras×ndad×r. Otomatik izin limanlar×, transponderVQR[aV¾PNaV\[ kimlik tan×ma sistemleri ]\_a` a_N[`]\[QR_ `f`aRZ`ve N[Q müüterek iüleme merkezleri test edilmekte ve N[Q W\V[a ]_\PR``V[T PR[a_R` N_R ORV[T aR`aRQ mallar×n kolay dolaü×m× için konuüland×r×lmaktad×r. QR]Y\fRQS\_RN`fZ\cRZR[a\ST\\Q` 2001 Kanada-ABD Ak×ll× S×n×r Beyannamesi çerçevesinde geliütirilmiü olan FAST ve NEXUS AUR 3.@A N[Q ;2EB@ ]_\T_NZ` aUNa dR_R programlar×, iki ülke aras×nda ticaret ve yat×r×m QRcRY\]RQ b[QR_ aUR 0N[NQNB@ @ZN_a ak×ü×n× kolaylaüt×rmaktad×r. Sonuç olarak, bugün /\_QR_1RPYN_NaV\[R[`b_RaUNaa_NQRN[QV[cR`a s×n×rda bekleme süresi ortalamas× 10 dakikan×n alt×ndad×r; bu, dünyan×n en verimli sistemlerinden ZR[aP\[aV[bRa\¿\dRN`VYfORadRR[aURad\ biridir. P\b[a_VR`.`N_R`bYaO\_QR_dNVaaVZR`a\QNf NcR_NTRYR``aUN[ZV[baR`³\[R\SaURZ\`a RS¾PVR[a`f`aRZ`V[aURd\_YQ 0N[NQN·` a_bPX NV_ N[Q `R_cVPR` N_R SbYYf Kanada’n×n kamyon, uçak_NVY ve tren hizmetleri ABD V[aRT_NaRQdVaUB@[Rad\_X`]_\cVQV[TRS¾PVR[a aùlar×yla tamamen entegre edilmiü olup bütün Kuzey Amerika’daki tüketicilere ve tedarikçilere NPPR``a\P\[`bZR_`N[Q`b]]YVR_`aU_\bTU\ba etkili eriüim saùlamaktad×r. Kanada-ABD Ak×ll× S×n×r ;\_aU .ZR_VPN B[QR_ aUR 0N[NQNB@ @ZN_a Eylem Plan× çerçevesinde, Kanada Hükümetin /\_QR_.PaV\[=YN[0N[NQNV`d\_XV[TdVaUaUR güvenli insan ak×ü×, güvenli mal ak×ü×, güvenli B@ a\ve `a_R[TaUR[ aUR 4\cR_[ZR[a·` altyap× bilgi paylaü×m×, bu amaçlar×n PN]NPVaf uygulanmas×nda koordinasyon dahil olmak üzere a\QRYVcR_`RPb_RN[QRS¾PVR[aO\_QR_`R_cVPR` güvenli ve verimli s×n×r hizmetleri verme V[PYbQV[TaUR`RPb_R¿\d\S]R\]YRaUR`RPb_R kapasitesini güçlendirmek amac×yla ABD ile ¿\d\ST\\Q``RPb_RV[S_N`a_bPab_RN[QV[S\_ZN iübirliùi yapmaktad×r. aV\[`UN_V[TN[QP\\_QV[NaV\[V[aURR[S\_PRZR[a \SaUR`R\OWRPaVcR` .`VN=NPVSVP4NaRdNf Asya-Pasifik Kap×s× <[ <Pa\OR_ # =_VZR :V[V`aR_ 5N_]R_ 11 Ekim 2006 tarihinde Baübakan Harper AsyaN[[\b[PRQaUR.`VN=NPV¾P4NaRdNfN[Q0\__VQ\_ Pasifik Kap×s× ve Koridoru únisiyatifini duyurdu; bu, Kanada’n×n rekabetçi N[Q 6[VaVNaVcR N[uluslararas× V[aRT_NaRQticaretteki `Ra \S V[cR`aZR[a konumunu güçlendirmeye yönelik bir dizi entegre ]\YVPfZRN`b_R`aUNaV``Raa\`a_R[TaUR[0N[NQN·` yat×r×m ve politika önlemleridir. únisiyatif önemli P\Z]RaVaVcR]\`VaV\[V[V[aR_[NaV\[NYP\ZZR_PR kamu yat×r×m× saùlamaktad×r; eüitli altyap×, ulaü×m AUR6[VaVNaVcRQRYVcR_``VT[V¾PN[a[Rd]bOYVPV[cR`a teknolojisi ve s×n×r güvenliùi projelerine yönelik ara ZR[a³OVYYV\[\cR_NYYV[PYbQV[T ZVYYV\[V[ projelere ait 321milyon$ dahil olmak üzere toplam 1 milyar $. VZZRQVNaR]_\WRPa`S\_NcN_VRaf\SV[S_N`a_bPab_R a_N[`]\_aNaV\[ aRPU[\Y\Tf N[Q O\_QR_ `RPb_Vaf únisiyatif, yeni ortaya ç×kan s×k×nt×lara ve birden ]_\WRPa` fazla taü×ma arac×yla transfer noktalar×na hitap etmeyi ve Kap×n×n ve Koridorun Kuzey Amerika ile AUR 6[VaVNaVcR NVZ` a\ NQQ_R`` RZR_TV[T O\a Asya aras×nda bir güvenilir, verimli ve güvenli aYR[RPX` N[Q ZbYaVZ\QNY a_N[`SR_ ]\V[a` baùlant× olarak ününü perçinlemeye hizmet N[Q PRZR[a aUR _R]baNaV\[ \S aUR 4NaRdNf N[Q etmektedir. 0\__VQ\_N`N_RYVNOYRRS¾PVR[aN[Q`RPb_RP\[ [RPaV\[ORadRR[;\_aU.ZR_VPNN[Q.`VN Karayollar× ?\NQ` 0N[NQNV`_N[XRQ¾_`aS\__\NQ]_\cV`V\[NZ\[T Kanada, G7 ülkeleri aras×nda karayolu olanaù× NYY \S aUR 4$birinci P\b[a_VR` 6[ ! aUR 0N[NQVN[ bak×m×ndan s×radad×r. 2004 y×l×nda _\NQ[Rad\_XP\[`V`aRQ\S!:XZ\S_\NQdNf` Kanadan×n karayollar× aù× 1.4 milyon km karayolundan oluüuyordu; bunun %85’i üehir veya \SdUVPU%"N_Rb_ON[\_Y\PNY_b_NY_\NQ`AUR yeral k×rsal yollard×r. 10 eyaletin A_N[`0N[NQN 5VTUdNf V` aUR hepsini Y\[TR`abirbirine UVTUdNf baùlayan 7.821 km uzunluùundaki Trans-Kanada V[aURd\_YQNa$%XZYV[XV[TNYY]_\cV[PR` otoyolu dünyan×n en uzun otoyoludur. Kanada 3_RVTUaa\[[NTRPN__VRQRcR_ffRN_\[0N[NQVN[ otoyollar×nda her y×l taü×nan navlun tonaj×n×n yaklaü×k 400 ton olduùu UVTUdNf` V`milyon R`aVZNaRQ a\ ORtahmin PY\`R a\ !: edilmektedir. a\[[R` ?NVYdNf` Demiryollar× 0N[NQN·` _NVYdNf `f`aRZ V` aUR aUV_Q YN_TR`a Kanada’n×n demiryolu sistemi, 73.000 kilometreyle NZ\[T <201aras×ndaki P\b[a_VR`üçüncü Na $ XVY\ZRa_R` OECD ülkeleri en büyük dVaU `VT[V¾PN[a YV[X` V[a\linkler aUR B[VaRQ @aNaR` sistemdir ve ABD’ye önemli içermektedir. Ayr×ca Kanada’n×n belli baül× limanlar×na ve iç AUR_RV`NY`\RN`fNPPR``a\0N[NQN·`ZNW\_]\_a` kesimlere kamyon-demiryolu ulaü×m hizmeti N[Q a\ V[aR_V\_ P\ZZb[VaVR`ikili aU_\bTU a_bPX_NVY yoluyla da kolay eriüim saùlanmaktad×r. 2004 V[aR_Z\QNY`R_cVPR6[!0N[NQVN[_NVYdNf` y×l×nda Kanada demiryollar× 260.8 milyon ton Z\cRQ#%:a\[[R`\SS_RVTUa navlun taü×m×üt×r. =\_a` Limanlar 0N[NQNUN`aURd\_YQ·`Y\[TR`aV[YN[QdNaR_dNf Kanada, okyanus taü×mac×l×ù×na aç×k dünyan×n \]R[ 9NXR` en uzuna\ içsu\PRN[ yoluna`UV]]V[T³aUR sahiptir : Great 4_RNa Lakes/St @a 9Nd_R[PR @RNdNf Lawrence Seaway Sistemi.@f`aRZ Seaway, AUR kuzey@RNdNf Amerikan×n endüstri kalbine doùrudan eriüim ]_\cVQR`NQV_RPa_\baRa\aURV[Qb`a_VNYURN_a\S saùlar ve her y×l 200 milyon tondan fazla ;\_aU.ZR_VPNN[QUN[QYR``\ZR:a\[[R` kargonun taü×nmas×na olanak verir. Kanada’dan \SPN_T\RNPUfRN_AUR_RN_R P\ZZR_PVNY ve Kanada’dan geçen birçok mal×n iletilmesine ]\_a`N[QUN_O\b_`UN[QYV[TZN[fT\\Q``UV]]RQ hizmet veren 300 ticari liman ve iskele vard×r. Belli baül× limanlar aras×nda Vancouver, V[ N[Q aU_\bTU 0N[NQN :NW\_ Montreal, ]\_a` V[PYbQR Halifax, Port-Cartier, Sept-Iles/Pointe-Noire, Saint CN[P\bcR_:\[a_zNY5NYVSNe=\_a0N_aVR_@R]a John ve Quebec üehri say×labilir. Vancouver Ö6 YR`=\V[aR;\V_R@NV[a7\U[N[QPVaf\S>bzORP Kanada’n×n en büyük liman× ve Asya-Pasifik CN[P\bcR_ V` 0N[NQN·` YN_TR`a ]\_a N[Q aUR bölgesine gönderilen mallar için ana terminal ZNV[ aR_ZV[NY S\_ T\\Q` ORV[T `UV]]RQ a\ aUR durumundad×r. .`VN=NPV¾P_RTV\[ .V_]\_a` Havaalanlar× 0N[NQN·` NV_ a_N[`]\_aNaV\[ Kanada’n×n hava ulaü×m sistemi `f`aRZ 10 büyükV[PYbQR` ZNW\_ V[aR_[NaV\[NY NV_]\_a` N[Qüstünde \cR_ uluslararas× havaalan×ndan ve 300’ün küçük havaalan×ndan oluümaktad×r. y×l×nda, `ZNYYR_ \[R` 6[ " NV_ a_NS¾P2005 a_N[`]\_aRQ havayoluyla yaklaü×k olarak 83.9 milyon yolcu ve N]]_\eVZNaRYf% &:]N``R[TR_`N[Q $&ZRa_VP 1.379 ton mal taü×nm×üt×r. Toronto ülkenin en a\[[R` \S ZR_PUN[QV`R A\_\[a\ V` aUR Ob`VR`a yoùun iüleyen havaalan× olup bütün trafiùin NV_]\_a üçte V[ aUR P\b[a_f NPP\b[aV[T S\_ NYZ\`a yaklaü×k birini üstlenmiütir. \[RaUV_Q\SNYYa_NS¾P =?.0A60.96;3<?:.A6<; PRATúK BúLGúLER Giriú Gereklilikleri 2[a_N[PR?R^bV_RZR[a` AURPb__R[PfV`aUR0N[NQVN[Q\YYN_QVcVQRQV[a\PR[a`AUR_R Para birimi, 100 sente bölünmüü Kanada dolar×d×r. 5, 10, 20, 50 ve 100 N_R[\aR`\S""N[QQ\YYN_`(N[QP\V[`\S\[R¾cR dolarl×k kaù×t paralar ve bir, beü, 10, 25 ve 50 sent madeni paralar ve ayr×ca bir ve iki dolarl×k madeni paralar mevcuttur. "N[Q"PR[a`N`dRYYN`\[RN[Qad\Q\YYN_P\V[` CV`Va\_`N__VcV[TS_\ZNO_\NQ_R^bV_RNcNYVQ]N``]\_aCV`Va\_`S_\Z Yurtd×ü×ndan gelen ziyaretçiler bir geçerli pasaporta sahip olmal×d×rlar. ZN[fP\b[a_VR`dVYYNY`\[RRQNARZ]\_N_f?R`VQR[a·`CV`NA?Ca\ Birçok ülkeden gelen ziyaretçi, Kanada’ya girmek veya Kanada’dan aktarmal× geçiü yapmak için bir Geçici úkamet Vizesine (TRV) sahip R[aR_\_a_N[`Va0N[NQN6aV`OR`aa\PURPXdVaUaUR[RN_R`a0N[NQVN[ olmal×d×rlar. En iyisi bu konuyu en yak×n Kanada Konsolosluùundan 2ZON``f\_0\[`bYNaR\_PURPXaUR0VaVgR[`UV]N[Q6ZZVT_NaV\[ veya Elçiliùinden öùrenmek veya www.cic.gc.ca Vatandaül×k ve 0N[NQNdRO`VaRNa'dddPVPTPPN Göçmenlik sitesinden öùrenmek olacakt×r. @aN[QN_QAVZR Standart Saat 0N[NQNUN``VeaVZRg\[R`3_\ZaUR¾_`adRRXR[Q\S;\cRZOR_ Kanada alt× saat dilimine sahiptir. Kas×m×n birinci haftasonundan a\aUR`RP\[QdRRXR[Q\S:N_PU`aN[QN_QaVZRN]]YVR`N`ORY\d Mart’×n ikinci haftasonuna kadar aüaù×da belirtildiùi üekilde uygulan×r. Y×l×n Yaz Saati geçerlidir d×ü×nda). AUR _R`a \S aUR fRN_ (Saskatchewan 1NfYVTUa @NcV[T AVZR N]]YVR` RePR]a V[ @N`XNaPURdN[ 5\b_`ORUV[Q4:A • GMT Standard saatinin ;RdS\b[QYN[QV`YN[Q " gerisindeki saatler Newfoundland :N_VaVZR=_\cV[PR`! • (ada) 3.5 • Eyaletleri 4 Deniz 2N`aR_[g\[R" • Doùu dilimi 5 •0R[a_NYg\[R# Orta dilim 6 •:\b[aNV[g\[R$ Daù dilimi 7 •=NPV¾Pg\[R% Pasifik dilimi 8 ÇalÕúma Saatleri D\_XV[T5\b_` /N[X` • Bankalar 4R[R_NYYfON[X`N_R\]R[:\[QNfa\3_VQNfS_\Z%\_&NZa\#]Z Genel olarak bankalar Pazartesi-Cuma günleri aras×nda 08:00 veya @\ZRON[X`\_O_N[PUR`UNcRReaR[QRQU\b_`Qb_V[TaURdRRX 09:00 ile 18:00 saatleri aras×nda aç×kt×rlar. Baz× bankalar (veya üubeleri) hafta boyunca daha uzun saatler çal×ümakta ve Cumartesi N[QN_R\]R[]N_a\SaURQNf\[@Nab_QNf` günleri günün bir bölümü faaliyet göstermektedirler. =bOYVP<SSVPR` • Resmi Daireler <S¾PRU\b_`S\_NYYYRcRY`\ST\cR_[ZR[aaR[Qa\OR Bütün resmi daireler için çal×üma saatleri 08:30 ile 16:30 aras×ndad×r. %' NZ²!' ]Z • Dükkanlar @U\]` Al×üveriü saatleri eyaletten eyalete ve belediyeler içinde büyük farkl×l×k @U\]]V[TU\b_`cN_fdVQRYfS_\Z]_\cV[PRa\]_\cV[PRN[QdVaUV[ göstermektedir. Genellikle, yiyecek dükkanlar× en uzun çal×üma Zb[VPV]NYVaVR`4R[R_NYYfS\\Q`a\_R`UNcRaURY\[TR`aU\b_`RT%NZ saatlerine (örn. 08:00 – 20:00) sahiptirler ve yasal tatil günleri hariç her gün aç×kt×rlar; büyük üehirlerde 24 saat aç×k süpermarketler, %]ZN[QN_R\]R[QNVYfRePR]aS\_`aNaba\_fU\YVQNf`(YN_TRPVaVR` drugstore’lar ve marketler bulunmaktad×r. UNcR`\ZR!U_`b]R_ZN_XRa`Q_bT`a\_R`N[QP\[cR[VR[PR`a\_R` CNPNaV\[`N[Q5\YVQNf` øzinler ve Tatiller CNPNaV\[`'4\cR_[RQOf]_\cV[PVNYYNO\b_YNd`N[Qb[V\[P\[a_NPa` Kuzey Amerika’n×n tamam×nda konut ve ticari amaçlar için 110 volt :N[fRZ]Y\fRR`_RPRVcR\[Yfad\dRRX`N[[bNYcNPNaV\[ObaaU\`R elektrik kullan×lmaktad×r. dVaUY\[TR_`R_cVPRZNf_RPRVcRS\b_\_¾cRdRRX` 5\YVQNf`'7N[bN_f`a2N`aR_3_VQNf\_:\[QNfCVPa\_VN1Nf:Nf 7bYf`a0N[NQN1Nf¾_`a:\[QNfV[@R]aRZOR_`RP\[Q:\[QNf V[ <Pa\OR_ ;\cRZOR_ aU 1RPRZOR_ "aU N[Q #aU .QQVaV\[NY U\YVQNf`N]]YfV[`]RPV¾P]_\cV[PR`[\aNOYf7b[R!aUV[>bRORP N[QaUR¾_`a:\[QNfV[.bTb`aV[Z\`a]_\cV[PR` 5RNYaU0N_R@f`aRZ Sa÷lÕk Sistemi 0N[NQNUN`N[NaV\[NYURNYaUPN_R`f`aRZS\_PVaVgR[`N[Q]R_ZN[R[a Kanada, vatandaülar ve daimi ikamet edenler için bir ulusal saùl×k _R`VQR[a`AUR`f`aRZOR[R¾a`Ob`V[R``V[ad\dNf`'VaURY]`ZNV[aNV[ sistemine sahiptir. Sistem, iü hayat×na iki üekilde fayda saùlar: saùl×kl× NURNYaUfd\_XS\_PRN[QVaQ_N`aVPNYYf_RQbPR`RZ]Y\fRROR[R¾a iügücünün muhafaza edilmesine yard×mc× olur ve çal×üan sosyal yard×m maliyetlerini önemli ölçüde azalt×r. 2006 y×l×nda, KPMG, yasal P\`a` 6[ # 8=:4 `abQVRQ aUR P\Z]N_NaVcR P\`a \S `aNaba\_f sosyal yard×mlar×n maliyetini ve iüverenler taraf×ndan sponsorluùu OR[R¾a` ]Yb` \aUR_ RZ]Y\fR_`]\[`\_RQ ]YN[` N` N ]R_PR[aNTR gerçekleütirilen planlar× bordrodaki yüzde bak×m×ndan karü×laüt×ran bir \S]Nf_\YYAUV`P_VaVPNYP\ZOV[NaV\[\SP\`a`dN`Y\dR_V[0N[NQN çal×üma gerçekleütirdi. Masraflar×n bu kritik kombinasyonu, aUN[V[N[f\aUR_4$P\b[a_fAUR4\cR_[ZR[a\S0N[NQN]_\cVQR` Kanada’da diùer G7 ülkelerine göre daha düüüktür. Kanada Hükümeti, bütün Kanada Saùl×k Transferi (CHT) yoluyla eyaletlere ve ]_RQVPaNOYR`b]]\_aa\]_\cV[PR`N[QaR__Va\_VR`aU_\bTUaUR0N[NQN bölgelere öngörülebilir destek saùlamaktad×r. Nakit transferlerinin, 5RNYaUA_N[`SR_05A0N`Ua_N[`SR_`N_RYRTV`YNaRQa\V[P_RN`ROf 2013-14 y×l×na kadar y×ll×k yüzde 6’l×k bir artma göstermesi yasal olarak #]R_PR[aN[[bNYYfb]a\ !AUV`ZRN[`N[NQQVaV\[NYOVYYV\[ belirlenmiütir. Bu ise, eyalet-bölge saùl×k sistemlerini destekleyici olarak V[#$N[QOVYYV\[Z\_R\[a\]\SaUNaV[$%V[`b]]\_a 2007-08 y×llar×nda gerçekleüenin üstüne olarak 2006-07 y×llar×nda ek 1.1 \S ]_\cV[PVNYaR__Va\_VNY `f`aRZ` N[Q T_\dV[T RcR_f milyar $ ekleme yap×lmas×URNYaU demektir ve bu miktar sonraki her y×l fRN_ artacakt×r. CHT’ye ek olarak, 10 y×ll×k plan×n bir parças× olarak aUR_RNSaR_6[NQQVaV\[a\aUR05A""OVYYV\[V[dNVaaVZR`_RQbPaV\[ 2004-05’ten 2013-14’e kadar bekleme sürelerinin azalt×lmas× yönünde Sb[QV[TdVYYOR]_\cVQRQa\]_\cV[PR`N[QaR__Va\_VR`S_\Z!" 5.5 milyar $ meblaù×nda fon saùlanacakt×r. 10 eyaletlere ve a\ !N`]N_a\SaURFRN_=YN[ bölgelere saùlanacakt×r. 0\[[RPaV\[`S_\Z0N[NQN Kanada’dan Ba÷lantÕlar •/f.V_ Havayoluyla :\`aZNW\_V[aR_[NaV\[NYPN__VR_`UNcRQV_RPa\_P\[[RPaV[T¿VTUa` Belli baül× uluslararas× hava üirketleri Kanada’ya doùrudan veya baùlant×l× seferler düzenlemektedirler. Denizaü×r× ülkelerden uçakla a\0N[NQNAURZNW\_Vaf\ScV`Va\_`N__VcV[T\[\cR_`RN`¿VTUa`dVYY gelen ziyaretçiler ülkeye genellikle Toronto, Montreal veya R[aR_cVNA\_\[a\:\[a_zNY\_CN[P\bcR_NV_]\_a` Vancouver havaalanlar×ndan girerler. /f@RN • Denizyoluyla =N``R[TR_ a_NS¾P cVN `RN a\ 0N[NQN V` `\ZRdUNa YVZVaRQ Of aUR Denizyoluyla Kanada’ya yolcu trafiùi taü×y×c×lar×n say×s× bak×m×ndan [bZOR_\SPN__VR_`ObaaUR_RV`NSNV_NZ\b[a\SP_bV`R`UV]a_NS¾P biraz s×n×rl×d×r; buna karü×n yaz aylar×nda önemli miktarda yolcu gemisi V[`bZZR_ trafiùi olmaktad×r. •/f9N[Q Karayoluyla Amerika Birleüik Devletleriyle 12 büyük karayolu s×n×r geçiü noktas× ve AUR_RN_RZNW\__\NQO\_QR_P_\``V[T`dVaUaURB[VaRQ@aNaR`N[Q çok say×da daha küçük nokta bulunmaktad×r. Çok say×da CBSA NU\`a\S`ZNYYR_\[R`:N[f0/@.Pb`a\Z`\S¾PR`\SSR_`R_cVPR gümrük görevlisi günün 24 saati hizmet vermektedir. !U\b_`NQNf Elektrik AkÕmÕ 2YRPa_VPNY0b__R[a .YY\S;\_aU.ZR_VPNb`R`c\Ya`S\_Z\`a_R`VQR[aVNYN[QP\Z Kuzey Amerika’n×n tamam×nda konut ve ticari amaçlar için 110 volt ZR_PVNY]b_]\`R` elektrik kullan×lmaktad×r. *B[YR``\aUR_dV`R`]RPV¾RQNYYSb[Q`N_RV[0N[NQVN[Q\YYN_` Aksi belirtilmedikçe bütün fonlar Kanada Dolar×d×r. Kanada’da yat×r×m olanaklar× konusunda daha fazla üey öùrenmek için: A\SV[Q\baZ\_RNO\baV[cR`aZR[a\]]\_ab[VaVR`V[0N[NQN' dddV[cR`aV[PN[NQNTPPN KANADA’DAKú 3212?.9 FEDERAL HÜKÜMET KURULUûLARI 4<C2?;:2;A BúLGúSú úLETúûúM 0<;A.0A@6;0.;.1. Kanada Hükümeti 4\cR_[ZR[a\S0N[NQN www.canada.gc.ca dddPN[NQNTPPN Kanada’da YatÕrÕm Bürosu 6[cR`aV[0N[NQN/b_RNb e-posta: investincanada@international.gc.ca 2ZNVY'V[cR`aV[PN[NQN-V[aR_[NaV\[NYTPPN www.investincanada.gc.ca dddV[cR`aV[PN[NQNTPPN /N[X\S0N[NQN Bank of Canada dddON[X\SPN[NQNPN www.bankofcanada.ca 0N[NQN/\_QR_@R_cVPR`.TR[Pf Kanada SÕnÕr Hizmetleri Kurumu dddPO`NN`SPTPPN www.cbsa-asfc.gc.ca 0N[NQN?RcR[bR.TR[Pf Kanada Gümrük ve Gelir ødaresi dddP_NN_PTPPN www.cra-arc.gc.ca 0N[NQVN[A\b_V`Z0\ZZV``V\[ Kanada Turizm Komisyonu dddPN[NQNa\b_V`ZP\Z www.canadatourism.com 0VaVgR[`UV]N[Q6ZZVT_NaV\[ dddPVPTPPN VatandaúlÕk ve Göçmenlik www.cic.gc.ca 3\_RVT[.SSNV_`N[Q 6[aR_[NaV\[NYA_NQR0N[NQN DÕúiúleri ve UluslararasÕ Ticaret Kanada dddV[aR_[NaV\[NYTPPN www.international.gc.ca 5bZN[?R`\b_PR`N[Q@\PVNY Kanada ønsan KaynaklarÕ ve Sosyal KalkÕnm. 1RcRY\]ZR[a0N[NQN hrsdc.gc.ca dddU_`QPTPPN Kanada Servis @R_cVPR0N[NQN www.servicecanada.gc.ca ddd`R_cVPRPN[NQNTPPN Kanada UlaútÕrma A_N[`]\_a0N[NQN www.tc.gc.ca dddaPTPPN 0Na;\3?"$$2=136@/;&$%##! !% 0b__R[Pf Para Birimi