forex eğitim kılavuzu
Transkript
forex eğitim kılavuzu
ALNUS FX’le FOREX EĞİTİM KILAVUZU 1- 2- 3. 4. Forex Nedir? .............................................................................................................................................................5 1.1. Forex İşlemi Nasıl Yapılır? ..........................................................................................................................6 1.2. Forex Ve Risk ....................................................................................................................................................7 1.3. Forex’i Nasıl Öğrenirim? ..............................................................................................................................8 Forex Tarihçesi .......................................................................................................................................................8 2.1. Bretton Woods Anlaşması(1944): ...........................................................................................................8 2.2. Smithsonian Anlaşması(1971) ..................................................................................................................9 2.3. Esnek Kur Sistemi(1973) ............................................................................................................................9 Forex Piyasasında İşlem Yapmanın Avantajları Nelerdir? .......................................................... 10 3.1. Likidite ............................................................................................................................................................. 10 3.2. 5 Gün 24 Saat İşlem Yapabilme Olasılığı ............................................................................................ 10 3.3. Kaldıraç ............................................................................................................................................................ 10 3.4. Çift yönlü İşlemler ....................................................................................................................................... 11 3.5. Düşük Maliyet................................................................................................................................................ 11 3.6. Hedge Yapabilme İmkânı.......................................................................................................................... 11 3.7. Parite, Emtia ve CFD’lerde İşlem Yapabilme İmkanı.................................................................... 11 Forex Temel Kavramlar .................................................................................................................................. 12 4.1. Kaldıraç ............................................................................................................................................................ 12 4.2. Lot – Mini-Mikro Lot Kavramları .......................................................................................................... 12 4.3. Forex Birimler Sözlüğü .............................................................................................................................. 13 4.4. Marjin................................................................................................................................................................ 14 4.5. Pip Nedir?........................................................................................................................................................ 15 4.6. Kar Hesaplama .............................................................................................................................................. 15 4.7. Bakiye – Varlık –Marjin – Serbest Marjin – Teminat Seviyesi ................................................... 16 4.8. Hedgıng ............................................................................................................................................................ 17 4.9. Bekleyen Emirler ......................................................................................................................................... 18 4.10. Swap ............................................................................................................................................................. 20 5. Hisse Senetleri, VİOP ve Forex Karşılaştırması ................................................................................. 21 6. Forex Terimler Sözlüğü ................................................................................................................................... 22 7. Alnus Yatırım Menkul Değerler’de İşlem Yapmanın Avantajları ............................................ 37 8. İşlem Örnekleri .................................................................................................................................................... 38 9. Başarılı Bir Trader Olmak İçin 5 Kişisel Özellik ............................................................................... 41 9.1. Kendinizi Tanıyın ......................................................................................................................................... 42 9.2. Doğru Sermaye Miktarı Belirleme ........................................................................................................ 42 9.3. Psikolojik Farkındalık ................................................................................................................................ 42 2 9.4. Hedeflerinizi Belirleyin ............................................................................................................................. 42 9.5. Sabırlılık........................................................................................................................................................... 43 10. Forex’in Dili & Psikolojisi .......................................................................................................................... 43 10.1. Toplum Psikolojisi .................................................................................................................................. 44 10.2. Beklentilerle Fiyatlanma ...................................................................................................................... 45 10.3. Piyasalar Üzerinde Etkili Olan Temel Parametreler................................................................. 46 11. Forex’de Başarının Altın Kuralları ....................................................................................................... 47 12. Hedging İşlemleri Ve İşlem Stratejileri ............................................................................................. 49 12.1. Kur Riski Taşıyan Şirketler ve Hedging İşlemleri ...................................................................... 49 12.2. Kur Riski Taşıyan Bireysel Yatırımcılar ve Hedging İşlemleri ............................................. 49 13. Yatırım Stratejileri ........................................................................................................................................ 51 13.1. Bakiyenin Korunması ............................................................................................................................ 52 13.2. Bakiye Yönetimi....................................................................................................................................... 54 14. Altın Fiyatlarını Etkileyen Faktörler................................................................................................... 56 14.1. 2001 İkiz Kuleler Saldırısı Öncesi ve Sonrası .............................................................................. 56 14.2. Altının Arz Bileşeni................................................................................................................................. 56 14.3. Altının Talep Bileşeni ............................................................................................................................ 57 14.4. Altın Fiyatlarını Etkileyen Diğer Faktörler ................................................................................... 58 15. Petrol Fiyatlarını Etkileyen Faktörler................................................................................................ 58 15.1. Petrol Fiyatlarında Arz-Talep Dengesi ........................................................................................... 58 15.2. Petrol Üretim Maliyetleri ..................................................................................................................... 59 15.3. Fiyatları Etkileyen Spekülatif Etkenler .......................................................................................... 60 15.4. OPEC’in Petrol Fiyatları Üzerindeki Etkisi ................................................................................... 60 15.5. Jeopolitik Risklerin Petrol Fiyatları Üzerindeki Etkisi ............................................................ 60 15.6. Stokların Petrol Fiyatları Üzerindeki Etkisi ................................................................................. 61 15.7. Sonuç ............................................................................................................................................................ 61 16. Ekonomik Veriler........................................................................................................................................... 61 16.1. PMI Nedir? ................................................................................................................................................. 62 16.2. ABD Tarım Dışı İstihdam Değişimi .................................................................................................. 63 16.3. ABD Tarım Dışı İstihdam Yorumlaması ......................................................................................... 63 16.4. İşsizlik Oranı ............................................................................................................................................. 64 16.5. Zew Endeksi .............................................................................................................................................. 64 16.6. Çekirdek Enflasyon ................................................................................................................................ 65 16.7. Tüketici Güven Endeksi ........................................................................................................................ 65 16.8. Ticaret Dengesi ve ABD Dış Ticaret Açığı...................................................................................... 65 3 16.9. İşsizlik Maaşı Başvuruları.................................................................................................................... 65 16.10. Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)........................................................................................................... 66 16.11. Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ................................................................................................................ 66 16.12. Konut Satışları .......................................................................................................................................... 66 16.13. Perakende Satışlar .................................................................................................................................. 67 16.14. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GDP) .......................................................................................................... 67 16.15. FED Açık Piyasa Komitesi:................................................................................................................... 67 16.16. ISM Üretim Endeksi ............................................................................................................................... 68 16.17. Dayanıklı Tüketim Malları Siparişi .................................................................................................. 68 17. Teknik Analiz ve Temel Kavramlar ..................................................................................................... 68 17.1. Destek ve Direnç Seviyeleri ................................................................................................................ 69 17.2. Trend Kanalları ........................................................................................................................................ 69 17.3. GAP(Boşluk) .............................................................................................................................................. 71 18. Formasyonlar ................................................................................................................................................... 72 18.1. Omuz Baş Omuz Formasyonu ........................................................................................................... 72 18.2. İkili Tepe Formasyonu .......................................................................................................................... 74 18.3. Üçlü Tepe Formasyonu ......................................................................................................................... 76 18.4. V Formasyonları ...................................................................................................................................... 78 18.5. Çanak Ve Ters Çanak Formasyonları ............................................................................................. 79 18.6. Üçgen Formasyonu( Simetrik/yükselen/alçalan) ..................................................................... 80 18.7. Bayrak Formasyonu ............................................................................................................................... 82 18.8. Flama Formasyon ................................................................................................................................... 83 18.9. Takoz Formasyonu (Yükselen/Alçalan) ........................................................................................ 84 19. Forex’de Fibonacci Sayılarının Dili ...................................................................................................... 86 19.1. 20. Fibonacci Düzeltme Seviyeleri .......................................................................................................... 86 İndikatörler....................................................................................................................................................... 88 20.1. Bollinger Bands ........................................................................................................................................ 88 20.2. Stochastic Osilatörü ............................................................................................................................... 89 20.3. Momentum................................................................................................................................................. 90 20.4. MACD (Moving Average Convergence Divergence).................................................................. 91 20.5. Relative Strenght Index (RSI) ............................................................................................................ 92 20.6. Commodıty Channel Index (CCI) ...................................................................................................... 93 20.7. William Percent Range ......................................................................................................................... 94 20.8. Parabolic SAR ........................................................................................................................................... 95 21. Mobil Meta Trader4 Kullanım Kılavuzu............................................................................................ 96 4 FOREX’İN ALTIN ANAHTARI 1- FOREX NEDİR? Forex, ülkelerin para birimlerinin karşılıklı olarak alınıp satıldığı, değerinin belirlendiği bir döviz piyasasıdır. Forex kelimesi, İngilizce Foreign Exchange sözcükleri kısaltılarak türetilmiştir. Günlük 6,5 trilyon Dolar işlem hacmiyle dünyanın en büyük ve likiditesi en yüksek finansal piyasasıdır. İşlem hacminin bu ölçüde yüksek olmasının en büyük sebebi Forex piyasasının kaldıraçlı işleme izin veriyor olmasından kaynaklıdır. Euro, Amerikan Doları, İngiliz Sterlini, Japon Yeni, İsviçre Frangı bu piyasada en çok işlem gören (majör) paritelerdir ve Forex piyasalarındaki işlem hacminin %70’ini oluşturmaktadır. Aynı zamanda Kanada Doları, Brezilya Real’i, Güney Afrika Rand’ı, Türk Lirası da gelişen piyasalarla beraber oldukça yoğun işlem gören, egzotik olarak adlandırılmış, forex piyasası ürünlerindendir. Forex, çeşitli para birimlerinin alınıp satılmasına konu olmasının yanında altın, gümüş gibi değerli metallerle, petrol ve uluslararası endekslerde de vadeli kontratlar üzerinden işlem yapılabilmesine olanak sağlamıştır. Forex şirketleri dünyanın birçok bölgesinde aktif çalışmakta olup, ağırlıklı olarak finansın beşiği olan New York, Londra, Tokyo, Singapur ve Hong Kong şehirlerinde toplanmıştır. Forex piyasası; merkez bankaları, ticari bankalar, portföy yönetim şirketleri, aracı kurum ve kuruluşlar, uluslararası fonlar, büyük yatırım şirketleri ve bireysel yatırımcılardan oluşmaktadır. Forex piyasasında yer alan her aktör dünyanın her yerinde elektronik ağ üzerinden işlemlerini sürdürmekte olduğu için yatırımcının yaptığı her işlem, büyüklüğü ile orantılı olarak, piyasanın yönünün tayin edilmesinde rol oynar. Kaldıraç oranı, yatırımcılara bütçelerinin misli büyüklükleri ile işlem yapabilme imkanı sunmaktadır. Forex piyasasının günlük işlem hacminin yüksek olması yerel piyasalarda görülen manipülatif hareketlerin önüne geçmektedir. Bu sebeple piyasalarda görülen fiyat hareketleri büyük oyuncuların almış olduğu pozisyonların yönünden ziyade; toplum algısı ve makroekonomik neden-sonuç ilişkisine dayanmaktadır. Aynı zamanda Fiyatların dünya genelinde eş zamanlı ve anlık olarak yatırımcılara yansıtılıyor olması arbitraj imkanını da ortadan kaldırmıştır. 5 Fiziki ortamda bankadan aldığınız döviz veya kuyumcudan aldığınız altını artık çok daha ucuza evinizden yapacağınız işlemlerle gerçekleştirebilirsiniz. Ayrıca işlemleriniz uluslararası bankalarda gerçekleştirildiği için Türkiye piyasası kapalı olsa dahi uluslararası bankalardan işlemleriniz gerçekleşmektedir. Türkiye piyasaları kapalı iken gerçekleşen siyasal veya jeopolitik gelişmeler sonrası, piyasalar açılmadan Forex piyasaları üzerinden pozisyon almak yatırımcılara önemli bir fırsat sunmaktadır. Örneğin 7 Haziran Pazar günü yapılan seçimler sonrası piyasalar 2.7416 ile açılmış, sabah 9:00’a kadar 2.7994 seviyesini ve 10:00’dan sonra da 1 saat içinde 2.8092 seviyesine kadar yükselmiştir. Fiziki olarak Dolar alımı yapmak için bankaların açılmasını beklememiz gerekmekte olup, büyük bir fırsatı da kaçırmış oluruz. Yukarıda verdiğimiz örneği tüm dünya üzerinde farklı piyasalarda çoğaltmak mümkündür. Para biriminin aşırı değerlenmesine veya değer kaybetmesine neden olan benzer gelişmeler Forex piyasasında yer alan her yatırımcı için bir kazanç fırsatıdır. Forex piyasalarında para yatırma işlemi 5 /24 saat, para çekimi ise mesai saatleri içinde kısa süre içinde hesabınıza aktarılır. Para yatırma ve çekim işlemleri Havale veya EFT olarak yapılmakta olup, kredi kartı ile fonlama ve fiziki para transferi kabul edilmemektedir. Forex piyasında sadece bireysel yatırımcılar değil, şirketler de yer almaktadır. Özellikle ithalat veya ihracat yapan şirketler, dalgalı kur hareketlerinde yaşanabilecek olası kayıpları önlemek adına hedging(ters pozisyon) olarak adlandırılan işlemler yapılarak kur riskinden korunurlar. Örneğin, bir kuyumcu elinde bulunan altın miktarının 100’de 1’ini teminat olarak ayırarak Forex piyasasında altın fiyatlarında olası bir düşüşe karşı kendini korumuş olur. Forex piyasalarında işlem yapmak için AlnusFX çatısı altında açılan her hesap için “hesap açılış ücreti” veya “yıllık masraf” alınmamaktadır. Yapılan işlemlerde alım-satım farkları(spreadler), swap(taşıma maliyetleri) ve CFD ürünlerde belirlenmiş komisyon oranları yatırımcılara masraf olarak yansıtılır. AlnusFX SPK lisansına sahip bir aracı kuruluş olduğu için yatırımcı teminatları Takasbank nezdinde güven altında tutulur. 1.1. F OREX İ ŞLEMİ N ASIL Y APILIR ? Forex piyasasında yatırımcı, bir dövize karşılık diğer bir dövizi alarak veya satarak döviz çiftlerinin fiyat dalgalanmalarından kazanç sağlamayı hedeflemektedir. Örneğin, EURUSD paritesinde bir ALIŞ pozisyonu açan bir yatırımcı Dolar karşısında Euro satın almıştır. Bu sebeple EURUSD 1.1000 seviyesinde iken alış yapan yatırımcı fiyat 1.1100’e çıktığı zaman bu pozisyonu kapaması durumunda kazanç sağlamış olur. Aynı şekilde yine EURUSD paritesinde SATIŞ pozisyonu açan bir yatırımcı bu sefer Euro karşısında Dolar satın almış olur ve Euro’nun Dolar karşısında değer kaybetmesi ile kazanç sağlamaktadır. Yani yatırımcı 1.1000 seviyesinde olan EURUSD paritesini 1.1000 seviyesinin altına düştüğünde pozisyonunu kapattığında kazanç sağlar. 6 Forex piyasası, uluslararası piyasalarda işlem yapabilme imkanı sağladığı için, ciddi bir ekonomik kriz veya siyasi iç karışıklık yaşayan bir ülkenin para birimini üzerinden kazanç sağlamanız mümkündür. Örneğin, 2014 yılında Rusya’nın Ukrayna’daki Rus yanlısı ayrılıkçı grupları tıbbi, gıda ve silah yardımı yapmasıyla beraber Ukrayna-Rusya arasında büyüyen krize karşılık Avrupa ve Amerika çeşitli ambargolar ile müdahale etmiştir. Rusya üzerindeki jeopolitik riskler ve ticari ambargolar Ruble’nin ciddi değer kayıplarına sebep olmuştur. Aynı şekilde FED’in gevşek para politikaları sonucu toparlanan ABD ekonomisi ve piyasalarda faiz artışı beklentisi Dolar’ın hızlı değer artışında rol oynamıştır. Gerek ekonomik gerekse de jeopolitik riskler ile güçsüzleşen Ruble karşısında, güçlü ve istikrarlı değer kazanan Dolar’a yatırım yapmak doğru bir işlem örneği olacaktır. Nitekim 2014 Haziran ayında USDRUB 34 iken, 2015 Ocak ayında 78 seviyesinin üstüne çıkmıştır. 1.2. F OREX V E R İSK Forex piyasasının riskli olarak adlandırılmasının sebebi kaldıraç oranıdır. Kaldıraç oranının temel amacı, düşük teminatlar ile yüksek hacimli işlemler yapabilme imkanı sağlamaktır. Bu sebeple banka hesabınızda 100.000 Dolar olarak tuttuğunuz paranızın işlem büyüklüğüne Forex piyasasında 1000 Dolar ile ulaşabilirsiniz ve riskiniz banka hesabındaki 100.000 Dolar ile aynıdır. Bu durumda Forex piyasasının extra bir risk olduğunu söylemek doğru olmayacaktır. Risk kaldıraç oranı ile değil, açılan işlem hacmi ile doğru orantılıdır. Örneğin; 100 kaldıraç oranı ile EURUSD paritesinde 1 lotluk işlem açabilmek için 1000 Euro’luk bir bütçeye sahip olmak gerekmekte olup, kaldıraç oranı 20’ye düşürülmesi durumunda bu miktar 5000 Euro’ya çıkarılması gerekmektedir. Ancak kaldıraç oranı değişse de 1 lotluk işlem büyüklüğü değişmediği için taşıdığı risk aynı kalacaktır. 1000 Dolar ile bu işlemi yapmanız size 99.000 Dolarlık bir meblağın boşa çıkmasını sağlar. Bu meblağ ile istediğiniz yatırımı yapma esnekliği sunmaktadır. Ancak, eğer siz 100.000 Dolar paranız ile Forex piyasasında işlem yapmak isterseniz işlem büyüklüğünüz 100 kat arttığı gibi riskiniz de 100 kat artacaktır. Bütün paranız ile işlem açmanız durumunda fiyatlarda %1’lik değişim size %100 kazanç sağlayacağı gibi bütün paranız kadar zarar etme riski de içermektedir. Piyasada ki temel amacınız piyasalarda gördüğünüz kazanç fırsatlarını, forex piyasasının hızı ve ucuz maliyetinden(düşük alım-satım farkı ile) yararlanarak, değerlendirmek olmalıdır. Warren Buffet’ın dediği gibi “Nehrin derinliğini iki ayağınızla birlikte ölçmeye kalkmayın.” Forex piyasasında piyasalarında yönünü iyi bilmekten daha önemli bir şey varsa o da doğru risk analizi yapabilmektir. Her şeyinizi kaybedebilecek şekilde risk almak bugün olmasa da ilerleyen dönemde sizi hüsrana uğratabileceği unutulmamalıdır. Ancak risk almaktan çekinen bir yatırımcı da piyasada mevcut olan birçok fırsattan da yararlanamayacaktır. Riski nasıl azaltır, bakiyemizi nasıl doğru kullanırız ve başarılı bir yatırımcı olabilmek için nelere dikkat etmemiz gerektiğini ilerleyen bölümlerde bulabilirsiniz. 7 1.3. F OREX ’ İ NASIL Ö ĞRENİRİM ? İyi bir Forex traderı olabilmek 5dk.’lık veya 10 dk.’lık eğitim setleri ile ne yazık ki mümkün değildir. Forex piyasası için en iyi yatırım zamana yapılan yatırımdır. Okumak ve en önemlisi analiz yeteneğimizi geliştirmek her şeyden daha önemlidir. Bu kitapta teknik bilginin yanı sıra Forex piyasasına dair birçok uygulamalı örnekler, yaşanmış tecrübeler bulabilirsiniz. Değişen ve gelişen piyasalar sizin önünüze her zaman yeni ödevler çıkaracaktır. Kendinizi eksik gördüğünüz veya daha detaylı bilgi almak istediğiniz her konuda bizimle iletişime geçebilirsiniz. Bizimle iletişim kurduğunuzda sizi telefonun başında mutlaka tecrübeli ve idealist bir uzman danışmanımız karşılayacaktır. Bu kitaptan öğrendiklerinizi Mt4 Platformunda test ederek tecrübe kazanmak en az okuduğunuz kitap kadar önemlidir. Tecrübe; riskinizi düşürecek, başarı oranınızı arttıracaktır. Alternatif eğitim kaynakları sizin burada öğrendiklerinizi pekiştirmeniz açısından faydası olabilir ancak okumamanız sizin için bir eksiklik olmayacaktır. www.alnusfx.com internet sitesi üzerinden günlük analizlerimizi takip ederek kısa sürede piyasa hakkında bilgi sahibi olabilir, piyasayı nasıl analiz etmeniz gerektiğini öğrenebilirsiniz. Bir konu hakkında çok fazla kişiden fikir almak kafa karışıklığına yol açacağı gibi farklı kaynaklı çok analiz okumak sizin kafanızın karışmasına yol açacaktır. 2- FOREX TARİHÇESİ Ortaçağda toplumlar arası ticaretin gelişmesi ile altın, gümüş gibi değerli madenler belli bir değer karşılığında borç aracı veya ödeme karşılığı olarak kullanılmaya başlandı. O dönemde ticaretin sadece bölgesel boyutla sınırlı olması ve varlıklı tüccarlar tarafından sağlanıyor olması ciddi bir sorun teşkil etmemekteydi. 2. Dünya savaşı global ekonomik dengeleri yerle bir etmişti. Savaşı kaybeden Almanya ekonomisi büyük borç ile sıfırlanırken, Fransız, İngiliz, Rus ve Japon ekonomisi durma noktasına gelmişti. 2. Dünya Savaşı sonrası artan ticaret hacmi ve rekabetçi piyasa ile döviz ticareti ciddi bir gelir kapısı olmuş, ülkelerin para birimlerinin değeri ülke ekonomileri için büyük önem kazanmıştı. Yeni dünya ekonomik düzenini belirlemek için 45 ülkeden 730 temsilci Amerika New Hampshire’ın küçük bir kasabası olan Bretton Woods’ta Birleşmiş Milletler Para ve Finans konferansında toplandı (1944). 2.1. B RETTON W OODS A NLAŞMASI (1944): Bretton Woods’da toplanan heyetin öncelikli amacı istikrarlı bir küresel ekonominin temelini atmaktı. Bretton Woods adıyla anılan anlaşma ile Uluslararası Para Fonu(IMF) merkezi kuruluş olarak kabul edildi. Bu antlaşma “Altın Borsası Standardı” olarak da 8 adlandırılmaktadır. Antlaşmaya göre ayarlanabilir kur sistemi ile 1 ons 35$’a eşitlenmiştir. Aynı zamanda ABD Dolar’ı küresel para birimi olarak kabul edilmesi sonucu diğer para birimleri Dolar’a endekslenmiştir. Fakat ülkelerin ticari menfaatleri için para birimleri üzerinde oynamalar yapması yasaklanmış, %10’luk bir marj hareketine imkan tanınmıştır. Bu sistemin amacı, kısa dönemli dalgalanmalar karşısında döviz kurlarının istikrarını sağlamak ve devalüasyonlara engel olmaktı. 2.2. S MİTHSONİAN A NLAŞMASI (1971) Sanayileşmiş 10 büyük ülke temsilcisi 18 Aralık 1971’de ulusal paralarının ABD Dolar’ı karşısındaki değerini yükseltmek amacıyla Washington Smithsonian Institute’de toplandı. Böylelikle Bretton Woods Anlaşması ile anahtar konumda olan ABD Doları, Smitsonian Anlaşması sonrası devalüe oluyordu. ABD Doları’nın başlıca ülke paraları karşısında yaşadığı değer kaybı şu şekilde olmuştur. Belçika: %11,57 Fransa: %8.57 Almanya: %13,58 İtalya: %7,48 Japonya: %16,88 Hollanda: %11,57 İsveç: %7,49 İngiltere: %8.57 ABD Doları’nda devalüasyonla beraber kısa süre içinde yaşanan değer kaybının yetersiz olduğunun farkına varıldı. Spekülatörler ABD Dolar’ı fonlarını bozdurup Mark ve Yen gibi güvenli paralara dönüştürerek sözü geçen bankalara yatırıyorlardı. Aynı zamanda ABD’nin artan dış ödeme açığı ve piyasadaki ABD Doları’nın aşırı değerlenmiş olması piyasalarda ABD Doları’na olan güveni azaltmıştı. Yapılan spekülatif hamleler sonrası 12 Şubat 1973 tarihinde %10 oranında bir devalüasyon daha gerçekleşti. Spekülatif hareketlerin devam etmesi ve bu durumun ciddi bir tehdit oluşturması sonrası 1 Mart- 18 Mart 1923 tarihleri arasında döviz piyasası kapatılmak zorunda kalındı. 19 Mart’tan itibaren ABD Dolar’ı karşısında Japon Yen’i ve Alman Mark’ı başta olmak üzere diğer para birimleri serbest bırakıldı. 2.3. E SNEK K UR S İSTEMİ (1973) 1972 yılında Almanya, Belçika, Hollanda, İtalya, Fransa ve Luksemburg’un öncülüğündeki Avrupa ülkeleri ABD Doları’nın dünya para birimleri üzerindeki bağımlılığını azaltmak adına ilk adımı attılar. Kendi aralarında oluşturdukları “European Joint Float” sistemi ile döviz kurlarının Bretton Woods sisteminden daha geniş aralıklarla dalgalanmasına olanak sağlıyordu. 1 Ocak 1999 yılında Avrupa kendi para birimi olan Euro’yu piyasaya sürdü. Kur dalgalanmalarını belirli sınırlar içinde tutmakta zorlanan merkez bankaları, serbest kur sistemine geçerek paranın temel değerinin arz ve talep kurallarına göre belirlenmesini 9 sağlamıştır. Piyasalardaki serbestlik, alternatif yatırım araçlarının doğmasını sağlamış ve likidite her geçen süre artmıştır. Forex piyasası, Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) 2011’de yayınladığı tebliğ ile getirilen yenilikler ve düzenlemelerle ülkemizde Forex şirketleri gerekli hükümleri yerine getirerek yasallık kazanmıştır. SPK’nın aracı kurumlardan istediği yükümlülükler, tebliğ öncesi yasal olmayan şirketler ile oluşan güvensizlik ortamını ortadan kaldırmış, güvenli bir piyasa sağlamıştır. SPK’nın, 2011 yılından beri süre gelen “yatırımcı odaklı” yeni tebliğler ile gerek Avrupa gerekse de ABD’den daha regüle bir piyasa oluşmasını sağlamıştır. Forex piyasasında işlemler, 2011 yılından beri SPK denetimi altında, Türkiye’de aracı kurumlar üzerinden gerçekleşiyor olsa da geçmişi çok eskiye dayanmaktadır. Forex’in anlamı “Foreign Exchange” yani iki farklı para biriminin takası üzerinden yapılan ticaret anlamını taşımaktadır. Forex piyasasının tarihi insanlığın yaradılışına kadar dayanmaktadır. İnsanoğlu elinde bulunan bir malı ihtiyacı olduğu başka bir mal ile değiştirmesi ile o dönemlerde Forex piyasasının temellerini atmıştır. Daha sonra malların kendi arasında net bir muadilinin olmaması para ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Giderek büyüyen ve gelişen toplumlar kendi para birimini oluşturması ile toplumlar arası ticaret para ile yapılmaya başlanmıştır. 3. FOREX PİYASASINDA İŞLEM YAPMANIN AVANTAJLARI NELERDİR? 3.1. L İKİDİTE Dünyanın en büyük işlem hacmine sahip piyasası olan Forex piyasası, yatırımcılara çok kısa sürelerde yüksek hacimle işlem yapabilme imkânı sunar. Bu piyasalarda ister alıcı olun ister satıcı, emirlerinizin karşılandığı bir pozisyon muhakkak olacaktır. Manipülasyona mümkün olamayacağı büyüklükte işlem hacmine sahip bir piyasa olduğundan dolayı teknik ve temel analiz yöntemleri yerel piyasalara göre daha sağlıklı sonuçlar vermektedir. 3.2. 5 G ÜN 24 S AAT İ ŞLEM Y APABİLME O LASILIĞI Forex piyasası diğer finansal piyasalarda olan zaman sınırlaması yoktur. Yatırımcılar hafta içi 5 gün 24 saat işlem yapma imkânına sahiptirler. Forex piyasası Pazartesi gece Avustralya’da açılır, Cuma gece New York’ta kapanır. Bu özelliği ile yatırımcılar işlem yapacakları saati seçmek konusunda özgürdürler. Hafta içersinde 24 Saat boyunca diledikleri an döviz, endeks ve emtialar üzerinden işlem yapma şansına sahiptirler. 3.3. K ALDIRAÇ Kaldıraç küçük teminatlarla daha büyük tutarlarda işlem yapmanıza olanak sağlar. İngilizce ‘’leverage’’ kelimesinin karşılığıdır. Kaldıraç ile bakiyenizin üstünde bir büyüklük ile işlem 10 yapabilmenin yanında mevcut bakiyenizin küçük bir kısmı ile mevcut bakiyeniz kadar işlem yapabilmenizi sağlamaktadır. 100.000USD bütçeye sahip bir kişinin 1.000USD ile 100.000USD (bakiyesi) büyüklüğünde işlem açabilmektedir. Böylelikle hem ön gördüğü yatırımı yapmış olur, hem de bakiyesinde kalan 99.000USD ile alternatif yatırım kaynaklarına yönelebilmektedir. Türkiye’de Sermaye Piyasası Kanun’ un 12.01.2016 tarihinde yayınladığı tebliğ öncesi tüm ürünlerde kaldıraç oranı azami olarak 1:100 olarak belirlenmişti. Yeni tebliğ ile beraber yatırımcılar fonlama miktarlarına göre iki gruba ayrıldı ve kaldıraç oranları fonlama miktarlarına göre yeniden belirlendi. 20.000TRY ve üzerinde ilk fonlamalarını gerçekleştiren yatırımcılar EURUSD, USDTRY, EURTRY, XAUUSD ve XAUTRY için azami 1:100, diğer ürünler için 1:50 olarak değiştirilmiştir. 20.000TRY’nin altında fonlama yapan yatırımcılarda ise; EURUSD, USDTRY, EURTRY, XAUUSD ve XAUTRY paritelerinde 1:50, diğer ürünlerde ise 1:25 olarak belirlenmiştir. Kaldıraç işlemleri doğru yönetilmediği takdirde anlık olarak büyük zararlara neden olabilmektedir. Yüksek risk içerdiği her zaman göz önünde bulundurulmalıdır. 3.4. Ç İFT YÖNLÜ İ ŞLEMLER Forex piyasası çift yönlü işlem yapabilmenize olanak sağlar. Forex yatırımcısı için iyi piyasa, kötü piyasa yaklaşımı ortadan kalkar alım ve satıma uygun fiyat arayışı başlar. Bir finansal ürün üzerinden o anki piyasa fiyatının değer kazanacağını düşündüğünüzde alım yapabildiğiniz gibi fiyatının düşeceği varsayımı üzerinden de satım işlemi açılıp yine kar elde edebilmenizi sağlar. 3.5. D ÜŞÜK M ALİYET Forex piyasasında işlem yapabilme maliyetinin temel unsuru alış ve satış fiyatı arasındaki farktır (spread). İşlemleriniz için herhangi bir borsa payı veya ücret söz konusu değildir. Bu aynı zamanda küçük fiyat hareketlerinde pozisyonunuzun hızlıca kara geçme fırsatı sağlar. 3.6. H EDGE Y APABİLME İ MKÂNI Bir nevi sigorta işlemidir. Forex piyasasında ağırlıklı olarak spekülatif işlemler yapılsa da, iş hayatında kur ve emtia riski taşıyan yatırımcılar piyasanın çift yönlü işlem yapabilme özelliğinden dolayı, bu risklere karşı korunma da sağlayabilir. 3.7. P ARİTE , E MTİA VE CFD’ LERDE İ ŞLEM Y APABİLME İ MKANI Forex piyasası parite, emtia ve CFD’lerde (fark kontratları) işlem yapabilme olanağı tanır. Anlık olarak kurlardaki dalgalanmalar ve fiyat değişimlerinde alış- satış yapmanıza imkan tanır. 11 4. FOREX TEMEL KAVRAMLAR 4.1. K ALDIRAÇ Kaldıraç, size mevcut bakiyenizin üstünde yatırım yapabilme imkanı sunmaktadır. Bir önceki bölümde değindiğimiz gibi Sermaye Piyasası Kurulunun 12.01.2016 tarihinde yayınlamış olduğu tebliğe göre; 20.000TRY ve üstünde sermayeye sahip olan Forex yatırımcıları Türkiye’de mevcut sermayelerinin EURUSD, EURTRY, USDTRY, XAUUSD, XUATRY paritelerinde 100 katı kadar, diğer paritelerde ise 50 katı büyüklüğüne kadar işlem yapabilmektedir. 20.000TRY’nin altında sermayeye sahip yatırımcılar ise tüm ürünlerde bu oranlar yarıya inmektedir. SPK’nın bu kararındaki amaç; kaldıraç konusunda yeterli bilgiye sahip olmayan yatırımcıları piyasalardaki mevcut riskten korumaktır. En çok karıştırılan bir konu kaldıracın kar/zararı arttıran bir etmen olduğudur. Kaldıraç oranı kar ve zararı etkileyen bir parametre değildir. Kaldıracın varlığı sizin ulaşmak istediğiniz işlem büyüklüğüne daha küçük bir bakiye ulaşımınızı sağlamasıdır. 1:100 kaldıraç kullanarak 100.000USD işlem büyüklüğüne ulaşan bir yatırımcı ile 1:5 oranında kaldıraç kullanarak 100.000USD işlem büyüklüğüne ulaşan bir yatırımcının riski aynıdır. Yatırımcının bu işlemden karı 100.000USD işlem büyüklüğü uyarınca olacaktır. Ancak olası bir zarar durumunda, zararından bakiyesi kadar sorumludur. Örnek: 4.2. Hesabında $1000 olan bir yatırımcı 1:50 kaldıraç ile $50.000’lık pozisyon açabilir. ($1000 x 100) Hesabında $10.000 olan bir yatırımcı $500.000’lık pozisyon açabilir. ($10.000 x 50) Kaldıracının 1:25 olarak değiştirilmesini isteyen bir yatırımcı $1000’lık yatırımında $25.000’lık pozisyon açabilir. ($1000 x 25) L OT – M İNİ -M İKRO L OT K AVRAMLARI Lot, finansal piyasalarda kullanılan ve işlemin kaç birimlik olduğunu gösteren bir terimdir. Eskiden sadece hisse senetleri miktarını belirtmek için kullanırken, günümüzde finansal piyasalarda alım satımı gerçekleştirilen her yatırım aracının miktarını belirtmek için kullanılır. Lot ; bir döviz çiftinde baz dövizdeki 100.000, altında 100, gümüşte 5000 birimlik büyüklüğü ifade eder. Lotlar miktarlarına göre sınıflandırılırlar; 4.2.1. MİNİ LOT Bir döviz çiftinde, baz dövizdeki 10.000 birimlik büyüklüğü ifade eder. Forex piyasasında 0.1 olarak alınan işlemler mini lot işlemlerdir. 12 4.2.2. MİKRO LOT Bir döviz çiftinde, baz dövizdeki 1.000 birimlik büyüklüğü ifade eder. Forex piyasasında 0.01 olarak alınan işlemler mikro lot işlemlerdir. 4.2.3. EMİR PENCERESİNDE HACİM SEKMESİ Meta Trader işlem platformunda emir penceresini “kısayol: F9” olarak açılabilmektedir. Pozisyona girilecek büyüklük ise emir penceresinde ‘’Hacim’’ sekmesinde yer alır. İşaretli alandaki değerler Lot’la ifade edilen hacim büyüklüklerini göstermektedir. 4.3. F OREX B İRİMLER S ÖZLÜĞÜ Forex piyasalarında fonlamanızı istediğiniz para birimi üzerinden yapabilmenize rağmen işlemlerinizde baz alınacak para birimi dolardır. Fonlamanız Alnus FX hesaplarına geçtiği an düşük alım satım farkına sahip “kurumsal kur” üzerinden paranız dolara çevrilir. Forex piyasasında baz döviz olarak dolar alındığı gibi altın ve petrolde de birim olarak Amerikan birimleri kullanılmaktadır. Altında ons, petrolde ise varil üzerinden işlem yapılmaktadır. 1 kg= 32,15ons 1ons= 31,10gr. 1 lot altın ise; 100ons’tur. Bir varil petrol= 158.987lt Bir varil petrol ise; 42 galon’dur. 13 4.4. M ARJİN Pozisyon açmak için hesabınızda olması gereken minimum teminat miktarıdır. Bu miktar, kullandığınız kaldıraç oranına, işleme gireceğiniz paritenin cinsine ve işlem hacminize göre değişmektedir. 4.4.1. MARJİN HESAPLAMA Marjin hesaplamaları şu formülle hesaplanmaktadır. Örnek : 1.1107 (EUR/USD) x 100.000[1 Lot] /50 [Kaldıraç Oranı] = 555,35 USD Yukarıdaki örnekte 1/100 Kaldıraçla EUR/USD paritesinde 100.000€ işleme girebilmek için ihtiyaç duyulan teminat tutarı 555,35 Dolardır. İşlem hacmini arttırıldığı taktirde. Sermayenizden verilecek teminat da artacaktır. 20.000TRY’den fazla bakiyeye sahip olan yatırımcılar için Altın, Gümüş ve Petrol Kontrat Büyüklükleri ve kaldıraç oranları; SEMBOL 1 KONTRAT KALDIRAÇ BÜYÜKLÜĞÜ XAUUSD 100 ONS 100 XAGUSD 5000 ONS 50 BRENT PETROL 1000 VARİL 50 SEMBOL SATIŞ ALIŞ XAUUSD 1162,5 1162,7 XAGUSD 15,41 15,45 BRENT PETROL 58,96 59,00 14 1 KONTRAT BÜYÜKLÜĞÜ XAUUSD 100 ONS 100x1162,5 116,250 USD XAGUSD 5000 ONS 5000x15,45 77,250 USD BRENT PETROL 1000 VARİL 1000x58,96 58,960 USD Piyasa Gözlemi Ekranı’nda görülen bu fiyatlar Altın ve Gümüş’te 1 Ons, Petrol’de 1 Varil fiyatını gösterir. Kontrat büyüklüğü O anki fiyatın Ons ve Varil değeri üzerinden çarpılarak hesaplanır. 4.5. P İP N EDİR ? Türkçesi “Fiyat Faiz Noktası” anlamına gelen “Price Interest Point” kalıbının kısaltmasıdır. Pip, Forex piyasasında alım satım işlemi yapılan döviz, emtia, hisse senedi veya endeks paritelerinde azalma veya artış şeklinde meydana gelen en ufak değişiklik birimidir. Pip , yapılan işlemin başlangıç değeri ile son değeri arasındaki fark olduğu için kar veya zarar miktarının hesaplanmasını sağlar. Ayrıca grafik ve göstergelerde kullanılan pip teknik analizlerin oluşturulmasında da önemli rol oynamaktadır. Pip değeri hesaplanırken , kur değeri, kur değerindeki en ufak değişim ve lot miktarı ele alınır. Karşıt dövizin JPY olduğu patilerde bu büyüklük 0,01’dir. EURUSD için Petrol için Gümüş için Altın için 0,0001 0,01 0,01 0,1 Fiyat hareketlerinde kaç birimlik değişim olduğunu görmek için son fiyattan ilk fiyat çıkarılır. Örnek: İlk Fiyat: EURUSD: 1,1124 Son Fiyat: EURUSD: 1,1111 Değişim: 1,1124 – 1,1111 = 13 Pips 4.6. K AR H ESAPLAMA 15 Yatırımcı Forex’te Kar/Zarar hesaplamak istediğin de, aradaki fiyat değişimi lot miktarı ve kontrat büyüklüğü ile çarpılmalı ve çıkan sonuç USD’ye çevrilmelidir. Örnek: 1 Lot EURUSD paritesinde; 100,000 EUR = $111.000 Pozisyon büyüklüğünde alış işlemi açıldığında, eğer EURUSD paritesi 1,1300’a yükselirse (200 pip artış), yatırımcının hesabında ne gibi Kar/Zarar durumu oluşacaktır? [Son fiyat-ilk fiyat] x 1 Kontrat x 100.000 = [1,1300-1,1100] x 1 x 100.000 = 2000 USD kar elde edilmiş olur. Aynı zamanda 1pip = 10 USD olarak hesaplanırsa 200 pip kar = 2000 USD kar olacaktır. 2 Lot USDTRY paritesinde Satış (Sell) işlemi açıldığını varsayarsak o anki piyasa fiyatı 2,6600’dan 2,6700’a çıktığında yatırımcının hesabına ne gibi Kar/Zarar durumu oluşacaktır. [2,6600 – 2,6700] x 2 x 100.000 = 2000 TRY =751.8 USD Zarar durumu oluşacaktır. 4.7. B AKİYE – V ARLIK –M ARJİN – S ERBEST M ARJİN – T EMİNAT S EVİYESİ BAKİYE: Realize edilmiş kar/zarar durumunu göstermektedir. Kapatılan pozisyonlar ile kar/zarar realize olur ve bakiyeye yansıtılır. Kapatılmış hiç pozisyon olmaması durumunda bakiye anaparamızı göstermektedir. VARLIK: Bakiyeye kar/zarar miktarının eklenmesi ile elde edilen sonuçtur. Kardaki değişime bağlı olarak değişkenlik gösterir. Pozisyonların tamamını kapattıktan sonra bu değer bakiyeye yansıtılır. MARJİN: Bir işlemin yapılması için gerekli olan minimum sermaye tutarıdır. SERBEST MARJİN: Varlıktan marjinin çıkarılması ile elde edilen değerdir. MARJİN SEVİYESİ: Varlık tutarının marjine bölünmesi ile bulunur. % olarak ifade edilir. Marjin seviyesi (Yüzdesi) Teminat oranı ile marjinin bölünmesi ile elde edildiğinden dolayı 16 4982 / 1093.75 =4.554971 =455.50% MARJİN ÇAĞRISI (MARJİN CALL): Varlığı (açık olan pozisyonlarındaki zarar ile) marjin seviyesinin altına düşerse serbest marjin miktarı sıfırın altına düşecektir. Bir başka deyişle varlık/ marjin oranının 1’in altına düşmesi durumunda yatırımcı yeni pozisyon açamaz. Yeni bir pozisyon açabilmesi için 1) Açık pozisyonlarını bir veya bir kaçını kapatarak marjin miktarını arttırması 2) Açık pozisyonlarındaki zararın azalması veya karını arttırması 3) Ek fonlama yapması 4) Açık olan pozisyonlarını hedgelemesi(ters pozisyon açması) gerekmektedir. STOP OUT: Varlığın kullanılan teminata oranının belirli bir seviyesinin altına düşmesi durumunda sistemin en çok zararda olan pozisyonundan başlayarak pozisyonları kapatmasıdır. 4.8. H EDGING Mevcut herhangi bir döviz çifti, emtia veya endeks pozisyonunuza karşılık tam tersi pozisyon açmak olarak tanımlanmaktadır. Açtığınız ters pozisyonun işlem büyüklüğü mevcut pozisyonunuza yaklaştıkça açık pozisyonunuz üzerindeki risk sıfıra yaklaşmaktadır. Bir başka deyişle açılan ters pozisyon büyüklüğü kadar açık pozisyonunuzu hedging ile kapamış olursunuz. Mevcut olan pozisyonunuzdan daha büyük hacimde bir pozisyon açmak, sizin işlem yönünüzün fark kadar değişmesine yol açacaktır. 17 Örnek: 4 lot altında ALIŞ pozisyonu olan bir yatırımcı, 3 lot SATIŞ pozisyonu açarak mevcut ALIŞ pozisyonunu 1 lota düşürebilir. 4 lot ALIŞ pozisyonuna karşılık 4 lot SATIŞ pozisyonu açarak açık pozisyonlarını nötr hale getirebilir. ALIŞ ve SATIŞ farkının sıfır olması durumunda fiyatlar yukarı giderse ALIŞ pozisyonların kar, aynı oranda SATIŞ pozisyonlarında zarar edecek toplam kar-zarar miktarı aynı kalacaktır. Nitekim fiyatlarda düşüş olursa bu durum tam tersi olacak ancak kar-zarar miktarı değişmeyecektir. 4.9. B EKLEYEN E MİRLER STOP LOSS(ZARAR DURDUR): Bir yatırımcı için olmazsa olmazların başında gelmektedir. Stop Loss emri umulmadık zararlara karşı almış olduğunuz bir önlem niteliği taşımaktadır. Örneğin, USDTRY paritesinde 2.79 seviyesinde bir ALIŞ pozisyonunuz varsa, siz 2.77 seviyesini stop loss seviyesi olarak belirlerseniz fiyatlar 2.77’ye geldiğinde pozisyonunuz otomatik olarak kapanır ve 2.77’nin altına inecek fiyat hareketlerinden sizi korur. Belirlemiş olduğunuz stop loss seviyesi ile olası bir zarar durumunda maksimum ne kadar zarar edebileceğinizi bilirsiniz. Stop loss seviyesini ALIŞ pozisyonunda fiyatın daha aşağısına, SATIŞ pozisyonunda ise fiyatın daha yukarısına koymanız gerekmektedir. Tersi yazılması durumunda fiyatlar belirlediğiniz seviyeyi görmüş olduğu için, emri girdiğiniz an otomatik kapanır. Serbest piyasalarda işlemler alıcıya karşı satıcı veya satıcıya karşı alıcı olması ile gerçekleşmektedir. Anlık sert fiyat hareketleri yaşanması durumunda fiyat seviyelerinde alıcı veya satıcı boşlukları oluşabilmektedir. Bu durumda işlemler verilen emre en yakın seviyeden gerçekleşmektedir. Örneğin fiyatlarda hızlı düşüş yaşanırken ALIŞ emrinizi kapatmak isterseniz SATIŞ emrinize en yakın ALIŞ fiyatından işleminiz sonuçlanır. Aynı şekilde stop loss seviyesi olarak belirlediğiniz 2.77 seviyesinde pozisyonunuz kotasyon yetersizliği sebebiyle daha düşük bir seviyeden (ör: 2.7695) gerçekleşmesi söz konusu olabilir. TAKE PROFİT(KAR AL): Açık olan pozisyonunuz istediğiniz kar miktarına ulaştığı zaman veya hedeflenen fiyat seviyesine geldiği zaman sistem tarafından otomatik olarak kapatılması işlemidir. Pasifte bekleyen emriniz, piyasa fiyatları belirlemiş olduğunuz seviyeye geldiği zaman aktifleşir. Kar al seviyesi belirlemenin amacı, ekran karşısında değil iken teknik analiz sonucu belirlediğimiz hedef fiyata ulaşması durumunda otomatik olarak kapatılmasıdır. Özellikle dalgalı fiyat hareketlerinde hedef fiyat seviyelerine kar al emri konmaktadır. Aynı zamanda buy stop, sell stop, buy limit ve sell limit gibi bekleyen emirlere de kar al ve zarar durdur emirleri koyulabilir. Böylelikle pasife yazılan bir emriniz siz ekran başında değil iken aktif olup, kar al emri ile karını almış ve kapanmış olabilir. 18 Yukarıda gördüğümüz 4 saatlik EURUSD grafiğinde sarı bant kuvvetli bir destek-direnç bölgesini oluşturmaktadır. Sarı bandın altına düşen fiyatlarda SATIŞ eğilimi, üstüne çıktığı zaman ise ALIŞ eğilimi görülmektedir. Sarı bandın altında kalan fiyat aralığında SATIŞ pozisyonu açmamız durumunda hedef seviyemiz kırmızı ile çizilmiş olan destek seviyesi olmalıdır. Aynı şekilde, fiyatların sarı bandın üstünde tutunması durumunda ALIŞ pozisyonlarımızda mavi ile çizilmiş direnç seviyesi kar al seviyesi için uygun hedef seviye olacaktır. Not: Kar al emri, ALIŞ pozisyonunda mevcut fiyatların üstünde bir seviye, SATIŞ pozisyonunda ise mevcut fiyatların altında olmalıdır. Yanlış yazılması durumunda sistem emre izin vermeyecektir. Ancak telefon ile müşteri temsilciniz ile gerçekleştirilen bekleyen emrinizde işleminiz gerçekleşecek olup, kar al emri belirlediğiniz seviyeden gerçekleşecektir. Buy Limit: Mevcut seviyelerin daha altına konulabilen alım emridir. Buy limit emri koymamızın amacı fiyatlarda yaşanacak olası düşüş sonrası destek seviyesinden alış emri verilmesidir. Genellikle band içindeki fiyat hareketlerinin dip seviyelerine konulmaktadır. Sell Limit: Mevcut seviyenin daha üstüne konulabilen satım emridir. Sell limit emri koymamızın amacı fiyatlarda yaşanacak olası yükseliş sonrası destek seviyesinden satış emri verilmesidir. Genellikle band içindeki fiyat hareketlerinin tavan seviyelerine konulmaktadır. 19 Buy Stop: Mevcut seviyelerin daha üstüne konulabilen alım emridir. Buy stop emri koymamızın amacı fiyatlarda yaşanacak olası yükseliş sonrası direnç seviyesinin kırılması ile yukarı yönlü hareketin devam edeceği düşüncesidir. Genellikle band hareketinin kırılması veya kuvvet direnç seviyesinin aşılması durumunda buy stop emri verilmektedir. Direnç seviyesinin biraz üstüne konulmalıdır. Sell Stop: Mevcut seviyelerin daha altına konulabilen satım emridir. Sell stop emri koymamızın amacı fiyatlarda yaşanacak olası düşüş sonrası destek seviyesinin kırılması ile aşağı yönlü hareketin devam edeceği düşüncesidir. Genellikle band hareketinin kırılması veya kuvvet destek seviyesinin aşılması durumunda sell stop emri verilmektedir. Destek seviyesinin biraz altına konulmalıdır. 4.10. S WAP Swap, kelime anlamı olarak " takas etmek " anlamına gelmektedir. Swap; yatırım yaptığınız döviz çaprazının birbiri arasındaki faiz farkına göre hesabınıza artı ya da eksi olarak etki eden gecelik taşıma maliyetidir. Swap değerleri alış ve satış pozisyonlardaki swap değeri için, ilgili paritedeki karşıt para birimi cinsindendir. Bir örnekle açıklanmak istenirse GBPUSD için USD, EURTRY için TRY cinsinden gecelik taşıma bedeli işleyecektir. Gecelik taşıma bedeline göre alınan para borç verilir, satılan para ise borçlanılır. Swap maliyetleri taşınan pozisyonlarda düşük faizli para birimi ve yüksek faizli para birimi ilişkisine göre işleme kar yada zarar sağlayabilir. Swap maliyetleri gecelik işlemektedir. Swap maliyeti aynı gece kapatılmayan işlemler için geçerli olan bir maliyettir ve swap faizleri hesaplanırken ülkelerin Merkez Bankaları'nın açıklamış olduğu resmi faizler dikkate alınmaktadır. Swap maliyetleri Çarşamba gecesi 23:59’dan Perşembe’ye geçilirken 3 günlük uygulanır. Bunun sebebi; piyasaların ve likidite sağlayıcıların hafta sonu kapalı olması ve paritelerdeki açık pozisyonların 2 gün valörlü olma özelliğidir. USDTRY, ve USDCAD pozisyonları ise 1 gün valörlü olduğu için Perşembe’den Cuma’ya geçilirken 3 günlük taşıma bedeli uygulanır. Böylece piyasaların kapalı olduğu tatil günlerinde açık olan pozisyonlara swap uygulaması devam etmektedir. SWAP TYPE: Swapın hangi değer referans alınarak hesaplanacağını gösterir. SWAP LONG: Alış pozisyonu için hesaplanacak oranı gösterir. Örnek: GBPUSD paritesinde Long (Alış) pozisyonda 1 lotluk işlemde gecelik olarak -0.3 olduğunu varsayarsak; 1 pipsin 10 USD olduğundan, gecelik faiz oranı pips ile çarpılır. 10x0.3 =3 USD 00:00 saati itibarıyla 1 lotluk GBPUSD paritesi için 3 USD işlem üzerinden tahsil edilir. SWAP SHORT: Satış pozisyonu için hesaplanacak oranı gösterir. 20 Örnek: 1 lotluk GBPUSD pozisyonu taşıdığımızı ve satış swap oranının +0.7 olduğunu varsayarsak. Bu durumda 00:00’da açtığımız işlemde her lot başına GBPUSD paritesi için bize 10x0.7 =7 USD ödeneceği görülür. SPREAD: İşlem yapılan parite ya da emtiadaki alış ve satış fiyatı arasındaki farktır. Örnek: EURUSD paritesi için verilen fiyatlar 1,1160 – 1,1165 olsun. Burada spread: 1,1165 – 1,1160 = 0,0005 yani 5 pip’tir (50 USD ). Fiyatlar alış fiyatımıza tekrar dönerse spread kadar para kaybederiz. Spread, işlem yapılan ürüne göre ve piyasa şartlarına göre farklılık gösterir. 5. HİSSE SENETLERİ, VİOP VE FOREX KARŞILAŞTIRMASI Hisse Senetleri VİOP Likidite Kaldıraçlı piyasalara göre likidite daha düşüktür. VİOP'ta bir finansal Forex Piyasası varlığın hızlı ve kolay bir likiditenin en fazla biçimde nakde olduğu piyasadır. çevrilebilme derecesi hisse senedi piyasalarından yüksek olmasına karşın Forex Piyasasına göre daha düşüktür. İşlem Saatleri 1. Seans: 09:15 - 12:30 2. Seans: 14:00 -17:40 09:10 - 17:40 saatleri arasında işlem görür. 21 Forex Forex'te 5 Gün 24 Saat işlem yapılabilir. Kaldıraç Kaldıraç bulunmamaktadır. 1:10 kaldıraç bulunmaktadır. Risk Kaldıraç olmamasından 1:10 kaldıraç olduğunda Yatırımcılar, aracı dolayı risk daha hisse senedine göre kurumların belirlediği düşüktür. daha risklidir. ölçüler doğrultusunda SPK uyarınca maksimum 1:100 oranında kaldıraç kullanabilirler. Açığa Satış İşlemleri A grubu hisse senetlerinden yapılabilir. Ancak pozisyonu T+1'de kapatma zorunluğu vardır. Satış pozisyonları bekletilebilir. Ve istenildiği zaman kapatılabilir. Satış pozisyonları bekletilebilir. Ve istenildiği zaman kapatılabilir. Denetim SPK tarafından denetlenmektedir. SPK tarafından denetlenmektedir. SPK tarafından denetlenmektedir. İşlem Hacmi Günlük 1-1.15 milyar dolar arasında işlem hacmine sahiptir. Günlük 1.5-2 milyar dolar arasında işlem hacmi vardır. Günlük 3.5-4 trilyon dolar arasında işlem hacmi vardır. Açık Pozisyonların Kapatılması Elinizde bulunan hisse senedini satmak için alıcı bulunması gerekmektedir. Uzun ya da kısa pozisyonlarınızı kapatabilmeniz için açık pozisyon kapatarak değil tersi pozisyon alarak kapatılmaktadır. Açık pozisyonu kapatmak istediğinizde sadece o pozisyonu kapatmanız yeterlidir. Ters işlem açmanız halinde yeni bir pozisyon almış olursunuz. Komisyon Komisyon oranları değişkendir. Aracı kuruma göre belirlenir. Komisyon oranları değişkendir. Aracı kuruma göre belirlenir. Forex'te belirli ürünler haricinde komisyon yoktur. Kurumların kazancı alış satış arasındaki farktır. (Spread) 6. FOREX TERİMLER SÖZLÜĞÜ 22 Sermaye Piyasası Kanununa göre , kaldıraç oranını 1:100'den fazla olmamak kaydıyla aracı kurumlarla birlikte serbestçe belirleyebilir. A Açık Emir Bir pazarın belirlenmiş fiyatına doğru hareket ederken gerçekleşecek emirdir. Açık İşlemler Fiziksel ödeme ile likide edilmemiş ya da eşit boyutta ve ters yönlü bir başka işlem ile kapatılmamış işlem. Açık Pozisyon Fiziksel bir ödeme yapılmamış anlaşmadır. Alış Fiyatı İşlemcilerin bir para biriminden alım yapabilecekleri fiyattır. Alış/Satış Spreadi Alış ve satış fiyatları arasındaki farktır ve piyasa likiditesinin bir ölçütüdür. Düşük spreadler genellikle yüksek likidite anlamına gelmektedir. Alış Sinyali Bir yatırım aracını satın almak için doğru zamanın ve uygun koşulların oluştuğuna işaret eden sinyal. Yatırımcıların platformlarında kullandıkları indikatörler bu sinyalleri sağlarlar. Alış Satış Farkı Alış ve satış fiyatları arasındaki farktır ve piyasa likiditesinin bir ölçütüdür. Düşük spreadler genellikle yüksek likidite anlamına gelmektedir. Ana Para Birimi Yatırımcının muhasebe kayıtlarında kullandığı para birimidir. Forex piyasasında bu birim genellikle ABD Doları olmakla beraber İngiliz Sterlini, Avro ve Avustralya Doları da kullanılabilmektedir. Arbitraj Pazarlar arasındaki küçük fiyat farklarından avantaj elde etmek amacıyla bir enstrümanı alır ya da satarken aynı anda, bağlantılı bir pazarda eşit ve zıt bir pozisyonu alma işlemi. Artan Trend Kanalı Artan trend kanalı aşağı yönlü dalgaların dip noktalarını birleştirir ve bir trend çizgisine paralel hareket eder. Bu ayı piyasasında kullanılır. Artan Üçgen İki trend çizgisinin birleştirilmesi ile elde edilen iki yönlü fiyat analizi. Aşağıdaki trend çizgisi yükselirken, yukarıdaki trend çizgisi yatay olur. Bu da genellikle boğa piyasalarında kullanılır. Arz İşlemcinin satış yapmak için hazır olduğu fiyat. Ayı Piyasası Fiyatların değer kaybettiği piyasa koşullarıdır. Aşırı Alış Fiyatların çok fazla yükselmiş olması ve yön değiştirebileceği durumunu ifade eden teknik bir terimdir. Stochastic Osilatör veya RSI ( Relative Strength Index ) gibi osilatörler ile belirlenebilen aşırı alış/satış bölgelerinde indikatör çizgisi söz konusu bölgeleri tespit eden seviyeleri kırdığında fiyatların yön değiştireceği ön görülür. 23 AUD Avustralya Doları Aussie AUDUSD B Back-test Trading stratejisinin karlılığını tarihsel veriler üzerinde test etmektir. Bant Bir para biriminin başka bir para birimi karşısındaki değeri, ilgili devletin izin verdiği fiyat aralığında dalgalanabilir. Bu fiyat aralığına bant denir. Başlangıç Teminatı Pozisyona girebilmek için gerekli olan tutardır. Bayrak Formasyonu Bayrak formasyonları, mevcut trendin tersi yönündeki fiyat hareketlerinin oluşturduğu ve formasyonlardır. trend hareketinin İstikrarlı bir devam piyasa edeceği hareketi içinde sinyalini veren yaşanan kısa duraklamaları oluştururlar. Banka Çizgisi Bir banka tarafından müşteriye verilen bir kredinin sınırıdır. Baz Döviz Bir döviz çiftindeki ilk para birimine baz döviz denir. Örneğin; EUR/USD paritesinde baz döviz Euro’dur. Baz Fiyatlardaki değişimi ifade eden ölçü birimidir. Baz Puan İşlem fiyatındaki en son hanedir. Çoğu döviz çiftinde bu puan 1/10000’dir. Bu oranın en çok bilinen istisnası baz puanı 1/1000 olan USD/JPY paritesidir. Baz Trading Baz puanlar arasındaki değişimden kar elde etmek amaçlı işlem yapmaktır. Bankalararası Para Bankalar arasında kısa vadeli fonların alınıp satıldığı piyasalardır. Piyasası Basit Faiz Bir yatırımın, yatırım dönemi süresince sadece anaparasının kazandığı faiz oranıdır. Bearish Ayı piyasası Bekleyen Emir Mevcut fiyatların aşağısına veya yukarısına yazılan ve fiyatlar o seviyeye gelen pasifte bekleyen emir tipleridir. Buy limit, buy stop, sell limit ve sell stoptan oluşmaktadır. Bileşik Faiz Bir yatırımın yatırım dönemi boyunca kazandığı faizin de yeni yatırım döneminde yatırıma tabi tutulması sonucu elde edilen getiriyi gösteren faizdir. Diğer bir deyişle faizin de faiz kazanmasıdır. Boğa Piyasası Fiyatların değer kazandığı piyasa koşullarıdır. 24 Broker Aracı olarak hizmet veren bir kişi ya da kurumdur. Bir ücret ya da komisyon karşılığında alıcı ve satıcıları bir araya getirir. Bundesbank Almanya’nın Merkez Bankası. Borçları Borcun geri ödenememesi riskidir. Ödeyememezlik Riski Bütçe Açığı İşlem ya da ödemeler için negatif bir dengenin olması durumudur. C-Ç Cable İngiliz Sterlini / ABD Doları kuru için kullanılan argo kelimedir. Carry Trade Düşük faiz getiren bir para biriminden borçlanıp elde edilen tutarı nispeten daha yüksek faiz getiren bir para birimine yatırmaktır. Chart Grafik Ciro Belli bir zaman diliminde gerçekleşen bütün işlemlerin parasal olarak değeridir. Çapraz Kur ABD Doları içermeyen iki para birimi arasındaki kurdur. Çekirdek Enflasyon Ülkelerin mali politikalarını belirlerken kullandıkları, genel fiyat seviyesindeki (Core Inflation) değişimleri belirlemek amacı hesaplanan makro ekonomik göstergedir. Enflasyon göstergesinden farklı olarak çekirdek enflasyonda fiyatları geçici olarak etkiyebilecek ( mevsimsel koşullar, enerji fiyatlarında artış gibi ) dışsal etkenler hesaba katılmaz. Çitleme (Hedge) Daha önceden açılmış işlemlerin riskinin azaltılması amacı ile daha sonradan açılan yeni bir ya da birkaç işlem anlamına gelir. Çubuk Grafiği Diğer grafiklerde olduğu gibi fiyatların açılış, kapanış, en yüksek ve en düşük seviyeleri bellidir. Açılış fiyatı, o zaman diliminin ilk işlemin fiyatını belirtir ve çubuk üzerinde sola doğru bir çizgi şeklinde görünmektedir. Kapanış fiyatı, zaman dilimi içerisindeki son işlemin fiyatını göstermekte ve çubuk üzerinde sağa doğru bir çizgi şeklindedir. En yüksek fiyat yer aldığı zaman dilimi içerisinde gerçekleşmiş en yüksek fiyatı gösterirken, çubuğun en üst noktasıdır. En düşük fiyat ise zaman dilimi içerisindeki en düşük fiyatı belirtir ve çubuğun en alt noktasında yer almaktadır. 25 D Dalgalı Kur Sistemi Döviz fiyatlarının serbest piyasada arz ve talebe göre belirlendiği, resmi müdahelenin olmadığı kur sistemidir. Dealer Alım-satım işlemlerinde kendi nam ve hesabına hareket eden kişi ve kurumlara verilen isimdir. Deflasyon Fiyatlar genel düzeyinde sürekli bir düşüş durumunu ifade etmektedir. Değer Artışı Bir döviz kuru pazar talebine cevaben fiyatını güçlendirirse "değer artışı" sağlamış olur. Değer Düşüşü Pazar güçleri sebebiyle bir para biriminin değerindeki düşüş. Değer Kazanma Bir para biriminin fiyatındaki artıştır. Destek Seviyesi Alış işlemlerinin beklenebileceği bir fiyat seviyesidir. Devaluasyon Bir para biriminin fiyatının aşağı yönde ani ayarlamasıdır. Normal şartlarda resmi açıklamayla olur. Direnç Seviyesi Satış işlemlerinin beklenebileceği bir fiyat seviyesidir. Doji Açılış ve kapanış fiyatının aynı olduğu mum formasyonudur. Piyasada kararsızlığı gösterir. Döviz Çifti Birbirlerinin cinsinden değerleri ölçülen iki para birimidir. Örneğin EUR/USD bir döviz çiftidir. Döviz Riski Döviz kurlarındaki ters yönlü bir değişim olasılığıdır. E ECB (European Avrupa Merkez Bankası Central Bank) Ekonomik Gösterge Ekonomik hayatın durumunu, meydana gelen değişiklikleri gösteren istatistik serilerdir. Bunlara örnek olarak şunlar verilebilir: İşsizlik seviyesi, gayrisafi milli ürün, enflasyon, perakende satışlar ve benzeri. Ekonomik İndikatör Bir ülkenin ekonomisinin gidişatı hakkında bilgi ve fikir veren istatistiksel metotlar kullanılarak elde edilmiş verilerdir. Enflasyon Tüketim mallarının fiyatlarındaki artış nedeni ile alım gücünün azalmasına sebebiyet veren piyasa koşuludur. Emir Müşterinin işlem yapmak amacıyla verdiği talimat 26 Euppy EURJPY F Faiz Bir dövizin kullanım bedelidir. Federal Fon Oranları ABD’de bulunan bankaların FED’ den aldıkları sermaye karşılığında ödedikleri (Federal Funds Rate) gecelik faiz oranıdır. Aynı zamanda FED’ in ülkedeki para arzını kontrol ettiği mali politika aracıdır. Federal Merkez ABD’nin Merkez Bankasıdır. Bankası FOMC (Federal Open ABD Merkez Bankası (FED) tarafından faiz oranları gibi araçlar vasıtası ile Market Committee) uygulanmak üzere para politikalarını belirleyen komiteye denir. Forward İlerideki bir tarihte gerçekleşecek olan bir işlemin, faiz ve kur oranlarının önceden belirlendiği bir anlaşma ile bugünden yapılmasıdır. İşlem en az iki iş günü sonrasından başlar ve daha ilerideki bir tarihte sona erer. Future İleri tarihli işlemler anlamındadır. Belli bir kıymetin önceden belirlenmiş bir fiyattan yine önceden belirlenmiş bir tarihte teslim edilmesini öngörür. Forward piyasalardan farkı, organize piyasalarda standartlaştırılmış (bir kontratın miktarı, kontratların piyasaya çıkış tarihleri, marjin adı altında bir teminat sistemine sahip olunması gibi) kontratlar üzerinden işlem görmesidir. Spekülatif amaçlı yapıldığında, teorik olarak sonsuz kar ve zarar ihtimali vardır. Future Sözleşmesi Belli bir döviz veya farklı yatırım aracının, ilerideki bir tarihte alınıp satılması üzerine yapılan anlaşmadır. Foreks/FX Piyasası Tezgah üstü piyasalarda aynı anda bir para biriminin alınıp bir diğerinin satılması işlemidir. Foreks fiyatlandırılırlar. Fibre EURUSD Frank İsviçre para birimi G 27 piyasalarının çoğu ABD Dolarına karşı Gayri Safi Milli Hasıla Bir (GSMH) ülke vatandaşlarının, o ülkenin sınırları içinde veya dışında gerçekleştirdikleri toplam mal ve hizmetlerin belli bir para birimi cinsinden değeridir. Gayri Safi Yurt İçi Bir ülkede belli bir zaman içerisinde üretilen tüm mal ve hizmetlerin belli bir Hasıla (GSYİH) para birimi cinsinden toplam değeridir. Grafik Formasyonları Fiyat grafiği üzerinde meydana gelen özel şekiller formasyonları oluşturmaktadır. Üçgen, bayrak, omuz baş omuz baş omuz formasyonları fiyatlardaki mevcut trendin sona erip yön değiştirmeye yaklaştığını haber verirler. Günlük İşlem Aynı gün içerisinde açılıp kapatılan işlemler için kullanılmaktadır. G7 ABD, Almanya, Japonya, İngiltere, Kanada ve İtalya’nın oluşturduğu sanayi ülkeleri topluluğudur. G10 G7 ülkeleri ve Belçika, Hollanda ve İsveç’in oluşturduğu topluluktur. Gopher GBPJPY H Hedge İşlemleri Hedge, var olan alışverişin, zıt yönlerinde ve açık pozisyonlarında meydana gelen bir yatırımdır. Bu kısmi ya da tam bir hedge olabilir ve aynı etkiyi yaratıyor olsa da bir pozisyonu sonlandıramaz. Bazı yatırımcılar bu özellikten memnundur ve hedge’in yeterliliklerini (trading) borsa sistemlerinin dışında görmekten ziyade bir açık işlem olarak kullanırlar. Uzun ya da kısa vadede açık pozisyon ortaya çıkarması, açık işlem gibi davranması ve ileriki tarihlerde mutlaka sonlandırılmak durumunda olması dışında, hedgenin bir işlem kapatmak ya da kısmi olarak sonlandırmakla aynı etkiye sahip olduğunu belirtmek gerekir. Hareketli Ortalama Belli bir zaman aralığındaki fiyatların ortalamasının hesaplanması ile elde edilmiş indikatördür. Parite üzerine yerleştirilen indikatör, fiyatların mevcut yönünde ilerleyip ilerlemeyeceği hakkında fikir verir ve ayrıca destek – direnç seviyeleri olarak da kullanılır. Hawkish Şahin politika Histogram Sütun grafiklerine verilen isimdir. 28 I-İ IMF (Uluslararası 1946’da ABD’de kurulan, global finansal piyasaları takip etmek, borsa, ödeme Para Fonu ) planları, döviz kurları gibi konularda denetim yapmak, mali zorluk içindeki ülkelere finansal destekte bulunmak gibi görevleri bulunan uluslararası bir organizasyondur. IMF uluslararası döviz piyasasında likiditeyi sağlamak ve serbest kurları desteklemek görevlerini yürütür. K Kaldıraç Sistemi Yatırımcının, kendi sermayesinin belli bir katına kadar oranda işlem yapabileceği sistemdir. Örneğin yatırımcının sermayesi 10.000USD olduğunda 1:100 kaldıraç oranı ile 1.000.000USD değerinde sermaye ile işlem yapılabilmesidir. Bu işlemlerde yapacağı her işlemdeki karı/zararı kaldıraç oranına göre artmış olur.. Kâr Al (Take Profit) Açık olan işlemi önceden belirlenmiş bir fiyattan kapatıp kâr elde edebilmek amacı ile verilen emirdir. Kısa Pozisyon Piyasa fiyatlarındaki düşüşlerden kâr elde edilebilecek işlemlerdir. Komisyon Broker tarafından işlem başına talep edilen ücrettir. Konvertibilite Bir ülke parasının, döviz piyasalarında başka bir ülke parası ile serbestçe değiştirilebilmesi /yeteneği ve uluslararası ticari işlemlerde değişim aracı olarak kullanılabilmesidir. Kur Riski Döviz kurunun değerinde gelecekte olabilecek (olumsuz) değişimler sonucunda zarar etme riskidir. Yatırımcı kurdaki değişimden zarar etmemek için önceden pozisyon alır. Karşıt Döviz Bir döviz çiftindeki ikinci dövizi ifade eder. Kote döviz ya da pip döviz olarak da ifade edilir. Key Points Devam eden bir trendde destrek ve direnç seviyeleridir. Killer Stop-loss seviyesini çalıştıran ani hareketler için kullanılır. Kiwi Yeni Zelanda Doları'nın diğer adıdır. Kotasyon Bir piyasada sürekli işlem görmesi amacıyla varlığı ihraç eden tarafın finansal araçlarının ilgili piyasaya kayıt edilmesidir. Koreleasyon Biri bağımlı olmak üzere iki ya da daha fazla değişken arasındaki ilişkiyi ifade 29 eder. L Libor Londra/Londra da bankalar arası (Uluslar arası) faiz oranıdır. Bankalar diğer bir bankadan borç alırken LIBOR kullanırlar. Limit Emri Belli bir fiyattan ya da o fiyat altından alım yapmak veya belirli bir fiyattan ya da o fiyat üzerinden satış yapmak için verilen emirdir. Likidite Döviz, menkul kıymet, gayrimenkul gibi herhangi bir aktifin kısa sürede ve sorunsuz bir şekilde (değer kaybına uğramadan) nakde çevrilebilen, kullanılmaya hazır satın alım gücünü ifade eder. Loonie Kanada Doları’nın diğer adıdır Lot Forex piyasalarında işlem birimine lot denir. 1 lot, baz dövizde 100.000 birimlik büyüklüğü ifade eder. Bir alt birimi mini lot (0.10 lot) 10.000’dir. 1000 birim ise micro lot( 0.01 lot) olarak adlandırılır. Long Uzun pozisyon, alış pozisyonlarını ifade eder. M Marj Bir işlemin yapılabilmesi için gereken sermaye. Marj Çağrısı (Margin Broker ya da dealer tarafından müşteriye, müşteri aleyhinde yönlenmiş bir Call) işlemin performansının /’nın temini için yapılan ek fon talebidir. Bu işleme alternatif olarak müşteri bir ya da daha çok işlemini kapatma seçeneğine de sahiptir. Marjin İşlem yapabilmek veya mevcut işlemleri sürdürebilmek için sahip olunması gereken minimum sermaye miktarıdır. Merkez Bankası Bir ülkenin para politikasını yönlendiren resmi ya da yarı resmi organizasyondur. Örneğin, FED ABD´nin Merkez Bankasıdır. Merkez Bankası Merkez Bankasının belirlediği döviz kuruna denir. Döviz Kuru Mikro Ekonomi Şahıs, şirket veya önceden belirlenmiş sektörel grupların ekonomik etkinliklerini inceleyen bilim dalıdır. 30 Mum Grafiği Japon kökenli mum grafiği batıda en çok kullanılan grafik formudur. Mumun üzerindeki ince çizgiler belli bir zaman aralığında oluşan en düşük ve en yüksek fiyat seviyelerini gösterir. Çizginin üzerindeki geniş gövde ise piyasadaki açılış ve kapanış fiyatlarını gösterir. Eğer kapanış fiyatı açılış fiyatının üzerinde ise, gövde genellikle yeşil veya mavi renk olur. N Net Pozisyon Bir paritedeki alış pozisyonları toplamı ile satış pozisyonları arasındaki farka denir. NFA Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Vadeli İşlem Sözleşmeleri Birliği O-Ö OHLC (Open- High- Açılış, yüksek, düşük, kapanış fiyat seviyeleri Low- Close) OECD Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü olarak adlandırılan bir ekonomi örgütüdür. Bu teşkilattan 34 üye bulunmakta olup, 30 tanesi Dünya Bankası tarafından 2005’te yüksek gelirli ülkeler arasında gösterilmiştir. OPEC Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü olarak adlandırılır. OPEC ülkeleri net petrol ihraç eden ve bilinen dünya rezervlerinin üçte ikisini ellerinde bulunduran 12 ülkenin oluşturduğu konfederasyondur. Ons Uluslararası piyasalarda altın, gümüş, platin, değerli taşlar /Metaller gibi kıymetlerin ağırlıklarını ölçmek için kullanılan İngiliz ağırlık ölçüsüdür. Troy ons olarak da ifade edilir ve 1 ons yaklaşık 31,103 gr'dır. Oynaklık Bir kıymetin fiyatındaki değişkenliğin ifadesidir. Çoğunlukla standart sapma ile ölçülür. Yüksek oynaklık artan bir belirsizliğin göstergesidir. Over The Counter Tezgah Üstü Piyasa (OTC) Ödemeler Dengesi Bir ülkede, belli bir zaman aralığında yapılan bütün MAL VE HİZMET ALIM SATIM işlemlerin sistemli bir şekilde kaydedilmesi ile elde edilen rapordur. 31 P Para Birimi Takası Belirlenmiş bir süre zarfında,iki tarafın önceden belirlenmiş bir döviz kuru ile (Currency Swap) farklı para birimlerindeki faiz ödemeleri akışını ve farklı para birimlerindeki ana para miktarlarını vadesi geldiğinde takas etmek için taahhüt ettiği sözleşme. Para Piyasası Kısa vadeli (uluslararası piyasalar için 90 gün ve daha az), yüksek likiditeye sahip finansal enstrümanların işlem gördüğü piyasalardır. Para Politikası Ekonomik büyüme, istihdam artışı ve fiyat istikrarı gibi hedeflere ulaşabilmek için paranın elde edilebilirliğini ve maliyetini etkilemeye yönelik olarak alınan kararları ifade eder. Parite Bir ülkenin parası esas alınarak diğer ülke parasının bu esas alınan ülke parası karşısındaki değeridir. Petro-dolar Petrolün dolar cinsinden fiyatlanması suretiyle petrol satışlarından elde edilen geliri tanımlamak için kullanılmaktadır. Pip Döviz piyasasında herhangi bir kurun değerindeki en küçük oynamaya verilen birimin adıdır. Pip değeri her ikiliye göre değişir. Pip değeri örneğin; EUR/USD, GBP/USD ve USD/CHF için 0.0001 ve USD/JPY için 0.01´dir. Piyasa Faiz Oranı Para piyasasında, para arzı ve para talebinin etkileşimine göre belirlenen ve (Market Interest mevduatlar ile diğer yatırımlar için ödenen faiz oranıdır. Rate) Piyasa Yapıcı Fiyat sunumu yapan ve bu sunduğu fiyatlardan alış ya da satış yapmaya hazır dealer. Pozisyon Yatırımcının fiyatlardaki değişime göre açtığı alış veya satış işlemleridir. Pozisyon Kapatma Açık pozisyonun kapatılması amacıyla verilen emir. Emri Prim Döviz pazarlarında vade yada vadeli işlem fiyatlarının spot fiyatı geçen miktardır. R Resesyon Bir ülkede belirli bir dönemde Enflasyon ve işsizlik oranlarının aynı anda artması nedeni ile yaşanan ekonomik bunalım. 32 Revalüasyon Merkez bankası müdahalesi ile bir para biriminin değişim fiyatında artış (yeniden değerleme) olmasıdır. Devalüasyonun karşıtıdır. Rezerv Para Merkez Bankaları ile uluslararası finans kuruluşlarının portföylerinde bulunan döviz ve altın cinsinden varlıkları ifade etmektedir. Buna göre, ödeme aracının rezerv para özelliği taşıyabilmesi için, diğer paralar karşısındaki değeri istikrarlı olmalı, dünya ticaretindeki payı büyük bir ülkeye ait olmalı, döviz piyasalarında rahatlıkla alınıp satılabilmelidir. Risk – Getiri Oranı Bir işlemin potansiyel getirisinin potansiyel zarar riskine bölünmesi ile edilen orandır. Örneğin 100 fiyatından açılan bir alış işleminin 120 fiyatında kapatılması bekleniyorsa ( kar beklentisi 20 ) ve bu fiyatın en fazla 90’a kadar düşebileceği ön görülüyorsa ( zarar beklentisi 10 ) risk – getiri oranı 20:10 veya 2:1 olur. Genellikle bu oran ne kadar büyük olursa o kadar kazançlı işlemler yapılır. Risk getiri oranı zararı durdur, ( stop loss ), kar al ( take profit ) emirleri için, destek direnç seviyeleri yardımları ile belirlenir. Risk Sermayesi Kişinin borsa türevlerinden birinde yatırım yapıp, kaybettiği takdirde yaşam standartlarını veya tarzını etkilemeyecek miktardaki sermayeye denir. Risk Yönetimi Yapılan işlemlerin zarara gitmesi ve yönetilen sermayenin kaybedilmesi ihtimali güçlendiğinde yatırımcının riski belli kurallar çerçevesinde yönetebilme kabiliyetine denir. Rekotasyon Ani fiyat değişimi S-Ş Sabit Kur Sistemi Ulusal bir paranın yabancı bir para veya paralardan oluşan bir sepet değerine sabitlendiği ve bu değerin sürmesinin para otoritesi tarafından garanti edildiği sistemlerdir. Ulusal paranın değeri önceden belirlendiğinden o andaki arz talep koşullarını yansıtmaz. Satıcı Bir işlemin tarafı ya da yöneticisi olarak hareket eden kişidir. Yöneticiler bir pozisyon tek tarafını alırlar ve pozisyonu, sonraki ticarette başka bir hissedarla kapatarak fark (kar) kazanma ümidini taşıyan kişidir. Bunun aksine broker, bir ücret ya da komisyon karşılığında alıcı ve satıcıları bir araya getiren ve aracı olarak hareket eden bir kişi yada kurumdur. Satış Fiyatı (Ask) İşlemcilerin bir para biriminden satış yapabilecekleri fiyattır. Satış Oranı Bir finansal enstrümanın satışı için temel alınan orandır. 33 Satış Sinyali Teknik analizde kullanılan indikatörlerden birinin fiyatlarda düşüş olabileceğine işaret etmesidir. Örneğin, RSI indikatörünün 70 seviyesini aşağı yönde kırması satış sinyali olarak yorumlanır. Sell Limit Piyasa fiyatının üzerindeki satış emridir. Sell Stop Piyasa fiyatının altındaki satış emridir. Scalping Küçük karlar amacıyla çok kısa süreli pozisyon almak. Sermaye Dağıtımı Sermayeyi farklı yatırım araçları arasında riski azaltmak amacı ile dağıtmak işine denir. Sermaye Piyasası Bir yıldan uzun vadeli yatırım araçlarının ihraç edildiği ve işlem gördüğü (Capital Market) piyasalardır. Sınırlı Emir (Limit Belli bir fiyattan ya da o fiyat altından alım yapmak veya belirli bir fiyattan ya Order) da o fiyat üzerinden satış yapmak için verilen emirdir. Sinyal Çizgisi Fiyat grafiğinin üzerinde kullanılan hareketli ortalama veya grafiğin altında yer alan osilatör indikatörlerinde bulunan, fiyatlarla birlikte hareket eden eğri, bulunduğu yere göre alış veya satış sinyali verir. RSI, MACD, Stochastic Osilatör, sinyal çizgileri en yaygın kullanılan indikatörlerdir. Spot Fiyat Güncel, şimdiki piyasa fiyatı. Spot işlemler genellikle iki iş günü içinde tamamlanırlar. Spot Piyasa Spot piyasa bir ürünün alış veya satışının işlem tarihinde belirlenen fiyat üzerinde en çok iki iş günü sonrasında gerçekleştirildiği piyasadır. Spread Alış ve satış fiyatı arasındaki farka denir. Stop Loss (Zararı Yatırımcı işlem açtığında, zarar riskini en aza düşürmek için zararı durdur Durdur) Emri emrini kullanabilir. Bu emir ile, fiyatların istediği yönün tersine gitmesi halinde yatırımcının belirleyeceği bir seviyede işlemin/in otomatik olarak kapatılmış olur. Strateji Testleri Geçmiş verilerin güncel verilere uygulanması ile, bir işlem stratejisinin performansını ölçmekte kullanılan yöntemdir. Short Kısa pozisyon Slipaj (Kayma) Fiyat kısa sürede meydana gelen dikkate değer değişimdir. Genellikle veri açıklamalarından sonra görülür. Standart Sapma Bir veri setinde yer alan verilerin, veri setinin ortalamasından ayrılmalarını gösteren değerdir. T 34 Teknik Analiz Grafikler, fiyat trendleri ve hacim göstergeleri yardımı ile piyasa verilerinin analiz edilip, gelecekte var olabilecek piyasa hareketlerinin tahmin edilmesi işlemidir. Temel Analiz Finansal piyasaların gelecekteki hareketlerinin tahmin edilmesi amacı ile ekonomik ve politik bilgilerin analizidir. Temel Kur Genel tabirle, temel kur bir yatırımcının ya da işlemcinin hesaplarında tercih ettiği kurdur. FX pazarlarında, teklifler için Amerikan Doları normalde "temel" kur olarak alınır. Bu teklif yapılan döviz çiftinde 1$ birimin diğer kurdaki karşılığıdır. Bu durumun istisnaları İngiliz Poundu, Euro ve Avustralya Dolarıdır. Tezgah Üstü Piyasa Borsa dışı yapılan tüm işlemlere verilen genel ad / Organize olmayan ve herhangi bir düzenleyici kurumun olmadığı piyasalardır. Tezgah Üstü Organize olmayan, belli bir yapı altında toplanmayan düzenleyeci bir kurumun Piyasalar (Over the bulunmadığı piyasalardır. İşlemler taraflar arasında karşılıklı anlaşma yoluyla Counter "OTC") gerçekleştirilir. Ticaret Dengesi Bir ülkenin toplam ithalat tutarı ile toplam ihracat tutarı arasındaki farkın değeridir. Toplam Arz Bir ülkedeki toplam talebi karşılamak için, ithalat yolu ile arz edilen mal ve hizmetler de dahil olmak üzere, sağlanan toplam mal ve hizmetlerdir. Toplam Risk Bir bankanın belli bir müşteriyle yapılan spot ve forward anlaşmalarında aldığı risk oranıdır. Toplam Talep Ekonomideki mal ve hizmetlere olan toplam taleptir. Bir ülkede özel ve kamu sektörleri tarafından üretilen toplam mal ve hizmetlere yurt içi ve yurt dışından gelen toplam taleptir. Trend Belirli bir zaman aralığında Fiyatların gidiş yönlerini gösteren eğilimlere denir. fiyatların kademeli olarak yükselmesi durumda yukarı trend, düşmesi durumunda ise aşağı trend içinde olduğu gözlemlenir. Trend Çizgileri Grafik üzerinde, yükseliş trendinde olan fiyatların dip yaptıkları seviyelerin birleştirilmesi veya düşüş trendinde olan fiyatların tepe seviyelerinin birleştirilmesi ile oluşturulan çizgidir. Bu çizgilerin kırılması genellikle trend dönüşümü sinyali olarak algılanır. Tüketici Fiyat Endeksi Tüketici tarafından satın alınan mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişimleri (TÜFE) ölçen endekstir. 35 U-Ü Uzun Pozisyon Daha önceden sahip olunmayan bir para biriminden alım yapılarak açılan işlemdir. Genellikle ana para birimi ile ifade edilir, örneğin dolar alımı uzun dolar olarak tanımlanmaktadır. Üretici Fiyat Endeksi Ekonomide üretim sürecinde girdi olarak kullanılan maddelerin fiyatlarındaki (ÜFE) değişimleri toptancı aşamasında ölçen endekstir. Buna göre ÜFE, tarım, balıkçılık, madencilik, imalat sanayi ve enerji sektöründeki (elektrik, gaz, su) ürünlerin fiyatlarındaki değişimleri ölçmektedir. Üssel Hareketli Basit hareketli ortalamaya göre daha yakın zamanlı verilerin daha fazla hesaba Ortalama katıldığı indikatördür. V Vade Bir döviz veya herhangi bir finansal enstrüman için önceden belirlenmiş kontrat tarihidir. (belirli olan değişim oranıdır). İlgili iki döviz kuru arasındaki faiz oranı farkına göre belirlenmektedir. Vadeli İşlemler Spot (iki iş günü) işlem tarihini aşan ileri bir tarihte teslimi söz konusu olacak bir kıymetin (döviz, faiz, mal) vadesi, miktarı ve fiyatının bugünden belirlenerek sözleşmeye bağlandığı işlemlerdir. Forward, future ve opsiyonlar bu tür işlemlere örnektir. Vadeli İşlemler Sözleşmenin taraflarına, üzerinde anlaşılan fiyattan, standartlaştırılmış kalite Sözleşmesi ve miktardaki bir malı veya kıymeti belirlenen ileri bir tarihte alma veya satma yükümlülüğü veren sözleşmedir. Vadeli Piyasalar Vadeli piyasalar belirli bir ürünün, fiyatı bugünden sabitlenmek koşuluyla ileri bir tarihte teslim edilmesi taahhüdünü içeren sözleşmelerin alınıp satıldığı piyasalardır. Valör Yapılan işlemlerin ileri tarihli kapama tarihi. Varlıkların Tahsisi Risk yönetimi amacı ile fonların değişik piyasalara tahsisinin yapılması işlemidir. Volatilite (Oynaklık) Piyasadaki fiyatların, belli bir zaman aralığındaki değişimlerinin stardart sapma ile ölçülmesi sonucu elde edilen göstergedir. Yüksek volatilite, piyasada belirsizliğin göstergesi olduğundan daha büyük risk anlamına gelir. 36 Z Zarar Durdur (Stop Zararı olabildiğince düşük tutabilmek amacı ile açık olan işlemi belirli bir Loss) fiyattan kapatmak için verilen emirdir. Argo tabirde kol kesmek olarak da adlandırılır. 7. ALNUS YATIRIM MENKUL DEĞERLER’DE İŞLEM YAPMANIN AVANTAJLARI Alnus FX, dünya standartlarında hizmet kalitesi ile yatırımcıların istek ve ihtiyaçlarına uygun özel finansal çözümler sunmaktadır. Siz yatırımcılarımıza, işlemlerinize başlamadan önce ve devamında Alnus FX uzmanlarımız tarafından birçok konuda yardım ve eğitim desteği sağlamaktayız. REKABETÇİ SPREAD ORANLARI: Alnus Yatırım Menkul Değerler’in sunduğu en büyük avantajlarından biri rekabetçi spread oranlarıdır. UYGUN SWAP ORANLARI: Uygun Gecelik faiz oranları ile, yatırımcının taşıdığı pozisyonlarda, gecelik taşıma masrafı minimal seviyededir. ANALİZ DESTEĞİ: Uzman Analiz departmanı kadrosu ile 5 gün 24 saat yatırımcılarına telefonla piyasa analizi desteği sunmaktadır. Gün içerisinde istenilen sıklıkta analiz departman’ını arayarak fiyat hareketleri, beklentiler ve alım- satım stratejileri hakkında ücretsiz destek alabilirler. BİREBİR MÜŞTERİ TEMSİLCİSİ DESTEĞİ: Alnus Yatırım Menkul Değerler hafta içi her gün 24 saat bireysel müşteri temsilcisi desteği sunmaktadır. ÜCRETSİZ HESAP AÇILIŞI: Gerçek hesap açmak istendiği taktirde, ek bir ücret talep edilmemektedir. İstediğiniz an müşteri temsilcinize danışarak hesabınızı oluşturabilir; işlemlere başlayabilirsiniz. 5/24 HIZLI PARA YATIRMA-PARA ÇEKME KOLAYLIĞI: Kurumumuz üzerinden işlem yapan Forex yatırımcıları hafta içi her gün 24 saat fonlama yapabilirler. Bankaların mesai saatleri içerisinde para çekme taleplerini T+0 valörü ile istediğiniz banka hesabına transferi yapılır. PARİTE, EMTİA VE CFD’LERDE GENİŞ ÜRÜN YELPAZESİ: Geniş finansal ürün çeşitliliği sayesinde, yatırımcı istediği parite, emtia veya CFD’lerde işlem açabilme şansına sahiptir. MİKRO LOT İŞLEM OLANAĞI: Alnus Forex yatırımcıların portföylerine uygun işlem yapabilmeleri açısından Mikro lot işlem olanağı sağlamaktadır. 37 8. İŞLEM ÖRNEKLERİ GBPUSD 1:10 KALDIRAÇ ORANI KULLANILARAK ALINABİLECEK POZİSYON Ö RNEKLERİ: Yatırımcının hesabına 100.000$ para yatırarak bir hesap açtığını varsayalım. GBPUSD paritesinin 1,5550’da olduğunu varsayarsak Alım yönünde (Sterlin lehine) hareket bekleyen bir yatırımcı için; Yatırımcının alacağı pozisyon LONG (BUY) pozisyon olarak adlandırılır. 1 Lot : 100.000 adet =100.000 Sterlin büyüklüğündedir. Paritenin fiyatı 1,5550 olduğunda 1 Lot ile Sterlin alıp karşılığında Dolar satıyor konumundadır. Bu durumda yatırımcı 1 Lot ile 100.000 Sterlin alıp 155.500 Dolar satmış olmaktadır. TEMİNAT, SERBEST MARJİN KAVRAMLARI VE HESAPLAMALARI GBPUSD 1,5550’da iken, 1 Lot’luk bu işlem için, Marjin = 100.000 Sterlin / 50 (Kaldıraç Oranı) =2.000 Sterlin =3110 USD Olacaktır. İşlem sonunda Bakiye = 10.000$ Marjin = 1555$ Serbest Marjin = 8445$ olacaktır. GBPUSD 1:20 KALDIRAÇ İLE İŞLEM ÖRNEĞİ: Yatırımcının hesabına 100.000$ para yatırarak bir hesap açtığını varsayalım. GBPUSD paritesinin 1,5550’da olduğunu varsayarsak Alım yönünde (Sterlin lehine) hareket bekleyen bir yatırımcı için: Yatırımcının alacağı pozisyon LONG (BUY) pozisyon olarak adlandırılır. 38 1 Lot : 100.000 adet =100.000 Sterlin büyüklüğündedir. Paritenin fiyatı 1,5550 olduğunda 1 Lot ile Sterlin alıp karşılığında Dolar satıyor konumundadır. Bu durumda yatırımcı 1 Lot ile 100.000 Sterlin alıp 155.500 Dolar satmış olmaktadır. TEMİNAT, SERBEST MARJİN KAVRAMLARI VE HESAPLAMALARI GBPUSD 1,5550’da iken, 1 Lot’luk bu işlem için, Marjin = 100.000 Sterlin / 20 (Kaldıraç Oranı) =5.000 Sterlin =7.775 USD Olacaktır. İşlem sonunda Bakiye = 100.000$ Marjin = 7.775$ Serbest Marjin = 92.225$ olacaktır. ALTIN 1:100 KALDIRAÇ ORANI KULLANILARAK ALINABİLECEK P OZİSYON ÖRNEKLERİ: Yatırımcının hesabına 20.000$ para yatırarak bir hesap açtığını varsayalım. Altın (XAUUSD) paritesinin 1.150,0’da olduğunu varsayarsak Alım yönünde (Altın yönünde) hareket bekleyen bir yatırımcı için: Yatırımcının alacağı pozisyon LONG (BUY) pozisyon olarak adlandırılır. 1 Lot = 100 ons büyüklüğündedir. Paritenin fiyatı 1150,0’da olduğundan 1 Lot bu durumda 100 x 1550 =155.000 Dolar değerinde bir pozisyon büyüklüğünü temsil eder. Yatırımcı alışta olduğundan 1 Lot ile Altın alıp karşılığında Dolar satıyor konumundadır. Bu durumda, yatırımcı 1 Lot ile 100 ons Altın alıp, 155.000 Dolar satmış olur. TEMİNAT, SERBEST MARJİN KAVRAMLARI VE HESAPLAMALARI Altın 1.550$’da iken 1 Lot’luk bu işlem için, Teminat (Marjin) = 100 ons / 100 (Kaldıraç oranı) =1 ons =1550$ olacaktır. İşlem sonunda (Komisyon rakamları ihmal edilmiştir); Bakiye = 20.000$ Marjin = 1550$ 39 Serbest Marjin = 18.450$ olacaktır. ALTIN 1:50 KALDIRAÇ O RANI KULLANILARAK ALINABİLECEK POZİSYON ÖRNEKLERİ: Yatırımcının hesabına 20.000$ para yatırarak bir hesap açtığını varsayalım. Altın (XAUUSD) paritesinin 1.150,0’da olduğunu varsayarsak Alım yönünde (Altın yönünde) hareket bekleyen bir yatırımcı için: Yatırımcının alacağı pozisyon LONG (BUY) pozisyon olarak adlandırılır. 1 Lot = 100 ons büyüklüğündedir. Paritenin fiyatı 1150,0’da olduğundan 1 Lot bu durumda 100 x 1550 =155.000 Dolar değerinde bir pozisyon büyüklüğünü temsil eder. Yatırımcı alışta olduğundan 1 Lot ile Altın alıp karşılığında Dolar satıyor konumundadır. Bu durumda, yatırımcı 1 Lot ile 100 ons Altın alıp, 155.000 Dolar satmış olur. TEMİNAT, SERBEST MARJİN KAVRAMLARI VE HESAPLAMALARI Altın 1.550$’da iken 1 Lot’luk bu işlem için, Teminat (Marjin) = 100 ons / 50 (Kaldıraç oranı) =2 ons =3100$ olacaktır. İşlem sonunda (Komisyon rakamları ihmal edilmiştir); Bakiye = 20.000$ Marjin = 3100$ Serbest Marjin = 16.900$ olacaktır. USDTRY 1:100 KALDIRAÇ ORANI KULLANILARAK ALINABİLECEK POZİSYON ÖRNEKLERİ: Yatırımcı hesabına $ 30.000 para yatırıp bir hesap açtığını varsayalım. USDTRY paritesinin 2,6500’da olduğunu varsayarsak: Alım yönünde (Dolar lehine)hareket bekleyen bir yatırımcı için: Yatırımcı alacağı pozisyon LONG(BUY) pozisyon olarak adlandırılır. 1 Lot : 100.000 adet =100.000 Dolar büyüklüğündedir. Paritenin fiyatı 2,6500 olduğunda 1 Lot ile Dolar alıp karşılığında TRY satıyor konumundadır. Bu durumda yatırımcı 1 Lot ile 100.000 Dolar alıp 265.000 TRY satmış olmaktadır. TEMİNAT, SERBEST MARJİN KAVRAMLARI VE HESAPLAMALARI USDTRY 2,6500’da iken, 1 Lot’luk bu işlem için, 40 Teminat (Marjin) =$100.000(Pozisyon büyüklüğü) / 100 (Kaldıraç oranı) =$1.000 olacaktır. Bakiye = 30.000$ Marjin = 1000$ Serbest Marjin= 29.000$ olacaktır. USDTRY 1:20 KALDIRAÇ ORANI KULLANILARAK ALINABİLECEK P OZİSYON ÖRNEKLERİ: Yatırımcı hesabına $ 10.000 para yatırıp bir hesap açtığını varsayalım. USDTRY paritesinin 2,6500’da olduğunu varsayarsak: Alım yönünde (Dolar lehine)hareket bekleyen bir yatırımcı için: Yatırımcı alacağı pozisyon LONG(BUY) pozisyon olarak adlandırılır. 1 Lot : 100.000 adet =100.000 Dolar büyüklüğündedir. Paritenin fiyatı 2,6500 olduğunda 1 Lot ile Dolar alıp karşılığında Dolar satıyor konumundadır. Bu durumda yatırımcı 1 Lot ile 100.000 Dolar alıp 265.000 TL satmış olmaktadır. TEMİNAT, SERBEST MARJİN KAVRAMLARI VE HESAPLAMALARI USDTRY 2,6500’da iken, 1 Lot’luk bu işlem için, Teminat (Marjin) =$100.000(Pozisyon büyüklüğü) / 20 (Kaldıraç oranı) =$5.000 olacaktır. Bakiye = 10.000$ Marjin = 5.000$ Serbest Marjin = 5.000$ olacaktır. 9. BAŞARILI BİR TRADER OLMAK İÇİN 5 KİŞİSEL ÖZELLİK Forex piyasası, içinde bulunduğumuz ekonomik konjonktüre göre yatırımcılar için ciddi kar fırsatları doğurduğu gibi aynı zamanda yanlış stratejiler sebebiyle zararlara da sebep olabilmektedir. Başarılı bir yatırımcı olmak iyi bir finansal okur-yazar olmanın yanında, doğru teknik analiz bilgisi ve daha da önemlisi sağlam iç disiplin gerekmektedir. İç disiplinini oturtamayan yatırımcı kendisini hem finansal hem de teknik anlamda geliştirse de geçmişteki hatalarını tekrarladığı görülmektedir. Bu da işlem öncesinde, anında ve sonrasında sağlam bir disiplin oluşturamamalarından kaynaklanmaktadır. Piyasaların gideceği sadece 2 yön vardır. Böylelikle hiçbir fikri olmayan yatırımcının piyasada “ALIŞ” veya “SATIŞ” yaptığı zaman başarı şansı %50’dir. Bu oran da piyasa bilgisi arttıkça %50’nin üzerine 41 çıkacaktır. Nitekim yatırımcıların işlemleri incelendiği zaman ağırlıklı olarak kazanç ile kapatılan pozisyonların sayısının kayıp ile kapanan pozisyonlardan fazla olduğu net bir şekilde görülmektedir. İşlemlerinin %50’sinden daha fazlasını kar ile kapayan ancak toplamda zararda olan bir yatırımcı için teknik ve temel analiz bilgisinin yetersiz olduğunu söylemek doğru olmayacaktır. Yatırımcı, işlem yaparken birçok psikolojik etmenden etkilenmekte ve kararlarını genellikle bu etmenler ışığında almaktadır. Başarılı traderların sırrı piyasayı çok iyi bilmelerinde değil, kendilerini iyi analiz etmelerinde saklıdır. 9.1. K ENDİNİZİ T ANIYIN Kişinin öncelikle kendini tanıması ve kendi kişisel özelliklerine göre işlem stratejilerini belirlemesi bir Forex yatırımcısının işlemlere başlamadan önce yapması gereken ilk iştir. Karakteriniz bakiyenizi belirlemede, bakiyenize göre pozisyon büyüklüğünüzü ve açık kalma süresini belirlemede etkili olacaktır. Risk sevmeyen bir yatırımcının marjin-bakiye oranının 1/10’u geçmemesi ve pozisyonlarını 1-3 gün arasında açık tutması taşıdıkları riski minimize edecektir. 9.2. D OĞRU S ERMAYE M İKTARI B ELİRLEME Yatırımcılar genellikle az risk almak için sermaye miktarını azaltarak Forex piyasasında işlem yapma eğilimindedirler. Ancak kazanç beklentileri aynı oranda azalmadığı için risk almaktan çekinmezler. Riskten kaçınmak isteyen bir yatırımcı sermayesini(bakiye) sabit tutarak pozisyon büyüklüklerini düşürebilir veya pozisyon büyüklüğünü sabit tutarak sermayesini arttırması özellikle dalgalı fiyat hareketlerinde açık pozisyonlarının korunmasını sağlayacaktır. 9.3. P SİKOLOJİK F ARKINDALIK Forex piyasasında pozisyon açmadan önce ve pozisyon sırasında yatırımcıların yaşadığı tedirginlik; objektif piyasa analizi yapmalarını ve kararlarını doğru almalarını olumsuz etkilemektedir. Bunun önüne geçmenin en etkili iki yolu; pozisyon büyüklüğünü kendilerini daha iyi hissedecekleri büyüklüğe kadar düşürmek ve ekran başında olmadığı süreler içinde açık pozisyonlarına “kar al” ve “zarar durdur” seviyeleri tanımlı olması gerekmektedir. Böylelikle kendinizi daha iyi hissedecek, açık pozisyonların taşıdığı risk yükü belirlenen çerçevenin dışına çıkmayacaktır. 9.4. H EDEFLERİNİZİ B ELİRLEYİN Birçok yatırımcı karlı bir günün sonunda günlük bazda karını aynı performansta devam etmesi durumunda aylık olarak ne kadar kazanacağını hesaplama yoluna gider ve bunu hedef olarak zihninde tanımlamaktadır. Hedefleme, yatırımcı üzerinde baskı oluşturacak ve belirsiz piyasa koşullarında işlem yapma zorunluluğuna itecektir. Günlük veya haftalık kar hedefimizi tutturmak adına açılan her işlem bizim için büyük zararların kaynağı olabilir. Hedefler 42 açtığımız pozisyonları karla kapama zorunluluğuna itecek ve zararda olan pozisyonları açık tutma eğiliminde olmamıza sebep olacaktır. Açık pozisyonumuz zararda ise, o paritenin fiyatlanmasında sizin göz önünde bulundurmadığınız mutlaka bir etmen vardır ve siz bunu görememektesinizdir. Kaynağını bilmediğiniz bir etmen sizin için en büyük risktir çünkü piyasa üzerinde daha ne kadar etkili olacağını saptayamazsınız. Bu sebeple zararda olan pozisyonunuza zarar miktarını veya “pips” cinsinden fiyat değişimini belirleyip, zamanı gelince o pozisyonu kapamak en doğrusudur. Unutulmamalıdır ki, hiçbir trader her pozisyonunu karla kapamamaktadır. Doğru hedef; aylık veya haftalık kar miktarını tutturmak değil, karakterinize ve bütçenize paralel olarak belirlediğiniz pozisyon büyüklüğüne ve kar al- zarar durdur seviyelerine eksiksiz uymak olmalıdır. 9.5. S ABIRLILIK Yatırımcıların en belirgin ortak hatalarının başında zararlı pozisyonlarını açık tutmakta çok sabırlı, ancak karlı pozisyonlarını da kapatmakta bir o kadar sabırsız olmaları gelmektedir. Erken kapatılan karlı pozisyonlar büyük kazanç fırsatlarının kaçırılmasına yol açmaktadır. Teknik olarak incelediğimiz paritelerde trend sonlarında panikle açılacak erken bir pozisyon bizim için risk olacaktır. Trendin sonlandığından emin olmak için sabırla beklemek bizim kar marjımızı azaltacak olmasına rağmen büyük ölçekli zararlardan koruyacaktır. Unutulmamalıdır ki; Forex piyasasında istikrarlı kazanç her şeyden önemlidir. 10. FOREX’İN DİLİ & PSİKOLOJİSİ Finans piyasalarında özellikle de Forex piyasasında duygulara yer yoktur. İşlem açmadan önce veya açtıktan sonra duygularınıza göre hareket ediyorsanız, sizin için Forex piyasası daha riskli bir hal alır. Forex piyasasında duygularınıza göre hareket etmemenin yolu disiplinli olmaktan geçer. Disiplin, sizi düşünmeden açılan pozisyonlardan uzak tutacaktır. Üst üste kar ile kapatılan pozisyonlar sonrası rehaveti, zarar eden pozisyonlar sonrası da tedirginliği önleyecektir. Disiplinin sonucu istikrarlı kazanç olduğu gibi işlemlerinizdeki yüksek kayıpkazanç keskinliğini ortadan kaldıracaktır. Mantığınızla hareket edebilmenin tek yolu hırsınızı yenmektir. Hırsınızı yenebilmek için de disiplinden kopmamanız gerekmektedir. Forex piyasası üzerine birçok kitap, dergi ve makale bulabilirsiniz. Ancak sizin için biri diğerinden çok farklı olmayacaktır. Forex piyasasının temel taşlarını öğrendikten sonra asıl amacınız deneme hesabı üzerinde tecrübe kazanmak olmalıdır. 43 Bu kitapta yazan yöntemleri, teknik analiz metotlarını deneme hesabı üzerinden test edebilir, gerçek hesap için tecrübe kazanabilirsiniz. Pariteleri deneme hesabı üzerinden teknik analiz metotları ile test ederek verimliliğini ölçebilirsiniz. Özellikle hangi indikatörün hangi paritede verimli çalıştığını eski tarihli grafikler üzerinden test edip, verimli ise bir deftere not edebilirsiniz. Sonrasında kendinizin belirleyeceği paritelerde doğru çalıştığını gözlemlediğiniz indikatörler üzerinden “yarın fiyatlar hangi yöne gider?” sorusunun cevabını verebilirsiniz. Her parite için yönünüzü belirledikten sonra mutlaka hedef kar al seviyesi ve olası zarara karşı zarar durdur seviyesi belirlemeniz sizin daha disiplinli ve profesyonel hareket etmenizi sağlayacaktır. İlk denemelerinizde yön tercihleriniz çok başarılı olmayabilir, bu durumda hiç üzülmeyin, unutmayın ki en ünlü aşçılar da ilk yemeklerinde çok başarılı olmamışlardır. Aynı zamanda siz ilk denemelerinizi demo hesap üzerinde yaptığınız için başarısız olsanız bile kaybedeceğiniz bir şey yoktur. Eğer başarılıysanız, tebrikler, azınlıkta olan grubun içinde yer alıyorsunuz. Başarı için kendinizin belirlediği haber, analiz ve bilgi kaynaklarının dışına çıkmayın. Çok ses size daha fazlasını öğretmeyecek, sadece kafa karışıklığına yol açacaktır. Bildiğiniz, güvendiğiniz kaynakları takip etmeye devam edin. Piyasada dillenmiş olan yatırım önerilerine kulağınızı tıkasanız da mutlaka bazılarını duyacaksınızdır. Bu yatırım önerilerinin birçoğunda belli bir vade belirtilmemiştir. Bu gibi durumlarda o yatırım önerisini ciddiye almamak sizin için en doğrusu olacaktır. Çünkü gün içi fiyat hareketlerinden kar sağlayan bir yatırımcıysanız 6 ay sonra fiyatların nereye gideceğinin sizin için çok da bir önemi yoktur. 10.1. T OPLUM P SİKOLOJİSİ Teknik analizler ve makro ekonomik gelişmeler finansal enstrümanların nasıl fiyatlanacağını gösterirler ve fiyatlamaların toplum psikolojisine olan etkiler çok büyüktür. İyi gelen bir ekonomik verinin ülke para birimi üzerinde olumlu bir etki yaratacağını sadece siz değil milyonlarca yatırımcı bilmektedir. Milyonlarca yatırımcı olumlu bir veri sonrası para biriminin değerleneceğini düşünür. Milyonlarca yatırımcının aynı yönde işlem açması ile piyasada ALIŞ pozisyonları artar ve mevcut SATIŞ pozisyonları kapatılma eğilimindedir. Mevcut para birimine olan talebin artması ile birlikte para biriminde değerlenme başlar. Aynı şekilde önemli bir desteği kıran bir paritenin milyonlarca yatırımcı farkındadır. Birçok yatırımcı SATIŞ yönünde pozisyon alarak daha önce SATIŞ pozisyonu açan yatırımcıları desteklemektedir. Toplum psikolojisi bu şekilde oluşmaktadır. Toplum psikolojisi ile açılan pozisyonların kapanma süresi yatırımcının kişisel stratejisine ve beklentisine göre değişmektedir. Kısa, orta ve uzun vadeli yatırımcıların pozisyonlarını 44 kapatma süreleri değişiklik göstermekte olup, hızlı yükseliş veya düşüş anında anlık yaşanan geri çekilmeleri de kısa vadeli yatırımcıların etkisine güzel bir örnektir. Farklı zaman dilimlerinde işlem yapan yatırımcıların farklı strateji ve beklentilere sahiptir. Pozisyonlarını açık tutma süreleri değişiklik göstermektedir. 5 dakikalık grafik üzerinden işlem yapan yatırımcı için piyasa bir alış fırsatı olduğu gibi, 4 saatlik grafik üzerinden yatırım yapan bir yatırımcı için satış fırsatı olabilir. Her zaman dilimi kendi içinde bir trend oluşturabilir. Aynı yönü gösteren farklı zaman dilimlerinin sayısı arttıkça, açacağınız pozisyonun doğruluk payı da o kadar fazladır. Örneğin saatlik grafikte 10 günlük bir yukarı yönlü trend içinde olan bir paritenin saatlik ve 5 dakikalık grafikleri de yukarı yönlü bir hareketi işaret etmesi optimum alım seviyesine uygun bir noktada olduğumuzu gösterir. 10.2. B EKLENTİLERLE F İYATLANMA Makro ekonomik gelişmelerin piyasalar üzerindeki etkisinin yanında yatırımcıların açtıkları pozisyonlar arz talep dengesini değiştireceği için fiyatlar üzerinde etkili olmaktadır. Arz talep dengesini etkileyebilecek etmenleri erken görebilmek daha uygun seviyelerden alım/satım yapabilme imkanı sağlamaktadır. Bu nedenle piyasalarda erken pozisyon almak isteyen profesyonel yatırımcılar piyasaları etkileyebilecek gelişmeler yaşanmadan önce beklentileri doğrultusunda pozisyon alırlar. Bazı yatırımcılar tarafından ön görülen gelişme belirginleştikçe diğer yatırımcılar tarafından da görülmekte, piyasada beklentiye pararlel olarak alış/satış pozisyonlarının sayısı artmaktadır. Örneğin açılan pozisyonların alış yönünde toplanması fiyatlarında yukarı yönlü hareketine sebep olmaktadır. Yukarı yönlü fiyat hareketi diğer yatırımcıların da üzerlerinde alış yönlü psikolojik baskı oluşturur. Piyasalarda beklenti ile fiyatlanma bu şekilde oluşmaktadır. Not: Özellikle Forex piyasası gibi kaldıraçlı işlemlerin yapıldığı bir piyasada açılan pozisyonlar fiyat hareketleri üzerinde etkili olmaktadır. Bu sebeple Forex piyasasındaki yatırımcıların beklentileri doğrultusunda açtıkları işlemlerin fiyatlanma üzerinde kayda değer bir etkiye sahip olduğunu söyleyebiliriz. Örnek: Bir merkez bankası başkanının yaptığı açıklamada faiz indirimine dair sinyaller vermesi piyasalardaki kısa süre içinde faiz indirimi beklentisini arttıracak olup, beklenti ile kur üzerinde değer kaybına yol açacaktır. Ancak, merkez bankası başkanının bir sonraki demecinde faiz indiriminin kısa sürede olmayacağına dair bir açıklama yapması kısa sürede faiz indirimi olacağı beklentisi ile düşen kuru pozitif yönde etkileyecektir. Yatırımcılar beklentileri ve yaşanan ekonomik gelişmeler doğrultusunda işlemlerini sürdürürken pozisyonlarını taşıma süreleri de değişiklik göstermektedir. İşlem süreleri 1 dakikadan 1 yılı aşkın süreye kadar değişmektedir. Her yatırımcının işlem süresi farklı olduğu için dakikalık grafiğe göre ALIŞ yapan bir yatırımcının aksine günlük grafiğe göre SATIŞ yapan bir başka yatırımcı olabilir. Fiyatlardaki büyük dalgalanmaların içinde küçük dalgalanmalar da söz konusudur. 45 Örneğin: Günlük grafikteki dalgalanmaların içindeki küçük dalgalanmaları 1 saatlik grafikte rahatlıkla görebilirsiniz. Küçük ve büyük dalgaların harmonik hareketi fiyat hareketlerini oluşturmaktadır. Yatırımcılar açısından doğru analiz öncelikle açılacak pozisyonun süresi ne olursa olsun büyük resmi görebilmekten geçer. 3-4 saatlik bir pozisyon hedefi ile işlem yapıyorsanız, yarım saatlik veya 1 saatlik grafiğin analizinin öncesinde 1 günlük grafikte ana trendin hangi yönde olduğunun belirlenmesi gerekir. İşlem yönünüzün ana trend ile aynı yönde olması pozisyonunuzun sağlığı açısından önemlidir. Not: Yatırımcıların zaman zaman gözden kaçırdığı nokta, açacağı pozisyonun süresini baz almadan yanlış zaman diliminde grafikleri incelemesidir. Örneğin dakikalık grafik üzerinde işlem yapmış bir yatırımcı pozisyonunu maksimum 10-15 dakika açık tutmalıdır. Aynı şekilde 1 hafta 10 gün pozisyonunu açık tutmayı hedefleyen bir yatırımcının günlük grafik üzerinden işlem yapması doğru olacaktır. Her yatırımcı da bizler gibi işlemlerini değişen piyasa koşullarına paralel olarak beklentiler doğrultusunda sürdürmektedir. Yatırımcıların bakış açısını bilmek, onların bir sonraki adımına karşı öncesinde size reaksiyon fırsatı verir. Bu sebeple piyasalardaki gelişmeleri takip etmek, ve beklentiler doğrultusunda erken pozisyon almak sizi avantajlı kılacaktır. Ancak tüm yatırımcıların sizinle aynı konumda olduğunu, yani herkesin bir diğerinden önce pozisyon alabilmek adına piyasada ipuçları aradığını unutmamakta yarar var. En çok kazancı piyasanın şifrelerini ilk çözenler kazanacaktır. Piyasanın şifresini adım adım herkesin çözmesi ile pozisyon alan kişi sayısı git gide azalmaya başlar. Böylelikle piyasa bu beklentiye karşı fiyatlanmıştır. Beklentinin fiyatlandığı bir piyasada, beklenti paralelinde yaşanan bir gelişmenin etkisi sınırlı olacaktır. Ancak beklentinin dışındaki bir gelişmenin piyasalardaki etkisinin daha sert olmasını bekleyebiliriz. Örnek; Geçtiğimiz sene Rus Rublesi’nin beklentiler ile Dolar karşısında yaşadığı değer kaybını, sonrasında beklentinin fiyatlanması ve üzerindeki risklerin azalması ile Ruble kayıplarını toparladığını gördük. Örneğin: ABD’de Eylül ayında faiz artışı beklentisi ile Dolar’da yaşanan değer artışı, ABD merkez bankası başkanı Janet Yellen’ın ABD ekonomisine dair karamsar bir tablo çizmesi ile faiz artışı beklentisi sonraki aylara ertelenecektir. Beklentinin dışında bir gelişme olduğu için piyasalardaki etkisi de Eylül’de faiz artışı beklentisine paralel bir açıklamaya göre daha kuvvetli olacaktır. Böyle bir durumda 1 hafta ile 10 gün arasında Dolar’da değer kaybından sonra önce bir yatay hareket sonra da FOMC toplantı tutanakları veya ekonomik verilerle beraber sonraki aylarda faiz artışı beklentisi ile Dolar’da tekrardan yükseliş hedeflenebilir. 10.3. P İYASALAR Ü ZERİNDE E TKİLİ O LAN T EMEL P ARAMETRELER Yatırımcıların algıları üzerinde etkili olarak piyasadaki arz ve talebi belirleyen, aynı zamanda merkez bankalarının kararları üzerinde belirleyici olan en önemli etmen ekonomik göstergelerdir. 14. Bölümde ekonomik verileri ve piyasalardaki etkilerini hakkında detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz. Ekonomik veriler tek başlarına ana trendin kaynağını 46 oluşturmamaktadır ancak ana trendi oluşturabilecek kararların kaynağı olmaktadırlar. Pozisyonunuzun yönünü belirlerken o ülkenin borsasına da bakmanızda yarar vardır. Ülke ekonomisinin geleceğini en iyi o ülkenin borsası göstermektedir. Ağırlıklı olarak Dolar bazlı paritelerde işlem yaptığımızı düşünürsek, ABD borsalarının grafiklerine bakmak, Dolar’ın piyasadaki yönünü tayin etmemizde avantaj sağlayacaktır. Özellikle ABD borsaları aşırı alım veya satım seviyelerinde iken Dolar kuru üzerinde ciddi fırsatlar oluşmaktadır. Merkez bankası kararları döviz kuru üzerinde kalıcı etkilere sahiptir. Aynı zamanda merkez bankasının aldığı bir karar, karar tipine göre ülke ekonomisinin gidişatı hakkında ipuçları taşımaktadır. Örnek: Dolar ve Euro’nun TRY karşısında hızlı değer kazanımı durumunda merkez bankası piyasaya döviz satımını arttırır. Böylelikle piyasadaki döviz arzını arttırarak fiyatları aşağı çekmeyi hedefler. Kısa süreli olarak kurda düşüş yaşansa da piyasaların gözünde merkez bankasının da gidişatı tehlikeli bulduğu ve önemler almaya çalıştığı olarak algılanır ve yatırımcılar pozisyonlarını TRY’de tutmaya özen gösterirler. Merkez bankaları zaman zaman para biriminin değerini korumak adına önlemler aldığı gibi değersizleştirerek (devalüe ederek) ihracatı arttırmak, ekonomiyi canlandırmak adına çeşitli hamleler yapabilirler. Merkez bankalarının hedeflerini biliyor olmak ve merkez bankasının hedeflerine paralel pozisyonlar almak forex piyasasında ciddi fırsatlardır. Örnek: Avrupa merkez bankasının Euro’yu değersizleştirip ekonomiyi canlandırma hedefi ve ABD merkez bankasının faiz artışına hazırlanması ile güçlenen Dolar; EURUSD paritesinde 1 yılı aşkın bir düşüş trendi oluşmasına yol açmıştır. İki büyük merkez bankasının almış olduğu kararlar piyasalar için sürpriz değildi. EURUSD paritesi yaklaşık 1.40 seviyesinden 1.0470 seviyesine kadar düşmüştür. Bu düşüş de forex yatırımcıları için yaklaşık 1000 EUR’ da, 35.000 USD kazanç fırsatı anlamına gelmektedir. Ülke kredi notları küresel sermaye akımının en önemli unsurlarının başında gelmektedir. Küresel ölçekte faaliyet gösteren kredi derecelendirme kuruluşları; Standard&Poor’s, Moody’s, Fitch Ratings’dir. Ülkelerin kredi notu belirlenirken birçok etmen göz önünde bulundurulmaktadır. Bunların başlıcaları ekonomik yapı, jeopolitik ve siyasi risklerdir. Kredi derecelendirme kuruluşlarının bir ülkenin notunu düşürmesi veya yükseltmesi o ülkenin borsasının yanında para birimini de önemli ölçüde etkilemektedir. Notu düşürülen bir ülkenin yatırım yapılabilirlik seviyesi de düşmüş olur ve doğrudan ülkeye giren yabancı sermaye akımlarının düşmesine yol açar. Kredi not yükseltilen bir ülkenin para biriminde yaşanacak artış ile, kredi not düşürülen bir ülkenin para biriminde yaşanacak düşüş birer yatırım fırsatı olarak yorumlanabilir. 11. FOREX’DE BAŞARININ ALTIN KURALLARI 47 1- Her işlem öncesi kar al ve zarar durdur seviyeleri belirlenmelidir. İşlem stratejiniz ve beklentiniz doğrultusunda kar al seviyesi belirlenir. Parite zarar durdur seviyesine geldiği zaman marjin seviyesinin %100’ün altına düşmemesine dikkat edilmelidir. %100’ün altına düşen(marjin call) hesapların, işlemlerin sağlığı açısından varlık miktarı kadar fonlanmasında yarar vardır. 2- Dünyanın en başarılı Traderları her açtığı pozisyonda kazanç sağladığı için değil, zararda olduğu pozisyonları minimum kayıpla kapadıkları için başarılıdırlar. Tüm işlemlerinde kazanç sağlayan bir Trader yoktur. 3- Her işleminizi diğerinden bağımsız olarak değerlendirmeniz sizin piyasaya objektif olarak bakmanızı sağlayacaktır. Kazançlı işlemlerden sonra yaşanacak rehavet sizi iyi analiz etmeden işlem açmanıza, zararla kapatılan her işlemden sonra zararı telafi etmek için açılan işlem ise sizi psikolojik olarak baskı altında tutacaktır. 4- Teknik ve temel analiz bilgisi sizin takip ettiğiniz paritedeki başarı oranınızı arttıracaktır. Daha çok bilgi daha az risktir. Forex piyasasında, en iyi yatırımın zaman olduğu unutulmamalıdır. 5- Başarının anahtarı önce kendini iyi tanımak ve işlem stratejilerini karakterine göre belirlemekten geçer. Böylelikle işlem anında kendinizi daha iyi hissedecek ve psikolojik baskılardan uzak durmuş olacaksınız. 6- İşlemlerinizi SPK onaylı bir aracı kurum aracılığı ile yapmak sizin yatırımlarınızı Takasbank güvencesi altında tutacaktır. Ancak başarılı işlem için sadece SPK onaylı bir kurum olması yeterli değildir. Uzman bir yatırım danışmanı tarafından piyasalar hakkında alacağınız doğru destek sizin işlemlerinizdeki başarınızı arttıracaktır. Danışmanınızı doğru seçmek Forex piyasasında sizi bir adım öne taşıyacaktır. 7- Bir anda paranızı birkaç katına yükseltmek mümkün olarak gözükse de doğru bir yatırımcının hiçbir zaman hedefi olmamalıdır. İstikrarlı kazanç için, bakiye büyüklüğünüze göre işlem büyüklüğünüzü belirleyip, disiplinden kopmadan işlemlere devam etmek Forex piyasasını size ciddi bir gelir kapısı yapacaktır. 8- Forex piyasası ile ilgili çok fazla kaynaktan bilgi toplayabilirsiniz. Bunların bir kısmı doğru bilgiler olabildiği gibi bir kısmı yanlış ve yanıltıcı bilgilerden oluşmaktadır. Yanlış ve yanıltıcı bilgi fazlalığı bizler gibi kurumsal kimliğini ve marka değerini ön planda tutan aracı kurumları rahatsız etmektedir. Bildiğiniz ve güvendiğiniz bilgi kaynaklarını takip etmeniz bilgi kirliğinden uzak durmanızı sağlayacaktır. 48 12. HEDGİNG İŞLEMLERİ VE İŞLEM STRATEJİLERİ Hedging; gelecekte ön göremediğimiz fiyat hareketlerinden ve olası risklerden bizi kendi belirlediğimiz oranlarda koruyan bir işlem türüdür. Birçok bireysel yatırımcının yanında kur riskinden korunmak isteyen kuruluşlar da aktif olarak hedging işlemleri yapmaktadır. 12.1. K UR R İSKİ T AŞIYAN Ş İRKETLER VE H EDGİNG İ ŞLEMLERİ Alım ve satım işlemlerini farklı para birimleri üzerinden yapan şirketlerin üzerinde her zaman kur riski mevcuttur. Kurda yaşanan sert hareketler şirketler üzerinde büyük risk oluşturmaktadır. Örnek-1; Hammaddesini Dolar ile ithal eden bir üretici Türkiye’de Türk Lirası üzerinden satışını gerçekleştirmektedir. 6 aylık bir ürün siparişi alan ve %20 kar marjı ile Türk Lirası üzerinden anlaşan şirket, Türk Lirasında yaşanan %20’nin üzerinde değer kaybı ile ciddi zararlarla karşı karşıya kalacaktır. Bu nedenle USDTRY paritesinde açılacak ALIŞ pozisyonu ile Türk Lirasının Dolar karşısında değer kaybına karşılık korunmuş olacaktır. Örnek-2; 250 kilo altın rezervine sahip olan bir kuyumcu, 2011’den günümüze altında Dolar karşısında yaşanan değer kaybından korunmak istemektedir. Böyle bir durumda 250 kilo karşılığı XAUUSD paritesinde SATIŞ pozisyonu açarak mevcut rezervlerindeki altının Dolar karşısındaki değer kaybından korunmuş olur. Not: Forex piyasasında işlemler kaldıraçlı olduğu için hedging işlemi için ayrılacak teminat toplam işlem büyüklüğünün 1/100’ü (kaldıraç oranı) kadar olacaktır. Böylelikle her ay 1.000.000USD’lık bir kur riskine sahip olan bir şirket 10.000USD’lık teminat ile kur riskinden korunmaktadır. 12.2. K UR R İSKİ T AŞIYAN B İREYSEL Y ATIRIMCILAR VE H EDGİNG İ ŞLEMLERİ Bireysel yatırımcılar, kurumsal yatırımcılara nazaran hedging işlemlerini ağırlıklı olarak piyasaların belirsiz olduğu anlarda, kısa süreli olarak riskten korunmak için kullanmaktadırlar. Örnek-1; Piyasanın yönünün net olmadığı bir periyot içinde açık pozisyonları olan bir yatırımcı belirsiz bir fiyatlanmanın içinde açık pozisyonları ile yer almak istemez. Fiyatlanmanın lehine mi yoksa aleyhine mi olacağı %50 şansına kalmıştır. Bu gibi durumlarda ters pozisyon açarak fiyatlanmanın yönü netleşinceye kadar hedging yoluna gitmesi yatırımcıyı riskten koruyacaktır. Böylelikle olası bir zarar durumundan korunmuş olur. Örnek-2; Bir yatırımcı, aşağıda 4 saatlik altın grafiğinde belirtilmiş olan, 1209.40- 1192.88 bant hareketinden kısa vadeli bir kar amacı hedefiyle 1192.88 destek seviyesinden bir ALIŞ pozisyonu (A) açmıştır. Hedef seviye olarak altının üst bandı olan 1209.40 seviyesinin hemen altı olan 1209 seviyesini belirlemiştir. Ancak altın fiyatları beklediği seviyeye gelmeden veri hareketi ile aşağı yönlü düşüş başlamıştır. Bu durumda (B) seviyesinde bir satış pozisyonu 49 açarak olası sert düşüşlere karşı kendini korumaya almıştır. Aynı zamanda aşağıdaki grafikten gördüğümüz gibi (B) seviyesi (A) seviyesinin üzerinde kaldığı için halen pozisyonların toplamında kardadır. Piyasa 1178 desteğinden döndüğünü gören, ve (B) seviyesindeki satış pozisyonunu (C) seviyesinde karla kapamıştır. Böylelikle hedging işlemini sonlandırmış olur. 1178.50 seviyesini kıramayan altın, kayıplarını hızlı bir şekilde toplamış ve 1209.40 seviyesini test etmiştir. 1209.40 seviyesini kırılmadığını gören yatırımcı 1209 seviyesinde ALIŞ pozisyonunu kapamıştır. Not: Destek-direnç çizgileri, paritenin fiyatlanmasında hedef seviyelerdir. Çoğu zaman bu seviyeler doğru çalışmakta olup, kar al ve zarar durdur seviyeleri belirlerken belirleyici olmaktadır. Destek-direnç seviyelerinin biraz altından veya biraz yukarısından fiyat dönüşleri yaşanabilir, bu durum bizim için yanıltıcı olmamalıdır. Fiyatlar destek-direnç seviyesine geldikten sonra değil, mutlaka (C) ve (D) seviyelerinde olduğu gibi dönüş hareketinin olduğuna emin olduktan sonra pozisyonlar kapatılmalıdır. Örnek-3: Küresel piyasalarda önem derecesi yüksek makro ekonomik veriler ve merkez bankası başkanlarının konuşmaları anlık sert fiyat hareketlerine neden olmaktadır. Açıklama öncesi veya veri öncesi fiyatların yukarı mı, yoksa aşağı mı gideceğini öngörmek oldukça zordur. Bloomberg analistleri gibi birçok tanınmış analistler öngörülerini kamuoyu ile paylaşılacak olan verilerin öncesinde açıklamaktadır. Ancak doğruluğu kesin olmamakla birlikte, yanılmaları durumunda piyasalardaki fiyatlanma hareketinin daha sert gerçekleştiği görülmektedir. O yüzden veri sonrası piyasanın yönünü gördükten sonra pozisyon almak riskinizi minimize edecektir. 50 Aşağıdaki EURUSD paritesinde 5 Haziran 2015’de açıklanan tarım dışı istihdam değişimi verisinin fiyatlardaki etkisi görülmektedir. Tarım dışı istihdam verisi değişimi Mayıs ayında 225.000 beklentisine karşılık, 280.000 gelmiş, aynı zamanda Nisan ayı değerlerinin üzerine çıkmıştır. Olumlu verinin etkisini Dolar’da güçlenme ile EURUSD paritesinde yaşanan düşüş ile rahatlıkla görülmektedir. Sert düşüşün ardından A bölgesinde paritede geri çekilmeler yaşanmış ve düşüşün sert hızı yavaşlamıştır. Genellikle A bölgesinde yatırımcılar pozisyonlarını kapatma eğilimindedirler. Uzman yatırımcılar ise bu seviyelerde ALIŞ pozisyonu açarak bekleme yoluna geçerler. Fiyatlarda düşüşün (A bölgesinden B bölgesine) tekrar başlaması ile ALIŞ pozisyonlarına SATIŞ’da kalmaya devam ederler. B bölgesinde tekrar hedging işlemi ile riskini sıfırlar. B bölgesinin sona ermesi ile SATIŞ pozisyonunu kapatıp ALIŞ pozisyonu ile devam eder. Anlık hedging ile karınızda azalma yaşayabilirsiniz ancak zarar riskinizi minimal seviyede tutmuş olursunuz. İstikrarlı kazanç için hedging her zaman faydalı stratejilerin başında gelmektedir. 13. YATIRIM STRATEJİLERİ Yatırım stratejinizi belirlemede en önemli unsur daha önceki bölümlerde de değindiğimiz gibi karakteriniz ve anaparanızın miktarıdır. Yatırımcıların risk eşiği çok yüksek olabilirken bazı yatırımcıların ise risk eşiği düşüktür. Ağırlıklı olarak ne iş yaptığınızdan da ne ölçüde bir risk alıp alamayacağınızı tahmin edebilirsiniz. Risk eşiğinin üstünde alınmış risk yatırımcı üzerinde 51 baskı oluşturmakta, risk eşiğinin altında çok altında alınan risk ise yatırımcının disiplinden koparak işlem yapmasına yol açmaktadır. Yatırım stratejilerinizi de kendi karakterinizle ve anaparanızla şekillenen risk eşiğinize göre belirlemenizde yarar vardır. 13.1. B AKİYENİN K ORUNMASI Forex piyasasında işlem yaparken belirlediğimiz stratejilerimizin yanında aklımızın bir ucunda her zaman bakiyemizin yani sermayemizin korunması olmalıdır. Aşağıdaki belirtilmiş olan yöntemler yıllarca denenmiş ve başarı ile uygulanmış olup, halen aktif olarak traderlar tarafından kullanılmaktadır. 1- Fiyat hareketleri her zaman öngördüğünüz gibi gitmeyebilir. Her zaman pozisyonları karla kapamanın da mümkün olmadığını daha önceki konularda belirtmiştik. Bu noktada sizin için önemli olan zararda olan pozisyonu en az zararla kapatmak olmalıdır. Zararda olduğunuz pozisyonun kapatma emrini vermek belkide Forex piyasasındaki en zor işlemdir. Hepimizin, pozisyonun açık kalması durumunda dönebilme ihtimali ile daha da zarar etme ihtimaline karşı ciddi bir ikilem yaşadığı olmuştur. Bu noktada belirleyici olan sizin zarar durdur (Stop Loss) seviyeniz olacaktır. Profesyonel bir yatırımcı pozisyon açmadan önce teknik seviyelerini belirler ve mutlaka zarar durdur emrini pozisyonunu açmadan önce belirlemiş olmalıdır. Bir pozisyonu açarken belli bir mantık çerçevesinde alış veya satış yapmışsınızdır. Eğer fiyatlar sizin mantığınız çerçevesinde ilerlemiyorsa o pozisyon artık sizin için ciddi bir risk unsuru olmuştur. Fiyatların sizin öngörünüzün dışına çıktığı seviyeleri zarar durdur emri olarak aktifleştirmek, açtığınız pozisyondaki olası bir zararınızın ne kadar olacağını bilmenizi sağlayacaktır. 2- Piyasalarda sürpriz gelişmeler her zaman mümkündür ve sert etkilere yol açabilmektedir. Beklenmedik sert hareketler pozisyonunuz ile aynı yönde olabileceği gibi ters yönlü de olabilmektedir. Her zaman ekran başında olamayacağımızı da düşündüğümüzde uygun bir seviyeye zarar durdur emri belirlemek sizi her zaman güvende tutacaktır. 3- Zarar durdur emrini sadece zarar eden pozisyonda değil, kar eden pozisyonda da kullanmak mümkündür ve başarılı sonuçlar sağlamaktadır. Açtığımız alım pozisyonu ile belirlediğimiz zarar durdur emri arasındaki fark kadar fiyatların yükselmesi durumunda zarar durdur seviyemizi pozisyonu açtığımız seviyeye revize edebiliriz. Örnek: 1.1150 seviyesinden EURUSD paritesinde bir alış pozisyonunuz var ve zarar durdur emrini 1.1050 seviyesine yazdınız. EURUSD paritesinin 100 pipslik yükseliş ile 1.1250 seviyesine gelmesi ile 1.1050 seviyesinde olan zarar durdur seviyesini 1.1150 seviyesine çekebilirsiniz. Not: Eğer pozisyonu açtığınız fiyat ile zarar durdur seviyesi arasındaki fark 100 pips’in altında, örneğin 50 pips gibi bir zarar fark mevcut ise; anlık fiyatlarda yaşanacak geri 52 çekilmelerden korunmak için zarar durdur emri 50/2=25pips yukarı almak doğru olacaktır. Örneğimizden devam edecek olursak, fiyatlar istediğimiz gibi yukarı yönlü hareketine devam ediyor, karımız giderek artıyor ve daha da yükselmesini bekliyoruz. Bu gibi durumlarda pozisyonumuzun yönünden ne kadar emin olsak da her yatırımcıda olduğu gibi sizde de biran evvel kazançlı olan pozisyonu kapama eğilimi olacaktır. Bilinçaltımızın “az da olsa bu kar bana yeter” baskısı pozisyonun erken kapatılmasına neden olmaktadır. Fiyatlar yukarı çıktıkça zarar durdur seviyemizi yukarı revize ederek trend hareketi bitene kadar pozisyonumuzu açık tutmuş oluruz. Trendin sonuna kadar pozisyonumuz açık kaldığı için de tüm trend hareketinden yararlanmış oluruz. Revize ettiğimiz zarar durdur seviyesini fiyata çok yakın bir seviyeye koyarsak zayıf geri çekilmelerde dahi stoplanma ihtimalimiz doğar, böylelikle alış pozisyonumuz dip bir seviyede daha düşük bir kar ile kapanmış olur. 4- Karlı İşlemler sonrası pozisyon açarken bir kez daha düşünün. En ciddi zararların üst üste yapılan karlı işlemler sonrası geldiği unutulmamalıdır. Karlı işlemlerin yatırımcıya özgüven aşılamasının yanında sonraki işlemlerde daha özensiz pozisyon açmasına yol açmaktadır. Yatırımcıların karlı işlemlerinin ardından açtıkları pozisyonlarda elde ettikleri zarar toplam zararının %73’ünü oluşturmaktadır. Özellikle özensiz açılan bu işlemler yan işlem olarak 53 adlandırılan, zayıf geri çekilmelerden veya mum hareketlerinden sağlanacak 5-10 pips’lik kar hedefi ile açılmıştır. Yani riske edilen meblağ, kar hedefinin oldukça üstündedir. 5-10 pips’lik bir kar için 100-150 pips’lik bir zararı göze alınmamalıdır. 5- 3. Maddede zarar durdur seviyemizi pozisyon kar ettikçe revize edebileceğimizden bahsetmiştik. Ancak bu stratejiyi zarar eden bir pozisyon için zarar durdur seviyesini öteleyerek yapmak sizi daha büyük bir yük içine sokacaktır. Fiyatlar istediğiniz gibi gitmiyor ve 1.1050 seviyesinden alış yaptığınız parite 1.1000 seviyesinde zarar durdur emri varsa (fark 50 pips), zarar durdur seviyesini 1.0950 seviyesine revize edip bir 50 pips daha zarar etmeyi göze almak yerine başka bir paritede yeni açacağınız pozisyonda 50 pips riske etmek daha sağlıklı olacaktır. Fiyatlar her zaman beklediğiniz gibi gitmeyebilir, önemli olan beklediğiniz gibi gitmediğini en kısa sürede kabul edip, zararı sınırlı tutmaktır. Not: Zarar durdur seviyesini destek seviyesinin biraz altına, direnç seviyesinin biraz üstüne yazmakta yarar vardır. Yukarıdaki örnekteki gibi psikolojik destek seviyesi olan 1.1000 seviyesine zarar durdur yazmaktan ziyade, 1.0970 gibi biraz daha düşük bir seviye belirlememiz daha doğru olacaktır. 6- İşlemlerinizde çok ciddi karlar elde ettiğiniz anlarda veya üst üste stoplanan pozisyonlar sonrası piyasaları objektif bir şekilde analiz edemeyebilirsiniz. Bu gibi durumlarda bir süre pozisyon açmamak, biraz kafa dağıtmak sonraki işlemlerinizin sağlığı için önemlidir. İşlemlere tekrar döndüğünüzde biraz ara vermenin işlemlerdeki pozitif etkisini göreceksiniz. 7- Eğer çok küçük bir bakiyeye sahip değilseniz, düzenli olarak aylık dönemlerde karınızı bakiyenizden ayırmanız karınızı korumanız açısından önemlidir. Her yatırımcı işlemlerinde kırılma anları yaşayabilir. Üst üste zarar ederek kontrolü elden kaçırdığınız zamanlar da olabilir. Karınızı farklı hesapta tutarsanız zararınız bakiyeniz üzerinden olacak karınıza etki etmeyecektir. Karınız ile bakiyenizin katlanarak artıyor olması, açacağınız pozisyonları daha da büyütecek ve tuttuğunuz risk miktarını arttıracaktır. Sabit bakiye ile aynı zamanda disiplinden kopmamanıza olanak sağlar. 13.2. B AKİYE Y ÖNETİMİ Bakiyemiz ile açık işlemlerimizin marjin büyüklüğü arasında bir oran olması gerekmektedir. Küçük meblağlar ile alacağımız risk büyük meblağlara göre biraz daha fazla olabilmektedir. Yani bakiyemiz büyüdükçe bakiye/marjin büyüklüğü azalmaktadır. Kısaca yatırmış olduğunuz bakiye ile işlemlerinizin sağlığı açısından açacağınız lot büyüklükleri aşağıdaki gibidir. 54 500$’lık bir bakiye ile önerilen açık pozisyon miktarı: 1000$’lık bir bakiye ile önerilen açık pozisyon miktarı: 5000$’lık bir bakiye ile önerilen açık pozisyon miktarı: 10.000$’lık bir bakiye ile önerilen açık pozisyon miktarı: 50.000$’lık bir bakiye ile önerilen açık pozisyon miktarı: 100.000$’lık bir bakiye ile önerilen açık pozisyon miktarı: 0,01- 0,1 0,1- 0,25 0,4- 0,7 0,7- 2 2,5- 5 5- 9 100USD’lik bakiye ile işlem yaptığımız zarar durdur seviyelerimizde 100pips’lik fark ile çalıştığımız zaman arka arkaya hata yapma payımız 4pips ile 10 pips arasında değişmektedir. Bakiyemizi arttırdığımız durumda bakiye/açık pozisyon miktarı düşeceği için pozisyonların taşıdığı risk oranı azalacaktır. Açacağınız işlemlerde güvenli bir sermaye kontrolü yapmak istiyorsanız toplam açık işlem büyüklüğünüz ilk bakiyenizin %5’i olmalıdır. Bu durumda 1000USD bakiyeye sahip bir yatırımcının 0.05 işlem büyüklüğü ile işlemlerine başlaması sermaye kontrolü için uygun bir orandır. İşlem büyüklüğünü belirlerken kar al ve zarar durdur seviyelerinin açmış olduğumuz pozisyona uzaklığı önemli bir etmendir. Kar al ve zarar durdur seviyeleri uzaklaştıkça açmış olduğumuz pozisyonun büyüklüğü düşürülmelidir. Bunun sebebi, pozisyonlardaki kar/zarar miktarlarını sabit tutma eğilimidir. Örnek: 1000USD bakiye ile 0.1 lot işlem büyüklüğü zarar durdur seviyesinin 100 pips olarak belirlerse 10 işlem hamlesi hakkına sahiptir. Ancak zarar durdur seviyesini 250 pips olarak belirlemesi durumunda hamle hakkı 4’e düşmektedir. Bu sebeple kar al/zarar durdur seviyelerini 100 pips’in üstünde olması durumunda lot büyüklüğümüzü aynı oranda azaltmamız gerekmektedir. Bakiyeniz ve belirlemiş olduğunuz zarar durdur seviyenize göre hamle sayınız 10’un altına kesinlikle düşmemelidir. Eğer sizi lot büyüklüğünüz tatmin etmiyorsa işlem büyüklüğünüzü arttırmak için mutlaka bakiyenizi de aynı oranda arttırmalısınız. Yapılan analizlere göre, ortalama bir yatırımcının işlemlerinin %70’ini artıda kapattığını görmekteyiz. Ancak yatırımcılar bu başarısını net kar üzerinde gösterememektedir. Bunun sebebi karda olan pozisyonu erken kapatan yatırımcı, zararda olan pozisyonda kara geçene kadar ısrar etmesidir. Bakiyemizi doğru yönetmek ve sermayemizi korumamız için; 1. Bakiye büyüklüğünü yatırım gücümüze göre doğru belirliyoruz. 2. Sermaye boyutuna göre açık lot miktarımızı yukarıdaki listeye göre şekillendiriyoruz. 3. Açılan pozisyon ile zarar durdur seviyesi arasındaki fark artıyorsa mutlaka lot büyüklüğü azalmalıdır. 55 4. Piyasa, duygularımızdan arınıp objektif olarak değerlendirilmelidir. 14. ALTIN FİYATLARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Altın, kolay işlenebilmesi ve dayanıklılığı sayesinde yüzyıllardır insanların çeşitli amaçlarla kullandığı bir metal olmuştur. Estetik görünümüyle mücevher, rezerv aracı olmasıyla külçe , değişim aracı olmasıyla da para şeklinde karşımıza çıkar. Gerek hammadde gerekse de ticarette bir takas aracı olarak kullanılan altın, ilkçağlardan günümüze kadar önemini koruyarak gelmiştir. 1870 ile 1930 yılları arasında para sisteminin temelini oluşturmuş, Bretton Wood’s Sistemi ile 1 ons altın 35 dolara eşitlenerek piyasalarda kilit rol üstlenmiştir(1944- 1973). 1973 yılı ile birlikte altının dolar ile sabit değişim aracı özelliği sonlandırılmış, bireysel tasarruf aracı ve merkez bankaları rezervlerinin bir parçası olarak kullanılmasına sebep olmuştur. Finansal piyasaların gelişmesi ile birlikte alternatif yatırım araçlarına olan ilgi artmış, altın talebinde 2000’li yıllara kadar düşüş yaşanmıştır. 2000’li yıllar ile birlikte küresel risk algısı altını piyasalarda güvenli bir liman olarak konumlanmasını sağlamıştır. 14.1. 2001 İ KİZ K ULELER S ALDIRISI Ö NCESİ VE S ONRASI 1980’li yıllarda yaşanan Irak-İran savaşı, 1990’lı yıllarda ise Körfez krizi altının kısa sürede değerlenmesine yol açmış ancak gelişen finansal piyasalar ile yatırımcılar yatırımlarını tahvil ve hisse senedi piyasasına yöneltmişlerdir. 2000 yılı ile göz önüne çıkan yüksek ABD cari açığı, hızla büyüyen ABD ekonomisi önünde en ciddi tehdit olarak durmakta idi. 2001 yılında New York’ta Dünya Ticaret Merkezine yapılan terör saldırısı, 2001’de Afganistan’a ve , 2003’de Irak’a yapılan askeri harekât ve 2008 ekonomik krizi; 2000’in başından 2011 yılına kadarki altının yükselişinin başlıca sebepleri olarak gösterilmektedir. Temmuz 2007’de Amerika’da yüksek riskli konut piyasaları ile başlayan ve kısa sürede tüm finansal piyasalara yayılarak tüm dünyayı etkisi altına alan Mortgage krizi, altın fiyatları üzerinde de etkili olmuştur. Küresel ekonomik kriz karşısında altına olan yatırımlar artmış, altın fiyatlarında hızlı yükselişler görülmüştür. 2007-2008 yılında S&P500 ve Dow Jones gibi endekslerde %30’un üstünde değer kaybı meydana gelmiş, petrolde ise değer kaybı %60’ların üstüne çıkmıştır. Emtia ve endekslerdeki sert düşüşe rağmen altında 2007-2008 yılları arasında %40’lara varan bir değer artışı meydana gelmiştir. 14.2. A LTININ A RZ B İLEŞENİ Altın arzını madenlerden çıkarılan altının yanında merkez bankası satışları, hurda altın ve altın cinsinden verilen krediler oluşturmaktadır. 56 Dünya altın üretiminin önde gelen ülkeleri Güney Afrika, ABD, Avustralya, Çin, Rusya, Peru ve Kanada’dır. Çin, uzun yıllar altın üretiminde lider olan Güney Afrika’yı geçmiş ve dünyada altın üretiminde lider konumdadır. Yıllık toplam altın arzı dünya genelinde 3500 tonun üzerindedir. Madenden çıkarılan altın, finansal piyasalardaki hedging işlemleri çıkarıldığı zaman toplam maden arzının %60’ını oluşturmaktadır. Hedging işlemler, üreticilerin fiyat riskine karşı açtıkları ters pozisyonları ifade etmektedir. 14.3. A LTININ T ALEP B İLEŞENİ Altın, mücevher üretiminin yanında yatırım aracı ve sanayide hammadde olarak da kullanılmaktadır. Mücevher endüstrisi talebin %75-%80’ini karşılamaktadır. Mücevheratın toplum için zorunlu olmayan lüks bir tüketim aracı olması altının talebinin fiyata karşı hassas olmasına yol açmaktadır. Buna karşın 2000’li yıllar ile finansal piyasalarda altına dayalı alternatif yatırım araçlarının artması ve özellikle 2008 yılında yaşanan ABD Mortgage krizi ile birlikte altına olan talep artmıştır. Altını en çok talep eden ülkeler başlıca Çin, Hindistan, Ortadoğu ülkeleri, Amerika ve Türkiye’dir. Dünyanın bir numaralı altın tüketicisi olan Hindistan’da değişen vergiler ile birlikte tahtını Çin’e kaptırmıştır. Talep bileşenini ağırlıklı olarak mücevherat endüstrisi oluşturmaktadır. Avrupa, ABD, Japonya ve Rusya gibi ülkelerde hızlı ekonomik büyüme altının hammadde olarak tüketimini arttırırken; Ortadoğu, Hindistan, Çin ve Türkiye gibi ülkelerde takı ve yatırım amaçlı altın talebini arttırmaktadır. Ekonomide yaşanan canlanmanın altın fiyatlarını yukarı çekmesi beklenebilir. Merkez Bankalarının altın alım-satımları, stoklarında bulundurdukları altın rezerv miktarları altının fiyatlanmasında etkili olmaktadır. Merkez Bankalarının para arzına karşılık tuttuğu altın rezerv oranlarında yaşanacak değişimler arz-talep dengesinin yanında spekülatif hareketleri de etkilemektedir. Jeopolitik riskler ve bunun ekonomi üzerinde yarattığı negatif etkiyi altının fiyatlanması üzerinde de görmek mümkündür. Riskli ortam, yatırımcıların altına olan ilgisini arttıracaktır. Aynı zamanda jeopolitik riskler nedeniyle altında yaşanacak yukarı yönlü hareketleri öngören yatırımcılar spekülatif hareketlerden yararlanmak adına kısa vadeli altın yatırımlarına yönelme eğilimindedir. Global ekonomik büyümede yavaşlama hammadde bazında altın talebini olumsuz etkilemektedir. Çin’de büyüme rakamlarının son 3 yılda yaşadığı kayıplar altına olan talebi olumsuz etkilemiştir. Altın talebini karşılayan iki numaralı ülke olan Hindistan’nın altın talebini ağırlıklı olarak mücevherat sektörü oluşturmaktadır. Hindistan’da getirilen ek vergi yükü ile lüks tüketim aracı olan altının iç talebinde sert düşüşler neden olmuştur. 57 14.4. A LTIN F İYATLARINI E TKİLEYEN D İĞER F AKTÖRLER Altın fiyatlarını etkileyen faktörler üzerine birçok çalışma yapılmıştır. Yapılan modellemelerden elde edilen en belirgin sonuç; modellemelerin farklı zaman dilimlerinde aynı verimde çalışmadığıdır. Örneğin, 2000’li yılların başında Dow Jones Endeksi’nin altın üzerindeki etkisi sonraki yıllarda azalma göstermiştir. Sjaastad’ın yapmış olduğu modellemeye göre Dow Jones Endeksi ve dolar getirilerinin, altın fiyatları ile ters korelasyona sahip olduğunu hesaplamıştır (2008). Finansal kriz altın fiyatı üzerinde borsa ve para piyasalarının tersine pozitif yönlü etkisi olmuştur. Petrol fiyatları ve enflasyon oranında artış altın fiyatları üzerinde pozitif etkiye sahip olup, faiz oranları negatif etkiye sahiptir (Jaffe 1989). Aynı zamanda para arzında artış, para biriminin değerini düşüreceği gibi, altına olan talebi arttıracaktır. (Ghosh 2002). 15. PETROL FİYATLARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Petrol dünyada en çok ticareti yapılan ve finansal olmayan emtiadır. Dünyadaki enerji ihtiyacının %40’ını karşılamaktadır. Alternatif enerji kaynakları kullanım oranı artsa da; kullanım kolaylığı ve ulaştırma sektörlerinde halen alternatif enerji kaynaklarının yetersizliği önümüzdeki dönemlerde de en fazla kullanılan enerji kaynağı olma özelliğini koruması beklenmektedir. Petrol küresel enerji kaynağı olduğu için petrol fiyatlarında yaşanan artış üretim maliyetlerini arttırır. Bir ülkenin petrole bağımlılığı petrol gelirlerinin-giderlerinin milli gelir içindeki payına bağlıdır. Türkiye gibi petrol ihraç eden ülkelerde petrol fiyatlarındaki artış, fiyatlar genel seviyesi, ödemeler dengesi ve milli gelir gibi makro ekonomik büyüklükleri olumsuz etkilemektedir. OPEC ülkeleri gibi petrol ihraç eden ülkeler için fiyat artışı doğrudan milli gelirlerini arttırmaktadır. Petrol fiyatları, serbest piyasada ticareti yapılan emtialar gibi arz-talep dengesi ile belirlenmektedir. Ancak mevcutta olan rezervlerin %77’si, üretimin de %42’sinin OPEC ülkelerinde yapılıyor olması, OPEC ülkelerinin petrol piyasasını elinde tutmasını sağlamaktadır. 15.1. P ETROL F İYATLARINDA A RZ -T ALEP D ENGESİ Serbest piyasa koşulları altında petrol fiyatlarını arz ile talep arasındaki denge belirlemektedir. Arz bileşeni ülkelerin petrol üretim miktarlarına göre değişiklik göstermektedir. Ülkeler üretim miktarlarını rezerv kapasitelerine, küresel petrol talebine, ekonomi politikalarına ve küresel bazda ülke stratejilerine göre belirlemektedirler. Dünya rezervlerinin %77,2’si OPEC üyesi ülkelerde, %6,6’sı OECD üyesi ülkelerde bulunmaktadır. Suudi Arabistan %19,1 ile en fazla rezerve sahip ülkedir. Suudi Arabistan’ı sırasıyla %15,3 ile Venezuela, %9,9 ile İran, %7,3 ile Kuveyt, %7,1 ile Birleşik Arap Emirlikleri ve %5,6 ile Rusya 58 takip etmektedir. ABD rezervleri dünya rezervlerinin %2,2’sini oluşturmaktadır. Çeşitli kaynaklara göre bu değerler değişiklik göstermektedir. 1963 yılı ile birlikte petrol rezerv keşifleri azalmaya başlamış, 1980 ile birlikte petrol talebi rezerv keşiflerin üstüne çıkmıştır. Yüksek arz yani yüksek petrol üretim kapasitesi fiyatları düşüreceği gibi, düşen fiyatlar ile artan talebi rezerv keşiflerinin karşılamaması durumunda uzun vadede petrolün değer kazanmasına yol açacaktır. Yüksek rezerv ve üretim kapasitelerine sahip olan ülkeler ve kuruluşlar arz bileşenine müdahale ederek fiyatlar üzerinde etkili olabilmektedir. Ancak sadece yüksek rezerv kapasitesi değil aynı zamanda varil başına petrol üretim maliyeti fiyat esnekliğinde belirleyici olmaktadır. Örneğin sığ sondajlar ile petrol çıkaran OPEC ülkeleri, derin sondajlar sonucu yüksek maliyetler ile petrol üreten Kanada gibi ülkelere göre petrol fiyatlarındaki düşüşü tolere edebilmektedir. Petrol tüketimi gelişen ekonomiler ve artan küreselleşme ile artan bir trend halindedir. Petrol tüketiminin %50’sinden fazlası OECD üyesi ülkeler tarafından gerçekleştirilmekte olup, %21,1 ile ABD başı çekmektedir. ABD’yi sırasıyla Çin, Japonya, Hindistan ve Rusya izlemektedir. Asya ülkeleri hızlı gelişen ekonomileri ile birlikte petrol tüketiminde artış göstermiştir. Arz-talep dengesi daha çok uzun dönemlerde etkisini göstermekte olup, uzun vadeli yatırım stratejilerinde daha etkili sonuçlar vermektedir. Aynı zamanda arz-talep dengesini değiştirecek gelişmelerin sonuçları uzun vadeli görülse de kısa vadedeki etkilerin toplamı uzun vadeyi oluşturduğu unutulmamalıdır. Küresel büyüme ve ekonomilerde canlanma, küresel bazda petrol talebini arttıracaktır. Petrolün yenilenemeyen bir enerji kaynağı olması arz bileşeninin sınırlı kalmasına yol açmaktadır. Böylelikle büyüyen küresel ekonomi ile birlikte sınırlı olan petrol daha da değer kazanacak ve fiyatında yükselme meydana gelecektir. Aynı şekilde talep hacmi en yüksek ülkeler olan ABD, Çin, Japonya, Hindistan ve Rusya gibi ülkelerde yaşanacak ekonomik veya jeopolitik krizler talepte düşüşe yol açacağı için fiyatlarda gerileme meydana gelir. Arz kanadında ise, üretim kapasitesi en yüksek olan ve yüksek oranda petrol ihracı yapan Suudi Arabistan gibi ülkelerde yaşanabilecek politik veya jeopolitik krizler petrol arzında düşüşe yol açacağı için fiyatları yukarıya çekecektir. 15.2. P ETROL Ü RETİM M ALİYETLERİ Petrol üretim maliyetlerini, genel hatlarıyla arama giderleri, geliştirme giderleri ve işletme giderleri oluşturmaktadır. Genel olarak bakıldığında; petrol üretiminin %50’sinden fazlasına sahip olan Ortadoğu ülkelerinde üretilen petrol, Kuzey Denizi gibi bölgelere nazaran çok daha ucuza mal edilmektedir. Yeni rezervlerin keşfi giderek zorlaşması ve sondaj maliyetlerinin daha fazla olması gelecekte petrol fiyatlarını petrol şirketlerinin fiyatlarını daha yukarı çekmeye zorlayacaktır. OPEC üyesi ülkeler gibi petrol rezervleri güçlü hem de ucuza mal eden ülkelerin üretim miktarında talebin üzerine çıkması fiyatları düşüreceği gibi yüksek maliyet ile üretim yapan ülkelerdeki şirketleri zor durumda bırakacaktır. 59 15.3. F İYATLARI E TKİLEYEN S PEKÜLATİF E TKENLER Petrolün, ülkeler için stratejik önemi sadece bir emtia olarak adlandırılmasının ötesine geçmesine yol açmıştır. Finansal piyasaların gelişmiş olduğu ABD, İngiltere, Hong Kong, Japonya, Almanya ve Çin’de petrol finansal enstrüman olarak yüksek işlem hacmine sahip olmaktadır. Bu sebeple sadece arz ve talep bileşenlerine ek olarak bankalar, hedge fonlar ve kaldıraçlı işlem piyasasının büyük aktörlerine ait işlem hacimleri de petrol fiyatlarında belirleyici bir unsurdur. Bugünkü petrol fiyatlarının yaklaşık %60’ı hedge fonların ve büyük bankaların spekülasyonları sonucu oluşsa da piyasa için bir likidite kaynağı olduğu unutulmamalıdır. Son 10 yılda gelişen türev araçların ve bunların petrol üzerindeki etkisi ile birlikte yüksek hacimli future anlaşmaları spekülatif balonlara yol açmaktadır. 2006 öncesi, future işlemleri başta ABD’deki CFTC gibi kuruluşların gözetimi altında tutulan organize borsalardan yapılmakta idi. Böylelikle NYMEX gibi organize borsalarda yapılan işlem kayıtlarının CFTC’ye gönderilmesi zorunluydu. Buna karşılık OTC piyasalarda, işlem yapanların sözleşme sayılarında herhangi bir sınırlama yoktur veya piyasada açık pozisyon miktarlarına dair bir bilgiyi CFTC gibi denetim kuruluşları ile paylaşılması gerekmemektedir. 2006 ile birlikte future işlemleri ağırlıklı olarak OTC piyasalara kayması spekülatif hareketlerin daha da kontrol dışına çıkmasına yol açmıştır. 15.4. OPEC’ İN P ETROL F İYATLARI Ü ZERİNDEKİ E TKİSİ OPEC, dünya çapında petrol üretimi ve ihracı yapan ülkelerden oluşmaktadır. OPEC 12 üyeden oluşmakta olup bunlar, Angola, Ekvator, İran, Irak, Cezayir, Birleşik Arap Emirlikleri, Nijerya, Katar, Libya, Venezuella, Kuveyt ve Suudi Arabistan’dır. Avusturya’nın Viyana kentinde toplantılarını gerçekleştiren OPEC üyelerinin aldığı kararlar petrol fiyatlarında etkili olmaktadır. OPEC ülkeleri kendi aralarında mutabık kalarak üretim kapasitelerini arttırıp azaltarak fiyatlarla oynayabilirler. Günümüzde petrol satışları dolar üzerinden yapıldığından dolayı dolarda yaşanacak değer kayıpları OPEC ülkelerinin petrol gelirlerinin düşmesine yol açmaktadır. Milli gelirleri petrol ihracatına endeksli olan OPEC ülkeleri petrol üretimini arttırmaktadır. Üretim artışı da fiyatların düşüşüne yol açmaktadır. 15.5. J EOPOLİTİK R İSKLERİN P ETROL F İYATLARI Ü ZERİNDEKİ E TKİSİ Petrol üretiminin gerçekleştiği ülkelerdeki siyasi belirsizlikler, savaş durumları ve terör riski gibi sebepler, üretim kapasitesinde düşme beklentisi doğuracak ve piyasalarda spekülatif hareketlere yol açacaktır. Jeopolitik risklerin etkisi genellikle orta ve uzun vadede görülmekte olup, o risk ortadan kalkana kadar etkisini sürdürmektedir. Aynı zamanda jeopolitik riskler yatırımcı için bir risk unsuru olduğu için yatırımcıların alternatif petrol rezervi arayışına sıcak bakmamalarına yol açmaktadır. 60 15.6. S TOKLARIN P ETROL F İYATLARI Ü ZERİNDEKİ E TKİSİ Kısa vadeli petrol fiyatlarını etkileyen en önemli unsur stoklardır. Yüksek açıklanan stok miktarları piyasalarda petrol bolluğu olarak algılanmakta ve hem kısa vadede petrol talebinin stoklardan karşılanacak olması hem de petrol fiyatları üzerinde spekülatif etkisi sebebiyle petrolde değer kayıplarına yol açmaktadır. Stoklar aynı zamanda ani talep artışlarını karşılayarak sert fiyat dalgalanmalarını dengelemektedir. 15.7. S ONUÇ Petrol fiyatlarını etkileyen en temel faktör arz-talep dengesidir. Ancak arz-talep dengesini etkileyen ve aynı zamanda spekülatif hareketlere yol açan bir çok etmen bulunmaktadır. Petrol fiyatlarına etki eden temel faktör olarak talebin, büyüyen dünya ekonomisi ile artıyor olması ve buna karşılık alternatif enerji kaynaklarında önemli bir yol kat edilememiş olması petrol fiyatlarında uzun vadeli bir yükselişin habercisi olabilir. Aynı zamanda mevcut petrol rezervlerinin giderek azalması ve yeni rezervlere ulaşım maliyetinin yüksek olması arz bileşeninin de önümüzdeki yıllarda azalacağını göstermektedir. Bu sebeple üretici kuruluşlar ve hükümetler, stratejilerini mevcut rezervlerden maksimum gelir elde etme hedefi üzerine kurmaktadır. Petrol fiyatları dolar üzerinden belirlendiği için dolar endeksinin fiyat hareketi doğal olarak petrol fiyatlarını da etkilemektedir. FED politikaları ve piyasanın FED beklentileri son 1 yılda petrol fiyatları üzerinde belirleyici olmaktadır. Önümüzdeki yıllarda dolarda fiyatlanma ve petrol üzerindeki spekülatif hareketlerin son bulması ile petrol fiyatlarının olması gereken seviyelere tekrar çıkması ve uzun vadeli bir yükseliş trendine girmesi yatırımcılar için sürpriz olmayacaktır. 16. EKONOMİK VERİLER Ekonomik veriler, ekonominin durumunu gösteren sayısal bilgilerdir. Açıklanan verilerin döviz kurları üzerindeki etkisi geçmiş dönemlere ve beklentilere göre fiyatlanmaktadır. Piyasada ki hareketlenmeler veriler açıklanmadan önce başlar. Beklentilerle açıklanan veriler arasındaki fark ne kadar fazlaysa hareketlenmenin şiddeti de o kadar fazla olur. Birden fazla veri aynı anda açıklandığı durumda, beklentiden daha farklı gelen verinin etkisi daha fazla olur. Ekonomik verilerin önem derecesi, kur üzerindeki fiyatlanmanın büyüklüğü ve etki süresi üzerinde etkilidir. Açıklanacak olan verinin yüksek öneme sahip ve beklentinin çok üstünde veya altında gelmesi durumunda piyasada etkisi sert ve kararlı olacaktır. Ekonomik verinin piyasada etkisi sadece verinin makro ekonomik sonucu ile sınırlı kalmamaktadır. Örneğin, bir 61 Merkez Bankası faiz artırımı için yüksek istihdam değişimi rakamları, düşük işsizlik oranı hedeflemekte ise ve açıklanan verilerin beklentilerin üstünde gelmesi durumunda piyasadaki pozitif etkisi normalden çok daha kuvvetli olacaktır. 16.1. PMI NEDİR ? PMI Satın Alma Yöneticileri Endeksi, imalat sanayinin durumunu gösteren ve ülke ekonomisinin büyümesinde doğrudan etkili olduğu bir endeks tipidir. Her ay anketler tüm ilgili ülkenin imalat işletmelerine dağıtılır. Yapılan anket, işletmelerin satın alma faaliyetleri ve tedarik durumları ile ilgili bilgileri içermektedir. Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI), karar verme amacıyla kullanılırken diğer ekonomik veri kaynakları ile karşılaştırılarak bir bütün olarak ele alınmalıdır. PMI Endeksi her ayın ilk iş günü açıklanır. PMI HESAPLAMASI: Endeksin hesaplanmasında tamamı eşit ağırlandırılmış 5 farklı parametre üzerinden hesaplanmaktadır. Ülke genelinde bir çok farklı endüstriden, 100’lerce satın alma müdürüne aylık anket yapılmakta, bu ankette aşağıdaki başlıklarda belirtilen konularda şirket performanslarını gerçekleşen rakamlar üzerinden önceki aya göre artış olacağını düşünenler endeks değeri pozitif, olumsuz görüş bildirenlerin sayısı daha fazla ise endeks negatif değer alır. Üretim - Üretim hacmindeki artış ya da azalış Yeni siparişler - Müşterilerden alınan siparişlerde artış ya da azalış İş gücü - İşçi sayısında azalış ya da artış Stoklar - Stoklarda azalış ya da artış oranı Teslim Süreleri - Teslim sürelerinde yavaşlama ya da hızlanma Anket sonuçlarına göre her bir başlıktaki pozitif, negatif ya da nötr cevapların yüzdesi hesaplanır. Her bir endeks oluşturulurken olumlu cevap yüzdesine nötr cevap yüzdesinin yarısı eklenir. Özet olarak pozitif cevapların çarpanı 1, nötr cevapların 0.5, negatif cevapların ise 0'dır. Bu sonuçların birleştirilmesi ile aylık PMI verisi hesaplanır. PMI YORUMLANMASI: PMI verisinin 50'nin üzerinde açıklanması imalat sanayinde bir önceki aya göre büyüme olduğu, 50'nin altında daralma, 50'ye eşit açıklanması durumunda ise imalat sanayinde olumlu ve olumsuz görüş bildirenlerin eşit olduğu, yani bir değişim yaşanmadığı şeklinde yorumlanır. Fakat tek önemsenen endeks seviyesi "50" değildir, endeks uzun süredir 42'nin altındaysa ekonominin resesyona girebileceği, 42'nin üzerinde ise büyümesini sürdürebileceği düşünülür. 62 PMI, sektör temsilcilerinden alınan bilgiler doğrultusunda hesaplandığı için güvenilir kabul edilir. Güncel verilerden oluşturulduğu için öncü bir ekonomik göstergedir. Bazı ülkelerde imalat sektörünün etkisi hizmetler sektörüne göre düşük olabilir, bu durumda ekonominin genel gidişatını yorumlamak amacıyla ISM imalat-dışı PMI (NM0I) de takip edilebilir. Endeksi doğru yorumlamak adına geniş bir tarih aralığındaki trende bakmak tercih edilmelidir. 16.2. ABD T ARIM D IŞI İ STİHDAM D EĞİŞİMİ ABD Tarım dışı istihdam verisi tüm piyasa oyuncularının yakından takip ettiği ve özellikle döviz piyasalarında yatırımcıların öngörüler oluşturmasında önemli bir rol oynamaktadır. Amerikan İstihdam İstatistikleri Bürosu (U.S. Bureau of Labor Statistics) tarafından her ayın ilk Cuma günü ABD saati ile 08:30, yerel saat ile 15:30’da açıklanmaktadır. ABD Tarım dışı istihdam verisi hesaplamasına tüm çalışanlar dahil edilmemektedir, dahil olmayan çalışanlar şu şekildedir sıralayabiliriz; Tarım işçileri Devlet memurları Kar amacı gütmeyen yardım kuruluşu çalışanları Evlerde istihdam edilen özel çalışanlar Yukarıdaki çalışanlar çıkarıldığında ağılıklı olarak imalat, inşaat ve hizmet sektörlerinde istihdam edilen kişiler yer aldığı görülmektedir. Bu sektörlerde istihdam eden çalışanlar, ABD Gayri Safi Yurtiçi Hasılası’nın %80 lik kısmını oluşturmaktadır. Bu nedenle verideki değişimler ABD ekonomisi açısından önemli bir göstergedir. 2008 krizinden sonra, özellikle 2011 yılı ile birlikte, FED tarafından yapılan gevşek para politikaları ile iş gücü piyasalarında oluşan daralmanın önüne geçmesi hedeflenmiştir. Tarım dışı istihdam verisinde aydan aya artış, harcama yapan insan sayısının artacağını böylelikle ABD ekonomisinin büyümesine işaret eder. 16.3. ABD T ARIM D IŞI İ STİHDAM Y ORUMLAMASI Tarım dışı istihdam verisi bir önceki aya göre artı ya da eksi şeklinde açıklanır. Pozitif bir rakam bir önceki aya göre istihdamda artışı gösterir. ABD Tarım dışı istihdam verisi beklentiler ile beraber değerlendirilir. Beklentilerin üzerinde gelen bir veri, yani beklentilerin üstünde istihdam edildiği yönünde bir istatistik ABD Doları'nın diğer para birimleri ve emtia 63 karşısında değerlenmesine neden olacağı gibi, beklentilerin altında kalan bir veri ise ekonomi adına negatif bir fikir verecek ve Abd Doları'nın değer kaybetmesine neden olacaktır. Özellikle gün içi, çok kısa vadeli alım-satım yapan yatırımcıların ABD tarım dışı istihdam verisi ile piyasalarda yaşanacak sert hareketler öncesi işlem yapmayıp, piyasalar fiyatlanmaya başladıktan sonra pozisyon açmaları, riskten korunmak adına daha doğru olacaktır. Tarım dışı istihdam değişimi verisini işsizlik oranından bağımsız olarak yorumlamak yanıltıcı olacaktır. Tarım dışı istihdam oranının beklenenden iyi, işsizlik oranının ise beklenilenin altında kalması gibi durumlarda tarım dışı istihdam değişiminin anlık fiyatlanmada, işsizlik oranının ise açıklanan veriler sonrası yüksek volatilitede azalma başladıktan sonra etkisini göstermesi beklenebilir. 16.4. İ ŞSİZLİK O RANI İşsizlik oranı, aktif olarak iş arayıp bulamayan yetişkinlerin sayısının, toplam işgücüne oranıdır. ABD'de İşsizlik Oranının beklenenden daha düşük gelmesi işsiz sayısının beklenenden az olduğu anlamına geleceğinden olumlu bir gelişme olarak değerlendirilir ve bu durum ABD dolarının değer kazanmasını sağlar. Tarım dışı istihdam verisiyle aynı anda açıklanacak olması bu verinin önemini daha da artırır. Eğer bu iki veri birbirini doğrular nitelikte açıklanırsa piyasa aynı yönde daha sert hareket gösterir. Ancak birbirinden ters yönde hareket ederse piyasada aşağı ve yukarı yönlü dalgalanmalar etkisini gösterecektir. 16.5. Z EW E NDEKSİ Zew endeksi, Avrupa ekonomisinin ve kurumlarının performanslarını yorumlamamızı sağlayan bir indikatördür. 350 adet analist ve ekonomiste Almanya ekonomisinin önümüzdeki 6 ayda nasıl bir performans sergileyeceğini içeren sorulardan oluşan bir anket yapılmaktadır. Zew endeksi hesaplamasında olumlu görüş yüzdesi ile olumsuz görüş yüzdesi arasındaki fark kullanılır. Zew finansal piyasalar araştırmasına göre analistler ekonomik görünümü pozitif, negatif ve nötr şeklinde derecelendirilir. Zew Endeks sonuçları yaklaşık olarak her ayın ortasında yayınlanır. Almanya'da yayınlanmasına rağmen öncelikli olarak Avrupa, daha sonra da tüm dünya piyasaları tarafından dikkate alınmakta ve takip edilmektedir. Zew endeksi grafiği ile Almanya büyüme verileri grafikleri karşılaştırıldığı zaman birbiri arasında yüksek oranda bir bağıntı olduğu görülmektedir. Bu da ekonomist ve analistlerin öngörü başarısından kaynaklanmaktadır. 64 16.6. Ç EKİRDEK E NFLASYON Özel kapsamlı Tüfe olarak da adlandırılan çekirdek enflasyon verisi, fiyatlar genel düzeyindeki değişimi sürekli kılan öğeleri saptamak ve bunlara yönelik daha gerçekçi politika kararları alabilmek amacıyla, fiyat dizinlerinde ağırlığı fazla olan ve mevsimsel dalgalanmalardan daha az etkilenen sınıflamadan oluşan alt dizindir. Enflasyon endeksi ülkeden ülkeye değişmekte olduğu için, her ülkenin enflasyon hesaplamasında kullandığı ürünler ve oranları değişiklik göstermektedir. Uluslar arası piyasalardaki fiyat hareketlerine bağlı olarak değişen enerji fiyatları, mevsimsel etkilere göre değişiklik gösteren ürünlerin fiyatları ve devlet kontrolünde belirlenen fiyatlar, dolaylı vergilerden arındırılarak hesaplanır. Aşağıda enflasyon sepetinden çıkarılan ürün grupları listelenmiştir. Mevsimsel ürünler İşlenmemiş gıda ürünleri Alkollü içkiler ve tütün ürünleri Dolaylı vergiler Altın Gıda ve alkolsüz içeçecekler 16.7. T ÜKETİCİ G ÜVEN E NDEKSİ Tüketici güven endeksi, tüketicinin ülke ekonomisi hakkındaki eğilimlerini, değerlendirmelerini ölçen bir endekstir. Tüketici güven endeksinde bir artış tüketicilerin ilerleyen dönemlerde harcamalarının da artacağına, buna bağlı olarak da ekonominin büyüyeceğine işaret eder. Tüketici güven endeksi 4 alt başlık altında toplanmıştır. a) b) c) d) Hanenin maddi durum beklentisi Genel ekonomik durum beklentisi İşsiz sayısı beklentisi Tasarruf etme ihtimali Beklenti ve geçmiş değerden yüksek bir değer açıklanmışsa bu ülke para biriminin değerleneceğine işaret eder. 16.8. T İCARET D ENGESİ VE ABD D IŞ T İCARET A ÇIĞI ABD’nin dış ticaret dengesi dolar üzerinde etkili olduğundan bu verinin takibi de önemlidir. ABD’nin dış ticaret dengesinin fazla verdiği dönemlerde ABD’ye borcu olan ülkeler ödemelerini dolar olarak yapacağından dolar talebi artar ve doların değerinde artış görülür. ABD’nin dış ticaret açığı verdiği durumda ise ABD borcunu ödemek için diğer ülkelere dolar aktaracağından o ülkelerde doların değeri düşüş gösterir. 16.9. İ ŞSİZLİK M AAŞI B AŞVURULARI 65 İşsiz sayısının artışı ya da azalışı hakkında fikir veren bu verinin haftalık olarak açıklanması ABD ekonomisi hakkında güncel bilgi edinilmesi açısından önemlidir. Aynı zamanda aylık işsizlik oranı hakkında fikir sahibi olmamızı sağlar. Bu verinin düşüş göstermesi, çalışan sayısında artış olması anlamına geleceğinden doların değer kazanmasına neden olur. 16.10. T ÜKETİCİ F İYAT E NDEKSİ (TÜFE) Tüketiciler tarafından kullanılan, belli mal ve hizmetlerden oluşan bir sepetin, fiyatlarındaki değişimi hesaplar. Enflasyonla birlikte yorum yapılması gereken bir veridir. Eğer bir ülkede enflasyon tehdidi varsa bu verinin artışı negatif, enflasyon tehdidi yoksa artışı ülke ekonomisine pozitif bir katkı olarak değerlendirilir. 16.11. Ü RETİCİ F İYAT E NDEKSİ (ÜFE) Ülke ekonomisinde üretimi yapılıp, yurtiçinde satılan ürünlerin belli bir referans dönemine göre karşılaştırılarak, fiyat değişimini ölçen endekstir. Yukarı yönde bir eğilim pariteler üzerinde pozitif bir katkı olarak değerlendirilebilmektedir. 16.12. T ÜKETİCİ G ÜVEN E NDEKSİ : Tüketicinin ekonomiye ilişkin beklentisi hakkında bilgi verir. Tüketicilerin yakın gelecekteki harcama ve tasarruf eğilimleri hakkında öncü bir gösterge niteliğindedir. Bu verinin değerinde görülen artış tüketicinin harcamalarını artıracağını göstereceğinden ekonominin olumlu yönde hareket ettiği düşünülür. 16.13. K ONUT S ATIŞLARI Bu veriyle ilgili iki veri açıklanmaktadır. Bunlar “ Yeni konut Satışları” ve “ Mevcut Konut Satışları” dır.Yeni Konut Satışları, son bir ay içinde satılan birinci el konutların yıllık seviyesini belirleyen veridir. Mevcut konut satışları, mevcut olan konutların ne kadar el değiştirdiğini gösterir. Her konut satışı 270’e yakın alt sektörün satışlarında hareketlenme sağlayacağı için önemli göstergelerden biridir. Bu verinin artışı ekonominin olumlu yönde hareket ettiğini göstereceğinden verinin ait olduğu ülkenin para biriminde artış görülür. 66 16.14. P ERAKENDE S ATIŞLAR Dayanıklı ve dayanıksız mal satışlarındaki değişimi ve eğilimi göstermektedir. Ekonomide ki satışların büyük bir bölümünü ilgilendirdiği için önemli bir veridir. Bu verinin artışı satışların artması anlamına geleceğinden, ekonomide olumlu yönde bir hareketlenme görülecektir ve o ülke para biriminde artış görülür. Bu veriye dahil olan otomobil satışları perakende satışların kabaca %25 ‘ini oluşturduğundan bu verinin hareketini önemli ölçüde etkilemektedir. Otomobil satışlarının aylık hareketinde ki yüksek değişimler bu verinin yorumlanmasını zorlaştırmaktadır. Bu nedenle otomobil satışları çıkarılarak “Çekirdek Perakende Satış” verisine ulaşılır. 16.15. G AYRİ S AFİ Y URTİÇİ H ASILA (GDP) Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH), bir ülke sınırları içerisinde belli bir zaman periyodu içerisinde üretilen tüm mal ve hizmetlerin toplam değeridir. GSYİH'daki artış ya da azalış ülke ekonomisindeki büyümenin yönünü göstereceğinden kur hareketlerinde önemli bir rol oynar. Bir ülkede GSYH verisinin beklentilerden iyi gelmesi, ekonomik büyümeyi de paralel etkileyeceğinden dolayı ülke para birimi değer kazanır. GSYİH = özel tüketim + yatırım + devlet harcamaları + net ihracat Olarak hesaplanır. 16.16. FED A ÇIK P İYASA K OMİTESİ : Federal Open Market Commitee (FOMC), FED bünyesindeki Açık Piyasa İşlemleri Komitesi'dir. Bu komitenin toplantılarında faiz kararlarına, geleceğe yönelik tahminlere ve üye görüşlerine yer verilir. ABD ekonomisinin ve doların dünya ekonomisi üzerindeki etkileri sebebiyle yatırımcıların yakından takip ettiği bir toplantıdır. Uluslar arası para piyasası yatırımcılarını doğrudan ilgilendiren ve ilgili para biriminin sert değer değişikliklerine maruz kalmasına yol açabilen Merkez Bankası başkanlarının konuşma tarzlarını ana hatları ile ikiye ayırabilmek mümkündür. Güvercin(dovish) açıklamalar, ağırlıklı olarak genişlemeci bir ekonomi için yapılan esnek para politikalarından oluşur. Esnek para politikasının amacı piyasadaki likiditeyi arttırarak piyasaya sürülecek “bol para” ile ekonomiyi canlandırmak, bankalarda duran mevduatların yatırıma dönüşmesini sağlamaktır. Yüksek para arzı dolar kurunda değer kayıplarına sebep olmaktadır. Aynı şekilde güvercin açıklamalar piyasada genişlemeci para politikalarının süreceğine işaret edeceği için dolar endeksinde değer kayıpları görülür. Şahin(Hawkish) açıklamalar ise, sıkı politikalar izleyen, özellikle gevşek para politikası karşıtı tutum izleyen beyanatlardan oluşmaktadır. Şahin açıklamalar genellikle kurda değer kazanımlarına yol açarken, kurdaki değer kazanımı açıklamaların FED’in para politikalarındaki belirleyiciliğine göre değişmektedir. 67 16.17. ISM Ü RETİM E NDEKSİ Institute of Supply Management tarafından açıklanan bu veri oluşturulurken imalat sektöründeki yöneticilerin satın alma aktiviteleri incelenir. Bu aktiviteleri, üretim yapan firmaların siparişleri, teslimatları ve envanteri gibi unsurlar oluşturur. Endeks değeri 1-100 arasında değer alır. Bu verinin 50’nin üzerinde bir değer alması sanayide genişleme olması anlamına gelmektedir. 16.18. D AYANIKLI T ÜKETİM M ALLARI S İPARİŞİ Bu verinin değerindeki yükseliş artan siparişleri, bu da tüketim gücündeki artışı göstereceğinden ekonomide olumlu bir ilerleme olduğu düşünülür ve o ülkenin para biriminde değer artışı olur. 17. TEKNİK ANALİZ VE TEMEL KAVRAMLAR Teknik analiz; geçmiş fiyat hareketlerinin gelecekte de tekrarlanacağı, benzer hareketler doğuracağı kabul edilerek fiyat, hacim ve indikatör gibi göstergelerden yararlanarak yapılan analiz yöntemidir. Teknik analizin temel mantığına göre fiyat hareketlerine etki edebilecek her faktör fiyatlar üzerinde etkili olmuştur. Her fiyat hareketi de gelecekte oluşacak fiyat hareketleri için bir referans özelliği taşımaktadır. Aynı zamanda fiyat hareketleri kendini tekrarlayacağı için aynı fiyat hareketini farklı zamanlarda da görmek mümkündür. Bu sebeple teknik analiz yöntemleri üzerinde çalıştığımız paritenin dilini anlamamız için önemlidir. Forex piyasaları büyük kitlelerin makroekonomik verilere göre ve piyasa algısına göre işlem yaptığı çok geniş hacimli bir piyasa olduğu için fiyatlarda psikoloji faktörü büyük öneme sahiptir. Arz ve talep, paranın ve değerli metallerin fiyatlanmasında etkili olduğunu kabul etsek de fiyatlar üzerinde etkili olacak temel dayanak açıklanan verilerden ziyade, piyasanın veriyi nasıl yorumladığıdır. Teknik analiz yatırımcıları ikiye bölmüştür. Yatırımcıların bir kısmı sadece teknik analiz fiyat hareketlerinin bir sonrasını öngörebilmek için yeterli olduğunu savunurken diğerleri ise sadece fiyat hareketlerinin takibi doğru piyasa analizi için yeterli olmadığını savunmaktadır. Teknik analizin piyasayı ekonomi, politik ve sosyal üçgeninin dışında sadece fiyat hareketleri üzerinden analiz ettiği tüm yatırımcıların ortak görüşüdür. Temel analiz ise makroekonomik seviyede yapılan analiz şeklidir. Ekonomik, politik ve sosyal veriler ışığında piyasadaki arz ve talebi inceler. Sadece temel analiz üzerinden pozisyon açan yatırımcılar piyasanın ağırlıklı yönü konusunda başarılı olurken; fiyatlamanın süresi, etkinliği ve en iyi fiyat seviyelerini belirlenmesi konusunda yetersiz kalmaktadır. 68 Piyasanın yönünün doğru tayin etmek ve en uygun seviyelerden alım/satım emri vermek için temel ve teknik analiz metotlarını bir bütün olarak ele alıp, piyasayı incelemek gerekmektedir. Her iki analiz metodunun da aynı yönü gösteriyor olması, açacağımız pozisyonun doğruluk oranını arttırmaktadır. 17.1. D ESTEK VE D İRENÇ S EVİYELERİ Destek ve direnç seviyelerinin belirlenmesi teknik analizin en temel kavramlarıdır. Fiyat hareketinde yön değişiminin tespiti ve buna bağlı olarak açılacak işlemin yönü konusunda belirleyicidir. Destek, düşüşte olan bir trendde belli bir seviyeye yaklaştıkça açılan satış pozisyonlarının azalması, açık satış pozisyonlarının ağırlıklı olarak kapatılması ve alış pozisyonlarının artması sebebiyle önce fiyatlarda düşüş hızının azalması sonrasında da yukarı yönlü harekete başlamasından oluşmaktadır. Direnç, yükselişte olan bir trendde belli bir seviyeye yaklaştıkça açılan alış pozisyonlarının azalması, açık alış pozisyonlarının ağırlıklı olarak kapatılması ve satış pozisyonlarının artması sebebiyle önce fiyatlarda yükseliş hızının azalması sonrasında da aşağı yönlü harekete başlamasından oluşmaktadır. 17.2. T REND K ANALLARI Destek ve direnç çizgileri yatay bir çizgide değil belli bir açı ile birbirine paralel ilerliyorsa trend kanalı olarak adlandırılır. Yükselen trendlerde düşüş dip noktaları dikkate alındığı gibi düşüş trendlerinde tepe noktaları önemsenerek çizilmektedir. İki paralel trend aralığında fiyatlanan parite kendisine optimum değişim koridorunu oluşturur. Ağırlıklı olarak 45 derecelik açı ile oluşan kanallarda, açı arttıkça paritedeki sert hareket artmaktadır. Ancak 69 eğim açısı arttıkça trendin kalıcılığı azalmaktadır. Trend kanalının oluşumu yatırımcılara piyasada mevcut işlem yaptıkları finansal varlıklarda mevcut eğilim yönünü gösterir. Artış yönü olduğunda kanalın yönü yukarı, gevşeme eğilimine geçildiği zaman ise azalan yöne doğru hareket eder. Trend kanalları iki paralel trend çizgisinin parite, emtia yada fark kontratları üzerinde çizilmesi ile elde edilir. Yatırımcılar gerek açık alış pozisyonlarını en optimum seviyede kapatabilmek, gerekse de fiyatların kanal dışına çıkıp trendin kırılması ile satış pozisyonuna geçebilmek için trend hareketlerini yakinen takip ederler. Trend dışına taşan fiyatlanmalar yatırımcılar için trend dönüşü algısı oluşturma ve piyasalara erken reaksiyon vermelerine yol açabilmektedir. Ayı Tuzağı: Yukarı yönlü trend hareketlerinde kısa süreli destek bandının kırılmasıdır. Kısa süreli trend dışına sarkan fiyatlar tekrar band içine dönerek trend kanalı içinde fiyatlanmaya devam eder. 70 Boğa Tuzağı: Ayı tuzağının tersine aşağı yönlü trend hareketlerinde kısa süreli direnç bandının kırılmasıdır. Trend bandının dışındaki fiyatlanma hareketi kalıcı değildir, kısa sürede band içine dönüşünü sağlar. 17.3. GAP(B OŞLUK ) Forex piyasalarında alıma karşı satıcı, satışa karşı alıcı olmaması sebebiyle anlık olarak fiyat seviyelerinde boşluklar oluşmaktadır. Grafikler üzerinde de bu boşluklar rahatlıkla görülebilmekte olduğu gibi, özellikle düşük işlem hacmine sahip ve sert hareket anında gözlemlenmektedir. Forex piyasası yüksek likiditeye sahip ve 5 gün 24 saat açık olan bir piyasa olduğu için hisse senedi piyasası gibi gap’li hareket çok sık görülmemektedir. Gap’li hareketler ağırlı olarak hafta sonu gibi piyasaların kapalı olduğu dönemlerde finansal, ekonomik veya siyasi gelişmeler sonucu yaşanmaktadır. 71 18. FORMASYONLAR Finans piyasalarında fiyat hareketleri trendler halinde meydana gelmektedir. Ancak, finans piyasalarının kaotik yapısı nedeniyle bu trend hareketleri doğrusal değildir. Bu nedenle grafiklerde karakteristik șekiller meydana gelmektedir. Formasyon adı verilen bu șekiller kimi zaman trend dönüşleri , kimi zamansa trendin devamlılığını göstermektedir. 18.1. O MUZ B AŞ O MUZ F ORMASYONU Fiyat hareketlerinin tepe yaptığı bölgelerde görülür ve yükselen trendinin sonlandığına işaret eder. Omuz baş omuz formasyonu ismini 3 tepenin insan figürüne benzemesinden almaktadır. Sol ve sağ omuz olarak adlandırılan her iki tepe de birbirine benzemekte olup, ortadaki tepe formasyonun en yüksek seviyesi yani baş kısmıdır. Omuz baş omuz formasyonları 2-3 saatlik fiyat hareketlerinden 2-3 aylık fiyat hareketlerine kadar tüm zaman dilimleri üzerinde etkisini göstermektedir. Karakteristik yapısı ile birlikte grafik üzerinde rahatlıkla tespit edilebilmektedir. İlk omuz oluşumunda fiyatların hacimle yükselen bir hareketi söz konusudur. Var olan yükseliş trend ile desteklenmekte olduğu için yükseliş hareketi yeni alış pozisyonları ile desteklenebilir. Bu durum da ilk omuzun tepe noktasının diğer omuzun tepe noktasına göre kısmen daha yüksek seviyelere çıkmasına yol açabilir. Ancak yükseliş sonrası gelen realizasyon hareketi fiyatların aşağı çekilmesine yol açacaktır. İlk omuz hareketi sonrası hacimde yaşanan azalma alıcı pozisyonundaki isteksizliğine işaret etmektedir. İlk omuz oluşumunda formasyon hakkında bir ön görüde bulunmak mümkün değildir. 72 Kar realizasyonu ile birlikte açılan yeni alış pozisyonları ile birlikte parite tekrar yükselişe geçer. Omuz seviyesinin geçilmesi yeni alış pozisyonlarını tetikler ve omuz seviyesini geçen paritede yukarı yönlü fiyat hareketi hızlanır. Omuz seviyesini geçen parite yukarı yönlü hareketini kararlı bir şekilde devam ettirerek başka bir formasyonun başlangıcını oluşturabilir. Bu sebeple tepe yapıp düşüş hareketine geçmesi takip edilmelidir. İşlem hacminin yukarı yönlü hareketine devam etmesine yetmemesi ile birlikte parite yönünü aşağı çevirir. Aşağı yönlü düşüş sonrası omuz çizgisinin kırılmaması piyasalarda bir alış fırsatı olarak görülmektedir. Alış pozisyonları ile birlikte parite ilk omuz seviyesine ulaşmasının ardından hacmin düşmesi ile birlikte düşüş eğilimi göstermesi formasyonun oluştuğunun işaretidir. Hacmin düşmesi ile birlikte paritenin aşağı yönlü hareketi desteklenir. Boyun desteğinin kırılması ile hacimde artışlar görülmeye başlanır. 73 Aşağı yönlü hareket tek mum içinde olabileceği gibi kademeli olarak da gerçekleşebilir. Bunun sebebi; boynun kırıldığı, trendin dönüldüğüne hem fikir olan yatırımcıların alış pozisyonlarından satış pozisyonuna geçmelerinden kaynaklanmaktadır. Kırılma sonrası aşağı yönlü fiyat hareketi ne kadar sert olursa, fiyat seviyelerinde yukarı yönlü kar realizasyonlarının gelme ihtimali o kadar fazla olduğu unutulmamalıdır. 18.2. İ KİLİ T EPE F ORMASYONU Zayıflamaya başlayarak yükseliş hızını kaybeden hemen hemen tüm yükseliş trendlerinde tepe yaparak gevşemeye başlaması ile birlikte ilk hedefi bir önceki tepeyi geçmektir. İlk tepeyi oluşturduktan sonra dip yapan parite düşen işlem hacmi ile birlikte ilk tepeyi geçmekte zorlandığı görülür. 74 Trendleri bir önceki tepeyi veya dibi kıramayarak trendin ters yönünde hareket etmeye başladığı oluşumları ikili tepe ve ikili dip formasyonları olarak adlandırılır. Yükseliş sonunda görülen bir tepe veya düşüş sonrası görülen dip bize herhangi bir formasyon sinyali vermemektedir. Ancak 2. Tepenin ilk tepeyi kıramaması durumunda yukarı yönlü trendin artık sonuna geldiğimizin bir işaretidir. Bu durumu da sadece biz değil bir çok yatırımcı gördüğü için yüksek oranda trendin aksi yönünde pozisyonlar açılır. Trendin dönüp dönmediğine karar verebilmek için dip ve tepe seviyelerine destek-direnç çizgileri çizmek işimizi kolaylaştıracaktır. İki tepe noktası arasında yer alan dip seviyesine çizilen destek seviyesine parite yaklaştıkça paritedeki satış pozisyonlarında artış gözlemlenecektir. Piyasa algısı trendin kırıldığına emin oldukça satış pozisyonları artacak ve düşüş hareketi sertleşecektir. 75 İkili tepe formasyonunda dip seviye olan destek noktasını kırdığından emin olmadan satış pozisyonu açmak yanıltıcı olabilir. İkili tepe formasyonu gibi üçlü tepe formasyonu da mümkündür. Paritenin formasyonu kırması ile birlikte fiyatlarda yaşanacak düşüş hedefi olarak dip-tepe farkı kadar olmalıdır. Formasyonun dip seviyesinin ne kadar altına düşeceğini ön görmek oldukça zor olduğu gibi zaman zaman yanıltıcı da olabilir. Sert düşüşlerden ziyade kararlı düşüş hareketleri paritede değer kaybının daha fazla olacağına işaret eder. 18.3. Ü ÇLÜ T EPE F ORMASYONU Üçlü tepe formasyonu bir omuz baş omuz formasyonuna ait tüm özellikleri taşımaktadır. Omuz baş omuzdan ayıran en büyük farkı tepe noktalarının yüksekliğinin birbirine yakın olmasıdır. Dikdörtgen formasyonundan ayıran en belirgin özelliği ise dikdörtgen formasyon bir devam niteliğinde iken, üçlü tepe formasyonu trendin yönünü değiştirecek niteliktedir. 76 Üçlü tepe formasyonunun oluşum şekli ikili tepe ile aynıdır. Yükselen tepe ile artan hacim, düşüş ile birlikte azalmaktadır ki yükseliş trendi içinde bulunan bir parite için normaldir. Üçlü tepe formasyonunun kırılabilmesi için destek noktasının kırılması gerekmektedir. Her tepe oluşumu bir önceki tepe oluşumuna göre daha düşük hacim oluşturmaktadır. Her tepe sonrası düşen hacim, bir önceki seviyenin geçilemeyeceğine işaret etmektedir. Üçlü tepe formasyonlarında da destek seviyesinin kırılmasının ardından paritede yaşanacak düşüşün hedeflenmesi olarak dip(destek)- tepe arasındaki fark kullanılır. Fiyatlarda yaşanacak düşüş olarak dip-tepe farkı hedeflenebilir. Üçlü Tepe Formasyonunun ise tersi olduğu söylenebilir. İkinci tepeden sonra aşağı yönlü hareket eden fiyatların destek noktasını kırmaması ve aynı seviyelerde yeni bir tepe oluşturması ile ortaya çıkarlar. 77 18.4. V F ORMASYONLARI Diğer tüm fonksiyonlardan farklı yapısı ile V formasyonu, oluş aşamasında tanımlanması zor bir formasyondur. Trendin aşağı olması sert düşüş sonrası yukarı yönlü hareketin bir toparlama hareketi mi yoksa bir “V” formasyonunun öncüsü mü olduğunu kestirmek çok mümkün olmadığı gibi erken bir öngörüde bulunmak yanıltıcı olabilir. “V” formasyonunun izlerini kararlı bir düşüş sonrası aynı hızla yükseliş hareketinde görebilirsiniz. “V” formasyonu her ne kadar trendin tersinde kalma riski içeriyor olsa da formasyonun doğruluğundan emin olduktan sonra açılacak pozisyonun riski minimize seviyede kalacaktır. Grafikte gördüğümüz gibi uzun bir trend periyodu sonrası A noktalarında soluklanan parite tekrar ivmelenerek hareketine devam etmiştir. A noktaları bizim “V” formasyonumuzun oluşumu ve hedef fiyat seviyemiz konusunda belirleyici olacaktır. Yuvarlak içine alınan seviyelerde trendin döndüğü ve giderek A noktası seviyelerine tekrar geri dönme eğiliminde olduğunu görüyoruz. Bu seviyeler bizim artık trendin döndüğü ve bir “V” formasyonundan emin olmamızı sağlayacak seviyelerdir. Açtığımız pozisyonda hedeflememiz gereken seviye (Düşüş hareketi için) mutlaka A noktasının altında bir seviye (B) olmalıdır. Bu gibi formasyonlar bir trend sonu yeni bir trend başlangıcı olduğu için grafikte de gördüğümüz üzere çok daha düşük/yüksek seviyelere kadar inmesi/çıkması beklenebilir. Dikkat edilmesi gereken tek nokta sabırlı olup, paritenin A noktasına yakın bir seviyeye kadar gerilemesidir. 78 18.5. Ç ANAK V E T ERS Ç ANAK F ORMASYONLARI Piyasaların genellikle diplerinde görüldüğü ve başlayan yükseliş trendlerine işaret ettiği için dönüş formasyonları arasında sınıflandırılan çanak oluşumları, aynı zamanda sonlanan bir düşüş trendinin ardından yeterli güçte başlayamayan ya da gücünü bir süreliğine kaybeden yükseliş trendlerinde de devam formasyonu olarak görülebilmektedir. Birkaç aydan bir kaç yıla uzayabilen süreleri ve kimi zaman yumuşakça eğilen bir yaya, kimi zamansa hafifçe U harfine benzeyen yapılarıyla kolayca tanımlanabilen bu çanak formasyonları, sonlanmaları ile yukarı ivmelenecek bir yükseliş trendine işaret ettiklerinden alınan pozisyonlar açısından hem kısa, hem orta, hem de uzun vadede oldukça önemli miktarlarda kar marjları yaratabilmektedirler. Yapısal olarak çanak formasyonlarının simetriğidir. Zirve seviyelerinde oluşurlar. İşlem hacmi, formasyon oluşumunu tamamladıkça azalmaktadır. Fiyatların artması ve düşmesi simetrik olmalıdır. Kademeli olarak yükselen fiyatların giderek düşen hacim ile tekrardan düşmesi ters çanak formasyonunu oluşturur. Şekil itibari ile ters U harfine benzer. 79 18.6. Ü ÇGEN F ORMASYONU ( S İMETRİK / YÜKSELEN / ALÇALAN ) Üçgen formasyonları grafik üzerinde en rahat şekilde görebileceğimiz formasyon tiplerinin başında gelmektedir. Giderek alçalmakta olan tepeler ile giderek yükselen diplerin birbirine yaklaşması ile oluşan sıkışmanın aşağı veya yukarı yönlü kırılması ile sonuçlanmaktadır. Grafik üzerinde dip ve tepe noktalarında eşit daralma miktarı ile sıkışan üçgen formasyonunun aşağı veya yukarı yönlü kırılma ihtimali eşittir. Düşen hacim ile daralan hareket bandının belirginleşmesi ile birlikte artık üst band bir direnç, alt band ise bir destek konumuna gelmiştir. 80 Alıcı ve satıcıların hakimiyeti kendine alamadığı bu formasyonlarda sıkışma arttıkça simetriyi bozacak fiyat hareketlerine olan hassasiyet artmaktadır. Yaşanacak ekonomik bir gelişmenin fiyat hareketlerindeki etkisinin normalden daha sert olması beklenebilir. Fiyat hareketlerinde simetrik üçgen oluşumu hiç de kolay değildir. Simetrik üçgen ile karşılaşıldığındaysa kırılmanın hangi yöne olacağını doğru analiz edebilmek için hangi yöne fiyat hareketi olduğunda fiyat artışı oluyorsa, kırılmanın da o yönde olma ihtimali diğerine nazaran daha yüksektir. Üçgen formasyonu yükseliş trendi içinde olması durumunda ilk dip seviyesi diğer dip seviyelerinden daha düşüktür ve işlem hacmi yükselişlerde artmakta, aşağı yönlü hareketlerde azalmaktadır. 2. Dipteki hacim ilk dipteki hacim kadar yüksek değildir, yani işlem hacmindeki düşüş fiyatın daha da düşmesini desteklememektedir. Giderek düşen hacim üçgen formasyonunun daha belirgin oluşmasını sağlamaktadır. 2 tepe ve 2 dip noktanın belirlenmesi üçgen formasyonunun çizimi için yeterlidir. 81 Üçgen formasyonlarında fiyat hareketlerini belirleyici unsur azalan işlem hacmi olduğu için formasyonda kırılmanın yaşanacağının sinyalini hacimdeki ani artıştan anlayabiliriz. Formasyonlarda en çok hata yapmamıza sebep olan etmen trend dışına sarkan zayıf fiyat hareketleridir. Trendde kırılmanın yaşandığını kabul edebilmemiz için fiyat kapanışlarının formasyon dışında bir seviyede sonlandırması beklenmelidir. Üçgen formasyonlarının kırılma süreleri değişiklik göstermektedir. Ancak belli bir ortama baz alındığı zaman yaklaşık olarak üçgen formasyon süresinin 2/3’ü süresinde kırılma gerçekleşmektedir. Örneğin, üçgen formasyonu trend çizgileri 9 haftalık bir süreyi kapsıyor ise, yaklaşık olarak 6. Haftada trendin kırılması beklenebilir. Öncesinde açıklanan bir ekonomik veri veya haber bu süreyi biraz daha erkene çekme gücüne sahiptir. Kırılma yaşandıktan sonra fiyatların ne kadar düşeceğini veya yükseleceğini belirleyen en önemli unsur trende giriş noktası ile çıkış noktası arasındaki yükseklik farkıdır. Trendin kırılması durumunda iki yükseklik farkı kadar fiyat minimum fiyat değişimi olmasını bekleyebiliriz. Trendin kırılmasının ardından genellikle diğer formasyonlarda da gözlemlediğimiz geri dönüş hareketi görülmektedir. Ancak düşen hacim ile birlikte aynı seviyelere geri dönmesini beklemek doğru olmayacaktır. Bu sebeple geri çekilmeleri bir yatırım fırsatı olarak düşünülmemelidir. 18.7. B AYRAK F ORMASYONU Fiyatlarda çok sert yükseliş veya düşüş hareketlerinin ardından görülen, ve kısa bir duraklama dönemi olarak adlandırabileceğimiz fiyatlamalardan oluşmaktadır. Genellikle bayrak formasyonu öncesi yaşanan sert fiyatlamanın devam edeceğinin sinyalini bize verir. 82 Hareketler keskin de olsa bir soluklanma isteği doğacaktır. Paritede yaşanacak durağanlığı tespit edebilmek için işlem hacminde yaşanacak düşüşü iyi takip etmek gerekmektedir. İşlem hacminde yaşanacak düşüş ile genellikle trendin ters yönünde dar band içinde bir hareket meydana gelmektedir. BAYRAK GRAFİĞİ EKLENECEK Bayrak formasyonunun en belirgin özelliği sert fiyat hareketinde yüksek hacim ile hareket ederken, bayrak formasyonunu oluştururken işlem hacminin durma noktasına kadar azalmasıdır. İşlem hacmi ne kadar düşüş göstermişse yeni bir sert harekete o kadar yaklaştığımızın sinyalini verir. Bayrak formasyonu sert fiyat hareketleri ile kırılmakta, kademeli yükselişler veya düşüşler yani fiyat hareketlerinde geri çekilmeler görülmemektedir. Fiyat düşüşlerinde bayrak formasyon başlangıcındaki ilk dip noktası, formasyon bitimine kadar dip seviyesini oluşturur. Formasyon anında düşen işlem hacmi ile dip seviyelerde artış yaşanacaktır. Bayrak formasyonunun kırılması ile sonlanan kapanış durumunda genellikle hacimde yaşanan artış ile birlikte sert fiyat hareketleri görülür. Kapanış fiyatının trendin içinde kalması durumunda fiyat hareketleri daha kısmi düzeylerde gerçekleşebilir. Kararsız fiyat hareketleri işlem hacminde yatırımcıların tek ses olarak hareket etmelerini sınırlayacaktır. Yükseliş trendinde aşağı yönlü eğim, düşüş trendinde ise yukarı yönlü eğim bayrak formasyonunun kusursuzluğunu gösterir. Yukarı yönlü veya aşağı yönlü hareketlerde paralel bir band oluşması trendin gücünden kaynaklıdır ve paritedeki sert fiyatlanma beklentisini değiştirmez. BAYRAK FORMASYONUNDA FİYATLANMA HEDEFİ Bayrak formasyonunun fiyatlanmasında bayrak formasyon hareketinden ziyade öncesinde yaptığı hareketin büyüklüğü önem taşımaktadır. Fiyatlanma hedefi formasyona kadar olan fiyat değişimi kadar olacaktır. Formasyon öncesi fiyat değişimi ne kadar fazla olursa formasyondan sonraki fiyat değişimi de o kadar fazla olacaktır. Bayrak formasyonları sonrası yukarı yönlü hareketlerden sonra satış, düşüş yönlü hareketlerden sonra alış pozisyonları için aceleci olmamak gerekir. Fiyatlarda geri çekilmeler çok sık yaşanmamak da olup, karlı pozisyonları erken kapamak kar miktarınızın sınırlı kalmasına yol açacaktır. 18.8. F LAMA F ORMASYON Şekil olarak takoz formasyonuna benzese de daha çok bayrak formasyonu gibi hareket etmektedir. Fiyatlarda yaşanan sert hareketlerin ardından düşen işlem hacmi fiyatlarda belirgin bir durağanlık dönemini kapsamaktadır. Giderek düşen işlem hacmi ile birlikte üçgen formasyonuna benzetilmektedir. 3 haftalık periodları geçmeyen fiyat hareketlerinde ağırlıklı 83 görülmekte olup, formasyonun kırılması durumunda fiyat hareketi yine trend yönünde sert olacaktır. Formasyon öncesi sert fiyat hareketleri ile oluşan yukarı/aşağı yönlü trend tepe/dip yapar. Azalan işlem hacmi ile yukarı yönlü trend ise tepe seviyeyi genellikle formasyon kırılana kadar bir daha görmez. Bu durumun en belirgin sebebi azalan işlem hacmi ile birlikte paritenin eski gücünü kaybetmesidir. FLAMA FORMASYONUNDA FİYATLANMA HEDEFİ Formasyonun kırılması durumunda fiyatlanma hedefi bayrak formasyonunda olduğu gibi formasyon öncesi oluşan sert fiyat hareketi kadar olmaktadır. Yükselen bir trend içinde olan bir parite için flamayı oluşturan çizgilerin alt seviyesi ile trend başlangıç seviyesi yüksekliği belirler. Bu sebeple flama formasyonu öncesi yapılan hareket ne kadar uzun olursa flama sonrası fiyatlama hareketinin de o kadar uzun olması beklenir. Flama hareketinin netliği arttıkça yatırımcıların da bu harekete göre pozisyon almaları beklenmektedir. Aynı algıya sahip olan yatırımcı sayısı arttıkça aynı yönlü hareket miktarı da o ölçüde artacaktır. Bu doğrultuda formasyonun kırılması durumunda daha sert hareketlerin olması sürpriz olmayacaktır. Formasyonun kırılması sonrası sert hareketlerin ardından fiyatta geri çekilmeler beklemek yanıltıcı olabilir ve risk içermektedir. Piyasa algısının formasyon yönünde olduğu unutulmamalı ve trendin sonlandığından emin olmadan trend hareketine ters pozisyon alınmamalıdır. 18.9. T AKOZ F ORMASYONU (Y ÜKSELEN /A LÇALAN ) Takoz formasyonları görünüş ve işlem itibari ile üçgen formasyonlarına benzer bir yapıya sahiptir. Yalnız üçgenlerdekinin aksine yukarı yönlü hareketlerde aşağıya, aşağı yönlü hareketlerde yukarıya doğru kırılır. Genellikle orta vadeli olarak kabul edebileceğimiz 2-3 haftayla 2-3 aylık bir süreyi kapsayan formasyonlardır. 84 Alçalan takoz formasyonu, yukarı yönlü hareketini tepe yaparak sonlandırmasının ardından aşağı yönlü giderek daralan bir trend içine girer. İlk tepe ile oluşan yüksek hacim aşağı düşüşler ile gücünü kaybetmeye başlar. Nitekim 2. Tepe ilk tepe noktası yüksekliğine çıkamayacaktır. İkinci dibin ise, ilk dip noktasının altında olması fiyatların daha da düşeceği şeklinde yanıltabilir. Ancak kararlı yükselişler sonrası zayıf geri çekilmeler, fiyatlarda tekrar yükselişin habercisidir. Aynı şekilde, zayıf geri çekilmede gördüğümüz gibi, hacimde zayıf azalma da bize kararlı bir geri çekilmenin yaşanmadığını göstermektedir. Çünkü trend içine girmeden önce yukarı yönlü harekette tepeler oluşurken hacim artmakta, dipler oluşurken hacim azalmaktadır. İlk iki tepe seviyesinden sonra çizilecek trend çizgisi, trend çizgisi için yeterli olacaktır. 3. Tepe seviyesi oluşurken hacim yükselse de ilk iki tepe seviyelerinin hacimlerine ulaşamayacaktır. Aşağı yönlü oluşan üçgen ile artan sıkışma ve düşen hacim arzın/ paritenin başlangıçtaki gücünü kaybettiğine işarettir. Burada küçük bir detay ise, hacim artışı düşüş trendi olmasına rağmen yükselişlerde artmasıdır. Normal şartlarda, düşüş trendi içinde hareket ettikçe hacim artması beklenmesi gerekirken, takoz formasyonlarında düşüş trendinde yükselişlerde artış görülmektedir. 2 dip ve tepe noktaları sonrası trend çizgisi belirlendikten sonra parite trend çizgilerini test edebilir, bazı durumlarda ise çizginin dışına çıkabilir. Trendin dışına çıktığı durumlarda takoz formasyonunun kırıldığı şeklinde algılanabilir. Formasyonun kırıldığından emin olabilmek için öncelikle gün sonunu trendin dışında bitirmiş olmasına dikkat etmek, ve hacim de belirgin bir artış gözlemlemek gerekir. Düşüş hareketi sonrası oluşan alçalan takoz formasyonunun zayıflayan bir düşüş trendinde görülmesi yükseliş hareketinin de öncüsü olabilir. Azalan hacim ile birlikte fiyat seviyesinde zayıf düşüşler, alçalan takoz çıkışına işaret eder. Bu durum satış pozisyonlarının etkisinin tükenmekte olduğuna, aşırı alım seviyesine geldiğine, işaret eder. Bu gibi durumlarda piyasa, pariteyi yukarı yönlü tetikleyecek gelişmelere karşı daha hassas olur. 85 Bir düşüş hareketinde alçalan takoz formasyonunun kırılması, yükseliş trendinde alçalan takoz formasyonunun kırılmasından çok daha zordur. Çünkü yükseliş trendinde alçalan takoz oluşumu zayıf satışlar sonucu oluşurken, düşüş trendinde alçalan takoz oluşumu satış hareketinin devamıdır. Bu sebeple düşüş trendindeki satış algısını değişip paritenin yukarı dönmesi, yükseliş trendinde zayıf satış hareketini kırmasından çok daha zordur. Düşüş trendinde azalan takoz formasyonunun kırıldığına emin olmak için hacim değişimini yakından takip etmek formasyonun kırılacağı seviyeyi tahmin etmek için daha sağlıklı olacaktır. Takoz formasyonunun kırıldığına emin olmadan açılacak erken pozisyonların bizi maddi zarara uğratabileceği ancak geç açılan pozisyonların sadece karı azaltacağı unutulmamalıdır. 19. FOREX’DE FİBONACCİ SAYILARININ DİLİ Altın oran, çok uzun yıllardır mimari ve sanat alanlarında, çeşitli bilim dallarında halen kullanılmakta olan, parçaların belirli bir tutarlılık içinde kurulu bir düzende olduğunu açıklayan geometrik ve sayısal değerlere verilen isimdir. Mısırlılar ve Yunanlılar tarafından yapılan mimari yapılar ve heykeller altın oranın kullanıldığı tespit edilen ilk eserlerdir. Temel olarak bölünen bir bütünün yan yana gelen iki parçasının diğer büyük parçayı oluşturmasına dayanmaktadır. Altın oranın sayısal değeri 1,618’dir. Doğada bir çok canlıda görülmekte ve bir çok yapıda kullanılmaktadır. Altın oran kullanılarak yapılan en ünlü eser 1492 yılında Leonardo da Vinci’nin “Vitrivius Adamı” adlı eseridir. Onun dışında Mısırlılar Piramitleri oluştururken altın orandan yararlanmışlardır. İtalyan matematikçi Fibonacci de altın oranı sayılara dökmüş ve bunu çalışmalarının bir çok alanında kullanmıştır. Fibonacci altın oranın farkını bilerek yapıp yapmadığı bilinmemektedir. Fibonacci sayılarının diziliminde arka arkaya gelen 2 sayının toplamı kendilerinden bir sonra gelen sayıyı oluşturmaktadır. Örneğin; 1+0=1; 1+2=3; 2+3=5; 3+5=8; 5+8=13; 8+13=21; 13+21=34 gibi. 19.1. F İBONACCİ D ÜZELTME S EVİYELERİ Fibonacci düzeltme seviyeleri, var olan ağırlıklı olarak bir uzun vadeli trendin kırılması sonrası geri dönüş hareketinde fiyatların hedef seviyelerinin belirlenmesinde kullanılır. 86 Yukarıda haftalık bazda altının dolar karşısındaki hareketini görmekteyiz. Fibonacci düzeltme seviyelerini belirleyebilmemiz için dip ve tepe noktalarına ihtiyacımız olacaktır. Yükseliş hareketinde önce dip(A) sonra tepe noktası(B) belirlenir. Fibonacci seviyelerini Meta Trader4 platformumuzda kayıtlı olan formülasyon otomatik olarak hesaplayacaktır. Fibonacci geri çekilmeleri %0.0, %23.6, %38.2, %50, %61.8 ve %100 olmak üzere 6 direnç-destek seviyesinden oluşmaktadır. Fibonacci düzeltme seviyeleri haftalık altın grafiğinde görüldüğü gibi kuvvetli birer destekdirenç seviyeleri olarak çalışmıştır. A noktası ile dip yapan ve yükselişe başlayan altın %61.8 seviyesine kadar ciddi bir direnç ile karşılaşmamış ve yükselişini sürdürmüştür. Sonraki hareketlerinde direnç ve destek seviyelerini etkin kullanarak kademeli yükselişine devam etmiştir. B noktası ile tepe yapan altın, 2011 yılından bu yana kademeli düşüşünü sürdürmektedir. %38,2 (D) ve %61.8 (C) seviyeleri arasında direnç-destek seviyelerinin nispeten birbirine yakın olması bu band içindeki fiyat hareketlerini sıklaştırmıştır. Grafiğimizi dikkatlice inceleyecek olursak D, C ve E noktaları arasında azalan üçgen formasyonu oluştuğunu görebiliriz. Azalan üçgen formasyonu bize %61.8 desteğinin kırılacağının sinyalini vermektedir. Aynı zamanda altın, %61.8 seviyesini birden fazla test etmiş ve yukarı yönlü hareketlerin etkinliği giderek azalmıştır. Nitekim parite %61.8 seviyesini kırmış ve aşağı yönlü hareketini hızlandırmıştır. %61.8-%100 destekleri arasında herhangi bir 87 belirleyici bir seviyenin bulunmaması ve azalan üçgen formasyonunun kırılması bizim için önümüzdeki dönemde fiyat hareketinin aşağı yönlü olacağının sinyalini vermektedir. 20. İNDİKATÖRLER Geçmiş fiyatlara uygulanan matematiksel işlemler sayesinde gelecekte oluşabilecek fiyatları tahmin etmemizi sağlayan yöntemlerdir. 20.1. B OLLİNGER B ANDS Bollinger bantları oluşan fiyatların hareketli ortalamasının belli bir standart sapmasının alınarak çizilmesiyle oluşur. Piyasadaki volatilitenin durumuna göre daralırlar ya da genişlerler. Bollinger bantlarında genel olarak 20 günlük periyot kullanılır ancak piyasadaki hareketlenmeye göre daha kısa ya da daha uzun periyotları kullanmak analiz yapmayı kolaylaştırır. Periyod kısaldıkça oluşan Bollinger bandında daralma olur. Bollinger bandının yorumu yapılırken bandın içinde hareket eden fiyatların trend kanallarına göre konumu ele alınır. Bu göstergede bandın bir kenarına gelen fiyatların dönüş yapması 88 beklenir ve dönüş hareketi, fiyatların hareketli ortalanmasından oluşan orta bandı kırarsa fiyatların bandın diğer kenarına ulaşacağı düşünülür. Bollinger bandının başka bir yorumu ise kanalların genişliğine göre yapılır. Bollinger bandında oluşan daralmanın sonucu çok yakında sert bir hareketin oluşacağı anlamına gelmektedir. Fiyatın yönü hakkında bir sinyal vermese de dikkatli olunması konusunda yatırımcıyı uyarır. 20.2. S TOCHASTİC O SİLATÖRÜ Oldukça yaygın olarak kullanılan bu gösterge orta ve kısa vadeli analizler için uygundur. Bu gösterge, belirlenen bir periyottaki en yüksek ve en düşük fiyatlar dikkate alınarak kapanış fiyatına göre oluşturulur. Oluşan değerlerin yorumu yapılırken iki ayrı eğrinin birbirine göre karşılaştırması yapılır. Bu eğrilerden biri %K eğrisi olarak bilinen ana eğridir. Diğer eğri ise %K eğrisinin basit hareketli ortalaması olan %D eğrisidir. %K eğrisinin hesaplanmasında 5 günlük periyot kullanılırken, bunun hareketli ortalaması olan %D eğrisi içinse 3 günlük periyot tercih edilir. 89 Stochastic osilatörü eğrisi 0-100 arasında değerler alır. Aşırı alım ve aşırı satım seviyelerini gösteren referans seviyeleri 20 ve 80’dir. Bu göstergede 0-20 aralığı aşırı satım bölgesidir ve bu bölgeye inen eğrinin yukarı yönlü bir hareket yapması alım sinyalini oluşturur. 80-100 aralığı ise aşırı alım bölgesidir ve bu aralıkta oluşan eğrinin aşağı yönlü hareket etmesi satış sinyalini verir. Kısaca bu eğri 20 seviyesini yukarı doğru kesiyorsa alım, 80 seviyesini aşağı doğru kesiyorsa satım yapılması gerektiğini söyleyebiliriz. Bu göstergenin bir diğer yorumlanma şekli ise %K ve %D eğrilerinin birbirine göre durumudur.%K eğrisi %D eğrisini aşağı doğru keserse fiyatların aşağı yönde hareket edeceği şeklinde bir sinyal oluşmuştur ve satış yapılması gerekmektedir. %K eğrisi %D eğrisini yukarı yönde kesiyorsa fiyatlarlarda yukarı yönlü bir hareket olduğu düşünülmelidir ve alım yapılmalıdır. Sinyallerin daha isabetli olabilmesi için eğrilerin birbirine göre durumu ve 20-80 seviyelerine göre konumunu birlikte değerlendirmek gerekir. 20.3. M OMENTUM Momentum, trendin gücünü, hızını ve yönünü inceleyebilmemizi sağlayan, kısa vadeli analizler için kullanılan bir göstergedir. Genelde 14 günlük periyotla kullanılır. Ancak vadeyi kullanılan finansal ürünün volatilitesine göre ayarlamak daha uygun olur. Volatilitenin yüksek olduğu finansal ürünlerde daha uzun vadeli momentum tercih edilmelidir. 90 Momentum, son gün kapanış fiyatının belirlenen gün kadar önceki kapanış fiyatına bölünmesi ve çıkan sonucun 100 ile çarpılmasıyla bulunan bir göstergedir. Son gün kapanış değeriyle, belirlenen gün kadar önceki kapanış fiyatının eşit olması durumunda bulunan değer 100 olacağı için bu değer referans seviyesi olarak kullanılır. Momentum referans seviyesini aşağıdan yukarı doğru kesip yukarı doğru ilerliyorsa aşırı alım bölgesine girmiştir ve referans seviyesinin yeni aşıldığı bu kırılma bölgesinde alım yapılabileceğini gösterir. Kırılma bölgesinde alım yapamayanların dönüş sinyalini bekleyip aşağı yönlü hareket oluştuğunda satış yapması gerekir. Referans seviyesi yukarıdan aşağı doğru kesiliyorsa aşırı satım bölgesine girmektedir ve kırılma bölgesinde satış yapılabilir ancak kırılma bölgesinde pozisyon alamayanlar dönüş hareketini beklemeli ve bu sinyalin oluştuğu yerde alım yapmalıdır. 20.4. MACD (M OVİNG A VERAGE C ONVERGENCE D İVERGENCE ) Fiyatların kısa dönemli eğilimiyle uzun dönemli eğiliminin kıyaslanmasıyla oluşturulan ve orta vadeli analizde kullanılan bir göstergedir. Kısa vadeli eğilim olan 12 günlük üssel hareketli ortalama ile uzun vadeli eğilim olan 26 günlük üssel hareketli ortalama arasında ki farkın alınmasıyla oluşturulan yükseliş çubuklarından faydalanarak piyasanın yönü hakkında yorum yapılır. Bu göstergede sıfır seviyesi referans seviyesi olarak kullanılır. 12 günlük üssel hareketli ortalamanın değeri 26 günlük üssel hareketli ortalamadan fazla olduğu zaman yükseliş 91 çubukları sıfır seviyesinin üzerinde oluşur ve piyasanın yükselişte olduğunu gösterir. Tersi durumda ise yükseliş çubukları sıfır seviyesinin altında oluşacaktır ve piyasanın aşağı yönlü hareket ettiğini gösterir. Bu göstergenin yorumlanmasında trigger (tetik) çizgisi de kullanılır. Bu çizgi oluşturulurken 9 günlük üssel hareketli ortalama kullanılır. Bu çizgi sıfır seviyesinin üstünde oluşan yükseliş çizgilerini yukarıdan aşağı doğru kesiyorsa satış sinyali oluşur. Ancak sıfır seviyesinin altında oluşan yükseliş çizgilerini aşağıdan yukarı doğru kesiyorsa alış sinyali oluşur. 20.5. R ELATİVE S TRENGHT I NDEX (RSI) Piyasadaki trendin gücünü ölçmeye yarayan bu gösterge orta ve kısa vadeli analizlerde daha etkilidir. Vade uzadıkça oluşacak sinyallerin tutarlılığı azalacaktır. Bu gösterge hesaplanırken, belirlenen periyottaki yükselen ve alçalan değerler esas alınır. Bunların ortalamasının alınmasıyla oluşan değerleri birbirine bölerek göreceli güç (RS) değerini elde ederiz. RSI göstergesinin formülle ifade ediliş şekli aşağıda ki şekliyle oluşur; RS = Ortalama yükselen hareket / Ortalama alçalan hareket RSI = 100 - ( 100 / 1 + RS ) Bu formülün sonucunda oluşan RSI eğrisi 0-100 arasında değerler alır. RSI’nın yükseldiği yerlerde fiyatların yükselme eğiliminde olacağını, eğrinin aşağı yönlü hareketinde ise fiyatların düşme eğilimde olacağını düşünebiliriz.RSI eğrisinin Aşırı alım ve aşırı satım seviyelerini gösteren referans seviyeleri 30 ve 70’dir. Bu göstergede 0-30 aralığı aşırı satım bölgesidir ve bu bölgeye inen eğrinin yukarı yönlü bir hareket yapması alım sinyalini oluşturur. 70-100 aralığı ise aşırı alım bölgesidir ve bu aralıkta oluşan eğrinin aşağı yönlü 92 hareket etmesi satış sinyalini verir.RSI göstergesi trendin iç gücünü yansıtan bir eğri olduğu için bazen trend dönüşe geçmese de gücünü kaybettiği için ters yönde hareket gösterebiliyor. Bu yüzden al sat kararı verirken dikkatli olmak gerekiyor. 20.6. C OMMODITY C HANNEL I NDEX (CCI) Bu gösterge uzun yıllar emtia piyasalarında işlem yapan Donald Lambert tarafından geliştirilmiştir. Lambert fiyatların 22 günlük süre içerisinde 11 gün yükseliş 11 gün düşüş gösterdiğini ve bu periyodun sonunda fiyatların en düşük seviyesine gerilediğini fark etmiştir. Bu nedenle Lambert’a göre bu gösterge kullanılırken 5-25 günlük periyodun dışına çıkılmaması göstergenin geçerliliğini artıracaktır. CCI eğrisinin aşırı duyarlı yapısından dolayı kısa periyodlarda çok fazla alım satım sinyali oluşur, uzun vadeli periyodlarda ise sinyallerde gecikme oluşur. Bu nedenle periyot seçiminde dikkatli olmak gerekir. Genel olarak kullanılan periyot aralığı ise 11 ve 14 gün olarak tavsiye edilir. Bu göstergenin referans seviyeleri ise 100 ve -100 olarak belirlenmiştir. -100 değerinin altı aşırı satım bölgesi anlamına gelir ve fiyatların iyice düştüğünü gösterir. CCI eğrisinin -100 referans değerinin altındayken yukarı yönlü hareket göstermesi ise alış yapılabileceğini gösterir. 100 referans değerinin üstü ise aşırı alım anlamına gelir ve fiyatların en yüksek seviyesine çıktığını gösterir. CCI eğrisinin burada aşağı yönlü dönüş hareketi fiyatların artık düşeceği anlamına gelir ve satış yapılmalıdır. 93 20.7. W İLLİAM P ERCENT R ANGE Stochastic Osilatörü’ne benzerliğiyle bilinen bu gösterge kısa vadeli analizlerin kullanımına uygundur. Her fiyat hareketine karşı ani tepkiler göstermesi nedeniyle Stochastic osilatöründeki %K eğrisine benzetilmektedir. Bu durum alım satım sinyallerinin okunmasını zorlaştırdığından %R eğrisinin çok kısa vadeli hareketli ortalamasını kullanmak analiz yapılmasını kolaylaştıracaktır. Bu göstergenin en önemli özelliği trend dönüşlerinden önce ters yöne hareket etmeye başladığı için alış-satış kararı verirken zaman önceliği tanır. %R eğrisi hesaplanırken formül aşamasında -100 katsayısının kullanılmasından dolayı aldığı değerler 0 ile -100 arasındadır. Bu nedenle yüksek fiyatların gösterge değeri sıfıra, düşük fiyatların gösterge değeri ise -100’e yakın yerlerde oluşur. %R eğrisinin referans değerleri stochastic osilatörde yer alan değerlerin negatifidir. Yani %R eğrisi -20 ve -80 referans değerleri karşısındaki konumuna göre yorumlanır. Bu göstergenin verdiği sinyalleri iyi değerlendirebilmek için göstergenin erken sinyal verme özelliğine dikkat etmek gerekir. Eğer %R eğrisi -20 seviyesinde hareket ediyor ya da -20 ile sıfır arasında bir yere çıkıp, aşağı dönme eğilimi gösteriyorsa sat sinyali oluşmuştur ancak satış yapmak için fiyatlardaki aşağı dönüşü beklemek gerekir. %R eğrisi -80 seviyesinde hareket ediyor ya da 94 80 ile-100 arasında bir yere inip yukarı yönlü bir eğilim gösteriyorsa al sinyali oluşmaya başlamıştır ancak alış yapmak için fiyatlardaki yukarı dönüşü beklemek gerekir. 20.8. P ARABOLİC SAR J.Welles Wilder tarafından geliştirilen bu göstergede SAR, Stop and Reversal kelimelerinin kısaltılmasıdır ve “Dur ve geri dön” anlamına gelir. Pozisyon değiştirmemiz gereken yerlerde bize sinyal veren bu gösterge Forex piyasası gibi çift yönlü piyasalarda daha etkin bir şekilde kullanılır. Parabolic SAR, fiyatların üzerinde ve altında oluşan noktalar yardımıyla alım ve satım kararının verildiği bir göstergedir. Yükselen veya alçalan trendin olduğu piyasalarda etkin olarak kullanılır, ancak yatay piyasalarda kullanımı uygun değildir. Parabolic SAR’ı ifade eden noktalar fiyatların altındaysa, fiyat hareketlerinden bağımsız bir şekilde sürekli olarak yukarı yönlü hareket gösterecektir. Bu hareket fiyatların düşerek parobolic SAR’ı yakaladığı yerde noktaların üste geçmesiyle son bulur. Noktaların fiyatların üstüne çıkması artık yükseliş trendinin sona erdiği anlamına gelir ve bu geçiş bize sat sinyalini verir. Fiyatların üzerinde oluşan noktalar ise sürekli olarak aşağı yönlü hareket edecektir ve fiyatların Parabolic SAR’ı yakaladığı yerde, noktalar fiyatların altında oluşmaya başlayacaktır. Noktaların, fiyatların altına geçmesi ise aşağı yönlü hareketin sona erdiği anlamına gelir ve al sinyali oluşur. Parabolic SAR alçalma ve yükselme hareketleri sırasında noktaların aralarındaki mesafe zaman zaman daralır ya da genişler. Noktaların aralarındaki mesafenin geniş olması mevcut olan trendin güçlü olduğunu gösterir yani fiyatlar yukarı yönlü hareket ediyorsa bu yükselişin daha hızlı olacağı anlamına gelir. Mesafenin daralması ise trendin güç kaybetmeye başladığını gösterir. 20.9. ADX (Average Directional Movement Index) Bu gösterge, piyasada bir trendin olup olmadığı ve hızına ilişkin verileri bize sunan DX’in (Directional Movement Index) 14 günlük hareketli ortalamasıdır. Dolayısıyla bu göstergeyi anlayabilmek için DX’in açıklamasının yapılması gerekir. DX hareketleri trendin yönü hakkında bilgi vermemektedir ancak piyasadaki hareketlilik hakkında yorum yapmamızı sağlar. DX’in sıfıra yaklaşması mevcut trendin gücünün azaldığını gösterir ve giderek sıfıra inen DX değerleri artık trendin olmadığı anlamına gelir. DX’in değerinde artış olması bir trend oluşmaya başladığını gösterir ve DX yükseldikçe trendin gücünün artması anlamına gelir. 0 ile 100 arasında değerler alan DX’in formülü ise şöyledir; 95 DX = [ (DI+ - DI-) / (DI+ + DI-) ] * 100 Kendi başına al-sat sinyali oluşturamayan DX, DI+ ve DI- göstergeleriyle kullanıldığında trendin yönü hakkında da fikir sahibi olmamızı sağlar. DI+ ve DI- eğrileri ise fiyatın hangi yönde hareket ettiğini gösteren eğrilerdir. Burada DI+ eğrisi piyasanın yukarı yönlü hareketinin gücünü, DI- ise piyasanın aşağı yönlü hareketinin gücünü gösterir. Bu eğriler incelendiğinde DI+ eğrisinin fiyatlarla birlikte hareket ederken, DI- eğrisinin ise fiyatlarla ters yönde hareket ettiği görülür.Bu iki eğriyi üst üste çizdiğimizde al-sat yapabileceğimiz değerleri görürüz. DI+ eğrisinin üste geçtiği yerlerde alım yapılır, DI- eğrisinin üste geçtiği yerlerde ise satım yapılır. ADX eğrisinin yorumu yapılırken analistler genellikle 25 üzerindeki bir değerde trendin kuvvetli olduğu yorumunu yaparlar. ADX eğrisinin DI+ ve DI- eğrilerini geçerek 40 seviyelerine ulaşmış yada bu seviyeyi aşmışsa trendin dönmek üzere olduğu yorumu yapılır. 21. MOBİL META TRADER4 KULLANIM KILAVUZU 1-Telefonunuzun veya tabletinizin Play Store uygulamasının arama bölümüne Meta Trader 4 yazarak arama yapınız. Çıkan seçeneklerden yanda belirtilmiş olan logoya sahip uygulamayı telefonunuza indiriniz. 2-Yüklemenin tamamlanmasının ardından artık uygulamayı cihazınızda çalıştırabiliriz. 96 3-Eğer açık bir hesabınız var ise ‘’Varolan Hesabınıza Giriş Yapın’’ butonunu tıklayınız. 4- Arama kısmına Alnus FX Reel yazarak platforma girişinizi sağlayınız. 5-Tarafınıza özel olarak iletilen hesap no ve şifre ile kişisel hesabınıza girişinizi gerçekleştirebilirsiniz. 2 6- Demo hesap açmak istiyorsanız ‘’Kişisel Bir Demo Hesap Açın’’ seçeneğini tıklayınız. Arama kısmına Alnus FX-Demo yazarak demo hesabımızın kurulumunu gerçekleştirebilir, platformumuzu inceleyebilirsiniz. 7- Bu ekranda fiyat kotasyonlarını ve fiyat akışlarını izleyebilirsiniz. Gelişmiş seçeneğine tıklayarak günün en düşük ve en yüksek fiyatlarını da görebilirsiniz. 3 8- Sağ üst kısımdaki (+) seçeneğinden farklı enstrümanları da fiyatlar bölümüne ekleyebilirsiniz. 8- Fiyatlar sekmesi üzerinde istediğiniz pariteye tıklayıp işlem butonu üzerinden işlem açabilirsiniz. 4 10- İşlem butonuna tıkladığınız zaman açılan ekran üzerinden seçili pariteyi değiştirebilir, işlem büyüklüğünü belirleyebilir, kısa veya uzun pozisyon açabilirsiniz. 11- Fiyatlar sekmesi üzerinde istediğiniz pariteye tıklayıp grafik butonu üzerinden istediğiniz paritenin fiyat hareketini görebilirsiniz. 11- Piyasa Emri butonuna tıklayarak piyasa fiyatından işlem yapılabileceği gibi, istediğiniz fiyat seviyelerine bekleyen emirler de koyabilirsiniz. 12- Açık pozisyon özetleriyle bakiye bilgilerini ve anlık değişimleri alt kısımdaki işlem seçeneğini seçerek görebilirsiniz. 5 13- Açık olan pozisyonun üzerine basılı tutarak, o emir üzerine önceden yazılmış Kar Al(TP) ve Zarar Kes(SL) noktalarını ve taşıma maliyetini görebilirsiniz. 14- Eğer açık olan pozisyon üzerine basılı tutarsanız, kapat seçeneği üzerinden ister pozisyonunuzun tamamını, isterseniz parçalı kısmını kapatabilirsiniz. 6 16- Tarihçe kısmından geçmiş hesap dökümümüzü takip edebileceğimiz gibi hesaplar kısmından diğer hesaplarınıza geçişinizi de gerçekleştirebilirsiniz.