3.Mesleki Eğitim
Transkript
3.Mesleki Eğitim
YA B A N C I B İ R YAT I R I M C I İ Ç İ N TUNUS REHBERİ KISALTMALARIN LİSTESİ KISALTMALARIN LİSTESİ ADSL AFI AFT AMU ANETI ANME ANPE APIA APII ATFP ATM BCT BNEC BVMT CEPEX CGA CMF CNAM CNFCPP CNRPS CNSS CRDA CTN CTP EA EFTA ÇED AB FİPA FOPROLOS FTC HP IAIGC ICSID ID INNORPI IORT IRT JORT LP MIGA Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar Asimetrik Dijital Üye Hattı Endüstriyel Torak Ajansı Turizm Gayrimenkul Ajansı Arap-Kuzey Afrika Birliği İstihdam ve Kendi Kendine Çalışma için Milli Ajans Enerji Muhafazası için Milli Ajans Çevre Koruma Milli Ajansı Zirai Yatırım Geliştirme Ajansı Sanayi ve İcat Ajansı Tunus Mesleki Eğitim Ajansı Asenkronize Para Aktarması( ATM) Tunus Merkez Bankası Mezun ve Yöneticileri İstihdam Ajansı Tunus Borsa Kuru İhracat Arttırma Ajansı Oluşturucu Genel Kurul Mali Pazar Kurulu Milli Sağlık Sigortası Fonu Sürekli Eğitim ve Mesleki İlerleme Milli Merkezi Milli Emeklilik ve Sosyal Sigorta Fonu Milli Sosyal Sigorta Fonu Zirai Gelişim Bölgesel Komisyonları Tunus Gemicilik Şirketi Part-Time Sözleşme Enerji Denetimi Avrupa Serbest Ticaret Birliği Çevresel Etki Değerlendirmesi (İng:EIA) Avrupa Birliği Tunus Yabancı Yatırım Teşvik Ajansı Sosyal Konut Teşvik Fonu Belirli Süreli Sözleşme Yüksek Basınç Araplar arası Yatırım Garanti Kurumu Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümü için Uluslararası Merkez Ulusal Kimlik Kartı Milli Standardizasyon ve Sınai Mülkiyet Enstitüsü Tunus Cumhuriyeti Resmi Basımevi Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Tunus Cumhuriyeti Resmi Gazetesi Alçak Basınç Çok Taraflı Yatırım Garanti Ajansı 1 KISALTMALARIN LİSTESİ MTND MW OACA OECD OMMP ONAS ONAT ONTT OPC OPIC PC RA SA SARL SICAF SICAR SICAV SIVP SMAG SMIG SNCFT SONEDE STEG STICODEVAM SUARL TFP TND TEP BM UNCTAD KDV WHO WIPO Milyon Tunus Dinarı Megawatt Sivil Havacılık ve Havalimanları Ofisi Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı Deniz Ticareti ve Liman Yönetimi Milli Sanitasyon (Hıfzıssıhha) Bürosu Tunus Esnafı için Milli Büro Tunus Turizm Milli Bürosu Yatırım Fonları Denizaşırı Özel Yatırım Şirketi Sürekli Kontrat Risk Değerlendirmesi Anonim Şirketi Limited Şirketi Sabit Sermayeli Yatırım Şirketi Risk Sermayeli Yatırım Şirketi Değişken Sermayeli Yatırım Şirketi Mesleki Hayata Giriş Staj Garantili Tarım Asgari Ücreti Garantili Meslekler arası Asgari Ücret Milli Tunus Demiryolu Şirketi Ulusal Su İşletme ve Dağıtım Şirketi Tunus Elektrik ve Gaz Şirketi Tunus Merkez Emanet Güvenliği Tek Üye Limitet Şirketi Mesleki Eğitim Vergisi Tunus Dinarı Petrol eşdeğeri Ton Birleşmiş Milletler Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı Katma Değer Vergisi Dünya Sağlık Örgütü Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü 1 TND Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar Döviz kuru ( 2012) = 0,498 Euro = 0,640 USD 2 BÖLÜM 1:TUNUS YATIRIM AVANTAJLARI BÖLÜM 1: TUNUS YATIRIM AVANTAJLARI 1.Mali ve vergi avantajları 1.1 Vergi teşvikleri 1.2 Sübvansiyonlar 1.3 Sermaye ve temettülerini ülkesine geri getirme 1.4 Sosyal katkıların (sigorta primlerinin) kapsamı 1.5 Mesleki eğitimin kapsamı 1.6 Altyapı giderlerinin kapsamı 1.7 Gelişimi desteklemek için olan yatırımların faydaları 1.8 İstihdam teşvikleri 1.9 Ek avantajlar 2. Yatırım Teşvik Kanunu kapsamındaki etkinlikler 2.1 Basit bir beyana tabi faaliyetler 2.2 İzne tabi faaliyetler 2.3 Özel kanunlarla belirlenen faaliyetler 2.4 Yabancı yatırım planı Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 3 BÖLÜM 1:TUNUS YATIRIM AVANTAJLARI BÖLÜM 1: TUNUS'TA YATIRIM YAPMANIN AVANTAJLARI Tunus Yatırım Teşvikleri Kanunu hem yerli hem yabancı yatırımcılar için temel referanstır. Bu Kanun, Tunus'ta doğrudan dış yatırıma ayrımcılık yapmadan yardım ederken Tunus iktisadının yapısını güçlendirmeyi ve yatırım hürriyetini sağlamayı amaçlamaktadır. Hem yerli hem yabancı, ikamet eden ya da etmeyen veya ortak olarak çalışmak isteyen tüm yatırımcıları teşvik edecek tasarılar için gerekli yasaları hazırlayan bu kanun bir kısım iktisadi ve vergi kolaylıklarını ihtiva etmekle beraber sektörlerin çoğunu kapsar. 1.Mali Konular ve Vergiyle İlgili Faydalar Vergi ile ilgili faydaları doğru ve dolaylı vergileri ihtiva eder. Vergi teşvikleri K.D.V (VAT), gümrük vergileri, kayıt ücretleri ve gelir vergisi ile alakalıdır. Kısmen ve tam olarak muaf olmayı içerir. İş ve mekân eksenli değerlendirilirler. 1.1 Vergi Teşvikleri Kanun aşağıda ki vergi teşviklerini ihtiva eder: İhracat geliri ve tarım tasarıları ile ilgili gelir vergisinden ilk 10 yıl boyunca tamamen muafiyet Bölgesel gelişim alanları ile ilgili tasarılarda alan önceliğine göre 5 ya da 10 yıllık tam vergi muafiyeti (Kutu 2,sy 14'e baknz) İhracat gelirleri ve tarımsal tasarılarda 11. Yıldan başlamak üzere %10 vergi indirimi Yeniden yatırım yapılmış gelirlerden ve kazançlardan tamamen muafiyet A.B ile yapılan ortak anlaşmanın hükümleri çerçevesince A.B’den ithal edilen ham madde ve malzemelerin üzerindeki vergilerin kaldırılmasına ek olarak tamamen ihracata yönelik şirketler için olan yarı-tamamlanmış ürünlerin ve ham madde ürünlerin nakliyesi için olan gerekli malzemeleri ihtiva eden ürünlerin üzerinde ki vergi ve gümrüklerden tam muafiyet Gerekli ücret ve vergileri ödemek kaydıyla ihracat cirosuna dâhil zirai ve endüstriyel ürünlerin %30'unun yerli pazarda satılması imkânı (Ayrıntılı bilgi Bölüm 8,vergilendirme sy 66) 1.2 Destek Ödemeleri Yatırım indirimleri; çevreyi koruma: kurulum masraflarının %20'si R&D' yi- teknolojiyi ilerletme: iş alanları ve siber parklar oluşturmayla alakalı tasarıları için olan alan için en uygun fiyat ve tasarı maliyetinin %20'si bölgesel gelişim: alanın önceliğine göre 500,000 TND ile 1,5 milyon TND aralığındaki tasarı masrafının %8,15'i ya da %25'i tarımsal gelişim: temel işleme tasarılarının yatırım değerinin %7'si ve buna ek olarak ekilmemiş (kurak) alanlara (Gabès, Gafsa, Médenine, Kébili, Tataouine, and Tozeur) dair tarımsal tasarılara dair ek %8 ve Bizerte 'den Tabarka'ya kadar olan kuzey kıyılarında ki balıkçılık yatırımlarına dair %25 prim Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 4 BÖLÜM 1:TUNUS YATIRIM AVANTAJLARI 1.3 Sermaye ve temettülerini ülkesine geri getirme Herhangi bir yatırımcı ilk yatırımından büyük olsa bile döviz bazında yatırılmış sermayenin satışından elde ettiği kazancını ve gerçek net kazancını ülkesine geri getirme hakkına sahiptir. Yabancılara ait yatırımlar, hisseler, kazançtaki paylar, ödemeler, kurucu payları ve sermaye edinimi vergilendirilebilir değildir ve ülkesine iadesine herhangi bir kısıtlama getirilemez. Bununla beraber, ihracatı içermeyen faaliyetler ile ilgili olarak Tunus Merkez Bankası (BCT) ' nin yetkisi gerekmektedir. 1.4 Sosyal katkıların (sigorta primlerinin) kapsamı Kalkınmaya öncelikli bölgelerin ilk grubunda olan yerlerle alakalı tasarılar sebebiyle ortaya çıkmış faaliyetlerin ilk 5 yılı için işveren katkılarına dair yasadan tam muafiyet İlk 5 yılda işveren katkılarına dair yasadan tam muafiyet, kalkınmaya öncelikli bölgelerin ikinci grubunda olan yerlerle sonraki 5 yılda bu muafiyet %80-%20 aralığında değişmektedir. Diğer öncelikli gelişim alanlarında ki tasarıların oluşturduğu istihdamın ilk 10 yılı için işveren prim ödemelerine dair tam muafiyet Yüksek eğitim alan ve en azından 2 yıllık eğitim alan (Baccalaureate +2, 2 yıl yüksek eğitim) şahısları istihdam eden faaliyetlerde ilk iki yıl işveren katkılarına (prim ödemelerine ) dair tam muafiyet ve sonraki 5 yılda kısmi (%25'ten 85'e değişen bir aralıkta) devlet karşılaması (ödemesi) Tam gün çalışmayan şirketler için ikinci ve üçüncü çalışma ekiplerinin istihdamı için beş yıl süreyle işveren primlerinin % 50’sinin devlet tarafından tam kapsama alınması. (Ayrıntılı bilgi Bölüm 7,sosyal güvenlik sy 66) 1.5 Mesleki eğitimimin Kapsamı Bu durum da aynı şekilde Yatırımcıları Teşvik Yasası kapsamındadır: İlk harcamaları masraflarının %50 kadarı mesleki-eğitimi vergilerinde (ihracat yapmayan şirketler) indirim ve Teknik beceri edinimini teşvik eden sürekli eğitimin masraflarının %25'ine kadar;250,000 TND'ye kadar (Ayrıntılı bilgi Bölüm 6,mesleki eğitim ve istihdam sy 52) 1.6 Altyapı Masraflarının Kapsamı Devletimiz, bölgesel gelişim alanlarında ki tasarıların altyapı masraflarını alanın önceliğine göre kısmen %25,%75, ya da %85 olarak karşılayabilir. 1.7 Gelişimi desteklemek için yapılan yatırımların faydaları Eğitim, öğretim, kültür üretimi, sağlık ve nakliye sektörleri şunları ihtiva eder: Yeniden yatırıma dönüştürülmüş kazançlarda indirim, şirket vergilerine dair net kazançlarda %50'ye kadar indirim -Gelire uygulanan azaltılmış %10 vergi ve İthal edilmiş (yerel olarak benzeri üretilemeyen) ana mallara dair K.D.V'nin askıya alınması 1.8 İstihdam Teşvikleri Bölüm 6,mesleki eğitim, sy 52 'de belirtildiği gibi Tunus istihdama yönelik birçok teşviki ihtiva eder. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 5 BÖLÜM 1:TUNUS YATIRIM AVANTAJLARI 1.9 Ek Faydalar Yatırım Yüksek Komisyonundan yetki alındıktan sonra karar sebebiyle birçok teşvik sunulur çünkü yatırımlar ülkenin iktisadına, sınırlarına veya eğitim, yüksek eğitim ve mesleki eğitimine büyük bir katkı sağlar. 2.Yatırımı Teşvik Kanunu'nun ihtiva ettiği faaliyetler Kanunun asıl olan ihracat –merkezli üretim iken yabancılar tüm alanlarda hür bir şekilde yatırım yapabilir. İhracatta zayıf bazı özel alanlarda ki yatırımlar hem Tunuslu hem yabancı yatırımcılar için önceliklidir. Bazı faaliyetler sadece basit bir bildiriye tabi iken diğerleri üst (önceden alınmış) yetki iznine tabiidir. 2.1 Basit bildiriye tabii Faaliyetler Tarım Makine dokuması halılar, silah üretimi, geri dönüşüm ve atık-dönüşümü hariç üretim sanayi Gıda-işleme sanayileri Belirli tamamen ihracat-temelli ve sanayiyle alakalı hizmetler ve Kamu hizmetleri 2.2 Üst (önceden alınmış) yetki iznini gerektiren faaliyetler Balıkçılık Turizm El Sanatları Ulaştırma ve iletişim Sağlık Gayrimenkul geliştirme Gençlik sosyal ve çocukluk desteği Sinema endüstrisi ve üretim Mesleki eğitim Eğitim ve öğretim Silah ve mühimmatı imalatı ,yedek parçalar ve takımlar Halı dokuma Geri dönüşüm ve atık dönüşüm Tarımsal danışmanlık ve Ticari reklam 2.3 Özel kanunlarla ilgili faaliyetler Yasa çoğu faaliyetleri düzenlerken, finansal sektör, madencilik ve enerji gibi bazı sektörler özel kanuni işlemlere tabiidir ancak burada yabancı yatırımcılar açısından ayrımcı koşullar yoktur. Bu sektörlerin faaliyetleri iki kategoriye ayrılır: Yabancı yatırımcıya açık ama yatırımcının durumu ya da milliyeti dikkate alınmadan işlemin mahiyeti sebebiyle yetkiyi gerektiren faaliyetler: bankalar ve yatırım şirketlerinin faaliyetleri Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 6 BÖLÜM 1:TUNUS YATIRIM AVANTAJLARI Yabancı yatırımcının hissesinin % 50'ye eşit veya %50'den çok olduğu faaliyetler: sigorta , nakliye acenteleri , borsa brokerleri , ulaşım ve ticaret filosuyla ilgili faaliyetler Banka ve Finans Kurumlarını Teşvik Vergi sistemi İkamet etmeyenlerle ilgili işlemlerin bir parçası olarak bu kurumlar aşağıda ki avantajlardan faydalanırlar: İkamet etmeyenlerin işlemlerini gerçekleştirmek için gerekli olan belgelerin sabit kurda kayıt edilmesi Onların Tunus'ta ki döviz yatırımlarından doğan gelirden ödenebilecek vergiden muafiyet Tunus'ta yerleşik olmayan, ikamet etmeyen şahıslara döviz olarak borçlarına karşılık ödenen kazanca taalluk eden vergileri alıkoyma zorunluluğundan muafiyet Onların ikamet etmeyenlerle olan işlemlerinden kaynaklanan ciro açısından sınai, ticari ve mesleki malvarlığı (hususiyetleri) hakkında ki vergiden muafiyet Mesleki eğitim vergilerinden muafiyet, toplam ciro ile kıyaslanan ikamet etmeyenlerin cirosuna göre belirlenmiş maaşların orantılı paylaşımı şeklinde işçilerin kalma yerlerini iyileştirme fonu... Gümrük Sistemleri Bu kurumlar işletme için gerekli olan mesleki kullanımlık araba ve aşağıdakiler gibi menfaatlere ait maddelerin sağlanmasıyla uğraşır. ithalat malları üzerindeki vergi ve gümrüğün askıya alınması belirtilen yerel üreticilerden alınması durumunda verginin askıya alınması Üretici olmayanlardan yerel olarak alınan ürünlerin cirolarına dair olan vergilerin ve gümrüklerin geri ödenmesi Kaynak: İkamet etmeyenlere ait mali hizmetler yasası 12 Ağustos 2009 tarihli N° 2009-64 kanunu 2.4 Yabancı yatırım şeması Yabancılar ikamet durumları dikkate alınmaksızın herhangi bir üretim, yenileme, montaj ve dönüştürme çabası için Yatırımı Teşvik Yasası çerçevesinde tasarılarda yatırım yapma noktasında serbesttirler. Tüm yabancı yatırımcılar ön izin almadan çoğu sektörde yatırım yapmak ve tasarı sermayesinin tamamına sahip olmak hakkını elinde bulundurur. Dövizle sattığı yatırımların kazanç ve gelirlerini ülkelerine geri gönderme noktasında hürdür. Belirlenmiş ihracat için olmayan hizmetler yabancı kontrollü ise ön izne ihtiyaç duyar. Yabancı sermaye %50 'yi geçtiğinde bu gibi faaliyetlerdeki yatırım, Yatırım Yüksek Komisyonunun iznine tabidir. Bu faaliyetler 28 Şubat 1994 tarihin de çıkarılmış, 14 Mart 1997 tarihli N°97-503 ile ve sonraki metinlerle düzeltilmiş N°94-492 yasasıyla düzenlenmiştir. (Kutu 1,sy 13 'e bak) Tarım alanı kiralamakla da ziraatta yatırım yapabilirler. Bu gibi faaliyetlerde ve Kuzey kıyılarında ki su kültürü ve balık ticaretinde ki hisseleri %66'yı geçemez. Yabancıların tarım alanı sahipliği uzun süreli bir kira sözleşmesiyle olabilir. Sözleşmenin süresi; devlet alanında 25 yıla kadar özel mülkiyette tarafların tercihine göre (yukarıda ki her iki durumda da ) 3 yıldan az olamaz. Ötesi, dönüşebilir döviz alarak yabancılar, yabancı katılımı %50'yi geçmemek şartıyla Tunus borsasında hisse alabilir; oy hakkı veren ve Tunus'ta ki şirketlere ait hisseleri alabilir. %50'yi geçmesi halinde Yatırım Yüksek Komisyonu'nun iznine tabidir. Hisse ve payların alınması oy hakkı vermiyorsa ( borç senedi bunun dışındadır) yabancı şahıs, dönüştürülebilir döviz ithali yoluyla (konusunda) tamamen sınırsızdır (sınırlandırılmamıştır) Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 7 BÖLÜM 1:TUNUS YATIRIM AVANTAJLARI UTU 1 Yabancı katılımın % 50 üzerinde olduğunda Yatırım Yüksek Komisyonunun ön izninin gerekli olduğu ihracatçı olmayan faaliyetlerin sektörlere göre listeleri: Ulaşım Kara ulaşımı Hava taşımacılığı Boru hattı taşımacılığı Deniz taşımacılığı İletişim Elektronik ve telekomünikasyon montajı Posta dağıtımı E-posta servisleri Video - metin hizmetleri TV ve radyo yayın hizmetleri Çağrı merkezleri için teknik platformlar Turizm Seyahat acenteleri Eğitim, öğretim ve mesleki eğitim Üretim faaliyetleri ve kültürel endüstriler Sosyal ve kültürel amaçlı film gösterimleri Arkeolojik ve tarihi anıtların Restorasyonu ve onlarla ilgili faaliyetler Müze oluşturma Kütüphane oluşturma Fotoğraf, Video raporlama, film kayıt ve işleme Kültür merkezleri Kültürel fuarlar Müzik ve dans Drama merkezlerinin oluşturulması Gençlik faaliyetleri, çocuklara destek ve yaşlıların korunması Kreş ve anaokulları Aileler ve çocuklar için Dinlenme merkezler Gençler ve çocuklar için imkânlar Kamp Spor eğitim tesisleri Dinlenme parkları Spor hekimliği merkezleri Vücut bakım ve fiziksel eğitim merkezleri Reklam verme ve eğlence projelerini destekleme Bayındırlık hizmetleri Altyapı ve binalar da dâhil olmak üzere inşaat ve endüstri mühendisliği işlerinin planlaması, uygulaması ve bakımı Arama, sondaj ve petrol dışındaki diğer kaynakların kullanımı Konut İmkânları konut projeleri İş kullanımı için tasarlanan binalar Sanayi ve iktisat faaliyetleri alanlarını geliştirme Bilgisayar hizmetleri Veri tabanları ve telematik hizmetler Diğer hizmetler Topografik hizmetler Elektrik tesisatı Çini ve mozaik montajı Pencere camları ve çerçeveleri montajı Asma tavan montajı Alçı imalatı ve diğer kaplama ürünlerinin montajı İnşaat müteahhitleri Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 8 BÖLÜM 1:TUNUS YATIRIM AVANTAJLARI Çatılar için su yalıtım sistemleri Tercüme ve diğer dilsel hizmetler Güvenlik hizmetleri Konferans, seminer, fuar ve sergi organizasyonu Yayıncılık ve reklamcılık Gençlik ve spor etkinlikleri organizasyonu 14 Mart 1997'deki N°97-503 – 25 Mart 1997 'deki JORT N°24 ile düzeltilmiş N°94-492 Kararnamesi KUTU 2 Bölgesel gelişme alanlarında yatırım için mali teşvikler ve vergi teşvikleri: Ticaret ve iş geliri vergisinde azaltma Bölgesel kalkınmada öncelikli alanlar Bölgesel kalkınmada öncelikli alanlar 2. grup Bölgesel kalkınmada öncelikli alanlar 1. grup İlk on yıl: 100% İlk on yıl: 100% İlk beş yıl: 100% Sonraki on yıl: 50% Sosyal Konut Tanıtma Fonu ( FOPROLOS ) Katkısı (Primi) Daimi muafiyet Daimi muafiyet YOK Mesleki Eğitim Vergisi ( TFP) Daimi muafiyet Daimi muafiyet YOK İşverene sosyal güvenlik katkısı (prim ödemelerine ) ( CNSS ) İlk on yıl: 100% 5 yıl %100 5 yıl %100 Tasarının %10'unu kapsayan döner sermaye yardımını ihtiva eden yardım şeklinde Mali kazançlar 1.5 MTND'e kadar 25% 1 MTND 'e kadar 15% 500,000 TND'a kadar 8% Altyapı Masrafı Karşılama 85% 75% 25% Sonraki 5 yılda düşüyor (80% - 65% - 50% - 35% - 20% Kaynak: Maliye Bakanlığı www.portail.finances.gov.tn Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 9 BÖLÜM 2: YATIRIM GARANTİLERİ VE KORUMALAR BÖLÜM 2: YATIRIM GARANTİLERİ VE KORUMALAR 1.Uluslararası Antlaşmalar 2.Yatırım ilerletme ve korumaya dair ikili anlaşmalar 3.Çifte vergilendirmenin önlenmesi anlaşması 4.Mevcut Ticari Anlaşmalar 5.Uluslararası Tahkim Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 10 BÖLÜM 2: YATIRIM GARANTİLERİ VE KORUMALAR BÖLÜM 2: YATIRIM GARANTİLERİ VE KORUMALAR Tunus kendi topraklarında yapılan yatırımları korur ve onlara garanti verir. Uluslararası sözleşmeler ve antlaşmaları imzalama yoluyla tüm risk çeşitlerine karşı yabancı yatırımcılara gerekli garantileri sunmuş ve bunun da ötesinde kendi kurumsal ve düzenleyici çerçevelerini kuvvetlendirmiştir. 1. Yatırım garantisi ve korunmasına ilişkin uluslararası anlaşmalar Tunus bir dizi uluslararası anlaşmayı imzalamıştır: Çok Taraflı Yatırım Garanti Ajansı ( MIGA ) ile Anlaşma Inter - Arap (Araplar arası) Yatırım Garanti Kurumu ( IAIGC ) ile Anlaşma Denizaşırı Özel Yatırım Ortaklığı( OPIC ) ile Anlaşma Tunus ayrıca Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümü için Uluslararası Anlaşma ( ICSID ) üyesidir ve Mayıs 2012'de uluslararası yatırım ve çok uluslu işletmelere ilişkin OECD bildirgesini imzaladı. 1. Yatırım teşviki ve korunmasına ilişkin ikili anlaşmalar ÜLKE Arnavutluk Cezayir Arjantin Avusturya Belçika - Lüksemburg Bulgaristan Burkina Faso Şili Çin Kongo Çek C. Danimarka Mısır Etiyopya Finlandiya Fransa Almanya Yunanistan Macaristan Endonezya İran İtalya Fildişi Sahilleri Ürdün Kuveyt Lübnan Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar İMZA TARIHI 30 Ekim 1993 7 Temmuz 2006 17 Haziran 1992 1 Haziran 1995 8 Ocak 1997 24 Kasım 2000 7 Ocak 1993 23 Ekim 1998 13 Nisan 2006 2 Mayıs 2006 6 Ocak 1997 28 Haziran 1996 8 Aralık 1990 14 Aralık 2000 4 Ekim 2001 20 Ekim 1997 20 Aralık 1963 31 Ekim 1992 13 Mayıs 2003 13 Mayıs 1992 23 Nisan 2001 17 Ekim 1985 16 Mayıs 1995 27 Nisan 1995 14 Mart 2005 24 Haziran 1998 YÜRÜRLÜĞE GIRIŞ 23 Ocak 1995 1 Ocak 1997 18 Ekim 2002 15 Ekim 2003 8 Temmuz 1998 11 Nisan 1997 2 Ocak 1991 14 Aralık 2000 4 Eylül 2003 10 Eylül 1999 6 Şubat 1966 21 Nisan 1995 12 Eylül 1992 27 Şubat 2003 24 Haziran 1989 23 Kasım 1995 4 Haziran 2000 11 BÖLÜM 2: YATIRIM GARANTİLERİ VE KORUMALAR Libya Mali Malta Moritanya Fas Hollanda Yeni Gine Nijer Umman Pakistan Polonya Portekiz Katar Romanya Senegal Güney Afrika Güney Kore İspanya Sudan İsveç İsviçre Suriye Togo Türkiye Birleşik Arap Emirlikleri Britanya A.B.D Yemen 3 Ekim 2005 1 Temmuz 1986 26 Ekim 2000 11 Mart 1986 28 Ocak 1994 11 Mayıs 1998 18 Ekim 1990 5 Haziran 1992 19 Ekim 1991 18 Nisan 1996 29 Mart 1993 28 Şubat 2002 29 Temmuz 1996 16 Ekim 1995 17 Mayıs 1984 26 Nisan 2005 23 Mayıs 1975 28 Mayıs 1991 26 Nisan 2005 15 Eylül 1984 2 Aralık 1961 23 Ocak 2001 13 Eylül 1987 29 Mayıs 1991 10 Nisan 1996 14 Mart 1989 15 May 1990 8 Mart 1998 12 Mayıs 2002 1 Nisan 1999 1 Ağustos 1999 1 Mart 1992 22 Eylül 1993 10 Kasım 2006 8 Ağustos 1997 28 Kasım 1975 20 Haziran 1994 13 Mayıs 1985 19 Ocak 1964 12 Mart 2003 28 Nisan 1994 24 Şubat 1997 4 Ocak 1990 7 Şubat 1993 - 3. Çifte vergilendirmenin önlenmesi anlaşması Çifte vergilendirmeyi önlemek için, Tunus neredeyse tüm sanayileşmiş batı ülkelerini içermek üzere yaklaşık 50 ülkeyle, çifte vergilendirmenin önlenmesi anlaşması imzalandı. ÜLKE Cezayir Arap Magrib Birliği(AMU) Avusturya Belçika Kamerun Kanada Çin Çek C. Danimarka Mısır Etiyopya Fransa Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar İMZALANMA TARIHI 9 Şubat 1985 23 Temmuz 1990 23 Haziran 1977 22 Şubat 1975 26 Mart 1999 10 Şubat 1982 16 Nisan 2002 14 Mart 1990 5 Şubat 1981 28 Aralık 1989 29 Ocak 2003 28 Mayıs 1973 YÜRÜRLÜĞE GIRIŞ 28 Mayıs 1986 1 Ocak 1993 1 Ocak 1978 16 Ekim 1976 10 Mayıs 2006 4 Aralık 1984 25 Ağustos 2003 1 Ocak 1992 13 Mayıs 1981 02 Ocak 1991 1 Ocak 2008 1 Nisan 1975 12 BÖLÜM 2: YATIRIM GARANTİLERİ VE KORUMALAR Almanya Yunanistan Macaristan Endonezya İran Irak İtalya Ürdün Kuveyt Lübnan Libya Lüksemburg Mali Malta Moritanya Morityus Fas Hollanda Norveç Umman Pakistan Polonya Portekiz Katar Romanya Arabistan Senegal Sırbistan Güney Afrika Güney Kore İspanya Sudan İsveç İsviçre Suriye Türkiye B.A.E Britanya ve Kuzey İrlanda USA Ek Protokol Yemen 23 Aralık 1975 31 Ekim 1992 22 Ekim 1992 13 Mayıs 1992 16 Temmuz 2001 25 Haziran 2001 16 Mayıs 1979 14 Şubat 1988 18 Nisan 2000 24 Haziran 1998 15 Mayıs 1978 27 Mart 1996 28 Nisan 2000 31 Mayıs 2000 12 Mart 1986 12 Şubat 2008 28 Ağustos 1974 16 Mayıs 1995 31 Mayıs 1978 16 Kasım 1997 18 Nisan 1996 30 Mart 1993 24 Şubat 1999 8 Mart 1997 23 Eylül 1987 7 Temmuz 2010 17 Mayıs 1984 11 Nisan 2012 2 Şubat 1999 27 Eylül 1988 12 Temmuz 1982 8 Ekim 2003 07 Mayıs 1981 10 Şubat 1994 22 Haziran 1998 2 Ekim 1986 10 Nisan 1996 15 Aralık 1982 17 Haziran 1985 4 Kasım 1976 22 Mart 1995 20 Mayıs 1997 1 Ocak 1994 1 Ocak 2006 1 Ocak 1981 1 Ocak 1990 1 Ocak 2003 1 Ocak 2001 1 Ocak 1980 1 Ocak 2000 1 Ocak 2003 1 Ocak 2003 1 Ocak 2000 1 Ocak 2009 1 Ocak 1980 1 Ocak 1996 3 Ocak 1980 1 Ocak 1999 1 Ocak 1998 1 Ocak 1994 1 Ocak 2001 1 Ocak 1999 1 Ocak 1989 1 Ağustos 1985 1 Ocak 2000 1 Ocak 1990 1 Ocak 1988 1 Ocak 2008 1 Mayıs 1983 1 Ocak 1996 1 Ocak 2002 1 Ocak 1988 27 Mayıs 1997 1 Ocak 1984 1 Ocak 1990 8 Mart 1998 28 Ekim 2000 4.Mevcut Ticari Anlaşmalar Ticareti geliştirmek ve çeşitlendirmek için Tunus bir kaç tane ikili ve çoklu ticari antlaşmalar imzalamıştır; böylece Tunus'un bölgesel ve genel gücünü arttırmıştır. İMZALANAN TARAF Moritanya Cezayir Kuveyt Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar İMZA TARIH 25 Ocak 1964 9 Ocak 1981 17 Haziran 1988 ONAYLAMA TARIHI 28 Şubat 1986 21 Mart1981 4 Kasım 1988 ANTLAŞMA TÜRÜ Serbest Ticaret Antlaşması Serbest Ticaret Antlaşması Serbest Ticaret Antlaşması 13 BÖLÜM 2: YATIRIM GARANTİLERİ VE KORUMALAR UE-27 Arap liginde ki 18 ülke 17 Temmuz 1995 19 Şubat 1997 20 Haziran 1996 1 Ocak 1998 Mısır Ürdün Fas Libya Mısır, Ürdün, Fas 5 Mart1998 22 Nisan 1998 16 Mart 1999 14 Haziran 2001 25 Şubat 2004 1 Mart 1999 2 Kasım 1998 16 Mart1999 26 Kasım2001 Temmuz 2004 Türkiye İsviçre, Norveç, İzlanda ve Lihtenştayn 21 Kasım 2004 17 Aralık 2004 01 Temmuz 2005 01 Haziran 2005 Örgüt Anlaşması Araplar arası(Pan-Arab) serbest bir ticaret alanı oluşturan Antlaşma Serbest Ticaret Antlaşması Serbest Ticaret Antlaşması Serbest Ticaret Antlaşması Serbest Ticaret Antlaşması Agadir Serbest Ticaret Antlaşması Serbest Ticaret Antlaşması Avrupa Serbest Ticaret Örgütü ile (EFTA) Serbest Ticaret Antlaşması 5.Uluslar arası Tahkim Yabancı yatırımcıların gelirlerini daha fazla muhafaza etmek için ve sorunlara verimli çözüm bulmak için basitleştirilmiş tartışma sonlandırma süreçlerine garanti sağlar. 1993'te çıkarılan Tunus Tahkim Kanunu ( 26 Nisan 1993 tarihli N° 93-42 kanunu ile hükmü yürürlüğe girdi) çoğu noktada B.M'nin uluslararası standart tahkim anlaşmasına uyar. Tunus ayrıca şunları da imzalamıştır: Tahkim ödüllerini Uygulama ve Tanıma hakkında 10 Haziran 1958’de imzalanmış New York Toplantısı Şehirler Ve Diğer Şehirlerin Arasında Ki Yatırım Tartışmalarını Sonlandırmaya Yönelik Uluslararası Anlaşma, 3 Mayıs 1966'da yürürlüğe girmiş 66-33 nolu kanun 17 Kasım 1972’de 72-4 nolu kanunla onaylanmış ve 11 Kasım 1972'de 72-71 nolu yasa ile yürürlüğe girmiş Yatırım Garantilerine Dair Arap Düzenlemesini Tesis Eden Anlaşma Karşılıklı yasal destekle sonuçlanmış tahkim ödüllerini yürürlüğe koyan sayısız ikili ve çoklu antlaşmala Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 14 BÖLÜM 3:GİRİŞ VE TUNUS'TA İKAMET BÖLÜM 3: GİRİŞ VE TUNUS'TA İKAMET 1.İkamet vizesi 1.1.Geçici 1.2.Kalıcı 2.Oturma izni 3.Şahsi malları ve özel araçları getirme 3.1. Şahsi Mallar 3.2.Özel araçlar 4.Döviz girişi-çıkışı –bozdurma Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 15 BÖLÜM 3:GİRİŞ VE TUNUS'TA İKAMET BÖLÜM 3: GİRİŞ VE TUNUS'TA İKAMET Çok kültürlülüğüyle bilinen Tunus dünyaya açık bir ülkedir. Ticari bir amaç olmadan Tunus'ta yaşamak isteyen turistler gibi yabancılar izinsiz olarak (oturma izni olmadan) 90 veya 120 gün kalabilirler. Ticaret için gelenler için oturma izni (vize ve oturma izni) gereklidir Vize gerekmeyen ülkeler Cezayir Andora Antigua Hint Adaları (Hollanda) Arjantin Avusturya Bahreyn Barbados Belçika Bermuda Bosna Hersek Brezilya Bruno Bulgaristan Kanada Şili G.Kore Fildişi Sahilleri Hırvatistan Danimarka Dominika B.A.E Fiji Finlandiya Fransa Gambiya Yunanistan GİNE Honduras Hong Kong Macaristan İzlanda İrlanda İtalya Japonya Kiribati Lihtenştayn Lüksemburg Libya Makedonya Malezya Maldivler Mali Malta Fas Nijer Umman Moritanya Morityus Monako Saint Kitts ve Nevis Hollanda Polonya Portekiz Katar Sent Lusya San Marino Senegal Sırbistan İspanya Britanya Romanya Şeysel Adaları Solomon 1.İkamet vizesi Bir yılda art arda 3 ay ya da aralıklarla 6 ay kalacak olan tüm yabancılar ikamet vizesi gerekir. Bu vizeler ikiye ayrılır. 1.1 Geçici İkamet Vizesi Bu vize geçici gelenler içindir. Normal ikamet vizesinden reddedilene de bu vizeyi yetkili makamlar verebilirler ve geçerliliği 1 yılı geçemez. Olağandışı bazı durumlarda ise bu vize 2 yılda yenilenebilir şekilde verilebilir. Bir yıl veya daha az zamandır Tunus'ta yaşayan yabancı yatırımcılara geçici bir ikamet vizesi 5 yılda yenilenebilir şekilde verilebilir. Bu vizeye başvururken kalma sebebi belli şekilde açıklanmalıdır. Şahıs Tunus'a girmeden ve kalma süresince kendisine yetecek paraya sahip olmadan bu vize verilmez. Şahıs Tunus'ta bir tasarı başlatmak veya bir tasarıda çalışmak isterse, vizesini almadan önce gerekli izni (yetkilendirmeyi) almalıdır. 1.2 Kalıcı İkamet vizesi Bu vize aralıksız 5 yıldır Tunus'ta kalanlar ile Tunuslu bir eşle evlenen veya Tunuslu çocukları olanlara verilir. Önceden yeniden giriş vizesi almadan 6 ay Tunus dışında kalan herhangi bir yabancı bu vizeyi alma hakkını kaybeder. Bu vize bir yıl geçerlidir ve yararlanan kişi yurtdışında yaşarsa yenilenemez. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 16 BÖLÜM 3:GİRİŞ VE TUNUS'TA İKAMET 2.Oturma İzni Yenilenebilir şekilde 2 yıllık bir süre için verilir ve iş kontratı her yenilendiğinde o da yenilenmelidir. Her yenileme 5 yıl geçerli olabilir. İç İşleri Bakanlığı Ulusal Güvenlik Genel Müdürlüğü tarafından verilir. Bakanlıktaki Yatırımcılara Destek Birimi yabancı Kişinin kimliği, mesleği ve ikamet mekânı yatırımcılardan mesuldür. Yatırımcılara oturma gereklidir. Damga vergisi ihtiva eder. Kalıcı ve geçici olarak 2 'ye ayrılır. Geçici izni almaları konusunda yardımcı olurlar. olan vize süresini geçemez. Yeni bir ikamet vizesi alınırsa geçici oturma izni yenilenebilir. Eğer yabancının davranışları toplum düzenini bozarsa ya da izni sağlayan sebepler ortadan kalkarsa bu izin iptal edilebilir. Kalıcı izin; kalıcı ikamet vizesine sahip olan, Tunus’ta doğan ve aralıksız olarak Tunus'ta kalanlara verilir. Oturma izni başvurusu ya polis karakolunda veya olduğu ülkede ki Ulusal Güvenlik merkezinde yapılabilir. Bir belge (sertifika) hemen verilir. APII (Tunis, Sousse ya da Sfax)'de ki Tek Durak Noktası ikamet kartlarını kişilere verir. Bir makbuz verilir ve izinde 1 ayı geçmeyen bir sürede hazır olur. APII (Tunis, Sousse ya da Sfax)'de ki Tek Durak Noktası 'nın oturma izni için istediği belgeler: •ofisi tarafından sağlanan önceden basılmış form, •yatırım projesinin sunulmasını ispatlayan belgenin ve tüccar lisansının yetkilendirildiğine dair belgenin bir kopyası, • şirketin birleşme şartlarının kayıtlı bir kopyası, • işveren veya yabancı işçi belgesinin tasdikli sureti, • İstihdam Bakanlığı’nın ilgili birimleri tarafından damgalanmış iş sözleşmesinin bir kopyası, • kira sözleşmesi veya ikamet yararlanma belgesi (title) , •mali kimlik kartının varlığını belgeleyen bir evrakın bir kopyası, •Ticaret Sicilinin bir kopyası, •Şirketin ortaklığına ilişkin Jort’ta yayımlandığına dair bildirimin bir kopyasını, •Pasaport fotokopisi (ilk üç sayfa ve giriş vizesi taşıyan sayfa ) • 4 adet fotoğraflar; • 2 adet gelir pulu, her biri 10 TND’dir •Tunuslu biri ile evlilik sözleşmesinin bir kopyasını veya farklı ırklardan oluşan evlilik durumunda eş kimlik kartı. •Bir yenileme talebi için sağlanacak belgeler: • 3 adet fotoğraf ve •eski ikamet kartının orijinal belgesi. Kaynak: Sanayi ve İcat Teşvik Ajansı ( Apii ) www.tunisieindustrie.nat.tn Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 17 BÖLÜM 3:GİRİŞ VE TUNUS'TA İKAMET 3.Şahsi eşyaların ve araçların ithali (girişi) 3.1 Şahsi eşyalar Mesleği sebebiyle Tunus’ta ikamet alan bir yabancı şahsi eşya ve malzemelerini (mobilya) sokma hakkına sahiptir. Malzemeler hiç bir şey ödemeden ya da gümrüğü ve vergileri taksitlerle ödenerek geçirilebilir. Onlar, gümrük müsaadesi ve uygulanabildiği yerlerde dış ticaret belgesinin sunulması gerçekleşmeden ödeme amacıyla atılamazlar. Kişinin durumuna göre Tunus vergi yasası, kişinin yararlarını ve yararlanma süreçlerini düzenler. 3.2 Özel Araçlar İkamet iznine sahip olsun olmasın herhangi bir yabancı mesleki faaliyetleri çerçevesinde motorlu aracını yaş ve motor gücü dikkate alınmadan vergiden muaf olarak ülkeye sokma hakkına sahiptir. 49 santimetre küpten büyük motorlu aracı sürmek için ''Diptyque'' isimli gezme (sürüş) izni gereklidir ve sınırda Tunus gümrüğü tarafından 3 aylığına verilir. Sonra 3 defa daha yenilenebilir ancak bunun için ilk uzatma da yol vergisinin ödenmesi gerekir. Bu iznin bitiminde araç yurt dışına çıkarılmalıdır. Gümrüksüz araç yenilenmesi mümkündür. Muafiyet şemasında müsaade edilmiş araçlar (Régime de Franchise) şunlar tarafından sürülebilir: Kişinin kendisi Eşi, Temsilcisi veya usulünce gümrüğün yetkilendirmesiyle kiralanmış bir şoför Kaynak: Tunus gümrükleri www.douane.gov.tn Tunus gümrükleri açısından yol izni uzaktan da alınabilir, Sadece çevrimiçi form( form online)u doldurunuz, onaylatınız ve çıktısını alınız. Tunus’a girişte gerekli belgeleri gümrük ofisine veriniz. (E-SERVICES bölümü, Tunus gümrük web sitesi) www.douane.gov.tn 4.Döviz girişi - çıkışı - bozdurma Yabancılar bu konuda da hürriyete sahiptirler ancak toplam değeri 25,000 TND'ye ulaşan veya bu miktarı geçen tüm döviz girdileri-çıktıları belirtilmelidir. Ödemelerini yapmak için ikameti olmayanlar dövizini saklama hakkına sahiptir. 5,000 TDN'yi geçen bir değerle giren bir dövizi çıkartmak isteyen ikameti olmayanlardan tekrar Tunus'a girdiğinde gümrükte usulünce onaylanmış bir girdi bildirgesinin doldurması istenir. İkameti olmayanlar delile ihtiyaç olmadan 5,000 TND' den az parayı çıkartabilir. Bu miktardan fazla ise belirtilen paranın usulüne uygun sokulduğunu gösteren bir faturayı (gümrük bildirgesi ve/veya bankanın verdiği dönüştürme slipi) göstermelidir. Kalan dinarların yeniden dönüştürülmesi bu paranın düzenli olarak sokulduğunu gösteren bir faturanın (gümrük bildirgesi ve/veya bankanın verdiği dönüştürme slipi) getirilişine kadar bekletilebilir. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 18 BÖLÜM 4:BİR ŞİRKET KURMA BÖLÜM 4: BİR ŞİRKET KURMA 1. Bir proje beyanını yayınlama 2. Bir şirket kurmak için yasal prosedürler 2.1 Apii Tek Durak Noktasın da bir şirket kurmak için prosedür 2.1.1 Limitet Şirketi veya Tek – Üyeli Limitet Şirketi ( SARL / SUARL ) kurma 2.1.2 Limitet Şirketin kurulması ( SA ) 2.2 Sermaye gereksinimleri 2.3 Kayıt maliyetleri 2.3.1 Vergi Dairesi'ne Kayıt ücretleri 2.3.2 Özel rejimler için Ücretler 2.3.3 Ticaret Siciline Kayıt ücretleri 2.3.4 Mahkeme Siciline Kayıt ücretleri 2.3.5 Jort için Yayın ücretleri 3. Çevresel Yükümlülükler alanında ki taahhütler 3.1 Çevresel Etki Değerlendirmesi ( ÇED ) (İng:EIA) 3.1.1 Bir ÇED' e tabi Projeler 3.1.2 Teknik şartnamelere tabii Projeler 3.1.3 Bir ÇED' in İçeriği 3.1.4 ÇED sunumu ve cevap için son tarihler 3.2 Risk Değerlendirmesi ( RA ) 3.2.1 Bir RA' ye tabi Projeler 3.2.2 Bir RA İçeriği 3.3 Enerji Denetimi ( EA ) 3.3.1 Bir EA' ya tabi Projeler 3.3.2 Bir EA İçeriği Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 19 BÖLÜM 4:BİR ŞİRKET KURMA BÖLÜM 4: Bir şirket kurma 1. . Bir proje beyannamesi Yatırım tasarısının depozitosunun ( parasının) bir belgesi sektörüne bağlı olarak ilgili alanıyla beraber verilmiştir. AJANS SEKTÖRLER VE FAALIYETLER Tarımsal Kalkınma Bölgesel Komisyonları (CRDA) Tarımsal Yatırım ve Tanıtım Ajansı (APIA) Balıkçılık ve Tarım Sanayi ve İcat Teşvik (APII) Ajansı Tek Durak Noktası VEYA Çevrimiçi www.tunisieindustrie.nat.tn Gıda işleme sanayi, tarım ürünleri işleme ve tarımsal projelerle irtibatlandırılmış balıkçılık ürünleri. Tarım, balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği ile ilgili hizmetler İmalat sanayi Kamu işleri Ulaşım Eğitim ve öğretim Mesleki eğitim Kültürel üretim ve endüstriler Gençlik sosyal ve çocuklar kaput destek Sağlık Çevre koruma Gayrimenkul ilerlemesi Diğer finansal olmayan hizmetler Tunus Milli Turizm Ofisi (ONTT) Sanatkârlar Milli Bürosu (ONAT) İhracatı Geliştirme Ajansı (CEPEX) Ticari Tek Durak Noktası Turizm dâhil olmak üzere turizm taşımacılığı El Sanatları ve sanatlar Uluslararası ticaret 2.Yasal Süreç Şirketin yasal oluşumunu hızlandırmak için Tunus Devleti Sanayi ve İcat Ajansı ( APII ) içinde bir tek durak noktası oluşturmuştur. Bir yer ve pencereyle bu ofis şirket kaydı ve tasarı bildiri belgelerini sunma yetkisi verilmiş çeşitli Devlet kurumlarını bir araya getirir. Tek durak noktasında ki görevliler, Tek-Üyeli Limitet Şirketi (SUARL),Limitet (güvenilirlik)Şirketi (SARL) veya Limitet Şirketi (SA) kurmak için gerekli yasal süreci uygular; belgeleri alır, işleme koyar vb. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 20 BÖLÜM 4:BİR ŞİRKET KURMA 2.1 APPI Tek Geçiş Noktası'nda bir şirket kurmak için gerekli süreç Yatırım Geliştirme Ajansı'ndan önceki süreçte tanımlanan sektör veya faaliyete göre bir tasarı bildiri belgesi elde etmek Vergi Dairesi yasaları ile beraber tasarı bildiri belgesini dosyalamak açılış bildirisini dosyalayın ve Vergi Dairesinden bir vergi tanımlama numarası almak. Zabıt kâtibine şirketi kaydettirmek. ''Kayıt Talebi'' ni JORT (Tunus resmi gazetesi)'ta yayınlatma Gümrük Kod Numarası edinme. Tüm yabancılar için iş izni alma. Yabancı yatırımcılar ve /veya iş geliştiriciler için oturma izni alma. Not: Şirketin durumuna göre yukarıda adımlardan bazıları değişebilir. 2.1.1 Tek-Üyeli Limitet Şirketi (SUARL),Limitet (güvenilirlik)Şirketi (SARL) Kurma Yeterlilik: Yatırım Teşvik Kanunu tarafından düzenlenen sektör ve faaliyetler Dâhil olan Bölümler: Vergi Dairesi: (Eğer iş önceden yetki almayı gerektiriyorsa) Tasarı bildiri belgesi kaydı ve ortaklık kanunları Vergi Kontrol Masası: Vergi tanımlama kartı Mahkeme zabıt katibi: İş kayıt birimine kaydolma Tunus Devleti Resmi Baskı Ofisi: JORT’ ta yayınlanma NOT: Sürecin başında Vergi dairesinden bir vergi pulu alınmalı Süreç ve verilecek belgeler SÜREÇ AJANS Bir şirket kaydı Vergi dairesi ZAMAN Hızlı BELGELER Tasarı bildiri belgesi (3 adet) Şirketin ortaklık durumuna ait belge ve en az 4 tanesinin asıl olması (10 tane ) Tüzüklerin bunu kabul etmeyeceği durumlarda anlık yönetici ataması yapma (4 tane asıl) Not: Bir ayni katkı durumunda, Tüzükler bir giriş denetçisi tarafından gerçekleştirilen bir değerlendirme durumu içermelidir. Bildiri ve vergi tanımlama kartı Vergi teftişi Hızlı Zabıt katibine sunma Zabıt kâtibi Hızlı Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar Katkı (prim) miktarı 3,000 TND' yi geçmezse katılımcılar/ortaklar çoğunluk oyuyla denetçi çağırmamayı seçebilirler. Tüzükler fonlarla desteklenmiş (güvenmiş) kurumların referansını ihtiva etmektedir. APII 'de imzalanacak başvuru kartı Yöneticinin veya (varsa) temsilcisinin geçerli bir pasaport sureti, eğer yerel yönetici ise kimlik kartı Ticaret şirketleri için Tüccar kartı Merkez ofisine dair kira sözleşmesi (1 suret) Şirket adres bildirisi (1 suret) Başkan veya temsilcisi tarafından imzalanana başvuru formu (2 suret) Tasarı bildiri belgesi (2 suret) 21 BÖLÜM 4:BİR ŞİRKET KURMA Yayınlama (JORT) JORT Hızlı Ticaret Kaydını kaydolma Zabıt kâtibi Hızlı Tüzükler (2 asli suret) Tüzüğün açık belirtilmediği durumlarda şirketin yönetici seçme zabıtları (2 asli suret) Vergi bildirimi ve vergi tanıtım kartı (2 suret) Adres belgesi – merkezi gösteren kira belgesi ile beraber (2 suret) Kullanılmışsa acente, vekil pasaportları, yoksa yönetici pasaportları (2 suret). Yerli bir acente veya yönetici ise kimlik kartı (2 suret) Eğer başvuran yasal temsilciden farklı kimse ise ya da sahip/yatırımcı yurtdışında ise noter onaylı vekâlet (1 suret) Metin. (Hem Arapça hem Fransızca) Vergi Kimlik kart ve no 'su (1 suret) Yayıncının (reklamcının) kimliği (1 suret) JORT' a yapılmış Ödemelere ait fiş (1 suret) Kaynak: (APII) www.tunisieindustrie .nat..tn Not: üstteki listenin güncellenmiş hali ve indirme için APII web sitesi: ww.tunisieindustrie.nat.tn. 2.1.2 Limitet Şirketi Kurma (SA) Yeterlilik: Yatırım Teşvik Kanunu'nun belirlediği (halka açık olsun olmasın) limitet şirketler Birimler: Vergi Dairesi: tasarı bildirim belgesi kaydı (eğer ön izin gerekiyorsa) ve tüzükler Vergi denetimi: vergi kimlik no alma. Zabıt kâtibi: ticaret kaydı. JORT' ta basım Not: SÜRECİN BAŞINDA VERGİ DAİRESİNDEN VERGİ PULU ALINMALI. BELGELER VE SÜREÇ SÜREÇ AJANS TÜZÜK Zabıt PROJESININ kâtibi SUNUMU YAYINLAMA(JO IORT RT) SERMAYE, ÖDEME FIŞI BILDIRISI Vergi dairesi ZAMAN Hızlı GEREKLI BELGELER Tasarı bildirim belgesi (1 suret) Sahipler tarafından imzalanmış tasarı tüzüğü (1 suret) Hızlı 4 saat Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar Yayınlanmış yazının daktilo edilmiş hali (Arapça ve Fransızca) Yayıncının (reklamcının) kimliği (1 suret) Tasarı bildirim belgesi (2 suret) 10 asıl suret, üye ve ödeme bildirimlerini ihtiva eden 2 asıl liste Zabıt kâtibinden alınmış geçici tüzük sunumuna dair bir fatura JORT yayınlama notunun 1 sureti (JORT)'ta ve yazıyı yayınlayan günlük gazetenin 1 sureti Üye ve ödeme takviminin listesinin 10 sureti Her bir üyelik bülteninin 1 sureti FOBRODI 'nin yatırımcının kar ettiğine dair kararına ek olarak ödemeyi gösteren Gerekli fonlara ait (onaylanmış) banka bildirimi Yatırımcının ya da temsilcinin, acentenin pasaportu (1 22 BÖLÜM 4:BİR ŞİRKET KURMA suret). Yerli ise kimlik kartı (1 asli suret) Eğer yatırımcı yurt dışında ise Vekâlet belgesi (ana yatırımcının noter onaylı imzası) (1 suret) Ayni katkı durumunda kayıtlı bir muhasebeci tarafından tüzüğe ek olarak şirkette değerlendirilmeye alınmalıdır. Tüzüğe, denetçi raporu eklenmeli. Not: Sermaye formunun üyeli k belgesi ve bildirgesi kurucu kişi tarafından belirtilen faaliyet içinde formalize edilmeli (resmileştirilmeli) ve bu da Alıcıya verilmeli Oluşturucu genel kurul (4 suret) ve ilk Yönetim Kurulu Toplantısı (10 asli suret) zabıtları CGA VE 1’INCI BD ZABTLARININ KAYDI VERGI TANIMLAMA KARTI VE NUMARASI Vergi Dairesi Hızlı Vergi kontrol Masası Hızlı APII 'de imzalanacak başvuru formu Yönetici pasaportu ve gerekli ise acente pasaportu (1 suret),yerel yönetici ise kimlik kartı Tüccar kartı, eğer ticari ise Faaliyet ve faaliyet eki olarak merkeze ait kira kontratı (1 suret) Şirket adres kontratı KESIN KAYIT Zabıt kâtibi Hızlı YAYINLAMA (JORT) IORT Hızlı KAYDIN ONAYLANMASI Zabıt kâtibi Hızlı Yönetici veya temsilcisi tarafından doldurulmuş ve imzalanmış 2 form. Tasarı bildirim belgesi (2 suret) Kayıtlı şirket zabıtları (2 asli suret) Genel Oluşum Toplantısı ve ilk Yönetim Kurulu toplantısının zabıtları (2 asli suret) Üyelik ve ödeme bildirimi (2 asli suret) Ayni katkı da heyet üyesinin raporunun 2asli sureti Başvuranların/Üyelerin Listesi 2 asli suret) Vergi Belirleme Kartı ne Numarası (2 suret) Yasal temsilci ve şirket mührünü taşıyan Şirket adres belgesi (1 suret) Adresle beraber merkez kira sözleşmesi (2 suret) Sahip/CEO'nun pasaport sureti, yabancı ise temsilcisinin geçerli bir pasaport sureti, eğer yerel yönetici ise kimlik kartı (2 suret). Kimlik kartı yâda dış denetçi ise Mesleki Kart (2 suret), ya da zabıt kâtibinin son 3 ay içinde yayınladığı ticari işlem kayıt çıktısı (2 suret) Yasal temsilciden farklı ise noter onaylı vekâlet belgesi Metin (daktilo edilmiş ve mevcut hali) (Arapça ve Fransızca) Yayıncının (reklamcının) kimliği ve yabancı ise pasaportu (1 suret) (Tasarı ilanının ödeme (depozito) belgesinin referansları Resmi fatura JORT (1 suret) Kaynak: İcat ve Sanayiyi Geliştirme Ajansı www.tunisieindustrie.nat.tn Not: üstteki listenin güncellenmiş hali ve indirme için APII web sitesi: www.tunisieindustrie.nat.tn Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 23 BÖLÜM 4:BİR ŞİRKET KURMA 2.2 Sermaye Gereksinimleri Tunus yasası, Limitet Şirketi ( SARL )veya Tek – Üyeli Limitet Şirketi (SUARL ) şeklinde olan şirketlerden alt sermaye sınırı istemez. Limitet şirketi için (SA),ASGARİ SINIR yatırımcılara açık davet yapmadığında 5,000 TND iken açık davet yaptığında 50,000 TND 'dir. Her iki durumda da asgari sermaye gereksinimi nominal (yazılı) değeri 1 TND' den aşağı olmayan hisseler arasında paylaştırılmalıdır. 2.3 Kayıt Masrafları1 2.3.1 Vergi Dairesinde Kayıt Ücretleri Şirketin tüzüklerini ve sermaye artışını kaydetmek sabit olarak 150 TND' dir. Şirketin esasları olmayan tüzüklerin isteğe bağlı kaydı sayfa/kopya başı 20 TND ile ücretlendirilir. 2.3.2 Özel durum ücretlendirmeleri Sadece ihracat yapan firmalar tüm şirket kayıt ücretlerinden muaftır. Tün diğer şirketler (SUARL, SARL, ya da SA), 150 TDN' lik üyelik ve masraf ücreti Vergi Dairesine ödenmelidir. Bu, sadece ihracat yapan firmalar hariç hepsi için geçerlidir. 2.3.3 Ticaret Kaydında Kayıt Ücreti (ticari tasarılar) Ticari şirketler için Zabıt Kâtibinde kayıt 15 TND’dir. Her bir hesap bildirimi için ek 5 TND vergi pulu gereklidir. 2.3.4 Ticaret Kaydında Kayıt Ücreti (Sınai tasarılar) Sınai şirketler için Zabıt Kâtibinde kayıt 15 TND dir. 2.3.5 JORT' ta yayın ücreti Bu ücret metin uzunluğunu göre değişir; genel olarak 61 TND ile 250 TND arasındadır. JORT' un sağladığı kalıbı kullanmakta başarısız olanlar için ücret 2.372 TND' dir (satır başı);6 sözcük bir satır oluşturmaktadır. 1 Vergi ve gümrük kartları ücretsizdir Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 24 BÖLÜM 4:BİR ŞİRKET KURMA APII Tek Durak Mağazası şirketlerin birleşmesi için çeşitli yardım hizmetleri sağlamaktadır: Geliştiricileri (girişimcileri) kabul etme Yatırım projesinin sunulması kanıtlayan sertifikanın hazırlanması ve hemen teslimi Şirketin kuruluşu için formalitelerini geliştirenin adına performans gösterme Diğer hizmetler ( sekreterlik görevleri, tercüme, vb ) Tunus'ta yatırım ortamı hakkında yardım ve bilgi Projenin beyanı için formaliteleri Yatırım Teşvik Kanunu'nun Vergi prosedürlerinin mali avantajlarını elde etmek için prosedürler Sosyal Güvenlik hukuk düzeni için üyelik Kendi kendine çalışan işçileri birleştirme 10.İş sözleşmesinin vizeye tabi olmadığını gösteren belge Yabancı işveren belgesi: geliştirici, yönetici, CEO Yabancı işçi belgesi Yabancı işçi için iş sözleşmesi Gümrük kod numarası Rehin veya rehin-değil sertifikası Rehin sözleşmesinin sunulması İyileştirme yasalarının mevduatı Diğer belge türleri kaydı orijinal belgelerin kopyalarını ve imzayı yetkili kılma; Tunus Cumhuriyeti Resmi Gazete'si ( JORT ) basımı Rehin veya rehin-değil senedi Rehin sözleşmesinin sunulması Değişiklik eylemlerinin mevduat Diğer belge türleri kaydı İmzanın ve orijinal belgelerin kopyalarının belgelendirilmesinin resmileştirilmesi; Tunus Cumhuriyeti Resmi Gazete'si (JORT) yayını... 3.ÇEVRESEL ZORUNLULUKLARA BAĞLILIK 2 3.1 Çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) Çoğu sınai, zirai ve ticari tasarı da çevreye verilen zararı önlemek için tam bir Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) kanunen gereklidir. Özel durumlarda belge bazen sektör ve faaliyetin türüne göre – özet bir tanım ve görülebilir çevresel etkilere kadar- daraltılabilir. ÇED 'in amacı tasarının iktisadi, toplumsal ve çevresel yönlerini birleştirmek ve tasarının daha büyük çevrede etkisini en aza indirecek tedbirleri tanımlamaktır. Bu belge Çevre Bakanlığının ve diğer onaylayan makamların şu konuda onay verdiğini gösterir: tasarının çevreye zararı yoktur ve gerektiğinde ajanslar tasarının muhtevasına ve hususiyetlerine dair bir emir yayınlayabilirler. 2 Bu bölüm ayrıntılı olmamakla beraber çoğu zorunluluğu kapsar Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 25 BÖLÜM 4:BİR ŞİRKET KURMA 3.1.1 ÇED’e tabi Tasarılar ÇED' e tabi projeler, iki kategoride listelenmiştir: Kategori A Günde 20 tonu aşmayan bir kapasitesi olan ev ve benzeri atık yönetimi tesisleri, inşaat malzemeleri, seramik ve cam için işleme ve imalat tesisleri İlaç oluşturan veya üreten tesisler Demir-dışı metalleri imalat tesisleri Metallerin işlenmesi için tesisler Petrol ve doğal gaz arama ve çıkarma projeleri Üretimi yılda 3.000.000 tonu geçmeyen kum, kil, mermer ocakları Maya ve şeker üretim tesisleri Dokuma, kumaş-boyama, örme ve kot yıkama ve ürün tamamlama tesisleri Alanları 5 hektar geçmeyen sanayi bölgelerinin geliştirilmesi 5 ve 20 hektar arasında bir arsa alanı olan kentsel gelişim projeleri 10 ve 30 hektar arasındaki alana sahip turizm bölgelerinin geliştirilmesi Mineral lifler üretim tesisleri Gıda sanayi, tarımsal ürün işleme ve üretim tesisleri mezbahaneler Araba, kamyon veya onların motorlarının imalatı veya üretimi için tesisler Donanma tersanesi projeleri Uçakların üretimi ve bakım için tesisler Kabuklu deniz ürünleri yetiştirme tesisleri Arıtma tesisleri Deniz suyu tedavisi ve Balneoloji Tesisleri 300 yatak kapasiteli Oteller Karton ve kâğıt ürünleri üreten tesisler ve Elastomer ve peroksit üretim tesisleri. Kategori B Günde en az 500 ton kapasiteli karbon veya killi şiltten elde edilen petrol üreten ham petrol ve gaz rafinerileri ve gazlaştırma ve sıvılaştırma tesisleri 300 megavat elektrik üretimi Günde 20 tonun üzerinde bir kapasite ile ev ve benzeri atık yönetimi tesisleri Tehlikeli atık bertaraf tesisleri Çimento, kireç ve alçı üretimi için tesisler Tehlikeli, sağlıksız ve uygunsuz kuruluşların listesine göre Sınıf 2' nin altına düşen kimyasal ürünler, böcek ilacı, boya ve cila Çelik tesisleri / bitkiler Yıllık 3.000.000 tondan fazla kum, mermer ve kil ocakları Kâğıt hamuru ve selüloz üretimi ve işlenmesi için tesisler Demiryolları, otoyollar, ekspres yollar, köprüler ve kavşak inşaat projeleri 2.100 metreyi aşan pistli havaalanlarının inşaat projeleri Balıkçılık projeleri, ticari limanlar ve marinaların inşası 5 hektar aşan sanayi bölgelerinin geliştirilmesi 20 hektarı aşan Kentsel konut projeleri 30 hektarı aşan Turist projeleri Gaz ve ham petrol taşımacılığı için donatım tesisleri Kentsel atık su arıtma tesisleri; Endüstriyel atık su arıtma tesisleri Koyun Postu ve koyun derisi tabaklama tesisleri Arıtılan atık suyun suladığı tarımsal projeler Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 26 BÖLÜM 4:BİR ŞİRKET KURMA Büyük barajların inşaatı Kategori A' da belirtilmeyen Su Kültürü projeleri İçme suyu olan kentsel ortamlar sağlamak için arıtma tesisleri 1.000 yatak kapasitesine aşan Tatil köyleri projeleri Mineral ya da mineral olmayan ürünleri çıkarma, işleme veya temizleme tesisleri fosfat ve fosfat türevlerini arıtma tesisleri. 3.1.2 Teknik Şartnamelere Tabi Projeler Çevre Bakanlığı / ANPE ( Çevre Koruma için Ulusal Ajans )' nın onayını almak zorunda olan teknik şartnamelere tabi projeler şunlardır: 5 hektarı geçmeyen kentsel konut projeleri ve 10 hektarı geçmeyen turizm alanları Okullar ve eğitim tesisleri için projeler; Taşıma kanallarının veya su transferlerin kurulumunu içeren projeler; Yukarıda belirtilmeyen ve hassas ya da doğal alanlara (yasal koruma altında ) zarar vermeyen enerji nakil projeleri, Daha önce belirtilmeyen kıyı planlaması projeleri , ; Yağ presleme tesisleri (yağ fabrikaları ) ; Hayvansal ve bitkisel yağların çıkarılması için tesisler; Hayvan yetiştiriciliği olarak sınıflandırılan tesisler; Daha önce belirtilmeyen tekstil tesisleri Büyük metal parçaları damgalama ve kesme için tesisler; Depolama ve petrol dağıtım tesisleri, ya da araç yıkama istasyonları; Nişasta üretim tesisleri; Geleneksel taş ocakları; Gaz veya kimyasalların depolanması için tesisler; Kazan işleri, tank – rezervuar ve diğer sac metal parçalar yapımı; Giysiler ve battaniyeler için su kullanan çamaşırhane; Havza gölleri ve Eczacılık ürünleri imalatı tesisleri 3.1.3 Bir ÇED 'in Muhtevası Çevresel Etki Değerlendirmesi ( ÇED ), Çevre Koruma Milli Ajansı ( ANPE ) tarafından onaylanmış, onların sözleşme şartları üzerine tesis edilmiş ve Milli Standardizasyon ve Sınai Mülkiyet Enstitüsü ( INNORPI ) tarafından belirlenmiş sektörel şartlarla uyumlu bir şirket tarafından gerçekleştirilmelidir. ANPE tarafından onaylanmış akredite danışmanlık firmalarının listesi kendi merkez büroları ya da yedi bölge ofislerinden birinde mevcuttur. Çevresel Etki Değerlendirmesi maliyetinden yatırımcı sorumludur. ÇED ’in muhtevası, projenin çevre üzerindeki potansiyel etkisini belirtmeli ve en azından aşağıdakileri ihtiva etmelidir: Projenin ayrıntılı açıklaması; Projeden etkilenebilecek doğal unsurlar ve kaynaklar dâhil olmak üzere site ve çevresinin ilk durumunun bir analizi; Projenin çevre üzerindeki-özellikle yasal koruma altındaki ormanlar, doğa rezervleri, tarihi yerleri, hassas veya korunan alanlar, milli parklar ve kentsel parklar gibi bitki ve hayvan mevcudiyetinin, doğal kaynakların- doğrudan ve dolaylı öngörülebilir sonuçlarının tahlili ( bu tedbirlerin ilgili potansiyel maliyetlerine ek olarak) geliştiricinin projenin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak, dengelemek veya yok etmek için sunduğu önlemler Proje için kapsamlı bir çevre yönetim planı. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 27 BÖLÜM 4:BİR ŞİRKET KURMA 3.1.4 ÇED’in sunumu ve Cevap için Son Tarih Yatırımcı, ANPE’ ye ya (ÇED) EIA 'nın 3 kopyasını ya da ANPE 'nin onayladığı anlaşmaların 1 örneğini sunmalıdır. Buna ek olarak, EIA ’yı onaylayan her acente için de raporun 1 kopyası gereklidir. ANPE, A sınıfında listelenen EIA faturasını reddetme noktasında 21 iş gününe sahiptir. B sınıfındaki bir tasarı iççin bu 3 aydır. Bu süre geçince kabul edilmiş sayılır. Eğer alan yasal olarak korunmuş ormanlar, doğa rezervleri, tarihi yerler, hassas alanlar, korunan alanlar, milli parklar ve / veya şehir parkları, farklı tür hayvan ve bitki mevcudiyeti gibi alanlar ise A Kategorisindeki işlem süresi 21 günden 3 aya çıkarılabilir. 3.2 Risk Değerlendirmesi (RA) Muhtemel sağlık ve güvenlik tehlikeleri üzerinde ki teknik çalışma olan RA' nın amacı yangın, patlama, işçilerin sağlık ve güvenliği, panik ve temel endüstriyel kazalar gibi muhtemel riskleri önleme araç ve ölçülerini ortaya koymaktır. Riskleri ve çözüm yollarını tanımlamalıdır. Kaza riskine dair önleyici ölçüleri, işleri açıklamalı ve kazaların insan, mal ve çevre üzerinde ki etkilerini sınırlandırmalıdır. RA (bir genişletmeyi ve diğer düzenlemeleri takip eden) alandaki ve mekânda ki herhangi bir değişiklikte ve her 5 yılda bir güncellenmektedir. 3.2.1 RA (Risk Değerlendirme) Konuları Tehlikeli, sağlıksız, uygun olmayan ve benzeri sınıflandırmaları tabi olan tasarılar RA zorunluluğuna tabiidir. Tasarının sınıflandırılması tehlikenin boyutuna ve faaliyetlerin muhtemel olumsuz etkisine göre yapılır. Bu tür, 3 sınıfa ayrılır.3 Tehlikeli, sağlıksız, uygun olmayan ve benzeri sınıflandırmalara tabii tutulan tasarılar ve şirketler için RA zaruridir ve bunlar Kategori 1 ve 2 de gösterilir. Kategori 1 Bu kategori kent merkezlerinden uzak olan ve özel yerleşim alanlarını ihtiva eder. Özellikle, bu kategoriye girer projeler şunlardır: Klor ağartma maddesi de dâhil olmak üzere, alkali hipoklorit imalatı; organik peroksitlerin (miktar ≥10 ton); saklanması ve kullanımı klor kullanma ve saklama ( miktar ≥ 4.000 kg olarak ). Kategori 2 Kategori 2 yerleşim alanı ve evleri yakınında olan ve olumsuzluğu, tehlikeyi önlemek için güvenlik önlemlerinin alındığı zaman işlemlerin gerçekleştirilebileceği tasarıları ihtiva eder. Bu özellikle güvenlik, sağlık, personel sağlık, halk sağlığı, ya da tarım nedenleriyle olsun olmasın tehlike kaynağı atölye, fabrika, depo ve şantiyeler ve inşaat alanlarıyla alakalıdır. Bu kategoriye giren projeler plastik, kauçuk, elastomerler, boya, vernik, sentetik reçine veya yapıştırıcılar (500 m3’e eşit ya da fazla) gibi maddeleri depo eden suyla irtibata geçtiğinde ( 50 tondan fazla 200 tondan az) toksik gaz salan maddeleri ve hazırlıkları üreten, kullanan ve depo eden klorosülfürik asidi (50 tona eşit ya da daha büyük) kullanan ve depo eden işlerdir. 3 2 Mart 20101 JORT N°18 'si (uzun bir liste) Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 28 BÖLÜM 4:BİR ŞİRKET KURMA Kategori 3 Üçüncü kategori kamuoyunun sağlığı üzerinde veya yakın yerleşim toplulukları üzerinde ciddi sakınca oluşturmayan projeleri ihtiva eder. Bu tür projeler, amacı sadece toplum güvenliğini sağlamak olan, faaliyetin konut toplulukları üzerindeki olumsuz etkilerini sınırlamak için olan idari denetime bağlıdır ve genel gereksinimlere tabidir. 3.2.2 Bir RA İçeriği Bir RA için olan asgari gereksinimler Tunus kanunlarıyla sabittir ve aşağıdakileri içerir: Çalışmanın genel sunumu ve özeti; Projenin çevresinin ayrıntılı bir açıklaması; Bir projenin, tesislerinin, çalışma yöntemlerinin ve faaliyetlerinin tanımı Projenin tehlike ve risk analizlerinin belirlenmesi; Olumsuz sonuçlarını sınırlamak için alınacak önlemler; Çevre üzerindeki etkisi; Kaza durumunda prosedür ve müdahale araçları Güvenlik için önemli unsurları tanımlama. 3.3 Enerji Denetimi (EA) EA' nın amacı iktisadi sektörlerde sera gazı etkilerini azaltmayı ve enerji tasarrufunu arttırmayı hedefleyen 3 mekanizma üzerine kuruludur: yasal sistem, teşvik sistemi ve kurumsal sistem EA' ya hâkim süreçler aşağıdaki adım ve şartları özelleştiren bir dizi düzenlemeye tabidir: Her 5 yılda bir her bir şirket için EA zorunludur. EA denetleyici bir uzman tarafından yapılmalıdır, tamamlanmalıdır; şirket bu uzmanla yazılı bir anlaşma yapmalı ya da enerji değerlendirilmesi yapılmalı; ANME (Milli Enerji Muhafazası Ajansı) 'nin belirlediği kurallarla uyumlu bir rapor hazırlamalı. İmzadan önce anlaşma onay için iki taraf tarafından ANME' ye sunulacaktır; Muhtevası Tunus Kanunu ile belirlenen AE raporu şirketin tesislerinde ki enerji performansını ilerletmek için tavsiyeleri sunmalı, sunulan faaliyetlerin maddi değerini ve faaliyet tasarısının değerlendirmesini sağlamalı. EA onayı verilir verilmez şirket EA faaliyet tasarısını uygulamalı. ANME’ nin sağladığı herhangi bir fayda ancak EA kabul edildikten sonra ve şirket ile ANME arasındaki bir kontrat imzalandıktan sonra gerçekleşir. EA 'ya tabi olmayan ve enerji verimliliği ölçülerine, yenilenebilir enerji ve enerji dönüştürülmesine yatırım yapmak isteyen şirketlerden aynı süreçleri takip ederek gönüllü bir EA uygulaması beklenir. 3.3.1 EA 'ya tabii tasarılar Düzenleyici çerçevede, zorunlu Enerji Denetime tabi şirketlerin iki türü vardır: 800 TOE' ye eşit veya daha büyük toplam enerji tüketimi olan sanayi kuruluşları 500 TOE' ye eşit veya daha büyük toplam enerji tüketimi olan ulaşım, ticari, hizmet ve konut sektörlerinde ki şirketler. Ayrıca, aynı düzenleyici çerçeve, endüstriyel, ticari, hizmet ve konut sektörlerinde ki yeni projelerin tabi olduğu aynı düzenleyici koşulları ortaya koymaktadır. EA, proje uygulamasının öncesinde olmalı ve ANME’ ye danışılarak yapılmalıdır. Şu durumlarda EA yapılmalıdır: 800 TOE' ye/yıllık eşit veya daha büyük tasarlanmış enerji tüketimi var ise Hizmet ve konut projeleri için tasarlanmış enerji tüketimi 200 TOE/ yıllık eşit veya daha büyük ise. EA anılan sebeplerden dolayı zorunludur, ihlaller 20,000 ila 50,000 TND arasında değişen bir para cezası ile cezalandırılır. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 29 BÖLÜM 4:BİR ŞİRKET KURMA 3.3.2 Bir EA Muhtevası İlk defa bir enerji denetim yapmak isteyen şirketler için EA şunları içermelidir: Enerji tüketimi açısından projenin temel özellikleri ve tasarının bir tanımı; Tesisin enerji performansının bir değerlendirmesi; Enerji kullanımının kontrolü, izlenmesi ve yönetimi için örgütsel sistemin değerlendirilmesi; Önerilen eylemlerin bir ekonomik değerlendirmesi eşliğinde tesisin enerji performans düzeyini artırmak için bir faaliyet planı Enerji denetimi yapan şirketler için düzeltilmiş EA, aşağıdakileri içerir: Bir önceki denetimden bu yana enerji kullanımının değişim tanımı; Bir önceki denetim ve sonuçlarından bu yana yürütülen ana faaliyetleri özeti; Enerji tüketimi ve benimsenen örgütsel sistem alanında yapılan önceki değerlendirmelerin güncellemesi ve Eylem planına ve gelişimine yeniden odaklanmak için olan öneriler. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 30 BÖLÜM 5: BİR TASARIYA BAŞLAMA: ALTYAPI VE LOJİSTİKLER BÖLÜM 5: BİR TASARIYA BAŞLAMA: ALTYAPI VE LOJİSTİKLER 1. Arazi ve binalar 1.1 Sanayi ve hizmet toprakları ve binaları 1.2 Arazi ve turizm tesisleri 1.3 Tarım arazileri 2. Üretim faktörleri 2.1 Elektrik 2.2 Gaz 2.3 Su 2.4 Sanitasyon (Sağlık Hizmetleri, hıfzıssıhha) 2.5 Telekomünikasyon 3. Taşıma 3.1 Deniz taşımacılığı 3.2 Hava taşımacılığı 3.3 Demiryolu taşımacılığı 3.4 Karayolu Taşımacılığı 3.5 Nakliye hizmetlerinde ki anlaşmalar Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 31 BÖLÜM 5: BİR TASARIYA BAŞLAMA: ALTYAPI VE LOJİSTİKLER BÖLÜM 5:BİR TASARIYA BAŞLAMA: ALTYAPI VE LOJİSTİKLER 1. Arazi ve binalar 1.1 Sınai ve hizmet arazileri ve binaları Sınai ve hizmet tasarılarıyla oluşturulan alan ve/veya binaları alma noktasında Tunus yabancı yatırımcılara izin vermiştir. Bu ancak şunların yardımıyla gerçekleşir: Sınai Alan Ajansı (AFI) bölgesel konsüller Tunus özel vatandaşları Yabancı yatırımcılar için sınai alandaki/serbest alandaki alan ve/veya yapılmış binaları sınai ve ticari tasarılar için alma noktasında izin vardır ve devletten alınacak bir ön-izne gerek yoktur. Bununla beraber, yatırım açısından Bakanlık tarafından onaylanmış birleştirilmiş tasarılar için de ön izin Tunus'ta 2.300 hektarlık bir alanı kapsayan AFI tarafından oluşturulan 83 bölgenin dâhil olduğu toprakları üzerinde dağılmış yaklaşık yüz sanayi bölgesi vardır. Endüstriyel arazi için artan talebi karşılayacak şekilde yeni sanayi bölgeleri düzenli olarak planlanmaktadır. Yüksek hizmet kalitesi ile operasyonel olan iki faaliyet parkı vardır: Bizerte ve Zarzis-Djerba Tunus' da 10 rekabetçilik kümelerinin yanı sıra çeşitli özellikleri olan 13 siber park vardır. gerekmez. ununla beraber bu alanların dışında ,alan ve binalar Tunus hükümetinden ön izin almalıdırlar. 1.2 Turizm alanları ve binaları Yatırımcılar turizm amacıyla yer almak için: Turist bölgeleri için Turizm Alan Ajansıyla (AFT) Tunus'ta ki şahsi mülk sahipleriyle irtibata geçmelidir. Yabancı yatırımcılar için iktisadi tasarılar geliştirmek için turizm bölgelerinde yapılmış binaları/alanı almak veya kiralamak Devletin ön-iznine tabi değildir. 1.3 Tarım Alanları Yabancılar tarım alanı almaya yetkili değilse de tarım alanları %66 'yı geçmemek şartıyla Limitet Şirketleri tarafından kiralanabilir ve yönetilebilir. Devlet arazisi 25 yıla kadar kiralanabilir. Tarım alanını kiralamak ve yönetmek için, yabancı bir yatırımcı şunlarla irtibata geçebilir: Bakanlık Şahıslar Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 32 BÖLÜM 5: BİR TASARIYA BAŞLAMA: ALTYAPI VE LOJİSTİKLER 2.Üretim Etmenleri 2.1. Elektrik Elektrik şu aralıkta mevcuttur: Değişen akım frekansı Düşük Voltaj Orta voltaj 50 Hz 220 / 380 V (± 10%) 30 kV (± 7%) Tunus boyunca esas 10 kV ve 17 kV bazı bölgelerde Tunus'ta Tunus Elektrik ve Gaz şirketi (STEG) elektriğin, gazın ve lpg 'nin dağıtımından mesuldür. STEG Akdeniz'deki rakiplerine göre çok vasıflı hizmet sunar. Elektrik ücretleri teknik alet, sağlanan enerji türü, kullanım şekli, zaman, kullanıcının mevcut ağa göre yeri gibi bir dizi etmene bağlıdır. Sağlayıcı: www.steg.com.tn 2.2 Gaz STEG doğalgaz ve LPG ' nin tek üreticisi ve dağıtıcısıdır. Tunus’ta gaz seviyeleri aşağıdaki ölçülerdedir: Basınç seviyesi Akış Hızı (saat başı kalori ile) Alçak LP1 50 ve 100 thm/saat C45≤ 300 thm/ay (≤ 30 m3/ay) 300<C≤600 thm/ay C>600 thm/ay (>60 m3/ay) LP2 160 - 8,000 thm/saat Orta MP1 1,000 - 4,000 thm/saat MP2 6,000 - 30,000 thm/saat Yüksek HP1 10,000- 30,000 thm/saat HP2 ≤2,000 TOE/ay >30,000 thm/saat >2,000 TOE/ay LP1:Ev, küçük sanayi ve hizmet kullanıcıları için LP2:Düşük basınç gerektiren büyük hizmet ve endüstriyel kullanıcılar için MP1, MP2, HP1ve HP2: 30,000 thm /saat basınç hızına ihtiyaç duyan geniş ölçekli kullanıcılar için Gaz fiyatı bağlantı türü, tüketim, metre boyutu ve diğer teknik hususiyetlere göre değişir. www.steg.com.tn 2.3 SU Bu hizmet Ulusal Su İşletme ve Dağıtım Şirketi (SONEDE) tarafından sağlanır. Bu şirket dağıtım, bakım, tesis yenileme, işleme ve dağıtımdan sorumludur. Su fiyatı artıcıdır ve turizm hariç farklı amaçlarla kullanılabilir. Miktar, vasıf ve metre (küp) miktarına göre değişir. 24 saat yüksek kalite, güvenli ve temiz su vardır. Dağıtımdan önce SONEDE, Sağlık Bakanlığı düzenlemelerine uyumlu olarak ve WHO (Dünya Sağlık Örgütü) kıstaslarına göre çifte bakteri tahlili yapar. www.sonede.com.tn 4 C: tüketim Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 33 BÖLÜM 5: BİR TASARIYA BAŞLAMA: ALTYAPI VE LOJİSTİKLER 2.4 Sağlık (Sanitasyon, Hijyen) Milli Sağlık Ajansı (ONAS, Ulusal Sağlık Bürosu) kanalizasyon ve hıfzıssıhha ağını yönetirken su koruma ve her türlü kirlilikle mücadeleden de sorumludur. %90 kanalizasyon ağıyla ONAS sanayi atıklarının kirletmesini şu şekilde kontrol etmeye çalışır: kirletici sanayi atıklarını kontrol etme 10 laboratuarda periyodik tahlil yoluyla atık sanayi suyunu önceden temizleme Teşvikler atık su önceden temizlenme istasyonu ve kanalizasyon sistemine bağlanma standartları olan Tekstil yatırımları için sağlık vergisinin %50 düşürülmesi Endüstriyel ve turizm işlerinin bağlanma imkânları (bağlantı tesisleri) ücretlerini bir kaç taksitte ödeyebilme imkânı. Bu ölçü sebebiyle, bu şirketler bir anda peşin ödemek yerine 8 yıllık bir sürede ödeyebilirler. Kaynak: Milli Sanitasyon (Hıfzıssıhha) Bürosu (ONAS) www.onas.nat.tn 2.5 İletişim Tunus iletişim noktasında bölgenin en gelişmişlerindendir. Sabit hat altyapısı, cep telefonu ve uydu iletişimi hizmetleri 3 milli şirket (Tunisia Telecom, Orange Tunisia and Tunisiana) tarafından gerçekleştirilir. ISP’ler (10'dan fazla resmi ve özel işletimci) ses, video ve bir dizi diğer gelişmiş iletişim seçenekleri gibi yerel ve uluslararası hizmetler sunar. Ağlar tamamen modern ve dijitaldir. ADSL, ATM, SDH, fiber optikler ve diğer kablosuz bant aralığından oluşurlar ve hem ses hem de veri aktarımında yüksek kapasite ve hıza sahiptirler. Bu teknoloji yabancı yatırımcılara dünyanın herhangi bir yeriyle makul iletişim imkânı sunar. Şirketler: www.tunisietelecom.tn www.tunisiana.com www.orange.tn 3.Ulaşım 3.1 Deniz Ulaşımı 7 ticaret limanı La Goulette, Rades, Bizerte, Sousse, Sfax, Gabes, Zarzis 'dır ve Shkira'da bir petrol terminali vardır. Çeşitli faaliyetler olan bu limanlar stratejik yerleşimleriyle farklı gemi türlerine ev sahipliği yapar. Bazı taşıma şirketleri tam-servis taşıma (nakil, konteynırlar, yük ve geleneksel kargo) hizmeti sunarlar. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar Rades Tunus'ta ilk konteyner limanıdır,(ana olarak yük vagonu trafiği) onun konteynır trafiği ve (raylı) ünitelerine sahip olduğu için ulusal nakliye zincirinde önemli bir mekan işgal eder. Kaynak: Ticaret limanı ve Liman Yönetimi (OMMP) www.ommp.nat.tn 34 BÖLÜM 5: BİR TASARIYA BAŞLAMA: ALTYAPI VE LOJİSTİKLER Tunus Denizcilik Şirketi (CTN) özel deniz taşımacılığı ve Akdeniz'de düzenli rotalarda hizmet veren en büyük taşıma şirketimizdir. Buna ek olarak CTN çok-modelli hizmet, kısaltılmış lojistik hizmeti ve yerel ve Avrupa'da ki ofisleri arasında taşıma hizmeti vermektedir. Haftalık sefer sayıları (Arabalı vapur dâhil) Akdeniz Birçok yük taşıcıları Tunus'ta taşıma ve Kuzey Avrupa'da bazı limanlara doğru hizmeti sunar. DHL, FedEx, UPS gibi uluslar arası taşımacılık şirketlerinin yerel Marsilya 10 ofisleri malzemeleri uluslararası Seta 1 noktalara ulaştırır. Tam ve genel kargoda Genes 7 yük hacim ya da tonaj tarafından Barcelona 7 hesaplanır. Konteynırlar ve çekilen yük Livorno 2 ,düz (linear) metre ile hesaplanır. La Spezia 1 Malta 5 Tunus'ta nakliye oranları tartışılabilir ve GioaTauro-İstanbul-İzmir 1 yük, boyut, malzemenin türü, müşteri Gioa Tauro-Hera Klion (Grece) 1 sadakati, rota gibi birçok etmen fiyata Cartagena Ayda 2 sefer etki eder. İhracat ücretleri genel olarak GioaTauro-İskenderiye 1 ithalat ücretlerinden düşüktür. GioaTauro-Le Piree 1 Rotterdam 3.2 Hava Taşımacılığı Bremen 1 Rouen 1 Tunus'un 9 uluslararası havalimanı vardır: Antwerp Tunis-Carthage (Kuzeydoğu), Tabarka 1 (Kuzeybatı), Enfidha, Monastir ve Sfax Kaynak: CTN & diğer şirketler (Doğu Kıyısı ve merkez), Djerba (Güneydoğu), Tozeur ve Gafsa (Güneybatı) ve Gabes (Güneydoğu).En büyüğü Tunis-Carthage'dir. Tunus- Carthage havalimanı kargo terminalinde TUNISAIR (milli taşıma şirket) , yabancı havalimanları, sertifikalı acenteler, yük taşıyıcıları, gümrükler ve Sivil Havacılık ve Havalimanları (OACA) vardır. Terminalde Tunus’a malların ithalinin verimli transferinin kolaylaştırılması için TUNISAIR ithalat ajansı, gümrükler ve OACA'yı barındıran tek-durak masası vardır. 3.3 Ray Taşımacılığı Ray taşımacılığı 2,167 km' yi ve tüm ülkeyi kapsar. Milli Tunus Ray Yolları Şirketi (SNCFT) tek tren yolu işletmecisidir. SNCFT hem yolcular hem de yük taşıma bazında güvenilirdir. Yapı malzemesi, yeşillikler ve hububatlar, gıda ürünleri ve fosfat-demir-çinko ve kurşun gibi hacim minerallerini ihtiva eden yaklaşık 12 milyon tonluk madde her yıl taşınır. Deniz, kara ve demiryolu arasındaki irtibata ve bunların gelişmişliğe olan katkısına inanan SNCFT taşıma şirketleri, yük taşıma acenteleri, deniz nakliyecileri, yol nakliyecileri ve bazı 40 kadar üretici ile bazı ortaklıklar kurmuştur. 3.4 Yol Taşımacılığı 20000 km döşenmiş asfaltı ve 360 km milli anayol ağını ihtiva eder. Anayol ağı temel Tunus şehirlerini ve kasabalarını birbirine bağlar ve bunlar: Tunis – Sfax, Southbound Tunis – Bizerte, Northbound Tunis – MedjezElbab, Cezayir'le Kuzeybatı sınırı Ortalama yol ulaşımı kilometre başı ton başı 0.070 ve 0.080 TND’dir. Mesafe arttıkça fiyatlar düşebilir. Yol taşımacılığı konusundaki hürriyet sebebiyle taşıma şirketleri rekabet için fiyatları düşürme noktasında Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 35 BÖLÜM 5: BİR TASARIYA BAŞLAMA: ALTYAPI VE LOJİSTİKLER hürdürler. 3.5 Taşıma Hizmetinde Anlaşmalar Gümrük, yol dönüşümü, demiryolu-havayolu ve deniz yolu konularında, çok modelli taşımacılıkta ve liman taşımacılığında Tunus birçok anlaşma imzalamıştır. Bunlar: CMR Anlaşması uluslar arası mal taşımacılığı ile ilgilidir ve 1956 Mayısında imzalanmıştır. Diğer şeylere ek olarak bu anlaşma taşımacılık şartlarını ve taşıma şirketinin sorumluluklarını düzenler. IRT Anlaşması (IRTlogları yoluyla Ululuslararası Mal Nakliyesi Anlaşması) 1975 Kasımında imzalanmıştır ve ödenebilir gümrükleri ve gümrük vergilerini kapsayacak gerekli garantileri transit ülkelerine sağlar. Uluslar arası yollarda malların aktarımını kolaylaştırmayı amaçlar. COTIF Anlaşması Mayıs 1980'de imzalanan ve uluslar arası demiryolu taşımacılığıyla ilgili olan bu anlaşma uluslar arası demiryolu nakliyesinde hükümetler-arası düzenlemenin temelidir. Bu anlaşma yolcu ve malların demiryoluyla nakledilmesi için yasal bir ortak çerçeve sağlar. Arab-Magrib Birliği ülkeleri arasında yolcu ve mal nakli için bir konvansiyon 23 Temmuz 1990'da imzalandı. Tunus Avusturya, Belçika, Mısır, İspanya, Finlandiya, Fransa, İtalya, Almanya, Macaristan, Ürdün, Lüksemburg, Polonya, Portekiz, Birleşik Krallık ve Kuzey İrlanda, İsveç ve İsviçre ile ikili anlaşmalara sahiptir. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 36 BÖLÜM 6: İŞ VE MESLEKİ EĞİTİM BÖLÜM 6: İŞ VE MESLEKİ EĞİTİM 1. İş 1.1. Tunus İşçi yönetmeliği 1.2. Tunuslu personel tutma 1.2.1. Personel sözleşmeleri 1.2.2. Tunusluları istihdam için teşvikler 1.3. Yabancı personeli işe alma 2. Çalışma şartları 2.1. Tunus'ta maaşlar 2.2. Çalışma programları 2.3. Çalışma izni 2.4. Sözleşme feshi 3. Mesleki eğitim Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 37 BÖLÜM 6: İŞ VE MESLEKİ EĞİTİM BÖLÜM 6: İŞ EĞİTİMİ VE MESLEKİ EĞİTİM 1. İş 1.1. Tunus İşçi yönetmeliği Tunus işçi pazarı 1966 İşçi Kanunuyla düzenlendi. Tazminat, ayrımcılığa karşı koruma, işle ilgili kazaları önleme noktasında hem yerli hem yabancı işçilerin haklarını korur. Yasa ayrıca mesleki eğitim konusunda hükümleri de ihtiva eder. İşçi Kanunu bugünkü uluslar arası işçi koşulları ve uluslar arası anlaşmalarla uyumludur. 1.2. Tunuslu personel tutma Tunus'ta hızlı eğitilebilir ve yeni yetenekler kazandırılabilir eğitimli bir iş gücü vardır. Bir çok genç, vasıflı olan ve farklı alanlarda yetenekleri olan mezunlar iş dünyasının farklı alandaki ihtiyaçlarını karşılar. Tunuslu işçi tutmak ücretsiz ve rekabet arttırıcıdır. İşçi almak için yatırımcı ANETI'ye (İşe Alma Ve Kendi İşini Kurmak İçin Milli Ajans ),BNEC ( Milli Yönetici ve Mezunları İşe Alma Bürosu )'ye ve özel işçi tutma danışmanlarına başvurabilir. 1.2.1 İşçi Tutma Anlaşmaları İşçi Kanunu bu konuda farklı seçenekler sunar: Sürekli Sözleşme (PC) Bu ortak bir kanun sözleşmesidir. Belirsiz bir süre sözle ifade edilir ya da yazılır. Deneme süresi zorunlu değildir ama işçinin türüne göre değişiklik gösterir: Teknisyenler/Temsilciler için 6 ayda bir yenilenebilir Denetçilerde 9 ayda bir yenilenebilir Yöneticiler için 1 yılda 1 yenilenebilir Sabit-Dönem Sözleşmeleri (FTC) En fazla 4 yıllıktır ve buna yenilemeler de dâhildir. Bu sürenin ötesinde ki işe alma deneme süresi olmadan süreklidir. Geçici İş Sözleşmesi İşe almada aracılık yapma tanınmış ve düzenlenmiş bir faaliyettir. Bu tür bir sözleşme bir şirketi yöneticileri olmadan işçi alma hakkına sahip kılar. Part-time Sözleşme (CTP) PC'ler ve FTC' ler part-time olabilir; en verimli çalışma süresi (part-time için) şirketin normal çalışmasının %79'unu geçemez. 1.2.2 Tunuslu bir işçiyi işe alma için teşvikler İşe almayı teşvik için Tunus yönetimi işverene ek (tazminat) faydalarını ve destek ödemelerini sunar. Mesleki Hayata Giriş Stajı (SIVP) En az 6 aylık veya dengi yüksek eğitim gören Tunuslu ilk defa iş arayanlar bu programdan yararlanabilir. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 38 BÖLÜM 6: İŞ VE MESLEKİ EĞİTİM Bu program 1 yılı geçemez ancak İstihdam Bakanlığı sıra dışı durumlarda aynı şirkete ek bir 6 ay verebilir ve başka bir şirkette ikinci bir staja izin verebilir. Bu stajın toplam süresi 18 ayı geçemez. Bu sözleşme boyunca ANETI aylık 150 TND' yi katılımcıya öder. Buna ek olarak, ev sahibi şirkette en az aylık 150 TND ödemelidir. Ev sahibi, şirketle anlaşarak stajyerler ek eğitim dönemlerine staj esnasında kabul edilebilirler. ANETI ev sahibi şirkette veya resmi-hususi eğitim etkinliğinde ek eğitim dönemleri düzenleyebilir ve eğitim masrafının en fazla 200 saatini taşır (öder). Bir şirket, programa dâhil olmak için yeni bir başvuru dosyası yapmadan önce son 3 yılda stajını tamamlamış tüm eğitimcilerin %50'sini işe almadan yeni SIVP' leri alamaz. Bu programın yararı önceden yapılmış İstihdam Bakanlığının yardıma muhtaç kişi kaydına ve Mesleki Hayata Başlama Stajı anlaşmasının imzalanmasına tabiidir. Yüksek Eğitim Mezunları Entegre Etme Sözleşmesi Yüksek eğitimli olan ya da eşdeğer diploması olan ve mezuniyetinden sonra işsizlik süresi 3 yılı geçenler Yüksek Eğitim Mezunları Entegre Etme Sözleşmesinden yararlanabilir. Yüksek Eğitim Mezunları Entegre Etme Sözleşmesi, ev sahibi şirket, öğrenci ve ANETI arasında özel eğitim programı amacıyla en fazla bir yıllık olarak düzenlenebilir. Özel eğitim programı ya ev sahibi şirketinde ya da resmi-özel bir eğitim kurumunda olabilir. ANETI sözleşme boyunca en fazla 400 saatlik eğitim ücretini öder. Sözleşme süresi boyunca öğrenci aylık 150 TND alır. Buna ek olarak, ev sahibi şirketinin bulunduğu valiliğin dışında olan bir öğrenci sözleşme süresince ek 50 TND alır. Ev sahibi şirketi sözleşme sırasında 150 TDN' den az olmamak üzere öğrenciye ek aylık ödeme yapmalıdır. Ev sahibi şirketi Yüksek Eğitim Mezunları Entegre Etme Sözleşmesini tamamlayan muhtaçları işe almakla yükümlüdür. Bu şartlara uyulmayan şirketler son sözleşmeleri bittikten sonra en az art arda arada iki yıl bu programdan yararlanamaz. Böyle bir öğrenciyi istihdam eden şirket 1,000 TND istihdam primi alır. Bu prim iş başladıktan bir yıl sonra işe alma tarihinden itibaren geçerlidir. Böyle bir durumdan yararlanmak isteyen bir şirket bu amaçla sunulan formla uyumlu olarak istenilen gencin işe alındığının istihdam sözleşmesiyle ve önceden belirtilen sürede maaş ödendiğine dair delille desteklenmiş bir dosyayı BNEC 'e yetkili mahkemeye vermelidir. Yüksek Eğitim Mezunları Entegre Etme Sözleşmesinde ki yeni işe alınmışlara ödenen maaşlara yönelik işveren sosyal sigorta primlerine milli istihdam fonundan ödenen destekten özel sektör işadamları aşağıdaki tablonun gösterdiği şekilde 7 yol boyunca faydalanırlar: Ödenen primler (işe alınma tarihinden beri) 1. ve 2. Yıl Yıl 3 Yıl 4 Yıl 5 Yıl 6 Yıl 7 100% 85% 70% 55% 40% 25% Böyle bir durumdan yararlanmak isteyen bir şirket bu amaçla sunulan formla uyumlu olara bir başvuru dosyasını BNEC' e yetkili mahkemeye vermelidir. Başvuru gerekli belgelerle desteklenmelidir. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 39 BÖLÜM 6: İŞ VE MESLEKİ EĞİTİM İlgili danışma komitesine başvurulduktan sonra yetkili mahkeme yöneticisinin kararıyla bu imkân sağlanır. Yetkili mahkeme, ANETI ofisinin başı bu kararı şirkete göndermekle vazifelidir. Bu programdan faydalanma Yüksek Eğitim Mezunları Birleştirme Sözleşmesi imzalandıktan sonra ilgili ANETI ofisine yararlanan şirketin ön kaydıyla mümkündür. Mesleki Uyum ve Entegrasyon Sözleşmesi Bu Sözleşmenin amacı, yüksek eğitimli olmayan kişilere, vasıflı eleman olmadığı için boş kalan bir sektörde ki vasfı öğretmektir. Bir şirket bu sözleşmeden şahsi olarak ya da teknik merkezlerle, mesleki kuruluşlarla, ticaret ve sanayi odalarıyla, mesleki kurum ve kuruluşlarla yararlanabilir. Yukarıda belirtilen etkinliklerle ve şirketin kabul ettiği eğitim faaliyetiyle uyumlu olarak ANETI 400 saate kadar eğitim masrafını karşılar. Bu özel eğitim bir ev sahibi şirket tarafından, kamusal olarak ya da özel bir eğitim kurumunda gerçekleştirilebilir. Mesleki Uyum ve Entegrasyon Sözleşmeleri host (faaliyeti gerçekleştirecek şirket) şirketi ile öğrenci arasında en fazla bir yıl olarak gerçekleştirilir. ANETI sözleşme süresince öğrenciye aylık 80 TND öder. Şirkette sözleşme süresince en az 50 TND öder. Host şirketinden bu eğitimi tamamlayanları istihdam etmesi beklenir. Bunu yapmayan şirketler, yaptıkları en son sözleşmeden sonra 2 yıl bu imkândan faydalanamazlar. Bu sözleşmeden faydalanmak için ANETİ'ye önceden kayıt olmalı ve bu sözleşmeyi imzalamalıdırlar. İş Pazarı Yeni-Entegrasyon Sözleşmesi Bu sözleşmenin amacı, işini kaybetmiş kişilerin özel bir şirkette önceden tanımlanmış bir işin vasıflarını kazanmalarıdır. Yararlanabilecek kişiler şunlardır: Çalıştıkları şirketler ani veya yasadışı bir şekilde kapanan ya da işlerinin iktisadi ve teknik sebepler dolayısıyla kaybeden devamlı işçiler Çalıştıkları şirketler ani veya yasadışı bir şekilde kapanan ya da işlerinin iktisadi ve teknik sebepler dolayısıyla kaybeden; işten çıkarıldıkları şirkette en az 3 yıl çalışmış olan devamlı olmayan işçiler Bu sözleşme iş arayanla host şirketi arasında en fazla bir yıllıktır. ANETI, host şirketinin en fazla 200 saatlik hazırladığı bu sözleşmenin masrafını karşılar. ANETİ sözleşme boyunca öğrenciye aylık 200 TDN öderken host şirkette 50 TND öder. Host şirketinden bu eğitimi tamamlayanları istihdam etmesi beklenir. Bunu yapmayan şirketler, yaptıkları en son sözleşmeden sonra 2 yıl bu imkândan faydalanamazlar. Bu sözleşmeden faydalanmak için ANETİ' ye önceden kayıt olmalı ve bu sözleşmeyi imzalamalıdırlar. İşe Alma ve Dayanışma Sözleşmesi Bu sözleşmenin amacı, çeşitli sınıflarda iş arayan kişilerin bölgesel ve yerel amaçlar çerçevesinde iş gücüne dâhil olmasını kolaylaştırmak, onları değişen iş pazarı şartlarına uyumlu hale getirerek istihdam sağlamaktır. Bu eğitimi alan yüksek eğitim ve dengi mezunlar en fazla 3 yıl boyunca aylık 150 ile 200 TND arası maaş alırlar. Yukarda belirtilenlerden daha düşük eğitim seviyeli olan aylık en fazla 130 TND alır ve süresi de bir yılı geçmez. Bu sözleşme gereğince masraflar karşılanır. Aylık 300 TND 'yi geçmeyen masraflar bu düzenlemelerle görevli kişilere 1 yıl boyunca ödenir. Bu sözleşmeden faydalanmak için ANETİ 'ye önceden kayıt olmalı ve bu sözleşmeyi imzalamalıdırlar Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 40 BÖLÜM 6: İŞ VE MESLEKİ EĞİTİM İstihdam Destek Kontrolü Bu program, Yatım Teşvik Kanunu çerçevesinde çalışan özel sektör birimlerinin ANETI' ye üye olan Tunuslu, ilk defa çalışacak vatandaşları almaya teşvik amaçlıdır. Bu Sözleşmeden yararlanma, İş Kanunu'na uygun bir şekilde en az bir yıllığına devamlı işçi sözleşmesiyle ilk defa işe başlayacak bir kişiyi istihdam etmeye bağlıdır. Bu programdan yararlanma 1 yılı geçemez ancak ANETI yüksek-değerli ve bilgi-yoğunluklu faaliyetlerde faaliyet gösteren şirketlerde istihdam edilen işçiler için aynı şirkette süreyi ek 1 yıl daha uzatabilir. Bu sözleşme işverenlere şu hakları sunar: Şartlarla ve İstihdam Bakanlığının ve Maliye Bakanlığının ortak kararıyla belirlenmiş en fazla maaş miktarına uyumlu olarak işçinin maaşının (limit olarak ) %50'si ödenebilir. İşçiye ödenen maaş çerçevesince istihdam süresince Milli İstihdam Fonu işverenin sosyal güvenliğe ödediği miktarı (primi) karşılayabilir. Bir şirket yukarıda belirtilen iki fayda ile aynı amaçla yapılmış başka plan ve araçlardan yararlanamaz. İşçilerin sayısı, ödenen maaş ve sorulan diğer bilgileri ihtiva eden bir belge Milli İstihdam Fon’un da hazırlanıp İstihdam Bakanlığı'na verildikten sonra yukarıda sayılan masraflar Milli Sosyal Güvenlik Fonu'na (CNSS) ödenir. 1.3 Yabancı işçi istihdamı Tamamen ihracata yönelik bir şirkette (işçi veya işveren olarak) çalışma iznine sahip olmak için yabancıların sunması gereken belgeler İstihdam Bakanlığından bir istek Yabancı bir yöneticiyi istihdam Beyanı Beyan mevduatı belgesi fotokopisi Vergi Kimlik Kartı Kopyası Pazar sözleşmesi veya Tüzüğü fotokopisi (işverenler için) Ticaret Sicili Asli belgesi (işverenler için) Yatırım personeli için Ulusal Sosyal Güvenlik Fonu'na bildirilmiş ücretlerin son durumuna dair beyanın fotokopisi Pasaport geçerliliği sayfasının fotokopisi -Deneyimi ispatlayan sertifikalı derecelerin ya da belge (ler)in fotokopisi (leri) veya ana şirket tarafından verilen geçici görevlendirme belgesi her biri 1 TDN olan 2 vergi pulu. Dosya, İstihdamdan Sorumlu Bakanlık Merkez Sicil Memurluğu'na ya da Bölgesel Müdürlüklerinden birine veya internet yoluyla APII Tek Durak Noktası'nda ki temsilcisine verilebilir. Kaynak: İstihdam ve Mesleki Eğitim Bakanlığı www.emploi.gov.tn Tunus 'ta çalışmak isteyen yabancılar a)çalışma sözleşmesine sahip olmalı ya da b)İstihdam Bakanlığı'nın verdiği bir işte çalışmıyor belgesi ve ''Tunus'ta maaşlı olarak çalışabilir'' ibareli geçerli bir oturma iznine sahip olmalıdır. Eğer gerekli vasıflara sahip bir Tunuslu varsa yabancı istihdamı gerçekleştirilmez. Bir yıldan fazla olmamak üzere yenilenebilir şekilde bu sözleşmeler yapılır. Eğer yabancılar kendi şirketlerinde Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 41 BÖLÜM 6: İŞ VE MESLEKİ EĞİTİM çalışıyorlarsa tüm istihdam sözleşmeleri yenilenebilir ve ilgili birimlerin onayladığı geliştirme tasarılarında görev alabilirler. İstihdam sözleşmeleri ve yenilemeleri İstihdam Bakanlığı'nda onaylanmalıdır. Şekli ve şartları Bakanlık tarafından belirlenmiştir. Tamamen ihracata yönelik birimler her bir iş için 4 yabancı yönetici ve denetleyici istihdam edebilir. Bundan ötesinde işler İstihdam Bakanlığı'nın önceden onayladığı istihdam programlarıyla uyumlu olmalıdır. İşe alındığında yabancı işçilerin şu hakları vardır: toplam gelirin %20'sini vergi olarak ödeme şahsi eşyalarını ,(her bir kişi için) bir aracını ülkeye sokma ile ilgili vergilerden ve gümrükten muafiyet 2.Çalışma Koşulları 2.1 Tunus'ta Maaşlar Komşu ülkelerle ve Gelişmiş devletlerle karşılaştırıldığında Maaşlar Tunus'ta biraz daha düşüktür. Maaşlar genellikle şu şartlarla belirlenir: -özel sektörün toplu anlaşmalarıyla -asgari ücrete uyumlu olarak işçi-işveren görüşmesiyle ASGARİ ÜCRET (SMIG) Saat 40 saat 48 saat Ücret 259.479 TND 301.808 TND Saat Ücreti 1 497 mili 1 451 mili Asgari Tarım İstihdam Ücreti (SMAG) Saat Günlük Ücret Oran (genel) 10.608 TND Özel İşçi 10.199 TND En fazla 619 millim teknik ayrıntı dâhil Vasıflı 11.253 TND En fazla 1,163 millim teknik ayrıntı dâhil KAYNAK: 20 Eylül 2012 Tarihli 2012‐1981 ve 1982 Kanunu (JORT) www.jort.gov.tn 2.2 İş Takvimi Tunus'ta iş 5 gündür ve en güncel iş takvimi şöyledir: Devlet görevlileri, yerel yönetimler ve idari nitelikteki kamu kuruluşları için Kış dönemi Pazartesi-Perşembe 08.30 'dan 12.30, 13.30 dan 5: 30 'a. Cuma: 8.00 'dan 1.00 'e ve 2.30 'dan 5.30 'a. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 42 BÖLÜM 6: İŞ VE MESLEKİ EĞİTİM Yaz dönemi ve Ramazan ayı İdari zamanlama 8.00 / 8.30 dan 2.00 / 02.30’a değişir. Özel kurumlar için ( Çalışma programları genellikle kurumdan kuruma değişir ) Kış dönemi Pazartesi'den Cuma’ya 08.00-12.00 ve 02.00-06.00 Yaz dönemi ve Ramazan ayı Yaz ve Ramazan Pazartesi'den Cuma’ya 07.00-01.00 Yukarıda ki normal haftalık çalışma saatlerinin ötesindeki Fazla mesai için, haftalık maaş; taban artı aşağıdaki oranlara göre belirlenir: Haftada 48 saat tam zamanlı çalışmak için : % 75; Haftada 48 saatin altında tam zamanlı çalışma için: 48 saate kadar % 25 ve bundan sonra %50, Part time % 50 2.3 Tatil Günleri Yasal olarak zorunlu ücretli izin olarak kabul edilen tatiller 9 tanedir: 1 Ocak: Yılbaşı 20 Mart: Bağımsızlık Günü 1 Mayıs: İşçi Bayramı 25 Temmuz: Cumhuriyet Günü Değişken zaman: Ramazan Bayramı için 3 gün Değişken zaman: Kurban Bayramı için 2 gün. İşlerinin gerekleri nedeniyle bu günlerde tatil yapamayan işçiler % 100 maaş artışı hakkına sahiptir Ücretsiz izin olarak beş gün de vardır: 14 Ocak: Gençlik ve Devrim Günü 9 Nisan: Şehitler Günü 13 Ağustos: Kadınlar Günü Mevlit için 1 gün Hicri Yeni Yıl için 1 gün. Tunus'ta işçilerin yıllık izni yılda 12 ile 30 gün arasında değişmektedir. 2.4 Sözleşmenin Sona Ermesi Devamlı bir sözleşme, işçinin istifası veya işverenin işten çıkartması ile hemen bitirilebilir. İstifa belgesinin yazılı ve imzalı olmalı, işçi ayrılma sebebini bildirmeli. İşten çıkartma yasal olarak geçerli bir sebebe dayanmalı. Şahsi sebeplerden ya da işle ilgili (mali ve teknolojik sorunlar) sorunlardan kaynaklanabilir. (Kötü davranma dışında) İşverenin bir sabit zamanlı sözleşmeyi iptalinde işveren sözleşmenin kalan kısmı için işçiye ücretini ödemelidir. 3.Mesleki Eğitim Tunus'ta mesleki eğitim ya kamusal kurumlar ( Eğitim Merkezi ve Teknik Eğitim Merkezleri'ni işleten Tunus Mesleki Eğitim Ajansı (ATFP) GİBİ) ya da Bakanlıktan izinli özel kurumlar tarafından verilir. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 43 BÖLÜM 6: İŞ VE MESLEKİ EĞİTİM TUNUS MESLEKİ EĞİTİM ALANLARI Tunus'ta, mesleki eğitim alanları yüksek katma değer sektörleri ile geleneksel sektörleri kapsar: Tarım İnşaat, kamu ve yardımcı işler (ahşap ve mobilya, atık su, soğutma ve klima ...) Tekstil ve giyim Deri ve ayakkabı Genel mekanik ve çelik yapı Elektrik, elektronik Ofis işleri Ulaştırma, araç sürüş ve bakım, kamu ve tarım iş edavatı Sanat ve zanaat Tarım ürünleri sanayisi Diğer hizmetler ve sanayiler. Kaynak: Eğitim ve Mesleki Eğitim Bakanlığı www.edunet.tn Tunus genelinde bulunan tüm ekonomik sektörleri kapsayan 451 uzmanlık için 212 eğitim merkezi vardır. Tunus'taki mesleki eğitim faaliyetleri eğitimin çeşitli türleri geliştirmek için ve niteliksel bir yaklaşım sağlamak amacıyla çeşitlendirilmiştir. Bu türler şunlardır: Temel eğitim kursları (kalıcı, değişken (mevsimlik) ya da çıraklık ) Kendi isteği ile şirketler tarafından sözleşmeli eğitim kursları Sürekli Eğitim ve Mesleki İlerleme Milli Merkezi ( CNFCPP ) ile işbirliği içinde sürekli eğitimler. Kanunlar ve düzenlemeler şirket içinde devamlı bir eğitimi teşvik eder. Bu amaçla, destek mekanizmaları eğitimi teşvik durumundadır. Bu ulusal çabaya katılan şirketler devletten iki şekilde mali yardım alabilirsiniz: Temel eğitim yardımı, eğitim maliyetlerinin % 50'sini oluşturan masrafı karşılama Sürekli eğitim yardımı şunları kapsar: mesleki eğitim vergilerinde indirim (ihracatçı olmayan İşletmeler için ) Milli Sürekli Eğitim Programı kapsamında mali destek Teknolojik yeterliliği teşvik etmek için 250,000 TND 'ye kadar eğitim maliyetinin % 25’ine kadar ödeme. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 44 Bölüm 7: SOSYAL GÜVENLİK Bölüm 7: SOSYAL GÜVENLİK 1. Sosyal güvenlik sistemi 2. Sosyal Katkılar (Sosyal Güvenlik Primleri) 3. Sosyal güvenlik muafiyetleri 4. Sağlık sigortası 5. İkili sosyal güvenlik anlaşmaları Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 45 Bölüm 7: SOSYAL GÜVENLİK BÖLÜM 7: SOSYAL GÜVENLİK 1. Sosyal güvenlik sistemi Tunus sosyal güvenliği işsizlikte dâhil çalışanlar için geçerli olan hemen hemen tüm riskleri kapsar. S.G, hemen hemen tüm işçilere şamildir ve mesleki sınıflandırmaya göre değişim gösterir: Tarım dışı sektörler için genel bir plan, bir tamamlayıcı emeklilik planı ve kendi kendini istihdam planı; Tarım sektörü için işçileri ve yöneticileri kapsayan ayrı planlar. Tunus'ta Sosyal Güvenlik Birimleri Milli Emeklilik ve Sosyal Sigorta Fonu (CNRPS): Memurlar ve kamu sektörü çalışanları için koruma sağlamadan sorumlu Milli Sosyal Sigorta Fonu (CNSS): Özel sektör (işçiler ve çeşitli sektörlerde kendi hesabına çalışanlar) işçileri için sosyal güvenlik sağlar. Milli Sağlık Sigortası Fonu (CNAM): kamu ve özel sektör de ki sağlık yardımlarını, iş kazaları ve mesleki hastalıklarından kaynaklanan zararlar için tazminat planlarını hastalık yardımlarının sağlanmasını sağlar. Kaynak: Sosyal İşler Bakanlığı www.social.tn Personel istihdam eden işverenlerin, Milli Sosyal Sigorta Fonuna ( CNSS ) üye olması ve onları işe alma tarihinden itibaren bir ay içinde istihdam ettiği personelin isimlerini bildirmesi gerekmektedir. İşveren bunu başaramazsa, çalışanın kendisi / kendini kayıt hakkına sahiptir. Bir CNSS dosyayı açmak için gerekli belgeler şunlardır: Her durumda: İşverenin imza ve kaşesi ile üyelik başvuru İşverenin bir imza ve kaşe ile personelin yazılı listesi; Yetkili yargı birimindeki iş denetçisine sunulan çalışma saatleri; Binaların, alanın ve aracın üzerinde işverenin durumuna dair onaylanmış kopya ya da, son kira makbuzu ile kira makbuzunun fotokopisi İşverenin ve eğer yabancı ise yasal temsilcinin ikamet izninin bir fotokopisi; Tunuslu ise kimlik kartının bir kopyası. Uygun bir şekilde: Ticaret Sicili Asli Belgesi; Patentin tasdikli kopyası; Faaliyetini yürütmek için yetki aldığının tasdikli kopyası; İşletmek için verilen iznin tasdikli kopyası; Şirketin tüzüğünün tasdikli kopyası; Resmi Gazetede ( Jort ) yayınlandığı yazının kopyası; (Tüzükte belirlenmiş değilse ) İşi yasal temsilci ile yapmak istediğine dair kararın tasdikli kopyası ve Resmi Gazete'de ( Jort ) yayınlanan bu kararın kopyası; İşletmenin yönetim sözleşmesinin tasdikli kopyası ve Resmi Gazete'de ( Jort ) yayınlanan bu sözleşmenin kopyası; Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 46 Bölüm 7: SOSYAL GÜVENLİK Teşvikler hakkında ki kararın tasdikli kopyası Yatırım beyan dosyalama belgesinin tasdikli kopyası. Üyelik 5 TND ücrete tabi olarak ilgili CNSS ofisinde yapılır. 2. Sosyal Katkı (Sosyal Güvenlik Primleri) Sanayi sektöründe sabit işveren katkısı: Sosyal Güvenlik ( CNSS ) için işveren primi % 16,5 özel devlet fonları % 0,5 Sosyal Konut Teşvik Fonu ( FOPROLOS ) primi % 1 Sanayi kurmak için Mesleki Eğitim Vergisi ( TFP ) % 1 Profesyonel Eğitim Vergisi diğer sektörler için % 2’dir. Tarım sektörü için, işveren tarafından ödenecek sosyal güvenlik prim oranı % 7,7'dur. 3. Sosyal güvenlik muafiyetleri Sosyal güvenlik primleri zorunlu olmakla birlikte, bazı durumlarda muafiyetler vardır: Sadece İhracat yapan şirketler FOPROLOS ve TFP’den muaftır; Bölgesel kalkınma alanlarında yapılan sanayi ve hizmet sektörlerinde yatırımlar aşağıdaki gibi sosyal güvenlik primlerinden muaftır: Bölgesel kalkınma için öncelikli alanlarda faaliyetin ilk on yılında % 100 Bölgesel kalkınma alanlarının 2. Grubundaki faaliyetin ilk beş yılın da % 100 ve sonra ki beş yıl içinde ( % 80 , % 65 , % 50 , % 35 ve % 20 ) azaltılması Bölgesel kalkınma alanlarının 1. Grubundaki faaliyetin ilk beş yılın da % 100 Yükseköğretimde en az iki yıl eğitim görmüş Tunuslu çalışanları yüksek değerli sektörlerde istihdam eden şirketler değişken bir göstergeye göre yedi yıl boyunca bordro vergilerinden tamamen muaftır; Yeni destekleyiciler beş yıl için bordro vergilerinden % 50 muaftır; Yatırım Teşvik Kodunun desteklediği sektörlerde faaliyet gösteren ve yeni takımları oluşturan şirketler ile Yatırım Teşvik Kodunun desteklediği sektörlerde yükseköğretimin en az dört yıllık yüksek eğitimli Tunusluları çalıştıran şirketler. 4. Sağlık Sigortası Sağlık sigortası planı zorunlu bir çekirdek birimi ve isteğe bağlı ek planları ihtiva eder. Bu durum, Ulusal Sağlık Sigorta Fonu ( CNAM ) tarafından yönetilmektedir. Yönetim, tamamlayıcı emeklilik sigorta şirketleri ve tamamlayıcı sağlık sigortası planlarından sorumludur. Prim oranı % 6.75 olarak belirlenmiştir ve aşağıdaki gibi dağıtılır: % 2.75 çalışan tarafından ödenir; % 4 işveren tarafından ödenir. Emeklilik sahipleri % 4 oranında ödeme yapar. Bir kararname prim tabanını ve uygulamanın farklı aşamalarını sabit olarak belirtir. Temel plan, kamu ve özel sağlık sektörlerinde bakım hizmetlerinin maliyetlerini kapsamayı garanti eder. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 47 Bölüm 7: SOSYAL GÜVENLİK 5. İkili sosyal güvenlik anlaşmaları Tunus'a gelen kendi vatandaşlarının yararına birçok ülke ile Tunus ikili anlaşma imzalamıştır. Bunlar Belçika, Fransa, Hollanda, Lüksemburg, Almanya, İtalya, Libya, Fas, Avusturya, Mısır, İspanya, Cezayir ve Portekiz’dir. Tunus ayrıca 1991 yılında Arap Mağrip Birliği devletleri arasında imzalanan sosyal güvenlik sözleşmesinin üyesidir. Bu sözleşmeler Tunus gurbetçi işçilerin haklarını garanti eder ve sosyal güvenliğin aşağıdaki dallarını kapsamaktadır: Sağlık sigortası - annelik - ölüm; Aile yardımları; Yaşlılık, sakatlık ve hayatta kalma ve İş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı sigorta Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 48 BÖLÜM 8: VERGİLER BÖLÜM 8: VERGİLER 1. Şahısların vergilendirilmesi 2. İş vergilendirmesi 3. K.d.v 4. Şirket muhasebesi 5. Tunus ile imzalanan anlaşmalar Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 49 BÖLÜM 8: VERGİLER BÖLÜM 8: VERGİLER 1. Şahısların Vergilendirilmesi Uluslararası sözleşmelere ve özel anlaşmalara tabi olarak gelir vergisi herhangi bir kişi tarafından ödenir: Bir önceki yıl kazanılan tüm gelirler ile ilgili Tunus'ta mukim olan kişi, Tunus’ta kazandığı gelirle uyumlu olarak Tunus vatandaşı olmayan kişi Gelir vergisi, her yıl 1 Ocak'ta ödenir. Aşağıdaki kişiler mukim olarak kabul edilir: Tunus kendine ait mutat ikamete sahip kişi, Asli ikameti değilse yılda en az 183 gün Tunus’ta sürekli veya süreksiz bir şekilde yaşayan kişiler. Aşağıdaki gelir kaynakları vergiye tabi gelir olarak kabul edilir: Mülkiyet gelirleri, Sermaye ve menkul sermaye iratları, Endüstriyel ve ticari kazançlar, Ticari olmayan mesleklerden elde edilen kar, Çiftliklerin ve balıkçılığın karı, Maaşlar ve sigortalar, yıllık tahsisatlar ve Kaynak ülkede vergisi verilmeyen yabancı kaynaklardan elde edilen gelir dâhil diğer gelirler. Bireyler için yıllık net gelire uygulanan ölçek: 1.500 TND' e kadar % 0 1,500.001 ile 5000 TND arası % 15 5,000.001 ile 10,000 TND arası %20 10,000.001 20,000 TND arası % 25 20,000.001 ile 50,000 TND arası %30 50.000 TND 'den fazla % 35 Vergi ödemesine bakılmaksızın yıllık geliri 20.000 TND’ yi aşan kişilerden % 1 oranında (en fazla yıllık 2,000 TND' e kadar) gelir vergisine tabi bireylerin Genel Tazminat Fonu ( CGC )'na bir telafi ücreti ödemesi gerekir. Bu ücret, gelir vergisi ödenmesi için kurulan prosedürlerle aynı prosedürler altında ve aynı anda ödenir. Bu ücret, gelir vergisinden düşülmez. Düzenli dağıtılan temettüler gelir vergisinden muaftır. Yatırım Teşvikleri Kanunu uyarınca sadece ihracat yapan şirketler ve ülke sınırları dışında ki kurumlar tarafından işe yabancı personel, brüt maaşlarının % 20’sinden sabit vergi ödeme seçeneğine sahiptir. 2. İş vergilendirmesi Standart kurumlar vergisi oranı % 30'dur. Bununla birlikte, bu oran faaliyetin sektörüne bağlı olarak değişebilir. Finans, petrol, gaz ve telekomünikasyon sektörlerinde % 35 oranında vergilendirilir iken tarım ve balıkçılıkta % 10 oranında vergilendirilir. Ancak, Yatırım Teşvik Kodu, gelirlerin bir sınıfında indirimlere veya belli gelir şekillerine düşük oran uygulanmasına izin verir: Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 50 BÖLÜM 8: VERGİLER İşin ilk 10 yılı boyunca Toplam Kar indirimi: Tamamen ihracat şirketleri için, Tarımsal projeler için, Bölgesel kalkınma öncelikli alanlarında faaliyet gösteren şirketler için ve sonraki 10 yılda gelirin %50'sinden indirim Bölgesel gelişme alanlarının ikinci grubunda faaliyet gösteren şirketler için. İlk beş yıl boyunca Bölgesel kalkınma alanlarının birinci grubunda faaliyet gösteren şirketler için toplam kar kesintisi. % 10 vergi oranı destek faaliyetleri (eğitim, öğretim, eğitim... ) ; çevreyi korumak için yapılan faaliyetlere yatırımlar ve tam muaf olduğu 10 yıllık dönemin bitiminden sonra sınırsız bir süre için sadece ihracat yapan şirketler. İadeler % 35 ile% 100 arasında değişen Gelirler ve yeniden yatırımda kullanılan kazançlar, Bazı durumlarda Şahısların gelirlerinin %60'ına ve şirketlerin gelirlerinin %20'sine ayarlanmış en az vergiye tabidir Şahsın ve şirketin gelir vergisine taalluk eden gelir ve net karla ilgili yasal olarak sınırlandırılmış olarak üyelerin vergi rahatlaması (vergi hafifletilmesi ) Belli sınırlar içinde dâhili olarak yeniden yatırım yapan kurumlara yönelik vergi azaltmaları Düzenli olarak şirketler ve gerçek kişiler tarafından dağıtılan temettülerden ve kar paylarından şahsi gelir vergisinin ve şirket vergisinin muafiyeti Sadece ihracat yapan şirketlere yönelik vergi muafiyeti tasarılarına ek olarak, Tunus Yasaları Bölüm 1: Tunus'ta Yatırım ve faydaları- Kutu 2 sayfa 14 – 'de belirtilen bölgesel kalkınma alanlarında yatırımla ilgili olarak önemli vergi ve diğer mali teşvikleri sağlar. İhracat odaklı şirketler gelir vergisinden muaf iken, özellikle stopaj ve sonuçların raporlanması gibi diğer vergi yükümlülüklerini yerine getirmeleri gerekir. 3. Katma değer vergisi Tunus’ta, KDV tüm endüstriyel üretim faaliyetlerine, el sanatlarına ve hizmetlere uygulanır iken tarım, uluslararası hava ve deniz taşımacılığı vb alanları ihtiva eden bazı belirli hizmet ve ürünlere yönelik faaliyetler KDV'den muaftır. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 51 BÖLÜM 8: VERGİLER UYGULANAN KDV ORANLARI KDV ORANI: % 6: Tıbbi faaliyetlere ait ilaçlar Konserve Yerel el sanatları ve bu sektörde kullanılan hammadde ürünleri... Başkaları adına bireylerin ve tarım ürünlerinin taşıma işlemleri. % 12: Bilgi teknolojisinde verilen hizmetler ve bilgi işlem hizmetleri için olan makineler Otel hizmetleri ve turistik hizmetlerinin listesi (deniz suyu tedavi ve hidroterapi, yiyecek-içecek hizmeti) Ekipman mallar (listeye göre) Ev içi kullanım için düşük voltajlı elektrik ve tarım malzeme ve işleminde kullanılan düşük ve orta gerilimli elektrik Benzin ve doğal gaz dışındaki yakıtların belirli türleri, tarım ve balıkçılık ürünleri dışındaki taşıma işlemleri. % 18: Bu standart orandır. Bu oran, başka bir oran verilmeyen işlemler için geçerlidir. Kaynak: Maliye Bakanlığı www.impots.finances.gov.tn Diğerlerinin yanında aşağıdakilerde K.D.V'ye tabidir. İthalat, El sanatları dâhil fakat tarım ve balıkçılık ürünleri hariç sanayi üretimi Hizmetler, gıda ürünleri hariç toplu satım, Yıllık cirosu en az 100.000 TND (şu anda idare onayına tabi olan gıda, ilaç ve eczacılık ürünleri KDV’den muaftır) olan perakendeci Mesleki faaliyetler. Alımlarda ödenen KDV satışta toplanan KDV'den mahsup edilir (düşürülür) . 4. Şirket muhasebesi Tunus muhasebe sisteminin iki ana bileşeni vardır: Kavramsal çerçeve ve muhasebe standartları. Bunlar: Finansal tablolar ve muhasebe prosedürleri sunumu için genel bir standart; Genel faaliyetleri gösteren teknik standartlar Bazı sektörlere özel sektörel standartlar ve uygun durumlarda mali tablolar ve muhasebe prosedürleri sunum işlemleri. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 52 BÖLÜM 8: VERGİLER TUNUS VERGİLENDİRME GENEL KURALLARI Şirketlerden Genel dergi, bir büyük defter ve döküm kaydı tutması ve periyodik bir dengenin kurulması istenir. Genel dergi ve döküm kaydı bu amaçla yetkilendirilmiş mahkeme ve diğer otoriteyle numaralandırılmalı ve onunla başlamalı. Şirketlerden bilanço tablosu, gelir tablosu ve nakit akım tablosu gibi mali bildirimlerin yanında bir önceki mali yılın verilerine karşılaştırılması amacıyla bir sunumu ihtiva eden mali durum notları istenir. Yıllık mali tablolar ve mali yılın Yönetim Kurulu raporuna ek olarak: hisselerini halka arz yapan şirketler Mali Piyasası Kurulu ve Borsaya bunu bildirmeli, yıllık mali tablolarını günlük bir gazete yayımlamalı; listelenmiş şirketler dönemin kapatılmasını takip eden ayda yarı - yıllık durumlarını yayınlarlar; bankalar Tunus Merkez Bankasına aylık arz ve fon akım tablosunu; 3 aylık gelir bildirimi beyanını sunar; Değişken sermayeli yatırım şirketleri üç ayda bir portföylerinin ayrıntılı bir dökümünü yayınlarlar. Şirketler yıllık mali dönemi kapattıktan sonraki üç ay içinde onaylanmak üzere yıllık mali durumlarını hissedarlarının onayına sunmalıdır. Aksi Maliye Bakanı tarafından onaylanmadığı sürece, bütçe yılı takvim yılıdır, Ocak ayının 1'inden 31 Aralık'a kadardır. 5. Tunus tarafından imzalanan anlaşmalar Tunus ile imzalanan anlaşmaların tam listesi Bölüm 2: yatırım koruması teminatları, sayfa 16 'da verilmiştir. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 53 BÖLÜM 9: GÜMRÜK VE DIŞ TİCARET BÖLÜM 9: GÜMRÜK VE DIŞ TİCARET 1. Gümrük 1.1. Gümrük vergileri 1.2. Gümrük Kodu 1.3. Genel Usul 1.4. Tamamen ihracat şirketlerinin usulü 1.5. Kısmen ihracat odaklı şirketlerin usulü 1.6. Tunus ile imzalanan anlaşmalar 2. Dış ticaret 2.1. İthalat ve ihracat işlemleri 2.2. Tunus ile imzalanan anlaşmalar Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 54 BÖLÜM 9: GÜMRÜK VE DIŞ TİCARET BÖLÜM 9: GÜMRÜK VE DIŞ TİCARET 1. Gümrük 1.1 Gümrük Vergileri Genel olarak Tunus'ta vergiler %0 ile %36 arasında değişirken sadece ihracat yapan şirketler faaliyetleri için gerekli olan malzemeleri ücretsiz (gümrüksüz) bir şekilde getirmek hakkına sahiptir. Ödeme makbuzu yerine geçecek şekilde gümrük bildirimini yaptıklarında vergi ve gümrükten muaftırlar. Ek olarak, ihracat yapan şirketler faaliyetleri için gerekli olan ham maddeleri ve yarı-tamamlanmış ürünleri ücretsiz (gümrüksüz) bir şekilde getirmek hakkına sahiptir. Ödeme makbuzu yerine geçecek şekilde gümrük bildirimini yaptıklarında vergi ve gümrükten muaftırlar. 1.2 Gümrük Kodu Yurtdışı ticaret faaliyetleri yapmak için gümrük kimlik numarası olan ve ''Gümrük Kodu'' olarak isimlendirilen kodu almak mecburidir. Bunu bölgelerde ki gümrüklerden ve APII'nin Tek Durak Noktası (Merkezi)'nden alabilirler. Kod numarası hemen verilir ve Gümrük Kodu Kartları başvurudan sonra yaklaşık 1 hafta içinde verilir. Online başvuru: www.douane.gov.tn. 1.3 Genel Usul Herhangi bir ithal veya ihraç mal için Gümrük bildirimi ithalatçı/ihracatçının kendisi tarafından ya da izinli bir gümrük aracısı tarafından yapılabilir. Bu bildirim değer, fiyat listesi (mal listesi) sınıflandırması, asıl ülke ve malın üretildiği ülke gibi mala ait bilgileri ihtiva eder. Tunus Dünya Ticaret Örgütü ve Avrupa Birliği'nin antlaşmaları ve yabancı ticaretin özgürleşmesi ile uyumlu olarak Ticaret Bakanlığının ithalat iznine tabi, serbest ticaretten hariç tutulmuş çok kısa bir ürün listesi haricinde ithal edilen malların %95'in den çoğu gümrükten muaftır. Bu ürünler genel olarak ürün güvenliği, toplum düzeni, sağlık, bitki ve hayvan mevcudiyeti, sağlık ve ahlak sınıflandırmaları altındadır. 1.4 Tamamen İhracat Yapan Şirketlerin Usulü Gümrük Kanununda sadece tamamen ihracat yapan şirketlerle ilgili bir gümrük usulü vardır. Bu usul (hüküm),aslen ihracat için olan ürünlerin üretim ve işlemesinin gümrük kontrolü olan, ithal ürünler için vergi ve gümrük olmadığı alanlarda yapılmasına izin verir. Yatırım Teşvik Kanunu'nun şartlarına göre, sadece ihracat yapan endüstriyel şirketler, önceki yılda (vergisiz) üretilmiş ürünlerin en fazla %30' unu Tunus’ta satmasına izin verir. Bu şirketler ürünlerinin tamamen ihraç eden yada dışarıda hizmet veren, yada dışarıda kullanılması için Tunus'ta üreten şirketler olarak ele alınır. Ayrıca, sadece yukarıda bahsedilen şirketlerle yada iktisadi faaliyet parklarında yada Tunus'ta yerleşik olmayan mali kurumlarla çalışan şirketlerde böyle değerlendirilir. Sadece İhracat Yapan şirketler Bu şirketler ürünlerinin tamamen ihraç eden yada dışarıda hizmet veren, yada dışarıda kullanılması için Tunus'ta üreten şirketler olarak ele alınır. Ayrıca, sadece yukarıda bahsedilen şirketlerle yada iktisadi faaliyet parklarında yada Tunus'ta yerleşik olmayan mali kurumlarla çalışan şirketlerde böyle değerlendirilir. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 55 BÖLÜM 9: GÜMRÜK VE DIŞ TİCARET Yerel Pazar da satış yapmak dış ticarete ve dış ticarette mal değişimi şartları ve gereklerine tabi olduğu gibi yerel pazarda satılan son ürünü üretmek için kullanılan ithal edilmiş girdilerin gümrük ödemelerine ve ithalat vergisine de tabiidir. Bu usulle ürünlerini yerli pazarda satmak isteyen şirketler Gümrük dairesine şunları dosya halinde vermek gerekir: önceki yılda ihracat edilen ürünlerin hasılatını, yada yeni kurulan şirketlerde önceki yılın şirket bilanço tablosu ile beraber bir başvuru belgesi (gümrük usulü #899 altında 'VA' formu) ürünü listeleyen bir transfer belgesini ve buna sahip olan iş girişimine sahip bir gümrük bildirimi. Bu belge dış ticaret ve alışverişi tamamlamak için kullanılabilir. (gümrük usulü #417 altında 'C' VE 'CF' formu) yerel markette satılmak için üretilen bitmiş ürünlerde kullanılan girdilerin ithalatına dair olan vergiler ve gümrüklerin ödenmesinde kullanılan bir gümrük beyanıdır. Bu bildiri, tam olarak ürünün türünü ve onda kullanılan girdileri gösteren ve Sanayi Bakanlığı'nın ilgili birimleri tarafından sağlanan teknik bir dosya ile beraber olmalıdır. Tam ürünlerin, ham maddelerin, yarı-bitmiş ürünlerin ithalatı, iş için gerekli malzemelerin ve ürünlerin nakliyesi vergi ve gümrükten muaftır; dış ticaret ve alışverişin formaliteleri uygulanmaz. İthalat ve ihracat yapmak için sadece ihracat yapan şirketler fabrikaya en yakın gümrük ofisinde yerleştirmeyi tamamlamalılar. Buna ek olarak, ihracat-işleme usulünden faydalanan şirketler gümrük kontrolüne tabidir. Gümrük yönetimi bu işleri sürekli gümrük kontrolüne tabi tutabilir ancak (ki bununla) şirket tarafından yerel pazardan alınmış ve ihraç edilmiş ithal malların hareket kaydını tutan, şirket yöneticisinin tüm şartlara uyup uymadığını kontrol eden bir gümrük yetkilisi devamlı surette şirketten sorumludur. 1.5 Kısmen İhracat-Eksenli Olan Şirketler için Usul Yerel markette faaliyet gösteren şirketlerin temel ürünleri, yarı-tamamlanmış ürünleri ve ham maddeleri ithal etmesi; ithal ve ihraç mallar üzerindeki teknik kontrole uygun olarak vergi ve gümrükleri ödemesine, dış ticaret ve alışveriş kontrol formalitelerini tamamlamalarına bağlıdır. Gümrük Yasaları bu tür şirketlere tüm şartlara uyması için gümrük vergi ve ödemelerine ait geniş bir yelpazeye sahip gümrük prosedürleri sunar. 1.6 Tunus'un imzaladığı Anlaşmalar Tunus gümrüğü hem ilgili milli kanunlara hem de uluslar arası koşullara uymaktadır. Gümrük hizmetleriyle ilgili uluslararası antlaşmalar genel olarak şu yerlerde yayınlanır: 160'dan fazla ülkeyi bir araya getiren, gümrük süreçlerini ve usullerini harmanlayan, üye ülkelerin uluslar arası ticaret imkânları arasında ki ilişkilerini geliştirmek için çalışma noktasında sorumlu olan Dünya Gümrük Örgütü'nün çalışmaları Gümrük vergileri ile ilgili olan ve olmayan engelleri ortadan kaldırmayı amaçlayan Dünya Ticaret Örgütü'nün çalışması B.M,UNCTAD vb. gibi diğer uluslar arası kurumların karar ve çalışması Tunus ve Fas, Ürdün, Mısır, Libya, Kuveyt, Cezayir, Moritanya, Filistin, Suriye, Sudan, Senegal, Nijer ve Türkiye gibi diğer ülkeler arasındaki ikili veya bölgesel anlaşmalar 2.Dış Ticaret Genel olarak bazı kesin yasak olan ve kısa bir listeyle gösterilebilecek hassas ürünler dışında tüm ürünler serbestçe ithal edilebilir ve ihraç edilebilir. Mali düzenlemeler ve İthalat/İhracat işlemleri dış ticaret yasası veya bunlarla ilgili son fatura sayesinde yapılmıştır. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 56 BÖLÜM 9: GÜMRÜK VE DIŞ TİCARET 2.1 İthalat-İhracat Süreçleri Serbestçe ithal-ihraç edilen ürünler için: sadece ihracat yapan şirketlerin ürettiği ürünler için ve ayrıca iktisadi alandaki şirketlerin ithalatı için gerekli olan ürünler. İthalat, ön fatura ekseninde onaylanmış bir aracı bankayla gerçekleştirilir.200 TND ' yi geçen ihracat satışları onaylanmış bir aracı bankayla ödenmiş bir son fatura ortaya koymalıdır. Ücretsiz ithalat-ihracat usulünden hariç tutulan ürünler için: Onaylanmaya ihtiyaç duymayan: İthal etme, onaylanmış bir aracı banka yoluyla tamamlanmış ithalat ödeme yerleştirme (ödeme) süreciyle tamamlanır. Onaylamaya tabi olan: ticari sözleşmenin eşlik ettiği ve onaylanmış aracı ile ödenmiş bir başvuruyu ihtiva eder. Bu ithal etme yetkisi 12 ay (ödemeyle) ve 6 ay (ödemesiz) geçerlidir ve çoklu ithalat ta dâhil içerdiği ürünlerin ithalatına izin verir. İthalat ve ihracat Ticaret Bakanlığı’nın verdiği izne tabidir.Başvurular TradeNetwebsite (Tunus'ta dış ticaret için eşsiz bir site: www.tradenet.com.tn) yoluyla başvuruları Bakanlığa gönderen yetkilendirilmiş bir aracı ile elektronik olarak yapılır.İlgili birimin inceleme ve değerlendirmesi sonrası,Bakanlık kararını verir ve sonucu onaylanmış aracıya elektronik olarak gönderir.Aracı başvuranı bilgilendirir ve eğer sonuç müspet (olumlu) ise, yetkilendirilmiş aracı (ithalatçı ve ihracatçı başka bir aracıyı kullanmak istemediği sürece) ödeme (yerleştirme) ile (işlemlere) devam edecektir. DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ İÇİN DÜZENLEYİCİ ŞARTLAR Ön izne tabi dış ticaret işlemleri için düzenleyici rejim, özellikle şunlarla ilgilidir: serbest ticaret rejimi dışında ki ürünler: ağırlıklı olarak güvenlikle, kamu düzeni, sağlığa uygunluk, bitki ve hayvan mevcudiyeti, sağlık ve ahlak ile ilgili kullanılmış veya yenilenmiş ürünler, gümrük kotaları kapsamında gümrük vergilerinin azaltılmasına sahip ürünler, serbest ticaret rejimi dışında ürünlerin yerel pazarda tüketim için ayrılan % 30 içindeki tüketim için piyasaya sürülenlerin dışında tamamen ihracatçı firmaların satışları... Ticaretin düzenlenmesi noktasında hiç bir formalite gerektirmeyen ve diğerlerinin yanında aşağıdaki şeylerle ilişkisi olan dış ticaret işlemlerinin düzenleyici rejimi: Ticari belgeleri sunma ile onaylanmış serbest ithalat ve amaç için mutabakat değişimi sağlandığında aksayan parçaları değiştirmek için dış üreticiler tarafından bağışlanmış (verilmiş) yedek parçalar • değerin (ithalatçı başına) yıllık 100,000 TND'yi geçmemesi şartına ve ticari eşyanın pazarlanmamasına tabi olarak; endüstriyel, zirai, sanatsal ve otel faaliyetlerinin bir parçası olarak ithalatçının mesleki bir kullanım için tuttuğu (sakladığı) yedek parçalar, ham maddeler ve yarı-tamamlanmış ürünler • Tedarikçinin bedava olarak yenilemeyi kabul ettiği eksikliklerle veya istekle uyumlu olmayan mallar Kaynak: Ticaret ve El Sanatları Bakanlığı www.commerce.gov.tn 2.2 Tunus ile imzalanan anlaşmalar Tunus tarafından imzalanan sözleşmelerin tam listesi Bölüm 2'de yer almaktadır: yatırım koruma garantisi, sayfa 16. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 57 BÖLÜM 10: FİNANSAL SİSTEM BÖLÜM 10: FİNANSAL SİSTEM 1. Finansal sisteme genel bakış 2. Finansal sistemin yapısı 2.1. Tunus Merkez Bankası 2.2. Ticari bankalar 2.3. Yatırım bankaları 2.4. Offshore bankalar 2.5. Yatırım şirketleri 2.6. Kiralama şirketleri 2.7. Faktöring şirketleri 2.8. Yatırım fonları ( OPC ) 2.9. Finans Piyasası Kurulu ( CMF ) 2.10. Menkul Kıymetler Borsası ( BVMT ) 2.11. Borsa Acentesi 2.12. Tunus Merkez Emanet Güvenliği ( STICODEVAM ) 2.13. Sigorta şirketleri 2.14. Emeklilik fonları Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 58 BÖLÜM 10: FİNANSAL SİSTEM BÖLÜM 10: MALİ SİSTEM 1. Finansal sisteme genel bakış Tunus mali düzeni, yasanın öngördüğü gibi, mali görevleri ve yetkileri üç kuruma tevdi eder: Bir düzenleyici kurum olarak hizmet veren Finans Piyasası Kurulu ( CMF ) Mali piyasa yönetiminden sorumlu Tunus Menkul Kıymetler Borsası ve Tazminat ve mevduatlardan sorumlu Tunus Merkez Emanet Güvenliği ( STICODEVAM ) . Bu yapı içinde, hisse senedi yatırımları bir borsa acentesi aracılığıyla bir hisse emrinin aktarılmasıyla başlar ve bononun (tahvil, security, menkul kıymet) ya da ona eş bir değerin teslimatı ve yatırılması ile sonuçlandırılmaktadır . Hisse senedi yatırım sürecindeki farklı aşamalar, üç kurum arasındaki elektronik ağ vasıtasıyla tamamlanır. 2. Finansal sistemin yapısı Tunus’ta, finansal sistem aşağıdakilerden oluşmaktadır: 2.1 Tunus Merkez Bankası ( BCT ) Tunus Merkez Bankası ( BCT )'nın temel amacı fiyat istikrarının korunmasıdır. Bu sebeple aşağıdakilerden sorumludur: Para politikası ayarı, Para arzını kontrol ve ödeme sistemlerinin verimli çalışmasını sağlamak ve onların kararlılığını, dayanıklılığını, etkinliğini ve güvenliğini garanti, Kredi kuruluşlarını denetlemek ve Finansal sistemin güvenlik ve istikrarının korunması. Devlet adına, Tunus Merkez Bankası Tunus Cumhuriyeti içinde tek yasal arzedici olarak banknot ve metal paraları basma yetkisine sahiptir. 2.2 Ticari bankalar 21 ticari banka vardır. Bunların rolleri, diğerleri arasında, aşağıdakileri içerir: Dönem ve şekilden bağımsız olarak farklı ekonomik aktörlerden mevduat toplanması, Tüm şekillerde kredi verilmesi, İş sahasında çalışanlar adına uluslararası ticaret işlemlerinin sağlanması, Nakit ve döviz hizmetlerinin sağlanması ve Belirli koşullar altında kaynak (öz sermaye) edinimi. 2.3 Yatırım bankaları Tunus'ta 2 yatırım bankası vardır ve danışmanlık hizmetleri, sermaye yönetimi, finansal yönetim, finansal mühendislik sağlamanın yanında şirketlerin oluşturulmasını, geliştirilmesini, kurulmasını kolaylaştırmaya matuf tüm hizmetleri sağlamaktadırlar. 2.4 Offshore bankalar 8 Offshore banka şu hizmetlerden sorumludur: Süresi (uzunluğu) ve şekli ne olursa olsun mukim olmayanlardan mevduat toplama, her tür ikamet etmeyenlere kredi sağlama, Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 59 BÖLÜM 10: FİNANSAL SİSTEM Yasaların imkân verdiği nispette mukimlere ve normal olarak mukim olmayanlara döviz işlemlerinin sağlanması Akredite edilmiş aracı olarak yerleşik müşterileri için dış ticaret işlemlerini ve döviz bozdurma işlerinin sağlanması Belirli koşullar altında, Tunus Dinarı olarak mevduat toplama ve krediler verme. 2.5 Yatırım şirketleri Yatırım şirketleri Finansal Piyasası Kurulu ve Tunus Merkez Bankası'nın önerisi üzerine Maliye Bakanı tarafından onaylanır. Şirketlerin sermaye tabanını güçlendirmek ve finansal piyasayı genişletmek amaçlı olan yatırım şirketleri, üç kategoriye ayrılır: Değişken Sermayeli Yatırım Şirketleri ( SICAV ), amacı: listelenen şirket hisselerini satın alma yoluyla menkul kıymet portföylerini yönetmek ve bonoların altını imzalamak; Sabit Sermayeli Yatırım Şirketleri ( SICAF ) , genel amacı: mevcut şirketlerin veya ticarete yeni başlayanların sermayelerinden kar elde etmek Risk Sermayeli Yatırım Şirketleri ( SICAR ) ,amacı: KOBİ'ler ile bölgesel kalkınma alanlarında ki şirketlerle ve buna ek olarak yükselme sürecinde ki şirketler arasında ki eşitliği kuvvetlendirmek. 2.6 Kira şirketleri Tunus’ta, taşınır ve taşınmaz malların satın alınmasını finanse eden ve iktisadi bir oyuncu olarak kira pazarındaki böyle bir malı mesleki kullanıma sunan 9 kiralama şirketleri bulunmaktadır. 2.7 Faktoring şirketleri Tunus'ta uygun finansal yönetim tekniklerini kullanarak müşterinin mali hesaplarını yönetmekten (asli olarak) sorumlu 2 faktoring şirketi vardır. Onlar, onların hesapları için borçlarının iyileşmesini de sağlarlar. 2.8 Yatırım fonları ( OPC ler ) OPC şirketler ve bireylerden oluşan bir müşteri tabanı adına, bononun veya borcun toplu portföylerini yönetir. Bunlar 2'ye ayrılır: Devredilebilir bonoların OPC leri Güvene alınmış borç fonları. 2.9 Finansal Piyasası Kurulu ( CMF ) CMF bonolara yatırılmış tasarrufların korunmasını sağlayan bağımsız bir otoritesidir. Bu bağlamda iş görmesini engelleyen yönlendirmeleri önlemek için piyasaların düzenini ve bunların düzgün işleyişini sağlar. Ayrıca, finansal raporlama ve düzenleme ihlalleri cezalarından sorumludur. Bu hedefleri gerçekleştirmek için, yasa CMF' ye şu yetkileri sağlamaktadır: Kendi yetki alanlarındaki düzenlemelerin verilmesi, Düzenlemelerin uygulanmasını ve piyasaların işleyişini takip Yatırım fonlarının ve borsa acentelerinin onaylanması, -Yatırımcı hakkında sunulan bilginin gözden geçirilmesi ve Mesleki yükümlülüklere uyma noktasında ekonomik oyuncuların başarısız olması açısından veya kanun ve yönetmeliklerin ihlali açısından kesilen cezaların ilgili makamlara sunulması ya da uygulanması 2.10. Menkul Kıymetler Borsası ( BVMT ) Özel bir sektör olarak, borsa acenteleri tarafından eşit ve münhasır tutulan bir sermayeye sahip kamu limited şirketi olarak kurulan Tunus Menkul Kıymetler Borsası, ciro etme ve tescil işlemlerini (zapta Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 60 BÖLÜM 10: FİNANSAL SİSTEM geçirme) ihtiva eden borsanın düzenlenmesinden sorumludur. Bu seçenek, piyasanın uzmanlar tarafından yönetilmesini sağlamayı amaçlar. 2.11 Borsa Acenteleri Müşterileri adına veya kendi adına tek yasal yetkili acente olan borsa acenteleri Borsa Acenteleri Örgütü olarak bilinen ve mesleki çıkarlarını muhafazadan sorumlu bir topluluğun çatısı altında bir araya gelmiştir. Dernek borsa acentelerinin çıkarlarını savunmaktan sorumludur: İş ile ilgili konularda danışmanlık hizmeti vermek Finans piyasasının gelişimine ilişkin önerilerde bulunmak ve Garanti Piyasası Fonu ( FGM ) verilmesini. 2.12. Tunus Merkez Emanet Güvenliği ( STICODEVAM ) STICODEVAM tahvillerin saklanması, temizlenmesi ve teslimi / yerleştirilmesi konularından sorumlu bir meslekler arası şirkettir: Parasız hesaplar arası malvarlığı transferleri için bir menkul muhasebe sisteminin kurulması yoluyla Borsa'da işlemlerin uygun olarak düzenlenmesi, Tahvillerin el ile (manuel olarak) işleme sokulmasından kaynaklanan maliyetleri ve riskleri azaltma Bono satışının ve kıymetlerinin ödenmesinin eş zamanlı hale getirilmesi 2.13 Sigorta şirketleri Sigorta şirketleri katılımcılar arasında yasa ile garanti altına alınmış tüm risklere karşı ikili yarar üzerine bina edilmiş bir sistemi kurmayı amaçlar. Tunus’ta sigorta işi şekli ne olursa olsun (özel veya çok şubeli, onn shore yada offshore) Maliye Bakanlığına yapılan bir başvurudan sonra bakanlığın vereceği izne bağlıdır. 2.14 Emeklilik fonları Tunus'ta çalışanların veya kendi-işinde çalışanların emekli maaşlarını ödemek için mali destek alan ve kamu kuruluşu olan 3 emeklilik fonu vardır. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 61 BÖLÜM 11: DÖVİZ SİSTEMİ BÖLÜM 11: DÖVİZ SİSTEMİ 1. Döviz sisteminin İlkeleri 2. Alternatif değişim sistemi 3. Ödeme Araçlarının İhraç Ve İthali 4. Sermaye işlemleri 5. İş gezileri için ödenekler 6. Yabancı para birimi cinsinden veya dönüştürülebilir dinar hesapları 6.1. Mukim olmayan (ların) hesaplar 6.2. Resident (Mukim olanların) hesapları Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 62 BÖLÜM 11: DÖVİZ SİSTEMİ BÖLÜM 11: DÖVİZ SİSTEMİ 1.Döviz sisteminin İlkeleri IMF Tüzüğü'nün (1993) 8. Maddesinin hükümlerini kabul eden Tunus, Dış Ticaret Yasası'nda şart koşulduğu şekliyle dış ticaretini düzenlemektedir. Ticaret seçenekleri Avrupa tarzıdır. Ticaret düzenlemeleri şu esaslara dayanır: Tunus Dinarı döviz kuru off shore bankaları da ihtiva eden yetkili birimler arasındaki döviz piyasasında serbestçe belirlenir. Tunus Merkez Bankası ( BCT )piyasaya müdahale eder ve sadece referans amacıyla bir sonraki güne ait para ve banknot için bankalar arası döviz kurunu yayımlar . Ürün ve hizmetlerin ithalatçıları ve ihracatçıları döviz ve banknotun bankalar arası döviz kuru dalgalanmalarına karşı kendilerini koruyabilirler .vadeli oranları ekonomik oyuncular ve meslektaş banka arasında serbestçe müzakere edilir. Yetkili aracılar, yerleşik müşterilerini mal ve hizmetlerdeki işlemlerden ve yürürlükte olan döviz kuru düzenlemeleri ile uyumlu olarak gerçekleştirilen mali işlemlerden kaynaklanan döviz kuru risklerine karşı korumak amacıyla kendileri için para opsiyonlarını ( döviz / Dinar ) oranlama (belirleme) konusunda izinlidirler. Yetkili aracılar , kendi ikamet eden müşterilerinin işlemleri ile ilişkili döviz kuru riskine karşı korunmak için birbirleriyle kur ihtimalleri (döviz ya da Dinar)ni gerçekleştirebilirler. Geçerli operasyonları bakımından transfer hürriyeti , daha önce döviz ithal ederek yatırılmış sermayenin likitleşmesinden yada satışından oluşan kar ve gerçek net ilerlemektedir. Yurtdışı ile Tunus arasındaki fonların hareketi Ya Merkez Bankası ya da BCT Müdürü (Yöneticisi) 'nin teklifi üzerine Maliye Bakanı tarafından onaylanan aracı bankalar olan yetkilendirilmiş bankalar tarafından gerçekleştirilmelidir. Tüm özel (şahsın kendisi) ve tüzel kişiler yetkili bir bankada Tunus topraklarında tutulan yabancı tahvillerini (security) ve döviz olarak kontrol altında tutulan kendi yabancı banknotlarını,çeklerini ve borçlanma araçlarını yatıracaklardır . Normalde yurt dışında ikamet eden bireyler Tunus'ta kalışları sırasında oluşan temel masraflarını karşılamak için düzenli olarak ithal ettiği parayı elinde tutma konusunda izinlidir. Genel Para Kur Usulü ve Mukim olma Tunus'ta döviz genel rejimi ikamet ettikleri yere göre bireylere uygulanır ve iki sınıftır: Aşağıdaki gibi tanımlanan mukim olanlar: Tunus'ta ki kendi kurumları için Tunuslu ya da yabancı tüzel şahıslar, Tunus'ta mukim Tunus uyruklu gerçek kişiler 2 yıldan fazla zamandır Tunus'ta olan ve işlerinin merkezi ülkemizde olan Tunus'ta mukim yabancı uyruklu kişiler. Bu kişiler Tunus'tan nihai olarak ayrılırken kendi ikamet statülerini kaybederler. Aşağıdaki gibi tanımlanan mukim olmayanlar: Yurtdışındaki kurumları açısından Tunuslu ya da yabancı tüzel şahıslar, Tunus dışında ikamet eden yabancı uyruklu gerçek şahıslar, Kalış süresi ne olursa olsun Tunus'ta hizmet veren yabancı kamu görevlileri, Tunus uyruklu olan iki yıldan fazla bir zamandır yurtdışında yaşayan ve faaliyetlerinin merkezi o ülkede olan doğal şahıslar. Kaynak: Tunus Merkez Bankası www.bct.gov.tn Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 63 BÖLÜM 11: DÖVİZ SİSTEMİ 2.Alternatif Kur Sistemi Merkezleri yurt dışında olan Tunus'ta ki kurumlar olarak yada Tunus Yasaları altında halka açık limitet şirketleri olarak oluşturulmuş ve genel olarak mukim olmayanlarla çalışan mali kurumlara ve bankalara '' mukim-olmayan'' statüsü verilir (sunulur). Bununla beraber, bu statü Yatırım Teşvik Yasası çerçevesinde kurulmuş yada Bizerte ve Zarzisbusiness faaliyet parkında yerleşik olan sadece ihracat şirketleri tarafından ve şirket sermaye fonlarının en az %66'sını dönüştürülebilir dövize ithal etmek için araçlara sahip olan uluslar arası ticaret şirketleri tarafından da sermayeleri yabancılara yada mukim olmayan Tunuslulara ait olduğunda bu statü seçilebilir. Mukim olmayan şirketler vergilerini yada yurtdışındaki ürünlerini ülkelerine geri gönderme noktasında herhangi bir zorunluluğa tabi değildir ve mukim olmayanlarla ilgili işlemlerinde tam bir değişim hürriyetine sahiptir. Buna ek olarak, mukimlerin işlemlerinden oluşmuş gelirler ve kaynakları tarafından dinar olarak finanse edilmiş gelirler BCT tarafından onaylandıktan sonra transfer edilebilir. Tunus’ta hizmet ve ürün almaya taalluk eden tüm miktarları ve ücretleri, ayrıca cezaları, ödemeleri ve mukimlere dağıtılan temettüleri (divident) yabancı dönüştürülebilir Dinar hesaplarıyla ödemeliler. Tunus'ta ki yönetim ve düzenlemeden kaynaklanan döviz masraflarıyla başa çıkmak için şirketler hesaptan çekilen çıktılar (debit output, borç çıktısı)dan beslenmesi gereken Dinarlardan oluşan bir rezerv (koruma hesabı, tahsis edilmiş bir hesap) oluşturma yetkisine sahiptir. Bununla beraber, bu kurumlar bunu mukim müşterilerinin oluşturduğu Dinar vergileri yoluyla başarabilir. 3.Ödeme Araçlarının İthalat ve İhracatı Tunus'ta Dinarları yasal ödeme aracı olarak ithal ve ihraç etmek kesinlikle yasaktır. Bununla beraber, mukim olmayan turistler sınırsız olarak yabancı birimdeki yabancı banknot, çek vb araçları ülkeye sokabilirler. Değeri 25,000 TND 'yi bulan ve aşan tüm ülkeye sokulmuş (ithal edilmiş) dövizler, ülkeye girişinde yada aktarılmasında (işleme sokulmasında) gümrüğe sunulması gereken bir döviz bildirimine tabiidir. Ötesi, Eğer yabancı bir kura veya Dinar hesabına yatırılacaksa ya da mukim olmayan turistler 5,000 TND 'yi geçen bir miktarı tekrar ülke dışına çıkarmayı amaçlıyorlarsa bunu gümrüğe bildirmelidirler. Döviz olan yabancı banknotların ya da turist çeklerinin ıslahı yetkilendirilmiş aracılarca (Otelciler, restoran sahipleri, seyahat acenteleri, el sanatları mağaza, vb ) , vasıflı gümrük memurlarınca ve yetkili bir aracının atadığı şahıslarca garanti edilir. Döviz ithalat beyannamesinin geçerliliği giriş tarihinden itibaren Tunus'ta kalış süresine eşittir, ama bu süre en fazla üç ay olabilir. Bu bildiri, sadece tek bir yolculuk için geçerlidir. Mukim olmayan turistler miktar konusunda hiçbir sınıra tabi değildir: Dönüştürülen miktar 5,000 TND altında ise para transferi üzerine kendilerine verilen bir değişim (dönüştürme) fişinin ibrazı yoluyla 5.000 TND üzerinde ise gümrüklerde bildirme yada belirtilen fişin ibrazı ile . Mukim olmayan turistler aynı zamanda soktukları paranın kullanılmayanını tekrar dışarı çıkarabilirler: Yeniden ihraç edilecek tutar - 5.000 TND 'den daha az ise makbuz veya yazılı delil olmadan, Sonuncusu dışarıdan çek , kredi transferi , havale veya diğer borç şekilleriyle alındıysa yada eğer yabancı bir hesaptan döviz şeklinde gelmesi durumunda dövizin çıkarılmasına yetki veren bir fiş ibrazı ile İhraç edilecek miktar fiziksel olarak denizaşırı ülkelerden getirilip ülkeye sokulduysa ve 5,000 TND 'ye eşit ya da ondan daha fazla ise değişim fişinin yada gümrük bildiriminin ibrazı üzerine . Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 64 BÖLÜM 11: DÖVİZ SİSTEMİ 4. Sermaye işlemleri Yatırım Teşvik Kodu yerleşik ve yerleşik olmayan yabancılar için Kanun çerçevesinde üstlenilen projelerin yatırımı için hürriyet sunar. Mukim olmayanlar döviz ithali yoluyla yatırımların satılması veya likitleştirilmesi şeklinde olan işlem (transfer) garantisinden faydalanır. Mukim olmayan yabancı uyruklular, söz konusu edinimler açısından bir şirketin sermayesinde hissesi %50'nin altındaysa oy hakkı veya şirket hisselerini kazandıran Tunus menkullerini satın alma şeklinde Tunus'ta kurulu şirketlere yatırım yapma noktasında hürdürler. Onların ihtiyaçlarını karşılamak için, mukim işletmeler finansal kurumlar için yılda 10 MTND’ye ve diğer işletmeler için 3 MTND'ye kadar serbest bir şekilde yabancı para veya Dönüştürülebilir Dinar Dinarı borç sözleşmesi imzalayabilir. 5.İş Gezileri İçin Ödenek Mesleki faaliyetleri sırasında yurtdışına giden fiziksel ve tüzel mukim kişiler iş seyahati için ödeneği alma imkânına sahiptir. Bunlar, aşağıdakileri içerir: İhracatçı iş seyahati için ödenekler bir yıllık 500.000 TND sınırıyla ihracat kazançlarının % 25'ine sabittir. Yurtdışında gerçekleştirilen sözleşmelere bağlı iş gezileri için olan ödenekler,bu ödeneği tutanın yada onun işçisinin denizaşırı ülkelere gitmesi yada böyle sözleşmelerin sözleşme parasının bir kısmının sözleşmenin imzalandığı ülkede şahsi ve diğer masraflar için harcanmaması durumunda herhangi bir ön izne ihtiyaç duymaz.Ön izin olmadan tahsis edilen en yüksek meblağ, ödeneğin istendiği sözleşmenin tutarının Pazar değerinin %15'idir. İthalatçı iş seyahati için ödenekler onaylanmış aracılarda mevcuttur : ( 1 ) harcanan miktar 5.000 ve 50.000 TND arasında olduğu zaman önceki yıl içinde yapılan tüm ithalat işlemleri için en fazla 5,000 TND ( 2 ) harcanan miktar 50.000 TND'nin üzerinde ise miktar % 10'dan fazla olamaz ki bu da en fazla (tavan fiyatı) 50.000 TND 'dir. Diğer etkinlikler için olan iş seyahati için olan ödenek,yetkilendirilmiş aracılar tarafından Tunuslular' a ve yabancı şahıslara ve (sadece bazı faaliyetler için ) iş gezileri için daha fazla ödenek (ya da hiç ödenek) alamayan ; Tunus'ta kurumları olan tüzel kişilere ön izinsiz tahsis edilir. Miktar, önceki yılın cirosu 10.000 ve 30.000 TND arasında değişenler için 2000 TND ve cirosu 30.000 TND aştığında en fazla 30.000 TND olarak bir önceki yılın cirosunun % 8 'si olarak belirlenir. (İş) Geliştiricilerin iş seyahati ödeneği, tasarılarının gerçekleştirilmesi yurtdışına seyahat gerektiren yeni proje geliştiricilere ve Tunus'ta kurumları olan Tunuslu ve yabancı tüzel kişilere yetkili aracılar tarafından rahatça verilir.Miktarı 15.000 TND 'dir ve proje süresi boyunca sadece bir kez verilir. 6. Yabancı para birimi cinsinden hesaplar veya dönüştürülebilir Dinar hesapları 6.1 Mukim olmayanların hesapları Yabancı para birimi cinsinden olan hesaplar veya dönüştürülebilir Dinarı Hesapları yurt dışında bir gezi için ya da Tunus'ta ödeme yapmak için tüm döviz alım ağırlıklı işlemlerde serbestçe kullanılabilir. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 65 BÖLÜM 11: DÖVİZ SİSTEMİ Yurtiçi mukim olmayanların hesaplarla, geçici olarak Tunus'ta olan yabancı uyrukluların gelirlerini Dinar olarak elde etmesi amaçlanır. Özel Dinar hesapları sözleşmenin Dinar olarak ödenebilecek kısmını ve yerel harcamaların kapsamına giren şeyleri ödemek için Tunus’ta pazar çıkarları olan yabancı; mukim olmayan şirketler tarafından açılabilir. Geçici hesaplar (askıdaki hesaplar), kendi sahipleri nedeniyle gelirlerini Dinar olarak alır ve nihai hedefi Tunus Merkez Bankası ( BCT ) tarafından henüz kararlaştırılmamıştır. Sermaye hesapları fonlar alır ve sahipleri herhangi bir transfer (işlem) garantisinden mahrumdur. 6.2 Mukim Hesapları Yabancı para cinsinden olan iş hesaplarına %50'ye kadar sahipleri tarafından döviz yatırırlar ve temel olarak bu hesaplar debit (borç) hesabının açılmadığı faaliyetlerle ilgili olan cari işlemlerin düzenlenmesini temin için kullanılır. Dönüştürülebilir Dinarlı iş hesapları döviz geliri olan mukimler içindir. Dönüştürülebilir Dinarlı özel ihracat – kar hesapları ihracattan kar eden herhangi bir mukim birey tarafından ya da ihracattan kar yapan mukim tüzel kişiliklerin sermayelerinde hissesi bulunan bir mukim şahıs tarafından açılabilir. Gayrimenkul dışında yurtdışından gelir elde etme durumunda ve yurtdışına çıkmak için herhangi bir döviz transferinde serbestçe ücretlendirilirler. Dönüştürülebilir Dinarlı hesaplar veya Döviz hesapları gelirden biriktirilen para ödemeleri veya yabancı mal varlığı artması ve BCT' ye bildirilen döviz şeklindeki mal varlığı için kullanılır. Özellikle yurtdışında ki bir gezi veya yurtdışına yapılacak herhangi bir ödeme için kullanılır. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 66 BÖLÜM 12: FİKRİ MÜLKİYET BÖLÜM 12: FİKRİ MÜLKİYET 1.Genel bakış 2. Buluşları koruma 3. Marka koruması 4.Tunus ile imzalanan anlaşmalar Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 67 BÖLÜM 12: FİKRİ MÜLKİYET BÖLÜM 12: FİKRİ MÜLKİYET 1.Genel Bakış Tunus'ta, fikri mülkiyet Milli yasayla ve ilgili uluslararası anlaşmalar tarafından korunmaktadır Tunus’ta Endüstriyel Mal Varlığı Endüstriyel Mal Varlığı patentleri, ticari ve hizmet markalarını, endüstriyel tasarımları, tümleşik devrelerin düzen tasarımlarını, şirket isimlerini ve coğrafi işaretleri kapsar. 2 Sınıfa ayrılır. Yeni tasarımlar: yararcı şekilli (patentler ve tümleşik devrelerin düzen tasarımlarını) ya da süsleme karakterli tasarımlar (endüstriyel tasarımlar ve modeller), Ayırıcı hususiyetler: markalar ve coğrafi işaretler. Kaynak: Milli Standardizasyon ve Endüstriyel Mar Varlığı Enstitüsü www.innorpi.tn Endüstriyel tasarımlar ve modeller Milli Standardizasyon ve Sınai Mülkiyet Enstitüsü ( INNORPI )'ne dosya ile iletilir ve korumanın niteliğine bağlı olarak belli bir süre için geçerlidir: Buluş patenti için 20 yıl ticari markalar için yenilenebilir 10 yıl ve ya da endüstriyel tasarımlar için 5,10 veya 15. 2. Buluşları koruma Tunus'ta, yeni keşifler ve buluşlar patent ile korunmaktadır. Bununla birlikte, yaygınlaştırılması hukuka ya da ahlaka aykırı olacak buluşlar, kredi veya finansman programları ve planları patent lendirilebilir olamaz. Buluş eğer gıda ürünleri ya da ilaçları ile ilgili ise patent ürünlerin kendileri için verilemez, ancak bunların üretimi ile ilgili özel işlemler için verilebilir. Ancak, Fikri Mülkiyet Hakları üzerindeki WTO anlaşması ya da TRIPS uyarınca, INNORPI ilaç gibi kimyasal tarım ürünleri ile ilgili patent başvurularının başvurularını kabul eder. Bir patent başvurusunun (dosya) INNORPI' ye iletilmesi mühürlü bir zarf içinde doğrudan veya posta yoluyla başvuru sahibinin kendisi tarafından veya onun temsilcisi tarafından da icra edilebilir. Tunus buluş patent mevzuatı Paris Sözleşmesi'ni imzalayan 174 ülkenin birinin tüm vatandaşları için geçerlidir. Tunus, Tunus topraklarında onların buluşlarını koruma amacıyla bu yabancı uyruklu kişilere Paris Sözleşmesi'nin özel faydalarını ve milli bir hizmeti sunar. Müsadere cezası durumunda Patent sahipleri, patentlerini korumak için yayınlanma senesinin tekrarlanması üzerine düzenli olarak taksitlerini ödemelidirler. 3. Marka koruması Tunus’ta, yasalar ticari markaları ve tescilli hizmet markalarını korur. Bir ticari marka veya hizmet markası tescil edilirse, sahibi ya da yetkili kullanıcısı dışında hiçbir şirket ya da kişi bunu kullanamaz. Bunu ihlal edenlere karşı İhlal Yasaları kullanılabilir. Bir marka tescil koruması 15 yıllıktır. Bu dönem, yeni bir kayıt ile her zaman süresiz olarak yenilenebilir. Ticari marka veya hizmet markası sahibi lisansı altında ürünün kullanımına, müzakeresine veya onun hakkında başkalarına yetki verme hakkına sahiptir. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 68 BÖLÜM 12: FİKRİ MÜLKİYET Figüratif (şekilsel) parçalar ihtiva eden yada onlardan oluşan ticari markaların sınıflandırılmasına; ticari markaları kaydetmek amacıyla ürün ve hizmetleri uluslar arası bir usulle sınıflandırmaya çalışan Nice ve Viyana Anlaşmalarını Tunus Devleti kabul etmiştir. Bir simgeyi veya markayı yenilerken veya dosyasını oluştururken, bazı belgeler gereklidir: Kare olarak 10 cm'yi aşmamak şartıyla 5 kopya INNORPI ( sitede yapılan ödeme )'ye dosyalama ücretlerinin ödenmesini gösteren bir makbuz Ticari markanın kullanılacağı ürün ve / veya hizmetlerin bir listesi . Bir temsilci için gerekirse vekaletname ve Gerekirse başvuranın yurt dışında daha önceki bir dosyalama için öncelikli hak iddia ettiğini gösterir bir belge. 4.Tunus ile imzalanan anlaşmalar Fikri mülkiyete yapılan saldırıları dikkate alarak patentlerle bilimsel keşifleri korumanın önemini kavrayan devletimiz, bu alanda iyi tanımlanmış bir yasal ve mali çerçeve çizmişlerdir. Bu politikanın bir parçası olarak Tunus, Dünya Fikri Mülkiyeti Örgütü ( WIPO ) ( Kasım 1975 ) üyesidir. Çeşitli uluslararası anlaşmaların ve fikri mülkiyet haklarının korunması konusunda olan çoğu uluslararası sözleşmelerin üyesidir: Patent Korunması için Paris Sözleşmesi Ticari markalar ve lisansların korunmasına ilişkin Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı Sözleşmesi Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümü için Uluslararası Merkez ( ICSID ) üyesi. ENDÜSTRIYEL MÜLKIYETIN KORUNMASI TUNUS TARAFINDAN IMZALANAN ANTLAŞMALAR ENDÜSTRİYEL MÜLKİYETİN KORUNMASI İLE İLGİLİ ANTLAŞMALAR Endüstriyel mülkiyetin korunması için Paris Sözleşmesi Temmuz 1984 Olimpiyat sembolünün korunmasına ilişkin Nairobi Antlaşması Mayıs 1983 Markaların uluslararası tescili ile alakalı Madrid sözleşmesi ve ona ilişkin Temmuz 1992 protokol ULUSLARARASI KAYIT SİSTEMLERİ İLE İLGİLİ ANTLAŞMALAR Endüstriyel Tasarımların Uluslararası Tescili Hakkında Lahey Sözleşmesi Ekim 1930 Menşe adları korunması ve uluslararası tescili için Lizbon Anlaşması Ekim 1973 Patent İşbirliği Anlaşması (PCT ) Aralık 2001 Patent Prosedürü Amacıyla Mikroorganizmaların (Küçük işletmelerin) Ağustos 2003 Saklanmasının Uluslararası Tanınmasına ilişkin Budapeşte Anlaşması SINIFLAMAYA AİT ANTLAŞMALAR Kayıt amacıyla mal ve hizmetlerin uluslararası sınıflandırılmasına ilişkin Nice Mayıs 1967 Anlaşması Markaların figüratif unsurlarının uluslararası bir sınıflandırmasını yapan Viyana Ağustos 1985 Anlaşması Kaynak: Uluslarası Standardizasyon ve Endüstriyel Mülkiyet Örgütü www.innorpi.tn Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 69 Tunus'ta Yasal Çerçeve Tunuslu yasal çerçeve Parlamento, yürütme kararnamesi ve bakanlık emirleri tarafından kabul edilen mevzuattan kurulmuştur. Bu kılavuzun hazırlanmasında kullanılan yasaların listesi aşağıda sunulmuştur: Yatırım Teşvik Yasası Ticaret Kanunu Gümrük Kodu İş Kanunu Ticaret Şirketleri Kodu Katma Değer Vergisi Kanunu Yerel Vergi Kodu Kişisel Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi Kanunu Sivil ve Ticari Usul Kanunu Tahkim Kodu Sözleşmeler ve Yükümlülükleri Kodu Gayrimenkul Kodu Ceza kanunu Su Kanunu Sigorta Kanunu Kamu Muhasebesi Kanunu Deniz İş Kanunu Deniz Ticareti Kanunu Denizcilik Nakliye İdari Polis Şifresi Döviz ve Dış Ticaret Kanunu Damga Vergileri Kodu Mali Hakları ve Usul Kanunu Hidrokarbonlar Kodu Maden Yasası Mukim Olmayan Mali Hizmetler Yasası Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 70 FIPA - TUNISIA, başarı da ortağınız Yabancı Yatırımı Teşvik Ajansı olan " FİPA – Tunus (FIPA –TUNISIA) ", Kalkınma ve Uluslararası İşbirliği Bakanlığı himayesinde. 1995 yılında kurulmuş bir kamu kuruluşudur. Bu kurum, yabancı yatırımcılara gerekli desteği sunmaktan ve Tunus'ta yabancı yatırımı teşvikten sorumludur. FIPA-Tunisia ve yurtdışında ki ofisleri şu hizmetleri sağlar: Tunus'ta yatırım fırsatları hakkında ve FDI için neden Tunus'un ayrıcalıklı bir bölge olduğunun temel sebepleri hakkında bilgilendirme. Tunus ekonomisi ile ilgili bütün bilgiler, insan kaynakları, altyapı, yatırım teşvikleri, çeşitli dillerde hazırlanmış geniş bir yazılı belge yelpazesinde sunulmaktadır. Özellikle yatırımcıların ihtiyaçlarını karşılamak için ön tanıtım programı ve irtibat hizmetleri yoluyla Tunus içinden veya dışından kişilerle iletişim kurma, uluslararası bir boyut arayışı içinde ki işletmeler için en tatmin edici Tunus teklifini sunmak, projeler, coğrafi konum, yatırım sistemleri ve finansman araçlarının başarısı için en uygun koşullar hakkında danışmanlık Yatırımcının araştırma ziyaretlerinde ve tasarılarının farklı aşamalarında Tunus 'da yatırımcıya eşlik etmek. İstenilen faaliyet alanına ve yatırımcının alakasına göre onları Tunuslu iş adamları ve kurumları ile irtibata geçirecek bir program FIBA yöneticileri tarafından gerçekleştirilir. Tunuslu kuruluşlarla, farklı bakanlıklarla ve bölgesel makamlar aracılığıyla sürekli yardım sağlamak; şahsi takiplerle işletmelerin sürdürülebilirliğini geliştirmeye destek vermek. FİPA - Tunisia merkezleri ve şubeleri: Tunus Rue Salaheddine El Ammami Centre Urbain Nord 1004 Tunus Telefon: (216) 71 75 25 40 Faks: (216) 71 23 14 00 E-posta: fipa.tunisia@fipa.tn Ayrıca: Brüksel 31/33, rue Montoyer, Bte 4 1000 Brüksel Telefon: (32-2) 512 93 27 Faks: (32-2) 511 17 57 E-posta: fipa.brussels@investintunisia.be Cologne Hohenstaufenring 44-46 50674 Köln Telefon: (49-221) 240 33 46 - 240 33 47 Faks: (49-221) 240 34 46 E-posta: fipa.cologne@investintunisia.de Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 71 İstanbul Ataköy 5. Kısım Novus Residence E2, Bloc N° 38 Bakırköy, İstanbul Telefon: (90-212) 661 41 30 Faks: (90-212) 661 41 34 E-posta: fipaturkey@mail.com Londra 63-66 Hatton Garden Londra EC1N 8LE Telefon: (44-207) 430 13 15 Faks: (44-207) 430 14 00 E-posta: fipa.london@investintunisia.org.uk Madrid Avenida Alfonso XIII, 68 Madrid-28016, İspanya Telefon: (34-91) 510 48 47 Faks: (34-91) 510 48 95 E-posta: fipa.madrid@investintunisia.es Milan Via M. Gonzaga, 5 (Piazza Missori) 20123 Milan Telefon: (39-02) 80 92 97 - 80 92 98 Faks: (39-02) 80 93 53 E-posta: fipa.milan@investintunisia.it Paris 8, rue de la Bienfaisance 75008 Paris Telefon: (33-1) 45 22 68 57 Faks: (33-1) 45 22 68 53 E-posta: fipa.paris@investintunisia-org.fr Tokyo 3-6-6KudanMinami, Chiyodaku Tokyo 102 – 0074 Japonya Telefon: (81-3)511 66 22 Faks: (81-3)511 66 99 E-posta: fipa_tokyo@tunisia.or.jp Tunus yabancı yatırımcılar kılavuzu Tunus'ta faaliyetlerini gerçekleştirebilecek yabancı şirketler için geçerli temel kuralları sunar. Bu kılavuz; hukuki yönler, istihdam ve yatırım faydaları hakkında iş kararlarını kolaylaştırmak için genel çerçeveyi ve temel bilgileri sunar. Bu bilgiler ayrıntılı değildir ve FİPA – Tunisia bu belgenin içeriğinden sorumlu tutulamaz. Yenİ TUNUS, Yenİ FırSaTlar 72