Linux`la tanışan özgür çocuklar
Transkript
Linux`la tanışan özgür çocuklar
linux kapak 6/3/06 4:35 AM Page 1 00 00 editor 6/3/06 3:45 AM Page 1 ED‹TÖR Merhaba Yeni bir “Haber Linux Dergisi” ile daha yine karfl›n›zday›z. Hat›rlarsan›z geçen say›m›zda bafltan sona yenilenerek sizlerin karfl›s›na ç›km›flt›k. Linux camias›na, hak ettikleri kalitede ve nitelikte bir dergi sunmak istedik ve san›r›z bunu da bir parça olsun baflard›k. fiu ana kadar sizlerden gelen tepkiler çok olumlu ve de sevindirici. Gösterdi¤iniz ilgi için tekrar teflekkürler. Sizlerin de deste¤i ile daha iyiye ulaflmak için çabal›yoruz. Bu say›m›zda da yo¤un bir içerikle karfl›n›zday›z. Kurumsal alanda h›zla yayg›nlaflan Linux için 2006 y›l› genel anlamda oldukça olumlu geçiyor diyebiliriz. Özel sektörde ve kamu kurumlar›nda birçok baflar›l› Linux projesine imza at›l›yor. Kurumsal dünyan›n tek yak›nd›¤› konu ise Linux konusunda daha fazla yetiflmifl insan gücüne duyulan ihtiyaç. Linux uzmanlar›na olan ihtiyaç her geçen gün art›yor. Bu nedenle bu say›m›zda çok anlaml› buldu¤umuz bir proje haberini, kapa¤›m›za tafl›d›k. “Linux’la tan›flan özgür çocuklar” gelece¤e umutla bakmam›z› sa¤l›yor. Fazlamesai.net, Faber-Der ve Beyo¤lu Yerel Sivil Güçbirli¤i Merkezi’nin bafllatt›¤› projeyle eski bilgisayarlar Linux ile hayat buluyor ve ihtiyac› olan çocuklara da¤›t›l›yor. Gelecek neslin, çocuk yafllarda Linux ile tan›fl›yor olmas› ileride ülkemizdeki Linux camias›n›n ne boyutlara ulaflabilece¤i konusunda bizleri heyecanland›r›yor. Di¤er taraftan düzenlenen büyük çapl› organizasyonlar Linux camias›n› bir araya getiriyor ve camian›n ulaflt›¤› gücün fark›na varmas›n› sa¤l›yor. IBM Türk sponsorlu¤unda dördüncüsü düzenlenen Özgür Yaz›l›m ve Aç›k Kaynak Günleri ‹stanbul Bilgi Üniversitesi’nde flubat ay› sonunda gerçeklefltirilmiflti hat›rlarsan›z. Ard›ndan da geçti¤imiz May›s ay›nda Linux Kullan›c›lar› Derne¤i’nin her y›l düzenledi¤i Linux ve Özgür Yaz›l›m fienlikleri’nin beflincisi ODTÜ’de gerçeklefltirildi. Türkiye’nin dört bir yan›ndan gelen GNU/Linux kullan›c›lar› ve merakl›lar› tan›flt›, kaynaflt› ve de tart›flt›. Haber Linux dergisi ekibi olarak tüm bu etkinlikleri yak›ndan takip etmeye ve sizlerle paylaflmaya devam edece¤iz. Bir di¤er küçük yenili¤i de burada belirtmek isterim. Bundan böyle sizlerden gelen talepler do¤rultusunda dergimizde yer alan tüm kodlar› web sayfam›zdan edinebileceksiniz. (http://www.ibm.com/tr/products/linux/haberlinux.html) Bir sonraki say›da görüflmek dile¤iyle… Umut Kavurmac› haberlinux@tr.ibm.com HABER LINUX 3 004-005 6/3/06 5:52 AM Page 2 24 24 GOOGLE MAPS 32 32 LINUX’LA TANIfiAN ÖZGÜR ÇOCUKLAR Google Maps API, DB2/Informix ve PHP on Linux ile haritada yerinizi al›n Fazlamesai.net, Faber-Der ve Beyo¤lu Yerel Sivil Güçbirli¤i Merkezi’nin bafllatt›¤› projeyle eski bilgisayarlar Linux ile hayat buluyor YÖNET‹M ‹mtiyaz Sahibi IBM Türk Ltd. fiti. ad›na Hüseyin K›z›ltay IBM Türk Limited fiirketi Büyükdere Caddesi Levent 80613, ‹stanbul Telefon : (0212) 317 1000 Faks : (0212) 278 0437 Tasar›m ve Uygulama Vogel Burda Medya Yay›mc›l›k A.fi. Mevlüt Pehlivan Cd. Vefa Bay›r› Sk. Gayrettepe ‹fl Mrk. No:6 B Blok 34349 Gayrettepe/‹stanbul Telefon : (0212) 217 9371 Faks : (0212) 217 9532 4 HABER LINUX 18 56 36 SHELLSHOCK FRESHMEAT LINUX Ö⁄RENEL‹M: BÖLÜM 2 004-005 6/3/06 5:53 AM Page 3 ‹Ç‹NDEK‹LER 44 44 OS CEB‹MDE Linux’u USB bellek ile cebinizde tafl›y›n 49 VER‹ MERKEZ‹NDE 50 50 S‹STEM GÜNLÜKLER‹N‹ ETK‹N OLARAK KULLANIN Awk ve XML kullanarak sinerji yarat›n 34 SANAL PENGUENLER DOLAfiACAK MI? 34 YÜKSEK BAfiARIMLI HESAPLAMA 61 AC‹L SERV‹S HABER LINUX 5 6 Fazla mesai 6/3/06 3:47 AM Page 2 Hareketlenmenin tam zaman›! 2006'n›n ilk yar›s›n› geride b›rakmak üzereyiz. Bu sene de en az 2005 kadar önemli geliflmelere sahne oluyor. Dev biliflim firmalar› önemli stratejik de¤ifliklikler veya bir süredir beklemekte oldu¤umuz uygulamalar› ile Özgür/Aç›k Kaynak Yaz›l›m dünyas›na her geçen gün biraz daha yaklafl›yorlar. Ama as›l konumuz bu geliflmeler de¤il. Konumuz, bilgisayar okur-yazar oran›n›n oldukça h›zl› bir flekilde artmakta oldu¤u son günlerde, Türkiye'de Özgür/Aç›k Kaynak Yaz›l›m çerçevesinde ifl gelifltirmeye yönelik çal›flmalar ve kurumsallaflmaya olan mesafeleri. Ülkemizdeki Özgür/Aç›k Kaynak Yaz›l›m destekçilerinin kendilerini ifade etmeye bafllamalar›, bu konuda topluluklar oluflturmalar› bu alan›n en önemli projelerinde biri olan Linux kadar eskilere dayan›yor. Öncelikle e-posta listeleri vs. arac›l›yla biraraya gelmeye bafllayan bu topluluklar, son birkaç y›ld›r çeflitli organizasyonlarda birikimlerini, ürünlerini genifl kat›l›ml› toplant›larda BT sektörü ile paylaflma flans›n› elde ediyorlar ve seslerini duyuruyorlar. Ama bu giriflimler de kendilerini tekrar eder bir duruma gelerek önemli bir tehlike haline gelmeye bafllad›lar. Bu durumda akla gelen sorular flunlar; Acaba Özgür/Aç›k Kaynak Yaz›l›m topluluklar› kendilerine düflen görevleri yerine getirebiliyor mu? Bu çal›flmalar›n olgunlaflmas›, genifl kitlelerde ilgi uyand›rmas› için neler yap›lmal›? Öncelikle her iki taraftan da kaynaklanan eksikler belirlenip alanlar›nda tecrübeli kurumlar ve bireysel/topluluk çal›flmalar› aras›ndaki mesafe k›salt›lmal›. Birkaç istisna d›fl›nda bu tür çal›flmalar›n kurumsal destek olmadan baflar›ya ulaflmalar›, farkl› platformlarda seslerini duyurmalar› mümkün görünmüyor. Topluluklar, mutlaka sivil toplum örgütlerine dönüflmeliler. Bu konuda akla gelen hiçbir sebep bunu yapmamak için bahane olmamal›. Yurtd›fl›nda bu anlamda gerçeklefltirilen çal›flmalar dikkatlice incelenmeli. Bugün sektörde önemli güç haline gelen Mozilla, Gnome vb. çal›flmalar›n ciddi kurumsal destekler ile bu noktaya gelmifl topluluk çal›flmalar› oldu¤unu hat›rlatmakta fayda var. Bireysel olarak gelifltirilen projelerin yukar›da bahsetti¤imiz oluflumlar taraf›ndan keflfedilip kurumsal anlamda desteklenmesi için liderlik yap›lmal›. Sadece belge üretmeye ya da yaz›l›mlar›n yerellefltirilmesi ile s›n›rl› üretimimiz, yaz›l›m projelerini gelifltirmeye yönlenmeli. Topluluklar sadece kendi üyelerine de¤il, tüm sektöre seslenen çal›flmalar yapmal›lar. Özgür/Aç›k Kaynak Yaz›l›m›n ülkemize umulan fayday› sa¤lamas› için gereken koflullardan baz›lar› bunlar. S›rad›fl› ve hemen her flart alt›nda üretime olanak sa¤layan Özgür Yaz›l›m gelifltirme modeli ülkemiz yaz›l›m sektörüne hizmet için hemen yan›bafl›m›zda bekliyor. Ciddi bir hareketlenmenin tam zaman›. Y.Boran Puhalo¤lu 6 HABER LINUX 008-011 Haberler 6/3/06 3:48 AM Page 2 HABERLER Çin'de Linux pazar› 2010'da 51 milyon dolar olacak IDC'nin son araflt›rmas› “China Linux 2006-2010 Forecast and Analysis”a göre, Çin'in Linux pazar›ndaki kazanc› bir önceki y›la göre yüzde 27,1 oran›nda artarak 2005'te 11,8 milyon ABD dolar›na ulaflt›. Büyümeyi sa¤layan bafll›ca etkenler, hükümet taraf›ndan yap›lan büyük hacimli sat›n almalar ve büyük bankalar›n, telekomünikasyon ve internet kafeler gibi sektörel projelerin Unix'e geçifli oldu. Ayr›ca, IDC baz› sektörlerde yüksek uçlu, kritik öneme sahip destek uygulamalar› için Linux sunucular›n›n kullan›lmaya baflland›¤›n› ve Linux masaüstlerinin pazar pay›n› koruyarak, korsan Windows'lar›n rekabeti karfl›s›nda bile dayanmay› baflard›¤›n› belirtti. IDC Çin'in Yaz›l›m ve Hizmetler Analisti Nielse Jiang, "Geçmiflte, Li- nux masaüstleri düflük maliyetli OEM de¤er sunumu sayesinde pazarda baflar› göstermiflti” diyor ve ekliyor, “Bu strateji, 2005'te, Linux sa¤lay›c›lar›, talep ve karl›l›¤› art›rmak için Linux masaüstlerini kullanman›n baflka yollar›n› bulunca de¤iflti”. Örne¤in China Standart Software, OEM sat›fl› için Li- nux masaüstleriyle birlikte paket halinde çoklu ortam, çevrimiçi e¤itim ve baflka uygulamalar sundu. Redflag Linux ise ortaklar›yla çal›flarak masaüstü iflletim sistemine dayanan e-ticaret çözümleri gelifltirdi Nielse Jiang, " Hükümetin Linux masaüstleri için yapt›¤› yüksek mebla¤l› sözleflmeler düflünüldü¤ünde, çevrimiçi ifllemler, ofis otomasyonu ve ev PC'si ortamlar›na do¤ru yay›lman›n yolunu açacak olan yeni çözümlerin ortaya ç›k›fl›yla piyasan›n iyiye gitti¤i görülmektedir” diyor. IDC, Çin'in Linux pazar›n›n 2006 ile 2010 aras›nda bileflik y›ll›k büyüme oran›n›n yüzde 34 olaca¤›n› ve 2010 y›l›na kadar 51,1 milyon ABD dolar›na ulaflaca¤›n› tahmin ediyor. IBM, Eclipse deste¤ini sürdürüyor EclipseCon 2006'da, Eclipse platformunu ve çerçevelerini gelifltirmeye iliflkin deste¤ini duyuran IBM, Eclipse alan›ndaki önemli yat›r›mlar›n› ve çal›flmalar›n› aral›ks›z sürdürüyor. Dört buçuk y›l önce IBM, 40 milyon dolarl›k teknoloji katk›s›yla Eclipse aç›k kaynak projesinin yarat›lmas›na önderlik etti. Ayr›ca 2004 y›l›nda, Eclipse Foundation'›n kar amac› gütmeyen ba¤›ms›z bir kurulufl olarak faaliyete bafllamas›na da yard›mc› oldu. Dünya çap›ndaki Eclipse ve bununla iliflkili aç›k kaynak projelerini ve ek- 8 HABER LINUX lentilerini kullanan yaz›l›m gelifltiricilerin say›s›ndaki büyük art›fl› gören IBM, Eclipse'i ana gelifltirme ortam› olarak kullanan gelifltiricilere pilot bir destek program› sundu¤unu duyurdu. Pilot program, gelifltirme ekiplerinin hem aç›k kaynak Eclipse'i hem de IBM Rational yaz›l›m› gibi Eclipse tabanl› ticari araçlar› kullanmas›n› isteyen müflterileri hedef al›yor. IBM'in deneyimli müflteri destek uzmanlar›, bireysel gelifltiricilerin karmafl›k bir yaz›l›m gelifltirme ortam›nda çal›flmas›na yard›m ederken, kendi yaz›l›m gelifltirme sürecini yönetmeye odaklanan yönetim ekiplerine de destek sa¤l›yor. IBM ayr›ca yeni yaz›l›m araçlar› ve program güncellemelerini de ilk kez piyasaya sunuyor. Örne¤in 2006 IBM Eclipse Innovation Award program›, aç›k kaynak ve aç›k standartlara dayal› araçlar›n akademik programlar ve araflt›rmalar için kullan›m›n› teflvik etmek üzere tasarlanm›fl uluslararas› ödüllü bir yar›flma. (Daha fazla bilgi için http://www.ibm.com/university /eclipseinnovation adresini ziyaret edin.) Ayr›ca yeni kurumsal veri modelleme ve bütünlefltirme tasar›m arac›, Eclipse üzerine kurulan Rational Data Architect duyuruldu. Yeni duyurulan e-form arac› ise flu anda s›nama aflamas›nda bulunan Workplace Forms Designer 2.6, Eclipse 3.1 üzerinde gelifltirilmifl. Eclipse üzerinde gelifltirilen yeni "an›nda" yard›m arabirim eklentisi ise bir di¤er yenilik. Bu teknolojiye http://alpha works.ibm.com/tech/ iehs adresinden eriflebilirsiniz. 008-011 Haberler 6/3/06 3:48 AM Page 3 Novell, Linux gelifltirme sürecini basitlefltiriyor Novell, SUSE Linux ya da di¤er Linux da¤›t›mlar› için Linux paketlerinin yarat›lmas›n› basitlefltirecek ve gelecekteki SUSE Linux da¤›t›mlar› için gelifltirme platformu haline gelecek olan yeni bir Linux gelifltirme hizmeti çerçevesi sundu. Bu gelifltirme hizmeti tamamland›¤›nda, Linux mühendisleri toplulu¤unun Novell'in SUSE Linux ya da di¤er Linux da¤›t›mlar›na kurulabilen yürütülebilir Linux paketlerini, kolayl›kla topluluk kaynak kodundan yaratabilmesine olanak verecek. Böylece bu sistem, yenili¤i h›zland›rarak yararl› yaz›l›mlar› kullan›c›lara daha çabuk ulaflt›rmay› sa¤layacak. Novell'in openSUSE.org topluluk Web sitesinde, openSUSE gelifltirme hizmetinin bir ön izlemesi yer al›yor. Gelifltirme hizmetinin tamam› 2006 y›l› içinde afla- mal› olarak sunulacak. Novell Linux Mühendislik Birimi Baflkan Yard›mc›s› Eric Anderson, “Aç›k kaynak gelifltiricilerinin, kendi kaynak kodlar›ndan kurulabilir Linux paketleri yaratma rutinini ve mekanik sürecini düzenlemek için daha çok ve daha iyi yola ihtiyaçlar› var” diyor. Anderson, “Art›k topluluk mühendisleri, bir siteye giderek SUSE Linux tabanl› da¤›t›mlar için uygulama oluflturmak üzere gereksinim duyduklar› araçlara ve hizmetlere ücretsiz olarak eriflebilecekler. Yaln›zca SUSE Linux tabanl› da¤›t›mlar› de¤il, Red Hat, Debian vb. gibi yayg›n kullan›lan di¤er da¤›t›mlar› da destekleyerek bu gelifltirme hizmetini gerekli her fleyi bar›nd›ran bir Linux gelifltirme merkezine dönüfltürmeyi planl›yoruz” diyor. Red Hat JBoss'u 420 milyon dolara al›yor fiirketlere aç›k kaynak çözümleri sunan önde gelen sa¤lay›c›lardan biri olan Red Hat, küresel çapta bir aç›k kaynak ara katman yaz›l›m› sa¤lay›c›s› olan JBoss'u sat›n almak için kesin bir anlaflma sürecinde oldu¤unu aç›k- lad›. Red Hat, JBoss'u almakla, düflük maliyetli bir aç›k kaynak platformunda çal›flan yeni nesil Web uygulamalar› gelifltirerek hizmet odakl› mimarilere (SOA) geçifli h›zland›rmay› umuyor. Red Hat Yönetim Kurulu Baflkan› ve CEO'su Matthew Szulik, “Red Hat'in temelinde, farkl› endüstriler, co¤rafyalar ve ekonomilerde yenilik yapmak için aç›k kaynak ve aç›k topluluklar›n gücünün a盤a ç›kar›lmas›n› sa¤lamak yat›yor” diyor. Szulik,“Red Hat ve JBoss, aç›k kaynak gelifltirme modelinin kurumsal BT ekonomisini müflteri lehine de¤ifltirmeyi sürdürdü¤ü inanc›n› paylaflmaktad›r. Ayr›ca yaz›l›m alan›nda yenili¤in, patentli yaz›l›m gelifltirmenin yaratt›¤› engellerden kurtuldu¤unda çok büyük bir potansiyele sahip oldu¤una inan›yoruz” diyor. Red Hat, bir nakit ve hisse anlaflmas›yla, JBoss'u bafllang›ç bedeli olarak yaklafl›k 350 milyon ABD dolar› karfl›l›¤›nda sat›n alacak ve gelecekte belirli performans ölçülerinin karfl›lanmas›na ba¤l› olarak yaklafl›k 70 milyon ABD dolar› daha ödeyecek. Sat›n alman›n May›s ay›nda tamamlanmas› bekleniyor. fiirketler, bu sat›n alman›n aç›k kaynak altyap›s›n›n kurumsal ölçekte kullan›m›n› h›zland›rabilece¤ini ve katma de¤erli kurumsal çözümler oluflturan var olan ve yeni Red Hat ve JBoss ortaklar› için pazar f›rsat›n› geniflletebilece¤ini tahmin ediyor. JBoss iflletme yap›s›n›, Red Hat'in abonelik modeline (çevrimiçi bir a¤ üzerinden sunulan hizmet ve destek) uygun olarak düzenledi. JBoss, Red Hat'e kurumsal baflar›s› kan›tlanm›fl ara katman yaz›l›m teknolojisi, topluluk liderli¤i ve güçlü bir gelifltirici markas› kazand›racak. HABER LINUX 9 008-011 Haberler 6/3/06 3:48 AM Page 4 Wimbledon kortlar›n›n nabz›n› Linux tutuyor Her haziran, tenis dünyas›n›n gözü, Wimbledon fiampiyonalar›'n›n ev sahipli¤ini yapan All England Lawn Tennis and Croquet Club'›n (AELTC) çim kortlar›na dönüyor. 1999'dan bu yana bu turnuvalarda kullan›lan IBM çözümleri Linux üzerinde çal›fl›yor. Wibledon, flampiyonan›n ilk olarak düzenlendi¤i y›ldan bu yana çok yol kat etti. 1877'deki flampiyonada yaln›zca 22 oyuncu ve 200 kiflilik küçük bir izleyici toplulu¤u vard›. Bugün ise Wimbledon, dünyan›n dört bir yan›ndan izleyiciye ev sahipli¤i yap›yor. Örne¤in bir önceki turnuvay›, yaklafl›k 470 bin izleyici ve 159 ülkeden yaklafl›k 2 mil- yar televizyon izleyicisi seyretti. Ayr›ca 166 farkl› ülkeden 4 milyona yak›n ayr› kullan›c›, resmi web sitesine girifl yapt›. Turnuvan›n resmi bilgi teknolojisi sa¤lay›c›s› olan IBM, AELTC ile ortakl›¤›n› ad›m ad›m ilerletti. IBM yenilikçili¤i, Linux ve s›n›f›n›n en iyisi ara katman yaz›l›m çözümleri ile biraraya gelerek AELTC için kapsaml› bir ifl gelifltirme çözümü oluflturuyor. IBM'in flampiyonan›n kritik amaçlar›n› desteklemek üzere gelifltirdi¤i çözümleri aras›nda, yorumcu destek sistemleri, yerinde bilgi görüntüleme, web sitesi bar›nd›rma, güvenli çevrimiçi al›flverifl ve IBM On Demand Scoreboard yer al›yor. Linux web sitesinin etkinlefltirilmesine yard›mc› oluyor. 1995'de kullan›ma aç›lan www.wibledon.org, Wibledon izleyicilerine, ilgili yay›n yapan televizyon ve radyo a¤›na bilgi sa¤layan en önemli kanallardan biri haline geldi. Web sitesini kullan›ma sunmada kullan›lan teknolojinin özünde Linux üzerinde çal›flan eServer™ sunucular›yla AIX üzerinde çal›flan eServer pSeries® sunucular› yer al›yor. Bu birleflim, çok etkin olan bu sitenin sorunsuz yürütülmesi için gereken esnekli¤i, güvenilirli¤i ve ölçeklenebilirli¤i sa¤l›yor. Wimbledon fiampiyonas› için özel olarak gelifltirilen ve uygulanan “on demand” çözümler, en aç›k flekilde IBM On Demand Scoreboard üzerinde görülüyor. AELTC'nin 18 kortundaki her maç için 1000'den fazla istatistik eflzamanl› olarak toplan›yor. Bu bilgiler otomatik olarak IBM On Demand Scoreboard'a bildirim sunan IBM DB2® Universal Database (UDB) for Linux'a yükleniyor. Red Hat: Güvenlik için Firefox'u güncelleyin! Red Hat yetkilileri taraf›ndan yap›lan aç›klamada, Firefox'da bir dizi hata saptand›¤› ve güncellemelerin yap›lmas› gerekti¤i uyar›s›nda bulunuldu. Red Hat uzmanlar› taraf›ndan yap›lan incelemelerde Firefox'un ‘yanl›fl biçimlendirilmifl javascript ifllemlerini gerçeklefltirme’ fleklinde çeflitli hatalar bulundu. Kötü niyetli bir web sayfas›, büyük olas›l›kla hassas bilgileri çalarak ya da siteler aras› bir kod sald›r›s› gerçeklefltirerek aç›k olan farkl› bir web sayfas›n›n içeri¤ini de¤ifltirebilir. Ayr›ca kötü niyetli bir web sayfas›, pencere bilefleninin izniyle rasgele javascript yönergeleri yürüterek sayfan›n hassas bilgileri çalmas›na ya da kötü niyetli yaz›l›mlar yüklemesine izin verebilir. 10 HABER LINUX Bunun d›fl›nda Firefox'un yanl›fl biçimlendirilmifl web sayfalar›n› iflleme fleklinde çeflitli hatalar da bulundu. Bu hatalar yüzünden dikkatli bir flekilde tasarlanm›fl kötü niyetli bir web sayfas›, Firefox çal›flt›ran bir kullan›c› gibi rasgele kod yürütülmesine neden olabilir. Bir di¤er aç›k yaratan hata ise Firefox'un güvenli site simgesini görüntüleme fleklinde. Bir taray›c›, varsay›lan olmayan güvenli site uyar› iletiflim kutusunu görüntülemek üzere yap›land›r›l›rsa, kullan›c›lar› güvenli bir siteyi görüntülediklerine inand›rmak mümkün olabiliyor. Bunun d›fl›nda son olarak Firefox'un “girifl” form ö¤elerinde javascript mutasyon olaylar›na izin verme fleklinde bir hata bulundu. Kullan›c›lar form gönderirken kötü niyetli Web sayfalar› yarat›labilir, sald›rgana rasgele bir dosya yüklenebilir. Tüm bu aç›k ve hatalardan korunmak için düzeltme uygulanm›fl paketleri updates.redhat.com adresinden edinebilirsiniz. 008-011 Haberler 6/3/06 3:48 AM Page 5 HABERLER ‹.T.Ü. Linux Akademi e¤itimleri bafllad› Teknik altyap› hizmetlerinde uzun zamand›r Linux sistemleri kullanan ‹stanbul Teknik Üniversitesi Bilgi ‹fllem Daire Baflkanl›¤›, edindi¤i bilgi birikimi ve deneyimi, ‹TÜ Linux Akademi sistem yöneticili¤i e¤itimleri kapsam›nda linux sistem yöneticisi adaylar› ile paylafl›yor. Günümüzde bilgi teknolojilerinin hemen her sektörde yo¤un kullan›m› ve verilen hizmetlerin internete tafl›nmas›, beraberinde biliflim sektörünün her geçen gün büyümesine neden oluyor. Bu süreçte verilen hizmetlerin kalitesini art›rmak ve hizmet d›fl› kal›nan süreyi minimum düzeyde tutmak amac›yla güçlü, güvenli ve kararl› sistemler kullan›lmaya baflland›. Linux iflletim sistemi bu süreçte en popüler sunucu iflletim sistemi haline gelmifl durumda. Linux iflletim sisteminin bu h›zl› geliflimi de beraberinde bu alanda çal›flacak, bu sistemleri yönetecek insan kayna¤›na; sistem yöneticilerine olan ihtiyac›n artmas› sonucunu do¤uruyor. ‹TÜ Linux Akademi e¤itimlerinin amac›, alan›nda uzman linux sistem yöneticileri yetifltirmek. Sistem yöneticili¤ine giden bu yolda zamana yay›lan, planl› ve konular›n temelini kavramay› amaçlayan ‹LA sistem yöneticili¤i e¤itimleri 3 kur fleklinde düzenlenmifl durumda. Tamamen Türkçe olan, güncel e¤itim içeri¤i ile kat›l›mc›lar›n en yüksek verimi elde etmesi amaçlan›rken di¤er yandan kat›l›mc›lar›n gerçek bilgi teknolojileri uygulamalar› ile tan›flmas› sa¤lanmakta. Detayl› bilgiyi http://ila.itu.edu.tr adresinden edinebilirsiniz. Bilgi'ye ilgi büyük oldu! IBM Türk sponsorlu¤unda dördüncüsü düzenlenen Özgür Yaz›l›m ve Aç›k Kaynak Günleri (Özgür Günler) 24-25 fiubat tarihlerinde ‹stanbul Bilgi Üniversitesi Dolapdere Kampüsü'nde gerçekleflti. Her y›l ev sahipli¤i yapt›¤› konuklar ve ele ald›¤› konular ile gündem yaratmay› baflaran organizasyon bu sene de önemli bir ilgi ile karfl›land›. Etkinlikler, ‹stanbul Bilgi Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri Bölüm Baflkan› Chris Stephenson'un yapt›¤› aç›l›fl konuflmas› ile bafllad›. Özgür Günler'in göze çarpanlar› aras›nda Avrupa Birli¤i 6. Çerçeve Program› kapsam›nda, yer alan TOSSAD Projesi sunumlar› bulunuyordu. Proje, Bilgi Toplumu Teknolojileri temas›nca 2005 y›l›nda desteklenen ve Avrupa genelinde da¤›n›k ve bölgesel yürütülen çal›flmalar aras›nda koordinasyonu sa¤layarak, bu alandaki büyük f›rsatlar›n yeterince de¤erlendirilememesine neden olan konulara odaklanan›yor. Ayr›ca Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araflt›rma Kurumu (TÜB‹TAK) Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araflt›rma Enstitüsü (UEKAE) bünyesinde yürütülen Ulusal Da¤›t›m projesi kapsam›nda gelifltiril- mifl, Linux temelli, ulusal iflletim sistemi Pardus sunumlar› da ilgi çekiciydi. ‹ki gün boyunca yaklafl›k bin kiflinin izledi¤i etkinliklerde, “Aç›k Kaynak, Aç›k Standartlar ve Düz Dünya", “gnuLinEx'in (Linux Extremadura) Baflar› Öyküsü”, “Creative Commons Paneli”, Pardus, LKD (Linux Kullan›c›lar› Derne¤i), “Debian´da Demokrasiyi Gelifltirmek” ve “Çocuklar için Fazlamesai: Bir Geri Dönüflüm Projesi” gibi birçok önemli sunum yer ald›. HABER LINUX 11 012-014 Penguenler bulustu 6/3/06 3:52 AM Page 2 Penguenler Bulufltu Linux ve Özgür Yaz›l›m fienli¤i'nin beflincisi ODTÜ'de yap›ld› Linux Kullan›c›lar› Derne¤i'nin her y›l düzenledi¤i Linux ve Özgür Yaz›l›m fienliklerinin beflincisi bu y›l ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi'nde gerçeklefltirildi. Dört gün boyunca Türkiye'nin dört bir yan›ndan gelen GNU/Linux kullan›c›lar›, merakl›lar› tan›flt›, konufltu, tart›flt›, dinledi... ‹flte o dört günün bir özeti. fienli¤in ilk günü aç›l›fl töreni ile bafllad›. LKD Baflkan› Mustafa Akgül, aç›l›fl töreninde yapt›¤› konuflmas›nda k›saca özgür yaz›l›mlar›n tarihçesine de¤indi ve özgür yaz›l›m felsefesinin k›sa bir özetini yapt›. Özgür yaz›l›m›n yerel bilgi birikimi aç›s›ndan önemine dikkat çeken Akgül, özellikle kamuda özgür yaz›l›mlar›n kullan›m›n›n desteklenmesinin önemine dikkat çekti. Aç›l›fl Töreni'nin ard›ndan C salonunda Core Biliflim Teknolojileri Grubu'ndan Aycan ‹rican ve Evrim Ulu'nun Common Lisp ile Yaz›l›m Gelifltirme bafll›kl› sunumu vard›. Salonun beklenenin çok üzerinde bir dolulu¤a sahip oldu¤u sunumda ‹rican ve Ulu konuflmalar›na öncelikle bu güne kadar rastlad›klar› yaz›l›m gelifltirme ortamlar› ve metodolojileri ile yaflad›klar› sorunlar› anlatt›lar. Sorunlar›n ortaya konulmas›n›n ard›ndan ise Common Lisp'in bu sorunlar›n üstesinden gelmekte nas›l yard›mc› oldu¤unu aç›klayarak Common Lisp'in farkl› programlama metodolojilerine verdi¤i deste¤in ve 12 HABER LINUX sözdizimsel esnekli¤inin yaz›l›m gelifltirme sürecine yapt›¤› katk›dan bahsettiler. (Common Lisp kullanarak gelifltirdikleri baz› uygulamalar›n kaç sat›rdan olufltu¤u ve ne gibi problemlere çözüm getirdi¤i gibi baz› istatistiksel bilgileri paylaflt›lar.) Ö¤leden sonran›n en ilginç sunumlar›ndan bir di¤eri ise Sezai Y›lmaz'›n Düzenli ‹fadeler (Regular Expressions) bafll›kl› sunumuydu. Sezai Y›lmaz, sunumunda UNIX dünyas›nda y›llard›r kullan›lan ve neredeyse UNIX'in kendisi kadar yafll› olan düzenli ifadelerin özellikle sistem yöneticilerinin hayat›n› kolaylaflt›racak biçimde nas›l kullan›labildi¤ini örneklerle anlatt›. Düzenli ifadelerin sözdizimi ve temel ifade yap›lar› hakk›nda oldukça detayl› bilgilerin verildi¤i sunum özellikle düzenli ifadeleri "korkutucu, karmafl›k karak- ter dizileri" olarak görenlerin kaç›rmamas› gereken bir içeri¤e sahipti. Günün son sunumu ise ayn› zamanda KDE gelifltiricisi de olan, Pardus gelifltiricilerinden ‹smail Dönmez ve Bar›fl Metin taraf›ndan KDE'nin 4.0 sürümü ile KDE'de yap›lmas› planlanan de¤ifliklikleri anlatt›klar› sunumdu. Sunum içeri¤inde KDE'nin API uyumlulu¤undan sürüm numaraland›rma sistemine kadar birçok de¤ifliklikten geçece¤i, Plasma ve Arthur gibi yeni altyap› uygulamalar›na Phonon gibi yeni uygulama gelifltirme çerçevelerine (Framework) sahip olaca¤› anlat›ld›. Pardus gelifltiricilerinin geçmifl y›llardan gelen sunum tecrübelerini de ortaya koymalar› sayesinde KDE'nin yeni sürümüne iliflkin pek çok detay s›k›nt›ya yer vermeden anlat›ld›. Sunumun dikkat çeken bir di¤er yan› ise projenin ilk günlerinden beri LaTeX belge haz›rlama sistemine hak etti¤i önemi veren Pardus gelifltiricilerinin sunumlar›n› da LaTeX-Beamer kullanarak haz›rlamaya bafllam›fl olmalar›yd›. ‹kinci günün aç›l›fl sunumu Bora Güngören ve Volkan Erol'un "Güvenilir ‹flletim Sistemi Mimarileri" oldu. TÜB‹TAK UEKAE ve Portakal Teknoloji'nin de içinde bulundu¤u uluslararas› bir konsorsiyum taraf›ndan gelifltirilen Open Trusted Computing (Güvenilir Bi- 012-014 Penguenler bulustu 6/3/06 3:52 AM Page 3 HABERLER liflim Sistemi) projesinde çeflitli alanlarda çal›flan Güngören ve Erol, özellikle Güvenilir Biliflim Sistemi hakk›ndaki önyarg›lara karfl› sistemin pek bahsedilmeyen özelliklerini aç›klayarak baflta kurumsal kullan›c›lar olmak üzere Güvenilir Biliflim'in kullan›c›lara sa¤layaca¤› güvenlik imkanlar›n› aç›klad›lar. Güvenilir Biliflim sunumunun ard›ndan s›rada oldukça s›rad›fl› bir panel vard›. Bugüne kadar genelde biliflim dünyas›ndan insanlar›n ilgi alan›na girmifl olan GNU/Linux ve özgür yaz›l›mlar konusunda bu sefer mikrofonu biliflim dünyas›n›n d›fl›ndan GNU/Linux kullan›c›lar› ele al›yordu. "Biliflimci olmayan penguenler Linux'u nas›l görüyor?" bafll›kl› panele üniversite s›navlar›na haz›rlanan bir liseli ö¤renci grubunun da kat›lmas› ise sunumu çok daha ilginç k›ld›. Panelde sözü öncelikle Ankara Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölüm Baflkan› Ethem Derman ald›. GNU/Linux ve özgür yaz›l›mlar›n astronomik hesaplamalarda kullan›m›ndan bahseden Derman, karfl› karfl›ya kal›nan veri miktar›n›n büyüklü¤ü ve yap›lan detayl› hesaplamalar› sadece GNU/Linux ve özgür astronomik hesaplama paketleri yard›m›yla yapabildiklerinden bahsetti. Derman'›n ard›ndan mikrofonu alan Server Acim bir besteci olarak GNU/Linux alt›nda kulland›¤› GNU Lilypond ve Rosegarden gibi özgür yaz›l›mlardan bahsetti ve özellikle Pardus çerçevesinde özgür yaz›l›m kullan›m›n›n her alanda yayg›nlaflt›r›lmas›n›n öneminden bahsetti. Son olarak söz alan Ali Ifl›ngör ise GNU/Linux üzerinde çal›flan Scribus, Inkscape gibi programlar›n özgür olmayan benzerleri karfl›s›ndaki durumundan ve bas›n-yay›n dünyas›nda kullan›m›ndan söz etti. Ö¤leden sonra C salonunda P›nar Yanarda¤'›n "Kad›nlar ve Linux" ve O¤uz Yar›mtepe'nin "Linux-DO: GNU/Linux ve Uzak Do¤u Felsefesi Benzerlikleri" sunumlar› vard›. Daha önce de Val Henson'un "Kad›nlar› Linux Kullanmaya Nas›l Teflvik Edersiniz?" adl› belgesini Türkçe'ye çevirmifl olan P›nar Yanarda¤'›n sunumu da bu belgede verilen örnekler çerçevesinde ilerledi. Kad›nlar›n GNU/Linux camias› gibi erkek-yo¤un bir ortam›n içerisinde karfl› karfl›ya kald›klar› sorunlar›n anlat›ld›¤› sunum özellikle GNU/Linux dünyas›ndaki ço¤unlu¤un günlük yaflamlar›nda rastlayabileceklerinden farkl› bir bak›fl aç›s› sundu. Sunumun ard›ndan konu üzerine yaflanan derin tart›flma ise neredeyse sunumun kendisini dahi gölgede b›rak›r güzellikteydi. Linux-DO! Kad›nlar›n GNU/Linux ve genel olarak biliflim dünyas›ndaki durumu üzerine oldukça uzun süren bir tart›flman›n ard›ndan O¤uz Yar›mtepe'nin Linux-DO konulu sunumuna geçildi. Sunum daha bafllamadan ilk dikkati çeken O¤uz Yar›mtepe'nin sunum için giydi¤i klasik Aikido k›yafeti olan "Aikido Gi" oldu. S›ras›yla Aikido'yu oluflturan üç kelime - Ai, Ki, Do - ile GNU/Linux felsefesinin çeflitli yönleri aras›nda ba¤lant›lar›n kuruldu¤u sunum s›ras›nda bahsedilen Aikido tekniklerini aç›klamak için gösterilen videolar da sunuma oldukça yo¤un bir hareketlilik katt›. Linux-DO'nun ard›ndan D salonunda Yavuz Selim Kömür'ün haz›r yönlendirici/güvenlik duvar› çözümlerine karfl› GNU/Linux ve özgür yaz›l›m araçlar› kullan›larak gelifltirdi¤i yönlendirici/güvenlik duvar› çözümünü anlatt›¤› "Bir Linux Router Öyküsü" bafll›kl› sunumu vard›. Kömür, yan›nda getirdi¤i donan›mlar› da örnek göstererek yapt›¤› sunumunda uygun donan›mlar›n kullan›m›yla özel yap›m bir yönlendirici üretmenin nas›l mümkün oldu¤unu aç›klad›. Günün son sunumu ise Necdet Yücel'in "Kerberos Kimlik Denetleme Altyap›s›" konulu sunumuydu. 1980'lerden beri kullan›lagelen bu karmafl›k kimlik denetleme sistemi birçok UNIX tarz› sistem üzerinde standart olarak gelmekte oldu¤undan ö¤renilmesi gereken konular aras›nda yer almas› kaç›n›lmazd›. Necdet Yücel, sunumunda sade dili ve son derece düzgün kulland›¤› Türkçe'si ile takdir toplarken Kerberos'un birçok kavram›ndan detayl› olarak bahsederek bu sistemin önündeki gizem perdesini kald›rd›. Sunumun sonunda ise Kerberos ve OpenSSL'i birbiri ile k›yaslayan Yücel, HABER LINUX 13 012-014 Penguenler bulustu 6/3/06 3:52 AM iki sistemin birbirine göre avantaj ve dezavantajlar›n› detaylar›yla aç›klad›. Linux ve Özgür Yaz›l›m fienli¤i'nin en tipik özelliklerinden biri dört günlük bir etkinlik olmas› sebebiyle hafta sonuna denk gelen son iki gününün ilk güne oranla daha hareketli olmas›d›r. Bu flenlikde kural›n istisnas› de¤ildi. Üçüncü günde sabah›n ilk saatlerinden itibaren ortamdaki hareketlili¤in artt›¤› fark ediliyordu. Günün aç›l›fl› Eray Özkural'›n "Beowulf Kümeleri ve Paralel Programlamaya Girifl" sunumu ile oldu. Özkural, sunumunda öncelikle GNU/Linux ile paralel iflleme yetene¤ine sahip kümeler kurulmas›n› sa¤layan Beowulf sistemini ve sistemin kurulumu, yönetimi gibi ifllerde kullan›lan yaz›l›mlar› tan›tt›ktan sonra paralel bilgi ifllem kavramlar›ndan bahsetti. Son olarak paralel bilgi ifllemin sa¤layaca¤› verim analizi gibi konulardan bahseden Özkural, paralel bilgi ifllem teorisi ile sunumunu bitirdi. Sabah›n ikinci sunumu ise Alper Akcan ve Ça¤lar Oral'›n "Xynth Pencereleme Sistemi" oldu. Akcan ve Oral, klasik anlamda slaytlar üzerinden konuflmak yerine izleyicilerin de onay›n› alarak sunumu daha canl› bir flekilde Xynth'in yeteneklerini göstererek aç›klad›lar. Özellikle uluslararas› seviyede donan›m üreticilerinin dikkatini 14 HABER LINUX Page 4 çekecek seviyede yaz›l›mlar üreten insanlar için son derece alçak gönüllü hareket eden Akcan ve Oral, Xynth'e alternatif sistemleri de tan›tmaktan kaç›nmad›klar› sunumlar›n› Sony PSP ve GP2X üzerinde çal›flan Xynth ortam›n› göstererek tamamlad›lar. Ö¤len aras›n›n ard›ndan s›ra flenli¤in en orjinal sunumundayd›. Bilgi Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri Bölüm Baflkan› Chris Stephenson'›n "Lambda Calculus ile Programlama" bafll›kl› sunumu özellikle GNU/Linux gibi konulardan çok daha temel bir biçimde bilgisayar bilimlerinin temel kavramlar›na odaklanmas›yla dikkat çekiyordu. Sadece üç temel kuraldan yola ç›karak önce say›lar›, ard›ndan aritmetik ifllemlerini bu kurallar çerçevesinde ortaya ç›karan Stephenson'›n sunumu salondaki insanlar›n bilgisayar ve programlama konular›na yaklafl›mlar›n› yeniden de¤erlendirmeye itebilecek güçteydi. Günün kapan›fl sunumu Vehbi Sinan Tunal›o¤lu ve Herald Schmidbauer'in haz›rlad›¤› "R Projesi ile Uygulamal› ‹statistik" sunumu oldu. ‹ki bölümden oluflan sunumun ilk bölümünde Herald Schmidbauer istatistik ve R Projesi'ne iliflkin bir miktar teorik bilgi verdi. Sunumun ikinci bölümünde ise Vehbi Sinan Tunal›o¤lu GNU/Linux ortam›nda GNU Emacs üzerinde bir R oturumu aç›p bu oturum içinde uygulamal› olarak R Projesi'nin istatistik konusundaki gücünü ortaya koyan örnek birkaç uygulama gösterdi. fienli¤in son günü Ça¤›l Uluflahin'in "LaTeX Nedir? Gerçekten Gerekli mi- dir?" bafll›kl› sunumu ile bafllad›. Sunumunda özellikle LaTeX'in sundu¤u esneklik olanaklar› üzerinde duran ve farkl› tiplerde belgelerin nas›l son derece kolay bir biçimde haz›rlanabildi¤ini gösteren Uluflahin LaTeX ile sunum haz›rlamakta kullan›labilecek ufak bir betik örne¤i ile sunumunu tamamlad›. Ö¤len aras›ndan sonra Murat Üstüntafl'›n "FreeBSD PF ile Güvenlik Duvar›" konulu sunumu vard›. Özellikle güvenlik duvar› alan›nda üne sahip olan FreeBSD, OpenBSD gibi sistemlerin öntan›ml› güvenlik duvar› çözümü olan PF'in yeteneklerinden uzun uzun bahsedilen sunum ne yaz›k ki zaman darl›¤› nedeniyle kural tabanl› yönlendirme gibi en e¤lenceli konulardan bahsedilemeden bitti. fienli¤in kapan›fl›ndan önce son sunum Hüzefe Önal'›n "Kablosuz A¤larda Güvenlik" bafll›kl› sunumu son dönemde ülkemizde kablosuz a¤lar›n da yayg›nlaflmas› sonucunda oldukça yo¤un ilgiye maruz kald›. EnderUnix ekibinin bilgi ve tecrübesini ispatlarcas›na kablosuz a¤lara yönelik birçok güvenlik tehdidini detaylar›yla aç›klayan Önal, tüm ›srarlara ra¤men örnek bir sald›r› düzenlemeyi reddetti. Her güzel fley gibi Linux ve Özgür Yaz›l›m fienli¤i'nin de bir sonu olmas› kaç›n›lmazd›. LKD bünyesindeki fienlik Çal›flma Grubu bu noktada da bu flenli¤e yarafl›r kalitede bir ifl ç›kartm›fllard›. Sponsorlara, gönüllülere ve "Y›l›n Pengueni" ödülü kazananlara ödüllerinin da¤›t›lmas›n›n ard›ndan bir flenlik daha bitti, insanlar bir y›l sonra tekrar buluflmak üzere, tatl› bir rehavet eflli¤inde flenlik alan›n› terk ettiler. Tabii fienlik Çal›flma Grubu hariç... Onlar flimdiden alt›nc› flenli¤in planlar›n› yapmaya bafllam›fllard›r... R. Emre Bafler 016-017 Muhabirler 6/3/06 3:55 AM Page 2 Sertifikalar›n› ald›lar IBM - Novell - ‹stanbul Bilgi Üniversitesi iflbirli¤i ile gerçeklefltirilen Linux E¤itimini tamamlayan bas›n mensuplar› sertifikalar›n› ald›lar Linux Hat›ras›: (Soldan sa¤a; Hakan Terzio¤lu, fiahin Ekflio¤lu, Melih B. Dede, Can Burak Çilingir, K›v›lc›m Hindistan, Serkan fiahin, Osman Köro¤lu, Fatih Sar›, Hakan Bayraktar, Mehmet Sakin, Canan Ersoy (Ön s›ra) P›nar Uylum, Boran Puhalo¤lu, Umut Kavurmac›, Dinçer Karaca, Adem Orhun) Haber Linux: IBM - Novell - ‹stanbul Bilgi Üniversitesi iflbirli¤i ile gerçeklefltirilen Linux E¤itimini genel olarak de¤erlendirir misiniz? OSMAN KÖRO⁄LU (zaman.com.tr): E¤itim öncesinde de özgür yaz›l›mlara ilgim vard›. Merak›m› gidermek için internet araflt›rmalar› ve okumalar yap›yor, karfl›laflt›¤›m uzmanlarla konufluyor, buldu¤um ve tavsiye edilen Linux da¤›t›mlar›n› deniyordum. Ancak, bu e¤itim fikri BMD içerisinde flekillenene kadar, odaklan›p vakit ay›rabilece¤im bir f›rsatla karfl›laflmam›flt›m. BMD, IBM Türk, Novell ve Bilgi Üniversitesi iflbirli¤iyle, s›cak bir ortamda konunun uzmanlar›yla buluflup, akl›mdakileri tart›flma ve yeni yetenekler kazanma f›rsat› buldum. Umar›m, ilk ad›m› at›lan -ve aç›kças› tad› dama¤›mda kalan- bu e¤itimler sürekli gelifltirilerek devam eder. Katk›s› olan herkese çok teflekkür ediyor, kesintisiz sorular›mla bafl›n› a¤r›tt›¤›m arkadafllardan özür diliyorum :) 16 HABER LINUX MEHMET SAK‹N (BMD Baflkan› ve Zaman Gazetesi): D‹NÇER KARACA (IT Business Weekly Dergisi): IBM Türk'ün ev sahipli¤inde yapt›¤›m›z e¤itim çal›flmas› Biliflim Muhabirleri Derne¤i (BMD) olarak zaman zaman üyelerimize yönelik yapt›¤›m›z meslek içi e¤itimlerden biriydi. ‹çerik aç›s›ndan bakt›¤›m›zda bir biliflim muhabirinin bilmesi gereken düzeydeydi. Bilgi bombard›man›n oldu¤u biliflim alan›nda baz› kavramlar›, programlar› yeterince ö¤renme, kullanma imkan› bulamayabiliyoruz. Özellikle kofluflturman›n yo¤un bir flekilde yafland›¤› günlük gazetelerde bir biliflim muhabirinin Linux'u ö¤renmesi, kullanmas› ve yaz›lar›n› program› kullanarak okurlara iletmesi zor oluyor. Herkes e¤itim için imkan veya vakit bulamayabiliyor. Bu aç›dan bakt›¤›m›zda Linux e¤itimi bizim için önemliydi. S›kl›kla duydu¤umuz, zaman zaman savundu¤umuz bir program›n, iflletim sisteminin kurulumundan kullan›m›na yüzeysel de olsa e¤itimini al›p bilgilenme f›rsat› bulduk. Do¤ru bilgilendirmeye katk›da bulunan herkese BMD olarak teflekkür ediyoruz. E¤itimde ilk önce Linux'un öncesinde ve sonras›nda kullan›lan iflletim sistemleri hakk›nda bilgi ald›m. Linux'un asl›nda ne kadar çok ifle yarad›¤›n›, gelifltiricilerinin ne kadar fazla oldu¤unu ve istekli olan herkesin bu gelifltiricilerden biri olabilece¤ini ö¤rendim. Sunucu uygulamalar›nda kullan›labilirli¤i yüksek olan Linux'u, görsel aç›dan da tatmin edici buldum. Bu e¤itimi verdi¤iniz için teflekkür ediyorum. Haber Linux: Bu e¤itimin öncesinde masaüstünde Linux kullan›m›na nas›l bak›yordunuz? E¤itim sonras›nda Linux masaüstü kullan›m› konusunda fikirleriniz neler oldu? Sizi Linux'ta cezbeden en önemli özellik nedir? FAT‹H SARI (BT Haber): Aç›kças› bu e¤itim öncesinde yani 90'l› y›llar›n sonlar›nda bu yana kullanmak istedi¤im ancak sadece test amaçl› kullanabildi¤im bir iflletim sistemiydi 016-017 Muhabirler 6/3/06 3:55 AM Page 3 Linux. Ancak gerek çal›flt›¤›m›z yerlerde kulland›¤›m›z iflletim sistemleri gerek evdeki al›flkanl›klar›m›z alternatif iflletim sistemlerini kullanmam›z› erteliyor nitelikteydi. Bu e¤itimle birlikte hayat›mdaki ertelemeleri erteleyip evdeki bilgisayar›ma Linux kurmay› baflard›m ve kullanmaktan da gayet memnunum. Benim için Linux özgür bir yaz›l›m oldu¤u için önemli. Uygulama gelifltirecek kadar yaz›l›m bilgim de yetene¤im de yok. Ancak binlerce kifli taraf›ndan gelifltirilen uygulamalar› diledi¤imce kullanabiliyor olmak Linux dünyas›n›n bence en cezbedici yan›. Ayr›ca Linux'un simgesi haline gelen sevgili penguenin do¤ru yolu bulup siyah ve beyaz renkleri birçok insandan önce keflfetmifl olmas› da benim için oldukça önemliydi diyebilirim: MEL‹H BAYRAM DEDE (Yeni fiafak): Daha önce Linux kullanmam›flt›m. Bu e¤itimde, teorik olarak kitap, dergi ve internetten bilgi sahibi oldu¤um yaz›l›mlar› uygulamal› olarak görme f›rsat› buldum. Linux'un özellikle KOB‹'ler için maliyeti düflürücü bir alternatif, son kullan›c› için de bilgisayar sat›n alma maliyetlerini azaltan bir etken oldu¤unu düflünüyorum. Beni as›l cezbeden yan› da bu. Windows Starter Edition ad›yla 'az geliflmifl' ülkelere yönelik haz›rlanan 'az geliflmifl' iflletim sistemini Türk halk›na sunma cüretini kendinde görenlere Linux'un iyi bir cevap olaca¤›n› düflünüyorum. Üç program Penguenciler sertifikalar›n› ald›... (Soldan sa¤a; Can Burak Çilingir, Fatih Sar›, Serkan fiahin) çal›flt›rabilen ve her programda da en çok üç pencere açma izni veren, ekran çözünürlü¤ünü 800X600'de kilitleyen, 256 MB'den fazla RAM kullanman›za izin vermeyen bir iflletim sistemci¤i yerine Linux'u ciddi olarak düflünmeliyiz! CEM KIVIRCIK (PC Magazine): Linux, daha önceden bildi¤im ve aç›k kaynak olmas›, yani geliflmeye aç›k yap›s›yla destek verdi¤im bir iflletim sistemiydi. Ancak baz› yaz›l›mlar›n ve yeni üretilen donan›mlar›n üzerinde çal›flmas›yla ilgili sorunlar vard›. Linux'u kullan›rken, en önemli avantajlar› ve beni cezbeden özelliklerini s›ralayacak olursak; • Daha az sistem kayna¤› harcayarak, daha düflük konfigürasyonlu bilgisayarlarda çok daha güvenilir bir iflletim sistemi sunuyor. • Özellikle internet ortam›nda alternatif iflletim sistemlerine oranla daha h›zl› ve uyumlu bir yap›s› var. • ‹flletim sistemi, ihtiyaç duyulan bü- tün bileflenler ve yard›mc› yaz›l›mlarla birlikte geliyor. Kullan›c› daha fazla yaz›l›m yüklemeye gereksinim duymuyor. Haber Linux: IBM - Novell gibi iki dev flirketin Linux alan›nda yapm›fl oldu¤u iflbirli¤ini nas›l de¤erlendiriyorsunuz? Bu iflbirli¤inin Linux'un yayg›nlaflmas›n› nas›l etkileyece¤ini düflünüyorsunuz? fiAH‹N EKfi‹O⁄LU (Chip): IBM'in sunucular›nda Linux kullanmas› zaten Linux'un yayg›nlaflmas›na olumlu bir etki yap›yor. Ayr›ca Cell ifllemcisi piyasaya ç›kt›ktan sonra da bu ifllemciyi tafl›yan sunucular yüksek ifllem gücüyle üst uçta epey popüler olabilir. Cell'in yap› olarak Linux'a çok uygun olmas› önemli bir avantaj. IBM ve Novell iflbirli¤inin üst uç sistemler d›fl›nda Linux'a orta ya da girifl seviyesi sistemlerde ciddi bir etki sa¤layaca¤›n› sanm›yorum. Uzun vadede IBM belki Cell ifllemcili dizüstü bilgisayar üretirse bu durum Linux için faydal› olabilir. HAKAN BAYRAKTAR (Zaman Gazetesi): IBM Türk, Novell ve Bilgi Üniversitesi birarada. (Soldan sa¤a; Canan Ersoy, Can Burak çilingir, Serkan fiahin, Hakan Terzio¤lu, P›nar Uylum, Boran Puhalo¤lu) Linux pazar›nda iddial› olan Novell, IBM gibi dev flirketleri de arkas›na alarak yeniden Microsoft ile rekabet eder konuma gelebilir. Novell, dünya geneline yay›lm›fl teknik deste¤i sayesinde kurumlar›n güvenli bir flekilde Linux'a geçmelerine olanak tan›yabilir. Özellikle IBM gibi iflbirli¤i yapt›¤› dev flirketlerin kurumsal tecrübelerini ve üstün teknik yeteneklerini birlefltirse, Linux daha yayg›n hale gelebilir. Ancak burada flunu unutmamak gerek. Novell, Linux konusunda baflar›l› olmak istiyorsa son kullan›c›y› kesinlikle ihmal etmemeli. HABER LINUX 17 018-019 Shell shock 6/3/06 3:58 AM Page 2 Merhaba, Bildi¤iniz gibi Shell Shock'da, Unix'lerin en eski (ve belki de hala en önemli) arayüzlerinden biri olan shell/komut sat›r› ya da kabuk diye adland›r›lan karakter tabanl› arayüzün kullan›m›n› anlatmaktay›z. Geçti¤imiz say›da, en temel shell komutlar›ndan cat komutunu görmüfl, | ve > operatörleri ile basit ç›kt› yönlendirmeleri yapm›fl daha sonra da ö¤rendi¤imiz birkaç komutu biraraya getirerek normalde tek bir komutun kendi bafl›na yapamad›¤› bir ifli gerçeklefltirmifltik, hem de hiç programlama kullanmadan, yeni bir komut yazmadan. Bütün bunlar neden insanlar›n hala kabuk kullanmakta ›srar ettiklerini, dahas› kabuk kullan›m›n›n gerçekten güçlü oldu¤u noktalar› vurgulamak içindi. Bu say›da ise bilgisayar›m›zda gündelik ifllerimizi yaparken kabuk kullan›m›n› ve kolayl›klar›n› görece¤iz. Komut ve Dosya ‹smi Tamamlama: Daha önce de belirtti¤imiz gibi Unix ortamlar›nda en çok kullan›lan arayüz olan kabul edilen kabu¤un birçok çeflidi bulunmakta. Bizim burada bahsetti¤imiz özellikler ise bunlar›n en yayg›n› olan BASH ile ilgili. Bu seçimi yapmam›z›n sebebi, ticari Unix'lerden, özgür yaz›l›m alternatiflerine kadar piyasadaki 18 HABER LINUX bütün Unix varyantlar› için kurulabilir BASH paketlerinin bulunmas›. Dahas›, BASH'in en çok pratik özellikleri di¤er birçok kabuk taraf›ndan da kabul edilmifl ve kullan›lmaktad›r. Bunla birlikte aç›kças› BASH'in özelliklerini di¤erlerine göre daha kolay ö¤renilebilir ve kullan›labilir bulmaktay›z (BSD'ciler için hala üzülmekteyiz ;) Kabuk seçimimizi de belirttikten sonra, gelelim en çok kullanaca¤›m›z BASH özelli¤i olan komut tamamlamaya. Kabuk sistemine genel olarak bakt›¤›n›zda, hemen herfleyi elle yazman›z gerekti¤ini fark edersiniz. Çal›flt›r›lacak programlar, programlar›n argümanlar›, dosya isimleri vs. Aç›kças› bütün gücüne ve becerisine ra¤men bütün bunlar› tekrar tekrar elle girmek zorunda olsayd›n›z, de¤il flu anda kabuk kullan›yor, muhtemelen bu sistemin ad›n› bile bilmiyor olurdunuz. Bu yüzden BASH'in en çok kullanaca¤›n›z kolayl›¤›, komutlar›n ve dosya isimlerinin tamamlanmas›n› sa¤layan TAB tufludur. TAB'›n iflleme flekli çok basittir. Komut sat›r›nda TAB'a bast›¤›n›zda iki fley gerçekleflir; 1) E¤er o sat›rda girdi¤iniz ilk kelimeyse, PATH'de yer alan çal›flabilir dosya isimlerinden bafl› girdi¤iniz karakterle bafllayan bir tane varsa tamamlan›r. E¤er birden fazla bu harf(ler) ile bafllayan bir çal›flabilir dosya varsa ikinci bir kez daha TAB'a bast›¤›n›zda bunlar listelenir. Örnek: "l" harfine bas›p TAB'a bas›n. Muhtemelen ilk bas›fl›n›zda bir fley olmayacak, ikincisinde ise bir sürü l ile bafllayan komut ismi s›ralanacakt›r. Burada kald›¤›n›z yerden devam edebilirsiniz. y harfine bas›p tekrar TAB'a bast›n›z diyelim. Muhtemelen BASH girdinizi "lynx" fleklinde tamamlam›flt›r. Al›flmak pek de zor olmasa gerek. 2) E¤er o sat›rda zaten bir komut ismi girmiflseniz ve art›k bir argüman girecekseniz, bu sefer de BASH sat›r›n›z› bir dosya ismi ile tamamlamaya çal›fl›r. Örnek: ls yaz›p TAB'a basarsan›z o sat›rdaki dosyalar s›ralanacakt›r. ‹smini bildi¤iniz bir dosyan›n bafl harflerini yaz›p yukarda anlat›ld›¤› gibi seçim yapabilirsiniz. Burada önemli bir nokta e¤er bir flekilde klavyenizin TAB tuflu çal›flm›yorsa onun yerine CTRL-I kullanabilirsiniz. BASH'in bu isim tamamlama özelli¤i son y›llarda oldukça geliflti ve programlanabilir tamamlama denilen bir özellik geldi. Bu özellik sayesinde art›k BASH 018-019 Shell shock 6/3/06 3:58 AM Page 3 Tabi beflyüz sat›r önce girdi¤iniz bir komutu bulmak için ok tufllar› her zaman pratik olmaz. Bunu yapmak istedi¤inizde kullanman›z gereken komut sat›r› tamamlama tuflu olan CTRL-R'dir. Bofl bir sat›rda CTRL-R'e bas›p ard›ndan istedi¤iniz komutun ilk harflerini girdi¤inizde karfl›n›za bu komutu verdi¤iniz sat›rlardan biri ç›kar. E¤er do¤ru argümanlar›n oldu¤u sat›r de¤ilse bu o sat›r› bulana kadar CTRL-R'e basman›z yeterli olacakt›r. Ayn› TAB'da oldu¤u gibi ok tufllar›n›n da alternatif karfl›l›klar› bulunmakta. Bunlar CTRL-N ve CTRL-P Bunlar›n d›fl›nda "history" komutu size komut geçmiflinizi göstermesi aç›s›ndan önemlidir. History komutu sayesinde daha önceden girilmifl komutlar›n argümanlar›n› kullanabilir, beli bir s›radaki komutu sadece referans numaras› ile çal›flt›rabilir ve daha birçok fley yapabilirsiniz. Yine de bunlar›n hiçbiri CTRL-R kadar pratik de¤ildir. tamamlad›¤› dosya isimlerinin sat›rdaki ça¤r›lan programla ilgili olup olmad›¤›n› anlayabilmekte. Örnek: Linux camias›n›n önde gelen medya oynat›c›s› mplayer söz konusu oldu¤unda, ard›ndan gelen dosya ismi olarak hiçbir karakter girmeden TAB'a basarsan›z BASH size sadece mplayer ile ilintilendirilmifl olan dosya uzant›lar› .avi ve .mpg'leri gösterecektir. Bu özellik flu anda her BASH sisteminde kurulu ya da konfigüre edilmifl olmayabilir. Bu yüzden bu akl›n›zda olsun sadece, her yerde bulaca¤›n›za güvenmeyin. Komut Geçmifli: (History) BASH konfigüre edilebilir bir komut geçmifli tutar. Burada ön tan›ml› olarak son girdi¤iniz 500 komut bulunur. Bu özellik sayesinde ayn› komutlar› tekrar tekrar yazmaktan kurtulursunuz. Bu say›y› artt›rabilece¤iniz gibi bu tarihçenin bilgisayar›n›z› kapatt›¤›n›zda ya da log out olup ç›kt›¤›n›zda silinmedi¤ini akl›n›zdan ç›kartmay›n. Unix sistemlerde komut geçmifli sebebiyle komutlara argüman olarak flifre girilmesi kabul gören bir uygulama de¤ildir. Komut geçmiflinde ileri geri gidebilmek için sa¤ ve sol ok tufllar› kullan›l›r. Ekrandan Kayan Sat›rlar: Ana girdi/ç›kt› arayüzünüz ekrandaki komut sat›r› oldu¤unda baz› ç›kt›lar›n bir ekrandan uzun sürmesi yüzünden okunamamas› problemi ile s›k s›k karfl›lafl›rs›n›z. Bu problemi çözmenin iki temel yolu vard›r. Birincisi | operatörünü kullanarak, çal›flt›rd›¤›n›z program›n ç›kt›s›n› less gibi bir sayfalara ay›r›c› (pager) programa yönlendirmek. Genelde ls ç›kt›lar› için en çok baflvurulan yöntem budur. Örnek: ls -al | less Unix tecrübesi olan birçok kifli less yerine more'u neden tercih etmedi¤imizi soracakt›r. Less, more'a göre çok daha geliflmifl bir komut olup, en büyük özellikleri herhangi bir dosyay› ekrana getirirken sat›r sat›r hareket edebilmesi, geriye gidebilmesi ve kulland›¤› dosyan›n tamam›n› de¤il sadece okudu¤u k›sm›n› haf›zaya almas›d›r. Öte yandan more'un en büyük özelli¤i de 70'li y›llardan kalma Unix'ler dahil olmak üzere istisnas›z hemen her sistemde (hatta DOS'da bile) bulunmas›d›r. Peki bir program ç›kt›s›n› de¤il de normal ekranda yazd›¤›n›z fleyleri, ya da geçip gitmifl bir hata mesaj›n› görmek istiyorsunuz, bunun için ne yapacaks›n›z? Bunun için yapman›z gereken de Shift-PageUp/PageDown tufllar›n› kullanmakt›r. Bu tufllar karakter tabanl› konsolda geçerli oldu¤u gibi, grafik ekranda en çok tercih edilen terminallerden rxvt ve aterm baflta olmak üzere birço¤unda geçerlidir. Fakat bir grafik konsol kullan›yorsan›z benim önerim bu geri dönülebilir sat›r say›s›n› yüksek tutman›z olacakt›r. Malum neyin ne zaman gerekece¤i belli olmaz. Bu konuda rxvt'i ça¤›r›rken kullanman›z gereken argüman -sl'dir. Örnek: rxvt -sl 5000 yazd›¤›n›zda aç›lan terminal ekran› 5000 sat›ra kadar ekran geçmiflini tutacakt›r. Parola Girme: Uzaktan ba¤land›¤›n›z bir sistemde, text ekrandan parola girerken en çok karfl›laflt›¤›n›z sorun nedir? Genellikle bir tufla basarken iki tufla birden basars›n›z, ya da bas›p basmad›¤›n›zdan emin olamazs›n›z. Bu durumda parolan›n geri kalan›n› do¤ru girseniz bile muhtemelen yanl›fl olacakt›r. ‹flte bu tür durumlar için bile bir tufl kombinasyonu var, CTRL-U. Herhangi bir yerde konsolda yapt›¤›n›z girdinin yanl›fl oldu¤undan flüphelendi¤iniz anda CTRL-U'a bas›p bafltan girifl yapabilirsiniz. Hem de yanl›fl girifl yapt›¤›n›z kayda geçmez. Bu özellikle parolay› girmek için son flans›n›z oldu¤u durumlarda çok iflinize yarayabilecek bir numarad›r. Baz› temel k›sayollar›n listesini yapmak gerekirse: TAB veya Ctrl-i: Komut ya da dosya ismi tamamlamak Sa¤ sol ok: Komut geçmifli Ctrl-n/p: Komut geçmifli Ctrl-r: Komut geçmiflinde arama yapmak ShiftPageUp/Down: Ekran tamponunda geriye gitmek Ctrl-a: ‹mleçi sat›r bafl›na getir Ctrl-e: ‹mleçi sat›r sonuna getir Ctrl-t: Son iki karakterin yerlerini de¤ifltir Ctrl-l: Ekran› temizle Ctrl-u: Bir girdiyi sil Bu say›da komut sat›r›n› biraz daha tan›mak, daha kolay kullanabilmek için bir kaç k›sa yol gördük. Gelecek say›da ise art›k BASH programlama ile ilgili daha detayl› ifllere giriflece¤iz. HABER LINUX 19 020-021 Makaleler 6/3/06 4:43 AM Page 2 LinuxWorld Boston 2006'dan izlenimler Yazan: Kevin Shockey TUX dergisi Yaz› ‹flleri Müdürü Geçen hafta Boston'daki LinuxWorld Conference and Expo'ya kat›lan pek çok insan bu y›lki etkinli¤i önceki y›llarla karfl›laflt›rma olana¤› buldu. Ben onlardan biri de¤ildim çünkü bu benim LinuxWorld konferans›na ilk kat›l›m›md›. Yine de benim gibi konferansa ilk kez kat›lan baflka insanlar oldu¤undan eminim. Etkinlik, Boston'daki ikinci y›l› için devasa büyüklükteki Boston Convention and Exhibition Center tesislerine tafl›nd›. Baz› aç›lardan kalabal›¤›n büyüklü¤ü hakk›nda bir fikir sahibi olmak zor, çünkü tesisler çok büyük oldu¤undan kat›l›mc›lar genifl bir alana yay›lm›flt›. Bununla birlikte, kat›l›mc› flirketlerle ve etkinli¤i bir önceki sene ziyaret edenlerle yapt›¤›m konuflmalar sonucunda ortaya ç›kan genel kan› kat›l›m›n önceki y›llara oranla düflük oldu¤uydu. Pek çok kat›l›mc› do¤u k›y›s›ndaki LinuxWorld etkinli¤inin daha önce New York'da düzenlendi¤ini ve orada kat›l›m›n daha yüksek oldu¤unu söyledi. “State of Open Source” (Aç›k Kayna¤›n Durumu) konulu bas›n konferans›n› veren Bruce Perens de, bu görüfle kat›l›yordu ve serginin temel flirketlerinden IBM ve HP'nin fark edilen yoklu¤u da düflünüldü¤ünde etkinli¤in yeniden New York'a dönmesi gerekti¤ini vurgulad›. Kat›l›mc› flirketlerin aras›nda zorunlu dot.org projeleri ve fonlar› vard› ve OSTG Slashdor Lounge, dot.org bölümündeki en popüler kat›l›mc›lardan biri oldu. Lounge'un etkinlik program› 20 HABER LINUX ilk olarak düzenledi¤i Y›l›n SourceForge.net Toplulu¤u Ödüllerinin duyurulmas›n› ve farkl› kiflilerin kat›ld›¤› çeflitli etkinlikleri içerdi. En iyi proje ödülünü Azureus-BitTorrent Client kazand›; Azureus güçlü, tam özellikli, platformlar aras› ve Java tabanl› bir BitTorrent istemcisi. Kat›l›mc› flirketler aras›nda büyük bir grup, benim ço¤unu daha önce hiç duymad›¤›m kurumsal odakl› yönetim araçlar›n› destekleyen flirketlerdi. Vmware, kat›l›mc›lardan oldukça yo¤un ilgi gören flirketlerden biriydi. Ne zaman onlar›n stand›n›n yan›ndan geçsem büyük bir kalabal›k gösterileri izliyordu ve sorular soruyordu. Etkinlik alan›ndaki son büyük grup, Alfresco, Business Objects, GreenPlum, Pentaho and Project.net gibi kendi uygula- 020-021 Makaleler 6/3/06 4:43 AM Page 3 malar›n› tan›tan ticari aç›k kaynak flirketleriydi. Genel olarak bak›ld›¤›nda, bütün kat›l›mc› flirketler aras›nda en çok varl›k gösteren Novell oldu. Kendi sergi bölmesi olan Novell, Zen Email Garden'a da sponsorluk yapt›. Novell ayr›ca Mono Development Network ile En ‹yi Uygulama Gelifltirme Platformu ödülünü almas›n›n yan› s›ra OpenSUSE ürünüyle, en iyi genel sektör çözümüne verilen Gösterinin En ‹yisi ödülünü de kazand›. Birds of Feather (BOF) toplant›lar›ndan birkaç›na kat›lmay› baflarm›fl olmama ra¤men ana düflüncelerle ilgili oturumlara ya da anl›k toplant›lara kat›lamad›m. Çünkü Yaz› ‹flleri Müdürü oldu¤um TUX, LinuxWorld ile ayn› zamana rastlayan üç günlük bir etkinlik düzenledi. IDG Events Group ile birlikte "The ABCs of Desktop Linux: Everything you Need to Start Using Linux Today" (Masaüstü Linux'un ABC'leri: Linux'u Hemen Kullanmaya Bafllamak ‹çin Gerek Duyaca¤›n›z Herfley) adl› etkinli¤e ev sahipli¤i yapt›k. ABCs etkinli¤i, önceki etkinliklerde LinuxWorld ekibine Linux ile ilgili daha fazla tan›t›c› malzeme sa¤lamas› için yap›lan yo¤un istekler sonucunda gündeme geldi. Biz de bu bofllu¤u doldurmak için onlarla ortakl›k yapt›k. ABCs etkinli¤imiz masaüstü Linux ile ilgili genel bilgiler verilmesi, OpenOffice.org ofis paketinin tan›t›lmas› ve Linux ile neler yap›labilece¤inin gösterilmesi gibi konularda üç günlük sunumlardan olufltu. Bütün toplant›lar›m›za, ço¤unlu¤u bizim izleyici beklentimize tam olarak uyan bir kat›l›mc› toplulu¤u kat›ld›. Ayr›ca, sistem yöneticileri gibi daha deneyimli Linux kullan›c›lar› da vard›. Bu sistem yöneticilerinden baz›lar› Linux'u ilk defa deneyen arkadafllar›na ve ifl arkadafllar›na yard›m edebilmek için masaüstü Linux hakk›nda daha çok fley ö¤renmek istiyorlard›. ABCs etkinli¤inin gerçekleflmesinde eme¤i geçen baz› gruplar›n kat›l›m› bizim için önemliydi. ‹lk olarak, Dell bize, dört farkl› Linux da¤›t›m› kurdu¤umuz dört dizüstü bilgisayar verdi. Dört farkl› da¤›t›m›, tamamen ayn› olan donan›mlara ayn› zamanda kurmak bizim için ilginç bir laboratuvar deneyimi oldu. Fedora Core 5, SuSE Linux 10.0, Linspire Five-O ve Ubuntu Breezy Badger 5.10 ürünlerini kurduk. Bu makinelerin amac› kat›l›mc›lara Linux'u daha yak›ndan tan›malar› için kullanma f›rsat› sa¤lamakt›. Ayr›ca, Ubuntu Linux, toplant›lar›m›za kat›lan herkese da¤›tt›¤›m›z CD'leri sa¤lad›. Bize büyük destek sa¤layanlardan biri de Linspire oldu. fiirket, bir y›l ücretsiz CNR üyeli¤i içeren Linspire CNR sürümlerinin yüzlerce kopyas›n›n yan› s›ra içinde canl› bir Linspire Five-O CD'si bulunan The No Nonsense Guide! Linspire Five-O kitab›n›n da yüzlerce kopyas›n› verdi. Her iki kopya da tüm kat›l›mc›lara verildi. Son olarak, belki de hepsinin en iyisi, Community Liaison for Linspire'dan Kendall Dawson bizlerle birlikte oldu. Hiçbir flirket daha iyi bir elçi ve konuflmac›ya sahip olmam›flt›r. Dawson herkese bulaflan bir coflku ve profesyonellik dalgas› getirdi. Toplant›lar›mda söz etti¤im gibi ABCs etkinli¤imiz ve di¤er heyecan verici etkinlikler asl›nda, masaüstü Linux gerçekli¤ini ortaya ç›kar›yor. Heyecan verici di¤er iki özel etkinlik de yolda. Bu ay sonunda Linspire, Novell, Red Hat ve Ubuntu (ve di¤erleri), masaüstü bilgiifllemde yaln›zca Linux ve aç›k kayna¤a odaklanan tek etkinlik olan 4th Annual Desktop Linux Summit (4. Y›ll›k Masaüstü Linux Zirvesi) zirvesine ev sahipli¤i yapacak. ‹kinci olarak, A¤ustos'ta TUX ve IDG, San Francisco'da LinuxWorld Conference & Expo'da yer alacak yeni bir Linux kullan›c› etkinli¤ine sponsor olmak için bir kere daha bir araya geliyor. Bu etkinliklere kat›lanlar, masaüstü Linux'un geliflinin giderek artan h›z›na ayak uydurmaya haz›rlanmal›lar. Sizi orada görmeyi umuyoruz. HABER LINUX 21 022-023 Makaleler 6/3/06 5:28 AM Page 2 Büyük liglerden konuflma ipuçlar› Yazan: Rob Reilly Community Geçen haftaki LinuxWorld konferans›n›n sahne arkas›na bak›fl ve bir sonraki sunumunuz s›ras›nda karfl›laflabilece¤iniz durumlara haz›rl›kl› olman›z için öneriler. Geçen haftaki Boston LinuxWorld Conference etkinli¤ine kat›lan binlerce kifliyle birlikte, konuflmac›lar parlak sunumlar yapmak için namlunun ucundayd›. Herkesin yaflam›n›n bir an›nda sunum yapmas› gerekir. Büyük çocuklar›n, özellikle bilgi teknolojisi alan›ndaki en bilgili izleyicilerin önünde sunumlar›n› nas›l yapt›klar›n› görmek yararl›d›r. E¤er bir Linux toplulu¤u karfl›s›nda konuflacaks›n›z konunuzu iyi bilmeniz gerekir. LinuxWorld gibi önemli bir etkinlikte bile, bazen sunumlar s›ras›nda bir fleyler yanl›fl gider. Geçen haftaki etkinlikte, bir konuflma s›ras›nda olabilecek birkaç aksakl›¤› kaydettim. Bütün LinuxWorld konuflmac›lar›, ara s›ra ortaya ç›kan teknik aksakl›klara ra¤men takdir edilecek düzeyde bir performans sergilediler. Gelecekte baflkalar›na yard›mc› olmas› amac›yla baz› konuflmac›lar, okuyuculara pratik önerilerde bulundular. Ayr›ca konferans›n A/V destek proje müdürü bana konuflmac›lar›n spot ›fl›klar›n karfl›s›na ç›kmadan önce yapmas› gerekenler konusunda ipuçlar› verdi. Packable Systems'dan Scott Mewett, PXE Linux ile makinelerin önyüklenmesi üzerine bir konuflma yapt›. Mewett, sunumunu Sony VAIO dizüstü bilgisayarda çal›flan Fedora Core 5'de yapt› ve slaytlar›n› göstermek için 22 HABER LINUX OpenOffice.org 2.0 Impress ürününü kulland›. Gösteriminin bir yerinde kas›ts›z olarak hatal› bir IP adresi girdi. Birkaç dakika sonra, Mewett sorunu çözdü ve devam etti. Her konuflmac›n›n bildi¤i gibi bu s›k›nt› yaratan bir and›r ve k›rk kadar izleyici sorun çözülene kadar sab›rla bekledi. LinuxWorld kat›l›mc›lar› zor müflteriler olabilir ancak yine de toplant› konuflmac›lar›na sayg›l›d›rlar. ‹PUCU: Plan yaparken beklenmedik her durumu hesaba katt›¤›n›zdan emin olun; böylece sorun ç›kabilecek alanlar› belirlemifl olursunuz. Ayr›ca bir gösterimde sorun ç›karsa so¤ukkanl› olmay› bilmesiniz ki flapkadan tavflan ç›karabilesiniz. Mewett sorunu kendinden emin bir flekilde çözdü ve pani¤e kap›lmad›. Red Hat'ten Rich Megginson do¤al olarak yaln›zca Red Hat Linux çal›flt›rd› ve sunumu için Dell Latitude D600 kulland›. Konuflmas›, NIS'ten LDAP'ye geçifl gibi eski ortamlardan güncel ortamlara geçifl yapma üzerineydi. Meg- ginson dizüstü bilgisayar›n› görüntü birimi ba¤daflt›r›c›s›na takt›¤›nda garip bir sorun ortaya ç›kt›. Kendi görüntü birimindeki çözünürlük yaln›zca 1024 x 768 oran›ndayken masaüstü bilgisayar 1280 x 1024 çözünürlükte bir sanal görüntü vermeye bafllad›. Bu durum Megginson'u bozuk bir sanal ekranda çal›flmak zorunda b›rakt›. Masaüstü ayarlar›n› herfley 1024 x 768 çözünürlükte çal›flacak flekilde düzeltmeyi baflard›. ‹PUCU: Masaüstünüzdeki görüntü ayarlar›n› nas›l çabucak de¤ifltirece¤inizi ö¤renin. Genifl ekran ve yüksek çözünürlüklü dizüstü bilgisayar kullan›c›lar› mutlaka makinelerini önceden test etmelidir çünkü daha eski projektörler her zaman 1024 x 768 çözünürlü¤ün üzerinde görüntü veremeyebilir. IBM Global Services'ten James Schweitzer kurumsal tedarik, yönetim ve izleme üzerine bir konuflma yapt›. Sunum iyi gitmesine ra¤men, bafllang›çta Linux üzerinden görüntü alamad›. Son bir gayretle, Windows oturumu 022-023 Makaleler 6/3/06 5:28 AM Page 3 bafllatt› ve sunumunu PowerPoint'te çal›flt›rd›. ‹PUCU: Makinenizi projektörle önceden test edin. Toplant› odalar› genellikle her gün sabah erken saatlerde, ö¤le yeme¤inde ve son konuflmac›n›n sunumundan sonra aç›k olur. Kap›daki konferans görevlisine konuflma yapaca¤›n›z› ve projektörle test yapman›z gerekti¤ini anlat›n. Sistem yöneticilerinin bozuk verileri nas›l bir araya getirecekleri üzerine bir sunum yapan HP'den Alan Boda ile konufltum. Sunumu Kernel ve Driver Development dizisinin bir parças›yd›. Boda, bana sunum yapmak için kullanaca¤› dizüstü bilgisayar›n Windows üzerinde çal›flan HP Evo oldu¤unu, bu nedenle sunumu PowerPoint üzerinde yapmak zorunda oldu¤unu anlatt›. Sunumdan önce tekrar yapman›n önemini vurgulayarak teknoloji flovmeni olacaklar için gerçek cevher niteli¤inde bilgiler verdi. Boda'n›n tekni¤i, bütün konuflmay› ifl arkadafllar›ndan oluflan bir grup önünde üç kere tekrar etmek. Bu al›flt›rman›n zamanlamay› iyi ayarlamada yard›mc› oldu¤unu söyledi. Boda bir sunum haz›rlan›rken kendisinin de yapt›¤› gibi, hedef dinleyici kitlesinden insanlarla konuflmay› da öneriyor. Bu, teknik içeri¤i konferans kat›l›mc›lar›n› gerçekten ilgilendiren konularla s›n›rlamaya ve gereksiz olabilecek, zaman kayb› yaratan konular› metinden ç›karmaya yard›mc› olur. Bazen bir sunum s›ras›nda konuflmac›n›n bafl›na gerçekten ciddi fleyler gelir. HP'den Dan Cox'un bafl›na tam da böyle birfley geldi. Konusu pratik bir Linux bütünlefltirme toplulu¤u gelifltirmek olan Cox'un, çeflitli nedenlerden ötürü, konuflma s›ras› geldi¤inde dizüstü bilgisayar› yan›nda de¤ildi. Linux konuflmac›lar›, t›pk› dinleyicileri gibi zengin kaynaklara sahip olduklar›ndan Cox hemen kat›l›mc› bir ifl arkadafl›n›n dizüstü bilgisayar›n› kullanmak için harekete geçti. H›zl› düflünerek, hemen bir konferans CD'sine (kat›l›mc›lara e¤itim paketlerinin parças› olarak verilen) girdi ve hiçbir kesinti ol- madan sunumuna devam etti. Korkutucu bir durum olmas›na ra¤men Cox sakin kalmay› baflard› ve h›zl› bir çözüm üretti. ‹PUCU: En kötü olas›l›¤a karfl› bir yedek plan›n›z oldu¤undan emin olun. Konferans› düzenleyenler bazen acil durumlarda kullan›lacak sunum donan›mlar› sa¤lasalarda da bunlar zaten baflkar›na ödünç verilmifl olabilir. Konuflmac›lar etkinli¤in oldu¤u yere ilk vard›klar›nda konuflmalar› için herfleyin yerli yerinde oldu¤unu iki kere denetleyebilmek için konferans› düzenleyenlerle görüflmelidir. Ayr›ca, konuflmac›lar toplant› odas›nda gezinmeli ve sahne, ›fl›k, görüntü besleme ve mikrofon vb. araçlar› önceden kontrol etmelidir. LinuxWorld'de birçok mikrofonun pili, fazla kullan›mdan ötürü bitmiflti. Bir konuflmac›, konuflmas› s›ras›nda mikrofon sesinin aniden kesilmesi durumunda sesini yükseltmeye her zaman haz›r oldu¤unu söylemiflti. A/V Images'dan Manny Marquez, ABD LinuxWorld ve MacWorld etkinliklerinde ses ve görüntüden sorumlu teknik proje müdürü. Çeflitli etkinlik mekanlar›na gidiyor, salon düzenlerini denetliyor ve konuflmac›lar için sorun çözümlerini koordine ediyor. Bu alanda dokuz y›ll›k deneyimi var ve tüm donat› üreticilerinin ürünleriyle çal›fl›yor. Marquez ve teknik destek ekibi bu konferanslar›n ad› duyulmam›fl kahramanlar›. Cox kendi dizüstü bilgisayar sorununu çözmesine ra¤men Marquez istek yap›ld›ktan birkaç dakika sonra odaya bir makine getirdi. Ekibi konferans koordinatörlerine çift yönlü tel- sizlerle ba¤l›lar ve iyi çal›fl›lm›fl bir ekip düzenleri var. Marquez'in görmüfl oldu¤u en büyük sorun, Mac ve tablet PC'ler gibi daha az kullan›lan donan›mlarda ç›k›yor. Bu makineler projeksiyona ba¤lanabilmek için genellikle özel bir ba¤daflt›r›c› gerektiriyor. Kendi küçük özel ba¤daflt›r›c› tak›m›n› yan›nda tafl›mas›na ra¤men konuflmac›lar bilinen bilgisayarlardan farkl› makineler kullanacaklarsa kendilerininkini getirmeliler. Ve e¤er bir tane ödünç al›rsan›z mutlaka geri verin. Marquez yüksek çözünürlük kullanmaya çal›flan baz› sunumcular›n, bunun sonucunda, projektörlerde az önce söz etti¤im gibi sorunlar yaflad›¤›n› anlatt›. 1024 x 768 en yayg›n kullan›lan çözünülürlük boyutu ve konuflmac›lar slaytlar›n› haz›rlarken bunu göz önünde bulundurursa, hem fazladan çal›flmaya gerek kalmaz, hem de daha sonra s›k›nt› yaflanmaz. Bunlara ra¤men, Marquez, genel olarak, LinuxWorld'de di¤er konferanslarda oldu¤undan daha az teknolojik sorunla karfl›laflt›¤›n› belirtti. Ve iflte büyük çocuklar›n nas›l sunum yapt›¤›. En iyisi önceden planlama ve araflt›rma yapmak olmas›na ra¤men bazen konuflmay› bölen garip fleyler olabiliyor. Bu durumlarda, hemen harekete geçin, sakin olun ve tad›n› ç›kar›n. fiimdi bir sonraki konuflman›z için çal›flmaya bafllay›n. Yazar Hakk›nda: Rob Reilly bir teknoloji dan›flman›, yazar ve konuflmac›. Makaleleri çeflitli Linux ortamlar›nda yay›mlan›yor. Ayr›ca Boston'daki LinuxWorld Conference and Expo'da bir dizi Managing Mixed Environments toplant›s›na baflkanl›k yapt›. HABER LINUX 23 024-029 Google 6/3/06 4:01 AM Page 2 Google Maps API, DB2/Infor PHP on Linux ile haritada ye 24 HABER LINUX 024-029 Google 6/3/06 4:01 AM Page 3 ormix ve erinizi al›n Bir resim bin sözcü¤e bedeldir, ama sonras›nda gerçekten bir Web taray›c›ya ihtiyaç duyars›n›z... Düzey: Girifl | Marty Lurie (lurie@us.ibm.com), Sistem Mühendisi, IBM Aron Y. Lurie (aron.lurie@gmail.com), 9. S›n›f / Webmaster, Newton South High School/Hebrew College Google Maps API, DB2® ya da Informix®, PHP, JavaScript ve XML ile birlikte kullan›ld›¤›nda, verilerinizi de üzerinde bar›nd›racak olan kullan›m› kolay bir harita oluflturman›za olanak tan›r. Alana özgü verileri görmek için posta kodunuzun oldu¤u bölgeye bak›n. Özellefltirme simgeleri kullan›n, haritan›n tipini de¤ifltirin, kenar çubu¤u oluflturun ve olay iflleyicileri kullan›n. Harita Oluflturma Son zamanlarda gerçekleflen bilgi patlamas› sonucunda, tüm bu gigabaytlar›n sindirilmesine yard›mc› olacak pek çok yeni teknoloji türedi. Ço¤u kiflinin, çok miktarda bilgiyi anlayabilmesinin en iyi yolu grafik gösterimler kullanmakt›r. Bu örnekte, ABD Nüfus Say›m›'ndan gelen co¤rafi veriler, geleneksel co¤rafi bilgi sistemlerinin (GIS) yerine, Google Maps ile görsellefltirilebilir. "Google maps" sözcüklerini arama motoruna yazd›¤›n›zda karfl›n›za 69 milyonun üzerinde konu ç›kt›¤› halde, neden bu makaleyi kullanas›n›z? Bu makalenin odak noktas›, PHP, Informix, DB2 ve Linux kullan›m›d›r. Ayr›ca, burada sa¤lanan kod, yaln›zca 14 yafl›nda bir programc›n›n sa¤layabilece¤i kadar basit ve nettir. (Bu yazar›n baflka makalelerini görmek için bkz."Kaynaklar") Bu makaledeki örnek, nüfus say›m› verilerine dayan›r. Arama ekran›, posta kodunun girilebilece¤i bir form sa¤lar. Sonuçlar sayfas› seçilen posta koduna göre o bölgenin ve yan›ndaki renkli kodlu “raptiye iflaretli” bölgelerin nüfus yo¤unlu¤unu gösterir. Harita sol t›klanarak tafl›nabilir, fare ile sürüklenip b›rak›labilir ve haritan›n sol üst köfle- sindeki büyütme ve küçültme denetimleriyle ölçek de¤ifltirilebilir. Liste 1 içinde, veri temizleme sonras›nda baz› örnekler gösterilir. Veritaban› flemas› Liste 2 içinde gösteriliyor. fiekil 1 içinde kullan›c›n›n karfl›laflt›¤› ilk sayfa olan arama sayfas› gösteriliyor. Liste 1 Örnek veriler state zip longitude latitude population housingunits sqmeters state zip longitude latitude population housingunits sqmeters state zip longitude latitude population housingunits sqmeters AL 35004 -86.502492000000 33.6063790000000 6998 2815 49387881 ME 03901 -70.845590000000 43.2901600000000 6338 2406 96091016 WA 98001 -122.26608100000 47.3037220000000 25771 9158 46475168 Liste 2 Veritaban› flemas› Column name Type state char(2) zip char(5) longitude decimal(16) latitude decimal(16) population integer housingunits integer sqmeters int8 HABER LINUX 25 024-029 Google 6/3/06 4:01 AM Page 4 fiekil 1. Sayfa ilk yüklendi¤inde görünüm Kullan›c› bir posta kodu girdikten sonra, sonuçlar, fiekil 2 içinde gösterildi¤i gibi görüntülenir. Haritada, nüfus yo¤unlu¤u renk kodlu göstergelerle belirtilir. Sa¤daki metin görüntüsü, harita üzerinde görüntülenen posta kodlar›n› gösterir. Sol üst köfledeki büyütme/küçültme denetimleri haritan›n ölçe¤ini de¤ifltirir. Bilgi penceresi, 02222 posta kodunun ayr›nt›lar›n› gösterir. fiekil 2. Posta kodu 02222 için arama sonuçlar› sayfas› Mimariye Genel Bak›fl O halde, bir veritaban› çizelgesinden fiekil 1 ve 2'deki arama ve görüntüleme ekranlar›na nas›l gelirsiniz? Veri kaynaklar›yla Google Map API'nin bileflimi, "mashup" (Wikipedia.org'dan mashup kelimesinin karfl›l›¤›n› okuyabilirsiniz) ya da karma Web uygulamas› olarak an›l›r. fiekil 3 içinde sunucu mimarisi gösterilir. Burada ilginç bir kavram da farkl› veri kaynaklar›n›n taray›c›da bütünlefltirilmesidir. ‹stemci taray›c›s›nda birlefltirilen verilerin hacminin s›n›rlanmas›, bu yaklafl›m›n baflar›s›nda hayati önem tafl›r. ‹stemci büyük miktarlarda veri istedikçe, a¤ s›n›rlamalar› ve istemcinin ifllemci h›z› kullan›c›lar› engeller. 26 HABER LINUX fiekil 3. Aç›klamal› eflleme mimarisi Mimari oldukça basittir. Taray›c›dan Apache Web sunucusuna bir istek gönderilir. ‹stenen PHP sayfas› HTML ve JavaScript içerir. JavaScript, Google Map sunucusunu ça¤›r›r ve birleflik sayfa oluflturulur (fiekil 1 içinde gösterildi¤i gibi). Arama alan›na bir posta kodu girildi¤inde, arka uç Informix veritaban›na bir PHP ODBC ba¤lant›s› olan Web sunucusuna bir istek gönderilir. Bu makaledeki kod örnekleri Informix'in nas›l kullan›laca¤›n› gösterir. DB2'yi PHP ile birlikte çal›flmak üzere nas›l yap›land›rabilece¤inizi ö¤renmek için "DB2 and open source: Web polling with DB2, PHP, and Linux" (http://www-128.ibm.com/developerworks/db2/library/techarticle/dm0408lurie/index.html ) adl› makaleye bakabilirsiniz. Sayfa için gerekli verilere veritaban›ndan eriflilir. Raptiye göstergesi renk flemas›, renk yelpazesine dayal› olarak nüfus yo¤unluklar›n› gösterir. Nüfus aral›klar› her bir da¤›l›m için benzer miktarda oluflum elde edilecek biçimde seçilmifltir. Mimarinin nas›l çal›flt›¤›na iliflkin ayr›nt›l› bilgi edinmek için kodun tart›fl›ld›¤› bölüme ve bu makalede sa¤lanan koda iliflkin aç›klamalara bakabilirsiniz. Arabirimi), Ajax HttpRequest s›n›f› ve olay iflleyici denetimleri gibi pek çok kullan›fll› ifllev içerir. Google, API için mükemmel belgeler sa¤lar, bunlar› www.google.com/apis/maps/documentation/ adresinde bulabilirsiniz. Öte yandan, Ajax, yaln›zca JavaScript ve XML'in bileflimi için bulunmufl bir k›saltmad›r. Ajax'› bafllatarak ve PHP taraf›ndan döndürülen HTML'i ayr›flt›rarak, kullan›c›n›n taray›c›s›n› yenileme gereksinimini ortadan kald›rabilirsiniz. Her taray›c› JavaScript ve Google API'yi desteklemese de, Mozilla Firefox ve Internet Explorer 6 dahil pek ço¤u destekler. Ayr›ca, baz› daha eski taray›c›lar, kullan›lan CSS'lerin bir k›sm›n› desteklemeyebilir. Apache, PHP ve ODBC Orta katman sunucusu, web sayfalar›n›, çal›flt›rma ortam›n› ve veritaban›na eriflimi sa¤lar. Apache sunucusu çok bilinen ve son istatistiklere göre de, neredeyse Internet sitelerinin yüzde 70'inin kulland›¤› bir sunucudur. Apache, eklenti modüllerini destekler, bizim sunucumuz da, PHP çal›flt›rma ortam›n› sa¤lamak için mod_php kullan›r. Komut sat›r›nda php komutunu kullanarak php komut dosyalar› üzerinde basit s›namalar gerçeklefltirebilirsiniz. Php kodunun yürütülmesi ve istekte bulunan taray›c›ya gönderilmesi gerekti¤inde, Apache ve mod_php iflin içine girer. Veritaban› eriflimi, ODBC performans›n›n düflük oldu¤u düflüncesiyle damgalanm›flt›r. ODBC'nin ilk yay›nlar› yavaflt›. Uygulamalar büyük ölçüde iyileflti, art›k iyi bir performans sunuyor. ODBC kullan›lmas› sayesinde, sistemler aras›nda en yüksek düzeyde tafl›n›rl›k sa¤lan›r. DB2 ya da Informix'e yerel olarak eriflmek için veritaban› istemci API'lerine özgü kitapl›klar bulunur. Bileflenler Ajax/JavaScript ve Google API Google API, JavaScript ve Ajax, uygulaman›n ço¤unlu¤unu oluflturur. Google Maps API, bir Web sitesinin bir dizinine özgü bir anahtar gerektirir. Anahtar almak için, www.google.com/apis/ maps adresine gidip "Sign up for a Google Maps API key" (Google Maps API anahtar› almak için kaydolun) ö¤esini t›klay›n. API (Uygulama Programlama Informix/DB2 IBM web sitesinden: DB2 ürün ailesi: Sa¤lam “on demand” ifl uygulamalar› oluflturmak için esnek ve düflük maliyetli bir veritaban› platformu sunan bir veritaban› yönetimi sistemidir. Informix ürün ailesi: ‹fllem yo¤un ortamlarda üstün uygulama performans› sunar. (Informix ile birkaç y›ld›r çal›flan bi- 024-029 Google 6/3/06 4:01 AM Page 5 ri olarak, veri deposu/karar destek sistemlerinde de çok iyi ifl gördü¤ünü söyleyebilirim.) DB2 and open source: Web polling with DB2, PHP, and Linux" adl› makalede an›lan ço¤u örnek DB2 ile ilgilidir, burada ise Informix örnekleri yer al›r. Bu örne¤i DB2 ile çal›flt›rmakta zorlan›rsan›z lütfen bu yazar›n baflka makalelerine baflvurun (bkz. Kaynaklar). Kod Kodumuz üç sayfadan olufluyor: 1. Haritan›n bulundu¤u ve HTML/JavaScript dillerinde kodlanm›fl ana sayfa 2. Posta kodunun boylam›n›/enlemini XML olarak döndüren PHP komut dosyas› 3. Haritan›n s›n›rlar› içindeki posta kodlar›na iliflkin verileri XML dilinde geri döndüren baflka bir PHP komut dosyas› Kullan›c›n›n hiç görmedi¤i iki bileflene bakarak bafllayal›m - JavaScript'in ça¤›rd›¤› PHP komut dosyalar›, veritaban› ile etkileflim kurup XML kodu döndürürler: Bu kodun census adl› bir ODBC veri kayna¤›na ba¤land›¤›n› fark etmifl olabilirsiniz. Bu sistem Informix ve unixODBC kullan›larak yap›land›r›lm›flt›r. Bu sistemin kurulmas›na iliflkin bir e¤itimi unixODBC Web sitesinde bulabilirsiniz (bkz. Kaynaklar). Ancak, bu komut dosyas› kolayca DB2'ya dönüfltürülebilir. "Connecting PHP applications to IBM DB2 Universal Database" (developerWorks, Temmuz 2001) adl› makalede DB2'nun PHP ile etkileflim kuracak biçimde kurulmas› tart›fl›l›r. Liste 3 içindeki kodun ç›k›fl› olarak düzgün bir biçimde biçimlendirilmifl bir XML kayna¤› döndürülür, burada, Re- Liste 3. Belirli bir posta kodunun boylam›n›/enlemini almak için PHP Kodu <?php header("Content-Type: text/xml"); echo"<?xml version=\"1.0\"?>"; $newloc=$_GET[location]; //connect to db2/informix database //connect vars $dbname="census"; $username="informix"; $password="useyourown"; // odbc_pconnect returns 0 if the connection attempt fails // otherwise it returns a connection ID used by other ODBC // functions // echo ( "attempt connect.....\n " ); $conn = odbc_pconnect ( $dbname, $username, $password ); if ( $conn == 0 ) { echo ( "Connection to database failed." ); //If connection failed, show what the error message //was: $sqlerror = odbc_errormsg ( $conn ); die($sqlerror); } $sql = "select longitude,latitude,zip from census_data where zip = '$newloc'"; $locResult=odbc_exec($conn,$sql); $locData=odbc_fetch_object($locResult); echo "\n<Results>"; if($locData->latitude !=""){ echo "\n\t<Zip>"; echo "\n\t\t<Latitude>$locData->latitude</Latitude>"; echo "\n\t\t<Longitude>$locData->longitude</Longitude>"; echo "\n\t</Zip>";} echo "\n</Results>"; ?> sults (Sonuçlar) etiketinin içinde Zip (Posta kodu) etiketinde Latitude (enlem) ve Longitude (boylam) etiketlerini de bulundurur. Veritaban›nda URL'deki de¤ere dayal› olarak arama yapar. Sonuç bulamazsa, Results etiketinde Zip etiketi bulunmaz. ‹kinci PHP komut dosyas›nda Results etiketinin daha uygulamaya yönelik bir rol oynad›¤›n› göreceksiniz. Liste 4, komut dosyas›n›n 02222 (Boston, MA) posta kodu kullan›larak oluflturulmufl örnek ç›k›fl›d›r. Liste 4. Boylam/enlem komut dosyas›n›n örnek ç›k›fl› <?xml version="1.0"?> <Results> <Zip> <Latitude>42.367797</Latitude> <Longitude>-71.062829</Longitude> </Zip> </Results> Bu komut dosyas› yaln›zca ana sayfada, JavaScript taraf›ndan ça¤›r›l›r. XML'de do¤ru üstbilgilerle döndü¤ü için (header() iflleviyle ayarlan›r), XML, Google Maps API'de yerleflik XML ayr›flt›r›c› ile ayr›flt›r›labilir. (Bunu sonra, Liste 6 içinde göreceksiniz) Liste 5’te görünen komut dosyas›n›n döndürdü¤ü XML ilk komut dosyas›na uzaktan dayan›r - ilk komut dosyas›nda gördü¤ünüz gibi kök etiketini, Results, içerir. Ama bu komut dosyas›, genellikle birden çok Zip etiketi döndürür. Veri kayna¤›n›n döndürdü¤ü her bir veri sat›r› için, while döngüsü sat›r› nesne olarak al›r ve veritaban›ndaki tüm verilerle bir Zip etiketi ç›kar›r (bkz. Liste 1). Bu kodun en önemli k›sm› SQL sorgusudur. Liste 6 içinde Ajax GET yerine POST'a geçer (Liste 3 içinde de görüldü¤ü gibi) ve dört de¤iflken gönderir: left, right, bottom ve top. Bu de¤iflkenler görünür haritan›n enlem/boylam s›n›rlar› olarak tan›mlan›r. Veritaban›n› sorgulayarak ve bu kesin s›n›rlar içindeki posta kodlar›n› sorarak gereksiz bant geniflli¤i kullanmam›fl olursunuz, böylece sunucuya yard›mc› olursunuz ve yan›t süresi de k›sal›r. HABER LINUX 27 024-029 Google 6/3/06 4:01 AM Page 6 Liste 5. Kullan›c›n›n ekran›nda posta kodlar›na iliflkin verilerin al›nmas› için PHP Kodu <?php header("Content-Type: text/xml"); echo"<?xml version=\"1.0\"?>"; //$newloc=$_GET[location]; //connect to db2/informix database //connect vars $dbname="census"; $username="informix"; $password="useyourown"; //odbc_pconnect returns 0 if the connection attempt fails //otherwise it returns a connection ID used by other ODBC //functions // echo ( "attempt connect.....\n " ); $conn = odbc_pconnect ( $dbname, $username, $password ); if ( $conn == 0 ) { echo ( "Connection to database failed." ); //If connection failed, show what the error message //was: $sqlerror = odbc_errormsg ( $conn ); die($sqlerror); } $sql = "select * from census_data where longitude > '$_POST[left]' and longitude < '$_POST[right]' and latitude > '$_POST[bottom]' and latitude <'$_POST[top]'"; $locResult=odbc_exec($conn,$sql); echo "\n<Results>"; while($locData=odbc_fetch_object($locResult)) { echo "\n\t<Zip>"; echo "\n\t\t<Code>$locData->zip</Code>"; echo "\n\t\t<State>$locData->state</State>"; echo "\n\t\t<Latitude>$locData->latitude</Latitude>"; echo "\n\t\t<Longitude>$locData->longitude</Longitude>"; echo "\n\t\t<Population>$locData->population</Population>"; echo "\n\t\t<Housing>$locData->housingunits</Housing>"; echo "\n\t\t<Area>$locData->sqmeters</Area>"; echo "\n\t</Zip>"; } echo "\n</Results>"; ?> Liste 6 içindeki kodlar üç bölümden oluflur: 1. CSS 2. <div> etiketleri 3. JavaScript ve küçük bir miktar PHP ‹lk bölüm, <head> etiketine gömülü bir css'dir. S›n›rlar› <style type= "text/css"> ve </style> etiketleri ile belirlenir. css, sayfan›n görünümünü oluflturacak olan <div> etiketlerinde kullan›lacak s›n›flar› ayarlar. css olmazsa, renk olmaz ve sayfa düzeni çok daha gevflek, daha az düzenli olur. Gövde etiketinde bir sonraki parça 28 HABER LINUX bulunur: Oluflturma blo¤u <div> etiketleri. Bunlar, sayfa düzeni, bilgi ve arama araçlar›n› bar›nd›r›r. JavaScript'in çal›flma yordam› nedeniyle, <div> etiketleri kolayca güncellenen sayfalarda çok iyi çal›fl›r. Son bölüm en önemlisidir: JavaScript. Sözü edildi¤i gibi, JavaScript içinde de birkaç bölüm vard›r: • Arama yöntemleri • LOADING.. iflaretini denetleme yöntemleri • XML'i ayr›flt›racak ve haritaya iflaretleri koyacak yöntemler • Simgeleri oluflturan döngüler için birkaç PHP • Arama dü¤mesine bas›ld›¤›nda veya form “gönderildi¤inde” harekete geçen yöntemler Bunlar›n içinden, en çok iflleve sahip olanlar XML'i ayr›flt›ranlard›r. Yeni bir GXmlHttp.create(); olufltururlar, bu, Google Maps API içinde yerleflik bulunan bir HttpRequest s›n›f›d›r. Bu yaln›zca haritalar›n güncellenmesinin merkezi de¤il, ayn› zamanda pek çok Ajax uygulamas›n›n da merkezidir. (Ancak, tüm Ajax uygulamalar› Google Maps HttpRequest s›n›f›n› kullanmaz.) ‹stek PHP dosyas›na gönderildikten ve XML al›nd›ktan sonra, kod tüm Zip etiketlerini arar. Bir tanesini buldu¤unda, haritaya bir iflaret ekler. Ayr›ca bir olay› ifllemek için bir olay dinleyiciyi (event listener), bu durumda, iflareti t›klatan birisini de eklemek zorundad›r. HttpRequest gibi, bu olay dinleyici ifllevi de Google Maps API'de yerlefliktir. Haritalar›n önemli bir parças› da, harita hareketlerini dinleyen, tüm yöntemlerden sonra bafllat›lan olay dinleyicidir. Bu yöntem büyütme düzeyine bakar ve düzeyin 6'n›n alt›nda ya da üstünde olufluna göre (bant geniflli¤inin fazla olmas›n› ve yan›t süresinin uzamas›n› önlemek için) haritay› ve kenar çubu¤unu günceller ya da kullan›c›ya haritay› çok fazla büyüttü¤ünü söyler. S›rada ne var? Co¤rafi veri görüntülemenin olas›l›klar› yaln›zca hayal gücünüzle s›n›rl›d›r. Bu makaledeki örnek ABD Nüfus Say›m› verilerine dayan›r. Burada gösterilen mimari ve yöntemleri diledi¤iniz verilere uygulayabilirsiniz. Umar›z bu bilgiler iflinize yarar ve bize “mashup” oluflturma deneyimlerinize dayanan geribildirimler gönderirsiniz. Yükleme Bu makalede ad› geçen uygulamalar› (Örnek uygulamalar ve googleAPI.zip) haberlinux dergimizin (http://www5.ibm.com/tr/products/linux/haberlinux.html) adresindeki web sayfas›ndan indirip kullanabilirsiniz. Kaynaklar Bilgi edinin Bu yazarlar›n baflka makalelerini okumak için: More developerWorks articles 024-029 Google 6/3/06 4:01 AM Page 7 (http://www-128.ibm.com/developerworks/views/db2/libraryview.jsp?search_by=lurie) "Getting the ODBC driver from the Informix Client access or SDK working with unixODBC (unixODBC Web sitesi) (http://www.unixodbc.org/doc/informix.html) : UnixODBC ile nas›l sistem kurulaca¤›n› ö¤renin. developerWorks technical events and webcasts ile güncel kal›n. (http://www-128.ibm.com/developerworks/offers/techbriefings/?S_TACT =105AGX11&S_CMP=art) developerWorks Information Management zone: DB2'ya iliflkin ayr›nt›l› bilgi edinin. Burada teknik belgeler, “nas›l yap›l›r?” makaleleri, e¤itim metinleri, program yüklemeleri, ürün bilgileri ve çok daha fazlas›n› bulacaks›n›z. (http://www-128.ibm.com/developerworks/db2/) Ürün ve teknolojileri edinin WebSphere Application Server Version 6.0 ürününün ücretsiz deneme sürümünü yükleyin. (http://www-128. ibm.com/developerworks/downloads/ws/was/?S_TACT=105AGX11&S_C MP=art) Bir sonraki gelifltirme projenizi, developerWorks'den do¤rudan yükleyebilece¤iniz IBM deneme yaz›l›mlar› ile oluflturun. (http://www-128.ibm.com/ developerworks/downloads/?S_ TACT=105AGX11&S_CMP=art) Tart›fl›n Tart›flma forumuna kat›l›n. (http://www-128.ibm.com/developerworks/forums/dw_forum.jsp?forum= 375&cat=5) developerWorks blogs'a girin ve developerWorks toplulu¤una kat›l›n. (http://www-03.ibm.com/developerworks/blogs/) Yazarlar hakk›nda: * Marty Lurie, bilgisayar kariyerine IBM 1130 üzerinde Fortran yazmaya çal›fl›rken delikli kartlardan küçük yuvarlak ka¤›t parçalar› ç›kararak bafllad›. Gündüzleri IBM'in Informix iflletmesinde sistem mühendisi olarak çal›fl›- yor, ama üstüne gidildi¤inde ço¤unlukla bilgisayarlarla oyun oynad›¤›n› itiraf edecektir. En sevdi¤i program› Nordic Track'›n› dizüstü bilgisayar›na ba¤lamak için yazd›¤› programd›r (dizüstü bilgisayar bir kilo verdi ve kolesterolü da yüzde 20 düfltü). Marty IBM sertifikal› DB2 veritaban› yöneticisi, IBM sertifikal› Business Intelligence Solutions Professional ve Informix sertifikal› Professional'd›r. Ona ulaflmak için lurie@us.ibm.com adresine e-posta gönderebilirsiniz. * Aron Lurie, bu makaleyi yazd›¤›nda 9. s›n›f›n ortas›ndayd›. 4 y›ld›r kendi Web gelifltirme iflini yürütmektedir ve 4. s›n›ftan beri de kendi kendine yeni diller ö¤reniyor. Bafll›ca müflterisi Hebrew College olan Lurie, lisenin Webmaster'l›¤›n› yürütüyor. Ayr›ca yak›nlarda okulunun gazetesinin de Webmaster'l›¤›n› yap›yor ve yerel USY bölümünün de Webmaster'›. Aron bofl zamanlar›nda Newton South kayak yar›fl› tak›m›nda kayak yap›yor. Maalesef henüz bilgisayarlar› kayakla birlefltirmenin bir yolunu bulamad›. HABER LINUX 29 030-031 BasinIlan 6/3/06 4:14 AM Page 2 Bas›n ‹lan Kurumu, Linux’tan flaflm›yor! IBM System i5 makineler üzerinde Linux koflturan kurum, hem performans› hem de güvenli¤i efl zamanl› yakalad› Türkiye’de ilk olarak IBM System i5 sistem üzerinde logical partitioning yaparak Linux çal›flt›ran Bas›n ‹lan Kurumu, vizyonu ile kamu kurumlar›na öncülük etmeye devam ediyor. IBM çözüm orta¤› JForce firmas› ile birlikte çal›flarak ortaya koyduklar› yenilikçi çözümler ise göz dolduruyor. Bir kamu kuruluflu olan Bas›n ‹lan Kurumu’nun temel ifllevi, kamu kurumlar›n›n yay›nlanmas›n› talep etti¤i ilanlar› ilgili bas›n kurulufllar›na göndermek ve bu süreçlerin son aflamas›na kadar takipçisi olmak. Ankara, ‹zmir ve ‹stanbul’da flubesi olan Bas›n ‹lan Kurumu’nun ayr›ca Adana, Bursa, Konya, Antep, Kayseri ve Antalya’da da flubeleri bulunuyor. Resmi ilan ve reklamlar konusunda arac›l›k yapan kurum, kanun gere¤i yay›nlanmas› gereken ihale, mahkeme, ifle al›m vs tarz› ilanlar›n, kurum kontenjanlar› ölçüsünde bas›ndaki do¤ru mecralarda yay›nlanmas› için çal›fl›yor. Do¤ru mecralar›n seçimi ise gazetelerin özelliklerine göre yap›l›yor. Tiraj veya sar› bas›n kart› sahipli¤i gibi 30 HABER LINUX kriterlere bak›larak kontenjan hesaplar› yap›l›yor. Bas›n ‹lan Kurumu Bilgi ‹fllem Hizmetleri Müdürü Y›lmaz Tokgöz, “1994 y›l›nda IBM AS/400 ile bilgisayar ortam›na giren kurum, kendine özgü yaz›l›mlar sayesinde ilanlar›n girifli ve da¤›t›m›n› yapabiliyor. Sonuçlar online sistem üzerinden ölçümleniyor ve faturalar kurumlara kesilebiliyor. Bu iflten Bas›n ‹lan Kurumu da yüzde 14-15 oran›nda komisyon al›yor” diyor ve ekliyor, “Gazetelere son ödemeyi Bas›n ‹lan Kurumu yap›yor. Ard›ndan da ilgili daireden paray› tahsil ediyor. Özetle, Bas›n ‹lan Kurumu sürecin tam ortas›nda yer alarak, gazeteler ile ilgili kurumlar› birbirleriyle karfl› karfl›ya getirmiyor”. Kurum, 1994 y›l›ndan 2000 y›l›na kadar AS/400 üzerinde ihtiyaçlar› olan programlar› gelifltirmifl. 2003 y›l›nda IBM System i5’lar üzerinde konsolidasyona gidilerek sadece merkezde sistemler kal kalm›fl. Tüm veritaban› merkeze toplanm›fl. IBM System i5lar üzerinde 3 adet logical partition yap›larak bir OS/400, iki Linux kurul- mufl ve birbirinden ba¤›ms›z sistemler halinde kullan›lm›fl. IBM çözüm orta¤› JForce ile birlikte gelifltirilen web tabanl› yeni yap› 2003 y›l›nda devreye al›nm›fl. JForce Sistem Sat›fl Yöneticisi Hüseyin R›zai, “Burada yapt›¤›m›z çal›flman›n terzi dikifli bir çal›flma oldu¤unu söyleyebilirim. Deneyimli ekibimizle 3 ay gibi bir sürede Java platformunda altyap›y› gelifltirdik. fiu anda web üzerinden süreçlerin tüm muhataplar› kendilerini ilgilendiren sorgulamalar› yapabiliyorlar” diyor. Bas›n ‹lan Kurumu’nda sunucularda Suse kullan›l›yor. Ayr›ca Tomcat web server üzerinde de Java uygulamalar› kofluyor. ‹lgili resmi daireler verdikleri ilan›n gelip gelmedi¤ini internet üzerinden takip edebiliyorlar. Sadece bununla da s›n›rl› de¤il. Hangi gazetede ne ölçüde yay›nland›, fatura ne kadar, vb detaylar da internet üzerinde bas›n ilan kurumunun oluflturdu¤u sistem üzerinden izlenebiliyor. System i5 üzerinde, Linux iflletim sistemi üstünde Java ile dinamik sorgulamalar yap›- 030-031 BasinIlan 6/3/06 4:14 AM Page 3 labiliyor. Elbette bunlar›n yan›nda mevzuat bilgilerinin bulundu¤u statik sayfalar da var. Sistem ile üçüncü flah›slara internet üzerinde ilanlar› takip etme imkan› sa¤lan›rken di¤er kurumlar›n da benzer flekilde takibi sa¤lanabiliyor. Yap›lan ifl oldukça titiz ve koordineli çal›flmay› gerektiriyor. Çünkü bir ihale ilan›, bir üniversite ilan› veya bir personel al›m ilan› bir gün bile geç yay›nlansa hiçbir anlam› kalmayabilir. Gazeteler de kendilerini ilgilendiren bilgileri kullan›c› ad› ve flifre ile sisteme girip internet üzerinden görebiliyorlar. Yay›nlar›n muhasebe departmanlar› yine sistem üzerinden mevcut durumlar›n› görebiliyor ve buna göre Bas›n ‹lan Kurumu’na fatura düzenleyebiliyorlar. anda POWER5+ teknolojisine sahip IBM System i5 model bilgisayar sistemi bulunuyor. Bu sistem, Mant›ksal Bölümleme (LPAR – Logical Partition) yap›larak 3’ ayr›lm›fl durumda. ‹ki ifllemciden bir tanesi OS/400’e tahsis edilmifl, di¤er ifllemci ise 2 ad. 64-bit Suse Linux iflletim sistemine paylaflt›r›lm›flt›r. Linux LPAR’lar›n›n biri Güvenlik Duvar›, di¤eri ise web ve e-posta sunucusu olarak kullan›l›yor. Ayn› sistem üzerinde, Windows ve Linux ‹flletim sistemleri yüklenen 2 ad. intel tabanl› IXS (Integrated xSeries Server) kart› bulunuyor. Özetle, tek bir sistem üzerinde 5 ayr› iflletim sistemi kullan›lmaktad›r. Kurumun www.bik.gov.tr adresinden ulafl›labilen sitesi üzerinden kamu kurumlar› ilanlar›n› görebiliyorlar, bas›n kurumlar› alacaklar›n› takip edebiliyorlar. ‹lanlar›n say›s› da hiç de az›msanacak gibi de¤il. 2005 y›l›nda ‹stanbul’da 62 bin, Ankara’da 18 bin, ‹zmir’de 12 bin ilan verilmifl. 2006’da ise flu anki rakamlarla ‹stanbul’da 23 bin, Ankara’da 6 bin, ‹zmir’de 4 bin ilan verilmifl durumda. Gün içinde 200-250 sorgulama yap›l›yor. Gün sonunda ise 16:00’dan sonra çok daha yo¤un sorgulamalar yap›l›yor. Özellikle ilan servisleri bu sorgulama yo¤unlu¤unu oluflturuyor. fiubelerde thin-client mevcut. Frame Relay üzerinden mapple ile IBM System i5 üzerinde çal›fl›yorlar. Daha önceleri Tomcat 4 ard›ndan da Tomcat 5 ile çal›flt›klar›n› belirten Tokgöz, “Memory kullan›m›, yönetebilirli¤i, sisteme yük getirmemesi gibi özelliklerinde dolay› tercihimiz IBM Websphere çözümü oldu. Yak›n zaman diliminde Websphere kullanmaya bafllayaca¤›z” diyor. Tokgöz, 1994’den bu yana programlar›n›n RPG tabanl› oldu¤unu bir tek internet taraf›n›n Java tabanl› oldu¤u söylüyor. Web üzerinden gelen sorgulamalar› RPG’den çektirip ard›ndan Java’ya transfer etiklerini anlatan Tokgöz, “12 y›ll›k bir veritaban›m›z var. Dolay›s›yla çok fazla veri bulunuyor. 800 bin ilan bafll›¤› var. 1 milyonun üzerinde ise kay›t var. Biz oluflturdu¤umuz sistem sayesinde bir kayd› en fazla 3-4 sn içerisinde çekip ç›kartabiliyoruz” diyor. Bas›n ‹lan Kurumunu 36 kifliden oluflan bir genel kurul yönetiyor. Bu 36 kiflinin 12’si devletten, 12’si bas›ndan, 12’si ise üniversitelerden geliyor. Her gruptan 2’fler kifli yönetim kuruluna seçiliyor. Tüm kurumda 130 kifli çal›fl›yor. Bilgi ifllem birimi ise 5 kifliden olufluyor. Operasyonlar ‹stanbul merkezli olarak yürütülüyor. IBM Websphere ile daha h›zl›! Geçti¤imiz haftalarda IBM Websphere çözümünün lisans›n› alan Bas›n ‹lan Kurumu art›k internet üzerinden verdi¤i bu hizmetleri çok daha performansl› olarak verebilecek. Mevcut donan›m altyap›s›na bak›ld›¤›nda ise Bas›n ‹lan Kurumunda flu Bas›n ‹lan Kurumu Sistem Sorumlusu Cemal Kufl, Bilgi ‹fllem Hizmetleri Müdürü Y›lmaz Tokgöz ve JForce Sistem Sat›fl Yöneticisi Hüseyin R›zai, “Linux ve IBM ikilisi ile projede baflar›y› yakalad›k” diyor. HABER LINUX 31 032-033 cocuklara linux 6/3/06 4:06 AM Page 2 Linux’la tan›flan özgür çocuklar! Geri Dönüflüm Merkezi adresi ve Genel ‹letiflim Bilgileri Çocuklara Bilgisayar Projesi Kas›mpafla K›z›lay Meydan› Zab›ta Müdürlü¤ü Binas› Kas›mpafla / Beyo¤lu ‹stanbul E-posta: iletisim@cocuklarabilgisayar.org Her tür soru, bilgi vs. için baflvurulabilecek telefon numaralar›: Tel1: 0212 - 264 00 35 (Pazartesi - Cuma; 12:00-18:00) (Faber-Der) Tel2: 0212 - 243 37 25 (Pazartesi - Cuma; 10:00-17:00) (Beyo¤lu Yerel Sivil Güçbirli¤i Merkezi - Nihal Paçal›) Fazlamesai.net, Faber-Der ve Beyo¤lu Yerel Sivil Güçbirli¤i Merkezi’nin bafllatt›¤› projeyle eski bilgisayarlar Linux ile hayat buluyor Çocuklara Bilgisayar projesi; kullan›lmayan, bir kenarda duran, at›l durumda olan, "eskimifl teknoloji" oldu¤u için gözden düflen bilgisayarlar›n toplanarak bunlar›n elden geçirilmesini ve GNU/Linux kurularak ihtiyac› olan çocuklara iletilmesini amaçlayan bir proje. Bilgisayar ulaflt›r›lacak çocuklara girifl seviyesinde temel bir e¤itimin verilmesi ve ellerindeki bilgisayara dair soru/sorunlara hangi kanallar arac›l›¤›yla çözüm bulabileceklerinin gösterilmesi de projenin temel amaçlar›n- 32 HABER LINUX dan bir di¤eri. Projenin haz›rlanma ve uygulama aflamas›nda yer alan kurulufl ve oluflumlar ise; Fazlamesai.net, Faber-Der ve Beyo¤lu Yerel Sivil Güçbirli¤i Merkezi. Projenin bafllang›ç noktas›n› oluflturan fikir, Fazlamesai.net'te 30 Eylül 2005 tarihli “‹kinci el bilgisayarlar›n›z› istiyoruz. Hemen, flimdi!” haberi ile ortaya ç›km›fl. Bu haberin akabinde sitede yo¤un tart›flmalar ve bu iflin nas›l yap›labilece¤ine dair yorumlar yap›lm›fl. Böyle bir fikir projeye dönüfltü¤ü takdirde nelerin yap›lmas› gerekti¤ine dair bir çerçeve belirlenmifl. Ancak ortaya ç›kan fikir için o s›rada somut bir ad›m at›lamam›fl. Üç ay kadar bir süre geçtikten sonra bu haberden esinlenerek, çocuklara alternatif e¤itim ve geliflim olanaklar› sunma amac›ndaki bir STK olan FaberDer (Farkl› Bireyler E¤itim ve Rehberlik Derne¤i), "Fazlamesai'nin bu fikri nas›l uygulanabilir?" sorusunu gündemine tafl›m›fl. Bu projenin uygulanabilmesi için Fazlamesai, STK ve yerel yönetim zincirinin oluflturulmas› gerekti¤ine karar verilmifl. Böylece proje, bir 032-033 cocuklara linux 6/3/06 4:06 AM Page 3 Bilgisayarlar nereden bulunacak? Fazlamesai.net "Eve gitsem de bilgisayarla u¤raflsam diyenlerin sitesi" slogan› ile 9 Ekim 2000 tarihinden itibaren kâr amac› gütmeksizin yay›mlanan, a¤›rl›kl› olarak bilgisayar kurcalama, programlama, özgür yaz›l›m, aç›k kodlu yaz›l›m, kitap tan›t›mlar›, k›lavuzlar, vb. konular› ele alan bir internet ortam›. Sitede genel olarak GNU/Linux, özgür yaz›l›m, aç›k kaynak kodlu yaz›l›m, biliflsel bilim, yerellefltirme, internet ve insan iliflkileri, sosyoloji, vb. gibi konularda makaleler yaz›lmakla birlikte bilgisayarc›lar k›raathanesi tan›mlamas› üzerinden her konuda tart›flmaya aç›k bir yap› oturtmay› baflarm›flt›r. Ad› geçen alanlardaki önemli çal›flmalar› duyurman›n yan› s›ra özgün ve detayl› makalelere yer vermekte, potansiyel projeler için insanlar› yönlendirmekte ve organize etmeye çal›flmaktad›r. 1 fiubat 2005'ten itibaren televizyon arac›l›¤› ile de insanlara eriflen FM organizasyonu web sitesindeki içeri¤i ekranlara tafl›maya ek olarak televizyonda aktar›lmas› daha anlaml› olan video ve ses kay›tlar›n› da (yapay zeka, müzik, Lisp, Python, robotik, vs. ile ilgili videolar) sunmaya, insanlar› bilgilendirmeye ve alternatif teknolojileri göstermeye bafllad›. Ald›¤› Ödüller: Linux Kullan›c›lar› Derne¤i Y›l›n Penguenleri Ödülleri; En Baflar›l› Bas›l›/Görsel ‹çerik Çal›flmas› 2004, En Baflar›l› Bas›l›/Görsel ‹çerik Çal›flmas› 2005 Fazlamesai.net'in fiubat 2006 itibariyle 5000'in üzerinde üyesi bulunmaktad›r ve bu say› h›zla artmaktad›r. Daha detayl› bilgi için: http://tr.wikipedia.org/wiki/Fazlamesai.net Beyo¤lu Yerel Sivil Güçbirli¤i Merkezi 22 Nisan 2005 tarihinde STK'lar›n da kat›l›m›yla aç›lan Beyo¤lu Yerel Sivil Güç Birli¤i Merkezi Türkiye'de Yerel Yönetimin sivil insiyatifle beraber yönetti¤i bölgenin gelece¤ini beraber infla etmek ad›na ortak akl›n oluflturuldu¤u alan›nda özgün bir modeldir. Beyo¤lu'nda aktif olarak çal›flan sivil toplum kurulufllar›n›n ve yerel yönetiminin birlikte hareket etmesini sa¤lamak için 2004 Temmuz ay›nda bafllanm›fl bir giriflimdir. Girifliminin bafllang›ç noktas›; STK'lar›n birbirlerini tan›yarak ve birlikte hareket etmesini sa¤lamak; yerel yönetim ile STK'lar›n birbirlerine destek vererek faaliyetlerde bulunmas›n› sa¤lamakt›r. Merkezin hem uygulama hem de planlama aflamas›nda pek çok proje bulunmakta, bu projelerin birço¤u AB taraf›ndan da desteklenmektedir. Faber-Der (Farkl› Bireyler E¤itim ve Rehberlik Derne¤i) Kurulufl amac›, farkl›l›¤› bir anormallik olarak de¤il, hayat›n bir rengi olarak alg›layan, farkl› bireylerin ihtiyaçlar›n›n ay›rd›nda olan bilinçli bir toplumun oluflmas›na katk›da bulunmakt›r. Farkl› birey tan›m›, sadece yetersizlikleri olanlar› de¤il, üstün niteliklere sahip olanlar› da kapsayan genifl bir tan›md›r. Faber-Der'in e¤itimde hedefledi¤i yaklafl›ma göre, klasik ö¤renimin beklentilerini karfl›layamayan ve beklentileri mevcut sistemce karfl›lanamayan bireylere, ihtiyaç duyduklar› alternatif e¤itim ve geliflim olanaklar›n›n sa¤lanmas› gerekmektedir. Daha detayl› bilgi internet sitesinden elde edilebilir: www.faber-der.org yerel yönetim temsilcisi ve ayn› zamanda STK'lar ile yak›n iflbirli¤inde olan Beyo¤lu Yerel Sivil Güçbirli¤i Merkezi'ne aktar›lm›fl. Tüm taraflar›n bu yap›ya s›cak bakmas› ile temelde Fazlamesai'nin belirledi¤i çerçevede projenin uygulanmas› ve bölge olarak Beyo¤lu'nun seçilerek buradaki çocuklar›n projenin hedef kitlesi olmas› kararlaflt›r›lm›fl. Bahsi geçen nitelikteki bilgisayarlar› böyle bir proje için vermek isteyen gönüllüler projenin as›l itici gücü. Kullanmad›¤› bilgisayar›n, bir baflkas›n›n ifline yarayaca¤› düflüncesi pek çok insan ve kurum için ise motive edici bir unsur. Bu projeye destek olmak için yapman›z gereken tek fley bilgisayar›n›z›, bu proje için haz›rlanm›fl olan Geri Dönüflüm Merkezi'ne getirmeniz. Proje paydafllar›n›n tek ricas› ise ba¤›fllanan bilgisayarlar›n fiziksel zarar görmemifl ve çal›fl›yor olmas›. Projenin uygulan›fl› nas›l oluyor, isterseniz ona bir bakal›m. Öncelikle bilgisayar›n› vermek isteyen kiflilerin makineleri bu proje için Beyo¤lu bölgesinde oluflturulmufl olan Geri Dönüflüm Merkezi'nde toplan›yor. Fazlamesai ekibinden periyodik bir biçimde gelen gönüllüler Geri Dönüflüm Merkezi'ne gelmifl bilgisayarlar› inceliyor ve ard›ndan GNU/Linux sistemini yükleme ifllemini gerçeklefltiriyorlar. Son ayarlama ve onaylama iflleminden sonra kurulumu tamamlanm›fl bilgisayarlar haz›r hale gelmifl olarak paketleniyor. Verilmeye haz›r hale getirilmifl bilgisayarlar, STK'lar ve yerel yönetimin çal›flmalar› sonucu belirlenmifl olan ihtiyaç sahibi çocuklara teslim ediliyor. Pilot uygulaman›n bafllang›ç hedefi Beyo¤lu bölgesindeki çocuklar olarak belirlenmifl. Bilgisayar verilen çocuklar için temel bir e¤itimin haz›rlanmas› ayr› bir program olarak düflünülüyor ve proje ile paralel olarak bu konu üzerinde çal›fl›l›yor. E¤er “Verebilece¤im bir bilgisayar›m yok. Baflka türlü nas›l destek olabilirim?” diyorsan›z. Projeyi tan›tarak, konuyla ilgili olabilece¤ini düflündü¤ünüz iletiflim ortamlar›na, haber listelerine bilgilendirici mesaj göndererek, haz›rlanan tan›t›c› banner/logo/resimleri e¤er varsa internet sitenizde yer vererek projeye yard›mc› olabilirsiniz. Aktif olarak teknik destek vermek istiyorsan›z (bilgisayar kurulumu, dokümantasyon vs. gibi) Fazlamesai ekibi ile temasa geçebilirsiniz. Proje 30 Mart 2006 tarihinden itibaren bilgisayar kabul etmeye bafllad› ve ilk olarak 6 ayl›k bir zaman dilimini kapsamas› öngörülüyor. Projenin geliflimine göre bu konuda düzenleme yap›lacak. Proje ile ilgili tüm detaylar› http://www.cocuklarabilgisayar.org/ adresinden edinebilirsiniz. HABER LINUX 33 034-035 HPC ardindan 6/3/06 4:29 AM Page 2 BlueGene Livermore Yüksek Baflar›ml› Hesaplama etkinli¤inin ard›ndan… Yüksek Baflar›ml› Hesaplama son y›llarda dünyan›n gündemini çok meflgul eden bir konu. Gün geçmesin gazetelerde “Dünyan›n en h›zl› bilgisayar› ünvan› ....'n›n oldu” gibi bir haberi okumayal›m. Bütün önde gelen teknoloji ve biliflim flirketleri sanki bir yar›fl halinde süper bilgisayarlar ve yüksek baflar›ml› hesaplama sistemleri konular›nda çeflitli çözümlerle dünya süper bilgisayarlar ilk 100 listesine girebilmek için yar›fl›yorlar. Nedir peki bu yar›fl›n as›l sebebi? Bu soruya bir tek cevap bulmak hiç de kolay de¤il. H›zl›ca birkaç neden s›ralayabiliriz. ‹lk olarak teknolojinin h›zl› geliflimi, geçen 10 y›l boyunca bilgisayarlarda boyut ve performans konusunda en h›zl› geliflimin yafland›¤› y›llar oldu. Buna materyallerdeki de¤iflimler ve maliyetlerin düflmesi de eklenince süper bilgisayar dünyas› da bu h›zl› geliflimden elbette olumlu etkilendi. Geliflim sürecine ikinci neden olarak, h›zla- r›n çok çabuk artmas›na paralel olarak yüksek baflar›mla hesaplanmas› gereken ve insanl›k için kullan›lacak projelerin, olabilirli¤inin konuflulmaya bafllanmas› oldu. Bunlar o zamana kadar hesaplanmas› konusunda en ufak bir umut bile olmayan denklemlerin veya modellemelerin yap›lmaya bafllan›lmas›yla mümkün hale geldi. Üçüncü olarak da yaz›l›mlardaki de¤iflimlerin ve gelifltirilme sürecindeki zaman probleminin daha azalmas› say›labilir. Belki de flu ana kadar sayd›klar›m›za benzer birkaç sebep daha rahatl›kla bulunabilir. Ancak süper bilgisayarlar›n en çok askeri, uzay, insanl›¤› ilgilendirecek hava tahmini veya sa¤l›k ile ilgili araflt›rmalarda kullan›lmas› ve gittikçe de baflar›lar›n› art›rm›fl olmas› bu sebeplerin hepsinden daha da etkili olmufltur san›r›z. Son y›llarda bu konuda IBM'in tart›fl›lmaz bir say›sal üs- tünlü¤ü olmakla birlikte, son 4 y›ld›r gelifltirmekte oldu¤u yeni teknolojiler, birkaç y›l önce daha y›llarca afl›lamaz denilen h›zlar›n ve rekorlar›n k›r›lmas›na olanak tan›d›. Bu teknolojilerin bafl›nda High Power Computing olarak adland›r›lan, Power ifllemciler ile gerçeklefltirilen süper bilgisayar mimarisi bulunuyor. Tamam›yla yüksek performans ihtiyaçlar›n› karfl›lamak için tasarlanan bu ifllemci mimarisi, yaz›l›ma özgü tasar›m yerine performansa özgü BlueGene Watson 34 HABER LINUX 034-035 HPC ardindan 6/3/06 4:29 AM Page 3 Mare Nostrum yaz›l›m gelifltirme, sürecini de bafllatt›. Özellikle Blue Gene/L, mimarisi ile en yak›n takipçisine ciddi derecede fark atm›fl ve test sonuçlar› ile bu rakamlar›n katlanmaya bafllad›¤›n› ortaya ç›kard›. Bu proje ile IBM süper bilgisayarlar dünyas›na yetenekli ve ölçeklenebilir, süper bilgisayar çözümü kazand›rm›fl oldu. Bütün bu ifllemleri gerçeklefltirirken harcanan elektrik güçleri ve bu tip bilgisayarlar›n kaplad›¤› alan aç›s›ndan devrim niteli¤inde bir proje haline gelmifl oldu. Hatta yak›n gelecekte bu chip mimarisi temel al›narak gelifltirilen Cell ifllemcileri, evlerimize oyun konsollar› ile girerek hepimizin birer süper bilgisayar sahibi olmas›n› sa¤layacak, buna haz›r olun. Geçti¤imiz haftalarda ‹stanbul'da IBM taraf›ndan gerçeklefltirilen Yüksek Baflar›ml› Hesaplama etkinli¤inde IBM uzmanlar› taraf›ndan anlat›lan sunumlarla bu yaklafl›mlar ve çözümler hakk›nda detayl› bilgiler verildi. Çeflitli üniversitelerin, konu ile ilgili özel ve kamu kurulufllar›n›n kat›l›m› ile gerçeklefltirilen etkinlikte konu ile ilgili bilgi al›flveriflinde bulunuldu. Ülkemizde de örne¤i bulunan baz› çözümler tart›fl›ld›. Devlet Meteoroloji ‹flleri Genel Müdürlü¤ü taraf›ndan kullan›lmakta olan süper bilgisayar çözümü ile gerçeklefltirilmekte olan Orta Vadeli Hava Tahmin Amaçl› Yüksek Baflar›ml› Hesaplama konusunda, Hava Tahmin Dairesi Say›sal Hava Tahmin fiube Müdürü Fatih Büyükkasapbafl› taraf›ndan bilgiler verildi. Son bir y›lda gelinen teknolojik son nokta konusunda bilgiler paylafl›ld›. “Halen dünyan›n en h›zl› ilk 3 bilgisayar› IBM taraf›ndan üretiliyor. En h›zl› ilk 100 bilgisayar›n 49'unda ise IBM'in imzas› bulunuyor. Yüksek Baflar›ml› Hesaplama çözümlerinde uzun y›llard›r dünya lideri olan IBM'in en çok tan›nan Süper Bilgisayar›; Blue Gene ailesi. 280.6 Terraflop h›za, yani saniyede trilyonlarca ifllem yapabilme gücüne sahip Blue Gene/L, halen dünyan›n en h›zl› bilgisayar› ünvan›na sahip. Kaliforniya'daki Lawrence Livermore Ulusal Laboratuar›'nda kullan›lan Blue Gene/L, bir tenis sahas›n›n yar›s›na yak›n büyüklü¤üyle bilim adamlar›na insan hücrelerinin protein yap›s›n› modellemekte yard›mc› oluyor. ‹spanya'n›n Barselona kentindeki Süper Bilgisayar Merkezi'nde de IBM çözümleri kullan›l›yor. Avrupa'daki pek çok bilim adam›n›n belirli projelerde ortak görev ald›¤› merkezde, IBM'in altyap›s› kullan›larak, iklim de¤ifliklikleri, proteinlerin uyuflturuculara karfl› direnci, kimyasal gazlar›n yaratt›¤› hava kirlili¤i gibi konular bilgisayar ortam›nda yeniden yarat›l›yor ve inceleniyor.” BlueGene Purple HABER LINUX 35 036-043 Egitim 6/3/06 6:38 AM Page 2 Linux Ö¤renelim: Bölüm 2 36 HABER LINUX 036-043 Egitim 6/3/06 6:38 AM Page 3 Daniel Robbins taraf›ndan IBM developerWorks için haz›rlanan LPI 102 Sertifika s›nav›na haz›rl›k notlar› ‹stanbul Bilgi Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri taraf›ndan dilimize çevirilip HaberLinux için uyarlanm›flt›r. Özgün belgelere http://www.ibm.com/developerworks/ adresinden ulaflabilirsiniz. Uygulamalar› Kaynaktan Derlemek Diyelim ki elinizde sisteminize yüklemek istedi¤iniz bir uygulama var. Bu uygulaman›n en yeni sürümünü kurmak istiyorsunuz. Ancak bu sürüm henüz rpm paket format› haline gelmemifl olsun. Uygulamay› sadece kaynak kod halinde bulabildi¤inizi düflünelim. Bu durumda yapman›z gereken fley bu uygulamay› kayna¤›ndan derlemek olacakt›r. Bu bölümde bu ifllemin nas›l yap›laca¤›n› görece¤iz. Dosyalar› ‹ndirmek ‹lk ifliniz derlemek için ihtiyac›n›z olan kaynak dosyalar› bulmak ve indirmek olacakt›r. Bu dosyalar› muhtemelen tar.gz, tar.Z, tar.bz2 ya da tgz uzant›s› halinde arflivlenmifl ve s›k›flt›r›lm›fl olarak bulacaks›n›z. Arflivi, kulland›¤›n›z taray›c› ya da ftp uygulamas› ile indirmelisiniz. E¤er uygulama ile ilgili bir web sayfas› varsa, kurulum bilgileri hakk›nda doküman bulabilmeniz aç›s›ndan bu siteyi ziyaret etmekte fayda vard›r. Yükleyece¤iniz program o anda sisteminizde olan ya da olmayan baflka programlar›n varl›¤›n› gerektirebilir. E¤er bu baflka programlar›n sisteminizde olmad›¤›ndan eminseniz öncelikle bunlar› temin etmeli, paket ya da kaynaklar›n›n kullanarak siteminize yüklemelisiniz. Bundan sonra as›l uygulaman›z› kurmak için art›k haz›rs›n›z demektir. Dosya Arflivleme ve S›k›flt›rmaya ‹liflkin K›sa Aç›klama tar komutu yard›m›yla dosyalar›n›z› arflivleyebilir, oluflturulmufl bir arfliv içerisine yeni dosyalar ekleyebilir ve arflivleri açabilirsiniz. Afla¤›daki örnekte önce /home/knoppix alt›nda "temp" ad›nda bir dizin ve bu dizin içerisine file1, file2 ad›nda iki dosya ile dir1 adinda baska bir dizin ve en son olarak da bu dir1 dizini içerisine de file1 ad›nda bir dosya açal›m. Bundan sonra bu temp dizinini arfliv haline getirmek için flunu yazal›m: # tar -cf arsiv.tar ./temp # ls arsiv.tar Desktop temp tmp Burada -c parametresi arfliv yarat›lmas› için kullan›l›r. -f parametresi de kendisinden sonra gelecek olan ismi yeni arflivin ismi olarak alg›lar. fiimdi yine /home/knoppix alt›nda temp2 diye bir dizin olufltural›m ve bu dizinin içerisine arflivi açal›m: # mkdir temp2 # ls arsiv.tar Desktop temp tmp # cd temp2 # tar -xf ../arsiv.tar # ls temp # cd temp # ls dir1 file1 file2 temp2 Bu örnekte de gördü¤ümüz gibi arflivimizi ayn› flekliyle -x parametresi ile açm›fl olduk. fiimdi diyelim ki arflivimize yeni bir dosya eklememiz gerekiyor. Bunun için ilk akla gelen fley arflivi aç›p yeni dosyam›z› ekleyip sonra yeniden arflivlemekse buna hiç gerek yok. Çünkü -r parametresi yard›m›yla arflivi açmadan yeni bir dosya eklememiz mümkün: # touch ekle.txt # tar -rf arsiv.tar ekle.txt fiimdi de arflivimizde hangi dosyalar›n bulundu¤una -t parametresi yard›m›yla bir göz atal›m: # tar -tf arsiv.tar ./temp/ ./temp/dir1/ ./temp/dir1/file1 HABER LINUX 37 036-043 Egitim 6/3/06 6:38 AM Page 4 ./temp/file2 ./temp/file1 ekle.txt tar.gz, tar.Z ya da .tgz biçiminde ise arflivi açmak için flu komutu kullanabilirsiniz: Dosya s›k›flt›rmaya yarayan araçlardan en yayg›n olanlardan bir tanesi de gzip2dir. gzip ile bir dosyay› s›k›flt›rabilir ve gunzip ile s›k›flt›r›lm›fl dosyay› açabilirsiniz: # gzip ekle.txt # ls arsiv.tar Desktop ekle.txt.gz temp temp2 temp3 tmp # gunzip ekle.txt.gz # ls arsiv.tar Desktop ekle.txt temp temp2 temp3 tmp # Sonuç itibariyle bir dizin içerisinde yer alan dosyalar› en iyi flekilde paketlemek için bunlar› önce arflivlemek sonra da s›k›flt›rmak gerekir. Az önce oluflturdu¤umuz /temp dizini bu flekilde uygun bir tar.gz paketi haline getirelim: # tar -cf arsiv.tar ./temp # ls arsiv.tar Desktop temp temp3 tmp # gzip arsiv.tar # ls arsiv.tar.gz Desktop temp temp3 tmp # temp2 temp2 Paketi Açmak Kaynak arflivi açmak nispeten daha kolayd›r. E¤er arflivinizin uzant›s› 38 HABER LINUX lanm›flt›r. Böylece sisteminiz üzerinde bu kaynaklar düzgün bir flekilde derlenir. Çal›flt›r›ld›¤› zaman, script sisteminizi inceler yeteneklerini hesaplar ve kaynaklar›n kurulumu ve yüklenmesine iliflkin komutlar› bar›nd›ran Makefile dosyalar› oluflturur. Bu script her zaman "configure" olarak adland›r›l›r. E¤er ana kaynak dizini içerisinde bir configure dosyas› bulursan›z iyi bir ihtimalle bu dosya sizin kullanman›z için oraya koyulmufltur. E¤er configure skriptini bulam›yorsan›z, kaynak dosyalar›n›z muhtemelen çeflitli sistemler üzerinde çal›flacak flekilde dizayn edilmifl standart Makefile dosyas› ile gelmifltir. Bu durumda bundan sonra gelecek olan konfigürasyon ad›mlar›n› geçip doküman› "make" hakk›nda konufltu¤umuz yerden itibaren takip edebilirsiniz. configure Kullanmak $tar -xzvf archivename.tar.gz x --> açmak için v --> görünür durumda açmak için (aç›lan dosyalar ekranda yaz›l›r halde) f --> Bundan sonra aç›lacak arfliv dosya ismi yaz›laca¤› anlam›na geliyor Bundan sonra bütün kaynak dosyalar› tek bir dizin içerisinde yer alacak flekilde arfliv dosyas› aç›lacakt›r. Bu sayede, bir arflivi açt›¤›n›z zaman, o anda çal›flt›¤›n›z dizin içerisine bu arflivde yer alan dosyalar dolmayacak, onun yerine daha düzenli bir biçimde ayr› bir dizin içerisine yer alacaklard›r. Kaynaklar› ‹ncelemek Kaynaklar›n›z› açt›ktan sonra açma ifllemini yapt›¤›n›z› dizine girmek ve buradaki dosyalar› kontrol etmek isteyeceksiniz. Genelde kurulumla ilgili bir dosyay› aramak ak›ll›ca olacakt›r. Genel olarak bu bilgiler ana kaynak dizini içerisinde yer alan README ya da INSTALL dosyalar› içerisinde yaz›l›d›r. Pratikte sizin çal›flt›¤›n›z platforma özel kurulum bilgilerini README.platform ya da INSTALL.platform (burada platform kulland›¤›n›z iflletim sistemini belirtiyor) dosyalar›nda bulursunuz. Konfigürasyon Modern kaynaklar›n birço¤u ana kaynak dizini içerisinde bir konfigürasyon script dosyas› bar›nd›r›r. Bu script özel olarak kaynaklar› kurmak için tasar- configure skriptini çal›flt›rmadan önce bu uygulama hakk›nda fikir sahibi olmakta yarar var. ./configure --help yazarak program›n›z için mevcut tüm konfigürasyon seçeneklerini görüntüleyebilirsiniz. Özellikle --help ç›kt›s›n›n en üstünde olanlar ve gördü¤ünüz di¤er seçeneklerin birço¤u neredeyse her configure skripti içerisinde yer alan standart seçeneklerdir. Sonlarda yer alan seçenekler ise sizin derlemek istedi¤iniz pakete özgü seçeneklerdir. Bu seçenekleri incelemeniz ve hangilerini kullan›p kullanmayaca¤›m›za karar vermeniz gerekir. --prefix Seçene¤i GNU autoconfige tabanl› birçok configure scripti, program› nereye kuraca¤›n›z› kontrol etmenize olanak sa¤layan --prefix seçene¤ine sahiptir. Ön tan›ml› olarak kaynaklar›n ço¤u /usr/local dizini içerisine yüklenir. Bunun anlam› binary'ler /usr/local/bin, k›lavuz sayfalar› /usr/local/man vb. fleklinde dosyalar›n yerlefltirilece¤idir. Normalde bizim istedi¤imiz de budur; /usr/local içerisinde derledi¤imiz programlar saklanacakt›r. --prefix Kullanmak E¤er kaynaklar› baflka bir yere yüklemek isterseniz, (mesela /usr içerisine) --prefix=/usr seçene¤ini configure scriptine göndermek gerekir. Ayn› flekilde /opt dizini içerisine kurulum yapmak isterseniz de yine configure scrip- 036-043 Egitim 6/3/06 6:38 AM Page 5 tine --prefix=/opt seçene¤ini göndermemiz gerekir. Configure De¤iflik konfigürasyon seçeneklerine bak›p kullanacaklar›n›z› seçtikten sonra, configure program›n› çal›flt›rman›n zaman› gelmifltir. Configure program›n› çal›flt›r›rken, komut sat›r›ndan baz› seçenekler girmek durumunda kalabilece¤inizi (genellikle öntan›ml› seçenekler çal›fl›r fakat bu tam istedi¤iniz sonucu elde edece¤iniz anlam›na gelmez) unutmay›n›z. configure komutunu çal›flt›rmak için: $./configure <seçenekler> $ ./configure veya $ ./configure --prefix=/usr -mandir=/usr/share/man --infodir=/usr/share/info --with-thr fleklinde yazabilirsiniz. ‹htiyaç duydu¤unuz seçenekler, konfigüre edece¤iniz belli paketlere ba¤›ml›d›r. Configure, çal›flt›rd›¤›n›zda öncelikle bir süre için sisteminizde hangi araçlar ve hangi seçenekler oldu¤unu alg›lar ve bunlar› ekrana basar. Makefile Girifl Makefile dosyalar› genel olarak makefile ya da Makefile olarak adland›r›l›r. Kaynak dosyalar›n bulundu¤u dizinde normalde bir tane makefile olacakt›r. Haz›r yarat›lm›fl Makefile dosyalar› kulland›¤›n›z program gibi hedeflerin tam olarak nas›l kurulaca¤› gibi kurallar› içerir. make program› tüm komutlar›n çal›flmas› gereken s›ray› ve çal›flma flekillerini ortaya koyar. make Program›n› Ça¤›rmak make program›n› ça¤›rmak çok kolay bir ifllemdir. Çal›flt›¤›n›z dizin içerisindeyken komut sat›r›nda sadece "make" yazman›z yeterlidir. Bundan sonra make program› çal›flt›¤›n›z dizinde yer alan makefile ya da Makefile olarak adland›r›lan dosyay› bulacak ve yorumlayacakt›r. E¤er sadece make yazarsan›z, program öntan›ml› hedefi kuracakt›r. Program gelifltiriciler normalde kendi makefile dosyalar›n› olufltururlar ve böylece öntan›ml› hedef tüm kayna¤› derleyecektir. $ make Baz› makefile dosyalar›nda öntan›ml› hedef yoktur ve derleme iflleminin bafllamas› için sizin bir tane belirtmeniz gerekir. config.cache Konfigürasyon ifllemi sona erdi¤inde configure beti¤i, bütün konfigürasyon verisini config.cache dosyas›nda depolar. Bu dosya configure beti¤i ile ayn› yerde durur. Sistemde bir de¤ifliklik yapt›ktan sonra e¤er ./configure komutunu tekrar çal›flt›rman›z gerekirse önce rm config.cache dosyas›n› silmenizde fayda var, aksi takdirde configure öncelikle bu bilgileri kullanacakt›r. $ make all Bu komutlardan bir tanesini yazd›ktan sonra bilgisayar program›n›z› object koda çevirirken biraz zaman geçecektir. Hiçbir hata olmad›¤›n› varsayarsak, bu aflamadan sonra derlenmifl program›n›z› art›k sisteminize kurmaya haz›rs›n›z demektir. kullan›c›s› olabilirsiniz. Bundan sonra o andaki kabuk oturumundan "exit" yazarak ya da control-D ye basarak ç›kana kadar root haklar›na sahipsiniz demektir. E¤er zaten root kullan›c›s› iseniz, kurulum ifllemine devam edebilirsiniz. make install Kaynaklar› kurmak için ana dizinde sadece afla¤›daki komutu yazman›z yeterlidir: # make install "make install" yazmakla, make program›na "install" hedefini gerçeklefltirmesini anlatm›fl oluruz. Bu hedef geleneksel olarak en son yarat›lan kaynak dosyalar›n sisteminiz üzerinde do¤ru yerlere kopyalanmas› için kullan›l›r. Böylece program kullan›labilir hale gelecektir. E¤er herhangi bir --prefix seçene¤i belirlemezseniz, büyük bir ihtimalle bir kaç dosya ve dizin /usr/local dizin a¤ac› içerisine kopyalanacakt›r. Program›n›z›n büyüklü¤üne ba¤l› olarak kurulum hedefi tamamlanmas› için bir kaç saniyeden birkaç dakikaya kadar zaman geçebilir. Ayr›ca dosyalar› kolayl›kla kopyalamak için, make install kurulan dosyalar›n do¤ru izin ve sahiplik haklar›na sahip oldu¤unu da gözetecektir. make install baflar›yla tamamland›ktan sonra program art›k yüklenmifltir ve kullan›ma haz›rd›r . ‹flte bu kadar! Art›k belirli bir yaz›l›m paketini kendi kayna¤›ndan yüklemifl bulunuyorsunuz. Afla¤›daki flekilde yazarak program›n›z› çal›flt›rabilirsiniz: $ program_adı Kurulum configure ve Makefile Dosyalar› configure beti¤i çal›flmas›n› tamamlad›ktan sonra kaynaklar› derlemenin zaman› gelmifltir. make ad›nda bir program kullan›larak bu ad›m gerçeklefltirilebilir. E¤er yaz›l›m paketinizde configure beti¤i varsa ve bunu çal›flt›rd›ysan›z, bu betik Makefile denilen ve sisteminiz için özellefltirilmifl dosyalar› yaratacakt›r. Bu dosyalar make program›na kaynaklar› nas›l kuraca¤›n›, binary'leri, k›lavuz dosyalar›n› ve destek dosyalar›n› nas›l yükleyece¤ini anlat›r. Program derlendikten sonra bir önemli ad›m daha kalm›fl demektir: kurulum. Program derlenmifl olsa bile kullan›ma haz›r de¤ildir. Program›n tüm bileflenleri kaynak dizinden sistem üzerinde kullan›laca¤› do¤ru dizinler içerisine kopyalanmal›d›r. Mesela tüm binary dosyalar› /usr/local/bin ve tüm k›lavuz sayfalar› /usr/local/man vb. dizinleri içerisine yüklenmelidir. Yaz›l›m› kurmak için root kullan›c›s› olman›z gerekir. Bunun için sisteme en bafltan root olarak girebilir ya da ayr› bir terminalde su yazarak root Tebrikler! Paket Yönetimi Kavramlar›, Paket Yönetimi Avantajlar› Sisteminize bir yaz›l›m› yüklemek için uygulamalar› kaynaktan derlemenin yan›nda baflka bir yöntem daha vard›r. Yaz›l›m paketlerini yüklemek, güncellemek ya da kald›rmak amac›yla tüm linux da¤›t›mlar› belli flekillerde paket yönetimleri sunmaktad›r. Paket yönetimi, uygulamalar›n kaynaktan derlenmesine k›yasla baz› avantajlar sunar: HABER LINUX 39 036-043 Egitim 6/3/06 6:38 AM Page 6 • Kurulum ve kald›rma kolayl›¤› • Mevcut kurulmufl paketleri güncelleme kolayl›¤› • Konfigürasyon dosyalar›n›n korunmas› • Yüklenen dosyalar›n›n takibinin basitlefltirilmesi Paket Yönetiminin Dezavantajlar› En popüler paket yönetim araçlar›n› kullanmaya bafllamadan önce paket yönetiminden hofllanmayan linux kullan›c›lar›n›n da oldu¤unu belirtmekte fayda var. Bu kullan›c›lara göre: • Belli bir sistem için oluflturulan Binary'ler daha iyi performans göstermektedir. • Yüklenen bir paketin ihtiyaç duydu¤u kütüphanelerden ar›nd›r›lm›fl olmas› ciddi bir sorundur • Paketlerin yarat›lmas› oldukça zordur • Paket veritaban›nda meydana gelecek bir bozulma sisteme zarar verebilir Söz konusu olumsuzluklar olsa da bir çok kullan›c›ya göre paket yönetiminin avantajlar› dezavantajlar›na bask›n gelmektedir. Ayr›ca yukar›da bahsedilen her kusur için de uygun bir karfl›t fikir de mevcuttur. Çoklu paketler farkl› sistemler için optimize edilebilirler ve paket yönetici araçlar› da ba¤›ml› kütüphaneleri belirleyecek flekilde gelifltirilebilir, veritabanlar› di¤er dosyalara ba¤l› olarak yeniden oluflturulabilir ve bir paketin yarat›lmas› için baflta harcanan efor paketin daha sonra güncellenmesi ve kald›r›labilmesi kolayl›¤› sayesinde hafifletilebilir. Huzurlar›n›zda çekirdek... Linux! Genel olarak Linux ismi, Linux da¤›t›m› ad› alt›nda geçen, programlar›n birarada çal›flmas›ndan oluflan da¤›t›mlar› tan›mlamak için kullan›l›r. Halbuki teknik olarak Linux sadece çekirdek' (kernel)in ismidir. Her ne kadar Linux diye adland›r›ld›¤›m›z di¤er parçalar (kabuk, derleyiciler vs.) sistemin çal›flmas› ve tam bir iflletim sistemi oluflturmas› için ayn› derecede gerekli olsalar da teknik olarak çekirdekten ayr›d›rlar. Yine de insanlar "Linux" kelimesini "Linux tabanl› da¤›t›m" olarak kullanmaya devam edeceklerdir. Yine de 40 HABER LINUX herkesin hemfikir olaca¤› nokta Linux çekirde¤inin her Linux ‹flletim sisteminin kalbini oluflturdu¤udur. Donan›m ile arabirim oluflturmak Linux çekirde¤inin temel görevi sisteminizde donan›ma eriflim için direkt bir arabirim sa¤lamakt›r. Çekirdek ham donan›m ve uygulama programlar› aras›nda bir soyutlama katman› sa¤lar. Böylelikle programlar ana kart›n›z›n veya disk kontrol ünitesinin detaylar›n› bilmek durumunda kalmadan çok daha üst seviyede diskten okuyup ona bilgi yazabilirler mesela. CPU Soyutlama Linux çekirde¤i ayn› zamanda sisteminizdeki ifllemciye de bir soyutlama katman› sa¤lar - bu sayede birçok program efl zamanl› çal›fl›yormufl izlenimi verir. Her bir program›n gerekti¤i kadar ifllemci zaman› ve di¤er kaynaklardan yararlanmas›n› çekirdek ayarlar. fiu anda bir Linux sistem üzerinde çal›fl›yorsan›z, kulland›¤›n›z çekirdek ya UP(uniprocessor(tek ifllemcili)) ya da SMP(symmetric multiprocessor(simetrik çok ifllemcili)) bir çekirdektir. E¤er bir SMP ana karta sahipseniz ve UP çekirdek kullan›yorsan›z, Linux'unuz ekstra ifllemcilerden haberdar olmayacakt›r. Bunu düzeltmek için kendi donan›m›n›za uygun bir SMP çekirdek derlemeniz gerekir. Halihaz›rda SMP çekirdekler, küçük bir performans kayb›yla da olsa UP sistemlerde de çal›flacaklard›r. IO(girifl/ç›k›fl)'lar› Soyutlama Çekirdek ayn› zamanda her türlü dosya girdi ç›kt›lar›n› soyutlama iflini de üstlenir. Her bir program›n›z›n bu iflleri kendi bafl›na yapt›¤›n› bir düflünün. Disk kontrolörlerinizi de¤ifltirdi¤iniz takdirde bütün programlar›n›z çak›l›p kalacaklard›. Bu yüzden Linux çekirde¤i de programlar›n kullanabilece¤i veri depolama ve eriflimi için soyutlama için Unix modellerini kullanmaktad›r. Bu flekilde kulland›¤›n›z veritaban›, veriyi IDE ya da SCSI RAID dizisinde ya da a¤ üzerinden eriflilen bir dosya sisteminde tutup tutmad›¤›n›zla ilgilenmeyecek, sadece o veri ile iflini yapacakt›r. A¤ Merkezi Linux'un en ünlü ve iddial› oldu¤u alan- lardan biri oldukça güçlü a¤ yap›s›, özellikle de TCP/IP deste¤idir. E¤er flimdiye kadar TCP/IP deste¤inin Linux çekirde¤inde yer ald›¤›n› tahmin ettiyseniz, hakl›s›n›z. Çekirdek, standartlarla uyumlu, yüksek seviyeli bir arabirim ile a¤ üzerinden veri gönderilmesini ve al›nmas›n› destekler. Arka planda ise Linux çekirde¤i sizin ethernet kart›n›z ya da pppd daemon ile düflük seviyeli ba¤lant›lar› halleder ve Internet iletiflimini sa¤lar. Bu konunun detaylar› bir sonraki dersin konusudur. A¤›n Faydalar› Linux'un en iyi özelliklerinden biri çekirdekte yer alan birçok yararl› özelliktir. Mesela bir Linux çekirde¤ini, bütün evinizdeki a¤›n modem üstünden Internet'e ç›k›fl kap›s› olmas› için konfigüre edebilirsiniz --buna IP Masquera- 036-043 Egitim 6/3/06 6:38 AM Page 7 makt›r. Donan›mlar do¤ru olarak tan›n›p ifller hale getirildiklerinde, çekirdek normal kullan›c› alan›nda çal›flan programlar› (process(ifllemler) diye de geçer bunlar) çal›flt›r›r. ‹lk çal›flt›r›lan program /sbin/init'dir. Init ise /etc/inittab alt›nda tan›mlanan di¤er programlar› çal›flt›r›r. Saniyeler içinde sisteminiz aya¤a kalkm›fl ve çal›fl›r halde, kullan›m›n›za haz›rd›r. Her ne kadar hemen hiçbir zaman çekirde¤e do¤rudan eriflim sa¤lamasan›z da, Linux çekirde¤i bütün normal programlar›n "üstünde" aral›ks›z çal›flmakta, bu programlar›n ve kütüphanelerin ihtiyaç duyduklar› sanallaflt›rma ve soyutlama ifllemlerini çeflitli katmanlarda gerçeklefltirmektedir. Ve huzurlar›n›zda... modüller ding veya IP NAT denir. Bunun d›fl›nda Linux çekirde¤i a¤daki di¤er Unix makinelerle dosya paylaflabilecek flekilde de konfigüre edilebilir. Çekirdekte buna benzer bir çok faydal› özellikle vard›r, bunlar› çekirdek özelliklerini incelerken daha detayl› olarak da göreceksiniz. Aç›l›fl ifllemleri San›r›z, flu an Linux'un aç›l›flta hangi aflamalardan geçti¤ini gözden geçirmek için tam da zaman›. Linux tabanl› sisteminizi açt›¤›n›zda çekirdek imaj› (tek bir ikilik dosyad›r) diskten haf›zaya Lilo ya da Grub gibi bir yükleyici taraf›ndan yüklenir ve ard›ndan çekirdek sistemin kontrolünü al›r. Yapt›¤› ilk fleylerden biri mevcut donan›mlar› gözden geçirmek ve desteklemek üzere konfigüre edildi¤i donan›mlar› tan›- Yak›n tarihli bütün Linux çekirdekleri, çekirdek modüllerini destekler. Çekirdek modülleri oldukça hofl fleylerdir basitçe çekirde¤in bir parças› olan, göreceli olarak çok daha küçük dosyalardan oluflurlar. Çekirdek belli bir fonksiyonu gerçeklefltirmek için bir modüle ihtiyaç duydu¤unda o modülü diskten otomatik olarak yükler ve kendisine entegre eder, böylelikle dinamik olarak yetkinli¤ini artt›rabilir. E¤er bir çekirdek modülünün özellikleri bir süre kullan›lmazsa, çekirdek onu haf›zdan ç›kartabilir ve böylelikle autocleaning denen bir ifllemi gerçeklefltirerek gereksiz kaynak kullan›m›n› azalt›r. Çekirdek modülleri olmasa, çal›flmakta olan çekirde¤imize (ki kendisi tek bir dosyadan oluflur) bütün gereken özellikleri yüklememiz gerekecekti. Normalde ise temel ihtiyaçlar› sa¤layacak bir çekirdek derleyip, ilerde ihtiyaç duyabilece¤imiz modülleri ekleriz. E¤er gerekirse uygun modül çekirde¤e daha sonra dinamik olarak eklenebilir. Bu ayn› zamanda RAM ve di¤er kaynaklar›n da korunmas› anlam›na gelir, çünkü bir modül ancak gerek duyuldu¤unda yüklenir ve at›l hale geldi¤inde haf›zadan ç›kart›l›r. Modüller nerede durur ? Çekirdek modülleri genelde /lib/modules/x.y.z (x.y.z modüllerin uyumlu oldu¤u çekirdek sürümünü belirtir) alt›nda dururlar; her modülün isminin sonunda ".o" uzant›s› vard›r, bu sayede bu dosyalar makine dili komutlar› içeren dosyalar olarak tan›mlan›rlar. Tahmin edebilece¤iniz gibi her modül, bel- li bir çekirdek fonksiyonalitesini tan›mlar. Bir modül FAT dosya sistemi deste¤i sa¤layabilirken bir baflkas› ISA ethernet deste¤i sa¤layabilir. Modüller -- her ifllem için kullan›lamaz Herfleyi bir modül haline getiremeyece¤inizi belirtmekte fayda var. Modüller disk üzerinde durduklar› için sizin bafllat›labilir linux çekirde¤inizin kendi içinde mevcut disk kontrolörünüzün deste¤ine sahip olmas› gerekir. E¤er bu destek yoksa (veya bu deste¤i modüler olarak derlediyseniz) çekirde¤iniz bu modülleri yüklemeyi beceremeyecektir (çünkü modüllerin yüklü oldu¤u diske eriflim yetene¤inden yoksundur) ve bu yüzden de sisteminiz bafllat›lamayacakt›r. Çekirdek kaynaklar›n› bulup bilgisayar›n›za indirmek Bu doküman yaz›ld›¤› s›ralarda en yeni çekirdek 2.4.18'di. 2.4.18 çekirdek 2.4 tutarl› çekirdek serisinin bir parças›d›r. Bu seri gerçek dünyada üretim amaçl› kullan›lacak sistemler için haz›rlanmaktad›r. Bu seri ile efl zamanl› olarak gelifltirilen 2.5 serisi de kullan›ma aç›kt›r, fakat bunlar›n üretim sistemlerinde kullan›lmas› tavsiye edilmemektedir. 2.5'deki 5 say›s› tek bir say›d›r, ve çekirdek terminolojisinde bu serinin çekirdek gelifltiricilerine ve deneme kullan›c›lar›na yönelik deneysel bir sürüm oldu¤unu belirtir. 2.5 sürüm çekirdekler, yeteri kadar güvenilir hale gelip, üretim sistemlerinde kullan›labilir hale ulaflt›klar›nda 2.6 sürüm numaras›n› alacaklard›r (çift say›ya dikkat). Hangi çekirdek kaynaklar›n› kullanmal› ? E¤er mevcut çekirde¤inizin yeni bir sürümünü derlemek istiyorsan›z (mesela SMP deste¤i eklemek isteyebilirsiniz) en iyi yöntem da¤›t›m›n›z›n çekirdek kaynak kodu paketini kurmakt›r. Bunu kurduktan sonra /usr/src/linux dizini alt›nda baz› dosyalar›n haz›r oldu¤unu göreceksiniz. Bunun d›fl›nda tamamen yeni bir çekirdek kurmay› da isteyebilirsiniz. Genelde en do¤ru yaklafl›m da¤›t›m›n›z›n yeni ya da güncellenmifl kaynak kodu paketinden kurulum yapmakt›r. Bu paket sizin Linux sisteminizde optimal olarak çal›flmak üzere yamanm›fl ve konfigüre edilmifl çekirdek kaynak kodlar›n› içerecektir. HABER LINUX 41 036-043 Egitim 6/3/06 6:38 AM Page 8 Çekirde¤i kayna¤›ndan edinmek E¤er macera merakl›s›ysan›z, çekirdek kaynak kodunu http://www.kernel.org/pbu/linux/kernel adresinden "genel bir" kaynak kodu indirerek edinebilirsiniz. Bu dizinde Linus ya da Marcello taraf›ndan yay›nlanm›fl resmi kaynak kodlar›n› bulabilirsiniz. Burada önemli nokta da¤›t›m›n›zda bulunan bütün özellikleri bu çekirde¤in desteklemeyebilece¤i. Bu sebeple tam olarak ne yapt›¤›n›zdan emin olmadan böyle bir "genel" çekirdek derlememenizde fayda var. Kernel.org'da de¤iflik dizinler alt›nda düzenlenmifl çekirdek kaynak kodlar›n› bulacaks›n›z. Kernel (v2.2, v2.4 vs.) Her dizinin içinde "linuxx.y.z.tar.gz" ve "linux-x.y.z.tar.bz2" isimli dosyalar bulunacakt›r. Bunlar temel kaynak kodu dosyalar›d›r. Bunlar›n d›fl›nda "patch-x.y.z.gz" ve "patchx.y.z.bz2" dosyalar› da vard›r. Bunlar ise önceki sürümleri güncellemeye yarayan yama dosyalar›d›r. E¤er yeni bir çekirdek derleyecekseniz "linux" diye bafllayan dosyalardan birini alman›z gerekir. Çekirdek kodu paketini açmak kernel.org'dan yeni bir çekirdek kodu paketi ald›ysan›z önce bunu açmak gerekecektir. Bunun için önce /usr/src dizinine gidi. E¤er burada bir "linux" dizini varsa onu "linux.old" dizini haline getirin (mv linux linux.old tabi bunu root olarak yap›yorsunuz) fiimdi yeni çekirde¤i açman›n zaman›. /usr/src alt›ndayken tar zxvf /kernelin/bulundugu/yer/linux-x.y.z.tar.gz ya da cat /kernelin/bulundugu/yer/linuxx.y.z.tar.bz2|bzip2 -d|tar xvf -. Bura- 42 HABER LINUX daki fark dosyalar›n bzip2 ya da gzip ile s›k›flt›r›lmas›ndan kaynaklanmaktad›r. Yeni linux da¤›t›mlar›nda tar jxvf /kernelin/bulundugu/yer/linuxx.y.z.tar.bz2 -C /usr/src/linux/ komutu da tar.bz2 dosyas›n›n aç›lmas›n› sa¤layacakt›r. Bu komutu verdikten sonra çekirdek kaynak kodlar› söz konusu dizine aç›lacakt›r. Yaln›z unutmaman›z gereken nokta bu dosyalar›n aç›k halinin muhtemelen 50MB'dan fazla tutaca¤›d›r. Buna göre yer açman›zda fayda var hard diskinizde. Çekirde¤i Düzenlemek Çekirde¤i derlemeden önce baz› düzenlemeler yapmam›z gerekecek. Bu düzenlemeler, yeni çekirde¤imizde hangi özelliklerin olaca¤›n› ve hangilerinin olmayaca¤›n› belirleyecek. Bu s›rada hangi özelliklerin ana çekirdek dosyas›nda yer alaca¤› (ve boot ifllemi s›ras›nda yüklenece¤i) hangilerinin ise daha sonradan eklenebilir modüller olarak derlenece¤ine de karar verece¤iz. Eski zamanlarda çekirde¤i düzenlemek ve derlemek ciddi bir problemdi. Zira config beti¤ini çal›flt›rmay› gerektiriyordu. Her ne kadar hala bu imkan mümkün olsa da biz pek tavsiye etmiyoruz, tabi yüzlerce soruya teker teker cevap vermek isterseniz siz bilirsiniz. Yeni yöntem /usr/scr/linux dizinine girdikten sonra "make config" yerine "make menuconfig" ya da "make xconfig" komutunu çal›flt›rabilirsiniz. make menuconfig güzel bir konsol tabanl› ve renkli menu sistemi sunmakta, make xconfig ise benzer bir sistemi x tabanl› bir arabi- rim ile kullanman›za izin vermekte. make menuconfig kulland›¤›n›zda dikkat etmeniz gereken noktalardan biri, solunda < > bulunan seçeneklerin modül olarak derlenebilece¤i. Üzerinde durdu¤unuz bir seçene¤i space tufluna basarak çekirde¤e dahil edebilir "<*>", çekirdekten ç›kartabilir "< >" ya da modül olarak derlemek üzere seçebilirsiniz "<M>". Bunun d›fl›nda y tuflu ile ekleme, n tuflu ile ç›kartma ve m tuflu ile modül yapmay› direkt seçmeniz de mümkün. Birçok çekirdek seçene¤inin detayl› aç›klamalara sahip olmas› da bir baflka flanst›r, bu bilgilere eriflmek için de h tufluna basman›z gerekir. Konfigürasyon ipuçlar› Maalesef hepsini burada aç›klayamayaca¤›m›z kadar çok konfigürasyon seçenekleri mevcuttur. Bunun yerine size önemli kategorilerin aç›klamalar›n› yapmay› uygun bulduk. Code maturity level options (Kod olgunlu¤u seviye seçenekleri) fiimdi make menuconfig ya da make xconfig seçene¤i ile çekirdek düzenleme ortam›na girelim. Kod olgunlu¤u seviye seçenekleri: Bu kategoride tek bir seçenek vard›r. "Prompt for development and/or incomplete code/drivers" (gelifltirme ve/veya tamamlanmam›fl seçenekleri seçebilmek ister misiniz ?) E¤er bu seçene¤i seçerseniz, deneysel kabul edilen bir çok özellik (ReiserFS?, devfs vs.) kendileri ile ilgili kategoriler alt›nda eriflilebilir olacaklard›r. E¤er bu seçenek seçilmediyse görece¤iniz bütün özellikler "kararl›" yap› alt›nda kullan›lmakta olan özellikler olacakt›r. Bunu seçmeniz, seçim flanslar›n›z› artt›raca¤›ndan iyi olur. Modüller ve ‹fllemci ile alakal› seçenekler: Loadable module support (Yüklenebilir modül deste¤i) Bu konfigürasyon kategorisinin alt›nda çekirde¤in modül deste¤i ile alakal› üç seçenek vard›r. Genelde üçünün de seçili olmas› gerekir. Processor type and features (ifllemci cinsi ve özellikleri): Bu bölüm çeflitli ifllemci konfigürasyon seçeneklerini içermektedir. Burada "Symmetric multiprocessor support" özellikle 036-043 Egitim 6/3/06 6:38 AM Page 9 önemlidir ve birden fazla ifllemciye sahip makineler için elzemdir. Aksi takdirde sisteminizdeki ilk CPU alg›lanacakt›r. "MTTR Support" seçene¤i genellikle seçilir , çünkü modern sistemlerde X konusunda performans art›fl› sa¤lamaktad›r. General and parallel port options: (Genel ve paralel port seçenekleri) General setup (Genel düzen): Bu bölümde Networking ve PCI Support seçenekleri genel olarak seçili olmal›d›r. "Kernel support for ELF binaries" (Elf çal›flabilir programlar› için çekirdek deste¤i) de. a.out ve MISC binary seçenekleri de tavsiye edileir fakat bunlar›n modül olarak derlenmesi daha iyi olacakt›r. "System V IPC" ve "Sysctl support" seçeneklerini de seçmeye özen gösterin. Bu seçenekler hakk›nda daha fazla bilgi edinmek isterseniz help seçene¤i ile detayl› bilgiler alabilece¤iniz daha önce belirtmifltik. "Paralel port" seçene¤i özellikle yaz›c› kullananlar için gerekecektir. Tam bir yaz›c› deste¤i için "Character Devices" (karakter ayg›tlar›) bölümünden "Paralel Printer Support" (Paralel yaz›c› deste¤i) k›sm›n› da seçmek gerekir. RAID ve LVM Multi-device support (RAID and LVM)(Çoklu ayg›t seçimi): Bu bölümde Linux'un yaz›l›msal RAID ve mant›ksal bölüm yöneticisi özellikleri seçilir. Yaz›l›msal RAID, disklerinizin birbirleri ile yedekli olarak çal›flmas›n› ve bu sayede performans ve güven art›fl›n› sa¤lamay› amaçlar. Yaz›l›msal RAID konusunda detayl› bilgilere sondaki kaynaklar bölümünden ulaflabilirsiniz. di¤ini ethernet kartlar›n› da belirtmeniz gerekmektedir. Arad›¤›n›z kart muhtemelen "Ethernet (10 or 100MBit) alt kategorisinin alt›nda bulunmaktad›r. IDE support(IDE deste¤i) ATA/IDE/MFM/RLL support: Bu bölümde IDE sürücüler, CD ve DVD Rom'lar ve di¤er benzer çevrebirimler kullananlara özgü seçenekler yer almaktad›r. E¤er sisteminizde IDE diskleri varsa "Enhanced IDE/MFM/RLL disk/cdrom/tape/floppy support" seçene¤ini seçin. Bunun d›fl›nda "Include IDE/ATA-2 DISK support"(IDE/ATA2 disk deste¤ini kat) ve mevcut ana kart›n›za uygun chipset seçeneklerini seçin ve bunu çekirde¤e ekleyin, modül olarak derlemeyin ki sisteminiz boot edebilsin). E¤er IDE CD Rom'a sahipseniz, "Include IDE/ATAPI CD-ROM support" seçene¤ini de eklemeyi unutmay›n. Anakart›n›z›n chipset deste¤ini seçmeden de IDE disklere muhtemelen ulaflabileceksiniz fakat bu durumda ana kart›n performans avantajlar›ndan yararlanmam›fl oldu¤unuzdan daha yavafl bir eriflimle karfl› karfl›ya kalabilirsiniz. "Enable PCI DMA by default if available" (e¤er varsa PCI DMA deste¤ini aç) seçene¤i de heme hemen bütün sistemler için tavsiye edilen bir özelliktir. DMA olmadan IDE çevrebirimleri PIO modunda ve duruma göre potansiyellerinin on onbefl kat› daha yavafl çal›flabilirler. Belli bir disk için DMA'n›n etkin hale geldi¤ini hdparm -d 1 /dev/hdx ile root olarak kontrol edebilirsiniz. Burada /dev/hdx DMA'i etkin hale getirmek istedi¤iniz diskin ad›d›r. SCSI support(SCSI deste¤i) Networking and related devices(A¤ ve ilgili ayg›tlar) Networking options (A¤ seçenekleri): Bu bölümde her türlü a¤ seçenekleri mevcuttur. Linux sisteminizi tipik bir a¤a ba¤layacaksan›z, "Packet socket" "Unix domain sockets" ve "TCP/IP Networking" seçeneklerini seçmeniz gerekmektedir. Bu temel seçenekler d›fl›nda bir çok seçenek daha, mesela "Network packet filtering" (A¤ paket filtreleme, ip tables kullanmak, firewall kurmak için) bulunmaktad›r. Çekirde¤inizin desteklemesini iste- Bu kategori SCSI diskler ve çevrebirimlerle ilgili bütün seçenekleri bar›nd›r›r. E¤er SCSI tabanl› bir sisteminiz varsa "SCSI support", "SCSI disk support", "SCSI CD-ROM support ve "SCSI tape support" seçeneklerinizi ihtiyaçlar›n›za göre seçebilirsiniz. IDE disklerde oldu¤u gibi e¤er sistemin yüklü oldu¤u disk SCSI bir disk ise bu destekleri yüklenebilir modüller olarak de¤il ana çekirdek dosyas›n›n içine koyman›zda fayda var. Bunlardan baflka SCSI'nin gerekti¤i gibi çal›flabilmesi için "SCSI low-level drivers" bölümüne gidip, SCSI kart›n›- z›n seçili oldu¤undan emin olun, yine bu seçenek de çekirde¤in içinde direkt yer almal›d›r, modül olarak de¤il. Miscellaneous character devices(Çeflitli karakter ayg›tlar›): Character devices: Bu bölüm çeflitli çekirdek ayg›t sürücülerini içerir. "Virtual terminal" ve "Support for console on virtual terminal" seçeneklerinin seçili oldu¤undan emin olun. Bunlar sistem aç›ld›ktan sonra standart text tabanl› terminallerin sizi karfl›lamas› için gereklidirler. Büyük ihtimalle "Unix98? PTY support"u da seçmenizde fayda var. Bunlar d›fl›ndaki her fleyi seçimi size kalm›flt›r. E¤er paralel yaz›c› kullanmak istiyorsan›z "Paralel printer support" seçene¤ini seçmeniz gerekti¤ini tekrar hat›rlatal›m. "Enhanced real-time clock support" tavsiye edilir, "/dev/agpgart (AGP deste¤i)" ve "Direct Rendering Manger" da X alt›nda performans sa¤layan Linux 3D h›zland›r›c›l› kartlar için gereklidir. X'i bu h›zl› modda çal›flt›rmak için çekirdek derleme d›fl›nda da baz› ayarlar yapmak gerekecektir. File systems and console drivers(Dosya sistemleri ve konsol sürücüleri): File systems: Bu kategorideki seçenekler tahmin edece¤iniz gibi dosya sistemlerini içermektedir. Root (/) dosya sisteminiz için gerekli olan dosya sistemi deste¤ini (ext3, reiserfs, jfs, xfs vs.) çekirde¤e dahil etmeniz gerekmektedir. Bundan baflka "/proc file system support" seçene¤i de bir çok da¤›t›m için elzemdir. Genel olarak "/dev/pts file system support for Unix98? PTYs" seçene¤ini seçmeniz tavsiye edilir, tabi "/dev file system support" seçene¤ini seçmiyorsan›z. O takdirde "/dev/pts" seçene¤ini seçilmemifl b›rakman›z gerekir. Console drivers: Tipik olarak herkes "VGA text console" (x86 sistemler için elzemdir) seçecektir. ‹sterseniz "Video mode selection support" de seçebilirsiniz. "Frame buffer support" seçti¤iniz takdirde ise text tabanl› ekran yerine grafik ekranda yaz›lar› görebilirsiniz. Fakat bu seçeneklerini baz›lar› X ile kar›fl›kl›klara sebep olmaktad›r bu yüzden düz VGA konsola ba¤l› kalmakta, en az›ndan bafllang›çta fayda vard›r. HABER LINUX 43 044-048 OS cebimde 6/3/06 4:17 AM Page 2 Linux’u USB bellek ile cebinizde tafl›y›n 44 HABER LINUX 044-048 OS cebimde 6/3/06 4:17 AM Page 3 Son y›llarda hayat›m›zda vazgeçilmez bir yer edinen USB bellekleri, bir yerden bir yere veri aktarmak, s›k ihtiyaç duydu¤umuz belgelere en k›sa sürelerde ulaflabilmek için kullan›yoruz. USB bellekler hayat›m›za girdi¤inden bu yana veri tafl›ma al›flkanl›klar›m›z tamam›yla de¤iflmiflken, bu belleklerin her geçen gün geliflen h›z ve kapasiteleri onlar› bizler için daha da vazgeçilmez k›l›yor. Her gün bizimle olan bir di¤er vazgeçilmez biliflim arac› ise flüphesiz iflletim sistemimiz. “Bu kadar çok ve bu kadar s›k kulland›¤›m›z iki vazgeçilmez arac› neden bir araya getirmeyelim?” diye düflündük ve USB belle¤imize her zaman yan›m›zda tafl›yarak, istedi¤imiz cihazda koflturabilece¤imiz bir iflletim sistemi yüklemeye karar verdik. Bugün USB bellek veya CD'den boot edilebilen (bafllat›labilen) birçok yayg›n sürümle bu ifllemin yap›lmas› mümkün iken yaz›m›zda Kernel 2.6 kullanan Gentoo tabanl› FlashLinux 0.3.4 sürümünün USB belle¤imize nas›l yüklenece¤ini ad›m ad›m anlataca¤›z. I. USB Belle¤in Formatlanmas› ve Bölünmesi 1 ) Usb Belle¤in Formatlanmas› Belle¤imize Linux iflletim sistemini yüklemeden önce ilk yapmam›z gereken USB belle¤imize format atmakt›r. Bu ifllemi Windows üzerinden yapabilece¤imiz gibi tercih etti¤iniz herhangi bir Linux da¤›t›m CD'si üzerinden de yapabiliriz. Dikkat edilmesi gereken bellek biçimlendirilirken seçilmesi gereken dosya sistemidir. Windows'un kullan›c›ya sundu¤u seçenekler FAT ve FAT32 sistemleridir. Sizler FAT dosya sistemini seçmelisiniz. E¤er formatlama ifllemini Linux üzerinden gerçeklefltirmek istiyorsak öncelikle belle¤imizi “mount” edip ard›ndan formatlay›n›z. Bu nedenle ilk olarak belle¤imizi “mount” etmek için yazd›¤›m›z komutlar› inceleyelim: HABER LINUX 45 044-048 OS cebimde 6/3/06 4:17 AM Page 4 ‹lk önce USB Belle¤in “mount” olup olmad›¤›n›n kontrol edebilmemiz için: flashlinux root # find /proc/scsi/usb-storage -type f -exec cat {} \; Host scsi0: usb-storage Vendor: SanDisk Corporation Product: Cruzer Micro Serial Number: 20041100600520E2CC85 Protocol: Transparent SCSI Transport: Bulk Quirks: flashlinux root # flashlinux root # find /proc/scsi/usb-storage -ls 4026532228 0 dr-xr-xr-x 2 root root 0 Mar 20 21:50 /proc/scsi/usb-storage 4026532229 0 -rw-r--r-- 1 root root 0 Mar 20 21:50 /proc/scsi/usb-storage/0 flashlinux root # flashlinux root # cat /proc/scsi/usb-storage/0 Host scsi0: usb-storage Vendor: SanDisk Corporation Product: Cruzer Micro Serial Number: 20041100600520E2CC85 Protocol: Transparent SCSI Transport: Bulk Quirks: flashlinux root # flashlinux root # cd `find /sys/bus/usb/drivers/usb-storage/*/host?/*:* maxdepth 0` ls flashlinux target0:0:0 # flashlinux target0:0:0 # cd 0\:0\:0\:0/ flashlinux 0:0:0:0 # flashlinux 0:0:0:0 # ls -l total 0 lrwxrwxrwx 1 root root 0 Mar 20 21:35 block -> ../../../../../../../../../block/sda --w------- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 delete -rw-r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 detach_state -r--r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 device_blocked lrwxrwxrwx 1 root root 0 Mar 20 21:35 driver -> ../../../../../../../../../bus/scsi/drivers/sd lrwxrwxrwx 1 root root 0 Mar 20 21:35 generic -> ../../../../../../../../../class/scsi_generic/sg0 -rw-r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 max_sectors -r--r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 model drwxr-xr-x 2 root root 0 Mar 20 21:35 power -r--r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 queue_depth -r--r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 queue_type --w------- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 rescan -r--r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 rev -r--r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 scsi_level -rw-r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 state -rw-r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 timeout -r--r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 type -r--r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 vendor flashlinux 0:0:0:0 # flashlinux 0:0:0:0 # cat model type vendor Cruzer Micro 0 SanDisk 46 HABER LINUX flashlinux 0:0:0:0 # flashlinux 0:0:0:0 # dmesg ................................................ usb 1-4: USB disconnect, address 2 usb 1-4: new high speed USB device using ehci_hcd and address 5 scsi1 : SCSI emulation for USB Mass Storage devices usb-storage: device found at 5 usb-storage: waiting for device to settle before scanning Vendor: SanDisk Model: Cruzer Micro Rev: 0.1 Type: Direct-Access ANSI SCSI revision: 02 SCSI device sda: 2001888 512-byte hdwr sectors (1025 MB) sda: assuming Write Enabled sda: assuming drive cache: write through SCSI device sda: 2001888 512-byte hdwr sectors (1025 MB) sda: assuming Write Enabled sda: assuming drive cache: write through /dev/scsi/host1/bus0/target0/lun0: p1 p2 Attached scsi removable disk sda at scsi1, channel 0, id 0, lun 0 Attached scsi generic sg0 at scsi1, channel 0, id 0, lun 0, type 0 usb-storage: device scan complete flashlinux 0:0:0:0 # silmeden önce USB bellek ç›kar›l›p 10 sn kadar bekledikten sonra yeniden tak›lmas› gerekmektedir. Komutlar yard›m›yla belle¤imizi mount etmifl olduk flimdi s›ra formatlamaya geldi: USB Belle¤in Silinmesi: flashlinux 0:0:0:0 # dd if=/dev/zero of=/dev/sda bs=1k count=100 100+0 records in 100+0 records out flashlinux 0:0:0:0 # now you need to rewrite a “sane” partition table flashlinux 0:0:0:0 # sfdisk -H9 -S56 /dev/sda Checking that no-one is using this disk right now ... OK Disk /dev/sda: 1009 cylinders, 9 heads, 56 sectors/track sfdisk: ERROR: sector 0 does not have an msdos signature /dev/sda: unrecognized partition table type Old situation: No partitions found Input in the following format; absent fields get a default value. <start> <size> <type [E,S,L,X,hex]> <bootable [-,*]> <c,h,s> <c,h,s> Usually you only need to specify <start> and <size> (and perhaps <type>). /dev/sda1 : /dev/sda1 0+ 1008 1009- 254267+ 83 Linux /dev/sda2 : 044-048 OS cebimde 6/3/06 4:17 AM Page 5 /dev/sda2 0 - 0 0 0 Empty /dev/sda3 : /dev/sda3 0 - 0 0 0 Empty /dev/sda4 : /dev/sda4 0 - 0 0 0 Empty New situation: Units = cylinders of 258048 bytes, blocks of 1024 bytes, counting from 0 Device Boot Start End #cyls #blocks Id System /dev/sda1 0+ 1008 1009- 254267+ 83 Linux /dev/sda2 0 - 0 0 0 Empty /dev/sda3 0 - 0 0 0 Empty /dev/sda4 0 - 0 0 0 Empty Warning: no primary partition is marked bootable (active) This does not matter for LILO, but the DOS MBR will not boot this disk. Do you want to write this to disk? [ynq] y Successfully wrote the new partition table Re-reading the partition table ... If you created or changed a DOS partition, /dev/foo7, say, then use dd(1) to zero the first 512 bytes: dd if=/dev/zero of=/dev/foo7 bs=512 count=1 (See fdisk(8).) flashlinux 0:0:0:0 # (1-3972, default 3972): +4M Command (m for help): n Command action e extended p primary partition (1-4) p Partition number (1-4): 2 First cylinder (18-3972, default 18): Using default value 18 Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK (183972, default 3972): Using default value 3972 Command (m for help): a Partition number (1-4): 1 Command (m for help): w The partition table has been altered! Calling ioctl() to re-read partition table. Syncing disks. flashlinux 0:0:0:0 # to make sure Linux does this, remove the key, count 10 and reinsert it Download Flash_key.sh chmod 755 /root/flash_key.sh /root/flash_key.sh flashlinux 0:0:0:0 # fdisk /dev/sda komutu sda'ya eriflebilmemizi sa¤lar. Böylece USB belle¤imizi formatlayarak iflletim sistemimizi yüklemeye haz›r hale getirmifl olduk. 2 ) USB belle¤in bölümlenmesi ( USB partition ) USB belle¤imizi formatlad›ktan sonra komut yazma ifllemine devam ederek belle¤imizi bölmelere ay›rmam›z mümkün. Afla¤›da belle¤i 2'ye ay›rmaya yarayan komutlar› inceleyelim: USB Belle¤in Bölümlenmesi: USB belle¤imiz bir SCSI bellek oldu¤undan öncelikle sda'ya ulaflabilmemiz gerekir. Yapaca¤›m›z bütün bölümlemeler sda içinde gerçeklefltirilmelidir. flashlinux 0:0:0:0 # fdisk /dev/sda The number of cylinders for this disk is set to 3972. There is nothing wrong with that, but this is larger than 1024, and could in certain setups cause problems with: 1) software that runs at boot time (e.g., old versions of LILO) 2) booting and partitioning software from other OSs (e.g., DOS FDISK, OS/2 FDISK) Command (m for help): d Selected partition 1 Command (m for help): d 1 No partition is defined yet! Command (m for help): n Command action e extended p primary partition (1-4) p Partition number (1-4): 1 First cylinder (1-3972, default 1): Using default value 1 Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK Command (m for help): d komutu var olan bir bölüm veya bölmeleri silmemize yarar. USB belle¤imizi tek bölme haline getirdikten sonra s›ra kendi bölmelerimizi oluflturmaya geldi. Bunun için Command (m for help): n komutu ile yeni bir bölüm yaratabiliriz. Oluflturaca¤›m›z bölümün ana ya da alt bir bölme olaca¤›na Command action e extended p primary partition (1-4) bu komutlar›n alt›na ana bölme için p, alt bölme için e yazarak karar verebiliriz. Kendi bölmelerimizin belle¤imizde ne kadar yer kaplayaca¤›na karar verebiliriz. HABER LINUX 47 044-048 OS cebimde 6/3/06 4:17 AM Page 6 Örne¤in biz Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK (13972, default 3972): +4M komutuyla belle¤imizde ilk bölmemizin için 4MB'l›k yer ay›rd›k. Bölmelerimizi kendi ihtiyaçlar›m›z do¤rultusunda yeterli say› ve büyüklükte oluflturduktan sonra Command (m for help): w komutuyla yapt›¤›m›z ifllemleri kaydedip ç›kar›z. II. ‹flletim Sisteminin USB Belle¤e Yüklenmesi ve ‹flletim Sisteminin Özellefltirilmesi Bu ifllemlerden sonra USB belle¤imize Flash Linux'u yükleyebilmek için flash_key.sh isimli kurulum dosyas›na ihtiyac›m›z olacakt›r. (http://www.flashlinux.org.uk/make/flash_key.sh) Flash_key.sh dosyas›n› USB belle¤imizin önceki ad›mlarda oluflturdu¤umuz /root k›sm›na indirdikten sonra bir terminal penceresi açarak : chmod 755 /root/flash_key.sh /root/flash_key.sh yazar›z. Bu komut ile Flash Linux Installer program›n› çal›flt›rm›fl oluruz. Karfl›m›za ç›kan sorgu ekranlar›nda öncelikle yüklemeyi yapaca¤›m›z cihaz› seçmemiz istenir ki buradaki tercihimiz ( USB belle¤imizin tak›l› oldu¤u USB portuna göre ) sda, sdb, sdc veya sdd olarak görülen SCSI sürücülerden istedi¤imiz olacakt›r. Bir sonraki ekranda /boot partition'›n›m›z› seçmemiz istenir. Bu noktada yukar›da sda1 olarak tan›mlad›¤›m›z 4 MB'lik 1. partition'›m›z› seçeriz. Sonraki ekranda /root partition'›m›z› seçmemiz istenir ve burada da sda2 olarak diskin kalan k›sm›n› atad›¤›m›z 2. partition'›m›z› seçeriz. Bir onay ekran›ndan sonra Flashlinux Installer program› ifle koyulur ve USB belle¤imize FlashLinux'u yüklemeye bafllar. Bu ifllemin tamamlanmas›ndan sonra art›k Bootable USB belle¤imiz kullan›ma haz›rd›r. Anakart›m›z›n ayarlar›ndan “Boot Device Priority” de USB Device'› birincil olarak atayarak ya da FlashLinux'un CD'si ile boot ederken karfl›m›za ç›kan GRUB ekran›ndan “Boot'a USB Flash Key” veya “Use the CD-Rom to Boot a USB Flash Key” seçene¤ini seçerek USB Belle¤imizden iflletim sistemimizi bafllatabiliriz. LiveCD'nin aksine, USB belle¤imizin üzerine yeni veriler kaydedip silebilece¤imiz için farkl› programlar›n ve kullan›c› ayarlar›n›n eklenmesi ve ç›kart›lmas›n›n yap›l›fl› herhangi bir sabitdisk'ten boot edilen linux sürümünden farkl› olmayacakt›r. USB Bellekten Boot Edilebilir Yayg›n Linux Da¤›t›mlar› G Damn Small Linux G Puppy Linux G Slax 48 HABER LINUX G Feather Linux G Flash Linux G Debian G Alixe G GoodGoat Linux G Hacao Linux CD veya USB'den bafllat›lan Linux sürümlerinin artmas› ve olgunlaflmalar› ile günümüzde mümkün olan iflletim sistemimizin her yerde bizimle olabilmesi, yar›n çok daha etkin ve yayg›n olarak mobilleflen hayat tarz›m›n ayr›lmaz bir parças› olacakt›r. Yazarlar hakk›nda: Bu çal›flma ve yaz› Galatasaray Üniversitesi Bilgisayar Mühendisli¤i bölümü 2. s›n›f ö¤rencilerinden (soldan sa¤a) Asl›han Hanc›, Erdem Mengefl, Mehmet Kurtulufl, Mine Mutlu, Atahan Göksel ve Canan Toprak taraf›ndan gerçeklefltirilmifltir. Galatasaray Üniversitesi, Galatasaray E¤itim Vakf›'n›n giriflimleriyle gerçekleflen ve 14 Nisan 1992 tarihli anlaflmayla kurulan yüksekö¤retim kurumumuzdur, Haziran 1994 tarihine kadar Galatasaray E¤itim Ö¤retim Kurumu ad› alt›nda faaliyet göstermifltir. Galatasaray E¤itim ve Ö¤retim Kurumu, 6 Haziran 1994 tarih ve 21952 say›l› Resmi Gazete'de yay›nlanarak yürürlü¤e giren 3993 say›l› kanunla Galatasaray Üniversitesi'ne dönüflmüfltür. Hukuk Fakültesi, Mühendislik ve Teknoloji Fakültesi, ‹ktisadi ‹dari Bilimler Fakültesi, ‹letiflim Fakültesi, Fen-Edebiyat Fakültelerini bünyesinde bar›nd›rmaktad›r. Mühendislik ve Teknoloji Fakültesi, kuruluflundan beri dekan Prof. Dr. Ethem Tolga taraf›ndan yönetilmektedir. Fakülte bünyesinde Endüstri Mühendisli¤i ve Bilgisayar Mühendisli¤i olmak üzere iki bölüm bulunmaktad›r. Birbirleri ile do¤rudan ve dolayl› iliflki içinde olan bu bölümler, günümüzün en geçerli ve gözde mühendislik dallar›d›r. Mühendislik e¤itiminde al›nan kuramsal bilgilerin pratik uygulamalarla pekifltirilmesi önemli bir yer tutar. Bu amaçla kurulan laboratuarlar, ö¤rencilere çeflitli alanlarda hizmet vermektedir. ‹lk iki senenin programlar› dahilinde fizik, elektronik ve kimya laboratuarlar›, ayr›ca üç adet geliflmifl bilgisayar laboratuar› ve yine her iki bölüme de hizmet vermek üzere tasarlanm›fl bir Robotik-CIM laboratuar› fakülte bünyesinde yer almaktad›r. Fakültede bilgisayar bütünleflik imalat alan›nda bir UNESCO kürsüsü bulunmaktad›r. Bu kürsünün efl baflkanl›¤› Prof.Dr. Ethem Tolga ve Prof.Dr. E. Ertu¤rul Karsak taraf›ndan yürütülmektedir. Galatasaray Üniversitesinde bulunan Linux kullan›c›lar› grubu üniversitede yap›lmakta olan birçok aç›k kaynak kodu ve linux aktivitelerine liderlik ve önderlik yapmaktad›r. www.gsulinux.org internet adresinden bu kullan›c› grubuna eriflebilirsiniz. 049 6/3/06 4:19 AM Page 3 UZMAN GÖRÜfiÜ Veri Merkezinde sanal Penguenler dolaflacak m›? Serkan fiahin IBM Sunucu Servisleri Operasyonu Müdürü serkan@tr.ibm.com Mükemmel bir veri merkezi nas›l olur? Sorular sorular sorular. Bilgi ifllem dünyas›nda vazgeçemedi¤imiz, teknolojinin geldi¤i noktaya ra¤men sürekli tart›fl›lan ve bir türlü kimsenin cevab›n› veremedi¤i sorular. Ancak son bir kaç y›ld›r bilgi ifllemin kalbinin att›¤› veri merkezlerinde bu sorunun cevab›n› vermeye bafllayan bir geliflmenin sanallaflt›rman›n çözüm olarak uygulanmaya baflland›¤›n› görmekteyiz, günümüzde sihirli çözüm olarak adland›r›lan sanallaflt›rma, (virtualization) Veri merkezlerinde sanki bir kurtar›c›ym›fl görüntüsü ile uygulanmaktad›r. Sanallaflt›rma, son zamanlarda bir donan›mda birden fazla iflletim sisteminin çal›flt›r›lmas› gibi yanl›fl bir anlam kazanmaya bafllam›flt›r. Temelde bir sunucu üzerinde bir çok uygulaman›n benzer veya farkl› iflletim sistemleri ile çal›flt›r›lmas›na olanak veren çözümler olarak adland›r›labilir. Sanallaflt›rma CPU, memory ve I/O taraf›nda bir çözüm ve kurtar›c› olarak kabul edilmekteyken, veri merkezlerinin sadece sunuculardan oluflmad›¤›n› unutmamak gerekli. Veri merkezinde belkide en çok maliyet oluflturan unsurlar›n bafl›nda a¤ yap›s› ve depolama alanlar› yer almakta. Bu durumda sanallaflt›rma dendi¤inde sadece sunucu ortamlar›ndan de¤il, bir bütün olarak bilgisayar ve çevre birimlerinden bahsedilmesi gerekli. Ancak bu bütünsel bir bak›flla, beklenilen mükemmel veri merkezi tan›mlamas›na ulaflmak mümkün olabilir. Mükemmellik çok yüksek kullan›labilirlik oran› olan, maliyetleri kontrol edilebilir, sanallaflt›r›lm›fl donan›m ve yaz›l›mlar ile hizmet verebilen bir veri merkezine sahip oldu¤umuz zaman bahsedebilece¤imiz bir kavram olacakt›r. A¤ cihazlar›n›n, sunucular›n ve depolama alanlar›n›n sanallaflt›r›lmas› mümkün olmadan, bu basamaklar› ç›kmak kimse için mümkün olamaz. IBM sanallaflt›rma konusunda büyük bir uzmanl›¤a sahiptir, sanal makina kavram›n› ortaya atan ve y›llarca önce bu flekilde çal›flabilen bilgisayarlar üreten IBM, teknoloji ve denyimi birlefltirerek sanallaflt›rma çözümlerini uygulamaya bafllam›flt›r. Son y›llarda veri merkezleri tekrar büyüteç alt›ndad›r, maliyetler tekrar gözden geçirilmektedir. Sonuç: karmafl›kl maliyetleri artt›rmaktad›r, hesaplama güçlerindeki art›fl›n maliyet artt›r›m›, harcanan güçlerin ve so¤utma güçlerinin maliyetleri, fiziksel ortamlar›n büyümesidir. Veri Merkezleri kontrolden ç›km›fllard›r, toplan sahip olma maliyetleri düfltükçe donan›mlar h›zla artmaktad›r. Sanallaflt›rma h›zla alternatif çözüm haline gelmektedir. Sistem düzeyinde yap›lamaya bafllanan sanallaflt›rmada, karmafl›kl›¤› azaltmadan bilgi ifllem maliyetlerini, donan›m baz›nda kontol alt›nda tutmak için çözümler oluflturulmaya baflland›. Bunlar genelde yaz›l›m temelli çözümler olarak karfl›m›za ç›kyor. Son y›llarda Linux iflletim sistemi veri merkezlerinin vazgeçilmez ve standart iflletim sistemi olma yolunda emin ad›mlarla ilerliyor. Penguenin ayak izleri neredeyse bütün donan›mlarda görülüyor. Bu konuda aç›k kaynak dünyas›nda gelifltirilmekte olan Xen project sanallaflt›rma konusunu Linux için aç›k kaynak kodu dünyas›nda imkanl› k›l›yor. Xen kendisinden beklenenden daha h›zl› bir süreçte gelifltitirilmeye baflland›. Hatta alternatif çözümlerle k›yasland›- ¤›nda farkl› özellikleri ile h›zla ön planan ç›kmaya bafllad›. Güvenlik konusunda IBM Laboratuarlar›nda Xen’e verilen destek ile güvenlik konusundaki aç›klar› da giderildi. Xen ile penguenleri veri merkezlerinde dahil her yerde görmeye bafllayaca¤›m›z bir dönem yaklafl›yor. Herfleyi sanallaflt›r.... Peki ya yaz›l›mlar veya e-ifl ortamlar› çözümleri nas›l sanallaflt›r›lacak? Asl›nda kilit soru burada ve çözümlerde bu bafll›kta toplan›yor. Veri merkezi mimarisinde evrim yaflan›yor: Hizmet Odakl› Mimari (SOA) Uygulanmaya bafllanan SOA, veri merkezi yaklafl›mlar›m›z› kökünden de¤ifltirecek bir çözümdür. Hizmet Odakl› Mimari, bizi “Da¤›t›k bilgi ifllem” mant›¤›ndan, sanallaflt›r›lm›fl ve birlefltirilmifl bir veri merkezi olma süreçlerini bafllatm›flt›r. Önceki yaklafl›mlar›m›z›n tersine ifllemeye bafllayan bu süreç, Linux iflletim sisteminin her donan›mda çal›flabilmesi ile h›zl› de¤iflime olanak tan›yor. Xen ile kaynaklar›n optimizasyonu konusu, kendine özgü ortak bir platformda çözüm buluyor. Özetle söyleyecek olursak Veri merkezlerinde evrim süreci art›k bafllam›flt›r. Önümüzdeki 3-5 y›l içerisinde veri merkezlerinde standart olacak olan Linux ve Hizmet Odakl› Mimari, veri merkezlerinde özellikle operasyonel maliyetlerin düflmesine yard›mc› olacak. Hizmet Odakl› Mimariye geçiflte Hizmet odakl› veri merkezi konseptinin artarak kullan›lmas› yönünde çal›flmalar yap›l›yor. Bütün bunlar›n temelinde yatan sanallaflt›rmaya en uygun iflletim sistemi olma yolunda h›zla ilerlemekte olan Linux, aç›k kaynak kodu dünyas› ve aç›k standartlarla birlikte h›zla veri merkezlerinin vazgeçilmez unsurlar› aras›na giriyor. HABER LINUX 49 050-055 DW sistem gunluk 6/3/06 7:19 AM Page 2 Sistem günlüklerini etkin ola yönetin 50 HABER LINUX 050-055 DW sistem gunluk 6/3/06 7:19 AM Page 3 arak Awk ve XML kullanarak sinerji yarat›n Grace Walker (gwalker@walkerautomated.com), BT Dan›flman›, Walker Automated Services Karar veren kiflilere sa¤lam bilgi kaynaklar› sa¤lay›n. Awk ve XML'in ifllem yeteneklerini bir araya getiren, üstelik UNIX® sistemi verilerini kolay okunur biçimde, flirketin intranetinde ya da internet'te yay›nlanmaya uygun halde sunabilece¤iniz basit ama kullan›fll› bir uygulamay› keflfedin. UNIX, yararl› sistem performans›, kolay kullan›m, düflük maliyet sa¤lar ve yönetimin ya da ilgili hissedarlar›n kullanabilece¤i ilgili veriler oluflturur. D›flar›dan gelen gereksinimler ifl ortam›n› kökünden de¤ifltirdi. Ça¤dafl yasalar ve düzenlemeler, iflletmelerin hayati bilgileri verimli olarak kullanmas›n› zorunlu k›l›yor. Sarbanes-Oxley (SOX) Act gibi düzenlemelerin getirdi¤i gereksinimler, bilgilerin verimli olarak kullan›lmas›n› ve yönetilmesini zorunlu k›l›yor. Günümüzün iflletmeleri, hükümetin mali kay›t gereksinimlerinin yan›s›ra, kendi gerçek zamanl› olay izleme ve yan›tlama gereksinimlerini de karfl›lamak için günlük yönetimi sürecini kullanmak zorundalar. HABER LINUX 51 050-055 DW sistem gunluk 6/3/06 7:19 AM Bu gereksinimler söz konusuyken, günlük yönetimi, sistem izleme ve çözüm arac› olarak geleneksel kullan›m›n›n da ötesinde bir önem kazand›. Sistem günlü¤ü dosyalar›, sistem izleme araçlar›n›n en önemli ve en s›k gözden kaçan ö¤eleridir. UNIX® sisteminde, günlük dosyalar› yaratan her program ya do¤rudan kendi günlük dosyas›na yazar ya da bilgileri syslogd hizmeti üzerinden yakalar. Bu sistem günlüklerinin zaman›nda incelenmesi ve çözümlenmesi sistem yöneticilerinin asli görevlerinden biri olsa da, gerçekte durum bu idealden oldukça farkl›d›r. Yönetilecek verilerin miktar›n›n çok büyük olmas› nedeniyle, pek çok sistem yöneticisinin sistem günlüklerini çözümlemek için ne zaman›, ne de niyeti olur. Ancak, günümüzün piyasas›nda, günlük yönetimi, gözard› edilemeyecek kadar önem tafl›yan bir görevdir. Günlük dosyas› verilerinin kullan›lamamas›, yaln›zca devlet daireleriyle sorunlara yol açmakla kalmaz, iflletmenin genel çal›flma kültürünü de olumsuz etkileyebilir. Bu kaynaklar› yönetmedeki baflar›s›zl›k, kaç›n›lmaz olarak, sistem süreci yönetiminin, genel yönetimin ve denetimin etkin yap›lamamas›na yol açar. Sonuçta, bilgilerin bilefliminde ve da¤›t›m›nda kullan›lan yöntemler de önem kazanm›flt›r. Bu durumlarda, günlük yönetimi geleneksel sistem izleme kullan›m›n›n ötesine geçmelidir. ‹flletmeler, bu kadar çok miktarda bilgiyi yönetmek için basit bir yönteme gerek duyarlar. Yönetim her zaman her görevin en verimli ve düflük maliyetli yoldan yap›lmas›- 52 HABER LINUX Page 4 n› ister. Bu nedenle, uygulanabilir olmas› için, çözümün bu standard› karfl›lamas› gerekir. Ne yap›lmal›? Günlük dosyalar› var olan ve gelecekte ortaya ç›kabilecek sistem sorunlar›n› saptayabilece¤iniz sistem verilerini içerir. Ancak, küçük bir sak›ncalar› vard›r. UNIX günlük dosyalar› genelde metin dosyalar› olmakla beraber (metin dosyas› olmayan pek az›n› da metin dosyalar›na çevirecek yard›mc› programlar vard›r), veri biçiminin kullan›m› kolay de¤ildir. Neyse ki, bu günlükler metin dosyalar› olduklar›ndan, çeflitli UNIX komut dosyas› ve metin iflleme yard›mc› programlar›n› kullanarak günlük dosyas› içeri¤ini inceleyip çözümleyebilirsiniz. Veri ç›karma ve biçimlendirme amaçl› kullanabilece¤iniz en iyi UNIX araçlar›ndan biri de, awk't›r. Awk, geliflmifl birtak›m ifllem yetenekleri sunar. Kolay okunan, temiz kodlar üreten k›sa ve öz, basit bir dildir. Gelifltirme s›ras›n› bozacak can s›k›c› hatalara yol açma flans› çok düflüktür, böylece h›zl› gelifltirmeye olanak tan›r. Awk, günlük verilerini yeni bir biçime çevirmenin mükemmel yoludur. Ama o yeni biçim ne olmal›d›r? Bilgi da¤›t›m›n›n en verimli ve en düflük maliyetli yolu, flirket intraneti ya da internettir. En mant›kl› seçene¤in, Web tabanl› bir biçim oldu¤u aç›kt›r. Verilerin XML'e dönüfltürülmesi Günlük dosyas› verilerini bir Web sitesinde görüntüleyebilmeniz için, verileri dönüfltürmeniz gerekir. Awk kullanarak verileri XML biçimine dönüfltürebilir, sonra da XML veri adalar›n› kullanarak verileri HTML Web sayfalar›na ekleyebilirsiniz. Bu ifllem, bilgileri kullan›m› kolay ve al›fl›lm›fl biçimde sunar. HTML ile XML'in birlikte kullan›lmas›n›n avantaj›, biçimlendirmenin veriden ayr› olmas›d›r. HTML, biçimlendirme sa¤lay›p ayr›nt›lar› görüntülerken, XML veri yap›s›n› ifller. Bu ayr›m sayesinde, temeldeki veriler HTML kodunu de¤ifltirmez. HTML sayfas› oluflturduktan sonra, verilerin üzerinde otomatik olarak çal›flabilirsiniz; eski bir XML dosyas›n›n üzerine yenisini yap›flt›rabilir, böylece Web sitesini, yeni XML dosyas›ndaki verileri yans›tacak biçimde kolayca de¤ifltirebilirsiniz. Günlük izleme sorumluluklar›na yard›mc› olmak üzere awk ile XML'in güçlü yeteneklerinin birlefltirilmesi, yönetime en iyi çözümü sa¤lar. Bu ya- 050-055 DW sistem gunluk 6/3/06 7:19 AM z›n›n geri kalan›nda, bir zaman damgas› ve aç›klama içeren basit bir günlük dosyas› kullan›lmaktad›r. XML verilerinin, yani HTML ile birlikte kullan›lacak olan verilerin oluflturulmas›nda awk kullan›l›rken izlenecek temel yordam›n ana hatlar› verilmektedir. Page 5 me örne¤i, log.xml adl› bir dosya oluflturur. Dosyada alt ve daha alt ö¤eler yer al›r. log.xml dosyas›, Liste 2 içinde gösterilen yap›dad›r. Liste 2. Günlük iletisi ö¤eleri <log> Awk ile XML verilerinin tasarlanmas› Her XML dosyas›, dosyan›n XML dosyas› oldu¤unu belirten bir bildirim deyimi ile bafllamal›d›r. XML deyimi, belgede kullan›lan karakter kodlamas›n›n sürümünü ve tipini belirtir. Bu örnekte, XML bildirim deyimi bilgilerinin, XML etiketlerinin ve günlük dosyas› verilerinin XML dosyas›na yerlefltirilmesinde awk kullan›l›r. Awk yard›mc› program› her bir kod blo¤unu her bir girifl sat›r› için bir kez yürütür. Awk'›n bafl›, ortas› ve sonu vard›r. Buradaki örnekte, (bkz. Liste 1), awk'›n girifl dosyas›ndaki metni ifllemeye bafllamas› için biraz ön çal›flma yapman›z gerekir. Bu gibi durumlarda, awk, kodlarda bir BEGIN (Bafllang›ç) kod blo¤u tan›mlaman›za izin verir. BEGIN blo¤u, awk, girifl dosyas›n› ifllemeye bafllamadan önce de¤erlendirildi¤i için, afla¤›dakileri oluflturmal›s›n›z: FS (field separator; alan ayırıcı) değişkeni XML bildirimi deyimi <root> etiketi <logmessage> <timestamp> </timestamp> <description> </description> </logmessage> <logmessage> <timestamp> </timestamp> <description> </description> </logmessage> </log> Günlük dosyas›nda, günlük iletisi zaman damgas› ilk aland›r ($1) ve tan›m ikinci aland›r ($2). Awk program›, XML yap›s›n›, Liste 3 içindeki kodu kullanarak günlük dosyas› verilerinden oluflturur. Liste 3. XML yap›s›n›n oluflturulmas› print "\t<logmessage> \n"} { print "\t\t<timestamp>", $1, "</timestamp> \n"} { print "\t\t<description>", $2, "</description> \n"} { print "\t</logmessage> \n"} XML dosyas›n›n oluflturulmas› iflleminin son ad›m› awk END (Bitifl) blo¤unun kodlanmas›d›r (bkz. Liste 4). END blo¤u, girifl dosyas›ndaki tüm sat›rlar ifllendikten sonra yürütülür. Bunu, sondaki XML </root> etiketini yazd›rmak için kullan›n. Liste 4. END blo¤u END { { print "</log>"} } Liste 5 içinde, awk program›n›n tamam› gösterilir. Liste 5. Awk program›m›n tamam› BEGIN { FS="\t" { print "<log> \n"} { print "<?xml version=\"1.0\" encoding=\"utf-8\"?> \n" ) } { print "\t<logmessage> \n"} { print "\t\t<timestamp>", $1, "</timestamp> \n"} { print "\t\t<description>", $2, "</description>\n"} { print "\t</logmessage> \n"} END { { print "</log>"} } Afla¤›daki kodlarda, günlük dosyas› FS'sini tan›mlad›ktan sonra, veri dosyas›na ilk XML deyimlerini yerlefltirmek için print deyimlerini kullan›rs›n›z. print deyimindeki t›rnak iflaretlerinin önünde, awk'›n deyimi yanl›fl yorumlamamas› için bir ters e¤ik çizgi yer al›r. Awk, ters e¤ik çizgileri XML dosyas›na yazmaz. Liste 1. BEGIN blo¤u BEGIN { FS="\t" { print "<?xml version=\"1.0\" encoding=\"utf-8\"?> \n" } { print "<log> \n" } Bir sonraki ad›m, günlük dosyas› iflleme deyimlerinin oluflturulmas›d›r. Burada gösterilen günlük dosyas› iflle- HABER LINUX 53 050-055 DW sistem gunluk 6/3/06 7:19 AM Bu örnek awk program›, bir günlük dosyas›ndaki tüm verileri içeren bir dosya oluflturur. Verilerin günlük dosyas›ndan XML dosyas›na tafl›nmas› için gerekli olan temel ifllem bilgilerini sa¤lar. Web sayfas›nda gösterilen bilgilerin ç›k›fl›n› ve miktar›n› s›n›rlamak için, toplanan ve sonuçta görüntülenen verilerin niteli¤ini belirleyecek awk koflul ve denetim ak›fl› deyimleri ekleyin. Örne¤in, XML dosyas›nda belirli tarihlere s›n›rlama getirilebilir ya da hata günlükleri, belirli tip hata iletilerini görüntüleyecek flekilde s›n›rland›r›labilir. XML veri adalar›yla Web sayfalar›n›n oluflturulmas› XML dosyan›z› yaratt›¤›n›za göre, verileri HTML sayfas›na yerlefltirmek için bir veri adas› yap›s› oluflturmal›s›n›z. Veri adas›, Microsoft® Internet Explorer'da görüntülenen bir HTML sayfas›nda bulunan bir XML DSO nesnesidir (Data Source Object; Veri Kayna¤› Nesnesi). XML DSO, Internet Explorer Sürüm 4 ve sonraki sürümlerinde yerleflik olarak bulunan bir Microsoft ActiveX® denetimidir. XML DSO, bir d›fl XML dosyas›ndan bir HTML sayfas›na içerik ç›karma arac› sa¤lar. XML DSO nesnesi, veri iliflkilendirme olarak an›lan bir ifllemi çal›flt›r›r. Veri iliflkilendirme iflleminde, bir ActiveX denetimi do¤rudan baflka bir Web sayfas›yla ya da bir d›fl XML veri kayna¤›yla iletiflim kurar. HTML belgesi yarat›l›rken, burada sözü edilen XML kodu bileflenleri de eklenir. HTML kodunda, <xml> ö¤esi, veri adas›n›n bafllang›c›n› iflaretler. Bunun id özniteli¤i, veri adas›na gönderme Page 6 yapmak için bir yol sunar. D›fl XML dosyas›n› tan›tmak için src özniteli¤i kullan›l›r. Liste 6 içindeki kod, veri adas›n›n yap›s›n› gösterir. Description </div> </th> </tr> </thead> Liste 6. XML ID (XML Tan›t›c›s›) deyimi Veri kayna¤› etiketlerini kabul edebilen HTML etiketlerini (yani, HTML'i XML verileriyle iliflkilendiren etiketleri) kullanarak, XML verilerini kolayca biçimlendirip görüntüleyebilirsiniz (bkz. Liste 9). <td> ö¤esi tek bafl›na verilere ba¤lanamaz, ama, <span> etiketi ba¤lanabilir. XML verilerini çizelge sütunlar›nda <span> etiketini datafld özniteli¤i ile birlikte kullanarak görüntüleyebilirsiniz. datafld özniteli¤i çizelgenin hücresine yerlefltirilecek olan XML ö¤esini tan›t›r. datafld özniteli¤inin de¤eri, XML etiketlerinin ad›yla eflleflmelidir. Awk kullan›larak oluflturulmufl XML etiketi adlar›n›n <timestamp> ve <description> oldu¤unu an›msay›n. XML dosyas› okundukça, etiketle tan›t›lan her bir ö¤e için ek çizelge sat›rlar› oluflturulur. <xml id="logID" src="log.xml"></xml> HTML sayfas›, bir çizelgedeki XML verilerini görüntüler. Afla¤›da, Liste 7 içinde gösterildi¤i gibi, id özniteli¤inin de¤erini datasrc özniteli¤inin de¤eriyle efllefltirerek XML verileriyle bir çizelgenin HTML datasrc özniteli¤i aras›nda bir iliflki kurmal›s›n›z. <table> etiketi, id özniteli¤i logID olan veri adas›na gönderme yapmak için datasrc özniteli¤ini kullan›r. Liste 7. XML verilerinin ve HTML datasrc özniteli¤inin iliflkilendirilmesi <table id="logID" border="1" datasrc="#log" cellpadding="5"> Sonra, table (çizelge) ö¤esini tan›tmak için çizelgenin üstbilgilerini oluflturursunuz. (bkz. Liste 8). Liste 9. HTML'in iliflkilendirilmesi XML verileriyle <tbody> <tr> <td width="68"><span Liste 8. Çizelgenin üstbilgileri thead> <tr> <th width="50%"> <div align="center">Timestamp</div> </th> <th width="50%"> <div align="center"> datafld="timestamp"></span></td> <td width="87"><span datafld="description"></span></td > </tr> </tbody> Liste 10 içinde, HTML dosyas›n›n tamam› gösterilir. Liste 10. HTML dosyas›n›n tamam› <html> <head> . . </head> <body> . . <xml id="logID" src="log.xml"></xml> <table id="logID" border="1" 54 HABER LINUX 050-055 DW sistem gunluk 6/3/06 7:19 AM datasrc="#log" cellpadding="5"> <thead> <tr> <th width="50%"> < d i v align="center">Timestamp</div> </th> <th width="50%"> <div align="center"> Description </div> </th> </tr> </thead> <tbody> <tr> <td width="68"><span datafld="timestamp"></span></td> <td width="87"><span datafld="description"></span></td > </tr> </tbody> </table> Page 7 nerjiyi gördünüz. Verilerin kurumsal çaptaki a¤larda yay›nlanmaya uygun ve bunun yan› s›ra, HTML tabanl› iletiflimin gücünden de yararlanan bilgiler olarak yap›land›r›lmas› ve bütünlefltirilmesi için XML'in nas›l kullan›laca¤›n› ö¤rendiniz. Ayr›ca, bilginin ilgilenenler taraf›ndan kolayca eriflilir hale nas›l getirilece¤ini de gördünüz. Zaman›nda ve do¤ru bilgiye verilen de¤er ortadayken, karar veren kiflilere sa¤lam bilgi kaynaklar› sunulmas›, ister kamu, isterse de özel iflletmeler için, de¤erli bir varl›kt›r. Burada sözü edilen temel yöntemleri olduklar› gibi uygulayabilir ya da onlar› ifllemlerinizde awk ve XML/HTML ile benzer bir iflleme yenili¤i yapmakta temel olarak alabilirsiniz. Bu tart›flma, en az›ndan, awk'›n genel veri ç›karma ve haz›rlama arac› olarak ola¤an d›fl› kullan›fll›l›¤›n› takdir etmenizi ve XML'in evrensel bir depolama ortam› olarak geçerlili¤ini görmenizi sa¤lam›fl olmal›. . . Kaynaklar </body> </html> Art›k, elinizde, ç›kar›lm›fl günlük verileriyle tam bir HTML sayfas› var. ‹flletmenizde awk Bu makalede, yenilikçi bir yaklafl›mla awk'›n oluflturulan XML ile birlikte kullan›lmas›yla ortaya ç›kar›lan si- Bilgi edinin Linux becerilerinizi gelifltirmek için developerWorks Linux® zone adl› siteyi ziyaret edebilirsiniz. Awk'a iliflkin temel bilgileri edinmek için Daniel Robbins'in (developerWorks, Aral›k 2000) "Common threads: Awk by example, Part 1" adl› yaz›s›n› okuyabilirsiniz. Awk ile kay›t tutulmas›na iliflkin bilgi edinmek için Daniel Robbins'in (developerWorks, Ocak 2001) "Common threads: Awk by example, Part 2" adl› yaz›s›n› okuyabilirsiniz. Daniel Robbins'in (developerWorks, Nisan 2001) "Common threads: Awk by example, Part 3" yaz›s› içinde, awk dizilimlerinin kullan›lmas›na iliflkin bilgiler yer almaktad›r. Temel awk becerilerinizi gelifltirmek için An Awk Tutorial içindeki bilgilerden yararlan›n. W3School XML Tutorial, temel XML becerileri gelifltirmenizi sa¤layabilir. "XML Data Binding" makalesi içinde, genel olarak veri iliflkilendirmeye ve özel olarak veri adalar›na iliflkin yararl› bir tart›flma yer al›r. XML veri adalar›n› daha iyi anlayabilmek için How To: Display XML Data Using I.E. Data Islands içinde anlat›lan yöntemleri inceleyin. Daha fazlas›n› m› istiyorsunuz? DeveloperWorks eServer™ alan›nda, yüzlerde bilgilendirici makale ve eServer markas›yla ilgili sitede girifl, orta ve ileri düzeylerde yaz›l›m dersleri bulunur. IBM developerWorks ekibi, dünya çap›nda, ücretsiz kat›labilece¤iniz yüzlerce teknik toplant› düzenler. Ürün ve teknolojileri edinin Bir sonraki gelifltirme projenizi, developerWorks'den do¤rudan yükleyebilece¤iniz IBM deneme yaz›l›mlar› ile oluflturun. Tart›fl›n developerWorks blogs adl› siteyi ziyaret edin ve developerWorks toplulu¤una girin. eServer forums içindeki forumlara kat›l›n. Yazar hakk›nda Chicago, Illinois'deki Walker Automated Services adl› flirketin ortaklar›ndan olan Grace Walker, çeflitli konularda geçmifle ve engin deneyime sahip bir BT dan›flman›d›r. BT sektöründe telekomünikasyon, e¤itim, mali hizmetler ve yaz›l›m gibi çeflitli alanlarda yönetici, sistem yöneticisi, programc›, ö¤retmen ve Web gelifltirme uzman› olarak görev yapm›flt›r. Grace Walker'a, gwalker@walkerautomated.com adresine e-posta yollayarak ulaflabilirsiniz. HABER LINUX 55 056-058 FREASHMEAT 6/3/06 4:26 AM Page 2 MediaWiki 1.6.4 dillo Web browser 0.8.6 ‹nternet’e bak›fl›m›z› kökünden de¤ifltiren wiki kavram› özellikle 2005 y›l›nda t›rman›fla geçti. Bu yükseliflte Wikipedia'n›n pay› çok büyük. ‹flte bu dev Internet ansiklopedisinin de kulland›¤› altyap› olan MediaWiki'nin küçük hata düzeltmeleri içeren yeni sürümü. Hemen her platformda çal›flabilmesi, ba¤›ml›l›¤›n›n az olmas› ve küçük boyutlar›yla bir cep web taray›c›s› diyebilece¤imiz dillo özellikle HTML döküman okuman için birebir. Dillo, bu yeni sürümünde özellikle eklentiler konusunda önemli yenilikler içeriyor. http://freshmeat.net/projects/mediawiki/?branch_id =45379&release_id=226409 http://freshmeat.net/projects/dillo/?branch_id=1902&release_id=226391 56 HABER LINUX 056-058 FREASHMEAT 6/3/06 4:26 AM Page 3 SamePlace 0.3.0 Ailenizin web taray›c›s› Firefox için, bulundu¤unuz web sitesini ziyaret edenlerle sohbet etmenizi sa¤layan bir eklenti. SamePlace var olan Jabber hesaplar›n›z› da kullanabilece¤iniz bir an›nda mesajlaflma yaz›l›m›. http://freshmeat.net/projects/sameplace/?branch_id= 64381&release_id=226281 Risk 1.0.8.7 Stellarium 0.8.0 Gökyüzünü gerçek zamanl› takip etmek ister misiniz? Stellarium bunu sizin için foto¤raf gerçekli¤inde yap›yor. Gezegenler, y›ld›zlar, burçlar ve daha birçok ö¤eyi bir arada gösteren Stellarium, bu sürümünde 20'den fazla dil seçene¤i ve performans art›fl›yla geliyor. http://freshmeat.net/projects/stellarium/?branch_id= 21260&release_id=226312 Risk oyununu seven ama eski ortam› bulamayanlara. http://freshmeat.net/projects/ jrisk/?branch_id=50143&release _id=226177 HABER LINUX 57 056-058 FREASHMEAT 6/3/06 4:26 AM Page 4 When 1.0.28 Bilgisayar›n›zda gere¤inden fazla yer kaplayan takvim, ajanda programlar›ndan s›k›ld›ysan›z iflte size bulabilece¤iniz en basit takvim yaz›l›m›. http://freshmeat.net/projects/when/?branch_id=36797 &release_id=226166 Doodle 0.6.5 Bir masaüstü arama motoru olan Doodle ile hiçbir verinizi bulmakta güçlük çekmeyeceksiniz. ID3 etiketleri gibi bilgileri de yakalama yetene¤ine sahip Doodle için keyfinize göre seçebilece¤iniz çeflitli önyüzler bulunuyor. http://freshmeat.net/projects/doodle/?branch_id=50722 &release_id=226415 Zim duvar› ar›yorduysan›z, Firestarter tam size göre. Kolay kurulumu, Türkçe ve daha birçok dilde kurulum sihirbaz› ile masaüstü kullan›c›lar›n› memnun edecek bir program Firestarter. http://freshmeat.net/projects/firestarter/ BMon Evrensel ansiklopedi Wikipedia ile birço¤umuzun hayat›nda giren wiki uygulamalar› son zamanlarda Internet üzerinde oldukça gözde. Peki bu kadar pratik bir arac› yerel olarak kullanmak istedi¤imizde de bir web sunucusu, bir uygulama sunucusu bir veritaban› vs. kurmam›z flart m›? ‹flte bu fikirle yola ç›kan baz› programc›lar, bir masaüstü uygulamas› olan Zim'i gelifltirmifller. Oldukça pratik ve verimli bir program olan Zim, Wiki notasyonunun bütün temel kurallar› ile de uyumlu. Özellikle not alma, planlama yapma, doküman oluflturma gibi ifller için birebir. http://freshmeat.net/projects/zim/ Firestarter GNU/Linux'un en güçlü oldu¤u alanlardan birinin a¤ güvenli¤i oldu¤unu bilmeyen yoktur san›r›z. Birçok kurumsal a¤da güvenli¤i sa¤lamak için çeflitli görevler üstlenen GNU/Linux sistemler, yak›n zamana kadar son kullan›c›ya yönelik güvenlik duvarlar› konusunda zay›f kal›yorlard›. Masaüstü sisteminizde, Windows'da onlarcas›n› bulabilece¤iniz, kolay kural yaz›lan, o anki mevcut ba¤lant›lar› görebilece¤iniz k›saca düzgün bir gui'ye sahip ve kolay kullan›lan bir güvenlik 58 HABER LINUX Genifl bant›n yay›lmas› ile birlikte art›k telefon ve elektrik gibi evimizin vazgeçilmezi olan Internet ba¤lant›m›z›n ne kadar›n› kullan›yor oldu¤umuz ne kadarl›k bir hatta sahip olursak olal›m merak konusu olmaya devam etmekte. Bu konuda birçok grafik araç, uzman sistem söz konusu. Ama her zaman için, flöyle basit pratik bir uygulama olsa, son bir saniye, bir dakika ve bir saatin istatisti¤ini verse, istedi¤imde o anki trafi¤i, istedi¤imde son üç günün trafi¤ini görebilsem ve bunlar›n hepsini text ekranda yapabilsem diyorsan›z, BMon sizin ideal program›n›z. Haf›zada ve diskte oldukça az yer tutmas›, belli bir sürelik istatisti¤i verebilmesi, hepsinden de önemlisi o anki hat kullan›m›n› gösterebilmesi aç›s›ndan eflsiz bir program. Tabi uzaktaki bir sunucunuzda çal›flt›r›p durumda bir anormallik olup olmad›¤›n› kontrol edebilmeniz ve çal›flmas› için root haklar›na ihtiyaç duymamas› da di¤er yararlar›. http://freshmeat.net/projects/bmon 059-060 Makaleler 6/3/06 6:33 AM Page 1 Medya ba¤›ms›zl›¤›n›n yükselifli Yazan: Doc Searls Industry News ‹nsanlar tükettikleri kadar kolay üretebilseler neler olur? New Jersey'de büyüdüm. Buras›, sonradan Paterson Plank Caddesi üzerinde kurulan bir spor kompleksinin ad›ndan dolay› “otlak” (meadowlands) denmeye bafllanan batakl›klara yak›nd›r. O günlerde, 50'ler ve 60'lar›n bafl›, kendi halinde di¤er çocuklar gibi k›zlardan çok bilimsel çal›flmalar›mda baflar›l›yd›m: ilki için olan karfl›l›ks›z arzumu di¤eriyle ilgili yararl› çal›flmalara dönüfltürdüm. Bilgisayarlar hala büyük ifllerin, büyük savunman›n ve büyük bilimin tutsa¤› olduklar›ndan, bilimle ilgili saplant›lar›m› büyük radyo üzerinde odaklad›m. Kuleleri Hackensack Nehrini kuflatan gelgit çamurlar›n›n aras›ndan yabanc› kristaller gibi yükselen, New York'un büyük AM radyo istasyonlar›n›n vericilerinden afla¤› do¤ru bisikletle yol alarak büyük radyonun çal›flma ucunu ziyaret edebiliyordum. Orada, Continental, Westinghouse ve RCA vericilerinin göreli özelliklerini, çok kuleli dizilerinin yön etkilerini, dalgaboylar›n›n çeflitli kesirlerine göre ayarlanan kulelerin göreli etkinliklerini ve “zemin iletkenli¤i” denen gizemli de¤iflkeni ö¤rendi¤im WMGM/1050, WADO/ 1280, WMCA/570 ve WINS/1010'dan yafll› adamlarla tak›l›rd›m. Do¤u bölgeleri genellikle iyi zemin iletkenli¤inden yoksun olmas›na ra¤men, tuzlu su rastlant›sal bir istisna oluflturuyordu. E¤er iyi bir AM vericisi konumu ar›yorsan›z, gelgit batakl›klar›n› aflamazd›n›z. WINS'deki adamlar bana istasyo- nun afl›r› yönlü bir iletim modeline sahip olmas›n›n dezavantaj yaratt›¤n› anlatt›lar. Bir diziyi oluflturan dört kulenin amac›, Manhattan, daha içerdeki kasabalar, Long Island'›n güneyi ve Atlantik'e do¤ru uzanan, deniz feneri ›fl›n›ndan fazla genifl olmayan bir sinyaldi. Ancak tuzlu su yolu, radyo istasyonunun birkaç dinleyicisinin oldu¤u Bermuda'ya kadar tamam› ile aç›kt›. WMCA'daki adamlar bana ayn› fleyi anlatt›lar. WINS 50 bin watt iken WMCA sadece 5 bin watt’t› ama kadran›n alttaki ucundaki daha uzun dalgalar hem kara hem deniz üzerinden daha uza¤a tafl›n›yordu. Ben büyüdükçe ve FM yayg›nlaflt›kça, VHF radyo dalgalar›n›n yay›lmas›na ilgim artt›. FM'de ve TV'de (FM band›n› çevreleyen, 2-6 afla¤› ve 7-13 üzeri kanallar) dalgalar en fazla birkaç fit uzunluktad›r. Ifl›¤›n bir saniyede ald›¤› mesafeyi frekansa bölerek dalgaboyunu bulabilirsiniz. AM dalgalar› yerden tafl›n›rken ya da geceleri iyonosferden yans›rken (hava karard›¤›nda yüzlerce mil uzaktaki AM istasyonlar›ndan “skywave” (gökyüzü dalgalar›) sinyalleri alabilmeniz de bu yüzdendir), FM dalgalar› verici anteninden görebildi¤iniz kadar uzak mesafelere yay›l›r. Bu yüzden FM ve TV istasyonlar› da¤lar›n, kulelerin ve gökdelenlerin üzerinden yay›n yaparlar. Her durumda da, ana fikir do¤aya oyun oynamakt›r. Ya da, daha çok, do- HABER LINUX 59 059-060 Makaleler 6/3/06 6:33 AM Page 2 ¤al yap›lar› ve s›n›rlamalar› avantajlardan yararlanmakt›r. Bugün bir radyoda bir program yay›nlamak istesem, radyoyla hiç u¤raflmam. Bir mp3 dosyas› kaydeder, bunu bir Web sitesine koyar ve bir RSS yay›n nakline bir iflaretçi “eklerim.” Yay›n naklini alan ya da dosyay› bilgisayar›na yükleyen herkes, Internet'te herhangi bir yerde kayd› alabilir. Bu, dünyada Internet ba¤lant›s› olan herhangi bir yerde mümkündür. Radyo, bildi¤imiz gibi tam da bu nedenle gerilemifltir. TV için de ayn› durum söz konusudur. AM ve FM istasyonlar›n›n gelece¤i, araba üreticilerinin arabalara radyo koydu¤u süreyle s›n›rl› olacak. Ancak bu gelecek bizim “içerik” diye adland›rd›¤›m›z di¤er kaynaklar›n gittikçe artan çeflitlili¤i ile s›n›rlanacak. Her ikisi de 11 Nisan Sal› gününe ait iki öykü bu konuyu tam olarak gözler önüne seriyor. L.A Times'da “Stern'in kay›p sürüsünü yakalamaya çal›flmak” bafll›kl› öykü flöyle devam ediyor “Uyduya flok atlay›fl› yaln›zca seyircilerin çok küçük bir bölümü takip etti. ‹stasyonlar, milyonlarca dinleyicinin nereye gitti¤ini merak ediyor. Milyonlarca dinleyici öylece kaybolabilir mi?” 60 HABER LINUX Wall Street Journal'de "Disney'in Web At›l›m› Onlarca Y›ll›k TV Modelini Sarst›" bafll›¤›yla yay›nlanan di¤er öykünün alt bafll›¤› “Kazananlar› ve Kaybedenleri Ay›rmak: Reklamc›lar Daha Fazla Tüketiciye Ulafl›rken Yerel ‹stasyonlar Kapanmakla Karfl› Karfl›ya”. ‹lk öykü daha çok ipucu veriyor, çünkü radyo dinleyicisinin sabit bir say› olmad›¤›n›, bunun yerine nas›l zaman geçirecekleri konusunda pek çok seçene¤e sahip insanlardan olufltu¤u gerçe¤ini ortaya koyuyor. ‹kinci öykü ise TV yerine iPod bile izliyor olsalar da sabit say›da bir toplulu¤un yine ayn› say›da televizyon izliyor olaca¤› varsay›m›yla yetersiz kalm›fl. Üstelik, Disney'in ABC ve Disney flovlar›n› Internet üzerinden yay›nlama planlar›n› konu etmemesi de di¤er eksikli¤i. Hangi teknolojiler kullan›l›yor? Yaln›zca tek bir istemci türü ile mi s›n›rl›lar? Söz gelimi, Real veya Windows Media Player çal›flt›ran Windows? Büyük olas›l›kla. Her iki öykünün kaç›rd›¤› fley ise tüketicilerin üreticilere evrilmesi ve medyan›n tek yönlü bir yap› olarak güncelli¤ini yitirmesi. Bu hafta bafl›nda, Santa Barbara Forum on Digital Transitions'da, (Santa Barbara Dijital Geçifller Forumu) gençlerin baflta video olmak üzere her türden güncel içerik için nas›l s›n›rs›z bir kaynak oldu¤u konusu çok tart›fl›ld›. Tabii ki yüksek maliyetlerde yap›lan ve ambalajlanan TV ve sinema ürünlerine talep gelmeye devam edecek. Bununla birlikte hava dalgalar› yerine paketler arac›l›¤›yla iletilen geleneksel radyo da dahil olmak üzere, ba¤›ms›z olarak üretilen TV, film, müzik ve profesyonellerin “programlama” diye adland›rmay› sürdürdükleri di¤er biçimler de ezici bir ço¤unlukta ve zenginlikte varl›¤›n› sürdürecek. “Yanl›zca insan do¤as›” demifl biri. Bu durumda, do¤ayla oynayan medya yerine medya ile oynayan do¤ay› izleyece¤iz. Ve sonuç, birkaç yap›mc›n›n birçok tüketiciye ulaflmas› için gerekli yollar›n pahal›, s›n›rl› ve az say›da olmas› nedeniyle medyan›n sonu olacak. Hala önemli olacak bir eksiklik de zaman. Üretmek ya da tüketmekle ilgili seçimler ise düzene sokulmufl endüstriyel medyan›n bütün tarihi boyunca asla sahip olmad›¤›m›z yeni bir duruma göre yap›lacak. Seçimler ba¤›ms›z olacaklar. Yazar Hakk›nda: Doc Searls, Linux Journal'in Bafl Editörüdür. Geçti¤imiz günlerde Santa Barbara, Kaliforniya Üniversitesi taraf›ndan Konuk Ö¤retim Görevlisi ünvan› verilmifltir. 60-61 Acil servis 6/3/06 4:30 AM Page 1 Acil Servis Bu say›m›zda da sizlerden gelen onlarca soruyu konusunda uzman editörlerimiz yine sizler için cevaplad›. Cevaplamam›z› istedi¤iniz tüm sorular›n›z› acilservis@tr.ibm.com adresine gönderebilirsiniz. Birçok yerde GNU/Hurd diye bir fleyden bahsedildi¤ini duydum. Nedir bu? Yeni bir iflletim sistemi mi? GNU/Hurd, GNU ekibinin uzun y›llard›r gelifltirmekte oldu¤u kernel'in ismi. Basitçe anlatmak gerekirse kernel de iflletim sisteminin belki de sinir sistemi diyebilece¤imiz en önemli bileflenlerinden biridir. Haf›za yönetimi, disk yönetimi gibi bütün girdi/ç›kt› ifllemlerini kernel yönetir. GNU/Hurd'un özelli¤i ise, bugüne kadar kullan›lan birçok kernel'den (WinNt, Linux, BSD vs.) daha iyi bir mimari üzerine kurulmufl olmas›d›r. Fakat bu yaklafl›m yüzünden maalesef onlarca y›l sonra hala yüzde 100 kullan›labilir bir GNU/Hurd kernel'i elimizde bulunmamaktad›r. Dahas› söz konusu mikrokernel modelinin gündelik hayatta ne kadar kullan›labilir oldu¤u da sorgulanmaktad›r. Daha fazla bilgi için afla¤›daki adreslere bakabilirsiHABER LINUX 61 60-61 Acil servis 6/3/06 4:30 AM Page 2 niz. http://www.gnu.org/software/ hurd/hurd-paper.html http://www.debian.org/ports/hurd/ ‹flletim sistemi olarak Debian GNU/Linux kullan›yorum. Geçenlerde bir dvd-writer ald›m. Fakat bunu nas›l kullanabilece¤im konusunda biraz kafam kar›flt›. Daha önce cdwriter vard› sistemimde ve bir problem yaflam›yordum, fakat dvdwriter için san›r›m cdrecord paketinden fazlas› gerekiyor. Aç›kças› bu noktada durum biraz kar›fl›k. fiöyle ki; cdrecord gibi dvdrecord program› da mevcut. Bunu aptget install dvdrtools komutu ile kurabilirsiniz. Fakat xcdroast program›na dvd yazma özelli¤i getirmek istiyorsan›z, bunun için (özgür olmayan) ProDVD program›n› kullanman›z gerekiyor. Özgür olmayandan kast›m, her ne kadar bu program bedava da¤›t›l›yor olsa da kaynak kodunun kapal› olmas› ve kullanabilmek için (yine bedava verilen) bir y›ll›k bir anahtar alman›z gerekmesi. Detayl› bilgiyi afla¤›daki adresten alabilirsiniz http://www.xcdroast.org/manual/ dvd.html Bunun d›fl›nda zaten daha önceden CDWriter kurduysan›z, scsii emulation konusunda lilo ya da grub'a hdc=ide-scsii gibi bir sat›r koyman›z gerekti¤ini biliyorsunuzdur. Mozilla ve Firefox aras›ndaki ayr›m benim çok kafam› kar›flt›r›yor, sizce hangisini kullanmam daha iyi olur? Mozilla ve Firefox ayn› temelden gelen iki web taray›c›. Öte yandan Mozilla ayn› zamanda web taray›c›, eposta program›, html editör gibi bir suitin genel ad› da. Bizim tavsiyemiz çok daha s›k yeni sürümleri ç›kan Firefox'u web taray›c› olarak kullanman›z yönünde. Geçenlerde FasterFox diye bir Firefox eklentisi buldum. Anlad›¤›m kadar›yla bu eklenti baz› teknikler kullanarak Firefox'un sayfalar› daha h›zl› yüklemesini sa¤l›yor. Bunu da sayfan›n bileflenlerini paralel olarak isteyerek gerçeklefltiriyor san›r›m. Sizce bu bir performans 62 HABER LINUX art›fl› getirir mi? FasterFox bir performans art›fl› getiriyor. Fakat bunu yaparken karfl› taraftaki web sunucular›na da ekstra bir yük getirmekte. Bu yüzden bunu yaparken ayarlarda Preset tab› alt›nda Courteous ya da Optimized'dan daha yukar›y› seçmemekte fayda var. Dahas› web sunucular›na getirdi¤i yük sebebiyle fasterfox kullan›c›lar› baz› sunuculara da kabul edilmemekte. Linux üstünde IRC istemcisi olarak ne önerirsiniz? Program tercihleri genelde insanlar›n dünyaya bak›fl aç›lar› ile alakal› oluyor. Mesela "yeni tufl kombinasyonlar› ö¤renmeyeyim, flöyle güzel bir arayüzü olsun, Mouse ile ifllerimin ço¤unu görebileyim" diyenler ve daha birçoklar› için ideal tercih XChat. Öte yandan "neymifl bu iflin adab›, bana en delikanl› program› verin" yaklafl›m›ndaysan›z irssi, daha da nostaljikseniz bitch-x ya da epic tavsiye ederiz. Karakter ekran›ndan kullan›lan bu programlar, mouse kullanmaktan s›k›lanlar için, çok pencereli, kolay kullan›ml› bir sistem sunmaktalar. Debian GNU/Linux'da daha önceden kurmufl oldu¤um programlar›n bir listesini al›p, yeni bir kurulumda da ayn› programlar› kurmak istersem ne yapmam gerekir? Bunun için dpgk --get-selections komutunu çal›flt›rman›z gerekir. Bu komut size afla¤›daki gibi bir liste verecektir. whois wine winesetuptk winex winex3 install deinstall install deinstall install Bu listeyi dpkg --get-selections > secimler.txt komutu ile bir dosyaya da yazd›rabilirsiniz. Daha sonra yeni kurdu¤unuz sisteme bu listeyi tafl›y›p dpkg --set-selections cimler.txt < se- komutunu verip ard›ndan da aptget dselect upgrade komutu ile bütün bu paketlerin yüklenmesini sa¤layabilirsiniz. Sistemi kapatmak için halt ve poweroff komutlar› var san›r›m. Bunlardan hangisini kulland›¤›m›n bir önemi var m›? Bir de init 0 ve shutdown -h now var, akl›n›zda olsun :) Bu komutlardan istedi¤inizi kullanabilirsiniz bir fark olmayacakt›r. Windows'daki desktop firewall sistemler gibi (Zone Alarm, Internet Security vs.) Linux'da da kolay kullan›lan bir firewall var m›? Bu tür bir masaüstü firewall, daha do¤rusu bu tür bir arayüz (çünkü altta çal›flan yine NetFilter altyap›s›) firestarter. Oldukça güzel bir arayüze sahip bu program sayesinde teknik detaylara girmeden kolayca firewall'unuzu ayarlayabilir, mevcut ba¤lant›lar› an›nda izleyebilir, isterseniz kesebilirsiniz. GNU/Linux sistemim biraz yavafl çal›fl›yor. Bafllang›çtaki servislerden hangilerini nas›l kald›rabilirim? Aç›kças› bu sistemden sisteme de¤iflir. Bu konuda araflt›rma yap›p her servisin ne ifle yarad›¤›n› görmeniz laz›m. Servisleri kald›rmak ya da bafllang›ca dahil etmek için kullanabilece¤iniz iyi bir program rcconf. Rcconf'u çal›flt›r›p servis isimlerine bak›p bunlar› kontrol edebilirsiniz. Bilgisayar›ma bir USB klavye takt›m fakat sistemim otomatik olarak görmedi, bunun için ne yapmam gerekli? Bu genelde sisteminizin ne oldu¤una göre de¤iflir, birçok modern sistem ve canl› cdler (Knoppix vs.) usb klavyeleri direkt olarak görmekteler. Fakat bunun gerçekleflmedi¤i durumda muhtemelen modprobe uhci-hcd eğer bu olmazsa modprobe ehci-hcd ohci-hcd komutlar› ile muhtemelen klavyeniz çal›flmaya bafllayacakt›r. Bu komutlar› denerken klavyenizin alg›lan›p alg›lanmad›¤›n› bir baflka konsol aç›p oradan tail -f /var/log/messages komutu ile kontrol edebilirsiniz I