2) türkiye`de otomotiv ana ve yan sanayi
Transkript
2) türkiye`de otomotiv ana ve yan sanayi
İRAN İSLAM CUMHURİYETİ “OTO YAN SANAYİ YERİNDE PAZAR ARAŞTIRMASI” Hazırlayanlar Gökhan BAYAR Dış Ticaret Uzmanı Ümit ATEŞAĞAOĞLU İhracatı Geliştirme Uzmanı İÇİNDEKİLER 1) PAZAR ARAŞTIRMASININ GEREKÇESİ ....................................................... 4 2) TÜRKİYE’DE OTOMOTİV ANA VE YAN SANAYİ....................................... 6 2.1) OTOMOTİV ANA VE YAN SANAYİ SEKTÖRLERİNİN SINIFLANDIRILMASI ............6 2.2) TÜRKİYE’DE OTOMOTİV ANA SANAYİ...........................................................................9 2.3) TÜRKİYE’DE OTOMOTİV YAN SANAYİ.........................................................................13 2.3.1) Türkiye Oto Yan Sanayi Gelişimi .................................................................................. 13 2.3.2) Türkiye’de Otomotiv Yan Sanayinde Mevcut Durum ................................................... 13 2.4) TÜRKİYE'NİN OTOMOTİV YAN SANAYİ DIŞ TİCARETİ .............................................15 2.4.1) Otomotiv Yan Sanayi İhracatı ........................................................................................ 15 2.4.2) Otomotiv Yan Sanayi İthalatı ......................................................................................... 20 2.5) TÜRKİYE’DE OTOMOTİV ANA VE YAN SANAYİ FUARLARI ....................................24 3) DÜNYA’DA OTOMOTİV SANAYİ ............................................................................. 26 3.1) DÜNYA’DA OTOMOTİV ÜRETİMİ ...................................................................................26 3.2) DÜNYA’DA OTOMOTİV YAN SANAYİ DIŞ TİCARETİ .................................................32 3.2.1 ) Dünya İthalatı.................................................................................................................33 3.2.2) Dünya İhracatı ................................................................................................................35 3.3) DÜNYA’DA OTO ANA VE YAN SANAYİ FUARLARI ....................................................36 4) İRAN.......................................................................................................................................... 38 4.1) GENEL SİYASİ VE EKONOMİK GÖRÜNÜM ................................................................... 38 4.2) İRAN OTOMOTİV ANA VE YAN SANAYİ PAZARI........................................................ 43 4.2.1) İran'da Firmalarla Yapılan Görüşmeler ..........................................................................55 4.3) TÜRKİYE’NİN İRAN’A OTO YAN SANAYİ İHRACATI ................................................. 57 4.4) PAZARA GİRİŞ...................................................................................................................... 60 4.4.1) Dağıtım Kanalları ...........................................................................................................60 4.4.2) İhracat Prosedürleri.........................................................................................................62 4.5) ULAŞIM VE HABERLEŞME................................................................................................ 66 4.5.1) Kara yolu ........................................................................................................................66 4.5.2) Demir yolu ......................................................................................................................66 4.5.3) Deniz yolu.......................................................................................................................66 4.5.4) Hava yolu........................................................................................................................67 4.5.5) İletişim ............................................................................................................................67 4.5.6) Medya .............................................................................................................................67 4.6) VİZE REJİMİ .......................................................................................................................... 68 4.7) YARARLI ADRESLER.......................................................................................................... 68 4.7.1) İran’daki Türk Temsilcilikleri ........................................................................................68 4.7.2) Türkiye’deki İran Temsilcilikleri ...................................................................................69 4.7.3) Ticaretle İlgili Kuruluşlar ...............................................................................................69 4.7.4) Otomotiv Sektörü ile ilgili İran’daki Kuruluşlar ............................................................70 4.8) İTHALATÇI ADRESLERİ........................................................................................................ 70 5) SONUÇ VE ÖNERİLER...................................................................................... 74 6) KAYNAKLAR. ..................................................................................................... 80 © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 2 TABLOLAR Tablo-1: Uluslararası Ticari Sınıflandırma........................................................................... 6 Tablo-2: Gümrük Tarife ve İstatistik Pozisyonları Sınıflaması .......................................... 8 Tablo-3: Otomotiv Sanayi Üreticileri................................................................................... 11 Tablo-4: Araç Üretimi .......................................................................................................... 12 Tablo-5: Türkiye Araç Parkı ............................................................................................... 12 Tablo-6: Otomotiv Yan Sanayi İhracatı ............................................................................. 17 Tablo-7: Ülkelere Göre Oto Yan Sanayi İhracatı .............................................................. 20 Tablo-8: Otomotiv Yan Sanayi İthalatı .............................................................................. 21 Tablo-9: Ülkelere Göre Oto Yan Sanayi İthalatı ............................................................... 24 Tablo-10: Türkiye Fuar Tablosu ......................................................................................... 25 Tablo-11: Dünya Motorlu Araç Üretimi ............................................................................. 28 Tablo-12: Dünya Otomobil Üretimi ..................................................................................... 31 Tablo-13: Dünya Motorlu Araç Yan Sanayi Ürünleri İthalatı ......................................... 35 Tablo-14: Dünya Motorlu Araç Yan Sanayi Ürünleri İhracatı ........................................ 36 Tablo-15: Milli Düzeyde İştirak Edilecek Fuarlar ............................................................. 37 Tablo-16: İran -Temel Sosyal ve Ekonomik Göstergeler ................................................... 39 Tablo-17: İran - Temel Ekonomik Göstergeler .................................................................. 40 Tablo-18: İran Yeni Araç Kaydı ve Araç Parkı.................................................................. 44 Tablo-19: İran Otomotiv Ana Sanayi Üretimi ................................................................... 45 Tablo-20: İran’da Otomotiv Üreten Firmalar ve Ürünleri ............................................... 45 Tablo-21: İran Oto Yan Sanayi İthalatı............................................................................... 50 Tablo-22: İran Oto Yan Sanayinde Yer Alan Önemli Firmalar ...................................... 52 Tablo-23: Türkiye’nin İran’a Oto Yan Sanayi İhracatı .................................................... 59 Tablo-24: İran Oto Ana ve Yan Sanayi Fuarları ............................................................... 62 Tablo-25: İran Oto Yan Sanayi Gümrük Vergileri ........................................................... 64 © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 3 1. PAZAR ARAŞTIRMASININ GEREKÇESİ Otomotiv sektörü ekonominin lokomotifi olarak kabul edilmektedir. Bunun sebebi bir motorlu taşıtın, farklı yapı, malzeme ve teknoloji ile üretilen ve özgün yöntemlerle ve birbiri ile uyumlu olarak bir araya getirilen 5.000 dolayında parçadan oluşması, dolayısıyla, otomotiv sektörünün, demir-çelik, elektronik, kimya, boya, cam, plastik sektörleri gibi daha birçok sanayi dalı ile yakın ilişki içerisinde bulunmasıdır. Türkiye’de otomotiv yan sanayi, otomotiv sanayisindeki gelişmelerin sonucunda hızla gelişmiş; yüksek kapasitesi, geniş ürün yelpazesi ve yüksek standartlarıyla üretiminin %80’ini ihraç eder hale gelmiştir. İhracatın %70’inden fazlası AB bölgesine gerçekleştirilmektedir. 1970’lerde %15 olan yerli parça kullanım oranının günümüzde bazı araçlarda %90’lar seviyesini aşmıştır. Küresel ekonomik krizlerin ve siyasi sorunların devam edeceği göz önüne alındığında, ihracatının %70’inden fazlasını AB ülkelerine gerçekleştiren Türkiye otomotiv yan sanayi sektörünün, alternatif pazarlara açılmasının son derece önemli olduğu aşikârdır. Bu kapsamda çoğunluğu petrodolar zengini Orta Doğu ülkeleri, ihracat portföyümüzün genişlemesi açısından uygun hedef pazarlar olarak ön plana çıkmaktadır. Bu ülkelerden biri olan İran gerek kalabalık nüfusu, gerek jeopolitik konumu gerekse ülkemiz ile olan tarihi ve kültürel yakınlığı nedeniyle önemli bir ihraç pazarıdır. Ülkemizin İran’a olan ihracatında en önemli sorunlardan birisi A.B.D. ve Birleşmiş Milletlerin uyguladığı yaptırımlardan dolayı ödeme kanallarında yaşanmaktadır. Dünya genelinde ve ülkemizde birçok banka İran ile olan ticarete aracılık etmemektedir. Bunun yanı sıra İran’ın dışa kapalı bir ekonomik anlayış benimsemesi sonucu getirdiği ithalat yasakları, yüksek gümrük vergisi oranları ve İran’da yaşanan ekonomik kriz Türk firmalarının pazara girişini zorlaştırmaktadır. Bütün bunlara rağmen İran’daki olumlu Türkiye ve Türk markası imajı, ülkenin Uzak doğu ve Orta Asya’ya yakınlığı, genç, dinamik ve yenilikçi müşteri kitlesi ve ülke sanayisinin gelişmemiş olması nedeniyle İran, oto yan sanayi firmalarımız için potansiyel arz etmektedir. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 4 Türkiye’nin İran’a oto yan sanayi ürünleri ihracatındaki mevcut durum, sorunlar, ikili işbirliği imkanları ve ülke pazarı hakkında ihracatçı firmalarımızın pazara giriş stratejilerini belirlemelerinde yol gösterici olması amacıyla gerçekleştirilen çalışmalar neticesinde İran’da “Otomotiv Yan Sanayi Yerinde Pazar Araştırması” (YPA) yapılmasının faydalı olacağı görüşüne varılmıştır. Bu bağlamda araştırmanın, pazar araştırmasına konu olan otomotiv yan sanayinin en geliştiği ve ülke ticaretinin en önemli şehri olarak kabul edilen Tahran şehrinde 21-28 Aralık 2012 tarihleri arasında yapılması uygun görülmüştür. Tahran’ın önde gelen oto yan sanayi firmalarının üst düzey yöneticileri ile yapılan toplantılarda İran’da, Türkiye açısından oto yan sanayi sektöründe öne çıkabilecek ürünlere yönelik tüketici tercihleri ve bu ürünlerin dağıtımı hakkında görüşülmüş, Türk menşeli ürünlerin İran pazarındaki payının nasıl arttırılabileceği ve İran ile iş yapabilmek için dikkat edilmesi gereken hususlar konuları üzerinde fikir alışverişinde bulunulmuştur. Bunun yanısıra otomotiv ve otomotiv yan sanayi sektörü hakkında ve diğer güncel gelişmeler konusunda yerinde gözlemlerde bulunulmuş, pazarda halihazırda Türk firmalarla ticaret yapmış ya da yapmayı planlayan İran’lı firmalarla bilgi alışverişinde bulunulmuş ve mevcut sorunlar ile ikili ticaret olasılıkları üzerinde durulmuştur. Çalışma sonucunda elde edilen bilgiler, İran ile ticaretimizde özellikle ödeme kanallarında sorunlar yaşanmasına rağmen bu pazarın ülkemiz açısından önemli ve kaybedilmemesi gereken bir pazar olduğunu ortaya koymuştur. Pazar araştırması kapsamında görüşülen otomotiv firmalarına ilişkin ayrıntılı bilgiler sonraki bölümlerde detaylı olarak incelenecektir. Çalışmanın birinci bölümünde araştırma kapsamına giren oto yan sanayi ürünlerinin tanımı ve uluslararası sınıflandırmaları, Türkiye oto ana ve yan sanayinin gelişimi, mevcut durumu, üretimi ve dış ticareti ile ilgili bilgiler verilerek genel bir değerlendirme yapılmıştır. İkinci bölümde, dünyada otomotiv sanayi; üretim ve dünya ticaret verilerine dayandırılarak incelenmiş, dünyada otomotiv sanayinin mevcut durumu ve yönelişlerine dair açıklamalarda bulunulmuştur. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 5 Üçüncü bölümde ise İran’ın genel siyasi ve ekonomik yapılarının yanında, otomotiv ana ve yan sanayi pazarları, pazarların güçlü ve güçsüz yanları ile pazarlardaki fırsat ve tehditler, pazara giriş koşulları, dağıtım kanalları, ihracat prosedürleri, vergileri, standartları, vize rejimleri, medya araçları, ulaşım ve haberleşme imkânları incelenmiştir. Ayrıca, faydalı adresler ve ithalatçı adresleri bilgilerine yer verilmiştir. Son bölümde ise genel değerlendirme ve sonuç yer almaktadır. Çalışmanın, oto yan sanayi firmalarımızın İran ile olan mevcut ihracatlarını artırmalarına veya ihracat istikametlerini farklılaştırarak, yaşanmakta olan küresel ekonomik krizin etkilerini azaltmaları doğrultusunda katkıda bulunacağına inanılmaktadır. 2) TÜRKİYE’DE OTOMOTİV ANA VE YAN SANAYİ 2.1) OTOMOTİV ANA VE YAN SANAYİ SEKTÖRLERİNİN SINIFLANDIRILMASI Otomotiv ana ve yan sanayi kapsamındaki ürünler, aşağıdaki uluslararası sınıflandırmalara göre tanımlanmaktadır. Tablo 1. Uluslararası Ticari Sınıflandırma (Standard International Trade Classification-SITC) SITC Açıklama 625.1 Kauçuktan yeni dış lastikler 625.9 Kauçuktan iç lastikler 663.82 Fren Balataları, yastıkları 713.31 Kara taşıtlarında kullanılan benzin motorları 713.23 Kara taşıtlarında kullanılan dizel motorlar 713.91 Benzinli motorlar için aksam ve parçalar 713.92 Dizel motorlar için aksam ve parçalar 746.1 Bilyalı Rulmanlar 748.1 Transmisyon, krank ve kam milleri 748.21 Yatak kovanları 748.4 Dişliler © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 6 748.5 Volanlar 748.6 Kaplinler 749.2 Contalar 778.12 Akümülatörler 778.3 Manyetolar, bujiler, alternatörler, marş motorları, aydınlatma 784.1 Şasiler 784.2 Karoserler 784.31 Tamponlar 784.32 Emniyet kemerleri 784.33 Fren sistem ve parçaları 784.35 Diferansiyel kutuları 784.36 Taşıyıcı akslar 784.39 Diğerleri 783.1 Binek otomobiller 782.1 Kamyonlar 781 Otobüs, minibüs, midibüs 782.2 Özel amaçlı motorlu taşıtlar 722 Traktörler Tablo 2. Gümrük Tarife ve İstatistik Pozisyonları Sınıflaması (Harmonized Commodity Description and Coding System-HS) Otomotiv Ana Sanayi GTİP Açıklama 8701 Traktörler 8702 Toplu halde yolcu taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 8703 Binek araçlar 8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 8705 Özel amaçlı motorlu taşıtlar 8709 Kısa mesafe eşya taşıyıcıları © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 7 Otomotiv Yan Sanayi GTİP Açıklama 8409 Motor Aksam ve Parçaları 4011; 4012; 4013 Dış ve İç Lastikler 870870 Jant ve Tekerlek Aksamı 870829 Montaj Karoseri Aksamı 8483 Transmisyon Mili, Yatak, Kovan 700711; 700721 Oto Camları 870830 Fren ve Servo Frenler 870821 Emniyet Kemerleri 8511 Ateşleme Cihazları 8507 Akümülatörler ve Aksam-Parçaları 870893 Debriyaj ve Aksam-Parçaları 870850 Akslar 870891 Radyatörler 842123; 842131 Filtreler 8482 Bilyeli Rulmanlar 870840 Vites Kutuları 8706 Kara Taşıtları için Motorlu Şasiler 8707 Kara Taşıtları için Karoserleri 8512 Farlar ve İşaret Cihazları 870880 Amortisörler 401699 Motorlu Taşıtlar için Kauçuk Parçalar 870892 Egzozlar, Susturucular ve Egzoz Boruları 8408 Dizel-Yarı Dizel Motorlar 700910 Dikiz Aynaları 8407 İçten Yanmalı Motorlar 841330 Motorların Yakıt, Yağ, Soğutma Pompaları 870810 Tamponlar ve Parçaları 681320 Fren Balataları 870894 Direksiyon Simitleri, Kolonları, Kutuları 9104 Motorlu Araçların Alet Tabloları İçin Saatler 940120 Motorlu Taşıtlarda Oturmaya Mahsus Mobilyalar © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 8 841520 Klimalar 8484 Metal Tabakalı Contalar, Conta Takim ve Gruplar 870899 Diğer Aksam ve Parçalar 2.2) TÜRKİYE’DE OTOMOTİV ANA SANAYİ Oto ana ve yan sanayi endüstrisi, günümüzde Türkiye imalat sanayinin lokomotif sektörlerinden biridir. Oto ana ve yan sanayi aynı zamanda savunma sanayi ve gemi inşa sanayinin de altyapısını oluşturmaktadır. Günümüzde Türkiye, Avrupadaki en büyük otobüs üreticisi ve ikinci en büyük hafif ticari araç üreticisidir. Otomotiv ana ve yan sanayi ihracatı 2012 yılında toplam ihracatın %6’sını oluşturmaktadır. Otomotiv ana ve yan sanayinin toplam imalat sanayi içindeki payı yaklaşık %5 civarındadır. Sektörde 50.000 civarında çalışan bulunmaktadır. Türkiye’de taşıt araçları sanayi üretime 1950’lerin ortalarında başlamış, üretim 1960’ların ortalarında hız kazanmıştır. 1950’li yıllarda bazı prototip araçların üretilmesinden sonra, ilk montaj hattı 1954’te orduya jip ve kamyonet temini için kurulmuştur (Türk Willys Overland Limited). 1955’te ilk ticari kamyon montajı TOE-Türk Otomotiv Endüstrisi tarafından gerçekleştirilmiştir. 1963’te ilk yerli otobüs montajına Otobüs Karoseri A.Ş.’de MAGİRUS marka otobüslerin montajı ile başlanmıştır. 1966’da otomotiv sanayi kendi modellerinin montajına da başlamıştır. O dönemlerin otomobili “ANADOL” şimdi bir nostaljidir. Bunu takip eden üç yıl içinde, binek otomobil üreten montaj fabrikaları (Tofaş-Fiat, Oyak-Renault, ) imalata başlamıştır. İki büyük otomobil üreticisi TOFAŞ ve OYAK-RENAULT, İtalyan ve Fransız lisanslarıyla 1971’de imalat hatlarını kurmuşlardır. 1968 yılında Otomarsan-Otobüs Karoseri ve Motorlu Araçlar A.Ş 0302 serisi otobüslerin üretimine başlamıştır. Son yıllarda ise Japon ve Güney Koreli otomobil üreticileri Türkiye’de ortak girişimler başlatmışlardır. 1999 yılında ise tasarımı Türkiye’de geliştirilen kamyonların İspanya, Portekiz ve İngiltere’ye ihracatı devam etmektedir. Otomobilde ise büyük Türk otomotiv üreticileri, lisansları altında üretim yaptıkları Batılı otomotiv üreticilerinin dünya üretim merkezi olma yolunda ilerlemektedirler. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 9 Bugün 15 firma binek otomobil, otobüs, kamyon, kamyonet, minibüs, midibüs ve çekici gibi çeşitli araçların üretimini yapmaktadır. Binek otomobil üreten beş firma vardır (RENAULT, TOFAŞ (FIAT), TOYOTA, HYUNDAI, HONDA). Onbir firma kamyon ve kamyonet üretmektedir (ANADOLU ISUZU, BMC, ASKAM (CHRYSLER), HYUNDAI, KARSAN M.A.N., MERCEDES-BENZ, FORD OTOSAN, OTOKAR, OTOYOL, TEMSA). Onbir firma otobüs ve minibüs imal etmektedir (ASKAM, ISUZU, BMC, KARSAN, MERCEDES-BENZ, HYUNDAI, OTOKAR, FORD OTOSAN, OTOYOL, TEMSA, M.A.N.) Tablo 3. Otomotiv Sanayi Üreticileri Firma Yeri Ürünler HONDA GEBZE/KOCAELİ Binek otomobil ANADOLU ISUZU İSTANBUL Kamyon, kamyonet, midibüs ASKAM GEBZE/KOCAELİ Çekici, kamyon, kamyonet, minibüs B.M.C. İZMİR Kamyon, kamyonet, otobüs, minibüs, O.S. midibüs, çekici FORD OTOSAN İSTANBUL/ESKİŞEHİR, Kamyon, kamyonet, minibüs KOCAELİ HYUNDAI ASSAN KOCAELİ Binek otomobil, kamyonet, minibüs KARSAN BURSA Kamyonet, minibüs, midibüs M.A.N. ANKARA Çekici, kamyon, otobüs M. BENZ İSTANBUL/AKSARAY Çekici, kamyon, otobüs, minibüs OTOKAR SAKARYA Kamyonet, minibüs OTOYOL SAKARYA Minibüs, kamyon, kamyonet, midibüs O. RENAULT BURSA Binek otomobil TEMSA ADANA Kamyon, kamyonet, otobüs, midibüs TOFAŞ BURSA Binek otomobil, kamyonet TOYOTA SAKARYA Binek otomobil Kaynak: Otomotiv Sanayicileri Derneği (OSD) © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 10 Sektörde bulunan ana ve yan sanayi kuruluşları genellikle Marmara Bölgesinde yerleşmiştir. Bursa’da iki büyük otomobil fabrikasının ve iki adet “Organize Sanayi Bölgesi”nin bulunması nedeniyle otomotiv sanayi özellikle bu ilde yoğunlaşmıştır. Otomotiv sanayi üreticilerinin 4 adedi Kocaeli’nde, 3 adedi Bursa’da, 3 adedi İstanbul’da, 1 adedi İzmir’de, 3 adedi Sakarya’da, biri Ankara’da biri de Eskişehir’dedir. Adana’da otobüs üretim ve yan sanayi bulunmaktadır. Türk Otomotiv Sanayinin mevcut motorlu araç üretim miktarı 2011 yılı itibariyle 1.234.637 adet/yıldır. Hafif araçların (otomobil, kamyonet ve minibüs) toplam kurulu üretim miktarı 2011 yılı itibariyla 1.189.131 adet/yıldır. Otobüs üretiminde bulunan 6 firma mevcuttur. Bu firmaların toplam kurulu üretim kapasiteleri 2011 yılı itibarıyla 6.907 adet/yıldır. Tablo 4. Araç Üretimi (adet) 2011 2012 Değişim (%) Binek otomobil 639.734 577.296 -10 Kamyon 37.396 29.129 -22 Kamyonet 479.110 426.633 -11 Otobüs 6.907 6.427 -7 Minibüs 22.475 29.335 31 Midibüs 3.509 4.158 18 1.189.131 1.072.978 -10 Taşıt Araçları Toplam Kaynak : OSD Traktör Üretimi (adet) Ürün 2011 2012 Traktör 45.506 42.255 Değişim (%) -7 Kaynak:OSD © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 11 Tablo 5. Türkiye Araç Parkı (adet) 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Binek oto. 6 140 992 6 472 156 6 796 629 7 093 964 7 544 871 8 113 111 Kamyon 709 535 729 202 744 217 727 302 726 359 728 458 Kamyonet 1 695 624 1 890 459 2 066 007 2 204 951 2 399 038 2 611 104 175 949 189 128 199 934 201 033 208 510 219 906 Minibüs 357 523 372 601 383 548 384 053 386 973 389 435 Traktör 1 290 679 1 327 334 1 358 577 1 368 032 1 404 872 1 466 208 TOPLAM 12 227 393 13 022 945 13 765 395 14 316 700 15 095 603 16 089 528 Otobüs Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Türkiye’de, 2011 yılında 8,1 milyonu otomobil olmak üzere toplam araç parkı 16 milyon adede ulaşmıştır. İstanbul Sanayi Odası'nın açıkladığı “Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Şirketi” araştırmasında, 2011 yılında oto sanayi sektöründe faaliyet gösteren firmaların hemen hepsi bulunmaktadır. Bu firmalar; Ford Otomotiv Sanayi A.Ş., Toyota Otomotiv Sanayi Türkiye A.Ş., Oyak-Renault Otomobil Fabrikaları A.Ş., Tofaş Türk Otomobil Fabrikaları A.Ş., Mercedes-Benz Türk Anonim Şirketi, Hyundai Assan Otomotiv San. ve Tic. A.Ş., BMC Sanayi ve Ticaret A.Ş., Man Türkiye A.Ş., Temsa Sanayi ve Ticaret A.Ş., Türk Traktör ve Ziraat Makineleri A.Ş., Uzel Makine, Honda © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 12 Türkiye A.Ş., Otokar Otobüs Karoseri Sanayi A.Ş., Anadolu Isuzu Otomotiv Sanayi ve Ticaret A.Ş., Karsan Otomotiv Sanayi ve Ticaret A.Ş. ve Otoyol Sanayi A.Ş.’dir. 2.3) TÜRKİYE’DE OTOMOTİV YAN SANAYİ Türkiye Oto Yan Sanayi Gelişimi 1960’lı yıllarda tüm parçalar ana sanayi üretici firmaları içinde üretilirken, kapasitelerin artması ve yan sanayideki yatırımların gelişmesiyle birlikte sektörde önemi ve ağırlığı bulunan yan sanayi oluşmuştur. Türkiye oto yan sanayi 1964 yılında çıkarılan Montaj Sanayi Talimatıyla tam anlamıyla korumaya alınmıştır. Ana sanayide yerli yüzde oranının artırılması mecburiyeti ile yan sanayiimizin giderek güçlenmesi ve gelişmesi sağlanmıştır. Ana üreticilerin teknik ve ekonomik desteği ile kurulan ve gelişen yan sanayi, bugün kendi alanında önemli bir potansiyel göstermektedir. Yan sanayide AB firmalarının ağırlığı daha da fazladır. 130'un üzerinde AB ve 10’un üzerinde AB dışı firma, yan sanayide lisans ve ortak yatırım kurmak suretiyle işbirliği içindedir. Türkiye’de otomotiv yan sanayi, otomotiv sanayiindeki gelişmelerin sonucunda hızla gelişmiştir. Türk otomotiv yan sanayi yüksek kapasitesi, geniş ürün yelpazesi ve yüksek standartlarıyla otomotiv endüstrisine ve 10,9 milyon adet olan Türkiye taşıt araçları parkına parça sağlamaktadır. Ayrıca ihracat potansiyeli yüksek bir sektördür. Otomotiv ana sanayiimizde 1964’lerde %15 olan yerli parça kullanım oranı bugün bazı araçlarda % 90’lar seviyesini aşmıştır. Türkiye’de Otomotiv Yan Sanayinde Mevcut Durum Türk otomotiv ana sanayiinde faaliyette bulunan firmalar, 1.120 oto yan sanayi firması ile doğrudan çalışmaktadır. Türkiye’de 4.000 adet yan sanayi firması mevcuttur. Otomotiv Endüstrisi İhracatçıları Birliği’ne göre Türk oto yan sanayi 2012 yılı ihracatı 8.2 milyar Dolar olarak gerçekleşmiştir. Otomotiv yan sanayii, mamul üretim kapasitesi, mamul çeşitliliği ve ulaştığı standartlar itibariyle, ülkemizde imal edilen taşıt araçları için gerekli olan yedek parçaların en az % 80’ini karşılayabilecek düzeye erişmiştir. Bu parçalar: © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 13 · Komple motor ve motor parçaları · Aktarma organları · Fren sistemleri ve parçaları · Hidrolik ve havalı aksamlar · Süspansiyon parçaları · Emniyet aksamları · Kauçuk ve lastik parçalar · Şasi aksam ve parçaları · Dövme ve döküm parçalar · Elektrik ekipmanları ve aydınlatma sistemleri · Aküler · Oto camları · Koltuklar Türk otomotiv ana ve yan sanayi, başta Bursa olmak üzere Marmara Bölgesi’nde yoğunlaşmıştır. İki büyük otomobil fabrikasının Bursa’da bulunması ve iki adet “Organize Sanayi Bölgesi”nin kurulmuş olması otomotiv sanayiinin özellikle bu ilde yoğunlaşmasına neden olmuştur. Endüstrinin yoğun olduğu diğer şehirler İstanbul, İzmir, Kocaeli, Ankara, Konya, Adana ve Manisa olarak sıralanmaktadır. Türkiye’nin çeşitli yerlerinde dağınık bir şekilde faaliyet gösteren ve otomotiv sektörüne parça üreten TAYSAD (Taşıt Araçları Yan Sanayicileri Derneği) mensubu 210 üyeden 59’u biraraya gelerek, sorunlarının çözümünü sağlamak üzere ortak girişim grubu oluşturmuş ve TOSB’u (Taysad Organize Sanayi Bölgesi) kurmuşlardır. TOSB, Otomotiv Sektörüne parça üreten yerli ve yabancı sermayeli tüm firmaların, Türkiye’de gerçekleştirecekleri yatırımları için seçtikleri en önemli merkez özelliğini taşımaktadır. Bölgede, halen üretim faaliyetinde bulunan 40 üye ve 7.000 kişinin çalıştığı 40 fabrika bulunmaktadır. Sektördeki bilgi birikimi, tecrübe, geniş ürün yelpazesi, yüksek ihracat potansiyeli ve Türkiye’nin coğrafi avantajlarından dolayı, oto yan sanayi sektörü yabancı yatırımcıları kendine çekmektedir. Şu anda otomotiv yan sanayinde 192 yabancı sermaye ortaklığı bulunmaktadır Dünyadaki büyük şirketlerin pek çoğu Türk firmalarıyla ortak yatırımlar yapmışlardır. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 14 Oto yan sanayi kalite belgelendirmeleri için yoğun çabalar sarf etmektedir. TAYSAD üyelerinden 115 tanesi ISO 9000 Serisi kalite belgelerine sahiptirler. Türk oto yan sanayicileri Avrupa Kalite Ödülleri’nde (European Quality Award) Türk firmalarının öncüleri olmuşlardır. Oto lastiği imalatçısı BRİSA, 1996’da Avrupa Kalite Ödülü’nü alan ilk Türk firması olmuştur. Daha sonra BEKSA, 1997’de KOBİ dalında Avrupa Kalite Ödülü’nü almıştır. 1987’de kurulmuş olan BEKSA, lastiklerde kullanılan çelik kuşaklar ve yüksek basınç hortumları için hortum telleri üretmektedir. 2003 yılında, dünyanın ikinci en büyük otomotiv sistemleri üreticisi Bosch Grubuna ait Bosch San. ve Tic. AŞ Bursa Fabrikası, dünyanın kurumsal mükemmellik alanında en saygın ödülleri arasında yer alan Avrupa Kalite Büyük Ödülü'nü kazanmıştır. Bosch San. ve Tic. AŞ enjektör, enjektör gövdesi, raylı sistemler için enjektör üretmektedir. Bosch Bursa fabrikası 2008 yılında aynı ödülü ikinci kez alan tek Türk firması olmuştur. 2.4) TÜRKİYE'NİN OTOMOTİV YAN SANAYİ DIŞ TİCARETİ Otomotiv Yan Sanayi İhracatı Bir motorlu taşıt, farklı yapı, malzeme ve teknoloji ile üretilen ve özgün yöntemlerle ve birbiri ile uyumlu olarak bir araya getirilen 5.000 dolayında parçadan oluşmaktadır. Bu parçaların üretiminde demir ve çelik, hafif metaller, plastik ve lastik, boya ve benzeri kimyasal maddeler ile cam kullanılmaktadır. Parçaların büyük bölümü yan sanayide üretilmekte ve ana sanayi bunları montaj yolu ile birleştirmek suretiyle taşıt aracını üretmektedir. Bu nedenle motorlu taşıt araçları imalat sanayii, demir-çelik sanayii başta olmak üzere hafif metaller, plastik, lastik ve cam sanayii gibi ham madde üreten sanayii ile doğrudan ilişki içindedir. Pazardaki yoğun rekabet nedeni ile her geçen gün değişen ürün teknolojilerinin gerektirdiği yeni malzeme ve teknikler taşıt araçları sanayii ile ham madde sanayii arasında çok yakın işbirliğinin kurulmasını gerektirmektedir. Otomotiv sanayii kurulduğu yıllardan beri dünya otomotiv sanayii ile yakın bir entegrasyon içindedir. 1970’li yıllarda lisans alarak “Teknik İşbirliği” ile başlayan üretim işbirliği, 1980’li yılların ortasından sonra giderek artan yabancı sermaye katılımı ile “Ekonomik İşbirliği”ne dönüşmüştür. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 15 1990 yılına kadar geçen süre içinde, ülkemizde imal edilen her türlü motorlu araç, otomotiv yan sanayiinin gelişmesini de sağlamıştır. Kapasite artışı yanında rekabet için teknoloji yenileme ve ArGe çalışmaları 1990’lı yıllardan itibaren büyük hız kazanmıştır. Bu yıllarda çağdaş üretim teknikleri, yoğun eğitim programları ile uygulamaya geçirilmiş ve özellikle kalite yönetim sistemleri kurularak, firmalar uluslararası kuruluşlar tarafından belgelendirilmiştir. Türkiye oto yan sanayiimizde 90’lı yıllara kadar bazı mamuller dışındaki tüm parçalar günün teknolojisine uygun yatırımlar ile üretilmiş, üretilen milyonlarca araçta yerli katkı oranı % 90’ları aşmış, yan sanayiimiz bu şekilde ithal ikame görevini başarı ile tamamlamıştır. 1990’lı yıllardan sonra, ana sanayideki yeni model araç yatırımlarına paralel olarak yan sanayide de çok önemli yabancı ortaklıklar ve büyük yatırımlar gerçekleştirilmiştir. Türkiye’nin oto yan sanayi ihracatı, dünya ihracatı ile karşılaştırıldığında 1993 yılına kadar küçük ölçekte gerçekleşmiştir. Son 10 yılda sektör büyük çabalarla ihraç potansiyelini artırmıştır. İhracatın istikrarlı hale gelmesinde Türkiye’deki üretimin uluslararası sanayi ve ticaretle entegrasyonundaki başarı dikkate değer bir gelişmedir. Artık birçok firmamız Türkiye’de üretilen dünya araçlarında ortak tasarımcı olarak yer almaktadır. Yan sanayi bugüne kadar sürdürdüğü gelişimini, gerek doğrudan yurt dışındaki üreticilere ve gerek yenileme pazarına ihracatını arttırarak devam ettirmiştir. Yan sanayiinin AB pazarına yönelik ihracatının daha da gelişeceği tahmin edilmektedir. Türkiye’nin oto yan sanayi ihracatı 1997 yılında 896 milyon dolar iken 2012 yılında 8.2 milyar dolara ulaşmıştır. İhracatı yapılan başlıca parçalar motor aksam ve parçaları, dış ve iç lastikler, montaj karoseri aksamı, jantlar, kauçuk parçalar, transmisyon mili, frenler ve servo frenlerdir. Aslında, Türkiye parçalar halinde pek çok otomobil, otobüs ve kamyon ihraç etmektedir. Oto yan sanayinin ihracatında başta gelen şehirler sırasıyla Bursa, İstanbul, Kocaeli ve İzmir’dir. Oto yan sanayi ürünleri dünyanın pek çok ülkesine ihraç edilmektedir. Başlıca ihraç pazarları Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya, Rusya Federasyonu, Irak ve İran’dır. 2012 yılında oto yan sanayi ihracatının %66’sı başta Almanya, İtalya, Fransa ve İngiltere olmak üzere AB ülkelerine © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 16 yapılmıştır. Türk firmaları, OPEL, VW, FORD, GM gibi pek çok Batılı üreticiye parça sağlamaktadırlar. Tablo 6. Otomotiv Yan Sanayi İhracatı (değer: USD) GTIP ÜRÜNLER 2009 2010 2011 2012 Motor Aksam 858.884.665 1.103.524.578 1.413.079.919 1.394.952.922 825.321.332 997.204.330 1.382.733.783 1.240.634.794 279.586.386 458.176.423 632.073.918 604.160.909 496.581.354 563.485.265 691.424.885 727.521.129 151.369.666 213.190.025 273.972.260 315.489.229 Oto Camları 54.496.698 68.293.613 78.184.448 86.093.865 Fren ve Servo 130.035.407 187.547.535 244.728.718 218.670.486 57.015.869 94.897.822 103.833.517 92.575.996 34.725.695 49.028.542 86.965.087 118.789.918 147.600.668 185.099.321 227.455.663 247.510.892 119.029.067 153.560.649 166.578.092 158.733.054 KODU 8409 ve Parçaları 4011; Dış ve İç 4012; Lastikler 4013 870870 Jant ve Tekerlek Aksamı 870829 Montaj Karoseri Aksamı 8483 Transmisyon Mili, Yatak, Kovan 700711; 700721 870830 Frenler 870821 Emniyet Kemerleri 8511 Ateşleme Cihazları 8507 Akümülatörler ve AksamParçaları 870893 Debriyaj ve Aksam- © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 17 Parçaları 870850 Akslar 48.063.780 73.120.473 108.705.467 125.562.270 870891 Radyatörler 42.166.471 49.461.724 53.012.838 49.243.664 842123; Filtreler 70.046.816 87.310.151 104.024.880 110.741.491 Bilyeli 64.544.507 85.490.075 115.854.844 106.236.594 842131 8482 Rulmanlar 870840 Vites Kutuları 25.992.429 43.744.806 56.154.523 67.232.203 8706 Kara Taşıtları 293.507 493.284 384.683 1.780.811 39.240.193 42.306.025 52.958.038 137.317.605 92.168.941 116.319.928 142.015.369 151.955.002 için Motorlu Şasiler 8707 Kara Taşıtları için Karoserleri 8512 Farlar ve İşaret Cihazları 870880 Amortisörler 77.172.630 114.950.044 131.623.968 141.523.485 401699 Motorlu 323.560.366 413.979.737 494.992.711 480.074.015 33.332.380 41.571.050 60.265.970 72.363.626 166.351.477 270.456.120 240.067.199 258.292.917 Taşıtlar için Kauçuk Parçalar 870892 Egzozlar, Susturucular ve Egzoz Boruları 8408 Dizel-Yarı Dizel Motorlar 700910 Dikiz Aynaları 8.318.344 10.346.197 13.799.592 12.262.881 8407 İçten Yanmalı 34.201.176 51.102.068 54.461.301 50.077.786 14.701.720 22.083.473 26.383.164 30.607.296 Motorlar 841330 Motorların Yakıt, Yağ, © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 18 Soğutma Pompaları 870810 Tamponlar ve 29.174.814 39.327.471 39.190.378 37.554.019 Fren Balataları 2.354.047 3.765.502 4.865.609 7.015.603 Direksiyon 23.907.126 37.431.664 62.141.857 67.992.779 193.739 156.054 184.021 188.098 72.013.135 113.988.745 143.118.820 121.112.008 Parçaları 681320; 681381 870894 Simitleri, Kolonları, Kutuları 9104 Motorlu Araçların Alet Tabloları İçin Saatler 940120 Motorlu Taşıtlarda Oturmaya Mahsus Mobilyalar 841520 Klimalar 10.110.268 18.435.601 20.354.388 11.091.742 870895 Hava 53.306.223 64.526.821 74.306.036 41.858.809 581.909.053 750.914.673 946.998.316 998.761.233 4.967.769.949 6.525.289.789 8.246.894.262 Yastıkları 870899 Diğer Aksam ve Parçalar TOPLAM 8.285.979.131 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) Tablo 7. Ülkelere Göre Oto Yan Sanayi İhracatı (değer : 1.000 USD) ÜLKELER 2009 2010 2011 2012 1.080.256 1.460.994 2.113.422 2.332.903 Fransa 474.101 471.319 561.277 666.106 İngiltere 334.172 531.350 543.474 563.238 Almanya © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 19 İtalya 385.775 472.028 558.915 534.106 Rusya 89.711 164.873 217.992 500.260 Romanya 339.373 528.526 616.844 457.682 Irak 198.057 234.909 276.770 382.276 İran 193.453 235.811 316.688 358.196 A.B.D. 94.648 208.833 256.562 323.553 İspanya 160.637 212.526 254.222 243.654 Belçika 143.333 198.477 215.642 214.967 Polonya 151.661 158.610 184.532 170.783 Brezilya 72.070 91.359 132.090 157.607 Mısır 74.730 96.997. 154.618 141.434 Hollanda 59.037 90.014 115.219 137.104 Suudi Arabistan 43.517 56.735 79.199 122.077 Cezayir 54.497 52.446 82.275 107.840 Avusturya 56.673 66.592 90.266 95.544 Çek Cumhuriyeti 43.573 100.138 88.793 88.116 Arjantin 27.064 43.513 76.172 68.683 Diğerleri 904.927 1.164.110 1.334.567 619.850 Toplam 4.981.265 6.543.163 8.269.539 8.285.979.131 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) Otomotiv Yan Sanayi İthalatı Türkiye'nin oto yan sanayi ithalatı 2010 yılında 10,4 milyar dolar, 2011 yılında 12,5 milyar dolar ve 2012 yılında da 13,5 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. İthalatı yapılan başlıca parçalar dizel ve yarı dizel motorlar, vites kutuları, iç-dış lastikler, montaj karoseri aksamı, motor aksam ve parçaları, ve akslar ile transmisyon aksamıdır. Yeni modellerin birçok parçası ithal edilmektedir. Türkiye'nin ithalat yaptığı başlıca ülkeler Fransa, Almanya, İtalya, İngiltere, Çin ve Japonya'dır. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 20 Tablo 8. Oto Yan Sanayi İthalatı (değer: USD) GTIP KODU 8409 ÜRÜNLER 2009 2010 2011 2012 Motor Aksam 543.483.631 653.297.278 784.526.708 734.646.518 478.122.371 654.076.263 881.189.827 989.732.214 106.394.495,00 134.137.717,00 156.875.036,00 149.009.428 824.992.449,00 846.424.078,00 808.094.065,00 732.481.933,00 452.766.208,00 532.453.595,00 618.560.204,00 568.285.914,00 36.062.974,00 48.368.416,00 51.857.221,00 55.494.222,00 389.732.801,00 505.452.157,00 564.597.884,00 502.883.154,00 ve Parçaları 4011; Dış ve İç 4012; Lastikler 4013 870870 Jant ve Tekerlek Aksamı 870829 Montaj Karoseri Aksamı 8483 Transmisyon Mili, Yatak, Kovan 700711; Oto Camları 700721 870830 Fren ve Servo Frenler 870821 Emniyet 43.143.041,00 46.139.198,00 47.559.764,00 36.763.246,00 157.887.039,00 201.164.111,00 247.675.306,00 229.994.331,00 Kemerleri 8511 Ateşleme Cihazları 8507 Akümülatörler 140.116.869,00 187.421.366,00 275.251.097,00 275.259.921,00 114.209.527,00 162.642.576,00 194.075.477,00 181.886.692,00 239.363.120,00 424.570.394,00 624.582.282,00 533.746.721,00 ve AksamParçaları 870893 Debriyaj ve AksamParçaları 870850 Akslar © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 21 870891 Radyatörler 842123; Filtreler 117.476.887,00 137.366.882,00 154.427.305,00 138.791.163,00 151.765.488,00 177.898.955,00 200.262.639,00 192.080.057,00 245.756.096,00 347.275.755,00 420.925.864,00 411.218.152,00 842131 8482 Bilyeli Rulmanlar 870840 Vites Kutuları 587.830.659,00 862.304.207,00 1.092.595.272,00 941.852.006,00 8706 Kara Taşıtları 234.362,00 841.125,00 1.967.025,00 425.246,00 12.684.413,00 4.530.583,00 24.472.802,00 20.240.421,00 166.426.703,00 226.327.152,00 246.025.113,00 242.139.970,00 için Motorlu Şasiler 8707 Kara Taşıtları için Karoserleri 8512 Farlar ve İşaret Cihazları 870880 Amortisörler 103.100.444,00 144.345.403,00 180.018.189,00 153.451.424,00 401699 Motorlu 102.143.781,00 128.839.325,00 156.805.670,00 160.710.411,00 51.295.437,00 58.320.917,00 77.642.184,00 63.016.015,00 Taşıtlar için Kauçuk Parçalar 870892 Egzozlar, Susturucular ve Egzoz Boruları 8408 Dizel-Yarı 1.519.465.206,00 2.088.210.573,00 2.662.027.114,00 2.053.929.647,00 Dizel Motorlar 700910 Dikiz Aynaları 25.959.535,00 36.164.523,00 41.903.508,00 40.044.691,00 8407 İçten Yanmalı 424.754.761,00 434.508.123,00 451.884.554,00 458.114.146,00 119.230.375,00 188.329.574,00 216.327.229,00 181.522.781,00 Motorlar 841330 Motorların Yakıt, Yağ, Soğutma Pompaları © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 22 870810 Tamponlar ve 55.372.185,00 56.983.245,00 71.791.913,00 74.717.882,00 22.931.927,00 26.801.832,00 34.138.112,00 13.880.492,00 204.049.418,00 245.803.571,00 285.464.924,00 266.021.620,00 255.178,00 6.024.962,00 6.062.693,00 5.807.910,00 11.078.400,00 14.604.070,00 17.930.642,00 17.718.368,00 4.060.635,00 9.891.226,00 19.596.419,00 17.514.346,00 137.102.862,00 157.319.009,00 170.776.253,00 128.129.147,00 Parçaları 681320; Fren 681381 Balataları 870894 Direksiyon Simitleri, Kolonları, 9104 Motorlu Araçların Alet Tabloları İçin Saatler 940120 Motorlu Taşıtlarda Oturmaya Mahsus Mobilyalar 841520 Klimalar 870895 Hava Yastıkları 870899 Diğer Aksam 430.784.672,00 651.266.750,00 801.812.067,00 588.338.882,00 ve Parçalar TOPLAM 8.020.033.949 10.400.104.911 12.589.702.362 13.587.765.560 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) Tablo 9. Ülkelere Göre Oto Yan Sanayi İthalatı (değer : 1.000 USD) ÜLKELER 2009 2010 2011 2012 Almanya 1.431.582 1.987.230 2.689.332 2.764.929 Fransa 1.695.231 1.735.285 1.711.566 1.535.543 İtalya 730.673 956.118 1.179.028 1.155.950 İngiltere 717.003 1.004.993 1.159.386 1.078.725 Çin 391.479 574.834 813.449 1.219.941 Japonya 445.732 621.070 810.143 703.140 Polonya 462.793 613.465 703.081 657.026 © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 23 İspanya 427.401 537.264 623.786 601.655 Güney Kore 286.541 480.264 547.994 566.727 Çek Cumhuriyeti 345.414 358.575 445.300 600.214 A.B.D. 213.342 242.056 296.349 353.713 Hindistan 67.689 219.732 287.165 352.659 Romanya 132.073 217.878 262.705 341.505 Macaristan 62.123 86.681 100.828 112.249 Tayvan 51.012 61.243 89.815 103.837 İsveç 52.261 70.702 87.750 95.656 Slovak Cumhur. 38.273 63.201 84.639 171.586 Hollanda 42.080 37.628 74.884 65.972 Tayland 31.832 43.765 56.949 151.175 Brezilya 33.378 50.666 56.635 54.376 Diğer 403.394 503.443 579.465 901.187 8.061.316 10.466.103 12.660.258 13.587.765.560 TOPLAM Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) 2.5) TÜRKİYE’DE OTOMOTİV ANA VE YAN SANAYİ FUARLARI Otomotiv ana ve yan sanayi ile ilgili olarak yurtiçinde 2013 yılı boyunca 10 adet fuar düzenlenmesi planlanmıştır. Söz konusu fuarlar ile ilgili detaylı bilgi edinmek için Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği - TOBB’un resmi fuar sitesi olan http://www.fuarrehberi.org.tr web sitesi ziyaret edilebilir. Tablo 10. Türkiye Fuar Tablosu FUAR ADI Automechanika İstanbul BAŞLANGIÇ BİTİŞ TARİHİ TARİHİ 11 Nisan 2013 14 Nisan KONUSU ŞEHİR Uluslararası Tüyap Fuar ve Otomotiv Üretim, Kongre Merkezi/ Üretim, Dağıtım ve Tamir Dağıtım ve İstanbul Fuarı Tamir 7.Uluslararası Otomotiv Otomotiv 2013 19. Uluslararası Otomotiv Yan 2013 11 Nisan 2013 14 Nisan Son Kullanıcıya İstanbul Fuar 2013 Gelene Kadar Bir Merkezi Yeşilköy © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 24 Sanayi, Yedek Parça, Aksesuar Otomobili Harekete ve Servis Ekipmanları Fuarı Geçiren Tüm Parçalar Çukurova Otoshow Fuarı 2013 16 Nisan 2013 21 Nisan 2013 /İstanbul Otomobil Ticari Tüyap Adana Araçlar, Motosiklet, Uluslararası Fuar Bisiklet ve ve Kongre Aksesuarları Merkezi Adana Arüsder 2013 Araçüstü 01 Mayıs 2013 Ekipmanları Fuarı 05 Mayıs 2013 Araç Üstü İstanbul Fuar Ekipmanları Merkezi Yeşilköy/ İstanbul Subconist 2013 11. 29 Mayıs 2013 Uluslararası Yan Sanayi 01 Haziran Ürünleri Fuarı 2013 Ana Sanayi İstanbul Fuar Firmalarının Yan Merkezi Yeşilköy Sanayicilerle /İstanbul Buluşması Afyonkarahisar Otomobil, 12 Eylül 2013 Ticari Araçlar Ve Yan Sanayi 15 Eylül 2013 Fuarı Otomobil, Ticari Kültürpark Araçlar, Motosiklet, Belediye Fuar Bisiklet, LPG Alanı / Sistemleri, Yan Afyonkarahisar Sanayi Gaziantepautoshow Otomobil 28 Eylül 2013 ve Ticari Araçlar Fuarı 06 Ekim 2013 Otomobil ve Ticari OFM Ortadoğu Araçlar Fuar Merkezi /Gaziantep 3. Trakya Autoshow 2013 09 Ekim 2013 13 Ekim 2013 Otomobil, Ticari Lüleburgaz Semt Araçlar, Motosiklet, ve Fuar Alanı Bisiklet, Modifiye, /Edirne Aksesuarlar İzmir Autoshow Otomobil ve 22 Ekim 2013 Ticari Araçlar Fuarı Bursa Otoshow 2013 Bursa 8. 27 Ekim 2013 05 Kasım 2013 Otomobil, Ticari Araçlar, Otomobil ve Hafif Uluslararası İzmir Ticari Araçlar Fuar Alanı/İzmir 10 Kasım Otomobil, Ticari 2013 Araçlar Motosiklet, Bisiklet ve Bursa Uluslararası Fuar ve Kongre Merkezi/Bursa Aksesuarları Fuarı Comvex İstanbul 2013 4. Ticari Araçlar, Otobüs Ve Yan Sanayi Fuarı 14 Kasım 2013 17 Kasım Ticari Araçlar, 2013 Tüyap Fuar ve Otobüs ve Yan Kongre Merkezi/ Sanayi İstanbul © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 25 3) DÜNYA’DA OTOMOTİV SANAYİ 3.1) DÜNYA’DA OTOMOTİV ÜRETİMİ Otomotiv Sanayi 1900’lü yılların başında kurulmuştur. Dünya otomotiv sanayiinde 1910 yılından itibaren Ford tarafından ABD’de temelleri atılan seri imalat ABD ve dış pazarlarda etkilerini sürdürmüş ve geniş bir pazar, ucuz ve vasıfsız bir işçiliğin olduğu bir ortamda gelişmiştir. 1970’li yıllarda yaşanan kriz seri imalata dayalı ABD ve Avrupalı üreticilerin rekabet gücünü sarsmıştır. Japonya bu yıllarda yığın üretimi ile maliyet ve kalitede önemli gelişmeler sağlayarak uluslararası rekabette ilk sıraya yükselmiştir. Japonya’nın bu başarısı ABD ve Avrupalı üreticilerde sarsıntı yaratmıştır. 1980’li yıllarda, dünya otomotiv sektörü, Japonya, Kuzey Amerika ve Avrupa’daki geniş piyasaların belli bir doyuma ulaşması ve Japonların tasarım ve üretim tekniklerinde gösterdikleri gelişme sonucu daha fazla üretim avantajını yakalaması ve yeni teknolojileri geliştirmesi ile yeniden yapılanma sürecine girmiştir. Dünya otomotiv üretimi 2011 yılında, 2010 yılına göre yüzde 2 oranında artarak 79,9 milyon adede ulaşmıştır. 2011 yılı motorlu araç üretimi AB (27 Ülke)’de 2010 yılına göre yüzde 3,2 oranında artarak 17,6 milyon adet olmuş ve AB’nin Dünya otomotiv üretimindeki payı yüzde 25,5 düzeyinde gerçekleşmiştir. AB (Yeni Üyeler)’nin 2011 yılı otomotiv üretimi 2010 yılına göre yüzde 3,4 artarak 3,39 milyon adede yükselmiştir. Dünya otomotiv üretimi 2011 yılında, Amerika bölgesinde 2010 yılına göre 8,7 oranında artış göstermiştir. Bölge üretiminden pay alan NAFTA ülkelerinde toplam üretim 2011 yılında %10,6 oranında artarak 13,4 milyon adet, Güney Amerika ülkelerinde ise %3’lük artışla 4,3 milyon adede ulaşmıştır. Asya-Pasifik bölgesinde de 2011 yılı üretim miktarları %0,9 oranında azalarak toplamda 41 milyon adede ulaşmıştır. Dünya araç üretiminde en büyük 10 üretici firma; General Motors, Toyota, Ford (Jaguar-Volvo), Volkswagen Group, Suzuki, Nissan, Honda, PSA Peugeout-Citroen, Hyundai-Kia, Renault-DaciaSamsung olarak sıralanmaktadır. Bu firmalar, 2011 verilerine göre, toplam motorlu araç üretiminin %67’sini gerçekleştirmekte ve 70 civarında ülkede üretim tesisleri bulunmaktadır. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 26 Bu firmalar üretimlerini gelişmekte olan pazarlara, vergi ve girdi maliyetleri açısından daha uygun koşullara sahip ülkelere kaydırmaktadırlar. Üstün işgücü, yüksek kalite anlayışı, gelişmiş yan sanayisi, uluslararası teknik mevzuata uyumlu yapısı ve güçlü lojistik, enerji ve iletişim altyapıları ile Türkiye bu küreselleşme sürecinde önemli üretim merkezlerinden biri haline gelmiş olup, 2011 yılı motorlu araç üretiminde Dünya’da 15. Avrupa’da 5. sırada bulunmaktadır. Tablo 11. Dünya Motorlu Araç Üretimi (adet) 2010 2011 % değişim AVRUPA 19,797,591 21,070,411 +6.4% - AVRUPA BİRLİĞİ 17,078,825 17,627,080 +3.2% 13,797,321 14,233,970 +3.2% Avusturya 104,997 152,505 +45.2% Belçika 555,302 595,084 +7.2% Finlandiya 6,665 2,54 -61.9% Fransa 2,229,421 2,242,928 +0.6% Almanya 5,905,985 6,311,318 +6.9% İtalya 838,186 790,348 -5.7% Hollanda 94,132 40,772 -56.7% Portekiz 158,729 192,242 +21.1% İspanya 2,387,900 2,353,682 -1.4% İsveç 217,084 188,969 -13.0% İngiltere 1,393,463 1,463,999 +5.1% - AVRUPA BİRLİĞİ 3,281,504 3,393,110 +3.4% Çek Cumhuriyeti 1,076,384 1,199,834 + 11.5% Macaristan 211,461 213,531 +1.0% Polonya 869,474 830,631 -4.5% Romanya 350,912 335,232 -4.5% Slovakya 561,933 639,763 +13.9% Slovenya 211,34 174,119 -17.6% 27 Ülke - AVRUPA BİRLİĞİ 15 Ülke Yeni Üyeler © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 27 -DİĞER AVRUPA 1,624,209 2,254,200 +38.8% Sırbistan 18,033 26,234 +45.5% BAĞIMSIZ 1,606,176 2,227,966 +38.7% Rusya 1,403,244 1,988,036 +41.7% Belarus 15,249 24,343 +59.6% Ukrayna 83,133 103,077 +24.0% Özbekistan 156,88 179,56 +14.5% TÜRKİYE 1,094,557 1,189,131 +8.6% AMERİKA 16,367,398 17,787,905 +8.7% -NAFTA 12,173,015 13,468,490 +10.6% Kanada 2,068,189 2,134,893 +3.2% Meksika 2,342,282 2,680,037 +14.4% USA 7,762,544 8,653,560 +11.5% -GÜNEY AMERİKA 4,194,383 4,319,415 +3.0% Arjantin 716,54 830,158 +15.9% Brezilya 3,381,728 3,406,150 +0.7% Şili 4,7 0 -100.0% Kolombiya 41,714 32,466 -22.2% Ekvator 22,335 23,522 +5.3% Peru 0 0 Uruguay 0 0 Venezüella 104,357 102,409 -1.9% ASYA-PASİFİK 40,930,255 40,574,202 -0.9% Avustralya 244,007 224,193 -8.1% Çin 18,264,761 18,418,876 +0.8% Hindistan 3,557,073 3,926,517 +10.4% Endonezya 702,508 837,948 +19.3% İran 1,599,454 1,648,505 +3.1% Japonya 9,628,920 8,398,654 -12.8% Malezya 567,715 533,695 -6.0% Pakistan 152,97 162,194 +6.0% DEVLETLER TOPLULUĞU © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 28 Filipinler 65,625 53,921 -17.8% G.Kore 4,271,741 4,657,094 +9.0% Tayvan 303,456 343,296 +13.1% Tayland 1,644,513 1,457,798 -11.4% Vietnam 42,286 31,181 -26.3% AFRİKA 515,076 556,637 +8.1% Botswana 0 0 Mısır 116,683 81,731 -30.0% Kenya 660 2,945 +346.2% Libya 0 0 Fas 42,066 59,477 Nijerya 0 0 G.Afrika 472,049 532,545 Sudan 0 0 Tunus 2,801 1,86 Zimbabwe 257 829 TOPLAM 77,610,320 +41.4% +12.8% +222.6% 79,989,155 +3.1% Kaynak: OICA (Organisation Internationale Des Constructeurs D'automobiles - International Organization of Motor Vehicle Manufacturers) Otomobil üretimi, Dünya motorlu araç üretimi içinde %74,6 ile en büyük paya sahip ürün grubudur. Dünya otomobil üretiminde Avrupa Birliği ve EFTA ülkeleri birinci sıradadırlar, ancak Japonya ve Kore’nin uluslararası pazarlardaki pazar payı üstünlükleri devam etmekte, kendi pazarlarını ise aşırı korumaktadırlar. Pazarlama kanalları açısından Almanya, Fransa, İtalya ve İngiltere gibi ülkeler incelendiğinde, ana sanayi firmalarının çoğunlukla belirli yan sanayi firmalarından ürün aldıkları ve üretimi aksatmamak için mevcut yan sanayi firmaları ile çok sıkı bağlantıları olduğu görülmektedir. Ana sanayi firmaları yan sanayi firmalarının kendilerine yakın çalışmalarını ve teknolojik gelişmeyi yakından takip etmelerini arzu etmektedirler. Dünya otomobil üretimi 2011 yılında 59 milyon adet seviyesinde gerçekleşmiş, üretim bir önceki seneye göre % 2 oranında artmıştır. 2011 yılında Dünya’nın en fazla otomobil üreten bölgeleri © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 29 sırasıyla, Asya-Pasifik (%46,8), Avrupa (%34,9), Kuzey Amerika (%11,8) bölgesidir. 2007–2008 dönemi üretim rakamlarına bakıldığında Dünya otomobil üretiminde Asya-Pasifik (%+1,8) ,Güney Amerika(%+6,1) ve Bağımsız Devletler Topluluğu(%+13,4) ülkelerinin payının gittikçe artmakta olduğu buna karşın Avrupa (%-5) ve Kuzey Amerika (%-4,1) bölgelerinin payının azalmakta olduğu görülür. Dünya’da 2011 yılı itibariyle en fazla otomobil üreten ülkeler ve payları şöyledir: Çin (%23,7), ABD (%14,7), Almanya (%9,8), Japonya (%11,8), Güney Kore (%7,1), Hindistan (%5), Brezilya (%4,2), Fransa(%3,2), İspanya (%3,1), İngiltere (%2,2). Türkiye Dünya otomobil üretimde %1’lik pay ile 16.sıradadır. Tablo 12. Dünya Otomobil Üretimi (adet) 2010 2011 % değişim AVRUPA 17,242,565 18,250,087 +5.8% - AVRUPA BİRLİĞİ 15,260,094 15,669,861 +2.7% 12,110,446 12,425,429 +2.6% Avusturya 86,183 130,343 +51.2% Belçika 528,996 560,779 +6.0% 6,385 2,540 -60.2% Fransa 1,924,171 1,931,030 +0.4% Almanya 5,552,409 5,871,918 +5.8% İtalya 573,169 485,606 -15.3% Hollanda 48,025 40,772 -15.1% Portekiz 114,563 141,779 +23.8% İspanya 1,913,513 1,819,453 -4.9% 177,084 188,969 +6.7% İngiltere 1,270,444 1,343,810 +5.8% - AVRUPA BİRLİĞİ 3,149,648 3,244,432 +3.0% 1,069,518 1,191,968 + 11.4% Macaristan 208,571 211,218 +1.3% Polonya 785,000 722,285 -8.0% Romanya 323,587 310,243 -4.1% 27 Ülke - AVRUPA BİRLİĞİ 15 Ülke Finlandiya İsveç Yeni Üyeler Çek Cumhuriyeti © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 30 Slovakya 561,933 639,763 +13.9% Slovenya 201,039 168,955 -16.0% 1,379,077 1,940,492 +40.7% 17,384 25,494 +46.7% 1,361,693 1,914,998 +40.6% 1,208,362 1,738,163 +43.8% Ukrayna 75,261 97,585 +29.7% Özbekistan 130,400 146,300 +12.2% TÜRKİYE 603,394 639,734 +6.0% AMERİKA 8,228,067 8,766,088 +6.5% -NAFTA 5,084,330 5,613,696 +10.4% Kanada 967,077 990,483 +2.4% Meksika 1,386,148 1,657,080 +19.5% USA 2,731,105 2,966,133 +8.6% -GÜNEY AMERİKA 3,143,737 3,152,392 +0.3% Arjantin 508,401 577,233 +13.5% Brezilya 2,584,690 2,534,534 -1.9% - - - 37,197 28,030 -24.6% Ekvator - - - Peru - - - Uruguay - - - 73,757 69,115 -6.3% 32,414,823 32,479,078 +0.2% 205,334 189,503 -7.7% Çin 13,897,083 14,485,326 +4.2% Hindistan 2,831,542 3,038,332 +7.3% Endonezya 496,524 561,863 +13.2% İran 1,367,014 1,413,276 +3.4% Japonya 8,310,362 7,158,525 -13.9% -DİĞER AVRUPA Sırbistan BAĞIMSIZ DEVLETLER TOPLULUĞU Rusya Belarus Şili Kolombiya Venezüella ASYA-PASİFİK Avustralya © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 31 Malezya 522,568 488,441 -6.5% Pakistan 130,625 139,700 +6.9% Filipinler 56,128 45,751 -18.5% G.Kore 3,866,206 4,221,617 +9.2% Tayvan 251,490 288,523 +14.7% Tayland 554,387 537,987 -3.0% Vietnam 40,334 29,904 -25.9% AFRİKA 356,872 375,585 +5.2% 76,412 53,072 -30.5% 35,546 54,638 +53.7% 295,394 312,265 +5.7% 58,242,327 59,870,838 +2.8% Botswana Mısır Kenya Libya Fas Nijerya G.Afrika Sudan Tunus Zimbabwe TOPLAM Kaynak: OICA (Organisation Internationale Des Constructeurs D'automobiles - International Organization of Motor Vehicle Manufacturers) 3.2) DÜNYA’DA OTOMOTİV YAN SANAYİ DIŞ TİCARETİ Dünya oto yan sanayi üretimi, dünya oto ana sanayideki ilerlemelere paralel olarak gelişimini sürdürmüş, teknoloji, kalite ve maliyet konusunda önemli ilerlemeler kaydetmiştir. Dünya oto yan sanayi üretiminde geleceğe bakıldığında oto ana sanayi ile uzun vadeli, şeffaf ve karşılıklı güvene dayanan işbirliklerinin öneminin artacağı, oto ana ve yan sanayi arasında düzenlenen ortak tasarım projelerinin daha da yaygınlaşacağı anlaşılmaktadır. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 32 Son yıllarda dünya otomotiv sektöründe teknolojik gelişmeler sonucu üretimde büyük oranda yoğunlaşma olmuş, birleşme, satın alma veya ortaklık yolu ile şirket sayısının azalması sonucu bu yoğunluk giderek artmış ve böylece sektörde aşırı kapasite ve rekabet hüküm sürmeye başlamıştır. Dünya ihracatında, Türkiye otomotiv ana ve yan sanayi sektörünün payı %1 civarındadır. Dünya otomotiv ana ve yan sanayi ihracatının %83’ünü Almanya, Japonya, ABD, Kanada, Fransa, Belçika, İspanya, Güney Kore, İngiltere, Meksika, İtalya, İsveç ve Çin gerçekleştirmektedir. Avrupa piyasasındaki en büyük üretici dört ülke Almanya, Fransa, İngiltere, İspanya ve İtalya’dır. Toplam Avrupa Otomotiv sanayi üretiminin %70’ini bu dört ülke gerçekleştirmektedir. Üç büyük ABD’li otomotiv üreticisi iç piyasanın %74’ünü ellerinde tutmaktadır. ABD, otomotiv ihracatının %0,5’ini Avrupa Birliği’ne gerçekleştirmektedir. Japonya otomotiv sektörünün Avrupa Birliği’ne olan ihracatı 1960’lı yıllarda başlamış ve 1970’li yıllarda artmıştır. 1975 yılından sonra bazı Avrupa ülkeleri Japonya’dan otomotiv ithalatına kısıtlama getirmişlerdir. Bunu izleyen yıllarda, bu uygulamaya, diğer Avrupa ülkeleri de katılmıştır. Dünya üzerinde çeşitli marka ve modelde yapılan üretime paralel olarak tüketici tercihlerindeki farklılık ülkeler arasında ticaretteki engellerin kaldırılma çabası motorlu araç üreticilerinin sadece kendi ülke pazarını değil tüm Dünyayı bir pazar olarak kabul etmeleri ülkelerin otomotiv sektörü dış ticaretinde önemli rol oynamaktadır. Avrupa ülkelerinin otomotiv ürünleri ticareti ağırlıklı olarak kendi aralarında yapılmaktadır. Örneğin Almanya’nın toplam ithalatının yüzde 72’si Avrupa Birliği ülkelerinden yapılmaktadır. 3.2.1) DÜNYA İTHALATI Tablo 13. Dünya Motorlu Araç Yan Sanayi Ürünleri İthalatı (değer: 1.000 USD, HS: 8708) ÜLKELER 2008 2009 2010 2011 ABD 41,865,086 29,892,786 43,390,811 50,217,682 Almanya 29,625,127 22,385,523 27,064,323 33,690,804 Çin 11,079,803 12,394,188 17,984,581 21,163,566 Kanada 17,833,044 13,127,960 17,824,628 19,419,589 İspanya 17,425,744 13,481,959 14,798,585 17,676,052 © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 33 Meksika 13,256,968 10,793,010 14,774,621 17,600,876 İngiltere 15,576,871 9,555,373 13,004,325 15,117,763 Fransa 15,906,785 10,994,865 12,105,578 13,721,55 Belçika 11,403,159 7,836,175 9,030,529 10,765,954 Rusya 5,288,431 2,802,673 5,496,866 8,788,059 İtalya 8,445,979 5,713,177 6,297,376 7,111,674 Çek Cumhuriyeti 5,653,605 4,854,550 5,673,963 7,049,390 Polonya 6,247,794 4,446,448 5,313,937 6,463,840 Slovakya 5,344,206 3,759,588 4,791,342 6,426,833 Brezilya 4,982,138 3,652,396 4,928,500 6,317,631 Japonya 6,417,650 3,948,229 5,537,651 5,907,213 İsveç 6,503,740 3,596,864 5,039,977 5,812,370 Tayland 3,412,066 2,857,326 5,065,498 5,533,007 Türkiye 5,173,791 3,401,047 4,433,075 5,230,290 Hollanda 5,018,616 3,167,537 3,811,020 5,164,414 Avusturya 5,029,721 3,201,947 3,892,689 5,028,219 Güney Kore 3,408,493 2,623,743 3,901,420 4,398,472 Arjantin 2,907,515 2,133,188 3,360,729 4,147,957 Hindistan 2,328,236 2,126,017 2,844,748 3,352,051 Diğerleri 42,487,392 32,853,319 39,602,567 45,832,345 TOPLAM 292,621,960 215,599,888 279,969,339 331,937,601 Kaynak: International Trade Center - Trademap Dünya motorlu araç yan sanayi ürünleri ithalatında önemli paya sahip olan ABD, Almanya, Kanada, İspanya, İngiltere, Fransa, Meksika, Belçika, İtalya, İsveç, Avusturya, Japonya, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Hollanda, Slovakya, Tayland, Güney Kore ve Brezilya ülkemiz açısından önemli hedef pazarlar olarak görülmektedir © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 34 3.2.2) DÜNYA İHRACATI Tablo 14. Dünya Motorlu Araç Yan Sanayi Ürünleri İhracatı (değer: 1.000 USD, HS: 8708) ÜLKELER 2008 2009 2010 2011 Almanya 45,613,827 33,120,375 43,171,405 53,426,795 ABD 31,748,817 23,734,915 32,616,749 37,705,000 Japonya 29,431,036 24,657,161 35,072,686 37,489,204 G.Kore 13,096,222 10,925,988 17,821,908 21,583,360 Çin 14,584,363 11,509,181 16,645,149 20,353,476 Fransa 19,603,904 14,912,766 16,978,647 18,816,866 Meksika 11,750,648 9,229,367 13,835,301 16,801,340 İtalya 16,585,242 10,367,868 12,887,718 15,489,774 İspanya 12,450,772 8,994,500 10,257,133 11,523,224 Çek Cumhuriyeti 9,573,396 7,409,185 8,530,155 10,512,185 Kanada 10,503,582 6,120,154 8,799,539 9,368,254 Polanya 8,376,031 6,660,250 7,875,323 9,029,726 Belçika 8,077,426 5,378,775 6,253,297 7,084,600 İngiltere 7,048,488 4,911,847 5,565,954 6,635,029 İsveç 5,108,511 3,028,468 4,410,835 5,760,495 Avusturya 4,873,956 3,529,334 4,066,167 4,933,123 Tayland 4,094,798 3,003,376 4,155,972 4,581,947 Hollanda 3,844,763 2,776,623 3,413,125 4,360,679 Macaristan 3,690,338 2,660,385 3,280,948 4,217,499 Brezilya 3,510,265 2,417,430 3,381,638 3,987,029 Romanya 2,298,210 2,004,656 2,681,229 3,459,352 Tayvan 2,825,520 2,381,864 2,968,259 3,402,933 Türkiye 2,876,613 1,997,283 2,673,615 3,370,905 Slovakya 2,123,013 1,787,254 2,322,079 2,999,918 Diğerleri 22496346 16584591 20980831 24360376 TOPLAM 296,186,087 220,103,596 290,645,662 341,253,089 Kaynak: International Trade Center - Trademap © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 35 3.3) DÜNYA’DA OTO ANA VE YAN SANAYİ FUARLARI 2013 yılında milli düzeyde iştirak edilecek yurtdışı oto ana ve yan sanayi fuarları tarih aralıklarına göre aşağıda sıralanmıştır. Tablo 15. Milli Düzeyde İştirak Edilecek Fuarlar FUAR ADI Cairo Motor Show BAŞLANGIÇ BİTİŞ TARİHİ TARİHİ 21 Ocak 2013 25 Ocak 2013 2013 KONUSU ÜLKE ŞEHİR Ticari Araç, MISIR KAHİRE CEZAYİR CEZAYİR IRAK ERBİL NİJERYA LAGOS Otomotiv, Yedek Parça Equipauto Algeria 04 Mart 2013 07 Mart 2013 Otomotiv/ Otomotiv Yan Sanayi Erbil Autoshow 07 Mart 2013 10 Mart 2013 Otomotiv, Otomotiv Yan Sanayi Ve Ticari Araçlar Lagos Motor Fair 27 Nisan 2013 30 Nisan 2013 Otomotiv, and Otomotiv Nigeria Autoparts Yan Sanayi, Yedek Parça Aksesuar Automechanıka 08 Mayıs 2013 11 Mayıs 2013 Otomotiv G.AFRİKA JOHANNESBU RG 10 Temmuz 2013 12 Temmuz 2013 Otomotiv ve MEKSİKA MEXICO CITY 13 Haziran Otomativ ve B.A.E DUBAİ 2013 Yan Sanayii 29 Ağustos 2013 Otomotiv RUSYA MOSKOVA Johannesburg 2013 Paace Automechanıka Yan Sanayii Mexıco Automechanika 11 Haziran 2013 Middle East Mıms Powered By Automechanıka 26 Ağustos 2013 Yan Sanayi Moscow 2013 © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 36 9.Interauto 28 Ağustos 2013 Uluslararası 31 Ağustos Otomotiv ve 2013 Yan Sanayi RUSYA MOSKOVA ÇİN PEKİN ROMANYA BÜKREŞ Otomotiv ve Yan Sanayi Fuarı CIAPE 2013 13 Eylül 2013 15 Eylül 2013 Otomotiv ve Yan Sanayi Autoexpotehnica 30 Ekim 2013 3 Kasım 2013 Otomotiv, Otomotiv Yan Sanayi Kaynak: T.C.Ekonomi Bakanlığı © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 37 4) İRAN 4.1) GENEL SİYASİ VE EKONOMİK GÖRÜNÜM İran’ın ekonomisi petrol fiyatlarına bağlı bir performans sergilemektedir. OPEC üyesi ülkeler içerisinde Suudi Arabistan’dan sonra ikinci büyük üretici olan İran, 154,5 milyar varil ile Dünya sıralamasında Venezüella ve Suudi Arabistan’ın ardından üçüncü olup, Dünya petrol rezervlerinin yaklaşık %10’una sahiptir. Ayrıca 33,6 trilyon metreküp ile de doğalgaz rezervleri açısından da Rusya’nın ardından dünya ikinciliğini elinde bulundurduğu tahmin edilmektedir. Döviz girdilerinin %80’ini petrol ihracatından elde eden İran, bu haliyle petrol fiyatlarındaki dalgalanmalara karşı aşırı duyarlı olduğu için petrol dışı endüstrileri geliştirme programları uygulamaktadır. Ancak aşırı merkezi planlamacı, ithal ikameci modelde ısrar edilmesi bu programların başarıya ulaşmasını engellemektedir. Geçen yıllarda olduğu gibi 2012 yılında da petrol ihracatının İran’ın toplam ihracatının içerisindeki payının %80’ini aşacağı tahmin edilmektedir. Özellikle ham petrol varil fiyatlarının 150 dolara dayanması, genel ekonomik durum ve bütçe dengesi üzerinde olumlu etki oluştursa da ABD ve Birleşmiş Milletlerin uygulamış olduğu yaptrım kararları neticesinde İran ihraç etmiş olduğu petrolün parasını ülkeye getiremediği için bir ekonomik krizle karşı karşıya kalmış, hızla artan döviz fiyatları ve bankacılık sisteminin durması ülke ekonomisini olumsuz etkilemiş halen de etkilemeye devam etmektedir. Tablo 16. İran -Temel Sosyal ve Ekonomik Göstergeler Resmi Adı İran İslâm Cumhuriyeti Nüfusu 78 milyon (2012 sonunda) Yüzölçümü 1.648.000 km² Diller Farsça (resmi dil) %53, Azeri Türkçesi ve Türk lehçeleri %18, Kürtçe %10, Gilaki ve Mazandarani %7, Luri %6, Beluciler % 2, Arapça % 2, diğer% 2 Resmî Din İslam Başlıca Kentleri Tahran (8.7 milyon), Meşhed (2.9 milyon), İsfahan (2 milyon), Kerec (1.9 milyon), Şiraz (1.7 milyon), Tebriz (1.6 milyon) Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad Ruhani Lider Ayetullah Seyid Hamaney © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 38 Etnik Yapısı %51Farsi, %24Azeri, %8Gilaki-Mazandarani, %7Kürt, %3 Arap, %7 Diğer Kişi Başına Gelir 1 642 $ Para Birimi Riyal (Halk arasında Tümen ifadesi kullanılmaktadır.) 1 Tümen = 10 Riyal Döviz Kuru 1 ABD Doları = 34.400 İran Riyali (Serbest Piyasa Döviz Kuru) 1 ABD Doları = 12.272 İran Riyali (Resmi Döviz Kuru) 1 Euro =45.500 İran Riyali (Serbest Piyasa Döviz Kuru) 1 Euro =15.861 İran Riyali (Resmi Döviz Kuru) (Serbest piyasa döviz kuru bilgileri günlük olarak değişmektedir.) Saat Farkı (+1,5 Türkiye)(Türkiye saatinden 1,5 saat daha ileridir.) Kaynak: Economist Intelligence Unit, Iran Country Profile Tablo 17. İran - Temel Ekonomik Göstergeler 2011 2012(Tahmini) 435 470 13.013 12.904 Tüketici Fiyat Enflasyonu (Ort; %) 20,6 23,6 Cari Hesap Dengesi (Milyar $) 26,2 -9 İhracat, fob (Milyar $) 109,4 66,3 İthalat, fob (Milyar $) 74,4 66,9 Dış Borç (Milyar $) 11,6 9,4 GSYİH (Milyar $) Kişi Başına Düşen GSYİH ($) Kaynak: Economist Intelligence Unit, Iran Country Profile İran ekonomisinin %40’ını devletin doğrudan, %45’ini ise “bonyad” olarak adlandırılan İslâmî esaslı vakıfların elinde tuttuğu söylenebilir. Ekonominin kalan %15’lik kesim ise İran özel sektörü (bazaar)’nün elindedir. İran rejimi içerisinde önem arz eden siyasal, ekonomik kuruluşlar ve olgular şunlardır: © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 39 İran Parlamentosu (Majlis): 290 üyelidir ve sadece bir yasama organı niteliğinde olmayıp devlet idaresinde önemli bir yer tutan ve “velayet-i fakih” olarak adlandırılan fetva istihsal organı olarak siyasi hayata hâkimdir. Parlamentodaki başlıca partiler; Anayasanın Hizmetkarları, Militan Mollalar Birliği, İslamî İştirak Cephesi ve İslam Devrimi Mücahitleri olarak sıralanabilir. Mollalar: Rejim içerisindeki en ciddi siyasi güç durumundadırlar. Aslında mollalar İslam devrimi öncesi Şah zamanında da halk arasında etkinliği olan bir sınıfken devrimden sonra siyasetteki tüm önemli mevkilere atanan bir grup halini almıştır. Homojen bir yapısı olmayan ve genellikle ekonomide dışa açılmaya muhalif bir grup olarak bilinmektedirler. Vakıflar (Bonyad): Özellikle Irak’la yapılan savaş sonrası dönemde savaşta can kayıpları veren ailelere yardım amacıyla faaliyete başlayan bu vakıflar, devasa parasal kaynakları ve muazzam işgücü katılımları ile son derece etkili bir hale gelmiş ve İran ekonomisinin %45’ini kontrol etmeye başlamışlardır. Bugün İran’da faaliyet gösteren en büyük vakfın (Bonyad-ı Mustafazan ve Canbazan) 12 milyar dolardan daha fazla bir malî güce sahip olduğu ve iştirakleri aracılığı ile 400 binden fazla insana doğrudan iş imkânı sağladığı tahmin edilmektedir. Bu vakıf ülkede faaliyet gösteren pek çok “bonyad” arasında sadece en büyük olması nedeniyle bir örnektir. İşadamları (Bazargan) : İslam devriminden önceki dönemlerden bu yana ülkede ihracat, ithalat, kambiyo ve sermaye piyasaları gibi yapıları elinde tutan ve ekonominin yaklaşık %15’lik bir bölümünü kontrol eden son derece etkili bir sınıftır. Siyasi bir güç olarak ilk sahneye çıkışları, 1978 yılı boyunca Şah Muhammed Rıza Pehlevi yönetimine karşı düzenlenen ve ekonomik yaşamı felce uğratan grevler serisini organize etmek biçiminde olmuştur. Daha o günlerde İslamî gruplarla sıcak ilişkiler içine giren bu grup şu anda da rejimin en yakın destekçileri arasındadır ve özellikle son 20 yıldır kapalı ekonominin yarattığı rantlarla beslendiği için ekonomide dışa açılma ve Rafsancani – Hatemi çizgisinin savunduğu dünya ile entegre olma gibi fikirlere kesinlikle karşıdır. Faizsiz kâr sisteminin geçerli olduğu İran’da resmî olmayan biçimde bankacılık sektörü olma fonksiyonunu da “bazaar” mensubu işadamları yürütmektedirler. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 40 Uluslararası Ambargo ve ABD Yaptırımları: İran’ın uranyum zenginleştirme faaliyetlerini uluslararası denetime açmaması nedeniyle Birleşmiş Milletler (BM)’in 2006 Aralık, 2007 Mart ve 2008 Mart ve 2010 Temmuz tarihlerinde uygulamaya koyduğu yaptırımlar ülke ekonomisi üzerindeki riskleri artırmıştır. Yaptırımlar çerçevesinde ülkenin, kurumlarının ve bazı bireylerinin İran dışındaki finansal varlıkları dondurulmuş, nükleer enerji sektöründe kullanılabilecek mal ve hizmetlerin İran’a satışı yasaklanmıştır. Ayrıca, BM üye ülkelerinde faaliyet gösteren bankalar İran ile ticarette finansal destek sağlamamaları (akreditif açmamaları) hususunda teşvik edilmektedirler. ABD ise 1996 yılından beri İran’a yaptırım uygulamakta; ABD şirketlerinin ve yurtdışındaki kollarının İran ile iş yapmalarını, İran'da bulunan petrol kaynaklarının geliştirilmesini finanse etmeye yönelik sözleşmeler imzalamalarını ve ABD vatandaşlarının İran'da yatırım ve ticarî faaliyette bulunmalarını yasaklamaktadır. Bu yaptırımların kalkacağı beklentisini sona erdiren gelişme, 11 Eylül 2001 tarihinde ABD’nin New York ve Washington kentlerine düzenlenen saldırılar sonrasında Başkan G.W. Bush’un 2002 yılı Şubat ayında aralarında İran’ın da bulunduğu bazı ülkeleri “şer ekseni” (axis of evil) olarak nitelendirmesidir. 26 Temmuz 2010 tarihinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından alınan kararla İran’a ABD ve BM tarafından uygulanan yaptırımlar önem arz etmekte olup, bu meyanda özellikle ödemelerin bankacılık kanalıyla yapılmasında ki sorunlar firmalarımızı zor durumda bırakmaktadır. Türkiye’den sadece bir bankanın İran ile olan ticari faaliyetlerimize aracılık hizmetleri verdiği bilinmektedir. Bu bankanın İran ile dış ticarette verdiği hizmetin gerek firmalar gerekse söz konusu banka açısından etkinleştirilmesi için görüşmeler sürdürülmektedir. Bu bankanın İran’da sınırlı sayıda banka ile mali ilişkisi bulunmaktadır. Bankacılık çerçevesinde İran’la ticaret yapmak isteyen firmaların İran’la ticarette bankacılık hizmeti veren söz konusu banka ile temasa geçerek hangi ürünlerin ihracatında hizmet verdikleri, gerekli işlemler ve bankacılık maliyetleri konusunda önceden bilgi almalarında yarar görülmektedir. Ülke şu anda uygulanan uluslararası yaptırımlar nedeniyle döviz tahsisinde sıkıntılarla karşılaşmış durumdadır. Döviz tahsisi açısından, ilaç ve gıda dışındaki ürünler öncelikli olarak değerlendirilmemektedir. Akreditifin açılmış olması doğrudan döviz tahsisinin sağlanacağı anlamına gelmemektedir. Ticaret Bakanlığı’nca ithalatına izin verilmesine ve akredifin açılmış olmasına rağmen Merkez Bankası nezdindeki mübadele merkezince gerekli döviz tahsisi sağlanamayan ithal partileri mevcut olup, bu durumda ihracatçı mal bedelini tahsil edememe veya çok uzun sürede tahsil etme riskiyle karşılaşmaktadır. Bu hususun ihracatçılarca dikkate alınması gerekmektedir. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 41 Uygulamada zaman zaman müracaat edildiği anlaşılan sarraflar yoluyla mal bedeli tahsilinin istisnai bir uygulama olduğu ve riskli bir yöntem olduğu gözardı edilmemelidir. Bu yöntemde ihracatçı malı sarrafın adına göndermekte, sarraf gelen malı alıcısına parayı ise satıcıya teslim etmekte ve bu işlem için bir komisyon almaktadır. Sarraf bir komisyoncu durumundadır. İran Ticaret Bakanlığı tarafından 02 Şubat 2012 tarihinde yayımlanan 5866/210/90 sayılı Yönerge ile iç piyasayı koruma ve desteklemek için yeni düzenlemeler yapılmış ve söz konusu düzenlemeler 4 Şubat 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir. İran'ın ithalatının kısıtlanmasına yönelik olan söz konusu düzenlemeler uyarınca, belli başlı 180 adet GTİP (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu) numarasına sahip ürün için (mobilya, gıda, içecek, kozmetik, ev malzemeleri ve süs eşyaları v.b.) İran Ticaret Bakanlığı Sipariş Kaydı Birimi tarafından kayıt verilmediği sürece, söz konusu ürünlerin ithalatı ancak önceden ihracat yapılması koşuluyla (döviz geliri hasıl olması şartıyla) mümkün olabilecektir. Konuya ilişkin olarak Tahran Ticaret Müşavirliğimiz tarafından, İran Gümrük İdaresi ve İran Ticaret Bakanlığı başta olmak üzere ilgili diğer meslek örgütlen (Mobilya Birliği v.b.) nezdinde de görüşmeler yapılmış olup, söz konusu görüşmelerde, yukarıda belirtilen ürünlerin ithalatına ilişkin herhangi bir yasaklama kararı olmadığı, ancak İran devleti tarafından belirlenen kur ile serbest piyasadaki kur arasında büyük fark ve tutarsızlık bulunduğundan dolayı, İran'a ihraç edilecek olan ürünlerin (yukarıda belirlenen sektörler kapsamındaki ürünler) sipariş kaydının onaylanmasının ancak ihracattan sağlanan döviz geliri tutarı kadar olabileceği ifade edilmiştir. Söz konusu uygulamanın ülkemiz için kaldırılması yönünde Bakanlığımız tarafından İran makamları nezdinde gerekli girişimlerde bulunulmuştur. İran Hükümeti bu kısıtlamalara ilaveten 74 adet ürünün sipariş kaydını yani ithalatının yasaklamıştır. Bu ürünler arasında Motor Taşıt araçları (Motor hacmi 2500cc ve altında olan arabalar hariç) da yer almakta olduğunda firmalarımızın İran mevzuatındaki değişiklikleri yakından takip etmeleri önem arz etmektedir. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 42 4.2) İRAN OTOMOTİV ANA VE YAN SANAYİ PAZARI İran otomotiv pazarı 1979 İslam Devrimi’ne kadar gelişimini hızla sürdürmüştür. Devrimden sonra ülkedeki tüm üretim tesisleri millileştirilmiş ve 1980 İran-Irak savaşı ile beraber merkezi planlamacı bir ekonomik yapı tesis edilmiştir. Otomotiv sektöründe tüm ağırlık savaşın etkisiyle ordu araçlarının üretimine verilmiştir. Savaşın bitişi ile beraber 1988’de otomotiv arzı talebi karşılayamama noktasına gelmiş ve ithalata başlanılmış ancak biriken yüksek dış borcu kontrol altına almak için otomotiv ithalatı yasaklanmıştır. Günümüzde, İran Orta Doğu’nun, Türkiye’den sonra ikinci büyük otomotiv üreticisidir ve aynı zamanda Dünya’da en sıkı kontrole sahip otomotiv pazarlarından biridir. İran hükümetinin kontrol stratejisi ile amacı; yerli üretimi, ithalatı engellemek sureti ile korumak ve uluslararası otomotiv markaları ile yerel şirketler arası ortak girişim kurulmasını teşvik etmektir. Ülke BM ve ABD yaptırımlarına rağmen yabancı sermaye çekme ve otomotiv sektörünü uluslararası çevrelere açma konularında yavaş da olsa gelişme kaydetmektedir. Tablo 18. İran Yeni Araç Kaydı ve Araç Parkı (Adet) 2004 2005 2006 2007 2008* Yeni Araç Kaydı 798.572 836.076 888.780 1.023.411 1.119.499 Araç Parkı 5.156.964 5.802.607 6.482.238 7.294.301 8.109.013 Kaynak: Global Insight Middle East & Africa Automotive Industry Forecast Report (*Tahmin) İran’ın araç parkı istatistiklerine 2008 yılına kadar ulaşılabilmektedir. 2007 yılında 1.023.411 adet yeni araç kaydı gerçekleşmiştir. 2008 yılında ise 1.119.499 adet yeni araç kaydının yapıldığı tahmin edilmektedir. İran’daki mevcut araç parkının 7-8 milyon arası olduğu tahmin edilmektedir. İran’da 2,3 milyon araç 15 yaş, 2 milyon araç ise 20 yaş üzerindedir. Ülkede her 1000 kişi başına düşen araç sayısı 94’dür. İran’daki yüksek nüfus ve düşük araç sahipliği oranı pazarı uluslararası otomotiv markaları için cazip hale getirmektedir. Ayrıca, ithalat sınırlamaları ve yerli üreticilerin limitli üretim kapasiteleri talep birikmesine neden olmuştur. Araç parkı yıllar itibariyle hızlı bir artış gösterse de pazar gelişime son derece açık ve doymamış bir pazardır. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 43 İran otomotiv sektörü siyasi istikrarsızlıklara ve risklere karşı son derece esnek bir yapıya sahiptir. Sektör 2010–2011 yılında, tahminlerine göre %3 büyüme göstermiştir. Yüksek enflasyon, artan petrol fiyatları, bastırılmış talep sonucu pazar büyüme potansiyelinin altında gelişme göstermiştir. Tablo 19. İran Otomotiv Ana Sanayi Üretimi Otomobil Ticari Araç Toplam Araç Üretimi 2009 2010 2011 Değişim (2010-2011) 2,175,220 1,367,014 1,413,276 %3.3 466,330 232,440 235,229 %1.1 2,641,550 1,599,454 1,648,505 %3.0 Kaynak:OICA (Organisation Internationale Des Constructeurs D'automobiles - International Organization of Motor Vehicle Manufacturers) İran’da 2011 yılında toplam 1 milyon 648 bin adet araç üretilmiştir. Üretilen bu araçların 1 milyon 413 bini otomobil, 235 bini ticari araçtır. 2011 yılı motorlu taşıt üretimi 2010 yılına göre %3 artmıştır. Üretilen araçların çoğu eski sayılabilecek modellerdir ve araçların kalitesi uluslararası standartlara göre oldukça düşüktür. Öyle ki, yerli üretim ile üretilen birçok araçta, kapıların düzgün olarak kapanmaması, frenlerin tutmaması gibi şikâyetlerle sıkça karşılaşılmaktadır. Bu düşük kaliteye rağmen fiyatlar dünya otomotiv piyasasına göre oldukça yüksektir. İran’da otomotiv üreten 22 adet firma bulunmakta olup gelecekte bu sayının yeni ortak girişimler ve lisans anlaşmalarıyla artacağı tahmin edilmektedir. Tablo 20. İran’da Otomotiv Üreten Firmalar ve Ürünleri Firma Adı Üretim Adres Amico Co. Amico M1929C, Amico M1929D, Amico www.amico.ir M2633D, Amico M2642FTR Kamyonları, Amico M6H, Amico M6SD, Amico M405S, Amico Amico M405H Kamyonetleri ve Amico motorsikletler. Carrizan EK 3062 C, EK 306 C, EK 304 C, K 106, K110, K Khodro Co. 119 Kamyonlar. Grohe Bahman Mazda 3 binek otomobilleri, Isuzu NKR www.bahmangroup.com , Co. Kamyonetleri ve Narvan minibüsleri. www.bahmandisel.com Gorohe Bahman Isuzu NDR kamyonlar.Sanate www.bahmandiesel.com © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 www.carizangroup.com 44 Diesel Co. Hepco Tarım ve yapı araçları. www.hepcoir.com Iran Khodro Co. IKO Samand, IKO Soren, Suzuki Grand Vitara, www.ikco.com Renault Tondar 90, Pegeout 206, Pegeout 405, Pegeout RD, Pegeout Pars, Paykan pup, paykan X11 binek otomobilleri. Iran Khodro Mercedes Benz marka Axor 2628/4500, LK, Diesel Co. L1924, L2624, LK2624, Actros 1844 L/S 3600, www.ikd-co.com ACTROS 3331K/3900, Axor 1828/4800, Axor 1843/LS/3600, Axor 1935/4800, LP/LPK 608, Axor 3335K/3900 kamyonlar, C457, SC457 Şehirlerarası otobüsler, Gazelle, Sobol panelvanlar, HOWO çekiciler, Hyundai Chorus minibüsler, Hyundai Mighty Light kamyonetler, MAN Megatrus Şehir otobüsleri ve Mercedes Benz Sprinter ambulanslar. Kerman Khodro Hundai Avente (Elantra) ve Hundai Verna (Accent) Co binek otomobilleri. Khodro Kavir BMC 832 LBD, BMC 832 YCX, BMC 1142 Co. kamyonları, 883 Backhoe Loader, BMC beton www.pac.ir www.khodrokaveer.com pompalama araçları. Kish Khodro Sinad binek otomobilleri.(Renault motoru www.kishkhodro- Co. kullanılıyor) sinad.com Morattab Co. SSong Yong Musso Jeep Dörtçekerleri. (Mercedes www.morattabkhodro.com Benz motoru kullanılıyor) Modiran Co. MVM binek otomobilleri. www.mvs.ir Oghab Afshan Scania C12, Scania C12 VIP, Scania C9 otobüsleri. www.oghabafshan.com Co. Pars Industrial Fiat Sienna Development Foundation Co. Pars Khodro Renault Tondar, Nissan Maksima binek Co. otomobilleri, Nissan Roniz, Nissan Pickup dört www.parskhodro.ir çekerleri. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 45 Raniran Co. Volvo B12B TX, Volvo B12, Volvo B7R, Volvo www.runiran.com B10M, Volvo B7R Otobüsleri. Renault Pars Tondar 90 (Logan) www.renault.co.ir Citroen C5, Citroen Xantia, Nissan Pickup, Nissan www.saipacorp.com Co. Saipa Co. Roniz, Nissan Maksima, Pride Nasim (KIA Motors), Pride Saba (KIA Motors), Pride Saipa 141 (KIA Motors), Saipa 132 (KIA Motors), Renault Logan, Renault PK, Renault Neo Pk, Carvan. Saipa Diesel Kamyon ve kamyonet çeşitleri. www.saipadisel.com Şehir içi otobüsleri. www.shahabkhodro.com Zagros Khodro Proton Gen 2, Proton Wira, Proton Impian binek www.zagrosskhodro.com Co. otomobilleri. Zamyad Co. Iveco ve Daewoo kamyonetleri. Co. Shahab Khodro Co. www.zamyadco.com Kaynak: Tahran Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği İran Khodro Grubu, İran’da faaliyet gösteren en büyük otomotiv üreticisidir. Firma, 1963 yılında otobüs ve minibüs montajına yönelik olarak kurulmuştur. Günümüzde İran Khodro Co. milli markalar olan Samand ve Soren’nin yanında çeşitli Peugeot (405, Pars, RD, 206, 206SD), Renault (Logan) ve Suzuki (Grand Vitara) modellerini üretmektedir. Otomobil pazarının %55,8’ine hâkim olan firma, 2011 yılında milli otomobil markası olan “Samand” dan toplam 9000 adet olmak üzere, aralarında Çin, Suriye, Rusya, Irak, Venezüella, Türkiye, Gürcistan, Mısır ve Senegal gibi ülkelerinde bulunduğu 32 ülkeye ihraç etmiştir. Firma, Mercedes-Benz’in E Serisi ve Çinli Chery firmasının Chery modelini üretmek üzere ilgili firmalar ile ortak girişim kurma çalışmalarına devam etmektedir. İran Khodro Diesel Co. firması ise Mercedes Benz marka Axor, Actros, L Serisi kamyonları, C457, SC457, MAN otobüsleri, Gazelle, Sabol panelvanları, Howo çekicileri, Hyundai Chorus minibüsleri ve Hyundai Mighty, Mercedes Sprinter kamyonetleri üretmektedir. Grup Azerbaycan, Beyaz Rusya, Tunus ve Hindistan’da ortak girişimlere sahiptir. İran Khodro Grubu, 20011 yılında kaydetmiş olduğu senelik 725 bin araç olan üretimini, 2013 yılına kadar 1.100.000 araca çıkarmayı hedeflediğini açıklamıştır. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 46 Saipa Co. millileştirilmeden önce Citroen’e ait bir üretim tesisiyken günümüzde, Kia (Saba, Nasim, Saipa), Citroen (Xantia, C5), Renault (Logan, PK, Neo) ve Nissan (Pickup, Roniz, Maksima) modellerini üretmektedir. Citroen C4 ve Renault Megane modellerini üretmeye yönelik çalışmalara ise devam edilmektedir. Saipa Co. firması %41,9’luk pazar payı ile İran Khodro grubundan sonra İran otomobil pazarındaki ikinci büyük firmadır. Grohe Bahman Co. firması ise Mazda 3 serisini ve Isuzu NKR Kamyonetleri ve Narvan minibüsleri üretmektedir. Firmanın senelik üretim kapasitesi 60 bin araçtır. Morattab Co. firması ise Pazhan adı altında Land Rover Defender modellerini üretmekteyken üretim 2005 yılında durdurulmuştur. Firma günümüzde Ssangyong Musso Jeep modelini üretmektedir. Zagross Khodro Co. bir Malezya markası olan Proton’un Wira, Gen2, Impian modellerini üretmektedir. Firma Genel Müdürü Mehrdad Gholami 5 sene içerisinde satışlarının senelik 100 bin adet seviyesine çıkaracaklarını açıklamıştır. Fiat, İranlı Pars Sanayi Gelişim Vakfı (PIDF) ile lisans anlaşması yapmıştır. Vakıf Siena üretimine 2008’de başlamıştır. PIDF senede 50 bin adet Siena üretileceğini ön görmektedir. Ayrıca PIDF yetkilileri, Palio hatchback, Palio Weekend Satation Wagon ve Strada kamyonet modellerininde üretimine başlanması ile senelik üretimin 250 bin araç civarında olacağını açıklamışlardır. Çinli otomotiv üreticisi Chongqing Changan İran’da küçük otomobil sınıfında yer alan Benni modeline ait bir montaj fabrikası kuracağını açıklamıştır. Fabrikanın kapasitesinin senelik 50 bin araç olacağı açıklanmıştır. İran otomotiv pazarında 2011 yılında toplam 1.6 milyon araç satıldığı tahmin edilmektedir. Avrupa kökenli otomotiv markaları pazarda lider konumda bulunmaktadırlar. Avrupa markalarının İran otomotiv pazarından almış oldukları pay %37’dir. Güney Kore markalarının pazardan aldıkları pay ise %34’tür. Japon otomotiv markaları ise pazarın %6’sına hâkimdirler. ABD yaptırımları gereği İran pazarında hiçbir ABD otomotiv markası faaliyet göstermemektedir. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 47 İran’da en fazla rağbet gören otomotiv markası Hyundai’dir. Hyundai grubu yıllık 480 bin adetlik araç satışı ile yeni araç satışı pazarından %34’lük pay almaktadır. Bir başka deyişle satılan her üç araçtan biri Hyundai grubuna aittir. Hyundai grubunun en fazla talep gören modeli Kia Pride olup 2011 yılında 350 bin adet satıldığı tahmin edilmektedir. Hyundai’nin İran’da rağbet gören diğer modeller ise Rio ve Verna modelleridir. PSA (Peugeot, Citroen) grubunun İran pazarında 2011 yılında 400 bin civarında araç satışı gerçekleştirdiği ön görülmektedir. PSA grubunun pazar payı %25 civarındadır. PSA’nın en fazla talep edilen modelleri Peugeot 405, Peugeot 206 ve Pars modelleridir. İran Khodro firmasının 2011 yılı içerisinde pazarda en fazla rağbet gören modelleri İran milli arabası olarak kabul edilen Samand ve Yeni Samand’dır. Paykan Pup, Paykan X11 ve Paykan X12 modelleri de firmanın rağbet gören diğer önemli modelleridir. Renault’un İran pazarındaki payı %7,7 olup 2011 yılında 120 bin adet Renault’un satıldığı tahmin edilmektedir. En fazla talep edilen Renault modeli senelik 80 bin adetlik satış ile Logan’dır. Logan dışındaki önemli modelleri ise Megane ve Logan Pup’dır. Nissan’ın 2011 yılında 80 bin adet araç satışı ile İran otomotiv pazarından %5’lik pay aldığı öngörülmektedir. Nissan’ın en fazla satılan modeli 50 bin adetlik satış rakamı ile Saipa24 modelidir. Volkswagen’in İran’daki tek otomotiv markası olan Gol ile pazardaki payının %2 olduğu ve 2011 yılında Gol modelinden 30 bin adet sattığı tahmin edilmektedir. Bu markaların dışında, İran otomotiv pazarında faaliyet gösteren, 2011 yılı araç satış tahminlerine göre %2’nin altında paya sahip diğer markalar; Fiat, Mazda, Chery, Proton, Suzuki, Mitsubishi, Saic ve Daimler Chrysler markalarıdır. İran oto yan sanayi pazarı incelendiğinde, yerli yedek parça üretiminin ve satış sonrası teknik destek hizmetlerinin yetersiz olduğu görülmektedir. Yerli üretimin iç talebi arz ve kalite açısından etkin olarak karşılayamaması iç talebin ithalata kaymasına neden olmaktadır. Ancak, birçok ürüne olduğu gibi, oto yan sanayi ürünlerine de uygulanan yüksek gümrük vergisi oranları ithalatı engellemektedir. Bu nedenle, birçok oto yan sanayi parçası ülkeye kaçak yollarla sokulmaktadır. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 48 İran 2011 yılında toplam 5,7 milyar dolarlık oto yan sanayi ithalatı gerçekleştirmiştir. En fazla ithal edilen oto yan sanayi ürün grubu ve toplam ithalat içerisindeki payları şöyledir: Motor aksam ve parçaları (%13), içten yanmalı motorlar (%8), dış ve iç lastikler (%7), transmisyon mili, yatak ve kovan (%5), motorlu şasiler (%5), montaj karoseri ve aksamı (%4) dizel ve yarı dizel motorlar (%4). Tablo 21. İran Oto Yan Sanayi İthalatı (1000$) GTIP Kodu Ürün 2010 2011 8409 Motor Aksam ve Parçaları 586,498 814,895 4011; 4012; Dış ve İç Lastikler 349,897 387,323 870870 Jant ve Tekerlek Aksamı 74,680 86,994 870829 Montaj Karoseri Aksamı 51,708 181,989 8483 Transmisyon Mili, Yatak, 136,930 222,219 1,649 13,324 0 242,441 4013 Kovan 700711; Oto Camları 700721 870830 Fren ve Servo Frenler 870821 Emniyet Kemerleri 3,248 12,798 8511 Ateşleme Cihazları 49,779 93,984 8507 Akümülatörler ve Aksam- 96,390 125,568 Parçaları 870893 Debriyaj ve Aksam-Parçaları 42,112 74,604 870850 Akslar 58,527 234,018 870891 Radyatörler 7,626 18,173 842123; Filtreler 15,315 34,315 8482 Bilyeli Rulmanlar 141,118 184,439 870840 Vites Kutuları 129,151 239,138 8706 Kara Taşıtları için Motorlu 25,739 120,762 44,862 48,709 842131 Şasiler 8707 Kara Taşıtları için Karoserleri © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 49 8512 Farlar ve İşaret Cihazları 34,551 97,175 870880 Amortisörler 6,236 101,123 401699 Motorlu Taşıtlar için 6,100 33,936 11,532 18,509 390,192 297,101 5,527 9,216 Kauçuk Parçalar 870892 Egzozlar, Susturucular ve Egzoz Boruları 8408 Dizel-Yarı Dizel Motorlar 700910 Dikiz Aynaları 8407 İçten Yanmalı Motorlar 149,502 200,874 841330 Motorların Yakıt, Yağ, 32,453 37,190 11,389 13,530 0 8,824 26,549 111,307 1,011 923 12,596 9,610 Soğutma Pompaları 870810 Tamponlar ve Parçaları 681320; Fren Balataları 681381 870894 Direksiyon Simitleri, Kolonları, Kutuları 9104 Motorlu Araçların Alet Tabloları İçin Saatler 940120 Motorlu Taşıtlarda Oturmaya Mahsus Mobilyalar 841520 Klimalar 24,081 14,004 8484; 848590 Metal Tabakalı Contalar, 58,376 47,933 0 34,661 186,916 622,778 2.772,24 5.716,464 Conta Takim ve Gruplar 870895 Hava Yastıkları 870899 Diğer Aksam ve Parçalar TOPLAM Kaynak: International Trade Center - Trademap Hemen hemen tüm oto yan sanayi ürün gruplarının ithalatı bir önceki seneye göre artış göstermiştir. Klimalar dışındaki tüm oto yan sanayi ürün gruplarına ait ithalat azalmıştır. 2011 yılı İran oto yan sanayi ithalatı bir önceki yıla göre %111 artmıştır. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 50 İran otomotiv ana ve yan sanayi pazarının güçlü ve güçsüz yanları ile pazardaki fırsat ve tehditler incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır. İran Oto Yan Sanayi Pazarı İran otomotiv yan sanayisi son on yılda giderek büyümüştür. Ülkede yaklaşık 1.200 oto yan sanayi firması mevcut olup bu firmaların sahip olduğu tesis sayısı ise 1.500 civarındadır. İran hükümeti İran yapımı otomobil ve yedek parça üretimi konusunda İran’lı firmalara teşvikler sağlarken bu ürünlerin ithalatını azaltmak için yüksek oranları vergiler getirmiştir. Bazı yabancı otomobil firmaları da Ortadoğu ve komşu pazarlarda konumlarını güçlendirmek için kısa ve orta vadede İran pazarına girmeyi planlamaktadır. Yabancı tedarikçiler ile lisans anlaşmaları ve ortak girişimler (joint venture) sayesinde ülkeye teknoloji transferi sağlanması otomotiv sanayinin gelişimini sağlamaktadır. İran'da üretilen parçalar 40’a yakın ülkeye ihraç edilmekte ve bu sayının önümüzdeki yıllarda, ürün kalitesinin artmasıyla birlikte, artacağı tahmin edilmektedir. Tablo 22 . İran Oto Yan Sanayinde Yer Alan Önemli Firmalar Firma Ürünleri Müşterileri Son gelişmeler Azin İç trim parçaları, İran Khodro, Türk, Azin Khodro otomobil, otomobil Khodro plastik parçalar, Fransız, İspanyol ve parçaları, kamyonetler, pick-up, koltuk, güneş Güney Koreli şirketler kamyon, minibüs ve otobüs üretmektedir.Şirket ihracat yapmak şemsiyeleri üzere çalışmalar yapmaktadır ve farklı üretim faaliyetleri ve hizmetleri için iştiraki şirketler kurmuştur. Toklan Hidrolik fren ve Iran Khodro, Saipa Toklan Toos, Continental Teves lisansı Toos debriyaj altında İran Khodro için ABS sistemleri, fren elektronik fren sistemleri üretmek ve kaliperleri, anti- tedarik etmek için Almanya'nın şirketi lock fren FTE ile teknoloji transferi anlaşması sistemleri imzaladı. İran Khodro Toklan Toos’un % 30 hissesine sahip. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 51 Mehr Cam İç ve dış trim Pars Iran Khodro parçaları, klima Mehr Kam Pars Kasım 2007'de Samand P2 tampon üretimine başlamıştır. üniteleri, tamponlar, koltuklar Gilan Glass Binek ve ticari Iran Khodro, Saipa, Gilan Cam otomobiller için lamine ve araçlar için ön Peugeot, Proton, temperli cam ürünleri ürütmektedir. camları dahil Nissan, Pars Khodro, Şirket, pazarın yüzde 55'ine hakim cam ürünleri, Zagross Khodro olmayı hedeflemektedir. lamine cam, Khawar Yaprak yaylar ve Khawar, Iran Khodro Khawar, İran Khodro Dizel’in bir Industrial süspansiyon parçası olarak faaliyet göstermektedir. Group bileşenleri Mercedes Kamyon ve İran Khodro araçlarının montaj işlemleri için yaprak yay ve diğer temel süspansiyon bileşenleri sağlamaktadır.Şirket İran'da Mercedes-Benz araçları ve bileşenleri üretmektedir. 3 ila 40 ton kapasiteli Mercedes araba ve kamyonlar için satış sonrası hizmetleri vermektedir. Kooshesh Alüminyum, Iran Khodro, Saipa, Kooshesh Radyatör günde 8.000 Radiator bakır ve pirinç Bahman Group, radyatör üretim kapasitesine sahiptir. radyatör Peugeot, Kia Bu Güney Amerika, Asya ve Afrika, ürünleri, Avrupa da dahil olmak üzere 15 ülkeye araç ve yedek ihraç etmektedir. parça Parmida Plastik ve Rubber kauçuk ürünleri Iran Khodro, Saipa Parmida Lastik üreticileri için lastik şeritler ve parçalar üretmektedir. Bunun dışında Semnan Sanayi Şehri tesisinde hortum üretimi yapmaktadır. Part Lastic Kauçuk ürünleri, Iran Khodro, Saipa, Group Part Lastic Group endüstriyel kauçuk plastik parçaları, Pars Khodro, Bahman ürünleri ürütmektedir. Firma mevcut kalıp parçaları ve Group, Shahab teknolojisini geliştirmek için araştırma hortumlar, ve geliştirme (Ar-Ge) faaliyetlerinde Khodro, and other © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 52 sızdırmazlık automotive parts bulunmakta ve özellikle kauçuk ve sistemleri manufacturers that polimer konusunda İran ve diğer make sub-assembled ülkelerin uzmanları ile çalışmalar parts for OEMs yapmaktadır. Iran Khodro, Nasir Makine Paykan model araçlar Mega Motor, Kia için krank milleri malzemeleri Krank mili, biyel Nasir Machine üretmekte ve krank mili malzemeleri üretimde geniş bir ürün yelpazesine sahiptir. Iran Fanar Spiral yaylar, Iran Khodro, Saipa Fanar Lool, Fransız Allevard Rejna Lool gerginlik ve Autosuspensions firması ile teknik şekilli ve bant işbirliği yapmakta ve yeni ürünler şeklinde yaylar geliştirmektedir. 4.2.1) İRAN’DA FİRMALARLA YAPILAN GÖRÜŞMELER a) Mega Motor: Firmanın satın alma birimiyle yapılan görüşmede Türkiye’den 2010 yılında 7 milyon euroluk ithalat yaptıklarını ancak son 2 yılda Türkiye ile olan ticaretin ciddi anlamda düştüğünü, ağırlığın daha çok Uzak Doğu ülkelerine kaydığını belirtmiştir. Bunda en önemli etken olarak Türkiye’nin fiyatlarının diğer rakip ülkelere göre yüksek olması ve iletişim eksikliğini belirtmişlerdir. Ayrıca diğer ülkelerin ticareti geliştirme kuruluşlarının düzenlediği organizasyonlar çerçevesinde iş bağlantıları kurduklarını ve Türkiye’den yeterli ilgi görmediklerini ifade etmişlerdir. b) Khodro: Türkiye’yi bir ihracat pazarı olarak gören firma ilk etapta Bursa’da ki bir ithalatçı firmaya 1200 adet Samand marka araç gönderdikleri ancak daha sonra gerek Euro5 belgesinde yaşanan sıkıntılar gerekse ticaretteki engeller nedeniyle devamının gelmediğini belirtmişlerdir. Ödeme kanallarında yaşanan sıkıntıları ürünlerini ihraç ettikleri ülkede hesap açıp, bu parayı diğer ülkelerindeki ödemeler için kullanma yoluyla aştıklarını belirtmişlerdir. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 53 c) Bahman Group: Mazda, Isuzu gibi markaların lisans haklarını elinde bulunduran grup daha çok Japon ve Çinli firmalarla çalıştıklarını ifade etmişlerdir. İran’ın 80 milyona yaklaşan nüfusunun 21 milyonunun aile olduğunu, halen piyasada 13 milyon araç bulunduğunu, araba almaya hazır 7-8 milyon ailenin olduğu bir İran pazarının mevcut olduğunu belirtmişlerdir. İran’lı tüketicilerin tercihinin daha çok küçük motorlu ve ucuz araçlar olduğunu, kaliteden çok fiyata önem verdiklerini ifade etmiştir. Türkiye’nin önemli bir geçiş kapısı olduğunu ancak kültürel ve tarihsel ortak noktalara rağmen iletişim eksikliği yüzünden Türk firmalarla ticaret yapamadıklarını belirtmişlerdir. d) İran Yatırım Promosyon Ajansı (OIETAI): Ekonomi ve Maliye Bakanlığı ile beraber çalışan kurumun amacı İran’a direkt yabanacı yatırımları çekmek veya yatırım yapmak isteyen İran’lı işadamlarına yardımcı olmaktır. 45 milyar dolarlık kalkınma fonuna sahip olan kurum, bu fonun %20’sini yabancı yatırımları desteklemek için ayırmıştır. Söz konusu kurumun yöneticileriyle yapılan görüşmede 2011 yılında ağırlıklı olarak petrokimya alanında İran’a 4.2 milyar dolarlık yabancı yatırım çektiklerini belirtmişlerdir. Türk firmalarına da işbirliğine her zaman hazır olduklarını belirten kurum yetkilileri İran’ın yatırım yapmak için çok cazip bir ülke olduğunu belirtmişlerdir. e) Sapco: Supplying Automotive Parts Co. , İran’ın önde gelen oto yan sanayi parçaları üreten firmalarından biridir. Firma temsilcileriyle yapılan görüşmede Türkiye pazarını çok iyi bilmelerine hatta daha önce Türkiye’de fuara katılmalarına rağmen, Türkiye yerine fiyat olarak daha ucuz olduğu için Çin, Japon ya da Tayvanlı firmalarla ticaret yaptıklarını belirtmişlerdir. Ancak Türkiye’de ilgili firmaların kendileriyle iletişime geçmesi durumunda işbirliğine hazır olduklarını ifade etmişlerdir. f) İran Ticaret Odası: Türkiye’den bir çok kurum ve kuruluşla işbirliği içinde olduklarını belirten Ticaret Odası yetkilileri, Türk firmalarla olan ticaretin mutlaka arttırılması gerektiğini çünkü petrolün birgün biteceğini ancak özel sektör yatırımlarının katma değerinin daha fazla olacağını belirtmişlerdir. Yetkililer ayrıca Afrika pazarının şu anda keşfedilmeyi beklediğini ve İran’ın Afrika ile ciddi anlamda ilgilendiğini belirtmişlerdir. Türk firmaların kendilerine ulaşmaları durumunda ise bilgi akışı konusunda her türlü yardımı yapmaya hazır olduklarını ifade etmişlerdir. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 54 g) IAPMA (Iranian Auto Part Manufacturer Association) : İran Oto Parçası Üreticileri Derneğiyle yapılan görüşmede Türkiye’nin ve Türk malı ürünlerin İran pazarında oldukça tanınmasına ve Türk imajının oldukça olumlu olmasına rağmen ikili ticaretin beklenen rakamlara ulaşamadığını ancak ciddi potansiyele sahip olduğu belirtilmiştir. İran’da otomotiv sektörünün, ülkedeki diğer sektörler gibi, devlet kontrolünde olduğunu ve daha çok yurtdışındaki markalardan lisans alınarak üretim yapıldığını ifade etmişlerdir. İki ülke arasında çalışan tek bankanın yeterli olmadığını, sadece Türkiye-İran ticari ilişkilerine aracılık edecek, hükümet kontrolünde yeni bir bankanın kurulması gerektiğini belirtmişlerdir. İran’da daha çok küçük motorlu ve ucuz arabaların rağbet gördüğünü, İran’a ticaret yapmak isteyen Türk otomotiv firmalarının bunu dikkate alarak pazara girmelerinin öneminin altını çizmişlerdir. 4.3) İran Pazarı SWOT Analizi Güçlü Yanlar • Orta Doğu’da bulunan Türkiye’den sonra ikinci büyük otomotiv üreticisi olması. • Dünya’nın ikinci büyük petrol ve üçüncü büyük doğalgaz rezervine sahip olması. • Artan petrol fiyatları ile oluşan likiditenin, kişi başı gelir seviyesini ve tüketimi artırması. • Otomotiv sanayinde kullanılan önemli madenler olan demir, çinko ve bakır rezervlerine sahip olması. • “Yabancı Yatırımları Teşvik ve Koruma Kanunu”nun yabancı yatırımcılara güven ve kar transferi konusunda koruma sağlaması. • Otomotiv ana ve yan sanayi pazarındaki doymamış talep. • Pazarın hacmi -76,5 milyon nüfus • Düşük üretim ve nakliye maliyetleri • Gelişme potansiyeli • Uzakdoğu ve Orta Asya’ya yakınlık © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 55 Güçsüz Yanlar • İç piyasanın yoğun olarak korunması. • Birleşmiş Milletler (BM) ve ABD’nin ekonomik yaptırımları. • Ekonomik istikrarsızlık ve yüksek işsizlik oranının tüketimi azaltıcı etkisi. • Giderek artan kamu borçları. • Petrol fiyatlarındaki dalgalanmalara karşı ekonominin kırılgan olması. • Benzin satışlarının 2007 yılında karneye bağlanmasının araç kullanımını düşürücü etkisi. • Altyapı sorunları • Uygulamalardaki standartsızlık • Bürokratik Engeller • Nitelikli işgücü temini • Fikri-Sınai mülkiyet koruma sorunları • Enflasyon • Bankacılık Sistemi Fırsatlar • Yabancı otomotiv markaları ile İranlı şirketlerin kurduğu ortak girişimlerin İran’da üretecekleri model çeşitlerini artırmaları. • Araç ithalatına limitler dâhilinde izin verilmesi. • Kaliteli oto yan sanayi ürünlerine karşı artan talep • İran’da geri kalmış olan doğal gaz sektörüne, yapılacak yatırımlarla ülke gelirlerinin artırılabilir olması. • Petrol fiyatlarındaki yukarı yönlü hareketlerin gerçekleşmesi halinde kamu harcamalarında ve tüketimde sağlanacak artış. • Tüm sektörlerde yatırım–ticaret imkanı • %100 Türk sermayeli şirket kurabilme olanağı • Özelleştirme fırsatları • Altyapı ihtiyacı • Türkiye ve Türk ürünü imajı • Pazar büyüklüğü • Genç, dinamik ve yenilikçi müşteri kitlesi • Zengin doğal kaynaklar © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 56 Tehditler • İran’a uygulanan mevcut ambargonun ağırlaştırılması • Siyasi istikrarsızlık. • Ucuz Çin malı araçların İran pazarına akımı halinde otomotiv üretiminde yaşanacak daralma. • Petrol fiyatlarının düşmesi halinde ekonomide yaşanacak daralma. • ABD’nin ve İsrail’in İran’a ilave yaptırımlar uygulanması konusunda yürüttüğü lobi faaliyetleri. • Sıkı korumacı politikalar, tarife ve tarife dışı engeller • Bankacılık sektöründeki sıkıntılar • İş yapmanın zorlukları, bürokrasi • İç politik riskler • Kanunların ve tabi olunan mevzuatın kolaylıkla değiştirilebilmesi 4.4) TÜRKİYE’NİN İRAN’A OTO YAN SANAYİ İHRACATI Türkiye 2012 yılında İran’a 308 milyon dolar değerinde oto yan sanayi ürünü ihraç etmiştir. İran’a gerçekleştirilen oto yan sanayi ihracatımızın %20’sini montaj karoseri aksamı oluşturmaktadır. Bunun dışında ihracatı gerçekleştirilen diğer oto yan sanayi ürün grupları ve ihracatımız içerisindeki payları şunlardır: Akümülatörler ve aksam parçaları (%11), motor aksam ve parçaları (%9), transmisyon mili, yatak ve kovanı (%7), dış ve iç lastikler (%3). 2012 yılı İran oto yan sanayi ihracatımız bir önceki seneye göre %2,7 azalmıştır. İran toplam oto yan sanayi ithalatının %8,5’ini Türkiye’den gerçekleştirmektedir. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 57 Tablo 23. Türkiye’nin İran’a Oto Yan Sanayi İhracatı ($) GTIP ÜRÜNLER 2009 2010 2011 2012 8409 Motor Aksam ve Parçaları 18.012.249 18.150.883 29.322.869 16.401.995 4011; Dış ve İç Lastikler 8.964.418 9.756.537 11.791.098 19.179.943 870870 Jant ve Tekerlek Aksamı 2.305.891 2.767.674 7.658.522 10.661.208 870829 Montaj Karoseri Aksamı 34.219.860 54.149.087 60.467.331 59.816.523 8483 Transmisyon Mili, Yatak, 15.702.011 18.672.602 15.950.424 14.169.465 598.166 1.235.564 2.251.414 2.496.700 4.603.597 5.296.216 8.764.984 9.076.020 KODU 4012; 4013 Kovan 700711; Oto Camları 700721 870830 Fren ve Servo Frenler 870821 Emniyet Kemerleri 585.960 885.587 1.527.059 17.135.561 8511 Ateşleme Cihazları 1.202.111 2.722.978 4.006.150 4.855.914 8507 Akümülatörler ve Aksam- 29.749.695 18.744.875 15.785.502 17.135.561 5.350.234 6.649.128 9.799.020 13.931.542 4.783.837 8.712.975 19.240.272 15.200.138 986.992 1.776.765 1.329.018 730.445 Parçaları 870893 Debriyaj ve AksamParçaları 870850 Akslar 870891 Radyatörler 842123; Filtreler 2.781.712 3.338.077 3.641.677 2.416.971 8482 Bilyeli Rulmanlar 5.327.214 3.198.388 4.673.532 2.740.363 870840 Vites Kutuları 2.583.086 5.564.412 15.208.148 16.612.745 8707 Kara Taşıtları için 2.611.979 2.877.992 384.487 126.269 842131 Karoserleri © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 58 8512 Farlar ve İşaret Cihazları 3.749.164 5.080.784 5.475.951 5.019.371 870880 Amortisörler 2.006.354 3.531.588 3.693.733 5.985.928 401699 Motorlu Taşıtlar için 3.006.671 4.809.229 7.899.450 5.435.781 987.902 2.005.810 3.229.398 3.174.236 Kauçuk Parçalar 870892 Egzozlar, Susturucular ve Egzoz Boruları 8408 Dizel-Yarı Dizel Motorlar 526.080 667.998 2.327.183 350.441 700910 Dikiz Aynaları 653.506 876.890 1.958.888 1.422.948 8407 İçten Yanmalı Motorlar 5.342.841 10.270.427 19.164.956 20.566.493 841330 Motorların Yakıt, Yağ, 801.848 1.318.604 1.438.335 1.577.872 Soğutma Pompaları 870810 Tamponlar ve Parçaları 429.160 643.082 729.694 1.230.677 681320; Fren Balataları 124.930 273.921 324.548 553.592 3.027.997 5.297.061 6.259.356 6.407.100 6.090 6.966 5.705 4.212.866 6.844.458 8.150.660 3.324.088 681381 870894 Direksiyon Simitleri, Kolonları, Kutuları 9104 Motorlu Araçların Alet Tabloları İçin Saatler 940120 Motorlu Taşıtlarda Oturmaya Mahsus Mobilyalar 841520 Klimalar 5.660.460 10.410.318 10.510.598 4.276.316 8484 Metal Tabakalı Contalar, 1.429.619 1.351.809 2.438.179 2.373.933 630.603 1.148.878 1.714.730 1.293.079 16.707.000 29.732.692 22.803.958 Conta Takim ve Gruplar 870895 Hava Yastıkları 870899 Diğer Aksam ve Parçalar 20.490.690 TOPLAM İHRACAT 193.449.703 235.743.687 316.856.824 308.488.881 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 59 4.4) PAZARA GİRİŞ 4.1) Dağıtım Kanalları İran, araç parkının nispeten yaşlı olması, İran oto yan sanayisinin kalite ve kapasite konularında talebi yeterince karşılayamaması, oto yedek parçaları ithalatında hem gümrük vergilerinin hem de diğer ticaret engellerinin diğer sektörlere göre daha az olması, coğrafi yakınlığın getirdiği nakliye avantajları, iki ülke kültürünün birbirine yakın olması ve bunun getirdiği karşılıklı ticaret yapma arzusu, pazara giriş konusunda Türk firmaları adına önemli bir avantaj yaratmaktadır. Özellikle İslam devrimi sonrası ticarî yaşamın kendine özgü özellikler kazandığı İran’da ticarî acente ve distribütörlük aracılığı ile iş yapma biçimi oldukça yaygınlaşmıştır. Bu bakımdan, İran pazarına girmek isteyen Türk firmalarının İran’da bulacakları bir acente ya da distribütör, çok işlerine yarayabilir. Pazarda İran malı oto yedek parça ürünleri genelde düşük kalite olarak kabul edilmektedir. Avrupa ve Japonya menşeli yedek parçalar ise genelde yüksek kalite olarak algılanmaktadır ve fiyatları yerli ürünlerden yüksektir. Türk menşeli oto yedek parçaları pazarda genel olarak sağlam, güvenilir ve kaliteli olarak nitelendirilmektedir. İranlı tüketicilerin beklentisi Avrupa menşeli ürünlere göre Türk ürünlerinin fiyatlarının daha uygun olması yönündedir. İran oto yan sanayi pazarında faaliyet göstermek isteyen Türk firmaları, İran’da bulunan ve sayıları 22’yi bulan otomotiv üretim tesisleriyle işbirliğine gidebilirler veya çeşitli markalara ait araç servis istasyonları ile iş ilişkileri kurabilirler. Ayrıca, İran’da ürünlerinin tanıtımını sağlamak isteyen Türk firmaları basılı ve görsel medyadan faydalanabilirler ve bu kapsamda medya bölümünde bahsi geçen iletişim kanallarını kullanabilirler. Tahran birçok firma merkezinin yer aldığı en önemli ticaret kentidir. Birçok firmanın merkezi de bu şehirde bulunmaktadır. Tahran’a yönelik düzenlenecek iyi planlamış firma ziyaretleri, Türk oto yan sanayi firmalarının pazarda yer almalarına veya mevcut pazar paylarını artırmalarına yardımcı olacaktır. Tahran’daki yoğun trafik nedeniyle firmalarımız günde 2–3 adetten fazla firma görüşmesi planlamamalıdırlar. Eğer günde 2–3 firmadan daha fazla firma ile görüşmeyi planlıyorlarsa, konum © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 60 olarak birbirine yakın firmalardan randevu almalıdırlar. Firmalara yapılacak ziyaretlerin mümkünse ürün numuneleri, Farsça kataloglar ve uygun bir fiyat ile desteklenmesi gerekmektedir. İran’da oto ana ve yan sanayi konusunda düzenlenen ve ülkede faaliyet göstermek isteyen firmalarımız için büyük önem arz eden uluslararası ticari fuarlar şunlardır: Tablo 24. İran Oto Ana ve Yan Sanayi Fuarları Fuar Adı International Exhibition for the Tarih Şehir 14-17 Şubat Isfahan International 2013 İletişim pr@Isfahan-fair.com Exhibition Co. Automobile Industry Tehran Autoshow Organizatör Isfahan Province 2013 Tahran Expotim International info@expotim.com Fair Organisation, Inc. Internatıonal Automobıle Industry 16-20 Kasım Tebriz 2012 Expotim International info@expotim.com Fair Organisation, And Spare Parts Inc. Trade Faır 7th Tehran 29 Kasım-2 International Auto Aralık 2012 Tahran IDRO International info@idro-fairs.com Trading Co. Parts Fair 2012 Kaynak: International Tradeshow Directory – Expodatabase İran, oto yan sanayi firmalarımız için, gerek ticaret, gerekse yatırım açısından Ortadoğu bölgesinde ki en önemli ülkelerden biridir. İran nüfusunun önemli bir bölümü ülkemize büyük bir sempatiyle bakmaktadır. Ülkemiz oto yan sanayi ürünlerindeki mevcut olumlu imajın korunması ve geliştirilmesi; üründe, satışta ve satış sonrası hizmetlerde yüksek kaliteye özen gösterilmesine bağlıdır. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 61 4.2) İran İthalat Prosedürleri İthal ikamesine dayanan bir sanayileşme politikası izleyen İran'da ithalat tümüyle devletin kontrolü altında gerçekleştirilmektedir. Bu çerçevede İran, bazı yüksek teknoloji ürünleri hariç, nihaî mal ithalatına yakın bir zamana kadar izin vermemekte, ham madde ve yarı mamul ürünler ithalatına ise sadece iç üretimin yeterli olmaması halinde müsaade etmekteydi. Günümüzde İran, ithalat rejiminde çok sayıda mal üzerindeki tarife dışı engeller kaldırmış olup, ithalata Ticaret Bakanlığından ön izin alınması kaydıyla müsaade etmektedir. İran’a yapılacak her türlü ithalatta İran Ticaret Bakanlığı’nın izni zorunludur. İthalatçıların bakanlığa kayıt yaptırmaları gerekir, bunu yaptırmayan ithalatçılar ithal ettiklere mala ekstradan %5 gümrük vergisi öderler. İran’da Merkez Bankası sıkı bir kambiyo kontrolü uygulamaktadır ve yaptığı ihracat karşılığı parasını Türkiye’ye transfer edecek olan işadamlarının akreditif seçeneğini kullanmaları halinde İran Merkez Bankası onayının almaları zorunludur. İthalat işlemleri genelde İran Merkez Bankası kontrolünde 360 gün vadeli akreditiflerle gerçekleştirilmektedir. Ayrıca İran Riyali çevrilgen bir para değildir. Türk oto yan sanayi firmalarımızın İran’a gerçekleştirecekleri ihracatta; alacakları dövizin ve ihracatının iznine bağlı olması, yürürlükte olan ihracat karşılığı ithalat uygulamasının, ülkemiz için BDT ülkelerine kıyasla çok düşük oranda (%30-50) tatbik edilmesi, teyitli akreditif açılamaması, Türk bankaları tarafından verilen teminat mektuplarının İran bankalarınca kabul edilmemesi ve ayrıca İran ithalat rejiminde çok sık değişiklikler yapılması İran’a oto yan sanayi ürünü ihraç etmek isteyen işadamlarımızın dikkate alması gereken diğer konular arasındadır. İran’a ihracatta hâlihazırda uygulamada olan prosedürler aşağıda konu başlıkları itibariyle belirtilmektedir. İran’ın İthalatta Talep Ettiği Belgeler Oto yan sanayi ürünlerinin ihracatında İran makamlarınca istenen belgeler şunlardır: Gümrük beyannamesi, ticari fatura, proforma fatura, menşe şahadetnamesi, konşimento, çeki listesi, sigorta sertifikası, sevkıyat inceleme raporu (pre-shipment inspection), ithalat lisansı, ticaret kaydı, ticaret odası kaydı. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 62 İthalat Lisansı İthali gerçekleştirilecek malların İran Ticaret Bakanlığı’nda kayıtlı olduğunu gösteren belgedir. İran Ticaret Bakanlığı’ndan alınır. 4 nüsha halinde düzenlenir. 21 Martta başlayan İran takvim yılı boyunca geçerlidir. Başvuru formu Farsça hazırlanır ve form üzerinde herhangi bir hata veya düzeltme bulunmamalıdır. Başvuru ücreti ithali gerçekleştirilecek ürünlerin değerinin %0,05’i kadardır. Başvuru esnasında Ticaret Bakanlığı kaydı, Ticaret Odası kaydı, eğer Ticaret Odası kaydı yoksa ithal edilen ürünün üretimde kullanılacağını gösteren izin belgesi, proforma fatura aslı ve kopyası, ürün bilgilerini içeren katalog veya broşürler istenmektedir. Bunların dışında ilgili durumlarda ürün analiz sertifikası, ilgili diğer bakanlıklardan alınmış izin belgeleri veya lisanslar talep edilebilmektedir. Vergiler Tablo 25. İran Oto Yan Sanayi Gümrük Vergileri GTIP 8409 Oto Yan Sanayi Ürünü Motor Aksam ve Parçaları Gümrük Tarife Oranı 25% 4011; 4012; 4013 Dış ve İç Lastikler 50% 870870 Jant ve Tekerlek Aksamı 25% 870829 Montaj Karoseri Aksamı 25% 8483 Transmisyon Mili, Yatak, Kovan 15% 700711; 700721 Oto Camları 20% 870830 Fren ve Servo Frenler 25% 870821 Emniyet Kemerleri 25% 8511 Ateşleme Cihazları 30% 8507 Akümülatörler ve Aksam-Parçaları 35% 870893 Debriyaj ve Aksam-Parçaları 25% 870850 Akslar 25% 870891 Radyatörler 25% 842123; 842131 Filtreler 25% 8482 Bilyeli Rulmanlar 10% © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 63 870840 Vites Kutuları 25% 8706 Kara Taşıtları için Motorlu Şasiler 65% 8707 Kara Taşıtları için Karoserleri 25% 8512 Farlar ve İşaret Cihazları 30% 870880 Amortisörler 25% 401699 Motorlu Taşıtlar için Kauçuk Parçalar 40% 870892 Egzozlar, Susturucular ve Egzoz Boruları 25% 8408 Dizel-Yarı Dizel Motorlar 15% 700910 Dikiz Aynaları 25% 8407 İçten Yanmalı Motorlar 20% 841330 Motorların Yakıt, Yağ, Soğutma Pompaları 15% 870810 Tamponlar ve Parçaları 25% 681320 Fren Balataları 25% 870894 Direksiyon Simitleri, Kolonları, Kutuları 25% 9104 Motorlu Araçların Alet Tabloları İçin Saatler 10% 940120 Motorlu Taşıtlarda Oturmaya Mahsus Mobilyalar 30% 841520 Klimalar 25% 8484 Metal Tabakalı Contalar, Conta Takim ve Gruplar 25% 870895 Hava Yastıkları 4% 870899 Diğer Aksam ve Parçalar 15% Not: “İthalat İşlemlerinde Merkez Bankası Tarafından Döviz Tahsis Edilmesine Konu Ürün Listesi”nde yer alan ürünlerin vergi oranlarının düşürülmesine ilişkin olarak İran tarafından hazırlanan mevzuat düzenlemesi çerçevesinde, söz konusu Liste’nin birinci ve ikinci gruplarında yer alan ürünlerin ithalat vergileri %50 oranında, diğer gruplarda yer alan ürünlerin ithalat vergileri ise %55 oranında düşürülmüştür. Otomotiv Yan Sanayi bu listenin 4 nolu grubunda yer aldığı için yukarıda yer alan vergi oranlarından %55 düşülürek hesaplanması gerekmektedir. Muhtemel mevzuat değişikliği ihtimali göz önüne alınarak ticaret gerçekleşmeden önce vergi oranlarının kontrol edilmesi önem arz etmektedir. (Kaynak: Tahran Ticaret Müşavirliği) © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 64 Kurumlar Vergisi İran’da kurumlar vergisi oranı %20’ler mertebesindedir. Katma Değer Vergisi İran’da Katma Değer Vergisi uygulaması bulunmamakta olup, ayrıca doğrudan pazarlama faaliyetleriyle ilgili olmak şartıyla, yapılan tüm harcamalar vergiden düşülebilmekte ve cari giderler matrahtan çıkarılabilmektedir. Standartlar İran’a ihraç edilecek oto yan sanayi ürünleri, Avrupa Birliğince uygulanan standartlara, Avrupa Birliğine üye ülkelerin milli standartlarına, Japonya milli standartlarına veya ISO gibi uluslararası standartlara sahipse, İran makamlarınca başka milli veya mecburi bir standart talep edilmemektedir. Oto yan sanayi ürününün uygunluk değerlendirmesinde yukarıda belirtilen uluslararası ürün standartlarına sahip olunmaması halinde söz konusu ürün İran gümrüklerine ulaştıktan sonra İran Standart Enstitüsü (Institute of Standards & Industrial Research of Iran - ISIRI) denetmenleri tarafından yerinde incelenerek uygunluk belgesi verilir. Ürünlerin uygunluk değerlendirilmesi yapılırken halk sağlığı, güvenlik, ürün kalitesi, tüketicinin korunması gibi hususlara dikkat edilir. Etiketleme Oto yan sanayi ürünlerine özel bir etiketleme standardı bulunmamakla beraber İran’a ihraç edilecek her çeşit ambalajlı mamullerin üzerinde kolay okunabilir ve anlaşılabilir Farsça kullanım bilgilerinin bulunması, İran yasaları uyarınca zorunludur. Serbest Bölgeler İran’da Aras, Anzali, Arvand, Keşm, Kiş ve Çabahar’da faaliyet göstermekte olan altı adet serbest ticaret bölgesi bulunmaktadır. Ayrıca, Türkmenistan sınırında Mayıs 1996’dan bu yana faaliyette olan Sarah serbest ticaret bölgesi mevcuttur. Serbest ticaret bölgeleri ekonomideki yabancı sermayenin teşvik edilmesi ve artırılması amacıyla yabancı sermaye ve ticarî düzenlemeler üzerindeki kısıtlamaların kaldırılması için tasarlanmıştır. 1993 yılında liberal bir yatırım kanunu kabul edilmiştir. Bu yasa, serbest bölgelerin idaresini, %100 sermaye mülkiyet hakkını (arazi mülkiyeti hariç), karın serbestçe transfer edilebilmesini, 15 yıllık vergi tecili ve vize kolaylıkları gibi konuları düzenlemektedir. Ancak serbest bölgeler önemli ve güçlü yabancı sermayeyi ülkeye çekmede yeterince başarılı olamamıştır. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 65 Çok sayıda firma ve bankanın serbest bölgelerdeki olanaklardan haberdar olmasına rağmen, bu firmaların çok azı bu olanaklardan yararlanmak için başvuruda bulunmuştur. Bu durum, serbest bölgelerde faaliyet gösteren şirketlere getirilen sınırlamaların yanı sıra, bölgedeki Cebel Ali-Dubai serbest bölgesi gibi daha iyi olanaklar sunabilen serbest bölgelerle rekabeti de yansıtmaktadır. İran serbest bölgeleri, devletin İran’ın petrol dışı ürünler ihracatını teşvikten ziyade, Dubai’den ithalatın çekildiği bölgeler haline gelmiştir. 4.5) ULAŞIM VE HABERLEŞME Kara yolu İran’da 172 bin kilometrenin üzerinde karayolu bulunmaktadır. Türkiye ile Afganistan’ı İran üzerinden birbirine bağlayan ve İran’ın önemli sanayi bölgeleri üzerinden geçen 2.500 km uzunluğundaki A1 otobanı (Bargazan) Türkiye İran ticaretinde büyük öneme sahiptir. A2 otobanı ise İran’ın batı sınırı ile Pakistan’ı birbirine bağlamaktadır. Demir yolu İran’da 8.500 kilometre demir yolu bulunmaktadır. Ancak mevcut demir yolu ağı yetersiz olduğu için 3.000 kilometrelik ilave yapılması yönünde projeler oluşturulmuştur. Bu kapsamda Tahran ve Tebriz arasındaki mevcut hat sayısının artırılmasına ve Körfez ülkelerine yönelik olarak yeni demir yolları hatlarının kurulması çalışmalarına başlanmıştır. Yeni demiryolu hattı projelerinden Türkiye adına en önemlisi Türkiye ve Azerbaycan arasında yer alan demiryolu hattına İran hattının eklenmesi projesidir. Deniz yolu İran-Irak savaşı süresince ülkenin en önemli limanı Bandar Abbas olmuştur. Bushehr, Lengeh, Çabahar, Keşm, ve Kiş limanları İran’daki diğer önemli limanlardır. Kharg adası İran’nın petrol limanı olarak faaliyet göstermektedir. İran hükümeti nakliye giderlerini azaltmak için milli bir deniz yolu taşımacılık şirketi kurmuştur. Bonyad-e Mostazafan vakfı Süveyş Kanalı üzerinden Avrupa ile deniz yolu nakliyatı yapmaktadır. Türkiye'deki yükleme limanı olarak Ambarlı baz alındığında bir adet 20'dc konteynerin İran’ın Bandar Abbas limanına nakliyesi 2012 yılı sonu itibariyle 1200$ 1500$ arasında tutmaktadır. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 66 Hava yolu İran’daki en önemli havalimanı Tahran’nın 48 km güneyinde yer alan İmam Khomeini uluslararası havalimanıdır. İmam Khomeini uluslararası havalimanı Tahrana’a yapılan uçuşların tamamını tek başına karşılamakta yetersiz kalan Mehrabad havalimanı yerine yapılmıştır. Ancak Devrim muhafızları İmam Khomeini havaalanının Türk Avusturya konsorsiyumu tarafından yönetildiğini ve bunun ulusal güvenliğe aykırı bir durum oluşturduğunu göstererek havalimanını açıldıktan bir gün sonra kapatmışlardır. Daha sonra hükümet kontrolünde havaalanı tekrar açılmış ve Mayıs 2007’de hükümet Tahran’a gerçekleştirilecek tüm uluslararası uçuşların İmam Khomeini uluslararası havalimanından yapılacağını açıklamıştır. İran’nın diğer önemli havalimanları Bandar Abbas, Abadan ve Arak havalimanlarıdır. İran’ın milli havayolu şirketi İran Air; İran içersindeki 30 şehre, Körfez bölgesine, Asya ve Avrupa’ya seferler düzenlemektedir. Bir kısmı kamuya ait olan Asseman Havayolları ise İran’ın belli başlı şehirleri ile Asya ve Körfez ülkelerine seferler düzenlemektedir. İletişim 2012 yılı sonu itibariyle İran’da 28 milyon adet sabit telefon hattı ve 56 milyon adet mobil telefon hattı bulunmaktadır. İnternet kullanıcılarının sayısı ise 8,2 milyon civarındadır. İnternet kullanımı üzerinde çok sıkı bir kontrol mevcuttur. Medya İran yönetiminin halkla iletişim amacıyla tüm medya araçlarını bir ölçüde kontrol altında tutmasına ve çanak antenlerin yasak olmasına rağmen birçok evde kurulu uydu alıcı sistemleri ile ülkemizden yayın yapan kanallarda da dâhil birçok uluslararası televizyon kanalı izlenebilmektedir. Halkın önemli bölümünün Türkçe bilmesi nedeniyle Türk kanallarının önemli bir izleyici kitlesine sahip oldukları anlaşılmaktadır. İran yazılı medyasında faaliyet gösteren belli başlı gazete ve dergiler şunlardır: Iran Daily, Iran Commerce, Iran Internatıonal, Iran Exports and Imports Magazine, Abrar Eghtessadi, Asia Daily Economics News, Tehran Times, Tehran Magazine, Javanan International Magazine, Pezhvak. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 67 4.6) VİZE REJİMİ Türkiye ile İran arasında vize uygulaması bulunmamaktadır. Ancak sınır kapılarında ibraz edilmesi gerekebileceğinden, eğer var ise davetiye, seyahat sağlık sigortası, otel rezervasyonu ve uçak bileti gibi evraklar, seyahat eden kişinin yanında bulunmalıdır. 4.7) YARARLI ADRESLER İran’daki Türk Temsilcilikleri T.C. Tahran Büyükelçiliği Ferdowsi Ave., No.337, P.O. Box: 11365/8758 Tahran - İran Tel: 98 21- 311 89 97, 311 52 99, 311 53 51, 391 33 82 Faks: 98 21- 311 79 28 E-mail: tctahranbe@safineh.net,tahran.be@mfa.gov.tr T.C. Tahran Büyükelçiliği-Ticaret Müşavirliği Ferdowsi Ave., No. 337, P.O. Box: 11365/8758 Tahran – İran Tel: 98 21- 391 35 92, 392 62 46 Faks: 98 21- 392 49 52 E-mail: dttah@arayandeh.net T.C. Tebriz Başkonsolosluğu Kuy-e-Vali, Asr Forughi Ave. Homafar Sq. Ferhengiyan St. No. 8 Tel: 98 411- 330 09 58 Faks: 98 411- 332 49 07 E-mail: tebkon@issa2000.net T.C. Urumiye Başkonsolosluğu Republic of Turkey General Consulate in Urumieh İran Tel: 98 411- 22 89 70 Faks: 98 411- 346 95 95 © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 68 Türkiye’deki İran Temsilcilikleri İran İslam Cumhuriyeti Büyükelçiliği Tahran Cad. No:10 Kavaklıdere - Ankara Tel: (312) 4264365 Faks: (312) 4264365 E-mail: m_seyednejad@yahoo.com İran İslam Cumhuriyeti Konsolosluğu Ankara Cad. No:1 Cağaloğlu - İstanbul Tel: (212) 5138230/32 Fax:+90-(212) 5115219 Ticaretle İlgili Kuruluşlar Iran Chamber of Commerce, Industries and Mines 254 Ave. P.O. Box: 15875/4671 Taleghani Tehran Tel: 98 21- 884 60 31-9, 883 00 64-5 Fax: 98 21- 882 51 11 E-mail:info@iccim .org Website: www.iccim.org Export Promotion Center of Iran (İran İhracatı Geliştirme Merkezi) Tel: 98 21- 204 02 51 Fax: 98 21- 204 28 58 İran International Exhibition Co. (İran Uluslararası Fuarlar Şirketi) Tel: 98 21- 201 42 30, 219 16 96, 210 18 72 Fax: 98 21- 204 28 58, 204 02 51 E-mail:contact@iranfair.com © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 69 Industrial Development & Renovation Organization of Iran (IDRO) İran Endüstriyel Kalkınma ve Yenileme Organizasyonu Tel: 98 21- 883 91 11-2 Fax: 98 21- 883 91 13 Otomotiv Sektörü ile ilgili İran’daki Kuruluşlar İran Oto Yedek Parça Üreticileri Birliği No.30 24th Alley Mirza-e-Shirazi Ave. Tehran 15968 Tel: (98-21) 88 91 11 96/7 Fax : (98-21) 88 91 11 98 E-Mail: iranautopart@iranautopart.ir Web: www.iapma.ir / www.iranautopart.ir İran Otomotiv Üreticileri Birliği Web: www.ivma.ir 4.8) İTHALATÇI ADRESLERİ Firma Adı :Tundar Automotive Parts & Service Adresi :P.O.Box 13185/337 11416 Tehran / Iran Yetkili Kişi :Mr Abbas Satariyan Telefon :98 21 33910811-19 Faks :98 21 33905941 E-Mail Adresi :tundar@ltundar.com Firma Adı :Mega Motor P.J.S Adresi :Next to Zamyad Co.,18th km. of Karadj Old Rd. 13861 Tehran / Iran Yetkili Kişi :Mr Najmeldeen Telefon :98 21 021-44922455-6 Faks :98 21 021-44988459 E-Mail Adresi :megamotor@apadana.com © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 70 Firma Adı :Technical Services Development Adresi :P.O.Box 13445/741 15779 Tehran / Iran Yetkili Kişi :Mr Hassan Ghasemzadeh Telefon :98 21 88751021-8 Faks :98 21 88746092 E-Mail Adresi :info@aidco.ir Firma Adı :Irtoya Adresi :P.O.Box 16575/154 16589 Tehran / Iran Yetkili Kişi :Mr Hossein Hamedani Telefon :98 21 77335001-5 Faks :98 21 77335220 E-Mail Adresi :info@irtoya.com Firma Adı :Defence Ind. Org. (SASAD) Adresi :Opp.of Ekhtiarieh, Pasdaran Ave. 16686 Tehran / Iran Yetkili Kişi :Mr Mehdi Sardar-Farahi Telefon :98 21 22551976 Faks :98 21 22540045 E-Mail Adresi :marketing@dio1.org Firma Adı :Top Service P.J.S Adresi :P.O.Box 19395/3383 19679 Tehran / Iran Yetkili Kişi :Hossein Parsinejhad khamene Eng Telefon :98 21 22050034-6 Faks :98 21 22058477 E-Mail Adresi :benztopservice_co@yahoo.com Firma Adı :Rashestan P.J.S Adresi :P.O.Box 15875-5531 19918 Tehran / Iran Yetkili Kişi :Mr Mohammad-Reza Toutounchian Telefon :98 21 88515085 Faks :98 21 88746417 E-Mail Adresi :rash-m@tavana.net © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 71 Firma Adı :Nik Sadra Toos Adresi :No. 299, 3rd floor, Betw. Resalat St., & Faramarz Cross Rd.,Ferdowsi Blvd. 91979 Mashhad/ Iran Yetkili Kişi :Mr Seyyed-Ahmad Razavi-Nik Telefon :98 511 7683346 Faks :98 511 7683346 E-Mail Adresi :nik_sadra@yahoo.com Firma Adı :Almas Daran P.J.S Adresi :Mahmoud Bldg.,corner of 16th St.,7th Km. of Karaj Special Rd. 10000 Tehran/ Iran Yetkili Kişi :Mr Seyyed-Mohammad-Reza Gerami Telefon :98 21 44517000 Faks :98 21 44503932 E-Mail Adresi :info@mehvaranmachin.com © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 72 5) SONUÇ VE ÖNERİLER Otomotiv sektörü günümüzde Türkiye imalat sanayinin başı çeken sektörlerinden biri olup, Türkiye Avrupa’daki en büyük otobüs üreticisi ve ikinci en büyük hafif ticari araç üreticisi haline gelmiştir. Türkiye’de oto ana sanayinde bugün 15 firma binek otomobil, otobüs, kamyon, kamyonet, minibüs, midibüs ve çekici gibi çeşitli araçların üretimini yapmaktadır. Motorlu araç üretim kapasitesi 2011 yılı itibariyle 1.626.360 adet/yıl olup aynı yıl içerisinde 1.072.978 adet araç üretilmiştir. Sektörde 47.000 civarında çalışan bulunmaktadır. 2011 yılsonu verilere göre Türkiye araç parkı 16,8 milyon adet araçtan oluşmaktadır. Günümüzde Türk otomotiv yan sanayi, kapasitesi, ürün çeşitliliği ve kalite standartlarıyla yalnız Türkiye araç parkına değil tüm dünya otomotiv endüstrisine parça sağlamaktadır. Otomotiv ana sanayisinde 1964’ler de %15 olan yerli parça kullanım oranı bugün bazı araçlarda %90’lar seviyesini aşmıştır. Artık birçok firmamız Türkiye’de üretilen dünya araçlarında ortak tasarımcı olarak yer almaktadır. Türkiye oto yan sanayindeki bilgi birikimi, tecrübe, geniş ürün yelpazesi, yüksek ihracat potansiyeli ve Türkiye’nin AB ve Ortadoğu pazarlarına yakınlığının sağlamış olduğu coğrafi avantajlarından dolayı, Türkiye oto yan sanayi sektörü yabancı yatırımcıları kendine çekmektedir. Şu anda otomotiv yan sanayinde 192 yabancı sermaye ortaklığı bulunmaktadır. Dünyadaki büyük şirketlerin pek çoğu Türk firmalarıyla ortak yatırımlar yapmışlardır. Yan sanayi bugüne kadar sürdürdüğü gelişimini, gerek doğrudan yurt dışındaki üreticilere gerek yenileme pazarına ihracatını arttırarak, devam ettirmiştir. Türkiye’nin oto yan sanayi ihracatı 1997 yılında 896 milyon dolar iken 2011 yılında 8,2 milyar dolara ulaşmıştır. İhracatı yapılan başlıca parçalar motor aksam ve parçaları, dış ve iç lastikler, montaj karoseri aksamı, jantlar, kauçuk parçalar, transmisyon mili, frenler ve servo frenlerdir. Bir başka deyişle, Türkiye aslında parçalar halinde pek çok otomobil, otobüs ve kamyon ihraç etmektedir. Türkiye’de üretilen oto yan sanayi ürünleri dünyanın pek çok ülkesine ihraç edilmektedir. Başlıca ihraç pazarları Almanya, İtalya, İngiltere, Fransa, Rusya, Romanya ve Polonya’dır. 2011 yılında oto yan sanayi ihracatının %72’si AB ülkelerine yapılmıştır. Türk firmaları, OPEL, VW, FORD, GM gibi pek çok Batılı üreticiye yüksek kalitede parça sağlamaktadırlar. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 73 Türkiye'nin oto yan sanayi ithalatı 2009 yılında 8,1 milyar dolar, 2010 yılında 10,5 milyar dolar ve 2011 yılında da 12,7 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. İthalatı yapılan başlıca parçalar dizel ve yarı dizel motorlar, vites kutuları, iç-dış lastikler, montaj karoseri aksamı, motor aksam ve parçaları, ve akslar ile transmisyon aksamıdır. Yeni modellerin birçok parçası ithal edilmektedir. Türkiye'nin ithalat yaptığı başlıca ülkeler Fransa, Almanya, İtalya, İngiltere, Polonya ve Japonya'dır. Dünya otomotiv yan sanayisinin en büyük alıcısı konumunda olan otomotiv ana sanayinin 2011 yılı üretimi bir önceki seneye göre %2 artarak 79,9 milyon adet olmuştur. Dünya otomotiv üretimi 2011 yılında 15 ülkede yoğunlaşmıştır. Bu ülkeler: Japonya, ABD, Çin, Almanya, Güney Kore, Fransa, İspanya, Brezilya, Kanada, Meksika, Hindistan, İngiltere, Rusya, Tayland ve İtalya’dır. Bu ülkeler aynı zamanda araç parkı en geniş ülkeler olmaları bakımından oto yan sanayi firmaları için fırsat teşkil etmektedirler. Son yıllarda dünyada ana sanayi firmalarının sayısı şirket birleşmelerinden dolayı azalmakta ve firmalar büyümektedir. 1980'lerde Dünyada 85 bağımsız otomotiv üreticisi üretim yapmaktayken bu rakam 2000'de 18'e düşmüştür. 2012 yılında ise bu sayının 10-15'e ineceği tahmin edilmektedir. Hâlihazırda 1,5 milyon adet/yıl rakamının altında üretim yapan otomobil üreticilerinin uzun süre bağımsız kalamayacakları sanılmaktadır. Dünya araç üretiminde en büyük 10 üretici firma; General Motors, Toyota, Ford (Jaguar-Volvo), Volkswagen Group, Daimler-Chrysler, Nissan, Honda, Peugeout-Citroen, Hyundai-Kia, RenaultDacia-Samsung olarak sıralanmaktadır. Bu firmalar toplam motorlu araç üretiminin %74’ünü gerçekleştirmekte ve 70 civarında ülkede üretim tesisleri bulunmaktadır. Bu firmalar üretimlerini gelişmekte olan pazarlara, vergi ve girdi maliyetleri açısından daha uygun koşullara sahip ülkelere kaydırmaktadırlar. Üstün işgücü, yüksek kalite anlayışı, gelişmiş yan sanayisi, uluslararası teknik mevzuata uyumlu yapısı ve güçlü lojistik, enerji ve iletişim altyapıları ile Türkiye bu küreselleşme sürecinde önemli üretim merkezlerinden biri haline gelmiş olup, 2011 yılı motorlu araç üretiminde Dünya’da 15. Avrupa’da 7. sırada bulunmaktadır. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 74 Dünya araç üretiminde yaşanan daralmanın, ülkemiz oto yan sanayi kapasite kullanımı azaltması ve yeni yatırımların yapılmasını engellemesi beklenmektedir. Bu durum, ihracatlarının %72’sini Avrupa Birliği bölgesine gerçekleştiren oto yan sanayi firmalarımızın yeni pazarlara yönelmeleri ihtiyacını doğurmaktadır. Krizden nispeten daha az etkilenen çoğunluğu petro-dolar zengini Ortadoğu ülkeleri bu açıdan firmalarımız için büyük önem arz etmektedirler. Petrolün varil fiyatı 2013 Mart ayı itibariyle 92 dolar seviyesindedirr. Petrol varil fiyatları dalgalanma göstersede, hali hazırda birikmiş büyük bir sermayenin bu ülkelerde bulunduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Bu kapsamda, çoğunluğu petro-dolar zengini Orta Doğu ülkelerinden biri olan İran çalışmanın hedef ülkesi olarak seçilmiş ve bu kapsamda incelenmiştir. Ülkenin genel siyasi ve ekonomik yapısının yanında, otomotiv ana ve yan sanayi pazarı, pazarın güçlü ve güçsüz yanları ile pazardaki fırsat ve tehditler, pazara giriş koşulları, dağıtım kanalları, ihracat prosedürleri, vergileri, standartları, vize rejimleri, medya araçları, ulaşım ve haberleşme imkânları incelenmiştir. Ayrıca, faydalı adresler ve ithalatçı adresleri bilgilerine yer verilmiştir. Türkiye’deki ve dünyadaki mevcut durum göz önüne alındığında firmalarımızın yeni ihraç pazarları bulmak ve hâlihazırdaki pazar paylarını geliştirmek için gerçekleştirmeleri halinde yarar elde edecekleri faaliyetler vardır. Araştırma ve geliştirme faaliyetlerine önem verilmeli, üretimde rekabet avantajı sağlayacak farklılıklar yakalanmalıdır. Ülkemizde, firmalarımızda ve bireylerimizde bir AR-GE bilincinin oluşması gerekmektedir. Ancak bu şekilde firmalar ana sanayici firmalara ortak tasarımcı olarak pazarda yer alabilir, 10 milyar doları geçen oto yan sanayi ithalatı azaltılıp, ihracat artırılabilir. Oto yan sanayi firmalarımız yenilikçi bir ürün ürettiklerinde, ürün kalitesini veya standardını yükseltici, maliyetleri düşürücü mahiyette yeni teknikler uyguladıklarında, yeni teknoloji geliştirdiklerinde veya yeni teknolojilere uyum sağladıklarında; personel giderleri, araştırma faaliyeti için kullanılan alet, teçhizat ve yazılım giderleri, araştırma için kullanılan danışmanlık hizmeti giderleri, ülke içerisindeki AR-GE kurum ve kuruluşlarına yaptırılan AR-GE hizmeti giderleri ve patent başvuru giderlerinin belli bir kısmı “Araştırma-Geliştirme Yardımı” kapsamında karşılanmaktadır. Destekle ilgili olarak Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu - TÜBİTAK (www.tubitak.gov.tr) veya Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı – TTGV’den (www.ttgv.org.tr) detaylı bilgi edinilebilir. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 75 Yurtdışına açılmak isteyen oto yan sanayi firmalarımızın, uluslararası ticarette büyük öneme sahip kalite ve çevre belgeleri ile insan can, mal emniyeti ve güvenliğini gösteren sertifikaları edinmeleri gerekmektedir. ISO serisi, CE işareti ve diğer uluslararası nitelikteki kalite, çevre belgelerinin temini ile ilgili işlemlere ait harcamaların belirli bir kısmı desteklenmektedir. Konuyla ilgili olarak İhracatçı Birlikleri’nden detaylı bilgi alınabilir. Oto yan sanayi firmalarının ve ürünlerinin yurtiçi ve yurtdışında tanıtımına önem vermeleri gerekmektedir. Firmalar, ürünlerinin yurtdışında tanıtımını birçok yöntemle yapabilirler. Ürünün kendisi, markası başlı başına bir tanıtım aracıdır. Tanıtım, numuneler ile, firma broşürleri, katalogları, web sayfası veya fuarlara katılarak yüz yüze yapılan görüşmelerle yapılabilir. Tüm bu tanıtım araçlarında kalite ve özen çok önemlidir. Firma ve ürün tanıtımında, hem doğrudan tüketici hem de çeşitli dağıtım kanallarının temsilcileri ile birebir ilişki kurma imkânı nedeniyle ticari fuarlara katılımın özel bir yeri vardır. Firmalarımız, İhracatta Devlet yardımları kapsamındaki bu tür fuar ve sergilere katılmaya ilişkin Devlet desteğinden azami ölçüde faydalanmalıdırlar. Destek kapsamında yurtiçi ve yurtdışındaki belirli fuarlara katılım ile ilgili giderlerin belirli bir kısmı desteklenmektedir. Destek ile ilgili olarak detaylı bilgi edinmek için Ekonomi Bakanlığı’na (www.ekonomi.gov.tr) veya İhracatçı Birlikleri’ne başvurulabilir. Oto yan sanayi sektöründeki firmaların fiyat rekabeti stratejisini bırakarak, farklılık yaratan sunu veya teklifler geliştirerek yeni ihraç pazarları yaratmaları, mevcut pazarlardaki pazar paylarını artırmaları, stratejik ortaklıklar kurmaları gerekmektedir. Bu konuda firmalarımızın yurtdışına düzenleyecekleri iş seyahatleri, Bakanlığımızın uygulamacı kuruluşu olduğu, “Pazar Araştırması ve Pazarlama Desteği” ile desteklenmektedir. Destek kapsamında ulaşım, konaklama, tercümanlık hizmeti, numune gönderim gideri, basılı yayın ve doküman giderlerinin belirli bir kısmı karşılanmaktadır. Destekle ilgili olarak Ekonomi Bakanlığın web sitesinden (www.ekonomi.gov.tr) detaylı bilgi alınabilir. İhracatta başarılı olmak isteyen oto yan sanayi firmalarımız etkin dağıtım kanalları kurmalıdırlar. Oto yan sanayi firmalarının ihracatı genellikle doğrudan nihai tüketiciye yönelik değildir. Oto yan sanayi ürünlerini, oto ana sanayi firmaları, otomotiv servisleri, DIY (do it yourself) mağazaları, reexport faaliyetiyle uğraşan kurum veya kişiler satın alır ve dağıtımını yaparlar. Bu, oto yan sanayi firmalarının faaliyetlerini kolaylaştıran bir durumdur. Firmaların üretilen ürünlerin nihai tüketiciye gitmesi için bir dağıtım kanalı kurmalarına çoğu zaman gerek bulunmamaktadır. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 76 Ancak birçok ürünün, özelliğinden dolayı yurtdışında etkin dağıtımı için firmanın kendi dağıtım kanallarını kurması gerekebilir. Firmadaki bu becerinin geliştirilmesi için hem insan kaynağı, hem de mali kaynak gereklidir. Devlet, firmaların kendi dağıtım kanallarını kurmaları sırasında da destek vermektedir. Bu kapsamda firmalarımızın yurtdışında açacağı mağaza, ofis, showroom ve depolara ait kira, demirbaş ve dekorasyon giderlerinin belirli bir kısmı karşılanmaktadır. Destek ile ilgili olarak detaylı bilgi almak için Ekonomi Bakanlığı’na (www.ekonomi.gov.tr) veya İhracatçı Birlikleri’ne başvurulabilir. Tasarım ve markalaşma gayretlerinde süreklilik kazanılmalıdır. Katma değeri yüksek ürün pazarında, tüketiciyi çekecek yeni ürün tasarımının, kalitenin, kaliteyi markaya dönüştürmenin ve bu markayı uluslararası alanda tutundurmanın önemi son derece büyüktür. Özellikle markalaşma ve tasarım, kalite ve pazarlama ile doğrudan ilişkili olduğundan rekabet arttırıcı, yeni pazarlar kazandırıcı, kar yükseltici bir öğedir. Kalite kontrol, finans, üretim ve pazarlama gibi tüm aşamalarda başarılı olunsa dahi, marka kavramı yerleştirilip tüketiciyi tatmin edici yeni ürünler üretilmediğinde, uzun vadede pazar kaybının yaşanması kaçınılmaz olacaktır. Bu nedenle ürün tasarımı, markalaşma ve tutundurma çalışmaları firmalarımızın önemle üzerinde durmaları gereken konuların başında gelmektedir. Oto yan sanayi firmalarının, dış pazarlarda edinmiş oldukları deneyimlerini uluslararası marka yaratma yönünde kullanmaları faydalı olacaktır. Bu alanda yapılacak faaliyetler, Türk ürünlerinin yurtdışında markalaşması, Türk malı imajının yerleştirilmesi ve Turquality desteği kapsamında karşılanmaktadır. Firmalar destekle ilgili detaylı bilgi edinmek için Ekonomi Bakanlığı’na (www.ekonomi.gov.tr) başvurmaları gerekmektedir. Oto yan sanayi firmalarımız internetin sunduğu imkânlardan olabildiğince yararlanmalıdırlar. Son yıllarda iletişim ve haberleşme teknolojilerindeki baş döndürücü gelişmeler, küresel rekabetin koşullarını yeniden yapılanmasına neden olmuştur. Bilgi üretimi ve iletişim devriminin bir sonucu olan internet teknolojisi, büyük çoğunluğu kendi ulusal pazarlarına üretim yapan firmaların dahi uluslararası pazarlarda yer almasına olanak vermiştir. Yaşanan bu dönüşümü ne kadar yakından veya uzaktan takip ettiğimiz, küresel rekabette yerimizin ne olacağı konusunda belirgin bir rol oynamaktadır. İnternet kullanımının tüm dünyada büyük bir hızla yaygınlaşması, son yıllarda elektronik ticaretin önem kazanmasına yol açmıştır. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 77 Özellikle, ticari lojistik ve destek hizmetlerinin yetersizliği nedeniyle yurtdışına açılma imkânları kısıtlı olan firmaların elektronik ortamda tüm dünyaya açılmaları mümkün olmaktadır. Elektronik ortamın firmalara sağladığı kolaylıklar ve fırsatlar şöyle sıralanabilir; Az masrafla etkin reklâm ve pazarlama olanağına kavuşmak, kısa ve hızlı bir şekilde tüketiciyi bilgilendirme ve destekleme hizmetini gerçekleştirmek, internette yer almanın, firmanın iş çevrelerindeki imajını kuvvetlendirmesi, dünya pazarlarındaki rakip ürünleri ve fiyatlarını takip etme olanağı, e-mail'in bir pazarlama ve haberleşme aracı olarak çok daha ucuza kullanılabilmesi, pazar araştırma raporlarına, istatistiklere, fuar bilgilerine ve mevzuata ilişkin bilgilere hızlı ulaşma imkânı, ticari rehberlere, ticari fırsatlara dâhil olma imkânı. Bu kapsamda satın alınan pazar araştırması raporları, istatistikler vb.’ne ilişkin giderler ile uluslararası ticarette firmalara katma değer sağlayan belirli e-ticaret sitelerine üyelik giderleri Devlet tarafından desteklenmektedir. Söz konusu, devlet yardımı ile ilgili bilgi almak için Ekonomi Bakanlığı’na (www.ekonomi.gov.tr) başvurulmalıdır. Firmaların yönetim, üretim teknolojisi, kalite, ürün-marka tasarımı, uluslararası pazarlama teknikleri, dış ticaret işlemleri, stratejik planlama gibi konulardaki vasıflı eleman ihtiyacı için eğitime ve bu alanlarda eğitilmiş insan gücü istihdamına azami önem vermeleri gerekmektedir. Bu konularda firmalarımızın aldığı eğitim hizmeti bedelinin önemli bir kısmı desteklenmektedir. Destekle ilgili olarak Ekonomi Bakanlığı’ndan (www.ekonomi.gov.tr) detaylı bilgi alınabilir. Sonuç olarak, sektöre ilişkin altyapı sorunlarının çözümü için gerekli düzenlemeler kamu tarafından yapılmakta olup, sektördeki firmalar da üretim, pazarlama, ihracat, satış ve satış sonrası destek altyapılarını geliştirme çabalarına hız vermelidirler. © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 78 6) KAYNAKLAR • T.C. Ekonomi Bakanlığı - Ülke Masaları, 2013 İran Ülke Raporu, (www.ibp.gov.tr) • T.C. Ekonomi Bakanlığı (www.ekonomi.gov.tr) • Tahran Ticaret Müşavirliği (http://www.musavirlikler.gov.tr) • Türkiye İstatistik Kurumu (www.tuik.gov.tr) • Global Insight Inc., Middle East & Africa Automotive Industry Forecast Report (www.globalinsight.com) • Business Monitor International Ltd., 2012 Autos Reports (www.businessmonitor.com) • The Economist Intelligence Unit – EIU, 2012 Country Reports and Profiles (http://db.eiu.com) • Verband der Automobilindustrie – VDA, The Economic Situtaion of Automotive Industry in 2012 • PricewaterhouseCoopers - PWC, Corporate Finance Insights: Automotive Sector • Uluslararası Otomotiv Üreticileri Birliği – OICA (www.oica.net) • International Trade Center – Trademap (www.trademap.net) • European Commision, Market Access Database (http://mkaccdb.eu.in) • World Trade Organization – WTO (www.wto.org) • Taşıt Araçları Yan Sanayicileri Derneği (www.taysad.org.tr) • Otomotiv Sanayi Derneği (www.osd.org.tr) • Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği – TOBB, Fuar Rehberi (www.fuarrehberi.org.tr) • International Tradeshow Directory – Expodatabase (www.expodatabase.com) • Kompass Direct Marketing Services (www.kompass.com) © T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013 79