EN YENI KILISE BROSURLER.indb
Transkript
EN YENI KILISE BROSURLER.indb
www.datur.com | www.choruh.com anastır, Artvin ili, Yusufeli ilçesi, Tekkale köyüne yaklaşık 7 km. uzaklıkta, 1350 m. yüksekliindeki bir tepe üzerindedir. Dört Kilise Manastırı kilise, yemekhane, elyazmaları odası ve dört şapelden oluşur. Ayrıca manastıra giden yol üzerinde, Tekkale Köyü’ne varmadan önce bir kale ve içinde bir şapel bulunur. Kilisenin tulaları üzerindeki “İsa David’i korusun” yazısına dayanılarak manastır kilisesi Gürcü Kralı David dönemine (9611001) tarihlenir. Dört Kilise Manastırı’nın adı ilk kez 1031 tarihli bir Gürcü elyazmasında geçer. Ioannes ve Euthemios isminde iki azinin yaşamlarının anlatıldıı elyazmasında “Ioannes 965 yılında İsa’nın aşkının ateşi ile dünyadaki nimetlerden vazgeçip o zamanlar çok ünlü olan oktaeklezya manastırına çekildi” denilmektedir. Bu bilgiden manastır kilisesinin 965 yılından önce bitirildii anlaşılır. Dou duvardaki tek satırlık bir yazıttan kilisenin Kral Davit Kropalat tarafından 978-1001 yılları arasında onartıldıı anlaşılır. Bu onarım sırasında orta nef 4 m. yan nefler ise 2.20 m. yükseltilir. İyi durumda korunmuş olan kilise, dıştan 28.40x18.50 m. ölçülerinde, üç nefli bazilikal planlıdır. Kilise planı ve boyutları ile Barhal Manastır Kilisesi ile büyük benzerlik gösterir. M Kiliseye kuzey, güney ve batı duvarında bulunan birer kapıyla girilir. Batı kapının önüne, sonradan kuzey-güney dorultusunda dikdörtgen planlı üç bölümlü bir mekan eklenmiştir. İçte orta nef, yan neflerden daha geniş ve yüksek tutulmuş olup nef ayrımı, haç planlı dört çift paye ve bunları balayan yarım daire kemerlerle salanır. Orta nefin dousunda yarım daire planlı apsis ve apsisin iki yanında iki katlı birer oda bulunur. Birer kapı ile yan neflere açılan odaların üst katına çıkış bilinmez. Orta nefin batısında, sonradan eklenen bir galeri katı vardır. Galeri katı, dikdörtgen biçimli, iki serbest, iki duvar payesi ve bunları balayan yarım daire kemerlerle taşınır. Günümüzde galeri katına kilisenin batı cephesindeki pencereden ulaşılır; orjinal çıkışı ise bilinmez. Kilisenin içi, toplam ellidört pencere ile aydınlatılır. Toprak kayması sonucu kilisenin iç ve dış zemin seviyesi yükselmiştir. Orjinalde, kilisenin üç kademeli platform üzerine oturtulduu anlaşılır. Kilisenin dou ve batı cepheleri merkeze doru giderek yükselen yedi; kuzey ve güney cepheleri eş yükseklikte on yarım daire kör kemerle hareketlendirilmiştir. Orta nef dıştan çift pahlı çatı, yan nefler ise tek pahlı çatı ile örtülüdür. Yan neflerin çatıların üzerinden görünen orta nefin kuzey ve güney duvarlarında, eş yükseklikte onüç yarım daire kör kemer bulunur. Pencere kemerlerinde, bitkisel ve geometrik süslemeler ile dou cephede haç motifi bulunur. Çatıyı kaplayan orijinal kiremitlerin bir kısmı günümüze ulaşmıştır. Kilisenin dış duvarlarında düzgün kesme taş iç duvarlarında ise dönüşümlü olarak tula ve taş kullanılmıştır. 1036 yılında kilisenin apsisi beş şerit halinde, duvar resmi ile bezenir. En üst şeritte, meleklerin taşıdıı bir tahtta oturmuş İsa, ve gagasında bir haç tutan güvercin, alt şeritte, Meryem melekler arasında tasvir edilmiştir. Apsis penceresinin iki yanındaki şeritte, ellerinde Gürcüce rulolar tutan peygamber ve rahip tasvirleri, onun altındaki şeritte “Meryem’e Müjde”, “İsa’nın Vaftizi” ve tanımlanamayan bazı İncil konulu sahneler bulunur. Apsis penceresi içinde elinde kilise modeli tutan, başı haleli bir kadın portresi vardır. Kilisenin kuzeybatısındaki yemekhane dıştan 21.00x13.00 m. boyutlarında, dou-batı dorultusunda dikdörtgen planlıdır. Yapıya dou ve kuzey duvarlarındaki birer kapıyla girilir. Yemekhanenin içi dört payeye atılan kemerlerle dou-batı dorultusunda güneydeki daha geniş iki nefe ayrılmıştır. Yemekhanenin güney duvarındaki başka bir kapıdan elyazmaları odasına geçilir. Elyazmaları odası dıştan 17x5.50 m. boyutlarında ve kuzey-güney dorultusunda dikdörtgen planlı, doudan kilisenin batısına sonradan eklenen mekana; kuzeyden yemekhaneye bitişiktir. Manastırda bu kadar büyük boyutlu yemekhane ve elyazmaları odasının bulunması burada kalabalık bir keşiş grubunun yaşadıını ve manastırın elyazmaları bakımından önemli bir merkez olduunu kanıtlar. Manastırın yaklaşık yüz metre çapında bir alan içinde biri günümüze ulaşamamış toplam dört şapeli bulunur. Şapellerden biri kilisenin güneydousunda, biri derenin karşı kıyısında ve ikisi kilisenin batısındaki tepededir. Kilisenin 6 metre güneydousundaki 10.20x6.50 m. boyutlarındaki, iki katlı mezar şapeli dou-batı dorultusunda dikdörtgen planlıdır. Örtü sistemi dışında ayakta olan şapelin, doudan girilen alt katı gömü yeri olarak kullanılmış olmalıdır. İZ N DE RA KA BARHAL MANASTIRI ARTVİN - YUSUFELİ GH www.datur.com | www.choruh.com arhal Manastırı Artvin ili, Yusufeli ilçesi, Altıparmak Köyü’nde Parhal Çayı’nın saındaki yamaçtadır. Manastırdan günümüze bir kilise ve iki şapel ulaşmıştır. 973 tarihinde Şatberdi Manastırı’nda kopya edilen “Parhal İncili”ne göre manastır, Gürcü Kralı David Magistros (krallıı, 961-1001) tarafından 961-973 yılları arasında inşa ettirilmiş olmalıdır. Elyazmasında manastır kilisesinin Vaftizci Yahya’ya adandıı belirtilir. Gürcü kralı Büyük Aleksander (krallıı, 1412-1442) döneminde, kilisenin güneyindeki giriş açıklıı önüne bir mekan eklenir. Orta nefin güney duvarındaki kırmızı boya ile yazılan yazıtta, kilisenin, Patrik VIII. İovan (patriklii 1495-1507) döneminde onarıldıı belirtilir. 1518 yılında, Atabek Kvarkvare tarafından, kilisenin batı girişi önüne yeni bir mekan eklenir. Kilisenin güney ve batı girişi önüne eklenen mekanlar günümüze ulaşmamıştır. Kilise 17. yüzyılın ortalarından bu yana cami olarak kullanılmaktadır. Toprak kayması sonucu kilisenin dış zemin seviyesi yükselmiştir. Kilisenin dou ve batı cepheleri merkeze doru giderek yükselen yedi; kuzey ve güney cepheleri eş yükseklikte on yarım daire kemerli kör arkadlarla hareketlendirilmiştir. Yan nef çatılarının üzerinden görünen, orta nefin kuzey ve güney duvarlarında, eş yükseklikte oniki yarım daire kör kemer bulunur. Orta nef dıştan çift kırma çatı, yan nefler ise tek kırma çatı ile örtülüdür. B Parhal Manastırı Kilisesi, 28.40x18.65 m. boyutlarında üç nefli bazilikal planlıdır. Kilise planı ve boyutları ile Tekkale Dört Kilise Manastır Kilisesi ile büyük benzerlik gösterir. Kiliseye kuzey, güney ve batı duvarı ortasındaki üç kapı açıklıından girilir. Kilisenin camiye çevrilmesi sırasında kuzey ve güneydeki girişler örülerek kapatılmış, güneydeki giriş mihrap olarak düzenlenmiştir. İçte orta nef, yan neflerden daha geniş ve yüksek tutulmuş olup nef ayrımı, haç planlı dört çift paye ve bunları balayan yarım daire kemerlerle salanır. Orta nefin dousunda yarım daire planlı apsis ve apsisin iki yanında iki katlı birer oda bulunur. Odaların yan neflere açılan kapı ve pencereleri kilisenin camiye çevrilmesinden sonra kapatılmıştır. Orta nefin batısında, sonradan eklenen bir galeri katı vardır. Galeri katı, dikdörtgen biçimli, iki serbest, iki duvar payesi ve bunları balayan yarım daire kemerlerle taşınır. İç mekan 36 pencere ile aydınlatılır. Üç basamaklı platform üzerine oturan kilise düzgün kesme taş kullanılarak dolgu duvar tekniinde inşa edilmiştir. Duvar teknii ve taş kullanımı, özenli bir işçilik gösterir. Yayınlarda kilisenin apsisinin freskolarla bezeli olduu belirtilse de günümüzde sıva ile kaplıdır. Yapının cepheleri ve pencere kemerlerinde, bitkisel ve geometrik motifler ile figürlü bezemeler görülür. Batı ve kuzey cephede, pencerelerin üst hizasında younlaşan figürlü bezemeler arasında, kuzeydeki iki pencerenin üzerinde bir aslan ve karşılıklı iki tavuskuşu, güney kapının saındaki pencerenin üzerinde kollarını iki yana açmış sakallı ve uzun etekli tunik giyen erkek figürleri dikkati çeker. Yanındaki yazıtta “Teodore” adı ile kaydedilen erkek figürü, yapının mimarı olarak yorumlanır. Güney kapının solunda ise üstte koruyucu ve güç sembolü olarak tek başına bir arslan kabartması bulunur. Dou cephede ve içte nef ayrımını salayan kemerlerin yüzeyinde, palmetler, kıvrık dallar ve dilimlerden oluşan bitkisel bezeme ile haç motifleri ve geometrik motifler uygulanmıştır. Güney cephede ise kırmızı boya ile yapılmış ışın motifleri bulunur. Kilisenin güneyindeki tepede, manastıra ait iki şapel yer alır. Şapeller, dou-batı dorultusunda dikdörtgen planlı ve yarım yuvarlak apsislidir. Şapellerin örtü sistemi, büyük ölçüde çökmüştür. Ancak kalan izlerden, örtünün beşik tonoz, apsiste ise yarım kubbe olduu anlaşılır. İspir Proje Ofisi İspir Belediyesi Kat 1 Tel: 0 442 451 33 63 Uzundere Proje Ofisi Uzundere Belediyesi Giriş Katı Tel: 0 442 791 23 09 İZ N DE RA KA DÖRTKİLİSE MANASTIRI ERZURUM - TORTUM