Turkcast - Tüdöksad
Transkript
Turkcast - Tüdöksad
Turkcast Türkdöküm Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği Yayın Organıdır. SAYI: 25 / EKİM - KASIM- ARALIK 2012 Yılsonu Buluşması TÜDÖKSAD Üyeleri Yılsonu Yemeği’nde bir araya geldi Döküm Sanayii Envanteri TÜDÖKSAD sektörün envanterini çıkarıyor ANKIROS/ANNOFER/TURKCAST 2012 Fuarlarında TÜDÖKSAD Rüzgarı Esti DÜNYA DÖKÜM RAKAMLARI Amerikan Dökümcüler Derneği 2011 Yılı Dünya Döküm Üretim Raporu’nu Açıkladı başkandan... 2013’ TEN UMUTLU OLABİLMEK... Bu dergi size ulaştığında 2012 yılını bitirip 2013 yılına merhaba diyor olacağız. 2011 yılının son dergisinde yazdığımız yorumlara ve beklentilere bakıyorum da o günden bugüne değişen pek bir şey olmamış gibi. Yine küresel ekonomik istikrarsızlık ve durgunluk beklentileri morallerimizi bozuyor. CAEF verilerine göre de dünyanın ekonomik iklimi aşağıda gösterildiği gibi 2012 yılı başından daha farklı değil. Ifo World Economic Climate Improvement 9 Recovery / Upswing - Present economic situation; still bad. but Improving - Economic expectations; positive Consolidated Upturn / Boom - Present economic situation; good - Economic expectations; positive 8 II/2010 7 IV/2009 I/2011 I/2006 6 bad II/2009 1 IV/2012 2 3 III/2007 Present economic situation III/2006 5 4 5 I/2012 6 4 I/2009 I/2008 7 8 9 good US-sub-prime credit crisis III/2008 3 - Present economic situation; bad - Economic expectations; negative Trough / Recession - Present economic situation; still good, but deteriorating - Economic expectations; negative Economic expecrations for the nexy six months 2 1 Cooling-down / Downswing deterioration © ifo Source: Ifo World Economic Survey (WES) IV/2012 Yine Ekim 2012 IMF verilerine göre 2013 yılında dünyanın çeşitli ekonomilerinde 2012 yılına göre az da olsa bir miktar daha fazla büyüme olacağı öngörülmekte. En önemli ihracat pazarımız ve dünya ekonomisinde yüzde 25 pay sahibi olan Euro Bölgesi’nde de az miktarda da olsa bir büyüme artışı beklenmekte. 10,4 9,1 9,2 8,2 7,8 10,6 7,5 5,7 4,4 3,0 1,2 -1,6 -0,4 -6,3 -7,9 USA 8% 9% Japan China 2% 3% India 2% Brazil 2009 2010 2011 2012 2013 24% 2009 2010 2011 2012 2013 EURO 4,3 4,3 3,8 3,8 -0,2 2009 2010 2011 2012 2013 Glöbal share 25% 4 1,5 -2,6 2009 2010 2011 2012 2013 -4,1 2,7 2,2 1,7 2,2 2,1 0,3 2009 2010 2011 2012 2013 1,4 6 5 4,9 2009 2010 2011 2012 2013 1,9 2009 2010 2011 2012 2013 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 -2,0 -4,0 -6,0 -8,0 -10,0 -12,0 Source: IMF October 2012 Gross Domestic Product (EUR, USA, BRIC) Change in % Russia Euro bölgesinin ekonomilerinin içinde en yüksek oranda ihracatı gerçekleştirdiğimiz Almanya’nın payı yüzde 26,7’dir ve 2013 için Almanya’da yüzde 0,9 oranında bir büyüme beklenmektedir. 11 aylık ihracatımızın en fazla olduğu 20 ülke içinde Avrupa Birliği ülkelerine ih- racatımız toplam 34.270 milyar USD ile yüzde 27,19’dur. Bunun içinde Almanya payı yüzde 9,5, İtalya yüzde 4,61, Fransa yüzde 4,49, İspanya yüzde 2,73, Hollanda yüzde 2,28, Romanya yüzde 1,89, Belçika payı ise yüzde 1,69’dur. 2011 yılının ilk 11 ayındaki ihracat rakamlarımız ile 2012 yılının ilk 11 ayının ihracat rakamları karşılaştırıldığında ihracatımızda yüzde 13,58 artış görülüyor (122,4 milyar USD/139,4 milyar USD). Yukarıda görüldüğü gibi bu ülkelerin tamamında 2013 yılının büyüme beklentileri 2012 yılından daha yüksektir. Bu nedenle fazla karamsar olmamalıyız. talepten kaynaklanmıştır. İlk 11 ayda dolar bazında ihracat yüzde 13,8 artış, ithalat ise yaklaşık yüzde 6 düşüş göstermiştir. Altın ihracatının etkisine rağmen dış ticaret makasının kapanması sonucu cari açığımızın düşmesi güzel bir sonuçtur. Cari açık sorunumuz ile ilgili aynı hassasiyetle çalışmalara devam etmeliyiz. Geçenlerde gazetelerde cari açığımızı TÜİK’in düşüreceği haberi vardı. Bir takım hesap oyunları ile bu açığın kapatılma niyetinde olunmayacağını ümit ederim, aksi takdirde kendi kendimizi kandırır ve dünyaya bu durumu anlatmakta çok zorluk çekeriz. Source: IMF TİM verileri 11 ayın toplam ihracatının 139,4 milyar dolara ulaştığını gösteriyor. Bu da 2012 yılı sonunda ihracatımızın 150 milyar dolar hedefini aşacağını göstermektedir. Ancak Ekonomi Bakanımız Sayın Zafer Çağlayan’ın geçtiğimiz günlerde basında çıkan beyanatında belirttiği gibi bu üretim ve ihracat yapımızla 2023 için hedeflenen 500 milyar dolar ihracatı yakalamamız mümkün değildir. Kendisi, sanayi yapımızda bir zihniyet devriminin gerekliliğine ve yüksek katma değer yaratan ürün gamına geçmemiz için Ar-Ge ve İnovasyona yatırım yapılmasının önemine işaret ediyor. Bu düşüncelere katılmamak mümkün değil, ekonomik sıkışıklığın devam ettiği bu dönemleri, inovasyon ve yenilikçiliğe önem vererek fırsatlara dönüştürebiliriz. EU Gross Domestic Product Change in % yoy 3,6 3,1 1,9 1,4 1,4 0,9 0,9 2,1 1,8 1,7 0,1 0,4 0,3 -0,1 -0,4 -0,7 -2,5 -3,7 -4,7 -4,9 France 2009 2010 2011 2012 2013 2009 2010 2011 2012 2013 2009 2010 2011 2012 2013 2009 2010 2011 2012 2013 -5 Germany EURO -1,3 -1,5 -2,3 2009 2010 2011 2012 2013 -4,1 1,1 0,7 0,7 0,4 -0,4 2009 2010 2011 2012 2013 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 -1,0 -2,0 -3,0 -4,0 -5,0 -6,0 Spain Italy UK Kıymetli meslektaşlarım, Ekonomimizin 2012 yılının 3. çeyreğinde yüzde 1.6 gibi düşük bir oranda büyümüş olması hepimiz için sürpriz oldu. Ekonomimizin itici gücü olan imalat sanayimizin bu çeyrekte yüzde 5,9 gibi bir oranda gerilemesi neticesinde dokuz aylık büyüme oranımız yüzde 2,6’da kalmıştır. Orta Vadeli Program’ da belirtilen yüzde 3,2 oranındaki yıllık büyüme oranını gerçekleştirmemiz imkansız gibi görünüyor. Hedefi yakalayabilmemiz için 4. çeyrekte yüzde 5 büyüme gerçekleştirmemiz gerekmektedir. Diğer bir önemli husus da iç piyasadaki durgunluğun devam etmesidir. Az da olsa 3. çeyrekteki bu büyüme dış 2,0 Değerli Meslektaşlarım, Geçen sayımızda, Eylül ayında hep beraber olacağımız Ankiros, Annofer ve Turkcast fuarları ile beraberinde organize ettiğimiz “Uluslararası Döküm Kongremizde” buluşacağımızı belirtmiştim. Dört gün süren bu etkinlikler süresince, Türk Döküm Sanayisinin hızlı ve emin adımlar ile gelişmesini sürdürmekte olduğunu gözlemledik. Sektörümüzün tüm paydaşları olan makine ekipman, ham ve yardımcı madde üreticilerinin geliştirdikleri ürünleri Source: Eurostat EU Gross Domestic Product Change in %qoq 1,8 1,3 0,0 1,3 0,9 0,8 0,1 0,1 0,4 0,3 0,0 -0,3 0,5 0,3 0,2 -0,1 -0,2-0,1 1 0,6 0,3 -0,1 0,0 0,0 0,2 0,1 0,3 -0,1 0,4 0,2 -0,2 -1,0 -0,2 -0,7 -0,8 -0,7 0,3 0,0 1 0,1 0,0 0,3 0,3 0,5 0,3 0,5 0,1 -0,1 -0,3 -0,5 -0,4 -0,4 -0,4 -0,3 -0,3 -0,3 -0,4 -0,9 -1,8 EURO Germany France Italy Spain UK USA Japan 1Q11 2Q11 3Q11 4Q11 1Q12 2Q12 3Q12 1Q11 2Q11 3Q11 4Q11 1Q12 2Q12 3Q12 1Q11 2Q11 3Q11 4Q11 1Q12 2Q12 3Q12 1Q11 2Q11 3Q11 4Q11 1Q12 2Q12 3Q12 1Q11 2Q11 3Q11 4Q11 1Q12 2Q12 3Q12 1Q11 2Q11 3Q11 4Q11 1Q12 2Q12 3Q12 1Q11 2Q11 3Q11 4Q11 1Q12 2Q12 3Q12 -2,0 1Q11 2Q11 3Q11 4Q11 1Q12 2Q12 3Q12 1,0 izledik. Turkcast fuarımızda ise dökümhanelerimizin büyüyen kapasitelerini ve eriştikleri ürün ve hizmet kalitelerini daha yakından gördük. Yapılan istatistikler fuar ziyaretçilerinin de tatmin olduklarını göstermiştir. İki sene sonra yapılacak olan bir dahaki fuarda daha büyük başarı yakalanması hedeflenecektir. Fuarlar esnasındaki etkinliklerin detaylarını dergimizin ilerleyen sayfalarında okuyacaksınız. Bu sene farklı bir atmosferde düzenlediğimiz döküm kongremizde 3 gün boyunca özenle hazırlanmış, zengin içerikli sunumları geniş katılımla sektörümüzle buluşturduk. Katılımcıların yeni formatımızdan çok memnun kaldıklarını gözlemledik. 2011 yılında üyelerimiz arasında TİM tarafından açıklanan ilk 1000 ihracatçı listesine giren firmaların temsilcilerine bir başarı belgesini de kongremizin açılışında sunma fırsatını yakaladık. Döküm kongremizin bu yılki sanatsal zenginlikleri ise; ▶ “2. Dökümün Fotoğrafları” yarışma ve sergisi ▶ Tulya ve Ebra EFE “Atık=Sanat” ▶ Naciye Özdemir “Çapaklardan Tablolar” sergileriydi. Bu etkinlikler bizlere mesleğimizin günlük olağan görsellerinin farklı bir gözde sanat eserleri haline geldiğini gösterdi. Geçtiğimiz yıl yayınladığımız “Aluminyum Döküm Teknolojisi” kitabından sonra derneğimizin yayınları arasına yeni bir kitabı daha ekledik. Prof. Dr. Erdoğan Tekin tarafından titizlikle hazırlanan “Çelikler ve Dökme Demirler İçin Kuramsal ve Uygulamalı Metalografi” kitabı derneğimiz tarafından yayına hazır hale getirildi ve birinci baskısı yapılarak üyelerimize, metalurjistlere ve akademisyenlere dağıtıldı. Renkli basım olarak düzenlenen kitabın ikinci baskısı ise yakın zamanda yayınlanacaktır. Temin etmek için Dernek sekreterliğimiz ile irtibata geçebilirsiniz. Sektörün ihtiyaçları doğrultusunda mesleğimize katkı sağlayacak bu yayınları hayata geçirmeye devam edeceğiz. Ekim ayında Tedaş’ın yayınladığı yeni elektrik fiyat tarifesi ile sanayide kullanılan elektrik bedeline yine hatırı sayılır bir zam yapılmış oldu. Enerji fiyatlarının her geçen yıl daha da artacağı artık küresel bir kabul haline gel- di. Bizler de bu maliyet artışlarını müşterilerimize yansıtmak durumundayız. Bunun için hepimizin ürün bazında maliyetimiz içindeki enerjinin payını mutlaka çok detaylı olarak hesap ve kontrol etmemiz ve gelen maliyet artışlarını müşterilerimize yansıtmamız gereklidir. Bu konuda bir rehber dokümanı yılbaşından itibaren Dernek internet sitemizde yayınlamayı planlıyoruz. Ukrayna Dökümcüler Derneğinin daveti ve organizasyon desteği ile 16 üye kuruluşumuzun 24 temsilcisinin katılımı ile 21-24 Kasım 2012 tarihleri arasında Ukrayna’ya teknik bir gezi gerçekleştirdik. Ukrayna’nın dört farklı şehrinde seçilen ve önde gelenlerden olduğu söylenen büyük parça pik ve çelik dökümhanelerini ziyaret ettik. Ukrayna Dökümcüler Derneği yöneticileri ve temsilcilerinden dört kişi de bu seyahatte bizimle beraber oldular. İzlenimlerimizi ve Ukrayna Döküm Sanayi hakkında bilgileri Ganime Dönmez tarafından hazırlanan bölümde okuyabileceksiniz. 2013 yılı Nisan ayında Ukrayna’dan bir heyeti de biz misafir edeceğiz. Bu sayımızda duayenler bölümünde döküm sanayimizin öncü mühendislerinden Sayın Hamdi DOĞRU ile gerçekleştirdiğimiz söyleşiyi bulacaksınız. Başkanlığım dönemine tesadüf ettiği için kıvanç duyduğum ve 12 Ocak 2012 tarihinde satın alınan yeni dernek merkezimiz, kiracının tahliye edilmesini takiben tadilata başlanmış ve Ekim ayı itibari ile yeni ofisimizde çalışmaya başlanılmıştır. Yeni ofisimizin Eğitim Salonu, Genel Sekreter, Yönetim Kurulu Toplantı ve Başkan odaları yeni eşyalar ile tefriş edilmiştir. Ocak ayından itibaren eğitim salonumuzda düzenli olarak teknik, mesleki ve ekonomik kapsamlı toplantıları organize etmeye başlayacağız. Ofisimizin satın alınması ve tefrişinde ve donanmasında bizleri kırmayarak maddi katkılarını esirgemeyen üyelerimize sektörümüz adına tekrar teşekkür ediyorum. Sevgi ve saygılarımla, Niyazi AKDAŞ TUDÖKSAD Yönetim Kurulu Başkanı Türkiye Döküm Sanayicileri Derneğinin Yeni Ofisinin satın alınması ve tefrişinde ilave katkıları bulunan değerli üyelerimize şükranlarımızı sunuyoruz. Siltaş, Trakya Döküm,HM International İstanbul, Akdaş, Ferro Döküm, HM Ankiros, Erkunt, Çelikel, Aydöküm, Aveks, Çukurova Kimya, EGES, Expert, Ferromet, Heraeus Electro-Nite, Inductotherm, L.M.A., Marmara Metal, Metko - HA, Tosçelik Granül, Unikon, Vesuvius - Foseco, Kumsan, ve Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği’nin tüm üyeleri TÜDÖKSAD Yönetim Kurulu Aralık 2012 İÇİNDEKİLER ARALIK / 2012 4 BAŞKANDAN 10 DERNEKTEN HABERLER • Ankiros 2012’de TÜDÖKSAD Rüzgarı • TÜDÖKSAD Üyeleri Yıl Sonu Yemeği’nde Buluştu • Döküm Envanteri Çalışması • TÜDÖKSAD’dan Ukrayna Gezisi • TÜDÖKSAD’dan Yeni Bir Teknik Yayın 24 10 • AFS 2011 Yılı Dünya Döküm Rakamlarını Açıkladı 30 CAEF • Dökümde Yeni Trend ve Beklentiler Prag’da Tartışıldı • Avrupa Döküm Sanayi Eğilim Göstergeleri ANKIROS DÖKÜM KONGRESİ Ankiros 2012 fuarında 6. Uluslararası Ankiros Döküm Kongresi rüzgarı esti. DÜNYA DÖKÜM RAKAMLARI 34 ÜYELERDEN HABERLER • Gedik Döküm İsveç ve Almanya’daydı • Erkunt Sanayi A.Ş’den İlkler 38 SANAYİ KONGRESİ İstanbul Sanayi Odası’nın Organize Ettiği 11. Sanayi Kongresi Gerçekleşti 42 ÇEVRE İTÜ 13. Endüstriyel Kirlenme Kontrolü Sempozyumu ve “Atık Döküm Kumunun Geri Kazanım Uygulamaları” 46 TEKNİK BİLGİ Kum Hazırlama Prensipleri 16 TÜDOKSAD üyeleri yıl sonu yemeğinde bir araya geldi. 50 ANKİROS/ANNOFER/TURKCAST Metalurji Şöleni Ankiros/Annofer/Turkcast Fuarları ve Ankiros Döküm Kongresi ile Metalurji ve Malzeme Kongreleri Gerçekleşti KÜNYE TÜRKDÖKÜM / TURKCAST DERGİSİ İMTİYAZ SAHİBİ: Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği adına Yönetim Kurulu Başkanı M. NİYAZİ AKDAŞ SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ: KUBİLAY DAL (Genel Sekreter) YAYIN KURULU: UMUR DENİZCİ - MEHMET ATİK - UĞUR DEMİRCİ - PROF. DR. E. SABRİ KAYALI - M. ERHAN İŞKOL YÖNETİM YERİ: Ortaklar Caddesi Bahçeler Sokak 18 Plaza No:18 Kat:4 Mecidiyeköy - İSTANBUL Tel: 0212 267 13 98 Faks: 0212 213 06 31 www.tudoksad.org.tr YAYINA HAZIRLAYAN: TEMATİK MEDYA Yayıncılık ve Ajans Hiz. Ltd. Şti. www.tematikmedya.com BASKI: Promat Basım Yayın San. ve Tic. A.Ş. Sanayi Mah. 1673 Sok. No:34 Esenyurt/İSTANBUL Tel: 0212 622 63 63 YAYIN TÜRÜ: Yerel - Süreli / TÜRKDÖKÜM - TURKCAST dergisi 3 ayda bir yayınlanır. Dergimizdeki yazılar kaynak gösterilerek kısmen veya tamamen yayınlanabilir. 24 58 2011 Yılı Rakamları, Yıllık Döküm Üretiminde Artış Olduğunu Gösteriyor MAKALE Dökme Demirlerin Aşılanması 63 ENERJİ VERİMLİLİĞİ 66 İÇİMİZDEN BİRİ Hamdi Doğru 72 TEKNİK Farklı Rotor Tasarımlarından Yararlanılarak Alüminyum Ergiyiklerinden Hidrojenin Uzaklaştırılması İçin Toplu Gaz Alma Teknolojisi 78 HAMMADDE PİYASALARI TÜDÖKSAD Hammadde Fiyat Endeksi 80 ÜYE REHBERİ 82 YAYINLARIMIZ 66 İÇİMİZDEN BİRİ: HAMDİ DOĞRU Meslek hayatına 1965 yılında Karabük Demir Çelik Fabrikası’nda başlayan Hamdi Doğru, daha sonra Elektro Metal A.Ş.’de iş hayatına devam etti ve burada bir çok ilke imza attı. İçimizden Biri’nin bu sayımızdaki konuğu Hamdi Doğru ile meslek hayatını ve döküm mesleğini konuştuk. İNDEKS AVEKS.....................................arka kapak iç FOSECO.......................................................41 INDUCTOTHERM.....................................23 ÖRS MAKİNA..............................................39 EGES.............................................................37 HERAEUS......................................................3 MARMARA METAL......................................7 TOSÇELİK.................................ön kapak içi EVREN..........................................................15 HİDROSER............................................32,33 META-FOR.............................................58,59 ZENMET DIŞ TİCARET..............................19 FERRO TRADE...........................arka kapak ANKIROS DÖKÜM KONGRESİ Ankiros 2012’de Tüdöksad Rüzgarı Metalurji endüstrisinin iki yılda bir heyecanla beklediği Ankiros/Annofer/Turkcast fuarları 13-16 Eylül 2012 tarihleri arasında İstanbul Tüyap Fuar ve Kongre Merkezi’nde gerçekleşti. Kongre ve çeşitli etkinliklerle metalurji şölenine dönüşen fuara tam destek veren Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği yapmış olduğu etkinliklerle fuara damgasını vurdu. T ürkiye Döküm Sanayicileri Derneği’nin (TÜDÖKSAD) desteği ile Hannover Messe Ankiros Fuarcılık tarafından organize edilen ve dünya metalurji endüstrisinin en önemli üç fuarından biri olarak kabul edilen Ankiros/Annofer/Turkcast fuarları katılımcı ve ziyaretçi akınına uğradı. Fuarın açılış kurdelesi TÜDOKSAD Yönetim Kurulu Başkanı Niyazi Akdaş, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcısı Davut Kavranoğlu, CEMAFON Genel Sekreteri Timo Würtz, Prof. Dr. Servet Timur, Metalurji Mühen- 10 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 disleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Tuncay Şulan, DÇÜD Genel Sekreteri Veysel Yayan ve Hannover Messe Ankiros Fuarcılık Genel Müdürü İbrahim Anıl tarafından kesilirken; Turkcast Fuarı katılımcılarının yüzde 90’ını oluşturan TÜDÖKSAD üyeleri fuara adeta çıkartma yaptı. Fuara 7. Hol’de oldukça gösterişli bir stantla katılan TÜDÖKSAD yapmış olduğu 6. Uluslararası Ankiros Döküm Kongresi, 2. Dökümün Fotoğrafları, “Sanayi Atıkları = Sanat”, “Döküm Çapaklarından Dokuma Tablo ve ANKIROS DÖKÜM KONGRESİ Heykeller” sergilerini de katılımcı ve ziyaretçilerin büyük ilgisi altında aynı alanda gerçekleştirdi. TÜDÖKSAD standında son teknolojiye sahip bir yüksek basınçlı döküm makinası fuar süresince ziyaretçilere fuar anısına zamak döküm yaptı. TÜDÖKSAD Yönetim Kurulu, üyeleri için özel olarak hazırladığı Atatürk Rölyefini de fuarın ilk gününde tek tek stantları gezerek üyelerine takdim etti. Fuarın en önemli etkinliklerinden olan ve TÜDÖKSAD tarafından düzenlenen 6. Uluslararası Ankiros Döküm Kongresi’nin temel oturum başlıkları; • Döküm Teknolojisi, • Alüminyum Döküm Teknolojisi, • Döküm Endüstrisinde Otomasyon ve Simülasyon, • Dökümhane Yönetim Sistemleri ve Yazılım Teknolojileri, • Dökümhanelerde Enerji Verimliliği, • Döküm ve Çevre, • Risk Yönetimi ve İhracat Kredileri olarak belirlenirken; Kongre’de TÜDÖKSAD’a ulaşan tüm bildiriler değerlendirilerek sözlü oturumların yanı sıra poster sunuşu ile katılımcıların ilgisine sunuldu. Kongre’nin son oturumunda Prof. Dr. Erdoğan Tekin tarafından hazırlanarak, TÜDÖKSAD tarafından yayına hazır hale getirilerek yayınlanan “Çelik ve Dökme Demirler için Kuramsal ve Uygulamalı Metalografi” kitabı tanıtılarak sektör çalışanlarının hizmetine sunuldu. Döküm kongrelerinin geleneksel hale gelen Dökümcüler akşamları bu seneki fuarda ardarda iki akşam gerçekleşti. Tosçelik Granül San. A.Ş. sponsorluğunda birinci akşam, TÜDÖKSAD ev sahipliğinde ise ikinci akşam sektör mensupları ve TÜDÖKSAD üyeleri ikramlarla beraber hasret giderdiler. Fuarla eş zamanlı olarak gerçekleştirilen bir diğer etkinlik de döküm sektöründeki görsel arayışları motive etmek amacı taşıyan “2. Dökümün Fotoğrafları Sergisi oldu.’” 25 fotoğrafçının dökümü anlatan 89 karesi ile katılımcı ve ziyaretçilerin beğenisine sunulan sergide katılımcı ve ziyaretçilerin oyları ile serginin en iyi üç fotoğrafı da belirlendi. Tam bir metalurji şölenine dönüşen fuarın en dikkat çekici etkinliklerinden ‘Döküm ve Sanat sergileri’ de yine TÜDÖKSAD tarafından gerçekleştirildi. Geri dönüşümün önemine dikkat çekmek için, Selen ve Tulya Efe’nin, babalarının demir fabrikasındaki sanayi atıklarını kullanarak ürettikleri eserlerden oluşan “Sanayi Atıkları = Sanat” sergisi katılımcı ve ziyaretçilerin yoğun ilgisini çekti. Sergiye can veren malzemeler ise sanayide kullanılan hurda demir ve bakır artıkları, atölye artığı seramik ve cam, kullanılmış şişe ve kutular oldu. Döküm ve Sanat sergilerinden diğeri Türkiye’de ilk defa yapılan bir çalışmayı içerdi. Naciye Özdemir’in döküm çapaklarından oluşturduğu tablo ve heykeller, döküm ürünlerinin gerçek birer sanat eseri olabildiğini de gösterdi. Sergiler fuar süresince katılımcı ve ziyaretçilerden büyük ilgi gördü. Fuarla ilgili açıklamalarda bulunan Türkiye Döküm Sa- Niyazi Akdaş TÜDÖKSAD Yönetim Kurulu Başkanı nayicileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Niyazi Akdaş, Türk döküm sektörünün sürekli gelişen ve değişen bir yapıya sahip olduğuna dikkat çekti. Sektörde sürekli büyümeyi yakalamanın; gelişme adına atılan tüm adımları izlemekten, yeni teknoloji ve uygulamaları öğrenmek ve paylaşmaktan geçtiğini belirten Akdaş, Ankiros/Annofer/Turkcast fuarlarının bu amaca hizmet ettiğini ifade etti. Fuarın oldukça başarılı geçtiğini belirten Niyazi Akdaş, 1991 yılından bu yana tam destek verdikleri Ankiros/Annofer/Turkcast fuarlarına desteklerinin süreceğini ifade etti. Fuar alanında TÜDÖKSAD tarafından gerçekleştirilen etkinliklerin önemine dikkat çeken Niyazi Akdaş; 6. Ankiros Uluslararası Döküm Kongresi’nin, sektör mensuplarını çeşitli temalardaki oturum, sunum ve panellerle buluşturduğunun altını çizdi. Akdaş, Kongre’deki bir diğer ilgi çekici noktanın ise dökümhanelerde günlük deneyimlerle yıllar boyu biriken tecrübelerin, sektörün kalbi diyebileceğimiz bu etkinlikte katılımcılar tarafından karşılıklı paylaşılması olduğunu ifade etti. Akdaş, fuarla eş zamanlı yapılan sergilerin döküm sektörünün sosyal sorumluluk bilincinin bir ürünü olduğunu kaydederek tüm eser sahiplerine sergiledikleri ürünler için teşekkür etti. Fuarların çevre ülkelerden gelen önemli sayıda ziyaretçisi de dikkatlerden kaçmadı. İran, Pakistan, Hindistan, Ukrayna’dan gelen delegasyonlar, TÜDÖKSAD organizasyonu ile cumartesi günü HEMA Otomotiv Sistemleri firmasının dökümhane, dişli ve makine fabrikalarını ziyaret etti. Hannover Messe Ankiros Fuarcılık tarafından İstanbul Tüyap Fuar ve Kongre Merkezi’nde 13-16 Eylül 2012 tarihinde gerçekleştirilen Ankiros/Annofer/Turkcast fuarları 40’a yakın ülkeden 840’dan fazla katılımcıya ev sahipliği yaparken yerli yabancı 15bin’den fazla sektör ilgilisi fuarları ziyaret etti. Bir sonraki Ankiros/Annofer/ Turkcast fuarları ise 2014 yılında gerçekleştirilecek. Türkdöküm 11 ANKIROS DÖKÜM KONGRESİ TÜDÖKSAD DÖKÜMÜN GÜCÜNÜ FUARA TAŞIDI 6. Uluslararası Döküm Kongresi 6. Uluslararası Ankiros Döküm Kongresi 13-15 Eylül tarihleri arasında İstanbul Beylikdüzü Tüyap Fuar alanında Turkcast Fuarı 7. Hol’de gerçekleştirildi. Daha önceki yıllarda fuar alanında bulunan kapalı salonlarda gerçekleştirilen kongre oturumları bu yıl ilk defa daha fazla katılım, aktif bir sunuş seyri gibi hedeflerle fuar alanına taşındı. Sektör için gelişen teknolojilere uyum konusunda verimli bir paylaşım ve analiz noktası haline gelen kongre sunumlarının fuar alanında gerçekleştirilmesi katılımcı ilgisini artırırken renkli görüntüler ortaya çıktı. Oturumlar sırasında alınan istatistiki verilere göre ortalama 250-300 delege kongreye katıldı. Geçmiş kongre bildirilerine kıyasla 34 sözlü bildiri ve 7 poster bildirisi olmak üzere toplamda 41 bildiriyle daha fazla firmanın katıldığı kongrede ana oturum başlıkları sektörün talepleri ve öngörüleri doğrultusunda; Risk Yönetimi ve İhracat Kredileri, Alüminyum Döküm Teknolojisi, Kalite Yönetim Sistemi Uygulamaları, Yönetim Yazılımları, Yazılım ve Simülasyon Teknolojileri, Çevre Uygulamaları, Enerji Verimliliği, Döküm Teknolojileri olarak gerçekleştirildi. Yabancı katılımcıların da yoğun ilgi gösterdiği kongrede 10 bildirinin 6 farklı ülke temsilcisi firma tarafından sunulmuş olması kongrenin uluslararası kimliğini ve sektörün ortak paydalarını öne çıkardı. Alandakilerin meraklı bakışlar arasında gerçekleşen sunumları izleyenler sektöre dair tecrübelerini, anılarını ve zorlu deneyimlerini alanda katılımcılarla paylaşarak, sektörün zor şartlar altında ve büyük emeklerle bugünlere geldiğinin altını çizdiler. Giderek yükselen gelişim çizgisine, sektörün katma değer yaratma çabalarına vurgu yapan sektör mensupları TÜDÖKSAD’ın ilkini gerçekleştirdiği “fuar alanında kongre” temasını sahiplenerek olumlu tepkiler verdiler. Bir diğer yeni çalışma ise, TÜDÖKSAD’a ulaşan tüm bildirilerin değerlendirilerek sözlü oturumların yanı sıra poster oturumu ile katılımcıların ilgisine sunulma- 12 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 sıydı. Bu çalışma da fuar alanında önemli bir paya sahip olan Dernek standında teknik bilgileri görselleştirmeyi sağlayarak, standı ziyaret eden yerli yabancı fuar katılımcılarının ilgisini çekti. Döküm kongresinin kapanışı ise dernek yayınlarının sonuncusu olarak basıma hazırlanan Prof. Dr. Erdoğan Tekin’in “Çelikler ve Dökme Demirler için Kuramsal ve uygulamalı Metalografi” adlı kitabının lansmanı ile yapıldı. İlk basım kitaplar fuar sırasında üyelere ve sektör mensuplarına dağıtıldı. İhracat yıldızlarına plaket takdimi Bu yıl yine ilk defa düzenlenen etkinliklerden bir diğeri olarak Turkcast fuarının da katılımcıları firmalardan, tüm Türkiye ihracat sıralamasında ilk 1000’de yer alan TÜDÖKSAD üye firmaları; Cms Jant Ve Makina San., Componenta Dökümcülük Tic. Ve San., Cevher Döküm San., Erkunt Sanayi, Hisar Çelik Döküm San., Demisaş Döküm Emaye Mamul San. Akdaş Döküm San. Ve Tic. A.Ş. Çimsataş Ferro Döküm San. A.Ş, Çelikel Alüm. Döküm İmalat San., Trakya Döküm, Akdöküm, Eku Fren Kampana Ve Döküm San., As Çelik Döküm İşleme San., Samsun Makina Sanayi elde ettikleri ihracat başarılarından dolayı onurlandırıldılar. Tüdöksad Çevre Komitesi Buluşması Fuarın ikinci günü Tüdöksad standının bulunduğu 7.Hol’de Sedef Adası Salonu’nda, Tüdöksad üyelerinin çevre temsilcilerinin biraraya gelmesi ve ilişkilerin güçlenmesi adına gerçekleştirdiği Tüdöksad Çevre Komitesi Yıliçi 2. toplantısında gündemde atık bertarafı kadar atıkların yeniden kullanımı ile ilgili araştırmalar yapılması, atık analizlerinde kullanılan akredite laboratuvarlar, yeni işçi sağlığı ve güvenliği yasasındaki değişiklikler konuları değerlendirildi. Toplantının ardından komite üyeleri, Ankiros Kongresi’nde “Çevre Uygulamaları” başlığı altında oluşturulan oturumda bildirilerini sundular. Yapılan genel değerlendirmelere göre kongrenin en fazla izleyiciye ulaştığı oturum bu başlıktaki oturum oldu. ANKIROS DÖKÜM KONGRESİ Döküm pratiği “Dökümü yakından tanıyalım” Bu yıl fuar ziyaretçilerine yaşatılan bir başka ilk de TÜDÖKSAD’ın fuar alanındaki standında “Dökümü Yakından Tanıyalım” adını verdiği etkinlik oldu. TÜDÖKSAD standında Oscar Frech firmasının katkılarıyla Almanya’dan fuar için getirilen en son teknoloji yüksek basınçlı alüminyum döküm makinesi kullanılarak üyelerden Çelikel Alüminyum’un katkılarıyla sağlanan zamak alaşımlarıyla fuarı anımsatacak temsili hatıra dökümler yapıldı. Yerli yabancı tüm katılımcıların ilgi odağı olan bu etkinliğimizin döküm ve sanat konseptli sergilerimizin tam ortasında yer alıyor olması, dökümün günlük hayatımızdan, sanat anlayışımıza estetik değerlendirmelerimizden görsel ilgilerimize yaşamımızda edindiği önemli yeri sergiler nitelikteydi. Dökümcüler Akşamı Fuarın ikinci günü yani 14 Eylül akşamı Tüdöksad standı, üyelerden Tosçelik Granül A.Ş.’nin sponsorluğunda gerçekleşen kokteyle ev sahipliği yaptı. Sektörün önde gelen isimlerini biraraya getiren kokteyl klasik müzik dinletisiyle günün yorgunluğunu attırırken bir yandan da katılımcıların paylaşımını artırdı. Kongrenin son günü 15 Eylül akşamı ise Tüdöksad’ın organize ettiği kokteyl katılımcılara günün yorgunluğunu attırırken bir yandan da kongre organizasyonunun başarısını kutlar nitelikte dolu dolu ve canlıydı. Ortaya çıkan manzaralar görülmeye değerdi. Tüdöksad standının tüm alanını kapsayan kokteyl alüminyum döküm makinesi etrafında mesleki söyleşilere, sergi alanında eğlenceli bir görsel şölene dönüştü. Dökümhane Gezisi Kongrenin geleneksel etkinliklerinden biri olarak her yıl farklı konseptlerdeki dökümhanelere düzenlenen gezi bu yıl Hema Endüstri A.Ş.’nin ev sa- Türkdöküm 13 ANKIROS DÖKÜM KONGRESİ nek üyelerinden gelen olumlu tepkiler sorumlu kişileri bu konuda gelecek yıllarda daha da özveriyle çalışmaya teşvik ediyor. hipliğinde gerçekleşti. Gezi katılımcılarının memnuniyetle ayrıldığı bu etkinlikte, yabancı katılımcıların ilgisini çeken Hema dökümhanesi organizasyonun amacına ulaşmasında büyük katkı sağladı. “Döküm ve Sanat” Sergileri 6. Ankiros Uluslararası Döküm Kongresi etkinlikleri kapsamında “Döküm ve Sanat” temalı sergiler fuar alanında yoğun ilgi gördü. El emeği göz nuru oluşturulan eserler ziyaretçilerin beğenisini kazanırken, Naciye Özdemir’in döküm çapaklarından oluşturduğu tablo ve heykeller sergisi fuardan sonra sergilenmek üzere ODTÜ’ye taşındı. Bir diğer ilgi çekici sergi ise Selen ve Tulya Efe’nin, babalarının demir fabrikasındaki sanayi atıklarını kullanarak ürettikleri eserlerden oluşan ‘Sanayi Atıkları = Sanat’ sergisi oldu. Bu sergilerle fuar süresince Tüdöksad standı döküm kongresinden dolayı taşıdığı teknik ve organizasyonel yapının yanı sıra renkli ve estetik bir imaja büründü. 2. Döküm’ün Fotoğrafları Yarışması ve Sergisi 2010 yılında ilkini gerçekleştirilen “Döküm’ün Fotoğrafları Sergisi’ne” gösterilen ilginin ardından Tüdöksad tarafından 2.’ si düzenlenen sergi 13 Eylül günü fuar açılışından sonra fuar standında yapılan ihracat yıldızları plaket törenini takiben gerçekleştirildi ve bir kokteylle ziyarete açıldı. Sergiye gösterilen yoğun ilgi, serginin fuardan sonra Sanayi Bakanlığında sergilenmek üzere Ankara’ya taşınması fuar ziyaretçilerinden ve der- 14 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 2. Döküm’ün Fotoğrafları Yarışması Değerlendirme Süreci ve Ödül Töreni İlk aşamada, değerlendirme kurulunun seçimleri sonucu 13 Eylül günü açılan sergide yer alan fotoğraflar hem bir kitap olarak basılmış hem de ikinci aşama olarak sergi alanında katılımcıların ve fuar ziyaretçilerinin oylarıyla değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Tüm bu aşamaların nihayetinde, 14 Eylül akşamı “Dökümcüler Akşam Buluşması” etkinliği esnasında sonuçlar açıklandı ve dereceye giren fotoğraf sahipleri belirlendi. Bu yılki yarışmanın 1.’ si Mustafa Gündaş, 2.’ si Hasan Yaşar, 3.’ sü ise Teoman Altınok oldu. Değerlendirme Ankiros/Annofer/Turkcast fuarlarıyla birlikte düzenledikleri 6. Döküm Kongresi ve beraberindeki tüm etkinliklerin değerlendirmesini yapan TÜDÖKSAD Genel Sekreteri Kubilay Dal, “Bu etkinliklerde gördük ki döküm sektörü olarak giderek büyüyen bir aileyiz. Bu ailenin gelişimi ve huzuru için bütün bu organizasyonlarda bize verdikleri maddi ve manevi desteklerden dolayı üyelerimize ve sponsor firmalara teşekkürü bir borç biliyoruz. Fuar ve kongre başarılarımızın gelişim çizgisi yabancı fuar katılımcıları ve sektör birlikleri tarafından da ilgiyle izlenip örnek gösteriliyor. Bundan sonraki fuar ve kongre çalışmalarımızı daha da başarılı seviyelere taşımak üzere çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Tüdöksad ailesi olarak Ankiros’ta yakaladığımız başarıyı önümüzdeki yıllardaki fuar ve kongrelere de taşıyacağımıza ve bu yenilikçi çizgiyi hep birlikte sürdürülebilir kılacağımıza içten inanıyoruz.” DERNEKTEN Tüdöksad Üyeleri Geleneksel Yılsonu Yemeğinde Buluştu Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği, geleneksel hale getirdiği “Yılsonu Yemeği”nde üyeleriyle buluştu. Üyelerin yoğun ilgi ve katılım gösterdiği organizasyonda, 2012 yılı değerlendirilirken, 2013 yılı için umutlar paylaşıldı. T ürkiye Döküm Sanayicileri Derneği, 13 Aralık 2012 tarihinde İstanbul Marriott Hotel Asia’da düzenlediği geleneksel yılsonu yemeğinde üyelerini bir araya getirdi. Tüdöksad üyelerinin yoğun ilgisi ve katılımı ile gerçekleşen gecede, sektörün ileri gelen firmalarının temsilcileri, 2012 yılını değerlendirirken, sektöre ilişkin görüşlerini de paylaşma şansı buldular. Yemek öncesi kokteylde başlayan sohbetler, yemek salonuna geçildikten sonra masalarda da devam etti. Tüdöksad Genel Sekreteri Kubilay Dal’ın Yönetim Kurulu adına yaptığı açılış konuşmasının ardından söz alan Başkent Üniversitesi Ticari Bilimler Öğretim Görevlisi Prof.Dr. Halil Sarıaslan, Türkiye ekonomisinin genel bir değerlendirmesini yaptıktan sonra, sektörün yaşadığı sıkıntılara dikkat çekti ve çözüm önerilerini paylaştı. Konuşmasına “Bir ülkede dökümcüler sanayileşmenin temelidir” diyerek başlayan Sarıaslan, Türkiye’nin son 5-6 yılını kapsayan ekonomik değerlendirmesinin ardından geleceğe yönelik öngörülerini günümüz ekonomisinden hareketle değerlendirdi. 21.Yüzyılın bir değişim yüzyılı olduğunu belirten Sarıaslan, daha mutlu ve daha müreffeh bir gelecek için üç temel eğilimin önemine vurgu yaparak, bu eğilimleri şöyle açıkladı; “Siyasal, ekonomik ve teknik anlamda bugün dünyada üç temel eği- 16 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 lim ortaya çıkmış durumdadır. Bunlardan biri siyasaldır; hukukun üstünlüğü. Artık dünyada hukukun üstünlüğü tartışmasızdır. İkincisi piyasa ekonomisidir; artık insanın yaratıcılığına, kişisel girişimciliğine dayalı rekabetçi piyasa ekonomisinin vazgeçilmez bir ekonomik sistem olduğu meydandadır. Üçüncüsü ise bilgi toplumudur. Bilgi artık her zaman her yerde istenmediği kadar var. İnsanoğlu bu beyin gücü desteğini arkasına alıp yaratıcı düşünecek bir sisteme geçmek zorundadır. Bilgi toplumu demek, bilgi desteğini arkasına alıp yaratıcı düşünebilen insanoğlunun kurduğu dünya düzeni demektir. Bu üç eğilim 21. yüzyıl dünya düzenini ifade etmektedir. Biz de böyle bir düzene göre kendimizi, çocuklarımızı, çalışanlarımızı, emekçilerimizi, işçilerimizi yönlendirebilirsek sanıyorum daha mutlu, daha müreffeh bir 21.yüzyıl yaşarız. Bu küreselleşmedir aslında. Olumluluğu da olumsuzluğu da çok fazladır. Ama bu kaçınılmazdır.” Katılımcıların ilgi ile dinlediği konuşmanın ardından zengin menüsü ile dikkate çeken yemeğe geçildi. Türdöksad geleneksel yılsonu yemekleri, sektör temsilcileri ve çalışanlarını yoğun iş temposundan uzaklaştırarak, birbirleriyle sohbet etme, bilgi alışverişinde bulunma olanağı yaratıyor. Bir yılın iş yorgunluğunu atma açısından da iyi bir imkan yaratan organizasyon, yeni yıl için umutların paylaşılmasına da olanak sağlıyor. DERNEKTEN Türkdöküm 17 DÖKÜM ENVANTERİ Dökümün Perspektifi Sizlerle Çizilecek TÜDÖKSAD, demir ve çelik döküm sanayinin perspektifinin çizileceği döküm envanterini çıkarmak için tüm dökümhaneleri bilgi paylaşımına davet ediyor. D emir ve çelik döküm sanayi; üretmekte olduğu pik döküm, çelik döküm, sfero döküm ve temper döküm türündeki 4 ana mal ile inşaat, tarım, genel makine imalat, demir-çelik sanayisi, otomotiv, dayanıklı tüketim malları, ulaşım, çimento ve toprak sanayisi, maden ve cevher hazırlama, kimya ve petro kimya gibi alanlara hizmet vererek Türkiye’nin başlıca sanayi kollarından birini oluşturuyor. İstanbul, Bursa, Adapazarı üçgeni ile Eskişehir, Konya, İzmir, Denizli, Samsun ve Gaziantep gibi birçok şehirde büyük ölçekli sanayi üretim tesisleri şeklinde faaliyet yürüten demir ve çelik döküm sanayi şimdi TÜDÖKSAD’ın girişimi ile kapsamlı bir envantere kavuşmaya hazırlanıyor. Türkiye döküm sanayi envanter çalışması için kolları sıvayan TÜDÖKSAD, döküm sektörünün yanı sıra Türkiye sanayisi için de önemli bir kaynak niteliği taşıyacak bu projeyi gelecek kuşaklara bırakmak istiyor. Envanter çalışması neden önemli? Türkiye’de döküm yapan tüm dökümhanelerin sayısı, yıllık üretim kapasiteleri, istihdama katkıları, coğrafi ve sektörel olarak dağılımları, ihracat oranları vb. gibi önemli bilgilerinin derleneceği envanter çalışma- sı ile somut sonuçlar ışığında son derece önemli verilere ulaşılmış olacak. Döküm sektörü, kamu ve sivil toplum kuruluşları ve tabii ki üniversiteler için kıymetli bir veri bankası elde edilecek envanter projesi ile sektörün büyüklüğü çok daha somut bir düzlemde değerlendirilebilecek. Sektörün sorunları rakamlarla ortaya konulup döküm sanayinin gelecek hedefleri için gerçekçi çözümler ortaya konulabilecek. Döküm sanayi için elzem olan envanter çalışmasına katılımları konusunda TÜDÖKSAD tüm dökümhaneleri bilgi paylaşımına davet ediyor. Çalışma il bazında devam ediyor. Birçok döküm üreticisine ulaşan TÜDÖKSAD, ulaşamadığı dökümhanelere çalışmayı hızlandırmak için kendileriyle irtibata geçmelerini rica ediyor. Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği Ortaklar Caddesi Bahçeler Sokak 18 Plaza No:18 Kat:4 TR-34394 Mecidiyeköy, İSTANBUL Tel: +90 212 267 13 98 Fax: +90 212 213 06 31 Yetkili: Ganime DÖNMEZ e- mail: ganime@tudoksad.org.tr DÖKÜM SEKTÖRÜN PUSULASI - Türkiye’de kaç döküm işletmesi var? - Dökümcülerin coğrafi dağılımı nedir? - Sektörün üretim miktar ve değeri, ihracat potansiyeli ne kadardır? - Türkiye’de mevcut döküm üretim kapasitesi nedir? - Dökümhanelerde ürün yelpazesi nedir? - Dökümün alt sektörlerinin durumu nedir? - Teknolojik üretim kapasitesi en yüksek alt sektör hangisidir? - Türkiye’de kaç kişi döküm sektöründe istihdam ediliyor? Bunlar ve benzer sorulara siz dökümhanelerin el birliği ile en kısa zamanda cevap bulacağız… DERNEKTEN TÜDÖKSAD’dan Ukrayna Gezisi TÜDÖKSAD yaptığı organizasyonla Ukrayna’ya çıkarma yaptı. Ukrayna Dökümcüler Derneği’nin yapmış olduğu davet ile Tüdöksad’a üye 16 kuruluştan 24 kişinin katıldığı teknik gezi oldukça verimli geçti. Birçok dökümhaneyi ve ülke ekonomisini yakından tanıyan teknik gezi katılımcılarına TÜDÖKSAD Genel Sekreteri Kubilay Dal ve Ganime Dönmez eşlik etti. Ukrayna Dökümcüler Derneği’nin misafirperverliği ise taktir topladı. 20 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 DERNEKTEN T ürkiye Döküm Sanayicileri Derneği, daha önce başka ülkelere de yaptığı “Teknik Geziler” kapsamında Ukrayna Dökümcüler Derneği’nin de davetiyle 21-24 Kasım tarihleri arasında Ukrayna’ya bir seyahat düzenledi. Ukrayna’nın dört şehrini kapsayan gezide, ülkenin önde gelen büyük pik ve çelik dökümhaneleri ziyaret edildi. Teknik gezi katılımcıları dört gün boyunca Koksohimoborudovanie (kok ve kimya parça üretim fabrikası, Stal (çelik döküm üretimi), EMSS Energomashstroy ve Ukrossmetal Poltava turbomechanicheskiy zavod dökümhanelerini gezdiler. Ekonomisi 1990 yılında Sovyetler Birliği’ nden ayrıldıktan sonra 10 yıl süresince çok hızlı bir düşüş gösteren Ukrayna, 2000 yılında bu yana 13 yıldır çok hızlı olmayan yüzde 6-7 bir büyüme gösteriyor. 2008 yılında Ukrayna ekonomisi dünya sıralamasında 45. ekonomi olarak yer alan Ukrayna, 2008 global krizinden en fazla etkilenen ülkeler arasında yer aldı. 2010 yılından sonra siyasete gelen istikrar ve Dünya’daki toparlanma trendine paralel olarak ekonomisinde hareketlenme başlayan Ukrayna 45-46 milyon insanın yaşadığı, doğal kaynakları, sanayi altyapısı ve yetişmiş işgücü olan bir ülke. Bilindiği gibi Ukrayna ekonomisindeki büyüme tamamen ülkenin en büyük ticari ve ihracat partneri olan Rusya’nın büyümesi ile bağlantılı olarak görülüyor. Demir cevheri (20 milyar ton), mangan cevheri (3 milyar ton), titan, nikel gibi maden kaynakları açışından zengin bir ülke olan Ukrayna, Bağımsız Devletler Topluluğu’nun demir cevheri ihtiyacının yarısını, mangan cevher ihtiyacının da yüzde 40’ını karşılıyor. 8000 adet farklı maden yatağından 90 farklı maden çıkan ülkede, bunların büyük bir kısmı çok büyük miktarlarda üretiliyor. Ülkenin kömür rezervleri 47 milyar ton ol- makla birlikte, tüketilen petrol ve gaz’ın yüzde 20’si kadarı da kendisi tarafından çıkarılıyor. Demir çelik endüstrisinin oldukça geliştiği Ukrayna’da pik, çelik ve boru üretimi ön sıralarda bulunuyor. Ülkenin en büyük şirketleri Metinvest, Kryvorizhstal, AzovStal ve Ilyich Steel & Iron Works v.s. 2010 yılında Ukrayna çelik üretimi açısından Dünyada 8., döküm üretimi açısından da Dünya’da 15. ve Avrupa’da ise 6. sıradadır. Ukrayna’da 250’si büyük yaklaşık 400 kadar dökümhane bulunuyor. Döküm fabrikaları genelde demiryolları, makine sanayi, traktör ve otomobil sektörlerine ürün veriyor. Ülkede bulunan üretim teknolojisi genelde eski Sovyet cumhuriyetlerinde üretilen makine ve cihazlar ile sınırlı. Ukrayna yıllık 1.000.000 ton/yıl döküm üretiyor. Bunun 640.000ton/yıl; pik, 275.000ton/yıl; çelik, 40.000 ton/ yılı; sfero ve 45.000 ton/yıl demirdışı olarak ayrılıyor. Teknik gezi katılımcılarının gezmiş oldukları Koksohimoborudovanie, Stal, EMSS Energomashstroy ve Ukrossmetal Poltava Turbomechanicheskiy Zavod dökümhaneleriyle birlikte ülkedeki tüm tesisler çok büyük alanlara yayılmış ve çok fazla kişi istihdam ediliyor. Bunun için de verimliliklerinin yeterli olmadı söylenebilir. Ortalamada ayda çalışan başı 1-2 ton döküm yapılmakta. Tesislerde mutlaka modernizasyon çalışmalarının yapılması gerekiyor. Yatırımcılar da maliyetlerin çok yüksek olmadığı ve bu iyileştirme çalışmalarının kaçınılmaz olduğuna hemfikirler. Böylece üretimin maliyeti daha düşük olup, kalite bakımından rakip ülkelere göre avantajlı olunacağı biliniyor. Fakat özel sektör büyük çaplı yatırımlardan yana olmadığından dolayı modernizasyon yatırımlarının devlet desteği ile daha gerçekçi olabileceği ortada. Bu da devlet politikasına bağlı bir durum olarak görülüyor. Türkdöküm 21 DERNEKTEN TÜDÖKSAD’dan Yeni bir Teknik Yayın: Çelikler ve Dökme Demirler İçin Kuramsal ve Uygulamalı Metalografi Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği, her zaman destek verdiği ve yaygınlaşması için özveride bulunduğu teknik yayınları arasına 6. sıraya yeni bir kitap ekledi. M etalurji sektöründe teknik yayınların çoğalması için maddi ve manevi desteğini esirgemeyen TÜDÖKSAD son olarak Prof. Dr. Erdoğan Tekin’in özverili çalışması ve emekleriyle hazırlanan “Çelikler ve Dökme Demirler İçin Kuramsal ve Uygulamalı Metalografi” kitabının baskısını gerçekleştirdi. Kitap içerik olarak; Metalografi bilimi ve Metalografi inceleme yöntemleri, Metalografi numune hazırlama işlemleri; ışık mikroskobu, elektron mikroskopları kuramsal ve uygulamaya ilişkin bir anlatım düzeninde kabadağlama ile kabaincelemeler ve içyapı dağlamaları ile içyapı incelemeleri özenli bir yoğunlukta olacak şekilde oluşturuluyor. Çok sayıda dağlayıcı çizelgelerde sıralanıyor. Kalıntılara geniş yer verilen kitapta, içyapı değişimleri ve evreleri içeren içyapı örnekleri, oluşumları sıralanıyor. Özel çeliklerden hadfield çeliği, takım çelikleri, paslanmaz çelikler ve dökme demirler içyapılarıyla birlikte işlenen kitapta, karbonlanmış ve karbonsuzlaşmış çeliklere örnekler, çeliklerin kaynak 22 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 metalografisi, uygulamalarla ölçüm yöntemleri, standartlara göre uygulamalar ve son olarak konuya dair sanayide yaşanan olaylardan örneklere yer veriliyor. Yazar Prof. Dr. Erdoğan Tekin, Türkçe Dili’nde yazılmış kapsamlı başka bir Metalografi Kitabının olmayışının kendisini kamçıladığını, sanayide çalışan birçoğu da eski öğrencisi olan mühendislerin belirttikleri bu alandaki gereksinimlerinin kendisini daha önce yayınlanan Demir Alaşımlarının Optik Metalografisi kitabını güncelleştirmeye ve genişletmeye karar vermesinde etkili olduğunu belirtiyor. Yazar sözlerine bu doğrultuda, Çelikler Ve Dökme Demirler İçin Kuramsal Ve Uygulamalı Metalografi’nin hem üniversite öğrencilerinin hem de sanayide çalışan tüm mühendislerin temel gereksinimlerinden birini karşılamayı ümit ettiğini ekliyor. 1938 yılında Salihli’de doğan Prof. Dr. Erdoğan Tekin, ilk ve orta öğrenimini İzmir’de gördü. Namık Kemal Lisesi’ni 1956’da birincilikle bitirdi. Devlet sınavını kazanarak gittiği İngiltere’de Leeds Universitesi’nde Metalurji Mühendisliği okudu. Doktorasını “Çeliklerin Isıl İşlemi” üzerine yaptığı tez ile aldı ve 1965 yılı başında Türkiye’ye döndü. ODTÜ Metalurji Mühendisliği Bölümü’nün kuruluşunda görev aldı. 2005 yılında yaş haddinden emekli oluncaya dek çok sayıda mühendis yetiştiren Dr. Tekin’in verdiği M.Sc. ve Ph. D. tezleri çoğunlukla çeliklere ilişkin oldu. Yazarın ilgi alanlarının başında, çelikler, temiz çelik üretim teknolojileri, çeliklerin ısıl işlemleri ile yüzey işlemleri ve ışık metalografisi ve elektron metalografisi geliyor. Prof. Dr. Erdoğan Tekin’in yayınlanmış 9 kitabı ve 150’yi aşkın makale ve bildirisi bulunuyor. DÜNYA DÖKÜM RAKAMLARI 2011 Yılı Rakamları, Yıllık Döküm Üretiminde Artış Olduğunu Gösteriyor Amerikan Dökümcüler Derneği (AFS) tarafından hazırlanan ve her yıl Aralık ayında derneğin yayın organı Modern Casting’de yayınlanan Dünya Döküm Üretim Raporu’nun 2011 yılı sonuçlarını içeren araştırmanın 46. sayısı açıklandı. Söz konusu araştırmada kullanılan Türkiye’ye ilişkin sektörel veri ve bilgiler TÜDÖKSAD tarafından derlenerek AFS’ye iletilmektedir. Araştırmayı www.moderncasting.com internet adresinden alan TÜDÖKSAD, tercüme ederek tablo ve grafiklere Türkiye Döküm sanayisine ilişkin bilgileri ekliyor. Araştırmadaki Türkiye rakamları TÜDÖKSAD tarafından sağlanıyor. 24 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 DÜNYA DÖKÜM RAKAMLARI D (5,46) geçti. Rusya, Brezilya, Kore, İtalya ve Fransa döküm üretim ülkelerin ilk 10 sıralamasında 6. sıradan sonra sırasıyla gelmektedirler. 2009 ve 2010 yılında olduğu gibi dünya döküm üretiminde ilk 10 ülke toplam global döküm üretiminin yüzde 88’ini üretmektedir. Dökümhane başına üretime göre, Amerika’da üretim yüzde 24,5 arttı ve dökümhane başına 4.979 ton ile ikinci oldu. Almanya’da 2011 yılında fabrika başına üretim ciddi bir artış gösterdi (yüzde 14,4) ve dünyada fabrika başına döküm üretimi konusunda en verimli ülke oldu: 8.933 ton. Asya’da ise 2011 yılında fabrika başına üretim düştü: Çin(- yüzde 9,7), Japonya(- yüzde 12). Verimlilik, toplam üretim rakamını verilen dökümhane sayısına bölerek bulunuyor. Cencus raporunda toplam döküm üretim rakamının yüzde 48’i pik, yüzde 25’i sfero ve yüzde 10’u çelik döküm olarak verildi. Demirdışı metal dökümde yüzde 17’nin büyük bir çoğunlukla (yüzde 13) alüminyum döküm üretilmekte. 2011 yılında demirdışı döküm üretimi toplamda 1 milyon ton’dan fazla artış Dökümhane Başına Üretim Miktarı: gösterdi. Dünya Döküm Üretimi 46. En büyük 10 ülkede ve Türkiye’de Census’u oluşturan bilgitesis başına üretim ortalaması (ton/tesis) ler katılan ülkelerde buTürkiye; 2.156 lunan döküm sanayicileri İtalya; 1.992 derneklerinden veya benzer kuruluşlarından alınFransa; 4.610 makta. Bu yılın rakamlaKore; 2.629 rında Hırvatistan, MeksiBrezilya; 2.524 ka, Moğolistan ve Ukrayna yer almadı. Bu ülkeler Almanya; 8.933 2010 yılında verilen bilgiRusya; 3.468 lere göre değerlendirilmiş Japonya; 2.591 oldu. Slovakya 2010 yılında A.B.D.; 4.979 bilgi paylaşmamıştı faHindistan; 2.221 kat bu yıl 71 bin ton üreÇin; 1.375 tim ile raporda bulunuyor. 0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000 9.000 10.000 Slovakya’nın metal döküm üretimi 2008 yılından bu yana yüzde 56 oranında artış gösterdi. Bu üretimin çoğunluğunu 46 bin 2010 yılında döküm üretiminde büyük artış gösteren ton ile alüminyum döküm oluşturuyor. Pik döküm ise ülkelerde 2011 yılında büyüme hızı yavaşladı. Ancak sfero’ya kaymış görülüyor (2 bin 700 ton pik, 18 bin büyüme tamamen durmadı. Brezilya yüzde 3 büyü200 ton sfero döküm). me gösterdi. Brezilya 2010 yılında 2009 yılına göre yüzde 41 büyümüştü. Tayvan ise yüzde 11 büyüme Ekonomik Etkilenmeler gösterdi. Tayvan da 2010 yılında 2009 yılına göre 2011 rakamlarına göre global döküm üretimi 2008 yüzde 42 büyüme göstermişti. yılı öncesi rakamlarına ulaşmış bulunuyor. Fakat 2011 yılında dünya döküm üretiminde sıralamalabazı ülkelerde üretimde durgunluk devam ediyor. rı değişse de ilk on ülke değişmedi. ABD, Hindistan’ı Japonya’da yaşanan tsunami ve nükleer felakete rağçok az bir farkla geçerek tekrar 2. sıraya yerleşti, dimen, 2011 yılında bu ülkenin döküm üretiminde yüzğer ilk 10 ülkelerin sıralaması 2010 yılına göre değişde 15 artış yaşandı, fakat 2008 yılı öncesi rakamlara medi. Çin 41,3 milyon ton ile birinci sırayı aldı. İkinci ulaşılamadı. Dünya döküm üretiminde ilk 10’da olan sırada olan ABD’yi ( 10 milyon ton) Hindistan 9,9 milülkelerde Amerika üretim rakamları da 2008 kriz ön yon ton ile takip etti. Japonya 5,47 ton ile Almanya’yı ünya döküm üretimi 2011 yılında 2010 yılına göre yüzde 7,5 artış ile 98,6 milyon ton oldu. Bu rakam 2008 yılı üretimini geçtiği gibi 2007 yılında en yüksek üretim olan 94,9 milyon ton’u da geçmiş bulunuyor. Bu rakamlar global metal döküm endüstrisinin ekonomik gerilemeden çıktığının göstergesi. 2011 yılında döküm üretim datalarını paylaşan 37 ülke’den 28’i yıllık büyüme gösterdi. Beş ülkede daralma gözlenirken, Belçika 2011 yılında 2010 yılına göre 51.035 ton fark ile yüzde 53 düşüş gösterdi. Raporda, Danimarka, Pakistan, Slovenya ve Güney Afrika ülkelerinde döküm üretiminde daralma olduğu gözlendi. 2011 yılına göre üretimde daralma gösteren ülkeler sayı olarak 2010 yılına göre daha fazla olsa da ciddi büyüme gösteren ülkeler mevcut. Bunlar; Bosna Hersek (31.770 ton fark ile yüzde 169), Çek Cumhuriyeti (115,568 ton fark ile yüzde 34) ve ABD (1.769.767 ton fark ile yüzde 21.5). Türkdöküm 25 DÜNYA DÖKÜM RAKAMLARI cesi rakamlara gelemedi. Rusya 2008 öncesi rakamların epey altında üretim gösterdi, buna karşılık Çin, Hindistan ve Kore üretim rakamları 2008 kriz öncesi rakamlarının üstünde. 2008 kriz öncesi üretim rakamlarını geçen diğer ülkeler ise şunlardır: Macaristan, Polonya, Slovakya, Portekiz, Güney Afrika ve Türkiye. Dökülen Metallere göre Dünya Döküm Üretimi: Pik döküm dünya üretimine en fazla katkı sağlayan malzeme olarak, 98.6 milyon tonluk toplam üretimin 47.3 milyon tonuna karşılık gelmektedir. Sfero döküm üretimi 2010 seviyelerinde gerçekleşirken çelik döküm az da olsa yükselmiştir. Demirdışı döküm üretimi 1 milyon tondan fazla artmıştır. 26 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 Ülkelerin Dökümhane Sayıları Demir Çelik Demir Toplam Ton/ Ülke tesis dışı 643 362 1.005 2.010 4.979 A.B.D. 215 612 8.933 344 53 Almanya 27 70 4.427 39 4 Avusturya 19 33 1.393 7 7 Belçika 4 13 3.891 3 6 Bosna Hersek 545 201 1.325 2.524 579 Brezilya 86 178 2.584 59 33 Çek Cum 30.000 1.375 Çin 9 20 4.197 11 Danimarka 14 36 2.759 16 6 Finlandiya 96 444 4.610 311 37 Fransa 43 180 2.361 84 53 Güney Af. 15 42 1.281 24 3 Hırvatistan 4.500 2.221 Hindistan 226 436 1.323 210 İngiltere 32 117 2.644 72 13 İsveç 18 72 1.211 50 4 İsviçre 154 1.111 1.992 914 43 İtalya 808 2.113 2.591 78 1.227 Japonya 38 175 4.035 110 27 Kanada 515 145 890 2.629 230 Kore 24 67 2.418 36 7 Macaristan 175 167 681 2.425 339 Meksika 24 42 350 3 15 Moğolistan 7 18 3.618 8 3 Norveç 1.700 1.900 169 150 50 Pakistan 35 81 1.877 39 7 Portekiz 51 149 810 55 43 Romanya 1.240 3.468 Rusya 16 48 1.759 17 15 Sırbistan 12 51 1.392 32 7 Slovakya 12 65 2.861 50 3 Slovenya 597 665 2.156 395 68 Türkiye 400 2.500 Ukrayna DÜNYA DÖKÜM RAKAMLARI DÜNYA DÖKÜM ÜRETİMİNİN METALLERE GÖRE DAĞILIMI 2011 DemirDışı; 16.216.333; 16,4% Bölgesel Üretim 2011 yılında bazı bölgelerin 2008 kriz öncesi döküm üretimin durumu: Avrupa yüzde 10 altta, Kuzey Amerika yüzde 7 altta, Rusya yüzde 45 altta, Çin yüzde 23 yukarıdadır, Hindistan yüzde 47 yukarıdadır. Çelik; 10.342.738; 10,5% Pik; 45.870.050; 46,5% Sfero; 26.164.001; 26,5 % En büyük 5 ülkede ÜRETİMİN METALLERE GÖRE DAĞILIMI 12 10 8 6 4 2 Milyon Ton 0 Çin A.B.D. Pik Hindistan Sfero+Temoer Japonya Rusya Çelik Demirdışı Türkiye Türkdöküm 27 DÜNYA DÖKÜM RAKAMLARI Russia: 4.3 million tons Japan: 5.5 million tons Europe: 15.9 million tons North America: 12.4 million tons China: 41.3 million tons India: 10 million tons Brazil: 3.3 million tons En Büyük 10 Döküm Üreticisi Sıralaması 28 1. ÇİN (1) 41,2 milyon ton Pik 20,0 m ton Sfero 10,3 m ton Çelik 5,4 m ton Demirdışı 5,4 m ton 6. RUSYA (6) 4,3 milyon ton Pik 2,20 m ton Sfero 897,000 ton Çelik 731.000 ton Demirdışı 473.000 ton 2. A.B.D. (3) 10,00 milyon ton Pik 3,06 m ton Sfero 3,84 m ton Çelik 980.000 ton Demirdışı 2,127 m ton 7. BREZİLYA (7) 3,34 milyon ton Pik 1,98 m ton Sfero 812.000 ton Çelik 270.000 ton Demirdışı 274.000 ton 3. HİNDİSTAN (2) 9,99 milyon ton Pik 6,86 m ton Sfero 1,09 m ton Çelik 1,14 m ton Demirdışı 900.000 ton 8. G. KORE (8) 2,34 milyon ton Pik 1,08 m ton Sfero 652.000 ton Çelik 160.000 ton Demirdışı 451.000 ton 4.JAPONYA (5) 5,47 milyon ton Pik 2,23 m ton Sfero 1,63 m ton Çelik 218.000 ton Demirdışı 1,4 m ton 9. İTALYA (9) 2,21 milyon ton Pik 692.000 ton Sfero 469.000 ton Çelik 73.000 ton Demirdışı 978.000 ton 5. ALMANYA (4) 2,46 milyon ton Pik 2,57 m ton Sfero 1,69 m ton Çelik 217.000 ton Demirdışı 974.000 ton 10. FRANSA (10) 2,05 milyon ton Pik 734.000 ton Sfero 831.000 ton Çelik 108.000 ton Demirdışı 371.000 ton Ekim - Kasım - Aralık / 2012 13. TÜRKİYE (13) 1,43 milyon ton Pik 625.000 ton Sfero 485.500 ton Çelik 152.700 ton Demirdışı 170.500 ton Not: Önceki yıl sırası parantez içindedir. DÜNYA DÖKÜM RAKAMLARI Dünya Döküm Üretim Miktarlarının Metallere ve Ülkelere Göre Dağılımı Ülke A.B.D. Almanya Avusturya Belçika Bosna Hersek Brezilya Çek Cum Çin Danimarka Finlandiya Fransa Güney Af. Hırvatistan Hindistan İngiltere İspanya İsveç İsviçre İtalya Japonya Kanada Kore Macaristan Meksika Moğolistan Norveç Pakistan Polonya Portekiz Romanya Rusya Sırbistan Slovakya Slovenya Tayvan Türkiye Ukrayna Toplam 2011 Toplam 2010 Toplam 2009 Toplam 2008 Toplam 2007 Toplam 2006 Toplam 2005 Toplam 2000 Toplam Diğer Çelik Bakır Alaşımları Aluminyum Magnez yum Zamak Pik Sfero+ Temper 60.000 10.008.000 99.000 181.000 1.523.000 263.000 977.000 3.943.000 2.962.000 80 5.466.696 14.890 37.939 843.745 78.109 217.548 1.733.374 2.541.011 309.892 5.937 13.717 129.438 18.600 101.600 40.600 45.964 341 823 6.800 38.000 50.588 25.394 7.550 5.316 2.667 9.661 3.343.685 3.681 4.617 251.640 14.245 270.302 835.644 1.963.556 459.945 854 8.545 80.049 4.842 94.013 73.574 198.068 415.000 41.260.000 4.150.000 830.000 10.790.000 5.395.000 19.680.000 83.935 290 3.172 1.273 47.400 31.800 99.322 222 4.032 3.575 17.008 46.359 28.126 2.457 2.046.826 22.628 326.777 19.964 108.900 831.600 734.500 425.000 2.200 300 25.000 17.000 115.000 117.500 148.000 53.797 661 230 11.652 459 1.313 17.375 22.107 9.994.000 900.000 1.156.000 1.140.000 6.798.000 576.900 1.000 8.600 114.500 11.000 76.000 219.800 146.000 647 1.243.756 9.056 112.989 9.664 77.200 589.300 444.900 309.300 3.600 2.200 40.800 10.600 22.800 52.800 176.500 87.189 1.436 20.826 2.127 1.900 40.500 20.400 800 2.213.287 6.850 63.800 833.000 73.830 73.658 469.051 692.298 6.414 5.474.008 28.487 1.272.528 83.140 218.181 1.675.013 2.190.245 706.168 221.083 14.560 92.131 0 378.394 12.100 2.340.200 413.400 25.500 160.600 674.100 1.054.500 162.001 167 3.710 570 99.412 1.303 6.027 23.183 27.629 1.651.679 1.007 109 600.469 140.701 78.746 58.947 771.700 14.700 240 180 60 12.000 220 2.000 65.130 5.695 1.274 3.661 38.995 15.505 322.000 8.000 16.000 50.000 24.000 224.000 983.751 14.628 256.112 8.411 71.400 161.400 471.800 152.067 476 15.490 8.470 8.475 77.882 41.274 120.653 19 83 8.000 43.499 6.168 23.091 2.981 36.812 4.300.000 9.460 33.110 373.670 56.760 731.000 1.238.400 1.857.600 84.423 3.950 1.520 4.129 2.607 10.260 27.817 34.140 71.000 46.000 4.100 18.200 2.700 185.978 210 2.910 650 30.377 1.582 37.723 35.761 76.765 2.030 1.447.582 5.698 73.838 283.144 35.070 71.085 232.258 744.459 1.433.700 12.500 145.000 13.000 152.700 485.500 625.000 1.000.000 45.000 275.000 40.000 640.000 181.931 490.986 546.941 98.593.122 1.754.294 13.242.181 25.889.001 10.617.738 45.870.050 196.685 528.978 1.193.449 91.673.839 1.652.401 10.879.515 23.451.711 10.215.376 43.258.296 152.774 473.170 472.056 80.343.064 1.379.467 10.237.431 20.979.786 9.032.549 37.615.831 268.675 664.136 916.997 93.449.270 1.808.580 10.932.434 25.346.221 10.538.385 42.958.542 278.496 939.394 165.294 94.919.007 1.596.834 12.727.106 23.978.423 10.183.295 44.917.143 357.892 941.461 151.330 92.515.626 1.672.068 12.282.534 23.218.895 9.938.806 42.539.286 239.227 936.661 195.848 85.159.732 1.511.270 11.651.525 28.824.814 9.002.724 40.797.563 104.873 829.651 213.552 64.750.239 8.045.648 1.058.120 14.094.540 6.369.684 34.034.171 Dökümhane başına üretime göre, Amerika’da üretim yüzde 24,5 arttı ve dökümhane başına 4.979 ton ile ikinci oldu. Almanya’da 2011 yılında fabrika başına üretim ciddi bir artış gösterdi ve dünyada fabrika başına döküm üretimi konusunda en verimli ülke oldu: 8.933 ton. Asya’da ise 2011 yılında fabrika başına üretim düştü Türkdöküm 29 CAEF Avrupa Döküm Sanayi Eğilim Göstergeleri CAEF tarafından Avrupa ülkeleri dökümhanelerinden alınan bilgiler ile hazırlanan göstergelerde sektörün mevcut durumu ve 6 ay sonrası için beklentiler değerlendirilerek grafik hale getiriliyor. FISI Avrupa Döküm Sanayi Eğilimi Göstergeleri (Demir Grubu) Kasım 2012 85 80 75 70 Kaynak: CAEF, Index May 2007 = 100 65 60 55 50 45 40 Eyl.08 Oca.09 May.09 Eyl.09 Oca.10 May.10 Eyl.10 Oca.11 May.11 Eyl.11 Oca.12 May.12 Eyl.12 Oca.13 mevcut durum altı ay sonrası için beklenti FISI Avrupa Döküm Sanayi Eğilimi Göstergeleri (Demirdışı Grubu) Kasım 2012 85 80 75 70 Kaynak: CAEF, Index May 2007 = 100 65 60 55 50 45 40 Eyl.08 Oca.09 May.09 Eyl.09 Oca.10 May.10 Eyl.10 Oca.11 May.11 Eyl.11 Oca.12 May.12 Eyl.12 Oca.13 mevcut durum 30 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 altı ay sonrası için beklenti CAEF Dökümde Yeni Trend ve Beklentiler Prag’da Tartışıldı Avrupa Döküm Birliği (CAEF) ve Avrupa Döküm Tedarikçileri Derneği (CEMAFON) tarafından 21-22 Eylül’de Prag’da düzenlenen 7. Uluslararası Döküm Forumu, farklı ülkelerden gelen sektör temsilcilerine ana trend ve beklentileri tartışma fırsatı verdi. U luslararası Döküm Forumu, Avrupa Döküm Birliği (CAEF) ve Avrupa Döküm Tedarikçileri Derneği (CEMAFON) tarafından organize edilen 7. Uluslararası Döküm Forumu, 21-22 Eylül tarihlerinde Çek Cumhuriyeti’nin başkenti Prag’a gerçekleştirildi. Döküm sektöründen 240 temsilcinin katılım gösterdiği forumda, makine mühendisleri, döküm kimyasalları endüstrisi temsilcileri, sektör tedarikçileri, döküm sanayisi müşterileri sektör adına gelecek beklentilerini, zorlukları ve trendleri tartışma fırsatı buldular. Forum süresince dünyanın farklı bölgelerinden gelen döküm üreticileri bölgelerin sektörel durumları hakkında bilgi ve görüşlerini aktardı. Kuzey Amerika, Güney Amerika, Japonya, Rusya, Hindistan, Çin ve Avrupa’dan katılım gösteren ve dünya döküm sektörünün yüzde 90’ını temsil eden konuşmacılar, dünya döküm endüstrisinin ana trend ve bölgesel zorlukları hakkında aktarımlarda bulundu. “Global düşün, lokal uygula” anlayışına vurgu yapan CEMAFON Başkanı Gabriele Galante, “Tedarikçilerin ya- tırım sonuçları değerlendirildiğinde bir yandan Asya’ya kayma izlenimleri dikkat çekerken diğer yandan ise ABD ve Avrupa’da da yeniden sanayileşme hareketi gözlemleniyor. ABD, Asya ve Avrupa’daki yatırım durumlarını inceleyen uzmanlar, bireysel yatırım felsefeleri ve faktörleri belirleyip tek yönlü yatırım olmadığına karar verdiler” dedi. Galante, “Diğer yandan döküm müşterilerinin ihtiyaçları da durmaksızın devam ediyor. Ağır vasıta endüstrisi yeni motor konseptleri geliştiriyor ve gelecek ihtiyaçları belirleyici oluyor. Yeniliklere açık döküm, fonksiyonel ve daha hafif döküm ile birlikte enerji ve CO2 etkili kullanım ihtiyaçlar arasında sayılıyor. Öte yandan, uzay endüstrisinin döküm ihtiyaçlarını çok az sayıda uzmanlaşmış dökümhane karşılamakta. Ayrıca biyonik sanayisi de önümüzdeki yıllarda yön belirleyici olacak. Bu Avrupa döküm endüstrisi için bir avantaj sağlayabilir. Dökümhaneler, müşteri ve üniversiteler arasında geleneksel yardımlaşma ve teknoloji araştırma işbirliği bu hedeflerine ulaşmak için iyi bir zemin sağlıyor” şeklinde konuştu. Türkdöküm 31 ÜYELERDEN Gedik Döküm İsveç ve Almanya’daydı Hendek’te bu yıl devreye aldığı kum döküm tesisini yeni hatlar ekleyerek genişleten Gedik Döküm ve Vana, İsveç’te Elmia Subconstructors Fuarı ve Almanya’da Valve World Expo Fuarı’na katılarak ürünlerini sergiledi. G edik Döküm ve Vana A.Ş., İMMİB’in (İstanbul Maden ve Metaller İhracatçı Birlikleri) düzenlediği Milli Katılım organizasyonuyla 6-9 Kasım tarihlerinde İsveç’in Jönköping şehrinde düzenlenen Elmia Subconstructors Fuarı’na katıldı. Yoğunlukla İskandinav ülkelerinin katılımcı ve ziyaretçi olarak yer aldığı fuarda Türkiye pavilyonunda 6 firma yer aldı. Bu fuarla birlikte ilk kez bir İskandinav ülkesine milli katılım gerçekleştirilmiş oldu. Türkiye Cumhuriyeti İsveç Büyükelçiliği Ticaret Ataşesi de fuar süresince Türkiye pavilyonunda katılımcılara destek verdi. İskandinav ülkelerinden pek çok büyük sanayi kuruluşunun katıldığı fuara, İsveç üniversitelerinin araştırma birimleri de yoğun ilgi gösterdi. Günde 4 bin civarında kişinin ziyaret ettiği Elmia Subconstructors Fuarı’nda Gedik standına Türkiye’de üretim konusuna sıcak bakan endüstri şirketlerinin ilgisi büyüktü. Fuarda, Gedik Döküm ve Vana’nın Hendek’te bulunan yeni modern kum döküm işletmesinin de tanıtımı yapılırken özellikle otomotiv sanayisinde faaliyet gösteren İskandinav ülkeleri ile işbirliği fırsatları konusunda görüşmeler gerçekleştirildi. 34 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 Gedik Döküm ve Vana 27-29 Kasım tarihlerinde Almanya’nın Düsseldorf şehrinde düzenlenen Valve World Expo Fuarı’na katıldı. 50 ülkeden katılımcıların yer aldığı fuarda Çin ve Hint firmalarının çokluğu dikkat çekti. 10 bin 300 kişinin ziyaret ettiği fuar esnasında 60’a yakın seminer ve workshop düzenlendi. 15.700 metrekarelik bir alanda düzenlenen fuarda Gedik standını ziyaret edenler arasında dünyanın çeşitli ülkelerinden önemli şirketler de mevcuttu. Türkiye’de üretime yönelik yoğun ilginin gözlemlendiği fuarda sergilenen TERMO’nun API 6D normuna uygun sertifikalı vanaları özellikle Orta Doğu ülkelerinden gelen ziyaretçilerin ilgisini çekti. Stantta ayrıca yüzde 100 yerli kelebek vanalar, gemi sanayisi için üretilen bronz vanalar, üç eksenli kelebek vana, hassas ve kum döküm parçaları ile GeKa kaynak sarf malzemeleri sergilendi. Gedik Döküm ve Vana A.Ş., Hendek’te 2012 yılının ilk aylarında devreye aldığı kum döküm tesisini yeni hatlar ekleyerek genişletmeye devam ediyor. Gedik Döküm, 20 ton/saat kapasiteli yeni FTL reçineli kalıplama hattı, 1200x1000mm model arabasıyla ve 1000x800x800mm model bağlama kapasitesiyle yeni ÜYELERDEN otomatik hattını devreye aldı. Sistemde 1200 kg’a kadar tek parça dökülebiliyor. Bu yeni sistem kum mikseri, roll-over, carousel sistemi, otomatik döküm hatları, sarsak, soğutucu ve ayırıcıdan oluşuyor. Sistem 2 ton/saat kapasiteli çift potalı, dual track indüksiyon ocakları ile besleniyor. Gedik Döküm, büyük ebatlı sfero üretimlerini bu sistemde gerçekleştiriyor. Gedik Döküm ve Vana yeni tesiste üstün özellikli vanalar geliştirmeye devam ediyor. Son olarak Termo–Valco işbirliği ile üç eksenli kelebek vana üretimine başladı. Enerji santralleri ve yüksek sıcaklıkta kullanılan üç eksenli kelebek vanalar DN150…1200 ebatlarında ve PN16–40 basınç sınıflarında üretiliyor. Çift yönlü sürtünmesiz kapama, esnek metal conta ile sıfır sızdırmazlık, yüksek sıcaklıkta ve soğutmada kullanım, sertleştirilmiş sit yüzeyi gibi özelliklere sahip olan TERMO üç eksenli kelebek vanalar istenilen boyut ve normlarda (DIN, ASME) üretiliyor. Termo–Valco ortaklığı ile üretilen bir diğer ürün olan yüksek basınçlı glob vanalar ise PN100 basınç sınıfında, DN15…125 ebatlarında üretiliyor. Yüksek basınçlı enerji santralleri, endüstriyel tesisler, petrol ve petrokimya tesislerinde kullanılan vanalardan gövde malzemesi 1.0460 olarak üretilenler 400°C, 1.7335 olarak üretilenler ise 550°C’ye kadar dayanıklılık gösteriyor. Genellikle kaynak boyunlu (BW) olarak üretilen yüksek basınçlı glob vanaların üretimi Türkiye’de ilk kez Gedik Döküm ve Vana tarafından gerçekleştirildi. Gedik Döküm ve Vana A.Ş.’nin 2012 yılında üretimine başladığı API 6D sertifikalı küresel vanalar 150 class-300 class basınç sınıflarında, DN50…300 ebatlarında ve ASME standartlarında üretiliyor. Üç parçalı ve alttan yataklı küre (turinnion) dizaynı ile ve her türlü aktüatör kullanımına uygun tasarlanan API vanalar genellikle doğalgaz, petrol ve petrokimya tesislerinde kullanılıyor. Türkdöküm 35 ÜYELERDEN Erkunt’tan Sektörde Bir İlk Ankara’nın köklü sanayi kuruluşu ve döküm sektörüne getirdiği ilklerle tanınan Erkunt Sanayi A.Ş kalite yönetim sistemlerine Enerji Yönetim Sistemini de ekledi. Erkunt, henüz dünya genelinde çok az sayıda firmanın sahip olduğu ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi’ ni kurup, belgelendirerek sektördeki öncülüğünü bir kez daha gösterdi. Böylece döküm sektöründe ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi belgesini alan ilk firma oldu. İ malat sanayisinde enerji kullanımının çok önemli olduğu günümüzde, enerji yönetimiyle ilgili çalışmalar da önem kazanmaya devam ediyor. Sanayide enerji veriminin öne çıktığı günümüzde, artan enerji maliyetleri enerjinin her geçen gün daha büyük bir gündem haline gelmesine neden oluyor. Bilindiği gibi enerji maliyetleri döküm üretimi için de apayrı bir öneme sahip. Döküm sektöründe toplam üretim maliyetinin yüzde 15’ini enerji maliyetleri oluşturuyor. Özellikle elektrik enerjisi döküm üretiminde önemli bir yere sahip. Bu durum enerji ücretlerine her hangi bir müdahalesi olamayan döküm üreticilerini, enerjinin daha da verimli kullanılmasına yönelik yöntemler aramaya itiyor. Bu bağlamda Erkunt Sanayi A.Ş; kaynakların etkin kullanımına, enerji maliyetlerin düşürülmesine ve enerji performansının izlenip iyileştirilmesine katkı sağlayan ve en önemlisi Avrupa’nın son dönemde en önem verdiği konulardan biri olan karbon salınımını azaltmaya yönelik çevreci süreçleri desteklediğini gösteren ISO 50001 belgesini, uluslararası bir denetim kuruluşu olan BVQI’ın Aralık 2012’de gerçekleştirdiği denetim sonucunda almaya hak kazandı. Erkunt Sanayi, böylece Türkiye’de farklı sektörlerde şu ana kadar ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi belgesi- 36 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 ni alan, kendi sektörlerinin öncüsü, sayılı firma arasında yerini aldı. Tasarımdan üretim proseslerine, makine ekipman alımına kadar her aşamada önemli enerji boyutlarını değerlendiren Erkunt Sanayi A.Ş, kurulan sistem sonucu yapılacak iyileştirme çalışmaları ile enerji maliyetlerini yüzde 10 oranında azaltmayı hedefliyor. ISO 50001 ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi Avrupa’ya özgü olan EN 16001 standardından yola çıkılarak hazırlanan ve 15 Haziran 2011’de İngiltere’de BSI Group tarafından yayınlanan yeni uluslararası enerji yönetimi sistemleri standardıdır. EN 16001 standardından farklı olarak ISO 50001 standardının uluslararası geçerliliği bulunmakta. Bu standart, öncelikle şirketlerin enerji kullanımı konusunda mevcut durumlarını tespit etmeleri, bu tespitler doğrultusunda tüketimlerini azaltmak ve enerji verimliliği arttırmak için fırsatlar belirlemelerini, mevcut süreçlerinde tespit edilen fırsatları uygulamaya koymaları konusunda yol göstermekte. HABER 11. Sanayi Kongresi ve İnovasyon Sergisi Gerçekleştirildi İSO 11.Sanayi Kongresi ve İnovasyon Sergisi, 19-20 Aralık 2012 tarihlerinde “Sürdürülebilir Rekabet Gücü: Bölgesel Üretim, Küresel Güç” teması ile İstanbul Kongre Merkezi’nde gerçekleştirildi. Kongre her yıl olduğu gibi bu yıl da yoğun ilgi gördü. İ stanbul Sanayi Odası’nın düzenlediği 11. Sanayi Kongresi ve İnovasyon Sergisi, İstanbul Kongre Merkezi’nde 19-20 Nihat Ergün Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Aralık 2012 tarihlerinde gerçekleştirildi. “Sürdürülebilir Rekabet Gücü: Bölgesel Üretim, Küresel Güç” teması ile düzenlenen kongreye başta KOBİ’ler olmak üzere sanayiciler, kamu yöneticileri, iş dünyası, üniversite ve sivil toplum kuruluşları temsilcileri geniş katılım ve yoğun ilgi gösterdi. 38 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 Açılışa Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat Ergün de katıldı. Sanayi Kongresi kapsamında yer alan İnovasyon Sergisi’ne ise, sanayi kuruluşları, üniversiteler ve araştırma kurumlarının yenilikçi ürün ve sonuçlanmış projeleri ile inovasyonun finansmanına aracılık eden destek hizmetleri; “Bilgi”, “Fikir ve Proje” ve “İnovasyon” tematik alanlarında bir araya geldi. Kongrenin açılış konuşmasını yapan İstanbul Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Tanıl Küçük, 11. Sanayi Kongresi’nin temasının “Bölgesel Üretim, Küresel Güç” olarak belirlenmesindeki amacı, merkeze Türkiye’yi koyan, entegre bir anlayışla, üretim ve dolayısıyla satış kapasitesini tüm bölgeye yaymak, üretim ağını genişletmek olarak açıkladı. Küçük, ko- nuşmasında “Ekonomideki üstünlüğünü üretim gücünden alan Türkiye’nin dünyanın ilk 10 ekonomisi arasına girmek gibi hedeflerini gerçekleştirebilmek, işsizlik başta olmak üzere, ekonomik ve sosyal sorunlarını Tanıl Küçük çözmek için yapmaİstanbul Sanayi Odası Başkanı sı gereken, üretim kapasitesini daha da artırmak, sanayisini daha da güçlü hale getirmektir” ifadelerine yer verdi. Tanıl Küçük’ün konuşmasının ardından söz alan İstanbul Sanayi Odası Meclis Başkanı Erdal Bahçıvan ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Başkanı İbrahim Turhan da Türkiye ekonomisine ilişkin genel değerlendirmeler yaptılar. Açılışa katılan Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat Ergün konuşmasında Türkiye ekonomisinin, son 10 yıl içinde gerçekten de çok önemli bir değişim yaşadığını belirterek güvenin ve istikrarın adresi haline geldiğini ifade etti. Bir yandan makro dengeleri yerli yerine oturturken, diğer yandan reel sektör kaynaklı ve istikrarlı bir büyüme dönemini de hep birlikte tecrübe ettiklerini belirten Ergün, bu süreçte, doğru ekonomi politikaları kadar, demokratikleşme, teknoloji ve dış politika gibi alanlarda attıkları adımların da büyük önemi olduğuna işaret etti. Açılış konuşmaların ardından Sanayi Kongresi kapsamında 4. kez gerçekleştirilen İnovasyon Sergisi gezildi. Firmalar ve kurumların, sergiye konu ürün veya sonuçlanmış projelerini “Bilgi”, “Fikir ve Proje” ve “İnovasyon” tematik alanlarında yer verdikleri standlar katılımcıların ve ziyaretçilerin yoğun ilgisini gördü. Bu yıl, Kongrenin birinci gününün konuk konuşmacısı; strateji, küreselleşme ve gelişmekte olan pazarlar konularında dünyanın önde gelen uzmanlarından olan Maryland Üniversitesi Küresel Strateji ve Girişimcilik Profesörü, “China India Institute” Baş Danışmanı, Stanford Üniversitesi ve INSEAD Strateji Profesörü Dr. Anil Gupta oldu. Gupta, “Dünya Pazarının Değişen Dinamikleri” başlıklı bir konuşma gerçekleştirdi. Kongrenin ikinci günü ise küresel strateji, pazarlama ve uluslararasılaşma konularında dünyanın önde gelen otoritelerinden, China Europe International Business School, China Innovation Centre Yönetim Profesörü ve Direktörü Prof. George Yip, “Küresel Oyuncu Olmak” konulu bir sunum gerçekleştirdi. Kongrenin ana teması olan “Sürdürülebilir Rekabet Gücü: Bölgesel Üretim, Küresel Güç”, iki gün süren oturumlarda farklı konuşmacıların ve konukların katılımı ile gerçekleştirildi. Türkdöküm 39 ÜYELERDEN Erkunt’a Avrupa’dan Ödül Erkunt Sanayi A.Ş, Avrupa İş ödülleri Türkiye şampiyonu oldu. Bu ödülle Avrupa’da ülkemizi temsil edecek. İthalat/İhracat kategorisinde yarışan Erkunt Sanayi’ye ödülü İstanbul’da düzenlenen törende verildi. Y arım asrı aşan uzmanlığı ve ileri teknolojisi sayesinde yüzde 80 ihracat kapasitesine sahip Erkunt Sanayi A.Ş, Avrupa’nın en prestijli iş ödülleri yarışması olarak kabul edilen Avrupa İş Ödülleri 2012-13’te Ulusal Şampiyon seçildi. Zorlu bir rekabetin ardından 19 Ulusal Şampiyon arasında yerini alan Erkunt Sanayi A.Ş, “İthalat/İhracat” kategorisinde “Ruban d’Honneur” için yarışacak. Avrupa İş Ödülleri, 2007 yılından bu yana temel ilkeleri olan ticari başarı, inovasyon ve iş ahlakı ile parlayan şirketleri ödüllendiriyor. Esas amacı ise; Avrupa‘da alanındaki en iyi işletmeleri tanımak ve bu işletmelerin faaliyetlerine dikkat çekmek, kendilerini rakipleriyle kıyaslama yoluyla en iyisini öğrenmelerini sağlamak ve Avrupa iş dünyasının gelecekteki durumu için fikir alışverişini teşvik etmek olarak biliniyor. 40 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 6 ay süresince Avrupa’daki 27 ülkeden 15 bin şirket temel ilkelere göre analiz edildi. 10 kategori ve 4 aşamadan oluşan yarışmada “İthalat/İhracat” kateforisinde yarışan Erkunt Sanayi A.Ş, Avrupalı ünlü iş adamları, akademisyenler ve girişimcilerden oluşan bir jüri değerlendirmesinden de geçerek Mayıs 2012’de Ülke Finalisti olmaya hak kazandı. Erkunt Sanayi A.Ş., 60 yıllık bilgi, deneyim ve vizyoner bakış açısıyla elde ettiği ihracat başarısını anlattığı video sunum, Ağustos 2012’de değerlendirilmişti. Avrupa’nın başarılı şirketleri arasındaki konumu Aralık 2012’de “Ulusal Şampiyonluk” ile tescillenmiş oldu. Erkunt Sanayi A.Ş Genel Müdürü Erdoğan Nas, İstanbul Conrad Otel’de düzenlenen ödül töreniyle sertifikayı Avrupa İş Ödülleri CEO’su Adrian Tripp’in elinden aldı. BOYALAR FİLTRASYON BESLEYİCİ SİSTEMLERİ OCAK VE POTA ASTARLARI METAL TRETMANLARI REÇİNELER POTALAR HOLLOTEX* | SEDEX* | SIVEX* | STELEX* PrO | STELEX ZR | RODEX* THE POWER OF 2 Hayatın her alanında güzel bir ahenk vardır. Örneğin, yüksek kaliteli döküm parçalar elde edebilmeniz için bizim teknolojimiz ve sizin dökümhaneniz. Veya günlük hayatta kullandığımız mükemmel teknolojileri üreten mühendislerin ellerinde sizin döküm parçalarınız. Dökümhane uzmanlarımız filtrasyon ihtiyacınıza uygun yenilikçi çözümler geliştirmenize yardımcı olmak için her zaman hazırlar. Bizim ürünlerimiz, hizmetlerimiz ve uzmanlığımız ve sizin becerileriniz ve proses bilginizle dökümhane operasyonlarınızın gerçek potansiyelini ortaya çıkaralım. Fireyi düşürmek, yüzey kalitesini iyileştirmek, hataları önlemek veya mekanik özellikleri artırmak isterseniz, Foseco’ya güvenebilirsiniz. Her türlü dökümhane ihtiyaçlarınız için, bizimle irtibata geçin. Sizin dökümhaneniz ve Foseco. Çözüm üreten ortaklık. ŞİMDİ YERLİ * HOLLOTEX, SEDEX, SIVEX, STELEX ve RODEX Vesuvius Grubu’nun tescilli markasıdır ve lisanslı kullanılabilir. Telefon: 0262 677 1050 Faks: 0262 677 1060 foseco.turkiye@foseco.com www.foseco.com.tr ÇEVRE Atık Döküm Kumunun Uygun Gerikazanım/Tekrar Kullanım Ve Bertaraf Yöntemlerinin İncelenmesi Dr. Hatice Merve Başar Prof.Dr. Nuran Deveci Aksoy TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Çevre Enstitüsü Merve.Basar@tubitak.gov.tr İstanbul Teknik Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü nuran@itu.edu.tr ÖZET İTÜ 13. Endüstriyel Kirlenme Kontrolü Sempozyumu ve “Atık Döküm Kumunun Geri Kazanım Uygulamaları” Endüstriyel kirlenme kontrolü, gelişen proses ve arıtma teknolojilerine bağlı olarak hem dünyada hem de ülkemizde önemli bir araştırma-geliştirme alanı olma özelliğini koruyor. Bu nedenle, endüstriyel atıkların uzaklaştırılması ve yönetimi konusundaki araştırma ve uygulamaların ortaya konması ve sonuçlarının bilimsel seviyede tartışılması büyük önem taşıyor. Bu konulardaki yeni yaklaşımların ve uygulamaya yönelik çalışmaların paylaşılması gereği uzun yıllar önce ortaya çıkmış ve İstanbul Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü tarafından başlatılan “Endüstriyel Kirlenme Kontrolü Sempozyumu” ile bir ortam bulmuştur. Düzenli olarak iki yılda bir gerçekleşen, bilim insanlarının, mühendislerin, uygulamacı kuruluşların ve bizzat endüstrilerden katılımcıların gerek çalışma verileri gerekse tecrübeleriyle endüstriyel atık uzaklaştırılması ve yönetimi konusundaki araştırma ve uygulama sonuçlarını ortaya koydukları, tartıştıkları bu platformda sunulan bildirilerden biri de döküm sanayisini yakından ilgilendiren “Atık döküm kumunun geri kazanım uygulamaları” başlıklı bildiri oldu. Bu sayımızda özetine yer verdiğimiz Sayın Merve Başar’ın bu bildirisinin tamamına http://tudoksad.org.tr/dosyalar/ linkinden “Atık Döküm Kumunun Geri Kazanım Uygulamaları” başlığında ulaşabilirsiniz. 42 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 Döküm kumu, kararlı fiziksel özelliklere sahip yüksek kaliteli silika kumudur. Demir ve demir dışı döküm endüstrisinin yan ürünüdür ve termal iletkenliği, ergimiş metalin ısı ve basıncına karşı direnç göstermesi ve ekonomik oluşundan ötürü dökümhanelerde kum kalıp yapımında kullanılmaktadır (Siddique vd., 2009; Gedik vd., 2010; Beeley, 2001). Kum kalıplar her döküm işleminden sonra açılarak döküm kumundaki büyük parçalar elenip uzaklaştırılmakta ve azalan kum kadar sisteme yeni kum eklenmektedir (Zanetti ve Fiore, 2002; Siddique vd., 2009). Döküm kumu belli bir çevrimden sonra döküm kalıplarında kullanılamayacak hale gelir ve “atık döküm kumu (ADK)” olarak dökümhaneden uzaklaştırılır (Siddique vd., 2010; Güney vd., 2010). ADK temel olarak ince agregadır, bu nedenle doğal kumun yerine pek çok uygulamada kullanılabilmektedir. Çeşitli araştırmacılar, ADK’nın geoteknik, imalat ürünleri, karayolu inşaatı ve tarım uygulamalarında kullanılabilirliğini ortaya koymuşlardır (Khatib ve Ellis, 2001; Naik vd., 2004; Fiore ve Zanetti, 2007; Siddique vd., 2011; Etxeberria vd., 2010; Monosi vd., 2010; Deng ve Tikalsky, 2008). ADK’nın atık olarak bertarafı yerine çevre dostu yöntemlerle ekonomik/faydalı ürünlere dönüştürülmesi, gelişmiş ülkelerde sıkça çalışılan bir konu olmasına rağmen ülkemizde bu konudaki çalışmalar henüz yetersizdir, ADK genellikle düzenli depolama yoluyla bertaraf edilmektedir (Solmaz vd., 2007). Ülkemizdeki sınırlı sayıdaki gerikazanım uygulamalarında ise ADK’nın çoğunlukla depo saha örtüsü olarak kullanıldığı, az bir miktarının ise mühendislik alanlarında değerlendirildiği belirtilmektedir (TÜDOKSAD, 2011). Bu durum, ADK’nın olası kullanım alanlarındaki bilgi ve araştırma eksikliğinden ileri gelmektedir (Guney vd., 2010). Metal dökümcülüğü, geridönüşümü fazla olan endüstri dallarından olmasına rağmen, yüksek miktarda atık ortaya çıkmaktadır. Ülkemizde 2011 yılı ADK miktarının, 1.433.050 ton döküm üretimine karşılık, 322.500 ton olduğu tahmin edilmektedir. Bu çalışmada, döküm işleminde yüksek miktarda ortaya çıkan ve halen düzenli depolanarak bertaraf edilen ADK’nın uygun gerika- ÇEVRE zanım/tekrar kullanım/bertaraf yöntemleri belirlenmiş, çalışma sonuçlarının sanayide uygulanabilirliği araştırılmış, herbir uygulama için ekonomik analiz yapılmıştır. İlk olarak; ADK’nın tehlikesiz atık (10 09 08) olduğu, ancak, organik içeriği sebebiyle, “Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik (ADDDY)-EK 2: Atıkların düzenli depolanabilmesi için kabul kriterleri”ne göre 1. sınıf düzenli depolama tesisleri sınır değerlerine uygun olduğu tespit edilmiştir. ADK’nın dökümhane tesisinde kalıp kumu yapımında tekrar kullanılmasına yönelik yürütülen çalışmada, döküm kumlarının belli bir çevrimden sonra döküm kalıplarında daha fazla kullanılamayacağı ve “ADK” olarak dökümhaneden uzaklaştırılması gerektiği saptanmıştır. Bunun nedenleri; kalıp kumunun fizikokimyasal bozulması, tane boyutu/şeklinin değişmesi, kumun döküm sırasında 1500 0C’de ergimiş metale maruz kalması, gaz geçirgenliğinin ve refrakterliğin azalması, bentonitin bağlayıcılık özelliğini kaybetmesi, kum tanelerinin birbirine tutunamaması, kalıp mukavemetinin azalmasıdır. Olası organik/inorganik kirleticilerin çeşitli ön işlem prosesleriyle (yakma, yıkama, solidifikasyon/stabilizasyon (S/S)) ADK’dan kısmen/tamamen uzaklaştırılarak düzenli depolama bertaraf maliyetlerinin düşürülmesi kapsamında yapılan laboratuar ölçekli çalışmalarda; yakma ve asit çözeltileriyle (HCl, H2SO4, HNO3) yıkama proseslerinin ekonomik açıdan uygun olmadığı, suyla yıkama ve kireç-esaslı-S/S proseslerinin bertaraf maliyeti açısından dökümhane tesisine, sırasıyla, yıllık %8’lik ve %18’lik kar getireceği saptanmıştır. ADK’dan gerikazanım yolu ile yapı endüstrisine yönelik ekonomik/faydalı ürün eldesi kapsamında, ADK’nın “hazır beton” imalatında kullanılabilirliği araştırılmış, pilot ölçekli S/S çalışması İSTON A.Ş. (Tuzla/İstanbul) alt yapı imkanları ile gerçekleştirilmiştir. ADK’nın “TS 706 Metal dökümcülüğü, geridönüşümü fazla olan endüstri dallarından olmasına rağmen, yüksek miktarda atık ortaya çıkmaktadır EN 12620+A1: Beton Agregaları” standardına göre, belli ikame oranında silika kumu ile betonda ince agrega olarak kullanımının uygun olacağı düşünülmüştür. Pilot ölçekli S/S çalışması ile C25/30 sınıfı hazır beton imalatında iki şahit ve yedi farklı ikame oranında (%10, %20, %30, %40, %50, %75, %100) ADK kullanılarak hazırlanan, farklı kür süresi (7, 28, 56, 90 gün) uygulanan taze/ sertleşmiş betonların performanslarını belirlemek üzere çökme (slamp), birim ağırlık, priz süresi, basınç dayanımı, yarmada çekme dayanımı, elastisite, su emme oranı ve yoğunluk gibi mekanik özellikleri incelenmiştir. İkame oranı arttıkça hazır beton ürünlerin basınç dayanımında azalma olduğu görülmüş, bu durum, ADK’daki ince partikül yüzey alanının daha fazla olmasından ötürü su-çimento jel oluşumunun azalması ve agregaçimento arasında uygun bağlanma gerçekleşememesi olarak yorumlanmıştır. İkame oranı arttıkça yarmada çekme dayanımı ve elastisitede de sistematik azalma olduğu gözlenmiştir. İkame oranı arttıkça, hazır betondaki boşluklar arttığı için su emme oranlarında yükselme olduğu saptanmıştır. Tüm ikame oranlarında yoğunlukların ise normal beton sınıfına (2000-2600 kg/m3) uygun olduğu, ancak yine de ADK miktarının yoğunluğu olumsuz etkilediği tespit edilmiştir. Türkdöküm 43 ÇEVRE Farklı ikame oranlarında hazırlanan hazır beton numunelerinin fiziksel ve mekanik özellikleri toplu olarak incelendiğinde, %20 ikame oranı ile hazırlanan hazır beton numunesinin performans özelliklerinin şahit hazır beton ile paralellik arz ettiği saptanmıştır. %20 ikame oranında hazırlanan hazır beton ürünün farklı doğa koşullarındaki davranışını incelemek üzere üç farklı pH’ta (pH 5.5, 4.0, 9.0) özütleme (liç) testine tabii tutulmuştur. Sözkonusu hazır beton numunesinin, “ADDDY-EK 2”ye göre III. Sınıf (inert atık) kriterlerine uygun olduğu ve çevreyi kirletici özelliğinin bulunmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca; %20 ikame oranında hazırlanan hazır beton ile şahit hazır beton arasında mikro-yapısal ve morfolojik olarak herhangi bir farklılık gözlenmemiştir. ADK’nın hazır beton üretiminde ince agrega yerine maksimum %20 ikame oranında kullanımının fiziksel, mekanik, çevresel ve mikro-yapısal açıdan olumsuz bir etkiye sebep olmadığı tespit edilmiş, bu ikame oranının hazır beton tesisine yıllık %2,3’lük, dökümhane tesisine ise yıllık %32’lik kar getireceği belirlenmiştir. Bu çalışmanın devamında, ADK’nın içeriği nedeniyle betonarme yapılarda metal donatı korozyonuna etkisi araştırılmalı, ADK kullanımının hazır beton üretim prosesine herhangi bir olumsuz etkisi olup olmadığını değerlendirmek üzere endüstriyel ölçekli çalışmalar yapılmalıdır. Ayrıca, ADK özellikleri dökümhanelere göre değişiklik göstereceğinden, farklı kaynaklardan temin edilen ADK’ların aynı kalitede olması ve sürekliliği sağlanmalıdır. Benzer çalışmalar diğer dökümhanelerden kaynaklanan, daha az safsızlık (kil, kömür vb.) ve daha yüksek oranda silika içeren ADK’lar ile tekrarlanmalı ve elde edilen hazır beton üründe mekanik, çevresel ve mikroyapısal özellikler irdelenmelidir. Bundan sonraki çalışmada, ADK’nın parke taşı ve reaktif pudra beton (beton rögar kapakları, yağmur suyu ızgaraları) üretiminde kullanılabilirliği denenebilir. Farklı ikame oranlarında hazırlanan hazır beton numunelerinin fiziksel ve mekanik özellikleri toplu olarak incelendiğinde, %20 ikame oranı ile hazırlanan hazır beton numunesinin performans özelliklerinin şahit hazır beton ile paralellik arz ettiği saptanmıştır 44 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 KAYNAKLAR -APHA (2005). Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater, 21st ed., American Public Health Association, Washington, D.C. -Beeley, P., (2001). Foundry Technology, University of Leeds, England. -Deng, A., Tikalsky, P.J. (2008). Geotechnical and leaching properties of flowable fill incorporating waste foundry sand, Waste Management, 28, 2161- 2170. -Etxeberria, M., Pacheco, C., Meneses, J.M., Berridi, I. (2010). Properties of concrete using metallurgical industrial by-products as aggregates, Construction and Building Material, 24, 1594-1600. -Fiore, S., Zanetti, M.C. (2007). Foundry wastes reuse and recycling in concrete production, American Journal of Environmental Sciences, 3(3), 135-142. -Gedik, A., Lav, A.H., Lav, M.A. (2010). Atık döküm kumlarının yol inşaatında alt temel ve dolgu malzemesi olarak kullanılması, 3. Uluslararası Döküm ve Çevre Sempozyumu (IFES 2009), 28-29 Ocak, İstanbul. -Guney, Y., Sari, Y.D., Yalcin, M., Tuncan, A., Donmez, S. (2010). Re-usage of waste foundry sand in high- strength concrete, Waste Management, 30, 1705- 1713. -Khatib, J.M., Ellis, D.J. (2001). Mechanical properties of concrete containing foundry sand, American Concrete Institute Special Publication, SP-200, 733- 748. -Kleven, J.R., Edil, T.B., Benson, C.H. (2000). Evaluation of excess foundry system sands for use as sub-base material, Transportation Research Record, 1714, 40-48. -Monosi, S., Sani, D., Tittarelli, F. (2010). Used foundry sand in cement mortars and concrete production, The Open Waste Management Journal, 3, 18-25. -Naik, T.R., Kraus, R.N., Chun, Y.M., Ramme, W.B., Siddique, R. (2004). Precast concrete products using industrial by-products, ACI Materials Journal, 101(3), 199-206. -Siddique, R., Schutter, G., Noumowe, A. (2009). Effect of used-foundry sand on the mechanical properties of concrete, Construction and Building Materials, 23, 976-980. -Siddique, R., Kaur, G., Rajor, G. (2010). Waste foundry sand and its leachate characteristics, Resources, Conservation and Recycling, 54, 1027- 1036. -Siddique, R., Aggarwal, Y., Aggarwal, P., Kadri, E. H., Bennacer, R. (2011). Strength, durability and micro-structural properties of concrete made with used-foundry sand (UFS), Construction and Building Materials, 25, 1916-1925. -Solmaz, P., Benli, B., Lav, M.A., Çelik, M.S., Lav, A.H. (2007). Atık döküm kumunun geçirimsiz perde yapılarak tekrar kullanımı, 2. Uluslararası Döküm ve Çevre Sempozyumu ve Sergisi, 24-26 Ekim, İstanbul. -TÜDOKSAD, (2011). Kişisel görüşme, Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği, İstanbul. -Zannetti, M.C., Fiore, S. (2002). Foundry processes: the recovery of green moulding sands for core operations, Resources, Conservation and Recycling, 38, 243-254. Anahtar Kelimeler Atık döküm kumu; bertaraf; hazır beton; gerikazanım; tekrar kullanım NEDEN DÖKÜM Neden Dökümü Tercih Etmeliyiz? Maden Makinaları Yürüyüş Takımları Eskiden Günümüzde Maden Makinaları Yürüyüş Takımları Üretim Verilerinin Karşılaştırılması Eskiden Üretim Yöntemi Malzeme Ağırlık Fikstür ve/veya model maliyeti Ham Maliyet İşleme Operasyonları İşleme Maliyeti Test Onay Maliyeti Üretim Maliyeti Kaynak Konstrüksiyon Çelik Sac ve Çelik Döküm 405 kg 83,6 % 100 % 4 ++ 100 % 100 % Günümüzde Döküm Çelik Döküm 395 kg 100 % 91,2 % 0 0 78,4 % 85,1 % Kaynak: DGV Türkdöküm 45 MAKALE Kum Hazırlama Prensipleri Ömer Albayrak LMA Genel Müdürü Kum Hazırlama Prensipleri başlıklı makale LMA firmasının Genel Müdürü Ömer Albayrak tarafından yayınlanan “Bentonit Bağlayıcılı Kalıp Kumu Özelliklerinin Pratikteki Anlamları” kitabından bir bölümdür. Bu bölümde ağırlıklı olarak “Eski Kumun İşlenmesi” ele alınmıştır. Kum Hazırlama Prensipleri Kum Hazırlama, döndü kumunu belirli safhalarda işlemesi üzerine kurulur. Proses iki basamaktan oluşur. İlk safha eski kumun geri kazanımı, ikinci safha eski kumun karıştırıcı içerisinde taze katkılarla karıştırılıp sık olarak yumuşatılma ve havalandırma işidir. Dökme Demir için komple bir döndü sistemi Şekil 1’de canlandırılmıştır. Demir dışı için kum döndü sisteminde, her şey aynı olmakla birlikte, metalin kumdan ayrılma işlemi değişiktir. Eski Kumun İşlenmesi Döküm sürecinin akışı kumun kuvvetli bir şekilde değişimine sebep olur. Büyüyen Metal/Kum oranı Şekil 2 de görüldüğü gibi kumun özelliklerinin değişimine sebep olur bu değişim: • Sıcak ve kuru topaklar • Yüksek sıcaklık ortalamasına sahip kum • Yoğuşma bölgelerinden gelen nemli kum topakları • Kumda kilin tamamıyla yanmış olduğu kısımlar • Kumda kilin zarar gördüğü ancak tekrar kazanabilir kısımları • Yerine çeşitli oranlarda yanmış maça kumu ve maça başı kumu karışmış kum DÖNDÜ KUM AKIŞI Yukarıda yazılan maddeler gerçekleştiğinde, eski kum aşağıda ön görülen şeklide işlenmelidir. Kum-Döküm parçası ayırma Manyetik Bant Kırıcı Manyetik Tambur Ön Mikser Eski Kum Kazanı Kalıplama Hattı Elek Kalıplama ve döküm Düküm ve Soğutma Hattı Soğutucu Kum hazırlama Savurucu Kullannıma Hazır kum bunkeri Savurucu Mikser Eski Kum Bunkeri Emme Su Su Duşu İlave taze Konpenentler Alternatif Şekil 1 Kil bağlayıcılı kalıp kumu hazırlama sisteminin süreç akışı 46 Kum hazırlama sürecinin temelini aşağıda belirtilen kriterler oluşturur; • Eski kumun işlenmesi • Kum hazırlama • Dökülecek metalin etkisi Bu yazımızda eski kumun işlenmesini ele alacağız. Ekim - Kasım - Aralık / 2012 • Topakların kırılması • Metalik ve metalik olmayan yabancı cisimlerin kum dan uzaklaştırılması • Mikserde parçalanamayan kum topakları ve maça atıklarının sistemden uzaklaştırılması • Tozun sistemden uzaklaştırılmasını önlemek, soğu masını sağlamak ve nemlendirmek ve bu kum içinde ki kilin tekrar su kabul etmesini sağlayarak, sonraki karışım sürecini kolaylaştırmak • Birbirinden termik olarak farklı yüklenmiş ve farklı nem miktarına sahip eski kumların, içine karışan muhtelif miktarlarda maça kumu ile karıştı rıp, homojenize etmek Kırma ve Savurma Kuru ve sıcak kum topaklarının, suyun emilebilmesi için mümkün olan en kısa sürede parçalanıp dağıtılması gereklidir. Eğer kırılıp dağıtılamazlarsa bu topaklar elekte yüksek kayıplara yol açarlar Kırılan kum topakları içerisindeki yabancı maddeleri de serbest bırakır. Kırıcı sonrası mutlaka bir manyetik tam- MAKALE bur sisteme yerleştirilmelidir. Eğer kırma işlemi eski kum savurucusunda yapılıyorsa, kumun daha önce metal atıklardan temizlenmesi gereklidir. Çünkü bu metal parçacıkları savurucuya zarar verirler. Metal/Kum oranı az olan ve kuru mukavemeti alçak olan kumlarda topak oluşma eğilimi az olduğu için bu gibi işletmelerde savurucu veya kırıcı gereksizdir. Metalin Kumdan Uzaklaştırılması Demir parçacıkları manyetik ayırıcılar ile kolaylıkla kumdan ayrılabilir. Bu manyetik çözümler döndü sevk sisteminin ilk istasyonlarına yerleştirilmelidir. Bunun sebebi, metal parçalarının sevk bantlarına ve diğer teçhizata keskin kenar ve köşeleri ile zarar vermesini en aza indirmek içindir. Genel olarak en az iki manyetik ayırıcı sisteme yerleştirilir. İlk yerleştirilen Bantlı-Manyet büyük, sonraki pozisyona yerleştirilen Manyet -Tambur ise küçük demir parçalarını sistemden uzaklaştırır. Tamburlar özellikle bant geçiş (kesişme) noktalarına yerleştirilerek, kumun düşme esnasında, metal parçacıkların daha kolayca ayrılması sağlanır. Metal olmayan diğer cisimler ise elekte uzaklaştırılırlar. Değişim Durumu Ölü (tamamen yanmış) kil ve regenere olmuş kompanentler Tam kurutma Sıcaklık tırmanışı 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 Metal / Kum oranı Kum / metal oranı 10 5 4 3 2 Toz oluşumu Şekil 2 1.0 1.1 1.2 1.3 Yoğunluk 1.4 Şekil 3 Metal/kum oranına bağlı olmak eski kum sıcaklığı kurumuş kum miktarı yanmış ölü kompanentler oranı Kumun Nemlendirilmesi Kalıp Kumu Hazırlama Sistemi’nde suyun ilavesine mümkün olan en yakın istasyonda yapılmaya başlanmalıdır. Bu sayede tozun bağlanmasına ve kumun soğutulmasına hemen başlanılabilir (şekil 3). Bu olay özellikle kum soğutucusunun olmadığı sistemlerde çok önemlidir. Su kum transport bandı üzerindeki kuma düzgün, eşit olarak serpilmeli ve kesinlikle fazla bir şekilde verilme- melidir. Bu sayede bantlar temiz kalırlar. En iyi seçim ise, duşların veya fıskiyelerin çeşitli yerlere fazlaca yerleştirilmesidir. Optimum bir soğutma, ancak ve ancak suyun kum ile çok iyi bir karışımı ile sağlanabilir. Bundan dolayı bu bantlar üzerine yerleştirilecek döner kanatlı karıştırıcılar bu iş için yardımcı olabilirler. Ancak en iyi karşım bir ön karıştırıcı ile elde edilebilir. Ön Karıştırma Ön karıştırıcı yumuşak topakları öğütür ve suyu kum içerisinde homojen dağıtır. Kum tanecikleri suyu homojen olarak aldıkları için, kilin su emmesi bu sayede oldukça kolaylaşır. Kumun bu şekilde muamele görmesi ile soğuması da sağlanır. Kumun ön nemlendirilmesi sayesinde bir sonraki karıştırıcı istasyonunda içermesi gerekli nemin daha hassas bir şekilde verilebilmesi de sağlanmış olur. Elek İşe yarayan kum tazelendikten sonra geri kalan kalın maça kesekleri, metalik çapak vs. gibi yabancı kısımlar elek ile kumdan uzaklaştırılır. Kum eleme esnasında kuvvetli bir hava akımına tabi kaldığı için bu esnada oldukça soğur. Soğuma olayı toz emmenin etkisi ile daha da fazlalaşır. Soğutma Sıcak kum aşağıda belirtilen zorlukları beraberinde getirir. • Kum çok zor kullanılabilir hale gelebilir. Mukavemet ve plastik özellikleri aşırı düşer. • Kum sevk esnasında, bantlara, silolara ve model üze rine yapışır. • Kum neminin ayarlanması ve kontrolü, suyun hızlı bir şekilde uzaklaşmasından dolayı çok zorlaşır. Üre- tilen kalıpların yüzeyleri çok çabuk kurur. Her iki ku- ruma, kumun döküm esnasında yerinden sürüklen mesine ve döküm parçalarında kum hatalarına sebe- biyet verir. • Sıcak kalıplar içerisine soğuk maçaların yerleştirilmesi kalıp içerisinde su yoğuşmasına sebebiyet verir. Bu da döküm parçasında patlama penetrasyonu ve gaz porozitelerinin oluşumuna neden olur. Kum sıcaklığı ortam sıcaklığının 10-15 0C’nin daha fazla üzerinde olamaz. Ancak her halükarda 40 0C’yi geçmemesi gereklidir. Bunun üzerindeki sıcaklıklarda oluşan problemler hiçbir şekilde önlenemez. Kumun soğuması ana düşünce olarak kumun içinde bulunan suyun buharlaşıp sistemden uzaklaşması ile meydana gelir. Kum içerisinden %1 suyun uzaklaştırılması yaklaşık 27 0C’lik bir sıcaklık düşüşü demektir. Hava ile soğutma sıcaklık alma kapasitesi düşük olduğu için ihmal edilebilir. Soğutma için mutlaka hava hareketine gereklilik vardır. Zira hava hareketi ile sistemde oluşan buhar uzaklaştı rılabilir. Neme doymuş hava, buharlaşma sürecinin geçerli- Türkdöküm 47 MAKALE Gerekli olan Soğutma Kapasitesinin Hesaplanması Gerekli olan soğutma kapasitesi döküm parçasından ayrılan kumun sıcaklığına ve kalıplama hattında kullanılacak kumun sıcaklığına göre hesaplanır. Eski kum sıcaklığı Metal/Kum oranının artması ile yükselir (Şekil 4). Manyetik Tambur Kırıcı Karıştırıcı öncesi havalandırma önkarıştırıcı Elek Soğutma Derecesi % olarak 25 25 Soğutucu 250 150 100 50 0.1 0.2 0.3 0.4 Pik / kum oranı 0.5 20 10 5 4 3 Kum / pik oranı 2 Kalıplama hattında kullanılacak kumun sıcaklığı mümkün olduğu kadar düşük olmalıdır. Burada tabiî ki hem teknik hem de ekonomiklik önemlidir. Bir kum hazırlama sisteminin soğutma kapasitesi veya içerisinde bulunan tek tek her bir bileşenin soğutma kapasitesi soğutma derecesi olarak da tanımlanabilir (örneğin eleğin soğutma derecesi). Soğutma derecesi erişilen sıcaklık düşüşü ve erişilebilen maksimum sıcaklık düşüşü arasındaki oran olarak tarif edilir. Bu tarife göre: TA -TF x 100 TA -TU (Formül 1) Burada K = Soğuma derecesi % olarak TA= Döndü kumunun soğutulmadan önceki sıcaklığı TF = Soğutmadan sonraki kum sıcaklığı TU= Ortam sıcaklığı Birbiri ardı sıra gelen kum hazırlama sistemini oluşturan bileşenlerin Toplam Soğutma Derecesi aşağıdaki formül ile hesaplanır. Kg = [ 1- ( 1 - K1/100 ) (1- K2/100) (1- K3/100) ... ] x100 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 30 35 75 5-20 10 Havalandırmasız karıştırıcı 200 0 Savurucu (yüksek randımanlı) Silo Savurucu (orta randımanlı) 40 5-10 25 Tablo 1 Kum hazırlamayı oluşturan her bir bileşenin soğutma derecesi Şekil 5’te kum hazırlama sisteminin gerekli toplam soğutma derecesi ve su ihtiyacı, döküm parçasından ayrılan kumun ortalama sıcaklığına bağlı olarak verilmiştir. Soğutma % olarak Ortalam Eski Kum Sıcaklığı 300 Şekil 4 Dökme Demirde termik yüklemeye bağlı olarak sarsaktaki (kalıp bozulurken) ortalama eski kum sıcaklığı. Bu oluşan eski kum sıcaklığı, normal ortalama soğutulan derecelerin bozulması ile ortaya çıkan kum sıcaklığıdır. Kalıp bozma sıcaklığı 5000 C ve burada ısının % 30 unun kalıp kumu tarafından transfer edildiği kabul edilmiştir. 48 Bileşen Eski kum silosu (Kumun burada durduğu zamana bağlı olarak) Geçiş noktaları 350 K= Burada; Kg =Toplam Soğutma Derecesi % olarak K1 , K2 , K3 = Kum hazırlama sistemini oluşturan her bir bileşenin soğutma derecesi % olarak Tablo 1: de tüm bu bileşenlerin tek tek soğutma dereceleri verilmiştir. 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 Ortam sıcaklığı Hazır kum sıcaklığı TA - TF TA - TU Soğutma derecesi TA Soğutma suyu ihtiyacı 0 20 40 60 8 7 6 5 4 3 2 1 80 100 120 140 160 180 200 220 % Olarak Soğutma suyu ihtiyacı liğini koruması için sürekli olarak dışarı alınması lazımdır. Soğutma için her bir kum tanesinin etrafından hava geçmesi gerekliliğinden dolayı açık kum akışı soğutma için en uygun süreçtir. Bu duruma en uygun yerler ise kumun geçiş yaptığı yerlerdir. Örneğin: Eski kum eleği ve havalandırmalı karıştırıcı. Ayrıca açık kum taşıma bantları da soğutma için yardımcıdır. Soğutmadaki en akılcı kıstas ise suyun kum içerisinde homojen olarak dağıtılmasıdır. İçerisinde yeterince ve homojen dağıtılmış su bulunan kumun soğutulması çok daha kolaydır. Ortalama Eski Kum Sıcaklığı Şekil 5 Ortalama eski kum sıcaklığına bağlı olarak mikser dahil olmak üzere gerekli olan toplam soğutma derecesi ve su ihtiyacı soğutma derecesi alttaki formül ile hesaplanır. TA = Eski kum sıcaklığı TA -TF K= TF = Hazır kum sıcaklığı TA -TU Soğutma suyu ihtiyacı özgül ısısı 0,22 Kcal/kg/0C olan eski kumun ısı ihtivasi üzerinden hesap edilir. Bu ise %1 su ilavesinde %27 lik sıcaklık düşüşüne denk gelir. Burada içindeki hazır kum sıcaklığının, ortam sıcaklığının 20 0C üzerinde olduğu kabul edilmiştir. Ortalama eski kum sıcaklığı, kuru ve nemli kumun homojen ve temsil edilebilir sıcaklığı olarak kabul edilebilir. Bu sıcaklıklar ölçülebilir sıcaklıklardır. Gerekli soğutma derecesi, yükselen kum sıcaklığının en üst seviyesinde iken bile, beklenilenin çok altında artabilir. Yani kum sıcaklığı az bir enerji sarfiyatı ile çok daha MAKALE yüksek sıcaklıklardan istenen sıcaklığa indirilebilir. Ancak 1. formüle göre tüm sistemin soğutma derecesinin büyümesine, yüksek sahalarda, çok daha büyük soğutma kapasitesi ile erişilebileceği de nazarı dikkate alınmalıdır. Tablo 1’ deki yön gösteren sayılar (formül 1’e göre) bir kum hazırlama sisteminin Toplam Soğutma Derecesinin yaklaşık olarak hesaplanmasını göstermektedir. Bilinen kum hazırlama tesislerinde, sarsakta kalıp bozmadan kum mikserine kadar (karıştırıcı dahil olmak üzere) olan kısımda %75 den %90 a kadar soğutma derecesine erişebilir. Daha yüksek kum sıcaklıklarında ön karıştırıcı gerekir. Grafik 4’e göre hesap edilen toplam soğutma derecesi, çok yüksek kum sıcaklığına sahip bir dökümhane için çalışılmıştır. Sistemde optimum bir soğutma potansiyeline erişebilmek için, kumda ön görülen soğutma yapacak katkıların da yeterince nemlendirilmesi, homojen hale getirilmesi ve havalandırılması zorunludur. Eğer soğutma buna rağmen gerçekleştirilemiyorsa bir kum soğutucunun sistem içerisine entegre edilmesi gereklidir. Hazırlanmış kullanılma hazır kum, sevk halinde kalıplama hattına gidene kadar soğumaya devam eder. İşte bu nem kaybının kumun karıştırıcıyı terk etmeden önce kompanse edilmesi ( ekstra ilave edilmesi ) gereklidir. İşte burada nem oynamaları rizikosu büyür. Nem kaybı sıcaklığın düşmesi ile hesaplanabilir. 270C’lik bir sıcaklık düşüşü kumun nemini yaklaşık %1 düşürür. Eğer ortam sıcaklığı yükselirse kullanıma hazır kum sıcaklığı da aynı yukarıda belirtildiği şekilde yükselir. Tabi ki kumun nem kaybı eğilimi artar. Soğutma Suyu Miktarı Soğutma için gerekli olan su miktarı Şekil 5’ te gösterilmiştir. Su miktarı, orta kum sıcaklığına oransal olarak temel alınmıştır. Soğutma suyunun tamamının ilave edilmesi gerekmez. Bir kısmı eski kum tarafından tutulur. İstenilen bağlama şişmeye bağlı olarak, siloda bulunan eski kumun kalan nem miktarı %1,5 ile %2,5 arasında olmalıdır. Nemin Kumanda ve Kontrolü Eski kum silolara gönderilmeden önce gerekli nem miktarı içerisine verilmelidir. Zira kum neminin karıştırıcı da homojen olması gereklidir ki bu sayede karıştırıcı çıkışında da nem sabit olarak tutulabilsin. Su ilavesi transport bantlarında, ön karıştırıcı ve soğutucuda verilebilir. Besleme Eski kumun silolara verilmesi bilindiği üzere büyük önem A C I teşkil eder. Depolama işinden optimal bir avantaj sağlanmalıdır. Aşağıdaki görevler yerine getirilmelidir. • Dereceler boşaltılacak ise kum sistemindeki kum mik tarı komponse edilmelidir. • Kurumuş kilin su almasını desteklemek üzere, eski kumun en az bir saat, yüksek Metal/Kum oranlarında ise daha fazla olmak üzere, silolarda bekletilmesi ge reklidir. • Yedek silolarda bulunan kumun homojenizasyonu nun karıştırma ile yapılması gereklidir. Silolarda 2 saatlik bekleme süresi ile ihtiyaç olunan kum kalıplama hattının istenmiş olduğu saatlik kum miktarının 2 katı olmalıdır. Sağlıklı bir bentonit şişmesi ve bağlanması için nem miktarının yüksek tutulması gereklidir. Ancak bu nem miktarı, kumun akışkanlığını düşürecek ve silolara yapışma problemini yaratacak kadar yüksek olmamalıdır. Döndü miktarı ne kadar küçük olursa, kumun siloda bekleme zamanı da kısa olacaktır. Optimum nemlendirme derecesi hacimsel ağırlığın 1.0 den 1,2’ye kadar olduğu zamandır. Bu ise eski kum silosunun karakterine bağlıdır. Eski kum sıcaklığının artması ile kumun akışı azalır, zira oluşan yoğuşma suyu ile , silo çeperleri yapışan kum ile çevrelenir. Eğer çok silo olur ve bunlar gerekli reji ile doldurulup boşaltılırsa, kumda homojenizasyon sağlanır. Toz Emme İşletmedeki havanın talimatnamelerde öngörülen şekilde temiz tutulabilmesi için, kum hazırlama sisteminde nerede toz oluşuyor ise emilmesi gereklidir. Ancak bu tozların emilmesi, kumun kalitesinin değişimine sebebiyet verir. Zira ince tozların emilmesi söz konusudur. Bu toz yanmış kil, ufak silis kumu taneleri, çeşitli toz katkılar, parlak karbon teşkil ediciler ve diğer organik ilave maddeleri içerir. Yine bu toz yüksek miktarda aktif kil de içerir. Emilen bu toz miktarı kumun sistem boyunca sevk edilmesi sırasında kuruması ve nem miktarının düşmesi ile emilebilme kabiliyetinin büyümesi sonucu artar. Hesabı yapılmış abartılı olmayan bir emme sistemi kum kalitesine büyük faydası dokunur. Abartılı bir emme sistemi kumun içerisindeki bağlayıcıları ve diğer katkıların kaybına sebebiyet verir. Kum içerisinde devamlı değişen nem miktarı, kumun geri dönüş yolunda içerisinden daha fazla toz emilerek katkı kaybına neden olur. Bu da kum özelliklerinin değişmesine büyük etkendir. Tozun tamamının ya da bir kısmının tekrar geri kazanımı mümkündür. Bu sayede kum kalitesi, aktif bileşen kaybının sınırlandırılması ile daha rahat kontrol edilir. K AY B I M I Z Alüminyum döküm sanayimizin duayenlerinden Cevher Döküm Eski Genel Müdürü ve Süperpar firmalarımızın yöneticilerinden Sayın Mete KARDAŞ vefat etmiştir. Merhuma Allah’tan rahmet, ailesine, yakınlarına ve camiamıza sabır ve başsağlığı diliyoruz. TÜRKİYE DÖKÜM SANAYİCİLERİ DERNEĞİ YÖNETİM KURULU Türkdöküm 49 ANKIROS - ANNOFER - TURKCAST ANKIROS, ANNOFER ve TURKCAST 2012 Fuarları Başarıyla Gerçekleştirildi İlk organizasyonundan beri metalurji sektörü tarafından ilgiyle takip edilen Ankiros, Annofer ve Turkcast fuarları bu yıl 13-16 Eylül tarihleri arasında İstanbul TÜYAP Beylikdüzü Fuar ve Kongre Merkezi’nde gerçekleştirildi. Fuarlar, 39 ülkeden 845 katılımcı ve 71 ülkeden 15 bin 750 sektörel katılımcıyı ağırladı. A nkiros 2012 - 11. Uluslararası Demir-Çelik ve Döküm Teknoloji, Makina ve Ürünleri İhtisas Fuarı; Annofer 2012 - 10. Uluslararası Demirdışı Metaller Teknoloji, Makina ve Ürünleri İhtisas Fuarı ve Turkcast 2012 - 5. Döküm Ürünleri İhtisas Fuarı 13-16 Eylül tarihlerinde İstanbul TÜYAP Beylikdüzü Fuar ve Kongre Merkezi’nde ger- 50 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 çekleşti. 30 bin metrekarelik fuar alanında eşzamanlı olarak düzenlenen fuarlar, 39 ülkeden 845 katılımcı ve 71 ülkeden 15 bin 750 sektörel katılımcıyı ağırladı. Hannover Messe Ankiros Fuarcılık’ın organize ettiği Ankiros, Annofer ve Turkcast fuarları; Hannover Messe Ankiros Fuarcılık A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Anıl, CECOF/CEMAFON Genel Sekreteri Dr. Timo ANKIROS - ANNOFER - TURKCAST Foseco’nun Demirdışı Pazarlama ve Teknoloji Takımı, Teknoloji Stratejisi Danışmanları ile web tabanlı toplu - gaz alma modeli geliştirmek için çalışmışlardır Würz, 16. Uluslararası Metalurji ve Malzeme Kongresi Yürütme Kurulu Başkanı Prof. Dr. Servet Timur, TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Tunçay Şulan, Demir Ve Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Dr. Veysel Yayan, Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Niyazi Akdaş ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Bakan Yardımcısı Prof. Dr. Davut Kavranoğlu’nun konuşmalarıyla başladı. Fuarda 4 gün boyunca sektör profesyonelleri ve ilgilileri, en yeni ürünlerin ve hizmetlerin sergilendiği ve metalurji endüstrisindeki eğilimlerin sunulduğu bu eşsiz organizasyondan faydalanma ve ticari alışverişte bulunma şansını yakaladı. İlk organize edildiği tarihten günümüze kadar sürekli artan katılımcı sayısı 2012 yılında yüzde 5,6’lık bir artışla 845’e ulaşan Ankiros, Annofer ve Turkcast fuarları, global metalurji dünyasının tamamlayıcı platformu olduğunu gözler önüne serdi. Kriz söylemlerinin oldukça yoğun olduğu, Avrupa’da üretim rakamlarının ciddi düşüşler gösterdiği bu dönemde; Türkiye’nin ve bölgenin metalurji sektöründe gösterdiği başarılı performans nedeniyle büyüme trendini artıran fuarlar özellikle net stant alanındaki yüzde 33’lük büyüme dikkatleri üzerine çekti. Ankiros, Annofer ve Turkcast 2012’ye 39 farklı ülkeden katılım gerçekleşti. Direkt yabancı katılımların yanı sıra; Almanya, Çin, İtalya, İspanya, İran, İngiltere ve Kore ülke pavyonları da fuarlarda yer aldı. En çok katılımcının geldiği ülkeler Türkiye’nin ardından Almanya, Çin ve İngiltere oldu. 845 katılımcının 319’u yerli 526’sının ise yabancı olması, bu yıl özellikle uluslararası katılımcıların 2008 ve 2010 yıllarına göre büyük bir artış gösterdiği ve 2010 yılına göre direkt yabancı katılımcı sayısının ikiye katlandığını gösterdi. Bu yılın diğer bir önemli özelliği ise sektörün küresel markalarının stantlarında kendi isimlerini öne çıkartmaları ve fuarda temsilcilerinin yer almasına karşın ayrıca kendi stantlarıyla da katılım göstermeleri oldu. Fuarlar süresince katılımcılara uygulanan Katılımcı Memnuniyeti Anketi sonuçları fuarların başarısını gösterir nitelikte oldu. Anketin sonuçlarına göre Ankiros, Annofer ve Turkcast 2012’nin sektörün ihtiyaç- İbrahim ANIL HM Ankiros Fuarcılık Genel Müdürü larına cevap verme açısından son derece kapsamlı olduğunu düşünen katılımcıların oranı yüzde 96 olarak hesaplandı. Katılımcıların fuarlarda en çok önem verdiği amaçlar; mevcut iş bağlantılarını güçlendirmek ve yeni iş bağlantıları kurmak, satış görüşmeleri ve pazarlık yapmak, ürün yelpazelerini ve yeni ürün/ teknolojilerini geniş kitlelere tanıtmak ve temsil edecek/edilecek firmalar bulmak olarak sıralandı. Fuarlar, katılımcılar tarafından yüzde 90 oranında “verimli” ve “çok verimli” olarak değerlendirilirken yüzde 86 oranında da “başarılı” ve “çok başarılı” olarak nitelendirildi. Katılımcıların yüzde 98’i stantlarına gelen fuar ziyaretçilerinin sektör ilgilileri olduğunu belirtirken katılımcıların yüzde 87’si 2014 yılındaki fuarlarda da yer alacaklarını bildirdi. Davet ve ilgi üzerine fuara katılım gösteren ziyaretçilerin yanı sıra Bulgaristan, Pakistan, Romanya, Rusya, Tunus, Belarus, Hindistan, İran ve Ukrayna’dan Ankiros, Annofer, Turkcast 2012’ye delegasyon ziyaretleri gerçekleştirildi. Fuar katılımcıları ayrıca; Ekonomi Bakanlığı’nın 16 ülkede Alım Heyeti kapsamına aldığı fuarlarda başta İran, Mısır, Pakistan, Rusya, Sudan, Suudi Arabistan, Tunus ve Yunanistan olmak üzere yurtdışından gelen heyetler ile ikili iş görüşmelerinde bulunma fırsatı yakaladı. 2012 fuarlarında Türkiye dışında 69 ülkeden gelen sektör profesyonellerinin oluşturduğu yabancı ziyaretçi oranının yüzde 12 olması, fuarların daha etkili tanıtım ve daha başarılı organizasyon sayesinde giderek daha geniş kitlelere hitap ettiğinin göstergesi oldu. Fuar ziyaretçilerinin meslek/görev dağılımlarına bakıldığında ise yüzde 31,45’lik oranla üst düzey personel ve yöneticiler birinci sırada geldi. Katılımcılar arasında mühendis ve bakım teknik destek alanında görev yapanlar yüzde 23 oranındayken, üretim ve planlama yüzde 10,93; satın alma, finans ve muhasebe yüzde 10,22; pazarlama ve satış alanında görev yapan Türkdöküm 51 ANKIROS - ANNOFER - TURKCAST Foseco’nun Demirdışı Pazarlama ve Teknoloji Takımı, Teknoloji Stratejisi Danışmanları ile web tabanlı toplu - gaz alma modeli geliştirmek için çalışmışlardır katılımcılar ise yüzde 7,53 oranında hesaplandı. Akademisyen, öğrenci ve basın-yayın kuruluşları ise katılımcıların yüzde 16,14’ü oluşturdu. Ankiros, Annofer ve Turkcast 2012 fuarlarına Anadolu’nun birçok şehrinden düzenlenen ücretsiz otobüs seferleriyle de sektör ilgililerinin ziyareti kolaylaştırıldı. 7 bin 983 kişiyle yüzde 57,6’yı oluşturan İstanbul’dan gelen katılımcıların yanı sıra Kocaeli, Ankara, Bursa, İzmir, Konya, Tekirdağ, Sakarya ve Bilecik şehirlerinden de pek çok sektör ilgilisi fuarda yer aldı. Katılımcıların sektör alanlarına göre dağılımında ise döküm sektörü yüzde 32,03 ile başı çekti. Demir-çelik sektöründe faaliyet gösteren katılımcılar yüzde 23,02; demir dışı metal sektörü yüzde 11,57; döküm alıcısı katılımcılar ise yüzde 10,72’yi oluşturdu. Ankiros ve Annofer fuarlarına en yoğun katılımı entegre tesis, ark ocak tesisi, haddehane, dökümhane, 52 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 demir işleme, ısıl işlem gibi alanlarda görev yapan ziyaretçiler oluştururken; Turkcast fuarına ise döküm, çimento, ağır sanayi, ısıtma sanayisi, otomotiv, beyaz eşya, gemi inşa, demiryolu, inşaat ve şehircilik sektöründe faaliyet gösteren katılımcılar ilgi gösterdi. İlk organizasyondan beri Türkiye’nin ve dünyanın metalurji sektörü tarafından ilgi ile takip edilen Ankiros, Annofer ve Turkcast fuarları 2012 yılında da yurtiçi ve yurtdışında pek çok dernek ve kuruluşun desteği ile gerçekleşti. Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği (TÜDÖKSAD), Demir Çelik Üreticileri Derneği (DÇÜD), TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası, Türkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı ve Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı’nın (KOSGEB) desteğini alan fuarlar yurtdışından da İtalyan Döküm Makineleri ve Sanayisi Birliği (AMAFOND), Endüstriyel Ocak ve Isıtma Ekipmanları Avrupa Komitesi (CECOF), Döküm Malzeme ve Ürünleri Avrupa Komitesi (CEMAFON), Avrupa Metalurji Ekipmanları Birliği, Döküm Ekipmanları ve Tedarikçileri Birliği (FESA), İspanya Döküm İhracatçıları Birliği (FUNDIGEX), Çin Uluslararası Ticaretin Teşviki için Metalurji Konseyi (MC-CCPIT), Almanya Makine ve Tesis Üretimi Birliği (VDMA) gibi kuruluşların desteğiyle gerçekleştirildi. Ankiros, Annofer ve Turkcast 2012, yerli sektör dernek ve kuruluşlarının desteğinin bir parçası olarak iki büyük uluslararası kongreye de ev sahipliği yaptı. Fuarlar ile aynı mekanda eşzamanlı olarak düzenlenen 6. Uluslararası Ankiros Döküm Kongresi ve 16. ANKIROS - ANNOFER - TURKCAST Uluslararası Metalurji ve Malzeme Kongresi, tüm delegelerinin sektör ile ilgili konularda en yeni gelişmeleri yakında takip etmesini ve sektörün bilgi dağarcığının gelişmesini sağladı. 6. Uluslararası Ankiros Döküm Kongresi 13-15 Eylül tarihleri arasında Turkcast fuarı ile birlikte gerçekleştirildi. Önceki döküm kongrelerinden farklı olarak fuar alanında ziyaretçilere açık olarak gerçekleştirilen kongreye ortalama 250-300 delege katıldı. Geçmiş kongre bildirilerine kıyasla 34 sözlü bildiri ve 7 poster bildirisi olmak üzere toplamda 41 bildiriyle daha fazla firmanın katıldığı kongrede ana oturum başlıkları sektörün talepleri ve öngörüleri doğrultusunda; Risk Yönetimi ve İhracat Kredileri, Alüminyum Döküm Teknolojisi, Kalite Yönetim Sistemi Uygulamaları, Yönetim Yazılımları, Yazılım ve Simülasyon Teknolojileri, Çevre Uygulamaları, Enerji Verimliliği, Döküm Teknolojileri olarak gerçekleştirildi. Yabancı katılımcıların da yoğun ilgi gösterdiği kongrede 10 bildirinin 6 farklı ülke temsilcisi firma tarafından sunulmuş olması kongrenin uluslararası kimliğini ve sektörün ortak paydalarını öne çıkardı. Ayrıca sektör için gelişen teknolojilere uyum konusunda verimli bir paylaşım ve analiz noktası haline gelen kongrenin fuar alanında yer alması fuar katılımcısı firmalar ve fuar ziyaretçileri için de renkli görüntülere sahne oldu. Akademisyenler, araştırmacılar, öğrenciler, mühendisler ve işadamlarının katılımıyla gerçekleşen 16. Uluslararası Metalurji ve Malzeme Kongresi (IMMC) ise bilgi ve tecrübe paylaşımını, dünyadaki ve ülkemizdeki teknolojik ve sektörel değişme ve gelişmelerin değerlendirilmesini, meslektaşlar arasındaki iletişimin ve sosyal etkileşimin artırılmasını sağladı. Kongrede yurtiçi ve yurtdışından 16 ülkeden toplam 171 bildiri sunulurken Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya, Cezayir, Çin, Fransa, İngiltere, İran, İspanya, İsveç, İtalya, Japonya, Norveç, Romanya, Rusya gibi ülkelerden konuklar ağırlandı. Geri Kazanım ve Çevre, Biyomalzemeler, Enerji Malzemeleri, Kompozit Malzemeler, Nanomalzemeler, Metaldışı Malzemeler, Plastik Şekillendirme, Toz Metalurjisi, Demir Çelik Metalurjisi, Demir Dışı Metaller Metalurjisi, Döküm, Toz Üretim Teknolojileri, Isıl İşlem, Yüzey Modifikasyonu, Eğitim konu başlıklarında toplam 30 sözlü sunu oturumu gerçekleştirildi. Demir Çelik Üreticileri Derneği’nin (DÇÜD) desteğiyle EBY Uluslararası Summit tarafından düzenlenen 1. Çelik Teknolojileri Zirvesi’nde ise 2 ayrı oturumda yerli ve yabancı 7 konuşmacı yaptıkları sunumlarda çelik üretimindeki en yeni teknolojiler konusunda katılımcıları bilgilendirdi. Türkdöküm 53 HABER 16. Uluslararası Metalurji ve Malzeme Kongresi Gerçekleşti TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası tarafından organize edilen 16. Uluslararası Metalurji ve Malzeme Kongresi, 13-15 Eylül tarihlerinde İstanbul’da gerçekleşti. Kongre’ye akademisyenler, araştırmacılar, öğrenciler, mühendisler ve iş adamlarından oluşan geniş bir kitle katıldı. 1 6. Uluslararası Metalurji ve Malzeme Kongresi, 13-15 Eylül’de İstanbul Beylikdüzü’nde bulunan TÜYAP Fuar ve Kongre Merkezi’nde gerçekleşti. TÜDÖKSAD tarafından düzenlenen 6. Uluslararası Ankiros Döküm Kongresi ve HannoverMesse Ankiros Fuarcılık tarafından düzenlenen Ankiros/ Annofer/Turkcast 2012 fuarlarıyla eşzamanlı olarak düzenlenen Kongre’ye akademisyenler, araştırmacılar, öğrenciler, mühendisler ve iş adamlarından oluşan geniş 56 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 bir kitle katıldı. TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası tarafından organize edilen 16. Uluslararası Metalurji ve Malzeme Kongresi’nde (IMMC) katılımcıların bilgi ve tecrübe paylaşımlarının yanı sıra, Türkiye ve dünyadaki teknolojik ve sektörel değişme ve gelişmeler de değerlendirildi. Metalurji ve malzeme sektörünü bir araya getiren Kongre’de yurtiçinin yanı sıra ve 16 farklı ülkeden katılımcılar da toplam 171 bildiri sunarken 30 sözlü sunu HABER oturumu gerçekleştirdi. Almanya, ABD, Avustralya, Cezayir, Çin, Fransa, İngiltere, İran, İspanya, İsveç, İtalya, Japonya, Norveç, Romanya ve Rusya’dan katılımcıların bulunduğu Kongre’de; dünyanın önemli bilim adamları ve alanlarında uzman davetliler tarafından çağrılı bildiriler sunuldu. Sözlü sunular ise; • Geri Kazanım ve Çevre, • Biyomalzemeler, • Enerji Malzemeleri, • Kompozit Malzemeler, • Nanomalzemeler, • Metaldışı Malzemeler, • Plastik Şekillendirme, • Toz Metalurjisi, • Demir Çelik Metalurjisi, • Demir Dışı Metaller Metalurjisi, • Döküm, • Toz Üretim Teknolojileri, • Isıl İşlem, • Yüzey Modifikasyonu, • Eğitim gibi konu başlıklarından oluştu. Kongre kapsamında hazırlanan Poster Sunumları ise oldukça canlı ve verimli geçti. Kongre Poster İzleme Komisyonu, gerçekleştirilen kokteyl ile birlikte poster sahiplerini ziyaret ederek poster bildiriler hakkında detaylı bilgi aldı. Bu yıl ilk kez düzenlenen Öğrenci Oturumları da yoğun ilgi gördü. Oturumlarda çeşitli üniversitelerden gelen metalurji, malzeme ve seramik mühendisliği öğrencileri alanlarında uzman akademisyenlerin bilgilerinden yararlanma fırsatı buldu. Kongre kapsamında ayrıca “Genç Araştırmacı Ödülü” başlığıyla bir yarışma da düzenlendi. Toplam 13 adayın katıldığı yarışmada Kongre Delegeleri, Kongre Danışma Kurulu, Kongre Oturum Koordinatörleri ve Kongre Yürütme Kurulu’nun kullandığı oylarla belirlenen 3 eş- değer ödül sahiplerine takdim edildi. Ödül kazananlar ise Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nden Şahin Coşkun ve Emre Mülazımoğlu ile İstanbul Teknik Üniversitesi’nden Cevahir Durmaz oldu. Kongrenin düzenlenmesinde maddi destek veren sponsor firmalara ise TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Tunçay Şulan tarafından birer plaket verildi. İlk olarak 1975 yılında ulusal düzeyde gerçekleştirilen, 1993 yılında ise uluslararası karakter kazanan Metalurji ve Malzeme Kongresi gelenekselleşip bir marka (IMMC) haline geldi. Türkdöküm 57 MAKALE Dipl.-Ing. W. Maschke Dr. M. Jonuleit Application Technology ASK Chemicals Metallurgy GmbH, Unterneukirchen, Almanya Head of Application Technology ASK Chemicals Metallurgy GmbH, Unterneukirchen, Almanya Dökme Demirlere aşılayıcı ilavesi tavsiye edilen, hatta istenilen kalitede döküm parça üretimi için gerekli bir uygulamadır. Lamel ve küresel grafitli dökme demirlerin mekanik özellikleri ve işlenebilirlikleri mikro yapıları ile direk olarak ilişkilidir. Hem mekanik özellikler hemde mikro yapı önemli ölçüde aşılamadan etkilenir. Bu nedenle, dökme demirlerin katılaşması süresince aşılama mekanizması ve grafit oluşumu bu makalede detaylı olarak incelenecektir. Dökme demirin aşılanması ne anlama gelmektedir? “Dökme demirlerin aşılanması” sıvı metale çekirdek ilave edilerek, katılaşma mekanizmasını ve mikroyapısını istenilen özellikleri elde edebilmek için etkilemek anlamına gelmektedir. Çekirdekler ≤ 4 µm boyutunda, grafit presipitasyonu için kristalleşme merkezleri işlevini gören ince parçacıklardır. Literatürde aşılama teorisi hakkında bir çok makale mevcuttur. Bu makalede yayınlanmış teorilere tek tek yer verilmeyecektir. Ancak, mevcut teoriler arasında en yaygın kabul görmüş olanı oksit çekirdeklenme teorisidir [1, 2]. Bu teoriye göre, aşılama sırasında SiO2 çekirdekleri çökelir ve daha sonra bu çekirdekler üzerinde grafit oluşumu ve büyümesi gerçekleşir. Ancak, SiO2 çekirdeklerinin oluşabilmesi için sıvı metal içerisinde bu çekirdeklerin oluşmasına yardımcı olacak diğer yabancı çekirdeklerinde bulunması gereklidir. Bu yabancı çekirdekler, genellikle oksijenle bağ kurma (birleşme) eğilimi yüksek olan elementler tarafından oluşturulur (ayrıca Aşılayıcılar başlıklı bölüme bkz). Aşılama, hem grafit çökelmesini (sayı, boyut, şekil açısından) hem de katılaşmayı (gri katılaşmayı teşvik etmek, ledebürite soğumayı engelleme) etkilemek için tasarlanmalıdır. Etkin bir aşılama, hem parça genelinde homojen mekanik özellikler hemde değişik et kalınlıklarında bile homojen bir sertlik dağılımı sağlar. Aşılama ayrıca, Östenit- grafit ötektik reaksiyonu üzerindeki etkili olduğu için parça sızdırmazlığı ve besleme özelliklerine de etki eder. Aşılamanın etkinliği, aşılama öncesi sıvı metalin ergitme sırasındaki metalurjik özellikleri, kimyasal kompo- 58 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 zisyonu, ergitme ve aşılama sıcaklıkları, sıvı metalin aşılama öncesi ve sonrası bekleme süresi gibi değişkenliklere bağlıdır. Aşılama birçok farklı aşamada uygulanabilir ancak en etkili uygulama dökümden hemen önce veya döküm sırasında yapılan aşılamadır. Çekirdeklerin etkinliğine ve soğuma koşullarına bağlı olarak aşılama, ergitme ocağında veya bekletme ocaklarında yapılabilir ancak bu çok nadiren görülen ve önerilmeyen bir uygulamadır. En yaygın uygulamalar ergitme ocağından metal potaya aktarılırken, kalıp içerisine akan metale ve kalıp içinde uygulanan aşılama yöntemleridir. Alaşımsız veya düşük alaşımlı dökme demirlerde, %1,5 ila % 3 silis ve % 2 ila % 4 karbon bulunur. Yavaş ve dengeli bir soğuma şartlarında, sıvı, belli bir süre sonra ötektik kompozisyonuna erişir (% 4,3 karbon eşdeğeri) ve böylece ötektik katılaşma başlamış olur. Ötektik katılaşma sırasında ortaya çıkan karbon tamamen grafite dönüşür. Ancak dökümhane şartlarında yavaş ve dengeli soğuma şartları gerçekleşmez. Bunun sebepleri, kimyasal kompozisyondaki farklılıklar, et kalınlığı veya soğuma hızı ve döküm sıcaklıklarıdır. Laboratuar şartları ve gerçek uygulama arasındaki bu farklılıklar sonucu, sıvı metal, ötektik reaksiyon başlamadan önce Östenit-Grafit denge sıcaklığının altındaki sıcaklıklara kadar soğur. Aşılamanın amacı, ötektik katılaşmanın başlangıcında grafit kristalleşmesi için yeterli miktarda çekirdeğin mevcut olduğunu garanti altına almak ve bu şekilde demir karbür (sementit, Fe3C) oluşumunu engellemektir. Dolayısıyla aşı ilavesi, grafit kristalleşmesinin Östenit-Grafit denge sıcaklığında veya çok az altında bir sıcaklıkta (alt soğuma) gerçekleşmesini sağlayacak oranda yapılmalıdır. Bunun sağalanabilmesi durumunda; lamel grafitli dökme demirlerde eşit büyüklüklerde ve homojen dağılmış A tipi grafit, küresel grafitli dökme demirlerde ise çok sayıda, küçük ve tam yuvarlak görünümlü nodüller içeren mikro yapılar elde edilir. Ötektik γ + Grafit Sıcaklık Dökme Demirlerin Aşılanması Liquidus sıcaklığı (primer östenit) Ötektik γ + Karbür Katılaşma bitişi Zaman Şekil. 1.A. Hipoötektik gri dökme demirin Tipik soğuma eğrisi MAKALE Şekil. 2. A - tipi grafit ve gri katılaşmış lamel grafitli dökme demirin mikroyapısı Aşılayıcılar Genellikle, Ferro-silis alaşımları dökümhanelerde aşılayıcı olarak kullanılmaktadır. Ferro-silislere, aşılama etkinliğini arttırmak için, oksijen’e karşı afinitesi yüksek Kalsiyum, Alüminyum, Baryum, Zirkon, Stronsiyum ve Nadir Toprak Metalleri gibi elementler ilave edilir. Bunun sebebi, başarılı bir aşılama için, sıvı metal içinde çözülen oksijenin bağlanması gerekliliğidir. Bunun yanısıra, bazı aşılayıcılar, grafit çekirdeklenmesi üzerinde olumlu etkiye sahip Bizmut, Titanyum, Mangan, Kükürt ve Oksijen gibi elementler de içerir. ASK Chemicals Metallurgy’nin (eski adı SKW) üretmekte olduğu geniş aşılayıcı ürün yelpazesinin bir kısmı Tablo 1’de gösterilmektedir. Bunların yanısıra, grafit ilave edilmiş FeSi aşılama malzemeleri de vardır. Bu tür aşılayacılar, oksit oluşturmanın yanısıra, metale grafit çekirdekleri ilave edilmesini sağlar. Grafit, aşılayıcı olarak kullanılacaksa, bunun yüksek ısılarda (2500°C) üretilen kristalleşmiş grafit olduğundan emin olmak gerekir. Kalsiyum ve Aluminyum gibi aşılama etkinliğini arttıran bazı elementler FeSi içinde doğal olarak bulunur. Bu nedenle, alaşımsız olarak FeSi’lerde aşılayıcı olarak kullanılabilir ancak bu tür aşılama malzemelerinin etkinlikleri azdır. Aşılama etkinlikleri yüksek olan kompleks aşılayıcılarda hem Kalsiyum ve Aluminyum konsantrasyonu daha fazladır hemde bu tür aşılama malzemelerinin içinde aşının sıvı metal içinde kolay çözünebilirliğini sağlamak için özel katkı malzemeleri bulunmaktadır. Aşılayıcı olarak saf ferro-silis kullanımının etkisiz olduğu kanıtlanmıştır. Etkin Elementler Gri ve Sfero Al Ca Ba Mn Şekil. 3. Kalın kesitli Küresel grafitli dökme demirde çok büyük boyutlu küre oluşumu (20 nodül/mm2, 100 µm’ye kadar nodül çapı) Kalın kesitli parçalarda aşıların etkilerini kaybetmesinin önüne geçmek için düşük döküm sıcaklıklarında döküm ve geç aşılama yapılması gerekir. Bu sayede, aşılama miktarını arttırmadan, aşılama etkinliği artar. Kalın kesit lerde geç aşılama ile elde edilen aşılama etkinliği , pota aşılamasında elde edilemez. Sfero Gri Vermiküler VP 216/116/ Germany Inogen SB 5 Etki süresi Aşılama işleminin etkisi sıcaklığa fakat en önemlisi zamana bağlıdır. Aşılayıcıların zamana olan bağımlılığı, aşının sönümlenme (etkisini kaybetme) süresi olarak adlandırılır. Sönümleme zamanı, aşının ilave edilmesiyle başlar ve ötektik katılaşma sıcaklığına ulaşıldığında sona erer. Bu süreçte, aşılama etkisi gösterecek inklüzyonların sayısı azalır, tekrar oksitlenmeye bağlı olarak çekirdek oluşturacak inklizyonlar irileşir ve çözünür. Bu da aşılama etkinliğinin katılaşma süresine bağlı oluşunun bir göstergesidir. Seri üretim şartlarında 5 mm ile 50 mm et kalınlığındaki parçaların katılaşması birkaç saniye ile birkaç dakika arasında gerçekleşirken, el kalıplama ile üretilen, ağır ve 60 mm’nin üzerinde et kalınlıkları olan parçalarda katılaşma süresi, döküm sıcaklığına bağlı olarak, saatler sürebilir. Katılaşma süreleri arasındaki bu farklar, kesitleri kalın ağır parça dökümünde aşılama malzemelerinin etkinliğinin kaybolmasına neden olur, oluşan çekirdek sayısı azalır ve oluşan kristallerin büyüme süreleri uzar. Bu nedenle kalın kesitli parçalarda ötektik hücreler ve oluşan grafitlerin sayısı az ve boyutları büyük olur (Şekil 3). Inoculo 63 VP 316 / Optigran ZM 6 Zr Optinoc Z Ca Bi SMW 605 CerMM Sr Ti CSF 10 SRF 75 LC Graphidox SRF 75 LC Graphidox Tablo. 1. ASK Kimyasal Metalürji Aşılayıcıları Türkdöküm 59 MAKALE Uygulamada kullanılan en etkili geç aşılanma metotları, akan metal üzerine ve kalıp içinde yapılan aşılamadır. Bu uygulamalarda, ya hassas olarak tartılmış aşı akan metalin içine doğru ilave edilir yada aşı kalıp içine konularak tüm döküm süresince sıvı metalin içinde çözülmesi sağlanır. Çökelti veya aşıların sönümlenme süreleri aşının kompozisyonuna bağlı olarak değiştiği için aşılama malzemelerinin kimyasal kompozisyonları çok önemlidir ve dikkatlice seçilmesi gerekir. Örneğin, en güçlü aşılayacılar en hızlı şekilde etkinliklerini yitirirler. Diğer taraftan, baryum ve seryum içeren aşılayıcıların etkileri çok uzun sürer. İki kademeli aşılama yapılacağı durumlarda bu durum dikkate alınmalıdır. Grafit oluşumu üzerindeki etkisi Sıvı dökme demirde çekirdeklenmeyi etkilediği için aşılamanın, grafit sayıları, boyutları, miktarı ve kısmen şekli üzerinde etkisi vardır. Yetersiz aşılama sonucu alt soğumanın (under cooling) artması öncelikle B- tipi grafit (çiçeksi grafit) veya aynı zamanda D- ve E- tipi grafit oluşumuna (undercooled grafit) sebep olur (bkz. Şekil 5 ve Şekil 6). Ortaya çıkan sonuç ise, mikro yapı içinde düşük mukavemet ve işlenebilirlik azalmasına neden olan ferrit adacıklarının oluşmasıdır. led), hatta grafitin tamamen veya kısmen demir karbür (Fe3C) ‘e dönüştüğü beyaz yapı oluşur. Küresel grafitli dökme demirlerde, yetersiz çekirdeklenme, düşük nodül (küre) sayıları, bozuk grafit oluşumu ve aynı zamanda daha yüksek perlit oluşumuna neden olur. Çekirdek sayısı eğer çok az ise, tercih edilmeyen karbür oluşumu meydana gelir. Aynı soğuma şartlarında (duvar kalınlığı), bizmut içeren SMW 605 ile aşılanan küresel grafitli dökme demirde, baryum içeren aşılayıcı ile aşılanan dökme demire göre, şekil 7’de gösterildiği gibi çok daha fazla nodül sayısı elde edilir. Şekil. 7a. %0,15 SMW 605’de geç aşılanma Şekil. 7b. Baryum içeren aşılayıcı ile geç aşılanma Bunun yanında, aynı duvar kalınlığı ve aynı miktarda aşılayıcıyla, elde edilecek nodül sayısı kullanılan aşılayıcı tipine (aşılama etkili elementlere) bağlı olarak farklılık gösterir. Kesit kalınlığı etkisi %0.2 - 0.6 ilave oranı 550 Alt soğuma Ötektik sıcaklık 500 Bi Nodül / mm2 Sıcaklık 450 R - Recalescence 400 Al 350 300 Zr 250 Ba 200 150 100 Katılaşma bitişi Şekil. 4. Yetersiz çekirdek ihtiva eden dökme demirin soğuma eğrisi – stabil ötektik sıcaklığının altında gözle görülür aşırı alt soğuma (undercooling) Şekil. 6. D-tipi grafit Soğuma hızındaki artış veya yetersiz çekirdeklenmeye bağlı olarak alt soğuma devam ederse, kır (mott- 60 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 15 20 25 30 35 40 45 50 Kesit kalınlığı (mm) Zaman Şekil. 5. B-tipi grafit 10 Şekil. 8. Nodül sayısı üzerinde et kalınlığı ve aşılayıcı tiplerinin etkileri Şekil 8’de et kalınlığı veya soğutma hızının, çeşitli aşılayıcı tipleri ile ilişkili olarak nodül sayısı üzerindeki etkisi gösterilmektedir. Katılaşmanın çok hızlı olduğu ince cidarlı parçalarda, bütün aşılayacılarının etkin olduğu görülmektedir. Et kalınlığı arttıkça, katılaşma süresinin uzamasına bağlı olarak aşıların etkinliklerinin azaldığı, nodül sayısındaki azalmadan, görülmektedir. Başka bir ifade ile, kalın kesitlerde, optimum aşılamayla bile, ince kesitli parçalarda elde edilen nodül sayısına ulaşmak mümükün değildir. Çok kalın kesitlerde, mm2 başına bazen sadece 40 ila 60 nodül sayısı elde edildiği görülürken, çok ince kesitli parçalarda nodül sayısının > 500/ mm2 olması oldukça normaldir. Kesit artışına (soğuma MAKALE hızına) bağlı olarak nodül sayısında görülen azalma paralelinde oluşan grafitlerin irileşmesine neden olur )bkz. Şekil 3 ve Şekil 9). % 0,3 Pota aşılaması yaklaşık 100 nodül/mm2 % 10 sementit, 20.....%30 Ferrit, kalan kısım Perlit Şekil. 9. Farklı et kalınlıklarında [4]nodül sayılarının ve nodül büyüklüklerinin karşılaştırılması Burada küresel grafitli dökme demirler için bahsedilen özellikler, doğal olarak diğer dökme demirler içinde geçerlidir. Matriks üzerindeki etkisi Lamel grafitli dökme demir Lamel graftli dökme demirlerde, genel olarak karbürsüz, ince taneli hücreleri olan, perlitik matrikse sahip, düzgün dağılımlı ve ince A tipi grafit içeren mikro yapı hedeflenir. Etkili aşılama veya iyi çekirdek dağılımı, hedeflenen mikro yapıya ulaşılmasını olumlu yönde etkiler. Kimyasal kompozisyon ve soğuma şartları hedeflenen mikro yapıyı etkileyen diğer parametrelerdir. Etkili aşılama ile farklı kesit farklılıklarında bile aynı mekanik özelliklere sahip ve işlenebilirliği iyi döküm parçalar elde edilebilir. Küresel grafitli dökme demir Küresel grafitli dökme demirler, magnezyum tretmanının bir sonucu olarak, alt soğuma eğiliminin yüksek olması nedeniyle, aşılanmadıkları takdirde, beyaz veya kır demir olarak katılaşırlar. Gri katılaşma ancak aşılama ile elde edilebilir. Aşılama ile, küre sayısı artar, küreleşme iyileşir, ferrit oluşumu artar ve hepsinden önemlisi çil veya karbür oluşumu eğilimi azalır. Şekil 10, Magnezyum tretmanından sonra %0,3 pota aşılaması ve %0,2 pota aşılamasına ilave olarak %0,1 kalıp içi aşılama yapılmış metallerin mikro yapılarını göstermektedir. Mukayese edildiğinde, %0,1 kalıp içi aşılama yapılmış metalin mikro yapısındaki nodül sayısı, nodüllerin küreselliği ve ferrit miktarı fazladır. Orta ve kalın kesitli parçalarda, geç aşılama ile mikro yapı önemli ölçüde iyileştirilebilir. Küresel grafitli dökme demirden imal edilmiş kalın kesitli parçalarda ise, geç aşılama (Ingot kalıplarının dökümü hariç), nodül sayısını arttırmak, segregasyonu önlemek, grafit bozulmalarının önüne geçmek ve ters çil oluşumuna mani olabilmek için tek seçenektir. % 0,2 Pota aşılamasına ilave olarak, % 0,1 kalıp içi aşılaması yaklaşık 300 nodül/mm2, sememtit yok 70.....%80 Ferrit, kalan kısım Perlit Şekil. 10. GJS-500-7; Pota aşılanması (yukarıda), % 0,2 Pota ve ilaveten % 0,1 kalıp içi aşılama (aşağıda) 10 mm et kalınlığı, 100:1 oranında büyütme Aşılama metotları Ön aşılama / Ön şartlandırma Bu terimler, sıvı metalin içine, daha ergitme ocağında veya metal ocaktan potaya alınırken çekirdeklenme etkisi yaratacak malzemelerin ilavesi için kullanılmaktadır. Bu uygulama, metalurjik yapının ilk başladığı safhadan itibaren, sıvı metalde optimum yapı ve grafit oluşumunu sağlamak için yapılmaktadır. Ce-Zr-Mn ihtiva eden VL(Ce)2, ön şartlandırıcı olarak kullanılır ve sıvı metalin içindeki çözünmüş oksijen seviyesinin, oksit bileşikleri oluşturarak, azalmasına ve sıvı metal içinde çekirdeklenmenin ve çekirdek dağılımının iyileştirilmesine katkıda bulunur. Baryum veya Alüminyum ihtiva eden diğer önşartlandırıcılar da vardır. Ayrıca, silisyum karbür ilavesi de, sıvı metal içindeki çekirdek sayısını arttırdığı için, ön şartlandırıcı olarak tanımlanabilir. Pota aşılaması Bu klasik aşılama yöntemidir. Aşılayıcı, sıvı metal ocaktan potaya alınırken veya Magnezyum tretman potasından döküm potasına aktarılırken eklenir. Bu uygulamada, sıvı metal miktarına bağlı olarak, 0,6 mm ve 6 mm arasındaki tane iriliklerinde aşılayıcılar kullanılır. Aşılayıcıları potanın dibine konulmaması ve mümkün olduğunca homojen bir şekilde akan metalin üzerine ilave edilmesine dikkat edilmelidir. Tel aşılama Tel aşılama yönteminde aşılayıcı, yuvarlak kesitli bir telin içine konmuş şekilde sıvı metale ilave edilir. Tel, sıvı metalin içine kontrollü bir şekilde tel besleme makinası ile verilir. Bu şekilde hem tel boyu, hemde tel besle me hızı kontrol edilerek hassas bir şekilde aşılayıcı sıvı metale verilmiş olur. Tel aşılama hem pota içinde hemde döküm ocaklarının döküm ağzında ilave edilebilir. Türkdöküm 61 MAKALE Akan metal’e (stream) aşılama Bu yöntemde aşılayıcı direk olarak kalıba akan metalin içine verilir. Uygulamada, döküm süresince sıvı metalin içine homojen bir şekilde aşı ilavesini sağlamak için, genellikle, otomatik aşılama makinası adı verilen cihazlar kullanılır. Bu uygulama için en uygun aşı tane iriliği genellikle 0,2 mm ve 0,7 mm arasındadır ve aşının çok kısa süre içinde tamamen çözünmesi gerektiğinden eklenen miktar % 0,15’den fazla olmamalıdır. Pota aşılamasına göre avantajı, geç aşılama yapıldığından aşının etkinliğini yitirmemesidir (sönümlenme). Bu uygulama otomatik kalıplama makinalarına entegre döküm ocaklarında yaygın olarak kullanılır. çası olarak planlamak gerekir. Aşılama ile ilgili verilerin kayıt altına alınması ve istatistik proses kontrol yöntemleri ile kontrol edilmesi gerekir. Aşılama ile ilgili verilerin, aşı seçimi, gelen aşıların ön kontrolu, stoklama şartları, döküm sıcaklıkları, aşı ilave oranlarının tartılarak doğrulanması, otomatik aşılama makinalarının rutin bakımı ve kalibrasyonu, aşılama ile döküm bitimi arasında geçen süre, titreşimli aşı dozlama ünitelerinde frekans ölçümü ve kontrolu, tel besleme makinalarında besleme hızı ve telin doğru bir şekilde sıvı metal içine verilip verilmediği gibi bir çok parametrenin dikkate alınması gerekir.[5] Aşılama sonuçlarının takibi için uygulamacıların kullanabileceği değişik yönemler vardır. Bunlardan geleneksel olanı, kama testi (çil derinliğinin ölçülmesi) ve mikroskop altında mikroyapı incelemesidir (grafit şekli, tipi, matriks yapısı, ötektik hücre sayısı, nodül sayısı). Diğer bir uygulama ise günümüzde yaygın olarak kullanılmaya başlayan termal analiz sistemleridir. Metalin soğuma eğrisi incelenerek, aşılamanın etkinliğinin yanı sıra ölçülen metalin metalurjik özellikleri ile ilgili bir çok faydalı bilgiler elde edilebilmekte ve döküm öncesi sıvı metalin katılaşma eğilimi, çekinti eğilimi, oluşacak grafitin şekli ve miktarı gibi bir çok konuda ön bilgi elde edilebilmektedir. Kalıp içi aşılama Kalıp içi aşılamada, aşılayıcı sıvı metalin içine mümkün olan en geç süreçte ilave edildiği için aşıların etkinliğini kaybetme riski en aza indirgenmiş olur. Kalıp içi aşılamada, aşılayıcı, sıvı metale, döküm havşasında veya doğrudan yolluk sistemi içinde verilir. Dolayısıyla, aşıların çözünmesi, dolum süresince havasız bir ortamda ve direk olarak sıvı metalin içinde gerçekleşir. Kalıp içi aşılama için blok şeklinde aşılayıcıların kullanılması önerilir. İnce taneli aşıyıcıların kullanılmalısı durumunda çözünmemiş aşı malzemesinin kalıp içine girmesi ve döküm parça üzerinde olumsuz etkileri olma riski bulunmaktadır. Literatür: [1] F. Neumann: Giesserei 83 (1996) No. 14, pp. 11-15 [2] J. Müller, W. Siefer: Giessereiforschung 45 (1993) No. 3, pp. 92-98 [3] J.F. Janovak, R.B. Gundlach: Gießereipraxis (1983) No. 15/16, pp. 223-242 [4] K. Reifferscheid: Gießerei Praxis (1973) Issue 22/November, pp. 393-398 [5] VDG Information Sheet p. 210 “Impfen von Gusseisenschmelzen” Aşılama ve aşılama sonuçlarının kontrol edilmesi ve takibi Aşılama sırasında ortaya çıkabilecek hataların önüne geçmek için için dökümden sonra parça üzerinde veya ayrı dökülmüş numune üzerinde yapılacak kontrollar yeterli değildir. Bu tür hatalara mani olmak için aşılamayı, üretimin her safhasında ve üretim şartlarına uygun olacak şekilde, kalite emniyet sisteminin bir par- SATILIK DÖKÜMHANE EKİPMANLARI Erkunt Sanayi A.Ş. Hat Frekanslı Junker İndüksiyon Ocakları Erkunt Sanayi A.Ş.’den satılık çalışır durumda olan 3 adet Hat Frekanslı Junker marka indüksiyon ocağı. Teknik özellikleri: -Kondansatör parametreleri : Toplam 19440 kVAR 1100 V 50 hz -Kondansatör sayısı : 30 adet Teknik özellikleri: Üretici firma : JUNKER Üretim Tarihi : 1977 Ergitilen Metal : Pik Ocak Sayısı : 3 ADET Ocak Kapasitesi : 6 TON Konvertör gücü : Kw TRAFO GÜCÜ: 1700 KVA Konvertör frekansı : 50 Hz Bobin Voltajı : 1100 V 62 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 Tel: (0312) 397 2500 Fax: (0312) 397 2507 Yetkili: Oktay Başarır oktayb@erkunt.com.tr Bobin Yüksekliği : 1160 mm Bobin ölçüleri (Kesitler): Boy: 32 mm En: 40 mm Toplam Tur sayısı : 34 1 bobinin tur (mesafe) yüksekliği : 32 mm Turlar arası mesafe : 2 mm Şablon Çapı: 940 mm : Bobin çapı 1170 mm BUĞRA PEKUSLU GreenBusiness Genel Koordinatörü Enerji Verimliliği Uzmanı Endüstri ve Enerji Mühendisi Akdaş Enerji Verimliliği Proje Koordinatörü İ www.greenbusiness.com.tr /global@greenbusiness.com.tr ENERJİ VERİMLİLİĞİ malatın tipi ya da kullanılan hammadde çeşidi fark etmeksizin, bütün döküm sektörünün geneli için vazgeçilmez, değiştirilemez bir üretim gerçeği mevcut: Döküm üretimi sürecinin “doğası gereği” ısı formundaki enerjiye olmazsa olmaz biçimde hem de durmaksızın ihtiyaç duyulmakta. Bu da, pek tabi beraberinde atık ısı oluşumlarına dair nihai bir sonucu doğurmakta. Bu durum az evvel de belirtildiği üzere işin doğası gereği elimine edilemez bir döküm gerçeği. Fiziksel kanunlar gereği, metal hammaddesine istenilen döküm ürünü şeklini verebilmek için onu önce ergitmek, sonra tekrar katılaştırmak (soğutmak) gerekmekte. Yani, bir başka ifade ile döküm hammaddesinden nihai ürün elde etmek (katma değer yaratmak) için, ona önce yüksek miktarda ısı formunda enerji transferi yapılması ve daha sonra transfer edilen bu enerjinin geri çekilmesi lazım gelmekte. Hal böyle olunca sürecin bir basamağında hammaddeye transfer edilen enerjinin sonraki basamaklarda geri alınması; hammadde üstünden atılması gerekmekte. Ve bu durum fiziksel kanunlar gereği değiştirilmesi, revize edilmesi mümkün olmayan bir gerçeklik. O yüzden işin “doğası gereği” bu atık ısının oluştuğunu söylemek pek de yanlış olmaz. Bunun yanı sıra, üretim boyunca söz konusu ısıyı sağlamak için kullanılan yakıtların daha sonra oluşturduğu yan ürünler de (atıklar da) yine bilimsel gerçeklikler çerçevesinde, elimine edilmesi mümkün olmayan kimyasal bileşenlerdir. Yakı- Döküm Sanayinde Oluşan Atık Isının Geri Kazanımında Yeni Açılımlar: tın ısı oluşturması için gereken kimyasal reaksiyonlar sonucu karbon gazı ihtiva eden bu yan ürünlerin oluşumu doğal ama acı bir gerçektir… Ancak tüm bu durumu fırsata çevirmek, kaybolan, atığa dönüşen enerjiyi geri kazanarak iş verimini arttırmak, üretim maliyetlerini düşürmek mümkün. Kaybolan, atılan enerjiyi tekrar geri kullanılabilir enerji olarak geri kazanmak ve bu enerjiyi üretim süreci boyunca tekrar kazanmak önemli bir enerji verimliliği adımı. Bu sayede, birim zamanda harcanan enerji başına elde edilen üretim çıktısı, ya da bir başka ifade ile birim zamanda tüketilen enerji karşılığında elde edilen katma değer oranını arttırmak imkan dahilinde olacaktır, ki bu da, tam olarak, dünya genelinde “yenilenen” üretkenlik kavramı ile eşdeğer bir tanımlamadır. Enerji Dönüşümüne Karar Veren Mekanizma Söz konusu atık ısı oluşumlarının, şüphesiz, en yaygın örneklerinden bir tanesi de, doğalgaz ile çalışan ocakların/fırınların bacasından çıkan karbon ağrılıklı, yüksek sıcaklıklı gazlar. Yüksek oranda karbon salımı ile küresel ısınmada da büyük ölçüde pay sahibi olan bu gazların yakıtın yanma prensibine bağlı olarak tamamen ortadan kaldırılması yakın zamanda mümkün gözükmese de fırsata çevrilmesi ihtimal dahilinde gibi duruyor. Atık baca gazlarının değerlendirildiği ve bu sayede kullanılabilir enerji dönüşümlerinin gerçekleştirildiği “mucizevi” çözümler hem doğal sürdürülebilirliğin hem de üretim- de kullanılan kaynağın sürdürülebilirliğin arttırılmasını sağlamakta. Bu sayede de birim zamanda kullanılan enerjiden elde edilen iş verimi yükseltilebilmekte. Bunu sağlayan geri kazanım çözümlerinin çalışma prensibinin en temel noktasında, doğalgazla çalışan fırınların/ocakların bacasından atmosfere salınan, yüksek sıcaklık değerine sahip karbon gazının, sahip olduğu ısının, konveksiyon enerjisinin eşanjör vasıtası ile yeniden kullanılabilir bir formda bir başka ortama aktarılması yer almakta. Bu prensipte, eşanjörün içinden geçen akışkanın, bacadan çıkan gazın, yüksek sıcaklık değerine sahip ısısını kendi üzerine transfer etmesi amaç edinilmiştir. Bu vesile ile ısı, atıl durumdan geri kazanılabilir bir başka ortama transfer edilmeye çalışılmakta. Isının sahip olduğu iş enerjisi de kullanılabilir bir biçimde daha sonra çevrim elemanlarına aktarılarak üretim alanı için tekrar hazır hale gelmekte. Bu noktada birinin iki alternatif kullanım şeklinden birinin seçilmesi gerekiyor. Bunlardan ilki enerjinin tekrar ısı olarak değerlendirilmesini sağlayan termal sistemler ve eklentiler. İkincisi ise mekanik enerjiden elektrik üretimini mümkün kılan türbinler. Burada önemle işletilmesi gereken karar mekanizması, üretim alanının ihtiyacına göre hangi enerji tipinin daha çok öncelik arz ettiği ve fabrika ortamı için daha makbul olduğu. Ayrıca enerji dönüşümlerinin süreç akışına dair geçirilmesi gereken işlem adımlarının her birinin verim değeri de önemli bir diğer parametre grubu. Tüm bunlara ek olarak mut Türkdöküm 63 ENERJİ VERİMLİLİĞİ iş verimini direkt etkileyecek olan indikatörler niteliğinde. laka ama mutlaka dikkate alınması gereken bir başka parametre grubu da dönüşümün yapılacağı ortamın sıcaklık, nem ve diğer faktörlerine bağlı olan değişimler. Çünkü tüm bu dikkat edilmesi gerekenler ideal değerden uzaklaştıran kısıtlardır ve gerçek geri kazanım oranını öngörebilmek için hassas biçimde hesaba alınmaları gerekmektedir. Bu hesapları kullanıcı yerine anlık ve hızlı biçimde yapıp, üretim adına en karlı ve verimli alternatife karar veren hatta onu da optimize eden özel bir çözüm “Akıllı Enerji Çemberi” içeriğinde geliştirildi. Zaten yurt dışından gelen reaksiyonlarda üzerinde durulan nokta, özellikle Avrupa Birliği üst düzey yetkilisi Loic-Nihoul’un vurgu yaptığı husus da ürünün bu tip fark yaratan bir optimizasyon özelliğine sahip olması idi. Geri Kazanımda Değişken Koşullara Cevap Veren İş Zekası Uygulamaları Döküm fabrikalarının yöneticilerinin bu noktada dikkatli olması 64 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 gerektiren bir başka husus daha mevcut. Üretimin karakteristik yapısına bağlı olarak, söz konusu atık ısının sıcaklık, debi ve nem değerlerinin sürekli değişkenlik göstermesi söz konusu. Böyle bir durumda da sabit pompa devrine sahip olan sistemlerin sınıfta kalması kaçınılmaz. Eşanjöre giren akışkanın debisinin sabit kalması, söz konusu değişken ve kaygan tabloya cevap verememesi anlamını taşımakta. Bunun sonucunda da, geri kazanımın olası ulaşılabilecek yüksek verim değerlerinden adım adım uzaklaşılması gibi bir durum ortaya çıkabilecektir. Bunun önüne geçecek uygulamalar ise ancak ve ancak özel iş zekası uygulamaları ile donatılmış otomasyon eklentisine sahip sistemlerdir. “Akıllı Enerji Çemberi”nin de bu alanda geliştirdiği yenilikçi açılım yurt dışında ve içinde ödül almasını sağlayan etkin faktör olmuştur. Piyasa ürünlerin de dikkat edilmesi gereken bu özellikler, geri kazanım oranını ve dolayısı ile fabrikada sağlanacak olası üretkenlik ve Karbon Gazlarının Kimyasal Enerjisini de Kullanan Çevreci Enerji Keşfi Geri kazanımda mevcut klasik çözümlere fark atan bir başka yeni ve yenilikçi bakış açısı ise, karbon gazının kimyasal reaksiyonlarla değerlendirildiği ve bu sayede moleküler enerjinin açığa çıkarıldığı yeni nesil girişimler. Doğalgazın yakılması sonucu bacadan çıkan yüksek oranda CO ve CO2 gazını kimyasal tepkimeye tabi tutan özel çözümler, bu gazların bağlarındaki kimyasal enerjinin serbest hale gelerek elektriğe dönüşümünü mümkün kılmakta. Yakıt hücresi destekli eşanjör çözümleri ile somut hale getirilmeye çalışılan bu girişimlerde hem bu gazların sahip olduğu yüksek sıcaklık kullanılarak yapılacak çalışmanın daha verimli aktive edilmesi sağlanmakta hem de karbon gazlarının doğaya olduğu gibi yayılmasının önüne geçilerek toplam çevre kirlenme oranına engelleyici iyi bir adım atılmakta. Ergimiş karbonat içerikli yakıt hücreleri bu anlamda devrim niteliğinde bir enerji geri kazanımı ihtimal dahilinde tutmayı sağlıyor. Bu çözümler sahip oldukları geri kazanım oranlarının yüksekliği ile de dikkat çeken niş yaklaşımlar. Düşük Sıcaklıklı Atık Isılar Yüksek Oranda Elektrik Üretimi Aslında Mümkün! Döküm sektörünün ve diğer birçok sektörün atık ısılar konusunda karşı karşıya gelmek zorunda kaldığı bir diğer kritik nokta ise söz konusu, ısı ihtiva eden atığın sıcaklık değerinin su akışkanını yeterince yüksek değerde buharlaştıracak sıcaklığa düzenli olarak sahip olmamasıdır. Eşanjörlerde ve geri kazanım kazanlarında ısı transferi için genel olarak su akışkanı tercih edilmektedir. Ancak bu suyu yüksek kalitede enerji değer- ENERJİ VERİMLİLİĞİ lerine sahip buhara çevirebilme kapasitesi olmayan atık ısı çıkışları bu durumda kullanılamaz olarak atıl halde göz ardı edilmek zorunda kalmakta. İşin içine çevrimden kaynaklanan verim kayıpları da girince, konu ile ilgilenen yöneticiler çoğu zaman kazan üreticilerinden, atık ısılarının kullanılamaz kadar düşük sıcaklıkta ve değerde olduğuna dair ifadeler duymaktalar. Ya da en iyimser ifade ile bu atığın ancak idare binalarında kullanılan sıcak suya aktarılacağına dair bilgilendirmeler kimi zaman yapılmakta. Halbuki asıl gerçek bu söylenenden çok daha farklı bir noktada duruyor. Ve bu düşük sıcaklıktaki atık ısılar doğru değerlendirilirlerse birer büyük balığa dönüşebiliyor. Türkiye’de bu alanda GreenBusiness liderliğinde başlayan girişimlere dünya ölçeğinde çok önemli sağlama yanıtları gelmiş durumda. Bu noktada gerçek büyük kazanıma ulaşmak için klasik algının biraz dışına çıkmakta fayda var. Velhasıl geri dönüşüm prensibini sadece klasik ve bilinen usulde tasarımları göz önüne alınarak değerlendirmek az evvel anlatıldığı şekilde yanılgılara düşülmesine sebep oluyor. Öncelikle üzerinde odaklanılması gereken husus ise geri kazanımda ısı transferi için kullanılan akışkanların buharlaşma sıcaklık değerlerine ve genleşme katsayıları. Bu odak noktası etraflıca ve derinlemesine analiz edildiğinde ise ortaya, çok daha farklı bir tasarımsal bütünlük içerisinde, yepyeni çözüm ürünlerinin modellemeleri çıkıyor. Atık ısının aktarıldığı su akışkanına bileşke biçimde bu yaratıcı yaklaşımla birlikte farklı entegre tasarım açılımları bu alanın hiç şüphesiz en yeni ve çekici örneklerini yaratıyor. Öyle ki, ancak sıcak su olarak kullanılabileceğine dair basmakalıp “otorite” görüşlerinin hakim olduğu söz konusu düşük sıcaklıklı atık ısılardan önemli verim oranlarında ve yüksek kapasite değerlerinde elektrik üretimi bile mümkün! Akdaş, TÜDÖKSAD ve GreenBusiness İmzalı Döküm Sektörünün Özgün Enerji Çözümüne Büyük Bir Gurur Daha: Vodafone 2012 Geleceği Gören Girişimci Ödülü GreenBusiness’ın, TÜDÖKSAD ve Akdaş Döküm San. Ve Dış Tic. A.Ş. imzalı çözümü, Akıllı Enerji Çemberi, ulusal alanda ses getirmeye ve önemli reaksiyonlar almaya devam ediyor. Öyle ki, söz konusu girişimin akılcı ve başarılı yönü dolayısı ile GreenBusiness platformu, geçen ay “Vodafone 2012 Geleceği Gören Girişimci” ödülünü almaya hak kazandı. Yapılan çalışmanın uluslararası alanda yaratacağı katma değere vurgu yapılarak ödülün neden bu girişime verildiği ifade edildi. Aralarında Pegasus Havayolları Yönetim Kurulu Başkanı Ali Sabancı, Vodaone İcra Kurulu Başkanı Serpil Timuray ve Akbank Genel Müdürü Hakan Binbaşlıgil’in de bulunduğu değerlendirme kurulu, ummalı bir çalışma sonrası 200’e yakın ödüle aday girişi- mi 9’a düşürerek finalistleri belirledi. Ardından da Kasım ayının ikinci haftasında İstanbul’da Conrad Otel’de özel bir davetle ödüller sahiplerini buldu. Sunuculuğunu Ece Vahapoğlu’nun yaptığı geceye iş, cemiyet ve basın dünyasından önemli isimler de katıldı. Söz konusu gecenin ve organizasyonun haberleri Hürriyet, Ekonomist ve SKY Türk gibi seçkin kuruluşlarda yer aldı. Türkdöküm 65 İÇİMİZDEN BİRİ 66 Hamdi Doğru Ekim - Kasım - Aralık / 2012 Meslek hayatına 1965 yılında Karabük Demir Çelik Fabrikası’nda başlayan Hamdi Doğru, daha sonra Elektro Metal A.Ş.’de iş hayatına devam etti ve burada bir çok ilke imza attı. Türkiye’nin önemli dökümhanelerinden Döktaş’ın kuruluşunda yer alan Hamdi Doğru, 1974 -1995 yılları arasında Döktaş’ta müdür yardımcılığı ve müdürlük görevlerinde bulundu. 1993 yılında Doğru Döküm’ün kuruluşunda yer alan Hamdi Doğru, 1995 yılından sonra dökümhanede aktif olarak yer almaya başladı. İçimizden Biri’nin bu sayımızdaki konuğu Hamdi Doğru ile meslek hayatını ve döküm mesleğini konuştuk. İÇİMİZDEN BİRİ Sayın Hamdi Bey, nerede doğdunuz, hayatınızın ilk yılları nerelerde geçti? Aldığınız eğitimler nelerdir? Aile hayatınız ve ailenizin mesleğinize katkısı nasıl oldu? 1 Ekim 1938 tarihinde Bursa ili Orhangazi kasabasında doğdum. İkinci Cihan Harbi’nin olduğu bu yıllarda ülkemiz fakirlikle boğuşuyordu. Her ne kadar milli endüstrilerin kuruluş yılları bu zamana rastlasa da henüz milli gelire katkıları azdı. Tarıma dayalı olarak çalışan nüfus ancak karnını doyurabiliyordu. Biz de aile olarak çiftçi bir aile idik, yazın kazanıp kışın ihtiyaçları karşılıyorduk. 1945 yılıydı, kendi ektiğimiz ekin tarlasından başak topluyor, gece evimize getiriyorduk. Çünkü ürettiğimiz buğdayın büyük bir kısmını harman esnasına jandarma gelip alıyordu. Ekmek vesika ile veriliyordu. İç çamaşırı gömlek vs. için Amerikan bezi adı altında vesika ile pamuklu malzemeler dağıtılıyordu. Velhasıl sıkıntılı yıllardı. Almanlar yurdumuza saldırır düşüncesiyle gece camları iyice kapatıyorduk. Gaz, şeker bulmak çok zordu. Hıdırellez günü annem “Bir tepsi sütlaç yaptım, yiyin” dedi. Kaşıkları sütlaca doldurunca tuzlu olduğunu anladık. Annem şeker bulamadığı için şeker yerine tuzlu sütlaç yapmıştı. 1950 yılında seçimler oldu. Demokrat Parti parlamentoya girdi. Seçim gezisi esnasında Reisicumhur İsmet İnönü Orhangazi’ye geldi. Halkı salonda topladılar. Sayın İnönü halka “Bir isteğiniz var mı” diye sordu. Kimseden çıt çıkmıyor. Ben parmağımı kaldırarak söz istedim. Daha 12 yaşındaydım. “Sayın Reisicumhurum sizden isteğimiz bir kütüphane ve ortaokul” diye bağırdım. Salondan bir alkış koptu ki sorma gitsin. 1950 yılında salonun bir köşesi kütüphane yapıldı. Ortaokul ise 1953 yılında açılabildi. Okumak istiyordum ama imkanımız yoktu. 1951 yılında babama 5 adet kuzu aldırdım ve o yaz çobanlık yaparak kuzuları büyütüp kurban bayramında sattık. Paraları anneme benim için biriktirmesini söyledim. Ayrıca her gün simit, gazoz, kaynamış mısır satarak günde 25 lira kazanıyordum. O yaz biriken para ile Bursa’da bir kalacak yer bularak sanat okuluna devam ettim. 2. yıl Bursa’da kalacak yer bulamadığımız için Gemlik Ortaokulu’ na yazıldım. Öğretmenler kurulu beni imtihan ederek Orta 2’ye lisandan borçlu olarak kaydettiler. Sınıfın iyi lisan bilen bir arkadaşı lisan öğrenmem için benim yardımıma verdiler. İlk yazılı imtihanda 3 aldım. Sınıfın yüzde 60’ı sıfır almıştı. Lisan hocası bir ayda yaptığım ilerlemeyi sınıfa örnek gösterdi. Birinci karneyi lisan 5 olarak aldım. Fransızca olan lisanı çok çalışarak sınıfı 7 ile geçtim. Böylece ortaokulu iftiharla geçerek bitirdim. Ortaokuldan sonra parasız yatılı lise imtihanına girdim ve 1954 senesinde Bursa Erkek Lisesi’nde yatılı olarak okuma hakkı elde ettim. 1957 senesinde Bursa Erkek Lisesi’ni iftiharla bitir- Ereğli Demir Çelik fabrikasının ingot kalıpları vardı. Türkiye’de ilk defa ingot kalıpları dökülecekti. Ustabaşı böyle büyük bir kalıbı dökmeye cesaret edemiyordu. Ben “korkunun ecele faydası yok, bunu dökmemiz lazım” diyerek dökme cesaretini onlara da kabul ettirdim dim. 1957 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi’ne girerek 1962 yılında makine yüksek mühendisi olarak mezun oldum. Talebeliğim esnasında Teknik Üniversitesi Aşevi’nin mubayaa memurluğunu yaparak para kazanmaya başladım. Döküm mesleğine ne zaman ve nasıl, nerede başladınız? 1961 yılında IAESTE imtihanına girerek Almanya’da staj yapma hakkı kazandım. Önce Hütten Union makine fabrikasında, bilahare Bosch Demir Çelik fabrikalarında 6 ay çalıştım. Almanya’da çalışma müsaadem olmasına rağmen 1963 yılı Ocak ayında yurda döndüm ve Mart ayında askere gittim. 1963 Mart -1965 Mart arasında askerliğimi yapıp bitirdim. Ailem tekrar Almanya’ya gitmeme müsaade etmeyince 1 Nisan 1965 yılında Karabük Demir Çelik fabrikasında Etüd-Tesis bölümünde çalışmaya başladım. Demir Çelik fabrikaları Amerikan Eximbank’ından yeni bir dökümhane kurulması ve makine atölyesi tevsiatı ile ilgili kredi almıştı. Alınan bu kredilerle önce pik çelik ve metal dökümhanesinin kuruluşunu gerçekleştirdim. Bu arada makina atölyesi tevsiatını tamamladım. 25 yaşımda boru fabrikası müdürlüğüne atandım. Aynı zamanda dökümhanenin işletmesini de yürütüyordum. Dökümhanede 25 tonluk ark ocağı, 2 adet 20 ton/h kapasiteli modern Equipment Co. marka kupol ocaklarını devreye aldım. Ereğli Demir Çelik fabrikasının ingot kalıpları vardı. Türkiye’de ilk defa ingot kalıpları dökülecekti. Ustabaşı böyle büyük bir kalıbı dökmeye cesaret edemiyordu. Ben “korkunun ecele faydası yok, bunu dökmemiz lazım” diyerek dökme cesaretini onlara da kabul ettirdim. Ustabaşı kalıp kaçırırsa diye çok korku yordu. Gece saat 10’da fabrikaya gelerek iş yapacak 3-5 kişiy- Türkdöküm 67 İÇİMİZDEN BİRİ le kalıbı döktük. Böylece Karabük tarihinde çok büyük parçaların dökümünü ilk kez gerçekleştirdik. Makineciliğin yanında böylece dökümcüğüm başladı. Karabük’te 1966 yılının ilk günü kızım dünyaya geldi. Karabük’te çok aktif olarak çalışıyordum. Lisede matematik hocası eksikmiş, ders verebilir miyim diye sordular. Genel müdürlüğün izniyle lise 1. sınıflara matematik dersi vermeye başladım. Sınıfta Nejat isminde bir öğrencim vardı. Babası Demir Çelik İşletmelerinde ressam olarak çalışıyordu. Bir gün bana gelerek “Hamdi bey bu çocuğu biraz sıkıştır, ders çalışmıyor” dedi. Ertesi gün Nejat’ı derse kaldırdım. Babasının dediği gibi pek iyi çalışmamıştı. Kendisini tekrar imtihan edeceğimi söyledim. Ertesi hafta durum aynıydı. Kendisine sınıf içinde yapmamam gereken şeyi yaptım ve tokadı çaktım. Çok üzüldü ve bana söz verdi. Hakikaten insan bazen yaptığı hatalardan ders çıkarabiliyor. Aradan 4 yıl geçmişti, bir gün İstanbul’da İstiklal Caddesi’inde yürürken karşıdan bir genç koşarak geldi ve elime sarılarak öpmeye başladı. “Ben lisede sınıfta tokat attığınız Nejat’ım. Sizin sayenizde aklım başıma geldi çok çalıştım ve İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ ni kazandım. Sayenizde doktor olacağım” dedi. Çok sevindim. Yaptığım bir hata bir gencin hayatında yepyeni bir sayfa açıyordu. Mesleki hayatınızda önemli noktalar nelerdir? Karabük’te çalışırken yaşlı mühendisler bana “Sen bu- 68 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 raların adamı değilsin, burada 3-5 sene çalışırsan statik adam olursun” dediler. Mümtaz Akman Bey Karabük’te bizim genel müdür yardımcımızdı. Kendisi 1966 yılında Karabük’ten ayrılıp İstanbul’da Elektro Metal A.Ş. ‘de çalışmaya başladı. Temmuz 1967 yılında izine ayrıldım. İstanbul’da Mümtaz Bey’i ziyarete gittim. Bana Elektro Metal’de çalışır mısın diye sordu. Yeni bir pik döküm atölyesi kuracaklarını ve temper döküm dahil otomotiv parça üreteceğini söyledi. Elektro Metal ile anlaşarak Karabük’ten ayrıldım. Temmuz sonunda Elektro Metal A.Ş.’de göreve başladım. Yapılacak işlere göre dökümhane akış şemalarını hazırladım. Bu dökümhane de Türkiye’de ilkleri gerçekleştirmek istiyordu. Arçelik buzdolabı üretiyor fakat kompresörler İsrail’den geliyordu. Elektro Metal’in siyah temper döküm ve kompresör dökümü için Fransız Fonderie Des Ardens firması ile lisans anlaşması vardı. Fransa Normandiya’dan Pont Audemer kasabasında bulunan dökümhanede 2 ay kadar kaldım. Burada yılda 2 milyon adet kompresör bloğu ve Massey Ferguson traktörlerinin siyah temper olan aks kovanlarını üretiyorlardı. Aks kovanları ferritik olduğu için 18 saatlik bir tav neticesinde fırından çıkarılıyordu. Aynı fırından Elektro Metal’e de alındı. Bu fırının montajı ve işletmeye alınmasını anlatmaya kalkarsam zaman alır. Neticede kompresör blok dökümü ve siyah temper İÇİMİZDEN BİRİ imalatını gerçekleştirdik. Fransa’da çalışırken sfero döküm yeni başlamıştı. Fakat firma bu dökümle ilgili bilgileri bana vermiyordu. Ben de çalışanlarla kurduğum diyalog sayesinde ilerde lazım olur düşüncesiyle bilgileri topladım. Aynı zamanda bu firmada Croning kumu üretiliyor ve ufak kompresör parçaları bu kumla kalıplanıp dökülüyordu. Kalıp yapan makineler çok basitti. Hepsinin kroki olarak resimlerini çıkardım. Türkiye’ye döndüğümde sıcak kutu ile çalışan H12 röper maça makinası almıştık. Bu maçayı imal edebilmek için fenolik reçineye ihtiyaç vardı. Polisan ile görüştüm ve yüzde 75’lik reçineyi bizim için ürettiler. Bu reçine ile yaptığım maça kumunu H12’de bir gece patron Hikmet Erenyol ile gece saat 24’e kadar uğraştım ve maçayı yaptım. Hikmet Bey bu uğraşımdan dolayı beni tebrik etti ve bir daha işle ilgili hiçbir şey sormadı. Kurduğumuz dökümhane 2500 ton/yıl kapasiteliydi. Biz 2. yıldan sonra 1500 ton/yıl bilahare 2500 ton/yıl kapasitesine ulaştık. 1970’li yıllara yaklaşırken sendikal faaliyetler hızlanıyordu. 1973 yılı sonuna doğru toplu sözleşme görüşmeleri vardı. Sendika 16 kuruş saat ücretinde zam istiyordu. Bu arada Hikmet Erenyol bir kaza neticesinde hayatını kaybetti. Ağabeyi Fikret Erenyol intihar etti. Böylece Türkiye’nin ilk ark ocaklı çelik ve pik döküm- Döktaş ve Arçelik Koç Grubu’nun ağır sanayiye yaptığı ilk yatırımlardı. Döktaş’ı kurarken biz rahmetli Bernar Nahum ile çalışıyorduk. Döktaş’ın kuruluşunda Fiat İtalya’dan teknik destek alacaktık. Bir gün Torino’da merhum Bernar Nahum Sn. Mete Nakiboğlu ve ben bir toplantı yaptık. Merhum Bernar Nahum, Fiat’tan teknik danışmanlığı daha da geliştirmek istiyordu. Bunun için 1 milyon 250 bin dolar talep etmişlerdi hanemiz kimya mühendisi Necdet Erenyol’a geçti. Biz bu arada Türkiye’de ilkleri gerçekleştiriyorduk. R12 motorlarını seri olarak üretmeye başladık. Bu ara Fransa’da Renault tesislerinde 2 ay kadar üretimle ilgili çalışma yaptım. Necdet Erenyol sendikanın isteği zammı vermek istemiyordu. Asgari ücret 12 kuruş artacaktı. Biz kendisine bu zammı verin yoksa greve gidilecek dedik. Dinlemedi ve grev kararı alındı. Ben grev olan yerde çalışmadan maaş alamam dedim. Bu arada Mümtaz Bey ayrıldı. Turgut Özal’ın genel müdür olacağı söyleniyordu. Döktaş’ın kuruluşundan başlayarak uzun yıllar sektöre buradan hizmet verdiniz. Döktaş’ta nasıl başladınız, kuruluş nasıl tamamlandı? Ben 1974 yılı başında Elektro Metal’den ayrıldım. Elktro Metal’deki grev tam 16 ay sürdü. Koç grubu motor blok ihtiyacı için bir dökümhane kurmak istiyordu. Beni buldular. Fabrika Müdürü ve Genel Müdür Yardımcısı olarak Şubat ayında işe başladım. Döktaş A.Ş. devlet ortaklığı olan bir kuruluş olacaktı. M.K.E.K yüzde 35 ortak olmaktan vazgeçti. Böylece yüzde 35 hisse halka satıldı. Bir gün Vehbi Bey “Hisse senedi alanlara söyleyin, 5 yıl kâr dağıtılmayacağını bilsinler” dedi. Rahmetli, engin tecrübeleriyle süreyi belirlemişti. Öyle bir zamandı ki Kav Kibrit Fabrikası yüzde 50’lere varan kâr dağıtıyordu. Koç grubunun halka açıldığı şirketlerde hisse senetleri kapışılıyordu. Döktaş ve Arçelik Koç Grubu’nun ağır sanayiye yaptığı ilk yatırımlardı. Döktaş’ı kurarken biz rahmetli Bernar Nahum ile çalışıyorduk. Döktaş’ın kuruluşunda Fiat İtalya’dan teknik destek alacaktık. Bir gün Torino’da merhum Bernar Nahum Sn. Mete Nakiboğlu ve ben bir toplantı yaptık. Merhum Bernar Nahum, Fiat’tan teknik danışmanlığı daha da geliştirmek istiyordu. Bunun için 1 milyon 250 bin dolar talep etmişlerdi. Ben bu paranın ödenmesini istemiyordum. Projeyi bizim yapmamız mümkündü. Nahum bana ne düşündüğümü sordu. Ben de “Bu benim ilk kurduğum fabrika değil. Siz bana gerekli desteği verirseniz ben bu işi yapabilirim” dedim. Sadece bana Fiat tesislerinde 1 ay kadar gözlem yapmama müsaade etmelerini istedim. Mete Bey bana güvenmekle beraber “ya olmazsa” diye de endişelere sahipti. Merhum Nahum, Fiat dökümhanelerinin bağlı olduğu Teksid yetkililerine projeyi bizim yürüteceğimizi, sadece bize teknik şartnameleri hazırlarken destek olunmasını istedik. Bunun içim Teksid’e 75 bin dolar ödenecekti. Ben Pipitone isimli zatla 20 gün İtalya’da satın alınacak makine şartnamelerini hazırladım. Onların tesislerinde yaşadıkları olumsuzlukları yerinde inceleyerek şartnamelerin birçok yerini değiştirdim. Biz dökümhaneyi kurarken döküm sektörüne makineler yapan bir firmada büyük kriz vardı. Bizim makineleri sipariş edeceğimiz firma ayakta kalabilecekti. Bu husus Döktaş için büyük avantajdı. Türkdöküm 69 İÇİMİZDEN BİRİ Bu süreçte fabrikanın kuruluşu nasıl oluyordu? Fiat’tan getirdiğim teknik bilgilerle Orhangazi’de satın alınmış olan 330 dönümlük arazide inşaat yapılacaktı. İnşaat projelerini Aydın Boysan, inşaatı Antel firması yapacaktı. İhale Antel’e 84 milyona verilmişti. Döktaş’ın merkezi İstanbul’daydı. Projelerin hazırlanması safhasında İstanbul’da çalıştım. Fakat haftanın 3 günü Orhangazi’ye gidiyordum. Orhangazi’de kalmak benim için sorun olmuyordu. İnşaatı 2 yıl gibi bir sürede ve verilen bütçe içerisinde kalarak tamamladık. Biz inşaatı yaparken Asil Çelik’in inşaatı da yapılıyordu. İnşaatın istenilen zamana yetişmeyeceği düşüncesiyle Rahmi Bey benden Asil Çelik için bir rapor istedi. Asil Çelik inşaatının hızlanması için kendilerine yapılması gerekenleri bir raporla bildirdim. Benim bu raporlarıma Asil Çelik’in yetkilileri çok bozuldular. Ama benim raporumdan sonra işler hızlandı ve Asil Çelik inşaatı da rayına girdi. Biz Döktaş inşaatı başladıktan sonra hemen makine alımları için ihaleye çıktık. İzabe tesisleri kalıplama hatları, kum hazırlama ve maça tesisleri için tekliflerini almaya başladık. İzabe tesisleri için Brown Boveri; kalıplama, kum hazırlama için George Fischer firmasını seçtik. İzabe tesisi ile ark ocaklarını, sıcak tutma ocaklarını İtalya’dan siparişe bağladık. George Fischer 2 yıl ödemesiz 5 yıl vadeli olarak kalıplama hatları, kum hazırlama tesisleri, maça makinalarını verdi. Sistemler tam otomatik çalışacak şekilde şartname hazırlanmıştı. Türkiye’de PLC istemiyle kontrol edilen tesis olmadığı için eleman yönünden sıkıntı olabilirdi. Bütün başlangıçların zor olduğunu düşünerek özveri ile zorlukları aştık ve 9 Mart 1977 günü tesise yol verdik. Hatlar çalışmaya başladı. İzabe devredeydi. Rahmi Bey’ın merhum Nahum’a şöyle bağırdığını duyduk: “It is go!” Hat çalışıyordu. Böylece yaptığımız toplantının neticesini ispatladığım için kendimle gurur duydum. 1970’li yıllarda gelişen sendikalar çok büyük oranda 70 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 zam talep ediyorlardı. Parasal sorunlardan başka sırf bizleri zor durumda bırakmak için iş bırakma eylemler, yemek boykotları gibi nedenlerle işleri yürütmek bir hayli güçleşmişti. 1 mayıs 1979’da işleri durdurdular. İşçiler işi boykot ediyordu. Koç Holding hukuk müşavirleri savcıyı çağırıp tutanak tutmamızı istiyorlardı. Biz 3 gün Orhangazi gibi küçük bir kasabada savcıyı bulamıyorduk. İşçi temsilcileri ile yaptığımız diyaloglarda işçileri ikna edebilirsek işe döndürebilirdik. 1980 ihtilalı ile sendikal faaliyetler durduruldu. Bize tehdit yağdıran sendikacılar bizim verdiğimiz referanslar sayesinde kendilerine iş bulabildiler. İş bulana kadar epey sıkıntı çektiklerini biliyorum. İşte böyle sıkıntılı bir dönem ülkemizin yapacağı hamleleri önledi ve kalkınan Türkiye olmaktan ziyade durağan ülke olduk. Türk otomotiv sanayisi Bursa’da Fiat ve Renault olarak araba üretiyordu. Döktaş olarak Fiat motorlarını dökmeye başladık. Renault motorlarını daha önce Elektro Metal’de döküyorduk. Sayın Merhum Turgut Özal OYAK Renault’da fiyatları çok artırarak rest çekti. Renault çekinerek Koç grubu kontrolünde olan Döktaş’a pek yaklaşmak istemiyordu. Fakat sonunda ikna oldular ve Renault otomotiv parçaları üretmeye başladık. Arabaların yok sattığı dönemlerde Döktaş’ta yaptığımız tevsiatlarla önce kapasite 30 bin ton/yıl bilahare 50 bin ton/yıla çıkarıldı. Doğru Döküm’ün kuruluşu nasıl oldu? 1993 yılına gelindiğinde bizim emekli süremiz dolmuştu. Koç Holding emekli olanların tekrar aynı iş yerinde çalışmaya devam etmesini istemiyordu. Yaş 60’a geldiğinde emekli oluyordunuz. 1993 yılında Bursa’da dökümcülerin bulunduğu bir yerde 500 metrekarelik bir alanda kurulu 2 dökümhane binasını satın aldım. İçindekileri çıkarmak için epey uğraştık. Bilahare burayı tamamen yıkarak çelik konstrüksiyonla 10 metre genişlikte, 20 metre boyunda 2 hol yaptık. 300 kg bir ocak alarak dökümhaneyi oğlum Oktay Doğru adına açtık. İlk ürünümüz Karsan Pe- İÇİMİZDEN BİRİ ugeot minibüslerinin arka denge ağırlığıydı. 3 işçi ile işe başlandı. Kimse elektrikli ocak çalıştırmayı bilmiyordu. İşçilerden birine aksamlarla ocağı beraber çalıştırarak ne yapması gerektiğini öğrettim. Her gün 20 adet denge ağırlığı döküyor, gece eşimle birlikte parçalara delik delip diş çekiyorduk. Böylece her çalışma gününde Karsan’a 20 adet ağırlık teslim ettik. Bir gün benim dökümhane açtığımı Bernar Nahum’a söylemişler. Orhangazi’ye Döktaş’a geldiğinde bana “dökümhane açmışsın” diye sordu. Ben de “Oğlum metalurji mühendisliğinde okuyor, ona bir işyeri açtık” cevabını verdim. “Kaç kişi çalışıyor” dedi. 3 kişi deyince “Senden bize rakip olmaz” diyerek geçiştirdi. Bilahare biz Otosan İnönü’ye kamyon parçaları yaparak Döktaş’a rakip olduk. Doğru Döküm ne yapıyor, hangi alanda çalışmalar yürütüyor? Ben, oğlum 1995 yılında ABD’ye master’a gidince Döktaş’tan emekliliğimi isteyerek ayrıldım. Kurduğumuz dökümhanede Bursa’ya hizmet vermeye başladık. Bir taraftan Otosan’a seri parça yaparken pek çok yedek parça sistemini gerçekleştiriyorduk. 300 kg ocak yanına 500 kg bir ocak daha ilave ederek 1 tona kadar parça dökmeye başladık. Analiz yapabilmek için spektrometre mikroskop ve sertlik ölçme cihazı ile kalite güvencemizi sağladık. 1999 yılına geldiğimizde stropor model üretimi ile döküm dökmeye başladık. Parçaların ebat ve tonajları büyüdü. Yeni fabrikamızı Çalı sanayi bölgesinde kurduk. 6 metre eninde 70 metre boyunda 2 hol inşa ettik. Burada 10 tonluk tavan vinçleri ile 1 tonluk 2 adet, 4 tonluk 2 adet ve ilk ocaklarımızı 300 ve 500’lük potalarla teçhiz ettik. 25 x 45 x 2,2 metre ebadında gazlı tav fırını ile 1 x 2 x 1,75 ebadında elektrikli tav fırınını devreye aldık. Binayı takviye ederek 10 ton tek parça çelik ve 20 tona kadar tek parça pik ve sfero döküm dökmeye başladık. Tesisimizi stropor modellerden full mold sistemi ile döküm dökecek şekilde yeni makinelerle donattık. Türk otomotiv sanayisi Bursa’da Fiat ve Renault olarak araba üretiyordu. Döktaş olarak Fiat motorlarını dökmeye başladık. Renault motorlarını daha önce Elektro Metal’de döküyorduk. Sayın Merhum Turgut Özal OYAK Renault’ta fiyatları çok artırarak rest çekti. Sonunda ikna oldular ve Renault otomotiv parçaları üretmeye başladık Şu anda otomotiv sanayisinin en komplike kaporta sacı kalıpları döker hale geldik. Türkiye’de üretim yapan otomotiv fabrikaları ile kalıp imalatı yapan firmalar ana müşterilerimiz oldular. Ayda 250 ton kadar kalıp taslağı üretiyoruz. Bu arada yurtdışında en iyi tezgah üreticilerine parça yapıp gönderiyoruz. Üretimimizin yüzde 30’u ihracata gidiyor. 2012 yılına geldiğimizde çevre koşulları nedeniyle ilk termal yenileme tesisini kurarak kumumuzu devamlı kullanıyoruz. Yıllık kullandığımız kum yüzde 80 azalmış durumdadır. İşte size Doğru Döküm’ün 18 yılda geldiği noktayı özetlemiş bulunuyorum. Gençlere tavsiyem; taşın altına elinizi koyun ve serbest çalışmanın yollarını arayın. Türkdöküm 71 FOSECO Döner Gaz Alma Farklı Rotor Tasarımlarından Yararlanılarak Alüminyum Ergiyiklerinden Hidrojenin Uzaklaştırılması için Toplu Gaz Alma Teknolojisi Ronny Simon, Roger Kendrick, Arndt Fröscher, Foseco Europe, Dr. Paul Evans Teknoloji Strateji Danışmanları Gaz Prozitesi ve İnklüzyonlar Yüzey porozitesi süs eşyaları için kabul edilemez iken erken alüminyum uygulamaları için anahtar nitelik öncelikle estetik olmuştur. Elektrolitik üretim yöntemi ve ani maliyet düşüşleri, giderek artan sayıda mühendislik uygulamalarının çeşitliliğine yol açmıştır. Yavaşça, ergiyik alaşımlara uygulanan bazı uygulamaların performanslara zarar verebilecek deneysel bir anlayış ortaya çıkmıştır. Bunlar büyük parçaların yavaş soğuması veya farklı alaşım çeşitliliği kabiliyetine göre kalıp doldurma ayrıca performansa zarar verebilir. Günümüzde dökümhanelerde ergiyik metal kalitesinin görülen sorunlarından iki tanesi; gaz içeriği ve inklüzyonlardır. Gözenekliliğin varlığı yaşlandırılmış alaşımlar geliştirildikten sonra daha fazla sorun olmaya başlamıştır çünkü yakın yüzey gözenekliliği devamlı yüzey üzerinde kabarmıştır (blister). Buna ek olarak, örneğin artan gözeneklilik değeri ile beraber çekme mukavemeti gibi önemli derecede mekanik özellik kaybı tespit edilmiştir. 72 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 Şekil 1. Döküm parça üzerinde görünür yüzey porozitesi Şekil 2. İşlenmiş yüzeyde görünür iç porozite. En büyük Çekme Dayanımı (MPa) En büyük Çekme Dayanımı (MPa) Giriş: Sıvı alüminyum alaşımlarında döner gaz alma, dökümden önce ergiyikteki hidrojenin seviyesini, alkali metalleri ve inklüzyonları kontrol etmek için geniş ölçüde kullanılan bir prosestir. Geçmiş 20 yılda, alüminyum gaz alma kinetiğinin kapsamlı teorik anlayışı oluşturulmuştur. Ergiyik alüminyum gaz alma teorisinin deneysel testleri yayınlanmışken, birçok durumda önemli bilgiler rapor edilmez veya saptanmaz, teorinin eleştirel bir değerlendirmesi olarak kabul edilmiştir. Aynı şekilde, elverişli üretim bölümü proses modellerinde bu anlayışın pratik uygulaması, bazı parametreler ile ilgili bilgi eksikliği nedeniyle bazı zorluklar ile karşılaşılmıştır. Bunlar; ergiyik içinde dağılmış karıştırma yoğunluğu, ortalama gaz kabarcık boyutu ile olan ilişkisi ve ergiyik serbest yüzeyindeki kütle transfer katsayısıdır. Faklı Foseco gaz alma rotorlarının seçimi geniş kapsamlı bir deneysel programda nitelenmiştir. Dökümhanelerde gaz alma prosesleri için yapılan çalışma internet tabanlı bir simülasyon programı ile sonuçlandırılmıştır; bu simülasyonun unsurları bu makalede sunulmaktadır. 300 200 100 6 0.5 1.0 1.5 2.0 Voids, % 2.5 3.0 3.5 4.0 Şekil 3. Çekme mukavemeti - porozite seviye tablosu Hidrojen Çözünürlüğü ve Etkileyen Parametreler Alüminyum ergiyik, havadaki hidrojen gazı ile ergiyik alüminyumda çözünmüş hidrojen gazı arasında bir denge oluşumu noktasına kadar her zaman atmosfer ile etkileşim içerisindedir. Fakat atmosferdeki hidrojenin kısmi basıncı (örneğin: miktarı) neredeyse konunun dışındadır. Bu yüzden hidrojen iki problemli reaksiyon ürünü üretmek için kolay bir şekilde sıvı alüminyum ile FOSECO reaksiyona giren havadaki su buharından gelir, örneğin, alümina (inlüzyonlar) ve hidrojen (gaz). 2Al (L) +3H2O (gaz) = Al2O3 (sıvı) + 3 H2 (gaz) Alüminyum hidrojen ile birlikte problem yaratmaktadır. Nedeni, sıvı alüminyumda çözünebilir olması değil, özellikle katı alüminyumda çözünemez olması ve katılaşma sürecinde eriyikten dışarı çıkmasıdır. Çözünürlük genel olarak alüminyumun sıcaklığına bağlıdır. Hidrojen İçeriği (ml/100gAl) 10 1 0,1 0,01 0,001 0,0001 200 300 400 500 Sıcaklık (0C) 600 700 800 900 Şekil 4. Aluminyumdaki hidrojen çözünürlüğü Hidrojen (ml/100g) Sıvı alüminyumdaki hidrojen için basit çözünürlük denkliğinin, alaşım komposizyonu için uyarlanması gerekmektedir. Sıvı alüminyumda, bakır, silikon ve çinko çözünürlük oranını azaltırken, magnezyum, hidrojen dengesi çözünürlüğünü arttırır. Geleneksel ilave oranlarındaki sodyum, stronyum ve titanyum borit gibi modifikasyon elementleri, ölçülebilir bir şekilde hidrojen çözünürlüğünü değiştirmez. Bu elementler ile ilgili rapor edilen etkiler başka mekanizmalar nedeniyle olmaktadır; örneğin oksit tabakası kalınlığı değişimi ve yüzey dayanımı veya akışkanlık ve besleyici özellikleri değişimi. Önceki durumda beyan edildiği gibi, havadaki su buharı ergiyik ile etkileşim içerisindedir. Bu nedenle ergiyik alüminyumdaki çözünmüş hidrojen denge seviyesi ortam sıcaklığı ve nem oranı ile önemli ölçüde değişiklik gösterir. Buna karşın, ocaklarda kullanılan gazlı brulör, çok daha yüksek su buhar basıncı oluşturabilen yerel bir atmosfer yaratır. 0.50 0.45 0.40 0.35 0.30 0.075 0.050 0.045 0.040 0.035 0.030 0.025 0.020 0.015 0.010 0.005 0.25 0.20 0.15 0.10 0.05 0.00 660 680 700 720 740 760 780 800 Sıcaklık (0C) Şekil 4. Artırılmış su buharı basıncının hidrojen çözünürlüğüne etkisi Hidrojen Gidermenin Teori ve Prensipleri Hidrojenin dökümden önce argon veya nitrojen gibi ergiyiği temizlemekte kullanılan inert bir gaz ile ergiyikten uzaklaştırılması gerekmektedir. Hidrojen giderme mekanizmasının anlaşılması, en iyi giderme uygulaması için faktörleri tanımlamak ve etkilemek için gereklidir. İnert gaz Atomik hidrojen H, sıvı Hidrojen Sınır tabaka alüminyum içerisinde İnert gaz köpürme sınırı çözünmüş ve homojen bir şekilde dağıtılmıştır. Şekil 6. Hidrojen giderme şeması Kuru inert gaz kabarcıkları ergiyiğin içinde hemen hemen sıfır bir hidrojen kısmi basıncı ile karşılaşmıştır. Sonra, erimiş sınır tabakasındaki H konsantrasyonu ile H2’nin kısmi basıncı arasında hızlıca yerel bir denge kurulur. Atomikten moleküler hidrojene geçisin tekrar kombinasyonu çok hızlı iken, hidrojenin toplam kütleden sınır tabakasına difüzyonu sınırlıdır. Eriyik yüzeyine yükselirken, kabarcıktaki hidrojen konsantrasyonu artar. Hidrojen transfer oranı difüzyona ve kabarcık yüzeyinin toplam alanına bağlıdır. Verilen inert gaz akış oranı, küçük kabarcıklar için daha iyi bir kabarcık yüzeyi oluşturur. Buna ek olarak, terminal hızı azalıp, hidrojen taşınması için daha uzun sürelere izin verdiğinden, her bir kabarcık, kabarcık küçüldükçe ergiyikte daha uzun bir süre kalır. Taşıma veya Ergitme Potası nda daha derin reaksiyon bölgesi denge için daha fazla zamana izin verir çünkü kabarcıklar yüzeye ulaşmadan ergiyik içerisinde daha uzun bir süre kalır. Bu nedenle, pratik bir gaz alma cihazı tasarımı için, tretman kabında en küçük kabarcıkları oluşturmaya ihtiyaç vardır. Bu, yüksek rotor hızlarında gerçekleşir; ayrıca homojen hidrojen dağılımına ulaşmak için aynı zamanda ergiyiği karıştırmak ile de başarılır. Lans (boru) tretmanı endüstriyel gaz gidermenin başlangıcı olmuştur. Fakat lanslar geniş bir kabarcık boyut dağılımıyla, çapı 10-50 mm çapında oldukça kaba kabarcıkları üretme eğilimindedirler ve sınırlı ergiyik homojenizasyonu sunarlar. Gözenekli bloklar, lansın ağzına veya ocağın dibine takılır, tipik olarak 10-20 mm çapında mükemmel kabarcıklar yaratır, fakat onlarla bile, homojenizasyonu ve kabarcık dağılımı tam uygun değildir. Sonuç olarak, rotor bağlanmış dönen enjeksiyon sistemleri, yetersiz gaz dağılımı sorununu 3-10 mm çapında kabarcık boyutu oluşturarak çözmüştür. Türkdöküm 73 FOSECO Rotor Dizaynının Karakterizasyonu Ölçülen tork verileri tank içerisine gönderilen güce çevrilir. Güç = 2 π r T (T= tork) Veriler, rasyonel hızda rotor gücünün kübik bağımlılığı ile açık bir şekilde tanımlanmıştır. Güç = k r3 (k = deneme sabiti) Lans Porous Plag Rotor Enjektörü Şekil 7. Değişik sistemler ile inert gaz kabarcık boyutu oluşumu karşılaştırılması Gaz Alma Rotorunun Güç Analizi Bütün denemeler, su ile doldurulmuş bir saydam plastik tankta gerçekleştirilmiştir. Bir dizi rotor bu denemeler için seçilmiş ve şekil 8’de gösterildiği gibi farklı çaplarda test edilmiştir. Bu makalede, dalgakıran yerleştirilmiş ve inert gaz akışı sabit 10 L/dk olan denemelerden bahsedilmektedir. Sıvı içerisindeki gücünü ölçmek için, rotor şaftın torku ölçülmüştür; sadece motor tarafından çekilen gücü ölçmek, aktarma sistemi ve bağlantılar içindeki kayıplar yüzünden mümkün değildir. Bu, ETH Messtechnik GmbH’den DRFL-II-30 tork sensörünün motor hareketi ile grafit şaft ve rotorun arasında bir dizi halinde kaplin ile bağlanması ile başarılmıştır. Value View 291-1 okuma ünitesi etkili torku gösterir; farklı rotor hızlarında sabit okuma kaydedilmiştir. Şurası açıktır ki, yüksek dönme hızlarındaki torklar, düşük hızlardaki dönme hızından ayrı bir eğilim göstermektedir; bu, serbest yüzeyden önemli bir havalanma başlamasını işaret eder. Güçten yararlanan bütün Foseco rotorları direkt olarak birbirleri ile karşılaştırılabilir. Yakın zamanda geliştirilen FDR ve XSR rotorları geleneksel rotorlara göre daha yüksek enerji üretirler. Bu nedenle, bu rotorlar ile daha küçük kabarcıklar oluşturulur. Ağırlıklı olarak Asya döküm piyasasında kullanılan GBF XHT, sınıfının en iyi Avrupa tasarımlarına benzer şekilde bir performans sergiler. Gaz Alma Rotorunun Karıştırma Kabiliyetleri İyi tasarlanmış bir gaz alma sistemi, iki önemli duruma bağlı olacaktır. Öncelikle, proses boyunca, kimyasal ve termal homojenlik elde etmek ve korumak için ergiyik hızlı bir şekilde karıştırılacaktır. İyi bir karışım elde etmek için gerekli olan süre, metal tretman süresinden çok daha azdır. İkinci olarak, rotor tarafından meydana getirilen türbülans, ergiyik boyunca iyi karışmış bir akış şekli sağlayacak şekilde ergiyik boyunca tamamen dağıtılan inert gaz kabarcıklarının küçük ortalamadaki bir boyuta gelmesine neden olacaktır. Bir başka deney serisi, bir dizi çalışma koşulları altında her rotorun karıştırma özelliklerini belirlemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Aynı rotorların serileri şekil 8’de gösterilmiş olan bu deneme için seçilmiş ve farklı çaplarda test edilmiştir. Deneme, bir dalgakıran, 10 lt/dk sabit akış hızında bir inert gaz ve her bir rotor için dakikada 200, 300 ve 400 devir (rpm) düzeneği ile gerçekleşmiştir. Dalgakıran FDU*SPR FDU XSR Üst SÜ SÜ D MTS FDR Star Orta SO SO Taban ST ST MT Sol Diaomd GBF XHT Şekil 8. Denemedeki rotor 74 Ekim - Kasım - Aralık / 2012 Merkez Sağ Şekil 9. Karıştırma tankındaki termokuplların konumu FOSECO 8 T tipi termokupl Şekil 9’da gösterildiği gibi tankın içine yerleştirilmiştir. Her bir deneme için, sabit karıştırma koşulları sağlandığında, yaklaşık 80 0C de 7000 g sıcak su tanka eklenmiştir. Sıcaklıklar, Pico Teknoloji firmasından 8 kanallı USB TC-08 Data Logger kullanılarak 100 ms aralıklarla kaydedilmiştir. Tüm belirlenen veriler normalize edilmiş ve bir karıştırma süresi tanımlanmıştır. Şekil 10, 190 mm çaplı farklı rotorlar için çeşitli hızlardaki sonuçları gösterir. Dakikada 200 devir (rpm) gibi düşük hızlarda, FDR rotorun etkili bir karışım için yaklaşık 40 saniyeye ihtiyacı varken diğer türler için bu üç katı kadardır. Yükselen hız ile birlikte rotor tipleri arsındaki farklılıklar azalır. Bu gözlemler dökümhane deneme tecrübeleri ile de örtüşmektedir. FDR rotor düşük hızda çalışmaya başlar ve iyi bir gaz alma performansına sahiptir. FDR rotorun, çevrim boyunca bütün çaplarda iyi bir performans sergilediği görülür. Eşit çaptaki XSR rotorlara göre önemli ölçüde daha kısa karıştırma zamanına sahiptir. Bunun nedeni FDR rotor, verilen zaman içerisinde sıvıya daha fazla güç aktarmaktadır. FDR XSR Star Diamond 120 Karıştırma Zamanı 100 80 60 40 20 0 100 200 300 Rotor Hızı 400 500 Şekil 10. 190 mm rotorların karıştırma sürelerinin karşılaştırması Toplu gaz alma yazılımı Foseco’nun Demirdışı Pazarlama ve Teknoloji Takımı, Teknoloji Stratejisi Danışmanları ile web tabanlı toplu gaz alma modeli geliştirmek için çalışmışlardır. Bu model dökümhanelere, faaliyetlerini hızlı bir şekilde analiz edilmesi ve bunların iyileştirilmesi için önerilerde bulunulması için bir araç olarak tasarlanmıştır. Bu yazılımın arkasındaki matematiksel model, hidrojen gaz alma kinetiği ile ilgili yayınlanmış en iyi bilgiye dayanmaktadır. (örneğin;hidrojen çözünürlüğü, difüzyonu, kütle transfer oranı ve sabit kabarcık boyutu) Bu makalenin önceki bölümlerinde ele alınan kapsamlı program, birbirinden ayrı rotorlar ile ilgili belirli bilgileri sağlamak için yapılmıştır. Başlangıç ekranının sağladığı alt menü girdileri: • Alaşım komposizyonu • Ortam koşulları • Çalışma parametreleri • Tretman potası geometrisi • Hidrojen başlangıç seviyesi Şekil 10. Toplu gaz alma yazılımının ekran görüntüsü Operatör, alaşım kompozisyonu ve bekletme ocağı veya taşıma potası geometrisini listeden seçebilmekte veya kendi istediği değerleri girebilmektedir. Ortam şartları ve çalışma parametreleri, dökümhanenin gaz alma işlemini optimize etmesi için bilinen veya gerekli olan özel değerleridir. Başlangıç hidrojen değeri genellikle bilinmez, fakat 0,3 ml/100 gr Al genel bir değerdir ve bu etkinin değişikliği önemsizdir. Rotor menüsü değişik çaplardaki farklı rotor tiplerini de içermektedir. Bir veya daha fazla rotor seçilerek hidrojen seviyesini ve zamanını gösteren bir gaz alma eğrisi çizilir. Model, uzaklaştırılmış olan hidrojen yüzdesi ve ortalama tretman gaz tüketimini, seçilmiş olan her rotor için gaz alma performansını hesaplar. Giriş ekranı, hidrojen içeren gaz tretmanı kullanmak için seçenek sunar. Böylece gaz verme süreçlerini simule etmek için bir yol vardır. Taslak menüsü ALSPEK H elektrokimyasal hidrojen sensörü ile ölçülmüş hidrojen seviyesini kullanıcının girmesine olanak sağlar; bu veri daha sonradan gerçek döküm deneme sonuçlarını tahmini gaz alma eğrileri ile karşılaştırmak için diyagramda çizilebilir. Her bir hesaplama daha sonra ileride yapılacak simülasyonlar için çıktı olarak alınabilir ve kaydedilebilir. Foseco’nun Demirdışı Pazarlama ve Teknoloji Takımı, Teknoloji Stratejisi Danışmanları ile web tabanlı toplu gaz alma modeli geliştirmek için çalışmışlardır Türkdöküm 75 FOSECO 0.35 SPR 190 XSR 190 FDR 190 GBF XHT 0.30 0.25 0.20 0.15 0.10 0.05 0.00 02 46 Zaman(dk) 81 01 Hidrojen seviyesi(ml/100gAl) Hidrojen seviyesi(ml/100gAl) Aşağıdaki diyagramlar toplu gaz alma yazılımı 2.1 programı ile elde edilmiştir ve gaz alma verimliliği üzerine farklı etkileri göstermektedir. 0.35 XSR140 XSR 190 XSR 220 0.30 0.25 0.20 0.15 0.10 0.05 0.00 2 0 Şekil 12. Farklı rotor tasarımlarının gaz giderme verimliliğine etkisi 4 6 Zaman(dk) 8 10 12 Şekil 13. Farklı rotor çaplarının gaz giderme verimliliğine etkisi Yukarıda açıklanan ifadelere göre aşağıdaki sonuçlar çıkartılabilir: • Öncelikle FDR gaz alma rotoru daha çabuk ve hızlı istenilen hidrojen seviyesine ulaşır. • XSR ve GBF XHT rotorları, çok etkili olmalarına rağmen, istenilen hidrojen seviyesine belirli bir müddet sonra ulaşırlar. • Geleneksel SPR rotor belirtilen hidrojen değerine daha uzun bir süre sonra ulaşır. Yukarıda açıklanan ifadelere göre aşağıdaki sonuçlar çıkartılabilir: • Daha büyük çap, daha fazla enerji üretir ve kabarcıkları küçültür. • En büyük rotor, hidrojen seviyesi düşmeye başladığında gaz vermeyi artıran dikkate değer bir türbülans oluşturur. 0.30 250 rpm 350 rpm 450 rpm 550 rpm 0.25 0.20 0.15 0.10 0.05 0.00 46 Zaman(dk) 81 01 2 Şekil 14. Farklı dönme hızlarının gaz giderme verimliliğine etkisi Hidrojen seviyesi(ml/100gAl) Simulasyon değişkenleri: Bekletme ocağı tipi: BU 600 ile 600 kg ergiyik Alaşım tipi: AlSi7Mg Inert gaz akış hızı: 20 lt/dk Rotor hızı: 450 rpm Rotor tasarımı: XSR Rotor çapı: Değişken Hidrojen seviyesi(ml/100gAl) Simulasyon değişkenleri: Bekletme ocağı tipi: BU 600 ile 600 kg ergiyik Alaşım tipi: AlSi7Mg Inert gaz akış hızı: 20 lt/dk Rotor hızı: 450 rpm Rotor tasarımı: Değişken Rotor çapı: 190 mm 02 76 2 0.30 AJS17Mg AJMg5 AJCu4TI 0.25 0.20 0.15 0.10 0.05 0.00 02 46 81 Zaman(dk) 01 2 Şekil 15. Farklı alaşım kompozisyonlarının gaz giderme verimliliğine etkisi Simulasyon değişkenleri: Bekletme ocağı tipi: BU 600 ile 600 kg ergiyik Alaşım tipi: AlSi7Mg Inert gaz akış hızı: 20 lt/dk Rotor hızı: Değişken Rotor tasarımı: XSR Rotor çapı: 190 mm Simulasyon değişkenleri: Bekletme ocağı tipi: BU 600 ile 600 kg ergiyik Alaşım tipi: Değişken Inert gaz akış hızı: 20 lt/dk Rotor hızı: 450 rpm Rotor tasarımı: XSR Rotor çapı: 190 mm Yukarıda açıklanan ifadelere göre aşağıdaki sonuçlar çıkartılabilir: • Rotor hızını artırma ile, güç arttırılır ve gaz alma performansı iyileştirilir. • Her rotor ve tretman kabı kombinasyonu için artırılsa bile, gaz giderme verimliliğini iyileştiremeyen bir üst rotor hız sınırı vardır. Yukarıda açıklanan ifadelere göre aşağıdaki sonuçlar çıkartılabilir: • Belirli alaşım elementlerinin varlığı, hidrojenin çözünürlüğünü artırır veya azaltır. • Magnezyumun, alüminyum alaşımlarında gaz alma kabiliyeti üzerine olumsuz etkisi vardır. Ekim - Kasım - Aralık / 2012 0.30 10 I/min 20 I/min 30 I/min 0.25 0.20 0.15 0.10 0.05 0.00 02 46 Zaman(dk) 81 01 2 Şekil 16. Farklı inert gaz akış hızlarının gaz giderme verimliliğine etkisi Hidrojen seviyesi(ml/100gAl) Hidrojen seviyesi(ml/100gAl) FOSECO 0.30 BU 300 BU 600 BU 1000 0.25 0.20 0.15 0.10 0.05 0.00 0 2 4 6 8 Zaman(dk) 10 12 Şekil 17. Farklı bekletme ocağı boyutu ve erimiş metal miktarının gaz giderme verimliliğine etkisi Simulasyon değişkenleri: Bekletme ocağı tipi: BU 600 ile 600 kg ergiyik Alaşım tipi: AlSi7Mg Inert gaz akış hızı: Değişken Rotor hızı: 450 rpm Rotor tasarımı: XSR Rotor çapı: 190 mm Simulasyon değişkenleri: Bekletme ocağı tipi: Değişken Alaşım tipi: AlSi7Mg Inert gaz akış hızı: 20 lt/dk Rotor hızı: 450 rpm Rotor tasarımı: XSR Rotor çapı: 190 mm Yukarıda açıklanan ifadelere göre aşağıdaki sonuçlar çıkartılabilir: • Ergiyikteki daha büyük inert gaz hacmi, daha iyi gaz alma verimi demektir. • Her rotor ve tretman kabı kombinasyonu için artırılsa bile, gaz giderme verimliliğini iyileştiremeyen bir üst akış hızı sınırı vardır. Yukarıda açıklanan ifadelere göre aşağıdaki sonuçlar çıkartılabilir: • Sabitlenmiş akış hızı, rotor hızı ve çapı için daha büyük tretman kabı daha uzun gaz alma zamanı gerektirir. • Daha uzun tretman kabı için Foseco, daha büyük çaplı rotor kullanımı ve daha yüksek gaz akış hızı önerir. Sonuçlar ve Genel Görünüş Gerçekleştirilen araştırma çalışmaları, alüminyum ergiyiklerindeki hidrojen kontrolünün anlaşılması için önemli bir katkı sağladığını kanıtlamaktadır ve bu metal tretman çalışmasının önemli parçasının en uygun hale getirilmesi kabiliyetini arttıracaktır. Foseco, imalat dökümhanelerinde gerçeği yansıtmak için gaz alma prosesi modelinin tahminlerini bulmaktadır. Gaz alma modeli, gaz alma sürecinin analizi ve optimizasyonu için etkili bir araç olduğunu kanıtlamaktadır. Her bir özel metal tretman istasyonu, bir takım özel parametreler gerektirir- rotor tasarımı, çapı, hızı. Model, dökümhaneler için gaz alma prosesini daha iyi anlamalarını sağlamaktadır. Farklı stratejileri kolayca karşılaştırabilirler: • En kısa gaz alma zamanı • Sarf malzemelerin ömrünün uzatılması • Fazla gaz alma yapmaktan kaçınma Daha önce bahsedilen bilimsel testlerin geliştirilmesi ile, Foseco, FDU ve MTS gaz alma makineleri için gelişmiş performans sağlayacak daha verimli rotor tasarımları geliştirmiştir. Referanslar: [1] Aluminium Alloy Castings; JG Kaufman and EL Rooy (2005) [2] The effects of Hydrogen in Aluminium and its Alloys; DEJ Talbot, Maney (2004) [3] The treatment of Liquid Aluminium Silicon Alloys; JE Gruzleski and BM Closset, AFS (1990) 17 Issue 256 Türkdöküm 77 HAMMADDE PİYASALARI TÜDÖKSAD Hammadde Fiyat Endeksi Hammadde fiyat endeks tablosu, her ayın ilk haftası güncellenmekte ve TÜDÖKSAD’ın web sitesi www.tudoksad.org.tr ‘den yayınlanmaktadır. Hammadde fiyatları TL / ton Dönem 2005 ORT/AVE 2006 ORT/AVE 2007 ORT/AVE 2008 ORT/AVE 2008 / 12 2009 / 01 2009 ORT/AVE 2009 / 12 2010 / 01 2010 ORT/AVE 2010 / 12 2011 / 01 2011 / 02 2011 / 03 2011 / 04 2011 / 05 2011 / 06 2011 / 07 2011 / 08 2011 / 09 2011 / 10 2011 / 11 2011 / 12 2011 ORT/AVE 2012 / 01 2012 / 02 2012 / 03 2012 / 04 2012 / 05 2012 / 06 2012 / 07 2012 / 08 2012 / 09 2012 / 10 2012 / 11 592 1227 840 840 840 940 747 847 905 960 970 970 973 942 1020 1055 1102 1270 1280 1150 1100 1066 1098 1100 1170 1150 1150 1190 1200 1120 925 900 929 515 766 665 624 556 624 614 729 796 878 873 867 852 886 906 966 966 1014 1015 954 1000 931 1002 951 950 952 975 934 934 910 889 831 866 SferoPiki (2) Hematit Pik (3) Çelik Piki (4) Ort Max Ort 373 407 487 612 460 497 502 497 545 651 715 818 806 800 771 817 810 798 852 863 860 848 918 830 931 895 881 889 918 863 835 840 836 750 810 560 910 510 543 639 543 565 708 770 845 900 820 792 830 840 845 880 880 900 900 950 865 944 940 950 960 970 920 930 900 900 800 890 472 515 589 978 960 880 698 880 700 842 924 962 980 1008 996 1058 1059 1072 1203 1202 1228 1110 1162 1087 1159 1090 1152 1130 1167 1121 1122 1085 1088 1000 1080 Max Ort Max 717 1605 1605 1340 897 1340 780 929 1016 1030 1152 1065 1065 1090 1130 1182 1275 1350 1300 1260 1300 1183 1275 1280 1355 1412 1450 1410 1313 1370 1358 1220 1270 594 982 975 822 656 822 692 834 906 1002 980 966 972 999 1042 1127 1102 1210 1208 1106 1146 1072 1141 1082 1058 1035 1057 1048 1056 997 993 966 956 641 1416 1010 992 992 992 725 878 939 1030 1040 1014 1014 1028 1053 1190 1190 1260 1260 1250 1260 1132 1230 1220 1177 1165 1160 1130 1130 1095 1080 1004 998 Hurda Fiyatı (1) Çolakoğlu Metalurji A kalite fiyatı ve Türkiye genelindeki dökümhanelerce satın alınan paketli veya dökme, kaplamasız, DKP sac hurdalarının maliyet fiyatlarının günlük hesap edilmiş ağırlıklı aylık ortalaması Sfero Piki (2) İthal kaynaklardan temin edilen Sfero pikinin güncel fiyatlar ve bağlanan sözleşmeler ile dökümhanelere maliyet fiyatlarının ortalaması Hematit Piki (3) İsdemir, Kardemir ve ithal kaynaklı pikin güncel fiyatlar ile dökümhanelere maliyet fiyatlarının ortalaması ümhanelere maliyet fiyatlarının ortalaması 78 Max Sfero Pik Çelik Döküm Döküm Döküm (5) (6) (7) Hurda (1) Ekim - Kasım - Aralık / 2012 Ort 428 462 521 859 765 678 564 678 675 779 848 875 898 901 893 912 962 1059 1059 1120 1130 1015 1017 987 1005 930 980 994 1007 962 1011 962 890 856 888 423 461 535 795 710 689 600 689 623 746 820 890 893 904 884 938 935 1028 1028 1033 1044 979 1040 966 1045 993 1017 1010 1043 992 979 963 962 875 945 373 407 483 612 460 497 502 497 545 651 715 818 806 800 771 817 810 798 852 863 860 848 918 830 931 895 881 889 918 863 835 840 836 750 810 Çelik Piki (4) İsdemir, Kardemir ve ithal kaynaklı pikin güncel fiyatlar ile dökümhanelere maliyet fiyatlarının ortalaması Sfero Döküm Hammadde Maliyeti (5) Sfero Döküm Hammadde Maliyeti Ortalama % 50 sfero piki ve % 50 hurda ile hesaplanan malzeme maliyeti Pik Döküm Hammadde Maliyeti (6) Ortalama % 50 hurda ile % 25 hematit ve %25 çelik piki ile hesaplanan malzeme maliyeti Çelik Döküm Hammadde Maliyeti (7) % 100 hurda ile hesaplanan malzeme maliyeti HAMMADDE PİYASALARI Çolakoğlu Metalurji Hurda Fiyat Değişimleri (TL/kg) Aylık Ortalama - A Kalite DKP Çolakoğlu Metalurji Hurda Fiyat Değişimleri (%) Eurofer Avrupa hurda endeksi (euro: 2001=100) 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 January February March April May June July August September October November December 76 74 76 75 76 80 79 79 78 78 79 82 96 96 97 98 99 101 96 95 100 103 103 105 103 99 98 100 103 103 102 100 101 100 95 96 99 99 107 108 110 114 114 114 112 113 116 121 130 135 139 137 125 110 113 123 139 138 138 148 163 178 205 203 190 167 202 247 259 275 273 254 251 252 231 213 178 150 172 194 214 181 186 183 182 187 200 211 214 227 229 218 212 220 218 213 221 232 247 247 237 238 239 231 230 228 223 224 259 264 269 343 428 439 445 398 302 238 182 228 227 194 163 166 178 157 173 186 200 179 173 195 219 221 255 319 306 289 279 300 311 277 296 325 364 339 339 326 327 340 335 337 327 312 294 301 Average Index 78 99 100 111 131 218 200 211 233 316 183 283 328 319 309 322 320 319 301 289 298 293 275 288 EUROFER Avrupa Hurda Endeksi (Euro:2001=100) EUROFER Avrupa Hurda Endeks Değişimi (Euro:2001=100) Türkdöküm 79 TÜRKİYE DÖKÜM SANAYİCİLERİ DERNEĞİ ÜYE FİRMALARI FİRMA ADI ŞEHİR Acarer Metal Sanayi Tic. A.Ş. İSTANBUL 0212 280 50 50 0212 280 50 51 www.acarermetal.com ADARAD DÖKÜM ÜRÜNLERİ SAN. TİC. A.Ş. BURSA 0224 714 82 00 0224 714 87 49 www.adarad.com.tr AKDAŞ DÖKÜM SAN. TİC. A.Ş. ANKARA 0312 267 18 80 0312 267 18 88 www.akdas.com.tr AKMAN DÖKÜM SAN. TİC. A.Ş. İSTANBUL 0212 689 04 33 0212 689 01 57 www.akmandokum.com AKMETAL METALURJİ ENDÜSTRİSİ A.Ş. İSTANBUL 0216 593 03 80 0216 593 03 82 www.akmetal.com AKPINAR DÖKÜM ve MAKİNA SAN. A.Ş. ANKARA 0312 267 04 50 0312 267 04 51 www.akpinardokum.com ANADOLU DÖKÜM SANAYİ A.Ş. KOCAELİ 0262 527 23 51 0262 527 28 76 www.anadoludokum.com.tr ARAL DÖKÜM MAK. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. İSTANBUL 0212 567 51 66 0212 612 90 33 www.araldokum.com.tr ARDEMİR ÇELİK DÖKÜM SAN. TİC. A.Ş. KONYA 0332 248 25 00 0332 249 40 40 www.ardemir.com ARDÖKSAN SFERO KAL. PİK DÖK. SAN. LTD. ŞTİ. İSTANBUL 0212 871 00 49 0212 873 00 49 www.ardoksan.com ARPEK ARKAN PARÇA ALUM. ENJ. KALIP SAN. TİC. A.Ş. KOCAELİ 0262 658 97 44 0262 658 97 49 www.arpek.com.tr AS ÇELİK DÖKÜM İŞLEME SAN. TİC. LTD. ŞTİ SAMSUN 0362 266 88 47 0362 266 67 46 www.ascelik.com Atik Metal San. Tic. A.Ş. İZMİR 0232 328 35 10 0232 328 35 18 www.atikmetal.com.tr AY DÖKÜM MAK. SAN. TİC. A.Ş. ANKARA 0312 267 04 57 0312 267 04 56 www.aydokum.com AYHAN METAL PRES DÖKÜM SAN. TİC. A.Ş. KOCAELİ 0262 751 21 94 0262 751 21 98 www.ayhanmetal.com.tr AYZER DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ. İSTANBUL 0212 771 51 00 0212 771 51 02 www.ayzerdokum.com BİLGE DÖKÜM MAKİNA SAN. TİC. A.Ş. İSTANBUL 0212 565 60 65 0212 565 61 70 www.bilgedokum.com BMC SANAYİ TİCARET A.Ş. İZMİR 0232 477 18 00 0232 477 18 77 www.bmc.com.tr BORAN ÇELİK DÖKÜM SAN. TİC. A.Ş. ANKARA 0312 640 11 66 0312 640 11 77 www.borancelik.com BURDÖKSAN DÖKÜM MAD. NAK. TİC.SAN.LTD.ŞTİ. BURSA 0224 493 26 06 0224 493 26 09 www.burdoksan.com CEVHER DÖKÜM SANAYİ A.Ş. İZMİR 0232 478 10 00 0232 478 10 10 www.cevherdokum.com CMS JANT ve MAKİNA SAN. A.Ş. İZMİR 0232 399 10 00 0232 399 10 10 www.cms.com.tr COMPONENTA DÖKÜMCÜLÜK TİC. SAN. A.Ş. BURSA 0224 573 42 63 0224 573 42 73 www.componenta.com ÇELİK GRANÜL SANAYİ A.Ş. İSTANBUL 0212 771 45 55 0212 771 20 57 www.celikgranul.com ÇELİKEL ALÜMİNYUM DÖKÜM İML. SAN. TİC. A.Ş. İSTANBUL 0216 311 14 42 0216 311 10 67 www.celikel.com ÇEMAŞ DÖKÜM SANAYİ A.Ş. KIRŞEHİR 0386 234 80 80 0386 234 83 49 www.cemas.com.tr ÇUKUROVA-İNŞAAT MAK. SAN. TİC. A.Ş. MERSİN 0324 221 84 00 0324 221 50 20 www.cimsatas.com DALOĞLU DÖKÜM MAK. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. ADAPAZARI 0264 275 48 07 0264 275 14 11 www.daloglu.com DEMİSAŞ DÖKÜM EMAYE MAM. SAN. A.Ş. KOCAELİ 0262 677 46 00 0262 677 46 99 www.demisas.com.tr DENİZCİLER DÖKÜMCÜLÜK SAN. TİC. A.Ş. İZMİR 0232 376 72 80 0232 376 72 83 www.denizcast.com DİRİNLER DÖKÜM SAN. TUR. LİMAN İŞL. TİC. A.Ş. İZMİR 0232 376 87 87 0232 376 85 67 www.dirinlerdokum.com DOĞRU DÖKÜM MAK. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. BURSA 0224 482 29 35 0224 482 29 39 www.dogrudokum.com DOĞU DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ. ELAZIĞ 0424 255 50 77 0424 255 56 56 www.dogudokum.com.tr DÖKÜMAŞ MALATYA METAL İŞLEME MERKEZİ SAN. TİC. A.Ş. MALATYA 0422 237 50 62 0422 237 50 47 www.dokumas.com.tr DUDUOĞLU ÇELİK DÖKÜM SAN. TİC. A.Ş. ÇORUM 0364 254 90 01 0364 254 90 04 www.duduoglu.com.tr DUYAR VANA MAKİNA SANAYİ TİC. A.Ş. İSTANBUL 0212 668 18 08 0212 594 73 42 www.duyarvalve.com EKSTRA METAL DÖKÜM İZABE MAK. SAN. İTH. İHR. LTD. ŞTİ. ANKARA 0312 267 05 56 0312 267 05 59 www.ekstrametal.com.tr EKU FREN KAMPANA DÖKÜM SAN. A.Ş. KOCAELİ 0262 658 10 01 0262 658 10 00 www.eku.com.tr ELBA BASINÇLI DÖKÜM SAN. A.Ş. ODÖKSAN OSMANELİ ŞB. BİLECİK 0228 461 58 30 0228 461 58 36 www.odoksan.com.tr ENTİL END. YAT. TİCARET A.Ş. ESKİŞEHİR 0222 237 57 46 0222 237 26 79 www.entil.com ER DÖKÜM MAK. SAN. TİC. A.Ş. İSTANBUL 0216 377 01 42 0216 377 01 47 www.erdokum.com ERGENEKON ÇELİK SAN. TİC. A.Ş. ANKARA 0312 280 86 97 0312 280 86 99 www.ergenekon.com.tr ERGİN MAKİNA MODEL DÖKÜM SAN. TİC.LTD.ŞTİ. KAYSERİ 0352 327 27 38 0352 327 29 45 www.erginmodel.com ERKUNT SANAYİ A.Ş. ANKARA 0312 397 25 00 0312 397 25 07 www.erkunt.com.tr FERRO DÖKÜM SANAYİ DIŞ TİC. A.Ş. KOCAELİ 0262 653 42 60 0262 653 41 60 www.ferrodokum.com.tr FORMMET METALURJİ MAK. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. TEKİRDAĞ 0282 746 10 98 0282 746 11 00 www.formmet.com.tr GEDİK DÖK. VANA SAN. TİC. A.Ş. İSTANBUL 0216 307 12 62 0216 307 28 68 www.gedikdokum.com.tr GÜRMETAL HASSAS DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ. İSTANBUL 0216 394 33 31 0216 394 32 88 www.gurmetal.com.tr GÜVEN PRES DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ. İSTANBUL 0216 365 94 34 0216 365 29 82 www.gpdpress.com HAYTAŞ DÖKÜM SANAYİ TİC. A.Ş. İSTANBUL 0216 365 10 56 0216 314 19 80 www.haytas.com.tr HEKİMOĞLU DÖKÜM SAN. NAK. TİC. A.Ş. TRABZON 0462 325 00 25 0462 325 00 72 www.hekimogludokum.com HEMA OTOMOTİV SİSTEMLERİ A.Ş. TEKİRDAĞ 0282 758 10 40 0282 758 10 90 www.hattatholding.com HİSAR ÇELİK DÖKÜM SAN. TİC. A.Ş. İSTANBUL 0216 464 70 00 0216 464 70 20 www.hisarcelik.com İĞREK MAKİNA SAN. TİC. A.Ş. BURSA 0224 243 16 06 0224 243 13 20 www.igrek.com.tr İSTANBUL DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ. KOCAELİ 0262 728 13 00 0262 728 13 08 www.istanbuldokum.com KARAMAN DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ. DÜZCE 0380 537 52 67 0380 537 54 58 www.karamandokum.com KARDÖKMAK – KARDEMİR DÖKÜM MAKİNA A.Ş. KARABÜK 0370 418 22 34 0370 424 36 81 www.kardokmak.com.tr KAYDÖKSAN – KAYSERİ DÖKÜM SAN. TİC. A.Ş. KAYSERİ 0352 321 12 57 0352 321 11 94 www.kaydoksan.com.tr KIZILIRMAK DÖKÜM SANAYİ TİC. A.Ş. ÇORUM 0364 235 03 16 0364 235 03 20 www.kizilirmakdokum.com KÖRFEZ DÖKÜM SANAYİ TİC. A.Ş. KOCAELİ 0262 754 51 77 0262 754 51 80 www.korfezdokum.com TÜRKİYE DÖKÜM SANAYİCİLERİ DERNEĞİ ÜYE FİRMALARI FİRMA ADI ŞEHİR MEDAŞ METALURJİ DÖK. MAK. SAN. TİC. A.Ş. ANKARA 0312 267 45 75 0312 267 57 02 www.me-das.com.tr MENSAN OTOMOTİV MAK. AKS. SAN. TİC. A.Ş. MANİSA 0236 213 02 30 0236 213 02 29 www.mensanotomotiv.com.tr MERT DÖKÜM MAKİNA İNŞ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. İSTANBUL 0216 364 32 12 0216 415 74 51 www.mertdokum.com.tr MES DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ. İSTANBUL 0212 886 90 00 0212 886 54 57 www.mesdokum.com.tr MESA MAKİNA DÖKÜM A.Ş. KONYA 0332 239 18 72 0332 239 18 76 www.mesamakina.com.tr MOTUS OTOMOTİV MAK. MET. SAN. TİC. A.Ş. KONYA 0332 239 12 41 0332 239 12 43 www.motusdokum.com NORMSAN TİCARET METAL İML. SAN. LTD. ŞTİ. İSTANBUL 0216 593 11 61 0216 593 05 15 www.normsan.com ÖNMETAL DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ. İSTANBUL 0212 485 48 74 0212 485 48 73 www.onmetal.com.tr ÖZGÜMÜŞ DÖKÜM SAN. TİC. A.Ş. ADANA 0 322 441 07 07 0322 441 14 14 www.ozgumus.com.tr ÖZGÜR DÖKÜM MAD. MAK. LTD. ŞTİ. ANKARA 0312 267 12 10 0312 267 12 11 www.ozgurdokum.com.tr ÖZGÜVEN DÖKÜM MAK. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. ANKARA 0312 267 41 61 0312 267 51 61 www.ozguvendokum.com PINAR DÖKÜM SANAYİ TİC. A.Ş. İZMİR 0232 479 03 53 0232 479 05 16 www.pinardokum.com.tr RUBA PRES DÖKÜM SAN. A.Ş. MANİSA 0236 213 08 86 0236 213 08 08 www.rubapresdokum.com SAMSUN MAKİNA SANAYİ A.Ş. SAMSUN 0362 266 51 60 0362 266 51 62 www.samsunmakina.com.tr SERPA HASSAS DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ. İSTANBUL 0216 394 23 52 0216 394 23 55 www.serpahassasdokum.com SİLVAN SANAYİ A.Ş. İSTANBUL 0216 399 15 55 0216 383 31 38 www.silvansanayi.com ŞAHİN DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ. İZMİR 0232 437 01 83 0232 437 01 85 www.sahindokum.com ŞENKAYA ÇELİK DÖKÜM VE YEDEK PARCA FABR. İZMİR 0232 877 21 23 0232 877 21 24 www.senkaya.com TAN ÇELİK DÖKÜM MAK. SAN. TİC. A.Ş. ELAZIĞ 0424 255 55 60 0424 255 55 63 www.tancelik.com TOSÇELİK GRANÜL SAN. A.Ş. İSTANBUL 0216 544 36 00 0216 544 36 06 www.toscelikgranul.com.tr TRAKYA DÖKÜM SANAYİ TİC. A.Ş. İSTANBUL 0212 315 52 40 0212 274 01 12 www.trakyadokum.com.tr ÜMİT DÖKÜM TİCARET SANAYİ LTD. ŞTİ. İSTANBUL 0216 499 46 46 0216 499 46 50 www.umitcasting.com ÜNİMETAL HASSAS DÖKÜM MAK. YED. PAR. A.Ş. İSTANBUL 0216 591 08 70 0216 591 08 79 www.unimetal.com.tr YAZKAN MÜH. DÖKÜM MAK. SAN. LTD. ŞTİ. ANKARA 0312 641 32 10 0312 641 31 82 www.yazkan.com.tr İSTANBUL PİK DÖKÜMCÜLER ESNAF VE SANATKARLAR ODASI İSTANBUL 0212 576 60 10 0212 576 80 75 halilgv@varollar.com ANKARA MADENİ DÖKÜMCÜLER ESNAF VE SANATKARLAR ODASI ANKARA 0312 267 13 93 0312 267 04 97 www.ankaradokumculerodasi.org.tr İZMİR BİLUMUM DÖKÜMCÜ KÜÇÜK ESNAF VE SANATKR. ODASI İZMİR 0232 437 02 43 0232 437 01 46 SİNAN DÖKÜMCÜLER TEMİN TEVZİ KOOPERATİFİ KAYSERİ 0352 326 80 00 0352 326 89 69 5M ELEKTRO MEKANİK İML. İNŞ. TUR. DAH. TİC. LTD. ŞTİ. İSTANBUL 0216 527 83 54 0216 527 85 24 www.5mtr.com ACARER METAL SANAYİ TİC. A.Ş. İSTANBUL 0212 280 50 50 0212 280 50 51 www.acarermetal.com AMCOL MİNERAL MAD. SAN. TİC. A.Ş. İSTANBUL 0216 414 96 16 0216 414 96 20 www.amcol.com.tr AVEKS İÇ VE DIŞ TİC. A.Ş. İSTANBUL 0216 410 00 60 0216 410 00 90 www.aveks.com.tr BİLGİNOĞLU ENDÜSTRİ MALZ. SAN. VE TİC. A.Ş. İZMİR 0232 433 72 30 0232 457 37 69 www.bilginoglu-endustri.com.tr ÇELİKTAŞ SINAİ KUMU MADEN SAN. NAK TİC. A.Ş. İSTANBUL 0212 275 57 13 0212 347 87 07 www.celiktassilis.com ÇUKUROVA KİMYA END. A.Ş. MANİSA 0236 233 23 20 0236 233 23 23 www.cukurovakimya.com.tr EGES ELEKTRİK&ELEKTRONİK GER. SAN. TİC. A.Ş İSTANBUL 0212 446 41 21 0212 447 36 00 www.eges.com.tr EVREN İTH. İHR. PAZ. A.Ş. İSTANBUL 0212 325 96 60 0212 283 77 78 www.evren.ws EXPERT MÜMESSİLLİK TURİZM TİC. LTD. ŞTİ. İSTANBUL 0216 573 38 88 0216 573 06 28 www.expert.com.tr FERROMET MÜMESSİLLİK TİC. A.Ş. İSTANBUL 0212 275 33 00 0212 275 11 42 www.ferromet.com.tr FOSTEMA METALURJİ SAN. TİC. LTD. ŞTİ. ANKARA 0312 440 82 28 0312 439 66 84 www.fostema.com HANNOVER-MESSE ANKİROS FUARCILIK A.Ş. ANKARA 0312 439 67 92 0312 439 67 66 www.ankiros.com HERAEUS ELECTRO-NİTE TERMO TEKNİK SAN. TİC. A.Ş. ANKARA 0312 267 08 88 0312 267 08 87 www.electro-nite.com INDUCTOTHERM İNDÜKSİYON SİST. SAN. A.Ş. KOCAELİ 0262 646 34 24 0262 646 29 62 www.inductotherm.com.tr KADIOĞLU MADENCİLİK SAN. TİC. A.Ş. KARABÜK 0370 424 10 50 0370 415 66 50 www.kadioglumaden.com.tr KUMSAN DÖKÜM MALZEMELERİ SAN. TİC. A.Ş. İSTANBUL 0216 593 09 57 0216 593 09 59 www.kumsandokum.com.tr LMA MOTİF ALÜM. DÖKÜM SAN. MÜM. LTD. ŞTİ. İSTANBUL 0216 593 13 61 0216 593 13 62 www.lma.com.tr MAGMA BİLİŞİM TEKN. HİZM. LTD. ŞTİ. İSTANBUL 0216 557 64 00 0216 557 50 26 www.magmasoft.com.tr MARMARA METAL MAM. TİC. A.Ş. İSTANBUL 0216 447 29 55 0216 447 29 69 www.marmarametal.com META-MAK METALURJİ MAK. MÜM. LTD. ŞTİ. İSTANBUL 0212 270 07 08 0212 270 08 88 www.metamak.com.tr METKO HÜTTENES ALB. KİMYA SAN. TİC. A.Ş. İSTANBUL 0216 411 69 11 0216 369 64 59 www.metkoha.com SİLTAŞ SİLİS KUMLARI SAN. TİC. A.Ş. İSTANBUL 0216 335 70 09 0216 335 71 57 www.siltas.com.tr SİLVAN DIŞ VE İÇ TİC. A.Ş. İSTANBUL 0216 380 36 18 0216 416 91 59 www.silvanticaret.com UNİKON METALURJİ VE KİMYA SAN. TİC. LTD. ŞTİ. İSTANBUL 0216 399 98 68 0216 442 11 90 www.unikon.com.tr VESUVIUS İSTANBUL REFRAKTER SAN. TİC. A.Ş. FOSECO KOCAELİ 0262 677 10 50 0262 677 10 60 www.foseco.com.tr YILKAN MAÇA SUP. ÜRETİM PAZ. SAN. TİC. A.Ş. BURSA 0224 573 88 72 0224 573 74 93 www.yilkanchaplet.com BÖLGESEL KURULUŞLAR KATILIMCI ÜYELER