ÇEùøTLø FANTAZø øPLøKLERDEN ÖRÜLEN KUMAùL
Transkript
ÇEùøTLø FANTAZø øPLøKLERDEN ÖRÜLEN KUMAùL
I EGE ÜNøVERSøTESø FEN BøLøMLERø ENSTøTÜSÜ (YÜKSEK LøSANS TEZø) ÇEùøTLø FANTAZø øPLøKLERDEN ÖRÜLEN KUMAùLARIN ISIL ÖZELLøKLERøNøN øNCELENMESø Arzu TURAY Tekstil Mühendisli÷i Ana Bilim Dalı Bilim Dalı Kodu: 621.01.00 Sunuú Tarihi: 08.02.2008 Tez Danıúmanı: Yrd. Doç. Dr. Nilgün ÖZDøL Bornova – øZMøR II III IV V ÖZET ÇEùøTLø FANTAZø øPLøKLERDEN ÖRÜLEN KUMAùLARIN ISIL ÖZELLøKLERøNøN øNCELENMESø TURAY, Arzu Yüksek Lisans Tezi, Tekstil Mühendisli÷i Bölümü Tez Yöneticisi: Yrd. Doç. Dr. Nilgün ÖZDøL ùubat 2008, 106 sayfa Günümüzde Fantazi iplikler, farklı görünümleri ve kullanım özellikleri açısından önemli bir konuma sahiptirler. Kullanılan hammadde, üretim parametreleri (besleme hızı, büküm ve çekim özellikleri), makineye beslenen materyal özellikleri (farklı iplik, fitil veya bantlar) de÷iútirilmek suretiyle çok farklı özelliklerde fantazi iplikler elde edilebilmektedir. özelliklerindeki Farklı fantazi farklılıklar, ipliklerden kullanım üretilmiú özellikleri kumaúların açısından önem taúımaktadır. Yaúam kalitesinin daha da ön plana çıktı÷ı günümüzde, tüketicilerin de bilinçlenmesiyle birlikte, vücut hareketi konforu ve estetik konforun yanı sıra, giysilerin ısıl özellikleri ve vücut ile etkileúimlerinin de göz önüne bulundurulması gereklili÷i do÷muútur. Bu çalıúmada, farklı hammaddelerden üretilmiú fantazi ipliklerin, farklı tipteki ve numaradaki varyasyonları için elde edilen kumaúlardaki ısıl konfor özellikleri incelenerek karúılaútırmalı bir analiz yapılmıútır. Anahtar kelimeler: Fantazi iplik, ısıl konfor, ısıl özellikler VI VII ABSTRACT A RESEARCH ON THE THERMAL PROPERTIES OF KNITTED FABRICS INCLUDING DIFFERENT FANCY YARNS TURAY, ARZU MSc. in Textile Eng. Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Nilgün ÖZDøL February 2008, 106 pages Recently, fancy yarns became more and more important because of their special aesthetic appeal they impart to fabrics. A fancy yarn is one that differs from the normal construction of single and folded yarns by deliberately produced irregularities in its construction. Fancy yarns can be manufactured by using different production parameters and materials that can change their morphological structure and appearance completely. These differences in the structure also change the fabric properties and usages of them. Currently, comfort properties of textiles become more and more important. Consumers want to use textiles which have improved comfort characteristics. The aim of this thesis is to research thermophysiological comfort properties of fabrics knitted by different yarn types and counts. Keywords: Fancy yarn, novelty yarn, thermophysiological comfort, thermal properties. VIII IX TEùEKKÜR Tez konusunun belirlenmesi, deneysel çalıúmaların planlanması, sonuçların de÷erlendirilmesi ve tezin düzenlenmesinde yol gösterici olan ve deste÷ini bir an olsun esirgemeyen, çok de÷erli hocam Sayın Yrd. Doç. Dr. Nilgün ÖZDøL’e; deneysel çalıúmaların ve analizlerin gerçekleútirilmesinde ve de÷erlendirilmesinde yardımlarını esirgemeyen de÷erli Araútırma Görevlisi arkadaúlarım Gonca ÖZÇELøK ve Gamze SÜPÜREN’e; testlerin yapılması sırasında vermiú oldukları destek için de÷erli tekniker arkadaúlarım Seyhan YAùAR ve Nurúen DÜZGÖREN’e; çalıúmalarımda her türlü materyal ve bilgi deste÷inin yanı sıra güler yüzlü diyaloglarını esirgemeyen Ersur Tekstil A.ù. Fabrika Müdürü Sayın Erkan ERAKMAN’a ve ERSUR Tekstil’in çok de÷erli çalıúanları Selcan KAYA, Ersin ÖZMEN, Alev AKAY, ølyas ÇALIùKAN, Ender KOÇAK, Serdar TEMUREN, Osman DURMAZ, Semiha ÖZGÖZ ve ismini sayamadı÷ım tüm çalıúanlarına teúekkürlerimi sunarım. Yaúamımın tüm evrelerinde, her zaman yanımda olup maddi ve manevi her tür deste÷ini yo÷un bir úekilde hissettiren aileme ve zor zamanlarımda moral deste÷iyle yanımda olan arkadaúlarıma sonsuz teúekkürler. X XI øÇøNDEKøLER Sayfa ABSTRACT ................................................................................ VII TEùEKKÜR ..................................................................................IX øÇøNDEKøLER..............................................................................XI ùEKøLLER DøZøNø ..................................................................... XV ÇøZELGELER DøZøNø............................................................ XVIII 1. GøRøù...........................................................................................1 1.1 Fantazi øplikler...........................................................................2 1.1.1 Tanımı.....................................................................................2 1.1.2 Fantazi ipli÷in tarihçesi .........................................................3 1.1.3 Fantazi ipliklerin sınıflandırılması..........................................5 1.1.3.1 Üretim metoduna göre sınıflandırma...................................6 1.1.3.2 Hammadde tipine göre sınıflandırma ..................................6 1.1.3.3 Fantazi ipli÷i oluúturan iplik tiplerine göre sınıflandırma ...7 1.1.3.4 Morfolojik yapıya göre sınıflandırma..................................7 1.1.4 Fantazi iplik çeúitleri ..............................................................8 1.1.4.1 Optik efekt ile oluúturulmuú fantazi iplikler........................8 1.1.4.2 Yapısal efekt ile oluúturulmuú fantazi iplikler.....................8 1.1.4.3 Kombinasyon efekti ile oluúturulmuú fantazi iplikler .......15 1.2 Giysilerde Isıl Konfor..............................................................18 1.2.1 Isıl özellikler .........................................................................20 1.2.2 Hava geçirgenli÷i..................................................................27 2. ÖNCEKø ÇALIùMALAR .........................................................30 3. MATERYAL VE YÖNTEM.....................................................39 3.1 Materyal...................................................................................39 XII 3.1.1 Kullanılan iplikler ................................................................ 39 3.1.2 øpliklerin üretiminde kullanılan makineler........................... 50 3.1.2.1 Allma Saurer Fashionator.................................................. 50 3.1.2.2 Lezzeni FTF....................................................................... 52 3.1.2.3 Biemme ............................................................................. 53 3.1.3 øpliklerin örme yüzeylere dönüútürülmesinde kullanılan örme makineleri ...................................................................................... 53 3.1.4 Test cihazları ....................................................................... 54 3.1.4.1 Alambeta ........................................................................... 54 3.1.4.2 Hava geçirgenli÷i ölçeri .................................................... 57 4. BULGULAR ............................................................................. 59 4.1 Test Bulguları .......................................................................... 59 4.1.1 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerden örülen kumaúlara ait bulgular ........................................................ 59 4.1.1.1 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın kalınlı÷ına etkisi ................... 60 4.1.1.2 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl özelliklerine etkisi .......... 60 4.1.1.3 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın hava geçirgenli÷ine etkisi..... 62 4.1.2 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerden örülen kumaúlara ait bulgular ........................................................ 63 4.1.2.1 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın kalınlı÷ına etkisi ................... 64 4.1.2.2 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl özelliklerine etkisi .......... 65 XIII 4.1.2.3 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın hava geçirgenli÷ine etkisi .....67 4.1.3 Bukleli fantazi ipliklerde makine tipinin kumaúların ısıl özelliklerine etkisi..........................................................................67 4.1.4 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerden örülen kumaúlara ait bulgular....................................................................71 4.1.4.1 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın kalınlı÷ına etkisi ...................72 4.1.4.2 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl özelliklerine etkisi...........72 4.1.4.3 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın hava geçirgenli÷ine etkisi .....74 4.1.5 Örülmüú fantazi ipliklerden elde edilen kumaúlara ait bulgular ..........................................................................................75 4.1.5.1 Örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının kumaú kalınlı÷ına etkisi .................................................................76 4.1.5.2 Örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının kumaúın ısıl özelliklerine etkisi .....................................................76 4.1.5.3 Örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın hava geçirgenli÷ine etkisi..................................78 5. SONUÇLAR VE TARTIùMA ..................................................79 5.1 Fashionator Makinesinde Üretilen Bukleli Fantazi øpliklerden Örülen Kumaúların Sonuçları ........................................................79 5.2 Lezzeni FTF Makinesinde Üretilen Bukleli Fantazi øpliklerden Örülen Kumaúların Sonuçları ........................................................83 5.3 Makine Tipinin Isıl Özelliklere ve Hava Geçirgenli÷ine Etkisi .......................................................................................................86 XIV 5.4 Balıklı, Dü÷ümlü, Halkalı Bükümlü Fantazi ipliklerden Örülen Kumaúların Sonuçları .................................................................... 88 5.5 Örülmüú Fantazi øpliklerden Elde Edilen Kumaúların Sonuçları ....................................................................................................... 92 6. ÖNERøLER ............................................................................... 96 KAYNAKLAR DøZøNø ................................................................ 98 ÖZGEÇMøù ................................................................................ 105 XV ùEKøLLER DøZøNø ùekil Sayfa ùekil 1.1 Alev bükümlü iplik (balıklı iplik) ...............................................9 ùekil 1.2 Nope bükümlü (dü÷ümlü) iplik...................................................9 ùekil 1.3. Dü÷ümlü iplik (knotted yarn) örnekleri ....................................10 ùekil 1.4 Halkalı bükümlü iplik ................................................................11 ùekil 1.5. Halkalı bükümlü iplik (twisted yarn) örnekleri.........................12 ùekil 1.6. Farklı renkteki iplik komponentleri içeren bükümlü fantazi iplik örnekleri.............................................................................................12 ùekil 1.7 Halkalı bükümlü fantazi ipli÷in üretiminde kullanılan rotor iplik makinesinin úeması............................................................................13 ùekil 1.8 ùenil iplik ..................................................................................14 ùekil 1.9 ùenil øplik üretim makinesinin görünümü (sol) ve leno sistemi ile üretilen úenil iplik (sa÷) .....................................................................15 ùekil.1.10 Bukle ipli÷in görünümü ..........................................................17 ùekil 3.1 Fashionator makinesinde %100 PAC, Nm 12 numara ve 1,1 efekt besleme oranında üretilen bukleli fantazi iplik boyuna görünümü...........................................................................................42 ùekil 3.2 Fashionator makinesinde %100 PAC, Nm 12 numara ve 1,5 efekt besleme oranında üretilen bukleli fantazi iplik boyuna görünümü...........................................................................................42 ùekil 3.3 Fashionator makinesinde %100 PAC, Nm 12 numara ve 1,9 efekt besleme oranında üretilen bukleli fantazi iplik boyuna görünümü...........................................................................................42 ùekil 3.4 Fashionator makinesinde %100 yün, Nm 12 numara ve 1,1 efekt besleme oranında üretilen bukleli fantazi iplik boyuna görünümü ...43 ùekil 3.5 Fashionator makinesinde %100 yün, Nm 12 numara ve 1,5 efekt besleme oranında üretilen bukleli fantazi iplik boyuna görünümü ...43 ùekil 3.6 Fashionator makinesinde %100 yün, Nm 12 numara ve 1,9 efekt besleme oranında üretilen bukleli fantazi iplik boyuna görünümü ...43 ùekil 3.7 FTF makinesinde %100 PAC, Nm 12 numara ve 1,1 efekt besleme oranında üretilen bukleli fantazi iplik boyuna görünümü ...45 ùekil 3.8 FTF makinesinde %100 PAC, Nm 12 numara ve 1,5 efekt besleme oranında üretilen bukleli fantazi iplik boyuna görünümü ...45 ùekil 3.9 FTF makinesinde %100 PAC, Nm 12 numara ve 1,7 efekt besleme oranında üretilen bukleli fantazi iplik boyuna görünümü ...45 ùekil 3.10 %100 PAC, Nm 12 numara ile üretilen balıklı fantazi iplik boyuna görünümü ..............................................................................47 XVI ùEKøLLER DøZøNø (Devam) ùekil 3.11 %100 PAC, Nm 12 numara ile üretilen dü÷ümlü fantazi iplik boyuna görünümü.............................................................................. 47 ùekil 3.12 %100 PAC, Nm 12 numara ile üretilen halkalı bükümlü fantazi iplik boyuna görünümü ..................................................................... 47 ùekil 3.13 Örülmüú yapıdaki %100 PAC, 4 örücü i÷ne ve 7 çekim oranında üretilen fantazi iplik boyuna görünümü ............................. 48 ùekil 3.14 Örülmüú yapıdaki %100 PAC, 4 örücü i÷ne ve 9 çekim oranında üretilen fantazi iplik boyuna görünümü ............................. 49 ùekil 3.15 Örülmüú yapıdaki %100 PAC, 4 örücü i÷ne ve 11 çekim oranında üretilen fantazi iplik boyuna görünümü ............................. 49 ùekil 3.16 Örülmüú yapıdaki %100 PAC, 2 örücü i÷ne ve 9 çekim oranında üretilen fantazi iplik boyuna görünümü ............................. 49 ùekil.3.17 Fashionator fantazi iplik makinesinin a. ön kontrol paneli b. fantazi iplik oluúum ünitesi ............................................................... 51 ùekil. 3.18 Fashionator fantazi iplik makinesinin ön görünüúü................ 51 ùekil 3.19 Lezzeni FTF makinesinin ön görünümü ................................. 52 ùekil 3.20 Biemme makinesinin a) genel görünümü ve b) iplik oluúumunun sa÷landı÷ı kafa.............................................................. 53 ùekil 3.21 Stoll marka örme makinesi ..................................................... 54 ùekil 3.22 Alambeta test cihazı................................................................ 55 ùekil 3.23 Alambeta cihazının yapısı....................................................... 55 ùekil 3.24 Hava geçirgenli÷i ölçeri (FX 3300) ........................................ 58 ùekil 4.1 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın kalınlı÷ına etkisi ....................... 60 ùekil 4.2 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl iletkenlik etkisi ................... 61 ùekil 4.3 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl direnç de÷erine etkisi ......... 61 ùekil 4.4: Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl so÷urganlık de÷erine etkisi. 62 ùekil 4.5 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın hava geçirgenli÷ine etkisi......... 63 ùekil 4.6 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde .... 65 besleme oranının örülmüú kumaúın kalınlı÷ına etkisi ............................... 65 ùekil 4.7 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde .... 65 besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl iletkenlik de÷erine etkisi ............ 65 ùekil 4.8 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl direnç de÷erine etkisi ......... 66 XVII ùEKøLLER DøZøNø (Devam) ùekil 4.9 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde ....66 besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl so÷urganlık de÷erine etkisi.........66 ùekil 4.10 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde ..67 besleme oranının örülmüú kumaúın hava geçirgenli÷ine etkisi .................67 ùekil 4.11 Bukleli fantazi ipliklerde 1,1 ve 1,5 efekt besleme oranlarında makine tipinin kumaú kalınlı÷ına etkisi.............................................68 ùekil 4.12 Bukleli fantazi ipliklerde 1,1 ve 1,5 efekt besleme oranlarında makine tipinin ısıl iletkenlik de÷erine etkisi......................................69 ùekil 4.13 Bukleli fantazi ipliklerde 1,1 ve 1,5 efekt besleme oranlarında makine tipinin ısıl direnç de÷erine etkisi...........................................69 ùekil 4.14 Bukleli fantazi ipliklerde 1,1 ve 1,5 efekt besleme oranlarında makine tipinin ısıl so÷urganlık de÷erine etkisi..................................70 ùekil 4.15 Bukleli fantazi ipliklerde 1,1 ve 1,5 efekt besleme oranlarında makine tipinin hava geçirgenli÷ine etkisi..........................................70 ùekil 4.16 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın kalınlı÷ına etkisi .....................................72 ùekil 4.17 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl iletkenlik de÷erine etkisi...................73 ùekil 4.18 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl direnç de÷erine etkisi........................73 ùekil 4.19 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl so÷urganlık de÷erine etkisi ..............74 ùekil 4.20 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın hava geçirgenli÷ine etkisi .......................74 ùekil 4.21 Örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının kumaúın kalınlı÷ına etkisi ................................................................................76 Kumaú üretiminde i÷ne sayısı arttıkça kumaú kalınlı÷ı artmaktadır. ........76 ùekil 4.22 Örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının kumaúın ısıl iletkenlik de÷erine etkisi..............................................................77 ùekil 4.23 örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl direnç de÷erine etkisi ....................................................77 ùekil 4.24 Örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl so÷urganlık de÷erine etkisi ...........................................78 ùekil 4.25 Örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın hava geçirgenli÷ine etkisi....................................................78 XVIII ÇøZELGELER DøZøNø Çizelge Sayfa Çizelge 3.1 Tez çalıúmasında kullanılan fantazi ipliklerin üretim planı... 39 Çizelge.3.2 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi iplikler...... 41 Çizelge.3.3 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi iplikler.... 44 Çizelge.3.4 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü yapılarındaki fantazi iplikler ....................................................................................................... 46 Çizelge.3.5 Örülmüú yapıdaki fantazi iplikler .......................................... 48 Çizelge 4.1 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerden örülen kumaúlara ait bulgular.................................................................... 59 Çizelge 4.2 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerden örülen kumaúlara ait bulgular.................................................................... 64 Çizelge 4.3 Fashionator ve FTF makinelerinde aynı parametrelerle üretilen ipliklerden aynı sıklık de÷erlerinde örülen kumaúlara ait bulgular ................................................................................................................... 68 Çizelge 4.4 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerden örülen kumaúlara ait bulgular ............................................................................... 71 Çizelge 4.5 Örülmüú fantazi ipliklerden elde edilen kumaúlara ait test bulguları .................................................................................................... 75 Çizelge 5.1 Fashionatör makinesinde üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúların istatistiksel de÷erlendirmesi ................................................... 79 Çizelge 5.2. Fashionatör makinesinde 1,1 ve 1,5 besleme oranında üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúlar için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları ................................................................................................................... 82 XIX ÇøZELGELER DøZøNø (Devam) Çizelge 5.3. Fashionatör makinesinde 1,1 ve 1,9 besleme oranında üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúlar için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları ...................................................................................................................82 Çizelge 5.4. Fashionatör makinesinde 1,5 ve 1,9 besleme oranında üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúlar için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları ...................................................................................................................82 Çizelge 5.5 FTF makinesinde üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúların istatistiksel de÷erlendirmesi ......................................................................83 Çizelge 5.6. FTF makinesinde 1,1 ve 1,5 besleme oranında üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúlar için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları........85 Çizelge 5.7. FTF makinesinde 1,1 ve 1,7 besleme oranında üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúlar için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları........85 Çizelge 5.8. FTF makinesinde 1,5 ve 1,7 besleme oranında üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúlar için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları........85 Çizelge 5.9. Fashionator ve FTF makinesinde üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúların istatistiksel de÷erlendirmesi ........................................87 Çizelge 5.10. Fashionator ve FTF makinesinde 1,1 ve 1,5 besleme oranında üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúlar için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları.................................................................................87 Çizelge 5.11 Balıklı-dü÷ümlü-halkalı ipliklerden örülen kumaúların istatistiksel de÷erlendirmesi ......................................................................89 Çizelge 5.12 Balıklı-halkalı iplikler için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları ....................................................................................................90 Çizelge 5.13 Balıklı-dü÷ümlü iplikler için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları ....................................................................................................91 XX ÇøZELGELER DøZøNø (Devam) Çizelge 5.14 Halkalı-dü÷ümlü iplikler için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları .................................................................................................... 91 Çizelge 5.15 Örülmüú ipliklerden üretilen kumaúların istatistiksel de÷erlendirmesi ......................................................................................... 93 Çizelge 5.16 Örülmüú ipliklerde 7 ve 9 çekim için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları............................................................................................. 94 Çizelge 5.17 Örülmüú ipliklerde 7 ve 11 çekim için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları............................................................................................. 94 Çizelge 5.18 Örülmüú ipliklerde 9 ve 11 çekim için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları............................................................................................. 94 1 1. GøRøù Tekstil endüstrisinin geliúimi, yıllar boyu insanları daha farklı tekstil ürünleri elde etmeye itmiú ve daha çok görsel özelli÷i ön planda olan kumaúlar elde etmek için, normal ipliklerle kıyaslanmayacak kadar de÷iúik yapıları olan fantazi iplikler geliútirilmiútir. Fantazi iplikler, özel sipariúler üzerine üretildi÷inden uzun süreden beri tekstil endüstrisinin özel bir parçası olarak kalmıú ve yüzyıllardır ço÷unlukla dekoratif amaçlar için üretilmiútir. Bu iplikler genellikle tekstil yapılarının küçük bir kısmında kullanılmıúlardır (http://www.forumturka.net/forum/archive/index.php/t-112%20%253c/t74157.html). Günümüzde ise fantazi iplikler, farklı görünümleri ve kullanım özellikleri açısından önemli bir konuma sahiptirler. Fantazi iplik üreten teknolojiler yüksek katma de÷er sa÷layan tekstil ürünlerinin üretilmesine imkan vermektedir. Ayrıca yüksek katma de÷ere sahip fantazi iplikler, bir niú ürün olarak sektörün önem vermesi gereken bir konudur (Dokuzuncu kalkınma planı 2007-2013, 2006). Kullanılan hammadde, üretim parametreleri (besleme hızı, büküm ve çekim özellikleri), makineye beslenen materyal özellikleri (farklı iplik, fitil veya bantlar) de÷iútirilmek suretiyle çok farklı özelliklerde fantazi iplikler elde edilebilmektedir. Farklı fantazi ipliklerden üretilmiú 2 kumaúların özelliklerindeki farklılıklar, kullanım özellikleri açısından önem taúımaktadır. Yaúam kalitesinin daha da ön plana çıktı÷ı günümüzde, tüketicilerin de bilinçlenmesiyle birlikte, giysilerden beklenen konfor özellikleri artmıú, vücut hareketi konforu ve estetik konforun yanı sıra, giysilerin ısıl özellikleri ve vücut ile etkileúimleri de ön plana çıkmıútır. ønsan vücudu ile çevresi arasındaki fizyolojik, psikolojik ve fiziksel uyumun memnuniyet verici olma durumunu belirleyen konforun en önemli parametrelerinden birisi de ısıl konfordur. Isıl konfor, giysilerin ısı ve nem geçirgenlik özellikleri ile ilgilidir. Farklı çevre koúulları ve aktivitelere ba÷lı olarak de÷iúen vücut sıcaklı÷ını ve nemini transfer ederek vücudun ısı ve nem dengesinin korunmasında en önemli iúlevi Isıl açıdan konforlu giysiler sa÷lamaktadır. Bu tezin amacı, farklı hammaddelerden üretilmiú fantazi ipliklerin, farklı tipteki ve numaradaki varyasyonları için elde edilen kumaúlarda, ısıl konfor özelliklerindeki farklılıkların tespit edilmesi ve iplikler ile bu ipliklerden örülen kumaúlar arasındaki iliúkinin belirlenmesidir. 1.1 Fantazi øplikler 1.1.1 Tanımı Fantazi iplik, “ipli÷in úeklinde, renginde, parlaklı÷ında, hammadde kalitesi vb. özelliklerinde belirli karakteristikler gösteren; en az kumaú bitim iúlemi ile belirli bir kumaú esteti÷ini yakalamayı sa÷layan ipliklerdir” úeklinde tanımlanabilirken, “normal düz ipli÷in iç yapısında, 3 lif kompozisyonunda ve renginde sapma” olarak da ifade edilebilmektedir (http://www.forumturka.net/forum/archive/index.php/t-112%20%253c/t74157.html). Fantazi iplikler, yapılarındaki kasıtlı olarak yapılan düzgünsüzlükler ile kumaúların üzerinde ilginç efektlerin oluúmasını sa÷lamaktadırlar (Ulku, 2003). Fantazi ipliklere olan talep gün geçtikçe artmaktadır. Bu iplikler, giysilerde, perde, kilim, döúemelik ve daha pek çok alanda kullanım olana÷ı bulabilmektedirler (Pouresfandiari, 2003; Nergis, 2002). Fantazi iplikler, insanların hayal gücü ile ilgili oldu÷undan, oldukça geniú bir çeúitlilik sunmaktadır. Renk ve biçimlerin istenildi÷i kadar çeúitlendirilebilmesi, sadece bir iplik türünün bile araútırılmasının ne kadar geniú olaca÷ını göstermektedir. Sıklıkla kullanılan fantazi iplik türleri: halkalı, bukle, dü÷ümlü, alev iplikler úeklinde sıralanabilmektedir (http://www.forumturka.net/forum/archive/index.php/t-112%20%253c/t74157.html). 1.1.2 Fantazi ipli÷in tarihçesi Fantazi iplik yapımının tarihi 19. yüzyılın sonlarına dayanmaktadır. Fantazi iplik makinelerinin öncüleri C.Hamel, Whitin ve Collins úirketleridir. 1885’te Alman Carl Hamel, piyasaya kam kontrollü fantazi bükücüleri sürmüú ve bu makinede, kam vasıtasıyla kol ve dü÷üm düzeyini iliúkilendirerek hav tahtasının yukarı ve aúa÷ı hareket etmesiyle, 4 materyalin az / çok kısımları temel ipli÷e eklenmiú ve küçük dü÷üm ve tırtıl efektleri oluúturulmuútur. Ancak bu yöntemle bir fantazi ipli÷in oluúturması oldukça uzun zaman almaktadır. Kumaútaki desenleúmeyi engellemek amacıyla, eksantrik milleri üzerine vidalanmıú kam zincirleri kullanılmıú ve ikinci Dünya savaúından sonra, basit elektro-mekanik kontrollü silindir kumandalı makineler yapılmıútır. 1954-1959 yılları arasında ise Hamel’in elektromat makinesi ortaya çıkmıútır. Bu makinenin besleme silindir kumandaları kayma teması ile kontrol edilmektedir. Berliner Maschinenfabrik Schwarzkopf ve Weller ise fotoselli, daha geliúmiú kontrollü makineler yapmıúlardır. Fantazi iplik üretimi, ring makinelerine, open-end rotor makinelerine, dref makinelerine, cer makinelerine ve tarak makinelerine çeúitli aparatların eklenmesiyle ve boyama, harmanlama ve de÷iúik bitim iúlemleriyle bugüne dek sürmektedir. Oyuk i÷ sisteminin bulunmasından önce en çok kullanılan sistem, iki aúamalı ring büküm prosesidir. ølk aúamada uygun besleme ile fantazi efekt elde edilmekte, daha sonraki aúamada ise bu iplik bir ba÷lama ipli÷i ile sabitlenmekte ya da bobinlere sarılan bu iplikler, sonra do÷rudan çift katlı bobin makinesine aktarılmaktadır. 5 øki veya daha fazla aúama yerine tek aúama ile fantazi iplik üretme fikri olan oyuk i÷ prosesi fikrini Bulgaristan Tekstil ve Konfeksiyon Enstitüsünden Prof. George Mitov geliútirmiútir. Son yıllarda ise, fantazi iplik sektörü büyük bir geliúme göstermiú ve özellikle büyük firmaların rekabet içinde olması ve fantazi ipliklerin moda oluúu bu geliúmenin en önemli etkenlerini oluúturmuútur. Saurer-Allma, Gemmill & Dunsmore, Lezzani, Bigagli, Mackie ve Galan piyasanın önde gelen kuruluúlarındandır (http://www.forumturka.net/forum/archive/index.php/t-112%20%253c/t74157.html). Ancak ülkemizde özellikle iplik sektöründe yapılan yanlıú yatırımların bir sonucu olarak, fantazi iplik sektöründe bir kapasite açı÷ı söz konusudur (Atik, 1999). Ülkemizin, rekabet koúullarının her geçen gün daha da acımasızlaútı÷ı uluslararası piyasalarda varlı÷ını sürdürebilmesi, do÷ru yatırımlara yönlenmesine ba÷lı oldu÷undan, fantazi iplik sektörünün ülkemiz için bir niú alan oldu÷u sonucuna varılabilir. 1.1.3 Fantazi ipliklerin sınıflandırılması Fantazi ipliklerin sınıflandırılması dört ana baúlıkta toplanabilmektedir. x Üretim metoduna göre sınıflandırma x Hammadde tipine göre sınıflandırma x Fantazi ipli÷i oluúturan ipliklerin tiplerine göre sınıflandırma 6 x Morfolojik yapıya göre sınıflandırma 1.1.3.1 Üretim metoduna göre sınıflandırma Fantazi iplikler üretim tekniklerine göre, direk ve indirek metotla üretilenler, olmak üzere 2 bölümde incelenebilmektedir. (Pouresfandiari, 2003; Nergis, 2002; Jaganathan, 2005; http://www.lib.ncsu.edu/theses/available/etd-04252005-144354/unrestricted/etd.pdf). Direk üretim tekni÷inde, ipli÷e büküm veren parçalar, özel úenil iplik üretim makinesi ve üzerinde boúluklu i÷lerin bulundu÷u makineler gibi, özel bir donanım kullanmak suretiyle fantazi iplik üretimi gerçekleútirilmektedir. Indirek yöntemde ise, efekti oluúturan komponentler, ham madde içerisine tarak, cer ya da fitil makinesinde iúlenmesi esnasında verilmektedir. Böylece, e÷irme iúlemi sırasında da iplik üzerinde çeúitli efektler oluúturulabilmektedir (Jaganathan, 2005; http://www.lib.ncsu.edu/theses/available/etd-04252005144354/unrestricted/etd.pdf). 1.1.3.2 Hammadde tipine göre sınıflandırma Fantazi iplik üretiminde, pamuk, yün, ipek vb do÷al liflerin yanı sıra, akrilik, polyester ve naylon gibi sentetik lifler de kullanılabilmektedir. Bunların yanı sıra, tiftik, ren geyi÷i lifi, tavúan lifi, deve tüyü ve kaúmir de fantazi iplik üretiminde kullanılan bir di÷er lif grubunu oluúturmaktadır. Bu noktadan hareketle, hammadde tipine göre 7 yapılan sınıflandırmayı, do÷al, sentetik ve egzotik tipteki fantazi iplikler úeklinde yapmak da mümkündür. 1.1.3.3 Fantazi ipli÷i oluúturan iplik tiplerine göre sınıflandırma øpli÷i oluúturan komponentler, kesikli liflerden, filament liflerden ve bu iki tipin kombinasyonu, dokusuz yüzey materyali ve metalik tel ya da parçalar úeklinde olabilmektedir. Çekirdekte kullanılan komponentin dekoratif olarak kaplanmasında kullanılan polimerler de bu alanda kullanılabilen bir di÷er sınıfı oluúturmaktadır. 1.1.3.4 Morfolojik yapıya göre sınıflandırma Bu grup, fantazi iplikler için en yaygın kullanılan sınıflandırma sistemidir. Morfolojik yapı, fantazi ipliklerin göstermiú oldukları temel görsel ipuçlarını tanımlamaktadır. Bu görsel ipuçları: Optik efekt, yapısal efekt ve kombinasyon efekti úeklinde gruplandırılabilmektedir. Optik efekt, renk, fantazi iplik komponentlerinin parlaklık ve dokusundaki de÷iúimler ile oluúmaktadır. Yapısal efektler, bir fantazi ipli÷i di÷er ipliklerden ayıran yapısal farklılıklar ile oluúmaktadır. Bu efektler içerisinde genel bir sınıflandırma yapılacak olursa, bu sınıflar, x Dü÷ümlü (Blob like structure) x Çizgisel (Line like structure) x Dalgalı ya da ilmekli (Wavy or loopy structure) x Tüylü (Hairy structure) 8 úeklinde sıralanabilmektedir. Pek çok fantazi iplik tipi, bu yapısal efektlerin kombinasyonundan oluúmaktadır. (Jaganathan, 2005; http://www.lib.ncsu.edu/theses/available/etd-04252005-144354/unrestricted/etd.pdf). 1.1.4 Fantazi iplik çeúitleri 1.1.4.1 Optik efekt ile oluúturulmuú fantazi iplikler Bu iplikler, farklı renkteki liflerin iplik içinde ya da çok renkli baskılı ipliklerin bükümlü ipliklerde kullanılması yolu ile oluúturulmaktadır. 1.1.4.2 Yapısal efekt ile oluúturulmuú fantazi iplikler Bu, fantazi iplik üretim metodunda, e÷irme iúlemi sırasında uygulanan farklı birleútirme ve çekim hızları sonucunda yapısal efektler, kabarık úekiller meydana gelmekte ve de÷iúik iplik türleri oluúturulmaktadır. Alev bükümlü iplik (balıklı iplik) Düzenli ya da düzensiz aralıklarla oluúan kabarıklıklardan meydana gelmiútir. Büküm iúlemi sırasında yumuúak fantazi iplikler düzenli aralıklarla gerilmekte ve kalınlaúmakta, böylece alev biçimi elde edilmektedir. Bu ipliklerden üretilen yüzeyler, keten kumaú benzeri görünüme sahiptirler. ùekil 1.1’de alev bükümlü ipli÷in boyuna görünümü verilmektedir. 9 ùekil 1.1 Alev bükümlü iplik (balıklı iplik) (www.spindlicity.com/spring2006/flame_yarn.shtml) Dü÷ümlü ya da nope bükümlü iplik Bu iplikler, büküm iúlemi sırasında temel iplik üzerine düzenli ya da düzensiz aralıklarla yerleútirilmiú kısa kabarıklıklardan (dü÷üm noktalarından) oluúmaktadır. økinci iplik, temel ipli÷in çevresinde dü÷üm oluúturmaktadır. Dü÷ümlü ya da nope bükümlerinden elde edilmiú kumaúlara tuvid denir. ùekil 1.2’de nope bükümlü iplik boyuna görüntüsü verilmektedir. ùekil 1.2 Nope bükümlü (dü÷ümlü) iplik (http://www.bdcut.com/uploadfiles/20042271441074.jpg ) 10 ùekil 1.3’te farklı parametrelerle elde edilmiú dü÷ümlü fantazi iplik örneklerinin boyuna görünümleri verilmektedir. ùekil 1.3. Dü÷ümlü iplik (knotted yarn) örnekleri (http://www.cs.arizona.edu/patterns/weaving/articles/twr_yarn.pdf ) Halkalı bükümlü iplik Halkalı bükümlü fantazi iplikler, düzenli ya da düzensiz biçimde yerleúmiú, halka dü÷üm ya da kıvrık bükümlü ipliklerdir. Efekti oluúturan ipliklerin, temel ipli÷in çevresinde halkalar oluúturacak úekilde hızla birleútirilmesiyle elde edilmektedirler. ùekil 1.4’te halkalı bükümlü fantazi ipliklerin görünümleri verilmektedir. 11 ùekil 1.4 Halkalı bükümlü iplik (http://www.kppl.biz/images/product_pic2.jpg, Meadwell, 2003) Halkalı iplikler, üç ya da dört farklı iplikle üretilebilmektedir. Bunlardan bir ya da iki iplik zemin ipli÷ini oluútururken, biri efekt ipli÷i ve di÷eri de ba÷layıcı ipli÷i oluúturmaktadır. Bu iplikler, boúluklu i÷ sistemini kullanan makinelerde üretilebilecekleri gibi, fantazi büküm makinesi kullanıldıktan sonra daha ince bir iplikle ters büküm iúlemine sokulmak suretiyle de üretilebilmektedirler (Meadwell, 2003). ùekil 1.5’te farklı parametrelerle elde edilmiú halkalı bükümlü fantazi iplik örneklerinin boyuna görünümleri verilmektedir. 12 ùekil 1.5. Halkalı bükümlü iplik (twisted yarn) örnekleri (http://www.cs.arizona.edu/patterns/weaving/articles/twr_yar1.pdf) ùekil 1.6’da farklı renkteki iplik komponentleri içeren bükümlü fantazi iplik örnekleri görülmektedir. ùekil 1.6. Farklı renkteki iplik komponentleri içeren bükümlü fantazi iplik örnekleri (Jaganathan, 2005, http://www.lib.ncsu.edu/theses/available/etd-04252005144354/unrestricted/etd.pdf ) 13 Halkalı bükümlü fantazi iplik üretimine hız kazandırmak amacıyla, ring ve rotor iplik makineleri modifiye edilerek fantazi iplik üretimi yapılabilecek aparatlar eklenmiútir. ùekil 1.7’de halkalı bükümlü fantazi ipli÷in rotor iplik makinesi ile üretimi görülmektedir. ùekil 1.7 Halkalı bükümlü fantazi ipli÷in üretiminde kullanılan rotor iplik makinesinin úeması (Pouresfandiari, 2003) ùenil (tırtıl bükümlü) fantazi iplik “ùenil” Kelimesi, Fransızca olup, anlamı “tırtıl” ya da “tüylü tırtıl”dır (http://www.fiberseal.com/sample_ff.pdf ). Tırtıl bükümlü fantazi iplikler, kadifemsi bir yüzeye sahip fantazi ipliklerdir. Belirli aralıklarla birleútirilmiú çözgü ipliklerinin oluúturdu÷u yumuúak dokumalardan meydana gelmektedirler. Bu dokumalarda, atkı iplikleri, çözgü ipliklerine asılı kalacak úekilde úeritler halinde kesilmekte ve daha sonra bu úeritler, tırtıl büküm haline getirilerek bükülmektedirler. 14 ùekil 1.8’de tırtıl bükümlü fantazi iplik yapılarının boyuna görünümleri verilmiútir. ùekil 1.8 ùenil iplik (http://www.zufeng.com/chinese/uploadfiles/20051111717656.jpg http://www.woolery.com/images/colorcardsnew/cottonchenillebrassard.jpg ) Ticari olarak 1970’lerden beri üretilmekte olan úenil iplikler, baúta pamuk, viskon, akrilik ve polipropilen olmak üzere çok farklı tipteki lif ya da ipliklerle üretilebilmektedirler. Kilit ve hav iplikleri aynı ya da farklı malzemeden olabilmektedir. Buradaki en önemli husus, kilit ipli÷i olarak kullanılan ipli÷in filament olmamasıdır. Çünkü filament iplik kullanılması halinde, kilit ve hav iplikleri arasındaki düúük sürtünme sonucunda iplikler birbirine tutunamamaktadır. ùenil iplik, 0,2 Nm’den 15 Nm’e kadar çok farklı numaralarda üretilebilmektedir (Ulku, 2003). ùenil iplikler, hoú, yumuúak ve ince tüylü bir yüzeye sahiptir. ùekil 1.9’da úenil ipli÷in üretim úeması görülmektedir. 15 ùekil 1.9 ùenil øplik üretim makinesinin görünümü (sol) ve leno sistemi ile üretilen úenil iplik (sa÷) (Özdemir, 2004) ùekilde görüldü÷ü gibi, dört adet öz ipli÷i (kilit ipli÷i) dört farklı kafaya, tahta silindirler üzerinden beslenmektedir. Efekt iplikleri ise, makara içerisinden beslenmektedir. Hav iplikleri, “caliper” adı verilen bir metal etrafına sarılmakta ve üzerindeki hav ipliklerinin kesilmesi iúlemi bir bıçak vasıtasıyla gerçekleúmektedir (Özdemir, 2004). 1.1.4.3 Kombinasyon efekti ile oluúturulmuú fantazi iplikler Üretimlerinde hem renk hem de yapısal efektin kullanılabildi÷i bu fantazi iplik grubu da yine pek çok farklı tip ipli÷i içermektedir. Örülmüú iplik Ribbon tipi fantazi iplik, küçük çaplı yuvarlak örme makineleri kullanılmak suretiyle üretilmektedirler (Tvarijonaviþienơ, 2005). øpli÷in oluúumunda rol oynayan i÷ne sayısı ve diziliúi, ipli÷in çıkıú silindir hızı, beslenen iplik türü ve sayısı, ipli÷in besleme yönü de÷iútirilerek farklı amaçlara hitap edebilen çok de÷iúik yapılarda fantazi iplikler elde edilebilmektedir. 16 Flok iplik Bu iplikler görünüm açısından úenil ipliklere benzemektedir. “flocking” adı verilen bir teknikle üretilen bu ipliklerin, çekirde÷inde bir öz ipli÷i kullanılmaktadır. Bu iplik etrafına bir yapıútırma maddesi sürülmekte ve üzerine bir elektrostatik yükleme yapılmaktadır. Farklı tipte yük ile yüklenmiú olan gevúek yapıdaki kısa lifler ile öz ipli÷i arasındaki çekim kuvvetinin etkisi ile kısa lifler öz ipline do÷ru yaklaúmakta, ve yapıútırma maddesi ile tam olarak yapıúmaktadırlar (Meadwell, 2003). Bukle iplik Mukavemetli bir öz ipli÷i, ince bir ba÷lama ipli÷i ve bir efekt ipli÷inden oluúmuú iplik tipidir ( Meadwell, 2004; http://www.ltscotland.org.uk/resources/images/FTResourceMgt_tcm4252715.pdf). Bukle iplik üretiminde genellikle iki ve daha fazla renkte iplik kullanılarak çok renkli iplikler oluúturulmaktadır. Böylece tek iplik kullanılarak çok renkli bir kumaú yüzeyi oluúturulabilmektedir. “boucle” sözcü÷ü, Fransızca kökenli bir sözcük olup, “dalgalanmak” anlamına gelmektedir. Bu terim, bukle ipli÷in yapısını tam anlamıyla karúılamaktadır. Eúarp, el çantası, kazak vb ürünlerin üretimi için oldukça farklı efektlerin oluúturulabilmesine imkan sa÷lamaktadır. Bu ürünlerin yanı sıra, dokuma battaniye, palto, úal ve hatta döúemelik kumaúların yapımında kullanılabilmektedirler. Tiftikle karıúım halinde kullanılmaları durumunda, saf tiftik efekti oluúturmaktadırlar (http://www.wisegeek.com/what-is-boucle-yarn.htm). 17 Bukle iplikle ilgili olarak úu tanımlamalar kullanılabilmektedir. x Kumaú yüzeyi üzerinde dalgalı bir görünüm oluúturan, öz ipli÷i üzerine sarılan bir efekt ipli÷inden oluúmaktadır (Textile Terms and Definitions, 123). x Bir efekt ipli÷i ya da fitili ile öz ve ba÷lama ipliklerinden oluúan fantazi iplik çeúididir (Gong & Wright, 38). x Efekti oluúturan iplik genellikle yumuúak ve hacimli olan iplik olmaktadır. Ba÷lama ipli÷i ise, ilmeklerin aynı pozisyonda kalabilmeleri için gerekmektedir (Hatch, 306). Bukle iplik, üretiminde kullanılan efekt ipli÷inin yüzey üzerinde dalgalı bir görünüm oluúturması sebebiyle, farklı bir efekte sahip olmaktadır (Meadwell, 2004). ùekil.1.10 Bukle ipli÷in görünümü (Meadwell, 2004) Üç temel iplikten meydana gelen, bu özel fantazi iplik çeúidi, çekirdekte bulunan bir öz ipli÷i, etrafına sarılan bir efekt ipli÷i ve ince bir ba÷lama ipli÷inden oluúmaktadır. Efekt ipli÷i, öz ve ba÷lama ipli÷inden daha yüksek hızla çıktı÷ından onların tam tersi yönde büküm kazanmaktadır. Dolayısıyla iplik üzerinde küçük bukleler oluúturmaktadır 18 (http://www.ltscotland.org.uk/resources/images/FTResourceMgt_tcm4252715.pdf). Bukle ipliklerin üretimlerinde 3 farklı teknik kullanılabilmektedir. Ring iplik sistemi, boúluklu i÷ ile üretim sistemi ve kombine e÷irme sistemi. Bunlardan kombine sistemde, i÷, boúluklu yapıdaki bir baúka i÷ ile kombine edilmektedir. Bu sistemde, sarılan iplik, i÷ tarafından gerçek büküm almaktadır. øplik üzerine iki farklı tipte büküm bulunmaktadır. Bunlardan “alt büküm”, öz ve efekt iplikleri birbirleri bükülerek sarıldıklarında oluúmaktadır. Di÷eri ise, öz ve efekt ipliklerinin etrafına sarılan ba÷lama ipli÷inin oluúturdu÷u “dıú büküm”dür (Nergis, Candan, 2007). 1.2 Giysilerde Isıl Konfor Konforun genel tanımı; iyi hissetme durumu veya kiúi ile çevre arasında oluúan denge durumu olarak yapılmıútır (Smith, 1993). Konfor, tüm insanların sa÷lamaya ve geliútirmeye çalıútı÷ı genel bir ihtiyaçtır (Andersson, 1999). Konfor, fizyolojik ve psikolojik olarak iki kategoride tanımlanmıútır (Shivers, 1980). Fizyolojik konfor, vücudun üretti÷i ve kaybetti÷i ısının dengesinin sa÷lanması olarak ifade edilmektedir. Psikolojik konfor, kiúinin kendisini güvende ve farklı durumlarda rahat hissetmesi durumu ile tanımlanmaktadır. Bu iki kategori birbirini etkilemekte ve birlikte konfor hissini oluúturmaktadır (Anderson, 1999). 19 Giysi konforu; insan vücudu ile çevresi arasında, fizyolojik, psikolojik ve fiziksel uyumun memnuniyet verici olması durumu (Önder ve Sarıer, 2004); bir giysi içerisinde insanın memnuniyetsizlik veya konforsuzluk hissinin olmaması (Milenkovic vd., 1999); giysinin vücut fonksiyonlarına nasıl yardımcı olaca÷ının ölçüsü (www.peges.zoom.co.uk); acı ve konforsuzluktan ba÷ımsız nöral durum (Eryürük, 2004) olarak tanımlanmaktadır. Isıl konfor; giysilerin ısı ve nem iletim özelliklerine, giysilerin ciltte oluúturdukları hisse ve giysi-cilt arasındaki mekanik etkileúime ba÷lıdır. Isıl konfor, ısı ve nemin, kumaú içindeki transferi ile gerçekleúir (Marmaralı vd., 2006). Hava geçirgenli÷i ve ısıl geçirgenlik direnci, ısıl konforu etkilemektedir. Kumaúta kullanılan lifler ve ilmekler arasındaki hava boúlukları, kumaúın ısı tutuculu÷unu arttırmaktadır. Isıl konfor, vücut ile çevre arasındaki enerji de÷iúim dengesi sa÷landı÷ında gerçekleúmektedir. Giysi içerisinden ısı transferi, ısıl giysi konforu açısından çok önemli bir faktördür. Kumaúların konfor performanslarını belirleyen baúlıca mekanizma, vücut ve çevresi arasında olan ısı alıúveriúidir (Milenkovic vd., 1999). Giysi sisteminin içinden geçen ısı ve nem, giysi konforunu etkilemektedir. Vücuttan ısının da÷ılması úu faktörlere ba÷lıdır: x Giysiyi giyenin aktivite derecesi, x Dıú hava hareketi, x Kumaú kalınlı÷ı, 20 x Kumaúın içerdi÷i hava boúlu÷u, x Kumaú yapısı ve lif içeri÷i. Tekstil materyallerinde ısıl konfor özellikleri; ısıl direnç, ısıl iletkenlik, ısıl so÷urganlık, kumaú kalınlı÷ı ve hava geçirgenli÷i olarak kabul edilmektedir. Isıl konfor açısından ideal kumaútan beklenen özellikler; so÷uktan koruma için yüksek ısıl direnç, düúük ısıl so÷urganlık ve düúük hava geçirgenli÷idir. Isıl konfor, bir ortamdan duyulan ısıl memnuniyeti ifade eden, his ve duygularla ilgili bir kavramdır. Do÷al klima úartlarında ve dinlenme anında vücut sıcaklı÷ı 37°C’dir. Amaç, bu sıcaklı÷ın sabit tutulmasını sa÷lamaktır. Vücut sıcaklı÷ının sürekli 37°C de tutulabilmesi için, oluúan bu ısının dıúarı atılması gerekmektedir. Isıl konforun sa÷lanması için, vücut iç sıcaklı÷ı ile cilt sıcaklı÷ı dengesi sa÷lanmalı ve metabolizma tarafından üretilen ısı, vücut tarafından verilen ısıya eúit olmalıdır. 1.2.1 Isıl özellikler Isıl iletim, konfor için kritik bir parametredir. Vücut, güneúten ve diger ıúıyan yapılardan, metabolizmasından veya egzersiz ile ısı sa÷lamaktadır. Isı kaybı ise; kontakt, konveksiyon, radyasyon veya buharlaúma ile oluúabilmektedir. Vücut ile çevre arasındaki ısı alıúveriúi çeúitli úekillerde olabilir. - Kontakt temas: Isı enerjisi do÷rudan temas sonucu görünmez bir hareketle molekülden moleküle geçer. Bu tip ısı alıúveriúinin rolü 21 oldukça düúüktür. Sadece su içinde çalıúmada, so÷uk cisimleri tutarak çalıúmada vs. söz konusudur. - Konveksiyon: Vücut ve çevre hava sıcaklıkları farklı oldu÷unda vücudu çevreleyen hava sayesinde meydana gelir. Genellikle deriden havaya do÷ru gerçekleúir. Isı transferi sıcak kısımdan so÷uk kısma do÷ru olur. - Iúıma: Çevre ve vücut sıcaklıkları arasında fark varsa, ıúıma yoluyla ısı de÷iúimi meydana gelir. Bir kaynaktan alıcıya do÷ru ısı transferi gerçekleúir. - Terleme: Vücudun ısı kaybetmesinin bir baúka yoludur. Vücut ısısı arttı÷ında, ısı dengesini kurabilmek için vücutta terleme olur ve bu terin buharlaúması ile etkin bir so÷utma gerçekleúir. Tekstil materyallerinin ısıl özelliklerini etkileyen faktörler: 1. Lifin ve kumaú içinde tutulan havanın ısıl iletkenli÷i 2. Lifin özgül ısısı 3. Kumaú kalınlı÷ı ve katman sayısı 4. Kumaúın hacimsel yo÷unlu÷u (kumaú içindeki hava boúluklarının sayısı, büyüklü÷ü ve da÷ılımı) 5. Kumaú yüzeyi (kullanılan lif tipi, kumaúın yapısı, kumaútaki bitim iúlemleri) 6. Kumaú ve yüzey arasındaki temas alanı 7. Deri ile kumaú arasında kontakt ısı kaybı 8. Deri ile kumas arasında konveksiyon ısı kaybı 9. Iúıma (radyasyon) ile ısı kaybı 10. Deri veya kumaútan suyun buharlaúması ile ısı kaybı 22 11. Kumaúın su absorbe etmesi nedeniyle ısı kaybı veya artıúı 12. Dahili atmosferik úartlar: sıcaklık, nisbi nem, çevredeki havanın hareketi, olarak sıralanabilir (Marmaralı vd., 2006). Isı geçirgenli÷i veya ısı iletkenli÷i, ısının belli bir kumaú alanından geçiú hızıdır. Kumaútan ısı geçiúini tanımlayan çeúitli kavramlar söz konusudur. Özgül ısı: Bir birim kütlesindeki maddenin sıcaklı÷ını 1 q C yükseltmek için gerekli olan ısı miktarıdır ( Jg -1K -1 ). Cam lifleri dıúında tüm de÷erler 1.05–1.51 arasında de÷iúir. Suyun özgül ısısı 4.2 Jg -1 K -1 olup, suyun emilmesi liflerin özgül ısısını artırmaktadır. Isıl iletkenlik (O): Bir materyalden, birim kalınlıkta, 1qC sıcaklık farklılı÷ında geçen ısı miktarının ölçüsüdür. Malzemenin iki yüzeyi birim sıcaklık farkına maruz kaldı÷ında gerçekleúmektedir. Isıl iletkenlik; O = q.h/ 'T ( W/mK ) formülü ile gösterilir. Formülde, q = ısı akıú miktarı (W m-2) 'T = sıcaklık farkı (K) h = kalınlık (m) de÷erini göstermektedir (Araújo, 2005). 23 Bir giysinin iyi bir ısıl konfora sahip olabilmesi için, kiúinin bulundu÷u çevredeki klima úartları ve kiúinin aktivitesi ile uyumlu bir ısıl geçirgenlik özelli÷ine sahip olması gerekmektedir. Kumaúların ısıl iletkenlik de÷eri, liflerin ısıl iletkenlik katsayısının yanında, kumaú içerisinde hapsedilen hava miktarı ile de yakından ilgilidir. Havanın ısıl iletkenlik katsayısı oldukça düúüktür oldu÷undan içerisinde fazla miktarda hava bulunduran liflerin ısıl iletkenlik katsayıları da düúük olmaktadır (Araújo, 2005). Isıl konforu sa÷lamak için gerçekleútirilen ısı iletimini etkileyen faktörler; sıcaklık, rutubet, rüzgar hızı ve giysi izolasyonudur. Bu faktörler: x Sıcaklık: Daha yüksek hava sıcaklıklarında, ısı kaybı daha azdır. E÷er çevre sıcaklı÷ı deri sıcaklı÷ının üzerine çıkarsa, vücut ısı kaybetmek yerine, çevreden ısı alır. x Rutubet: Havadaki rutubet miktarı (nem yo÷unlu÷u) deriden çevreye buhar formunda nem akıúını (terleme) belirler. Genellikle, derideki nem yo÷unlu÷u çevreden fazla oldu÷u için, deriden buharlaúma ile ısı kaybı gerçekleúir. Tersi durumlarda (çevre nem yo÷unlu÷unun deriden fazla olması) insan aúırı rahatsızlık hisseder. x Rüzgâr hızı: Konveksiyon ve ıúıma ile ısı iletiminde, artan rüzgar hızı ile ısı iletimi de artar. Bu yüzden e÷er hava rüzgârlı ise, vücut so÷uk havada daha çabuk so÷ur, sıcak havada daha çabuk ısınır. x Giysi izolasyonu: Giysiler, deri ve çevre arasındaki ısı ve nem transferini engelleyecek yönde etkiler. Bu nedenle giysiler aúırı 24 so÷uk ve sıca÷a karúı vücudu korusa da, fiziksel efor sırasında oluúan fazla ısı kaybını engeller. Örne÷in so÷uk hava giysileri ile a÷ır çalıúma yapan kiúinin giysileri, ısı ve nem transferine direnç gösterecegi için vücutta hızla ısı birikimi olacaktır (Marmaralı vd., 2006). Isıl direnç (R) (stabil durumda): Materyalin ısı akıúına dayanımıdır. R = h / O ( m2.K/W) formülü ile gösterilir. Formülde, h = kalınlık (mm) O = ısıl iletkenlik (W/mK ) de÷erini göstermektedir. Isıl so÷urganlık (b) (geçici durumda): Kumaú ile deri arasındaki ani temas, kumaúın ciltten daha düúük bir sıcaklıkta olması durumunda vücuttan kumaúa do÷ru ısı akıúı meydana gelece÷inden, so÷ukluk hissedilmesine neden olmaktadır (Hes, 2000). Isı akıúı malzemenin ısıl iletkenli÷i ile artmaktadır. Bir malzeme daha fazla ısıl enerji so÷urdu÷unda, bir ısıl iletken gibi hareket eder ve sıcak bir beden ile ilk temas anında daha so÷uk bir his verir (Pac, 2001). Bu his tüketiciye ba÷lı olarak iyi veya kötüdür; çünkü sıcak yaz günlerinde so÷uk bir his tercih edilirken, so÷uk ortamlarda daha sıcak giysiler aranmaktadır. 25 Isıl so÷urganlık; b = ( OUc) 1/2 ( Wm-2K-1s-1/2) formülü ile gösterilir. Formülde, O = ısıl iletkenlik (W/mK) U = yo÷unluk ( kg m-3) c= özgül ısı ( J/ kgK) de÷erini ifade etmektedir. Isıl so÷urganlık derecesi, kumaú ve cilt sıcaklıkları arasındaki farka dayanmaktadır ve ölçüm süresine ba÷lıdır. Isıl so÷urganlık de÷eri düúük ise kumaú sıcaklık hissi, yüksek ise so÷ukluk hissi vermektedir. Isıl yayılım (a): Tekstil materyalinden geçen sıcaklı÷ın yayılım hızının ölçüsüdür. a = O / Uc (m2/s) formülü ile gösterilir. Formülde, O = ısıl iletkenlik (W/mK) U = yo÷unluk ( kg m-3) c= özgül ısı ( J/ kgK) de÷erini göstermektedir. Giysinin ısıl yalıtkanlı÷ı, kumaú içindeki hava boúluklarının sayısına ba÷lıdır. Tekstil liflerinin termal iletkenli÷i, havadan çok daha fazladır. ødeal yalıtkan malzeme, durgun havadır. Lifli malzemeler, hacimli yapıları nedeniyle, içlerinde fazla hava tutma yetene÷ine sahiptirler. Isı yalıtımı yüksek bir tekstil malzemesinin 26 içyapısında, yüksek miktarda hava bulunmalıdır. Isıl yalıtım için lif da÷ılımının önemi ikinci sıradadır. Tekstil malzemesinin özel bir malzeme ile kaplanması, bu özellikleri etkileyecektir. Giysi birkaç tabakadan oluúuyorsa, tabakalar arasında bulunan ve malzemenin en dıúında yer alan havanın özellikleri de önemli hale gelir. Giysi tabaka sayısı ile ısıl direnç arasında do÷rusal bir iliúki vardır. Ancak ısıl direncin artıú oranı, tabaka sayısının artıúı ile azalmaktadır. Giysi vücudu sıkıca sarıyorsa, serbestçe duran bol bir giysiden daha az hava içerecektir. Giysi birkaç tabakadan oluúuyorsa, toplam izolasyon, her bir tabakanın tek baúına sahip oldu÷u izolasyon de÷erinden büyük olacaktır. Çevredeki hareketli hava, giysinin dıúındaki durgun hava tabakasını ve dıútaki kumaú katmanının hava geçirgenli÷ine ba÷lı olarak, gözenek ve açıklıklardan girerek aradaki hava tabakasını etkileyerek, giysinin yalıtım de÷erini olumsuz yönde etkileyecektir. Bunun nedeni, kumaú katmanları arasındaki havanın hareketsiz oluúunun, giysinin ısı yalıtımını o düzeyde yüksek olmasını sa÷lamasıdır. Giysi rüzgâr ile veya giyenin hareketleri ile hareket edebilir. Rüzgârın giysiye uyguladı÷ı basınç giysinin kalınlı÷ı azalır. Bu durum, kumaú katmanları arasındaki havayı sıkıútırarak çevredeki hava ile yer de÷iútirmesini sa÷lar (Marmaralı vd., 2006). Kumaúın hava geçirgenli÷i direnci, gramajı yüksek olan yapılarda daha fazladır. Isı tutma kapasitesi ise, kumaú gramajı ile aynı oranda artmamaktadır. Bu nedenle sıcak tutacak bir giysi için kumaúın çok kalın ve a÷ır olması düúüncesi hatalıdır (Marmaralı vd., 2006). 27 1.2.2 Hava geçirgenli÷i Hava geçirgenli÷i, “havanın lif, iplik ve kumaú yapısı içerisinden geçebilme yetene÷idir” úeklinde tanımlanabilmektedir. Birim basınçta, birim alandan, belirli zamanda geçen havanın miktarıdır, l/dm2dk birimi ile ifade edilmektedir. Vücut ve giysi arasında kalan havanın dıúarı iletilmesi ile de ilgili bir kavramdır (Marmaralı vd., 2006). Üretim yapıları nedeniyle kumaúların toplam hacminin büyük kısmını hava boúlu÷u oluúturmaktadır Bu hava boúluklarının miktarı ve da÷ılımı kumaúın sıcak- so÷uk tutma, rüzgar ve ya÷mura karúı koruma ve geçirgenlik gibi pek çok özelli÷ini etkilemektedir. Bir kumaúın hava geçirgenli÷i ısıl özellikleri ile ilgili olup kumaúların konfor faktörünü ifade eden ısıyı, nemi tutma veya geçirme özelliklerini belirlemektedir. Hava geçirgenli÷i iyi olan kumaúlar hava hareketleri nedeniyle ısı kaybını artırır. Hava kumaútan rahatça geçebildi÷inde ya ısı dıúarıya do÷ru da÷ılmakta ya da tersine olarak ısı kumaútan vücuda geçebilmektedir. Giysilik kumaúların havayı gerekenden az veya çok geçirmesi kiúinin fizyolojik ve psikolojik durumunda rahatsızlıklara dolayısıyla kumaúın konfor açısından yetersiz olarak de÷erlendirilmesine neden olabilmektedir (Özdil, 2003). Havanın yer de÷iútirmesi, ısıl konfor üzerinde önemli rol oynadı÷ından, ısıl stresi minimize etmektedir. Giysi ile vücut mikroklima boúlu÷u arasındaki hava hareketi, kumaúın hava geçirgenli÷i, giysi 28 tasarımı, vücut hareketi, rüzgâr hızı ve mikroklima hacmi ile belirlenmektedir. (Crockford, 1988). Giysilik kumaúlarda ve di÷er tekstil ürünlerinde kumaúın sıcak tutma, rüzgara karúı koruma özelliklerini belirleyen hava geçirgenli÷idir. Gözenekli bir battaniyenin hava geçiúinin az oldu÷u so÷uk bir odada sıcak tutması fakat rüzgarlı bir ortamda iyi koruma sa÷layamaması buna örnek olarak verilebilmektedir (Özdil, 2003). Hava geçirgenli÷i, lif ve iplik yapısı ile kumaú içindeki boúlukların miktar ve da÷ılımına ba÷lıdır. Örne÷in sık yapılı bir kumaúta havanın geçiúi daha zor olmaktadır. øplikleri hacimli hale getiren ve kumaú yüzeyini tüylendiren bitim iúlemleri ise havayı hapsedip, vücuda sıcaklık sa÷lamak amacıyla uygulanmaktadır. Hava geçirgenli÷i giysi konforunu önemli derecede etkilemektedir. Paraúüt kumaúlarının, spor giysilerin, hava filtreleri, çesitli amaçlar için kaplama kumaúlarının performansının belirlenmesine yardımcı olur (Marmaralı vd., 2006). Hava geçirgenli÷i ile ilgili terimler: - Hava geçirgenli÷i: 1 cm2 lik kumaútan bir dakikada 1 cm su basıncı altında geçen hava hacminin cm3 cinsinden degeri. - Hava direnci: 1 cm3 lük havanın 1 cm2lik kumaútan 1 cm lik su basıncı altında geçiú süresinin dakika cinsinden degeri. - Kumaú gözeneklili÷i: Tüm kumaú içindeki hava boúlu÷unun yüzdesel de÷eri olarak tanımlanmaktadır (Araújo, 2005). 29 Hava geçirgenli÷i ölçümünde esas olarak numune alanı, numunenin iki yüzü arasındaki basınç farkı ve zaman parametrelerine ba÷lı olarak numuneden dik olarak geçen hava akımının hızı ölçülmektedir (TS 391). 30 2. ÖNCEKø ÇALIùMALAR Fantazi ipliklerle ilgili yapılmıú pek çok çalıúma bulunmaktadır. Bunlardan bazıları úu úekildedir: Jaganathan (2005), balıklı ipliklerin, iplik üzerindeki balıklı görünümün oluúturulabilmesi için özel diúli sistemler kullanılarak ring iplik makinesinde üretilebildi÷ini belirtmiútir. Wang and Huang ( 2002) ise, rotor iplikçili÷inde balıklı ipli÷in besleme silindirinin hızının de÷iútirilmesiyle elde edildi÷ini belirtmiúlerdir. Balıklı ipliklerdeki büküm da÷ılımının matematiksel olarak modellenmesi üzerine yapılmıú olan bir çalıúmada, iplik üzerindeki her bir kısımda yer alan büküm sayısının, bu bölümdeki ipli÷in lineer yo÷unlu÷unun karesi ile ters orantılı oldu÷u tespit edilmiútir (Lu vd., 2007). ùenil ipliklerle ilgili olarak Nergis (2005) tarafından yapılmıú olan bir çalıúmada, iplik yapısına katılan elastanın, bu ipliklerden üretilen örme kumaúların sürtünme mukavemeti ile fiziksel ve boyutsal özellikleri üzerine etkisi incelenmiútir. Buna göre, öz ipliklerinden biri olarak elastan iplik kullanımının, kumaúın sürtünme sonrasında oldukça düúük hav kaybı ve daha düúük çekme özelli÷i gösterdi÷i belirlenmiútir. 31 Nergis ve Candan (2003) tarafından, farklı numara, ilmek uzunlu÷u ve yıkama/kurutma iúlemlerinden geçirilmiú úenil ipliklerden üretilen kumaúların, fiziksel ve boyutsal özellikleri ile görünümleri üzerine yapılan bir araútırmada; öz ipliklerinin, patlama mukavemeti üzerine, di÷er faktörlerden daha çok etki etti÷i görülmüútür. Özdemir ve Çeven (2005) çalıúmalarında ilmekleri oluúturan malzemenin çeúidi, ilmek uzunlu÷u, iplik bükümü gibi faktörlerin, ipliklerin görünümlerinin yanı sıra, ipliklerin büzülme özelliklerini de etkiledi÷ini belirtmiúlerdir. ølhan ve Babaarslan (2005, 2007) úenil iplikleri ile yaptıkları çalıúmada, úenil ipliklerinin en önemli probleminin, aúınma sonucu meydana gelen kütle kaybı oldu÷unu belirtmiúlerdir. Kütle kaybı oluúumunun sebebi, hav ipli÷ini oluúturan liflerin kopması ya da kilit ipliklerinin arasından sıyrılmaları oldu÷unu ifade etmiúlerdir. Çeven ve Özdemir (2006) tarafından yapılan di÷er çalıúmada; yün, polyester ve karıúımlarından üretilmiú olan úenil iplik içeren kumaúların sürtünme mukavemetleri, bilgisayar destekli görüntü iúleme tekni÷i kullanılarak incelenmiú ve sonuçlar istatistiksel olarak de÷erlendirilmiútir. Yapılan çalıúmalar neticesinde, hav ipli÷i materyalinin, lif inceli÷inin, ve hav ipli÷i tipinin, sürtünme mukavemeti üzerinde oldukça büyük etkisinin oldu÷u tespit edilmiútir. Grobowska ve arkadaúları (1999, 2001) tarafından yapılmıú olan bir araútırmada, içlerinde halkalı bükümlü fantezi ipli÷in de yer aldı÷ı bir grup 32 fantezi ipli÷in, mukavemet, kıvrımlılık ve numara gibi çeúitli özellikleri, görüntü analizi tekni÷ini kullanılarak incelenmiútir. Baoyu ve Oxenham (1994), boúluklu i÷ kullanımı ile üretilen bukleli fantazi iplikleri incelemiúlerdir. Bu araútırmada, Uster düzgünsüzlük ölçeri ile subjektif olarak yapılan de÷erlendirmeler karúılaútırılmıú ve oldukça yüksek korelasyonlar elde edilmiútir. Pek çok araútırmacı da örme kumaúların ısıl özellikleri ile ilgili olarak çalıúmalar yapmıútır. Bunlardan bazıları úunlardır: Farklı materyallerin örme kumaúların konfor özelliklerine etkilerini araútırmak üzere (Guanxiong et al., 1991), polyester/yün, akrilik, polyester ve pamuk numunelerde karúılaútırmalar yapmıúlardır. Yapılan karúılaútırmalar sonucunda, sırasıyla Polyester/yün, PAC, pamuk ve Polyester numunelerin en yüksek ısıl direnç ve su buharı direncine sahip oldu÷u ve örgü kalınlı÷ı arttıkça ısıl direncin de arttı÷ı görülmüútür. Yüzey yapısının etkisini belirlemek için de havlı ve havsız yüzeyler incelenmiútir. ønsan cildi, havlı taraf ile temas etti÷inde hav tabakasında hareketsiz hava oluútu÷undan, hem ısıl direnç, hem de su buharı direnci daha yüksektir (Guanxiong et al., 1991). Lif ve iplik morfolojik yapısının ve kumaú yapısının ısıl özelliklere etkisini belirlemek üzere Pac ve arkadaúları (2001), bir araútırma yapmıúlardır. Kumaúa dokunuldu÷unda elden kumaúa ısı geçiúi olmaktadır. Sıcak so÷uk hissinin belirlenebilmesi için kumaúın so÷urdu÷u ısıl enerjiyi ölçmek gerekmektedir. Bu amaçla sıcak plaka yöntemi 33 kullanılmıútır. Araútırmada iki farklı tip pamuk (Pima ve Kaba S), bu iki tip pamuktan da tek ve çift katlı olmak üzere iki farklı iplik ile üç farklı sıklıkta süprem örme kumaúlar incelenmiútir. Her bir örne÷in sıcak so÷uk hissi, yüzey pürüzlülü÷ü ve tüylülük de÷erleri ölçülmüútür. Yüzey pürüzlülü÷ü için kumaúın sürtünme davranıúını veren çok yönlü tribometer, yüzey tüylülü÷ü için optik olarak çalıúan pilemeter kullanılmıútır. Elde edilen sonuçlar úu úekildedir: - Kumaú pürüzlülü÷ü ile sıcak so÷uk hissi arasında bir ba÷lantı vardır. Kumaú ne kadar pürüzlü/tüylü ise (daha küçük temas alanına sahip olaca÷ından) o oranda sıcak tutmaktadır. - Tüylü kumaú yüzeyleri daha fazla hava tutaca÷ı için daha sıcak hissi verir. - Yüzey pürüzlü÷ü ve sıcak so÷uk hissi lif tipine, iplik e÷irme metoduna ve kumaú yapısına göre de÷iúmektedir. - ønce liflerden üretilen kumaú, daha so÷uk hissi vermektedir. - øki katlı ipliklerden üretilen kumaúlar, tek katlılardan üretilenlere göre daha az pürüzlüdür, dolayısıyla ısı transferi daha yüksek olup daha so÷uk hissi verirler. - ølmek uzunlu÷u daha düúük olan kumaúlar ilk dokunuúta daha so÷uk hissi vermektedir (Pac et al., 2001). Jun ve arkadaúları (2002), aktif spor yaparken karúılaúılan sorunları çözmek amacıyla, polyester esaslı interlok örgüler ile incelemeler yapmıúlar ve mikroelyaf kullanımı ile konfor özelliklerinin iyileúti÷ini kanıtlamıúlardır. Bununla birlikte düz yüzeyli interlok örgü ile yüzeyi pürüzlü pike örgünün konfor özellikleri karúılaútırılmıú ve su 34 geçirgenli÷inde interlok örgünün, ısı geçirgenli÷inde ise pike örgünün daha iyi oldu÷u belirlenmiútir. Anand ve Rebenciuc (2002), farklı boyutsal stabiliteye sahip 1x1 ve 2x2 rib örgü yapıların ısıl konfor parametrelerini karúılaútırmıúlar ve úu sonuçları elde etmiúlerdir: - Kumaú kalınlı÷ı azaldıkça, su tutma (so÷urma) ve ba÷ıl su buharı geçirgenli÷i kumaú yapısından etkilenmeksizin artarken; ısıl direnç düúmektedir - Tüm yapılar için sıklık azaldıkça, ısı tutuculu÷u ve su buharı direnci düúmektedir. - Islak kumaúın kuru kumaúa göre, ısı tutuculu÷u yüksek ve ısıl direnci düúüktür. Bunun nedeni ıslak kumaúın, kuru kumaúa göre daha geçirgen olmasıdır. - 2x2 rib yapısının, 1x1 ribe göre so÷urma ve ısıl direnci yüksek, ısı tutuculu÷u düúüktür. - 1x1 ve 2x2 milano yapılarında ba÷ıl su buharı geçirgenli÷i düúük, su buharı direnci ise yüksektir. Çünkü bu yapılar daha sıkıdır ve daha yo÷un olmaya e÷ilimlidir. Tüm test sonuçları göz önüne alındı÷ında, konfor özelliklerini en fazla etkileyen parametrenin hacimlilik oldu÷u tespit edilmiútir (Anand, 2002). 35 Anand (2003), çözgü ve atkı örme tekni÷i ile üretilen 3-boyutlu kumaúların mukavemet, boyutsal ve konfor özelliklerini karúılaútırmıú ve úu sonuçları elde etmiútir: - Çözgü örme yapıları, atkı örme yapılarına göre daha iyi ısı izolasyon yetene÷ine ancak daha düúük ısı so÷urma yetene÷ine sahiptir. - Atkı örme yapıları ise daha iyi su buharı geçirgenli÷ine sahiptir. Bu sonuçlar do÷rultusunda vücut ile temas halindeki spor giysilerde atkı örme tekni÷inin kullanılmasının uygun olaca÷ı kanıtlanmıútır (Anand, 2003). Anand, 2003 yılında yaptı÷ı di÷er araútırmasında aynı tip iplikten üretilen 3-boyutlu delikli örgünün, daha küçük gözenekli (mikromesh) örgünün, pike ve rib örgülerin ısıl konfor özelliklerini karúılaútırmıútır. Tüm konfor özellikleri dikkate alındı÷ında, en ideal yapının mikromesh örgü oldu÷u saptanmıútır. Bu yapı, makul ısı izolasyon de÷erine, düúük su buharı direncine ve iyi derecede su buharı geçirgenli÷ine sahiptir. Bu nedenle spor giysiler için en uygun çözgülü örme yapısı olarak mikromesh örgü önerilmiútir. Holme (2003), havlı ve futter örgüler ile yaptı÷ı çalıúmada, havların ısıyı tuttu÷unu ve böylece ısı izolasyon de÷erinin yükseldi÷ini ortaya koymuútur. Ayrıca yün lifinin üstün su so÷urma yetene÷i ve ısıl tampon yaratması sayesinde, vücutla kullanılabilece÷ini belirtmiútir. temas halindeki yüzeylerde 36 Uçar ve Yılmaz (2004), rib örgülerin do÷al ve zorlanmıú konveksiyon ile ısı transfer karakteristiklerini incelemiúlerdir. Rib hatlarının geniúli÷i, kumaú sıklı÷ı, hava geçirgenli÷i gibi bazı özelliklerin, hem konveksiyon (hava sirkülasyonu ile) hem de kondaktif (temas ile) ısı kaybına etkileri araútırılmıútır. Elde edilen sonuçlar úöyledir: - Kumaú sıklı÷ı arttı÷ında iki durum oluúabilir. ølki, kumaútaki hava sirkülâsyonunun düúmesi ile azalan konveksiyon yollu ısı kaybı sonucu ısı kaybının azalmasıdır. økincisi ise, daha az hava tutuldu÷undan ve lifler daha sık yapıda oldu÷undan artan iletkenlik ile kondaktif yollu ısı kaybının artmasıdır. Denemeler, sıklık arttıkça, ısı transfer katsayısının düútü÷ünü, kumaú yapısının sıklaúması ile hava geçirgenli÷inin ve dolayısıyla ısı kaybının azaldı÷ını göstermiútir. Sonuç olarak, hava dolaúımı ile gerçekleúen konveksiyon ısı kaybının, liflerden ve kumaú tarafından tutulan hava miktarından etkilenen kondaktif ısı kaybından daha önemli oldu÷u görülmüútür. - Rib hatlarının geniúli÷i azaldıkça ısı kaybı da azalmaktadır. Bunun sebebinin, daha hacimli kumaúlarda tutulan hava miktarının yükselmesi oldu÷u düúünülmektedir. Bilindi÷i gibi, tutulan hava miktarı yükseldikçe, kumaútaki kondaktif ısı kaybı düúmektedir. Sonuç olarak, rib sayısı artıúı ile ön ve arka ilmekler arasında tutulan hava miktarı düúmekte (e÷er rib sayısı artıúı ile kıvrımlılık yoksa), kondaktif ısı kaybı da azalmaktadır. Ayrıca kondaktif ısı kaybının, konveksiyon ısı kaybından daha önemli oldu÷u belirtilmiútir. 37 - E÷er rib yapıların ilmekleri (ön ve arka ilmekler) düz úekilde ise, en sık 1x1 rib örgü en iyi ısı izolasyon de÷erini sa÷layacaktır. - Varyans analizleri ile sıklık ve örgü yapısı farkının ısı transfer katsayısına etkisinin, istatistiksel olarak %90 ve %99 oranında önemli oldu÷u saptanmıútır. Güneúo÷lu vd. (2005), daha çok dıú giyim ve spor amaçlı giyilen futter kumaúların ısıl özelliklerini özellikle de sıcak-so÷uk hissi verme özelli÷ini araútırmıúlardır. Bu amaçla % 100 pamuk ve % 87 PET - %13 pamuk karıúımı ipliklerden, aynı sıklıkta, dört farklı yapıda örülen iki iplik futter kumaúlar kullanılmıútır. Yarısı úardonlanmıú kumaúların sıcak-so÷uk hissi, Alambeta test cihazında hem kuru durumda hem de ıslatıldıktan sonra ölçülmüútür. Elde edilen sonuçlar úu úekildedir: - Arka ve ön yüzü pamuk olan kumaúların ısıl so÷urganlı÷ı en yüksektir, dolayısıyla dokunuldu÷unda so÷uk hissi vermektedir. - Arkada ve önde aynı tip ipliklerin kullanıldı÷ı kumaúların ısıl so÷urganlı÷ı di÷erlerine göre daha yüksek bulunmuútur. - ùardonlama iúlemi ısıl so÷urganlı÷ı azaltmaktadır. ùardonlama sonrasında tüm kumaúlar yakın ısıl so÷urganlık özelli÷i göstermektedirler. Çünkü úardonlama ile kumaúların hacimlili÷i ve bünyesindeki hava miktarı artmakta, deri ile kumaú arasında daha fazla hava bulunaca÷ından, sıcak tutma özelli÷i de artmaktadır. - Lif tipinin sıcak-so÷uk hissinde etkisi önemlidir. - Kumaú ön ve de÷iútirildi÷inde, de÷iúmemektedir. arka yüzünde kumaúın ısıl kullanılan ipliklerin so÷urganlı÷ı çok yeri fazla 38 - ùardonlama iúleminden sonra lif tipinin sıcak-so÷uk hissine etkisi önemsizdir. - Tüm kumaúlarda ıslak haldeki ısıl iletkenlik de÷erleri kuru duruma göre daha yüksektir. Arka yüzü pamuk olan kumaúların ısıl iletkenli÷i biraz daha azdır. ùardonlu kumaúların ıslak haldeki ısıl so÷urganlı÷ında daha fazla artıú tespit edilmiútir. 39 3. MATERYAL VE YÖNTEM 3.1 Materyal Materyal seçiminde, tekstil dıú giyim sanayinde ve piyasalarda en çok kullanılan hammaddeler ve karıúım oranları göz önünde bulundurulmuútur. 3.1.1 Kullanılan iplikler Tez çalıúmasında kullanılan fantazi iplik türleri Çizelge 3.1’de gösterilmiútir. Çizelge 3.1 Tez çalıúmasında kullanılan fantazi ipliklerin üretim planı Efekt Makine Besleme Oranları Materyal %100 PAC 50/50 Yün/PAC %100 Yün Numara 8 Nm 12 Nm 16 Nm ø÷ne Sayısı 2 i÷ne ile 4 i÷ne ile 6 i÷ne ile Bukleli iplik Fashionator FTF Örülmüú iplik Dü÷ümlü Balıklı Halkalı iplik iplik iplik Biemme(Çekim mili hızı) Fashionator 1,1 1,5 1,9 1,1 1,5 1,7 7,0 9,0 11,0 x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x 40 Deney materyali olarak kullanılan ipliklerin üretiminde üç tip materyal kullanılmıútır. - %100 PAC - % 100 Yün - %50/%50 Yün/ PAC Her bir materyal grubu için; bukle, balıklı, dü÷ümlü, halkalı (loop) ve örülmüú (lase) iplik olmak üzere beú çeúit fantazi iplik yapısı kullanılmıútır. Bu beú tür fantazi iplik çeúidinde; numara, çekim, besleme oranı gibi parametreler varyasyonlar elde edilmiútir. de÷iútirilerek iplik özelliklerinde farklı 41 Çizelge 3.2’de Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi iplikler, de÷iúken ve sabit parametreleriyle birlikte verilmiútir. Çizelge.3.2 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi iplikler Fashionator Bukleli Fantazi øplik Numune Kodları Materyal Numara (Nm) Besleme Oranı (çekim mili hızı*) 1 %100 PAC 8 1,1 2 %100 PAC 8 1,5 3 %100 PAC 8 1,9 4 %100 PAC 12 1,1 5 %100 PAC 12 1,5 6 %100 PAC 12 1,9 7 %100 Yün 8 1,1 8 %100 Yün 8 1,5 9 %100 Yün 8 1,9 10 %100 Yün 12 1,1 11 %100 Yün 12 1,5 12 %100 Yün 12 1,9 8 1,1 8 1,5 8 1,9 12 1,1 12 1,5 12 1,9 13 14 15 16 17 18 %50/%50 PAC/ Yün %50/%50 PAC/ Yün %50/%50 PAC/ Yün %50/%50 PAC/ Yün %50/%50 PAC/ Yün %50/%50 PAC/ Yün 42 Fashionator makinesinde üretilen farklı besleme oranlarındaki Nm 12 numara fantazi %100 akrilik ipliklerin, Leica L5 FL marka mikroskop yardımıyla çekilmiú olan mikroskobik görünümleri ùekil 3.1, ùekil 3.2 ve ùekil 3.3’de verilmektedir. Burada da görüldü÷ü gibi, efekt besleme oranları arttıkça iplik kalınlı÷ı, hacimlili÷i ve bünyesinde barındırdı÷ı hava miktarı artmaktadır. ùekil 3.1 Fashionator makinesinde %100 PAC, Nm 12 numara ve 1,1 efekt besleme oranında üretilen bukleli fantazi iplik boyuna görünümü ùekil 3.2 Fashionator makinesinde %100 PAC, Nm 12 numara ve 1,5 efekt besleme oranında üretilen bukleli fantazi iplik boyuna görünümü ùekil 3.3 Fashionator makinesinde %100 PAC, Nm 12 numara ve 1,9 efekt besleme oranında üretilen bukleli fantazi iplik boyuna görünümü 43 Fashionator makinesinde üretilen farklı besleme oranlarındaki Nm 12 numara fantazi %100 yün ipliklerin, Leica L5 FL marka mikroskop yardımıyla çekilmiú olan mikroskobik görünümleri ùekil 3.4 ùekil 3.5 ve ùekil 3.6’da verilmektedir. Burada da görüldü÷ü gibi, efekt besleme oranları arttıkça iplik kalınlı÷ı, hacimlili÷i ve bünyesinde barındırdı÷ı hava miktarı artmaktadır. Akrilik ipliklere göre daha tüylü bir görünüme sahip olan yün iplikler ısıl so÷urganlık açısından daha yüksek de÷erler vermektedir. ùekil 3.4 Fashionator makinesinde %100 yün, Nm 12 numara ve 1,1 efekt besleme oranında üretilen bukleli fantazi iplik boyuna görünümü ùekil 3.5 Fashionator makinesinde %100 yün, Nm 12 numara ve 1,5 efekt besleme oranında üretilen bukleli fantazi iplik boyuna görünümü ùekil 3.6 Fashionator makinesinde %100 yün, Nm 12 numara ve 1,9 efekt besleme oranında üretilen bukleli fantazi iplik boyuna görünümü 44 Çizelge.3.3 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi iplikler FTF Bukleli Fantazi øplik Numune Kodları Materyal Numara (Nm) Besleme Oranı (çekim mili hızı*) 19 %100 PAC 12 1,1 20 %100 PAC 12 1,5 21 %100 PAC 12 1,7 22 %100 PAC 16 1,1 23 %100 PAC 16 1,5 24 %100 PAC 16 1,7 25 %100 Yün 12 1,1 26 %100 Yün 12 1,5 27 %100 Yün 12 1,7 28 %100 Yün 16 1,1 29 %100 Yün 16 1,5 30 %100 Yün 16 1,7 31 %50/%50 PAC/ Yün 12 1,1 32 %50/%50 PAC/ Yün 12 1,5 33 %50/%50 PAC/ Yün 12 1,7 34 %50/%50 PAC/ Yün 16 1,1 35 %50/%50 PAC/ Yün 16 1,5 36 %50/%50 PAC/ Yün 16 1,7 Lezzeni FTF makinesinde üretilen farklı besleme oranlarındaki Nm 12 numara fantazi %100 akrilik ipliklerin, Leica L5 FL marka mikroskop yardımıyla çekilmiú olan mikroskobik görünümleri ùekil 3.7 ùekil 3.8 ve ùekil 3.9’da verilmektedir. Burada da görüldü÷ü gibi, efekt besleme 45 oranları arttıkça iplik kalınlı÷ı, hacimlili÷i ve bünyesinde barındırdı÷ı hava miktarı artmaktadır. ùekil 3.7 FTF makinesinde %100 PAC, Nm 12 numara ve 1,1 efekt besleme oranında üretilen bukleli fantazi iplik boyuna görünümü ùekil 3.8 FTF makinesinde %100 PAC, Nm 12 numara ve 1,5 efekt besleme oranında üretilen bukleli fantazi iplik boyuna görünümü ùekil 3.9 FTF makinesinde %100 PAC, Nm 12 numara ve 1,7 efekt besleme oranında üretilen bukleli fantazi iplik boyuna görünümü 46 Çizelge.3.4 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü yapılarındaki fantazi iplikler Balıklı, dü÷ümlü, Loop Fantazi øplik Numune Kodları Materyal Numara (Nm) 55 %100 PAC 8 56 %100 PAC 12 %100 Yün 8 %100 Yün 12 57 58 Fantazi iplik tipi Dü÷ümlü Fantazi øplik 60 %50/%50 PAC/ Yün %50/%50 PAC/ Yün 61 %100 PAC 8 62 %100 PAC 12 %100 Yün 8 %100 Yün 12 59 63 64 Balıklı Fantazi øplik 8 12 66 %50/%50 PAC/ Yün %50/%50 PAC/ Yün 67 %100 PAC 8 68 %100 PAC 12 %100 Yün 8 %100 Yün 12 65 69 70 71 72 Halkalı Bükümlü Fantazi øplik %50/%50 PAC/ Yün %50/%50 PAC/ Yün 8 12 8 12 Balıklı, dü÷ümlü ve halkalı bükümlü yapılarda üretilen %100 akrilik fantazi ipliklerin Leica L5 FL marka mikroskop yardımıyla çekilmiú olan mikroskobik görünümleri ùekil 3.10 ùekil 3.11 ve ùekil 3.12’de verilmektedir. Burada da görüldü÷ü gibi, efekt besleme oranları arttıkça 47 iplik kalınlı÷ı, hacimlili÷i ve bünyesinde barındırdı÷ı hava miktarı artmaktadır. ùekil 3.10 %100 PAC, Nm 12 numara ile üretilen balıklı fantazi iplik boyuna görünümü ùekil 3.11 %100 PAC, Nm 12 numara ile üretilen dü÷ümlü fantazi iplik boyuna görünümü ùekil 3.12 %100 PAC, Nm 12 numara ile üretilen halkalı bükümlü fantazi iplik boyuna görünümü 48 Çizelge.3.5 Örülmüú yapıdaki fantazi iplikler Örülmüú Fantazi øplik Numune Kodları Materyal i÷ne Sayısı Çekim Hızı 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 %100 PAC %100 PAC %100 PAC %100 PAC %100 PAC %100 PAC %100 PAC %100 PAC %100 PAC %50/%50 PAC/ Yün %50/%50 PAC/ Yün %50/%50 PAC/ Yün %50/%50 PAC/ Yün %50/%50 PAC/ Yün %50/%50 PAC/ Yün %50/%50 PAC/ Yün %50/%50 PAC/ Yün %50/%50 PAC/ Yün 2 i÷ne 2 i÷ne 2 i÷ne 4 i÷ne 4 i÷ne 4 i÷ne 6 i÷ne 6 i÷ne 6 i÷ne 2 i÷ne 2 i÷ne 2 i÷ne 4 i÷ne 4 i÷ne 4 i÷ne 6 i÷ne 6 i÷ne 6 i÷ne 7 9 11 7 9 11 7 9 11 7 9 11 7 9 11 7 9 11 Örülmüú yapıda farklı çekim hızlarında 4 i÷neli örücü kafa kullanılarak üretilen %100 akrilik fantazi ipliklerin Leica L5 FL marka mikroskop yardımıyla çekilmiú olan mikroskobik görünümleri ùekil 3.13, ùekil 3.14 ve ùekil 3.15’da verilmektedir. Burada da görüldü÷ü gibi, iplik çekim hızı arttıkça i÷li÷in ilmekleri arasındaki boúluklar artmakta ve hava geçirgenli÷i de do÷ru orantılı olarak yükselmektedir. ùekil 3.13 Örülmüú yapıdaki %100 PAC, 4 örücü i÷ne ve 7 çekim oranında üretilen fantazi iplik boyuna görünümü 49 ùekil 3.14 Örülmüú yapıdaki %100 PAC, 4 örücü i÷ne ve 9 çekim oranında üretilen fantazi iplik boyuna görünümü ùekil 3.15 Örülmüú yapıdaki %100 PAC, 4 örücü i÷ne ve 11 çekim oranında üretilen fantazi iplik boyuna görünümü ùekil 3.16 de iki örücü i÷ne ile üretilmiú olan %100 akrilik örülmüú fantazi iplik görülmektedir. Örücü i÷ne sayısı ile do÷ru orantılı olarak iplik kalınlı÷ı artmaktadır. Buna paralel olarak bu ipliklerden örülmüú kumaúların da ısıl so÷urganlık de÷erleri yüksektir. ùekil 3.16 Örülmüú yapıdaki %100 PAC, 2 örücü i÷ne ve 9 çekim oranında üretilen fantazi iplik boyuna görünümü 50 3.1.2 øpliklerin üretiminde kullanılan makineler 3.1.2.1 Allma Saurer Fashionator Tez çalıúmasında kullanılan bukleli, balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerin üretiminde kullanılan Fashionator fantazi iplik makinesi, özünde klasik oyuk i÷ efekt büküm makinelerine kıyasla, ba÷ımsız tahrikli büküm verici sayesinde daha düzgün efektler vermektedir. Modern tahrik teknikleri ve elektronik sayesinde yeni desenleme olanakları bulunmaktadır. Ayrıca cihaza, fitil ve finisör bobinleri yanında de÷iúik kova formatlarında kovadan materyal besleme olana÷ı da bulunmaktadır. ø÷ler arasında büyük separatör sacları fiksaj ipli÷i koptu÷unda birbirine atlayan kopmaları önlemektedir. http://www.erlermakina.com.tr/all_ehp.htm ùekil 3.17’de Fashionator fantazi iplik makinesinin, fantazi iplik parametrelerinin girilmesinde yardımcı ön kontrol panelini ve fantazi ipli÷in oluúum ünitesi görülmektedir. 51 ùekil.3.17 Fashionator fantazi iplik makinesinin a. ön kontrol paneli b. fantazi iplik oluúum ünitesi ùekil 3.18’de ise Fashionator makinesinin önden genel görünüúü yer almaktadır. ùekil. 3.18 Fashionator fantazi iplik makinesinin ön görünüúü 52 3.1.2.2 Lezzeni FTF Tez çalıúmasında kullandı÷ımız, nispeten daha ince numaralı bukleli fantazi ipliklerin üretildi÷i Lezzeni firmasına ait FTF tipi fantazi iplik üretim sistemleri, ring i÷ sistemini de içine alan boúluklu i÷den oluúmaktadır. Bu sistemle, liften ipli÷e ya da iplikten ipli÷e her türlü fantazi bükümlü ipli÷in üretimi mümkün olabilmektedir. Sistemin en büyük avantajı, bir çalıúma prosesi içerisinde farklı büküm derecelerinde fantazi iplik oluúturabilme ve ba÷lama iúlemlerinin birlikte gerçekleútirilebilme imkanının bulunmasıdır. http://www.lemalezzeni.it/ENProdottiFinaliTFeFTF.htm ùekil 3.19’de Lezzeni FTF makinesine ait genel ön görünüm verilmiútir. ùekil 3.19 Lezzeni FTF makinesinin ön görünümü 53 3.1.2.3 Biemme Örülmüú yapıdaki (Lase tipi) fantazi ipliklerin üretilmesinde kullanılan BIEMME fantazi iplik makinesinin, 8 örücü i÷nesi bulunan yuvarlak örgü kafası ile makinenin önden görünüúü ùekil 3.20’deki gibidir. Bu fantazi iplik makinesinde; örücü i÷ne sayısı, örülmüú ipli÷in çıkıú silindir çekimi, beslenen ipli÷in numarası ve tipi de÷iútirilerek çeúitli türde ve görünümlerde, farklı amaç ve kullanım alanlarına hitap eden fantazi iplikler üretilebilmektedir. ùekil 3.20 Biemme makinesinin a) genel görünümü ve b) iplik oluúumunun sa÷landı÷ı kafa 3.1.3 øpliklerin örme yüzeylere dönüútürülmesinde kullanılan örme makineleri Tez kapsamında, “Stoll” marka 8 Gauge’lik düz örme makinesi kullanılarak tek sistemde ipliklerin örme yüzeyler haline dönüútürülmesi sa÷lanmıútır. Üretilecek kumaúların testlerinin tam olarak yapılabilmesini sa÷layabilmek için iplikler, 80x60 cm. ebatlarında dikdörtgen numuneler halinde örülmüútür. Örme sırasında birim uzunlukta aynı ilmek sayısını sa÷lamak için farklı tiplerdeki ipliklerde uygun makine sıklıkları kullanılmıútır. 54 ùekil 3.21’de tez çalıúmasında kullanılan fantazi ipliklerin örülmüú yüzeylere dönüútürüldü÷ü Stoll marka düz örme makinesi görülmektedir. ùekil 3.21 Stoll marka örme makinesi www.dalteks.com.tr/urunler2.htm Örülen tüm kumaúlar deney öncesi 20± 2 °C sıcaklık ve % 65 ± 4 ba÷ıl nem olan standart atmosfer koúullarında 24 saat süre ile bekletilerek kondisyonlanmıútır. 3.1.4 Test cihazları 3.1.4.1 Alambeta Kumaúlara ilk dokunuldu÷unda hissedilen sıcak-serin hissinin objektif olarak de÷erlendirilmesinde, kumaútan geçen ısı miktarı, kumaúın ısı tutuculu÷u ve di÷er termal konfor parametrelerinin ölçülmesinde ALAMBETA test cihazı kullanılmaktadır. Hes tarafından geliútirilen yarı otomatik Alambeta cihazı (ùekil 3.22), bilgisayar kontrollü olarak tüm istatistiksel de÷erleri hesaplamaktadır. Cihazda ölçüm yapılması ve sonuçların de÷erlendirilmesi 3–5 dakikadan daha az bir sürede tamamlanmaktadır (Marmaralı, 2006). 55 ùekil 3.22 Alambeta test cihazı ùekil 3.23’de görüldü÷ü gibi, numune ölçüm plakaları arasına yerleútirilmektedir. ùekil 3.23 Alambeta cihazının yapısı 1: ölçüm kafası, 2: bakır blok, 3: elektrikli ısıtıcı, 4: ısı iletim sensörü, 5: ölçüm numunesi, 6: aletin gövdesi, 7: ölçüm kafasını kaldırma mekanizması, 8: direnç termometresi, 9: teri simule eden ıslatılmıú tekstil ara yüzeyi (Güneúo÷lu ve Meriç, 2005) 56 Alambeta cihazında gerçek kullanım úartları oluúturulmuú ve bu nedenle cihazın kafa sıcaklı÷ı, cilt sıcaklı÷ı olan 32oC, kumaú sıcaklı÷ı ise oda sıcaklı÷ı olarak kabul edilen 22oC olarak alınmıútır. Cihaz ölçüm kafası (1) bakır bir blok (2) içerir ve elektrikli ısıtıcı (3) ile ısıtılır. Sıcaklık bir regülatöre ba÷lı termometre (8) ile kontrol edilmektedir. Isıtılan alt blok ısı akıú sensörü (4) ile donatılmıútır. Sensör çok ince metal paka yüzeyleri arasındaki ısı düúmelerini ölçer. Baúka bir termometre ile temas halindeki bu sensör 0,2 mm kalınlı÷ındadır ve 0,2 saniyede maksimum ısı akıúına ulaúır. Böylece yaklaúık 0,5 mm kalınlı÷ında, 0,1-0,3 saniyede ısının temas edilen cisme do÷ru maksimum akıúın oldu÷u insan derisi temsil edilmiú olur. Ölçümden önce ölçüm kafası numune (5) tarafından kaplanan ana plakadan (6) H yüksekli÷inde tutulur. 7 numaralı mekanizma, ölçüm kafasının düzgün hareketini sa÷lar. Kafanın kumaúa uyguladı÷ı basınç 100–1000 Pa arasında de÷iúecek úekilde ayarlanabilir ve bu de÷er sonuçları oldukça etkiler. Isıl so÷urganlık seviyesinin sadece gerçek duruma karúılık gelen temas basıncından etkilendi÷i belirlenmiútir. Ölçüm kafanın numune üzerine yerleútirilmesi ile baúlar. Isı numuneye do÷ru akmaya baúlar, sonra numunenin yüzey sıcaklı÷ı de÷iúir ve cihaz bilgisayarı ısı akıúını kaydeder. Bu iúlem parma÷ın kumaú üzerine basmasına benzer. Aynı zamanda numune kalınlı÷ı da ölçülür. Benzer bir úekilde; ölçüm süresi yani ölçüm kafası ve kumaú arasındaki temas süresi, insan cildiyle kumaú arasında oldu÷u gibi 0,07 saniyedir. Sinyaller 0,2 saniye içinde alınır. Isıl so÷urganlık, sıcak so÷uk hissinin belirlenmesinde kullanılan yeni bir parametredir. Bu de÷erler daha önceleri subjektif olarak belirlenirken, Alambeta ile ısıl özelliklerin belirlenmesine yeni bir boyut getirilmiútir. Ölçüm iúleminin ardından, tüm veriler bilgisayarda bu 57 amaçla hazırlanmıú bir programa verilmektedir. Bu program, kısa sıcaklık de÷iúimleri üzerine bir matematik model karakterize eder (Hes, 2000) Alambeta cihazında ölçülebilen de÷erler ve bu de÷erlerin birimleri aúa÷ıdaki gibidir: Ȝ: ısıl iletkenlik (x10-3 W.m-1.K-1) a: ısıl geçirgenlik (x10-6 m2.s-1) b: ısıl so÷urganlık ( W. m-2. s-1/2.K) R: ısıl direnç (x10-3 K.m2.W-1) h: numune kalınlı÷ı (mm) p: ısı iletiminde oluúan pik miktarı q: iletilen ısı miktarı (x 103 W.m-2) 3.1.4.2 Hava geçirgenli÷i ölçeri Bu cihazda kumaú belirli bir alana sahip olan test kafasının altına yerleútirilmekte ve test kafası kumaúın üzerine bastırılarak kompresörden gelen havanın kumaúın içinden geçmesi sa÷lanmaktadır. Uygun basıncın bulunmasının ardından, numune kesmeksizin kumaúın farklı atkı ve çözgü ipliklerini içeren toplam 5 bölgesi üzerinde deney yapılmaktadır. Test sonuçları farklı standartlar için farklı birimler úeklinde alınabilmektedir. 58 ùekil 3.24’de numune fantazi ipliklerden örülmüú kumaúların test edildi÷i hava geçirgenli÷i cihazı görülmektedir. ùekil 3.24 Hava geçirgenli÷i ölçeri (FX 3300) 59 4. BULGULAR 4.1 Test Bulguları 4.1.1 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerden örülen kumaúlara ait bulgular Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerden örülen kumaúlara ait sonuçlar Çizelge.4.1’de verilmiútir. Çizelge 4.1 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerden örülen kumaúlara ait bulgular Besleme Materyal Oranı Nm 8 1,78 Isıl øletkenlik Ȝ W/mK x10-3 40,96 Nm 12 1,508 39,16 38,52 88,14 4662 Numara Kalınlık h Nm %100 PAC 1,1 1,5 1,9 mm Isıl Direnç R m2.K/W x10-3 43,46 Isıl Hava So÷urganlık Geçirgenli÷i b W s1/2/ m2 lt/m2.sn K 92,84 2596 %50 PAC%50 Yün Nm 8 1,93 39,48 48,86 94,32 2609 Nm 12 1,498 37,58 39,9 85,48 4793 %100 Nm 8 1,818 37,9 47,98 99,38 2795 Yün Nm 12 1,59 36,96 43,06 83 4678 %100 PAC Nm 8 3,47 38,1 91,1 61,5 1499 Nm 12 2,752 36,5 75,54 60,84 2775 Nm 8 3,53 36,76 96,04 68,46 1534 Nm 12 2,906 35,86 81,02 59,88 2980 %100 Nm 8 3,486 35,92 97,18 66,76 1963 Yün Nm 12 3,01 35,2 85,5 59,24 3254 %100 PAC Nm 8 4,436 37,88 117,2 61,7 1055 %50 PAC%50 Yün Nm 12 3,696 36,78 100,36 54,5 2095 Nm 8 4,712 36,98 127,4 62,92 1159 Nm 12 3,826 35,54 107,6 56,46 2265 %100 Nm 8 4,406 35,52 123,8 60,24 1600 Yün Nm 12 3,826 34,62 110,6 56,66 2703 %50 PAC%50 Yün 60 4.1.1.1 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın kalınlı÷ına etkisi Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın kalınlı÷ına etkisi ùekil 4.1‘de görülmektedir. Besleme oranının artmasıyla do÷ru orantılı olarak hav efekt boyu ve Kalınlık (h) - mm kumaú kalınlı÷ı artmaktadır. 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Nm 8 Nm 12 %100 PAC Besleme Oranı 1.1 Nm 8 Nm 12 Nm 8 %50 PAC-%50 Wo Besleme Oranı 1.5 Nm 12 %100 Wo Besleme Oranı 1.9 ùekil 4.1 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın kalınlı÷ına etkisi 4.1.1.2 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl özelliklerine etkisi Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl iletkenlik de÷erine etkisi ùekil 4.2’de görülmektedir. Efekt besleme oranı 1,1 de÷erinden 1,5 de÷erine geçerken ısıl iletkenlik de÷erinde küçük bir düúüú gözlemlenirken, efekt besleme oranı 1,5 de÷erinden 1,9 de÷erine geçerken her zaman düúüú olmadı÷ı 61 gözlenmiútir. Bu noktada ısıl iletkenlik de÷erinin belli bir efekt besleme Isıl øletkenlik ( x10 -3) (W/m K oranından sonra çok fazla etkilenmedi÷i söylenebilir. 50 40 30 20 10 0 Nm 8 Nm 12 %100 PAC Besleme Oranı 1.1 Nm 8 Nm 12 Nm 8 %50 PAC-%50 Wo Besleme Oranı 1.5 Nm 12 %100 Wo Besleme Oranı 1.9 ùekil 4.2 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl iletkenlik etkisi Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl direnç de÷erine etkisi ùekil 4.3’de görülmektedir. Efekt besleme oranı arttıkça kumaúın ısıl direnç de÷erinde 2 Isıl direnç (R) - m .K/W x10 -3 artıú gözlenmektedir. 140 120 100 80 60 40 20 0 Nm 8 Nm 12 %100 PAC Besleme Oranı 1.1 Nm 8 Nm 12 %50 PAC-%50 Wo Besleme Oranı 1.5 Nm 8 Nm 12 %100 Wo Besleme Oranı 1.9 ùekil 4.3 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl direnç de÷erine etkisi 62 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl so÷urganlık de÷erine etkisi ùekil 4.4’de görülmektedir. 1/2 2 Isıl So÷urganlık (b) - (W s / m K) 120 90 60 30 0 Nm 8 Nm 12 %100 PAC Besleme Oranı 1.1 Nm 8 Nm 12 %50 PAC-%50 Wo Besleme Oranı 1.5 Nm 8 Nm 12 %100 Wo Besleme Oranı 1.9 ùekil 4.4: Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl so÷urganlık de÷erine etkisi Efekt besleme oranı artarken ilk aúamada ısıl so÷urganlık de÷erinde gözle görünür bir düúüú yaúanırken, belli bir hav boyundan sonra ısıl so÷urganlı÷ın fazla etkilenmedi÷i söylenebilir. 4.1.1.3 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın hava geçirgenli÷ine etkisi Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın hava geçirgenli÷ine etkisi ùekil 4.5’de görülmektedir. Efekt besleme oranı arttıkça, birim zamanda örülmüú kumaúın birim yüzeyinden geçen hava miktarında azalma oldu÷u gözlenmektedir. Hava geçirgenli÷i (lt/m2.sn) 63 5000 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Nm 8 Nm 12 %100 PAC Besleme Oranı 1.1 Nm 8 Nm 12 %50 PAC-%50 Wo Besleme Oranı 1.5 Nm 8 Nm 12 %100 Wo Besleme Oranı 1.9 ùekil 4.5 Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın hava geçirgenli÷ine etkisi 4.1.2 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerden örülen kumaúlara ait bulgular Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerden örülen kumaúlara ait bulgular Çizelge 4.2’de verilmiútir. 64 Çizelge 4.2 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerden örülen kumaúlara ait bulgular Numara Besleme Materyal Oranı 1,5 1,7 Isıl Isıl Isıl Hava øletkenlik Direnç So÷urganlık Geçirgenli÷i Ȝ R b m2.K/W W/mK 1/2 lt/m2.sn W s / m2 K x10-3 x10-3 Nm mm Nm 12 41,72 38,54 39,7 30,94 30,7 33,26 122,8 102,16 120,6 2224 3366 2388 %50 PAC%50 Yün Nm 12 1,288 1,182 1,318 Nm 16 1,246 37 33,72 106,78 3660 %100 Nm 12 Yün Nm 16 %100 PAC Nm 16 37,06 34,96 38,26 35,9 36,36 37,32 36,84 67,48 62,44 69,46 107,6 94,38 82,18 67,42 78,72 2520 3980 1536 2550 1865 %100 PAC 1,1 Kalınlık h Nm 16 %50 PAC%50 Yün Nm 12 1,38 1,288 2,58 2,242 2,522 Nm 16 2,224 35,1 63,4 74,26 2784 %100 Nm 12 35,2 34,4 38,4 35,64 36,92 73,14 64,58 87,32 80,04 86,48 82,26 74,96 71,06 58,42 76 2037 3315 1249 2182 1576 Nm 12 %50 PAC%50 Yün Nm 12 2,574 2,222 3,35 2,85 3,188 Nm 16 2,918 35,42 82,44 66,08 2437 %100 Nm 12 Yün Nm 16 3,264 2,95 36,16 34,34 90,3 85,98 80,58 67,36 1785 2848 Yün Nm 16 %100 PAC Nm 12 Nm 16 4.1.2.1 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın kalınlı÷ına etkisi Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın kalınlı÷ına etkisi ùekil 4.6’da görülmektedir. Buna göre besleme oranı arttıkça kumaú kalınlı÷ı artmaktadır. Kalınlık (h) - mm 65 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Nm 12 Nm 16 %100 PAC Besleme Oranı 1.1 Nm 12 Nm 16 %50 PAC-%50 Wo Besleme Oranı 1.5 Nm 12 Nm 16 %100 Wo Besleme Oranı 1.7 ùekil 4.6 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın kalınlı÷ına etkisi 4.1.2.2 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl özelliklerine etkisi Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl iletkenlik de÷erine etkisi ùekil 4.7’de 50 40 -3 Isıl øletkenlik ( x10 ) (W/m K) görülmektedir. 30 20 10 0 Nm 12 Nm 16 %100 PAC Besleme Oranı 1.1 Nm 12 Nm 16 %50 PAC-%50 Wo Besleme Oranı 1.5 Nm 12 Nm 16 %100 Wo Besleme Oranı 1.7 ùekil 4.7 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl iletkenlik de÷erine etkisi 66 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl direnç de÷erine etkisi ùekil 4.8’de Isıl direnç (R) x10 -3 .m2.K/W görülmektedir. 100 80 60 40 20 0 Nm 12 Nm 16 %100 PAC Besleme Oranı 1.1 Nm 12 Nm 16 %50 PAC-%50 Wo Besleme Oranı 1.5 Nm 12 Nm 16 %100 Wo Besleme Oranı 1.7 ùekil 4.8 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl direnç de÷erine etkisi Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl so÷urganlık de÷erine etkisi ùekil 4.9’da 2 150 1/2 Isıl so÷urganlık (b) - (W s / m K) görülmektedir. 120 90 60 30 0 Nm 12 Nm 16 %100 PAC Besleme Oranı 1.1 Nm 12 Nm 16 %50 PAC-%50 Wo Besleme Oranı 1.5 Nm 12 Nm 16 %100 Wo Besleme Oranı 1.7 ùekil 4.9 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl so÷urganlık de÷erine etkisi 67 4.1.2.3 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın hava geçirgenli÷ine etkisi Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın hava geçirgenli÷ine etkisi ùekil 4.10’da 2 Hava geçirgenli÷i (lt/m .sn) görülmektedir. 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Nm 12 Nm 16 %100 PAC Besleme Oranı 1.1 Nm 12 Nm 16 %50 PAC-%50 Wo Besleme Oranı 1.5 Nm 12 Nm 16 %100 Wo Besleme Oranı 1.7 ùekil 4.10 Lezzeni FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın hava geçirgenli÷ine etkisi 4.1.3 Bukleli fantazi ipliklerde makine tipinin kumaúların ısıl özelliklerine etkisi Bukleli fantazi ipliklerde makine tipinin kumaúların ısıl özelliklerine ve hava geçirgenli÷ine etkisini belirlemek amacıyla Nm 12 numarada 1,1 ve 1,5 besleme oranında üretilen %100 PAC ipliklerden aynı sıklık de÷erlerinde örülen kumaúlar kullanılmıútır. Bu kumaúlara ait test bulguları Çizelge 4.3’de görülmektedir 68 Çizelge 4.3 Fashionator ve FTF makinelerinde aynı parametrelerle üretilen ipliklerden aynı sıklık de÷erlerinde örülen kumaúlara ait bulgular Isıl Isıl Kalınlık øletkenlik Direnç Besleme h Materyal Ȝ R Oranı W/mK m2.K/W mm x10-3 x10-3 Fashionator 1,35 40,56 33,32 1,1 FTF 1,29 41,72 30,94 %100 PAC Fashionator 3,37 36,74 91,78 1,5 FTF 2,58 38,26 67,48 Makine Tipi Isıl So÷urganlık b Hava Geçirgenli÷i W s1/2/ m2 K lt/m2.sn 112,46 122,8 66,9 82,18 2474 2224 1484 1536 Bukleli fantazi ipliklerde 1,1 ve 1,5 efekt besleme oranlarında makine tipinin kumaú kalınlı÷ına etkisi ùekil 4.11’de görülmektedir. Her iki besleme oranında da FTF makinesinde üretilen ipliklerden örülen kumaúlar daha düúük kalınlık de÷erleri vermektedir. Kumaú Kalınlı÷ı (mm) 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 1,1 Besleme Oranı Fashionator 1,5 FTF ùekil 4.11 Bukleli fantazi ipliklerde 1,1 ve 1,5 efekt besleme oranlarında makine tipinin kumaú kalınlı÷ına etkisi Bukleli fantazi ipliklerde 1,1 ve 1,5 efekt besleme oranlarında makine tipinin ısıl iletkenlik de÷erine etkisi ùekil 4.12’de görülmektedir. -3 Isıl øletkenlik (W/mK) ( x10 ) 69 43 42 41 40 39 38 37 36 35 34 1,1 Besleme Oranı Fashionator 1,5 FTF ùekil 4.12 Bukleli fantazi ipliklerde 1,1 ve 1,5 efekt besleme oranlarında makine tipinin ısıl iletkenlik de÷erine etkisi Bukleli fantazi ipliklerde 1,1 ve 1,5 efekt besleme oranlarında 2 -3 Isıl Direnç (m .K/W) ( x10 ) makine tipinin ısıl direnç de÷erine etkisi ùekil 4.13’de görülmektedir. 100 80 60 40 20 0 1,1 1,5 Besleme Oranı Fashionator FTF ùekil 4.13 Bukleli fantazi ipliklerde 1,1 ve 1,5 efekt besleme oranlarında makine tipinin ısıl direnç de÷erine etkisi Bukleli fantazi ipliklerde 1,1 ve 1,5 efekt besleme oranlarında makine tipinin görülmektedir. ısıl so÷urganlık de÷erine etkisi ùekil 4.14’de 70 2 120 1/2 Isıl So÷urganlık (W s / m K) 140 100 80 60 40 20 0 1,1 1,5 Besleme Oranı Fashionator FTF ùekil 4.14 Bukleli fantazi ipliklerde 1,1 ve 1,5 efekt besleme oranlarında makine tipinin ısıl so÷urganlık de÷erine etkisi Bukleli fantazi ipliklerde 1,1 ve 1,5 efekt besleme oranlarında 2 Hava Geçirgenli÷i (lt/m .sn ) makine tipinin hava geçirgenli÷ine etkisi ùekil 4.15’de görülmektedir 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 1,1 1,5 Besleme Oranı Fashionator FTF ùekil 4.15 Bukleli fantazi ipliklerde 1,1 ve 1,5 efekt besleme oranlarında makine tipinin hava geçirgenli÷ine etkisi 71 4.1.4 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerden örülen kumaúlara ait bulgular Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerden örülen kumaúlara ait test bulguları Çizelge 4.4’de görülmektedir. Çizelge 4.4 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerden örülen kumaúlara ait bulgular Numara Isıl Isıl Hava Direnç So÷urganlık Geçirgenli÷i R b m2.K/W 1/2 W s / m2 K lt/m2.sn x10-3 Kalınlık h Isıl øletkenlik Ȝ Nm mm W/mK x10-3 Nm 8 Nm 12 Nm 8 1,924 1,646 2,2 42,84 39,88 39,5 44,92 41,38 55,66 116,4 95,04 105,2 2473 3315 2432 Yün Nm 12 1,814 40,18 45,22 112,56 3159 %100 Nm 8 Nm 12 Nm 8 Nm 12 Nm 8 %50 Dü÷ümlü PAC-%50 iplik Nm 12 Yün 2,4 2,02 2,952 2,272 3,39 38,5 36,38 38,14 37,42 36,04 62,5 55,56 77,44 60,78 94,1 109 86,34 77,44 68,76 78,38 2293 3186 2532 4000 2621 2,756 35,64 77,44 68,32 4402 Nm 8 Nm 12 Nm 8 Nm 12 Nm 8 3,214 2,72 3,434 2,226 3,858 36,96 36,64 35,46 33,58 34,68 86,92 74,26 96,96 66,22 111,4 77,1 68,64 61,72 60,46 59,28 2578 3715 1879 3066 2465 2,96 33,22 89 57,04 4052 3,804 2,83 33,82 33,84 112,6 83,66 65,48 57,38 1970 3377 øplik tipi Materyal %100 PAC Balıklı iplik %50 PAC-%50 Yün %100 PAC %100 Yün %100 PAC %50 Halkalı Bükümlü PAC-%50 Nm 12 iplik Yün %100 Yün Nm 8 Nm 12 72 4.1.4.1 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın kalınlı÷ına etkisi Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme Kalınlık (h) - mm oranının örülmüú kumaúın kalınlı÷ına etkisi ùekil 4.16’de görülmektedir. 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Nm 8 Nm 12 %100 PAC Balıklı øplik Nm 8 Nm 12 %50 PAC-%50 Wo Dü÷ümlü øplik Nm 8 Nm 12 %100 Wo Halkalı Bükümlü øplik ùekil 4.16 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın kalınlı÷ına etkisi 4.1.4.2 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl özelliklerine etkisi Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl iletkenlik de÷erine etkisi ùekil 4.17’de görülmektedir. Isıl øletkenlik (W/mK) ( x10 -3) 73 50 40 30 20 10 0 Nm 8 Nm 12 %100 PAC Balıklı øplik Nm 8 Nm 12 %50 PAC-%50 Wo Dü÷ümlü øplik Nm 8 Nm 12 %100 Wo Halkalı Bükümlü øplik ùekil 4.17 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl iletkenlik de÷erine etkisi Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl direnç de÷erine etkisi ùekil 4.18’de 2 -3 Isıl direnç (R) (m .K/W) (x10 ) görülmektedir. 120 100 80 60 40 20 0 Nm 8 Nm 12 %100 PAC Balıklı øplik Nm 8 Nm 12 Nm 8 %50 PAC-%50 Wo Dü÷ümlü øplik Nm 12 %100 Wo Halkalı Bükümlü øplik ùekil 4.18 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl direnç de÷erine etkisi Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl so÷urganlık de÷erine etkisi ùekil 4.19’da görülmektedir. 2 150 1/2 Isıl So÷urganlık (b) - (W s / m K) 74 120 90 60 30 0 Nm 8 Nm 12 %100 PAC Balıklı øplik Nm 8 Nm 12 Nm 8 %50 PAC-%50 Wo Dü÷ümlü øplik Nm 12 %100 Wo Halkalı Bükümlü øplik ùekil 4.19 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl so÷urganlık de÷erine etkisi 4.1.4.3 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın hava geçirgenli÷ine etkisi Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın hava geçirgenli÷ine etkisi ùekil 4.20’de 2 Hava geçirgenli÷i (lt/m .sn) görülmektedir. 4000 3000 2000 1000 0 Nm 8 Nm 12 %100 PAC Balıklı øplik Nm 8 Nm 12 Nm 8 Nm 12 %50 PAC-%50 Wo %100 Wo Dü÷ümlü øplik Halkalı Bükümlü øplik ùekil 4.20 Balıklı, dü÷ümlü, halkalı bükümlü fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın hava geçirgenli÷ine etkisi 75 4.1.5 Örülmüú fantazi ipliklerden elde edilen kumaúlara ait bulgular Örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerden elde edilen kumaúların test de÷erleri Çizelge 4.5 ’de gösterilmektedir. Çizelge 4.5 Örülmüú fantazi ipliklerden elde edilen kumaúlara ait test bulguları Materyal Çekim De÷eri ø÷ne Sayısı Isıl øletkenlik Ȝ W/mK x10-3 Isıl Direnç R m2.K/W x10-3 2,352 44,72 2,522 Isıl So÷urganlık b Hava Geçirgenli÷i W s1/2/ m2 K lt/m2.sn 52,6 106,02 1532 42,5 59,46 116,2 1423 3,054 44,52 68,62 102,56 1555 3,224 42,28 76,2 112,6 1506 3,086 51,2 60,44 147 596 - - - - - 2,472 42,8 57,16 98,86 1607 2,614 41,9 62,42 107,2 1432 3,092 43,62 70,94 95,34 1672 3,252 41,94 77,5 112,6 1429 3,232 50,04 64,64 137,2 732 3,378 48,54 69,66 152,8 731 2,388 44,38 54,08 94,88 1612 2,508 42,04 59,72 108,14 1654 3,206 43,48 73,82 95,82 1719 3,162 41,94 75,38 110,8 1576 3,354 50,46 66,5 136,2 840 3,332 48,8 68,3 149,2 694 Kalınlık h mm 2 i÷ne 7 4 i÷ne 6 i÷ne 2 i÷ne 9 4 i÷ne 6 i÷ne 2 i÷ne 11 4 i÷ne 6 i÷ne %100 PAC %50/50 Yün-PAC %100 PAC %50/50 Yün-PAC %100 PAC %50/50 Yün-PAC %100 PAC %50/50 Yün-PAC %100 PAC %50/50 Yün-PAC %100 PAC %50/50 Yün-PAC %100 PAC %50/50 Yün-PAC %100 PAC %50/50 Yün-PAC %100 PAC %50/50 Yün-PAC 76 4.1.5.1 Örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının kumaú kalınlı÷ına etkisi Örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının kumaúın kalınlı÷ına etkisi ùekil 4.21’da görülmektedir. Kalınlık (h) - mm 5 0 %100 PAC %50/50 Wo-PAC 2 i÷ne %100 PAC %50/50 Wo-PAC 4 i÷ne Çekim 7 Çekim 9 %100 PAC %50/50 Wo-PAC 6 i÷ne Çekim 11 ùekil 4.21 Örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının kumaúın kalınlı÷ına etkisi Kumaú üretiminde i÷ne sayısı arttıkça kumaú kalınlı÷ı artmaktadır. 4.1.5.2 Örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının kumaúın ısıl özelliklerine etkisi Örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl iletkenlik de÷erine etkisi ùekil 4.22’de görülmektedir. 77 70 -3 Isıl øletkenlik - W/mK ( x10 ) 60 50 40 30 20 10 0 %100 PAC %50/50 WoPAC %100 PAC 2 i÷ne %50/50 WoPAC %100 PAC 4 i÷ne %50/50 WoPAC 6 i÷ne ùekil 4.22 Örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının kumaúın ısıl iletkenlik de÷erine etkisi Örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl direnç de÷erine etkisi ùekil 4.23’de görülmektedir. 2 Isıl direnç (R) - m .K/W x10 -3 100 80 60 40 20 0 %100 PAC %50/50 Wo-PAC %100 PAC 2 i÷ne %50/50 Wo-PAC %100 PAC 4 i÷ne Çekim 7 Çekim 9 %50/50 Wo-PAC 6 i÷ne Çekim 11 ùekil 4.23 örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl direnç de÷erine etkisi Örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl so÷urganlık de÷erine etkisi ùekil 4.24’da görülmektedir. 1/2 2 Isıl So÷urganlık (b) - (W s / m K) 78 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 %100 PAC %50/50 Wo-PAC 2 i÷ne %100 PAC %50/50 Wo-PAC %100 PAC 4 i÷ne Çekim 7 Çekim 9 %50/50 Wo-PAC 6 i÷ne Çekim 11 ùekil 4.24 Örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın ısıl so÷urganlık de÷erine etkisi 4.1.5.3 Örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın hava geçirgenli÷ine etkisi Örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú 2 Hava Geçirgenli÷i (lt/m .sn) kumaúın hava geçirgenli÷ine etkisi ùekil 4.25’de görülmektedir. 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 %100 PAC %50/50 Wo-PAC 2 i÷ne %100 PAC %50/50 Wo-PAC %100 PAC 4 i÷ne Çekim 7 Çekim 9 %50/50 Wo-PAC 6 i÷ne Çekim 11 ùekil 4.25 Örülmüú yapıdaki fantazi ipliklerde besleme oranının örülmüú kumaúın hava geçirgenli÷ine etkisi 79 5. SONUÇLAR VE TARTIùMA 5.1 Fashionator Makinesinde Üretilen Bukleli Fantazi øpliklerden Örülen Kumaúların Sonuçları Fantazi ipliklerden örülen kumaúların ısıl özellikleri ve hava geçirgenlik ölçümleri sonucu elde edilen de÷erleri SPSS istatistik programı kullanılarak istatistiksel olarak de÷erlendirilmiútir. Çizelge 5.1’de yapılan çoklu varyans analizi ile Fashionatör makinesinde üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúlarda besleme oranı, numara ve kullanılan materyalin ısıl özellikler ve hava geçirgenli÷i üzerine etkisi % 95 (Į = 0.05) güven aralı÷ında de÷erlendirilmiútir. Çizelge 5.1 Fashionatör makinesinde üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúların istatistiksel de÷erlendirmesi p de÷erleri Parametreler Isıl iletkenlik Isıl direnç Isıl so÷urganlık Besleme oranı Numara 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 Hava geçirgenli÷i 0,000 0,000 Materyal 0.000 0.000 0.566* 0,000 Į = 0.05’ e göre önemli de÷il Buna göre materyalin ısıl so÷urganlık üzerine etkisi dıúında, besleme oranı, numara ve kullanılan materyalin ısıl özellikler ve hava geçirgenli÷i üzerine etkisi önemli bulunmuútur. Farklı materyaller için iplik numarası inceldikçe ısıl iletkenlik de÷eri azalmaktadır. Aynı makine sıklık ayarlarında daha ince iplikten örülen yapıların içerdi÷i hava miktarı, daha kalın iplikten örülenlere göre daha fazla olacaktır. Dolayısıyla ince 80 iplikten örülen numunelerin ısıl iletkenli÷inin azalması beklenen bir sonuçtur. Isıl direnç ve ısıl iletkenlik arasında ters iliúki olması beklendi÷i için, iplik inceldikçe hem ısıl direnç ve hem de ısıl iletkenlik de÷erlerinin aynı anda azalması bir çeliúki olarak düúünülebilir. Ancak bilindi÷i üzere ısıl direnç, kumaú kalınlı÷ı ve ısıl iletkenlik arasında; Rct=h/Ȝ (m2 Kelvin/Watt) iliúkisi bulunmaktadır. Burada; h: Kumaú kalınlı÷ı (mm) Ȝ: Isıl iletkenlik (W/m K) dir. Kullanılan ipli÷in incelmesi sonucu, iplik çapı ve dolayısıyla kumaú kalınlı÷ı azalmaktadır. Kumaú kalınlı÷ındaki azalma miktarı, ısıl iletkenlik de÷erindeki azalma miktarına göre daha fazla oldu÷undan, sonuçta ısıl direnç de÷erinde azalma meydana gelmektedir. Çizelge 4.1 ve ùekil 4.4 den iplikler inceldikçe, kumaúların ısıl so÷urganlık de÷erinde de azalma oldu÷u görülmektedir ve bu azalma istatistiksel olarak önemli seviyededir. Bunun anlamı daha ince iplikten örülen kumaúların ilk temas anında daha sıcak bir his verece÷idir. Çünkü aynı makine sıklık de÷erinde daha ince iplik ile örülen numuneler daha seyrek bir yapı oluúturur ve sonucunda Pac vd. (2001) tarafından da belirtildi÷i gibi daha sıcak bir his oluúturmaktadır. 81 Hava geçirgenli÷i sonuçları incelendi÷inde, iplik inceldikçe hava geçirgenli÷i de÷erlerinin arttı÷ı tespit edilmiútir. ønce ipliklerden örülen kumaúlar daha seyrek bir yapı oluúturdu÷u için bu beklenen bir sonuçtur. Materyalin ısıl özelliklere ve hava geçirgenli÷ine etkisi incelendi÷inde Fashinator makinesinde farklı besleme oranlarında üretilen bukleli ipliklerden örülen kumaúların ısıl iletkenlik de÷erleri % 100 PAC, %50PAC-%50 yün, % 100 yün sırasında azalmaktadır. PAC liflerinin ısıl iletkenlik de÷eri yün (54 mW/mK) liflerinden yüksek oldu÷u için bu beklenen bir durumdur. Isıl direnç de÷erleri ise aynı sırada artıú göstermektedir. Kumaúların hava geçirgenlikleri sonuçları incelendi÷inde % 100 PAC, %50PAC-%50 yün, % 100 yün sırasında sırasında artıú gösterdi÷i tespit edilmiútir. Farklı materyal ve numaralarda üretilen ipliklerden örülen kumaúlarda ba÷ımsız iki örnek t testi ile yapılan ikili karúılaútırmalarla farklı besleme oranları için ısıl özellikler ve hava geçirgenlikleri arasındaki farklılıklar incelenmiútir. Sonuçlar çizelge 5.2, 5.3 ve 5.4’de verilmiútir. 82 Çizelge 5.2. Fashionatör makinesinde 1,1 ve 1,5 besleme oranında üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúlar için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları Materyal Ȝ %100 PAC Nm 8 %100 PAC Nm 12 %50-%50 Yün-PAC Nm 8 %50-%50 Yün-PAC Nm 12 %100 Yün Nm 8 %100 Yün Nm 12 0.000 0.001 0.000 0,010 0,014 0,000 Besleme oranı:1,1Besleme oranı:1,5 Hava r b geçirgenli÷i 0.000 0.000 0,000 0.000 0.000 0,000 0.000 0.000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Çizelge 5.3. Fashionatör makinesinde 1,1 ve 1,9 besleme oranında üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúlar için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları Materyal %100 PAC Nm 8 %100 PAC Nm 12 %50-%50 Yün-PAC Nm 8 %50-%50 Yün-PAC Nm 12 %100 Wo Nm 8 %100 Wo Nm 12 Ȝ 0.000 0.001 0.001 0,003 0,000 0,000 Besleme oranı:1,1Besleme oranı:1,9 Hava r b geçirgenli÷i 0.000 0.000 0,000 0.000 0.000 0,000 0.000 0.000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Çizelge 5.4. Fashionatör makinesinde 1,5 ve 1,9 besleme oranında üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúlar için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları Besleme oranı:1,5 Besleme oranı:1,9 Materyal %100 PAC Nm 8 %100 PAC Nm 12 %50-%50 Yün-PAC Nm 8 %50-%50 Yün-PAC Nm 12 %100 Yün Nm 8 %100 Yün Nm 12 Ȝ r b 0.644* 0.507* 0.654* 0,351* 0,519* 0,106* 0.000 0.000 0.000 0,000 0,000 0,000 0.959* 0.054* 0.115* 0,231* 0,102* 0,386* *Į = 0.05’ e göre önemli de÷il Hava geçirgenli÷i 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 83 Buna göre 1,1 ile 1,5, 1,1 ile1,9 besleme oranında farkı materyal ve numaralarda üretilen ipliklerden örülen kumaúların ısıl özellikleri ve hava geçirgenlikleri arasındaki fark önemli bulunmuútur. Bu ipliklerde besleme oranı arttıkça ısıl iletkenlik azalmaktadır. 1,5 ile 1,9 besleme oranında farklı materyal ve numarada üretilen ipliklerden örülen kumaúların ısıl iletkenlik ve ısıl so÷urganlık de÷erleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli de÷ildir. Kumaúlarda kullanılan ipliklerde besleme oranı arttıkça ısıl direnç de÷erleri artmaktadır. Isıl so÷urganlık de÷erleri incelendi÷inde besleme oranı arttıkça ısıl so÷urganlık de÷erleri düúmektedir. Besleme oranı arttırıldı÷ında daha hacimli iplikler elde edilmektedir bunun sonucunda bu ipliklerden üretilen kumaúlar ilk temasta daha sıcak his vermektedirler. Fashionator makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranı arttıkça hava geçirgenli÷i de÷erleri azalmaktadır. 5.2 Lezzeni FTF Makinesinde Üretilen Bukleli Fantazi øpliklerden Örülen Kumaúların Sonuçları Çizelge 5.5 FTF makinesinde üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúların istatistiksel de÷erlendirmesi Parametreler Besleme oranı Numara Materyal Isıl iletkenlik 0,000 0,000 0,000 *Į = 0.05’ e göre önemli de÷il p de÷erleri Isıl Isıl direnç so÷urganlık 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,226* Hava geçirgenli÷i 0,000 0,000 0,000 84 Buna göre materyalin ısıl so÷urganlık üzerine etkisi dıúında, besleme oranı, numara ve kullanılan materyalin ısıl özellikler ve hava geçirgenli÷i üzerine etkisi önemli bulunmuútur. Fashionatör makinesinde üretilen ipliklerden örülen kumaúlarda oldu÷u gibi FTF makinesinde örülen farklı materyaller için iplik numarası inceldikçe ısıl iletkenlik de÷eri azalmaktadır. Daha önce açıklandı÷ı gibi kumaú kalınlı÷ındaki azalma miktarının fazla olması nedeniyle ısıl direnç de÷eri de numara inceldikçe azalmaktadır. øplikler inceldikçe, kumaúların ısıl so÷urganlık de÷erinde de azalma oldu÷u görülmektedir, yani ince iplikten örülen kumaúlar ilk temas anında daha sıcak bir his vermektedir. Hava geçirgenli÷i sonuçları incelendi÷i, iplik inceldikçe hava geçirgenli÷i de÷erleri artmaktadır. Materyal tipinin FTF makinesinde farklı besleme oranlarında üretilen ipliklerden örülen kumaúların ısıl özelliklere ve hava geçirgenli÷ine etkisi incelendi÷inde, Fashionator makinesinde elde edilen sonuçlara benzer sonuçlar tespit edilmiútir. Farklı materyal ve numaralarda üretilen ipliklerden örülen kumaúlarda ba÷ımsız iki örnek t testi ile yapılan ikili karúılaútırmalarla farklı besleme oranları için ısıl özellikler ve hava geçirgenlikleri arasındaki farklılıklar incelenmiútir. Sonuçlar çizelge 5.6, 5.7 ve 5.8’de verilmiútir. 85 Çizelge 5.6. FTF makinesinde 1,1 ve 1,5 besleme oranında üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúlar için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları Besleme oranı:1,1Besleme oranı:1,5 Materyal %100 PAC Nm 8 %100 PAC Nm 12 %50-%50 Yün-PAC Nm 8 %50-%50 Yün-PAC Nm 12 %100 Yün Nm 8 %100 Yün Nm 12 Ȝ r b 0,000 0,000 0,000 0,000 0,011 0,222* 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Hava geçirgenli÷i 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 *Į = 0.05’ e göre önemli de÷il Çizelge 5.7. FTF makinesinde 1,1 ve 1,7 besleme oranında üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúlar için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları Besleme oranı:1,1Besleme oranı:1,7 Materyal %100 PAC Nm 8 %100 PAC Nm 12 %50-%50 Yün-PAC Nm 8 %50-%50 Yün-PAC Nm 12 %100 Yün Nm 8 %100 Yün Nm 12 Ȝ r b 0,000 0,000 0,001 0,000 0,197* 0,191* 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Hava geçirgenli÷i 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 *Į = 0.05’ e göre önemli de÷il Çizelge 5.8. FTF makinesinde 1,5 ve 1,7 besleme oranında üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúlar için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları Materyal Ȝ %100 PAC Nm 8 %100 PAC Nm 12 %50-%50 Yün-PAC Nm 8 %50-%50 Yün-PAC Nm 12 %100 Yün Nm 8 %100 Yün Nm 12 0,714* 0,515* 0,265* 0,239* 0,051* 0,857* *Į = 0.05’ e göre önemli de÷il Besleme oranı:1,5 Besleme oranı:1,7 r b Hava geçirgenli÷i 0,000 0,017 0,000 0,000 0,006 0,000 0,000 0,558* 0,000 0,000 0,034 0,000 0,000 0,732* 0,000 0,000 0,035 0,000 86 Buna göre 1,1 ile 1,5 ve 1,1 ile1,7 besleme oranında (% 100 yün ipliklerden örülen kumaúların ısıl iletkenlikleri dıúında) farkı materyal ve numaralarda üretilen ipliklerden örülen kumaúların ısıl özellikleri ve hava geçirgenlikleri arasındaki fark önemli bulunmuútur. Bu ipliklerde besleme oranı arttıkça ısıl iletkenlik azalmaktadır. 1,5 ile 1,7 besleme oranında farklı materyal ve numarada üretilen ipliklerden örülen kumaúların ısıl iletkenlik de÷erleri ve Nm 8 numaralı %50-%50 Wo-PAC, %100 Wo ipliklerin ısıl so÷urganlıkları arasındaki fark istatistiksel olarak önemli de÷ildir. Kumaúlarda kullanılan ipliklerde besleme oranı arttıkça ısıl direnç de÷erleri artmaktadır. Isıl so÷urganlık de÷erleri incelendi÷inde besleme oranı arttıkça ısıl so÷urganlık de÷erleri düúmektedir. Besleme oranı arttırıldı÷ında daha hacimli iplikler elde edilmekte ve bunun sonucunda bu ipliklerden üretilen kumaúlar ilk temasta daha sıcak his vermektedirler. FTF makinesinde üretilen bukleli fantazi ipliklerde besleme oranı arttıkça hava geçirgenli÷i de÷erleri azalmaktadır. 5.3 Makine Tipinin Isıl Özelliklere ve Hava Geçirgenli÷ine Etkisi Çizelge 5.9’da verilen istatistiksel de÷erlendirme ile Fashionatör ve FTF makinesinde üretilen bukle ipliklerde makine tipinin kumaúların ısıl özellikler ve hava geçirgenli÷i üzerine etkisi % 95 (Į = 0.05) güven aralı÷ında de÷erlendirilmiútir. 87 Çizelge 5.9. Fashionator ve FTF makinesinde üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúların istatistiksel de÷erlendirmesi Parametreler Makine tipi Besleme oranı Isıl iletkenlik 0,000 0,000 p de÷erleri Isıl Isıl direnç so÷urganlık 0,000 0,000 0,000 0,000 Hava geçirgenli÷i 0,000 0,000 Buna göre bukleli ipliklerden örülen kumaúlarda makine tipinin ve besleme oranının kumaúların ısıl özelliklerine ve hava geçirgenli÷i özelli÷ine etkisi önemlidir. Çizelge 5.10. Fashionator ve FTF makinesinde 1,1 ve 1,5 besleme oranında üretilen bukle ipliklerden örülen kumaúlar için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları Makine tipi Besleme oranı 1,1 Besleme oranı 1,5 Ȝ 0,003 0,001 FTF-Fashionatör r b Hava geçirgenli÷i 0,000 0,000 0,000 0,001 0,000 0,000 1,1 ve 1,5 besleme oranında FTF ve Fashionatör makinesinde üretilen ipliklerden örülen kumaúlar için ba÷ımsız iki örnek t testi ile yapılan ikili karúılaútırmalarda da ısıl özellikler ve hava geçirgenlikleri arasındaki farklılıklar önemli bulunmuútur. Her iki besleme oranı için FTF makinesinde üretilen ipliklerden örülen kumaúlar daha yüksek ısıl iletkenlik de÷eri verirken, daha düúük ısıl direnç de÷eri göstermiútir. Besleme oranının etkisi incelendi÷inde yüksek besleme oranında daha hacimli iplik yapısı ile kumaú kalınlı÷ının artması nedeniyle, ısıl iletkenlik de÷erinin azaldı÷ı, ısıl direnç de÷erinin arttı÷ı tespit edilmiútir. Isıl so÷urganlık özellikleri incelendi÷inde FTF makinesinde üretilen ipliklerden örülen kumaúlar daha yüksek, Fashionatör makinesinde 88 üretilen ipliklerden örülen kumaúlar daha düúük de÷erler vermiútir. Dolayısıyla Fashionatör makinesinde üretilen ipliklerden örülen kumaúlar ilk temasta daha sıcak bir his verecektir. Besleme oranın ısıl so÷urganlık üzerine etkisi incelendi÷inde ise 1,5 besleme oranında üretilen iplikler daha hacimli yapıları nedeniyle ilk temasta daha sıcak bir his vereceklerdir ve bu kumaúların ısıl so÷urganlık de÷erleri daha düúük bulunmuútur. øki farklı makinede üretilen ipliklerin hava geçirgenli÷i sonuçlarına bakıldı÷ında 1,5 besleme oranında her iki makine tipi için yakın de÷erler bulunurken 1,1 besleme oranında FTF makinesinde üretilen ipliklerden örülen kumaúlar daha düúük de÷erler vermiútir. Besleme oranının hava geçirgenli÷ine etkisi incelendi÷inde 1,5 besleme oranında üretilen ipliklerden örülen kumaúların hava geçirgenlikleri daha düúük bulunmuútur. 5.4 Balıklı, Dü÷ümlü, Halkalı Bükümlü Fantazi ipliklerden Örülen Kumaúların Sonuçları Çizelge 5.11’de yapılan çoklu varyans analizi ile balıklı- dü÷ümlü ve halkalı ipliklerden örülen kumaúlarda kullanılan parametrelerin ısıl özellikler ve hava geçirgenli÷i üzerine etkisi % 95 (Į = 0.05) güven aralı÷ında de÷erlendirilmiútir. 89 Çizelge 5.11 Balıklı-Dü÷ümlü-Halkalı ipliklerden örülen kumaúların istatistiksel de÷erlendirmesi Parametreler øplik tipi Numara Isıl iletkenlik 0,000 0,000 Materyal 0,000 p de÷erleri Isıl Isıl direnç so÷urganlık 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,063* Hava geçirgenli÷i 0,000 0,000 0,000 *Į = 0.05’ e göre önemli de÷il Buna göre materyalin ısıl so÷uranlık üzerine etkisi dıúında, iplik tipi, numara ve materyalin kumaúların ısıl özelliklerine ve hava geçirgenli÷ine etkisi önemli bulunmuútur. Farklı materyal ve iplik tipinde iplik inceldikçe kumaú kalınlı÷ı azalmaktadır. Her materyal tipinde iplik inceldikçe ısıl iletkenlik de÷eri düúmektedir. ønce ipliklerden üretilen kumaúlarda daha düúük kalınlık nedeniyle bu beklenen bir durumdur. Ancak iplik numarası azaldıkça ısıl direnç de÷erlerin de de azalma görülmektedir. Bu sonuç bölüm 5.1’de açıklandı÷ı gibi ince ipliklerden örülen kumaúların kalınlıklarındaki azalma miktarındaki artıúa ba÷lanabilir. Çizelge 4.3 ve ùekil 4.19 dan iplikler inceldikçe, kumaúların ısıl so÷urganlık de÷erinde de azalma oldu÷u görülmektedir Bunun anlamı daha ince iplikten örülen kumaúların ilk temas anında daha sıcak bir his verece÷idir. Hava geçirgenli÷i sonuçları incelendi÷i, iplik inceldikçe hava geçirgenli÷i de÷erlerinin arttı÷ı tespit edilmiútir. ønce ipliklerden örülen kumaúlar daha seyrek bir yapı oluúturdu÷u için bu beklenen bir sonuçtur. Materyalin ısıl özelliklere ve hava geçirgenli÷ine etkisi incelendi÷inde farklı tipteki ipliklerden örülen kumaúlarda ısıl iletkenlik 90 de÷erleri genellikle % 100 PAC, %50PAC-%50 yün, % 100 yün sırasında azalmaktadır. Isıl direnç de÷erleri ise aynı sırada artıú göstermektedir. Farklı materyal ve numaralarda yapılan ba÷ımsız iki örnek t testi ile yapılan ikili karúılaútırmalarda da ısıl özellikler ve hava geçirgenlikleri (%50-%50 yün-PAC Nm 12, %100 yün Nm 8 –balıklı-halkalı, %100 PAC Nm8- balıklı-dü÷üm dıúında) arasında farklılıklar önemli bulunmuútur. Çizelge 5.12 Balıklı-halkalı iplikler için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları Balıklı-Halkalı Ȝ r b Hava geçirgenli÷i %100 PAC Nm8 0,000 0,000 0,000 0,000 %100 PAC Nm12 0,000 0,000 0,000 0,038 %50-%50 Yün-PAC Nm 8 0,000 0,000 0,000 0,000 %50-%50 Yün-PAC Nm 12 0,000 0,000 0,000 0,147* %100 Yün Nm 8 0,000 0,000 0,001 0,426* %100 Yün Nm12 0,002 0,000 0,000 0,000 Materyal *Į = 0.05’ e göre önemli de÷il 91 Çizelge 5.13 Balıklı-dü÷ümlü iplikler için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları Balıklı-Dü÷ümlü Ȝ r b Hava geçirgenli÷i %100 PAC Nm8 0,000 0,000 0,000 0,371* %100 PAC Nm12 0,001 0,000 0,000 0,000 %50-%50 Yün-PAC Nm 8 0,011 0,000 0,000 0,000 %50-%50 Yün-PAC Nm 12 0,001 0,000 0,000 0,001 %100 Yün Nm 8 0,022 0,002 0,000 0,003 %100 Yün Nm12 0,215 0,000 0,001 0,000 Materyal *Į = 0.05’ e göre önemli de÷il Çizelge 5.14 Halkalı-dü÷ümlü iplikler için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları Halkalı-Dü÷ümlü Materyal Ȝ r b Hava geçirgenli÷i %100 PAC Nm8 0,000 0,001 0,000 0,000 %100 PAC Nm12 0,000 0,018 0,046 0,000 %50-%50 Yün-PAC Nm 8 0,000 0,000 0,000 0,000 %50-%50 Yün-PAC Nm 12 0,000 0,010 0,000 0,000 %100 Yün Nm 8 0,000 0,002 0,000 0,008 %100 Yün Nm12 0,002 0,010 0,003 0,000 Her numara ve materyal tipi için balıklı ipliklerden örülen kumaúların kalınlıkları en düúük, halkalı ipliklerden örülen kumaúların kalınlıkları en yüksek bulunmuútur. Her numara ve materyal tipi için balıklı ipliklerden örülen kumaúların ısıl iletkenlik de÷erleri en yüksek iken, halkalı ipliklerden 92 örülen kumaúların en düúüktür. Kalınlık de÷erleri düúük olan balıklı ipliklerden örülen kumaúların iletkenlik de÷erlerinin yüksek olması beklenen bir sonuçtur. Isıl direnç de÷erleri incelendi÷inde ise balıklı ipliklerden örülen kumaúların ısıl direnç de÷erleri ısıl iletkenliklerinin tersine en düúük, halkalı ipliklerden örülen kumaúların ise en yüksek bulunmuútur. Isıl so÷urganlık sonuçları incelendi÷inde balıklı ipliklerden örülen kumaúların ısıl so÷urganlıkları en yüksek, halkalı ipliklerden örülenlerin en düúük bulunmuútur. Halkalı ipliklerden örülen kumaúlar ilk temasta daha sıcak bir his vermektedir. Numaranın etkisi incelendi÷inde ince ipliklerden örülen kumaúların ısıl so÷urganlık de÷erleri daha düúüktür, bu ipliklerden örülen kumaúlar daha sıcak bir his vermektedir. Deney sonuçları hava geçirgenlikleri açısından incelendi÷inde; ince ipliklerden örülen kumaúların hava geçirgenlikleri, daha seyrek kumaú yapısı nedeniyle daha yüksektir. Her iki numara ve her farklı materyal için dü÷ümlü ipliklerden örülen kumaúlar en yüksek hava geçirgenli÷i verirken halkalı bükümlü ipliklerden örülen kumaúlar en düúük hava geçirgenli÷i vermiútir. 5.5 Örülmüú Fantazi øpliklerden Elde Edilen Kumaúların Sonuçları Çizelge 5.15’de yapılan çoklu varyans analizi ile örülmüú ipliklerden üretilen kumaúlarda kullanılan parametrelerin ısıl özellikler ve hava geçirgenli÷i üzerine etkisi % 95 (Į = 0.05) güven aralı÷ında de÷erlendirilmiútir. 93 Çizelge 5.15 Örülmüú ipliklerden üretilen kumaúların istatistiksel de÷erlendirmesi p de÷erleri Parametreler ø÷ne sayısı Çekim hızı Materyal Isıl iletkenlik Isıl direnç 0,000 0,807* 0,000 0,000 0,185* 0,000 Isıl so÷urganlık 0,000 0,041 0,001 Hava geçirgenli÷i 0,000 0,000 0,190* *Į = 0.05’ e göre önemli de÷il Buna göre çekim hızının ısıl iletkenlik ve ısıl direnç üzerine etkisi ile materyalin hava geçirgenli÷ine olan etkisi dıúında, i÷ne sayısı, çekim hızı ve materyalin ısıl özellikler ve hava geçirgenli÷ine etkisi önemli bulunmuútur. Üretimde i÷ne sayısı arttıkça ısıl iletkenlik de÷eri genellikle artmaktadır. Benzer úekilde i÷ne sayısı arttıkça ısıl so÷urganlık artıú göstermektedir. Daha ince yapıdaki iplikler daha sıcak bir his vermektedir. Yüksek i÷ne sayısı ile üretilen ipliklerin hava geçirgenlikleri daha düúüktür. Örülmüú ipliklerden üretilen ipliklerde materyalin ısıl özellikler üzerine etkisi önemli bulunmuútur. Kumaúların ısıl iletkenlik de÷erleri %100 PAC, %50/50 yün-PAC sırasında azalırken, ısıl direnç de÷erleri aynı sırada artmaktadır. % 100 PAC ipliklerden örülen kumaúlar %50/50 yün-PAC kumaúlara göre daha düúük ısıl so÷urganlık de÷eri vermiútir. Materyalin hava geçirgenli÷i üzerine etkisi önemsiz bulunmuútur. 94 Çizelge 5.16 Örülmüú ipliklerde 7 ve 9 çekim için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları Çekim hızı:7 Çekim hızı:9 Materyal %100 PAC 2 i÷ne %100 PAC 4 i÷ne %100 PAC 6 i÷ne %50-%50 Yün-PAC 2 i÷ne %50-%50 Yün-PAC 4 i÷ne %50-%50 Yün-PAC 6 i÷ne Ȝ r b 0.089* 0.050 0.448* 0.520* 0.446* - 0.028 0.000 0.132 0.004 0.265 - 0.111* 0.013 0.276* 0.294* 1.000* - Hava geçirgenli÷i 0,035 0,000 0,000 0,675* 0,039 - *Į = 0.05’ e göre önemli de÷il Çizelge 5.17 Örülmüú ipliklerde 7 ve 11 çekim için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları Çekim hızı:7 Çekim hızı:11 Materyal %100 PAC 2 i÷ne %100 PAC 4 i÷ne %100 PAC 6 i÷ne %50-%50 Yün-PAC 2 i÷ne %50-%50 Yün-PAC 4 i÷ne %50-%50 Yün-PAC 6 i÷ne Ȝ r b 0..837* 0.197* 0.569* 0.618* 0.446* - 0.538* 0.001 0.035 0.390* 0.449* - 0.159* 0.150* 0.236* 0..608* 0.581* - Hava geçirgenli÷i 0,027 0,000 0,000 0,000 0,061* - *Į = 0.05’ e göre önemli de÷il Çizelge 5.18 Örülmüú ipliklerde 9 ve 11 çekim için ba÷ımsız iki örnek t testi sonuçları Çekim hızı:9 Çekim hızı:11 Materyal %100 PAC 2 i÷ne %100 PAC 4 i÷ne %100 PAC 6 i÷ne %50-%50 Yün-PAC 2 i÷ne %50-%50 Yün-PAC 4 i÷ne %50-%50 Yün-PAC 6 i÷ne Ȝ r b 0.324* 0.016 0.691* 0.875* 1.000* 0.519 0.227* 0.000 0.427* 0.046 0.102* 0.311 0.595* 0.004 0.783* 0.881* 0.430* 0.519* *Į = 0.05’ e göre önemli de÷il Hava geçirgenli÷i 0,858* 0,000 0,001 0,000 0,000 0,051* 95 Örülmüú ipliklerden üretilen kumaúlarda farklı materyal ve i÷ne sayısında çekim hızının ısıl özellikler üzerine etkisi önemsiz bulunmuútur. Farklı materyaller ve i÷ne sayılarında çekim hızı arttıkça hava geçirgenli÷i artmaktadır. 96 6. ÖNERøLER Günümüzde tüketicilerin bilinçlenmesi ve yaúam kalitesinin daha önemsenir olması sonucu giysilerden beklentiler artmıú, giysilerin ısıl özellikleri ve bunların vücut ile etkileúimleri çok önemli hale gelmiútir. ønsan vücudu ile çevresi arasındaki fizyolojik, psikolojik ve fiziksel uyumun memnuniyet verici olma durumunu gösteren giysi konforunun en önemli parametrelerinden birisi ısıl özellikleri ile ilgili bir kavramdır. Örme kumaúların ısıl özellikleri ile ilgili olarak pek çok araútırma yapılmıútır. Ancak literatürde tekstil sektöründe oldukça geniú bir kullanım alanı bulan fantazi ipliklerden örülen kumaúların ısıl özellikleri üzerine bir çalıúmaya rastlanmamıútır. Bu çalıúmada farklı üretim parametreleri ile farklı tip makinelerde üretilen fantazi ipliklerden üretilen örme kumaúların ısıl özellikleri ile hava geçirgenlik özellikleri incelenmiútir. Fashionator ve FTF makinesinde üretilen bukleli ipliklerde iplik numarasının, kullanılan materyalin ve besleme oranının kumaúların ısıl iletkenlik, ısıl direnç, ısıl so÷urganlık ve hava geçirgenli÷i özellikleri üzerine etkisi önemli bulunmuútur. Kullanılan makine tipinin de ısıl özelliklere etkisi önemli bulunmuútur. Bu tip ipliklerde yüksek besleme oranı ile vücudu daha sıcak tutan, sıcak hissi veren ve hava geçirgenli÷i daha az giysiler üretmek mümkündür. Kıúlık giysiler için yüksek besleme oranı ile çalıúmak uygun olacaktır. Tekstilde sıkça kullanılan di÷er fantazi ipliklerden balıklı, dü÷ümlü ve halkalı ipliklerden örülen kumaúlarda da iplik tipinin kumaúların ısıl ve 97 hava geçirgenli÷i özelliklerine etkili oldu÷u tespit edilmiútir. Halkalı ipliklerden üretilen kumaúların en düúük ısıl iletkenlik, en yüksek direnç, düúük ısıl so÷urganlık ve düúük hava geçirgenli÷i vermesi nedeniyle kıúlık giysilerde, balıklı ipliklerden örülen kumaúların ise yüksek iletkenlik, düúük direnç ve yüksek ısıl so÷urganlık nedeniyle yazlık giysilerde kullanılması önerilebilir. Örülmüú ipliklerden elde edilen kumaúlarda ise i÷ne sayısının ve materyalin ısıl özellikler üzerine etkisi önemli bulunmuútur. Düúük i÷ne sayısı ile örülen ipliklerden elde edilen kumaúların daha düúük iletkenlik ve ısıl so÷urganlık nedeniyle kıúlık giysilerde kullanılması önerilebilir. 98 KAYNAKLAR DøZøNø Anand, S., Rebenciuc, C., 2002,. Eloboration of A Prediction Method of the Values for Some Characteristics of the Weft Knitted Fabrics , Proceeding. Anand, S., 2003, Spacers-At the Technical Fronter, Knitting International, July, 38-41. Anand, S., 2003, Sportwear fabrics, Knitting International, June, 23-25. Andersson, C. J., Relationships Between Physical Textile Properties and Human Comfort During Wear Trials of Chemical Biological Protective Garment Systems, Master Thesis, University of Alberta, Canada. Araújo M., 2005, Innovative Designs in Textiles Dersi Notları, Ege Üniversitesi, Jzmir Atik, A.H., 1999, Türkiye Kalkınma Bankası A.ù., Sektörel Arastırmalar, Pamuk øpli÷i Sektörü, Ankara. Baoyu, Z., Oxenham,W., 1994, Influence of production speed on the characteristics of Hollow spindle fancy yarns. Textile Research Journal, 64(7): p. 380-387. Bruer, M., Powell, N., Smith, G., 2005, Three-Dimensionally Knit Spacer Fabrics: A Review of Production Techniques and Applications, Journal of Textile and Apparel, Technology and Management, Vol. 4, No.4, p. 1-29. 99 KAYNAKLAR DøZøNø (Devamı) Clay, K. S., 2004, Preventing Pressure Ulcres in Your Facility, Nursing Homes Long Term Care Management, September, p. 96-98. Crockford, G. W., 1988, The measurement of clothing air exchange and its role in clothing design, 1. B. Mekjavic, E. W. Banister, & J. B. Momson (Eds.), Environmental Ergonomics: Sustaining. Human Performance in Harsh Environments (pp. 184194). Philadelphia, PA: Taylor & Francis. Courtney, S. W., 2002, Multiple Sclerosis Managing Symptoms, MSAA, p. 71-74. Çeven, E.K., Özdemir, Ö., 2006, Evaluation of Chenille Yarn Abrasion Behavior with Abrasion Tests and Image Analysis, Textile Research Journal, Vol. 76,315-321. Eryürük, S.H., 2004, Polar Kumaúların Konfor Özelliklerinin øncelenmesi, Örme-øhtisas, Yıl:2, Sayı:7, 38-42. Grabowska, K.E., 1999, Characteristics of Bunch fancy yarn, Fibers & Textiles in Eastern Europe, Vol.7, p. 34. Grabowska, K.E., 2001, Characteristics of Slub fancy yarn, Fibres & Textiles in Eastern Europe, Vol.9, P 28. Güneúo÷lu, S., Meriç, B., Güneúo÷lu, C., 2005,.Thermal Contact Properties of 2-Yarn Fleece Knitted Fabrics, Fibres and Textiles in Eastern Europe April/June , Vol 13, No: 2 (50). Havenith, G., 2002, The Interaction of Clothing and Thermoregulation, Exogenous Dermotology, Vol:1, No:5, 221-230. 100 KAYNAKLAR DøZøNø (Devamı) Hes, L., 2000, An Indirect Method for The Fast Evaluation of Surface Moisture Absorptiveness of Shirt and Underwear Fabrics, Vlakna a Textil, 7(2), 91-96. Holme, I., 2003 Coping with Thermal Stres, Knitting International, October, 70-71. ølhan, ø., Babaarslan, O., 2007, A theoretical approach to pile yarn-shedding mechanism of chenille yarn, Journal of Textile Institute, Vol. 98, 23–30. ølhan, ø., Babaarslan, O., 2005, An Experimental Study on the Effect of Pile Length on the Abrasion Resistance of Chenille Fabric, Journal of Textile Institute, Vol. 96, 193–197. Jaganathan, S., 2005, Characterization Methods and Physical Properties of Novelty Yarn, Master’s Thesis, North Carolina State University. Jun, Y., Kang, Y. K., Park, C., Choi, C., 2002. Evaluation of Textile Performance of Soccer Wear, Textile Asia, May, 33(5), 43-44. Li Y, 2001, The Science of Clothing Confort, Textile Progress, Vol: 31. Lu, Y., Gao, W., Wang, H., 2007, A Model for the Twist Distribution in the Slub-Yarn, International Journal of Clothing Science and Technology, Vol. 19, 36-42 Marmaralı, A., Özdil N, Kretzschmar S. D., 2006, Giysilerde Isıl Konfor, Tekstil & Teknik, Eylül: 163-167 101 KAYNAKLAR DøZøNø (Devamı) Marmaralı A, Kretzschmar S. D., Özdil N, Oglakçıoglu N. G., 2006, Giysilerde Isıl Konforu Etkileyen Parametreler, Tekstil ve Konfeksiyon, 4: 241-246 Marmaralı A, Kretzschmar S. D., Özdil N, 2006, Örme Kumaúların Isıl Özellikleri Üzerine Bir Araútırma, Tübitak Projesi, MøSAG 218. Meadwell, E.S., 2004, An Exploration Of Fancy Yarn Creation, Master Thesis. Mılenkovıc, L., Skundrıc, P., Sokolovıc, R., Nıkolıc, T., 1999, Comfort Properties of Defence Protective Clothing, The Scientific Journal Facta Universitatis, Vol:1, No:4, 101-106. Nergis, B. U., Candan, C.,2007, Performance of Rib Structures from Boucle Yarns, Fibres & Textiles in Eastern Europe, Vol. 15, s. 61. Nergis, B. U., 2005, Performance of Chenille Yarns with Elastane, Fıbres & Textıles in Eastern Europe, Vol. 14, 57 Nergis, B.U., Candan, C., 2003, Properties of Plain Knitted Fabrics from Chenille Yarns, Textile Research Journal, Vol. 73, 10521056 Nergis, B. U., 2002, Factors Influencing the Properties of Ladder-Knit Fancy Yarns, Textile Research Journal, Vol.72, 686-688. 102 KAYNAKLAR DøZøNø (Devamı) Önder, E., Sarıer, N., 2004, Improving Thermal Regulation Functions of Textiles, WTC 4th AUTEX Conference, June 22-24, Roubaix, France. Özdemir, Ö., Çeven, E.K., 2005, Effect of Chenille Yarn Parameters on Yarn Shrinkage Behavior, Textile Research Journal, Vol. 75, 219–222. Özdemir, Ö., Çeven, E.K., 2004, Influence of Chenille Yarn Manufacturing Parameters on Yarn and Upholstery Fabric Abrasion Resistance, Textile Research Journal, Vol.74 (6) 515-520. Özdil, N., 2003, Kumaúlarda Fiziksel Kalite Kontrol Yöntemleri, Bornova, øzmir. Pac, M.J., Bueno M.A., Renner M., 2001, Warm-Cool Feeling Relative to Tribological Properties of Fabrics, Textile Res. J., 71(19), 806-812. Pouresfandiari, F., 2003, New Method of Producing Loop Fancy Yarns on a Modified Open-End Rotor Spinning Frame, Textile Research Journal, Vol.73 (3) 209-215 Shivers, J., 1980, Physical measures of clothing comfort: A literature review, Canadian Home Economics Journal. 30 (4):241-244. Seventekin N., 1988, Tekstil Mamullerinin ønsan Vücudu Isısını Düzenlemedeki Rolü, Tekstil ve Makine , Yıl:2, Sayı:11. Smith, J. E., 1993, The comfort of clothing. Textiles. 22 (l):1820. 103 KAYNAKLAR DøZøNø (Devamı) Tekstil, Deri ve Giyim Sanayi Özel øhtisas Komisyonu, 2006, Dokuzuncu kalkınma planı (2007-2013), Tekstil, Hazırgiyim ve Konfeksiyon Alt Komisyonu Raporu. Tvarijonaviþienơ, B., Mikuþionienơ,D., ýiukas, R., 2005, Influence of Knitting Process Conditions and Washing on Tensile Characteristics of Knitted Ribbon Yarns, Fıbres & Textıles in Eastern Europe, Vol. 13, 74-77 . Uçar, N., Yılmaz, T., 2004. Thermal Properties of 1x1, 2x2, 3x3 Rib Knit Fabrics, Fibres and Textiles in Eastern Europe, July /October,12(3/47), 34-38. Ulku, S., Ortlek, H.G., Omero÷lu, S., 2003, The Effect of Chenille Yarn Properties on the Abrasion Resistance of Upholstery Fabrics, Fıbres & Textıles, Vol. 11, P. 42. Wang, J., Huang, X., 2002, Parameters of Rotor Spun Slub Yarn, Textile Research Journal, Vol. 72, 12-16 Yuan, Z., Guanxiong, Q., Zhongwei, W., Jian-Li, L., Min, L., Jie, Z., 1991, Comfort in Knitted Fabrics, International Man-Made Fibres Congress, Dornbirn, Proceeding, 112-124p, http://www.bdcut.com/uploadfiles/20042271441074.jpg http://www.cs.arizona.edu/patterns/weaving/articles/twr_yarn.p df http://www.dalteks.com.tr/urunler2.htm http://www.erlermakina.com.tr/ 104 KAYNAKLAR DøZøNø (Devamı) http://www.fiberseal.com/sample_ff.pdf http://www.forumturka.net/forum/archive/index.php/t112%20%253c/t-74157.html http://www.kppl.biz/images/product_pic2.jpg, Meadwell, 2003 http://www.lemalezzeni.it/ENProdottiFinaliTFeFTF.htm http://www.lib.ncsu.edu/theses/available/etd-04252005144354/unrestricted/etd.pdf http://www.ltscotland.org.uk/resources/images/FTResourceMgt _tcm4-252715.pdf http://www.mmo.org.tr/muhendismakina/arsiv/2003/Aralik/ma kale-titreme.htm http://www.pages.zoom.co.uk/jtw/confort.htm/ http://www.phys.mcw.edu/medphy/slides/Lecture37.pdf http://www.spindlicity.com/spring2006/flame_yarn.shtml http://www.wisegeek.com/what-is-boucle-yarn.htm http://www.woolery.com/images/colorcardsnew/cottonchenille brassard.jpg http://www.zufeng.com/chinese/uploadfiles/20051111717656.j pg 105 ÖZGEÇMøù 18.04.1980 yılında dünyaya gelen Arzu TURAY, T.C. vatandaúıdır. ølkokul e÷itimini Çanakkale Ömer Mart ølkö÷retim Okulu’nda, ortaokulu Çanakkale Merkez Ortaokulu’nda ve lise e÷itimini Çanakkale Fen Lisesi / Çanakkale Lisesi’nde tamamladıktan sonra 1997 yılında Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Tekstil Mühendisli÷i Bölümü’nü kazanarak yüksek ö÷renimine baúlamıútır. Tekstil Mühendisli÷i e÷itimini 2002 yılında tamamladıktan sonra “Tekstil Mühendisi” unvanı ile 2002/2005 yılları arasında Denizli ilinde pamuk ipli÷i üretimi yapan özel bir iúletmenin bünyesinde “Kalite ve Proses Kontrol Sorumlusu” olarak görev almıútır. Daha sonra, 2005 Bahar yarıyılında açılan yüksek lisans sınavını kazanarak E.Ü. Tekstil Mühendisli÷i Bölümü’nde Tekstil Teknolojileri bilim dalında yüksek lisans ö÷renimine baúlamıútır.