PDF seçeneği için tıklayın - Zeki Z. Kırmızı * Okumanın Sonuna
Transkript
PDF seçeneği için tıklayın - Zeki Z. Kırmızı * Okumanın Sonuna
İstanbul Ulaşımı ve İETT Tarihsel İstatistikleri Fehime Tunalı Çalışkan Zikrullah Kırmızı ĠSTANBUL ULAġIMI VE ĠETT TARĠHSEL ĠSTATĠSTĠKLERĠ Urban transport in İstanbul & Historical Statistics of IETT Bölüm 1. GiriĢ Section 1. Introduction Fehime Tunalı ÇalıĢkan Zikrullah Kırmızı © 2010 2 Kısaltmalar Abbreviations AB (EU) Ad. APK AR-GE Aġ BĠT CO CO2 COTIF ÇDP D DĠE DPT DWT GSYĠ(M)H GYODER Ha. HC ITS ĠBB ĠDO ĠETT ĠMP ĠÖ ĠSO K KKK Km KrĢ LPG Lt MICS MIS NOx ÖHO PM Sa. SG SOFRETU TBMM TC TCDD TDĠ TEFE Avrupa Birliği Adet Araştırma Planlama Koordinasyon Araştırma Geliştirme Anonim şirket Belediye İktisadi Teşekkülleri Karbonmonoksit Karbondioksit Uluslar arası Demiryolu TaşımacılarıBirliği Çevre düzeni planı Doğu Eski, Devlet İstatistik Enstitüsü (Bkz. TUİK) Devlet Planlama Teşkilatı Deadweight long tons Gayrisafi Yurtiçi (Milli) Hasıla Gayrımenkul Yatırım Ortaklığı Derneği Hektar Hidroklorür Intellıgent transport system (Akıllı ulaĢım teknolojisi) İstanbul Büyükşehir Belediyesi İstanbul Deniz Otobüsleri İstanbul Elektrik Tramvay Tünel İstanbul Metropolitan Plan İsa’dan önce İstanbul sanayi Odası Kuzey Kara Kuvvetleri Komutanlığı Kilometre Kuruş Liquid petrol gasoline Litre Management Information Constrol System (Yönetim BilgileĢim Denetim Dizgesi) Management Information System Azot…oksit Özel halk Otobüsü Particular Material (Asıltı madde) Sayı Strateji Geliştirme Sofretransport Urbain Türkiye Büyük Millet Meclisi Türkiye Cumhuriyeti Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Türkiye denizcilik İşletmeleri Toptan eşya fiyatları endeksi 3 TEK TL TOBB TSE TUĠK UKOME Ü/Ġ VIPS YBD YTL Türkiye Elektrik Kurumu Türk Lirası Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Türkiye Standartları Enstitüsü Türkiye İstatistik Kurumu Ulaşım koordinasyon Merkezi Ücretsiz/İndirimli Volvo Interactive Planning System Yönetim Bilgi Dizgesi (MIS) Yeni Türk Lirası 4 İyi arazi politikası ve yerleşme ekonomisi, trafiğin büyük bir kısmını gereksiz kılmalıdır. Trafik gerekli olmadığı yerlerden geçirilmemelidir. Trafik, olabildiğince, insanları işe değil, işi insanlara getirmelidir. Trafik insanları hatta, dinlendirmelidir. Ord. Prof. Carl PIRATH (1884-1955, Alman Trafik Uzmanı) 5 Ġçindekiler Index Önsöz Preface GiriĢ Prolog Cilt 1, Vol. I UlaĢımın Yasal Çerçevesi Legislations of Transport in Turkiye Türkiye Cumhuriyeti’nin Kabul Ettiği Bazı Uluslar Arası Düzenlemeler International Conventions Kentsel yerleĢim ve ulaĢımı düzenleyen yasa ve yönetmelikler National and local contracts Kentsel yerleĢim ve ulaĢımı düzenleyen yasalar National Contracts ĠETT KuruluĢu Öncesinde Ġstanbul UlaĢımı, Havagazı, Elektrikle Ġlgili Belgeler Listesi Historical Documents Ücretsiz ve Ġndirimli Yolculuk Tarife Uygulamaları Local (Operational) applications Türkiye’de UlaĢımla ilgili ölçünler Transportation Standards in Türkiye Ġstanbul’u Yönetenler Managers of İstanbul Osmanlı Dönemi (ġehreminler) Before the Republic Cumhuriyet Dönemi After the Republic Vali ve Belediye BaĢkanları Governors and majors Ġstanbul Valileri Governors of the Istanbul BüyükĢehir Belediye BaĢkanları Metropolitan majors of the Istanbul ĠETT’yi Yönetenler General Managers of IETT 6 Zaman Tablosu Time Table Sayılarla Ġstanbul Statistics of İstanbul Genel Ekonomik Göstergeler General Economics Indicators Döviz Exchange rate Fiyatlar Prices Türkiye UlaĢım Bilgileri Transport Informations of Turkiye Genel General Karayolu Land transport Motorlu Kara TaĢıtları Motorized land vehicles Demiryolu Rail transport Denizyolu Sea transport Ġstanbul Bilgileri Istanbul‟s informations Coğrafya Geographic informations Ġstanbul’un Adları Names of Istanbul Belediyeler Municipalities Nüfus Demographic informations Ġmar ve konut Reconstruction and housing Gecekondu Shanty Ġstanbul’un Tepeleri Hills of Istanbul SĠT Alanları Protected Area 7 ĠĢ Merkezleri Business area Depremler Earthquakes Yangınlar Fires Çevre değerleri Environmental values Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi Istanbul Metropolitan Municipality Bütçe Budget ĠBB BĠT’leri İBB Companies Cilt 2, Vol. 2 Sayılarla Ġstanbul’da UlaĢım Statistics of Urban Transport in İstanbul Ġstanbul’da Genel UlaĢım General Transport of Istanbul Genel General UlaĢımın Zamandizini Chronologie of Urban Transport in İstanbul UlaĢım Projeleri Projects of Transport UlaĢım Yatırımı Investments of Transport UlaĢım Türleri Mods of Urban Trapsport UlaĢımın Türel Dağılımı Modal distribution of Urban Transport Ġstanbul’da araç sayıları Number of Vehicles of Istanbul Toplu ulaĢım gereksinimi Urban transportation needs Yollar Roads Terminaller Terminals Kazalar Accidents Ġstanbul’da Kara UlaĢımı Land transport of Istanbul Ġstanbul’da karayolu Land roads 8 Boğaz geçiĢi Access of Bosphorus Otopark istatistikleri Parkings Ġstanbul’da tercihli yollar Priority road Çevre Belediye Otobüsleri Private Company Buses Minibüsler Minibuses Ġstanbul’da Deniz UlaĢımı Sea Transport of Istanbul ġirketi Hayriye Vapurları Ferries of Şirket-i Hayriye Ġstanbul’da Demiryolu UlaĢımı Rail Transport of Istanbul Raylı sistemler Rail systems Standartlar Standarts Çevre Environment Cilt 3, Vol. 3 Sayılarla ĠETT Statistics of IETT Genel General Derleme Collect Data BİLET TÜRLERİ VE FİYAT TICKETS TYPES AND PRICES FİLO FLEET YAKIT FUEL PERSONEL STAFF DURAK STOP SEFER 9 RUN KM KM KAZA ACCIDENT YOLCULUK TRIP HAT-ŞEBEKE ROUTE-NETWORK YATIRIM INVESTMENT GELİR-GİDER REVENUE-COST BaĢarım Performance Data VERİMLİLİK PRODUCTIVITY YOLCULUK TRIP Cilt 4, Vol. 4 Tramvay Tramway Derleme Collect Data HATLAR ROUTES FİLO FLEET PERSONEL STAFF TRAMVAY TEKNİK ÖZELLİKLER TECHNİCAL FEATURES YOLCULUK TRAVEL ÇALIŞAN ARAÇ-SERVİS SERVICE SEFER RUN KM KM ELEKTRİK ELECTRIC 10 TARİFE TARIFFE GELİR-GİDER REVENUE-COST BaĢarım Performance Data GELİR/YOLCULUK REVENUE/TRİP GİDER/YOLCULUK COST/TRİP GELİR/KM REVENUE/KM GİDER/KM COST/KM GELİR/GİDER REVENUE/COST ÇALIŞAN ARAÇ/FİLO SERVICE/FLEET YAKIT/100.000 KM FUEL/100.000 KM PERSONEL/ARAÇ STAFF/SERVİCE BUSES Cilt 5, Vol. 5 Tünel Tunnel Derleme Collect Data PERSONEL STAFF YOLCULUK TRİP KM KM ELEKTRİK ELECTRICITY TÜNEL TEKNİK ÖZELLİKLER TECHNICAL FEATURES TARİFE TARIFFE GELİR-GİDER REVENUE-COST BaĢarım 11 Performance Data GELİR/YOLCULUK REVENUE/TRİP GİDER/YOLCULUK COST/TRİP GELİR/KM REVENUE/KM GİDER/KM COST/KM GELİR/GİDER REVENUE/COST ELEKTRİK/100.000 KM ELECTRICITY/100.000 KM Cilt 6, Vol. 6 Troleybüs Trolleybus Derleme Collect Data HAT ROUTE FİLO FLEET PERSONEL STAFF TROLEYBÜS TEKNİK ÖZELLİKLER TECHNICAL FEATURES YOLCULUK TRIP ÇALIŞAN ARAÇ-SERVİS SERVICE KM KM ELEKTRİK ELECTRICITY TARİFE TARIFFE GELİR-GİDER REVENUE-COST BaĢarım Performance Data GELİR/YOLCULUK REVENUE/TRİP 12 GİDER/YOLCULUK COST/TRIP GELİR/KM REVENUE/KM GİDER/KM COST/KM GELİR/GİDER REVENUE/COST ÇALIŞAN ARAÇ/FİLO SERVICE/FLEET YAKIT/100.000 KM FUEL/100.000 KM PERSONEL/ÇALIŞAN ARAÇ STAFF/SERVICE Cilt 7, Vol. 7 Otobüs Bus Derleme Collect Data HAT ROUTE FİLO FLEET GARAJ GARAGE PERSONEL STAFF OTOBÜS TEKNİK ÖZELLİKLER TECHNICAL FEATURES YOLCULUK TRIP ÇALIŞAN ARAÇ-SERVİS SERVICE KAZA ACCIDENT TARİFE TARIFFE GELİR-GİDER REVENUE/COST ÖZEL HALK OTOBÜSLERİ PRIVATE BUSES BaĢarım 13 Performance Data YOLCULUK/ARAÇ TRIP/SERVICE BUS YOLCULUK/SEFER TRIP/RUN GELİR/YOLCULUK REVENUE/TRIP YOLCULUK/KM TRIP/KM GİDER/YOLCULUK COST/TRIP GELİR/KM REVENUE/KM GELİR/ÇALIŞAN ARAÇ REVENUE/SERVICE GİDER/KM COST/KM GELİR/GİDER REVENUE/COST ÇALIŞAN ARAÇ/FİLO SERVICE/FLEET YAKIT/100.000 KM FUEL/100.000 KM PERSONEL/ÇALIŞAN ARAÇ STAFF/SERVICE ARIZA FAILURE KAZA ACCIDENTS Cilt 8, Vol. 8 KarĢılaĢtırmalar Compares of Cities and Transport Operators Genel KarĢılaĢtırmalar General Compares Ulusal KarĢılaĢtırmalar National Compares of Cities and Transport Operators Uluslar arası KarĢılaĢtırmalar Compare of Cities and Transport Operators Sonuç Conclusion 14 UlaĢımın Kaynakları Referances of Transport Genel Kaynakça General Referances Özel Kaynakça Private Referances Küçük Sözlük Little Dictionary Ek Add 1.Tünel Fermanı 2. Avrupa Kentli Hakları Bildirgesi 3. Avrupa Mimarlar Konseyi 21.yüzyıl İletileri 15 Önsöz Prolog Bu çalışma uzun yıllara yayılan bir arayışın ve gereksinimin, son on yılda ciddi bir araştırma, derleme çabasına dönüşmesi sonunda, yoğun bir emeğin ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Sunduğumuz bu çalışmayla, aynı zamanda İstanbul ve İETT tarihinde bir ilke de imza atmış bulunmaktayız. Bugüne değin, İstanbul‟da ulaşım ve İETT‟nin sayısal göstergeleri, dizgeli (sistematik) bir çalışmayla bir araya getirilmemiş, bilimsel ölçütlere uygun çok amaçlı bir kaynak ortaya konulmamıştır. Çalışmamızın odağında yer alan İETT‟nin bir kurum olarak, İstanbul kenti ve ülkemiz açısından toplumsal, tarihsel, ekonomik ve kültürel anlamı, önemi az çok bilinmesine ve benimsenmesine karşın, bu türden bir çalışmanın neden bu kadar geciktiğinin bir açıklaması kuşkusuz yapılabilir. İstanbul‟da ulaşımın yabancı özel şirketlerle gerçekleştirildiği dönemlerden günümüze gelinceye dek, sürekli olarak, uzmanlaşmış birimlerde istatistik veri derlenmiş, derlenen bu veriler düzenli ve dönemli olarak raporlanıp ilgililere sunulagelmiştir. Bunlar ilgili Bakanlıklarda, İstanbul yerel yönetiminde ve kurum içinde arşivlerde tutulmuş, ne yazık ki değişik nedenlerle ya da saklama süreleri dolunca, kâğıt hamuru olmak üzere SEKA‟ya gönderilerek yok edilmişlerdir. Güçlük, araştırma ve derleme yöntemlerinden değil, kaynakların dağınıklığı, yetersizliği, bilimsel ölçütlerden yoksunluğu, daha da önemlisi birbiriyle çelişkiler içermesinden kaynaklandı. 100 yılı aşkın İstanbul ulaşım işletmeciliğinde istatistik veri ya da bilgi olarak elde geriye kalansa oldukça derme çatma, dağınık kurum içi derlemeler, raporlar, dosyalar biçiminde olup, aralarında kabul edilmesi zor çelişkileri barındırdıkları da bir gerçektir. Sorunlar karşılaştırmalı yöntemle olabildiğince giderilmeye çalışıldı. Sonuç olarak, bu çalışmamızla tüm dağınık kaynakları tarayarak, aralarındaki çelişkileri elimizden geldiğince gidermeye çalışmış, İstanbul ulaşımı ve İETT hakkında istatistik veri başlığı altına girebilecek, erişilebilen ne varsa bir araya getirmiş bulunuyoruz. Söz konusu kaynaklar çoğunlukla işletme içi amaçlar için kullanılan belgeler, yazılar, raporlar biçiminde saklanmış olup, bilgisayar öncesi geleneksel dosyalama yöntemi ve belgelerin saklanmasıyla ilgili kamu yönetmelikleri gereği önemli bir bölümü zaten yok olmuştu, kalanların da ancak sınırlı bir bölümü erişilebilir durumdaydı. Kaynak yetersizliği, bu çalışmada, kopuk kopuk ve sınırlı verinin kendi içinde tutarlılığının sağlanmasını ister istemez öne çıkardı. Giriş bölümünde çalışma yöntemi ve karşılaştığımız sorunlar üzerinde ayrıca duracağız. Sonuçta şu söylenebilir ki, bu çalışma dağınık ve değişik yerlerde eksikli olarak birbirini yinelemekten ibaret kaynakları topluca değerlendiren, bu kaynakları bilimsel ölçünlere uygun bir biçimde bir araya getiren yapısıyla, bundan sonra konuyla ilgili kaynak arayışı içinde olacak kişi ve kurumlara zaman sağlayacak, 16 işlerini kolaylaştıracaktır. Daha belirsiz bir umudumuz, beklentimiz ise bu istatistik çalışmanın arkasındaki fotoğrafın, yaşlı dünyamızın birkaç büyük ve görkemli kentinden biri olan İstanbul fotoğrafının, duyarlı bakış açıları içerisine girebileceğidir. Böylece araştırmacılara konuyla ilgili aradıklarını derli toplu bulabilecekleri önemli bir kaynağı, bilimsel bir altlık olarak sunduğumuza inanıyoruz. Kitabımızla biz bunu amaçladık: sayıların arkasındaki İETT‟yi, İETT‟nin arkasındaki İstanbul‟u görebilmeyi ve gösterebilmeyi… Başarımızın ölçüsü okurun tepkisi olacaktır. Bu açıdan da açık uçlu bir çalışmanın söz konusu olduğunu belirtmek borcumuzdur. Uzun bir döneme yayılan (yaklaşık 10 yıl) bu yoğun emek ürünü kitabın önemli bir boşluğu dolduracağına, daha önceki üç çalışmamızın (Kentiçi UlaĢım Terimleri Sözlüğü, 2008; Ġstanbul ve UlaĢım Zamandizini, 2009;Tramvay Tarihi, 2009) bu halkayla tamamlanarak, görevimizi iki kişilik bir ekip olarak tamamladığımıza inanıyoruz. Bundan sonra gerekirse çalışmaların güncellenmesiyle yetineceğiz. Bu çalışma boyunca emeği geçmiş ve burada adlarını sayamayacağımız tüm insanlara, yürekten teşekkürü borç biliriz. Fehime Tunalı ÇalıĢkan Zikrullah Kırmızı 17 GiriĢ Introduction Ġstatistiğin Önemi Ġstatistiğin önemi; çiftanlamlılığı ve yoruma açıklığı konusunda yaygın anlatılara ve eleĢtirilere karĢın yadsınamaz. Ġstatistikle, her sav, karĢıt savlar bile savunulabilir denmesine karĢın bu küçümseyici yaklaĢım bilimin varsayımlarını temellendirmede sayısal veri ve istatistik kullanımını etkilemediği gibi, günümüz ileri teknoloji iĢlemcileri ile yapılan da tam budur: baĢ edilemez büyüklükte büyük veri yığınlarını sayısallaĢtırmak, çözümlemek, iĢlenmiĢ veri ıĢığında olasılıklar ve gelecek planlarına iliĢkin sağlıklı yorumlar yapabilmek… 17.yüzyıldan beri, yani istatistiğin bilimsel bir disipline dönüĢmesi, kendi terim ve yöntemleriyle buluĢmasından bu yana genel olarak istatistik çalıĢmalarında klasik betimsel yöntem egemen olmuĢ, günümüzde yeni bilgi teknolojilerinin devreye girmesiyle kuramsal istatistik yöntemler; olasılıkların hesaplanması, örneklemlere dayalı model kurma ve çözümlemeler, eğilim belirleme gibi, geleceğin planlanmasına girdi olacak bilgiyi yönetim bilgilendirme ve denetim (YBD) baĢlığı altında bütünleĢtirerek uygulayıcının (iĢletme, vb) eline önemli araçlar olarak sunmuĢtur. ĠĢletmelerin büyüklüğünden çok yürüttüğü iĢin (mal ya da hizmet üretimi) karmaĢıklığıyla doğru orantılı olarak istatistik bilgi gereksiniminin artması beklenir. KarmaĢık üretim zinciri çok katmanlı ve boyutlu komut dizilerini, bu diziler de benzer yapıda, yani karmaĢıklıkta iĢgücü tanımlarını ve bağlı olarak zaman planlamasını zorunlu kılar. KarmaĢık iĢletme yapılarının belli zaman dönemleriyle iliĢkili olarak kendisini yeniden üretebilmelerinin koĢulu, tüm sürecin sayısallaĢtırılmıĢ (istatistik) bir format içinde tanımlanabilmesiyle yakından ilgilidir. Her yeni günle birlikte sıfırdan baĢlanamayacağına ve hizmetin de sürdürülebilirliği en temel niteliği olarak kabul edileceğine göre, iĢletme deneyiminin (tarihinin), en yalın ve anlaĢılabilir bir gösterge biçimi olan istatistik yöntemle saptanıp betimlenerek bir sonraki güne devredilmesi zorunluluğu, artık günümüzde gerekip gerekmediğinden öte, uluslar arası ölçünlere (standart) iliĢkin bir tartıĢmayı önümüze getirmektedir. UlaĢım ĠĢletmeciliği ve Ġstatistik Bilgi Döngüsü günlük olan, yani kentiçi ulaĢım hizmetini her gün aynı uygulama (rutin) ve nitelik içerisinde yeniden üretmek zorunda olan ĠETT gibi iĢletmelerde yukarıdaki açıklama yersiz görünebilir. Ama bu durum, ĠETT ve benzer kuruluĢlarda istatistik kullanımının geçmiĢten günümüze sorunsuz seyrettiği anlamına da gelmez. Bu bölümde biraz sorunlar üzerinde yoğunlaĢmak, ĠETT’ye odaklanarak, kamu ve genelde ulaĢım iĢletmeciliğinin istatistikle yıldızının hangi düzeyde buluĢup ayrıldığını irdelemek istiyoruz. Okurumuzu uyarmak isteriz. Sıkça ĠETT adı bir ulaĢım iĢletmecisi olarak geçse de, kastımız daha genel ve kapsamlıdır. Konu ĠETT olmaktan çok İstanbul Kentiçi Ulaşımıdır. ĠETT’nin kamu sistemi içinde yürüttüğü Ġstanbul kentiçi ulaĢımı hizmetinin özü ‘zaman planlaması‟ (metric, ölçümlü zaman) kavramı üzerine oturur. ĠĢletmenin ana uygulama birimlerinde (taĢıt iĢletmesi, garajlar) iĢ, zaman temelinde en küçük birimine kadar bölümlenerek tanımlanmıĢ, harekete geçirilen iĢgücü bu tanım dizilerine uygun iĢ düzeneklerine göre planlanmıĢtır. ĠĢletmede temel iĢ tanımlarına bir göz atmak gerekirse, günlük olarak ‘araçların hatlara dağıtımı’, ‘Ģoförlerin araçlara dağıtımı’, ‘araçların zaman tabloları’, ‘araçların ritmik bakım düzenleri’, ‘araçların terminal ve garajlarda istiflenme biçimleri’, ‘yolculukların araçlara dağılımı’, vb. kavramlara inebiliriz. Bu kavramlar ĠETT iĢletme terminolojisinde ‘iş tevzii‟, ‘bilet tevzii‟ gibi adlarla anılmaktadır. Bu ayrıntılı planların yokluğu iĢletme açısından karmaĢa (kaos) anlamına gelecektir. Ertesi gün için, gün içinde önceden yapılan zaman planlarına uygun her iĢlemin kaydının tutulması, iĢin sürekliliğini sağlayan, aynı düzeyde yinelenebilmesini olanaklı kılan yaĢamsal 18 önemde bir etkinliktir. Bu kayıtların belli bir düzen içinde tutulması, listelenmesi, tablolaĢtırılması, özetlenmeleri ve dönemsel toplamlara, çizgelere (grafik) dönüĢtürülmesi zaman içerisinde kurum içerisinde uzmanlaĢmıĢ bir birimi kaçınılmaz kılmıĢtır. YanlıĢ anlaĢılmaması açısından, sözü edilen tüm bu sürecin değiĢime açık güncellenebilir bir yapı içinde gerçekleĢtiğini, değiĢkenlere bağlı iĢlevsel (fonksiyonel) bir bağıntının göz ardı edilmemesi gerektiğini belirtme gereği duyuyoruz. Ayrıca ĠETT’nin klasik iĢ tanımlarına göre iĢletmecilik yapan basamak (hiyerarĢik) yapılı, dikey örgütlenmiĢ, iĢgücünün metrik zaman anlayıĢıyla bölümlendiği bir kamu kurumu olduğunu (Ren tipi işletme); günümüzün esnek iĢ tanımlı, ağ (network) yapılı iĢ örgütlenmelerinden (esnek işletme) ayrımını vurgulamak yerinde olacak kanısındayız. Örnek Kurum Ġncelemesi: ĠETT’de Ġstatistik Bilginin Kısa Tarihi Bu noktada, ĠETT’de istatistiğin iĢleyiĢi sorunlarına geçmeden önce ĠETT içi istatistik uygulamalarının tarihsel seyrine kısaca değinmek istiyoruz. Bu konuda bilginin çok yetersiz olduğunu baĢtan belirtmek gerekir. 1939 yılında Ġstanbul’da kentiçi ulaĢım iĢletmelerinin kamulaĢtırılmasından ve ĠETT’nin yasayla kurulmasından önce, yabancı anonim Ģirketlerce verilen ulaĢım hizmetinin, sınırlı birkaç konu dıĢında (bunlar da daha çok filo büyüklükleri ve hatlarla ilgilidir) sayısal kaynaklarına eriĢilememiĢse de, söz konusu dönemde oluĢturulan veri/bilgi kayıt sistemi ve istatistik derleme anlayıĢının, yalnızca Fransızca’dan Türkçe’ye dil değiĢtirerek sonraki dönemlerde de sürdürüldüğünü söylemek çok yanlıĢ olmayacaktır. Tünel, tramvay iĢletmelerinin enerji tüketimlerinden günlük iĢletme bilgilerine, uygulanan bilet tarifelerinden her iĢletmenin ayrı ayrı muhasebeleĢtirilmesine varıncaya değin pek çok bilgi, istatistik bürosunda derlenip veri yapısına uygun boĢ form ve tablolardan oluĢan aylık büyük boy defterlere gün gün iĢlenmekte, 1 aylık, 6 aylık ve yıllık raporlar da aylık izlemelerle birlikte hazırlanarak yetkili ve ilgililere sunulmaktaydı. Temel zaman birimi olarak ay’ın kullanıldığı düĢünülmektedir. Yıllık karĢılaĢtırmalar, verilerin grafik sunumları vb. çalıĢmalar ancak özel amaçlı olarak, istek üzerine elle hazırlanmıĢlardır. Tüm iĢletmelere hizmet veren, ortak hizmetler diye bilinen servisler iĢletmelere, ağırlıklarına göre paylaĢtırılmıĢtır. 1939 kamulaĢtırmasıyla girilen ve 1980’lerin ilk yarısına kadar süren yaklaĢık 40 yıllık dönemde yukarıda tanımlanan iĢletme istatistiklerinin dönemsel izleme uygulamaları dil değiĢikliğiyle hemen hemen aynı biçim ve kalıplarda sürdürülmüĢtür. 1983’den sonra geçmiĢ yıllara ait arĢiv tasfiye edildi. Sınırlı da olsa istatistik raporlama sürecinde küçük değiĢiklikler yapıldı. Bunun baĢlıca nedeni elektrik dağıtım hizmetinin Türkiye Elektrik Kurumu’na (TEK) yasayla devredilmesi (1982) ve daha sonra gaz (havagazı) üretim ve dağıtım hizmetinin tasfiye edilmesiyle (1996), ĠETT’nin yalnızca ulaĢım iĢletmesi olarak varlığını korumasıydı. Bu yapısal dönüĢümler kurum içinde anlayıĢ ve iĢleyiĢte yeni düzenlemeleri gerektirdi. Dolayısıyla ĠETT istatistik birimi, bir geçiĢ sürecinden sonra, kurum içi bilgi akıĢ sistemi ve veri derlenmesi biçimlerinde olmasa da derlenen verinin biçimlendirilmesi konusunda küçük çaplı değiĢiklikler öngördü. Burada söz konusu değiĢikliklerin daha çok birim sorumlularının kiĢisel giriĢimlerine (inisiyatif) ve iradelerine bağlı kaldığını belirtmek yerinde olacaktır. Ama öneriler benimsenmiĢ, zaman içinde uygulama tekdüzeni sağlanmıĢtır. ĠETT’nin tarihsel istatistiklerinin ilk derlemesi de 1988 yılında aynı zamanda Ġstatistik Müdürü olan Sayın Celal Kızıltuğ tarafından yapılmıĢtır. Bu çalıĢma tarihsel bilginin tümüyle yok olmasını önlemek gibi çok önemli bir iĢlev taĢımıĢtır. Bu çalıĢma kurum içinde kalmıĢ, yayınlanmamıĢ, kamuoyu kullanımına açılmamıĢtır. Ġzleyen yılda (1989) ĠETT’nin VOLVO’ya yaptırdığı ‘Hat Ağı Rasyonalizasyonu Projesi’ ĠETT tarihinde ilk kez ulaĢım hatağının harita üzerinde kodlanması,otobüs, hat ve duraklarda yönlere bağlı yolcu dağılım ve yüklerinin saptanıp hesaplanması, otobüslerin trafik seyir hızlarının ölçümü gibi konularda anlamlı bir veritabanı oluĢturmuĢ, bilgisayar ortamında güncellenebilirlik özelliği ve çözümleyici yaklaĢımıyla sonraki çalıĢmalara ıĢık tutmuĢtur. ĠETT’nin projeyle birlikte satın aldığı özgün VIPS II ulaĢım yazılımı ile zirve saatlerde oluĢturulan örneklem üzerinden kurulan model 19 sayesinde, ĠETT; iĢletmecilik anlayıĢına, Ģebeke ve kapasite kullanımının akılcılaĢtırılması yönünde yeni bir bakıĢ açısı sağlamıĢtır. Bu deneyime dayalı olarak daha sonra ĠETT APK ve BilgiiĢlem Daire BaĢkanlığı mühendis ve yazılımcılarının ortak çabasıyla daha yalın ve ĠETT koĢullarına uyarlanmıĢ bir kentiçi ulaĢım yazılımı geliĢtirilmiĢ, bu programla yapılan yolcu sayımları bilgisayar ortamında hatlara, otobüslere, duraklara dağıtılabilmiĢtir. Sonuç raporları ayrıntılı ve planlama açısından iĢlevsel istatistik raporlara (tablolar, listeler, grafikler, haritalar) dönüĢtürülebilmiĢ, ama bilgisayar donanım eksikliği her iki projenin de rafa kalkmasına neden olmuĢtur. ĠETT istatistik tarihinde bir baĢka dönüm noktası da 1996 yılına denk gelir. Bu tarihte kiĢisel bilgisayarların ĠETT’de kullanımına geçilmesi ile elle yapılan liste, tablo, raporlama çalıĢmaları bilgisayarla yapılmaya baĢlanmıĢ, izleyen yıllarda yerel ağ (network) kurulması ve ĠETT için veritabanı oluĢturulmasıyla birlikte sürecin teknik altyapısı nitelik olarak değiĢmiĢtir. Bu birimlerarası veri akıĢını içerik olmasa da biçim açısından etkilemiĢ, çeliĢkili uygulamalar ortaya çıkmıĢ, bilgi sisteminde geleneksel anlayıĢ tüm direnmesine karĢın sarsıntı geçirmiĢtir. Uyumlanma süreci günümüzde hâla tamamlanamamıĢtır ve bu ĠETT açısından ciddi bir gecikmeye iĢarettir. Bu değiĢim, raporların sunum biçimlerini yeniden gözden geçirmeyi gerektirmiĢ, yaygın kullanılan uygulama yazılımları (Word, Excel, Powerpoint, vb) sonul raporların yeniden biçimlenmesini kaçınılmaz kılmıĢtır. Çizge (grafik) desteği, çoğaltılabilirlik olanaklarıyla birlikte gelen hız, esnek ve üstün sunum özellikleri raporların ĠETT AR-GE ve Ġstatistik ġube Müdürlüğünce yeniden tasarımıyla sonuçlanmıĢtır. Halen yaklaĢık 70 tablo ve 15 dolayında grafik içeren 40 sayfalık aylık ‘İstatistikler Raporu‟ ait olduğu yıla iliĢkin tüm ayları toplamları ve ortalamalarıyla birlikte veren sürekli bir çıktı olarak tüm ĠETT yönetici ve birimlerine sunulmaktadır. Ayrıca ulaĢım hatağındaki akbilli yolculukların hatlara dağılımını gösteren ‘Yolculuk İzleme Raporu‟ aylık olarak hazırlanmaktadır. Yıl sonlarında ise önceki yıla iliĢkin yıllık toplam veriyi önceki yıllarla karĢılaĢtırarak izleyen ‘Yıllık İstatistikler Raporu‟ aylık raporlardan üretilmektedir. 2000’li yılların ortalarında kurumsal bilgi süreçlerinin teknik altyapısını donanım olarak belli bir düzeyde tamamlamıĢ olmasına karĢın (bilgisayar ve yerel ağ), modüler işletim sistemi yazılımlarını (personel izleme, belge yönetimi ve izleme, stok izleme, muhasebe, araç zaman planlama, vb.) istenilen düzeye getirememiĢtir. Hemen hemen tüm iĢlemler günümüzde bile elle (manuel) güvencelenerek yürütülmektedir. ĠĢin daha tuhafı, tabanda tüm iĢlemler belli bir veri tabanına aktarılamamıĢken, YBD (MIS) yazılımları, akıllı ulaĢım teknolojileri vb. yazılımları satın alınmıĢ, ne yazık ki bu giriĢimlerden de istenilen sonuç alınamamıĢtır. Kurumsal bilgi yönetimi krizi yıllardır aĢılamamıĢtır. Bunun aynı zamanda bir yönetim (bilgi politikası) krizi olduğu artık kabul edilmelidir. Yukarıda belirtilen geliĢmelere bağlı olarak kurum içi personel anketleri, kurum dıĢında çeĢitli anket ve sayım çalıĢmaları yürütülmesine rağmen, bu durum, ne yazık ki ĠETT’nin bilgiyle ilgili sorunlarının sona ermesi anlamına gelmedi. Yukarıda iĢaret edilen insan öğesi ile teknoloji arasında uyum sorunu günümüze değin sürebildi. Ayrıca bilginin kitlesel ölçekte iĢlenebilirliği (yığınsallığıyla) yeni koĢullara uygun gerekli kavramsal çerçeve oluĢturulamadığından, ayıklanmamıĢ ve çeliĢik belge ve bilgi yığın(ak)larıyla (bir noktadan sonra bilgi çöptür, anımsayalım) sağlıklı karar alma süreci istenilen düzeyde baĢarılamamaktadır. Kurumsal Bilgi Politikaları: Yapı KuĢkusuz bütün bu konularla ilgili olarak kurum politikalarında bilginin yönetimiyle, felsefesiyle ilgili köklü yaklaĢımlar ve stratejik bilgiye iliĢkin temel tanımlarda, bağlamsal uzlaĢma eksikliğinin yanı sıra, bilgi derleyicisinin (burada istatistikçi) uzmanlaĢma düzeyi eksikliğinin önemli rolü vardır. 2008 yılı sonlarına değin, ĠETT içinde istatistik çalıĢmalar AraĢtırma Planlama Koordinasyon Daire BaĢkanlığı’na bağlı AR-GE ve Ġstatistik ġube Müdürlüğü’nde sınırlı bir kadro tarafından yürütülürken, kurumsal norm kadro düzenlemeleriyle iĢlevsel açıdan aynı yapı ve kadrolar 20 korunmasına karĢın, birim adları değiĢerek, ilgili müdürlük Strateji GeliĢtirme Daire BaĢkanlığı Bilgi Yönetim ġube Müdürlüğü’ne dönüĢtürülmüĢtür. Ġstatistiğin yeni bilgi teknolojileriyle uyumlanması ve çözümleyici-yorumlayıcı istatistik hedefine yönelik arayıĢlarınsa, günümüzde de sürmekte olduğu söylenebilir. Bilgi Politikaları ve Sorunlar Bu kitaptan yararlanmayı uman araĢtırmacının bu bölümün uzunluğuna iliĢkin eleĢtirisini göze alarak ve bağıĢlayıcılığına sığınarak, bu aĢamada ĠETT istatistik uygulamasında sorunlar yaĢanıp yaĢanmadığına, bunların ne olduklarına, çözme niyet ve giriĢimlerine değinmek istiyoruz. Çünkü elinizde tuttuğunuz kitap, araĢtırmacılar için derli toplu bir kaynak olduğu kadar, Ġstanbul ulaĢımının ve aynı zamanda ĠETT’nin bilgi birikimiyle bir yüzleĢme, bir iç değerlendirme, saptama, aslında pek çok belirsizlik de içeren geleceğe dönük bir yaklaĢım anlamı da taĢımaktadır. UlaĢım Terminolojisi En baĢta kurum içi terminoloji sorunundan söz etmeliyiz. Belki Fransız geleneğinin etkili olduğu dönem boyunca ulaĢımın bilgi boyutunda terminoloji sorunu yaĢanmamıĢtır. Ama genel olarak geçmiĢten günümüze baktığımızda; 1. Kavramların oluĢturulması (kavramsal gösterge), 2. Kavramların içerikleri üzerinde kurum içi uzlaĢma, 3. Kavramların güncellenmesi gibi konularda dizgeli (sistematik) bir yaklaĢımın ortaya çıkarılamadığını söylemek yanlıĢ olmasa gerek. Konu, dilsel bir tutumu aĢan yanıyla (bu da önemli olmakla birlikte) ilgimizi çekmektedir. Ġstatistik göstergeye dönüĢen iĢletme uygulamaları tanımlanabilir ve ayrıştırılmış bir dizi iĢleme ve her iĢlem dizisi de bir kavrama karĢılık gelir. ĠĢi yürütenle istatistik derleme yapan bireylerin kafalarında benzer iĢ süreçlerine denk, benzer ya da aynı kavramların ve simgelerin (sembol) bulunması iĢin sağlığı açısından önemlidir. Bilinen ĠETT tarihi boyunca iĢ süreçleri ve tanımları hakkında bilinçli bir giriĢim saptanamadığı gibi aynı kavrama farklı içeriklerin yüklendiği (ya da tersi), pek çok içeriğin adlandırılamadığı için bilgiye dönüĢemediği, bir iĢin birden çok terimle adlandırıldığı durumlar olmuĢtur. Öte yandan kent içi ulaĢımın bilimsel bir disipline yeni yeni dönüĢmeye baĢladığı günümüzde terminoloji konusunda duyarlı olma gereği açıktır. 1Bir gözlemimizi dile getirmeden geçemeyiz. ĠETT iç iĢleyiĢi bakımından, içedönük, kapalı bir kurum oldu. Belki genelde tüm kamu sistemi için benzeri bir gözlem yapılabilir. Bu dıĢa kapalılık, iĢletmenin temel çalıĢma konusundaki (toplu ulaĢım) geliĢmelerin, bu geliĢmelerin ifade biçimlerinde zaman içerisinde kesinleĢen tanımların, kavramların kısır kalmasına, paylaĢılamamasına, dolayısıyla geliĢtirilememesine doğallıkla yol açmıĢtır. Özellikle Batı ülkelerinde kent içi ulaĢımı denince; felsefesi, politikaları, kavramları, kuram ve uygulama örnekçeleri (model), stratejileri ile kentsel, hatta ulusal bağlamın içine yerleĢtirilen, oluĢturulan akademi içi ve dıĢı literatürüyle geniĢ, yerleĢik bir disiplin anlaĢılır. ĠETT’nin Batıda oluĢturulan ve literatüre giren ölçünlü (standart) terminolojiye açılması, bunu yerelleĢtirmesi, özellikle de bağlı kalması hem karĢılaĢtırma olanağı sağlayacak, hem de uluslar arası veri akıĢını kurum üzerinden olanaklı kılacaktır. Her iĢgörenin kendince iĢ tanımına dayalı bir uygulama, ister istemez yalıtılmaya, dıĢarıda kalmaya yol açar. Bu açıdan uluslar arası ortak kent içi ulaĢım terminolojisini özümsemek, ülkemizdeki kentiçi ulaĢım ve ĠETT koĢullarına uyarlamak, tüm bilgi süreçleriyle ilgili anlatılarda bu terminolojiye bağlı kalmak, ödünsüz olmak gerekir. 1 Bu konuda Türkçemizde bir ilk olan çalıĢmamızı dikkatinize sunuyoruz: Kırmızı/Tunalı ÇalıĢkan; Kentiçi Ulaşım Terimleri Sözlüğü; 2. Sürüm, 2009, web yayımı: www.zkirmizi.com 21 Ġstanbul UlaĢım Veritabanı: Çok Mu Zor? Bir diğer sorun da, istatistik veri/bilgi için kaynak tutarlılığının sağlanamaması, değiĢik uç birimler (iĢletim sistemleri) arasında çeliĢkisiz, eĢgüdümlü bir veri aktarımı düzeninin kurulamamasıdır. Sayısız kurum içi raporla da dile getirilen bu tutarsız yapı, ne yazık ki sorunun varlığına rağmen çözümünü üretememiĢtir, kimse de, buradan hareketle, acaba soru mu yanlıĢ konuluyor, biçiminde yeniden değerleme gereği duymamıĢtır bugüne değin. Terminoloji ile yakın bağı olan sorun, ĠETT ve benzeri kurumlar içinde iĢletmeler (alt birimler) arası bir yarıĢmadan kaynaklanıyor, biçiminde bir düĢünce ne düzeyde geçerli olabilir bilemiyoruz. Tüm bunların arkasında kurumsal stratejilerin belirsizliği ve kurum çalıĢanlarının bu stratejilerle bütünleĢememesi yatabilir. Bunun tarihsel temellendirilmesi için elde yeterli kanıt yoksa da sorunun varlığını sürdürmesi dolaylı yoldan bir kanıt sayılabilir. ĠETT’nin en azından tanıklık ettiğimiz 1980’den beri ulaĢım ve özelde kent içi ulaĢımı konusunda örgütlenmiĢ uluslar arası ve ulusal örgütler, kurumlar, iĢletmeler ve kiĢilerle iliĢkilerinin (üyelik, iletiĢim, bilgileĢim, vb.) inanılmaz derecede zayıf, yetersiz oluĢu bir yana (bunun nedenlerine ayrıca burada girmeyeceğiz), güçlükle sürdürülebilen iliĢkilerin getirdiği sınırlı yayın değiĢimi, bunların dizgeli (sistematik) olarak arĢivlenip kullanıma aktarılması gibi konularda da, varılması gereken noktanın çok gerisinde kalınmıĢtır. UlaĢım Kitaplığı: Yeterli mi? 2003 yılında ĠETT Genel Müdürlük Binası Metrohan’da giriĢ katında açılan Ulaşım Kitaplığı umarız ki yakın gelecekte gerçekten tüm yerli yabancı ulaĢım literatürünün derlendiği, içerikleriyle arĢivlendiği, günübirlik kullanıma açılabildiği bir üs konumuna gelebilsin ve kent içi ulaĢımla ilgili yeryüzü deneyimi ĠETT yöneticilerinin ve tüm ulaĢım ilgililerinin, araĢtırmacıların önüne serilebilsin. Aranan Ama Bulunamayan Bu anlatılanlardan; bilgi’ye bütünsel bakıĢın, bilgi’nin stratejik yönetiminin, bilgi ile iĢletim ve yönetim yapıları arasındaki iliĢkilerin ĠETT içinde eksik ya da sorunlu olduğu kolaylıkla anlaĢılabilir. Ayrıntıda bir dizi bilgi ve istatistik veri sorunu genel bilgi dizgesi (sistemi) kavrayıĢıyla yakından ilgilidir. Söylemek istediğimiz, ĠETT içinde kurumsal anlamda bir bilgi politikası, daha dar anlamda stratejisi oluĢturulamamıĢ, dolayısıyla iĢletme döngüsünün günlük bilgisi, iĢletme ufkunun (perspektifinin) planlamaya dönük hedefleriyle iliĢkisiz biçimde tekrar tekrar üretilerek üst üste yığılmıĢ, deyim yerindeyse kullanıĢsız bir bilgi yığınına dönüĢmüĢtür. Bu aĢamada ĠETT’nin genel bilgi sistemi arayıĢlarına kısaca bakmakta yarar var. Ġlk yaklaĢım Fransız SOFRETU Firmasının ĠETT için gerçekleĢtirdiği 1976 tarihli İETT Taşıt İşletmelerinin Mali, İdari ve Organizasyon Etüdü adlı çalıĢmasıyla yapılmıĢtır. Raporda ĠETT’nin kurumsal yeniden yapılanma önerisinde bilgi sistemi konusu ikincil bir öğe olarak iĢlenmiĢtir. 1989’da Ġsveç VOLVO Firmasına yaptırılan projenin ikinci bölümü doğrudan ‘Yönetim Enformasyon Kontrol Sistemi (MICS)’ baĢlığıyla ağ ve bilgisayar tabanlı bir bilgi sistemini, ĠETT yönetiminin projeden beklentisi olarak önerdi. Buna rağmen o yıllarda ĠETT bünyesinde yeterli bir bilgisayar sistemi ve ağ altyapısı olmadığından bu proje uygulanamamıĢtır. Ġzleyen yıllarda kurumda teknik altyapının belli bir düzeye çıkarılması bilgi sistemi kurmanın önüne geçmiĢ, 1996’dan günümüze değin çalıĢmalar sürdürülmüĢ, 2000’li yıllarda bilgi sistemi kurma giriĢimi, sistem arayıĢları donanım geliĢtirme çabasına indirgendiğinden somut bir sonuca ulaĢamamıĢtır. Yukarıda bu konuya kısaca değindik. Bilginin ĠETT tarihini böylece özetledikten sonra bir diğer soruna değinebiliriz. Genel Müdürlükte uzmanlaĢmıĢ bir istatistik biriminin varlığı gerçekten iĢlevsel ve uygulamayı yönlendiren bir nitelik taĢıyamadığından olsa gerek, ĠETT içindeki ana hizmet birimlerinin istatistik biriminde üretilen 22 bilgi ve raporların yanı sıra kendi birim bazlı istatistiklerini ayrıca üretmeyi sürdürmeleri dikkate değer bir konu ve sorun kaynağı olarak burada belirtilmelidir. KuĢkusuz her alt birim yürüttüğü iĢlerin gereği ham veri ve bilgi kullanmak zorundadır. Ama üretilen tüm verinin belirlenmiĢ süreçlerden geçirilip iĢlenerek resmileĢip kullanıma açılması, bilgide en önemli konulardan biri olan tutarlılığı ve çeliĢkisizliği sağlama bakımından zorunludur. Ne yazık ki ĠETT istatistik uygulamasında (belki de pek çok kurumda da olan) yönetici bilgi talebi, aynı bilgi için eĢzamanlı olarak farklı düzeylerdeki altbirimlere yönelebilmekte, doğal olarak çeliĢkili durumlarla sık sık karĢılaĢılmaktadır. Ġstatistiğin iĢlenmiĢ, belli bir amaç çerçevesinde derlenmiĢ, temel ölçütleri değerlendiren ve karĢılaĢtırma olanağı sağlayan, yol gösteren bilgi olma niteliği bu nedenle sakatlanmaktadır. Kaynak bilginin tanımlanmıĢ bir süreç içerisinde iĢlenerek belirli bir merkeze, sorumlu istatistik birimine akıĢı ve oradan geri besleme yapılması anlatısının en duyarlı aĢaması ‘sürecin tanımı’ olsa gerek. Burada doğru kaynağın seçimi, kaynağın aktarılma biçimi (format), kaynağın aĢamalı denetimi, kaynağın dolaĢımdaki zamanlaması, kaynağın sistematik olarak her an eriĢilebilecek biçimde arĢivlenmesi, kaynağın yetki tanımlarına göre paylaĢımı gibi bir dizi bileĢen mercek altına alınabilir. Veri ya da bilgi akıĢ sistemi, sağlıklı istatistikler için can alıcı noktayı oluĢturmaktadır. Bu sorunların giderilmesi ancak genel bir ĠETT (ulaĢım iĢletmesi) veri tabanı oluĢturulması, uç birimlerin günlük bilgilerini bu veri tabanına girmeleri, yetki tanımlarına göre bu veri tabanına doğrudan ağ ve bilgisayar ortamında tam eriĢim, tüm bu iĢlemlerin; rapor, çözümleme (analiz), eğilim ve olasılıkların belirlenmesi, örnekçe (model) kurabilme gibi nitelikler taĢıyan özel yazılımlarla desteklenmesine, ĠETT istatistik biriminin (bilgi yönetim birimi) tüm bu süreci bütçe olarak denetleyebilecek yetkinlikte olmasına bağlıdır. Bu söylediklerimiz yönteme iliĢkin genel yaklaĢımın da ipuçlarını içermektedir kanısındayız. Sorun: Bilgi Yönetimi Politikasızlığı mı? Ġstatistik sonuçların yöneticilere ve iĢletmeyi yürüten birimlere geri dönüĢü bir baĢka sorunu oluĢturmaktadır. ĠETT’de bu süreç aylık raporlar biçiminde gerçekleĢmesine karĢın, yankısız kalmakta; bilgilerin kaynağı olan birimler üretilen raporlara bakarak, yürüttükleri iĢin seyri, sapmalar, çeliĢkiler, eğilimler, vb. konularda herhangi bir sonuç çıkardıklarına ya da itirazlarına iliĢkin bir iĢaret göndermemekte, dolayısıyla istatistik (bilgi) birimi de yaptığı iĢi denetleyememektedir. Burada bir noktaya değinmeden geçmek haksızlık olur. Birimler tepkisiz kalırken, istatistik birimi de tarihi boyunca eleĢtirel bir yaklaĢımı, yorumlu ve uyarıcı rapor yazma geleneğini, özel olarak istenmesi dıĢında, kurmamıĢ ya da kuramamıĢtır. ĠETT içi istatistik uygulamasının bir baĢka sorunu da istatistik bilgi üretiminin zamanlamasıdır. Yönetici kararlarında bilginin payı zaman içerisinde artma eğilimi gösterdikçe raporların güncelliği ve döngünün sıklığı konusunda titiz davranılması beklenir. 90’lı yılların ortalarına değin aylık verilerin 3 ay geriden gelen döngüsü tüm teknolojik iyileĢtirmelere ve niyetlere karĢın en çok 2 aya çekilebilmiĢtir. ĠETT yöneticisi ĠETT’nin genel sayısal görünümüne bakmak istediğinde gördüğü, 2 ay öncesinin fotoğrafıdır. Bu gecikme zaman diliminin daraltılmasının doğal olarak fiziksel bir sınırı var kuĢkusuz… Yine de sağlıklı iĢleyen bir bilgi akıĢ sisteminde gecikme süresinin bir ay gibi kabul edilebilir bir zaman dilimine çekilmesi olanaklıdır. Özellikle yolculuk davranıĢlarının takvime bağlı olarak çok değiĢtiği Ġstanbul’da karĢılaĢtırmalı istatistikler açısından bu, önemli konulardan birini oluĢturmaktadır. Ya Nitelikli Bilgi? Buraya değin, daha çok bilginin ve dayandığı sayısal verinin iĢleyiĢinde nicelik boyutu üzerinde gözlem ve değerlendirmelerimizi belirttik. Kısaca ĠETT içi dolaĢımdaki bilginin iĢleyiĢinde nitelik üzerinde de kısaca durmak istiyoruz. Nitelikten amaçlanan doğruluk, işlevsellik, geçerlik, sınanmışlık, işe yararlık (kullanılabilirlik) vb. özellikler bütünüdür. Bilgi sürecinde, verinin üretim 23 aĢamasından aktarım süreçlerine, istatistik birimlerinde iĢlenmesine, oradan ilgililere sunulmasına varan yolculuğunda, doğrudan veri yapısını ve biçimlenmiĢ bilgiyi denetleyen, sınayan, karĢılaĢtırmalı bir ‘yanlışlama’ çabası yürüten uzman bir bakıĢ ya da yaklaĢım söz konusu değildir. Ġstatistiğin (bilgiden sorumlu birimin) kadro, iĢlev (fonksiyon) tanımı açısından yetersizliği bunu açıklayabilir. Ama bu önemli sorunun arkasında daha genel, daha kapsayıcı bir zihniyet ve bilgi politikası oluĢturma çabasının yattığını söylemek doğru ve yerinde olacaktır. Bu sorunlar zinciri, ĠETT odaklı olarak ve örneği üzerinden daha da uzatılabilir. Ama yukarıda yazdıklarımızın, sorunun özü ve çözümün nerede yattığına iliĢkin yeterli bir düĢünce uyandırdığı kanısındayız. Amaç da zaten olumsuz, yıkıcı eleĢtiri yapmak değil, yapıcı bir tutumla ulaĢımla ilgili kurumların geleceğine ıĢık tutmaktır. ÇalıĢmanın Yöntemi Geldiğimiz bu noktada, son olarak genel çizgileriyle bu çalıĢmada uygulanan yöntem üzerinde kısaca durmak ve kimi açıklamalar yapmak istiyoruz. Her ne kadar çalıĢmanın çıkıĢ noktasında, ĠETT ĠĢletmeleri Genel Müdürlüğü’nün geçmiĢten günümüze tarihsel istatistiklerinin derlenmesi olsa da çalıĢma ilerledikçe kimi değiĢiklikler yapmak kaçınılmaz oldu. Bunların baĢında çalıĢmayı tümleyecek önemli bir katkı ve alt baĢlık olarak baĢlangıçta kitaba yerleĢtirilen ‘Zamandizini’2 sınırları zorladığı, kendi baĢına ayrı bir çalıĢma konusu olacak denli zenginleĢtiği, farklılaĢtığı için ayrıca kitaplaĢtırılmıĢtır. Bir ikinci konu, sadece ĠETT içi sayısal bilgiyle yetinilmeyip sınırlı da olsa kent, ülke, dünya ölçeğinde istatistik ve bilgilere baĢvurulmasıdır. Bu araĢtırmacıyı belki ĢaĢırtabilir. Ama bir resmin çerçevesi içerisinde daha anlamlı olacağı düĢüncesinden hareketle ĠETT’yi bağlamı içerisinde tanımlamak, ulaĢıma yakın sınırlı kentsel, ulusal ve uluslar arası veriyi de çerçeve olarak kitaba koymak, ĠETT’nin belirginleĢmesi, anlaĢılması açısından yararlı olacaktı. Bu çerçeve bilginin eksiksiz, kapsayıcı olduğunu savlamıyoruz ve çalıĢma açısından birinci derecede önemli olan da bu değil. Yalnızca bu yayını kullanan araĢtırmacı, ĠETT’yi yalıtık, kendi baĢına bir yapı olarak değil, bir bütünün parçası olarak, o bütünle etkileĢim içerisinde bir parça olarak görmeli. Bu görüĢ, yürütülecek çalıĢmalar açısından önemli ve yararlı olabilir kanısındayız. ĠĢte bu çerçeve bilgi ĠETT’yi belli bir coğrafyaya, tarihin belli bir kesitine yerleĢtirmede yardımcı olacaktır. Üçüncü olarak, istatistik veriyle (tablo, çizge, vb) yetinmek, konuyu tümleyen pek çok bilginin, ayrıntının gözden kaçmasına yol açabileceği için istatistik sayılamayacak kimi bilgilerin de ara metinler içinde ya da listeler, tablolar, metinler biçiminde ayrıca ilgili bölümlerde sunulması gerekti. Dolayısıyla çalıĢma yalnızca bir istatistik çalıĢma denemeyecek bir boyut kazandı. Bunun çok yararı olacağı kanısındayız. Çünkü bu bilgilerin çoğu istatistiğin üzerine oturacağı bağlamı, zemini oluĢturmada, kurum hizmetini etkileyen koĢulların somutlaĢtırılmasında ufuk açacaktır. Her bölüm ve altbölümle ilgili açıklama, bölümlerin giriĢlerinde yapılmaktadır. O bölüme iliĢkin gerekli ve üzerinde durulması gereken noktaların altı buralarda tekrar kısaca çizilmektedir. Kaynak sıkıntısı pek çok veriye ulaĢımı engellemiĢtir. Bunları eğilime göre hesaplayarak doldurmak yerine boĢ bırakmayı yeğledik. Ayrıca doğrudan bilgiyi dolaylı, türetilmiĢ bilgiye göre öne çıkardık, çünkü bu çalıĢmayı kaynak olarak kullanacak araĢtırmacının araĢtırma amacına bağlı olarak türetilmiĢ bilgi gereksinimi değiĢebilir. Yine de yer yer ĠETT’nin temel göstergelerinden bazıları için üretilmiĢ bilgiye baĢvurmak kaçınılmaz oldu. Son olarak, çalıĢmanın yapısını; dıĢarıdan araĢtırmacılara, farklı çevrelere dönük olmak kadar, kurum içi kullanıma açık olması gereğinin de belirlediğine iĢaret etmek isteriz. Daha açığı bu çalıĢma aynı zamanda ĠETT içi bir kullanım kılavuzu niteliği de taĢır. Bu özelliğinin, biçimleniĢindeki yadırgatıcı öğeleri bağıĢlatabileceğini umuyoruz. 2 Yine ülkemizde konuyla ilgili ilk çalıĢma sayılabilecek çalıĢma olarak Bkz. Kırmızı/Tunalı ÇalıĢkan; İstanbul ve Ulaşım Zamandizini, 2009; WEB yayımı: www.zkirmizi.com 24 UlaĢımın Yasal Çerçevesi Legislations of Transport in Turkiye UlaĢımı düzenleyen yasal çerçeve pek çok katmandan oluĢmaktadır. Kategorik olarak ulusal yönetimce ‘taraf’ olunmuĢ uluslar arası sözleĢmeler, yasa, kararname, yönetmelik, yönergelerle tanımlanan ulaĢım etkinliği, kurumsal ve bireysel davranıĢlar tanımlanabilir. Ġstanbul Kentiçi UlaĢımını saran yasal kabuk, doğrudan ya da dolaylı, sektörle ilgili kurumsal (iĢletim, yönetim, denetim) yönerge, kararnameler, vb. düzenlemelerden oluĢur. YurttaĢın ulaĢımı kullanma kuralları ve hakları da ayrıca değiĢik baĢlıklar altında düzenlenmiĢtir. AĢağıda verilen liste Türkiye’de Cumhuriyetin kuruluĢundan bu yana kent ve kentiçi ulaĢımı doğrudan ya da dolaylı olarak konu yapan yasal düzenlemeleri ulaĢım odaklı olarak içermektedir. Tarih sırasına göre verilmiĢtir. Türkiye Cumhuriyeti’nin Kabul Ettiği Bazı Uluslar Arası Düzenlemeler International Conventions KABUL SÖZLEġME ? 1923 1926 1931 1931 1933 1949 1952 x1954 1958 1966 1967 1972 1980 1983 1985 1985 1985 1987 1990 1992 1969 1992 1992 1992 1992 1996 1999 2000 Demiryolları Teknik Birliği Hakkında Mukavelename Boğazlar rejimi hakkında Montreaux’de 20 Temmuz 1936 Tarihinde Ġmza Edilen Mukavelename Otomobil Seyriseferine Dair Beynelminel Mukavelename Yol ĠĢaretlerinin Tevhidi Hakkında Mukavelename Ecnebi Otomobil Arabalarının Tabi Olacakları Mali Mükellefiyet Hakkında Mukavele Demiryolu ile EĢya Nakliyatı Hakkında Mukavelename Karayolları Trafik SözleĢmesi Demiryolu ile Milletlerarası Yolcu ve EĢya Nakline Dair (Cim) ve (Civ) AntlaĢmalarına Yapılan Ekler Avrupa Kültür AnlaĢması Motorlu Kara TaĢıt Araçları Malzeme ve Aksamının Onayı ve Bu Onayın KarĢılıklı Tanınması Ġçin MüĢterek KoĢulların Kabulüne Dair AndlaĢmaya Ġhtirazı Kaydın Konulması Yolcuların Ölmeleri ve Yaralanmaları Halinde Demiryollarının Sorumluluğu Hakkında AntlaĢma Tarifeli Hava Seferleri Ġçin Ücret Tarifesi Saptanmasına ĠliĢkin Yöntemler Hususunda Uluslar arası AntlaĢma Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Hakkında SözleĢme Uluslar Arası Demiryolu TaĢımalarına ĠliĢkin SözleĢme Uzun Menzilli Sınır Ötesi Hava Kirlenmesi SözleĢmesi Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana SözleĢmesi Avrupa Mimari mirasının Korunması SözleĢmesi Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik ġartı Ozon Tabakasını Ġncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü Uluslar Arası Demiryolu TaĢımalarına ĠliĢkin SözleĢmenin (COTIF) Birinci ve Ġkinci Ekleri ile COTIF’de DeğiĢiklik Öngören Protokol BirleĢmiĢ Milletler Ġklim DeğiĢikliği Çerçeve SözleĢmesi Petrol Kirliliğinden Doğan Zararın Hukuki Sorumluluğu ile Ġlgili Uluslar arası SözleĢme Petrol Kirliliği Zararının Tazmini Ġçin Bir Uluslar Arası Fonun Kurulması ile Ġlgili Uluslar Arası SözleĢmeye Avrupa Arkeolojik Mirasının Korunması SözleĢmesi (DeğiĢtirilmiĢ ġekli) Ozon Tabakasını Ġncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü Kopenhag DeğiĢikliklerinin Onaylanması Otobüs ve Otokarlarla Uluslar Arası Arazi Yolcu TaĢımacılığı AnlaĢmasının Onaylanması Hakkında Karar Avrupa Sosyal ġartı-DeğiĢtirilmiĢ ġekli Motorlu TaĢıtlar Açısından hukuki Sorumluluğa KarĢı Zorunlu Sigortaya dair Avrupa SözleĢmesi Avrupa Peyzaj SözleĢmesi TÜRKĠYE ONAY 1935 1936 1933 1934 1934 1951 1955 1956 1957 1999 1969 1977 1982 1999 1982 1990 1989 1991 1990 1985 2004 2000 2000 1999 1995 2004 2000 2003 25 Kentsel yerleĢim ve ulaĢımı düzenleyen yasa ve yönetmelikler Kentsel yerleĢim ve ulaĢımı düzenleyen yasalar National Contracts SAYI YASA 394 486 506 618 697 698 1147 1580 2819 3004 3056 3201 3241 3282 3458 3533 3645 4325 4483 4759 4762 4768 4837 5016 5123 5434 5442 5521 5539 5582 5775 6224 6235 6237 6301 6326 6349 7126 53 132 193 197 HAFTA TATĠLĠ HAKKINDA KANUN UMURU BELEDĠYEYE MÜTEALLĠK AHKAMI CEZAĠYE HAKKINDA KANUN ANADOLU DEMĠRYOLLARININ MÜBAYAASINA VE MÜDĠRĠYETĠ UMUMĠYESĠNĠN TEġKĠLAT VE VEZAĠFĠSĠNE DAĠR KANUN LĠMANLAR KANUNU GÜNÜN YĠRMĠ DÖRT SAATE TAKSĠMĠNE DAĠR KANUN TAKVĠMDE TARĠH MEBDEĠNĠN TEBDĠLĠ HAKKINDA KANUN ġĠMENDĠFERLERDE NAKLĠ MEMNU OLAN MEVADDI ĠNFĠLAKĠYENĠN NAKLĠNE MÜSAADE HAKKINDA KANUN BELEDĠYE KANUNU ELEKTRĠK ĠġLERĠ ETÜD ĠDARESĠ TEġKĠLĠNE DAĠR KANUN ĠSKELELERĠN NE SURETLE ĠDARE EDĠLECEĞĠNE DAĠR KANUN 24 TEMMUZ 1923 TARĠHĠNDE LOZAN'DA ĠMZA EDĠLEN BOĞAZLARIN TABĠ OLACAĞI USULE DAĠR MUKAVELENAME' NĠN YERĠNE KAĠM OLMAK ÜZERE 20 TEMMUZ 1936 TARĠHĠNDE MONTREUX'DE ĠMZA EDĠLMĠġ BULUNAN YENĠ MUKAVELENAMENĠN TASDĠKINA DAĠR KANUN EMNĠYET TEġKĠLAT KANUNU EREĞLĠ ġĠRKETĠNDEN ALINAN, LĠMAN, DEMĠRYOLU VE MADENLERLE KOZLU VE KĠLĠMLĠ DEMĠRYOLLARININ ĠġLETĠLMESĠ VE HAVZADAKĠ DENĠZ ĠġLERĠNĠN ĠNHĠSAR ALTINA ALINMASI HAKKINDA KANUN DEVLET DEMĠRYOLLARI VE LĠMANLARI UMUMĠ ĠDARESĠNĠN TEġKĠLAT VE VAZĠFELERĠNE DAĠR OLAN 1042 SAYILI KANUNUN 25 ĠNCĠ MADDESĠNĠN TADĠLĠ HAKKINDA KANUN MÜHENDĠSLĠK VE MĠMARLIK HAKKINDA KANUN UMUMĠ MÜLHAK VE HUSUSĠ BÜTÇELERLE ĠDARE EDĠLEN DAĠRELER VE BELEDĠYELERLE SERMAYESĠNĠN TAMAMI DEVLETE VEYA BELEDĠYE VEYA HUSUSĠ ĠDARELERE AĠD DAĠRE VE MÜESSESELER ARASINDAKĠ ĠHTĠLAFLARIN TAHKĠM YOLĠYLE HALLĠ HAKKINDA KANUN ĠSTANBUL ELEKTRĠK, TRAMVAY VE TÜNEL ĠDARELERĠ TEġKĠLAT VE TESĠSATININ ĠSTANBUL BELEDĠYESĠNE DEVRĠNE DAĠR KANUN ANKARA ELEKTRĠK VE HAVAGAZI VE ADANA ELEKTRĠK MÜESSESELERĠNĠN ĠDARE VE ĠġLETMELERĠ HAKKINDA KANUN ĠZMĠR TRAMVAY VE ELEKTRĠK TÜRK ANONĠM ġĠRKETĠ ĠMTĠYAZĠYLE TESĠSATININ SATIN ALINMASINA DAĠR MUKAVELENĠN TASDĠKĠ VE BU MÜESSESENĠN ĠġLETĠLMESĠ HAKKINDA KANUN ĠLLER BANKASI KANUNU "ĠSTANBUL HAVAGAZI VE ELEKTRĠK VE TEġEBBÜSATI SINAĠYE TÜRK ANONĠM ġĠRKETĠ"NĠ SATIN ALMA SÖZLEġMESĠNĠN ONANMASINA VE "ĠSTANBUL ELEKTRĠK, TRAMVAY VE TÜNEL ĠġLETMELERĠ ĠDARESĠ"NE DEVRĠNE DAĠR KANUN ELEKTRĠK ĠġLETME MÜESSESELERĠ HAKKINDA KANUN Ġġ VE ĠġÇĠ BULMA KURUMU KURULUġ VE GÖREVLERĠ HAKKINDA KANUN MĠLLETLERARASI PARA FONU ĠLE MĠLLETLERARASI ĠMAR VE KALKINMA BANKASINA KATILMAK ĠÇĠN HÜKÜMETE YETKĠ VERĠLMESĠNE DAĠR KANUN TÜRKĠYE HÜKÜMETĠ ĠLE AMERĠKA BĠRLEġĠK DEVLETLERĠ HÜKÜMETĠ ARASINDA 12 TEMMUZ 1947 TARĠHĠNDE ANKARA'DA ĠMZALANAN '' TÜRKĠYE 'YE YAPILACAK YARDIM HAKKINDA ANLAġMA'' NIN ONANMASINA DAĠR KANUN TÜRKĠYE CUMHURĠYETĠ EMEKLĠ SANDIĞI KANUNU ĠL ĠDARESĠ KANUNU Ġġ MAHKEMELERĠ KANUNU KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KURULUġ VE GÖREVLERĠ HAKKINDA KANUN MARSHALL PLANI (AVRUPA KALKINMASI PROGRAMI) ÇERÇEVESĠ DAHĠLĠNDE ELDE EDĠLECEK YARDIMLARIN BÜTÇE VE HAZĠNE HESAPLARINA ĠNTĠKAL ġEKLĠNE ĠLĠġKĠN KANUN LĠMANLARIN ĠNġA, TEVSĠ, ISLAH VE TEÇHĠZĠNE DAĠR KANUN YABANCI SERMAYEYĠ TEġVĠK KANUNU TÜRK MÜHENDĠS VE MĠMAR ODALARI BĠRLĠĞĠ KANUNU LĠMANLAR ĠNġAATI HAKKINDA KANUN ÖĞLE DĠNLENMESĠ KANUNU PETROL KANUNU ĠSTANBUL BĠRLEġĠK ĠDARESĠNĠN AYRILMASI HAKKINDA KANUN SĠVĠL SAVUNMA KANUNU DEVLET ĠSTATĠSTĠK ENSTĠTÜSÜNÜN GÖREV; YETKĠ VE KURULUġU HAKKINDA KANUN TÜRK STANDARTLARI ENSTĠTÜSÜ KURULUġ KANUNU GELĠR VERGĠSĠ KANUNU (GVK.) MOTORLU TAġITLAR VERGĠSĠ KANUNU TARĠH 21 Kânunusani 1340 17 Mayıs 1340 24 Mayıs 1340 20 Nisan 1341 2 Kânunusani 1926 2 Kânunusani 1926 18 Temmuz 1927 14 Nisan 1930 24 Haziran 1935 13 Haziran 1936 5 Ağustos 1936 12 Haziran 1937 24 Haziran 1937 25 Kânunuevvel 1937 28 Haziran 1938 16 Temmuz 1938 22 Haziran 1939 26 Kanunuevvel 1942 24 Temmuz 1943 23 Haziran 1945 28 Haziran 1945 3 Temmuz 1945 25 Ocak 1946 25 Şubat 1947 5 Eylül 1947 17 Haziran 1949 18 Haziran 1949 4 Şubat 1950 16 Şubat 1950 4 Mart 1950 1 Haziran 1951 23 Ocak 1954 4 Şubat 1954 4 Şubat 1954 8 Mart 1954 16 Mart 1954 18 Mart 1954 13 Haziran 1958 23 Haziran 1962 22 Kasım 1960 6 Ocak 1961 23 Şubat 1963 26 213 237 277 403 634 657 697 711 775 832 933 1319 1475 1516 1587 1593 1618 1738 1902 1938 2380 2429 2443 2464 2531 2560 2576 2577 2581 2634 2674 2692 2709 2821 2822 2827 2863 2872 2873 2886 2918 2920 2941 2942 2960 2972 2981 2985 3030 3065 3067 3074 3082 3096 3194 VERGĠ USUL KANUNU (VUK.) TAġIT KANUNU 5237 SAYILI BELEDĠYE GELĠRLERĠ KANUNU ĠLE DĠĞER KANUNLARLA, BELEDĠYELERE VERĠLEN PAYLARIN BELEDĠYE VERGĠ VE RESĠMLERĠ HÜKMÜNDE OLDUĞUNA DAĠR KANUN TÜRK VATANDAġLIĞI KANUNU KAT MÜLKĠYETĠ KANUNU DEVLET MEMURLARI KANUNU ULAġTIRMA VE HABERLEġME HĠZMETLERĠNĠN OLAĞANÜSTÜ HALLERDE VE SAVAġTA NE SURETLE YÜRÜTÜLECEĞĠNE DAĠR KANUN NÖBETÇĠ MEMURLUĞU KURULMASI VE OLAĞANÜSTÜ HALTATBĠKATLARINDA MESAĠNĠN 24 SAAT DEVAMINI SAĞLAYAN KANUN GECEKONDU KANUNU SAYIġTAY KANUNU KALKINMA PLANININ UYGULANMASI ESASLARINA DAĠR KANUN EMLAK VERGĠSĠ KANUNU Ġġ KANUNU ĠSTANBUL BOĞAZ KÖPRÜSÜ VE ÇEVRE YOLU PROJESĠ SAHASINDAKĠ GECEKONDULARIN TASFĠYESĠ HAKKINDA KANUN NÜFUS KANUNU ERĠġME KONTROLLU KARAYOLLARI KANUNU SEYAHAT ACENTALARI VE SEYAHAT ACENTALARI BĠRLĠĞĠ KANUNU SEYĠR VE HĠDROGRAFĠ HĠZMETLERĠ KANUNU BELEDĠYELERĠN, BELEDĠYELERE BAĞLI MÜESSESE VE ĠġLETMELERĠN, KÖY TÜZEL KĠġĠLĠKLERĠNĠN, KAMU ĠKTĠSADĠ TEġEBBÜSLERĠNĠN VE TEKEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜNÜN BĠR KISMI BORÇLARININ TAHKĠMĠ HAKKINDA KANUN CUMHURĠYETĠN 50 NCĠ YILI NEDENĠYLE ÇIKARILAN 1803 SAYILI AF KANUNUNDAN KISMEN YARARLANAN SOFÖR VEYA SÜRÜRCÜLERĠN MESLEKLERĠNĠ ĠCRA EDEBĠLECEKLERĠNE DAĠR KANUN BELEDĠYELERE VE ĠL ÖZEL ĠDARELERĠNE GENEL BÜTÇE VERGĠ GELĠRLERĠNDEN PAY VERĠLMESĠ HAKKINDA KANUN ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATĠLLER HAKKINDA KANUN DEVLET DENETLEME KURULU KURULMASI HAKKINDA KANUN BELEDĠYE GELĠRLERĠ KANUNU KAMU GÖREVLERĠNDEN AYRILANLARIN YAPAMAYACAKLARI ĠġLER HAKKINDA KANUN ĠSTANBUL SU VE KANALĠZASYON ĠDARESĠ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KURULUġ VE GÖREVLERĠ HAKKINDA KANUN BÖLGE ĠDARE MAHKEMELERĠ, ĠDARE MAHKEMELERĠ VE VERGĠ MAHKEMELERĠNĠN KURULUġU VE GÖREVLERĠ HAKKINDA KANUN ĠDARĠ YARGILAMA USULÜ KANUNU DENĠZ TĠCARET FĠLOSUNUN GELĠġTĠRĠLMESĠ VE GEMĠ ĠNġA TESĠSLERĠNĠN TEġVĠKĠ HAKKINDA KANUN TURĠZMĠ TEġVĠK KANUNU KARASULARI KANUNU SAHĠL GÜVENLĠK KOMUTANLIĞI KANUNU TÜRKĠYE CUMHURĠYETĠ ANAYASASI (1982) SENDĠKALAR KANUNU TOPLU Ġġ SÖZLEġMESĠ GREV VE LOKAVT KANUNU NÜFUS PLANLAMASI HAKKINDA KANUN KÜLTÜR VE TABĠAT VARLIKLARINI KORUMA KANUNU ÇEVRE KANUNU MĠLLĠ PARKLAR KANUNU DEVLET ĠHALE KANUNU KARAYOLLARI TRAFĠK KANUNU TÜRK SĠVĠL HAVACILIK KANUNU SEFERBERLĠK VE SAVAġ HALĠ KANUNU KAMULAġTIRMA KANUNU BOĞAZĠÇĠ KANUNU MAHALLĠ ĠDARELER ĠLE MAHALLE MUHTARLIKLARI VE ĠHTĠYAR HEYETLERĠ SEÇĠMĠ HAKKINDA KANUN ĠMAR VE GECEKONDU MEVZUATINA AYKIRI YAPILARA UYGULANACAK BAZI ĠġLEMLER VE 6785 SAYILI ĠMAR KANUNUN BĠR MADDESĠNĠN DEĞĠġTĠRĠLMESĠ HAKKINDA KANUN TOPLU KONUT KANUNU BÜYÜK ġEHĠR BELEDĠYELERĠNĠN YÖNETĠMĠ HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMENĠN DEĞĠġTĠRĠLEREK KABULÜ HAKKINDA KANUN KATMA DEĞER VERGĠSĠ KANUNU KALKINMA PLANLARININ YÜRÜRLÜĞE KONMASI VE BÜTÜNLÜĞÜN KORUNMASI HAKKINDA KANUN AKARYAKIT TÜKETĠM VERGĠSĠ KANUNU KAMU YARARININ ZORUNLU KILDIĞI HALLERDE, KAMU HĠZMETĠ NĠTELĠĞĠ USUL VE ESASLARI HAKKINDA KANUN TÜRKĠYE ELEKTRĠK KURUMU DIġINDAKĠ KURULUġLARIN ELEKTRĠK ÜRETĠMĠ, ĠLETĠMĠ, DAĞITIMI VE TĠCARETĠ ĠLE GÖREVLENDĠRĠLMESĠ HAKKINDA KANUN ĠMAR KANUNU 10 Ocak 1961 12 Ocak 1961 24 Temmuz 1963 22 Şubat 1964 2 Temmuz 1965 20 Temmuz 1965 26 Temmuz 1965 29 Ocak 1966 30 Temmuz 1966 27 Şubat 1967 11 Ağustos 1967 11 Ağustos 1970 1 Eylül 1971 12 Şubat 1972 16 Mayıs 1972 11 Haziran 1972 28 Eylül 1972 7 Haziran 1973 31 Mayıs 1975 5 Mart 1976 5 Şubat 1981 19 Mart 1981 3 Nisan 1981 29 Mayıs 1981 6 Ekim 1981 23 Kasım 1981 20 Ocak 1982 20 Ocak 1982 21 Ocak 1982 16 Mart 1982 29 Mayıs 1982 13 Temmuz 1982 9 Kasım 1982 7 Mayıs 1983 7 Mayıs 1983 27 Mayıs 1983 23 Temmuz 1983 11 Ağustos 1983 11 Ağustos 1983 10 Eylül 1983 18 Ekim 1983 19 Ekim 1983 8 Kasım 1983 8 Kasım 1983 22 Kasım 1983 18 Ocak 1984 8 Mart 1984 17 Mart 1984 9 Temmuz 1984 2 Kasım 1984 6 Kasım 1984 20 Kasım 1984 1 Aralık 1984 19 Aralık 1984 9 Mayıs 1985 27 3320 3348 3378 3417 3465 3472 3473 3497 3516 3796 3996 4046 4070 4123 4182 4501 4562 4588 4688 4734 4735 4736 4760 4925 4982 5015 5018 5070 5216 5302 5346 5355 5378 5393 5429 5436 5706 5746 5779 MEMURLAR VE ĠġÇĠLER ĠLE BUNLARIN EMEKLĠLERĠNE KONUT EDĠNDĠRME YARDIMI YAPILMASI HAKKINDA KANUN ULAġTIRMA BAKANLIĞININ TEġKĠLAT VE GÖREVLERĠ HAKKINDA KANUN DOĞAL GAZIN KULLANIMI HAKKINDA BAZI KANUNLARDA DEĞĠġĠKLĠK YAPILMASINA DAĠR YETKĠ KANUNU ÇALIġANLARIN TASARRUFA TEġVĠK EDĠLMESĠ VE BU TASARRUFLARIN DEĞERLENDĠRĠLMESĠNE DAĠR KANUN KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ DIġINDAKĠ KURULUġLARIN ERĠġME KONTROLLÜ KARAYOLU (OTOYOL) YAPIMI, BAKIMI VE ĠġLETĠLMESĠ ĠLE GÖREVLENDĠRĠLMESĠ HAKKINDA KANUN DEVLET MEMURLARI ĠLE DĠĞER KAMU GÖREVLĠLERĠNĠN AYLIKLARININ ÖDEME ZAMANININ DEĞĠġTĠRĠLMESĠNE DAĠR 9.9.1987 TARĠH VE 289 SAYILI KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMENĠN KABULÜNE DAĠR KANUN MUHAFAZASINA LÜZUM KALMAYAN EVRAK VE MALZEMENĠN YOK EDĠLMESĠ HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMENĠN DEĞĠġTĠRĠLEREK KABULÜ HAKKINDA KANUN KARA SINIRLARININ KORUNMASI VE GÜVENLĠĞĠ HAKKINDA KANUN ÖLÇÜLER VE AYAR KANUNU ĠSTANBUL KENTĠNDE YAPILACAK OLĠMPĠYAT OYUNLARI KANUNU BAZI YATIRIM VE HĠZMETLERĠN YAP-ĠġLET-DEVRET MODELĠ ÇERÇEVESĠNDE YAPTIRILMASI HAKKINDAN KANUN ÖZELLEġTĠRME UYGULAMALARININ DÜZENLENMESĠNE VE BAZI KANUN VE KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERDE DEĞĠġĠKLĠK YAPILMASINA DAĠR KANUN HAZĠNEYE AĠT TARIM ARAZĠLERĠNĠN SATIġI HAKKINDA KANUN TABĠĠ AFET NEDENĠYLE MEYDANA GELEN HASAR VE TAHRĠBATA ĠLĠġKĠN HĠZMETLERĠN YÜRÜTÜLMESĠNE DAĠR KANUN KAMU KURUM VE KURULUġLARININ TAġINMAZ MALLARININ SATIġI HAKKINDA KANUN KAMU HĠZMETLERĠ ĠLE ĠLGĠLĠ ĠMTĠYAZ ġARTLAġMA VE SÖZLEġMELERĠNDEN DOĞAN UYUġMAZLIKLARDA TAHKĠM YOLUNA BAġVURULMASI HALĠNDE UYULMASI GEREKEN ĠLKELERE DAĠR KANUN ORGANĠZE SANAYĠ BÖLGELERĠ KANUNU KAMU KURUM VE KURULUġLARININ TEġKĠLAT, GÖREV VE YETKĠLERĠNE ĠLĠġKĠN KONULARLA KAMU PERSONELĠ ARASINDAKĠ ÜCRET DENGESĠZLĠKLERĠNĠN GĠDERĠLMESĠ VE KAMU MALĠ YÖNETĠMĠNDE DĠSĠPLĠNĠN SAĞLANMASI ĠÇĠN YAPILACAK DÜZENLEMELER HAKKINDA YETKĠ KANUNU KAMU GÖREVLĠLERĠ SENDĠKALARI KANUNU KAMU ĠHALE KANUNU KAMU ĠHALE SÖZLEġMELERĠ KANUNU KAMU KURUM VE KURULUġLARININ ÜRETTĠKLERĠ MAL VE HĠZMET TARĠFELERĠ ĠLE BAZI KANUNLARDA DEĞĠġĠKLĠK YAPILMASI HAKKINDA KANUN ÖZEL TÜKETĠM VERGĠSĠ KANUNU KARAYOLU TAġIMA KANUNU BĠLGĠ EDĠNME HAKKI KANUNU PETROL PĠYASASI KANUNU KAMU MALĠ YÖNETĠMĠ VE KONTROL KANUNU ELEKTRONĠK ĠMZA KANUNU BÜYÜKġEHĠR BELEDĠYESĠ KANUNU ĠL ÖZEL ĠDARESĠ KANUNU YENĠLENEBĠLĠR ENERJĠ KAYNAKLARININ ELEKTRĠK ENERJĠSĠ ÜRETĠMĠ AMAÇLI KULLANIMINA ĠLĠġKĠN KANUN MAHALLĠ ĠDARE BĠRLĠKLERĠ KANUNU ÖZÜRLÜLER VE BAZI KANUN VE KANUN HÜKMÜNDE BELEDĠYE KANUNU TÜRKĠYE ĠSTATĠSTĠK KANUNU KAMU MALĠ YÖNETĠMĠ VE KONTROL KANUNU ĠLE BAZI KANUN VE KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERDE DEĞĠġĠKLĠK YAP... ĠSTANBUL 2010 AVRUPA KÜLTÜR BAġKENTĠ HAKKINDA KANUN ARAġTIRMA VE GELĠġTĠRME FAALĠYETLERĠNĠN DESTEKLENMESĠ HAKKINDA KANUN ĠL ÖZEL ĠDARELERĠNE VE BELEDĠYELERE GENEL BÜTÇE VERGĠ GELĠRLERĠNDEN PAY VERĠLMESĠ HAKKINDA KANUN 22 Kasım 1986 17 Nisan 1987 17 Haziran 1987 18 Mart 1988 2 Haziran 1988 4 Ekim 1988 4 Ekim 1988 22 Kasım 1988 21 Ocak 1989 5 Mayıs 1992 13 Haziran 1994 27 Kasım 1994 19 Şubat 1995 25 Temmuz 1995 12 Eylül 1996 22 Ocak 2000 15 Nisan 2000 12 Temmuz 2001 22 Ocak 2002 22 Şubat 2002 19.01.2002 12 Haziran 2002 19 Temmuz 2003 24 Ekim 2003 20 Aralık 2003 24 Aralık 2003 23 Ocak 2004 23 Temmuz 2004 4 Mart 2005 18 Mayıs 2005 11.06.2005 7 Temmuz 2005 13 Temmuz 2005 18 Kasım 2005 24 Aralık 2005 14 Ekim 2007 12 Mart 2008 15 Temmuz 2008 28 ĠETT KuruluĢu Öncesinde Ġstanbul UlaĢımı, Havagazı, Elektrikle Ġlgili Belgeler Listesi Historical Documents Aşağıda listelenen belgeler tam metin olarak Osman Nuri Ergin‟in Mecelle-i Umur-ı Belediyye adlı 8 ciltlik dev yapıtında (1995, İBB Yayınları, İstanbul) yer almaktadır. BELGENĠN ADI CĠLT SAYFA TARĠH (20 Muharrem 1331/1912 17 Kanunievvel 1329) (23 Haziran 1329/1913) (22 Cumadelula 1286 ve 18/30 Ağustos 1285/1869) (22 Cumadelula 1286 ve 18/30 Ağustos 1285/1869) (18 Zilka’de 1286/1870) (4 Muharrem 1288 ve 13 Mart 1287/1871) (2 Ramazan 1298 ve 16/28 Temmuz 1297/1881) (2 Ramazan 1298 ve 16-28 Temmuz 1297/1881) (17 Zilhicce 1324 ve 18/31 Kanunisani 1322/1907) (17 Muharrem 1329 ve 5 Kanunisani 1326/1911) (17 Muharrem 1329 ve 5 Kanunisani 1326/1911) (17 Muharrem 1329 ve 5 Kanunisani 1326/1910) Dolmabahçe Gazhanesi’nin Şehremaneti’ne Devri hakkında Kanun-ı Muvakkat 4 2024 Dolmabahçe Gazhanesi’nin Şehremaneti’ne Devri Hakkında Mukavelename 4 2024 Dersaadet’te Tramvay Tesis ve İnşasına Dair Mukavelename 5 2398 Dersaadet’te Tramvay Tesis ve İnşasına Dair Şartname 5 2401 İstanbul Tramvay Şirketi Nizamname-i Esasisi 5 2408 Şehremanet-i Behriyyesiyle Tramvay Şirketi Beyninde Ta-ati Olunan Mukavele-i Munzamma 5 2417 Dersaadet’te Müceddeden İnşa ve Tesis Olunacak Tramvay Hatlarına Dair Mukavelename 5 2418 Dersaadet’de İnşa Olunacak Tramvay Hatlarına Dair Şartname 5 2420 Dersaadet Tramvay Şirketi Müddet-i İmtiyaziyyesinin Temdidi ve Bazı Hutut-ı Cedide İnşası Hakkında Mukavelename 5 2425 Dersaadet Tramvay Şirketi Hututunda Kudret-i Elektrikiyye İsti-maline Dair Mukavelename 5 2429 Mukavelenamenin Altıncı Maddesinde Mevzubahis Olan Cetvel 5 2443 Dersaadet Tramvay Şirketi Hututunda Kudret-i Elektrikiyye İsti-maline Dair Şartname 5 2449 5 2457 (28 Zilhicce 1329 ve 7 Kanunievvel 1327) 5 2458 (10 Safer 1330 ve 17 Kanunisani 1327/1911) 5 2460 (5 Cemaziyelahir 1330 ve 9 mayıs 1328/1912) Tramvayların Umur-ı Zabıta Nizamnamesi 5 2466 Üsküdar-Alemdağı Tramvayı Tünel İmtiyazı Hakkında Ferman-ı Ali 5 5 2486 s.2489 Tünel Şirketinin Mukavelenamesi 5 2490 Tünel Şirketinin Şartnamesi 5 2490 Tünel Şirketinin Mukavele Senedi 5 2499 Tünel Şirketinin Nizamname-i Dahilisi 5 2500 Tünel İmtiyazının Elli Sene Müddetle Temdidi Hakkındaki 5 2517 Dersaadet Tramvay Şirketi Hututunda Kudret-i Elektrikiyye İsti-maline Mütedair 17 Muharrem 1329/1913 Tarihli Şartnamenin 9’uncu Madde-i Mu’addilesi Dersaadet Tramvay Şirketi Hututunda Kudret-i Elektrikiyye İsti-maline Mütedair 17 Muharrem 1329/1911 Tarihli Şartnamenin 12’inci ve Şartnamenin 11’inci Madde-i Mu’addileleri Dersaadet Tramvayları Hutut-i Cedidesi İmtiyazı Hakkında 8/21 Kanunisani 1326/1911 Tarihli Mukavelenameye Müzeyyil Mukavelename (26 Rebiülahir 1332 ve 11 Mart 1330/1914) (27 Nisan 1329) (29 Safer 1286/1870) (2 ġaban 1286 ve 25/6 TeĢrinisani 1285/1869) (2 ġaban 1286 ve 25/6 TeĢrinisani 1285/1869) (25 Muharrem 1289 ve 23 Mart 1288) (14 Zilkade 1317 ve 2 29 Ferman-ı Ali Tünel Şirketi İmtiyazının Yetmiş Beş Sene Müddetle Temdidi Hakkındaki Ferman-ı Ali mart 1316) (29 Ramazan 1322/1907) (27 Ramazan 1322/1907 ve 22 TeĢrinisani 1320-5 Kanunievvel 1904) 5 2521 5 2524 5 2553 (19 Rebiülevvel 1330/1912 ve 25 ġubat 1327) 5 2580 (23 ġubat 1325/1909) 5 2582 5 2585 5 2593 5 2597 5 2597 5 2599 İstanbul Şehrinin Beyoğlu ve Yeniköy Daire-i Belediyyeleri Dahilindeki Mahallerine Havagazı Tevzi ve İcrası Hakkında Mukavelename (ve) Şartname 5 2599 Yedikule Gazhanesi 5 2633 İstanbul ve Havalisinin Havagazıyla Tenvirine Dair Şartname 5 2636 (6 Zilhicce 1304 ve 13 Ağustos 1303/1887) Dersaadet ve Havalisinin Havagazıyla Tenvirine Dair Şartname 5 2640 (6 Zilhicce 1304 ve 13 ağustos 1303/1887) İstanbul Şirket-i Tenviriyye-i Osmaniyyesi Nizamname-i Dahilisi 5 2643 (7 Nisan 1304/1888) Kadıköyü ve Üsküdar ile Boğaziçi’nin Anadolu Cihetinin Havagazıyla Tenviri İmtiyazına Dair Mukavelename 5 2650 (21 Zilhicce 1308 ve 15 Temmuz 1307/1891) Kadıköyü ve Üsküdar ile Boğaziçi’nin Anadolu Cihetinin Havagazıyla Tenviri İmtiyazına Dair Şartname 5 2655 (21 Zilhicce 1308 ve 15 Temmuz 1307/1891) Üsküdar-Kadıköyü Osmanlı Gaz Şirket-i Tenviriyyesinin Nizamname-i Dahilisi 5 2659 (25 TeĢrinisani 1307/1891) Gaz Depoları 5 2668 Gaz Depolarının Tesis ve Küşadı Hakkındaki Mukarrerat 5 2670 Tünel Şirketi İmtiyazının Yetmiş Beş Sene Müddetle Temdidine Dair Mukavelename Karaköy’den Taksim’e ve Oradan Boğaziçi’nin Rumelifeneri’ne Müntehi Olmak Üzere Elektrikli Bir Demiryolu İnşa ve İşletilmesi İmtiyazı Hakkında İrade-i Seniyye Dersaadet Otobüs ve Omnibüs Osmanlı Anonim Şirketinin Suret-i Teşkili Hakkındaki İrade-i Seniyyeyi Mübelliğ Ticaret ve Nafia Nezareti’nin Tezkiresi Dersaadet Otobüs ve Omnibüs Osmanlı Anonim Şirketinin Şartnamesi Dersaadet Otobüs ve Omnibüs Osmanlı Anonim Şirketinin Nizamname-i Dahilisi Dolmabahçe Gazhanesi Dolmabahçe Gazhanesinin Şehremanetine Devri Hakkında Kanun-i Muvakkat Dolmabahçe Gazhanesinin Şehremanetine Devri Hakkında Mukavelename İstanbul Şehrinin Beyoğlu ve Yeniköy Daire-i Belediyyeleri Dahilindeki Mahallerine Havagazı Tevzi ve İcrası İmtiyazı Hakkında İrade-i Seniyye (20 Safer 1328 ve 18 ġubat 1325/1909) (20 Muharrem 1331 ve 17 Kanunievvel 1328/1912) (23 Haziran 1329/1912) (16 Rebiulevvel 1332 ve 30 Kanunisani 1329/1913) (16 Rebiulevvel 1332 ve 30 Kanunisani 1329/1913) (9 Recep 1297/1880) 30 (25 Rebiülevvel 1329 ve 12 Mart 1327/1911) Osmanlı Anonim Elektrik şirketi Nizamname-i Dahilisi 5 2720 Kudret-i Elekrikiyye Tevziatının Tabi Olacağı Şerait-i Fenniyyeyi Mübayyin Nizamname 5 2729 Tramvay Hatları Altında İcra kılınacak Hafriyata Şirketin Bir Guna Muhalefete Hakkı Olamayacağı 7 4062 (15 TeĢrinievvel 1306/1890) Tramvay Güzergahında Hasbe-l-ameliyyat Bozulacak Kaldırımların Şirketçe Tamir Edileceği 7 4066 (29 TeĢrinisani 1330/1914) Tramvay Geçen Caddelerdeki Taşların Cihet-i Aidiyyeti 8 4153 (23 ġubat 1331/1916) Dolmabahçe Gazhanesi Memurin ve Müstahdeminin Tekaüd ve Ma’zuliyyet Kanunlarından İstifade Edecekleri 8 4657 (15 TeĢrinievvel 1330/1914) Dolmabahçe Gazhanesi Memurinine Ale’l-usul Ma’zuliyyet Maaşı Tahsisi 7 4658 (15 Haziran 1334/1918) 31 Ücretsiz ve Ġndirimli Yolculuk Tarife Uygulamaları Free and Discounted Travel Desicions TARĠH SAYI Ü/Ġ3 KAPSAM 28.03.1961 60/ 97 Belediye Meclisi Ü 23.05.1961 16.07.1963 28.02.1964 961/ 225 963/ 451 .6/ 2760 Belediye Meclisi Belediye Meclisi Bakanlar Kurulu Ü Ġ Ü 12.03.1964 964/ 108 Belediye Meclisi Ü 12.01.1965 965/ 3 Belediye Meclisi Ü 01.07.1967 24.02.1968 26.02.1970 13.05.1971 1005 350-551 1402 Ü Ü Ü Ü 28.08.1972 14920 Belediye Meclisi TBMM Yasa BaĢbakanlık TBMM Yasa ĠETT paso yönetmeliği Ġstanbul Tramvay ġirketi Tarife Uygulamaları Nizamnamesi'ne göre, ücretsiz yolcular:(üniformalı polis, kimlik gösteren sivil polis, kızılay memuru, umumi paso hamilleri, inzibat zabit ve neferleri, kimlikli ve resmi giysili şirket memurları, 6 yaşından küçük çocuklar) Ġstanbul Tramvay ġirketi Tarife Uygulamaları Nizamnamesi'ne göre, indirimli yolculuklar: (zabitan, efrad-ı zabıtan, askeri mektep talebeleri, malüller, posta müvezzileri, posta baş memurları, hilal-i ahmer memurları, şehremaneti personeli, tecir memurları, pasolu mektep talebeleri) ĠETT personeli Telefon müvezzileri, hat çavuĢları, hat amelesi ve fen memurları Ġstanbul Üniversite yüksek okul öğrencileri (öğretim ayları boyunca) Harp malülü, gazi Ġstanbul yüksek okul öğrencileri (öğretim günleri boyunca) Postacı ve dağıtıcılar Ġstanbul Belediye müfettiĢleri Yabancı gazete muhabirleri Emniyet mensupları Ġstanbul merkez komutanlığı inzibat, subay, astsubay ve erleri Ġstanbul hakimleri, müddeumumileri ve Adalet (adli tıp) doktorları TaĢralı öğrenciler (yaz tatilinde) Türk basın mensupları Belediye sınırları içerisinde gezici görev yapan hizmetliler ĠçiĢleri Bakanlığı mülkiye müfettiĢleri, Ġstanbul Emniyet BaĢmüfettiĢliği mensupları Ġstanbul Belediye zabıta memurları Askeri hakimler Harp malülü, gaziler 1. Ordu Komutanlığı trafik taburunun subay, astsubay ve erleri Subay, astsubay ve erler Yabancı ülkedeki orta öğretim öğrencileri Sarı basın kartı ve basın Ģeref kartı sahibi gazeteciler Ġstanbul Belediyesi Hesap ĠĢleri Müdürlüğü Ģefleri, eğlence yerleri kontrolleri, Ġtfaiye Müdürlüğü personeli, vazife malülü polis emeklileri Ġstanbul Valisi ve Belediye BaĢkanı, Vilayet Meclisi umumi azaları, Belediye Meclis azaları, resmi ve sivil polis Ücretsiz yolculuk hakkının iptali Ġstiklal madalyası sahipleri ve refakatindeki eĢleri Mavi basın kartı sahibi yabancı gazeteciler Sıkıyönetim görevlileri Ġ Orta öğrenim ve yüksek okul öğrencileri 27.09.1932 Ġstanbul Tramvay ġirketi Ü 27.09.1932 Ġstanbul Tramvay ġirketi Ġ 16.06.1939 3645 TBMM Yasa Ü 21.03.1940 406 TBMM Yasa Ü 12.10.1948 323-948 Belediye Meclisi Ġ Belediye Meclisi Ü 01.04.1949 29.12.1949 253-949 Belediye Meclisi Ġ 04.03.1950 18.03.1950 06.04.1950 13.08.1951 5584 TBMM Yasa Belediye Meclisi Belediye Meclisi Belediye Meclisi Ü Ü Ü Ü 20.12.1951 8/ 297 Belediye Meclisi Ü Belediye Meclisi Ü Belediye Meclisi Belediye Meclisi Ġ Ü TBMM Yasa Ġ 22.02.1956 Belediye Meclisi Ü 04.07.1956 28.12.1956 21.02.1958 Belediye Meclisi Belediye Meclisi Belediye Meclisi Ü Ü Ü 11.03.1952 3 KURUM 20.06.1952 24.07.1953 952/ 296 10.02.1954 6245 Ü/Ġ: Ücretsiz/Ġndirimli 32 TBMM Yasa TBMM Yasa Ü Ü 1985/5-4 UKOME Ü 10.07.1985 1985/5-5 UKOME Ü 13.11.1985 1985/9-2 UKOME Ü 12.01.1986 18.06.1986 20.02.1986 1986/6-2 1986/2.Ek 3 UKOME UKOME UKOME Ġ Ü Ġ 21.11.1986 1986/11-34 UKOME Ü 09.12.1987 23.03.1989 17.04.1989 24.04.1989 07.06.1989 24.07.1989 1989/5-2 1989/ 6/ 1 1989-7-1 1989/ 8/ 3 1989/11-6 ĠETT UKOME UKOME UKOME UKOME UKOME Ü Ġ Ü Ü Ġ Ġ 28.03.1990 08.07.1990 UKOME Ü Kore gazileri ve refakatindeki eĢleri Kıbrıs gazileri ve refakatindeki eĢleri Kamu toplutaĢıma araçlarında ve Özel Halk Otobüslerinde ücretsiz taĢınacak yolcuların saptanması Belediye Meclisi üyelerine denetim yetki belgesi verilmesi Sarı basın kartlarının Özel Halk Otobüslerinde de geçerli olması Öğretmenlerin indirimli ücret kategorisine sokulması ĠBB TeftiĢ Heyeti MüfettiĢleri Hakim ve savcılar ĠETT otobüslerinde geçerli olan sarı basın kartlarının Özel Halk Otobüslerinde de geçerli olması Hakim ve savcılara ücretsiz servis otobüsü tahsisi Emekli öğretmenler Görme özürlü % 40 bedensel özürlü 60 yaĢ üzeri memur emeklileri 60 yaĢını dolduran memur emeklileri ĠBB TeftiĢ Heyeti müfettiĢlerine denetim kartı 26.09.1990 3660 TBMM Yasa Ü Ġstiklal Madalyası sahipleri ve eĢleri 12.04.1991 3713 TBMM Yasa Ü 28.08.1991 3761 TBMM Yasa Ü 16.10.1991 1991/16-2 UKOME Ü Terörle savaĢanlar ve eĢleri Ġstiklal Madalyası sahipleri BüyükĢehir Belediye BaĢkanlığında memur statüsündeki personelin, haftasonu tatili ve dini bayram günlerinde ĠETT otobüslerinden indirimli yararlanmaları 08.05.1992 02.05.1992 UKOME Ü 08.05.1992 01.05.1992 UKOME Ü 22.07.1992 30.08.1992 UKOME Ġ 30.11.1992 1992/14-2 UKOME Ü 23.12.1992 1992/17-1 UKOME Ü 07.07.1993 01.12.1993 UKOME Ġ 04.08.1993 1993/14 UKOME Ġ 01.10.1993 1993/16-1 UKOME Ü 16.12.1993 1993/19-29 UKOME Ü 11.07.1994 11.10.1994 UKOME Ġ 11.07.1994 17.10.1994 UKOME Ġ 27.04.1976 09.11.1983 1985 2943 10.07.1985 75 kiĢilik Ġstiklal Madalyası varisleri Emekli ve muvazzaf askeri personeli korumakla görevli 200 özel koruma er ve erbaĢların ĠETT iĢletmesindeki hat araçlarından ücretsiz yararlanmaları 60 yaĢını dolduran SSK, Bağkur ve Emekli Sandığı emeklilerine ĠETT iĢletmesince verilen indirimli seyahat kartının, yanlıĢ anlamaları önlemek açısından kapsamına açıklık getirilmesi Türk Cumhuriyetleri'nden ve Rusya Federasyonu'na bağlı özerk bölgelerden eğitim amacıyla Türkiye'ye davet edilen öğrencilere ĠETT araçlarından ücretsiz seyahat etme olanağının sağlanması Öğretmenlerin toplu taĢıma araçlarından ve Ģehir tiyatrolarında gösterilen oyunlardan 1992 yılı sonuna kadar ücretsiz olarak yararlanmaları Ġndirimli bilet uygulama yetkisinin belirlenmesi 60 yaĢını geçmiĢ tüm vatandaĢların indirimli ĠETT Seyahat Kartından yararlandırılması Bosna-Hersek Cumhuriyeti'nden savaĢ nedeniyle ülkemize gelen ve herhangi bir iĢte çalıĢmayan mültecilere ücretsiz paso verilmesi ĠETT Genel Müdürlüğünün ulaĢım araçlarında ücretsiz seyehat eden 75 kiĢilik Ġstiklal Madalyası varislerinin 150 kiĢiye çıkartılması (ĠETT Encümen kararıyla). ĠETT hatlarında kademeli taĢımacılığa geçilmesi nedeniyle 10 km. den az olan ĠETT hatlarında indirimli tarife ile yolculuk yapılması. (Ertelendi). ĠETT Genel Müdürlüğü’nün çeĢitli bakanlıklar personeli için indirimli seyahat olanağının bu bakanlıklarca sübvanse edilmesi önerisi 33 08.09.1994 1994/14-6 UKOME Ü 25.01.1995 1995/3 UKOME Ü 28.02.1995 17.06.1995 4082 TBMM Yasa UKOME Ü Ü 27.12.1995 1995/18-40 UKOME Ü 02.09.1996 18.12.1996 UKOME 14.11.1996 4404 06.12.1996 TBMM Yasa Ü 1996/16-1 UKOME Ġ 30.05.1997 02.04.1997 UKOME Ü 07.07.1997 03.08.1997 UKOME Ü 08.10.1999 1999/14-3 UKOME Ü 28.07.2000 02.07.2000 UKOME Ü 29.09.2000 03.10.2000 UKOME Ü 22.12.2000 2000/13-2 UKOME 2001 UKOME 01.08.2003 UKOME 01.08.2003 UKOME 01.10.2004 UKOME Ü 01.06.2006 UKOME Ü 01.07.2006 UKOME 01.01.2008 UKOME 24.01.2008 14.01.2008 UKOME ĠETT Genel Müdürlüğü’nün 05.00-16.45 saatleri arasında yaptığı ücretsiz yolcu taĢımacılığının kaldırılması 65 yaĢını dolduran ve Ġstanbul'da yaĢayan tüm vatandaĢların, Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığına bağlı din, genel idare ve eğitim veren hizmetlilerin, kuran kursu öğrencileri ve Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi ve ilçe belediyelerde kadrolu olan özel koruma ve güvenlik görevlilerinin ücretsiz taĢınması Harp malülü, gaziler ile Ģehit dul ve yetimleri 65 yaĢ üzeri Hesap iĢleri murakıplarına ĠETT otobüsleri Tünel ve ÖHO’lerinde denetim görevlisi yetki belgesi verilmesi K.K.K.'nda özel koruma hizmeti veren er ve erbaĢlara 92/5-1 sayılı UKOME Kararı ile sağlanan ĠETT araçlarından faydalanma kontenjanının artırılması Terörle savaĢanlar ve eĢleri Orman muhafaza memurlarının ĠETT araçlarından indirimli olarak yararlandırılması Muharip gazi eĢlerinin ĠETT otobüslerinden ücretsiz olarak yararlanmaları Türkiye Muharip Gaziler Derneği'nin Ġstanbul ġubesi'nin, üyeleri için, ÖZ otobüslerinde de mevcut haklarıyla yolculuk yapmaları ĠETT Genel Müdürlüğü’nün otobüslerinde, Ġstanbul'da yaĢayan 65 yaĢ üstü vatandaĢların ĠETT ve ÖHO'nde (çift katlı otobüsler hariç) saat 10:00-16:00 arasında ücretsiz yolculuk yapmaları Ġstanbul Ġl Jandarma Komutanlığı'nın çeĢitli hizmetler için sivil olarak görevlendirdikleri personele, 120 adet serbest seyahat kartı verilmesi ĠBB bünyesinde çalıĢan memur personelin ĠETT otobüslerinden ücretsiz yararlanmaları ĠETT Genel Müdürlüğü'nün 15 günlük Mavi Akbil ve Haftalık Mavi Akbil sistemi uygulaması Günlük, haftalık, 15 günlük, aylık elektronik bilet (Akbil) abonman uygulamasının baĢlaması Bilet ve aktarma entegrasyonunun yerel yönetim ulaĢım iĢletmelerinin tümüne yaygınlaĢtırılması ve ücretsiz aktarma süresinin 90 dakikaya çıkarılması Çift katlı otobüsler ve Özel Halk Otobüsleri (ÖHO) hariç yerel yönetime bağlı tüm ulaĢım iĢletmelerinde geçerli olacak bilet ve ücret entegrasyonu uygulamasına baĢlanması Ġstanbul köy ve mahalle muhtarlarına ‘İETT Denetim Kartı’ verilmesi Özürlüler ve refakatçileri için 'İETT Beyaz Kart’ uygulamasının baĢlaması BüyükĢehir Belediyesince, ‘Tek bilet Akbil’ uygulamasına geçilerek ĠETT ve Özel Halk Otobüsleri, ġehir Hatları Vapurları, Metro, Deniz Motorları ve Banliyö Trenlerinin entegre edilmesi ve sistemde Mavi Akbil’in geçerli olması ĠETT’de kağıt biletin tarihe karıĢarak yerine beĢ biletlik kart ‘Beşi Biryerde’ nin gelmesi ĠETT''nin kağıt bilet uygulamasının kaldırılması ve 5 geçiĢlik kurumsal elektronik bilet uygulamasına geçilmesi 34 UlaĢımla Ġlgili Ölçünler Transportation Standarts in Türkiye TÜRKĠYE STANDARTI: SAYI/TARĠH/STANDART ADI TS 5648 28.03.1988 Benzin veya Dizel Motorlarından Kirletici Gazların Emisyonuna Göre TaĢıtların Tip ve Kabul Deneyleri TS 4236 28.03.1988 Motorlu Karayolu TaĢıtlarının Gaz Kirleticileri Ġçin Emisyon Sınır Değerleri TS 10623 12.01.1993 Hava Kalitesi - Dizel Motorlardan Kaynaklanan Kirletici Emisyonu -(Tonajı 3500 kg'dan Büyük Araçlar Ġçin)-Sınır Değerleri ve Kabul Deneyleri TS 10779 30.01.2007 Tahribatsız Muayene-Akustik Emisyon-Terimler TS 11510 01.10.1995 Motorlu TaĢıtlar- Benzin Motorları- Servis Ġstasyonları- Egzos Emisyonu Ölçüm Cihazlarının Özellikleri- YayılmıĢ Kızılötesi IĢınlı Analizör TS EN 50121-2 03.9.1996 Elektromanyetik Uyumluluk-Demiryolu Uygulaması-Bölüm 2:Bütün Demiryolu Sisteminin Çevreye Emisyonu TS ENV 50121-4 21.04.1998 Demiryolu Uygulamaları-Elektromanyetik Uyumluluk Bölüm4: Sinyalizasyon ve HaberleĢme Cihazlarının Emisyon ve BağıĢıklılığı TS EN ISO 8178-1 11.04.2000 Pistonlu Ġçten Yanmalı Motorlar- Egzoz Emisyonu Ölçümesi -Bölüm 1: Egzoz Emisyonlarındaki Gaz ve Parçacıkların Motor Dinamometresinde Ölçülmesi TS EN ISO 8178-2 03.04.2002 Pistonlu Ġçten Yanmalı Motorlar- Egzoz Emisyonunu Ölçme- Bölüm 2: Gaz ve Parçacık Halindeki Egzoz Emisyonlarını Sahada Ölçme TS EN ISO 8178-4 03.04.2002 Pistonlu Ġçten Yanmalı Motorlar- Egzoz Emisyonunu Ölçme- Bölüm 4: Farklı Motor Uygulamaları Ġçin Deney Çevrimleri TSE ECE R 49:1997 01.01.1997 Motordan Çıkan Kirleticilerin Emisyonu Konusunda SıkıĢtırma AteĢlemeli Motorların (C.I) ve SıkıĢtırma AteĢlemeli Motorlar (C.I.) ile DonatılmıĢ TaĢıtların Onayı ile Ġlgili Hükümler TS ISO 8178-7 12.04.1999 Pistonlu Ġçten Yanmalı Motorlar - Egzoz Emisyonunu Ölçme - Bölüm 7: Motor Ailesinin Belirlenmesi TS ISO 8178-8 21.03.2000 Pistonlu Ġçten Yanmalı Motorlar - Egzoz Emisyonunu Ölçme - Bölüm 8: Motor Grubunun Belirlenmesi TSE- ECE- R 15:2000 01.01.2000 Motorlu TaĢıtlar Pozitif AteĢlemeli veya SıkıĢtırma TutuĢturmalı Motorlu TaĢıtların Motordan Kaynaklanan Gaz Emisyonlarına ĠliĢkin Onayı Ġçeren Hükümler- Kıvılcım AteĢlemeli Motorların Güç Ölçüm Metodu- TaĢıtların Yakıt Tüketimlerini Ölçme Metodu TSE- ECE R 51:1998 01.01.1998 Motorlu TaĢıtlar Gürültü Emisyonları Konusunda En Az Dört Tekerleğe Sahip Motorlu TaĢıtların Onayı Ġle Ġlgili Hükümler TSE ECE R 83:1998 01.01.1998 Motorlu TaĢıtlar Motor Yakıt Özelliklerine Göre Kirleticilerin Emisyonları Konusunda TaĢıtların Onayı Ġle Ġlgili Hükümler TSE ECE R 96:1998 01.01.1998 Motorlu TaĢıtlar Motordan Kaynaklanan Kirleticilerin Emisyonları Konusunda Tarım ve Orman Traktörlerine Takılan SıkıĢtırma AteĢlemeli Motorların Onayı Ġle Ġlgili Hükümler TSE ECE R 101:2000 01.01.2000 Motorlu TaĢıtlar Yakıt Tüketimi ve Karbon Dioksit Emisyonunun Ölçülmesi Konusunda Ġçten Yanmalı Motor Ġle DonatılmıĢ Binek Otomobillerin Onayı Ġle Ġlgili Hükümler TSE-EEC 80/1268:2000 01.01.2000 Konsey Yönetmeliği Motorlu TaĢıtlar Motorlu TaĢıtların Karbon Dioksit Emisyonları ve Yakıt Tüketimi Ġle Ġlgili 89/49/AT ve 93/116/AT Sayılı Yönetmelikler Ġle DeğiĢtirilen 16 Aralık 1980 Tarih ve 80/1268/AT Sayılı Yönetmelik TS ENV 12908 16.01.2001 KurĢun ve KurĢun AlaĢımları-Kıvılcım Uyarmalı-Optik Emisyon Spektrometrisiyle (OES) Analiz TSE-EEC 88/77 01.01.2001 Konsey Yönetmeliği Motorlu TaĢıtlar TaĢıtlarda Kullanılan Dizel Motorlardan Yayılan Kirletici Gaz ve Partiküllerinin Emisyonuna KarĢı Alınan Tedbirlerle Ġlgili 3 Aralık 1987 Tarihli ve 88/77/AT Sayılı Yönetmelik TS EN 50121-4 20.04.2001 Demiryolu Uygulamaları- Elektromanyetik Uyumluluk- Bölüm 4: Sinyalizasyon ve HaberleĢme Cihazlarının Emisyon ve BağıĢıklılığı 35 Direktif : 96/48/EC TS EN ISO 8178-5 06.11.2001 Ġçten Yanmalı Motorlar-Egzoz Emisyon Ölçümü Kısım 5 : Deney Yakıtları TS EN 50121-5 07.03.2002 Demiryolu Uygulamaları - Elektromanyetik Uyumluluk - Bölüm 5: Sabit Güç Besleme Tesislerinin Ve Cihazlarının Emisyonu Ve BağıĢıklığı Direktif : 96/48/EC TS EN ISO 8178-6 03.04.2002 Pistonlu Ġçten Yanmalı Motorlar- Egzoz Emisyonunu Ölçme- Bölüm 6: Ölçme Sonuçları ve Deney Raporu TS ISO 8178-3 13.03.2007 Pistonlu içten yanmalı motorlar - Egzoz emisyonunun ölçülmesi - Bölüm 3 : Tarifler ve kararlı durumda egzoz gazı dumanı ölçme metotları TS ISO 8178-9 17.04.2007 Pistonlu içten yanmalı motorlar-Egzoz emisyonunu ölçme-Bölüm 9: GeçiĢ Ģartları altında çalıĢan sıkıĢtırma ateĢlemeli motorlardan kaynaklanan egzoz gazı emisyonlarının deney yatağı ölçmeleri için deney çevrimleri ve deney yöntemleri ECE R 83:2006 27.01.2006 Motorlu TaĢıtlar-Motor yakıtı özelliklerine göre kirleticilerin emisyonları konusunda taĢıtların onayı ile ilgili hükümler TS ISO 10478 13.04.2004 Petrol ürünleri – Yağ yakıtlarda alüminyum ve silisyum tayini – Ġndüktif olarak eĢleĢmiĢ plâzma emisyonu ve atomik absorpsiyon spektroskopisi yöntemleri TS EN 50121-2 10.04.2002 Demiryolu Uygulamaları - Elektromanyetik Uyumluluk - Bölüm 2: Bütün Demiryolu Sisteminden Çevreye Emisyon Direktif : 96/48/EC TSE EC 2000/25 01.01.2001 Avrupa Parlamentosu ve Konsey Yönetmeliği Motorlu TaĢıtlar Tarım ve Orman Traktörlerini Tahrik Etmek Üzere Tasarlanan Motorlardan Yayılan Gaz Emisyonları ve Parçacık Kirleticilere KarĢı Alınacak Tedbirlere ĠliĢkin 74/150/AT Konsey Yönetmeliğini DeğiĢtiren 22 Mayıs 2000 Tarihli ve 2000/25/AT Sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Yönetmeliği TSE EEC/72/306:2001 01.01.2001 Motorlu TaĢıtlar - TaĢıtlarda Kullanılan Dizel Motorlardan Çıkan Kirletici Emisyonlarına KarĢı Alınan Önlemler Konusunda 72/306/AT Sayılı Yönetmelik TSE EC/98/69:2001 01.01.2001 Avrupa Parlamentosu ve Konsey Yönetmeliği Motorlu TaĢıtlar Motorlu TaĢıtlardan Yayılan Emisyonların OluĢturduğu Hava Kirliliğine KarĢı Alınacak Tedbirler Ġle Ġlgili 70/220/AT Konsey Yönetmeliğini DeğiĢtiren 1999/102/AT ve 2001/1/AT Sayılı Yönetmelikler Ġle DeğiĢtirilen 13 Ekim 1998 Tarihli ve 98/69/AT Sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Yönetmeliği TSE EC/98/77:2001 01.01.2001 Komisyon Yönetmeliği Motorlu TaĢıtlar Motorlu TaĢıtların Emisyonlarından Kaynaklanan Hava Kirliliğine KarĢı Alınacak Tedbirler ile Ġlgili Üye Ülkelerin Yasalarının YakınlaĢtırılmasına Dair 70/220/AT Konsey Yönetmeliğini Teknik Ġlerlemelere Uyarlayan 2 Aralık 1998 Tarihli ve 98/77/AT Sayılı Komisyon Yönetmeliği (Metin Avrupa Ekonomik Alanı (EEA) ile Ġlgilidir) TSE EC/99/94:2001 01.01.2001 Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Yönetmeliği Motorlu TaĢıtlar Yeni Otomobillerin Pazarlanması Konusunda Yakıt Ekonomisi ve Co2 Emisyonlarına Dair Tüketicilerin Bilgilendirilmesinin Sağlanması Ġle Ġlgili 13 Aralık 1999 Tarih ve 99/94/AT Sayılı Yönetmelik TSE EC/1999/96:2001 01.01.2001 Avrupa Parlamentosu ve Konsey Yönetmeliği Motorlu TaĢıtlar Motorlu TaĢıtlarda Kullanılan SıkıĢtırma AteĢlemeli Motorlardan Çıkan Gaz ve Parçacıkların ve TaĢıtlarda Kullanılan Doğal Gaz veya SıvılaĢtırılmıĢ Petrol Gaz Yakıtlı Pozitif AteĢlemeli Motorlardan Çıkan Gaz Parçacıkların Emisyonlarına KarĢı Alınacak Tedbirler Ġle Ġlgili Üye Ülkelerin Yasaların YakınlaĢtırılmasına Dair 88/77/AT Sayılı Konsey Yönetmeliğini DeğiĢtiren 13 Aralık 1999/96/AT Sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Yönetmeliği TSE EC/2001-1:2001 01.01.2001 Avrupa Parlamentosu ve Konsey Yönetmeliği Motorlu TaĢıtlar Motorlu TaĢıtlardan Yayılan Emisyonlardan Kaynaklanan Hava Kirliliğine KarĢı Alınacak Tedbirler Ġle Ġlgili ve 70/220/AT Konsey Yönetmeliğini DeğiĢtiren 22 Ocak 2001 Tarihli ve 2001/1/EC Sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Yönetmeliği TSE EC/1999/102:2001 01.01.2001 Komisyon Yönetmeliği Motorlu TaĢıtlar Motorlu TaĢıtlardan Yayılan Emisyonlardan Kaynaklanan Hava Kirliliğine KarĢı Alınacak Tedbirler Ġle Ġlgili ve 70/220/AT Konsey Yönetmeliğini Teknik Ġlerlemelere KarĢı Uyarlayan 15 Aralık 1999 Tarihli ve 1999/102/EC Sayılı Komisyon Yönetmeliği (Metin AEA Ġle Ġlgilidir) TSE EC/2000/14:2001 01.01.2001 Motorlu TaĢıtlar Açık Alanda Kullanılan Teçhizatın Çevresindeki Gürültü Emisyonu Ġle Ġlgili Üye Ülke Yasalarının YakınlaĢtırılması Konusunda 8 Mayıs 2000 Tarihli ve 2000/14/AT Sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Yönetmeliği TSE ECE R 40:2001 01.01.2001 Motordan Çıkan Gaz Kirleticilerin Emisyonu Konusunda Pozitif AteĢlemeli Motorla Donatılan Motosikletlerin Onayı Ġle Ġlgili Hükümler Düzeltme 4 36 TSE ECE R 47:2001 01.01.2001 Motorlu TaĢıtlar - Motordan Kaynaklanan Gaz Kirleticilerin Emisyonu Konusunda Pozitif AteĢlemeli Motorla Donatılan Mopedlerin Onayı Ġle Ġlgili Hükümler 2002/51/EC 24.11.2005 MOTORLU TAġITLAR - 97/24/EC YÖNETMELĠĞĠNĠ DEĞĠġTĠREN ĠKĠ VEYA ÜÇ TEKERLEKLĠ MOTOSĠKLETLERDEN KAYNAKLANAN KĠRLETĠCĠ EMĠSYONLARININ SEVĠYESĠNĠ AZALTMA KONUSUNDA AVRUPA PARLAMENTOSU VE KONSEYĠ’NĠN 19 TEMMUZ 2002 TARĠHLĠ VE 2002/51 SAYILI YÖNETMELĠĞĠ (Avrupa serbest alanı ile ilgili metin) 2002/80/EC 14.10.2005 MOTORLU TAġITLAR MOTORLU TAġITLARDAN ÇIKAN EMĠSYONLARDAN KAYNAKLANAN HAVA KĠRLĠLĠĞĠNE KARġI ALINACAK TEDBĠRLERLE ĠLGĠLĠ 70/220/AT YÖNETMELĠĞĠNĠ TEKNĠK ĠLERLEMELERE UYARLAYAN 3 EKĠM 2002 TARĠHLĠ VE 2002/80/AT SAYILI KOMĠSYON YÖNETMELĠĞĠ ECE R 49/A2:2005 9.12.2005 Motorlardan çıkan kirleticilerin emisyonları ECE R 101:2005 30.9.2005 Motorlu taĢıtlar-Yalnızca içten yanmalı bir motor veya hibrit(melez) elektrik güç dizini ile tahrik edilen otomobillerin karbondioksit emisyonunun ve yakıt tüketiminin ve/veya elektrik enerjisi tüketimi ve elektrik aralığının ölçümü konusunda otomobillerin ve sadece elektrik enerjisi tüketimi ve elektrik aralığının ölçümü bakımından elektrik güç dizini ile tahrik edilen M1 ve N1 kategorisi taĢıtların onayı ile ilgili hükümler TSE EEC 1999/100 01.01.2001 Motorlu TaĢıtlar - Motorlu TaĢıtların Karbondioksit Emisyonları Ve Yakıt Tüketimi Ġle Ġlgili 80/1268/AT Sayılı Komisyon Yönetmeliğini Teknik GeliĢmelere Uyarlayan 15 Aralık 1999 Tarih Ve 1999/100/AT Sayılı Komisyon Yönetmeliği (Metin Avrupa Ekonomik Alanı Ġle Ġlgilidir). 2004/3/EC 29.03.2006 Motorlu taĢıtlar-N1 kategorisi taĢıtların karbon dioksit emisyonlarının ve yakıt tüketiminin ölçülmesi ile ilgili 80/1268/EEC ve 70/156/EEC Konsey yönetmeliklerini değiĢtiren 11 ġubat 2004 tarih ve 2004/3/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi yönetmeliği 2005/13/EC 06.03.2006 Motorlu TaĢıtlar - Tarım veya orman traktörlerini tahrik etmek için tasarlanan motorlardan çıkan gaz ve parçacık hâlindeki kirleticilerin emisyonu ile ilgili 2000/25/EC sayılı Avrupa Parlâmentosu ve Konseyi Yönetmeliğini ve tarım veya orman traktörlerinin tip onayı ile ilgili 2003/37/EC sayılı Avrupa Parlâmentosu ve Konseyi yönetmeliğinin Ek I’ini değiĢtiren 21 ġubat 2005 tarih ve 2005/13/EC sayılı Komisyon Yönetmeliği 2005/21/EC 07.03.2006 TAġITLARDA KULLANILAN DĠZEL MOTORLARDAN ÇIKAN KĠRLETĠCĠ EMĠSYONLARINA KARġI ALINACAK ÖNLEMLERLE ĠLGĠLĠ, ÜYE ÜLKELERĠN KANUNLARININ YAKINLAġTIRILMASINA DAĠR 72/306/EEC SAYILI KONSEY YÖNETMELĠĞĠNĠ TEKNĠK ĠLERLEMELER UYARLAYAN 2005/55/EC 25.05.2007 Motorlu taĢıtlar - TaĢıtlarda kullanılan sıkıĢtırma ateĢlemeli motorlardan yayılan gaz ve parçacık hâlindeki kirleticilerin emisyonlarına ve taĢıtlarda kullanılan doğalgaz veya sıvılaĢtırılmıĢ petrol gazı ile çalıĢan pozitif ateĢlemeli motorlardan yayılan gaz hâlindeki kirleticilerin emisyonlarına karĢı alınacak tedbirlerle ilgili üye ülkelerin yasalarının yakınlaĢtırılması konusunda 28 Eylül 2005 tarih ve 2005/55/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Yönetmeliği (2006/51/EC, 2005/78/EC ve 2006/81/EC Yönetmelikleri ile değiĢik) TS 13231 21.12.2006 ĠĢ yerleri - Sabit egzoz emisyonu ölçüm istasyonları için kurallar TS ISO 14064-1 05.06.2007 Sera gazları - Bölüm 1: Sera gazı emisyonlarının ve uzaklaĢtırmalarının kuruluĢ seviyesinde hesaplanmasına ve rapor edilmesine dair kılavuz ve özellikler TS ISO 14064-2 05.06.2007 Sera gazları - Bölüm 2: Sera gazı emisyon azaltmalarının veya uzaklaĢtırma iyileĢtirmelerinin hesaplanma, izlenme ve rapor edilme faaliyetleri için kılavuz ve özellikler TS ISO 14064-1 12.10.2006 Sera gazları – Bölüm 1 : Sera gazlarının emisyon ve tutulma miktarlarının tespiti ve bildirilmesi için kuruluĢ seviyesinde kılavuz ve özellikler TS ISO 14064-2 12.10.2006 Sera gazları – Bölüm 2 : Sera gazlarının emisyonlarındaki azaltma miktarının ve tutulmalarındaki iyileĢmenin proje seviyesinde tespiti, izlenmesi ve bildirilmesi için kılavuz ve özellikler ECE R 96:2006 10.01.2008 Motorlu taĢıtlar - Motordan kaynaklanan kirleticilerin emisyonları konusunda tarım ve orman traktörleri ile yol dıĢı hareketli makinalara takılan sıkıĢtırma ateĢlemeli motorların onayı ile ilgili hükümler Revizyon 1 EC /715/2007 29.12.2008 Hafif yolcu ve ticari taĢıtlardan çıkan emisyonlar (Euro 5 ve Euro 6) ve taĢıt tamir ve bakım bilgilerine eriĢim konusunda motorlu taĢıtların tip onayına iliĢkin 20 Haziran 2007 Tarihli Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin (EC) 715/2007 sayılı Regülasyonu TS 13352 28.02.2008 Petrol ürünleri – Artık fuel oil – Alüminyum, silisyum, vanadyum, nikel, demir, sodyum, kalsiyum, çinko ve fosfor tayini – Ġndüktif olarak eĢleĢmiĢ plazmalı atomik emisyon spektrometri (ICP-AES) yöntemi TS 13351 28.02.2008 Petrol ürünleri – KullanılmıĢ yağlama yağları ve baz yağlar – Katkı elementleri, aĢınma metalleri ve kirleticilerin 37 tayini – Ġndüktif olarak eĢleĢmiĢ plazmalı atomik emisyon spektrometri (ICP-AES) yöntemi TS EN 15267-3 9.04.2009 Hava kalitesi - Otomatik ölçme sistemlerinin belgelendirilmesi - Emisyonları izlemede kullanılan otomatik ölçme sistemleri için performans kriterleri ve deney iĢlemleri TS EN 15461 9.04.2009 Demiryolu uygulamaları - Gürültü emisyonu - Gürültü ölçme ile geçiĢ için hat bölümlerinin dinamik özelliklerinin karakterize edilmesi 38 Ġstanbul’u Yönetenler Managers of İstanbul Bu bölümde geçmiĢten günümüze kent ve ĠETT yöneticileri dönemlerine göre sıralanmakta, devlet yönetimiyle kent ve ĠETT yöneticileri iliĢkilendirmektedir. Osmanlı Dönemi Ottoman’s Period ŞEHREMİNİ Pepe Salih PaĢa (13 Temmuz 1855 - 4 Kasım 1855) Hacı Hüsam Efendi (3 Kasım 1855 - 23 ġubat 1856) Osman RaĢid PaĢa (24 ġubat 1856 - 18 Haziran 1858) Hüseyin Bey (19 Haziran 1958 - 1 Mayıs 1860) Ahmed ġükrü Bey (12 Mayıs 1860 - 14 Nisan 1862) Hacı Ahmed Efendi (22 Nisan 1862 - 22 Haziran 1862) Hüseyin Bey (22 Haziran 1962 - 16 Mart 1868) Server PaĢa (7 Mart 1868 - 6 Temmuz 1870) Haydar Efendi (18 Temmuz 1870 - 30 Ağustos 1872) Ali Rıza Bey (21 Eylül 1872 - 10 Mayıs 1873) Besim Bey (12 Mayıs 1873 - 23 Ağustos 1873) Ali PaĢa (23 Ağustos 1873 - 12 Temmuz 1874) Hekim Ġsmail PaĢa (15 Temmuz 1874 - 1 Ekim 1874) Feyzi Bey (2 Ekim 1874 - 30 Ekim 1874) Hekim Ġsmail PaĢa (30 Ekim 1874 - 24 Mart 1875) ġevket Bey (25 Mart 1875 - 24 Mayıs 1875) Ali Kabuli PaĢa (30 Mayıs 1875 - 19 Temmuz 1875) Cenanizade Mehmed Kadri PaĢa (19 Temmuz 1875 - 10 Eylül 1875) Halet PaĢa (10 Eylül 1875 - 22 Aralık 1875) Cenanizade Mehmed Kadri PaĢa (24 Aralık 1875 - 28 Kasım 1876) Refik Bey (28 Kasım 1876 - 14 Kasım 1878) Galib PaĢa (20 Kasım 1878 - 28 Mart 1879) Ahmet Rasim PaĢa (30 Mart 1879 - 20 Nisan 1879) ReĢid PaĢa (20 Nisan 1879 - 5 Ağustos 1879) Rıza PaĢa (6 Ağustos 1879 - 29 Kasım 1879) Mehmed Arif PaĢa (30 Kasım 1879 - 2 Mart 1880) Rıza PaĢa (4 Mart 1880 - 30 Mart 1881) Mazhar PaĢa (2 Nisan 1881 - 21 Eylül 1890) Rıdvan PaĢa (22 Eylül 1890 - 10 Haziran 1906) ReĢid Mümtaz PaĢa (14 Haziran 1906 - 18 Temmuz 1908) Rauf PaĢa (19 Temmuz 1908 - 27 Temmuz 1908) Ziver Bey (28 Temmuz 1908 - 16 Mart 1909) Hazım Bey (17 Mart 1909 - 13 Temmuz 1909) Halil Bey (20 Temmuz 1909 - 6 Ocak 1910) Tevfik Bey (8 Ocak 1910 - 19 Mayıs 1910) Subhi Bey (25 Mayıs 1910 - 26 Temmuz 1911) Hüseyin Kazım Bey (21 Temmuz 1911 - 27 Ağustos 1911) 39 Tevfik Bey (28 Ağustos 1911 - 18 Ağustos 1912) Cemil Topuzlu (18 Ağustos 1912 - 7 Kasım 1914) Ġsmet Bey (8 Kasım 1914 - 3 ġubat 1915) Ġsmail Canbulat (4 ġubat 1915 - 29 Nisan 1915) Bedri Bey (30 Nisan 1915 - 7 Temmuz 1917) Sezai Bey (8 Temmuz 1917 - 17 Ağustos 1918) Cemil Topuzlu (28 Ağustos 1918 - 15 Aralık 1918) Yusuf Ziya Bey (18 Aralık 1918 - 4 Mayıs 1919) Cemil Topuzlu (5 Mayıs 1919 - 28 ġubat 1920) Hayreddin Bey (2 Mart 1920 - 17 Nisan 1920) Salim PaĢa (18 Nisan 1920 - 2 Aralık 1920) Yusuf Razi Bey (5 Aralık 1920 - 23 ġubat 1921) Mehmed Ali Bey (24 ġubat 1921 - 5 Temmuz 1921) Celal Bey (7 Temmuz 1921 - 4 Mart 1922) Ziya Bey (5 Mart 1922 - 13 Nisan 1923) Cumhuriyet Dönemi Republic’s Period VALİ VE BELEDİYE BAŞKANLARI Ali Haydar Yuluğ - (15 Nisan 1923 - 8 Haziran 1924) Emin Erkul - (8 Haziran 1924 - 12 Ekim 1928) Muhittin Üstündağ - (14 Ekim 1928 - 4 Aralık 1938) Lütfi Kırdar - (8 Aralık 1938 - 16 Ekim 1949) Fahrettin Kerim Gökay - (24 Ekim 1949 - 26 Ekim 1957) Kemal Hadımlı - (12 Temmuz 1957 - 5 Ekim 1957) * Mümtaz Tarhan - (29 Kasım 1957 - 11 Mayıs 1958) Ethem Yetkiner - (14 Mayıs 1958 - 24 Aralık 1958) Kemal Aygün - (25 Aralık 1958 - 27 Mayıs 1960) BELEDİYE BAŞKANLARI Refik Tulga - (27 Mayıs 1960 - 14 Haziran 1960) ġefik Erensü - (14 Haziran 1960 - 24 Eylül 1960) Refik Tulga - (24 Eylül 1960 - 26 ġubat 1962) Turan Ertuğ - (27 ġubat 1962 -16 Mart 1962) Kadri Ġlkay - (17 Mart 1962 - 30 Ocak 1963, vekaleten) Kamuran Görgün - (8 Haziran 1962 - 22 Haziran 1962) Niyazi Akı - (31 Ocak 1963 - 28 ġubat 1963, vekaleten) Necdet Uğur - (28 ġubat 1963 - 9 Aralık 1963) HaĢim ĠĢcan - (10 Aralık 1963 - 11 Mart 1968) Faruk Ilgaz - (12 Mart 1968 - 6 Haziran 1968, vekaleten) Fahri Atabey - (8 Haziran 1968 - 9 Aralık 1973) Ahmet Ġsvan - (14 Aralık 1973 - 11 Aralık 1977) 40 Aytekin Kotil - (14 Aralık 1977 - 12 Eylül 1980) Ġsmet Hakkı Akansel - (12 Eylül 1980 - 30 Ağustos 1981, atama) Ecmel Kutay - (30 Ağustos 1981 - 24 Eylül 1982, atama) BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANLARI Abdullah Tırtıl - (24 Eylül 1982 - 26 Mart 1984, atama) Bedrettin Dalan - (26 Mart 1984 - 28 Mart 1989) Nurettin Sözen - (28 Mart 1989 - 27 Mart 1994) Recep Tayyip Erdoğan - (27 Mart 1994 - 6 Kasım 1998) Ali Müfit Gürtuna - (12 Kasım 1998 - 1 Nisan 2004) Kadir TopbaĢ - (1 Nisan 2004 - ...................) İSTANBUL VALİLERİ Esat Bey (7 Ekim 1922 – 4 Nisan 1923) Ali Haydar Bey (1 Haziran 1923 - 3 Haziran 1924) RaĢit Bey (15 Haziran1924 - 24 Eylül 1924) Süleyman sami Bey (17 Kasım 1924 - 11 Temmuz 1928) Mithat Bey (24 Aralık 1927 - 11 Temmuz 1928) Muhittin Üstündağ (14 Temmuz 1928 - 14 Aralık 1938) Lütfü Kırdar, Dr. (8 Aralık 1938 - 24 Ekim 1949) Fahrettin Kerim Gökay, Ord. Prof. Dr. (24 Ekim 1949 - 25 Aralık 1957) Mümtaz Tarhan (25 Ekim 1957 - 17 Mayıs 1958) Ethem Yetkiner (17 Mayıs 1958 - 17 mayıs 1960) Refik Tulga, General (27 Mayıs 1960 - 26 ġubat 1962) Niyazi Akı (6 Mart 1962 - 20 Ocak 1966) Vefa Poyraz (18 Ocak 1966 - 20 Haziran 1973) Namık Kemal ġentürk (26 Haziran 1973 - 25 Ekim 1977) Ġhsan Tekin (7 ġubat 1978 - 9 Nisan 1979) Orhan Alaettin Erbuğ (29 Mayıs 1979 - 6 Aralık 1979) Nevzat Ayaz (7 Aralık 1979 - 18 Ocak 1988) Cahit Bayar (18 Ocak 1988 - 19 Ağustos 1991) Hayri Kozakçıoğlu (19 Ağustos 1991 - 1 Aralık 1995) Rıdvan YeniĢen (4 Kasım 1995 - 24 Temmuz 1997) Kutlu AktaĢ (24 Temmuz 1997 - 4 Ağustos 1998) Erol Çakır (4 Ağustos 1997 - 17 ġubat 2003) Muammer Güler (17 ġubat 2003 -31 Mayıs 2010) Hüseyin Avni Mutlu (31 Mayıs 2010-) 41 ĠETT’yi Yönetenler General Managers of IETT HANSSENS, Tramvay Şirketi‟nin Genel Müdürü (1917 –1938) GINDORF Tünel Şirketi Genel Müdürü (1917 – 1938) Kadri MUSLUOĞLU (1938 – 1939) Nazım TAYFUR, Y. Müh. 1940 – 1940 Prof. Hulki EREN, Prof. (1940 - 1946 ) Ġbrahim Kemal BAYBURA (1946 – 1951) Sürhay CEVANġĠR, Y. Müh. (1951 – 1951) Kamuran GÖRGÜN, Prof. (1951 - 1959) Y. Mimar Sedat ERKOĞLU, Y. Mim. (1959 - 1960) Orhan ĠLTER (1960 - 1966) Mehmet Saffet GÜRTAV (1966 - 1977) Gültekin TÜRKOĞLU, Y. Müh. (1977 – 1978) Suat KUMBASAR (1978 - 1980) A. Suat ARIK (1980 - 1984) Faruk Bozkurt DOĞAN (1984 - 1988) Bilgin SOYER (1988 - 1990) Vural AKARÇAY, Prof. (1990 - 1992) Samim ÖZTEK (1992 - 1994) Muammer KANTARCI, Dr. (1994 – 1997) Raif YETĠM (1997 - 1999) Nevzat PAKDĠL (1999 - 2001) Rıdvan ASLAN (2001 - 2004) Muammer KANTARCI, Dr. (2004 - 2005) Mehmet ÖZTÜRK (2005 - 2009) Baraçlı, Hayri, Dr. (2009) 42 ĠETT GENEL MÜDÜRÜ ġEHREMANETĠ BELEDİYE BAŞKANI BÜYÜKġEHĠR BELEDĠYE BAġKANI ĠSTANBUL VALĠSĠ T.C BAġBAKANI TC CUMHURBAŞKANI OSMANLI PADĠġAHI YIL 1855’den Günümüze Ġstanbul Yöneticileri Zaman Tablosu Timetable Pepe Salih PaĢa 1855 Hacı Hüsam Efendi 1856 1857 Osman RaĢid PaĢa 1858 I. Abdülmecit Hüseyin Bey 1859 1860 Ahmet ġükrü Bey 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 Hacı Ahmet Efendi 1868 Server PaĢa 1869 1870 1871 I. Abdülaziz Haydar Efendi 1872 Ali Rıza Bey 1873 Besim Bey Ali PaĢa 1874 1875 Hekim Ġsmail PaĢa Fevzi Bey Hekim Ġsmail PaĢa ġevket Bey 43 Ali Kabuli Bey C.Mehmet Kadri PaĢa 1876 V. Murat Refik Bey 1877 1878 Galib PaĢa Ahmet Rasim PaĢa ReĢid PaĢa Rıza PaĢa Mehmet Arif PaĢa 1879 1880 Rıza PaĢa 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 Mazhar PaĢa 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899 1900 1901 1902 1903 1904 1905 Rıdvan PaĢa II. Abdülhamit 1906 1907 ReĢid Mümtaz PaĢa 1908 Rauf PaĢa Ziver Bey Hazım Bey 1909 Halil Bey 1910 Mehmed V. ReĢat Tevfik Bey Subhi Bey 44 Hüseyin Kazım Bey 1911 Tevfik Bey 1912 Cemil Topuzlu 1913 1914 Ġsmet Bey 1915 Ġsmail Canbulat 1916 Bedri Bey 1917 Sezai Bey Cemil Topuzlu 1918 Yusuf Ziya Bey 1919 Cemil Topuzlu Hayreddin Bey Salim PaĢa 1920 Mehmet VI. Vahidettin Yusuf Razi Bey Mehmet Ali Bey 1921 Celal Bey 1922 Esat Bey Ziya Bey 1923 Ġsmet Ġnönü Ali Haydar Yuluğ 1924 1925 1926 1927 Ali Fethi Okyar Emin Erkul 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 Mustafa Kemal Atatürk Hanssen/Gindorf Ġsmet Ġnönü Muhittin Üstündağ Celal Bayar 1938 Kadri Musluoğlu 1939 1940 1941 1942 Ġsmet Ġnönü Refik Saydam Lütfi Kırdar Nazım Tayfur Hulki Eren 45 1943 1944 1945 ġükrü Saracoğlu 1946 Recep Peker 1947 1948 Ġbrahim K. Baybura Hasan Saka 1949 1950 Sürhay CevanĢir 1951 Fahrettin Kerim Gökay 1952 1953 1954 1955 1956 Kamuran Görgün 1957 Celal Bayar Adnan Menderes Kemal Hadımlı Mümtaz Tarhan 1958 Ethem Yetkiner 1959 Kemal Aygün Sedat Erkoğlu Refik Tulga ġefik Erensü 1960 Cemal Gürsel 1961 Refik Tulga 1962 Cemal Gürsel Ġsmet Ġnönü Niyazi Akı 1963 Turan Ertuğ Kadri Ġlkay Kamuran Görgün Kadri Ġlkay Niyazi Akı Necdet Uğur Orhan Ġlter 1964 1965 HaĢim ĠĢçan 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1971 Suat Hayri Ürgüplü Cevdet Sunay Cevdet Sunay Vefa Poyraz Süleyman Demirel Nihat Erim Faruk Ilgaz Mehmet Saffet Gürtav Fahri Atabey Fahri Atabey 46 1972 Ferit Melen 1973 Bülent Ecevit 1974 Namık Kemal ġentürk 1975 1976 1977 Ahmet Ġsvan Fahri Korütürk Gültekin Türkoğlu 1978 Ġhsan Tekin 1979 Süleyman Demirel Orhan A. Erbuğ Aytekin Kotil Suat Kumbasar 1980 Ġsmel Hakkı Akansel 1981 Ecmel Kutay Abdullah Tırtıl 1983 1984 A. Suat Arık Nevzat Ayaz 1982 Kenan Evren 1985 1986 1987 Turgut Özal F. Bozkurt Doğan Bedrettin Dalan 1988 1989 Yıldırım Akbulut 1990 1991 Bilgin Soyer Cahit Bayar Vural Akarçay Turgut Özal Nurettin Sözen Süleyman Demirel 1992 1993 Hayri Kozakçıoğlu Samim Öztek 1994 Tansu Çiller 1995 1996 Süleyman Demirel Necmettin Erbakan Rıdvan YeniĢen Recep Tayyip Erdoğan Kutlu AktaĢ 1997 Mesut Yılmaz 1998 1999 2000 Muammer Kantarcı Raif Yetim Erol Çakır Bülent Ecevit Ali Müfit Gürtuna Nevzat Pakdil 47 2001 2002 Abdullah Gül 2003 2004 Rıdvan Aslan Ahmet Necdet Sezer Muammer Kantarcı 2005 2006 2007 2008 2009 Abdullah Gül Recep Tayyip Erdoğan Recep Tayyip Erdoğan Muammer Güler Mehmet Öztürk Kadir TopbaĢ Kadir TopbaĢ Hayri Baraçlı Hüseyin Avni Mutlu 2010 Merkezi Yönetim Yetkileri Government Authority KENTĠÇĠ ULAġIMLA ĠLGĠLĠ HÜKÜMET KURUMLARININ GÖREV ALANLARI X X X X X X X Çevre Bakanlığı X X Maliye Bakanlığı X X ĠçiĢleri Bakanlığı Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı X X X UlaĢtırma Bakanlığı Ulusal politika belirlenmesi ve standart saptama Yatırım ve programlama Ġç/DıĢ finansman ĠĢletme Yapım ve bakım Belediye gelirleri Trafik güvenliği Denetim TSE DPT Yetki Konusu Hazine MüsteĢarlığı (Kaynak: VIII.Kalkınma Planı Altkomisyon Raporu, 2001) X X X X X X X X X 48 Sayılarla Ġstanbul Statistics of İstanbul Bu bölümde, Ġstanbul’la iliĢkilendirilmiĢ olarak Türkiye genelinde ağırlıklı olarak ekomonik göstergelerin Cumhuriyet dönemine göre dökümleri yapılmıĢtır. Amaç, Ġstanbul ve özellikle ĠETT ulaĢım istatistiklerine odaklanırken, bu verilerin ulusal ölçekli genel çerçeve içine oturtulması ve gerçek boyutlarıyla algılanabilmesidir. Genel Ekonomik Göstergeler General Economics Indicators Döviz Exchange rate DÖVĠZ KURU ($) 4 5 YIL TL YIL 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1,68 1,88 1,83 1,91 1,94 1,95 2,07 2,17 2,11 2,11 1,66 1,26 1,26 1,26 1,26 1,28 1,38 1,38 1,32 1,31 1,31 1,31 1,31 1,81 2,80 2,80 2,80 2,80 2,80 2,80 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 TL YIL TL 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 20044 2005 2006 2007 2008 2009 2010 324,00 365,00 518,00 669,00 856,00 1.417,00 2.241,00 2.634,00 4.166,00 6.588,00 10.896,00 30.000,00 45.738,00 81.386,00 152.071,00 261.045,00 420.126,00 623.704,00 1.220.000,00 1.409.565,00 1.473.600,00 1,34 1,30 1,30 1,24 1,63 1,47 1,565 2,80 2,80 2,80 2,80 2,80 2,80 2,80 5,06 9,00 9,00 9,00 9,00 1.24 9,00 9,00 9,00 9,00 11,34 14,98 14,00 14,00 13,74 14,31 15,86 17,83 24,07 37,55 76,03 110,00 161,00 TL’den 6 sıfır atılmıĢtır. 14 Haziran 2010 tarihli kur 49 Bütçeler Budget BÜTÇE YILLAR PARA BĠRĠMĠ ĠBB T.C ĠETT 1995 1,704,845,122,000,000 37,060,000,000,000 11,995,000,000 2000 46,384,290,612,000,000 750,000,000,000,000 161,289,000,000 80,186,248,000,000,000 1,025,000,000,000,000 364,635,000,000 114,963,019,060,000,000 1,490,000,000,000,000 640,856,000,000 2003 139,488,824,000,000,000 1,900,000,000,000,000 699,594,000,000 2004 139,224,735,000,000,000 2,250,000,000,000,000 840,869,000,000 2005 158,002,682,000 2,713,000,000 1,055,000 175,084,118,000 3,200,000,000 1,098,000 199,761,881,000 4,850,000,000 2,075,000 225,967,500,000 5,450,000,000 1,560,000 262,100.000.000 6,200,000,000 1,160,000 286,900,000,000 6,300,000,000 1,860,000 2001 2002 2006 2007 TL YTL 2008 2009 2010 TL Fiyatlar Prices yıllar TEFE Endeks (Ort.) 1923 100 1925 122,8 1930 91,2 1935 67,1 1940 93,7 1945 327,4 1950 97 1955 126,7 1960 254 1965 315 1970 114 1975 268,4 1980 1998 1985 9755 1990 425,6 1995 186 2000 2369 50 Ġstanbul tüketici fiyatları endeks sayıları ve değiĢim oranları (1994=100) Consumer price index numbers and rate of change for İstanbul (1994=100) Yıl Year Genel Endeks All Items % % UlaĢtırma Transport 1994 100 - 100 1995 188 87.8 183 83.4 300 200.00 400 300.00 1996 343 82.8 363 97.7 500 66.67 500 25.00 1997 637 85.6 702 93.5 900 80.00 900 80.00 1998 1 191 87 1 228 75 2300 155.56 2400 166.67 1999 1 969 65.3 2 089 55.9 3500 52.17 3500 45.83 2000 3 039 54.4 3 257 55.9 5000 42.86 7000 100.00 2001 4 682 54.1 5 120 57.2 10500 110.00 15000 114.29 2002 6 758 44.3 7 784 52 15000 42.86 20000 33.33 2003 8 530 26.2 9 643 23.9 17500 16.67 23000 15.00 2004 9 543 11.9 10 521 9.1 7 20000 14.29 26000 13.04 2005 24000 20.00 28000 7.69 2006 26000 8.33 36000 28.57 2007 26000 0.00 36000 0.00 2008 27000 3.85 38000 5.56 % % ĠETT Tam bilet IETT normal ticket % % ĠETT Ġndirimli bilet IETT reduced ticket 100 % % 100 Ġstanbul ücretliler geçinme endeksi [1963=100] Cost of living indexes for wage-earners for İstanbul [1963=100] Yıl Year 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 Genel endeks General index 40 45 49 55 60 69 82 87 89 92 UlaĢım Transportation 39 41 43 44 46 58 81 84 93 93 51 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 100 102 108 113 120 125 131 143 168 190 217 268 327 382 498 842 1.485 2.608 3.544 4.767 6.108 8.774 12.568 17.045 24.702 43.733 74.779 123.632 207.545 360.006 632.347 1.392.906 2.706.966 5.001.904 9.593.836 17.973.557 28.397.973 43.927.564 64.073.732 91.605.140 115.185.777 131.890.653 143.088.898 158.665.575 174.016.280 100 102 101 102 113 119 119 137 160 176 177 211 286 300 328 636 792 1.791 2.461 3.738 5.264 7.828 12.056 16.420 24.261 40.298 68.460 144.683 230.588 437.972 700.725 1.578.134 2.599.388 5.056.471 9.892.433 22.255.329 38.011.248 63.901.255 98.777.425 133.367.317 168.016.252 172.826.995 196.089.669 218.260.490 227.915.428 52 Ġstanbul'da seçilmiĢ gıda maddelerinin ortalama parakende fiyatları Average retail prices of selected foodstuffs (İstanbul) ĠETT tam bilet (ort.) IETT Normal ticket (Ave.) ĠETT Ġndirimli bilet (ort.) IETT Reduced ticket (Ave.) Yıl Year Ekmek Bread Pirinç Rice T.ġeker Sugar(C) Tuz Salt Yumurta (Ad.) Eggs Süt Milk B. Peynir W.Cheese Çay Tea 1933 0.08 0.33 0.38 0.09 0.02 0.18 - - 1934 0.08 0.32 0.38 0.09 0.01 0.16 - - 1935 0.1 0.26 0.32 0.08 0.01 0.15 0.47 - 1936 0.11 0.26 0.26 0.06 0.02 0.14 0.44 3.34 1937 0.11 0.25 0.26 0.06 0.02 0.13 0.44 4 1938 0.1 0.26 0.26 0.06 0.02 0.15 0.48 4.25 6 0.09 0.3 0.26 0.06 0.02 0.15 0.44 4.61 0.08 1940 0.11 0.35 0.34 0.06 0.02 0.16 0.49 5.91 0.08 1941 0.13 0.46 0.44 0.06 0.02 0.21 0.65 7.62 0.08 1942 0.25 0.94 1.46 0.09 0.05 0.38 1.15 14.25 0.08 1943 0.39 1.7 3.24 0.12 0.08 0.51 1.55 16.23 0.08 1944 0.3 1.53 0.96 0.12 0.08 0.6 1.94 16 0.20 1945 0.33 1.51 1.87 0.12 0.08 0.6 2.16 16 0.20 1946 0.31 1.5 1.65 0.12 0.08 0.59 1.94 16 0.20 1947 0.3 1.47 1.13 0.12 0.1 0.6 2.23 14.5 0.20 1948 0.29 1.38 1.28 0.12 0.1 0.6 2.26 16 0.20 0.10 1949 0.39 1.34 1.74 0.12 0.1 0.6 2.48 16 0.20 0.10 1950 0.36 1.34 1.58 0.12 0.09 0.6 2.2 16 0.20 0.10 1951 0.33 1.38 1.4 0.12 0.09 0.6 2.09 16 0.20 0.10 1952 0.33 1.38 1.4 0.12 0.09 0.6 2.12 16 0.25 0.15 1953 0.33 1.31 1.4 0.12 0.1 0.62 2.3 16 0.25 0.15 1954 0.33 1.22 1.4 0.15 0.11 0.71 2.7 16.33 0.25 0.15 1955 0.33 1.34 1.53 0.16 0.12 0.8 2.84 18 0.25 0.15 1956 0.36 2.16 1.73 0.2 0.15 0.85 2.94 25 0.25 0.15 1957 0.48 2.34 2.13 0.21 0.19 0.89 3.47 25 0.30 0.15 1958 0.53 2.05 2.25 0.26 0.21 0.93 3.7 27.5 0.30 0.15 1959 0.64 2.61 3.23 0.36 0.28 1.14 5.39 40 0.50 0.25 1960 0.71 3.01 3.23 0.57 0.27 1.42 6.36 40 0.50 0.25 1961 0.75 3.91 2.75 0.56 0.27 1.48 6.69 40 0.50 0.25 1962 0.89 3.42 2.75 0.57 0.3 1.59 7.1 40 0.50 0.25 1963 0.97 2.66 2.75 0.47 0.31 1.6 7.32 40 0.50 0.25 1964 1.01 2.69 2.75 0.48 0.32 1.63 7.27 40 0.50 0.25 1965 1.09 4.77 2.75 0.48 0.36 1.58 8.03 40 0.50 0.25 1966 1.13 4.02 2.75 0.41 0.41 1.76 8.09 40 0.50 0.25 1967 1.13 3.42 3.21 0.44 0.44 1.96 10.01 40 0.60 0.40 1939 6 Mesafeye göre aĢamalı ücretlendirme uygulamasında en kısa mesafe ücreti. 53 1968 1.15 3.91 3.25 0.47 0.47 2.2 11.44 40 0.60 0.40 1969 1.2 5.25 3.25 0.47 0.47 2.49 10.89 40 0.60 0.40 1970 1.27 4.9 3.54 0.55 0.53 2.51 11.14 40 0.60 0.40 1971 1.58 5.04 3.95 0.55 0.64 2.81 13.56 40 0.75 0.60 1972 1.64 5.65 3.95 0.6 0.67 3.15 15.64 35 0.75 0.60 1973 2.11 10.74 3.95 0.63 0.8 4.39 19.03 35 0.75 0.60 1974 2.71 12.29 5.49 2.54 1.1 5.24 22.04 35 1.00 1.00 1975 3.86 12.6 7.72 2.69 1.34 7.38 34.47 48.75 1.00 1.00 1976 4.46 13.35 8.15 2.71 1.53 9.41 36.63 65 1.00 1.00 1977 5.19 23.38 8.26 4.4 1.67 11.36 45.24 70 2.00 1.00 1978 6.63 34.01 9.92 5.78 2.5 15.31 69.87 90 2.00 1.00 1979 10.43 39.79 15.74 11.7 3.88 26.53 108 100 5.00 2.50 1980 21.97 79.06 44.03 37.03 6.58 51.58 208.31 200 10.00 5.00 1981 32.92 139.46 77.05 45.18 10.09 88.28 295.62 250 15.00 7.50 1982 46.1 147.37 87.5 49.95 12.49 126.3 391.28 454 22.50 11.50 1983 60.35 154.85 101.15 57.82 14.92 158.27 468.26 638 30.00 15.50 1984 90.01 311.06 130.54 89.9 23.97 225.12 749.01 937 50.00 25.00 1985 130.51 341.25 176.67 147.94 26.88 318 141 1 225.00 80.00 45.00 1986 158.62 433.23 248.58 198.79 34.84 434.94 1 549.75 1 463.00 110.00 60.00 1987 219.61 555.84 307.89 259.77 57.3 576.62 2148 1 875.00 175.00 90.00 1988 427.33 1 252.41 499.84 578.67 87.24 955.63 4 044.53 3 000.00 300.00 137.50 1989 857.08 2 534.91 1 031.09 704.91 157.93 1 504.46 7 197.91 5 129.00 500.00 250.00 1990 1 292.58 2 869.15 1 854.47 1 021.83 239.69 2 627.35 12 825.29 9 300.00 950.00 250.00 1991 2 891.00 3 847.00 3 241.00 1 760.00 350 4 461.00 19 660.00 20 488.00 1500.00 500.00 1992 4 421.00 7 715.00 5 434.00 2 634.00 815 7 220.00 38 099.00 31 662.00 2750.00 850.00 1993 7 748.00 10 743.00 9 075.00 4 324.00 1 023.00 12 035.00 58 857.00 43 602.00 4500.00 2250.00 1994 16 652.00 34 565.00 18 654.00 10 307.00 1 811.00 21 894.00 121 434.00 86 583.00 5000.00 2500.00 1995 24 579.00 51 971.00 33 202.00 14 363.00 3 646.00 35 309.00 242 880.00 127 000.00 15000.00 10000.00 1996 60 779.00 100 241.00 72 683.00 23 011.00 7 377.00 73 598.00 342 260.00 214 860.00 25000.00 12500.00 1997 110 128.00 177 309.00 125 016.00 51 578.00 488 145 861.00 716 178.00 611 279.00 45000.00 22500.00 1998 191 204.00 342 913.00 241 744.00 111 699.00 17 970.00 257 063.00 1 326 407.00 1243579 115000.00 60000.00 1999 337 500.00 582 010.00 351 593.00 148 698.00 27 688.00 367 137.00 1 825 780.00 1 840 057.00 175000.00 87500.00 2000 510 624.42 866 812.33 504 721.83 247 571.33 47 501.00 544 468.58 2 107 149.58 2 912 812.67 250000.00 175000.00 2001 783 901.42 1 432 228.33 852 762.67 325 674.25 75 221.67 777 195.08 2 917 009.92 3 457 781.42 525000.00 375000.00 2002 1 018 560.33 2 033 445.33 1 499 851.83 412 500.58 127 042.83 1 111 036.83 3 906 681.83 4 765 106.83 750000.00 500000.00 2003 1 315 246.00 2 257 719.00 2 001 166.00 489 700.00 131 402.00 1 347 919.00 5 676 586.00 6 470 612.00 875000.00 575000.00 2004 1 379 166.64 2 646 141.42 2 175 723.06 523 552.57 148 161.73 1 513 078.00 6 596 966.46 7 672 539.29 1000000.00 650000.00 7 1.37 3.2 2.29 0.62 0.14 1.51 5.16 7.86 1.20 0.70 2006 1.55 3.6 2.23 0.66 0.17 1.45 5.27 8.48 1.30 0.90 2007 1.77 3.99 2.23 0.69 0.23 1.65 10.1 9.95 1.30 0.90 1,40 1,00 2005 2008 7 2005,2006 ve 2007 yılı fiyatları YTL'dir. 54 YILLAR 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 20098 MOTORĠN tl/lt 0,50 0,69 0,91 2,29 26,00 165,00 1.455,00 18.817,00 441.500,00 2.150.000,00 2,48 1912’den önce, atlı tramvaylarda ikinci mevki 40 para’lık tramvay biletiyle (1 Kuruş=100 para) 2 kg. ekmek, 1,3 kg. zeytin, 6 adet günlük gazete alınabiliyordu. 1912’den sonra, elektrikli tramvaylar döneminde, ikinci mevki 1 kıta bilet bedeli, 10 Para’ydı. 1923-1927 arasında (tramvay ve tünel işletmesi henüz kamulaştırılmamıştır), ikinci mevki 1 kıta yolculuk bedeli 2,75 kuruş (100 Krş=1 TL) iken; 1 kg. ekmek 10, 1 kg. et 40, 1 kg. fasulye 25, 1 kg. zeytin 30, 1 kg. gazyağı 20, 1 kg. kaşar 100, 1 çift kundura (ayakkabı) ise ortalama 250 kuruştu. Dolar bu dönemde 200 kuruştur. 1935 yılında ikinci mevki tam (sivil) tramvay bileti 3 kuruşken, 1 kg. ekmek 5, 5 adet yumurta da 5 kuruştu. Aynı yılda dolar 125 kuruştur. 1945 yılında (tramvayları artık kamu kuruluşu olan İETT işletmektedir), ikinci mevki tam (sivil) tramvay bileti 10 kuruştu. 1 doların karşılığı ise 130 kuruştur. 1999 yılında İETT’nin indirimli yolculuk bilet bedeli 150.000 TL iken; 1 ekmek 150.000, 4 yumurta 150.000, 1 kg. zeytin 750.000, 1 kg. soğan 600.000, 1 kg. et ortalama 3.000.000 Türk Lirasıdır. Dolar 429.800 TL’dir. 2009 yılında, tam (indirimsiz) İETT yolculuk ücreti 1,3 YTL (130 kuruş) iken; 1 kg. ekmek ortalama 2,5, 1 kg. beyaz peynir ortalama 10 (Yeni) Türk Lirasıdır. Gayrısafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) içinde İstanbul payı, 1998’de, 1987 fiyatlarıyla % 22,1, cari fiyatlarla % 21,7’dir. İstanbul’un ‘ulaşım ve haberleşme’deki payı 1996’da % 24,23 olmuştur. İstanbul yatırımları içinde ulaştırma ve haberleşme sektörünün payı 1995 yılında % 11,75, 1996 yılında % 14, 1998 yılında ise % 9,84 olarak gerçekleşmiştir. 1998’de Türkiye’nin birinci derecede gelişmiş illeri arasında İstanbul’un sosyoekonomik gelişmişlik düzeyi 4,88’dir. Gelir eşitsizliği Türkiye sıralamasında ise 2.dir. 2000 yılı itibarıyla İstanbul’da imar affıyla yasalaşan konut sayısı 750.000’dir. 1990 yılında İstanbul doğumluların kent nüfusu içindeki payı % 37,27’dir. 8 YTL 55 Türkiye UlaĢım Bilgileri Transaport Informations of Turkiye Bu bölüm, kent ulaĢım istatistiklerine odaklanmadan önce, ulusal ölçekli ulaĢım göstergelerinin genel çizgileriyle bir dökümünü, Cumhuriyet dönemi açısından yapmaya çalıĢmaktadır. Ayrıntılar ayıklanmıĢ, en genel, kaba çizgileriyle çerçeve görünür kılınmaya çalıĢılmıĢtır. Önce genel veriler ve karĢılaĢtırmalar yapılmıĢ, sonra kara, raylı ve deniz ulaĢımı verilerine göz atılmıĢtır. Genel General Türkiye’de 1975-2000 yılları arasında 1.200 km. otoyol, 0 km. demiryolu yapılmıştır. 1950 yılında Türkiye’de yolların 1950 % 55’i, 2004 yılında ise % 4’ü demiryoludur. 2004 yılında; 10.948 km. demiryolu ağının 2.122 km.si elektrikli, 2.505 km.si sinyallidir ve kilometrekareye düşen demiryolu uzunluğu 0,0112 km.dir. 2004 yılında; 8.300 km.lik kıyısı olan ülkemizde 149 liman-iskele, 7 TCDD’ce işletilen liman vardır. 2004 yılında Karayolu yük taşıma payı % 91’dir. Karayolu toplam ağ uzunluğu 63.201 km., otoyol 1.851 km., devlet yolu 31.297 km., asfalt kaplama yol uzunluğu ise 6.067 km.dir. 2001 yılında havayoluyla yapılan yolculuk sayısı 9.900.000, havalimanı ve meydan sayısı 34’tür. 1923-2007 arasında il ve devlet karayolları toplamı % 237, demiryolları ise % 131,5 artmıştır. 1933-2007 yılları arasında Türkiye’de otomobil sayısı % 151.936 (1.519 kat), 1965-2007 arasında minibüs sayısı % 3.314 (33 kat), otobüs sayısı % 793 (8 kat) artmıştır. 1948 YILI ÜRETĠCĠ FĠYATLARIYLA GSYMH ĠÇĠNDE ULAġIM VE HABERLEġME YILLAR 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 (Kaynak: TOBB İstatistik Göstergeler) ULAġIM VE TOPLAM TL HABERLEġME TL 94,400,000 116,500,000 133,900,000 147,600,000 145,600,000 164,700,000 188,500,000 190,100,000 198,300,000 187,000,000 208,300,000 227,200,000 2,855,800,000 3,280,900,000 3,650,600,000 4,332,900,000 3,755,700,000 4,153,900,000 5,103,400,000 5,208,600,000 5,671,500,000 5,011,300,000 5,821,700,000 6,183,700,000 GSYMH % 3.31 3.55 3.67 3.41 3.88 3.96 3.69 3.65 3.50 3.73 3.58 3.67 56 1935 1936 1937 1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 225,500,000 255,700,000 283,000,000 316,900,000 347,900,000 329,500,000 318,400,000 363,200,000 326,600,000 300,300,000 295,800,000 361,700,000 442,200,000 451,600,000 5,989,100,000 7,424,600,000 7,515,500,000 8,246,700,000 8,920,800,000 8,581,100,000 7,692,800,000 8,132,200,000 7,330,700,000 6,994,600,000 5,910,300,000 7,802,400,000 7,873,000,000 9,263,400,000 3.77 3.44 3.77 3.84 3.90 3.84 4.14 4.47 4.46 4.29 5.00 4.64 5.62 4.88 1968 YILI ÜRETĠCĠ FĠYATLARIYLA GSYMH ĠÇĠNDE ULAġIM VE HABERLEġME YILLAR 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 (Kaynak: TOBB İstatistik Göstergeler) ULAġIM VE TOPLAM TL HABERLEġME TL 1,785,700,000 1,744,700,000 1,943,900,000 2,118,600,000 2,481,100,000 2,862,500,000 3,084,000,000 3,442,700,000 3,735,300,000 4,084,700,000 3,989,400,000 4,372,300,000 4,482,600,000 4,606,800,000 5,018,300,000 5,383,000,000 5,672,800,000 6,145,900,000 6,923,600,000 7,385,800,000 8,178,800,000 35,722,200,000 33,605,500,000 36,682,400,000 41,145,300,000 45,463,100,000 50,871,500,000 49,548,500,000 53,962,500,000 56,364,100,000 61,118,800,000 64,229,600,000 66,333,900,000 68,366,100,000 69,413,500,000 73,068,800,000 80,149,500,000 83,680,400,000 86,016,900,000 95,985,800,000 100,005,300,000 107,238,200,000 GSYMH % 5.00 5.19 5.30 5.15 5.46 5.63 6.22 6.38 6.63 6.68 6.21 6.59 6.56 6.64 6.87 6.72 6.78 7.14 7.21 7.39 7.63 57 1987 SABĠT FĠYATLARIYLA GSYMH ĠÇĠNDE ULAġIM VE HABERLEġME (Kaynak: TOBB İstatistik Göstergeler) YILLAR ULAġIM VE HABERLEġME TL TOPLAM TL GSYMH % 1968 2,451,433.60 29,159,049.00 8.41 1969 2,612,106.60 30,439,915.40 8.58 1970 2,679,704.60 31,721,966.80 8.45 1971 2,909,110.80 33,755,534.90 8.62 1972 3,249,303.50 36,192,374.40 8.98 1973 3,539,034.10 37,429,010.40 9.46 1974 3,952,371.70 39,937,382.50 9.90 1975 4,566,059.80 42,792,899.60 10.67 1976 5,307,914.80 47,090,870.20 11.27 1977 5,878,923.00 48,977,431.60 12.00 1978 6,029,635.80 49,883,190.40 12.09 1979 5,986,327.90 49,409,633.30 12.12 1980 5,907,098.80 49,495,903.30 11.93 1981 6,603,871.50 52,120,825.90 12.67 1982 7,183,119.20 54,357,010.50 13.21 1983 7,643,595.00 56,974,241.70 13.42 1984 8,482,669.10 61,181,514.40 13.86 1985 8,586,389.20 63,673,297.20 13.49 1986 8,943,432.90 67,957,993.10 13.16 1987 10,385,537.90 73,663,878.40 14.10 1988 10,348,012.50 75,619,040.70 13.68 1989 10,572,351.10 75,298,818.60 14.04 1990 11,787,150.40 81,601,141.10 14.44 1991 11,788,586.50 82,271,363.80 14.33 1992 10,898,943.90 85,418,868.70 12.76 1993 11,788,214.10 90,569,034.20 13.02 1994 11,811,000,000.00 87,505,000,000.00 13.50 1995 12,491,000,000.00 93,683,000,000.00 13.33 1996 13,438,000,000.00 99,722,000,000.00 13.48 1997 14,458,000,000.00 106,755,000,000.00 13.54 1998 15,166,000,000.00 110,288,000,000.00 13.75 1999 14,570,000,000.00 104,760,000,000.00 13.91 2000 15,589,000,000.00 112,044,000,000.00 13.91 2001 14,825,000,000.00 104,566,000,000.00 14.18 58 YILLARA GÖRE ULAġIM SEKTÖRÜ YATIRIM PAYI % (Kaynak; TOBB Ekonomik Göstergeler, 2000) YILLAR 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 ÖZEL SEKTÖR % 1.75 2.62 3.45 4.36 4 4.06 4.62 4.42 4.76 5.34 5.9 7 6.09 6.38 6 5.81 6.54 4.84 6.69 7.58 7.81 8.22 7.48 6.15 5.75 5.55 5.22 5.49 6.3 6.69 10.22 10.01 8.22 8.7 10.8 10.19 9.95 11.8 KAMU SEKTÖRÜ % 11.7 10.28 9.54 10.62 10.26 9.98 9.39 9.31 9.99 9.6 10.51 11.46 11.73 11.33 12.45 11.63 10.74 11.02 11.47 11.8 13.14 13.53 16.3 16.88 18.22 14.14 12.99 14.08 17.8 16.71 15.8 15.1 15 12.21 12.43 17.3 18.1 17.6 59 TÜRKĠYEDE KARAYOLU (Ġl+Devlet) ve DEMĠRYOLLARININ GELĠġĠMĠ TUİK, 2008 yıllar tüm karayolu km demiryolu km 18.355 29.639 39.583 41.582 43.511 47.080 55.008 58.451 58.792 59.453 59.069 60.761 59.302 59.128 59.999 61.090 61.939 61.912 3.756 5.632 6.669 7.381 7.515 7.671 7.802 7.895 8.008 7.985 8.138 8.193 8.400 8.429 8.549 8.671 8.697 8.697 1923 1930 1935 1940 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2007 Karayolu Demiryolu % % - - 61.48 33.55 5.05 4.64 8.20 16.84 6.26 0.58 1.12 -0.65 2.86 -2.40 -0.29 1.47 1.82 1.39 -0.04 49.95 18.41 10.68 1.82 2.08 1.71 1.19 1.43 -0.29 1.92 0.68 2.53 0.35 1.42 1.43 0.30 0.00 KARAYOLLARINDA YAPILAN Milyon km. Yıllar 1950 1955 1960 1965 1970 1972 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 TaĢıt km Ton km Yolcu km 558 1 204 1 563 3 394 6 477 8 113 11 515 13 432 15 127 17 610 18 416 15 878 15 343 15 957 16 595 17 260 17 949 18 667 20 849 23 016 24 553 26 613 27 041 26 056 28 514 30 807 957 2 406 3 678 8 415 17 447 18 777 25 874 29 424 33 812 38 013 41 404 37 119 37 507 39 007 40 567 42 189 43 878 45 634 54 018 58 832 65 459 68 239 65 710 61 969 67 704 97 843 2 597 10 831 10 880 24 931 41 311 50 207 61 341 68 395 74 100 85 678 88 560 75 770 73 127 76 491 80 010 83 690 87 539 91 566 93 587 112 034 128 202 133 833 134 991 131 029 142 173 146 029 60 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 31 251 34 833 41 015 46 384 49 947 49 866 56 151 52 631 51 664 52 349 57 767 61 129 64 577 69 609 69.771 72.432 95 020 112 515 135 781 139 789 152 210 150 974 161 552 151 421 150 912 152 163 156 853 166 831 177 399 181 330 181.935 176.455 140 743 155 202 167 871 180 967 186 159 175 236 185 681 168 211 163 327 164 311 174 312 182 152 187 593 209 115 206.098 212.464 DEMĠRYOLU KARAYOLU KARġILAġTIRMASI (1991-1996) Kaza Sayısı Yaralı Sayısı Ölü Sayısı 8.147 3.101 1.083 1.382.161 619.229 36.285 demiryolu karayolu UlaĢım Türü Kaza Yaralanma Ölüm Ölüm Riski (ölüm/ 1 milyar yolcu-km) Yol uzunluğu 1950-1997 yol artıĢ % Yapıl maliyeti Ömür (yıl) ĠĢletme maliyeti Yakıt Maliyeti Enerji Tüketimi UlaĢım Yatırımı % Yaralanma TÜRKĠYE ULAġIM TÜRLERĠ KARġILAġTIRMASI (Oran) Demiryolu 1 1 1 17 1 11 1 30 1 1 1 7 1 Karayolu 22 17,7 8 140 35 80 4 13 7 6 4 72 17,7 TĠCARET PAYLARI % (2006) YIL DENĠZYOLU DEMĠRYOLU KARAYOLU HAVAYOLU DĠĞER 2000 88,6 0,5 8,6 0,2 2,1 2001 87,0 0,6 10,6 0,2 1,6 2002 87.3 0.7 9.7 0.2 2.1 2003 87.6 0.8 10.5 0.1 1.0 2004 87.4 1.2 10.3 0.1 1.0 2005 86.0 1.2 11.9 0.2 0.7 61 Karayolu Highway KARAYOLU tarih karayolu km cumhuriyet öncesi 1950 2003 2010 18,335 47,080 63,167 62,219 OTOMATĠV SANAYĠ ÜRETĠMĠ, TOBB 2009 YILLAR Otomobil Minibüs Otobüs Midibüs 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2006 2008 60 366 67,291 31,529 60,353 167,556 233,412 297,476 545,682 621,567 1,199 1,099 5,222 213 7,397 7,898 7,645 20,597 20,728 21,123 122 806 1,284 1,101 1,637 1,689 1,279 4,231 6,019 7,526 0 4 239 491 2,191 4,288 3,537 11,506 8,263 10,660 Toplam 1,381 2,275 74,036 33,334 71,578 181,431 245,873 333,810 580,692 660,876 TÜRKĠYE-ĠSTANBUL KAZA KARġILAġTIRMASI, 2007 TÜİK Motorlu Kara TaĢıtı sayısı Toplam kaza sayısı Ölümlü-yaralanmalı kaza sayısı Ölü sayısı Yaralı sayısı TÜRKĠYE ĠSTANBUL 13,022,945 749,434 86,947 3,462 149,814 2,570,559 244,588 9,972 264 15,199 62 Bu yıllara ilişkin veri kaynakta otobüs+minibüs+kamyonet biçiminde olduğundan kullanılmamıştır. Toplam artıĢ % Minibüs artıĢ % 2,16 -0,14 -15,98 267,36 123,57 52,71 91.37 57.30 192.91 83.93 32,49 67.77 85.38 44.59 30.54 12.12 Otobüs artıĢ % Otomobil ArtıĢ % Toplam Otobüs Minibüs YILLAR Otomobil MOTORLU KARA TAġITLARI, TUİK 2008 1927 1933 1935 1940 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2007 4,257 4,349 4,343 3,649 13,405 29,970 45,767 87,584 137,771 403,546 742,252 983,444 1,649,879 3,058,511 4,422,180 5,772,745 6,472,156 Bu yıllara ilişkin veri kaynakta otobüs+minibüs+kamyonet biçiminde olduğundan kullanılmamıştır. 10,913 16,008 40,623 64,707 87,951 125,399 173,051 235,885 338,539 372,601 22,169 15,980 23,763 32,783 47,119 63,700 90,197 118,454 163,390 198,128 120,666 169,759 467,932 839,742 1,118,514 1,838,978 3,321,759 4,776,519 6,274,674 7,042,885 46.69 153.77 59.29 35.92 42.58 38.00 36.31 43.52 10.06 46.69 -27.92 48.70 37.96 43.73 35.19 41.60 31.33 37.94 21.26 -27.92 40.69 175.64 79.46 33.20 64.41 80.63 43.79 31.36 12.24 40.69 KARAYOLU KAZALARI, TUİK 2008 YILLAR Araç sayısı9 1933 1935 1940 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2006 9 7.575 7.610 9.100 11.015 35.225 80.757 123.588 214.968 369.808 785.920 1.344.254 1.888.767 2.981.222 4.985.333 7.161.379 9.898.059 10.936.714 ArtıĢ % 0.46 19.58 21.04 219.79 129.26 53.04 73.94 72.03 112.52 71.04 40.51 57.84 67.22 43.65 38.21 10.49 0.46 Kaza 7.493 8.136 14.805 19.207 46.643 36.960 63.473 115.295 279.663 500.664 620.789 728.755 ArtıĢ ArtıĢ ArtıĢ Ölü Yaralı % % % 8.58 81.97 29.73 142.84 -20.76 71.73 81.64 142.56 79.02 23.99 17.39 1.247 1.590 2.564 3.978 6.054 4.100 5.477 6.317 6.004 5.510 4.505 4.633 27.51 61.26 55.15 52.19 -32.28 33.59 15.34 -4.95 -8.23 -18.24 2.84 8.673 7.729 13.654 16.838 30.864 23.816 49.058 87.668 114.319 136.437 154.086 169.080 -10.88 76.66 23.32 83.30 -22.84 105.99 78.70 30.40 19.35 12.94 9.73 Otomobil+otobüs+minibüs+kamyon+kamyonet+motosiklet+özel amaçlı taĢıtlar+yol ve iĢ makinaları 63 Demiryolu Railway “Hükümet-i Seniyye‟nizin vazgeçilmez bir görev sayması gereken ilk tedbir demiryollarımızın yapımıdır. Avrupa ülkeleri kadar demiryollarına sahip olduğumuz gün, Zat-ı Hümayununuz dünyada en önde gelen bir devletin başında olmuş olacaksınız”. Fuad Paşa’nın Padişaha sunduğu vasiyetname’den Demiryollarının 1995 yılında dış ticaret payı, miktar olarak % 0,76, parasal olarak % 0,66’dır. 2003 yılında Türkiye ulaşımında demiryolu yolculuk payı % 3, yük taşımacılık payı % 7’dir. 2009 yılında Türkiye, demiryolları Avrupa’da hat uzunluğu açısından sonuncu, kaza sayısı açısından birinci sıradadır. 11.004 km toplum demiryolunun (2009), 9.024 km. si 1950 öncesinden kalmadır. Cumhuriyetin kuruluşundan 1950 yılına değin (27 yıl), yılda 172 km. demiryolu yapılarak Osmanlı döneminden devir alınan 4.559 km. demiryolu ikiye katlanmıştır. 1950 yılından günümüze (60 yıl) 2.000 km. demiryolu döşenmiştir. TAġIMA SĠSTEMLERĠNĠN KARġILAġTIRILMASI Türkiye koşullarında, yolcu-km. başına enerji tüketimi (tren=100)(DPT, 1982) SĠSTEM Otomobil DolmuĢ Minibüs Otobüs Tramvay Metro Tren ORTALAMA 515 241 134 96 112 97 100 DEMĠRYOLU HAT UZUNLUĞU KM (TCDD, 2009) YILLAR 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 ELEKTRĠKLĠ ELEKTRĠKSĠZ TOPLAM 1.752 1.920 1.920 1.920 1.920 1.928 1.919 6.945 6.777 6.777 6.777 6.777 6.771 6.767 8.697 8.697 8.697 8.697 8.697 8.699 8.686 64 TÜRKĠYEDE DEMĠRYOLU ÖDENEKLERĠ yıllar demiryolu uzunluğu km demiryolu/karayolu ödenek oranı 1923 1950 1976 1995 3.714 7.494 8.138 8.600 (+tali 1900) 1/3 1/34 1/7 ULAġIMDA DEMĠRYOLU PAYI Yıl Yolculuk Payı % Yük payı % 1950 1994 2003 2004 42 4 3 2 78 8 7 4 DEMĠRYOLU KAZALAR (TUİK 2008) Yıllar 1935 1940 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2007 2008 2009 Kaza 38 67 61 145 110 36 196 407 895 1.211 913 869 490 522 394 386 299 Ölü 28 126 116 136 148 141 110 135 198 146 158 175 185 153 108 111 88 Yaralı 49 83 196 251 224 81 126 219 368 408 402 476 430 273 204 247 303 65 Denizyolu Seaway TÜRK DENĠZ TĠCARET FĠLOSU GEMĠ TĠPLERĠ VE YAġ ORTALAMASI GEMĠ TĠPĠ Kuru Yük Gemisi Dökme yük Gemisi Obo Gemisi Konteyner Kuruyük-Konteyner Petrol tankeri Ürün Tankeri Kimyevi madde tankeri LPG Tankeri Asfalt Tankeri Su Gemisi Ro-Ro Gemisi Ro-Ro Ferri-Yolcu Feribot Tren Ferisi Yolcu/Yük Gemisi Frigofrik Balıkçı Gemileri Bilimsel AraĢtırma Gemileri ġehir hatları Deniz Otobüsleri ġehir hatları Arabalı Yolcu motorları Romörkör Hizmet Gemileri Mavna/ġat Yüzer Vinç Diğer TOPLAM ADET 2003 YAġ ORTALAMASI ADET 2007 396 125 2 37 6 113 7 49 6 2 13 22 6 16 7 26 1 52 4 53 23 20 4 125 33 2 1 1 29.1 20.2 22 8.3 10.8 24.9 15.1 20 20.3 43 23.8 19 28.5 17.4 32.6 27.6 0 11.8 40.5 27.2 11.7 23.6 0 22.2 19 5 0 0 431 96 1 32 11 130 3 49 6 1 16 20 12 35 7 42 0 171 4 47 26 24 64 110 76 2 5 10 1.152 23.5 700 66 1988-2003 YILLARINDA DENĠZ (TDĠ) FĠLO KAYIPLARI, 2003 YILLAR TOPLAM TONAJ (1000 DWT) AYRILAN GEMĠ SAYISI 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 4.911 5.123 5.639 5.968 6.503 8.255 8.545 10.310 10.893 10.563 9.760 10.322 9.489 9.307 8.665 7.626 15 27 25 17 13 15 17 11 30 27 24 29 40 44 44 38 ĠSTANBUL’DA DENĠZ ULAġIMI ġĠRKETLERĠ VE FĠLO, Murat Koraltürk 2010 ġĠRKETLER ġirket-i Hayriye Haliç Vapurları ġirketi Hazine-i Hassa Vapurları Ġdaresi Fevaid-i Osmaniye Ġdare-i Aziziye Ġdare-i Mahsusa Osmanlı Seyr-i Sefain Ġdaresi Akay ĠĢletmesi Denizbank/DDY ĠĢletmesi Denizcilik Bankası Türkiye Denizcilik ĠĢletmeleri ĠDO Aġ FĠLOYA EKLENEN BAġLANGIÇ BĠTĠġ FĠLO 1851 1858 1945 1941 77 17 1844 1862 2 1862 1871 1878 1871 1878 1909 11 12 26 9 1 14 1910 1933 45 17 1933 1938 48 3 1938 1952 58 10 1952 1984 ? 65 1984 2005 ? 47 1988 - 90 67 ĠDO VE ġEHĠR HATLARI YOLCULARI Murat Koraltürk 2010 YILLAR 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 DENĠZOTOBÜSÜ + FERĠBOT 5105083 585386 6040783 4970609 4541244 4951877 5178688 6391301 6761809 7447364 9719037 8414876 7372545 7000306 7734817 8168167 11076822 13835475 14580634 15032535 15307802 13559616 ġEHĠR HATLARI 53610004 76541120 82599631 84753392 87015854 68 Ġstanbul Bilgileri Informations of Istanbul “İstanbul: pek soylu biçimlerin tatlı melodisi” Le Corbusier Bölüm, Ġstanbul’u bir kent olarak genel çizgileriyle (en temel göstergelerle) tanıtmayı amaçlamaktadır. UlaĢıma etki edebilecek özellikler üzerinde vurgu yapılmıĢ, bu tür veriler öne çıkarılmıĢtır. Coğrafya Geography Ġstanbul 41° K, 29° D koordinatlarında yer alır. Batıda Çatalca Yarımadası, doğuda Kocaeli Yarımadası'ndan oluĢur. Kuzeyde Karadeniz, güneyde Marmara Denizi ve ortada Ġstanbul Boğazı'yle çevrili kent; kuzeybatıda Tekirdağ'a bağlı Saray, batıda Tekirdağ'a bağlı Çerkezköy, Tekirdağ, Çorlu, güneybatıda Tekirdağ'a bağlı Marmara Ereğlisi, kuzeydoğuda Kocaeli'ne bağlı Kandıra, doğuda Kocaeli'ne bağlı Körfez, güneydoğuda Kocaeli'ne bağlı Gebze ilçeleri ile komĢudur. Ġstanbul'u oluĢturan yarımadalardan Çatalca Avrupa, Kocaeli ise Asya anakaralarındadır. Kentin ortasındaki Ġstanbul Boğazı ise bu iki kıtayı buluĢturur. Boğazdaki Fatih Sultan Mehmet ve Boğaziçi Köprüleri kentin iki yakasını birbirine bağlar. Kent, Ġstanbul Boğazı boyunca ve Haliç'i kuĢatacak biçimde, Türkiye'nin kuzeybatısında yer alır. 1990 yılında İstanbul’un alanı 5.220 km², 1997 yılında 5.110 km², 2009 yılında 5.460,80 km²’dir. 10 Temmuz 2004 tarihinden önce 1.920 km² olan İBB yetki alanı, 22 Temmuz 2004 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanan 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Yasası ile 5.343,02 km²’ye çıkarılmıştır. Son nüfus sayımına göre, İstanbul’un Avrupa yakası nüfusu 8,1 milyon, Anadolu Yakası nüfusu 4,4 milyondur. 2000 yılında Türkiye nüfusunun % 15’i İstanbul’da yaşamaktadır. 1970-2000 yılları arasında İstanbul toplam nüfusu % 337 artarken, kentsel nüfusu % 400 artmıştır (Türkiye genel artışı % 300). Türkiye’de tüm çalışanlar içinde (işgücü) İstanbul ili payı % 13, sanayi sektöründe % 33’dür (DİE, 2001). İstanbul Anadolu Yakası nüfusu 1970-2000 yılları arasında % 23’den % 35’e yükselmiş, Avrupa yakası nüfusu isi % 77’den % 65’e düşmüştür. 1970 yılında en yüksek nüfuslu iki ilçe Fatih ve Şişli iken, 2000 yılında Gaziosmanpaşa ve Kadıköy olmuştur. Ümraniye, Küçükçekmece, Bağcılar, Üsküdar, Bahçelievler azalarak bu ilçeleri izlemektedir. Nüfusu en hızlı artan İstanbul ilçesi Büyükçekmece’dir. Onu Sultanbeyli, Ümraniye, Pendik, Gaziosmanpaşa vb. izlemektedir. Nüfusu en çok azalan ilçe ise Eminönü’dür. Onu Bakırköy, Fatih, Adalar, Beşiktaş izlemektedir. 69 GENELGÖSTERGELER (Kaynak; DİE, Ulusal Hesaplar, 2001) Yüzölçümü (km2) Nüfus (kişi) Kent nüfusu Çalışan nüfus İşgücü GSYİH (milyon TL) ĠSTANBUL 5.400 10.018.735 9.085.599 3.471.400 3.977.241 26.278.326 TÜRKĠYE 769.604 67.803.927 44.006.274 25.997.141 28.544.359 118.789.113 Ġstanbul’un Adları The Name’s of Istanbul ĠSTANBUL'UN ADLARI BYZANTION BYIZANTOUM VIZANTION SECUNDA ROMA ISTANBOL-ISTINBOL Roma imparatoru Septimus Severus'un oğlu Antonius'un adı Latince Grekçe Ermenice Kaynaklar (2.yy) NEA ROMA (NOVA ROMA) KONSTANTĠNOPOLĠS BĠZANSTIUM KONSTANTĠNĠYYE ĠSTANPOLĠS ASTANBUL BELDE-Ġ TAYYĠBE DARÜL'ĠSLAM DAR'ÜL'HĠLAFE DER'SAADET DER-Ġ DEVLET DERALĠYE ASĠTANE DARÜ'S SALTANA ĠSTANBUL Bizans imparatoru Konstantin‟in adı Hadis-i Şerif İbni batuta (14.yy) Arapça Osmanlı Osmanlı Osmanlı Osmanlı Osmanlı 70 ĠSTANBUL'U NASIL ADLANDIRIRLARDI? (Kaynak:Evliya Çelebi) adlandıranlar ad Latinler Süryaniler Yahudiler Frenkler Avusturyalılar (Nemçe) Ruslar Macarlar Felemenkler (Hollandalılar) Portekizliler Araplar İranlılar Hindliler Moğollar Tatarlar Makedonya Yankoviçe, Aleksandra Vizendovina Yağfuriye, Pozantiyum, Konstantiniye Konstantinopol Tekfuriye, Vizendovar İstefaniye Kostin Konstantiniyye-i Kübra Kayser Zemin Tahtı Rum Çakdurkan Sakalya Ġstanbul’un Alanı The fields of Istanbul ĠSTANBUL’UN ALANI (km²) (Kaynak: www.ibb.gov.tr) Alan ĠBB sınırı Suriçi bölge Avrupa Yakası kara alanı Avrupa Yakası göl alanı Avrupa Yakası toplam alanı Anadolu Yakası kara alanı Anadolu Yakası göl alanı Anadolu Yakası toplam alanı Ġstanbul kara alanı Ġstanbul göl alanı Ġstanbul toplam alanı 2009 5.343,02 253 3.474,06 88,65 3.562,71 1.869,13 28,99 1.898,12 5.343,19 117,64 5.460,80 ESKĠ ĠSTANBUL TEPELERĠ 1.Tepe Topkapı Sarayı, Ayasofya, Sultanahmet cami, Cezaevi ve eski hipodromun bulunduğu yer 2.Tepe 3.Tepe 4.Tepe Çemberlitaş ve Nuruosmaniye Cami Beyazıt cami, Üniversite ve bahçesi, Süleymaniye Cami tepesi Fatih Caminin bulunduğu yer 5.Tepe Çarşamba'da Sultan selim Cami tepesi 6.Tepe Edirnekapı'da Mihrimah Cami ile tekfur Sarayını içine alan tepe 7.Tepe Lycus Vadisi (Aksaray-Topkapı) ni sağlı-sollu çevreleyen tepeler dizisi 71 Belediyeler Municipalities ĠSTANBUL'DA 1980 ÖNCESĠ BELEDĠYELER Yıllar Belediyeler 1923'den önce Merkez (İstanbul), Kartal, Tuzla, Silivri 1923-1930 Çatalca, Maltepe, Pendik, Şile, Yalova 1950-1960 Küçükçekmece, Büyükçekmece 1960 Küçükyalı 1963 Bayrampaşa, Kağıthane, Küçükköy, Ümraniye, Değirmenköy 1966 Avcılar, Güngören, Yakacık 1967 Alibeyköy, Kocasinan, Sefaköy 1969 Hadımköy, Celaliye-Kamiloba, Soğanlık 1970 Esenler 1971 Dolayoba, Selimpaşa 1972 Kemerburgaz, Yenibosna, Çınarcık 1976-1980 Halkalı, Yeşilbağ, Yayalar Ġlçeler Districts ĠSTANBULDA ĠLÇE SAYILARI yıllar Ġlçe sayısı 1927 1950 1965 1990 1994 1995 2009 7 16 19 25 33 32 39 72 ĠSTANBULDA ĠLÇELER ilçe ilçe olma yılı Adalar Bakırköy Beyoğlu Çatalca Üsküdar 1927 ? 1926 1924 1926 1926 Ġstanbul (Merkez) 1927 ? Eminönü Fatih BeĢiktaĢ Sarıyer Yalova Beykoz Eyüp Kadıköy Kartal Silivri ġile 1928 1928 1930 1930 1930 1930-1950 1930-1950 1930-1950 1930-1950 1930-1950 1930-1950 GaziosmanpaĢa 1965 ġiĢli Zeytinburnu BayrampaĢa Kağıthane 1965 1965 1990 1990 Küçükçekmece 1990 Pendik Ümraniye 1990 1990 Büyükçekmece 1990 Avcılar Bağcılar Bahçelievler Güngören Maltepe Sultanbeyli Tuzla Esenler Yalova (Ġl olması) 1992 1992 1992 1992 1992 1992 1992 1993 1995 73 ĠSTANBUL ĠLÇELERĠ, 2007 ilçe Avrupa Yakası Toplam yüzölçümü (km2) nüfus Hanehalkı (2001) 3474,06 8156,969 506,48 148,419 AVCILAR 41,92 322,190 59.766 BAĞCILAR 22,40 719,267 126.610 BAHÇELĠEVLER 16,57 571,711 122.415 BAKIRKÖY 29,65 214,821 61.342 104,48 193,750 9,54 272,196 61.358 BEġĠKTAġ 18,04 191,513 62.476 BEYLĠKDÜZÜ 37,74 186,847 8,96 247,256 60.431 157,68 151,954 92.564 ÇATALCA 1040,42 61,566 19.638 ESENLER 18,51 468,448 86.553 ESENYURT 43,12 335,316 EYÜP 228,14 317,695 64.311 FATĠH 15,93 455,498 112.426 GAZĠOSMANPAġA 11,67 464,109 174.112 GÜNGÖREN 7,17 318,545 70.794 KAĞITHANE 14,83 418,229 88.014 KÜÇÜKÇEKMECE 37,51 662,566 145.521 SARIYER 151,26 276,407 63.580 SĠLĠVRĠ 869,51 118,304 27.909 SULTANGAZĠ 36,24 436,935 ġĠġLĠ 34,98 314,684 79.138 ZEYTĠNBURNU 11,31 288,743 61.813 ARNAVUTKÖY BAġAKġEHĠR BAYRAMPAġA BEYOĞLU BÜYÜKÇEKMECE Anadolu Yakası Toplam 1.869,13 4.416,867 ADALAR 11,05 10,460 ATAġEHĠR 25,87 345,588 310,36 241,833 BEYKOZ 4.259 52.636 74 ÇEKMEKÖY 148,02 135,603 KADIKÖY 25,07 550,801 206.211 KARTAL 38,54 427,156 102.500 MALTEPE 53,06 415,117 95.632 180,20 520,486 94.149 61,87 223,755 781,73 25,169 7.942 ÜMRANĠYE 45,30 553,352 143.265 ÜSKÜDAR 35,34 529,550 134.142 123,86 165,239 28.627 28,86 272,758 34.436 PENDĠK SANCAKTEPE ġĠLE TUZLA SULTANBEYLĠ 75 Nüfus Population Türkiye’nin nüfusu 1927-2009 arasında % 416, İstanbul’un nüfusu ise % 1.325 artmıştır. ĠSTANBUL’UN NÜFUSU Yıllar Türkiye Nüfusu Ġstanbul Ġstanbul Nüfusu Payı % 1453 50.000 1477 70.000 1550 550.000 1780 873.000 1850 370.000 1872 550.000 1885 627.000 1908 1.080.000 1923 12.475.000 1927 13.648.270 806.863 5,91 1935 16.158.018 883.599 5,46 1940 17.820.950 991.237 5,56 1945 18.790.174 1.078.399 5,74 1950 20.947.188 1.166.477 5,57 1955 24.064.763 1.533.822 6,37 1960 27.754.820 1.882.092 6,78 1965 31.391.421 2.293.823 7,3 1970 35.605.176 3.019.032 8,48 1975 40.347.719 3.904.588 9,68 1980 44.736.957 4.741.890 10,6 1985 50.664.458 5.842.985 11,5 1990 62.866.000 7.309.190 11,6 1997 62.866.000 9.198.809 14,63 2000 65.200.000 10.018.735 15,36 2008 71.517.100 12.697.164 17,75 76 ĠSTANBUL-TÜRKĠYE NÜFUS GELĠġĠM TABLOSU 1970-2000 (Kaynak: DIE-TUİK Genel Nüfus Sayımları, 2000) Yılllar Ġstanbul Kentsel Nüfus Türkiye Kentsel Nüfus Ġstanbul Kırsal Nüfus Türkiye Kırsal Nüfus Ġstanbul Toplam Türkiye Toplam 1970 1975 1980 1985 1990 2000 100 100 100 100 100 100 120 123 155 107 129 113 133 143 232 115 159 126 254 196 36 109 196 246 308 243 70 106 246 159 416 321 118 109 337 190 2000 YILINDA BĠR KARġILAġTIRMA, Türkiye Marmara Ġstanbul (Kaynak: İMP, 2006) Nüfus % 68.000.000 17.000.000 10.018.735 100 25 14,7 ĠSTANBUL KENT NÜFUSUNUN TOPLAM NÜFUSA (KENT+KÖY) ORANI % 1975 67.82 1980 61.36 1985 95.17 1990 92.40 1997 92.50 ĠSTANBUL ĠKĠ YAKA NÜFUS GELĠġĠMĠ Yıllar Avrupa Yakası Nüfus İstanbul Avrupa Yakası % 80 77 77 2.281.249 73 77 72 69 67 65 65 60 1950 1955 1965 1970 1973 1975 1980 1985 1990 2000 2003 2010 (Ana Plan Tahmini) 2.820.388 3.264.393 3.942.005 4.734.857 6.541.593 63 Anadolu İstanbul Anadolu Yakası Nüfus Yakası % 20 23 23 695.094 1.029.164 1.477.497 1.900,980 2.574.333 3.477.142 27 23 28 31 33 35 35 40 37 77 ĠSTANBUL ĠLÇELERĠNĠN NÜFUSA GÖRE SIRALANMASI 1970 1975 Fatih 1980 1985 1990 2000 Fatih ġiĢli ġiĢli Fatih Kadıköy Kadıköy Kadıköy Bakırköy Kadıköy Kadıköy Kartal Kartal Ümraniye Kadıköy Bakırköy ġiĢli ġiĢli ġiĢli Küçükçekmece Eyüp Eyüp Kartal Fatih Fatih Bağcılar Beyoğlu Kartal Üsküdar Üsküdar Üsküdar Üsküdar Üsküdar Üsküdar Eyüp Eyüp Eyüp Bahçelievler Kartal Beyoğlu Beyoğlu GaziosmanpaĢa GaziosmanpaĢa Kartal Eminönü BeĢiktaĢ GaziosmanpaĢa Beyoğlu Beyoğlu Fatih BeĢiktaĢ GaziosmanpaĢa BeĢiktaĢ BeĢiktaĢ BeĢiktaĢ Pendik GaziosmanpaĢa Zeytinburnu Zeytinburnu Zeytinburnu Zeytinburnu Büyükçekmece Zeytinburnu Eminönü Sarıyer Sarıyer Sarıyer Esenler Beykoz Beykoz Beykoz Beykoz Beykoz Maltepe Çatalca Sarıyer Eminönü Çatalca Çatalca Kağıthane Sarıyer Çatalca Çatalca Eminönü Eminönü Güngören Yalova Yalova Yalova Yalova Yalova ġiĢli Silivri Silivri Silivri Silivri Silivri Eyüp ġile ġile ġile ġile ġile Zeytinburnu Adalar Adalar Adalar Adalar Adalar BayrampaĢa Ümraniye Ümraniye Ümraniye Küçükçekmece Ümraniye Sarıyer Küçükçekmece Küçükçekmece Küçükçekmece Ümraniye Küçükçekmece Avcılar Bağcılar Bağcılar Bağcılar Pendik Bağcılar Beyoğlu Bahçelievler Bahçelievler Bahçelievler Kağıthane Bahçelievler Beykoz Pendik Pendik Pendik BayrampaĢa Pendik Bakırköy Büyükçekmece Büyükçekmece Büyükçekmece Büyükçekmece Büyükçekmece BeĢiktaĢ Esenler Esenler Esenler Sultanbeyli Esenler Sultanbeyli Maltepe Maltepe Maltepe Tuzla Maltepe Tuzla Kağıthane Kağıthane Kağıthane Maltepe Kağıthane Silivri Güngören Güngören Güngören Güngören Güngören Çatalca BayrampaĢa BayrampaĢa BayrampaĢa Esenler BayrampaĢa Eminönü Avcılar Avcılar Avcılar Bahçelievler Avcılar ġile Sultanbeyli Sultanbeyli Sultanbeyli Bağcılar Sultanbeyli Adalar Tuzla Tuzla Tuzla Avcılar Tuzla Yalova Bakırköy Bakırköy Bakırköy GaziosmanpaĢa 78 ĠSTANBUL ĠLÇELERĠ Nüfus Büyüklüğüne Göre (2000) Nüfus ArtıĢ Hızına Göre (1990-2000) GaziosmanpaĢa Kadıköy Ümraniye Küçükçekmece Bağcılar Üsküdar Bahçelievler Kartal Fatih Pendik Büyükçekmece Esenler Maltepe Kağıthane Güngören ġiĢli Eyüp Zeytinburnu BayrampaĢa Sarıyer Avcılar Beyoğlu Beykoz Bakırköy BeĢiktaĢ Sultanbeyli Tuzla Silivri Çatalca Eminönü ġile Adalar Büyükçekmece Sultanbeyli Ümraniye Pendik GaziosmanpaĢa Bağcılar Avcılar Esenler Küçükçekmece Bahçelievler Zeytinburnu Kartal Sarıyer Maltepe Silivri Beykoz Kağıthane Tuzla Güngören ġile Çatalca Üsküdar Eyüp BayrampaĢa ġiĢli Kadıköy Beyoğlu BeĢiktaĢ Adalar Fatih Bakırköy Eminönü Bir Örnek: ĠSTANBUL SULTANBEYLĠ ĠLÇESĠNĠN NÜFUS GELĠġĠMĠ (1992’’de ilçe olmuştur) 1957 1980 1985 1990 1997 1998 3.500 2.431 3.741 82.298 145.000 210.000 79 Ġmar ve Konut Constructions and housing İstanbul’daki yapılaşmanın % 7’si imara uygun (yasal), % 93’ü imar yasa düzenlemelerine uygun değildir. ĠSTANBUL’DA KONUT SAYISI Yıllar Konut Sayısı 643.343 799.619 1.063.886 2.500.000 3.391.752 1970 1975 1980 1996 2000 ĠSTANBULDA KONUTLARIN YASAL DURUMU,2004 Ruhsatlı Ruhsatlı-iskansız Ruhsatsız 300.000 500.000 500.000 Bir Örnek: BAKIRKÖY ĠLÇESĠNDE ĠMAR UYGULAMASI Tarih Yetkili 1988 Bedrettin Dalan (İBB Başkanı) 1988 Naci Ekşi (Bakırköy Belediye Başkanı) 1989 Yıldırım Aktuna (Bakırköy Belediye Başkanı) 1989 Turgut Özal (Başbakan) 1992 Ali Talip Özdemir (Bakırköy Belediye Başkanı) Uygulama Bakırköy'de hazine arazisinin 1/5.000'lik planla yeĢil alan olmaktan çıkarılması ve 1000 konutluk siteye imar olanağı. Dalan'ın 1/5.000'lik planının 1/1000'lik uygulama planının yürürlüğe sokulması ve arazinin Ġhlas Aġ'ye verilmesinden sonra imar durumu verilmesi. Ġmara açılan 100 dönüm arazinin yeniden yeĢil alan yapılması ve Bakanlığın iptali üzerine Ġhlas Aġ'ye ruhsat verilmesi. YeĢil alan kararı alan Bakırköy Belediyesi kararının BaĢbakanlık talimatıyla Bayındırlık bakanlığınca iptal edilmesi. 100 dönümlük yeĢil alanı yok eden Ġhlas Aġ'ce yapılan sitenin anahtarlarının konut sahiplerine dağıtılması. 80 ĠSTANBUL ĠMAR PLANLARI Plan Adı Von Molkte Yangın Yeri Planı (Pangaltı) Yangın Yeri Planı (Aksaray) Yangın Yeri Planı (Salmatomruk) Islah-ı Turuk Komisyonu Tarih 1836-1837 1855 1856 1857 1863 Galata Surlarının yıkılması 1864 Joseph Antoine Bouvard çizimleri 1902 Ġstanbul'un Fransız Topografya Cemiyeti'nce Haritalanması Ölçek Not 1/25.000 Luigi Starori. Luigi Starori. Yol, kanalizason,kagir bina. Galata 6.Daire-i Belediye, Müh.Marie de Launay Paris başmimarının meydan tasarımları. Koordinat sisteminin merkezi: Galata Kulesi 1910-1911 Lyon belediyesi başmühendisi İstanbul Şehremaneti Fen Heyeti Müdürlüğüne atanmıştır. Plan kayıptır. Auric (Fransa) Planı Ġstanbul'un Alman Firması'nca Haritalanması Carl Ch. Lörcher Beyoğlu Nazım Planı ÇalıĢması (ĠnĢaat ve KeĢfiyat Aġ adına) ĠnĢaat ve KeĢfiyat Aġ (1928)den sonra Rahmi Arı Firması Haritalama ÇalıĢması Bau Rathree Cibali-Fatih Planı Carl Ch. Lörcher ÜsküdarKadıköy Nazım Planı ÇalıĢması (ĠnĢaat ve KeĢfiyat Aġ adına) Elgötz Planı Martin Wagner ÇalıĢması Prost (Tarihi Ġstanbul+Beyoğlu) Planı Prost (Tarihi Ġstanbul+Beyoğlu) Uygulama Planları (15 yıllık) Prost Planı Revizyon Komisyonu MüĢavirler Heyeti Planlama Beyoğlu Ciheti Nazım ve Sanayi Bölgeleri Planı ÇalıĢmaları Boğaziçi Köy YerleĢmeleri Ġmar Planları Ġstanbul Ġmar Operasyonu Högg Planlama ÇalıĢmaları Luigi Piccinato ÇalıĢmaları ve Ġmar ve Planlama Müdürlüğü'nun kurulması Luigi Piccinato Geçit Devri Nazım Planı Ġmar ve Ġskan Bakanlığı Bölge Planlama Bürosu Ġstanbul Belediyesi bünyesinde Ġmar Planlama Müdürlüğünün kurulması Plan kayıptır. 1914-1919 1/500, 1/1.000, 1/2.000 1922 1/2.000 27.000 hektar. 1922-1940 Yangın alanının düzenlenmesi. Fatih-Edirnekapı tramvay hattının yerleşmeyi geliştirmek amaçlı önerilmesi. 1922 1926-1928 1/10.000 Uluslar arası yarışma seçimi. Anlaşma sağlanamamıştır. İstanbul analizleri. 1933 1934? 1936-1937 Yapı, yeşil alan, yol planları ayrı. 1/5.000 Wagner planı eleştirmiş, gerçekci bulmamıştır. 1939-1951 6.000 hektar nazım, 3.000 hektar imar, 650 hektar detay. 1951 Bölge Planlama için öneri paketi. 1952-1956 1941, 1950, 1954 1956 1957 1/5.000, 1/10.000 Kemal Ahmet Aru+Mukbil Gökdoğan+Cevat Erbel+Emin Onat. 1/2.000 1970'li yıllara kadar bu planlar kullanıldı. 1958 1960 1/10.000 Dönem içinde 7.289 bina yıkıldı. Sonuçsuz kaldı. İller Bankasınca kurulan Müdürlüğün başına Cevat Erbel getirildi, çalışma 27 Mayıs 1960'la kesildi. 2.5 milyon nüfus 30,000 hektar alana 1960 Tuğrul Akçura 1960 Turgut Cansever 81 1961 İmar Müdürlüğü Arşivi:360 onanmış plan (Belediye 133+Özel 227) ÖNERİ: İmar Durumu Planı. 1961 Hazırlanamadı. Doğu Marmara Planı 1962 İstanbul, İzmit Adapazarı gelişme sorunu. Suriçi Nazım Planı 1964 Ġstanbul Kat Nizamları Planı 1964 Doğu Marmara Nazım Planının gözden geçirilmesi 1964 Ġstanbul Ġmar Planlaması Geçit Devresi ġurası Ġmar Durumu (Zoning) Planı önerisi Bölge Planlama Bürosu Ġstanbul Sanayı Nazım Planı Doğu Marmara Bölge GeiĢtirme Planı Gecekondu Bölgelerinin, Ġslah ve Tasfiye Bölgelerinin Saptanması Gecekondu Bölgelerinde Belediyelerin oluĢturulması Ġstanbul Nazım Plan Bürosu (Luigi Piccinato'nun desteğiyle) Çevre Yolları Mevzii Planı Nazım Plan Bürosu Protokollleri 1965 1966-1970 1966-1980 1966-1969 1971 Alt Ġmar Planları Boğaziçi Nazım Ġmar Planı Başkan: Mithat Yenen Belediyelerden yetki alınması. İstanbul Belediyesince hazırlanan çevre yolları ve köprü planının İmar ve İskan Bakanlığı'nın Çevre Yolları Mevzi Planı olarak onaması. Sorumlu kuruluşlarla yapılan 115 protokol (40 önemli acil karar üzerinde uzlaşma). 1968 Ġstanbul Nazım Planı Yapılan Plan ÇalıĢmaların Genel Değerlendirmesi Boğaziçi Nazım Ġmar Planı ve Uygulama Yönetmeliği Ġstanbul Metropoliten Alan Nazım Planı 34 yeni belediye. 1966-1968 1969 Ġstanbul Metropol Alanı Planlama ve GeliĢme Sorunları İstanbul'da imarlı kesimin kat yüksekliklerinin arttırılması. Tek doğrusal gelişme ekseni yerine İstanbul Kuzeyine derinlik verilmesi. MGK önerisi ve Belediye Meclisi onayıyla yürürlüğe girdi. Avrupa: 792 hektar, Anadolu : 348 hektar. OECD+BM desteği ve yabancı uzmanlar. Gecekondu önleme bölgesi: 35 (1970)-53(1982), Islah:127, tasfiye:20. 1964 Nazım Plan Bürosu Ġstanbul Kenti GeliĢme ġeması seçimi Ġstanbul Nazım Planınının Kurulca incelenmesi Ġller Bankası Ġstanbul Mücavir Belediyeler Ġmar Planlama Bürosu Boğaziçi Sahil ġeridi Koruma Planı Ġstanbul ġehirsel GeliĢme Projesi Finansmanı Eski Eserler Yasasına Bağlı olarak Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu (GEEAYK) nin oluĢturulması ve Boğaziçi Koru ve Ormanların korunması kararı 1/5.000 Şemanın araştırmalarla sınanması 1/25.000 Araşırmalar sonuçlanmadan çizildi (Dünya Bankasına bağlı olarak aceleye getirildi). 1971 Yetersiz bulundu. 1971 Başkan: Cevat Erbel, daha sonra: Turgut Cansever, Hande Süher, Kutlu Güzelsu. 1971 1/5.000 Sahil şeridi ve yalıların korunması. Dünya Bankasıyla anlaşma. 1972 1974 1974 Türk Hükümeti Dünya Bankası anşaması sonucu İnstitue of Public Administration+Buchanan grubu Konsorsiyumu danışmanlığı. 1976 Yeni bir strateji. 1977 1/5.000 1980 1/50.000 1980 sonrası 1/25.000, 1/5.000 1/5.000 1982 1978 ve 1979'da revize edildi Bayındırlık Bakanlığınca onaylı 82 Boğaziçi Nazım Planı ve Boğaziçi Sahil ġeridi ve Öngörünüm Bölgesinin içeren Koruma GeliĢtirme Planı 1983 Essen Planı 1984 Ġstanbul Kentsel UlaĢım Etüdü ĠBB UlaĢım Nazım Planı raporları Ġstanbul UlaĢım Master Planı Boğaziçi Geri Görünüm ve Ektilenme bölgeleri Revizyon Nazım Ġmar Planı ve buna bağlı Boğaziçi Geri Görünüm ve Etkilenme Bölgelerine ait uygulama planları Master ulaĢım etüdlerinin incelenmesi ve önemli uygulamaların değerlendirilmesi Ġstanbul Tarihi Yarımada Koruma Nazım Ġmar Planı 1987 1988 1988 1990 1/5.000 İBB Ġstanbul ÇED Planı 2007 1/100.000 İBB 1/5.000, 1/1.000 Kentiçi yol projesi ulaĢım 1/5.000, 1/1.000 1988 İstanbul Belediyesi+Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu+İller Bankası. Essen Üniversitesi plancıları. Uluuslararası konsorsiyum (IRTC) Temel Mühendislik Firması. Halkow Fox Grubu. İBB İBB tarafından Metroplan Firmasına yaptırıldı. 1990 İstanbul’da ilk ilan edilen sit alanı 1974 yılında ‘Boğaziçi Doğal ve tarihi Sit Alanı’dır. 1993 yılında Beyoğlu, 1995 yılında tarihi yarımada, 1974 Kuzey Kesimi Karadeniz Kuşağı doğal ve kentsel sit alanı ilan edilmiştir. 1983 yılında 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu yürürlüğe girmiştir. İstanbul’da 1974-2005 yılları arasında toplam 77 adet Sit kararı alınmıştır. Bu kararlar 55.940 hektarlık toplam 204 adet alanı kapsar. İstanbul yüzölçümünün % 10.3’ünü oluşturur. İstanbul’daki Arkeolojik Sit Alanları, Türkiye’deki Arkeolojik Sit Alanlarının % 0,4’ü kadardır. SĠT ALANLARI (İstanbul Çevre Düzeni Planı, IMP, 2006) Türkiye (2008) Toplam Sit Alanları Arkeolojik Sit Alanları Doğal Sit Alanları Kentsel Sit Alanları Karma Sit Alanları 9.161 7.272 1.122 210 557 Ġstanbul Sayısal Sayı dağılım(%) 204 27 131 20 26 Ġstanbul Alan(ha) 100 13,1 64,2 10,4 12,3 Alan Dağılım (%) 55.906 1.930 39.497 898 13.581 100 3,5 70,6 1,6 24,3 ĠSTANBUL ĠLĠ SĠT ALANLARI (Kaynak: IMP, 2005) Sit Alanı Türü Doğal Sit alanı Arkeolojik Sit alanı Kentsel Sit alanı Tarihi Sit alanı Karma Sit alanı TOPLAM Sayı % 131 27 20 1 25 204 64,2 13,2 9,8 0,5 12,3 100 83 ĠSTANBUL SĠT ALANLARI (1995 Nazım Planı) 1 Boğaziçi (Anadolu ve rumeli) Kentsel-Doğal SİT (Ayrıca özel yasası ve yönetimi var). 2 Beyoğlu (Pera ve Galata) Kentsel SİT (Değişik kültürlerin zengin mozayiği). 3 Eyüp (Kosmidion) Kentsel SİT (Surdışı en eski Osmanlı yerleşmesi). 4 Kadıköy (RasimpaĢa) Kentsel SİT (Tarihi Halkedon, ilk yerleşim bölgesi). 5 Kadıköy (ÇarĢı Bölgesi) Kentsel SİT (Tarihsel, ticari ve kültürel çekirdek). 6 Küçük Çekmece (Göl batısı) Arkeolojik SİT (Yarımburgaz Mağarası-tarih öncesi yerleşme). 7 Küçük Çekmece (Ġç DıĢ Kumsal) Doğal SİT ("Ponte Piccolo" köprüsü-göl/deniz kumsalları). 8 Küçük Çekmece (Soğuksu Çiftliği) Doğal SİT (Göl kenarı plaj ve mesire alanı). 9 Küçük Çekmece (Reqion) Arkeolojik SİT (Bizans Saray bölgesi-Via Eqnatia yolu geçidi). 10 Silivri (Suriçi) Kentsel SİT (Tarihi Fatih Mahallesi ve çevresi). 11 Çamlıcı Tepeleri Doğal SİT (Küçük ve büyük Çamlıca ile etekleri). 12 BeĢiktaĢ (Ortaköy) Kentsel SİT ( Boğaziçi ile bütünleşik). 13 ġile (Merkez) Doğal-Kentsel SİT (Sivil mimari-kıyı kuşağı). 14 Pendik (Altkaynarca) Arkeolojik SİT (İÖ.5.000'lere ait höyük alanı). 15 Tuzla (Liman) Kentsel-Doğal-Arkeolojik SİT (Bizans yerleşimi-manastır alanı) 16 Tuzla (Kamil Reis Gölü) Kentsel-Doğal-Arkeolojik SİT (Mesire yeri-Lagüner alan). 17 Maltepe (Balıkçı Köyü) Kentsel-Arkeolojik SİT (Antik Bryas yerleşimi-tarihi doku). 18 Selim PaĢa Kentsel Arkeolojik SİT. 19 Yedikule Kentsel SİT (Suriçi'nde mevzi koruma politikaları). 20 Küçük M.PaĢa Kentsel SİT (Suriçi'nde mevzi koruma politikaları). 21 Zeyrek Kentsel SİT (Sivil mimari-eski mahalleler). 22 Sultanahmet Arkeolojik SİT (Byzantion-Osmanlı anıtsal yapılar). 84 23 Süleymaniye Kentsel SİT (Sivil mimari-eski mahalleler). 24 Cankurtaran Kentsel SİT (Suriçi- eski yerleşmeler). 25 KapalıçarĢı Kentsel SİT (Ticari çekirdek-hanlar). 26 Çatalca (Merkez) Kentsel SİT (Eski Yerleşme merkezi). 27 Üsküdar (Merkez) Kentsel SİT (Krisopolis/Biezans-Osmanlı Kent dokusu). 28 Üsküdar (Karacaahmet) Kentsel SİT (Tarihi mezarlıklar ve çevresi). 29 Adalar (Prens Adaları) Kentsel-Doğal SİT (Marmara takım Adaları). 30 Ihlamur Vadisi Kentsel-Doğal SİT (Beşiktaş-Ihlamur Kasrı ve çevresi). 31 Yıldız Sarayı ve Parkı Kentsel-Tarihsel Doğal SİT (Saray kompleksi ve çevresi). 32 Tarihsel Yarımada Kentsel-Tarihsel-Arkeolojik SİT (Suriçi bölgesi bütünü). 33 Beykoz / Kuzey Ġstanbul 1 Doğal SİT (Karadeniz kuşağı, ormanlar, Elmalı Su Havzası). 34 Sarıyer/Kuzey Ġstanbul 2 Doğal SİT (Karadeniz kuşağı, ormanlar, tarımsal yerleşmeler). 1939-1948 Kadıköy Yoğurtçu Parkı Bakırköy Parkı Anadoluhisarı Parkı Kadıköy İskelesi Parkı Üsküdar Atpazarı Bahçesi Üsküdar yeniçeşme Bahçesi Ayasofya Parkı Vişnezade Parkı Abbasağa Parkı Taksim (İnönü) Gezisi Tarabya Parkı Barbaros Parkı Üsküdar Bahçesi Yeniköy Parkı Heybeliada Parkı Dolmabahçe-Maçka 2 no.lı park düzenlemesi Tepebaşı Bahçesi 1923-1938 İSTANBUL 1923-1948: YEŞİL ALAN, PARK, BAHÇE DÜZENLEMELERİ 85 ĠSTANBUL 1923-1948: BĠNALAR, HĠZMET VE DĠNLENME ALANLARI Florya Plajı-Gazinosu Taksim belediyesi Gazinosu Dağcılık Kulübü Mısır Çarşısı restorasyonu Cerrahpaşa polikilinik Binası Haseki çocuk Pavyonu Taksim Opera binası Fenerbahçe Stadı Yenilemesi Şeref Stadı yenilemesi Yıldız Parkı ve köşkleri 17 halkevi binası Açıkhava Binası Spor ve sergi sarayı Taşlık Kahvesi Dolmabahçe Meydanı Sebze hali tesisi Süleymaniye Doğumevi 440 yeni okul binası Vefa Stadı İnönü Stadyumu Emirgan korusu ve köşkleri İstanbul Konservatuvarı Konut Gecekondu İllegal housing İstanbul’da 1945-2003 yılları arasında 17 imar affı uygulaması olmuştur. 1951’de 8.500 olan gecekondu sayısı 21 kat artarak günümüzde 183.000’e ulaştı. İstanbul’da Milli Eğitim bakanlığı’na bağlı 1.850 okuldan 1.665’i kaçak. (2009). İstanbul’da 1.650.000 binanın % 70’i kaçak (2009). İstanbul’un Sultanbeyli, Samandra yerleşmeleri bütünüyle (kamu binaları, hastaneler, konutlar) kaçak (2009). 2009 yılında İstanbul’da konut stoğu 3.820.000, Türkiye içindeki payı % 22, 7’dir (Kaynak, GYODER, 2010) ĠSTANBULDA KONUT VE GECEKONDU Yıllar 1951 Nüfus Yoğunluğu (sa/km2) 1960 1982 1990 1995 2005 2009 868 1.070 1.339 1.685 1.835 2.410 869.444 1.500.000 >200.000 278.462 Konut (sa.) Gecekondu (sa.) 8.500 100.000 182.000 86 TOPLAM KONUT SAYISI, (Kaynak: DİE, 2000) Anadolu Yakası Avrupa Yakası TOPLAM Sayı % 1.210.845 2.180.907 3.391.752 35,69 64,30 100 BĠNA YAPIMI (Kaynak: DIE, 2000) Yıllar 1950 öncesi 1950-1980 1980-1990 1990-2000 TOPLAM Sayı % 38.556 245.218 247.385 327.740 858.714 4,49 28,56 28,81 38,17 100 ĠSTANBULDA GECEKONDU (1982) Bakırköy Eminönü Zeytinburnu Eyüp Güngören Kartal Ümraniye BeĢiktaĢ Sarıyer Adalar BayrampaĢa Üsküdar Küçükçekmece Beyoğlu Maltepe Fatih ġiĢli Pendik Beykoz GaziosmanpaĢa Kağıthane Kocasinan Kadıköy TOPLAM 809 551 12.084 10.517 1.031 1.226 8.070 2.158 6.403 189 1.644 1.647 4.940 4.289 5.216 1.254 18.876 3.505 4.610 15.828 22.457 38 10.840 138.182 87 ĠSTANBUL'DA GECEKONDU (1995) Gecekondu sayısı Gecekondu nüfusu Zeytinburnu-Kazlıçeşme 19.000 95.000 Bayrampaşa-Taşlıtarla 18.000 90.000 Alibeyköy 12.000 65.000 Şişli-Mecidiyeköy 8.200 41.000 Beykoz-Paşabahçe 7.500 37.000 Üsküdar 4.000 20.500 Bölge İstanbul’un Tepeleri Istanbul’s Hills TARĠHĠ ĠSTANBUL’UN 7 TEPESĠ Topkapı Sarayı Tepesi ÇemberlitaĢ Tepesi BeyazıtTepesi Fatih Tepesi Yavuzselim Tepesi Edirnekapı Tepesi KocamustafapaĢa Tepesi ĠĢ Merkezleri Business Centers ĠSTANBUL Ġġ MERKEZLERĠ (1989) Adı Yapım Alanı (m²) Yer BaĢlangıç-BitiĢ PERPA 700.000 Okmeydanı 1986-1989 ġĠġLĠ KÜLTÜR VE TĠCARET MERKEZĠ 600.000 Mecidiyeköy 1989-1992 ATAKÖY TURĠZM MERKEZĠ 48.000 Ataköy 1988-1990 DÜNYA TĠCARET MERKEZĠ 500.000 Atatöy havalimanı 1986-1990 TAKSĠM TURĠZM VE Ġġ MERKEZĠ 110.000 Dolmabahçe 1988-1990 ZĠNCĠRLĠKUYU Ġġ MERKEZĠ 54.381 Zincirlikuyu 1988-1991 PLAZA Ġġ MERKEZĠ 63.000 4.Levent 1986-1989 TĠM (TOPKAPI Ġġ MERKEZĠ) 60.000 Topkapı 1983-1990 BELPRĠ HYPERMARKET 10.000 Merter E-5 Karayolu 1989-1989 SARKUSYAN Ġġ MERKEZĠ 3.670 ġiĢhane 1987-1989 88 Ġstanbul AlıĢveriĢ Merkezleri Shopping Centers ALIġVERĠġ MERKEZLERĠ AKMERKEZ Etiler ADDRESĠSTANBUL ġiĢli ALKENT Etiler ASTORIA ġiĢli ASYAPARK Ümraniye ATĠRUS Büyük Çekmece ATRIUM Ataköy BAUHAUS Ġçerenköy BEYLICIUM CAPITOL Altunizade CAROUSEL Bakırköy CARREFOUR Büyük Çekmece CARREFOUR Ġçerenköy CARREFOUR Ümraniye CEVAHĠR ġiĢli CITY’S NiĢantaĢı COLONY OUTLET VE YAġAM MERKEZĠ ÇARġI MAĞAZALARI Bakırköy ÇARġI MAĞAZALARI Beylikdüzü ÇARġI MAĞAZALARI Maslak ÇARġI MAĞAZALARI ġaĢkınbakkal DEPOSĠTE OUTLET CENTER Ġkitelli DOĞUġ OTOMOTION Maslak DOĞUġ POWER CENTER Maslak ENDER FLYINN Florya GALLERĠA Ataköy GĠMA GÖTZEN Merter GRUPP GROSSMARKET HAYATPARK GüneĢli HOME STORE ĠSTANBUL OUTLET PARK Beylikdüzü ĠSTĠNYEPARK Ġstinye ĠZMĠT OUTLET PARK Ġzmit KADĠR HAS Bahçelievler KALE CENTER Güngören KANYON Levent 89 KAYA MILLENIUM Büyük Çekmece KAPALIÇARġI Eminönü KULE ÇARġI 4. Levent MARKA CITY Beylikdüzü MASS GaziosmanpaĢa MAXI Ġstinye MAXI SHOPPING Güngören MAXI SHOPPING Topkapı MAXI SHOPPING Silivri METRO GüneĢli METROCITY 1.Levent METROPORT Bahçelievler MEYDAN Ümraniye MFI HOME WORKS MIGROS Beylikdüzü MISIR ÇARġISI Eminönü MOZAĠK ÇARġI AtaĢehir MR. BRICOLAGE Bağcılar MR. BRICOLAGE Küçükyalı OPTIMUM OUTLET VE EĞLENCE MERKEZĠ Kadıköy PABETLAND PABETLAND Maslak POLCENTER 4. Levent PRAKTĠKER Kartal PRESTIGE MALL BahçeĢehir PRINTEMPS PROFĠLO Mecidiyeköy SHOP IN SHOP SĠNANPAġA BeĢiktaĢ SĠNASOS Kemerburgaz SPECTRUM BÜRO SĠSTEMLERĠ Halkalı Yolu TATĠLYA Beylikdüzü TEPE NAUTILUS Zeytinburnu TEPE NAUTĠLUS Kadıköy TOWN CENTER Bakırköy UPTOWN ETĠLER Etiler YKM Büyük Çekmece YKM Suadiye YKM Sultanhamam YKM ġiĢli ZEYTĠNBURNU OLIVIUM OUTLET CENTER Zeytinburnu 90 Ġstanbul’da Büyük (BeĢ Yıldızlı) Oteller Five-stars hotels ĠSTANBUL’DA BEġ YILDIZLI OTELLER OTEL ADI YER YIL AKGÜN ĠSTANBUL HOTEL Avrupa Yakası Topkapı BARCELO PREMIUM ERESĠN TOPKAPI HOTEL Avrupa Yakası Topkapı BY OTELL BY O MED Anadolu Yakası Kadıköy CEYLAN INTERCONTINENTAL Avrupa Yakası Taksim CONRAD INTERNATIONAL Avrupa Yakası BeĢiktaĢ CROWNE PLAZA ĠSTANBUL OLD CITY HOTEL Avrupa Yakası Sirkeci ÇINAR HOTEL Avrupa Yakası YeĢilköy ÇIRAĞAN PALACE KEMPINSKI Avrupa Yakası Ortaköy DEDEMAN ĠSTANBUL Avrupa Yakası Gayrettepe DĠVAN HOTEL Avrupa Yakası Taksim ELITE WORLD HOTEL Avrupa Yakası Taksim ESER PREMIUM HOTEL & SPA BÜYÜKÇEKMECE Avrupa Yakası Büyükçekmece FOUR SEASONS AT HE BOSPHORUS Avrupa Yakası BeĢiktaĢ GRAND CEVAHĠR HOTEL Avrupa Yakası ġiĢli GRAND HYATT ĠSTANBUL Avrupa Yakası Taksim GRAND YÜKSELĠġ HOTEL Marmara Ġzmit GÜRAL SAPANCA WELLNESS PARK Marmara Sapanca HOLIDAY INN ĠSTANBUL AIRPORT ĠAvrupa Yakası Bağcılar HOLIDAY INN ĠSTANBUL CITY Avrupa Yakası Topkapı ĠSTANBUL HĠLTON Avrupa Yakası Harbiye ĠSTANBUL MARRIOTT HOTEL ASIA Anadolu Yakası Kadıköy KAYA RAMADA PLAZA HOTEL Avrupa Yakası Beylikdüzü KLASSIS RESORT HOTEL Avrupa Yakası Silivri LEGACY OTTOMAN HOTEL Avrupa Yakası Sultanahmet MÖVENPICK HOTEL ĠST. Avrupa Yakası 4 Levent ORTAKÖY PRINCESS Avrupa Yakası Ortaköy Akdeniz Serik POINT HOTEL BARBAROS Avrupa Yakası ġiĢli POLAT RENAISSANCE Avrupa Yakası YeĢilyurt POLAT RENAISSANCE ERZURUM HOTEL Doğu Anadolu Merkez RADISSON SAS BOSPHORUS HOTEL Avrupa Yakası Ortaköy RADISSON SAS CONFERENCE & AIRPORT HOTEL Avrupa Yakası Sefaköy RAMADA PLAZA ĠSTANBUL Avrupa Yakası ġiĢli Marmara Sapanca SARIKAMIġ TOPRAK HOTEL Doğu Anadolu SarıkamıĢ SHERATON ĠSTANBUL MASLAK Avrupa Yakası Maslak Akdeniz Alanya Avrupa Yakası Gayrettepe PAPILLON AYSCHA HOTEL RICHMOND NUA WELLNESS-SPA SUNSET BEACH HOTEL SÜRMELĠ ĠSTANBUL HOTEL 91 Ġç Anadolu Çankaya Avrupa Yakası BeĢiktaĢ Karadeniz Abant THE GREEN PARK Anadolu Yakası Bostancı THE GREEN PARK Avrupa Yakası Merter THE MARMARA ĠSTANBUL Avrupa Yakası Taksim THE PLAZA HOTEL Avrupa Yakası Gayrettepe THE RITZ CARLTON ĠSTANBUL Avrupa Yakası ġiĢli Karadeniz Merkez SWISSOTEL ANKARA SWISSOTEL-THE BOSPHORUS TAKSĠM INT. ABANT PALACE ve KÖġK EVLERĠ ZORLU GRAND HOTEL 92 Ġstanbul’da Deprem The earthquakes in Istanbul ĠSTANBUL’DA BÜYÜK DEPREMLER 7 Richter 8 Richter 9 Richter 1507 1532 1571 1592 1646 1690 1766 1768 1829 1841 1999 1489 1556 1557 1642 1648 1718 1737 1763 427 478 865 986 1344 1462 1509 1659 1766 10 Richter 555 1894 ĠSTANBUL 1999 DEPREMĠ ETKĠLERĠ Ölüm Oturulamaz hale gelen konut Hasarlı daire Hasarlı okul Hasarlı yurt Hasarlı hastane Hasarlı dükkan Hasarlı büro 454 18,162 112,544 141 42 14 8,100 149 93 Ġstanbul’da Yangınlar Istanbul’s fires ĠSTANBUL’DA YANGIN ZAMANDĠZĠNĠ 1515 İstanbul Bedesten‟inin çıkan yangında yokolması 1569 Bir hafta süren büyük yangın 1586 Yeniçeri ayaklanmasını izleyen büyük yangın 1592 Ayasofya'da büyük yangın 1633 Kentin beşti birini yok eden Cibali yangını 1645 Kentin büyük bölümünü kül eden Beyazıt yangını 1652 Kentin önemli bir bölümünü yok eden Esir Hanı yangını 1660 Büyük yangın ve onu izleyen kıtlık, salgın 1665 Topkapı Sarayı'nın büyük bölümünün yanması 1688 Büyük yangın ve deprem 1690 Eyüp ve Mısır Çarşısı yangını 1693 Kentin önemli bir bölümünü yok eden Ayazma yangını 1696 Yangınlarla baş edemeyen İstanbul Kaymakamının ahşap bina yapımını yasaklaması 1698 Şehremini Baruthanesinin havaya uçmasıyla çıkan yangında 425 evin yanması 1701 Büyük Bedesten yangını 1716 20.000 evin yandığı söylenen Cibali yangını 1720 Yeniçerilerle ilk yangın söndürme örgütü (itfaiye) Tulumbacılar Ocağı'nın kurulması 1727 Balat Kapısı'nda başlayan ve kentin sekizde birini kül eden yangın 1745 Fener'de çoğu Hiristiyanlara ait 700 evin yanması 1759 Küçükpazar'da çıkan yangının hızla yayılması. 1750 Mercan'ın yangında kül olması 1808 Yeniçeri ayaklanması sırasında büyük yangın 1817 Mahallelerde yangın nöbetleri tutulması ve Galata (İsveç Elçiliği) yangını 1826 36 saat süren ve kentin yarısını kül eden Hocapaşa yangını 1833 Kente büyük zarar veren Cibali yangını 1839 Babıali'nin yangında kül olması 1855 Büyük yangın 1864 Büyük Hoca Paşa (Sirkeci'den Kumkapı'ya 3.500 yapı kül olmuştur) yangını 1866 Sirkeci'den Kumkapı'ya kadar olan sahayı yok eden büyük yangını Kumkapı ve Kadırga yangınlarının izlemesi (3.551 bina yanmıştır) 1870 İstanbul Valideçeşme'de çıkan yangında Beyoğlu ve Taksim'de 5.000 evin yanması 1872 İstanbul Kuzguncuk'ta çıkan yangında Boğazdaki 600 evin yanması 1910 İstanbul-Beşiktaş Sahili'ndeki Çırağan Sarayı'nın bir elektrik kontağı sonucu yanması. 1911 İstanbul Mercan-Aksaray'da büyük yangın 94 1916 İstanbul Fatih-Cibali-Altımermer'de yıkıcı yangın 1917 İstanbul Haydarpaşa Garında büyük bir yangın olması. 1925 İstanbul Heybeliada'da çıkan yangında 60 ev, 30 dükkanın yanması 1926 İstanbul kartal Maltepe'de çıkan yangında 110 ev ve dükkânın yanması 1927 İstanbul Küçükpazar'da 90 ev ve dükkanın yanması 1929 İstanbul Tatavla'da çıkan yangında 500 dolayında evin yanması 1933 İstanbul Sultanahmet'de Abdülmecit zamanında Mimar Fosseti'ye yaptırılan Adliye Sarayının yanması 1942 İstanbul'un Fen ve Edebiyat Fakülteleri'nin bulunduğu Laleli'deki binanın yanması 1948 İstanbul Fındıklı'daki Güzel Sanatlar Akademi'sinin yanması 1954 İstanbul Kapalıçarşı yangınında 1.500 dükkanın yanması 1964 İstanbul Kuledibi'ndeki yangında 167 dükkan, 25 apartmanın yanması 1970 İstanbul Tepebaşı Şehir Tiyatrosu'nun bir bölümü ve Taksim'deki Kültür Sarayı'nın (Atatürk Kültür Merkezi) yanması 1975 İstanbul Aksaray Yer altı Çarşısı'nın yanması 1980 İstanbul Fener Plastik Fabrikası'nda çıkan yangında 50'den fazla ev ve işyerinin yanması 1987 İstanbul Şan Tiyatrosu'nun yanması 1992 Sütlüce Vapur İskelesi'nin yanması 1992 İstanbul'da Eminönü-Karaköy'ü birleştiren tarihi Galata Köprüsü'nün yanması 2003 İstanbul Burgazada'da çıkan yangında ormanlık alanın yok olması 95 Çevre Değerleri: Ses Kirliliği Environmental Values: Noise pollution ĠSTANBUL'DA GÜRÜLTÜ (2003) Yer Desibel (dB) Barbaros Bulvarı Elmadağ Mecidiyeköy Şişli Millet Caddesi Londra Asfaltı 92 89-90 85-90 80-85 78-80 85 Bağdat Caddesi Ataköy Haseki 75-85 80 70-80 ĠSTANBUL’DA GÜRÜLTÜ dB (Kaynak, Çevre Durum Raporu, 2006) Yer Londra asfaltı (E-5) Mecidiyeköy Barbaros Bulvarı Bağdat caddesi Millet caddesi Atatürk Bulvarı Halaskargazi Caddesi Ataköy Caddesi Haseki Caddesi İncirli caddesi Ankara asfaltı 1 Ankara asfaltı 2 Ankara asfaltı 3 Leq(8h) 67,70 80,00 76,20 69,80 71,50 73,20 75,40 63,00 68,00 73,80 71,60 61,50 56,50 L(8h) 69,10 81,60 78,90 73,00 77,50 75,30 76,90 65,40 71,30 76,40 74,60 63,90 57,40 Rahatsız Meydan hoĢnutsuz 88,90 100,00 84,70 64,00 78,80 65,20 51,40 61,50 70,00 72,00 64,20 48,60 27,40 5,10 5,00 4,50 3,60 4,10 4,30 2,80 3,50 3,20 4,60 3,50 3,40 2,60 96 Çevre değerleri: Emisyon Kirliliği Enviornmental Values: pollution emissions 2006 yılında Türkiye‟de karayolu kökenli CO2 emisyonunun % 22‟si (En yüksek Türkiye değeri. İkinci sırada % 10‟la Ankara bulunmaktadır) İstanbul‟da gerçekleşmiştir. 2006 yılında İstanbul‟da 140 istasyonda egzoz emisyonu ölçümü yapılmaktadır. İstanbul‟da hava kirliliğinin % 40‟ı ulaşım kökenlidir (CO kirlenmesinin % 70-90‟ı, NOx kirlenmesinin % 40-70‟i, Hidrokarbon kirlenmesinin % 50‟si ve Pb kirlenmesinin % 100‟ü). 1990 YILINDA GENEL EMĠSYON DAĞILIMI YÜZDELERĠ (Kaynak: Ertürk, F. 1995) Toplam emisyon Sabit kaynaklar taĢıtlar PM SO2 CO NOX HC 48,1 29,4 16,3 3,1 3 47,5 29,1 9,9 1,6 1,6 0,65 0,26 6,64 1,44 1,4 TOPLAM 100 90 10 Kirleticiler ĠSTANBUL’DA ULAġIM KAYNAKLI EMĠSYON (CO2) DEĞERLERĠ (VII. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu, 2008) Yıl 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Milyon Ton 5,238 4,789 4,477 4,424 7,451 7,682 8,203 97 ĠSTANBUL ĠLÇELERĠNDE EMĠSYON DEĞERLERĠ Kg/Saat (Kaynak: Çevre Durumu Raporu, 2005) ĠLÇELER Avcılar Bağcılar Bahçelievler BayrampaĢa BeĢiktaĢ Beyoğlu Esenler Eyüp GaziosmanpaĢa Kağıthane Kartal K. Çekmece Pendik ġiĢli Tuzla Ümraniye Zeytinburnu CO NOX SO2 PM 9,1 2 2,5 0,2 0,1 0,1 0,5 0,1 7,8 2,5 1,5 9 1,3 2,9 0 2,7 9,8 40 9,8 21,9 2,2 0,3 6,7 1 0,3 19,4 9,1 31,5 24,7 7,2 24,4 0,3 6 46,9 89 516 41,9 15,4 1,7 12,4 3 0,5 26,2 19,8 39,7 21,2 16 28,4 0 9,3 40,2 6,3 0,7 0,8 0,7 0 0,2 0 0 0,1 0,3 0,2 0,4 0,2 0,3 0 0 2,5 98 Para brimi yıllar Bütçeler Budgets ĠBB BÜTÇESĠ ĠBB BÜTÇESĠ ĠETT BÜTÇESĠ $ ĠETT BÜTÇESĠ $ 18,270,000,000,000.00 609,000,000.00 5,370,000,000.00 179,000.00 1995 37,060,000,000,000.00 810,267,173.90 11,995,000,000.00 262,254.58 1996 60,000,000,000,000.00 737,227,532.99 16,901,000,000.00 207,664.71 1997 144,687,000,000,000.00 951,443,733.52 27,601,000,000.00 181,500.75 1998 289,000,000,000,000.00 1,107,088,816.10 45,674,000,000.00 174,966.00 553,500,000,000,000.00 1,317,461,904.29 100,500,000,000.00 239,213.95 2000 750,000,000,000,000.00 1,202,493,490.50 161,289,000,000.00 258,598.63 2001 1,025,000,000,000,000.00 840,163,934.43 364,635,000,000.00 298,881.15 2002 1,490,000,000,000,000.00 1,057,063,704.05 640,856,000,000.00 454,648.07 2003 1,900,000,000,000,000.00 1,289,359,391.97 699,594,000,000.00 474,751.63 2004 2,250,000,000,000,000.00 2,250,000,000.00 840,869,000,000.00 840,869.00 2005 2,713,000,000.00 2,086,923,076.92 1,055,000.00 811,538.46 3,200,000,000.00 2,461,538,461.54 1,098,000.00 844,615.38 4,850,000,000.00 3,911,290,322.58 2,075,000.00 1,673,387.10 2008 5,450,000,000.00 3,343,558,282.21 1,560,000.00 957,055.21 2009 6,200,000,000.00 4,217,687,074.83 1,160,000.00 789,115.65 6,300,000,000.00 4,200,000,000.00 1,860,000.00 1,240,000.00 2007 2010 YTL 2006 TL 1999 TL 1994 99 ĠBB BĠT’leri Metropolitan Municipality of enterprises ĠBB BĠT'LERĠ (2010; ibb.gov.tr) Kısaltma Adı ĠĢlevi KuruluĢ Yılı AĞAÇ Aġ İstanbul Ağaç ve Peyzaj AŞ BELBĠM Aġ İstanbul Belediyeler Bilgi İşlem Sanayi ve Ticaret AŞ BELTUR Aġ Büyük İstanbul Turizm ve Sağlık Yatırımları İşletme ve Ticaret AŞ Ağaçlandırma, çiçeklendirme, yeĢil alan Bilgi iĢlem, elektronik, elektromekanik hizmet üretimi ve satıĢı Turizm ve sağlık yapıları ve hizmetleri satın alma, iĢletme BĠMTAġ Boğaziçi İnşaat Müşavirlik AŞ Alt ve üstyapı yatırımları 1997 HAMĠDĠYE Aġ Hamidiye Kaynak Suları Sanayi, Turizm ve Ticaret AŞ İstanbul Deniz Otobüsleri Sanayi ve Ticaret AŞ Ġçme suyu hizmetleri 1979 Deniz ulaĢımı 1987 ĠDO Aġ 1998 1987 1997 ĠDTM Aġ İstanbul Dünya Ticaret Merkezi AŞ ġirketler ve iĢadamları arasında iliĢkileri geliĢtirme 1982 ĠGDAġ Aġ İstanbul Gaz Dağıtım AŞ Doğalgaz alım ve dağıtımı 1986 ĠHE Aġ İstanbul Halk Ekmek AŞ Ekmek üretimi 1978 ĠSBAK Aġ İstanbul Ulaşım Haberleşme ve Güvenlik Teknolojileri Sanayi ve Ticaret AŞ Trafik sinyalizasyon 1986 ĠSFALT Aġ İstanbul Asfalt Fabrikaları AŞ Asfalt üretimi, yol yapımı, onarımı 1986 ĠSPARK Aġ İstanbul Otopark İşletmeleri Ticaret AŞ Otopark hizmetleri 2005 ĠSTAÇ Aġ İstanbul Çevre koruma ve Atık Maddeleri Değerlendirme Sanayi ve Ticaret AŞ Atık hizmetleri 1994 ĠSTANBUL ENERJĠ Aġ İstanbul Enerji Sanayi ve Ticaret AŞ ĠSTANBUL ĠMAR Aġ İstanbul İmar İnşaat AŞ ĠSTANBUL OTOBÜS Aġ İstanbul Otobüs AŞ Otobüs iĢletmeciliği 2009 ĠSTANBUL ULAġIM Aġ İstanbul Ulaşım Sanayi ve ticaret AŞ Raylı ulaĢım 1988 ĠSTON Aġ İstanbul Beton Elemanları ve Hazır Beton Fabrikaları Sanayi ve Ticaret AŞ Beton üretimi 1986 KĠPTAġ İstanbul Konut İmar Sanayii ve Ticaret AŞ TaĢınmaz yapım, alım satım, arsa KÜLTÜR Aġ İstanbul Kültür ve Sanat Ürünleri İicaret AŞ Basın yayın kültür etkinlikleri 1989 SAĞLIK Aġ Sağlık AŞ Sağlık ve sosyal hizmetlerle ilgili altyapı ve düzenlemeler 1998 SPOR Aġ İstanbul Spor Etkinlikleri ve İşletmeciliği AŞ Spor etkinlikleri 1989 ŞİŞLİ KÜLTÜR AŞ Şişli Kültür ve Ticaret Merkezi İşletme Ticaret AŞ Uluslararası Gaz Eğitim, Teknoloji ve Araştırma Merkezi ĠĢ merkezi yapım, ticaret ve hizmetleri 1999 Doğalgaz hizmetleri 1996 UGETAM AŞ Yenilenebilir kaynakların değerlendirilmesi-Çevre dostu teknolojilerin kullanımı Yapım, yenileme (restorasyon) hizmetleri 2006 2005 100 UlaĢımın Kaynakları Referances of Transport İstanbul kentiçi ulaşımı için kaynaklar Kaynakçamız, eksiksiz değildir. UlaĢıma odaklanmıĢtır. Ġstanbul kentiçi ulaĢımı konusunda bile tüm kaynakları kapsadığı savlanamaz. UlaĢımla doğrudan ilgili kitaplar ayrı verilmiĢ, Ġstanbul’la ilgili bir kitap seçkisi de yanı sıra listelenmiĢtir. Kaynakların ulaĢımla doğrudan ilgili ve eriĢilebilen küçük bir bölümü , bu çalıĢmada kullanılabilmiĢtir. Tersi birçok nedenle olanaksızdır. Burada sunulma nedenleri araĢtırmacıyı kaynaklar hakkında elden geldiğince bilgilendirmektir. Kaynaklar türlerine göre öbeklendirilmiĢtir. Zaman içerisinde çalıĢma güncellenecektir. TARĠHSEL-KURUMSAL BELGELER HISTORICAL-INSTITUTIONAL DOCUMENTS YAYINCI TÜRÜ 1970 ĠETT Proje APK,İstatistik Şb Md 1989-2001 ĠETT Ġstatistik Chemin de fer metropolitain de Constantinople ou chemin de fer souterrain de Galata a Pera dit Tunnel de Constantinople Gavand, E.Henri 1876 Typographie Lahure, Paris, 42 s, 25 plan Proje Chemin de fer souterrain de Galata a Pera-Documents divers Gavand, E.Henri 1876 Kessinger Publishing (2010) Proje Sayılarla Ġstanbul/Statistics of Istanbul İBB APK Araştırma Müdürlüğü 2000 ĠBB Ġstatistik ĠETT ĠĢletmelerinin Tarihçesi ve ĠnkiĢafı İETT 1971 ĠETT Monografi Tünel 100 YaĢında İETT 1975 ĠETT Monografi Dünyada Otobüsün Tarihsel GeliĢimiyle Ġstanbul'da Otobüs ĠĢletmesinin KuruluĢu ve GeliĢimi 1926-1988 İETT 1988 ĠETT Monografi ĠETT ve Çevre Uygulamaları İETT 1995 ĠETT (Kırmızı, Zikrullah) Rapor ĠETT ĠĢletmeleri Genel Müdürlüğü-KuruluĢ Kanunu, Ġlgili Yönetmelik ve Yönergeler İETT 2004 ĠETT Mevzuat Özel Halk Otobüsü ÇalıĢma Yönergesi İETT 2004 ĠETT Mevzuat ĠETT Genel Müdürlüğü ile Doğrudan Dğruya ve Dolayısıyla Ġlgili Mevzuat İETT Bilinmiyor ĠETT Mevzuat ĠETT ĠĢletmeleri Genel Müdürlüğü Tarihçesi İETT 1995 ĠETT Monografi ĠETT ĠĢletmeleri Umum Müdürlüğü Tarihçesi, TeĢkilatı, Mevzuatı ve Faaliyeti İETT 1956 ĠETT Monografi ĠETT Umum Müdürlüğü' ne Umumi BakıĢ İETT 1968 ĠETT Monografi Ġstanbul Elektrik ġirketi Tesisatı Satın Alma Mukavelenamesi İETT 1938 Cumhuriyet Matbaası SözleĢme YAYIN ADI YAZAR Ġstanbul Metro-Fünikülerinin Elektrifikasyonu Alperöz, Nusret 1989-2001 ĠETT Ġstatistikleri YIL 101 Ġstanbul Tramvay ġirketi Esas Mukavelename İETT 1934 Ġstanbul Matbaacılık ve NeĢriyat Türk Aġ SözleĢme Ġstanbul Tramvay ġirketi Tesisatını Satın Alma Mukavelenamesi İETT 1939 ĠETT SözleĢme Ġstanbul ve Civarında Yolcu TaĢıma Ġhtiyacı ve Metro Konusu İETT 1973 ĠETT Rapor Ġstanbul Tramvay ġirketi Tesisatını Satın Alma Mukavelenamesi İETT 1939 ĠETT SözleĢme Ġstanbul Tramvay ġirketi Esas Mukavelename İETT 1939 ĠETT SözleĢme Ġstanbul Elektrik ġirketi Tesisatı Satın Alma Mukavelenamesi İETT 1939 ĠETT SözleĢme Ġstanbul Kentiçi UlaĢımında ĠETT ve ÖHO İETT, APK 2001 1994-1995 ĠETT Faaliyet Raporu İETT, APK 1995 ĠETT Rapor 1995 ĠETT Faaliyet Raporu İETT, APK 1996 ĠETT Rapor 1996 ĠETT Faaliyet Raporu İETT, APK 1997 ĠETT Rapor 1997 ĠETT Faaliyet Raporu İETT, APK 1998 ĠETT Rapor 1998 ĠETT Faaliyet Raporu İETT, APK 1999 ĠETT Rapor 1998 ĠETT Faaliyet Raporu İETT, APK 2000 ĠETT Rapor 2000 ĠETT Faaliyet Raporu İETT, APK 2001 ĠETT Rapor 2001 ĠETT Faaliyet Raporu İETT, APK 2002 ĠETT Rapor 2002 ĠETT Faaliyet Raporu İETT, APK 2003 ĠETT Rapor 2003 ĠETT Faaliyet Raporu İETT, APK 2004 ĠETT Rapor 2004 ĠETT Faaliyet Raporu İETT, APK 2005 ĠETT Rapor 2005 ĠETT Faaliyet Raporu İETT, APK 2006 ĠETT Rapor 2006 ĠETT Faaliyet Raporu İETT, APK 2007 ĠETT Rapor 2007 ĠETT Faaliyet Raporu İETT, APK 2008 ĠETT Rapor 2008 ĠETT Faaliyet Raporu İETT, APK 2009 ĠETT Rapor 2009 ĠETT Faaliyet Raporu İETT, APK 2010 ĠETT Rapor 1989 ĠETT Ġstatistik 1998 MÜTEF Proje Ġstanbul'da Toplu UlaĢım ve ĠETT Seramik Kaplamalı Otobüs Motoru Projesi, 'Rapor' Kızıltuğ, Celal (İETT) Korhan Binark, A, vd. Rapor Kentiçi UlaĢımının Yeniden Düzenlenmesi Lowe, Marcia D 1991 ? Rapor The Istanbul Tunnel (Archivum Ottomanicum) Oberling, P. 1972 Osmanlı ArĢivleri tarihsel belge Ġstanbul Nazım Plan Ġçin Ana Hatlar Piccinato, Luigi 1962 Ġstanbul Belediyesi plan ĠETT Ġstanbul Funikülerinin ModernleĢtirilmesi SOFRETU+EE+ FLC+CIMT+ OFEE 1970 ĠETT Proje Gazete haberleri (Dersaadet'ten Ġstanbul'a Tramvay II) Kayserilioğlu, R. Sertaç 1999 ĠETT (Sertvet-i Fünun) Gazete yazısı Tramvay sözleĢmeleri (Tramvay Ġstanbul'da) Gülersoy, Çelik 1989 Ġstanbul Kitaplığı sözleĢme 102 Türkiye Ġstatistik Yıllığı TÜİK 2008 TÜĠK Ġstatistik Galata'dan Beyoğlu'naTünel Yapma Ġmtiyazının Henri Gavand'a verilmesi ile ilgili ferman-ı ali (Tünel) Engin, Vahdettin 2000 Simurg ferman Tünel Mukavelesi (Tünel) Engin, Vahdettin 2000 Simurg sözleĢme tünel yapımında hizmeti geçenlere madalya verilmesi (Tünel) Engin, Vahdettin 2000 Simurg belge Tünel ġirketinin dahili nizamnamesi (Tünel) Engin, Vahdettin 2000 Simurg yönerge Ġstanbul ġehri Dahilinde Dersaadet Mülhakatından Galata ile Beyoğlu Beyninde Tahtel-Arz Demiryolu Türk Anonim ġirketi Nizamname-i Dahilisidir Türk Anonim Şirketi 1924 Ahmed Ġhsan ve ġürekası Ģartname, sözleĢme Ġstanbul ve Civarı ġehir Demiryolu Mukavelename, ġartname ve Nizamname-i Dahili Türk Anonim Şirketi 1913 Ahmed Ġhsan ve ġürekası Ģartname, sözleĢme Galata ve Bayoğlu Beyninde Tahtel'Arz Demiryolu Ġmtiyazı'nın Ferman-ı Alisi ile Mukavelet ve ġartname ve Nizamname-i Dahilisi Türk Anonim Şirketi 1906 Fidel Lofler Matbaası Ģartname, sözleĢme Mecelle-i Umurı Belediyye (8 cilt) Osman Nuri Ergin 1995 ĠBB SözleĢme RAPORLAR, TEZLER REPORTS, THESIS YIL YAYINEVĠ YAYIN ADI YAZAR Ġstanbul’da Atmosfer Kirlenmesi Ayalp, A. 1975 Ġstanbul Tıp Fakültesi Demiryolu Raporu ATO 2004 www.atonet.org.tr UlaĢımda Demiryolu Gerçeği Kamyon Talebi ile Ġlgili Ġnceleme; Karayolu UlaĢtırma Araçlarının Yerli Ġmalatı ile Ġlgili ÇalıĢmalar hakkında Ön Etüd Sanayi Bakanlığı Otomobil Endüstrisi Tetkik Komitesi Raporu Üzerine DüĢünceler; Karayolu UlaĢtırma Araçlarının Yerli Ġmalatı ile Ġlgili ÇalıĢmalar Hakkında Ön Etüd Tavsiyeler; Karayolu UlaĢtırma Araçlarının Yerli Ġmalatı ile Ġlgili ÇalıĢmalar hakkında Ön Etüd VII.BeĢ yıllık Kalkınma Planı UlaĢtırma Sektörü Özel Ġhtisas komisyonu Raporu ve Ekleri Ġstanbul Belediyesi Otobüs Ġhtiyacı Etüdü Chemin de fer metropolitain de Constantinople ou chemin de fer souterrain de Galata a Pera dit Tunnel de Constantinople Çakar, Ali Ekber 2009 www.mmo.org.tr DPT 1961 DPT yayınları DPT 1961 DPT yayınları DPT 1961 DPT yayınları DPT 1994 DPT-TÜMAŞ 1984 Gavand, E.Henri 1876 Chemin de fer souterrain de Galata a Pera-Documents divers Gavand, E.Henri 1876 Ġstanbul Metropoliten TaĢıma ve UlaĢım Ücretleri AraĢtırması Güçlük, G./Beşiroğlu, Z. 1973 ÇevreKoruma Raporu İBB 2005 DPT yayınları (Fotokopi) Fotokopi Typographie Lahure, Paris, 42 s, 25 plan Kessinger Publishing (2010) Karayolları Genel Müdürlüğü ĠBB yayınları Ġstanbul UlaĢım Ana Planı Hanehalkı AraĢtırması İBB 2006 ĠBB yayınları Ġstanbul Ġl Bütünü Çevre düzenleme Planı Boğaz Demiryolu Tüneli GeçiĢi ve Ġstanbul Metrosu Fizibilite Etüdleri ve Avan Projeleri. Kentsel UlaĢım Etüdü Alternatiflerinin Değerlendirilmesi. Nihai Rapor Boğaz Tüp Demiryolu GeçiĢi ve Ġstanbul Metrosu IMP 2006 ĠMP yayınları IRTC Konsorsiyumu 1987 IRTC rapor IRTC Konsorsiyumu 1988 IRTC rapor Ġstanbul Deniz UlaĢımı (Rapor) Kaya, H. 1987 Gemi Müh.Odası Ġstanbul ġehri Metro Ġhtiyacı Keskin, Ahmet 1962 ĠTÜ yayınları 103 Farkındalık ve Fark Yaratmak:Türkiye’nin Karbondioksit Salımları Ġstanbul ġehri Otobüs Ġhtiyacı ve tedariki Hakkında Fizibilite Raporu Kubbaroğlu,Gürkan/ Arıkan, Yıldız 2009 Boğaziçi+Sabancı Üniv. Kutlu, Kemal 1974 ĠETT yayınları Ġstanbul ĠETT Yolcu Nakliyat ĠĢletmeleri Hakkında Rapor 1958 ĠETT yayınları 1953 ĠETT yayınları ĠETT TaĢıtlar Dairesi ĠĢ Değerlendirme, Liyakat Takdiri ve Prim Sistemleri Projesi Raporu Otobüs UlaĢım Sistemi Lagarrigue, Louis/Haton,Gaston Langevin,Mark/Meizonnet, Louis Odabaş, Mehmet, Prodüktivite Kurumu OTOMARSAN 1967 Prodüktivite Kurumu 1977 Otomarsan Ġstanbul'un Surlar Ġçindeki kısmınının Jeolojisi Sayar,M/C. 1962 Ankara ġehri UlaĢım Etüdü SOFRETU 1971 ĠTÜ Maden Fak. EGO Genel Müdürlüğü SOFRETU 1976 ĠETT yayınları Umar,F/Kutlu, K. 1971 ĠTÜ yayınları Tünel Projeleri YAPI MERKEZİ 2000 ĠETT Hatlarının Etüdü ve Rehabilitasyon Projesi Sonuç raporu Yıldız Teknik Üniversitesi 2002 Yapı Merkezi Yıldız Teknik Üniversitesi Ġstanbul Yolcu Nakliyat ĠĢleri Etüdü ĠETT ĠĢletmeleri Genel Müdürlüğü TaĢıt Servislerinin Mali, Ġdari ve Organizasyonu ile Ġlgili Etüdüne Ait Nihai Rapor, 2.kitap: Ekler Ġstanbul ġehri Kamu TaĢıma Etüdü GÜNCEL KAYNAKLAR CURRENT RESOURCES Ansiklopedi Encyclopedia YAYIN ADI HAZIRLAYAN YIL YAYINEVĠ Ġstanbul Ansiklopedisi, 11 Cilt Koçu, Reşat Ekrem 1944-1971 Tan Matbaası yayınları Yurt Ansiklopedisi, 11 Cilt Yayın Kurulu 1982 Dünden Bugüne Ġstanbul Ansiklopedisi, 8 Cilt Ortak 1995 Adam yayınları Tarih Vakfı Yurt yayınları Kentiçi UlaĢımla Ġlgili Kitaplar Book About Urban Transport YAZAR YAYIN ADI YIL YAYINEVĠ Akkal, lale B./Dökmeci, Vedia/Dülgeroğlu, Yurdanur Ġstanbul ġehir Merkezi Transformasyonu ve Büro Binaları 1994 Literatür yayınları Alpöge, Atila Ġstanbul UlaĢımı ve Metro 1977 Ġstanbul Belediyesi yayınları Arıkboğa, Erbay/Yılmaz, Nail/Oktay, Tarkan Belediye Meclisleri: Ġstanbul Örneği 2007 Beta Basım Yayım Dağıtım Aytar, Dündar Çekilin Yoldan Geliyor Vatman: Çocukluğumun Ġstanbul'u 2006 Babıali Kültür yayıncılığı Bal, Mehmet Ali Kent Yönetiminde Raylı Sistem Güvenliği 2004 IQ yayınları Beyaz,Metin/Koçak,Hüseyin Ġmar Uygulamaları 2004 Kendi yayınları Bildiriler Türkiye Birinci ġehircilik Kongresi 1982 ODTÜ Bookchin, Murray Kentsiz KentleĢme 1999 Ayrıntı yayınları 104 Çetin, Ece Ġstanbul Deniz Müzesi 2009 Deniz Kuvvetleri Komutanlığı yayınları Çubuk, Mehmet Boğaziçi Mekanının Düzenlenmesinde Bazı Ġlkeler 1977 ĠTÜ Mimarlık Fak DİE DĠE UlaĢtırma Ġstatistikleri 1970 DĠE yayınları DİE DĠE UlaĢtırma Ġstatistikleri Özeti 1997 DĠE yayınları DİE DĠE UlaĢtırma ve Trafik kazaları Ġstatistikleri 1980 DĠE yayınları Dündar, Can/Özgentürk, Nebil Ġlk Durak Ġstanbul'un Entelektüel Tarihinden Tanıklıklar 2005 Alfa Basım Yayım Dağıtım yayınları EGO Genel Müdürü Cumhuriyetin 50.Yılında EGO 1973 EGO Genel Müdürlüğü Elker, C. UlaĢım Sistemleri 1977 ADMMA Engin, Vahdettin Tünel 2000 Simurg Yayınları Ergin, Osman Nuri Ġstanbul ġehreminleri 1996 Haz.Ahmet Nezih Galitekin Ergin, Osman Nuri Mecelle-i Umur-ı Belediyye (8 cilt) 1995 ĠBB yayınları Ergin, Vahidettin Rumeli Demiryolları 1993 Eren Yayıncılık Erol, Peter Gürültü Üzerine Bir Ġnceleme 1978 Karayolları Genel Müdürlüğü Ertan, Ünal Tramvaylar Tarihe KarıĢtı 1964 Radyo kültür yayınları Ertürk, F. Hava Kirliliğinin Çevre Üzerindeki Etkileri, Hava Kirliliği ve kontrolü 1993 Yıldız Teknik Üniversitesi Evren, Burçak Galata Köprüleri Tarihi 1994 Milliyet Yayınları Fox, Halcrow and Associates Istanbul Master Plan Transport Study. Model Calibration Report 1988 ĠTÜ UY-GAR yayınları Freund,P/Martin, G. Otomobilin Ekolojisi 1993 Ayrıntı yayınları Gavand, E.Henri Chemin de fer metropolitain de Constantinople ou chemin de fer souterrain de Galata a Pera dit Tunnel de Constantinople 1876 Typographie Lahure, Paris, 42 s, 25 plan Gavand, E.Henri Chemin de fer souterrain de Galata a Pera-Documents divers 1876 Kessinger Publishing (2010) Gencer, Ali İhsan Türk Denizcilik Tarihi AraĢtırmaları 1986 Kıral Basımevi yayınları Göksel, Ali Akif Ġstanbul'un Yolları ve Ģehir Yollarının Tarihçesi 1955 ĠTÜ yayınları Güçlük, G./Beşiroğlu, Z. Ġstanbul Metropoliten TaĢıma ve UlaĢım Ücretleri AraĢtırması 1973 Karayolları Genel Müdürlüğü Gülersoy, Çelik Eski Ġstanbul Arabaları 1981 Türing Kurumu yayınları Gülersoy, Çelik Kayıklar 1983 Türing Kurumu yayınları Gülersoy, Çelik Tramvay Ġstanbul'da 1989 Ġstanbul Kitaplığı Güleryüz, Ahmet Ġstanbul Vapurları 2006 Denizler Kitabevi yayınları Güleryüz, Ahmet Yandan Çarklıdan Günümüze Ġstanbul Vapurları 2005 Denizler Kitabevi yayınları Karayolları Genel Müd Ġstanbul Trafik Etüdü 1961 Karayolları Genel Müdürlüğü 105 Karayolları Genel Müd Trafik ve UlaĢım bilgileri 1975 Karayolları Genel Müdürlüğü Karpuzcu, M. Çevre kirlenmesi ve Kontrolü 1991 Boğaziçi Üniv, yayınları Kayserilioğlu, R. Sertaç ĠETT Tarihçesi: Otobüsün Tarihçesi 1994 ĠETT yayınları Kayserilioğlu, R.Sertaç Dersaadet'ten Ġstanbul'a Tramvay I 1998 ĠETT yayınları Kayserilioğlu, R.Sertaç Dersaadet'ten Ġstanbul'a Tramvay II 1999 ĠETT yayınları Kayserilioğlu, R.Sertaç/Mazak, Mehmet/Ton, Kadir Osmanlıdan Günümüze Havagazının Tarihçesi, (3 cilt) 1999 ĠGDAġ yayınları Keleş, Ruşen 100 Soruda Türkiyede ġehirleĢme, Konut ve Gecekondu 1983 Gerçek Yayınları Keleş, Ruşen Kentbilim Terimleri Sözlüğü 1998 Ġmge Yayınları Keleş, Ruşen KentleĢme Politikası 2002 Ġmge Yayınları Keskin, Ahmet Ġstanbul ġehri Metro Ġhtiyacı 1962 ĠTÜ yayınları Kızıltuğ, Celal (İETT) Ġstanbul'da Toplu UlaĢım ve ĠETT 1989 ĠETT yayınları Murat Koraltürk Ġstanbul'da Deniz UlaĢımı 2010 Varlık yayınları Oberling, P. The Istanbul Tunnel (Archivum Ottomanicum) 1972 Osmanlı ArĢivleri Onur, Ahmet Türkiye Demiryolları tarihi 1860-1953 1953 Genel Kurmay BaĢkanlığı Orhon, D. Ġstanbul’un çevre sorunları ve Çözüm Yolları 1991 ĠTO yayınları Orhon, Onun Ġstanbul ToplutaĢın Tarihi 1980 YayınlanmamıĢ Orhonlu, Cengiz Osmanlı Ġmparatorluğunda ġehircilik ve UlaĢım Üzerine AraĢtırmalar 1984 Ege Üniv. Yayınları Ortak Cumhuriyet Dönemi Ġstanbul Planlama Raporları 19341995 2007 Mimarlar Odası yayınları OTOMARSAN Otobüs UlaĢım Sistemi 1977 Otomarsan Piccinato, Luigi Ġstanbul Nazım Plan Ġçin Ana Hatlar 1962 Ġstanbul Belediyesi yayınları Prost, Henri Anadolu ve Rumeli Sahili Planını Ġzah Eden Rapor, 'Ġstanbul AraĢtırmaları 5' 1998 ĠBB yayınları Prost, Henri Eminönü,Balıkhane ve hal, 'Ġstanbul AraĢtırmaları 6' 1998 ĠBB yayınları Prost, Henri Sirkeci-Ayasofya Mıntakası Ġmar ve Islah ġekli, 'Ġstanbul AraĢtırmaları 6' 1998 ĠBB yayınları Sahır Sılan, Necmettin Üsküdar-Kadıköy ve Havalisi halk Tramvayları 1932 Ġstanbul Belediyesi yayınları Sarıarslan, Ümit Demir Ağlardan Örümcek Ağlarına-Cumhuriyet demiryolculuğu ve Ötesi 2004 Otopsi Yayınları Sayar,M/C. Ġstanbul'un Surlar Ġçindeki kısmınının Jeolojisi 1962 ĠTÜ Maden Fak. Seyitdanlıoğlu, Mehmet Tanzimat Döneminde Modern Belediyelerin DoğuĢu 2010 Türkiye ĠĢ Bankası yayınları Sharp, C. UlaĢtırma Ġktisadı 1965 Ak Yayınları Sönmez, Mustafa Grafiklerle 1990'larda Ġstanbul/Statistical Guide to Istanbul in the 1990's 1994 ĠBB yayınları 106 Şirket-i Hayriyye Harb-i Umumi ve ġirket-i Hayriye 1330-1334 1921 Bahriye matbaası TC Karayolları Ġstanbul UlaĢımında 50 Yıl 1973 TC Karayolları TC Marmara ve boğazlar Belediyesi Birliği Sayısal Bilgilerle Ġstanbul Belediyesi 1983 ĠBB yayınları Tekeli, İlhan Ġstanbul ve Ankara Ġçin Kent Ġçi UlaĢım Tarihi Yazıları 2010 Tarih Vakfı Yayınları Tekeli, İlhan Modernite AĢılırken Kent Planlaması 2001 Ġmge Yayınları Tekeli,İ/Okyay,T. DolmuĢun Öyküsü 1981 Çevre ve mimarlık Bilimleri Derneği TMMOB Mimarlar Odası Boğaz Köprüsü Üzerine Mimarlar Odası GörüĢü 1970 TMMOB yayınları Tunalı Çalışkan, Fehime/Kırmızı, Zikrullah Ġstanbul UlaĢım Zamandizini 2009 YayınlanmamıĢ Tunalı Çalışkan, Fehime/Kırmızı, Zikrullah Ġstanbul'da Tramvay. Tramvayların Tarihi 1998 YayınlanmamıĢ Tunalı Çalışkan, Fehime/Kırmızı, Zikrullah Kentiçi UlaĢım Terimleri Sözlüğü 2008 YayınlanmamıĢ Tunç, Argun Yol Güvenlik Mühendisliği ve Uygulamaları 2004 Asil yayınları Turgut, Sırma Ramazanoğulları Ġstanbul'un Yönetimi: Bir Kent Planlama Yönetimi Denemesi 2004 Anahtar kitaplar yayınevi Tutel, Eser Ġstanbul'un Unutulmayan Gemileri 2006 Kitabevi yayınları Tutel, Eser ġirket-i Hayriye 1994 ĠletiĢim yayınları Türk Anonim Şirketi Ġstanbul ġehri Dahilinde Dersaadet Mülhakatından Galata ile Beyoğlu Beyninde Tahtel-Arz Demiryolu Türk Anonim ġirketi Nizamname-i Dahilisidir 1924 Ahmed Ġhsan ve ġürekası, Ġstanbul Türk Anonim Şirketi Ġstanbul ve Civarı ġehir Demiryolu Mukavelename, ġartname ve Nizamname-i Dahili 1913 Ahmed Ġhsan ve ġürekası, Ġstanbul Türk Anonim Şirketi Galata ve Bayoğlu Beyninde Tahtel'Arz Demiryolu Ġmtiyazı'nın Ferman-ı Alisi ile Mukavelet ve ġartname ve Nizamname-i Dahilisi 1906 Fidel Lofler Matbaası, Ġstanbul YAPI MERKEZİ Tünel Projeleri 2000 Yapı Merkezi Yazılar Ġstanbul Kentiçi Asya-Avrupa Yolcu UlaĢımının ve Deniz TaĢımacılığı Olanaklarının AraĢtırılması 1993 YTÜ yayınları Yılmaz, Ömer tarık Sultan Ġkinci Abdülhamit Han'ın Tüp Geçit-Tünel-i Bahri Projeleri 2010 Çamlıca Basım Yayın 107 Ġstanbul’la Ġlgili Kitaplar Book About İstanbul YAZAR YAYIN ADI YIL YAYINEVĠ Abasıyanık, Sait Faik Tüneldeki Çocuk 1955 Varlık yayınları Acar, M. Şinasi İstanbul'un Son Nişan Taşları 2007 Arkeoloji ve Sanat yayınları Acarer, Erk % 100 İstanbul 2009 İnkilap Yayınları Adahl, Karin Alay-ı Hümayun İsveç Elçisi Ralamb'ın İstanbul Ziyareti ve Resimleri 1657-1658 2007 Kitap yayınları Ahunbay, Zeynap Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon 1998 Yapı Endüstri Yayınları Akay, Hasan Fatih'ten Günümüze Şairlerin Gözüyle İstanbul 1997 İşaret yayınları Akgül, Özgür Roman İstanbul 2009 Punto yayınları Akkanat, Cevat Çanakkale Savaşları ve İstanbul 2008 Yarımada yayınları Aksoy, Yaşar Paris İstanbul 2008 Etki yayınları Ali Rıza Bey Eski Zamanlarda İstanbul Hayatı 2001 Kitabevi yayınları Alpgüvenç, Can Abideleriyle Osmanlı İstanbul'u 2008 Nesil yayınları Altınay, Ahmet Refik Kafes ve Ferace Devrinde İstanbul 1998 Kitabevi yayınları Alus, Sermet Muhtar 30 Sene Evvel İstanbul: 1900'lü Yılların Başlarında Şehir Hayatı 2005 İletişim yayınları Alus, Sermet Muhtar İstanbul Yazıları 1994 İBB yayınları Amicis, Edmondo de İstanbul 2009 Pegasus yayınları Armağan, Mustafa Osmanlıyı İmparatorluk Yapan Şehir: İstanbul 2007 Timaş yayınları Arpad, Burhan Bir İstanbul Var İdi 2001 Remzi yayınları Arseven, Celal Esat Eski İstanbul 2002 Türing Kurumu yayınları Aşçı, Arif İstanbul Panorama 2009 Aşçı, Arif İstanbul'da Sokak Kedileri 2010 Aşçı, Arif İstanbul'un Kuşları 2010 Aşçı, Arif İstanbul'un Sokak Köpekleri 2010 Avşar, Y./Gönüllü, M.T. Mecidiyeköy Bölgesi Gürültü Düzeyi ve Gürültü Haritasının Çıkarılması 1999 ‘Sempozyum’ Kitabı Ayaşlı, Münevver Rumeli ve Muhteşem İstanbul 2003 Timaş yayınları Aynural, Salih İstanbul Değirmenleri ve Fırınları Zahire Ticareti 1740-1840 2002 Ayverdi, Semiha İstanbul Geceleri 2003 Balcıoğlu, Semih Güle Güle İstanbul 2004 Can yayınları Balel, Mustafa İstanbul Mektupları: Avrupa Yakası 2009 Kavis Kitap yayınları Banarlı,Nihat Sami İstanbul'a Dair 1986 Kubbealtı Neşriyat yayınları Banoğlu, Niyazi Ahmet İstanbul cehennemi: Tarihte Büyük Yangınlar 2008 Kapı yayınları Banoğlu, Niyazi Ahmet İstanbul: Semtleri Tarihi ve Efsaneleriyle 2007 Selis Kitapları Bareilles, Bertrand İstanbul'un Frenk ve Levanten Mahalleleri 2003 Güncel yayıncılık Baring, Maurice İstanbul'dan Mektuplar 1909-1912 2008 Dergâh yayınları Basiretçi Ali Efendi Bir Zamanlar İstanbul 2008 İTO yayınları Başaran, Murat Tezgahın Üstünde İstanbul 2005 Timaş yayınları Batur, Afife, Ed. Dünya Kenti İstanbul Sergisi 1996 Yapı Kredi Yayınları İlke Basın yayın Türkiye İş Bankası yayınları Türkiye İş Bankası yayınları Türkiye İş Bankası yayınları Tarih Vakfı Yurt yayınları Kubbealtı Neşriyat yayınları 108 Bayladı, Derman İstanbul'un Yüreğinde Tarihe Yolculuk: AnıtlarOlaylar-Efsaneler 1997 Say yayınları Bayrak, M. Orhan İstanbul'da Gömülü Meşhur Adamlar 2002 Milenyum yayınları Bayrak, M. Orhan İstanbul'un Tarihi 2003 İnkilap Yayınları Bayrak, M.Orhan İstanbul Tarihi 1996 İnkilap Yayınları Baysaling, Özer Yaşadığım İstanbul 2004 Arkeoloji ve Sanat yayınları Baytop, Turhan İstanbul Florası Araştırmaları 2002 Eren Yayıncılık Belge, Murat İstanbul Gezi Rehberi 1993 Tarih Vakfı Yayınları Belge, Murat İstanbul'un Sayfaları 2009 Doğan yayınları Beyatlı, Lyahya Kemal Aziz İstanbul 2005 Yapı Kredi Yayınları Beyaz,Metin/Koçak,Hüseyin İmar Uygulamaları 2004 Kendi yayınları Bildiriler İstanbul Boğazı ve Çevresi Sempozyumu 1976 Kutulmuş Matbaası Bildiriler Türkiye Birinci Şehircilik Kongresi 1982 ODTÜ Birsel, Salah Salah Bey tarihi 5. İstanbul-Paris 2004 Sel yayınları Bookchin, Murray Kentsiz Kentleşme 1999 Ayrıntı yayınları Boratav, Korkut İstanbul ve Anadolu'da Sınıf Profilleri 1995 İmge kitabevi yayınları Boysan, Aydın İstanbul'un Kuytu Köşeleri 2003 Yapı Kredi Yayınları Boysan, Aydın Nereye Gitti İstanbul? 2004 Yapı Kredi Yayınları Büyükkal, Banu/ Pardoe, Julia Sultanlar Şehri İstanbul 2010 Türkiye İş Bankası yayınları Büyükünal, Feriha Manastır İstanbul 2009 Avcıol yayınları Can, Kadir Yaşayıp Unuttuğumuz İstanbul 2009 İTO yayınları Canberk, Eray/Özkök, Rüknü Ömür Biter İstanbul Bitmez 2005 Heyamola yayınları Cansever, Turgut İstanbul'u Anlamak 2008 Timaş yayınları Carbognano, Cosimo Comidas de 18.Yüzyılın Sonunda İstanbul 1993 Eren Yayıncılık Casa, Jean Michel İstanbul'da Bir Fransız Sarayı 1995 Yapı Kredi Yayınları Celal, Fahri Avur Zavur kahvesi 1948 öykü Cenap Şehabettin İstanbul'da Bir Ramazan 2006 Kitap yayınları Cezar, Mustafa Osmanlı Başkenti İstanbul 2002 Ekav Vakfı yayınları Cox, Samuel Sullivan Bir Amerikan Diplomatının İstanbul Anıları 1885-1887 2010 Crawford, Fgrancis Marion 1890'larda İstanbul 2007 Criss, Bilge İşgal Altında İstanbul 1918-1923 1993 İletişim yayınları Çeçen,Kazım/Kutlu, Kemal Çağını Yakalayan Osmanlı 1995 Sanat ve Kültür Ar. Mrk. Yayınları Çetin, Ece İstanbul Deniz Müzesi 2009 Deniz Kuvvetleri Komutanlığı yayınları Çizgen, Gültekin İyi Günler İstanbul 2008 Say yayınları Çokum, Sevinç Hevenk-Kayıp İstanbul 2003 Ötüken yayınları Çorbacıoğlu, Ayhan Atlantis'ten İstanbul'a 2009 Galata yayınları Çubuk, Mehmet Boğaziçi Mekanının Düzenlenmesinde Bazı İlkeler 1977 İTÜ Mimarlık Fak Çulhadar, N. Özlem İstanbul'a Adanmış Bir Hayat: Çelik Gülersoy 2007 İlgi Kültür Sanat yayınları Daver, Abidin Dünkü Bugünkü Yarınki İstanbul 1944 Belediye Matbaası Daver, Abidin Yenileşen İstanbul 1947 Belediye Matbaası De Carbonnano, Cobimo Comidas 18.yüzyıl Sonunda İstanbul 1993 Eren Yayıncılık De Nerval, Gerard İstanbul Yolunda 2009 Parşömen yayınları Türkiye İş Bankası yayınları Türkiye İş Bankası yayınları 109 Deleon, Jak 100 İstanbul 2000 Remzi yayınları Deleon, Jak Anıtsal İstanbul 2004 Remzi yayınları Deleon, Jak Beyoğlu'nda Beyaz Ruslar 1996 Remzi yayınları Deleon, Jak Eski İstanbul'un Yaşayan Tadı 1989 Türing Kurumu yayınları Deleon, Jak İstanbul Işıkları 1999 Sesli kitaplar yayıncılık Demiryürek, Meral Bir İstanbul Bilgesi Sermet Muhtar Alus 2007 Kitap yayınları Dethier, Philipp Anton Boğaziçi ve İstanbul 1993 Eren Yayıncılık Develi, Hayati 18,yy İstanbul'a Dair Risale-i Garibe 1998 Kitabevi yayınları Dölen, Emre/Koçer, Mustüafa Türk Teknoloji Tarihi 2001 Türk bilim Tarihi Kurumu+İSKİ yayınları Dölen, Emre/Sandalcı, Mert;Haz. Kağıthane-Kemerburgaz-Ağaclı-Çiftalan Demiryolu (1914-1916) 1999 Kağıthane Belediyesi Yayınları DPT Yönetim Bilgi Sistemi Çalışmaları 1971 DPT yayınları Duman, Mustafa İstanbul Efsaneleri 2010 Heyamola yayınları Dumont, Paul Modernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri 1996 Tarih Vakfı Yayınları Durbaş, Refik Gözbebeğim İstanbul 2005 Boyut Publishing yayınları Dursun, Haluk İstanbul'da Yaşama Sanatı 2009 Timaş yayınları Düzgüner, Fırat Iustinianus Döneminde İstanbul'da Yapılar: Procopius'un Birinci Kitabının Analizi 2004 Arkeoloji ve Sanat yayınları Ekdal, Müfid Kadıköy Konakları 2008 Ekinci, Oktay Dünden Bugüne İstanbul Dosyaları 1995 Ekinci, Oktay İstanbul'u Sarsan 10 Yıl (1983-1993) 1994 Ekinci, Oktay İstanbul'un 'İslambol' On Yılı Mart 1994-Mart 2004 2004 Eksen, İlhan Dünkü İstanbul 2007 Everest yayınları Engin, Vahdettin Sultan 2. Abdülhamit ve İstanbul'u 2008 Yeditepe yayınları Er, Ali/Barka, Aykut Depremini Bekleyen Şehir: İstanbul 2006 Epsilon yayınları Erdenen, Orhan Boğaziçi Sahilhaneleri (4 cilt) 1993 İBB Kültür AŞ yayınları Erder, Sema Ümraniye. İstanbul'a Bir Kent Kondu 1996 İletişim yayınları Erder, Sema Ümraniye: İstanbul'da Bir kent Kondu 1996 İletişim yayınları Erişçi, Lütfü Türkiyede İşçi Sınıfının Tarihi 1951 Kutulmuş Basımevi yayınları Erkök, Fatma/Yürekli, Hülya/Dökmeci, Vedia İstanbul'da Konut Girişleri ve Kapılar 1996 Literatür yayınları Erol, Ahmet Yıkıldık Ey İstanbul 2001 P Kitaplığı yayınları Erol, Kaya Kentleşme ve kentlileşme 2003 İlke yayınları Ertuğ, Necdet Osmanlı Döneminde İstanbul Hammalları 2008 Timaş yayınları Evren, Burçak İstanbul'daki İtalyan İzi 2008 İlke Basın yayın Eyice, Semavi Eski İstanbul'dan Notlar 2006 Küre yayınları Eyice, Semavi Tarih Boyunca İstanbul 2006 Etkileşim yayınları Faroqhi, Suraiya Osmanlıda Kentler ve kentliler 1993 Tarih Vakfı Yayınları Felek, Burhan Eski İstanbul Hikayeleri 1971 Aka Yayınları Fidan, Mehmet Sadettin Geçmişten Günümüze İstanbul Hanları 2009 İTO yayınları Fontmagne, Baron Durand de Kırım Savaşı Sonrasında İstanbul Günleri 2007 İstiklâl Kitabevi yayınları Freely, John Saltanat Şehri İstanbul 1999 İletişim yayınları Gautier, Teophile İstanbul Dünyanın En Güzel Şehri 2007 Profil yayıncılık Genç, Nurullah Yürüyelim Seninle İstanbul'da 2007 Timaş yayınları Yapı Kredi Yayınları Anahtar kitaplar yayınevi Anahtar kitaplar yayınevi Anahtar kitaplar yayınevi 110 Germaner, Zeynep/İnankur, Zeynep Oryantalistlerin İstanbul'u 2002 Türkiye İş Bankası yayınları Gisele İstanbul'dan Pencereler: İstanbul Üçlemesi 1 2006 Gita yayınları Goytisolo, Juan Osmanlı'nın İstanbul'u 2002 Yapı Kredi Yayınları Gökdağ, Remzi Park Otel "Olayı" 1992 Gökmen, Mustafa Eski İstanbul Sinemaları 1991 Anahtar Yayınları Türing Kurumu yayınları Gökmen, Mustafa Eski Bir Vatmandan Tramvay yazısı, 'İstanbul Armağanı 3' 1997 İBB yayınları Göknel, Ergun Başarısız Başarı: Bir İstanbul Macerası 2000 Truva yayınları Göksü, Süleyman İstanbul 1769-1774 2007 Çamlıca Basım Yayın Göncüoğlu, S.Faruk İstanbul'un 'İlk'leri, 'En'leri 2003 İBB yayınları Göymen, Koral Türkiye'de Kent Yönetimi 1997 Boyut Publishing yayınları Gravina, Federico İstanbul'un Anlatımı 2008 Yapı Kredi Yayınları Gülersoy, Çelik Eski İstanbul Arabaları 1981 Gülersoy, Çelik İstanbul Estetiği 2003 Gülersoy, Çelik İstanbul Kitaplığı Kataloğu 2006 Gülersoy, Çelik İstanbul Maceramız (2 cilt) 1995-96 Gülersoy, Çelik İstanbul Rehberi 2003 Gülersoy, Çelik İstanbul Şarkısı 1987 Gülersoy, Çelik Kayıklar 1983 Gülersoy, Çelik Nasıl Bir İstanbul? 2009 Büyülü Fener yayınları Günay, Reha Sinan'ın İstanbul'u 2006 Yapı Endüstri Merkezi Yayınları Gür, Nahit İstanbul'un İçinde Bir Boğaziçi 2008 Kapı yayınları Gürçağlar, Aykut Hayali İstanbul Manzaraları 2005 Yapı Kredi Yayınları Gürpınar, Hüseyin Rahmi Ben Deli miyim? 1972 roman Gürpınar, Hüseyin Rahmi Şıpsevdi 1999 Özgür yayınları Haker, Erol İstanbul'dan Küdüs'e Bir Kimlik Arayışı 2004 Kitap yayınları Hamsun, Knut/Andersen, Hans Ch. İstanbul'da İki İskandinav Seyyah 1993 Yapı Kredi Yayınları Haskan, M. Nermi İstanbul Hamamları 1995 Türing Kurumu yayınları Hebovan, Esther İstanbul Yolcuları 2007 Aras yayınları Hovhannesyan, Sarkis Sarraf Payitaht İstanbul'un Tarihçesi 1996 Tarih Vakfı Yurt yayınları Hürel, Haldun Anlat İstanbul 2009 Kapı yayınları Hürel, Haldun Burası İstanbul 2007 Dharma yayınları Hürel, Haldun Çocukların İstanbul'u 2009 Büyülü Fener yayınları Hürel, Haldun Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u 2009 Büyülü Fener yayınları Hürel, Haldun İstanbul'un Alfabetik Öyküsü 2008 İkaros yayınları Hürel, Haldun Mimar Sinan'ın İstanbul'u 2009 Büyülü Fener yayınları Irmak, Hüseyin Yaşadığım Kurtuluş. İstanbul'da Bir kadim Semt 2003 Aras yayınları Işın, Ekrem İstanbul'da Gündelik Hayat 1999 Yapı Kredi Yayınları İleri, Selim İstanbul Lale ile Sümbül 2007 Doğan yayınları İleri, Selim İstanbul'un Tramvayları Dan Dan… 2008 Doğan yayınları İleri, Selim Yıldızlar Altında İstanbul 2003 Oğlak yayınları Türing Kurumu yayınları Türing Kurumu yayınları Türing Kurumu yayınları Remzi yayınları Türing Kurumu yayınları Türing Kurumu yayınları Türing Kurumu yayınları 111 İlter, İsmet Boğaz ve Haliç Geçişlerinin Tarihçesi 1973 Karayolları Genel Müdürlüğü İMO 8. Ulaştırma Knogresi 2009 TMMOB İMO yayınları İstanbul Belediyesi Cumhuriyet Devrinde İstanbul: Otobüs 1948 İstanbul Belediyesi İstanbul Belediyesi Güzelleşen İstanbul 1943 İstanbul Belediyesi İstanbul Valiliği İstanbul'un Kitabı, Kitab 1 1958 İstanbul Valiliği İşli, Necdet İstanbul'un Ortası Aksaray 2008 İBB Kültür AŞ yayınları İTÜ Cumhuriyetin 50.yılı Kitabı 1976 İTÜ yayınları İTÜ Gemi İnşaatı ve Deniz.Bil.Fak. İstanbul Boğazı ve marmara Bölgesi Deniz Ulaşım Etüdü 1991 İTÜ yayınları İTÜ+İstanbul Belediyesi Genel Ulaşım Etüdü 1985 İTÜ yayınları İzberk, Mustafa Dünya Mirası İstanbul: Bir Uygarlık Soykırımı 1998 Johnson, Clarence Richard İstanbul 1920 1995 Kabacalı, Alpay Geçmişten Günümüze İstanbul 2008 Denizbank yayınları Kal'a, Ahmet; Pr.Koord. İstanbul Külliyatı Cumhuriyet Dönemi İstanbul İstatistikleri 1.Nüfus ve Demografi 1927-1990 1997 İBB yayınları Kal'a, Ahmet; Pr.Koord. İstanbul Külliyatı Cumhuriyet Dönemi İstanbul İstatistikleri 10.Ulaştırma 1933-1996 1998 İBB yayınları Kal'a, Ahmet; Pr.Koord. İstanbul Külliyatı Cumhuriyet Dönemi İstanbul İstatistikleri 3.Nüfus ve Demografi 1935-1995 1998 İBB yayınları Kal'a,Doç.Dr.Ahmet, vd. Cumhuriyet Dönemi İstanbul İstatistikleri 10. ulaştırma 1933-1996 1998 İBB yayınları Kalfagil, Sabit İstanbul 2008 Fotoğrafevi yayınları Kandemir, Hüseyin Rus Edebiyatında İstanbul 2009 Çizgi Kitabevi yayınları Kantarcı, Muammer İstanbul kentiçi Ulaşımı İçin Görüşler ve Öneriler, 'Habitat II Kent Zirvesi' 1996 İBB yayınları Kaplan, Sefa Batılı Gezginlerin Gözüyle İstanbul 2006 İBB Kültür AŞ yayınları Karaca, Zafer İstanbul'da Tanzimat Öncesi Rum Ortodoks Kiliseleri 2008 Yapı Kredi Yayınları Karay, Refik Halit Bugünün Saraylısı 1965 roman Karay, Refik Halit İstanbul'un Bir Yüzü 1997 İnkilap Yayınları Karay, Refik Halit Kirpinin Dedikleri 1940 deneme-yergi Kaygılı, Osman Cemal İstanbul'da Semai Kahveleri ve Meydan Şairleri 2007 Turkuvaz yayınları Kaygılı, Osman Cemal Köşe Bucak İstanbul 2003 Selis Yayınları Kayra, Cahit Eski İstanbul Haritaları 1990 Sinai kalkınma bankası yayınları Kayra, Cahit İstanbul'un Yokuş ve Merdivenleri 2009 Sel yayınları Kayra, Cahit/Üyepazarcı, Erol İkinci Mahmut'un İstanbul'u 1992 İBB Kültür İşleri D.Bşk Kayserilioğlu, R.Sertaç/Mazak, Mehmet/Ton, Kadir Osmanlıdan Günümüze Havagazının Tarihçesi, (3 cilt) 1999 İGDAŞ yayınları Keleş, Ruşen 100 Soruda Türkiyede Şehirleşme, Konut ve Gecekondu 1983 Gerçek Yayınları Keleş, Ruşen Kentbilim Terimleri Sözlüğü 1998 İmge Yayınları Keleş, Ruşen Kentleşme Politikası 2002 İmge Yayınları Kemal, Orhan İstanbul'dan Çizgiler 2008 Everest yayınları Kılıçbay, Mehmet Ali Şehirler ve Kentler 1993 Gece Yayınları Kıray, Mübeccel B. Örgütleşemeyen Kent: İzmir 1998 Bağlam Yayınları Anahtar kitaplar yayınevi Tarih Vakfı Yurt yayınları 112 Koçu, Reşat Ekrem İstanbul Tulumbacıları 2005 Doğan yayınları Kortan, Enis Kaybolan İstanbulum: Bir Mimarın Anıları 1947-1957 2006 Boyut Yayın Grubu yayınları Kos, Karoly Bizans'tan Osmanlı'ya İstanbul Mimarisinin Doğu Kökenleri 2008 Kaynak yayınları Kökden, Uğur İstanbul: Zamana Açılan Kapı 2005 Yapı Kredi Yayınları Köprülü, Tunca İstanbul'daki Yabancı Saraylar 2007 Kritovulos İstanbul'un Fethi 2005 Kuban, Doğan İstanbul Bir Kent Tarihi Bizantion 2000 Tarif Vakfı Yurt yayınları Kuban, Doğan İstanbul, Bir kent Tarihi 1996 Tarih Vakfı Yayınları Kubilay, Ayşe Yetişkin İstanbul Haritaları 1422-1922 2010 Kumbaracılar, İzzet Eczacılık Tarihi ve İstanbul Eczahaneleri 2003 Kumbaracılar, İzzet İstanbul Sebilleri 2008 Denizler Kitabevi yayınları Türing Kurumu yayınları Kapı yayınları Kutlu, Şemsettin Bu Şehr-i İstanbul Ki 1972 Milliyet Yayınları Laborit, Henri İnsan ve Kent Lady Hornby Kırım Savaşı Sırasında İstanbul 2007 Kitap yayınları Lanqueur, Hans-Peter Hüve'l-Baki İstanbul'da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezar Taşları 1997 Tarih Vakfı Yurt yayınları Latif, Hüseyin İstanbul Düşerken 2009 Bizim Avrupa yayınları Le Corbusier Şark Seyahati-İstanbul 1911 2009 Lewis, Bernard İstanbul ve Osmanlı İmparatorluğu Medeniyeti 2006 Living, Puka İstanbul Keşif Rotaları 2010 2010 Bilsar yayınları Loti, Pierre İstanbul 1890 1999 Çizgi Kitabevi yayınları Macar, Elçin Cumhuriyet Döneminde İstanbul Rum Patrikhaneleri 2003 İletişim yayınları Mansel, Philip Konstantiniyye: Dünyanın Arzuladığı Şehir 1453-1924 2007 Everest yayınları Mantran, Robert 16. ve 17.yüzyılda İstanbul'da Gündelik Hayat 1991 Eren Yayıncılık Mantran, Robert 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul 1990 TTK basımevi Mantran, Robert İstanbul Tarihi 2001 İletişim yayınları Margosyan, Mıgırdıç Biletimiz İstanbul'a Kesildi 1998 Aras yayınları Marmara, Rinaldo İstanbul Deniz Zindanı 1740 2005 Denizler Kitabevi yayınları Marmara, Rinaldo İstanbul Latin Cemaati ve Kilisesi: Bizans İmparatorluğundan Günümüze 2006 Kitap yayınları Martin, Guillaume İstanbul'a Seyahat 2007 İstiklâl Kitabevi yayınları Mazak, Mehmet Gündelik Hayattan Renklerle Eski İstanbul 2009 Kitabevi yayınları Mehmet Raif Mir'at-ı İstanbul 1996 Türing Kurumu yayınları Mengi, Ayşegül İmar Hukukuna Giriş 2003 İmge Yayınları Mengüşoğlu, Metin Önal İstanbul Hikayeleri 2010 İlke yayıncılık Milli Eğitim Bakanlığı İstanbul Albümü 1950-1953 1954 MEB Mintzuri, Hagop İstanbul Anıları 1897-1940 1993 Tarih Vakfı Yurt yayınları Miss Pardoe Şehirlerin Ecesi İstanbul. Bir Leydinin Gözüyle 19.yüzyılda Osmanlı Yaşamı 2004 Kitap yayınları Mortan, Kenan, Ed. İstanbul: Bir Sosyo Ekonomik Değerlendirme 2000 TC İstanbul Valiliği Müftüoğlu, Mustafa İstanbul'a Yürüyen Ordu 2005 Başak yayınları Müller-Wiener, Wolfgang Bizans'tan Osmanlı'ya İstanbul Limanları 2008 Tarih Vakfı Yurt yayınları İBB Kültür AŞ yayınları Kaknüs yayınları Payel Yayınları Türkiye İş Bankası yayınları Bilge kültür Sanat yayınları 113 Müller-Wiener, Wolfgang İstanbul'un Tarihsel Topoğrafyası. 17. yüzyıl Başına Kadar Byzantion-Konstantinopolisİstanbul 2001 Yapı Kredi Yayınları Nesin, Aziz Böyle Gelmiş Böyle Gitmez:Yol 2006 Nesin yayınları Okan, Aysel İstanbul Evliyaları 2008 Kapı yayınları Okyay, İsmet Fransa'da Kentsel Sit Alanlarının Korunması: Malraux Yasası 2001 Ortak 9/11 New york-İstanbul 2003 Ortak Avrupa Kültür Başkenti İstanbul 2010 Ortak Bir Albüm İstanbul Constantinople 2000 Yapı Endüstri Yayınları Homer Kitabevi yayınları Boyut Publishing yayınları Oğlak yayınları Ortak Bir Zamanlar İstanbul'da 2008 Kapı yayınları Ortak Cumhuriyet Dönemi İstanbul Planlama Raporları 1934-1995 2007 Ortak Doğulu Yazarlar Gözüyle İstanbul 2009 Ortak Düşlerin Kenti İstanbul 2008 Ortak Efsanelerden Günümüze İstanbul 2002 Ortak İstanbul 1991 Ortak İstanbul 2008 Ortak İstanbul 1900-1950 2004 Ortak İstanbul 1950-2003 2004 Ortak İstanbul Dün Bugün 2008 Dünya yayınları Ortak İstanbul Hikayeleri 2008 Kapı yayınları Ortak İstanbul Sokakları: 101 Yazar 100 Sokak 2008 Yapı Kredi Yayınları Ortak İstanbul Tarihi ve Turistik Noktalar Rehberi 2009 Arkadaş yayınları Ortak İstanbul. Küresel ile Yerel Arasında 2000 Metis yayınları Ortak İstanbul'da Kentsel Ayrışma 2005 Bağlam Yayınları Ortak İstanbul'da Yaşam Kültürü 2007 İKSV yayınları Ortak İstanbul'dan Asya-yı Vusta'ya Seyahat: Seyyah Mehmed Emin Efendi'nin Seyahatnamesi 2007 Everest yayınları Ortak İstanbul'un 100 Fotoğrafçısı 2009 Ortak İstanbul'un 100 Ressamı 2009 Ortak İstanbul'un Meşhur Edebiyatçıları 2009 Ortak Konstantiniyye'den İstanbul'a 2006 Ortak Pera İstanbul'un Kalbi 2001 Ortak Selim Seval: 'Upuzun Bir Düş…İstanbul' 2005 Boyut Yayın Grubu yayınları Denizbank yayınları Ortak Türk Edebiyatında İstanbul'un Fethi ve Fatih 2005 Kitabevi yayınları Ortak Türkler hakkında. Osmanlı Aristokratının Mütareke Dönemi İstanbul'u ve Türkiye'sine Dair İzlenimleri 2004 Nobel Yayın Dağıtım yayınları Ortaylı, İlber İstanbul'dan Sayfalar 1999 İletişim yayınları Ozansoy, Halit Fahri Eski İstanbul Ramazanları 1968 Elips Kitap yayınları Öğüt, Hande Kadın Öykülerinde İstanbul 2008 Sel yayınları Özdem, Filiz İstanbul (2 cilt) 2010 Yapı Kredi Yayınları Özer, Kemal Şiirlerle İstanbul: İstanbul Şiirleri Antolojisi 1993 Toroslu Kitaplığı yayınları Mimarlar Odası yayınları İBB Kültür AŞ yayınları Suna ve İnan Kıraç Vakfı yayınları Arkeoloji ve Sanat yayınları İTO yayınları İBB Kültür AŞ yayınları Boyut Publishing yayınları Boyut Publishing yayınları İBB Kültür AŞ yayınları İBB Kültür AŞ yayınları İBB Kültür AŞ yayınları Pera Müzesi yayınları 114 Özkan, Akdoğan İstanbul'da Ölmeden Önce Görülmesi Gereken 101 Şey 2008 İnkilap Yayınları Özkök, Rüknü İstanbul Yeditepe'de On Yedi Gezi 2010 Doğan yayınları Öztürk, Ömer İstanbul 1973 2007 Lamure yayınları Özyalçıner, Adnan/Sezer, Sennur Bir Zamanların İstanbul'u: Eski İstanbul Yaşayışı ve Folkloru 2005 İnkilap Yayınları Pardoe, Julia 18.yüzyılda İstanbul 2007 İnkilap Yayınları Parquet, Rene Du İstanbul'da Bir Yıl 2008 Paşalı, İbrahim İstanbul Kriterleri 2006 Tarih Vakfı Yurt yayınları Profil yayıncılık Patrick, Mary Mills Son Sultanların İstanbul'unda 2009 Dergâh yayınları Piccinato, Luigi İstanbul Nazım Plan İçin Ana Hatlar 1962 İstanbul Belediyesi yayınları Pinguet, Catherine İstanbul'un Köpekleri 2009 Yapı Kredi Yayınları Pr.Koord. Çelebi,Funda/Aksal,Bahri/ Öğretmen, Filiz Kent Araştırmaları Bibliyografyası 2001 Tarih Vakfı Prokopius İstanbul'da Justinianus Döneminde Yapılar 1994 Arkeoloji ve Sanat yayınları Prost, Henri Anadolu ve Rumeli Sahili Planını İzah Eden Rapor, 'İstanbul Araştırmaları 5' 1998 İBB yayınları Prost, Henri Eminönü,Balıkhane ve hal, 'İstanbul Araştırmaları 6' 1998 İBB yayınları Prost, Henri Sirkeci-Ayasofya Mıntakası İmar ve Islah Şekli, 'İstanbul Araştırmaları 6' 1998 İBB yayınları Ralamb, Claes İstanbul'a Bir Yolculuk 1657-1658 2008 Kitap yayınları İstanbul'un Yönetimi 2004 Şehir Mektupları 2005 Rilke, Anna Grosser İstanbul'da Bir Hoş Sada 2009 Türkiye İş Bankası yayınları Saba, Ziya Osman Bıraktığım İstanbul 2003 Alkım Saba, Ziya Osman Değişen İstanbul 1959 Varlık yayınları Saba, Ziya Osman Bıraktığım İstanbul 2003 Alkım yayınları Sadri Sema Eski İstanbul Hatıraları 2002 Kitabevi yayınları Safa, Peyami Fatih-Harbiye 2005 Alkım yayınları Saka, Füsun Depremi Beklerken…İstanbul depremleri 2003 Altın yayınları Sakaoğlu, Necdet/Akbayar, Nuri Binbir Gün Binbir Gece: Osmanlıdan Günümüze İstanbul'da Gece Yaşamı 2008 Denizbank yayınları Sakin, Orhan Tarihsel Kaynaklarıyla İstanbul Depremleri 2001 Kitabevi yayınları Sanayi Bakanalığı Türk Sanayiinde 50 Yıl 1973 Sanayi Bakanlığı Sancak, Jale İstanbul Öyküleri Antolojisi 2009 İkaros yayınları Sancak, Jale Kenti Dinlemek: Büyülü kent İstanbul'dan Öyküler 2004 Doğan yayınları Sayar,M/C. İstanbul'un Surlar İçindeki kısmınının Jeolojisi 1962 İTÜ Maden Fak. Schefer, Charles Antoine Galland, İstanbul'a Ait Günlük Hatıralar (2 cilt) 1987 TTK basımevi Schlumberger, Gustave İstanbul Düştü Ben Hala Ayakta mıyım? 2005 Kaknüs yayınları Scognamillo, Giovanni İstanbul Gizemleri 2006 Bilge Karınca yayınları Serçe, Erkan İzmir'de Belediye: Tanzimattan Cumhuriyete (1868-1945) 1998 Dokuz Eylül yayınları Sertelli, İskender Fahrettin İstanbul'da Neler Gördüm? 2005 Şehir yayınları Seval, Selim İstanbul Surları 2009 Türkiye İş Bankası yayınları Seval, Selim Upuzun Bir Düş…İstanbul 2005 Denizbank yayınları Ramazanoğulları Turgut, Sırma Rasim, Ahmet Anahtar kitaplar yayınevi Üç harf yayınları 115 Seyitdanlıoğlu, Mehmet Tanzimat Döneminde Modern Belediyelerin Doğuşu 2010 Türkiye İş Bankası yayınları Sezer, S./Özyalçınar, A. İstanbul'un Taşı Toprağı Altın 1995 Altın Kitabevi Sofuoğlu, Adnan/Yıldırım, Seyfi Siyasi Faaliyetleriyle Osmanlıdan Cumhuriyete İstanbul Rum Ortodokms Patrikhanesi 2010 Köksav yayınları Som, Deniz Hey İstanbul 1,2 Som, Deniz Tepe tepe İstanbul Herhangi bir Yerde 2001 Günizi yayınları Soysal, Mine İstanbul Masalı 2003 Günışığı Kitaplığı yayınları Sönmez, Mustafa Grafiklerle 1990'larda İstanbul/Statistical Guide to Istanbul in the 1990's 1994 İBB yayınları Sönmez, Mustafa İstanbul'un İki Yüzü 1980'den 2000'e Değişim 1996 Arkadaş yayınları Spataris, Haris Biz İstanbullular Böyleyiz. Fener'den Anılar 1906-1922 2004 Kitap yayınları Susoğlu, Önder Sarı Duman: İstanbul'u Sarsan İki Gün 2004 Alfa Basım Yayım Dağıtım yayınları Şen, Mustafa/Kara, Ayşe Uzsayılır, Ed. İstanbul Kültür Atlası (Cultural Atlas of Istanbul) 2003 İBB yayınları Şengör, Oya/Barka, Sheree İstanbul'un Balkonları 2004 Çitlenbik yayınları Şeni, Nora Seni Unutursam İstanbul… 2008 Kitap yayınları Şentürk, Nazır İstanbul Valileri 2008 Doğan yayınları Şentürk, Nazır İstanbul'dan İnsan Öyküleri 2003 Tekin yayınları Şenyapılı, Önder İsim İsim İstanbul 2008 Şenyapılı, Önder Ne Demek İstanbul: Bebek, Niye Bebek? 2002 Tamer, Cahide İstanbul Bizans Anıtları ve Onarımları 2003 Taner, Haldun Şişhane'ye Yağmur Yağıyordu 2001 Bilgi yayınevi Bulgar Kilisesi 2009 Yapı Kredi Yayınları Sayısal Bilgilerle İstanbul Belediyesi 1983 İBB yayınları Tekeli, İlhan İstanbul ve Ankara İçin Kent İçi Ulaşım Tarihi Yazıları 2010 Tarih Vakfı Yayınları Tekeli, İlhan Modernite Aşılırken Kent Planlaması 2001 İmge Yayınları Tekeli,İ/Okyay,T. Dolmuşun Öyküsü 1981 Çevre ve mimarlık Bilimleri Derneği Theotokas, Yordas Leonis İstanbul Hatırası 1914-1922 2008 Can yayınları TMMOB Mimarlar Odası Boğaz Köprüsü Üzerine Mimarlar Odası Görüşü 1970 TMMOB yayınları Toker, Yalçın Atatürk İstanbul'da 2003 Toker yayınları Turgut, Sırma Ramazanoğulları İstanbul'un Yönetimi: Bir Kent Planlama Yönetimi Denemesi 2004 Anahtar kitaplar yayınevi Tutel, Eser İstanbul İstanbul İken 1999 Oğlak yayınları Tutel, Eser İstanbul'u Yel Üfürdü…Su Götürdü 2000 Oğlak yayınları Tülbentçi, Feridun Fazıl Geçmişte Bugün (4 kitap) 1945-49 Akba yayınları Tümertekin, Erol İstanbul, İnsan ve Mekan 2007 Tarih Vakfı Yurt yayınları TÜRİNG İstanbul Kitaplığı Katalogu 1988 TÜRİNG Kurumu Türk Anonim Şirketi İstanbul Şehri Dahilinde Dersaadet Mülhakatından Galata ile Beyoğlu Beyninde Tahtel-Arz Demiryolu Türk Anonim Şirketi Nizamname-i Dahilisidir 1924 Ahmed İhsan ve Şürekası, İstanbul Tapan, Mete/Kuruyazıcı, Hasan TC Marmara ve boğazlar Belediyesi Birliği 2007-08 Cumhuriyet Yayınları Boyut Publishing yayınları ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık Türing Kurumu yayınları 116 Türk Anonim Şirketi İstanbul ve Civarı Şehir Demiryolu Mukavelename, Şartname ve Nizamname-i Dahili 1913 Ahmed İhsan ve Şürekası, İstanbul Türk Anonim Şirketi Galata ve Bayoğlu Beyninde Tahtel'Arz Demiryolu İmtiyazı'nın Ferman-ı Alisi ile Mukavelet ve Şartname ve Nizamname-i Dahilisi 1906 Fidel Lofler Matbaası, İstanbul Türkdoğan, Orhan İstanbul Gecekondu Kimliği 2006 IQ Kültür Sanat yayınları Türker, Orhan Halkidona'dan Kadıköy'e 2008 Sel yayınları Türker, Orhan Osmanlı İstanbul'undan Bir Köşe: Tatavla 1998 Sel yayınları Uslu, İbrahim/Büyükyılmaz,Altan, Ed. İstanbul Rehberi 2002 İBB yayınları Uşaklıgil, Halit Ziya Bir Yazın Tarihi 1899 öykü Uzuner, Buket İstanbullular 2007 Everest yayınları Üanabolu, Mükerrem Usman İstanbul ve Anadolu'da Roma İmparatorluk Dönemi Mimarlık Yapıtları 2001 Arkeoloji ve Sanat yayınları Ümit, Ahmet İstanbul Hatırası 2010 Everest yayınları Üşümezsoy, Şener İstanbul Depremi 2007 İleri yayınları Vada, A.C. Boğaziçi Konuşuyor 1942 Yedigün Matbaası Vartanyan, Aret Bir Nefes İstanbul Yale, Pat/Tonguç, Saffet Emre İstanbul Hakkında Herşey 2010 Yardımcı, Sibel Küreselleşen İstanbul'da Bienal Kentsel Değişim ve Festivalizm 2005 İletişim yayınları Yazıcıoğlu, Lütfü/Urfalıoğlu, Nur/Pilehvarian, Nuran Kara Osmanlı Başkenti İstanbul'da Çeşmeler 2000 Yapı Endüstri Merkezi Yayınları Yerasimos, Stefanos İstanbul İmparatorluklar Başkenti 2000 Tarih Vakfı Yurt yayınları Yıldırım, Sercan Özgencil Gravürlerde İstanbul 2008 Kitabıistanbul yayınları Yıldırım, Sercan Özgencil Kentin Anlam Haritaları: Gravürlerde İstanbul 2008 İTO yayınları Yıldız, Musa/Tatcı, Mustafa İstanbul Velileri ve Delileri 2007 MVT yayıncılık Yücekök, Ahmet N./Turan, İlter/Alkan, Mehmet Ö. Tanzimattan Günümüze İstanbul'da STK'lar 1998 Tarih Vakfı Yurt yayınları Zarifi, Yorgo L. Hatıralarım Kaybolan Bir Dünya İstanbul 18001920 2005 Literatür yayınları Zat, Vefa Eski İstanbul Barları 1999 İletişim yayınları Goa Basımevi yayınları Boyut Yayın Grubu yayınları Makaleler Articles YAZAR YAZI ADI YIL YAYIN Ahunbay, Zeynap 2003 Yılında hazırlanan Tarihi yarımadayı Koruma Ġmar Planı Üzerine notlar, "Ġstanbul" 2004 AKCAN, Behçet "Ġstanbul UlaĢımında Raylı Sistemler",Ölçü Dergisi 2003 Akkayan, Taylan Mahallesiyle Muhtarıyla Ġstanbul 1989 Akyılmaz, Özdemir ToplutaĢım Sistemlerinin ve Otobüs Özel Yollarının Maliyetleri Açısından Ġncelenmesi 1978 Ankara Belediyesi Albayrak, Barış, vd. "Tayyare'den Uçak'a Bir Montajın Öyküsü",Ölçü Dergisi 2003 Ölçü,Temmuz 2003 Alpöge, Atila UlaĢım Etüdleri ve Ġstanbul, 'Mimarlık dergisi' 1972 Mimarlık Dergisi, No 2 Alpöge, Atila ToplutaĢımcı Politika, 'ġehircilik Enstitüsü Dergisi' 1977 ġehircilik Enstitüsü Dergisi, No.13 Ġstanbul Dergisi 48, Ocak 2004 Ölçü,Temmuz 2003 Cumhuriyet, 15-18 Mart 1989 117 Alpöge, Atila Tünel-Zincirlikuyu Otobüs yolu Projesi 1978 Ankara Belediyesi Alpöge, Atila oplutaĢımcı politika Açısından UlaĢım Plancılığı 1978 Ankara Belediyesi Alpöge, Atila Tercihler Ummanında Tercihli Yol, 'Ġstanbul' 1992 Ġstanbul Dergisi, 1992 Alpöge, Atila Tercihler Ummanında Tercihli Yol, 'Ġstanbul' 1992 Ġstanbul Dergisi, S.2 Altınoğlu, İlker Sosyal Yarar-Maliyet Analizi Tekniğinin Kentiçi ToplutaĢım Yatırım Projelerine Uygulanması 1979 Ankara Belediyesi Arpaçay, Ergün Tramvaylı Ġstanbul", Milliyet Gazetesi 1992 Avlamaz, Taner Ġstanbul Metropoliten Alanında Nazım Plan Olgusu ve Yetki KarmaĢası, "Ölçü" 2003 Ayral, Naci Tramvay ġirketinin Son On Senelik Faaliyeti, 'Ġstanbul Belediye Mecmuası' Balta, İlkin UlaĢtırma Ana Planı 1983-93 EleĢtiriler, Öneriler 1984 BaĢkan, Özgür, vd. Kentiçi Yollarda Faktör Analizlerinden Yararlanarak Gürültü Modellemesi 2009 TMMOB ĠMO yayınları Baykal, Reşat Ġstanbul'da Denizyolu UlaĢımı, 'Ġstanbul' 1992 Ġstanbul Dergisi, S.2 Bıçakcı, Osman Trafik Kazalarında Sürücü ve Yaya DavranıĢları ? Bilinmiyor Tünel, 'Ġstanbul Belediyesi Dergisi' 1969 Bilinmiyor 15.Yıl Özel Sayı, 'Bayındırlık ĠĢleri Dergisi' 1938 TÜBĠTAK Ġstanbul Belediyesi yayınları Bayındırlık ĠĢleri Cansever, Turgut Ülke Ölçeğinde Ġstanbul'u Planlamak, 'Ġstanbul' 1994 Ġstanbul Dergisi, S4 Cansever, Turgut Ġstanbul'un Planlaması ve Boğaz GeçiĢleri, 'Ġstanbul' 1995 Coşkun, Erdal Enerji Tüketimi Açısından Kentiçi UlaĢımı 1977 Cumhuriyet Gazetesi UlaĢım, "dizi yazı" 2003 Ġstanbul Dergisi, S.14 ĠnĢaat Mühendisleri Odası Cumhuriyet, Ocak 2003 Çavdar, Tevfik Kentiçi UlaĢımın Tarihsel GeliĢimi 1982 ODTÜ Çelik, Murat Ġstanbul 2007 UlaĢım ana Planı ÇalıĢma süreci ve Edinilen Deneyimler 2009 TMMOB ĠMO yayınları Çubuk, Mehmet Geleceğini Arayan Metropol, 'Ġstanbul' 1994 Ġstanbul Dergisi, S.4 Çubuk, Mehmet 3. Köprü Mutlak Çözüm mü?, 'Ġstanbul' 1995 Ġstanbul Dergisi, S.14 Dağlı, Faruk Dünyada ve Türkiye'de demiryolu Meselesi 1984 ĠTÜ yayınları Deleon, Jak Ġstanbul'da Ġlk Yer altı tüneli: Tünel 1992 Milliyet Gazetesi, 15-17 Temmuz 1992 Deleon, Jak Bir Tuhaf Asansör,"Ġstanbul" 1993 Ġstanbul 7 Demirekler, Yüksel Hava Kirliliğu sorunu Açısından ToplutaĢımın Önemi 1978 Ankara Belediyesi Demirekler, Yüksel Trafik Kazaları ve toplutaĢım 1979 Ankara Belediyesi Dinç, S/Güllüoğlu, A/Borat, O Dizel Motor Performansı ve Emisyonunun ĠyileĢtirilmesinde Kullanılan Seramik Kaplama ve ĠETT Otobüslerine Uygulanabilirliği 1996 ĠTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fak. Dökmeci,V./Berköz, L. Ġstanbul'un Tekmerkezliden Çokmerkezli Bir Kente DönüĢümü, 'Ġstanbul' 2000 Ġstanbul Dergisi, S.35 EGO Genel Müdürü Ankara'da Toplu taĢımın Tarihsel GeliĢmesi 1978 Ankara Belediyesi EGO Genel Müdürü ĠĢletme Yöntemlerinde Yeniliklerden Kumbaralı (Biletçisiz) Sistem 1978 Ankara Belediyesi Ekinci, Oktay Ġstanbul'u Sarsan 10 Yıl.1983-1993 1994 Ekinci, Oktay ġehremanetinden BüyükĢehir Belediyelerine (1854-1994): 140 yıllık Emanet 1994 Ekinci, Oktay Belediyelerde KarĢı devrim 1998 Elker, C. UlaĢımda yeni YaklaĢımlar 1978 Ġmar ve Ġskan Bakanlığı Elker, Cüneyt Kentsel UlaĢım Sistemlerinin Özellikleri Bir KarĢılaĢtırma 1978 Ankara Belediyesi Elker, Cüneyt ToplutaĢımcı Politikanın Tamamlayıcısı Olarak Kentlerde Özel Otomobil Kullanımının Sınırlandırılması 1979 Ankara Belediyesi Elker,C./Öncü,E. Bogaz GeçiĢlerinde Az Yatırımla Çözüm Seçenekleri 1978 Karayolları Genel Müdürlüğü Elker,C/Menteş,G./Öncü ,E/Türkkan,R. Kentsel UlaĢım: Ankara 1977 Mimarlar Odası Elmberg, Curt M. Yollarda Otobüsler Ġçin Öncelikler 1979 Ankara Belediyesi Engin, Vahdettin Ġstanbulda Atlı Tramvay Günleri (Populer Tarih) 2000 Popüler Tarih, S.6 1938-39 Milliyet Gazetesi, 4.5.1992 Ölçü TMMOB Ġstanbul, Aralık 2005 Ġstanbul Belediye Mecmuası, Yıl 14, S.172-173 ĠTÜ yayınları Cumhuriyet, 11-20 Ocak 1994 Cumhuriyet Gazetesi, 29 Nisan 1994 Cumhuriyet Gazetesi, 69 Nisan 1998 118 Erdem,Demet/Özden, Pınar "AlıĢveriĢ Merkezleri veUlaĢım Sorunları",Ölçü Dergisi 2003 Ölçü,Temmuz 2003 Erdinç, Ferda KuĢbakıĢı DolmuĢ, 'Ġstanbul' 1992 Ġstanbul Dergisi, S.2 Ergeneman,M/Aslan,E/ Soruşbay,C/Safgönül,B ġehiriçi UlaĢımda Kullanılan Otobüslere Doğal Gaz Uygulanması Ġstanbul'da Vesait-i Nakliye ġirket ve Ġdareleri Tarifeleri ve TaĢıdıkları Yolcu Adedi, "Ġstanbul ġehremaneti Mecmuası" Ġstanbul'da Türklerin BeĢ Asırlık Ġmar ve Ġskan Hareketleri, 'Ġstanbul Belediye Mecmuası' Ergin, Osman Nuri Ergin, Osman Nuri 1992 1341 1937 Ġstanbul ġehremaneti Mecmuası, S.10 Ġstanbul Belediye Mecmuası, Yıl 14, S.820 Yıldız Üniv. Hayat mecmuası, Ekim 1965 Ulusoy Magazin Dergisi, 1998 Ertürk, F. Hava kirliliği Ölçümleri ile Ġlgili Değerlendirme 1995 Es, Hikmet Feridun Eski Vapurlar Eski Tramvaylar", Hayat Mecmuası 1932 Eşber, Halide "UlaĢım Müzesiyle GeçmiĢe Sahip Çıkmak", Ulusoy magazin Dergisi 1998 Evren, Güngör Kentsel Ulamında Raylı sistemler 1978 Ankara Belediyesi Evren, Güngör Raylı Sistem Ağı Olmadan Ġstanbul Soluk Alamaz, 'Ġstanbul' 1992 Ġstanbul Dergisi, S.2 Evren, Güngör "Ġstanbul UlaĢtırması",Ölçü Dergisi 2003 Ölçü,Temmuz 2003 Eyice, Semavi Ġstanbul'un Seyyah Rehber Kitapları, 'Ġstanbul' 2000 Ġstanbul Dergisi, S.35 Geçer, Dinçer/ġahin, Ġsmail Besleyici Otobüs Hatları ve Metrobüs Sistemi 2009 TMMOB ĠMO yayınları Gedizoğlu, Ergun Traffic Flow Bosphorus Bridge usd Approaches 1988 ĠTÜ yayınları Gedizoğlu, Ergun UlaĢtırmacı Gözüyle 3.Köprü, 'Ġstanbul' 1995 Ġstanbul Dergisi, S.14 Gedizoğlu, Ergun "Trafikte Karabasan",Ölçü Dergisi 2003 Ölçü,Temmuz 2003 Gerçek, Haluk Kent UlaĢımında raylı Sistemler: Uygulamalar, Sorunlar ve GeliĢmeler 1979 Ankara Belediyesi Gerçek, Haluk Arazi Kullanımı-UlaĢım ĠliĢkisi Çerçevesinde Ġstanbul Ana UlaĢım Planı 1996 1.Uluslararası UlaĢım Sempozyumu Bildiriler Kitabı 2003 Ölçü,Temmuz 2003 1979 Ankara Belediyesi Gerçek, Haluk Göçer, Orhan "Ġstanbul UlaĢtırma Anaplanı ve Mevcut Uygulamalar",Ölçü Dergisi ToplutaĢımacılık Genel sorunları ve EriĢme Alanları ile kapasite Hesap Ġlkeleri Gökmen, Mustafa Eski Bir Vatmandan Tramvay yazısı, 'Ġstanbul Armağanı 3' 1997 ĠBB yayınları Gurbetçi, Kadir/ Ġskender, Elyase Ġstanbul Kentsel DönüĢümünde OtomobilsizleĢtirme Uygulamaları 2009 TMMOB ĠMO yayınları Gülersoy, Çelik Trafik KarmaĢası 1989 Gülersoy, Nuran Zeren Boğaziçi'nde Arazi Kullanımı ve UlaĢım, 'Ġstanbul' 1995 Gülgeç, İlhan UlaĢımdaü Trafik Gürültüsü ve Önlemleri 1979 Gümüş, Korhan Tarihi Yarımadayı Koruma Planı, "Ġstanbul" 2004 Gürbüz, Halim "Ġstanbul Kentiçi UlaĢım Hakkında BirzDeneme",Ölçü Dergisi 2003 Ankara Belediyesi Ġstanbul Dergisi 48, Ocak 2004 Ölçü,Temmuz 2003 Gürbüz, Halim "Osmanlıdan Günümüze Demiryolları",Ölçü Dergisi 2003 Ölçü,Temmuz 2003 Gürbüz, Halim ĠSULAY (Ġstanbul UlaĢım Yönetimi), "Ölçü" 2003 Güven, Gözde/ġahin, Ġsmail Metrobüs Sistemlerinin Planlama, Tasarım ve ĠĢletim Özellikleri 2009 Hasdemir, Ali Tramvaylı Günler, "Cumhuriyet Pazar dergi" 1987 Cumhuriyet, 1987 Işın, Ekrem "Bir Boğaziçi Tanzimatçısı: ġirket-i Hayriye", ġehir Dergisi 1987 ġehir Dergisi, s.10 İETT "ĠETT Tarihi/Tramvay", ĠETT Dergisi, C.1, S.2 1956 ĠETT, Kasım 1956 İETT ĠETT Tarihi: Tramvay, "ĠETT Dergisi" 1956 Kas.56 İETT Ġstanbul Kentiçi UlaĢım Sorunları ve çözüm Yolları 1978 Ankara Belediyesi İMO Ġstanbul Tarihi yarımada (Suriçi) Koruma Amaçlı Ġmar Planı Üzerine GörüĢler, "Ġstanbul" 2004 Ġstanbul Dergisi 48, Ocak 2004 İSO ĠETT'nin Dünü Bugünü Yarını, "ĠSO Dergisi" 1988 Mar.88 Kara, Fetiye "Raylı Sistemler Tarihçesi",Ölçü Dergisi 2003 Ölçü,Temmuz 2003 Kaynak, Muhteşem Osmanlı Demiryollarına Bir BakıĢ, 'Yapıt' 1984 Kayserilioğlu, R.Sertaç Ġstanbul Ansiklopedisi, 'Tunel' 1994 Kayserilioğlu; R. Sertaç "Tramvay Biletleri", Tombak Dergisi 1996 Yapıt, s.59 Tarih Vakfı Yurt yayınları Tombak Dergisi, 1996/8 Cumhuriyet, 4.110.4.1989 Ġstanbul Dergisi, S.14 Ölçü TMMOB Ġstanbul, Aralık 2006 TMMOB ĠMO yayınları 119 Kazgan, Haydar "Örnek Bir Anonim ĠĢletme Ġstanbul Tramvay ġirketi", ? 1982 ? Kazgan, Haydar "Galata Bankerleri", ? 1991 ? Keskin, Ahmet Planlama ÇalıĢmalarının Sorunları, 'Ġstanbul' 1993 Ġstanbul Dergisi, S.4 Keskin, Ahmet Ġstanbul'da UlaĢım 1992 Ġstanbul Dergisi, S.8 Kılınçaslan, Tülay Deniz Kenti Ġstanbul, "Ġstanbul" 1996 Ġstanbul Dergisi, S.19 Koncavar, Metin "Boğazlar Nasıl korunur?",Ölçü Dergisi 2003 Ölçü,Temmuz 2003 Koraltürk, Murat ġirket-i Hayriye'nin Kentiçi UlaĢımdaki Yeri, "Ġstanbul" 1996 Ġstanbul Dergisi, S.19 Köksal, Aykut "Moda Sahilinde Otoyol ĠnĢaatı",Ölçü Dergisi 2003 Ölçü,Temmuz 2003 Köktürk, Erdal Yerel Yönetimler ve Kaçak YapılaĢma, "Ölçü" 2003 Ölçü TMMOB Ġstanbul, Aralık 2003 Kuban, Doğan Koloni ġehrinden Ġmparatorluk BaĢkentine, "Ġstanbul" 1993 Ġstanbul Dergisi, S.4 Kutlu, Kemal Ġstanbul Metrosu, "ĠETT Dergisi" 1958 ĠETT Dergisi 23 Kutlu, Kemal Karayolu UlaĢımında Genel sorunlar Leuthardt, Helmut ġehiriçi Toplu TaĢımacılıkta Otobüslerin Ġdeal Kullanım Süresi 1991 ġehiriçi ve ġehirlerarası UlaĢım Dergisi, S.3 Leuthardt, Helmut Araç Kalitesinin Tasarruf Üzerindeki Etkileri 1995 Mercedes Benz Menteş, Gökhan Kentsel UlaĢımda Çevre Sorunları-Özellikle Hava kirlenmesi ve Gürültü 1977 Ġmar ve Ġskan Bakanlığı Menteş, Gökhan Kentsel UlaĢım Açısından KarĢılaĢtırmalar, 'Ġstanbul' 1992 Ġstanbul Dergisi, S.2 Nurhan, Ali Rıza "III:Boğaz GeçiĢi Üzerine",Ölçü Dergisi 2003 Ölçü,Temmuz 2003 Orhonlu, Cengiz Osmanlı Türkleri Devrinde Kayıkçılık ve Kayık ĠĢletmeciliği, 'Tarih Dergisi' 1960 Tarih Dergisi, S.21 Ortak Yeni Söylemler-Ġstanbul Bienali Dosyası Öncü, Erhan Kentsel UlaĢımda raylı sistemler 1978 Ankara Belediyesi Öncü, Erhan ToplutaĢım Sistemlerinin Tamamlayıcısı Olarak DolmuĢ 1978 Ankara Belediyesi Öncü, Erhan Kentiçi UlaĢım yatırımlarında Karar Süreçleri ve Türkiye Ġçin Bir model Önerisi 1990 3.ToplutaĢım Kongresi Bildiriler Kitabı Öncü, Erhan 2500 Yıllık Boğaz GeçiĢi, 'Ġstanbul' 1995 Ġstanbul Dergisi, S.14 Önder, İzzettin/Otman, Güven/Kılıç, Zeynel/Gürbüz, Halim ĠETT'nin ÖzelleĢtirilmesinde ÇalıĢanlarının ve Ġstanbul Halkının YaĢayacağı Sorunlar, Çözüm Önerileri, "TMMOB MMO Bülten" Türkiyede binek Otomobillerin Durumu,'Mühendis ve makine' 2003 TMMOB MMO Bülten, Ağustos 2003, s.72 1967 Mühendis ve Makine, C.10, S.115 Öngün, Korkut ? TÜBĠTAK Toplumbilim, S.8 Ġstanbul Dergisi, S.4 Cumhuriyet, 20-26 Nisan 1986 Ġstanbul Dergisi, S.4 Özbeyoğlu, Erendiz 1990 Ġmar Planı, 'Ġstanbul' 1994 Özbilgen, Füsun Büyük Kentler Büyük Dertler 1986 Özdeş, Gündüz Planın Ömrü Sınırlıdır, 'Ġstanbul' 1994 Özdirim, Muhittin Büyük Ģehirlerin Trafik sorunu,'Türkiye mühendislik Haberleri' 1970 Türkiye Mühendislik Haberleri, S.185 Özdirim, Muhittin ġehiriçi UlaĢımında Trafik sorunları 1973 Ankara Mimarlar Odası Özdirim, Muhittin Otobüs Öncelikli Sistemlerin Dünyadaki Uygulaması 1978 Ankara Belediyesi Özdirim, Muhittin Otobüs Öncelikli Kentiçi UlaĢım Sisteminin Ankara'da Uygulanması 1978 Ankara Belediyesi Özdirim, Muhittin Büyük Kentlerin UlaĢım Sorunları 1984 ĠTÜ yayınları Özdoğan, Aslı Erim Tarihi Yarımadada Metero, 'Ġstanbul' 2000 Ġstanbul Dergisi, S.35 Özsoy, A./ Zeren, N. Planning and Conservation in Istanbul Bosphorus Area: Opportunities and Challanges 1990 30.RSA Avrupa Kongresi Öztürk, M. ġehir içi Bölgelerde Hava Kalitesinin Belirlenmesi 2000 ĠBB yayınları Prost, Henri Anadolu ve Rumeli Sahili Planını Ġzah Eden Rapor, 'Ġstanbul AraĢtırmaları 5' 1998 ĠBB yayınları Prost, Henri Eminönü,Balıkhane ve hal, 'Ġstanbul AraĢtırmaları 6' 1998 ĠBB yayınları Prost, Henri Sirkeci-Ayasofya Mıntakası Ġmar ve Islah ġekli, 'Ġstanbul AraĢtırmaları 6' 1998 ĠBB yayınları Safa, Peyami Tramvayda kadınlar 1933 7.Gün, Mayıs 1933 Sertoğlu, Mithat Ġstanbul'da Ġlk Tramvay", Tarih Dünyası 1951 Tarih Dünyası,s.25 SKY LIFE "Toplu TaĢımacılığın Atası, Tramvay", Sky Life 1990 Kasım 120 Kasım 1990, s.2 Skylife "Toplu TaĢımacılğın Atası: Tramvay", Skylife 1990 Soruşbay,Cem/Soyhan, Hasan S. Doğal Gaz motorlarında Egzos Gazları Emisyonu 1994 Söğüt, Mine Bir Ġstanbul Yolculuğu 1995 ġahin, Ġbrahim 1/100.000 Ölçekli Ġstanbul Ġl Çevre düzeni Planı ve UlaĢtırma Ana Planı ĠliĢkisinin değerlendirilmesi 2009 Tahsin, Orhan Elveda Sevgili yolcularım", Hayat Mecmuası 1962 Ağu.62 Talu, Ercüment Ekrem "Atlı Tramvay Devrinde Nasıl Yolculuk Edilirdi?", Hayat Tarih Dergisi 1978 Hayat Tarih Dergisi, Aralık 1978 Tansel, A. Factors Affecting Traffic Accidents in Turkey 1988 ĠTÜ yayınları Tarım, Güzin ToplutaĢım Sistemlerinin Genel KarĢılaĢtırılması ve Otobüs TaĢımacılığının ĠyileĢtirilmesi 1978 Ankara Belediyesi Tekeli, İlhan Yüzelli Yılda Toplu UlaĢım, 'Ġstanbul' 1992 Ġstanbul Dergisi, S.2 Tekeli, İlhan 1839-1980 Arasında Ġstanbul'un Planlama Deneyimleri, "Ġstanbul" 1993 Ġstanbul, 1993 Tekeli, İlhan Ġcabında Plan…,"Ġstanbul" 1993 Ġstanbul Dergisi, S.4 Tufan, Aslan Prost'la SöyleĢi, 'Ġstanbul AraĢtırmaları S. 6 1998 ĠBB yayınları Turgut, Sırma Ramazanoğulları Ġstanbul Metropoliten Alanında "Planlamanın Yönetimi" ve Yerel Yönetim ĠliĢkileri, "Ölçü" 2003 Ölçü TMMOB Ġstanbul, Aralık 2004 Tutel, Eser Her Vapurun Bir KiĢiliği Var, "Ġstanbul' 1996 Ġstanbul Dergisi, S.19 Ural, Atıf "2000'li Yılların Türkiye'sinin UlaĢım Projeleri",Ölçü Dergisi 2003 Ölçü,Temmuz 2003 Uyar, Tanay Sıtkı UlaĢım Sektöründen Kaynaklanan Seragazı Emisyonlarının Azaltılması Ġçin Teknolojik Seçenekler 1995 Cumhuriyet, 1521.10.1995 TMMOB ĠMO yayınları 1968 Ürekli, Fatma "Ġlk Tramvay Son Tramvay", Hayat Tarih Dergisi Tramvayları BoĢuna mı Ġdam Ettik?", Yıllarboyu tarih Dergisi 1894 Ġstanbul Depremi, 'Ġstanbul AraĢtırmaları 5' 1998 Ekim, s.10 Yıllarboyu Tarih Dergisi, 1979/2 ĠBB yayınları Üstündağ, Kevser Ġstanbul ToplutaĢım Sisteminde Metro, 'Ġstanbul' 2000 Ġstanbul Dergisi, S.35 Wagner, Martin Ġstanbulun Seyrüsefer meselesi, 'Arkitekt' 1936 Arkitekt, S.9 Wagner, Martin Ġstanbul Havalisinin Planı, 'Ġstanbul AraĢtırmaları 7' 1998 ĠBB yayınları Yayla, Nadir UlaĢtırma Anüa Planı Üzerinde Genel DüĢünceler 1984 ĠTÜ yayınları Yayla, Nadir Kertlerimizin UlaĢım Altyapısı, Trafik ve UlaĢım Planlaması Bakımından Durumları-Öneriler 1985 ĠTÜ Yayla, Nadir The Transportation Problems of Istanbul-Suggestions 1988 ĠTÜ yayınları Yayla, Nadir DolaĢmak ama DolaĢamamak, 'Ġstanbul' 1992 Ġstanbul Dergisi, S.2 Yayla, Nadir Ġstanbul'da Taksi TaĢımacılığı- ġirketleĢmeden Beklenen Yararlar 2009 TMMOB ĠMO yayınları Yesari, Mahmut Parmakkapı-BeĢiktaĢ, "Ġkdam" 1941 Yıldırım, Ayşe Ġstanbul Göç Göç Bitmez 1995 Yum,Argun/Entür, Gürkan Ġstanbul Ġçin Deprem Master Planı 2, "Ġstanbul" 2004 Ünal, Ertan Ünal, Ertan 1979 Cumhuriyet, 14-20 Mayıs 1995 Ġstanbul Dergisi 48, Ocak 2004 Haritalar Maps TARĠH YAYINLAYAN Ġstanbul ve Civarı haritası 1916 Erkan-i Harbiye Umumiye Ġstanbul Harita Rehber 2007 Dost kitabevi Ġstanbul Kent Planı ve Bölge Haritası 2006 Ġki nokta Coğrafya ve ġehir Kültürü yayınları Ġstanbul'un Anadolu Yakası ġehir Planı 2006 Ġki nokta Coğrafya ve ġehir Kültürü yayınları Ġstanbul ġehir Planı 2005 ArkadaĢ yayınları Ġstanbul'un Avrupa Yakası ġehir Planı 2006 Ġki nokta Coğrafya ve ġehir Kültürü yayınları YAYIN ADI 121 WEB WEB WEB ADRESĠ KONU www.bld.gov.tr istanbul ulaşım www.iett.gov.tr iett ulaşım www.atonet.org.tr demiryolu ulaşım www.mmo.org.tr demiryolu ulaşım www.zkirmizi.com istanbul ve kentiçi ulaşım www.wowturkey.com ulaşım arşiv www.cevko.org.tr Çevre sorunları www.tuik.gov.tr Ulusal istatistikler 122 Küçük Sözlük Little Dictionary Akbil Akıllı ulaĢım teknolojisi Ale’l-usul Amele Behriyye Beyn Bi(r) guna Cemaziyelahir Cihet Cihet-i Aidiyyet Cumadelula Denetim Kartı Dersaadet Doğrudan bilgi Emisyon Feribot Ferman-ı Ali Ferri Frigofirik Gayrisafi Yurtiçi Hasıla Gaz ġirketi tenviriyyesi Gazhane Güzergah Hafriyat Hâkim Hamil Hasbe-l-ameliyyat Hatağı Hektar Hilal-i Ahmer Hutut-i Cedide Ġcra Ġmar Planı Ġnzibat Ġrade-i Seniyye Ġskânlı/iskânsız İstanbul'de kentiçi toplu ulaşım işletmelerinde kullanılan, içindeki çipe bilgilerin yüklendiği elektronik bilet türü. Akıllı Bilet kısaltması. Anayollarda trafik yönetim ve denetimi için geliştirilmiş teknoloji. Geliştirilmiş Toplu Ulaşım Dizgesi (GTUD), Otomatik Araçyeri Tanı Dizgesi (OATD) ve sürücülere yardımcı olan tasarım (planlama), algılama, çözümleme ve karar süreçlerinden oluşan „çekici (cazip) ulaşım‟, vb. yi kapsar. Kurallarına, yöntemine uygun İşçi, emeğiyle geçinen Denizle ilgili, denizcilik, denizciliğe ilişkin İki ya da daha çok şeyin arası Herhangi bir Hicri takvimde ayların altıncısı Yön, taraf İlgili yan Hicri takvimde ayların beşincisi. Bkz. Cemaziyelevvel Kullanıcısına denetim yetkisi veren kentiçi ulaşım kartı Sözcük anlamı: Mutluluk Kapısı, İstanbul adlarından biri Yorumlanmamış, elde edildiği biçimiyle bilgi Değişik kaynaklardan (ısınma, ulaşım, vb.) üreyen atık kimyasal madde ya da parçacıkların atmosfere karışımı, salım Daha çok araç taşımacılığı amacıyla tasarımlanmış ve değişmez bir su kesitinde (hat) işletilen deniz ulaşım aracı Osmanlı döneminde hükümet (Bab-ı Ali) izni Araç taşımacılığı için deniz, nehir ulaşımı türü Soğutma özelliği olan, soğutucu(lu) Bir ülke sınırları içerisinde belli bir zaman içinde, üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin para birimi cinsinden değeridir Havagazı şirketi aydınlatması Kömürden gaz üretilen işyeri Yolboyu Kazı Yargıç Taşıyıcı, taşıyan kişi İşletme, işletim gereği Bir ulaşım işletmesinde araçların kullandığı yol ağı 10.000 m2, 100 Ar, 10 Dönüm (Ha.) Osmanlı döneminde Kızılay işlevi gören kurum Yeni hat, çizgi, yol Yürütme, yapma, iş Kentsel yerleşimi ve yapımını düzenleyen yasal plan Askeri güvenlik, askeri polis Padişah buyruğu Oturma izni alınmış/alınmamış yapı 123 Ġstatistik Ġstifade Ġsti-mal ĠĢletim dizgesi Kanunievvel Kanunisani Kentiçi ulaĢım Kudret-i Elektrikiyye KüĢad Malül Mavi Akbil Ma’zuliyyet Mensup Muaddile Muhabir Muharrem Mukarrerat Mukavelename Munzamma Murakıp Muvakkat Muvazzaf Mübelliğ Mücedded Müddeiumumi Müddet-i Ġmtiyazziye Mülteci Müvezzi Müntehi Olmak Müstahdem Mütedair Müzeyyil Nafia Nazım Planı Nefer Nezaret Nizamname Nizamname-i Dahili Nizamname-i Esasi Omnibüs Osmanlı Ġmparatorluğu Otobüs zaman çizelgesi (ORER) Ramazan Rebiülahir Rebiülevvel Richter İşlerin sayısal tanımlanması Yarar Kullanmak, kullanım İşin günlük işlemlerinin tümü Eski dilde Aralık ayı Eski dilde Ocak ayı Kentlilerin kentiçi ulaşım gereksinimlerinin karşılandığı etkinlik Elektrik gücü Açma. Açılış, açılma. Sakat, sakatlanmış İstanbul İETT‟de geçmişte kullanılan bir ay boyunca sınırsız biniş hakkı sağlayan, yolcunun peşin ödediği bilet türü Açığa alınmışlık, açıkta kalma durumu Üye Eşdeğer, karşılık gelen Haberci Hicri takvime göre yılın birinci ayı Alınan kararlar, kararlaştırılmış şeyler Sözleşme Düzenli Denetçi Geçici Görevde, görev yapan Bildiren, duyuran Kullanılmamış. Yeni, Yenilenen Savcı Ayrıcalık Süresi Sığınmacı, sığınık Dağıtıcı Sona ermek, son bulmak Hizmetli (çalışan) İlişkin Ek, ekli Bayındırlık Bkz. İmar planı Er Bakanlık. Gözetme, gözetim Tüzük İç tüzük Ana tüzük Ray üzerinde atla çekilen otobüs Başkenti İstanbul olan ve 6 yüzyıl boyunca Ortadoğu ve Balkanlarda etkili olmuş, 1923‟de yerini Türkiye Cumhuriyeti Devleti‟ne bırakmış yönetim Otobüs hareketlerini gösteren zaman planı Hicri takvime göre yılın dokuzuncu ayı Hicri takvime göre yılın dördüncü ayı Hicri takvime göre yılın üçüncü ayı Deprembiliminde (sismoloji) kullanılan, dünya genelinde meydana gelen depremlerin aletsel büyüklüklerini ve sarsıntı 124 Ro-ro Ruhsatlı/ruhsatsız Safer Sit alanı Suret-i TeĢkil ġaban ġehir Hatları ġehremaneti ġerait-i Fenniyyeyi Mübayyin Tabi Olmak Talebe Tecir(l) TEFE Tekaüd Temdid Tenvir TeĢrinisani Tevzi Tezkire Toplu ulaĢım Tramvay Tünel TüretilmiĢ bilgi UlaĢım (Ana) Planı Umur YanlıĢlama Yönetim bilgi dizgesi Zabit, Zabitan, Efrad-ı Zabitan Zilhicce Zilka’de oranını gösteren ölçek Konteyner taşımacılığı için özel olarak yapılan gemi Yasa ve yönetmeliklere uygun/uygunsuz Hicri takvime göre yılın ikinci ayı Tarih öncesinden günümüze kadar gelen uygarlıkların toplumsal, ekonomik, mimari ve benzeri özelliklerini yansıtan kent ve kent kalıntıları, önemli tarihi olayların geçtiği yerler ve saptanmış doğa (tabiat) özellikleri ile korunması gerekli alanlar Yapılanma biçimi Hicri takvime göre yılın sekizinci ayı İstanbul‟da kent içi deniz toplu taşımacılığı yapan işletmenin eski adı Belediye, yerel yönetim Teknik Şartname Bağımlı, ilgili olmak Öğrenci Pazar yeri, alışveriş yapılan yer (eski dilde) Toptan eşya fiyat endeksi kısaltması Emekli Uzatma (süre) Aydınlatma Eski dilde Kasım ayı Dağıtım, dağıtma Adı geçen, anılan. Yaşamöyküsü Kitlesel yolcu taşımacılığı türü Raylı kentiçi ulaşım aracı Raylı, elektrikle çalışan kentiçi ulaşım aracı Dolaylı, işlenmiş bilgi Kent planına uygun gelecek öngörüleri yapan kentsel ölçekli ulaşım planı Aldırma, önemseme Bir yargıyı, sonucu geçersiz kılacak sınama Yöneticilerin stratejik kararlarını destekleyecek özgün bilgi (MIS; Management Information System) Subay, Deniz subayı, Subay yakınları Hicri takvime göre onikinci ay Hicri takvime göre yılın onbirinci ayı 125 EKLER 1 TÜNEL FERMANI Galata’dan Beyoğlu’na yeraltından tünel açılarak bir demiryolu inĢaası hususuna müsaade edilmesi, Fransız tabaasından Mösyö Gavand tarafından istida olunmuĢ ve mesele Nafia Nezaretine havale edilerek Galata tarafı Ġstanbul’un ticari muamelelerine mahsus bir yer olduğundan çevresindeki mevkiler arasında mevcut yol ve sokakların sayemde tanzim edilip geniĢletilmesi ve nakaliyat ile geliĢ gidiĢin kolaylaĢtırılıp çabuklaĢtırılması için Galata’dan Beyoğlu’na öyle bir yer altı yolunun inĢaası halkça ve ticaretce istenen kolaylığı vücuda getireceği cihetle ve imtiyaz müddeti bu fermanımdan itibaren ancak kırkiki yıl olmak üzere bu tünelin açılmasıyla demiryolunun yapılması ve bunun hasılatından devlet hazinesine yüzde birbuçuk resim verilmesi ve müteahhidinin devletimden hiçbir suretle hiçbir türlü zarar ve ziyan iddiasına selahiyeti olamaması esas Ģartlarını ve teferruatını anlatacak Ģekilde tanzim olunan mukavele ve Ģartname Devlet ġurası umumi heyetinde de okunup incelenerek mucibince istenilen ruhsatın verilmesi münasip ve doğru görüldüğünden mesele tarafıma arz edilerek izin istendikte yazılı olduğu Ģekilde yapılması irademe uyduğundan Ģahane emrim çıkmıĢ ve iktiza ettiği gibi adı geçen mukavele ve Ģartnamenin ikiĢer nüsha halinde yazılmıĢ ve adı geçen Nezaret ile bahsi geçen Gavand arasında imza edilip mühürlenerek teati edilmiĢ olduğundan evvelce anılan Ģartlar ve tayin edilen imtiyaz müddeti ile adı geçen tünelin kazılmasına ve yolun inĢaasına ait ruhsatı ihtiva eden Divan-ı Hümayun’umdan bu emrin çıkıp ve hükmü belirtilen mukavele ve Ģartnamenin eksiksiz yerine getirilmesine bağlı olmak üzere adı geçene verildi. Binikiyüz senenin altı yılı Safer ayının yirmi dokuzuncu günü yazıldı. Sultan Abdülaziz mührü 126 2 AVRUPA KENTLĠ HAKLARI BĠLDĠRGESĠ AĢağıda belirtilen hakların gerçekleĢmesi fertlerin, dayanıĢma ve sorumlu hemĢehriliğe iliĢkin eĢit yükümlülükleri kabul etmesine bağlıdır. Avrupa yerleĢimlerinde yaĢayan kent sakinleri Ģu haklara sahiptir: GÜVENLĠK: Mamkan olduğunca suç, Ģiddet ve yasa dıĢı olaylardan arındırılmıĢ emin ve güvenli bir kent. KĠRLETĠLMEMĠġ, SAĞLIKLI BĠR ÇEVRE: Hava, gürültü, su ve toprak kirliliği olmayan, doğası ve doğal kaynakların korunan bir çevre. ĠSTĠHDAM: Yeterli istihdam olanaklarının yaratılarak; ekonomik kalkınmadan pay alabilme Ģansının ve kiĢisel ekonomik özgürlüklerin sağlanması. KONUT: Mahremiyet ve dokunulmazlığının garanti edildiği, sağlıklı, satınalınabilir, yeterli konut stokunun sağlanması. DOLAġIM: Toplu taĢım, özel arabalar, yayalar ve biesikletliler gibi tüm yol kullanıcıları arasında, birbirinin hareket kabiliyetini ve dolaĢım özgürlüğünü kısıtlamayan uyumlu bir düzenin sağlanması. SAĞLIK: Beden ve ruh sağlığının korunmasına yardımcı çevrenin ve koĢulların sağlanması. SPOR VE DĠNLENCE: YaĢ, yetenek ve gelir durumu ne olursa olsun, her birey için spor ve boĢ vakitlerini değerlendirebileceği olanakların sağlanması. KÜLTÜR: ÇeĢitli kültürel faaliyetlerin, yaratıcı aktivitelerin ve benzeri olanakların sunulması ve katılımın sağlanması. KÜLTÜRLERARASI KAYNAġMA: GeçmiĢten günümüze, farklı kültürel ve etnik yapıları barındıran toplulukların barıĢ içinde yaĢamalarının sağlanması. KALĠTELĠ BĠR MĠMARĠ VE FĠZĠKSEL ÇEVRE: Tarihi yapı mirasının duyarlı bir biçimde restorasyonu ve nitelikli mimarinin uygulanmasıyla, uyumlu ve güzel fiziksel mekanların yaratılması. ĠġLEVLERĠN UYUMU: YaĢama, çalıĢma, seyahat iĢlevleri ve sosyal aktivitelerin olabildiğince birbiriyle ilintili olmasının sağlanması. KATILIM: Çoğulcu demokrasilerde; kurum ve kuruluĢlar arasındaki dayanıĢmanın esas olduğu kent yönetimlerinde; gereksiz bürokrasiden arındırma, yardımlaĢma ve bilgilendirme ilkelerinin sağlanması. EKOINOMĠK KALKINMA: Kararlı ve aydın yapıdaki tüm yerel yönetimlerin, doğrudan ve dolaylı olarak ekonomik kalkınmaya katkı konusunda sorumluluk sahibi olması. SÜRDÜRÜLEBĠLĠR KALKINMA: Yerel yönetimlerce ekonomik kalkınma ve çevrenin korunması ilkeleri arasında uzlaĢmanın sağlanması. MAL VE HĠZMETLER: EriĢilebilir, kapsamlı, kaliteli mal ve hizmet sunumunun yerel yönetimi, özel sektör ya da her ikisinin ortaklığıyla sağlanması. 127 DOĞAL ZENGĠNLĠKLER VE KAYNAKLAR: Yerel doğal kaynak ve değerlerin, yerel yönetimlerce, akılcı, dikkatli, verimli ve adil bir biçimde, beldede yaĢayanların yararı gözetilerek, korunması ve idaresi. KĠġĠSEL BÜTÜNLÜK: Bireyin sosyal, kültürel, ahlaki ve ruhsal geliĢimine, kiĢisel refahına yönelik kentsel koĢulların oluĢturulması. BELEDĠYELERARASI ĠġBĠRLĠĞĠ: KiĢilerin yaĢadıkları beldenin, beldelerarası ya da uluslar arası iliĢkilerine doğrudan katılma konusunda yerel yönetimlerin yetkili kılınması. FĠNANSAL YAPI VE MEKANĠZMALAR: Bu deklarasyonda tanımlanan hakların sağlanması için, gerekli mali kaynakları bulma konusunda yerel yönetimlerin yetkili kılınması. EġĠTLĠK: Yerel yönetimlerin; tüm bu hakları bütün bireylere cinsiyet, yaĢ, köken, inanç, sosyal, ekonomik ve politik ayrım gözetmeden, fiziksel ve zihinsel özürlerine bakılmadan; eĢit olarak sunulmasını sağlamakta yükümlü olması. 128 3 AVRUPA MĠMARLAR KONSEYĠ 21.YÜZYIL MESAJLARI’ndan 4.Genel olarak, toplum ve özel olarak vatandaĢlar mimarlık hizmetleri için hem iĢveren, hem de sonuç ürününün kullanıcısı durumundadırlar. Kamusal politikaların her düzeyde toplum içinde yapıların ve kamusal mekanların kalitesine değer veren bir kültürel yapı oluĢturmaya çalıĢması gereklidir. Bunun ötesinde mimarı değerleri anlamaya yönelik farkındalığın ve yeteneğin eğitim sürecinde mümkün olduğunca erken aĢılanması, ana okulundan baĢlayıp formel eğitimin tüm aĢamalarında sürdürülmesi önemlidir. 5. Gelecekteki AB araĢtırma programlarının yaĢam kalitesi, kentsel çevre, yapılı miras, mevcut yapılar ve inĢaat için yenilikçi yaklaĢımlar gibi önemli konuları, yani kısaca mimarlığı kapsayacak biçimde uygun bir Ģekilde oluĢturulmasını sağlamak gereklidir. Daha da fazlası, ancak Avrupa Komisyonu yaĢam çevrelerini etkileyecek tüm politika önerilerinde bu araĢtırmaların sonuçlarının gereğince hesaba katılmasını sağlamaya çağırmaktadır. 8. Yapıların çevre üzerindeki etkisinin değerlendirilmesi için kullanılan temel metodolojilerin benimsenmesi ve kullanılması gelecekteki yaĢam kalitesi için temel bir öneme sahiptir. Ancak bu hedeflere ulaĢmak için yaĢam döngüsü maliyeti ve yaĢam döngüsü analizinin tanıtılması ve kullanılmasının gerekli olduğuna inanılmaktadır. Bu nedenle Avrupa mimarlık Konseyi (ACE) tüm toplum açısından paranın gerçek değerinin görülebilmesi için çevre kalite ve yaĢam döngüsü etkenlerini dikkate alan ülkelerin tüm kamu ihalesi kontratlarına bir değerlendirme kriteri olarak dahil edilmesinin desteklemektedir. 14. Kaliteli mimarlık tüm sürdürülebilirlik ilkeleriyle bir araya geldiğinde vatandaĢlarımızın asli ihtiyaçları ve yasal isteklerini karĢılayacak güzel ve varlığını sürdürebilir bir yapılı çevre için ön Ģarttır. Bu konu sadece göstermelik bir eklenti olarak değerlendirilmemeli, iyi planlanmıĢ kent politikalarının önemli bir bileĢeni olarak ele alınmalıdır. 129 15. Kentsel planlama politikaları çok derin etkilere sahip olduklarından AB bünyesi içinde kentsel planlama tasarım ve yönetim politikalarına iliĢkin yürütülmekte olan katılımcı prosedürler tüm ilgili grupları içermeli, böylece sağlam temellere dayanan yönetim ilkelerine uygun bir Ģekilde, kentsel çevrenin kalitesi için ortak sorumluluk anlayıĢı oluĢturulmalıdır. 16. ĠĢverenin yapılı çevrede bir projenin gerçekleĢtirilmesi için gerekli entelektüel hizmetlerin çeĢidi ve maliyeti konusunda yeterince bilgilendirilmesini sağlamak için gerekli bilgi sistemleri kurulmalı ve bu sistemlerin yasal çerçevesi toplum yasasında çizilmelidir. Tarihsel bilgiye dayalı alanları da kapsayacak bu sistemler iç pazardaki rekabetin düzgün bir Ģekilde sürdürülmesini sağlamak için iĢverenin farklı üreticiler tarafından sunulan hizmetlerin kaliteleri arasında karĢılaĢtırmalı değerlendirme yapabilmesine olanak verecektir. 20. Mimarlık ülkelerimizden her birinin tarihi, kültürü ve yaĢam dokusunun temel bir özelliğidir. VatandaĢların gündelik yaĢamında baĢlıca sanatsal ifade unsuru olarak geleceğin mirasını da oluĢturmaktadır. Aidiyet ve kimlik duyguları insan toplumunun ve kültürünün önemli bir özelliğidir. Mimarı ifadenin çoğunlukla bu kültürel ve toplumsal ihtiyaçların taĢıyıcısı olması nedeniyle bu etkilerin tasarımda yeterince yer alması önem kazanmaktadır. 1.Cildin Sonu 130