Tarım Makineleri Sektöründe Servis Hizmeti ve Çiftçinin
Transkript
Tarım Makineleri Sektöründe Servis Hizmeti ve Çiftçinin
2 6. T a r ı m s a l M e k a n i z a s y o n U l u s a l K o n g r e s i, 2 2 – 2 3 E y l ü l 2 0 1 0, H a t a y Tarım Makineleri Sektöründe Servis Hizmeti ve Çiftçinin Makine Alımındaki Öncelikleri Ġbrahim ĠÇÖZ Namık kemal Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Tarım Alet ve Makinaları Programı, Tekirdağ ibrahimicoz@yahoo.com Özet: Yetkili servislerin, üretici firmaların kendilerini temsil etmek amacıyla yetkilendirmiĢ olduğu iĢyerleridir. Yetkili servislerin önemi traktör ve tarım makinaları sektöründe oldukça önem kazanmaya baĢlamıĢlardır. Konuyla ilgili yetkili servisler, traktör ya da diğer tarım makinelerinin bakım ve onarımını yapmaktadır. SatıĢ sonrası hizmetin önemini kavrayan iĢletmeler gerekli servis hizmetinin nasıl daha etkin kılınacağı yönünde çalıĢmalara devam etmektedir. Bunun yanı sıra traktör yada diğer tarımsal ekipman kullanan çiftçilerde servis hizmetinin varlığını sorgulamaya baĢlamıĢtır. Günümüzde servis hizmeti verecek iĢletmelerin varlığı, geçmiĢ dönemlerde olduğundan çok daha fazla önemli bir duruma gelmiĢtir. Bu nedenle, araĢtırmada çiftçilerimizin traktör ve ekipman alımlarında nelere dikkat ettikleri ve alandaki hizmet sektörü hakkındaki görüĢleri belirlenmeye çalıĢılmıĢtır. Anahtar kelimeler: Yetkili servis, hizmet, tarım makineleri sektörü Servicing In Agricultural Machinery Sector and The Priorities Of Farmers‟ Purchases Abstract: Authorized services are the offices capacitated by manufacturers in order to represent themselves. The importance of the authorized services has begun to gain considerable significance on tractors and agricultural machinery. The authorized services relevant to this subject does the maintenance and repair of the tractors and other agricultural equipments. The enterprises realizing the significance of after-sale services continues working on a more effective service required. Besides, the farmers who use tractor or other farm equipments have begun to interrogate the existence of servicing. Today the presence of service companies has become much more significant as compared with the past. Therefore, in the research it is aimed to determine what farmers consider in purchasing tractor or other farm equipments and their views on service sector. Keywords: Authorized service, service, agricultural machinery sector GĠRĠġ Günümüzde iĢletmeler arasındaki rekabet yurtiçinde ve yurtdıĢında olanca hızıyla devam etmektedir. Rekabet edebilen iĢletmeler teknolojik geliĢmeleri takip edebilen, satıĢ tekniklerini geliĢtirebilen ve satıĢ sonrası yeterli servis hizmetini sunabilen iĢletmeler olacaktır. ĠĢletmeler birçok girdi faktörlerini bir araya getirerek çıktı yani ürün elde etmelerine karĢın bu makineleri sektöründe de teknik bilgileri çiftçilere gerektiği Ģekilde aktarmak ve ihtiyaç duyduğunda her an yanında olabilmek amacıyla satıĢ sonrası hizmet veren etkin yetkili servislere gereksinim vardır. Yakın zamana kadar çoğu traktör arızası servis bilgisi olmayan ve sanayide çalıĢan ustalar tarafından tamir edilmiĢtir. Ancak traktörlere yeni fonksiyonların ilave edilmesi ve bunların bazılarının dijital olmaları nedeniyle, bilinçsiz tamircilerin operasyonları önemli ürünün satıĢ sonrası hizmetini veremiyorsa rekabet edebilir olamamaktadırlar. Günümüzde üretilen traktör sorunlara neden olabileceği görülmüĢtür. Tarım makineleri piyasasında giderek artan rekabet veya bazı tarım makineleri de teknik bakımdan oldukça donanımlı olmaya baĢlamıĢtır. Teknik donanımın fazla olması, traktörü ya da ekipmanı kullanan çiftçinin ve araca bakım onarım yapacak teknik elemanın bilgili olmasını gerektirir. Tarım ortamının etkisi ile müĢteriye bakıĢ açısı değiĢmiĢ ve müĢterinin memnuniyeti tüm firmalar için önem kazanmıĢtır. Tarım makineleri üreticileri de müĢteri odaklı olmak zorunda olduklarının bilincine varmaya baĢlamıĢlardır. MüĢterinin memnun edilmesi, ihtiyaç 140 2 6. T a r ı m s a l M e k a n i z a s y o n U l u s a l K o n g r e s i, 2 2 – 2 3 E y l ü l 2 0 1 0, H a t a y ve beklentilerinin bilinmesinin yanında en iyi Ģekilde fiyatlarda üretimi yapılmaktadır. Üretim sürecinde yerli karĢılanması girdi oranı %80 civarındadır (Anonim, 2). ile mümkün olabilmektedir. Bu memnuniyeti sağlamanın en önemli faktörlerinden birisi yeterli servis hizmetinin sağlanmasıdır. Servis, genel anlamda hizmet demektir ve bir Ģirkete bağlı olarak çalıĢarak Ģirketin ürünlerine satıĢ Servis istasyonları, doğrudan imalatçı ve/veya ithalatçılar tarafından ya da yazılı bir sözleĢme ile bu hizmetleri yürütmek üzere yetki verdikleri gerçek veya tüzel kiĢiler tarafından kurulabilir. Tüketicinin sonrası bulunduğu hizmet vermektedir. Hizmet, insanların yerde servis istasyonunun olmaması ihtiyaçlarını karĢılamaya yönelik etkinliktir. SatıĢ sonrası hizmet kendine has özellikleri ve güçlükleri ile diğer hizmetlerden ayrılır. Servisin amacı müĢterinin kullandığı ürünlerle ilgili sorunları çözmek, ihtiyaçları karĢılamak ve sorunu gidermektir (Cinemre, 2005). KüreselleĢen dünyada üretilen ürünler pazar halinde satıĢ sonrası hizmetlerin verilmesinden, tüketiciye en yakın yerdeki servis istasyonu sorumludur (Anonim, 3) . Ülkemiz Tarım Bakanlığı kayıtlarında yaklaĢık 1000 adet imalatçı görülmesine rağmen bunların yaklaĢık 400 adedi kabul edilebilecek ölçekte tarım makinaları bulduğunda, dünyanın her yerine önceki zamanlara imalatı yapar durumdadır. Ülkemizde de satıĢ sonrası oranla daha düĢük maliyetlerle ulaĢtırılabilmektedir. Günümüzde müĢteri gözünde yer edinmenin yolu ürün değil çözüm sunmaktan ve hizmette sunulan farklılıktan geçmektedir. Özellikle satıĢ sonrası hizmetlerin gücü ve kalitesi müĢteri tercihlerini hizmetin önemi anlaĢılmaya baĢlanmıĢtır. Bunun en belirgin örneği 2009 yılında TARMAKBĠR üyesi 47 tarım makinesi imalatçısı 141 ayrı iĢlemde yaklaĢık 300 adet satıĢ sonrası hizmet yeterlilik ve garanti belgesi almıĢtır (Anonim 4). etkilemekte ve müĢteri sadakatini artırmaktadır. Üstelik yedek parça satıĢı, bakım-onarım, danıĢmanlık, MATERYAL VE YÖNTEM teknik destek gibi alanları kapsayan satıĢ sonrası hizmetler kârlılığı yüksek bir alandır. Rekabet artık eskiye göre çok daha farklı bir platformda gerçekleĢmektedir. Günümüzde farklı markaların ürünleri arasında hem fiyat hem özellik açısından çok az fark bulunmaktadır. Geriye rekabet edilecek tek alan satıĢ sonrası hizmetin mükemmelliğidir. Bu noktada bir farklılık yaratılabilirse, müĢterinin ürünü tercih etmesi sağlanabilir. Bu doğrultuda garanti süreleri uzatılabilir, hizmetin hızı arttırılabilir. Hizmette de farklılık yaratılması kaçınılmazdır. Eskiden „ne Ülkemiz çiftçilerinin kullandıkları veya alacakları tarım makinesi ya da traktör gibi ekipmanlar için yetkili servis hizmetinin ne kadar önemli olduğunu belirlemek amacıyla çiftçilere anket uygulanmıĢtır. Anket 191 çiftçiye uygulanmıĢ ve ankette çiftçilere, iĢledikleri alan miktarı, kullandıkları veya kullanacakları makine ve traktörler için servis hizmetinin önemli olup olmadığı, en yakın servis hizmetin nerede olduğu, traktör ya da diğer ekipmanların bakımlarını düzenli Ģekilde serviste yaptırıp yaptırmadıkları, aldıkları hizmetten duydukları memnuniyet derecesi, kadar üretirsen o kadar satarsın‟ denirdi. ġimdi ise „ürettiğini ne kadar uzun sürede ve sorunsuz kullandırmayı güvence altına alırsan o kadar satarsın‟ makinesinin ya da traktörünün arızalanması durumunda onarımı nerede yaptıracağı ve yedek parça sağlamada servis ya da baĢka bir yerden deniliyor. Tüketici, ürünü en baĢında sorunsuz ve uzun süreli kullanacağına güvenmek istemektedir. Ne üretirsen satarsın devri kapanmıĢtır. Servis hizmetleri için de aynı kavram geçerli olduğundan müĢteri sorunlu hizmet almak istememektedir (Anonim, 1). yararlanıp yararlanmadığı sorulmuĢtur. Ayrıca tarımsal ekipman alımı sırasında nelere öncelik verdikleri konusunda sorular yöneltilmiĢtir. Anketlerden elde edilen sonuçlara bağlı olarak çiftçilerin arazi büyüklüklerine göre sınıflandırılması Türkiye‟de makine sanayinde faaliyette bulunan çoğu firma KOBĠ niteliğindedir. Ülkemizdeki ucuz iĢgücü ve geliĢmiĢ mühendislik becerileri, makine imalatçılarının uluslararası pazarda rekabet Ģansını arttıran unsurlardır. Türk makine sanayisinde her türlü yapılmıĢtır. Arazi büyüklükleri bakımından çiftçiler dekar olarak 0-50, 51-100, 101-200, 201-500 ile 500 ve üstü Ģeklinde gruplandırılmıĢtır. Bu gruplandırma sonucunda elde edilen sayıların % değerleri bulunarak karĢılaĢtırmalar bu değerler üzerinden yapılmıĢtır. parça ve aksamın yüksek kalitede ve rekabet edebilir. Makine alımı sırasındaki öncelikler sıralaması birinci, ikinci ve üçüncü öncelikler olarak sıralanmıĢtır. 141 2 6. T a r ı m s a l M e k a n i z a s y o n U l u s a l K o n g r e s i, 2 2 – 2 3 E y l ü l 2 0 1 0, H a t a y ARAġTIRMA BULGULARI Size en yakın servis nerede sorusuna ise bütün Anket yapılan 191 çiftçinin sahip oldukları alan büyüklüklerine göre sayısal ve % olarak gruplandırmaları Çizelge 1‟de verilmiĢtir. Çiftçilerin %10,5‟i 0-50 dekar araziye sahip olurken, %28,8‟i 51- üretim grupları birbirilerine yakın yanıtlar vererek servislerin ağırlıklı olarak ilçelerinde yada illerinde olduğunu belirtmiĢtir. Ancak çok azı uzak ilçede, uzak ilde ve bölgede yanıtlarını vermiĢtir (Çizelge 2). Traktörünü servise götürenlere, servisten 100 dekar, %21,5‟i 51-100 dekar, %21,5‟i 101-200 dekar, %27,2‟si 201-500 dekar, %12‟si 500 dekar ve üzeri araziye sahip oldukları görülmektedir. Çiftçilerle yapılan görüĢmelerde traktörünüz için servisin önemi var mı? sorusuna 0-50 dekar arazi sahibi olanların %65‟i servisin önemi var derken %35‟i memnuniyet derecesi sorulduğunda ise 0- 50 dekar arasında yer alanların %87‟sinin memnun olmasına karĢın %13‟ünün az memnun olduğu görülmektedir. 51-100 dekar arazisi olup ta traktörünü servise götürenlerin ise %80‟i memnun, %1,8 çok memnun, %16‟sı az memnun olduklarını belirtirken %2,2‟si hiç yok demektedir. 51-100 dekar arazi sahiplerinin ise memnun kalmadığını belirtmiĢtir. 101-200 dekar arazi %80‟i yetkili servisin önemi var, %20‟si yok demektedir. 101-200 dekar arasında olanlar ise %80,5 ile var ve 19,5 yok diyerek görüĢ belirtmiĢlerdir. 201500 dekar arazisi olanlar ise %82,7 oranında evet derken %17,3‟ü hayır diyerek servisin önemli grubundakiler %75,6 oranında memnun, %9,8‟i çok memnun, %14,6‟sı ise az memnun kaldıklarını açıklamıĢlardır. 201-500 grubundaki üreticiler %68,7 oranında memnun olurken %17,8‟i çok memnun, %9,6‟sı az memnun ve %3,8 hiç memnun olmadığını belirtmiĢtir. 500 dekar ve üzeri araziye sahip olanların %82,6‟sı traktör için servisin önemi kalmadıklarını belirtmiĢlerdir. 500 dekar ve üzeri toprak iĢleyen grup üreticileri ise %73,6 oranında var, %17,4‟ü önemli olmadığını belirtmiĢtir (Çizelge 2). Traktörünüzün bakımını servisinizde düzenli bir Ģekilde yaptırıyor musunuz? sorusuna ise Çizelge 2‟de görüleceği gibi 0-50 dekar arazi sahiplerinin %25‟i evet derken %75‟i hayır diyerek yanıtlamıĢtır. 51-100 dekar arasında yer çalıĢanlar ise %34,5 evet, %65,5‟i hayır diyerek yanıtlamıĢlardır. 101-200 dekar arasında arazisi bulunanların ise %61‟i traktörünün bakımlarını düzenli olarak serviste yaptırırken %39‟u bakımlarını serviste yaptırmadığını belirtmiĢtir. 201-500 dekar arazisi olanların %73,1‟i bakımları düzenli serviste memnun, %13,3‟ü çok memnun, % 4,4‟ü az memnun kalırken %8,7‟si hiç memnun kalmadıklarını belirtmiĢlerdir (Çizelge 2). Çizelge 3‟te görüldüğü gibi üreticilere kullandıkları tarım alet ve makineleri için servisin önemli olup olmadığına iliĢkin sorular yöneltilmiĢtir. Bu sorulara 050 dekar grubunda toprak iĢleyen üreticilerin %55‟i ekipman için teknik servisin önemi var derken %45‟i yok demiĢlerdir. 51-100 dekar arazi çalıĢanların %74,5‟ önemi var, %25,5‟i yetkili servisin öneminin olmadığını belirtmiĢlerdir. 101-200 dekar grubunda yer yaptırırken %26,9‟u serviste yaptırmadıklarını belirtmiĢtir. 500 dekar ve üzeri alanda çalıĢanlar ise %78,3 oranında düzenli servis bakımı yaptırırken alan üreticilerin %75,6‟sı yetkili servis olmasını önemserken, %24,4‟ü önemsemediğini belirtmiĢtir. 201-500 dekar arazi iĢleyenler grubunda bulunan %21,7‟si düzenli belirtmiĢlerdir. çiftçilerin ise %78,8‟i ekipmanlar için servisin önemine inanırken %21,2‟si önemli olmadığına inanmaktadır. servis bakımı yaptırmadıklarını Çizelge 1. Alan Büyüklüklerine Göre Çiftçilerin Gruplandırılması 191 çiftçinin alan büyüklüklerine göre gruplandırılması (kiĢi) 191 çiftçinin alan büyüklüklerine göre gruplandırılması (%) 0-50 20 10,5 51-100 55 28,8 101-200 41 21,5 201-500 52 27,2 501 ve + 23 12,0 191 100 Alan Büyüklüğü (dekar) Toplam 142 2 6. T a r ı m s a l M e k a n i z a s y o n U l u s a l K o n g r e s i, 2 2 – 2 3 E y l ü l 2 0 1 0, H a t a y Çizelge 2. Traktör Ġçin Servisin Önemi, Traktör Bakımın Yapıldığı Yer ve Servisin Bulunduğu En Yakın Yer ile Servisten Memnuniyet Derecesi Traktörünüzün bakımını servisinizde Traktörünüzü servise Traktörünüz düzenli götürmüĢseniz, servisin size için servisin yaptırıyor Size en yakın servis nerede ? vermiĢ olduğu hizmetten önemi (%) musunuz ? (%) (%) memnuniyet dereceniz (%) Alan Büyüklüğü Hiç Uzak Uzak Çok Az (dekar) Var Yok Evet Hayır Ġlçede/Ġlde Ġlçede Ġlde Bölgede Memnun memnun memnun değil 0-50 65 35 25 75 100 0 0 0 87 0 13 0 51-100 80,0 20,0 34,5 65,5 90,9 0,0 3,6 5,5 80,0 1,8 16,0 2,2 101-200 80,5 19,5 61,0 39,0 97,6 2,4 0,0 0,0 75,6 9,8 14,6 0,0 201-500 82,7 17,3 73,1 26,9 98,1 1,9 0,0 0,0 68,7 17,8 9,6 3,8 501 ve + 82,6 17,4 78,3 21,7 100,0 0,0 0,0 0,0 73,6 13,3 4,4 8,7 500 dekar ve üzeri toprak iĢleyenlerin ise %65,2‟si 500 dekar ile 500 dekar ve üzeri yer çalıĢan servis önemlidir derken %34,8‟i önemli olmadığını belirtmiĢlerdir. Çiftçilere makineniz arızalandığında firma yada yetkili servise mi? yoksa tamirciye mi? gidersiniz diye sorulduğunda 0-50 dekar arazi iĢleyenlerin %70‟i makineyi aldığı firmaya yada onun yetkili servisine gideceğini belirtirken %30‟u önce tamirciye gideceğini olmazsa firma yada yetkili servise gideceğini belirtmiĢtir. 51-100 dekar arasında yer çalıĢanların %85,4‟ü direkt makinenin servisine veya firmaya gideceğini belirtirken %14,6‟sı tamircide yapılacak bir iĢse tamirciye yoksa yetkili servise gideceğini belirtmiĢtir. 101-200 dekar grubu çiftçilerinin %78‟i öncelikle yetkili servis derken %22‟si önce tamirciye gideceğini belirtmiĢtir. 201-500 grubunda yer alanların %82,7‟si önce servis veya firmaya gideceğini belirtirken %17,3‟ü önce tamirciye olmazsa yetkili çiftçilerin % 50‟si yedek parçayı üretici firma veya firmanın yetkili servisinden karĢılayacağını belirtirken %50‟si yedek parçayı piyasadan ucuz bulduğunda piyasadan karĢılayabileceğini belirtmiĢtir (Çizelge 3). Çiftçilere ekipman alırken öncelikleriniz nedir? diye sorulduğunda 0-50 dekar arasında arazi çalıĢanlar, birinci sırada; %10‟u firma ismine, %40‟ı traktöre uygun olup olmadığına, %40‟ alıĢ fiyatına, %10 makinenin iĢlevine, ikinci sırada; %15 firma ismine, %20 traktöre uygun olup olmadığına, %40 alıĢ fiyatına, %25 makinenin iĢlevine, üçüncü sıra öncelikleri ise; %5 firma ismine, %25 traktöre uygun olup olmadığına, %15 alıĢ fiyatına, %45 makinenin iĢlevine, %10 taksitle satıĢının olup olmadığının öncelikleri olduğunu belirtmiĢtir (Çizelge 4). 51-100 dekar grubunda yer alanların önceliklerine bakıldığında; birinci sırada; %18‟i firma ismine, %36‟sı servise gideceğini açıklamıĢtır. 500 dekar ve üzeri arazisi olanların ise %87‟si önce yetkili servise veya traktöre uygun olup olmadığına, %31‟i alıĢ fiyatına, %13‟ü makinenin iĢlevine, %1,8‟i taksitli satıĢ olup firmaya derken %13‟ü önce tamirciye sonra yetkili olmadığına, ikinci sıra önceliği; %2 firma ismine, %27 servise gideceğini belirtmiĢtir (Çizelge 3). Çiftçilere makineniz için gerekli olan yedek parçayı firma ya da servisten mi? yoksa yedek parçanın ucuzu piyasada varsa ihtiyacınızı piyasadan mı? KarĢılarsınız traktöre uygun olup olmadığına, %24 alıĢ fiyatına, %11 makinenin servisinin olup olmadığına, %5,5 makinenin ikinci el piyasasının olup olmadığına, %1,8‟i reklamının çokluğuna, %27 makinenin iĢlevine ve sorusuna 0-50 dekar arazi iĢleyen grubun %33,3‟ü yedek parçayı firmadan veya servisten karĢılayacağını, %1,8 makinenin veresiye (harmana) verilip verilmediğine önemsemektedir. Bu grup üreticilerinin %66,7‟si ise piyasadan sağlayacağını belirtmiĢtir. 51100 dekar arazi iĢleyenler ise %66,7 oranında yedek parçayı servis veya üretici firmadan karĢılayacağını üçüncü sıra öncelikleri ise; %7 firma ismine, %16 traktöre uygun olup olmadığına, %22 alıĢ fiyatına, %16 servisinin olup olmadığına, %7,3 ikinci el açıklarken %33,3‟ü gerekli parçayı piyasadan alacağını açıklamıĢtır. 101-200 grubu çiftçilerinin %60 öncelikle servis veya üretici firma derken %40‟ı piyasadan daha ucuz yedek parça almak isteyeceğini belirtmiĢtir. 201- pazarının olup olmadığına, %24 makinenin iĢlevine, %7 taksitle satıĢının olup olmadığının öncelikleri olduğunu belirtmiĢtir (Çizelge 4). 143 2 6. T a r ı m s a l M e k a n i z a s y o n U l u s a l K o n g r e s i, 2 2 – 2 3 E y l ü l 2 0 1 0, H a t a y Çizelge 3. Kullanılan Ekipmanlar Ġçin Servisin Önemi, Arıza Durumunda Ne Yapıldığı ve Yedek Parçanın KarĢılanma ġekli Kullandığınız ekipmanlar için servisin önemi Makineniz arızalandığında ne Makineniz için gerekli parçayı nasıl (%) yaparsınız (%) karĢılarsınız (%) Makineyi Tamircide aldığım yapılacak bir Yedek parçanın Alan firmaya ya da iĢse tamirciye, Yedek parçayı ucuzu piyasada Büyüklüğü servisine yoksa firmaya firmadan varsa, parçayı (dekar) Var Yok baĢvururum. giderim karĢılarım piyasadan alırım 0-50 55 45 70 30 33,3 66,7 51-100 74,5 25,5 85,4 14,6 66,7 33,3 101-200 75,6 24,4 78,0 22,0 60,0 40,0 201-500 78,8 21,2 82,7 17,3 50,0 50,0 501 ve + 65,2 34,8 87,0 13,0 50,0 50,0 101-200 dekar arasında arazi sahibi olan çiftçilerin olmadığı, %9,6‟sı ikinci el pazarının olup olmadığı, önceliklerine bakıldığında, birinci sıra öncelikleri %34‟ü firma ismi, %27‟si traktöre uygun olup olmadığı, %27‟si alıĢ fiyatı, %12 makinenin iĢlevi olmuĢtur. Ġkinci sıra öncelikleri, %5 firma ismi, %27 traktöre uygun olup olmadığı, %24 alıĢ fiyatı, %7 servisinin olup olmadığı, %2,4‟ü ikinci el pazarının olup olmadığı, %12 makinenin iĢlevi, %1,4 taksitli satıĢ yapılıp yapılmadığı Ģeklindedir. Önceliklerin üçüncü sırada yer alma oranları ise %6 firma ismi, %8,3 traktöre uygun olup olmadığı, %38 alıĢ fiyatı, %19 servisinin olup olmadığı, %3,8 ikinci el piyasasının olup olmadığı, %23 makinenin iĢlevine, %1,9‟ü veresiye (harmana) %2,4 reklamının çokluğu, %32 makinenin iĢlevi, %2,4 veresiye (harmana) verilip verilmediği Ģeklindedir. Önceliklerin üçüncü sırada yer alma oranları ise %7 firma ismi, %27 traktöre uygun olup olmadığı, %22 alıĢ fiyatı, %12 servisinin olup olmadığı, %5,6 ikinci el piyasasının olup olmadığı, %24 makinenin iĢlevine, %2,4‟ü veresiye (harmana) verip vermediğine öncelik verip vermediği Ģeklinde belirtmiĢtir (Çizelge 4). 501 dekar ve üzeri toprak iĢleyenlerin öncelikleri ele alındığında, birinci sıra öncelikleri %39‟u firma ismi, %17‟si traktöre uygun olup olmadığı, %26‟sı alıĢ fiyatı, %9‟u makinenin servisinin olup olmadığı, %9 makinenin iĢlevi olmuĢtur. Ġkinci sıra öncelikleri, %9 firma ismi, %39 traktöre uygun olup olmadığı, %13 vermektedir (Çizelge4). alıĢ fiyatı, %9 servisinin olup olmadığı, %13‟ü ikinci el 201-500 dekar arasında toprak iĢleyenlerin öncelikleri ele alındığında, birinci sıra öncelikleri %37‟si firma ismi, %33‟ü traktöre uygun olup olmadığı, %19‟si alıĢ fiyatı, % 4 makinenin servisin pazarının olup olmadığı, %13 makinenin iĢlevi, %4,3 taksitli satıĢ yapılıp yapılmadığı Ģeklindedir. Önceliklerin üçüncü sırada yer alma oranları ise %9 firma ismi, %4 traktöre uygun olup olmadığı, %39 alıĢ olup olmadığı, %7 makinenin iĢlevi olmuĢtur. Ġkinci fiyatı, %17 servisinin olup olmadığı, %8,7 ikinci el sıra öncelikleri, %8 firma ismi, %40 traktöre uygun olup olmadığı, %23 alıĢ fiyatı, %6 servisinin olup piyasasının olup olmadığı, %22 makinenin iĢlevi sıralaması olarak vermiĢtir (Çizelge 4). Çizelge 4.Tarımsal Ekipman Alırken öncelik sıralaması (%) Traktöre Ġkinci el uygun Servisinin Firma AlıĢ piyasasının Reklamının olup olup ismine olmadığına fiyatına olmadığına olmasına çokluğuna Alan (%) (%) (%) (%) (%) (%) Büyüklüğü (dekar) 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 0-50 10 15 5 40 20 25 40 40 15 0 51-100 18 2 7 36 27 16 31 24 22 0 101-200 34 5 7 27 27 27 27 24 22 0 201-500 37 8 6 33 40 8,3 19 23 38 4 501 ve + 39 9 9 17 39 4 26 13 39 9 2 3 1 0 0 0 11 16 0 7 12 0 6 19 0 9 17 0 144 2 3 1 0 0 5,5 7,3 2,4 9,6 13 Makineni n iĢlevine (%) 2 3 1 2 3 0 0 0 10 25 0 1,8 0 13 27 5,6 0 2,4 0 12 3,8 0 0 0 7 8,7 0 0 0 9 Taksitli satıĢla alınıp alınmadığına (%) Veresiye (Harmana) verilip verilmediği ne (%) 1 2 3 1 2 3 45 0 0 10 24 1,8 0 7 0 0 0 0 1,8 0 32 24 0 0 12 23 0 0 0 0 2,4 2,4 0 0 1,4 1,9 13 22 0 4,3 0 0 0 0 2 6. T a r ı m s a l M e k a n i z a s y o n U l u s a l K o n g r e s i, 2 2 – 2 3 E y l ü l 2 0 1 0, H a t a y TARTIġMA VE SONUÇ nedeni servislerin daha pahalı olacağı düĢüncesi TartıĢma Anket sonuçları incelendiğinde üreticilerin çalıĢtığı alan küçüldükçe traktörünü servise götürme oranının olabilir. „Makineniz için gerekecek yedek parçayı servisten yada ucuz bulduğunuz piyasadan mı alırsınız‟ sorusuna 0-50 dekar arazi iĢleyenlerin %66,7‟si parçayı düĢtüğü görülmektedir. Bunu nedeni bu grupta yer dıĢarıdan alacağını belirtmiĢtir. 50-200 dekar arasında alan üreticilerin doğal olarak düĢük gelir düzeyine sahip olmaları gösterilebilir. Traktörlerin saatlik bakımlarını düzenli bir Ģekilde serviste yaptırma yüzdeleri dikkate alındığında, küçük alanlarda çalıĢanların servise gitme oranlarının daha düĢük olduğu görülmektedir. Servise düzenli bakım toprak iĢleyenlerin ise yaklaĢık %60-66‟sı servisten yedek parça sağlayacağını belirtirken %33-40 arası ise piyasadan düĢük fiyata parça alacağını belirtmiĢlerdir. Diğer gruplara da bu oranın yarı yarıya (%50) olduğu görülmektedir. 0-50 dekar grubunda yer alan çiftçilerin birinci yaptıranların en yüksek grubunu %78,3 ile 500 dekar önceliğinin %40 ile traktöre uygunluğu ve alıĢ fiyatı ve üzeri toprak çalıĢanlarının oluĢturduğu görülmektedir. Bu grubu sırasıyla %73,1 ile 201-500 ve %61 ile 101-200 dekar alan iĢleyen çiftçiler olduğu görülmektedir. Traktör sahibi çiftçilerin genel anlamda servislere derken birinci öncelikleri arasında servis hizmeti yer almamaktadır. Ġkinci sırada ise yine %40 ile makinenin alıĢ fiyatı yer alırken üçüncü sırada %45 ile makinenin iĢlevi yer almıĢtır. Burada görülen makine alımında öncelikle fiyat konusu önemlidir. Onu makinenin iĢlevi ulaĢma sorunlarının olmadığı görülmektedir. Servislere daha çok yeni model traktör sahiplerinin gittiği buna izlemektedir. Ancak bu grupta yer alanların hiç biri ilk 3 önceliği içerisine servis hizmetinin önemine karĢılık düĢük model traktörlerin ise servislere gitmediği görülmektedir. Ayrıca piyasada pek bilinmeyen marka traktör sahiplerinin servis sorunu yaĢadığı görülmektedir. Traktör servisine gidenlerin 0-100 dekar arasında toprak iĢleyenlerin aldıkları servis hizmetlerinden %80 oranlarında memnun kaldıkları görülürken daha fazla toprak iĢleyenlerin servis hizmetlerinden memnuniyet oranları %68-75 arasında değiĢmektedir. Bunun nedeni olarak alt gelir grubundaki çiftçilerin istek ve beklentileri üst gelir grubundakilerden daha az olması değinmemiĢtir. 51-100 dekar toprak iĢleyen gruplarda ise birinci öncelik %36 ile traktöre uygunluk, %31 ile alıĢ fiyatı olurken %27 traktöre uygunluk, %24 alıĢ fiyatı ve %11‟lik kesim makinenin servisinin olup olmadığının önemli olduğunu belirtmiĢtir. Üçüncü sırada ise %22 ile alıĢ fiyatı ve %16 ile traktöre uygunluk ve servis hizmetinin olup olmadığı Ģeklinde sıralanmıĢtır. Bu grupta yer alan üreticiler için ikinci ve üçüncü sıra önceliklerinde düĢük oranlarda olsa bile servis hizmetinin önemine yer verilmektedir. gösterilebilir. Çiftçilere kullanacakları ekipmanları alırken servis hizmeti olup olmadığını önemseme oranlarına 101-200 dekar arasında arazisi olan çiftçilerin ekipman alımlarında birinci önceliklerinin %34 ile firmanın ismi, %27‟Ģer ile traktöre uygunluğu ve alıĢ bakıldığında, değiĢik toprak iĢleme gruplarında bu oranın %55 ile %78,8 arasında değiĢtiği görülmektedir. Bu oranlar düĢük sayılabilir fakat yeni alınan ya da alınacak ekipmanlar da bu oranın daha da artacağını belirtmek yanlıĢ olmayacaktır. Ayrıca fiyatı olurken ikinci sırada %32 ile makinenin iĢlevi, %27 traktöre uygunluğu ve %24‟ü için alıĢ fiyatının önemli olduğu görülürken %7 oranında da servisin varlığı önemli görülmüĢtür. Üçüncü sırada ise %27 traktöre uygunluk,%20 alıĢ fiyatı ve %12 ile servisin bazı çiftçiler açısından firma ismi garanti anlamına da gelmektedir. Çiftçiler makinelerinin arızalanması durumunda %70 ile %87 arasında bir oranda, makineyi aldığı firmaya ya da firmanın yetkili servine gideceğini önemli olduğu belirtilmiĢtir. Bu grup çiftçiler için firma ismi, fiyat, traktöre uygunluk ve sonra da servisin varlığı gelmektedir. 201-500 dekar arasında toprak iĢeyen grup için birinci öncelikte %37 firma ismi, %33 traktöre belirtirken yaklaĢık %17 ile %30 arasındaki kesim tamirciye gideceğini belirtmektedir. Tamirciye gitme uygunluk, %19 alıĢ fiyatı ve %4 ü makinenin servisi olmuĢtur. Ġkinci sıra öncelikleri ise %40 ile traktöre 145 2 6. T a r ı m s a l M e k a n i z a s y o n U l u s a l K o n g r e s i, 2 2 – 2 3 E y l ü l 2 0 1 0, H a t a y uygunluk, %23 alıĢ fiyatı ve %6 ile servis hizmeti ürünlere daha etkin servis hizmeti vermek durumunda önemli görülürken üçüncü öncelikler olarak %38 alıĢ kalacaklardır. fiyatı, %19 servis hizmetinin önemli olduğunu belirtmiĢtir. Bu grupta servis hizmetine azda olsa birinci öncelikte yer verilirken 2. ve 3. önceliklerde de yer almıĢtır. Ayrıca imalatçı firmalar açısından; servis hizmeti verebilmek, müĢterinin mevcut ve gelecekteki ihtiyaçlarını görebilmek küresel pazarda rekabet edebilir olmak demektir. 501 ve daha üst gruplarda tarım yapanların ekipman alımındaki birinci öncelikleri %39 Firma ismi, %26 alıĢ fiyatı ve %9 servis hizmeti yer almıĢtır. Ġkinci öncelikler arasında %39 ile traktöre uygunluk,%13‟er alıĢ fiyatı ve makinenin ikinci el pazarının olup olmadığı ile %9 servis hizmetinin varlığı yer almıĢtır. Üçüncü öncelikler arasında %39 alıĢ fiyatı, %22 makinenin iĢlevi ve %17 ile servis hizmetin varlığı olarak gösterilmiĢtir. Bu grupta, diğer gruplardan daha yüksek oranda servis hizmetinin varlığının önemsendiği görülmektedir. Sonuç Küçük alanlarda tarım yapan kesimin traktör veya ekipman alımında yetkili servisin varlığını daha az önemserken büyük alanlarda tarım yapanların servis hizmetini daha çok önemsediği görülmektedir. Ayrıca traktörlerinin bakımlarını serviste yaptıranların oranları da büyük alanda tarım yapanlarda artmaktadır. Servislerden alınan hizmet memnuniyeti ise küçük alanlarda tarım yapanlarda daha yüksek görülürken büyük alanlarda tarım yapanlarda ise oranlar biraz daha düĢmektedir. Çiftçiler tarımsal ekipmanlarının arızalanması durumunda ağırlıklı olarak firma yada firmanın yetkili servisine gitme eğiliminde olmalarına karĢın yedek parça ihtiyaçlarını ucuz olması koĢuluyla piyasadan karĢılayabileceklerini belirtmiĢlerdir. Burada, servisler genellikle daha pahalıdır inanıĢı etkili olmaktadır. Ekipman alımındaki önceliklere bakıldığında ise traktöre uygun olup olmadığı, alıĢ fiyatı ile firma ismine dikkat edildiği görülmektedir. Servis hizmetleri, küçük alanlarda tarım yapanların öncelikleri arasında hiç yer almazken büyük alanlarda tarım yapanların çok azının birinci önceliği olurken bir kısmının ikinci ve üçüncü öncelikleri arasında yer aldığı görülmektedir. Ülkemizde tarım makineleri imalatçıları ve bunları kullanmakta olan çiftçilerin servis bilinçlerinin gittikçe artmakta olduğu görülmektedir. Tüketici durumdaki çiftçiler servis hizmetini önemsediği ölçüde, traktör ya da tarım makinesi üretimi yapan firmalarda ürettikleri 146 LĠTERATÜR LĠSTESĠ Anonymous, 1., http://www.capital.com.tr/haber. aspx?HBR_KOD=3588, EriĢim: Mayıs 2010 Anonymous, 2., http://www.dpt.gov.tr/bgyu/abbp/akkm/Konya_Tarim_Al et_%20Ekipman.pdf, EriĢim: Mayıs 2010 Anonymous, 3., http://www.alomaliye.com/sanayi_mal_satis_sonra_yone tmelik.htm, EriĢim: Mayıs 2010 Anonymous, 4., www.tarmakbir.org, EriĢim: Mayıs 2010 Cinemre, Ç., 2005, Serviste DavranıĢ. Panel Matbaacılık, Üçüncü Basım.