OZERK BIR RADYO ve TV KONSEYI KURULMALI
Transkript
OZERK BIR RADYO ve TV KONSEYI KURULMALI
Mart BA~YAZI Sorumsuz Bir Yaym Diizeni Olamaz HI/Z1 TOPUZ Yeni R. - TV yasa tasansl her halde hugiinlerde a9lklanaeak. Tasannm aynnt!lanm pek bilmiyoruz ama, Dcvlet Bakam Saym Gokberk Ergcnekon'lIn 28 Martta Radyo TV Yaymellar Derneginin Panelinde yapllgl konu~ madan anladlglmlza gore yeni tasan ~u noktalara dayamyor: Yayme!llk i1kelerinin saptanmasl yoluna gidilmeyeeek; TRT'nin ozerkligi iistiinde durulmayaeak ve TRT Devletin yamnda olaeak; Radyo TV Yiik sek KlIrulllnun kaldlfllmasl yoluna gidilccek; Yaymelhkta ozgiirliigii smlr ta nmmayaeak; Devletin ozel TV'lere hir;bir hasklsl olmayaeak. Bu sozlerden §oyle bir anlam r;lklyor: Hiikiimet yeni ozel TV giri~imlcri ne ters dii~memeye r;ah§lyor. lliirriyct , Sabah, Tiirkiye gihi biiyiik gazetc sahipleri ile Kor; Holding ve lias Holding gihi ortakhklann hiiyiik hazlrllklar ir;inde oldugunu hiliyorllz. Saym Ergenekon'un Israrla iizerindc durdugu gihi hir yanda oze! TV'lcr olacak, iite yanda TRT. Devlet kendi sesini TRT araclhgl ile dllyllraeak. Egitscl ve kiiltiirel yaymetltkda TRT'nin gorevi olacak, iizellerin dcgil, OzcI TV'bin ise bu konu larda hir;hir yiikiimliiliiklcri olmayacak. Onlann programlanmn ir;crigine, yabamel film oranlanna, reklamclltga hir;hir smlr konmayacak. Demek ki, Devlct ve ozel sektor radyo ve televizyonlann yanmda kiir amaci giitmeyen ycrel vc iizglir radyolann, kamllsal telcvizyonlann kllrlllmaSI ir;in yasal hir ortam hazlrlanmlYor. Dcmck ki, Birlqik J\mcrika'da, rransa'da ve hirr;ok ha ~ka iilkeldc iirnekkri goriilcn Radyo TV Yiiksek Knnscylcrinin olu~llIrlilmasl da siiz konllSll dcgil. Oysa Tlirkiyc J\vrllpa Kon seyi r;crr;evesi ir;indc yaYlIlctilkla ilgili hirr;ok karara imzaslm allllaml~ ml ydl'! Ornck mi istiyorsllnllZ'? BlIYllru n: Dcvaml 10. Sayfada •• • OZERK BIR RADYO ve TV • KONSEYI KURULMALI Yeni hir Radyo Telel'izyoll ya.l'a.HIlIII ha:trlallllla.\·t ir ill ~'alt~malar siirdiiriiliirken Unesco ileti~im Komitesi de hirrok iilleri gl'lirllli~·tir. Yelli hir Radyo Tl'lel'i:yon Konseyinin nast! kll/'ltllllast. giin'I' I'e yetki/t'rillill /I('ler olmast gl'rektijfi kOlllllanna h;/ iilleri/erillde gelli~' yer aytmll~·ttr. ill'li:fim komitesinin hll alandaki ha.)·Itca iinerileri ~lInlardtr: I. Konseyin YaplsI: Konsey ozcrklir ve a~agldaki hir;imdc II iiyeden olu~turlllur: - Cumhurha§kamnln atayaeagl, kamu yiinctimindc, ya da Radyo - TV yaymclhgmda dencyimli , yanslz ve kliltiirel alanda sayglllltgi olan hir iiye; - Genel ser;illllcrdc en r;ok oy alan ilk iiC; partinin yetkili organlannlll ser;ccekleri hirer iiyc; - Anayasa Mahkemesi, Dam§tay ve Yargltay ba§kanltklannm ser;eccklcri, tarafslz, kiiltiir , sanat ve ileti~im alanlannda en az 20 ytl deneyim li hirer iiye; - En r;ok iiyesi olan gazeteci orgiitleri, Gazetccilcr Sendikasl, Gazetc Sahiplcri Sendikasl, Bas m Konscyi, Tiirkiye Yazarlar Scndikasl vc en r;ok iiyesi olan Sinemaclhk vc Rcklamctllk orgiitlcri temsilcileri bir araya gelcn: k ser;ecekleri ve meslekte en az 20 y tl dcneyimli iir; iiyc, - Unesco Milli Komisyonllnca, kiiltiir sanat ve ilcti§im alanmda tamnml§ ki~iler arasmdan ser;icelccck hir iiye. 2- Konscyin <;ah~malart: - Konsey kendi ha§kamm kendi ir;inden ser;er; - Uyclerin ya§1 65'in i.i sliindc olamaz; - Uyclcrin gorev siircsi 6 ytldlr; - Uyelerin iic;te hiri iki ytlda hir yenilenir; - Oycler millctvekili, bclcdiyc ha~ka11l olamazlar, kitlc ilcti~im arar;lannda, reklalll finnalannda gorcv alamazlar, §irkctlcrin ve hankalann yii nclim kllrullanna iiye olamazlar; - Kon scyi n hizm etindc yeterli hir personel kadrosll huilinur; - Konscyc hag h olarak , gerckl i dllrllmlan.la bir tcknik da11l§ma kllrulll olll~turulur; - Gorev sii rcsi son a eren iiyelcr emckli milletvckillcri ilc ayn l hak vc statiiye tahi olllriar. 3. Yctki vc Gorcvlcr: a) Gcncldc: - Unesco'da 22 Kas lm 1978'de kahul cdilen ileti§im Arac;lannm Tcmel ilkclcri Bildirgcs inc uyglln olarak yaym larda insan haklanna, dii~iince , anlatlm ve haber iJzgiirliigiiniine, r;ogulcllillga, dcgi~ik kiilliirlcre saygmm saglanmasma, Irkr;lltgm, sava§ kl~klrllcllt gmm ve §iddetin destcklenmemesine. ctnik toplllluklaria arasmda dii§manhk vc holiiciiliik yaratacak davranl~lann onlcnmesinc, bafl~ln ve uluslararasl anlaYI§m geli~mesine katkl saglanmasma giizciiliik etmekte; - lliikiimetin ve Mcclis ha§kanlt gmm istcyecegi konularda dal11§manltk hizmeti yapmak; - lliikiimetin yabanel devlel ve firmalarla ileti~im alan1l1da yapacagl anla~malann hazirianm as 1I1da gii rii ~ hclirllllck; - Tclcvizyon ve radyolara frckam ozgUlcmck (tahsis etmck); - Uluslararasl anla§malarla Tiirki· ye'ye aynlml§ olan frekanslann yahan Cl ortakltklann egemenligi alt1l1a girmelcrini onlemek; - Ser;im yasasl ~err;evesi ir;inde si· yasal partilcrin radyn ve televizyonlar. dan nastl yararlanacaklafll11 saplalllak: - Avrupa Toplulllgll kararlafl gOI oniindc tlltlllarak, ycrli vc J\ vrllpa. !..ur gu, hclgesel ve animasyon I'ilmkfllll' r;qitli programlarda hclirli orall!.".I .' ycr vcrilml"llIi lorulliu 1l1l1ll •• I... , I >.-. syl) Devamt 11. Sayfada i<;iJ\DEKiLER: Gazelecilik larihinin ~n biiyiik seriiHni : ('" sa)'fa : 6 Rusya'da hasin Sayfa: 13 Prof. Dr. Sinanoglu : UNESCO kurulu~ esprisini kaybetli sayfa: 16 KULTUR VE iLETi~iM YAZILI BASININ KOLTOR •• • • • • UZERINDEKI ETKILERI (*) Prof. Dr. Bozkurt GUVENC; Ya zdi hasmm i~i 1'(' i~'lel'i hilli mi? Kiilliir olgl/sunll yalmzea hir "iisl)'al'l" klll'llfllll olarak de!Ji/ de . insanolflll'nlln yapip edef'(' k ii!Jrendigi. Ogrettigi her ,yey olarak altp anlarsak yaziit hasmlll kiilliir ii:erindeki Nkileri de arllyor olmaltdlr. AIIcak. i/eli~'im leknolojisillCleki ha~ diilldiiren g eli~meler karFsmda yazdi has/f/ hllRiill sallki g eriliyormll~ gihi giiriilliiyor, en a;: ijyle yorumlamyor. IV'lIill mesajl ve giicii helki arllk lartl~llmlyor ama izleniyor I'e elq/iriliyor. Siiyle ki raiIda~ medyalar ya:11t hasllll silip orladall kaldlrmadlill gihi yarattliIl sOfllnlar ve ho~/uklarla ha,wllIn ijllel1lilli daha da arllll'lyor, Riillesalls . ReJormasYOII , Bi/im, Aydllliallma . Elldiislri, V illsal demokrasi del'rimlerillill iiriillii 01011 ya~·1t diill.\'allll: . adl ge~'ell del'rimleri hasm yaymla ger~'ekle~/irmi~ ; ya:lya , hasma l'e ha.wmel'ine dayanarak hugiillier e ula!jnll:jllr. Bilim I'e leklloloji larih{·i/eri. elldiislri del'l'il1lillill. huhar l1Iakill l'silldell rok. haskl makillesi i/e. dogrusal (malemalihd) zamall kal'ramllla dayalldliIl gijrii.)'I·illde hirle1'irler (Whilroll' 1979 ). Elldii.l'lri. haslll lekllolojisilli kU:jkll.HlZ ge li~/irdi ama Elldiislri Devrimi'lli hazlrlayan yaziit hasm l'eya hasdml!j yaymlardl. Krislof KolOlllh'/111 OklldllSu l'e yanllldan ay/rmadliIl kitaplar araslllda. iilllii hir Doga TariM ill' Ballamyus'llII Kiiresel Diillya Co!Jrafya.\·/ l'e Oklid geomelrisi I'ardl. Bal/ya giderek Doguya I'Ol'Ilal'Ggma inanan Kolomh. Diinyamn yuvarlak oldus unu hiliyor gihiw/i sanki! Ronesans'm tinlU ki§isi Leonardo da Vinci buhann gtictinti MIsir larihin· den ya da Roma larih,<i1crinuen iigrenmi§ olmahydl. C;:iinkii kullandl. l3uhar makinesini yapan lames Wall da Leonardo'nun oyunc ak la sa nml anndan esinlenmi§ olahilir. Elki ve esinlerin kayn ai!l oasllml§ kilaplarul. l-'ransl7 Devrimini hazlrlayan Vollaire veya Rousseau degil, fakal onlann da kalkl' da hulundugu Ansiklopedi iui. l3iiyiik Franslz Devrimi ilc aui sal11 uuyulmaml§ ingiliz Devrimi arasmdaki ha~lll:a fark , yuzyllhk gccikme degil fakal, ilk Ansiklopcui idi. l3uhar giiciiylc \ah§an fahrib nasll elle yapllan iirelimi hlzlanump Enuiislri Devrimi'ne yol a,<ml§sa; \)Cualh vcya kur§unlu uizgi makinesi i e baslmevi de el yazmasl hilgi kaynaklanl11 hiiliin iilkelcre ve diinyaya yaydl. Bilgin vc se,<kinlcrin lekehndckl hllgi pazara sunuldu, herkesin mah oldu . C;:a~da§ demokrasiler, okul gormii§ yiineillenlcrin yonelime kallimasl ya oa kalklda hulunmaslyla ger,<ekle§medi mi'! Yazlll hasmm kiiltiir iizcrindeki haZl elkilerini klsa ha~hklar halinde Slralamaya ,<ah§lyorum: 1. Onbe§1I1ci yy orlalanna degin Ball iilkelennin kllapludannda toplam to bin kadar el yazmasl vardl: bu saXI XVI. yy'da lam hin kal arlarak 10 mllyona ufa§ll . Bugiin 9a gda~ hir iiniversiIe kiiliipnanes1l1de he§ milylln kilarvar. 2. lngiltere'de 1)2) Ylhnm ilk sekiz aymda onbin okuma kilabl saillml§. 3. AYI11 yll ~ 1)2)) basllan Almanca eserlcrin % 8) i din reformu iizerinc yaztlml§ geri kalan % I Yi ise laik konularml§. l3ugiin oranlar lersine diinmii§llir, deniyor. 4. Yazar ve dii§iiniirlerin dogrusal bir manllk diizcnine sokluklan yazl uiIi, okuyan halkla orlak hir toplum vcya ulus bilinci yaralli. ). Dil kiil!iir sislcminin orlak man- llgl olan yazl, gramer ve yazm kurallannll1 once slantlarlla§masma, en sonunda ua evrcnsellC§mesine yol ar;arak farklt kiilliirlcri ayl1l uygarhk alam ir;inde lopladl. "Kultiiriin oili uy~nrll gm yazlsl" deyimi buradan gelir. l'iirk Dcvrimi'nin kabul clligi lalin alfahcsinin anlaml da huuur. 6. Alfahc hirligi, dil , lchr;c ve aglzlarl aym yazl dilinde loplayarak ulusla~ma siireeini hlzlandlrrl11~llr. Karagii7 ve Orla Oyunu anla~ma giir;lii gii vc yanh~ anlama iizcrine kururuyuu . Tiirk alfabcsi, loplum ve ki§ilerc ul a~ abildi gi. mal edilebildigi olr;iide, ulusal kimrigin lcmeli o lmu ~ lur, olacakllr. 7. Temcl cserlerin ulusal dillere ,<evrilmesi, okullara girmesi ,<agua~la§ rna siirccini hlzlanulrml§llr. 8. Farkh elnik gruplann orlak hil hilince sahip olmalan yalmz dcrs kilaplan ile degil giinliik baslI1 vc yazlI1 eserlcriyle mumliiin olmu§lur. 9. Sozlii gclencklen aynlan yazdi basll1 devlclin ve bilimin sozciisii 01mU~lur. iklidarlann "Mim-resmi " siizciilcri olagelmi§lir. 10. Kiiltiircl vc demokralik geli§mclere paralel olarak yazdi hasll1, llalkm vc Ilakkm -muhalcf'elin- Sesi 01mU~lur. II . Uzak Dogu loplumlannm kiil tiir ve uygarhk kavramlan, ~ehir ve ~c hirliucn -Mcuine'ucn degil - yazl,. basm ve yaYll1 (I3un)'uan liireldmi§lir. Ilk Japon lanm lakvimi XVII yy ha~lnnnda. 240 cililik Japon Kiilliir Tarihi isc XVlIl yt ortalannua yaYlmlanml§llr. 12. Japon Mucizcsi" denilcn olgunun gerisindc, 10 milyonluk hasm yayll1 llrajlan , hin ydhk bir yazm vc '7t:. 100 okur yazar ueslegi hulunuynr. Bu iirneklcr r;ogaltdahilir, farkh da ~()rumlanahilir cfhcl. Ancak hiiylik r;ogunlugunu Tiirkr;e cscrlcrden ser;mcyc dikal ellim . Yiiz milyarlar ucgerinuc F16'lar salahilen iilkemiz hlzh Iren ve lranway projcleri i~in mali bynak bul- makla giir;liik ,<ekiyorsa, bu ,<eli§kinin a'<lklamasml yazllmaml§ ya da heniiz basllamaml§ larihlerimizdc aeaha hulahilir miyiz? Yliksek leknolojiyi kullanmak hil ki§iyi kurum veya loplumu moderf)le§lirmeye, ,<ag allamaya 'y'elmiyor. Urelmek, bunun i,<in de hllmek, okumak, ozellik1c de yazllml§lan okumak gerekiyor. 8a§a giire~en iilkeler arasmdaki 'sanayi casuslugu, heniiz yaYlmlanmaml~ kaynaklarl ele ge,<irme sava~ldlr. IBM ilc FUTITSlJ arasmdaki soluk kesen hlz yarl§1I11, Avrupa veya Diinya Kupasmuan daha az ilgiyle izledigimizi inkar cuehilir miyiz? C;:agda§hk ve ulusal kimlik sorunlanmlzm lcmclinde yapIJ? da yazamadlgllTIlZ yaua okuyup da Iyi anlayamadl~Imlz larih veya daha dogru deyimle larihsizlik" vc de "lalihsizfik" sorunlanmlz yalmlyor mu? Masal ve cfsane ,<agmdan bilime ge,<i~in kiipriisii olan lanh bilinci , soze ve yayma degil, yazlya ve basma dayamyor. Yazl ve baslnll1 iki amanslz dii§mam var: Tclefon ve TV! Tclefonla ifeli§im , yazi yazma ~erek s inimini orladan kalumyor, TV Ise yazdanlan, yazdml§lan okumaya vakil blrakmlYor. Sonu,< olarak, giinliik hasmm hirinci sayfaran ayhk dergi kapaklnnna bcnzedi: Renk ve resim . Renkli haskl hir grafik sanall olmaklan r;lkll hoyama leknigi oldu . Mayolu 10laryanm ne 01· ,<iide hir ,<oziim gClirdigi anl§llnlmasl gercken hir sorudur .. . Bin veya hinbir ,<C§it "lem c l cscr"dcn r;nktan vazge,<ildi. Ama Dcrs Kitaplan ua dahil , iTkokulda ), mtaokulua 10, liscde I), yiiksekogrelimdc 20 kilap, loplam olarak )0 kilap okulahilsek , r;oziim kolayla§abilir. Bu elli kilabm scr;ilccegi 100 veya 1000 kilarherhaluc vardlr iilkemizdc. BII )'a:1 Prof. Dr. 80:1.:111'1 Giil'l'lI( illlfiil'riYI'II'" Saha" Garl' lI' it'l'illill 21 .}lIhaI1 99'!'d,' i.Hallhlll Swiss Ilolel'dl! dii: ellll'dil.:it' l'i hil' pa lI1'1d,' yal'lIgl /.:ollll~n/{/dall ij: l'lll'lIIl1i~·lil'. RADYO DUNY ASINDAN HABERLER •• ••• •• OZGUR RADYOLAR BILDIRGESI (A vrupa 6zgUr Radyolar Federasyonu ikinci Kongresi. Agustos 1989) I - Media'iar Diirdilncil Gii~ olarak kabul edilirler. <;:ok biiyiik siyasal ve ekonomik oyunlarm hedefi olurlar. vatanda~ gilnden gilne dl~laOlr. Diinya ~apmda "concentration"lar nedeniyle media'iar ve gene Ide ileti~im her tilrlil demokratik denetimden kurtulma e~ilimindedir. Bunlar enformasyonu mala donii~tiirilrler, vatanda~lara da pazardaki insan gibi davraOlrlar. Hcrkesi \0~ulcu ve ele~tirel bir ~er~eve ile uyu~amlya cak bir bi~imde ve ilcti~im hakkma aykm olarak tek kallba koyarlar. Devlet anlayl~l nm kar~lsmda bir kar~1 - iktidar durumunda olmalan gereken media'lar Dcvlctlc ortakla~a temel hak ve ozgilrlilkleri tehdid etmeye ba~larlar. Yani ilet i~im ara\lan ozgilr dola~lml, dii~iince all§veri§ini destekleyecekleri. insan Ian ve halklan birbirlerine yakla§lJracakIan yerde, kendilerine ula§ma olana~1 olmayanlan dl§layarak yeni engellcr yaralJrlar. Bu tehlikeler kar§lsmda biz ge~ek bir demokrasinin ve kiiltiirel ba~lmslzll~m giivencesi olarak onlemler almall ve vatanda§1 gozlerimizin onilndc do~makta olan ycni uluslararasl ileti§im alanmm i\ine sokmallylz. " - insan ve Vatand~ IIaklan Bildirgesinin ilanmdan iki yilz yJl sonra haberlc ~me ve anlalJm ozgilrlii~iiniin nc dcmek oldu~u nu yeniden anlatmanm \ok acele ele almmasl gereken bir konu oldu~u kanlsmdaYlz. Vatanda~lara, siyasal iktidarlar ve ckonomik gii\lerin do~rudan ya da do lay II bir bi- 6ZGUR RADYOLARIN ON iLKESi 1. Bir radyo kurmak ve kendi programml yaymlamak isteyen her toplulugunun radyo dalgalanna ozgUrce ula~ma hakkl vardlr. Bir radyo kurmak bir basm organt yaymlamaktan daha klsltlaYlci yasal ko~ullara tabi olamaz. 2. OzgUr bir radyo kar amaci gUtmeyen, kamu gUylerinin ve tecimsel topluluklann kar§lsmda baglmslz bir radyodur. 3. Her vatanda§ Devletin yonetiminde olan bUtUn frekanslann nasll kullanlldlgml, frekanslann nasll planlandlgml ve nast! boIU§UldUgUnU bilme hakkllla sahiptir. 4. Frekans bandmm bir bolUmU ozgUr radyolara aynlmahdlr. Radyo yaymclltgma aynlan frekanslann Ur;:te biri oncelikle ozgUr radyolara verilmelidir. Bunlann dl§mdaki frekanslardan ozgUr radyolar program elemanlan iletimi ir;:in yararlanabilirler. 5. OzgUr radyolar, kendilerine aynlan frekans bOlUmU ir;:inde bu frekanslann nasll kullamlacagml ve teknik yaym ko§ullanm ozerk olarak saptarlar. Bunun ir;:in her bolgedeki ozgUr radyolar bir komisyon ser;:erler. Komisyon kararlarma kar§1 Ust dUzeyde bir hakem kuruluna ba§vurma hakkl vardlr. Avrupa dUzeyinde de boyle bir kuru I olu§turulur. 6. Komisyon, ozgUr bir radyonun ba§vurusu Uzerine, ftekans daglttmmda ko§ullara uyulup uyulmadlgml ara§ttnr. 7. OzgUr radyolar her tUr vergiden muaftlr. Varltklanm sUrdUrebilmek ir;:in ozgUr radyolann kamu destegine ihtiyar;:lan vardlr. Bu destek ozel ve kamusal radyo ve TV istasyonlanndan altnacak ek bir vergi ile kar§llanabilir. 8. Telif haklan konusunda da ozgUr radyolara tecimsel olmayan karakterleri nedeniyle ozel kurallar uygulanmahdlr. 9. OzgUr radyolarda r;:ah§anlar meslekten gazeteciler gibi habere ula§ma ve yasal korunma hakkmdan yararlamrlar. 10. Media'iar ve telekomUnikasyonla ilgili yasa tasanlannm, yasa degi§ikliklerinin ve uluslararasl anla§malann hazlrlanmasmda ozgUr radyolann soz ve oneri getirme hakkl vardlr. vatanda~ \imde mildahele edemiyecekleri, ozgiir alanlarda ger~ek bir ileti§imin uygulanahilece~i ara\lar sa~lanmalldlr. Bu alan radyoculuktur. Her grup vatanda§a §un lar sa~lanmall· dlr: I. Her haberi alma hakJ(J ve hu hak tanmmadl~l zaman ba§vuruda hulunahilme olana~mm tanmmasJ. Au saydamllk hakkl. devlet yonelimindc olan. olmayan ama 10plum i1zerinde hissedilebilir hir elkisi olan biitiin kurumlara laOlnmalldlr. 2 insanlara bir kar§1 - haber yayma hakkl, ba§ka bir deyimlc yanll~ bildikleri her haber kar~lsmda hir yanll hilll tanlmak gerekir. Ki§isel olarak II ph nlmasalar bile insanlarm haber yayma. dU)lInce ya da killtilrel yaplliarmi .,.tk yft ,Ia (lId olarak yayrna hakJarl vardll. 3. ileli§im Haklan: lIer vatanda§ grubu ulusal smtrlannm olc"lOde ha~ka vatand~ gruplarlyla ili~ki KlIrao,lJr ve her soruyu a~lk bir tartl~maya sunabillr. III . <;:o~u zaman radyoculuk Yiice-Devletin orel av alaOl saYlllr ya Ja Iccimscl istasyonlar radyolarl kendi ol.el rnlilkieri gihi kullaOlrlar. Oysa hava biitiin dunyan,n rnalldlr, nefes almak i~in nasll hava gcrdl,\'se insanlann kendi seslerini iletmek ir,:in dc' hnva gereklidir. Devletler bu yiizden frekanslann kullaOlmlOl a"lk bir tartl§maya sunmaII ve radyoculu~u boyunduruklardan kurtarmahdlr. Bu ama~la birle§en her vatanda~ toplulu~u ozgilrce radyoculu~a ula~ma hakkma, para yilzilnden ayncahklara u~rama rna hakkma ve seslerini ba~kalan larafmdan bozulmadan yayma hillma sahip olmalldlr. Bu hak Evrensel insan Haldan Bildirgesinin 19. maddesinden . Uiusiararasl Medeni ve Siyasal Haklar Pakt'mdan ve Avrupa insan Haklan Konvansiyonun 10. maddesinden kaynaklanlr. IV. Biz. Avrupa Ozgiir Radyolan, yaym hill,"1 elde etmek i\in sava~tlk. Bazl iilkeIcrde lanmdl k, baZI iilkelerde giiciimiiz kabul edildi, bazl iilkelerde ya~amlmlzl tehdid eden ko~ullara tabi tUlulduk. Devlet tekeli nin siirdiirii ldii ~ii bazl iilkelerde de yasakland,k. Ama biz buradaYlz, siyasal ve ekonomik baskllara kar~1 koymaya kararhYlz. Temel haklarm savunu!masmda roliimiiz 01dugunun bilincindeyiz. Avrupa'da yaymclIlk yasalan arasmda uyum sa~ l anma e~ilim Icrinin daha ktitii ko§ullar yaratmasml kahul etmiyoruz. Tecimsel radyolann varllg,na sistemalik bir bi~imdc kar~1 koymadan siyasal iklidar ve ekonomik gii\ler kar~, s JJ\da ba~lmslz ve ozgiir radyolar olarak var nlma hakklmizi savunuyoruz. Bu belirttiklerimizin sonucu olarak. bOlgcsel. ulusal ya da bOlgesel diizeydc audiovisuel'le ilgili biitiin yasalarda, yonelgelerde ve konvansiyonlarda uyulmasl dile~iyle ozgiir radyo ilkelerini savunuyoruz. RADYO DUNYASINDAN HABERLER RADYOCULUKT A DEVRiM: Digital Radyolar 1995'de KullanIlmaya Ba~lanacak Radyocl/ll/kta yeni iler/eml'ler oll/yor. 1995'te radyo ~imdiki"dt'" ~'ok dt',lIi.)·ik. Yl'pyt'ni hi,. ill'ti~'illl araCl olacak, Tell', 'i:YOIllIII geliJlllesiyle radyollltl/ <"a,~1111 10mamla(liifllll sananlar aldamyorlar: radyo yeni a~amalara ha:/I·lamyor. Yanlllll radyoSllna "digital AI/{Iio-Broad-castillg-Radiodi//usion Son ore Numeriqul' (DAB) delleeek. Bu radyonun ii:ellikleri ~ullla,.: - Digital radyo Compact Disc gihi dilllenecek: - Digital Radyoyu ellgeht'lerden etkilellmedt'n her yerde aym netliklt' dilllt'yect'/.:silli:: - Digital Radyo yaylm yapan I'eridlerill saym ii~'e katlanahilecl'k. Yalli . .l·imdi hir k('IIIIl' 20 FM radyo.HI dillIe/lie olonagl I'arsa hu sayl 60'0 ~·lk(/hilece/.: . Avrupa iilkeleri uzun hir siin.:dcn beri digital radyo alamnda, EUREKA 147 projcsi ~er~evesi i~inde ~ah~malal yaplyorlar vc hu projeye Avrupa'mn tiim ara~tlrma merkezleri, yaym kun1mlan, elektronik endiistri kllrllmlan ve iiniversiteler kallhyorlardl. BBC, Philips, Bosch, Deutsche Thomson Brandth, Rundfunktechnik gibi kurumlar da bu projeye katklda blilunuyorlardl. Ama~ Japonlardan once bu alamla yeni hir~eylcr yaratahilmekti. Ara~lIrrnacdar her~eydcn once ses kaynagl iizerimle ~ah~lIlar ve yalmz insan kulagma seslenehilecek kaynaklan ara~tlrddar. Bu fi:ah~malar Fransa'nm Rennes kentinde CCETT merkezinde. Philips'i ve Munich'te Rundfunkteknik'c hagh IRT merkezinin katdlmlyln siirdiiriilJii; bu ~ah~malar sonunda Musicam denen yeni bir ses dcvresi hlilundu. <;:ah~malar hir yandan da yaym kanah iizerinde yapddl. Ara~tlrmacdaJ sesin dagltlml sirasindaki yankdan iizerinde fi:ah~tdar. Amafi: yankdan iinlcyerek sese bir dcger kazandlrrnak ve hiiylece Hertz dalgalanndan tasarruf saglamaktl. Bu da ha~anldl, rM yaymlarmda kullamlan giit;ten 10 kez az bil glifi:le Digital Radyo yaYlIll elde edildi. Bu iki tcknigin hirlc§imi ile DAB denen digital radyo teknigi ortaya fi:lktl. Bu teknigin ii~ iinemli iizdligi daha var: Digital sistemde monofrekans yayml ile iilkc ~apmda yaym yapdahiliyor; <;:ok-kent (mulliville) uygulamasl ilc her kenlle ayn hir frekans kullandlyor ve kentler kendi yerel yaYll1lannl programa ekliyebiliyorlar; yaym uydu araClhib ile de yapdahiliyor ve hOylccc Avrupa dlizeyinde yaYll1lar dlizenlcnc· hiliyor. Sir de ~u var: Digital sistemle verici say lSI arlllrliahiidigi i~in olanaklar ~ogalml~ oluyor; digital radyo ~e~it lilik ve t;ogulculuk getiriyor. Bunlann yam sira digital radyo veri hit;iminde bilgi saglamaya da clveri~li olacak. Radyonun lizerindc hir ckran ycr alacak, islcdiginiz hilgilcri. fotograllan bu ckranda hulacakslI1lz. Tabii bunlar TV'deki gibi harckct eden giiriintiilcr olmayacak. Digital radyolann 1995 ydl i~inde Avrupa'da sallp ~Ikmasl hcklcniyor. Yapdan hesaplara !like hir digital radyonun riatl buglin sat ilan iyi kalitcli hil radyonun fiatl kadar olaeak. Digital radyonun yaYll1cillkta hiiylik hir devrim olacagl anla~llIyor. AVRUPA YAYIN BiRLici TUM AVRUPA'YA YAYILIYOR EBU-lJER (European Broadcasting Union- Union Europeenne de Radiodiffusion) diyc adlandIrllan Avrupa YaYIll Rirligi'nin 1993 sonunta tlim Avrupa iilkclerini kapsayan hir orgiit ohnasl i<;in ~all~malar siirdiirliliiyor. 12 ~uhat 1952'dc kurulan EBlJ eski Sosyalist Dogu Avrupa iilkelerinin dl~lJ1daki tlim AVnlpa iilkcleri ile Kuzey Afrika iilkclcrindcn olu~maktadlr. Japonya, Avustralya. Birle~ik Amerika, Kanada gihi hir ~ok iiyc de EBU'nun ortak liycsidir. EBU 6 lIaziran 1954'de sekiz Avrupa iilkesi tclevizyonlan arasll1da Montreux'de hir deneme yaYll11 ile Eurovision prngramll1l ba~latml~, 1956 Oeagll1da Eurnvision Control Centre adll hir orglit kurarak 24 MaYls 19)6't!a Eumvision ~arkl Yan§masllli ha~latml~tlr. RADYOLARDA FRANSIZ E13lJ 1962 Ocak aYll1da da Eurovisinn Network'ii kurarak Eurovision gUnliik ortak haher yaYll1lanm diizenle- ~ARKILARI mi~tir. rransa'da SNEP (Syndicat National de I'Edition Phonographique) ve AI'I'I (Assocuatinn de productcurs de phonogrammes indepcndants) adlan allll1da toplanml~ olan plak ve kaset liretieilcri ilc I'M yaYll11 yapan radyo kurumlaflllln hirt;ogu araslnda yaYlnlarda J-'ranslz ~arkdannll1 oranll\l saplayan hir anla~ma imzalandlgl hildiriliyor. Anla~maya giirc hu radyo ~chcke lcri ~imdilik en liZ % 25 nranlllda franslzea ~arkl yaYll1layacaklar, yerd rad· yolar ise 1992'dc ~k, 35. gclceek yd ry, 40 oranlllda Franslz ~ark l s l yaYll1lamak zorunda nlacaklar. rranslz Audiovisuel Yliksck Konseyinin de hlillin radyolar ir;in en az ry, 15 oralllm saplamasl heklcniyor. Dogu A vrupa iilkeleri ise 1946'da Prag'da Sllvyetler Birliginin yonetiminde kuru Ian OIRT (Organisation Inlernatillilaic de Radiodiffusion et Television) adll orgiite iiye olmu~lar dlr. Bu iirgiit de 1960'da Intervision News adl! haber all~ veri~i mcrkezini olu~turrnu§tur. Eumvisinn Network He Intcrvision News ~ehekelcr i arasmda Yillardan hcri program ah~ veri~i yapllmaktadlr. .. Suvyetler Birligi ve Dngu Avrupa Ulkelcrindcki rejim degi~ikliklerilldcn sonra OIRT gii~ten dii~mii§ ve EBU ile anla~arak tek hir Avrupa yaYIl1 orgiillinUn kurulmasll1l desteklcmi§tir. Bu knnuda ge~en yd Strashourg'da iki iirgiit temsikileri arasll1da ~qilli toplantdar yapIlml~ ve gcleeek yll sonunda gcr~eklqtirilecek alan birligin tCJ11ellcri ve ilkcleri Uzerindc anla~ma lara vardml~tlr. DUNY A TELEViZYONLARINDAN HABERLER VE YORUMLAR KARAOKE TELEviZYONU Ayltk Ll' MOllde Diplolaliql/e gazl'Iesillin miidiirii I~nacio RamOllel ga:elellin JI/hat so)'wnda Japonya 'da ell )'ayglll olan Karaoke oylllll/l1l/n .1'011 "Karaoke oyunu bugtin Japonya'da yaygmdlr. Ulkede 500 bin Karaoke salomi vardlr. Bu oyun son zamanlarda Amerika'da da yaygmla§ml§ ve oradan fransa'ya slf;raml§l1r. Bu salonlarda oturan mti§terilerden biri sahneye ~Ikal ve bir §arkl ister. ~arkmm mtizigi derhal bilgisayar araclhgl He teyp'de ~al maya ba§lar. ~arkmm sozleri de yinc aym ara~la salondaki bir ekrana yazlhr. Sahneye ~Ikan mti!jteri mlizik e~ligin de, ekrandaki sozleri okuyarak §arklYI soyler. Mti§terinin ~ok kotli bir sesi 01sa hile salon kendisini alkl§lar, ~ok eg1enceli hir hava olur. Mti§teri sahne.den iner inmez kendisine, kendi sesiyle hir de video - kaset ya da ses kaseti hediye edilir. Demek ki sesiniz gtizel olsa da 01masa da onemi yok, orkestra ve ekran araclhgl He her§ey dtizenlcnehiliyor. Siz kcndinizi tanllml§ oluyorsllnuz . Sahncye ya da ekrana ~Ikmak size muazzam bir zcvk veriyor. ~imdi tclevizyonlarda buna benzcr §eylcr yaplyorlar. Fransa'da "Milyonerlerin bilcti" diye bir oyun var. Biletiel 10 franga sallhyor, kazamrsamz sizi televizyona ~Ikartlyorlar. Bu biletler 1991 'in son ti~ aymda 140 milyon frankhk satrlml§". (Yani 140 milyar TL.) ignacio Ramonct §imdi tclcvizyonlann her flrsalta izlcyicilcri ekrana ~I karltlklanm yazlyor. <;:c§itli programlarda izlcyicilcr olur olmaz ncdcnlerle ckrana ~Iklyorlar, kimi komiklik yap 1yor, kimi ba§mdan ge~cn ~ertiven1eri. kahramanhklan anlatlyor. Iz1eyici de bun Ian heyecanla izliyor. izleyicinin ekrana ula§masl telcvizyonda hir dcmokratla§ma cylcmi saYIlahilir mi? Ekrana ~ok saYlda niteliksiz insanrn ~Ikmasl telcvizyonda olsa 0lS3 bir poptilizm saYlbalir. Poplilizm de demokratla§ma demek degildir. Televizyon ancak ~e§itli cgilim1ere, dli§tincclerc yer verdigi zaman ~ogulculuga yonclmi§ olur, yoksa siradan insanlann ahuk sabuk soz1erini, zlrvahklanm duyurmakla degil. Euronews'un Merkezi Lyon Olacak. Avrupa'da 12 Kamusal TV kanahnm yoneticileri Avrupa ~apmda 24 saat ortak yaym yapacak Euronews kanahmn Lyon'da kurulmasml kararla~tlrdl lar. Bu projeye kalilan TV kurumlan YABANCI FiLM KOTALARI zama/! - larda lelel'i:yolllarda da l'Ikileri oldl/gl/l11/ ijne siirerek !jl/lllan yaz lyor: ~ok TV'DE YERLi ve §unlar: Almanya'dan ARO ve ZOf. I3e1~ika'dan RTI3F, Ispanya'dan RTVE. Fransa'dan Antenne 2 ve Hn, Yllna· nistan'dan ERT, italya'dan RAJ. Finlandiya'dan YLE, Yugoslavya'dan JRT. Monoko'dan TMC ve Avrupa dl~lI1dan ERTU (Mlslr) . Bir Portekiz kanahllln da proiieye kalilmasl bck lcniyor. Euroncws'un i§letme hlitr;esi 5C milyon Ec u olm.:ak (yakla§lk 64 milyon dolar). Bunun yansml projcye kat dan kanallar yliklenecek hlitr;enin diirttc hi· ri ahonmanlardan ve rcklemlartlen kar§rlanacak. Cicri kalan masral1an Avrupa I'arlamentosu, l ~ ruiika projesi gihi ortak Avrupa Kurulu§lan odcyecckkr. italya'da p TV Kanahna Izin Verildi. italya'da te1cvizyon kanallanndaki anar§iyc son verilmesi ir;in Bakanlar Kurulu ge~en Ylhn son glinlcrindc bir kararname ile ulu sal ~apta yaYll1 yapacak kanallann saY Isml 12, yen:l kanal · lannll1 saYIslm da 500 olarak saptaml~' 11. Bu r;cr~cve ir;inde ulusal ~apta yaym yapacak 12 kanal ~iiy\e ser;ildi: (Canale Cinque, italia Uno, Rete Quattro), Te!cmontecarlo !talia, Vidcomu· sic, Sincma vc Spor Kanah Telcpiu 1 ve Te!cpiu 2, Rete A (Brczilya te1ev()· nellalanlll slirekli yaYlnlayan hir kanal). Rete Capri. Portekiz Televizyonunda Tekel Kaldlflldl. Portckiz'de yaYll1crlik tekelinin kaldrnlllnaSI vc TV kanal saYIsmll1 2'den 4\: ylkartrlmasma karar ve rildi . I3u yrl sonunda ylirtirlligc girccek olan yeni dlizcnleme ilc kanallann ikisi devlet yonctiminde olacak, ikisi de tize!. Oze! kanallann hirisi kilisenin ve katolik r;evrelcrin yonctiminde olacak. ohlirli de iktidarda olan sosyal dcmok· rat parti liderlerindcn Francisco I'intc Balsemao'nun. I3liylik hir hasm ve yaYlm:lhk ortakhgmm ha~lnda huiLlI1an Balscmao yeni TV kanahnl Brczilya'da tcIcnove1a'lan yapan Gloho f'irm as mm hir yan kurulu§u olan COMAR firmasl ilc hirlikte yonctcctk. Kanal saYlslIl1ll 2'den 4'e r;lkartrlmasl ile devlct kanallanna verilen rcklamlann azaimasl hckleniyor. Avrupa lelevizyonlannda ne oranda Avrupa yapisl film oynaldacagl 1985'dt:n bu yana hem Avrupa Konseyi ,cn,cvesi ic;inde larll ~ma konusu oluyor. hem de Avrupa Ekonomik ToplulugU'nu n organ I olan Avrupa Parlamenlosu Ic;inde. Avrupa Parlamenlosu Ocak 1988'de Avrupa telcvizyonlannda % 60 onllllnda Avrupa filml gbslcrilmesini onenJi. Kas!!n 1988'de Avrupa Konseyi "S Inldar Olesi Avrupa Televizyon Konvan siyonu Projesi"nl gtirii~mek iizere Slokholm'de bir loplanll diizenledi. Giindemde iki soru n vardl: - KOlalar: Franslzlar Avrupa filmleri oranIl1l1l % 60 olmasInI iSli);orlardl. ama bunun S'lal t6-22 arasInda Yr 500labileccgini kabul ediyorlardl. - Reklamlar: Reklam oranInIn genelde 0;' 15 nimasi. ama her han gi hir saalle de 'le, 20'yi a~mamasl iSleniyordu. Tnplanllya kaldan iilkeler: Avuslurya. Rcl,ika. Klbns , Danirnarka. Fratlsa. AItnanya. Yunanislan. IzJanda. Irlanda . Iialya. Lihlcn~tayn. Liiksemlwrg. Malia. IIolla.nda. Norve~. Porteklz. Ispanya. Isve,. Isvir;re. IngIilere. Finlandiya. Vali kan ve Tiirkiye. (23 iilke). Rodns Konferansl: (AralIk 1988) Avrupa Ekonomik Toplulugu Devlel ba~ kanlan IOplanllSInda akla yaklll hir oranda Avrupa filmleri oynailitnasl tinerildi. Avrupa Ekonomi k Toplulugu Bakanlar Inplanllsl: (13 Nisan 19Rt») Avrupa filmlcrine ,ngunluk saglayacak bir oran da yer ayrdmasl iSlendl. Avrupa Parlamenlosu Tnpiantisl (Avrupa Ekonomik Toplulugu. 24 Nisan 1989 Slrasbourgj: Avrupa filmlcrine \'0gu nluk saglayacak bir yer aynimasl iinl'rildi (oran saplanma(II). Reklamlann % L'i-20 oranInda oltnaSi islendi. Avrupa Konseyi Rakanlar Knmilcsi (5 MaYls 1989): Avrupa SInlr ciresi TV stizle~mesi. Yay In siirt:lerinin ~ogun lu gu Avrupa kaynakii iiriinlere aynJmaSi onerildi. AVI'upa Ekonom ik Toplulugu 12'lcr DI~i~len Rakanlan Toplanllsl n.iikscmhurg. 3 Ekim 1(89): SInlrSIZ Tclcvizynn Direklifi onaylandl. Bclr;ika ve Danimark a muhalif kaldl. Avrupa yapil ianna c;ogunluk saglayacak hir oranda yer aynimasl dnenldl. Yapllnm giiciiniin 01madlgl vurgulandl. Avrupa Ekonomik Toplulugu - I'ransa araslnda an l a~ma (31 Tcmmuz t9(1): En ,ok izlencn saal lerdc su oranlar uyguianmasl karada~ltr1ldl. '10 60 Avrupa ~ar'll (flunun % 40'1 ulusal yapll. r;, _O,i iilesi Avrupa lilkcleri) 'le 40 i\ vrupa dl~1 yap ll. Audiuvisucl yap II nedir? TOI,lanlilarda kOlalann yalnlz "audiovisue yapll lar" i,in ger;erl l olacaih hclirIildi. flu yaplilar da ~tiyle lanllnlandl. - Fiuion'lar (kurgu filmlt:r) - fldgescller - Animasyon filmleri Neier audiovisuel yapll degil? - Tal-Show'lar - Dogrudan sahne yaYll1lan Avrupa yaYll11 nedir? - flliliin Avrupa lilkelerinin yaplilan. Yani . Rail ve Dogu Avrupa ve Tiirkiyc. - Fransa'da Yiiksek Audiovisuel Konsey'e kanallara gore oranlan saplal\1a yelkisi vcrildi. Joranslz Milli Meclisi 16 Arallk 1991'dc: kllialarla ilgili tineriyi onayladl. ULUSLARARASI iLETi~iM • • • • • GAZETECILIK TARIHININ EN •••• •• • BUYUK SERUVENI : CNN HdZlTopuz Bugiin uluslararaSI televizyon yaymclltgl deyince akla ilk CNN geliyor. Ted Turner / Ha;:iran /980'de CNN'i kurarken bunun "gazetecilik tarihinin en biiyiik seriiveni" olacagml s6y/cmi-Iti; gen;ekten de oyle oldu. CNN uluslararasl ileti-limde bir devrim yaraftl. Neier denmedi CNN i~'in? "Non-Stop TV", "Media Dm'besi", "TV'de fast-food", "Sip-Iak Gazetecilik" .... Ted Turner 1970'e kadar ileti§im alantnda adl duyulmu§ bir ki§i de~ildi. Sonradan o~rendik. Ted Turner 0 YII Atlanta'da halmak durumunda olan bir yerel TV istasy"nllnu sattn almak istemi§, daOl§manlan k~ndl,tni vazgee;irmeye r;alt§ml§lar: olmaml~. 'kd Turner inad etmi§ ve istasyonu saIinalml~. Bir sure sonra WTBS (Turner Broadcasting System) adlt kablolu TV §ebekesini kurmu§. Bu §ebekenin birkae; YII ir;inde abone saYlsl milyonlan a§ml§. Ru ha§arl ilzerine Ted Turner'in yeni bir seruvene allldl~tni goruyoruz. Amerika'OIn bu gene; TV palronu 24 saat baber yaytnl yapacak bir TV istasyonu kurmaya yoncliyor. Vine kendisini vazger;irmeye kalklyorlar. olmuyor ve CNN kuruluyor. I§te 0 zaman Ted Turner'in adl tiim ileti§im diinyastnda duyuldu. "Bu i§ tutmaz" diyenler r;ok oldu. ama CNN tuttu . Ru istasyon 0 donemde yalOlz Birle§ik Amerika'daki kablolu TV §cbekelerine yiinelik yaytn yaplyordu. CNN'i dl§andan izlemek stiz konusu degildi. AyOl ylltn sonunda Ted Turner yeni bir haber servisi kurdu : Headline News. Bu kanal da her yanm saalte bir yeni bir klsa haber program I yaytnhyordu. Headline News 800 bin abone ilc yaytna ba§ladl ama. dtirt YII ir;inde abone saYlsl 16 milyona yiikseldi. Bu i§de ba§anh olunca Ted turner once 1983'IC Far East Service'i. sonra da 1985'te Europea Service'i kurarak dl§ dunyaya ae;lImaya ba§ladl. I Ekim 1985'te Ted Turner Headline News programtnl uydu ile Avrupa Tclevizyonlanna iletmekle yeni bir i§c giri§li. Canal Plus. TF I. Antenne 2 ve fR 3 gibi Franslz televizyonlan Headline News'a abone oldular. <;:ok klsa zamanda bu servis geni§letilcrek CNN International (CNNI)'e donii§til. Bizim burada izledigimiz CNN gere;ekIe Amerika'daki CNN degil. CNNJ'dlr. Bu program Amerika'daki CNN'den ser;meler. Headline News haberleri ve CNNl'nin ilrettigi giinde yakla§lk dort saatlik oze! haberlerden olu§uyor. CNNI Amerikah olmayan bir i~leyiei kitlesine gore hazlflaOlyor. Ilk ba§larda CNNI yalnlz Avrupa'ya. Kuzey Afrika ve orta Dogu illkelerine ytinelikli. sonra hullin illkelere seslendi. UluslararaSi planda CNN'i ba§3nya ula§l1ran hirkae; tinemli haher var: - MIsir Devlet Ra§kaOl Enver Sedal'a kar§1 giri§ilen suikasltn eanh olarak veri 1mesi: (1981). - Challenger uydu la~lylelSlIlIn havada patiamasl (1986) . - Wall Slrect'te borsa bunahml (1987). - C;in 'dc Tiananmen olaylan ( 19X9). - Panama'da General ~"ri~~,,'1l1l1 lulukInnmasl (1990). " - Nelson Mall,kl" lie Ilk konu~ma (1990). - Tilm diinyada CNN'i taOltan Ktirfez Sava§1 ( 1991 ). - Moskova'da darbe (1991). - Gorbor;ov ile Yeltsin arastndaki TV tartl§masl (1991). CI'!.PI'in giieil: Abone saylS1: 123 illkede 70 milyon abone: aynca Amerika'da 51 milyon nbone. Bunlardan ba§ka Amerika'da 225 TV §ebekesine. dl§anda 400 TV istasyonuna ve binden r;ok otele program daglllml. Rilrolar: Amerika'da 9. dl§anda 18: Pcrsonel saYIsI: 600 kadar: BUIe;e: Masraf 135 milyon dolar (1989'da). Gelir 340 milyon dolar Kar 140 milyon dlliar kadar. KuliaOllan uydu saYIsI: 5 <;:ah§ma Ytinlcmleri : CNN. oiaYI olurken anlatmaya yonelik bir yiinlem uyguluyor. CNN'in yom:licileri olaylan daha duyulmadan once ara§lIrmaya yoneldiklerini soyluyorlar. Amae;lan izlcyieiyi TV ba§tnda surckli IUlabilmek. Bu da her zaman kolay i§ degi!. Canh yaytn izleyieide bir olaya ilk lanlk olma eo§kusunu uyandlflY0r. Izlcyiei bir r;e§il "haber haslaSl" oluyor. Buna "haber loksikomanisi" deniyor. Izlcyiei bir kez loksikoman lliullea haberleri gazelclerdcn de izlemeye ba§hyor. Gazelcde okuduklannl goriintillerle izleyinee daha da zevk allyor. CNN'ciler "Rizim hir saallik hir programlmlz hir gazele sayfaslOl bile doldurmaz" diynrlar. Bir saallik programdaki konu§lOaian yazmaya kalksaOlz. gerr;cklen de oyle. bir sayfaYI doldurmaz. Ama goriintilleri anlalmaya kalklOea i§ degi§iyor. CNN'in yaptlgl en yararh i§lerden biri diinya olaylanOl hie; izlemeye alt§lk olmayan Amerikan halklOa dl§ diinyaYI lanllmasl oldu. DI§annlO kapllanOl ar;ll. Bu az §ey mi7 CNN'eiler "Biz iZleyiciye kar§1 duruSI olmnya e;all§IYoruz. 3ma aeele haber YCli§tirmek yiiziinden bazl hatalanmlz olabilir" diyorlar. Ama. bu halalar bazen r;ok zararll izlt:nimler yarallyor. CNN gii~ bir i~i ba§armaya r;alt~IYor. Habercilikle iki anlaYI~ var. Biri haberi Sleagl sleaglOa pallalmak. Boyle olunea haber yeleri ol,ude ineelenlOemi~. ara§tmlmaml§ oluyor. Ikinci anlaYI~ haberi iyice iil~'up dcgcrlcnuirdiklen soora yaYlOlamak. CNN'ciler hirinci kurall lIyguluyorlar. CNN'cilcr "Oleki TV'ler ie;in haher gencl programlO bir htilUmUdUr. zaman doldunna. oyalama. cglcnuirme araeldlr. Oysa hil.ilO i,in haber her~eyin ba~ldlr" diyorlar. Ama her zaman . iiyle surukleyici h"I11h" hahcri n~rcuen hulacaksllllz'! CNN hu uurull1 brda "Invesligalion jllurnalism" den"n ara~ tll1na !!;t/Clccillginc y()ncliyor. hir "''1' I~i .. nu da ~L' lli ~ CNN'i silrekli izlemenin kOlii bir yaOl var, ayOl goriinliiyu gunde be§ on kez izlemck zorunda kahyorsunuz: blkllflYOr. Ama. olaYI bir kcz kar;lrml§saOlz sonradan yakahyorsunuz. CNN'nin gue;lilklerinden biri de bir olayl dunyanlO dort bir yanlOda. degi~ik kulturler i~inde ya§ayan insanlann tilmune gore degerlendirebilmek. her topluluga kar~1 saygilt olabilmek: gii~ i§. CNN'eiler "Korfez,:.sava§1 bir Ylldmm sava§1 idi. bu sava§ bir fasl-food televizyonunu zaruri ktldl" diyorlar. Buna kar§lhk "Bu Sava§ CNN'in sava§1 idi" diyenler de oluyor. CNN rtiportaja aglrllk veriyor. yoksa incelemeye. yoruma degil. diyorlar. onlar da buna kar§IIIk "Biz Ktirfez Sava§1 sonunda lam 475 uzmaOl ekrana r;lkartlp yorum yapllrdlk" diye yaOlI veriyorlar. CNN'in Sava§ slraslOda lrak lelevizyonuna baglanarak verdigi gOliinliilcr Amcrika'da geni§ lepkiler uyandlrml~11. lIalla CNN'in "Irak propagandasl" yapll!h hile soylendi. Oysa CNN'eiler bu konuda ,ok litiz davrandtlar. Irak bombardlman lannda olenleri. sur;suz insanlann r;ekligi aedan ckrana gelirmediler. Buna kar§lhk mazola hulanml§ karabalaklarla Irakltlann zalimligini goslermeye r;all~l1lar. Sonra 0 karabalak giiriintillerinin ba§ka bir ulkede e;ekildigi de soylendi. MUllefik birliklerin yon<!rgclerine salt bir saygl gosterdiler. gizlilik ir;inde IUlulan askeri haberleri. ornegin Kuveyl <;:1kartmaSi konusunda tineeden bildiklcri aynnltian yaYlOlamadtiar. Ama yine de. CNN'e kar~1 olan tutueular Bagdal kaynakll haberlerin CNN'den yaylOlanml~ olmas,"1 affedcmiyorlar. . Teu Turner "Ikinci Dunya Sava§1 ie;inde ~all~saydlk mUllaka Berlin'e muhabir gonderir. Goebbels'in koydugu slOlriar i,inue haber ilelmeye e;all~lrdlk" dedi. CNN'eiler Hiller'le ilgili haberlerin yaYlOlanmasl . dunyanlO ona kar§1 dii~manlt~101 artllrmaya yarardl. diyorlar. Evel. bu ba§ka hir habereilik anlaYI§I, e;ok iyi bir§ey insanlara olnylan dogrudan degerlendirme olanagl saglayaeak bir yo!. Ama. CNN Korfez Sava§lOda bunu yapamadl ki. Bu yonlem uygulansa uluslararasl anla§mazllklar azalmaz ml? insanlar birbirlerinin duygu ve dii§iineelcrini daha iyi anlarlar ve uluslararasl anlaYI~lar geli~ mi§olur. Ama ne yazlk ki. bOyle bir habercilik anlaYI§lOdan e;ok uzaglz . I1eli§imeiler uzak ollnsalar hile yoneliei.lerin bunu anlamalanna hie; olanak yok. Izleyieiler de ekranda kan ve enkaz gtirmeye ah§lIlar. Ama bullin bunlar hep Ick ae;ldan e;ekileeck. Ick yonlii olaeak. Sava§larda ve gerilim durumlannda sansiir vc kcndi kendini denelim mekanizmaSi iiylc iyi i~liyor ki.Aklktilk ve humanizma gUmc gidiyor. herkes ~oven kesiliyor: kork u n, hi r~ey. BASIN, AJANSLAR VE GAZETECiLER Eski sovyetler Birligindeki Haber Ajanlar. He Olacakt SOl'yel/er Bir/i.~i dali/madall iillce Bir/igi il'l'l"I'lI IIIl.:e/erde Tass 1'1' NOl'Osli o.iall/al'l11111 tIl~",da §u ajatlS/ar I'ard,: Kazal.:islall'da K.,,·glZlslan'da O:ht'l.:islall'da A:erhaycall'da TlIrl.:mellislall'da Tacil.:islall'da Giircislal/'da f:r/lll'lIislal/ 'da Ul.:rayna'da Hl'yaz Rusya'da l.illlallyo'da EXIOI/I'O'da 1."IOII:"o'tlo Molt/a I'yo 'tlo : : : : : : : : : : : : : : Kazlag Krrrag UZlag Aurill/orm Turl.:mellill/orm Tajil.:la Gruzill/orm Armel/pre.u Ralau Be/la E/la Ela L.allll/orm AII'm Bu ajanslann yabanci ajanslarla dogrudan ili~kilcri yoktu, dl~ haberleri Tass'tan ve Novosti'den allyorlar. kendilcri de yalntz ulusal haberleri iircterek bunlan Tass'a aktanyorlnrdl. Cumhuriyetler baglmslzIIga kavu~tuktan sonra hiltiln bu ajanslann ger~ek hirer ulusal ajans durumuna gelebilmek i~in haZlrllklara giri~tikleri hildiriliyor, Bu da geni~ yatmmlan ve egitim gormii~ kadrolan gerektirmektedir. Tiirkiye'nin Tiirk~e konu~an iilkelerdeki ajanslara teknik yardlm yapmasl hcr halde onilmilzdeki aylarda slk S1k giindeme gelecektir, Kazakistan. Klrglzlstan. Ozbekistan. Tiirkmenistan ve Azerbaycan haber ajanslanile AA arasmda bir haber Poo!'u olu~tu rullnasl da soz konusu olacaktlr. Afrika. Latin Amerika. Asya-Pasifik ve Baglantlsl'Z iilkder arasmda da bu ~e~it pool'ler olu~turul mu~tur: PANA. ASIN. OANA (ANN). NAMAI' hunlarm en onemli tirnekleridir. FRANSA 'DA ROBERT HERSANT'IN BASIN IMPARATORLUGU On Iii "basm imparatoru" Robert Hersant ge~en Mart ayl i~inde ta~ra kentlerinde ii~ giinHik gazeteyi daha ele ge<yirerek tekcl smlrlanna dayandl. lIersant'm satin aldlgl gazetder ~unlar: Courrier de !'Ouest. Maine Libre et Ardennais. Paris'te Figaro ve France Soir'ln sahihi olan lIersant'm clinde hulundurdugu giinliik gazete say,sl bOylece 22'ye yiikse lmi~ oluyor. Midi Libre ve Est Repuhlicain gazeteIcrini de Hersant aynca kontrolu altmda hulunduruyor. Hersant ge~en ytl ulusal ve holgesel giinlilk basm tirajlanntn % 24'ilnil c1inde hulunduruyordu. Franslz yasalanna gore bir ki~inin sahip olabilecegi gazetelerin tirajl top lam tirajm % 30'unu ge<yemez. Ilersant satm aldlgl gazetclerle btiylcce tekelle~me smlrlanna varml~ oluyor. Franslzlar bunu haslnda t;ogulculuglln tehlikeye girmesi olarak yorumluyor vc hilkiimetin harekete get;mesini istiyorlar. . Toplam tiraj oralll % 30'u get;ersc lIeti~im Bakanlllin hemcn savclIIga ha~vllrarak I1ersant hakkmda k"vu~llIrrna a,maSI gerekecek. Runun it;in de ke,in tirajlann saplan- mas, i1e i~e ba~lantyor. Tirajlarda slk slk onemli degi~iklikler oluyor. Hersant'ln sahibi bulundugu gazetelerin durumu da her zaman pek parlak degil. Ornegin France-Soir bir zamanlar Fransa'mn en yiiksek tirajll gazetesi idi. bir milyon tirajl van.!I, ~imdi ise tirajl 200 bini a~m'yor. denetimi altma girmi~ oldu . Esti Hirlap eskiden komilnistlerin elindcydi. ~imdi liberal-sag egilimli devletin elln,' ger;ti, Oysa rejim degi~ikliginden sonra haglmslz olaeagl umut edilmi~ti. Maxwell'in denetimindeki Magyar Hirlap gazetesinin de bugunlerde el degi~tirme si bekleniyor. Maxwell'in hisselerini satm almaya aday 34 firma var. Ba~ta gelenler Alman Gruner und Jahr (Bertdmann gruhu). Italyan Republica ve Isvi~reli Marquand gruplan. Maear gazeteleri bOy Ieee uluslararasl hasm tekellerinin eline ge~mi~ olacaktlr, FRANSA 'DA KADIN GAZETECI SAYISI ARTIYOR MACAR BASINI PATRON DEGi~TiRiYOR ingiliz basm imparatoru Roben Maxwell oliimilndcn hir sure tince Macaristan'da Esti I1irlap ve Magyar Hirlap gazetclerinin hisselerinin % 40'1111 satlll alarak Macar basmllla yeni bir hi,im vermeye yonclmi~ti. Ama Maxwell'in oltimiinden sonra durum degi~ti. Esti Hirlap gazctesinin hisselerinin % 40'1 Maxwell'in. % 40'1 da Devlet yonetimindeki bir yaym evinin elindeydi. Maxwell'in ijlilmlinden sonra onun hissekrini de Hirlap Kiado adllldaki bir yaym evi satm aldl. Boyleee Esti Iliriap tamamen dcvlctin Fransa'da BaSin Kartlan Komisyonunun yaptlgl bir ara~tlrrna: Kadm gazetecilerin oranlnlll son on yll i,inde %25'ten. %33'e yilkselmi~ oldugunu gosteriyor, Genff gazetecilerin oranl da artmaktadlr. <;:all~an gazcleeilerin % 73'iinun ya~1 45'in altmdadlr, Gazetecilerin % 70'i yilksek egitim gormii~lerdir. Set;ilen dallar genelde Edebiyat. Gazetecilik Yilksek Okullan. Hukuk. Siyasal Bilgiler'dir. Kadro dl~1 yazl iicretiyle ~all~an gazetecilerin oranl da 1980'de % 9.6 iken. ger;en yll % 14.8'e yilkselmi~tir, Bolgesel Haber Ajanlan ve Pool'le Bugiin t;e~itli htilgelerde etkinligi olan haber ajanslan pool'lan ~lInlardlr: ba~lIca Baglanhs,z Ulkeler Haber Ajanslan Pool'u: Non Aligned News Agencies Pool (NANAI') adl veri len bu pooTun kurulmaSl ilk ke7., 1960'ta.l_usaka'oa toplanan BaglantlSlz Ulkeler U,iincii Zirve Konfcransmda ortaya atlldl. Ondan iit; yll sunra Cezayir'de toplanan Diirduneii Zilve Konfcranslllda da hu dilek yinelcndi, Yugoslav Tanjug Ilaber Ajansl bu dilege uyarak bir ilrgut kurmaya yoncldi. (xak f975'te de Pool denen tirglit olu~lu ruldu. I'ool'un merkezi Rclgrad'tayd\. 12 Ajans bu orgiite ilye oldu. Ajanslar kendi haherlerinden ,Ikardlklan ozetleri Tan jug'a gonderiyorlar. 0 da bunlann daglllmml sagllyordu. Bu slralarda, .,Tcmmuz 1975'te Li ma'da l3aglantlslz Ulkclcr DI~i~leri l3akanIan toplantlsl yap lid I. Bakanlar Tanjll{un bu gin~iminin gcli~tirilmesini vc hu amar;Ia hlr sempozyumun duzcnlcnmcsini <incrdilcr. Tunus bu i~i elc alarak 1976 Martmda "Baglantlslz Olkekr Ilabercilik ve ilcti~im Sempozyumu"nu dUl.enlcdi. Toplant":,, en klsa zamanda Enformas)/on bakanlanyla ajans genel mlidiirlerinin hir amya gelerck bu konuyu gcli~tinncleri iSlendi. Bu iineriye uyularak 1976 Temmuzunda Yeni Delhi'de bir toplantl dlizenlendi, NANAP'm statiisii bu toplanllda hazlrlandl. Ondan bir 3)1 sonra da, 1976 Al!.ustosunda Sri Lanka'da ne~inci Zirve tuplantlSl yap lid\. Devlct naKanlan Yeni DeIhi'de h:1I.Irlanan Puol tasansml onayi:ldllar VI! NANAI' boylece kurulmu§ oldu. . NANAP'm bugiin 7 dagllim merkezl vardlr: Rclgrad. Yeni Delhi, nagdad. Ilavana. Tunus. Kin~asa ve Jakarta merkolcrio I'oul'a 100 lilkc iiyedir. Pool glind,' ~' ak1a~lk 60 hin siizciik dagltlr. Pan African News Agency: PAl\'A rlu aJanslIl kurulmaS! I~m Ilk glrl~lIn- ler Unesco'nun 1983'te Tunus'ta dilzenledigi Afrika Haber Ajanslan luplanllsmda yaplldl, ama somut tilr sonll, elde edilcmedi, 197.Tde Kampala'da toplanan Afrika Birligi Orglitii (OUA) toplanllsmda bu konu yeniden gundeme getirildi, ilye i1lkeler hu I'le belirli bir para koydular ve Nisan 1979'da Addis Abeba'da yapllan bakanlar Konferanslllda PANA'nlll tcmell.:ri allldi. Bugun PANA'nm mcrkezi Dakar'dadlr. Ajanslar kendi haberlerini Dakar'a iletirlcr, oradan haberler iive lilkelere gonderilir. . PANA'nlll 43 iiyesi vardlr. PANA .gilnde 25.000 sozeuk liretir. Ne var ki liye ajanslar aidatlannl tideyemedikleri it;IIl PANA giit; durumdadlr. .. Asya ve Pasilik Haber Ajanslan OriitiiOANA: g Organization of Asian and Pacific News Asency 196J'de Unesco'nun Bangkok'ta duzenledigi bir toplanllda kuruldu. Uzun ylllar onemli bir eikinligi goriilmeyen bu tirgiit 1977'de Unesco'nun Sri Lanka'dn diizenledigi bir toplanllda yeniden eanlandlrlldl, <;In. Sovyetler Birlil!.i. Japonya ve Tilrklye'nin katllmaslyla OANA Wm Asya ve Pasiflk iilkelerini i~ine alan bir orgilt oldu. o slralarda yapllan toplantllarda OANA'nm teknik baglantllannl saglamak amaclyla bir de Asia and Pacific News Network (ANN) adh bir orgut kuruldu, ANN bugiln Uzak ve Guney Dogu Asya iilkelerinde etkinlikleri olan oir orgillliir. ASIN: Latin Amerika haber ajanslan araslllda kurulmu§ olan bu orgill gunde 8 bin stizciik iiretir ,. Karaib Ulkeleri Haber Ajansl CA- NA: Garibbeal\.News Agency 1967'de toplanan Karaih lJlkeler I rukLimet Ba~kanlan tOl?lanllslIlda allllan hlr brarla ve Unesco nun yardllnlvla 1<)7 ~\le kuruldu, Giinde 24 bin sozcuk ,irellr. BASIN, AJANSLAR VE GAZETECiLER Reuter'in i§i Kolay Degil Reuter ajansmm son zamanlarda bir ollnalim ge~irdigi anla§lliyor. Reuter'in kendine yeni bir ~ekidiizen vermesi ic;in onemli kararlann arifesinde o ldugu soylcniyor. Reutcr'in otcdenberi iki biiyiik 00liimii vardlr, hiri "News" denen genel haber servisi, ohiirii de bankalar ve oiiyiik i§letmeler i~in iirelligi ekonomik ve mali haberler servisi. Rcuter'in gelirlerinin % 90'1 bu ikinci ooliimden gelir. Reuter'in 1991 Ylh geliri 1.466 milyon ingiliz Iirasl olmu§llIr. Reuter'in bankalarda, gazete, radyo, televizyon haber servislerinde, el~i liklerde ve ~e§itli kurumlarda 200 bin in iistiinde terminali vardlf: 74 U1kede ~a li§tlrdlgl gazeteci saYlsl 1714'tiir. 1851 'de kuru Ian Reuter'in Londra'da, Fleet Street'deki mcrkezinin bugiin artlk ~agml yitirmi§ hir hava ta§ldlgl one siiriiliiyor. Rcuter'in en iinlii genel miidiirlcrinden biri olan Gerald Long 1973'te ekonomik ve borsa servislerindc yaptlgl yeniliklerle ajans oiiyiik hamlelerc giri§mi§, adl da Reuter Iioldings 01mu§tur. Ama bu ba§anlann 1989'dan sonra siirdiiriilemedigi goriilmii§tiir. Reuter Amerika'da, Pasifik'tc ve Dogu Avrupa'da yeni biirolar a~arak abonman iicretlerini arlhrml§, bu da bir kri7 yaratml§tlr. ~imdi Reuter i~in §oyle denmektedir: Reuter olaganiistii bir ajanstl, diin yanm en biiyiik ajanslydl, §imdi olagan bir ajans oldu. "Reuter kurulu§undan beri elde elligi iiniin sarsIlmasml istemedigi i~in ijdiin vermeyecektir" deni yor. Rusya'da Tass'm Yerini Rita Ald. Sovyetler Birliginde iki hiiyiik ajans vardl: Unlii Tass ajansl ve daha ~ok roportaj ajansl olamk ~ah§an Novosti ajans l. Sovyetler Birligi daiblirken Novosti ajansma Ruslar el koydll lar ve ajansm adl RIA oldu. l3iiylecc oir siire Rusya'da iki ajans ayn ayn ~a h§malanm siirdiirdiiler. Ge~en Dcak aymm sonlanna dogrll Rusya Enformasyon l3akam Mihail Potoranine RIA ile Tass'lIl hirle§tirildigini ve yeni Rus ajansma Rita adl verildigi ni a~lkladl. lAMeR Genel Konferansl Agustos 1992'de Brezilya'da Yapllacak IACMR'm (Uluslararasl tleti§im Ara§lIrmalan Dernegi) iki yIlda bir yaplIan gene I konferansl 16-21 Agustos 1992 tarihleri arasmda Brezilya'da Sao Paulo kentinde yapllacak. Konferansm ana temasl "Yeni Bir Diinya ir,:in ileli§im" olarak belirlenmi§ bulunuyor. "Ycni Bir Diinya ir,:in Ilcli§im" ulusal toplumlar ir,:inde vc arasmcia payla§I1an yeni hir diinyanm ikllrul- masl i~in gerekli ileti§imin hem diinyamlzl hem de ~evremizi koruduguna da i§aret ediyor. Konferansa tema olarak "Yeni Bir Diinya t~in tleti§im" in se~ilmesinin nedenleri arasmda Kristof Kolomb'un Amerika kltalanna ayak basmasmm 500. yIlI olmasl, Dogu Avrupa, Latin Amerika ve diinyanm diger yorelerindeki son degi§iklikleri saYllaoilir. ULUSLARARASIORGUTLER • •• •••• ULUSLARARASI GAZETECILER ORGUTU ~EKOSLOVAKYA'DAN AYRILACAK MIt Merkezi Prag'da olan UluslararaSI Gazeteciler Orgiitii (IOJ) son zamalliarda Dllemli bir bunailln gefiriyor. 1946'da Kopenhag'da toplallan uluslararaSI bir gazeteciler KOllgresi straslllda kurulall 10J ertesi yll Prag'da yerlefmif ve komiillist-sosyalist ii1kelerle Ufiillcii Diillya ii1kelerillde fok gelipllifli. Yaklll zamalliara kadar iiye say/Sl 200 billi buluyordu. Merkezi Brliksel'de olan Uluslarasl Gazeteciler Federasyonu (IF]) ile 10] arasmda uzun yJllar bUyUk bir rekabet stiz konusu idi. (ekoslovakya'daki rej im degi§ikliginden sonra (ekoslovak Gazeteciler Sendikasl IOJ'den aynldl . Yeni hliklimet de 10rden merkezini ba~ka bir lilkeye t;l ;llllaSlnl istedi: 10] buna kar§1 koydu ve yasal yollara ba§vurdu. iki )'11 iillce 10) ba§kanhgma se\illlli~ olan Brezilyah gazeteci Armando Rolleillberg ve Genel Sekreter Franslz gazeteci Gerard Gatinot ve yonetilll kurulu liyeleri (ekoslovak hUklillletinin bu karanna kar§1 bliylik bir kampanyaya giri§tiler. IOJ'nin Ytinetim Konseyi geryen yJlm sonlarmda Yemen'in ba§kenti Sana'da toplandl. n Ulkeden gelen 82 orgUt teillsilcisinin katJldlgl toplantlda Arab lilkeleri ie;in Sana, Uzak Dogu ve Pasifik Ulkeleri ie;in de Pyongyang'da birer bolgesel merkezin ae;llmasl (International Liaison Centre for Films and TV Schools- Centre International de Liaison des Ecoles de Cinema et de Television) nur, Sinema ve TV tarihi Uzerindeki ara§tlrmalan destekler ve bu allla<;larla Unesco ile yaklll ili~ki i<;indedir. Uluslararasl Sinema ve Televizyon Okullan Baglantl Merkezi CILECT 1955'te Cannes'de kuruldu. Merkezin amacI sinema ve televizyon egitimi ve ara~tmllalart alanmda i§birligini geli~tirmek, okullardaki ogretim gorevlileri ve ogrenciler arasmda ili§kileri gUrylendirmek ve egitim ytintelllierinin geli§mesine hizmet etmektir. CILECT geli§me yolundaki Ulkelerle de ilgilenir, bu Ulkelerden gelen ()grencilerin sinema ve TV okulannda 3-4 ytl egitilll gorllleleri iryin olanaklar ara§tmr. kararla~tlflldl. Bu Konsey toplantlsillda Uyeler 10J'nlll bir ozele§tirisini de yaparak ~llilian vurguladllar: - 1908'de Soveyte askerleri (ekoslovakya'ya girdikleri zaman 20()() (ek ve Slovak gazetecinin i§ine son verilmi§ ve 10] buna hiy bir tepki g()stermeyerek meslek ahlakl baklmilldan yliz klzarttcl bir SUy i§lemi§tir. - 10] (ekoslovak KomUnist Partisine bagh bazl kurumlarla i~ birligi yaparak Dogu Avrupa Ulkelerindeki itibanlll yitirmi§tir. - 101 1988-89 yillannda tUm gelirlerini Maliyeye bildirmeyerek mali bir sue; i~lellli~tir. 101 ~illldi. bUtUn bu geli§melerin 1§lglllda kendine yeni bir yol see;llleye ve IF) ile yakm bir i§birligine yonelerek yeni bir politika uygulamaya \ah~lllaktadlr. . v.. . CILECT : Sinema ve TV Egltlml CILECT ogrenciler arasmda film ah§ veri§ine, film festivallerinin dUzenlenmesine katklda bulu- DUnyadaki bUtUn sinellla ve TV okullan CILECTe liye olmu§lardlr, CILECT 1981 'de Danilllarka Yliksek Sinema Okuluna geli§me yolundaki lilkelerin gereksinmelerini saptamak ie;in gorev vermi§ ve bu okulun hazlrladlgl "Bridging the Gap" ba§lIkll rapor CILECT'in 1982 Sydney Genel Kurul toplantlsmda onaylanml~tlr. Bu rapora uyularak CILECT geli§en Ulkelere yonelik CILECT/TDC (Training for Developing Countries) adh bir program I uygulamaya ba§laml§tlr. Bu prograllldan yararlanmak isteyen kurullliar CILECT/TDC'nin Danilllarka'daki merkezine ba§vurarak yardllll istemektedirler. Unesco'nun 1992-93 programll1da da, geli§en lilkelerin sinema ve televizyon okullanndaki audiovisuel egitim malzemesinin geli~ti rilmesi ic;in bir yardlm fonu aynlml~tlr. YENiYAYINLAR-TEZLER " MEDIAS, MENSONGES ET DEMOCRATIE: Ayhk Le Monde Diplomatique gazetesinin yaymladlgl bu ozel saYlda ileti~tmle i1gilt otuz yazl var. Yazllann birrrogu daha once Le Monde Diplomatique'te yaymlanml§t1. Ara~t1rmaCllar arasmda §u ki§i1er dtkkati rrekiyor: Herbert Schiller, Armand MatteIard, Michael Palmer, John Berger, Jacques Decornoy , Serge Halimi ve Ignacio Ramonet. Ara§hrmalarda ozell ikle televizyonlann sapttrll1alan ve yalanlan uzerinde duruluyor. Bu ozel saytdaki butun karikatiirleri ve kapagl Sel<;uk Demirel rrizmi§. A.D. BYYO YILLIKLARI L991 Ylhnda , A.O. BYYO'na biiyiik hizmeti gecrmi~ iki ogretim iiyesine armagan olmak iizere iki BYYO YIlhgl yaymla1l1m~ bulunuyor. A.O. BYYO YIlhk 1989-1990 Prof. Dr. Nermin Abadan Unat'a Armagan, A.O. BYYO YIlllk 1991-1992 ise, ~evket Evliyagil'e Armagan olarak crlkanldl. A.O . BYYO YIlhk 1989-1990, A.O. BYYO'nun kuruLu§ crah~ma Lanna katIlml~, Okul'un miidiirliiglinli yapml~, 1.988'de emekli oluncaya kadar, A.U . BYY'da lisans ve ylikseklisans programLannda cre§itli dersler okutmu~ olan Prof. Dr. Nermin Abadan Unat'a armagan olarak hazlrLandl. Bu ytlhgm en onemli ozelligi, Prof. Dr. Nermin Abadan Unat'm eski ogrencilerinin bu yIlhk icrin hazlrlaml~ oldukLan bilimsel yazIlarla literatUre yaptlkLan katklLardlr. ~evket Evliyagil'e Annagan'da ise, kendisi ile birlikte crah~ml~ ogretim liyelerinin kendisi hakkll1da yazml ~ olduklan ya.ztlar yanmda biLimsel yazIlar da yer almaktadlr. Milliyet (1950 - 1979). Bir Gazetenin Turk DI~ Politikasma BakI~I. NEViN BALTA, (Yiiksck Lisans Tczi) G.O. Sosyal Bilimlcr Enstitiisii, Ankara 1991. Tiirk baslnl iizerindc yapllmakla olan crah~malann daha bilimsd v.: sislem alik hir diizeye k a vu~lUrulma s l kacrlllllmaz hir gereksinim . 13asllllmlzlll SOil elli yllllla damgaslIll vuran oncmli bir yaYIll orgam olan Milliyel iizcrinde hu kayglya yapllan hir cra"~ma daha bu konuda memnuniyel veriei . Milliyet'in icr plliitikasllll konu alan hir crah ~ manlll (l3kz. ilcli~im Diinyasl sayl: 7 s. 14) ardilldan Nevin 13alta lIa adl gecren gazelenin kurulu~undan 1979 yllilla kadar olan 29 yllhk siire icrerisinde giisterdigi dl~ politik tavnm im:elcdi . Kurulu~unun ilk ylllannda Ali Naei Karacan'lIl da elkisiylc DP'nill kntl hir deslekcrisi olan gazelc 19.5.5'de Ahdi tpekcri'nin yonetime gelmesiylc hu lulumunu yumu~atmaya ba~ladl. 1960'larda CllP'nin iklidara gelmesiylc de iim:elcri deslek vcrdigi DP'nin kaqlslIla gecrerek iktidar parlisinin dl~ poli- tik karar1annln onernli hir destekcrisi ve onayelsl durumuna gcldi. Aneak, .1 970lerdcn ilibaren gazclcde Abdi Ipckcri'nin dl~lnda Miimlaz Soysal, Ali Gevgilili, ismail Cern, Sarni Kohen gihi ki)~e yazarlarmm da ycr almaslyla hirlikte gazclenin ipckcri r;:izgisindeki gidi~inde csncklc~me ha~lath . Tcrnelde SOl. konusu crizginin dl~lIla fazla crlkllmasa da sozii cdilen tarihlen iliharen gazet e ye daha crok sesli bir lavlr da cgemen olmaya ba~ladl . Bu r;:oksesliligin dc elkisiyle kurulu~ndan hcri iklidar yanhsl olmaYI kendisine ilke edincn gazele. 1970 lerden itibaren iilke crlkarlanlll on planda tutan bir lavlr takillmaya ha~ladl. Nevin Balta'llIn saplamas lila gorc hu da gazeteyi giderek daha yan s lz hir crizgiye yoncilli. Abdi Ipekc;i'nin oliimiine kadar da gazele dl~ polilikada Tiirkiye'ye sayglllhk kazanthran, iilke crlkarlanlll on planda lUtan vc okuyucuya bu konuda lartl~ma orlarna yaratan bir kille gazetesi olma ozelligini korudu . SORUMSUZ BiR YAYIN DDzENi OLAMAZ na~tarafl 1. Sayfada Avrupa SlIllriararasl TV siiz1c~mes i (5 MaYls 1989), Avrupa Konseyi 13akanlar Knmilcsinin TV'dc r~klame"lkla ilgili karan (23 ~uhal 1984), Vine aylll komilenin uydularla ilgili karan (7 Arahk 1984); Avrupa Konseyi Parlarnentosunun Ileti~im Arar;:lan vc Insan Haklan Bildirgesiyle ilgili kararlarl (23 Oeak 1970); Basllltla Tckcllqmclcrk ilgili karar (2~ Ocak 1975); Ulusal Radyo TV kurumlannlll roIii vc yiinclimi konu sunda karar (23 Ocak 1975); 13 as III ve TV iizgiirli.igiinc yoneIcn lchlikclcrlc ilgili karar (28 Nisan 1978); Kablolu TV vc Uydu yaYlllclhgl konusunda karar (7 Him 1981); tecimscl reklamclhkla ilgili karar (2 Ekim 1982); ~id dCl, Kiiltlir vc Egilimlc ilgili karar (23 Ocak 198~); Yercl radyolarla ilgili karar (~I Ocak 1991); YaYIllCillkla Dcmokralik Re formlarla ilgili karar (22 Nisan 1991). 13unlann yal1l sIr:! Uncsco'nun crqitli loplanlllannda allllan uydu yaYlllclhgl ile ilgili kararlar var, Mac13ridc Komisyonunun iinerilcri var, Avrupa Yaym Birliginin kararlan var, iiyesi olmaya crah~llglmlz Avrupa Ekonomik Toplulugunun kararlan var. Ne yapacagl hunlan? YOk mu sayaeaglz? TV'lerin bu anla~malara, kararlara, oncrilcre uygun yay III yaplp yapmadlklan izlcnme yecek mi? Ulkemizdc frckans saYlsl crok klsllhdlr. Bunlar lJlusal Servetin bir hOliimii saylltr. Bunlann dagltlllllnda ve kullmal1lmlllda savurganhk yapamaylz. Frckanslann kamu "Ikarma kullalllml iilke vc Dcvlcl sorunudur. Peki , Radyo TV alanmda tckcllc~mclcri kim iz1cyccck? Kim engelleyecck? Biitiin bu alal1l orman yasalanllln egemcnliginc mi hlrakacaglz? Bir diizcnlcmc. izlemc, dcnellcme mekanizmasl kurulmazsa yaYlllclhkta anar~i dogar. Diinyanll1 hicrhir yerindc hiiy k hir ba~lho~luk, hir vah~i liheralizm yoklur. Devlclin, yaYIll kurumlannm haglmslzhgml, ya da iirzcrkligini koruyarak. kamu yaranna bu alana bir laklln slIHrlar gctin:msindcn daha dogal bir~cy olamaz. 13iiyle hir giirevi dc aneak mcslckle, adalct ya da Dcvlcl yoneliminde deneyimli ve list dlizc ydc sayglllhgi olan haglmslz ki~ilcrdcn olu~an hir kurul iistlenchilir. Ozglirliik; Evet, dhelle , allla iizglirllik sOflll11lulllklan ayn dli~iinlilemCl.. Ki~i nin iizgiiriiigii loplumun haklan ilc sllllrialllr. DEV AMLAR .... DEV AMLAR .... DEV AMLAR .... DEV AMLAR .... Radyo TV viiksek Konseyi Ba~tarafl 1. Sayfada - Avrupa Konseyi'nin 25 Ocak 1975 tarih ve 748 say, lI ve 7 Ekim 1981 tanh, 926 say,lI kararlanna uyarak yallli hakkm3 yer verihllcsini. valan· d.~on radyo ve televizyon. ul.~ma hakkll"n talllllm.son,_ radyo dinleyicisi vo TV illeyicisi derneklerille rodyo vo TV'lerden dU~Uncelerilli duyunll. hnkklllll1 verilmesini sailnmak; - Rekl.mlara aynl.c.k sUre ve oralll.n Avrup. KUIIseyi'IIin 7 Ekim 1981, 23 ~ub.t 1984 ta~ rihli kararlan_ K.SIIII 1989 Stokloollll Sozle~lIIc" hUkUmleri vo Avrup. Toplulu~u k.r.rl.n go, ollUllde tutularak sllllrl.lllak ve Y.IlIIt,c, rcklallllan olliemek; - lIeti~imde fiili tekellerin kurullllasll" ollleyecek silurian saplamak: - TV arac,lIg' ile TUrk Sillellla ve tiy.trosuyard,mc. olmak; - KUhUr yozl.~m.son. kary' olllem .1Iuak; - TOrkiye'de Uretilen mUz,k tUrlerillin gc\i~mesine katk,da bulullmak_ TV ve Radyo y.y,"lanuda hu milzik tUrlerine bclirli oranlarda yer vl!ril· mesini saglamak; - Avrup. Konseyi B.k.III.r Kurulullull 7 Ar.lIk 1984 tarihli karar,". uygull olarak yay,"larda ozel ve ailesel ya~3m3 saYSl gOsl~riln":!!.inC' gozcUlUk etmek; - Kamu hizmeti goren yerel yay,"c,lo~on ~eIi~mesini desteklemek; b) TRT alanond. - TR'I"nin llzerkli~ille gozcUlUk elmek; - TRT genel mUdUriinU se~lIIck; - TRT YOllelim Kurulunca yap,l.n her dUzeydeki yap,sal de~i~ik onerileri illcelcllIek; - TR')"IIin y.yon. dellelim. reklalll yaYIIII., gibi konul.rd.ki yOllellllelikRI.sanlarooll .. y,lI,k genel yaytn plallllll ve ozel yaYIII es",laron, IIIceleyerek ollerilerde bulu'tn,ak; - TRTnin kurulu~ yas.sona ve Y.Y'" ilkelerine uygun yayon Y'P'P yapmad'gona vc larafslI.hk nun geli~mesine i1kesine uygun davramp d3Vrnnll\3dl~1I11 dl!l1cllc- mek, gerekli durumlarda TRTyi uyanll.k ve iilllem allllak. c) Ozel Televizyonlar konusullda Ozel TV'Ier iki IUr yoyonc.ltk yaparlar: - Yer yayonc.log. (Henz dalgalanyl.): Ulu· s.l. belgesel ya d. yerel ~apl. TV y.yonc,logo. KOllsey lekllik elem,"lara d.n,~arak. uluslarar.so anl.m.lar. gore TOrkiye'de h.llgi frekan.la· nn kull.mlacagull s.plar ve bunion iliin eder. Fre· kansl.ra .d.y ol.n on.kloklar kur.caklan k.nal dan nasol yararlanmak iSlediklerini KOllseye bildirirler. Konseye sunulacak dosy.da lim,allln p,u'asal kayn.klarl. onaklann p.ylar•. oleki media'iari. i1i,kiieri . yahancl sennayenin katlllll1l . yonc lici l~ . rill killllikleri_ yayll"" leknik ko~ull.l'I . persollelon durumu Uzerinde aynlll'lo bilgi bulunur. Konsey yabanci senuayenin katlhm oral~11I1 siluriar. tionnnYI OIUtlUranlann b~,slllda. ya lin ill!li~imin ha ~ka dall.nndaki paylanna cia sllmlat koyar. Aclaylaron sunduklar, dosyalann incele'~m~ sindcn SOIll"3 Konsey fimHllal"l1l tcmsl1calerlill bu gorii~meye ~a~trlr ve kendilerilldell .Yl'lnl'lo bilSi iSler. Konsey ole y.nd.n d. kurul.cak k.nahn y.yon progranllllln n.SlI olu§lurulm.s. gerekligi konusullda. orne gin IlOberiere, kOIlOrel ve egilsel programlar•. reklamlar•• y.banc, vc yerli dizilere. yerli sinem.ya. kanalon dogrud.n Urdccegi IiImlere .ynl.c.k z.m.n konusund. baz, kt)~ullar onerir. Bu ko§ullara uyulmadlgl zaman uygulanacak onlemleri ve cezalan saplar. Konseyin one sOrdUgU ko~ullan kahul edell • d.ylann ileli~im al.lllndaki deneyimleri . inamlo· nc,lokl.n, ozgUrlUklere ve insan haklal'lna sayg,II olup olmadudan ve konuya ne ol~Ude )'amrlo ulacaklar, goz onUllde IUlularak bir .e~im yap,lor ve bir soz lc~me haZlrlal1lf. YayulIl1 hUtUn ayrllluhlfl ve uygulancak onlclll ve ceza lar hu sOllc~IIICdl! yer alor. - Uydu Y.Ylllc,logo: Kiralan. 1I hir uydu kalla· hyla TUrkiye'ye yada TOrkdil konu ~all Ulkelerc ve belgelere yOII.lik Y.Yllllardor. Bu yay,nlal'ln programl.n Tiirkiyc'de hazorl.· nor. P1T aroc.hg. ile uyduy. ilelilerek Ulkeye gOIlderilir. Program Uretimi TOrkiye'de yap,ld'g' ve program PTT ar.c,log, ile cI,~ar,ya ilelildigi i~ir Konseyill bu yaYllllar ilzerinde gozdilUk hakk, vardor. Bu IUr yayonlar i~ill de Konsey ile yayonc, finna araslJlda. yukanda slf'alanan ko~ullar c;er~e · vesi i~imte bir sozle~menil1 yapilmasl gerekir. YaplllK:l finu3 sozle~lIlcdt:ki ko~ullara uYl113lsa Kon· sey ~e§illi onlelllier .Iabilir. progranll yapall v. program, d,~ar'ya ilelell P1T'ye ka~, cClalar uygular ve dol.ylo olarak yaY '1II durdurabilir. Uydudan gelell yaynlln yerel ~apla aktanlm.son, sag iayalliara karl' onlem .I.bilir. hUlllal'l en· gelleyehilir. Bu durumd. su~ i~lemi~ olan bir kanala rek· lam vcrilmesini engellcl11ck i"in onlcl11 ahr. ~) Yer y.y,"c,Io~, yap.1I Kalllusal -yerel TV'ler: BUlliar TRT d'lllldaki..llzerk kam~ lelevizyonlandor. Belediye. A~'k Ogre Ii III ve Ullivcrsi" Ic\evizyolllar, bu belUmde yer alu·. Konsey bu le levily"nlan" ko~ullarllll saplal ve i1gilih:rlc bir sozlc:~mc i1l1zalar. d) Kablolu TV ~ebckcleri: Dii~cnll1i~ k.hlolar "rac,I,~, ile yay'" ya pacak olei ya da kamusal TV finllalan ill.' KOII~cyin :-,aplayacag, ko~ull.r all,"da sozlc ~n,dcr imLalanor. Bu kanallarlll ~u se~enekleri olahilir: - DI,anclan uy(lu araclitgl ilc Y:lytnlanan bit program I abonelere ill!lll1ck; - Belirli oranlarda dogrud.n program UrellItek; - Silelerde .• boneler araslllda ye ...:1 konularda lartl,mular cHizenlemek. programiOlf haLlri<lmak. e) Radyo yaYlllc,logo: TRT yaYIIII.n lh~'nda Radyo yaY lI,c ,log' ~u Iilrlcrclc olabilir: - Olel radyolar: Bunlar ulusal. bOl~esc\ y. da yerel ~apl. licari n,dyulardor. Konsey. iizel leievilyonlara ololu1\u gibi. hu mclyolara tin adaylar ara~lIIdan sC~'im Yi.lparak ve bclirli ko~ullara uyularak. !)uz lc ~ lI1c ill.' fn:kall~ tahsi s t:clcr. Sonra <fa yaY ll1lann gO/.l..'liHiglilili ya- par vc gCl'ckirse yaplll'lIlt glidinli kullallarak c..'l!la- lar uyg.ula ... - Kalllus.l-ozerk ve yere l n" l)'ol"r fB c ledi yc ve Oniversile radyolan gibi) Konsey bu radyol"", frekalls I"h, is edcr ve yay,n ko\ullanlll bir sOl. le~mc ilc '''pla... . Belcdiye radyolal'ln", ~u all",,,;lara )'iinclok 01· mal anna Olen gosterir: • Valanda~a bclecliyelerin elkinliklerini c1u· yumluk. vatalllla~ln dii~Uncch!ril1i O~reI1l11C~ . ~a· land.~a dan'~lIIak ve vala",la~la ~ok yilnlii hor ,Ieli~im kunllak; • Yom::timle ilgili hir karar allllll'kcll Vil lan du,m killthmllll saglamak: • <;ok yonlii ve delllokralik ilcli~illt hakkondan valallda~1Il yacrulanmaslIll saglal1lak: KOll sey ilniversite radyolanl11ll da ilniversilc· de i~lellell kOllularlll d'pnya yayd",a"n. kalk,d. bulullmay, ama~lar. - Kalllu hizllleli i~ill Bag,ms,z-Ye ...:1 rad yo· lar (Demek. vaktf ve selldik. r.dyolan) Konsey Avrupa KOllseyi'llill 31 Ocak 1991'de .Id,g, 957 s.y,1o karara uyular.k yerel radyolanr geli~lIIesilli gozetir. Bu karar. gore Avrupa Konseyi Parlamenlosu yerel radyolarlll alllalllll ve haberle~me iilglirlOgO hillllelinde_ kilhUriin geli~mesillde . {1U~ti nce lerin olgUr olu~ull1un":.t ve 'artl~llmaslllda d/,c1 hll yeri oldu~u kalllSllldador . Avrupa KOllseyi ~ill"liye kadar yerel radyolafa izill VCJ1l1ctlli~ uyc dcvlctlerin hunu !\ag!;ullala· till! btclllckh:dir. I'",kanslanll dagll,lonllllda ve yerel radyo lara yayltl hakkl lamnmaslI1da uye ctcvlctlt:rin ~u nok· lalara dikkal elllleicri islellmekledir: Objekliflik. lliccliklCIl ~ok nitelik aranmaSI, h"1 he r, kliltUr ve e~lellce ~c~illilik . dil~Unce\erdc ~o~lIkllluk .. Bu r;,dyolann kar .lIHaCI gUtlllcllh.!h:ri. slyasal erkin yal11 511'01, yazlh haslIl. yaym evlcri vc fillam !!fUplan kar~,sllld. bag,ms,z olm.lar,. reklamc,hg. daY.llm.III.lar. ve liili r.dyu lekellerillill agll'. dU~mel1lcleri islenmeklcdir. KOllsey Bagnnsoz-yerel r.clyolaron bir kUhli, hizlllcli vennelerine. bir yo","ill y. cia hir toplulugUll geli~llIesille ve olaylan dUY"'",1I13 y.rd ,,,,c, olmalanna, demokratik liull~ma onamlan yarat· malruma 6zen gosterir. KOllsey bu IUr radyolan kuml3ya aday ol.n demcklcrin ve vak.l0an ll atHa\, vc stalUlerini ince· lediklell soma uygUII gorcvegi <I.noeklere. vak,n.ra ve selldikalara yay III iZlli verir, Belediyelerin v,e k.mu kurulu~larlllln bu radyolar. yard,m elmelenni dCSlekler ve am.~lara uygull yaY III ya p'p yapl1Iadlklanna gcizcillilk eder. Tekelle~melere kar~, olllem: KOllscy fiili lekellc~lIIe\cri ell[l.ellenoek '~1I1 ~u ollienoleri ahr: - Bir ki~i ya cia bir !lizel ki~i dogrudan ya da dolayh ularak U1ke ~.p,"da yay'" .yapacak hir TV onak hg'"11 1ft 2S'i nden ~og un" ,"h,p ol.moz; - Bir ki~i y. da bir IUl.el ki~i clugrudan. ya d. dolayh olarak hir TV o'1aklo1\lIIon 'h IS'illden ~o gUlla ~ahip~c ha~ka bir TV ollakhgullll {Ic 15'i ndcll ~oguna sahip olamaz: - Bir ki~i ya d. bir Iilzel ki~i dogrudan. y. d. dolaylo olarak bir TV onaklogllllll 't, Yer paylanlldall fazlasolla sahipse. balko bir TV o'1aklog llnll paylar'llI11 'If S'illdell ~Oi!UII" .ahip o lalllaz; - Bir ki~i ya da IU/.e l ki~i bir TV unakloglllll' paylanlltn (k 2,)'inc sa hip ~e. bir radyo ort:lk hglll· daki pay' d. 'if. 15'i ge~emez; - lli~bir y.banc, o,1akhk TUrkiye'c1e yay'" yapan hi!' ol1akltglll paylanlllll {tc 20'illtl!.!n (tOP-U Il O !<.ahip olall1az: - lli~ hir ki~i ya da bir Iilzel ki~i iki yay,n iznine hinlcn !<.ahip olamal: - YaYllllad'g' gU lllilk gazelelerin liraj lOp la111111111 Ulkcdcki gilnlUk gi.llcte tiraj loplalllll1l11 ric 20'sini ;:t~i.U1 hir baslII kurulu~u hir TV ol1akllglllill 3ncak fYr 20'si nc sahip o lahilir. g) Yapl,nmgUc(i: Sozlqme heli'1ilell ko~ullara uym.yall hio yay 111 kurul1lul1a ka~1 Konsey ~u (;ll lclI1)cri ;1Ilr: - YaYIIH bir ay ya cia daha Ui'lin hir sUre ic;in durdurahilir: Yay", i7llini kosaltabilir: J>am~al bil' cela vercbi lir: YaYIl1 i7nini IHmUylc geri alahilir: Rcklilll11ann durtillJ'ullllasl i,il1 on lem ala· hiliI'. h) Sincmanll1 korunmaSl : - SinCltlallill korUl1l1taSI ve yerli film yapll1l1· 11111 ge li ~lIl1.:~i h;ill Kt)n~cy yay 111 klll'Ul1Ilaf'lyla yapilau SOZIC~ll1c lcl'e hiikill11lel' koyar: - ller bir kanalcla y.y,"lalacak yedi filmlerin oranllll ve !)ayl~IIH saplar (Bu Otal1 Avrupa Tnplulugu iilkelerinde 'h. 40'dor); - lIer hir kana Ida yiizcle kac; or:lIl1l1<1a AvlU' p. filllli gihlerilecegi heli,1ili ... (Bu oran A vnop. Tnplulugu liIklerillllc % 20'dir. Avrupa fihni dey imi y"lllIz Avnopa Tnplulugu U1kelerini dcgil. Do~ gu Avnopa illkcleri de c1ahillUm Avrupa ilIkelenll' k"p,ar. ) - Sillcma salo nlannlll kOlUIlmaSI i<;il1 de yeo IIi ~'k"" hir liiollill ka,' y,l smora Tdevilyonlard. yayllilanacagllll belirl~~; , - FilmicI' gostcnltrkcn reklamlann aneak hI! kez amya gin:bi lcl..'cgini vc bUIIUII cia hc li rli hir ~ii· n:yi a~i.1IIIIYiu:aglnl gOsleric. ,) R"d yo vc Tclevizyolllarcia ~aio~all yayon,'" lann stat(bU ve haklan: - KUlIscy yaymci pcrsonelin slalli sullii sap· o Iar; - Bu persolleli meslek oze lliklerilli helirleyerek s,mn.ra .)"nr; - ller Sllllf," kelldi i~inde geli~noesilli sag layac.k ~alo~llIalar y.par; - Yay",cIIog.1Il hir meslek oimasllli saglayan yay'" ahlak, i1kelerini belirler ve ollian korur: - Mcsleksel dayal1l~manlll gil~lendirilmesine yarcttm ed&.r, yaymcllw'lII orgiltiennu:sinde , demek ve sendika kunnalanllc\a kar~,lar,". ~tkacak ellgelleri on.dall kaldlflnay. ~alo~or; - Yay,"c, gazeledlerill ve personelin dU~Un celerindclI. inallt; larll1d~l1 . derneklere . sendikalara ve siyasal pallilere uye olmalanndan olUril kUlau mallialanlli ~aglar, i~e allllmalannda. I«!rti lel'illll~ , ha ~ka g.t)n.:vlcre atul1l11alanlloa bu nedcnlc kendl · lerille farkl, i~lelll yap, lllIalann a kar~' ~,kar: -Vasal ko~ullarla sap tallnH ~ gre\' hakkllull kullallllma:-'lI1a gClzcUllik edcr. INTERNATIONAL FEDERATION OF JOURNALISTS INTERNATIONAL ORGANIZATION OF JOURNALISTS Following an invitation extended by the IF] meeting of senior officers of the two organisations was held in Brusels on Fehruary 11th and 12th 1992. At the conclusion of the meeting, the IF} and IO} delegations issued the following statement: STATEMENT "The In and 10J delegations helie· ve that progress toward increased joint activity betwen the In and the 10J can only he achieved if co-operation is ba· sed upon principles of independent journalism and independent trade unionism , without regard to political of re ligious orientation. The In and 10J delegations, helieving that unity among journalists of the world is best achieved through practical programmes of work based upon objectives which are shared, agree to recommend to their respective governing bodies the following proposals for co-operation: 1_ Safety of Journalists Both organizations agree to give urgent priority to joint implementation of the action plan on safety of journalists previously agreed by the international and Regional Organizations or Journalists. Both organizations, therefore, should pool resources in order to established an effective information exchange and the widest possible network 01 contacts to assits all journalists working under daily conditions of censorship, intimidation or repression; 2. Copyright i10th organizations agree that immeditate cooperation is needed in de fence of journalists' copyright worldwide, partieularly in relations with the World lntelleclUall'roperty Organization, and that a joint meeting of the FIJ Copyright Working Party and the IOJ IN SEARCH OF UNITY Seeking unity of the international journalist movement presupposes that the 10J and the In concretely plan and work on joint projects. This logic and desire dominated thethinking of our member organizations at the 11th Congress of the 011 in Harare. Wl' arc coming to Brussels in pursuance of thi~ ohjectivc and in response to your kind invitation . mentality that no longer exist. Talk ahout unity of journalists or ahout unity of the international journalists movement should stop and instead unity insclf should he estahlished through intensiffication of dialogue and cooperation. Some people milht he sceptical ahout this , but it is indeed feasihle and possihle once the desire and intention exist on hoth side!. On our part, we in the 011, haw proposed that we discuss the convening hy both organizations of a world journalists congerence in a democratk manner that is to be defined by repre sentatives of a Commission representing the movement as a whole. The proposal is intended to serve as a starting point for reaching a common understanding, but it can also be the outcome of a process of frank discussion on the serious problems and need sot journalists as ell as on the role of the mcdia at the end of the 20th century. The new 10J leadership would like to propose that both our organizations jointly work on the following projects: There are many common problem~ the solution of which requires our close cooperation. A brief reflection on issues challenging journalists world-wide will make us realize that we are extremely close in our endeavours, and that our differences, in facts, are hang -ups of the past and hased on a time and a a) Organization this year of a meeting of journalist organizations on questions of trade unionism. This meeting should discuss common problems and search for guidelines to practical action to confornt such issues as concentration of mass media ownership and the effects of such concentration on conditions of employment of journalists and on freedom of expression: h) Joint editing of a book on the trade-union experience of journalists in a numher of countries. Such a book should he jointly puhlished in several languages, distrihuted world-wide and the costs he shared; c) Joint estahlishment without delay of a body to elaborate a comon strategy on the question of protection Copyright Committee should he orga· nized to consider proposals for practical cooperation; 3. Trade Union Development Both organizations note the proposal for cooperation hetwen the IFJ and the International Journalism InstilUte in Tkrlin. Both organizations agree that this planned seminar, for journalists organisations fro6m developing countries, hich ill consider strategies for trade union development should examine case studies and issues of practical and immediate concern to working journalists. Both organizations further agree to publish jointly the resilts of this seminar and to use this report as a resource document to assist journalists organizations worldwide in defining issues and activites for trade union development. These proposals, which do not iterfere ith the autonomy and integrity 01 either organization, should provide the basis for continued dialogue hetween the IFJ and the IOJ. Brussels, Fehruary 12th, 1992 and security of journalists, especially those on dangerous missions. In this connection, urgent common action is needed in such countries as Yugoslavia, Colombia, Peru, Haiti, the Sudan. China, etc; d) Joint organization with IG Medien of Germany of a seminar on the question of journalists and the media vis-a-vis European economic integration. The task of defining the convening of the meetin on the questions of trade unionism and the criteria of participation in it as well as the coordination 01 the other project shou ld he, in our opinion, entrusted to a commission that hoth organizations agree upon. This commission -3 with double affiliation. and I affiliated to ecah of the two international organizations. Definitely, this process of hringin both the 10J and the IFJ closer together would he widely disseminated among our member organizations. These are some of the ideas and proposals we would like to share with you. They are inspired by the desire to work eoncretely for achieving unity 01 our movement. We are at the same ti me open to any evaluations and proposa ls hy thi IFJ leadarship. We hope that we will together take all necessary steps at this stage to pave the way for unity of the international journalist movement. BASIN, AJANSLAR VE GAZETECiLER RUSYA'DA BASIN Rus basmmda her gUn onemli oluyor. Son olarak 14 martta Pravda gazetesinin yayma "bir sUre i<;in son verildigi" yani . gazetenin kapandlgl bildirildi. 5 MaYls 1912'de Lenin'in giri§imiy1e kuru1mu§ olan Pravda 80 ya§mdaydl. Gazetenin admm yanmda Lenin'in resmi yer allyor ve ba§hgm altmda da "bUtUn dUnya i~<;ileri birle~iniz" yazlsl okunuyordu. On milyon tirajl olan Pravda 191Tden beri Parti-Devlet Gazetesi durumundaydl. Pravda bir sUreden beri ekonomik bir bunahm i<;indeydi. Gorba<;ov zamanmda gazetenin ba§ma getirilen ivan Fralov Pravda'YI bagmlslz bir gazete yapmak i<;in giri§imlerde bulunmu§ ve gazetenin sUtunlannl yerli ve yabanci reklamclhga a<;ml~tl. Yabanci basin ortakhklan ile i§birligi olanaklan ara§tlflhyordu. Bu ama<;la Robert Maxwell'le de ili§ki kurulmu§tu. Gazete borsa haberlerine ve evlenme ilanlanna sayfa aymyordu. Ama her~eye kar~m tiraj sUrekli dU§Uyordu. Tiraj once 7 milyona dU§tU, sonra U<; milyona, daha sonra U<; milyona, daha sonra da 1 milyona. 1991 Agustosundaki darbe giri§iminden sonra gazete ba§hgmm altmdaki "bUtUn dUnya i§<;ileri birle§iniz" yazlsl kaldlflldl. Gazetenin baglmslz oldugu, demokratik reformlan destekleyecegi a<;lklandl. Gazetenin ba§yazarhgma atanan Seleznev, Pravda'nm yeni bir bi<;im alacagml, bunun i<;in de yabanci kaynaklardan destek arayacagml bildirdi. <;e§itli gU<;lUkler yUzUnden son aylarda haftada ancak 3 gUn yaymlanabiliyordu. Gazetenin inandlflclhgl kalmadlgl i<;in de okuyucu Pravda'YI almaz olmu§tu. Pravda KomUnist Partisinin kapatllmasma kar§1 ~Ikml§ ve bunun "me§ruluk" ilkesine aykm oldugunu yazml~tl. degi~iklikler Gazetenin 14 Martta <;Ikan son saYlsmda da Pravda'YI "pazar ekonomisi" nin oldUrdUgU ve "intikam" duygusuyla davranan politikacllann gazeteyi batlrdlklan one sUrUIdUo 75 yll i<;inde, ozellikle Stalin ve Brejnev donemlerinde yapllan bUtUn hakslzhklan onaylayan Pravda'nm yeni bir ki§ilik kazanmasl olanagl kalmaml§tl. izvestia ve Troud'un durumu 191Tde kuru Ian izvestia gazetesinin de pek iyi durumda olmadlgl anla§lhyor. YUksek Sovyet Konseyi'nin yaym orgalll olarak <;Ikan izvestia'nm tirajl da son zamanlarda 10 milyondan 3 milyona dU§tU. Gazete 1991 Agustosunda darbe giri§imini destekledigi i~in bUtUn yoneticiler degi§tirilmi~ ve izvestia baglmslz olmu§tu. Ama yeni Cumhuriyetler, bagll11slzllga kavu§tuktan sonra, izvestia'nm daglllmml durdurdular, bu yUzden de tiraj dU§tU. Gazetenin Sovyetler Birligi i~inde 39 bUrosu vardl, bu sayl 12'ye indirildi . izvesita da bUtUn oteki gazeteler gibi reklamciligu yi;nelmek zorunda kaldl. izvestia'nm da fiatl ve abonman Ucreti arttmldl ve gazete yeni parasal kaynaklar aramaya yoneldi. <;e§itli haftahk dergi ve bro§Urler basan bir konsorsiyum'un ba~mdu olan izvestia belgesel film Uretimi ve yabanci gazeteciler i~in gezi program Ian dUzenleyen bir turizm acentallgl i§lerine de giri§ti. Amerikan Hearst firmasl ile i§birbirligine yoneldi. Buna kar§lhk Sendikalann yaym orgalll olan Troud'un durumu kotU gorUnmUyor. Tirajl 18,7 milyondan 12 milyona dU§en Troud ekonomik bunaillna daha iyi kar§1 koyuyor. Yakm zamanlara kadar en iyi durumda olan gazetelerden biri Komsomolskaya Pravda idi. KomUnist gen~lik orgUtUnUn organl olan bu gazetenin ba§hgmm yanmda Lenin'in portresi yer ahyordu. Tirajl ge<;en yll 17,6 milyondan 12 milyona dU~en bu gazete yine Rusya'l11n en yUksek tirajh gazetesi saYlhyor. Komsomolskaya Pravda bir sUreden beri magazin yazllan ve ekleri yaYll1hyor, abonman Ucretlerini arttJrlyor ve reklam1ara da daha geni§ yer aYIflYor. Eski Sovyetler Birliginin en bUyUk ayhk kadm gazetesi olan Kristianka'nm da ekonomik bunahm yUzUnden tirajl 22 milyondan 13 milyona dU§tU. Eskiden Sovyetler Birligi KomUnist Partisinin orgalll durumunda olan bu gazete 1990'da Sovyet Kadmlar Komitesinin orga111 oldu. Kristianka'ya yllhk abone 01mak i~in EylUl'de abonman Ucretini yatmnak gerekiyor ama, enflasyon yUzUnden fiatlar oyle artlyor ki bu paralar masraflan kar§lIayamlyor. Kaglt. baskl ve dagltlm masraflan durmadan yUkseldigi i<;in gazete bunahmdan kurtulUinlYor. Eskiden Kristianka Finlandiyu ka[i1dlna renkli baslllrml~. Finlandiya'dan getil1ilen kagldan fiatl Rus paraslyIn ~imdi 50 ile katlandlgl i~in gazete udi kaglda basllacak ve resim bnsmaktan vaz ge~mek wrunda kalacak. Bunlardan yalll slra §imdi Rusya'da yeni magazin gazete ve dergilerin <;oga1dlgl gorUlUyor. Cinayet ve seks dergilerinin yam slra falcllik dergilerinin de satl§lan artlyor.Basmm genelde gU~ bir durumda oldugu anla§lhyor. Bunahma dU§en gazeteler ya hUkiimetten yardlln istiyoriar, ya reklamclllga ve yabanci sermayeye ba§vuruyorlar. ya okuyuculardan destek anyorlar. fiatlanlll arttJrlyoriar, yardlm kampanyalan dUzenliyorlar, ya da sayfalanm azaltmak zorunda kahyorlar. Lotaryaclllk daha Rus basmma girmemi§. IOJ NEWSLETTER 1992/FEBRUARY THE INTERNATIONAL ORGANIZATION OF JOURNALISTS IOJ - FIJ - HISTORICAL MEETING On the 12th of February, in Brussels, the 10J, - International Organization of Journalists and the IFJ - Internatinonal Federation of Journalists signed a joint declaration with a view to jointly act in the field of the safety of journalists and in the defense of the copyrights of journalists. They also have agreed on quickly organizing a Seminar on trade-unionism for journalists unions from developing countries. The Statement was signed under the premise that the cooperation shall be based upon the principles of independent journalism, regandless of political or religious orientation, and it constitutes amarkpoint in the process of unification of the international journalists' movement. The 10J delegation presented a written document entitled "In Search of Unity", proposing the cooperation on several projects, this clearly demonstrating the wilingness of initiating an effective process of understanding with the IFJ. The talks between both delegations resulted in a basic declaration (see it below). Closing the meeting, the IFJ President, Mia Doornaert, stressed that the agreement represented a significant step forward since it is a starting point to the process of mutual unders- tanding. Speaking on behalf of the 10J, the 10J president, Armando Rollemberg, considered that he would have preferred the understandings to result in a more intense cooperation, though he recognized that the final declaration represented a very important achievement for the international journalists' movement. The 10J President claimed for the disarmament of spirits, stressing the necessity of ending with the intrigues which have darken the relationships between both organizations during the cold war period. There participated in the talks, on behalf of the 10J, President Armando Rollemqerg, 101 alld IF1 Secretary General Gerard Gatinot, Deputy Secretary General Mr. Mazen Husseini, Executive Committee Member Mr. Tom Morris and the Secretary to the IOJ President Mr. Ramses Ramos (assisting the meeting). On behalf of the IFJ, IFJ President MIA Doorneart, Secretary General Aidan White, Treasurer Rob Bakker and Director Neal Swancott and Ms. Marie Anne Paquet, as an assistant. The 10J and IFJ delegations agreed on wide divulgating of the agreement to stimulate the cooperation among journalists' organizations on the international and regional levels, as well as to force the pace of process of mutual understanding. dl!'!:.,~a/ioll~af/e!..:.~igllillg of a joilll s/a/I' IIII'II/ DEV AMLAR .... DEV AMLAR .... DEV AMLAR .... DEV AMLAR .... . '" .. . . SINANOGLU: UNESCO KURULU$ ESPRISINI KA YBETTI Ba~tarafl 16. Sayfada 1991 Genel Konferansl 25 giin siirdii. Daha da klsaltllmasl dii~iinUl mektedir, 8 giine indirilmesini isteyenler var. <;ok tinemli bir konudur, ~iin kii, tirnegin ge~en yllki Genel Konferans'ta iilkemiz i~in hayati tinemi olan bir konuda konu~mak imkam hile hulamadlk. KUitUr komisyonumla yasadl~1 yollardan gtitUriilen eserlerin iadesi konusunda daha gtirU~meler ba§larken konu§malann be~er dakikaYI a§mamasl karan ahmh. Kac<mlan eserlcrin iadesi ile ilgili 1970 Stizle§mesi yava~ yava~ yiiriirlUkten kaldmlmakladlr. Yerine Unesco dl~mda hazlrlanan bir si.izlqmc getirilmek istenmektedir. 1970 Siizle§mesi kac<ak eser ticaretinden zarar goren U1kclerin haklanm koruyordu . Ycnisi, biiyUk ~ogunlugu 1970 Stizlc§mcsini imzalamaktan ka~man iilkclcrin lehinedir. Durumu aynntlll bir §ekildr aC<lklamak, iki sozle§meyi kar§lIa~tlr mak, magdur U1kclere sonucun ne olacagml anlatmak, tepkimizi gostermek be§ dakikaya slgdmlamazdl. Sonuc< : Genel Konferans Komisyonlannda yeni onerilcr getirmek bir yana, giinuemdeki maddeleri tartl§mak bile imkanS17 hale gelmi~tir. Genel Konferans Unesco'nun en yUksck orgamydl. Bu uurumda bUtUn tinemini kaybetmi§ hulunmaktadlf. - Unesco bu durumda polilik bir organ haline mi ge\iyor? - Unesco tamamen politik bir organ haline getirildi. <;iinkU Japon Projesi'nin Genel Konferans'm ilgili komisyonunda gorU§iilmesi beklenirdi . Ama oyle olmadl. I-1ukuk i§leri komitesiylc ele ahndl. I-1ukuk a~lsmdan sakmca yoktur dendi ve kabul edildi. Buradan Gcnel Kurul'a gitti. Orada dclcgasyon ba§kanlan, hUkUmetlerince esasen onaylanml§ olan projeyi kabul cttiler. Btiylece YUriitme Kurulu politik hir kurul haline geldi. Projede Yiiriitme Kurulu'na daimi delegelerin katllmaslda ongiirUlmcktedir: Bu kurul yllda iki kere toplamr, toplantl giinleri 15 -2 ayl bulur. Bunun biiyiik masraflara yol a~ tlgl one sUriilerek Unesco nezdindeki daimi delegelerin kahlmasl pratik bil t;:are olarak tavsiye edildi. Bu durumda bilim ve fikir adamlarmm bu" kurula kolay kolay atanmayacaklan aC<lktlr. ABO ve tngiltcre orgiilten ~eki lir lerken Unesco'nun polilikaya bula§tlgi iddiasl diinya kamu oyunda yer etmcye ba§laml§tl. Efendim, ne demekmi§ dUnyada yeni ekonomik dUzen programl? Ne demek olur mu? Boyle hir tasan ortaya ahlml§sa ve bir taklm devletler tarafmdan desteklenmektc ise, Unesco'nun gorevi tasanYI incelcmektiro Zatcn ne uygulama yetkisi vardlr, ne de mali giicii. Bir program onaylamrsa onun uygulanmasma BM sistcminin Diinya Bankasl, UNDP, Unicef gibi iiteki orgiitleri yardimci olurlar. Uncsco sorunlan sadece bilimsel aC<ldan inccler. Bunu yapmakla Unesco politika ml yaplyor? Bir de hugiin kimscnin agza almadlgl - yeni ileli§im diizeni vardl. Bu program Tiirkiye'nin lehine idi. Biz Ege'dcki prohlcmleril1lizi, Klhns davamlzl anlatamlyoruz. <;Unkii hiiyiik haber ajanslan hir haheri isterlerse verirler, istemezlerse vermezlcr. Verdiklcrini de kendi aC<llanndan degerlendirerek vcrirler. Bunlan tartl§mak politika yapmak mldlr? Oysa asll bugiin yapllan politikadlf. Bu durum diinyanm genel ~artlan nm sonucu olarak ortaya C<lktl. Ekonomik baklmdan giit;lii uevletler hu giic<lerini degi§ik ~ekillerde kullamyorlar. Etkilerin i Unesco'nun i§leyi§ ~eklini degi§tirmede de kullandllar. Yarthma ihtiya~ duyan U1kcleri kendi polilikalanm desteklemeye ikna ettiler. Tiirkiyc bu geli§meden en trok zarar giirrn lilkcIcrdendir. <;iinkU ckonomik ya da askeri giicii ile sesini diinyaya uuyural1laz. Ama Atallirk devrimi ile kazandlgl manevi niifuzu vardl. Bu niifuz artlk eskisi kadar etkili degildir. <;linkU Unesco artlk hilim adamlanmn, fikir adamlannm etkisi dl§ma C<lktl. - Bu durumda Unesco arhk bilimi, egilimi, kiiltiirii yaygmla~llracak bir kurum olmaklan Illklyor mu'? - Ba§hca hedcfi bu olmaklan trlktl. Herhalde gene hir taklm programlar yapllacak. Ancak bu programlar sanayi\e§mi§ iilkelerin istcdikleri slmrlar ir,:inue kalacak. Ornegin, Kiilliircl Kal kmma DUnya onylll programmda hiiylc oldu. Anlamh ve t;:ok kapsamh hir program idi. Ba§latllah 4,5 yll oldu. <;ok az §ey yaplldl. Heddi ekonomik kalkmmanm kiiltiirel hoyutu idi . Atatiirk durumu hemen kavraml§ ve Yunanhlar Polath'da iken Egitim Kongresini toplaml§tl. <;:linkii kurulacak ycni devlct, rgilim sislemi temclinden degi§tirilel1leden, kiiltiir ~agda§ diizeye t;:lkanlmadan ya§atllamazdl. AtatUrk bunu 1920'lerin ha§lnda anlaml§tl. Unesco heniiz anlamlyor yada anlamazItklan geliyor. Ilu programm hctlcfini hen §iiyle dcgcrlcntlirtiim : ba§hca hrdcf evrcnsel hir riinesans olmallulr. Ilunu Italya yaptl, pransa yaptl, Almanlar yaptl, Tiirkiye Atatiirk'le yapll. Biillin diinya yapslll . Rasyonel dii§iinceye inanstn, gelcncksel kiilliiriin i~ine leknoloji ve hilim nosyonlannt kalllgi gihi Unesco ilkclerinin kaynagl olan uegcrleri de kalstn ve evrensel ronesansl ger~ekle§ lirsin . Bunlart 1987'den beri siiyliiyoruz. Duymuyorlar, ya da anlamazltklan geliyorlar. Bana oyle geliyor ki sanayile~mi§ iilkeler kar~t1anna yeni ekonomik gli~lerin ~Ikmastndan ~ekiniyorlar. O~iincii dlinya daha yiiksek bir refah diizeyine trlkstn, ama ger~ek hir uyant~ olmaslll. Unesco kurulu§ esprisini tam amen kaybelli. Kaybctmesinin sehehi dc 2. Dlinya Sava§lIltn aCllanntn ~oklan unutulmu§ olmaslydl. Dikkat ediyor musunu, 2. Diinya halla I . Diinya Sava~tn dan iinceki durtlma dondiik. Balkanlar eski Ilalkanlar oldu. Fransa Almanya'dan korkuyor. Almanya elki alanllli grn i ~kl!"ncyc c<ah~IYor. - Peki, barl~l, yl~1 gcli~tirmek uiusiararasl anlaisleyen Unesco ne ya- plyor? Unesco'nun hun lara kar§1 t;:lkmasl grrckiyor. Evrensel hart§m, siirekli hart§1Il hallalandlgtnl soylemesi gerekiyor. Kendi ilkelerini savunmasl gerekiyor. Oysa Unesco ne diyor? Degi§en dlinyaya ayak uydurmak zorundaYlz diyor. Degi§cn diinya kOliiye gidiyorsa ona ayak uydurulmaz. Unesco alllan yanlt~ adlmlart diizellmelidir. Milli Komisyonumuz Unesco'nun bir aydllllar forumu olma nileligini yilirmemcsi ve insanhga adil ve siirekli bir hart§ sag lama hedefinden §a§mamaSl i~in mUcadele elmelidir. Soyle~i: Korkmaz Alemdar ••• • •• UNESCO TURKIrE MILL I KOMISYONU BA$KANI PROF. DR. SUAT SINANOGLU: • • • • UNESCO KURULU$ ESPRISINI KA YBETTI • Uncsco'nun konumunu bugiinkii diinya ko§ullarmda nasil dcgcrlcndiriyorsunuz? Unesco bilindigi gibi BirMilletler sistemi i~inde bilyUk bir te~kilattt. Buna ba~langlcrta bilyilk onem veriliyordu. Amacl egitimle, killtilrle, bilimle toplumIan evrensel ban~ kavramlna ail~ tlrmak ve zihinlerde sava~1n kacrlnlimaz oldugu yolunda yerle~mi~ olan on yarglya kar§1 evrensel ve silrekli ban§1n korunabilecegi inancml yerle§tirmekti. Bunun ierin de le~mi~ dilnyadaki biltiln illkelerin fikir, bilim ve sanat adamlanna ba§vurmak, bunlardan yararlanmak ve dilnya craplnda programlar yapmaktt. Nitekim, Unesco Milli Komisyon Ian idi. Bu komisyonlar her illkenin secrkin insanlannln Unesco programlanna katklda bulunmasml sagilyordu. 1952 - 53 ytllanna kadar Unesco Merkez YilrUtme Kurulu'na hel seerim bolgesinden belirli saYldn temsilci secriliyordu. Temsilci seeriminde her illkenin onerdigi adaym DUNYA (:OCUK TiYATROLARI FESTivALi ANTALYA'DA DUZENLENDi Antalya, 18-26 Nisan 1992 larihlcri arastnda, rrocuklnnn rrocuklara oynadlih hir tiyatro ~enligine sahne oldll. KiiltUr Bakimhih, Amaliir Tiyatrolar Rirligi (lATA) vc Devlct Tiyatrolan Opera ve Bnlesi C;:ail~kanlan Yakfl (TO£3A Y) i~hirligi ile diizenlenen 2. J)Unya C;:ocuk Tiyatrolan rcstivali'ne ~o lilkeden rrok saYlda r;:ocuk katildl. "C;:ocuk Gi)zUyle DUnya" slogalll festivalin ana tcmaStnl da olu~turacak tlr. restivalin amacl, dUnya r;:ocuklanntn hir festival ate~iyle kayna~mastnl ve tiyatro kUItUrUnUn r;:ocuktan ha ~ la yarak kokle~mesini saglamaktlr. Bu arada, degi~ik dUnya kUItUrlcrinden gclecck r;:ocuklann TUrk ailcler yalllnda konut cdilecck oimasl kUItUrlernrasl ilcti~ime katklda bulunacaklJr. Siyasal ve kUItUrcl alanda glohallc~mcye gidcn dUnyamlzda bll tUr organizasyonlann yaygll1la~ttrllmasl dilegimizdir. TUrkiyc'dc ile defa dUzcnlcnen festival. tiyatro pcdagojisi, ya~am ve tiyatro, egitimde drama gibi kavramlann Ulkcmiz gUndcmine girmcsini dc saglallIyor. Tiyatro hir ya~am hir;:imi olarak, ki~ilik gcli~imi, yarallclhglll kc~fi, bireyin kendini ifade ctmesi gihi ozclliklcriylc C;:ocuklann Egitimi'nde oncmli rol oynayan hir sanat daltdlr. Bli nedenlc, okullarda tiyatro egitiminin tUm cgitim vc ogretim sistcmindc "Egitimde Drama" yonteminin kullalllmtntn ne denli hUyUk onem ta~ldlgl hir gerrrcktir. Festival hu yonleriyle cgitimc katklda hlilundllgll gihi, Ulkemizin tallllJmll1l dn Ustleniyor. v ki§iligine dikkat edilirdi. Devletler degil, ki§iler secrilirdi. 1953'de ABD'nin basklslyla temsilciler hUkilmetlerini de temsil etsinler dendi. Bunun temel amaci orgiltte ki~i lerin degil, hilkilmetlerin nglr basmaSlnl saglamaktl. Son Genel Konferanstan bir silre once Japon HUkUmeti, Unesco'nun yaplslnl, fonksiY()llullu ve amaerlannl degi§tirecek niteilkte bir proje ileri silrdil. Konll hiik [imetlel dUzeyinde ele almdl ve Genel Konferansm ba~lamasma birikigiln gUn kala kon se nsus ile kabul edildi. Proje Merkezin yilriltme Kurulu'na ki~ilerin degil, illkelerin secrilmesini ongorUyordu. Her illkenin temsilci sini ongorilyordu. Her illkenin temsilcisi kendi hilkilmeti taraflndan secrilecekti. Bu durumda Yilriltme Kurulunda siyasiler ve diplomatlar bilyilk crogunlukta olacaktt. Unesco merkezi esasen cre~itli politik baskllar altmdaydl , Yilriltme Kurulu'da boylece politikanm etkisine girmi§ oluyordu. Geriye Genel Konferans kaJtyordu . Unesco Genel Konferansalan be§ hafta kadar silrerdi. iki Yllilk program ve biltcre tasansl Komisyonlarda gorU§Uliir, alman kararlar Genel Kurul'da onaylanlrdl. Komisyonlarda Milli Komisyonlann temsilcileri arasmda, yani fikir ve bilim adamIan arasmda ciddi tartl§malar olurduo Devaml 15. Sayfada iLETi~iM DUNY ASI Sahibi: Unesco Tiirkiye Milli Kornisyonu Adma Prof. Dr. Suat Sinanoglu Sunl Sil1nJ1o;'lu, ()Iu~ Anl:.. EIl1c1 Dojnllllncl. Be ~i r Allda.y. Nihlll Bilacn. Reccp Rilgincr. lI amtli Bina)'. t.. met BifCici. Ziyn Bursnho;'lu. itkc:r Erhi l. no/kurt (iuvCIU,. ilbcr 0113)'11. Hn)'ri yc SC'L~i ll. Uy1tur Tn/C:· bay. flhan TC11lizso), Yazl§ma Adrcsi: Unesco TUrkiye Milli Komisyonu , Goreme Sokak No: 7 Kavakltdere - ANKARA Fiyatl: 1000 TL. Yaplln: MAKRO LTD. ~Ti 230 4t 35 Sorumlu Yaym Miidiirii: IIlfzl Topliz YaymKurulu UNESCO Tlirkiye Milli Komisyonll : IIlfZI TOPlIZ, Ra~it Kaya, Oya Tokgoz. Korkmaz Alemdar