Untitled

Transkript

Untitled

ifl makinalar› mühendisleri birli¤i
‹fi MAK‹NALARI MÜHEND‹SLER‹ B‹RL‹⁄‹ DERG‹S‹
‹fl Makinalar› Mühendisleri Birli¤i yay›n organ›d›r.
Üç ayda bir yay›nlan›r.
ISSN 1306-6943
2009 Kas›m Say›: 28
4
ÖNSÖZ
6
Hidrolikte ‹nce Tanecik Filtrelemesi
14
IMMB Ad›na Sahibi
Duran KARAÇAY
Siyah Yuvarla¤›n Köfleleri
Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü
Bayramali KÖSA
Yay›n Komisyonu
Duran KARAÇAY
Mustafa S‹LPA⁄AR
Bayramali KÖSA
Muhittin BÜKER
Murtaza BURGAZ
Selami ÇALIfiKAN
Halil OLKAN
Faik SOYLU
‹lyas TEK‹N
Erdinç FIRAT
Gülderen ÖÇMEN
M. Akif ÖZ
Yaz›flma Adresi
Uzayça¤› Caddesi No: 62/7 Ostim / ANKARA
Tel: 0.312 385 78 94 • Faks: 0.312 385 78 95
www.ismakinalar›.org
e-posta: ismakinalari@ttmail.com
e-posta: ismakinalari@ismakinalari.org
Grup-e-posta: ismakinalari@yahoogroups.com
Grup e-posta üyelik adresi:
ismakinalari-subscribe@yahoogroups.com
Kapak Tasar›m›
Hasan ERKAN
Tasar›m ve Bask›
Bizim Grup Bas›mevi
Selanik Caddesi 18/12 K›z›lay / ANKARA
Tel: 0.312 435 82 07 - 0.312 433 36 36
Faks: 0.312 431 88 81
e-posta: info@bizimgrup.com.tr
www.bizimgrup.com.tr
Grafik Tasar›m
Hasan ERKAN
Rezan TANRIVER
Yay›n›n Türü: Yerel
Bas›m Tarihi: 25 Kas›m 2009
Bu dergi üyelerine ilgili kurum ve kurulufllara
ücretsiz olarak da¤›t›l›r.
Yay›nlanan yaz›lardaki sorumluluk yazarlar›na,
ilanlardaki sorumluluk ilan veren kurum ve kiflilere aittir.
Yay›nlanan yaz›lara ücret ödenmez.
Yay›nlanmayan yaz›lar geri iade edilmez.
26
Silo, Bunker, Ambarlarda ve Tumbalar›nda Ak›fl
Sa¤lay›c› Sistemler
36
Makinalarda Risk
De¤erlendirmesi -1
42
Ak›ll› Aküler ‹flbafl›nda
48
Makinan›z K›fla Haz›r m›?
54
Prefabrik Tanklar
60
Krizde ‹stihdam Nas›l Artar?
64
Atatürk’ün Büyük Devlet Adaml›¤›na Bir Örnek
Yürüyen Köflk ve Ç›nar›n Öyküsü
66
Etkinliklerimiz ve Haberler
önsöz
Duran KARAÇAY
‹MMB Yönetim Kurulu Baflkan›
Sevgili Okurlar
‹MMB Nedir?
‹MMB; ‹fl makinalar› konusunda
uzmanlaflm›fl makina mühendisleri
taraf›dan 1998 y›l› A¤ustos ay›nda
kuruldu.
Farkl› sektörlerden (inflaat firmalar›, maden firmalar›, ifl makinas› üreticileri, ifl makinas› temsilcileri ve
servisler) gelen profesyonellerin ortak amaçla topland›¤› bir dernektir.
‹MMB’nin Amac› Nedir?
‹MMB’nin amac›; ço¤unlu¤u ithal
ürünler olan ifl makinalar›n›n tan›nmas›n›, ulusal servetimiz olan bu üretim
makinalar›n›n iyi iflletilmesini ve ekonomik ömürlerinin verimli bir flekilde
sürdürülmesini sa¤lamakt›r.
Amac›m›z; verimlili¤i sa¤layacak
bilgi kaynaklar›na en k›sa sürede
ulaflmak, bu kaynaklara ihtiyaç duyacak nitelikli insan potansiyelinin güç
birli¤ini oluflturmakt›r. Bu bilgilerin
teknik alt kadrolara ulaflt›r›lmas›yla da
en yayg›n flekilde paylafl›m›n› sa¤lamakt›r.
‹MMB; Üyelerine her y›l düzenli
seminerler vermek suretiyle, üyelerinin bilgi düzeyinin yükseltilmesini
sa¤lamaktad›r. Bu seminerler ayn›
zamanda sektördeki insanlar›n bir
araya gelerek tan›flmalar›n› sa¤lamaktad›r ki bu da geliflimi ivmelendirmektedir.
‹MMB’nin internet ortam›ndaki
grup mailinde üyeler ihtiyaçlar›n› gruba duyurmak suretiyle yard›mlaflmay› sürdürmektedir.
Derne¤in her üç ayda yay›nlad›¤›
‹MMB dergisi ilgili kurumlar, flirketler
ve bireylere ücretsiz olarak gönderilmektedir.
Eylül ay›nda yeni e¤itim ö¤retim y›l› bafllad› okullar aç›ld›. Toplamda yirmi milyonun
üstünde ilk ve orta ö¤retim örgencisi ile üç buçuk milyonu aflk›n yüksek örgenim örgencisi ders bafl› yapt›. Ekim ay›nda Cumhuriyet Bayram›m›z›n seksen alt›nc› y›l›n› kutlad›k. Kas›m ay›n›n onuncu günü Ulu Önder Atatürk’ü ölüm y›l dönümünde an›yoruz.
Bu günleri ilelebet anmak ve kutlamak için Ulu Önderin dedi¤i gibi “TEK B‹R fiEYE ‹HT‹YACIMIZ VAR ÇALIfiKAN OLMAK “
Dünyan›n ve ülkemizin gündemi k›fl aylar›na girdi¤imiz bu günlerde yine çok yo¤un.
Bu yo¤unluk içinde araçlar›m›z›n ve makinalar›m›z›n k›fll›k bak›mlar›n› da ihmal etmeyelim. Son günlerde kuzey yar›m kürede oluflan salg›n hastal›klardan korunmak, kulland›g›m›z makinalar›n, araçlar›n, gereçlerin sa¤l›kl› çal›flmas› için kiflisel temizli¤imize ve çevre temizli¤ine daha çok dikkat etmemiz gerekti¤ini sa¤l›k otoriteleri vurgulamaktad›r.
Küresel sa¤l›k problemleri, ekonomik durumu dah iyi olan geliflmifl ülkeler bu tür tedbirleri daha h›zl› almakta ve sonuçlar daha az y›k›c› olmaktad›r. Ülkemizde de sa¤l›k
kurulufllar› h›zla tedbirler almaktad›r. Ancak tüm dünyada ve ülkemizde bir kafa kar›fl›kl›¤› var. Uzmanlar bu kar›fl›kl›¤› ortadan kald›racak çal›flmalar› h›zland›rmal› ve toplumla paylaflmal›d›r. Bu konuda kiflilerin kararlar›n› kendi iradeleriyle vermeleri seçene¤i öne ç›kmaktad›r.
Küresel ekonomik k›riz etkisini azaltm›fl gibi gözükse de takip etti¤imiz 2009 y›l›n›n
on ay›nda ifl makinas› üretim rakamlar›na ve yurt içi sat›fl rakamlar›na bakarak bir de¤erlendirme yapt›¤›m›zda net bir düzelme vard›r diyemiyoruz.
Sektörümüzü sevindirici bir geliflme var. O da Türk müteahhitlerinin uluslararas› müteahhitlik s›ralamas›nda Çinin ard›nda ikinci s›ray› almas›d›r. Dünyan›n uluslararas› ifl
yapan ilk ikiyüzyirmibefl müteahhit firmas›ndan otuzbir tanesi bizim müteahhitlerimizdir. Buradan flu sonucu ç›kartabiliriz küresel ekonomik krizle birlikte firmalar›m›z
uluslararas› ifllere daha fazla yönelmifller ve bu baflar›y› elde etmifllerdir.Firmalar›m›z›
ve çal›flanlar›n› kutluyor baflar›lar›n›n devam›n› diliyoruz.
Önümüzdeki y›l yat›r›mlar› için bütçeye daha fazla ödenek konur ve ihtiyac olan alt
yap› yat›r›mlar› için öncelik sa¤lan›rsa sektörümüz iç piyasada da canlanacakt›r.
Makine sektöründe 2009 y›l›n›n ilk dokuz ay›nda ülkemiz için yap›lan di¤er bir de¤erlendirmede ihracat›n ithalat› karfl›lama oran›nda aradaki makas›n ihracat lehine kapand›¤›n› görüyoruz. Bunun anlam› makine imalatç›lar›n›n yurt d›fl›nda de¤iflik pazarlara aç›lmalar›d›r. Bu y›l makine ihracat› yap›lan ülke say›s›n›n yüzaltm›fl’a ç›kt›¤›n› görüyoruz. Bu yönüyle aktif ve olumlu bir sonuçla karfl›lafl›yoruz. Ancak ithalat miktar›
düfltü¤ü ve iç pazar küçüldü¤ü için belirtti¤imiz makas kapan›yor.
Sektörde ‹hracat miktar›n›n istenilen seviyede katma de¤er yaratacak flekilde yükselmesi için; markalaflma, arge ve çal›flan personelin ifl bafl› e¤itim seviyesini yükseltecek çal›flmalara bütçeden daha fazla pay ayr›lmal›d›r. ‹flletmeler patent, bilgi ve tasar›m hakk› konular›nda bilinçlendirilmelidir. ‹flletmelerin sermayeleri güçlendirilmelidir. Böylece katma de¤eri ve teknolijisi yüksek makinalar›n imalat› art›r›labilsin ve ihracat yapt›¤›m›z yüz altm›fl ülkedeki pazar pay›m›z arts›n.
‹MMB olarak destekleyici, kurulufl oldu¤umuz 4-6 Kas›m tarihlerinde Zonguldak Karaelmas Üniversitesinde yap›lan 2. Maden Makinalar› Sempozyumu ve Sergisinde sunulan bildirilerin ço¤unun ça¤r›l› bildiri olmas›n›, ifl ve maden makinalar›nda sektör üniversite iliflkilerinin artmas›na ra¤men henüz daha iflin çok bafl›nda olundu¤unun ve bilgi paylafl›m›nda çok daha gayret sarfetmemiz gerekti¤inin bir göstergesi olarak de¤erlendiriyoruz.
Sayg›lar›mla
‹fi MAK‹NALARI MÜHEND‹SLER‹ B‹RL‹⁄‹ DERNE⁄‹
Hidrolik sistemlerinde oluflan mekanik
ar›zalar›n % 80’nin kayna¤›n›n kirleticiler
oldu¤u; hidrolikle u¤raflanlar›n ortak düflüncesi olmufltur. Kirleticilerin oluflum yap›lar›n› belirlemek için yap›lan çal›flmalar neticisinde;
1. Enerji kirlenmesi: Is›, ›fl›k, elektrostatik ve
manyetizma kuvvetleri sebebi ile
2. Gaz(oksitlenme) kirlenmesi: Havan›n hidrolik ak›flkanla do¤rudan temas›
3. S›v› kirlenmesi: Hidrolik sisteme s›v› veya buhar faz›nda su girmesi
4. Mikrobiyolojik kirlenme: Hidrolik ak›flkanda
bakteri ve virüs oluflumu
5. Kat› parçac›k kirlenmesi: Hidrolik sistemlerde en
çok söz konusu olan ve çeflitlilik arz eden bu konu
daha detayl› olarak ifade edilecektir.
Motor ya¤lama, yak›t ve hava sistemlerinde oldu¤u
gibi hidrolik sistemlerdeki kat› parçac›k kirleticilerinin
kaynaklar›n› dört s›n›fta tarif edebiliriz.
1. ‹malat kirleticileri; Sistemi oluflturan müstakil parçalar›n
imalat› esnas›nda temizlenemeyen döküm kumu, talafll› imalat çapaklar›, parçalar›n depolanmas› için kullan›lan
pas koruyucu kimyasallar›n temizlenemeyen bakiyeleri vs.
2. Hidrolik sistemin ilk montaj›nda oluflan kirlilik; kaynak cüruflar›, tafllama tafl› bakiyesi, montajda kullan›lan conta, teflon, s›zd›rmazl›k malzemeleri – kimyasallar›, tozlar, boyalar ve
montaj ya¤›ndaki kat› parçac›klar
3. Çal›flma esnas›nda hidrolik sistem içinde has›l olan kirleticiler;
hidrolik aksamlar›n her biri çal›flmalar› esnas›nda kat› parçac›klar
üretir. Birbirlerine göre göreceli harekette bulunan metalik parçalar›n sürtünmesinden, yeni tak›lan parçalar›n al›flmas›ndan, s›zd›rmazl›k parçalar›n›n kimyasal ve mekanik afl›nmas›ndan oluflan
parçac›klar.
4. Çal›flma ortam›ndan gelen parçac›klardan kaynaklanan kirlilik; tank
kapa¤›ndan, havaland›rmalardan, d›fl ortama karfl› s›zd›rmazl›k sa¤layan keçelerin bulundu¤u yerden sisteme giren kirlerden, ar›za neticesi de¤ifltirilen hortumlardan gelen parçac›klar vs.
Hidrolik sistemlerin sa¤l›kl› çal›flabilmeleri için oluflan tüm kirleticilerin sistemden sürekli ve istenilen tane büyüklü¤ünde filtrelenerek ayr›flt›r›lmas› gerekti¤i herkes taraf›ndan kabul görmüfltür. Günümüzde mo-
6
dern ifl makinalar›nda ekonomik ve verimli çal›flma gere¤i olarak hidrolik sistem
bas›nçlar› artarken, kumanda sistemi
elemanlar› daha karmafl›k yap›ya dönüflmekte, kumanda elemanlar›nda çal›flma
toleranslar› daha da daralmaktad›r. Kumanda sistemlerinin hassaslaflmas› neticesinde hidrolik ya¤›n›n temizlilik gere¤i
daha da artm›flt›r... Kullan›la gelen hat
üstü filtreler (emme, bas›nç ve tank dönüfl filtreleri) ile 2 mikron mertebesinden
daha düflük bir filtreleme sistem çal›flmas›n›n süreklili¤i aç›s›ndan mümkün olmamaktad›r. Bu nedenle silt (ince kum) olarak tabir edilen 2 mikrondan küçük parçac›klar sistemde kalmakta ve ya¤›n
kimyasal yap›s›n› bozmaktad›r.
Sistemdeki s›cakl›k de¤iflimleri neticesinde ise ortamda bulunan nem hidrolik tank›nda yo¤unlaflarak sisteme dahil olmaktad›r. Hidrokarbon bileflimi olan
hidrolik ya¤a giren serbest su; hidrokarbonlardan beslenen virüs ve bakteriler
için bir yaflam alan› teflkil eder. Virüs ve
bakteriler hidrokarbon zincirlerini bozmakta ve oluflan koloniler ya¤ ile birlikte
hareket ederek filtreleri t›kamaktad›r.
Bak›r parçac›klar› ve su; hidrolik ya¤da
Hat d›fl› filtre
NAS 5 ISO 14/11 Modern hidrolik sistemin ihtiyac›
katalitik tesir gösterek ya¤›n bozunmas›na sebebiyet verir.
Hidrolik sistemlerin ikmalinde kullan›lacak ya¤›n rafineri ç›k›fl›ndaki temizlik
derecesinin (ihtiva etti¤i kirlerin) servo
ve oransal valflere uygun olmamas› da
ayr› s›k›nt› kayna¤›d›r.
Kestirme ak›fll› hat d›fl› filtre
NAS 7 ISO 15/13 Yeni ya¤
7
Harici Filtreleme
sek su tutma kabiliyetine sahiptirler. Baz›
firmalarca selüloz ve sentetik malzemelerin kar›flt›r›l›p, disk fleklinde preslenmesinden oluflan filtrelerde vard›r.
‹malatç› firmalara göre dizayn ve mikron mertebeleri farkl›l›k gösterse de bu
yeni sistem filtreleri genel s›n›flamas›nda
1. Hat d›fl› (off line)filtreler
2. Hat d›fl› kestirme ak›fll› (Bypass)
filtreler olarak de¤erlendirece¤iz.
Hat D›fl› (Off L›ne) Filtreler
Harici filtreleme devresi flemas›
Bu de¤erlendirmelerin neticesinde
hidrolik filtre imalat› ile u¤raflan baz› firmalar›n gelifltirdi¤i yeni uygulamalar yayg›nlaflmaya bafllamaktad›r. Bu uygulamalar
esas itibar› ile ilk olarak 1930’lu y›llarda
motor ya¤ filtrelerinde kullan›lan bypass
(kestirme) ak›fl filtrelerinin prensibinden
yararlanmakt›r. Bu sistemlerde kullan›lan
filtrelerde mikron mertebesi 0,5 mikrona
kadar inmektedir. Bu mikron mertebele-
Is›t›c›l› hat d›fl› filtre
8
rinde sistemdeki silt ve benzeri ince tanelerin filtrelenmeside mümkün olmaktad›r.
Bu filtrelerin imalinde baz› uygulamalarda
özel sar›m metodlar› ile sar›lm›fl selüloz filtreler kullan›l›r. Kat› parçac›klar›n yan› s›ra
sistemde bulunan su da sistemden (absorbe edilir) so¤rulur.
Filtre malzemesi olarak kullan›lan di¤er malzeme ise mikroglass olarak tan›mlanan cam elyafl›d›r. Bu filtrelerde yük-
Tahrik motoru ile tümleflik bir pompa ve filtre/filtrelerden oluflan bir gruptur. Elektrikli veya hava tahrikli bir motor
ile çal›flt›r›lan pompa hidrolik tank›ndan
emdi¤i hidrolik ak›flkan› hassas filtrelerden geçirdikten sonra tanka geri gönderiri. Bu sistem makinan›n hidrolik sisteminin çal›flmad›¤› zamanlarda da kullan›l›r ve bu sistemin filtresi ana sistemden farkl› olarak de¤iflim keyfiyetine sahiptir. Gerek hat d›fl› filtrelere gerekse
kestirme ak›fll› filtrelere çal›flma flartlar›n›n gerektirdirdi¤i hallerde özel su emici
filtreler ön filtre olarak tak›labilir.
Hat d›fl› filtrelerin so¤uk çal›flma hallerinin bulundu¤u çal›flma ortamlar›nda
verimliliklerini artt›rmak için özel ›s›t›c›lar
ile techiz edilmeside uygulamalarda
rastlanmaktad›r. Bilindi¤i üzere ak›flkanlar›n düflük s›cakl›klarda viskoziteleri
yüksek oldu¤u için filtrelenmeleri zorlafl-
Nem Giderici
Havaland›rma Filtreleri
Hidrolik tanklar›n baz› özel uygulamalar d›fl›nda atmosfere aç›k olmalar›
gereklili¤i bilinen bir husustur. Hidrolik
ak›flkan›n çal›flma s›cakl›¤›na ulaflmas›
için genleflmesi ve sonras›nda so¤umas› esnas›nda tanka hava girifl söz konusudur. Bu havan›n beraberinde getirdi¤i
tozlar›n filtrelenmesi süzgeç tipi havaland›rmalar ile mümkündür. Fakat hava
ile beraber gelen nemin sisteme girmesine mani olunamaz ise nemin yo¤uflmas›ndan oluflan su hidrolik ak›flkan›
bozacakt›r. Bu nedenle tank havaland›rmalar›nda nem tutma özelli¤ine sahip
özel havaland›rma (nefesliklerin) kullan›lmas› hidrolik sistemler için çok önemlidir. Nem giderici havaland›rmalarda kullan›lan nem tutucu malzemeler nemi
emdiklerinde renk de¤iflimine u¤rarlar
ve azami doygunlu¤a u¤rad›klar›nda
de¤ifltirilmelidirler.
maktad›r. Filtrelenebilir bir s›cakl›¤›n temin edilmesi için termostad kontrollü
›s›t›c›lar kullan›l›r. Ak›flkan termik bozunmaya ulaflmayaca¤› bir s›cakl›¤a kadar
›s›t›larak filtrelenme verimlili¤inde art›fl
sa¤lan›rken, filtrenin bas›nça maruz kalmamas› sa¤lan›r.
Hat D›fl› Kestirme
Ak›fll› Filtreler
Bu filtreler makine çal›flma özelli¤ine
tesir etmeyecek yaklafl›k olarak % 10
mertebesindeki bir ya¤›n makine hidrolik sisteminden çekilerek filtreden geçirilmesinden sonra tekrar hidrolik tanka
dönderilmesini sa¤larlar. Filtre malzemeleri harici hat filtreleri ile ayn› özelli¤e
sahiptir. Sistem çal›flma bas›nc›n›n filtre
bas›nç›ndan yüksek olmas› sebebi ile
sistem ve filtre aras›nda bas›ç düflürme
valf› konmas› gerekebilir.
10
Mustafa S‹LPA⁄AR
Makina Mühendisi
Siyah
Yuvarla¤›n
Köfleleri
Bunun ad›na da ÇEVREC‹L‹K denildi ve ürünlerin
üzerinde ÇEVREC‹, ÇEVREYE DOST gibi aç›klay›c›,
yönlendirici hatta bilgilendirici ibareler kullan›ld›.
Kazanma h›rs› (para ve yönetme gücü anlam›nda) sanayileflmeyi, sanayileflme de çevre kirlili¤ini getirdi, insanlar›n yaflanacak bir çevre kalmamas›n› fark etmesiyle di Çevre Bilinci
oluflmaya bafllad›. Gidilecek, dünya
ortam›n› sunan baflka gezegen de
bulunamay›nca mecburen mevcudu
koruma mücadelesi ön plana ç›kt›.
14
Dün, dünyay› bir flekilde kirletenler bugün, kirlili¤e
savafl açt›lar, protokoller imzalad›lar. Sadece kendi ülkelerinde de¤il di¤er ülkelerdeki üretim yöntemlerine
de müdahale etmeye bafllad›lar. Her fley daha temiz
bir dünya için...
Tükenen enerji kaynaklar› maliyetleri art›rd›, petrol
fiyatlar› kontrol edilemez hal ald›, enerji kaynaklar›n›n
h›zla tükenmesi yeni aray›fllar do¤urdu. Üretim yapan
her sektör çevreyi kirletmemek veya çok daha az kirletmek ad›na dayan›lmaz hafiflikte ve hatta ola¤anüstü bir çal›flma, düzenleme ve yenilenme içine girdiler.
Otomotiv önce yak›t çözümlerine
yo¤unlaflt›. Dizel motor öne ç›kt›, üst
performans seviyelerine ulaflt›. Karbüratörlü sistem yerini do¤al olarak enjeksiyon sistemine b›rakt›. Araç a¤›rl›klar›
azalt›larak (hafif alafl›ml› parçalar hem
hafif hem de geri dönüfltürülebilir motor
bloklar›n›n bile üretilmesiyle) devam etti.
Sadece daha küçük motorlarla daha
fazla güç üretmeyi de¤il daha iyi yanmay› elde etmeye ve üretilen gücü daha
az kay›pla ileri veya geri hareket enerjisi
haline dönüfltürmeye bafllad›lar.
Otomotiv endüstrisi “çevre dostu”
ürünlere yöneldi. Geri dönüflüm sistemleri gelifltirildi, ya¤, akü, lastik gibi ürünlerin geri toplanarak tekrar de¤erlendirilme yollar› bulundu. Yeni enerji kaynaklar›n› araçlar›nda kullanmaya bafllad›lar.
Günefl enerjili, Elektrikli, hidrojenli, biodizelli, at›k ya¤l›….öncü modelleri üretilmeye devam ediliyor.
Türkiye de bu de¤iflimlerden ayr›
kalamazd›. Dizel motor seçene¤i sat›fl
rakamlar›nda belirgin pay almaya bafllad›. Çevre bilinci yükselmeye, ilgili kanuni düzenlemeler de hayat›m›za girmeye
bafllad›. Ya¤, akü gibi ürünler için geri
dönüflüm sistemleri lasti¤e oranla daha
h›zl› oluflturuldu. Bu aray›fllar içerisinde
tabii ki otomotivin vazgeçilmez ürünü
lastik endüstrisi de katk› ve çözüm çal›flmalar›ndan geri kalmad›. Energy, Eco,
Fuel Saver, Green… gibi isimlerle piyasaya yuvarlanma veya dönme direnci
standart lastiklerden daha düflük lastikleri sundular. Çok geliflmifl ürün Araflt›rma ve Gelifltirme gücüyle, üretimde kulland›¤› yüksek teknolojilerle lastik endüstrisi bu alanda da h›zla ve aktif kat›l›mla ön plana ç›kt›.
Peki tüm bu yap›lanlar yeterli mi?
Çok pahal› ve sürekli gelifltirmeye aç›k,
sab›r gerektiren bu inan›lmaz derecedeki zorlu ve uzun soluklu koflu tam hedefine ulaflt› m›? Kesinlikle hay›r! Daha
keflfedilecek çok yöntem, sistem veya
uygulama var.
Sadece bir hat›rlatma bile bize olay›n boyutlar›n› alg›layabilmek için yeterli olacakt›r. Depoya konan yak›t›n yaklafl›k %13 kadarl›k bir bölümü arac› yolda
ilerletmek için kullan›l›r! Akl›m›za gelen
ilk soru do¤rudur. O halde “ %87’si ne
oluyor?”
Çok detayl› incelemeden ziyade,
genel anlamda bir arac›n deposundaki
yak›t›n sahip oldu¤u enerjinin:
• Yaklafl›k %60’› motor sürtünmesine, pompalama kay›plar›na ve
kaybedilen ›s›ya,
• Yaklafl›k % 5 civar› aktarma organlar›nda sürtünme esnas›nda
oluflan kay›plar›na,
• Yaklafl›k %2’si klima ve di¤er sistemler gibi yararl› aksesuarlara,
• Yaklafl›k % 20’si rölentide (boflta)
çal›flmaya, (özellikle ilk çal›flt›rmada motor ›s›nmas› için ve flehir içi kullan›mlardaki dur - kalk,
s›k beklemeler (trafik ›fl›klar›, yaya
geçiflleri, trafi¤in durmas›) harcan›yor.
Günümüzde modern içten yanmal› motorlar bile yak›ttaki enerjinin sadece
üçte birini yararl› bir ifle dönüfltürmektedir. Kalan enerjiyse ›s›, hareketli parçalar›n sürtünmesi, motordan içeri giren ve
d›flar› ç›kan havan›n yaratt›¤› sürtünme
fleklinde kaybedilmektedir.
Fizik kanunlar› tüm bu kay›plar›n bütünüyle ortadan kalkmas›na asla izin
vermez!
Çünkü Is› enerjisini %100 verimle
mekanik enerjiye dönüfltürmek termodinami¤in ikinci yasas›na (Entropi yasas›) ayk›r›d›r. Entropi; Fizikte, bir sistemin
mekanik ifle çevrilemeyecek termal
enerjisini temsil eden termodinamik birim olarak bilinir. Ço¤unlukla bir sistemdeki rastgelelik ve düzensizlik olarak ifade edilir.
Otomotiv ve ba¤l› sektörler bu kay›plar› olabildi¤ince aza indirmek için tabir yerindeyse “hummal›” bir çal›flma
içindeler. Güvenlikten kay›p vermeden
bunu gerçeklefltirmek ise dayan›lmaz
hafiflikte bir çal›flma gerektirir.
Genel bir yaklafl›mla flehir içi kullan›mda h›zlanma en önemli ihtiyaçt›r ve
bunu yuvarlanma direnci ve hava sürtünmesi takip eder. fiehir d›fl› yüksek
h›zda kullan›mdaysa, bu s›ra tersine döner ve hava sürtünmesi en önemli etken
olur. Arac›n fleklinin hava içinde sürtünmesini düflürecek biçimde tasarlanmas›
(aerodinamik) ve yüksek dayan›ma sahip hafif metallerin kullan›lmas›yla araç
a¤›rl›¤›n›n azalt›lmas› yan›nda geliflmifl
lastik tasar›mlar›yla yuvarlanma direncinin azalt›lmas› sonucunda yaklafl›k %30’
oran›nda enerji tasarrufu sa¤lanmas›
olas›d›r.
Bu durumda; motorda üretilen bu
enerjinin kay›p olarak atmosfere b›rak›ld›¤› –üstte s›ralanan- bu alanlar›n her
biri yak›t ekonomisini gelifltirmek için
büyük bir f›rsat, ayn› zamanda da ifltah
kabartan bir “Pazar” olarak önümüzde
duruyor.
Do¤al enerji kaynaklar›n›n h›zla tükenme e¤ilimine girmesi Lastik Magazin
ekibi olarak bizim de yüre¤imizi s›zlat›yor. Böylesine önemli ancak nedense
fazla bilinmeyen ve anlat›lmayan, sadece baz› kaynaklarda k›sa tan›m› yap›l›p
geçilen bu giz’i, dilimizin döndü¤ünce
sizlere sunman›n, onurunu yafl›yoruz.
Dilerseniz önce “Yuvarlanma veya Dönme Direnci” nedir? Nas›l oluflur? Konular›n› bir anlayal›m.
15
yu araflt›ran di¤erleri taraf›ndan da do¤rulanarak; lastik ve yol yüzeyi tutunmas›,
yap›flmas›, aerodinamik çekme kuvveti,
yol deformasyonu (flekil de¤ifltirme), hava yol kaynakl› titreflimler gibi etkilerin asla lastiklerin histerisizi (bask› uyguland›¤›nda flekil de¤ifltirmesi ve serbest kald›¤›nda ilk flekline dönmesi) kadar öneme
sahip olmad›¤›n› ispatlad›lar.
Yuvarlanma veya Dönme
Direnci nedir?
Serbest yuvarlanan bir lastik düflünelim. Tekerlek torku s›f›ra eflittir ve tekerle¤in dengeli haraket edebilmesi için
yer ile temas etti¤i noktadan, bir kuvvet
etki etmek zorundad›r. ‹flte bu yatay
kuvvete yuvarlanma direnç kuvveti denir. Bu kuvvetin normal yüke oran›na da
yuvarlanma direnç katsay›s› denir.
Bafllang›ç araflt›rmalar›, toplam araç
enerji tüketiminin % 4 – 7’sinin otomobilin lastiklerinden kaynakland›¤›n› ortaya ç›kard›.
Çok kaba anlat›mla depomuza koydu¤umuz 50 Lt yak›t›n 2 – 3,5Lt’si lastikler taraf›ndan bofla harcan›yor. Is› veya ses enerjisi olarak kaybolup gidiyor.
Oran›n büyüklü¤ü lastik üreticisi firmalar› önce kay›plar›n nereden ve nas›l
olufltu¤unu do¤ru ölçen test cihazlar›,
similasyon teknikleri, kar›fl›mlar…ortaya
ç›karmaya ve sonras›nda do¤al olarak
daha az enerji israf eden lastikler üretmeye yönlendirdi. Lasti¤in enerji kaybetmesi konusunda yap›lan çal›flmalar;
18.YY’da, Coulomb dönemine kadar
gider. Coulomb önce, -ispats›z olarak“dönmeye karfl› direnç, dönen cismin
yenmesi gereken yüzey olumsuzluklar›ndan kaynaklan›r” tezini ortaya att›.
Deneysel çal›flmalarla, yuvarlanma
direnç kuvvetinin dönen cismin çap›ndan ba¤›ms›z oldu¤unu ve sadece dönen cismin yap›sal özelli¤i ve
yüzeyin özelliklerinden kaynakland›¤›n› ispat etti. Reynolds’›n 1876 y›l›nda
yuvarlanma direnciyle ilgili araflt›rmalar›n› yay›nlayana kadar Coulomb’un ifadeleri de¤iflmeden kald›. Reynolds; yüzeyin sert ve pürüzlü olmas›n›n harakete
bir direnç oluflturdu¤unu kabul ediyor,
ancak baflka bir direnç kayna¤›n›n özelliklede yuvarlanan cisimde veya yol yü-
16
zeyinde ya da her ikisinde de (e¤er esnek bir maddeden yap›ld›larsa) var oldu¤unu aç›klad›. Metal bir silindirin kauçuk bir yüzeyde serbest yuvarland›¤›nda, her bir turda, çevresinden daha k›sa mesafe yol ald›¤›n› gözlemledi. O; bu
fark›, silindirle kauçuk yüzey aras›ndaki
kayma olarak yorumlad›. Dönme esnas›ndaki kay›p, yüzeylerin temas etti¤i
alanda kaymas› sonucunda oluflur aç›klamas›na yönlendi. Bu tez, o dönem için
büyüleyiciydi. Yüzeyi ya¤layarak gözlemlerine devam etti. Yol yüzeyini ya¤laman›n dönme esnas›nda oluflan kayb›
kayda de¤er bir flekilde düflürmedi¤ini
gözlemleme gerçe¤i onu oldukça flafl›rtt›. Oysaki sürtünen yüzeylerin kaymas›ndan oluflan kay›plar gerçekten
düflürülmüfldü. 1956 Y›l›nda Reynolds’un bulgular›, tezleri çürütüldü.
Cambridge Üniversitesinden Bowden
ve Tabor metal silindir üzerine küçük bir
delik açarak, deli¤in kenarlar›n› boyayarak ve onu kauçuk bir yüzey üzerinde
yuvarlayarak bir deney yapt›lar. Deneysel sonuç gösterdiki; silindirdeki kenarlar› boyanm›fl deli¤in do¤al kauçuk yüzey üzerindeki izi dairesel yerine oval
(eliptik) bir flekildeydi ve kenar çizgileri
mükemmeldi. Böylece fliflirilmifl bir lasti¤in flekil de¤ifltirmesi esnas›nda oluflan kayb›n kayma esnas›nda oluflan
kay›ptan çok daha yüksek oldu¤u sonucuna ulafl›ld›. Bu bulgular ayn› konu-
Araç alt›ndaki lastik, sert bir zemin
üzerinde yuvarlanmaya bafllad›¤› zaman, lasti¤in karkas yap›s› yer ile temas
etti¤i alanda flekil de¤ifltirir. Çünkü lasti¤in tafl›mas› gereken yük, çok genel anlamda, dikey olarak lasti¤i yola do¤ru
bast›r›r. Yere temas alan›nda -zemin sert
oldu¤undan- lasti¤in yere de¤en bölümü, yani taban›, dairesel fleklini kaybederek geçici de olsa düz konuma gelir.
Yanaklar d›fla do¤ru esnerken lasti¤in
taban› düzleflir ve yere temas eden alanda, sürücünün hissedemedi¤i oranlarda, kayma oluflur. Yüklü yar›çap ile serbest yar›çap aras›nda fark oluflur. Bu
fark ne kadar yüksekse lastik yere temas eden alanda o oranda fazla kaymak zorunda kal›r. Lasti¤in yere temas
eden bölümleriyle temas etmeyen bölümleri aras›nda h›z fark› oluflur. Serbest
bölgeler h›zl› dönerken (aç›sal h›z›n etkisi) yere temas eden bölgeler daha yavafl dönmek zorunda kal›r. ‹flte tam bu
esnada kayma olur. Bu tip kaymalar
arac›n her h›z›nda vard›r. Gelelim tekrar
lastikteki flekil de¤ifltirme eylemine. fiekil de¤ifltirme sonucu lasti¤in hareket
yönündeki normal bas›nç, hareket yönünün tersindeki di¤er taraftaki bas›nçtan yüksek olur. Lasti¤in yere temas etti¤i alan› - haraket yönüne dik olarakikiye böldü¤ümüzde ön ve arka alanlarda farkl› etkiler yaflan›r. Yani normal bas›nç merkezi lastik ekseninden hareket
yönüne do¤ru bir miktar kayar (bak›n›z
çizim 1’deki k›rm›z› toplar, ön taraftan
arakaya do¤ru gidildikçe küçülüyor).
fiekil de¤ifltiren lastik sanki bir tümse¤i
ç›k›yor gibi zorlan›r. Karl› veya kumlu zeminlerde gördü¤ümüz gibi lastik gömülemez ve haraket etmesi için flekil de¤ifltirmesi gerekir. Bu arada tüketici ›srarla “lastik yumuflak olsun” der.
Sert zeminlerdeki yuvarlanma direncinin ana kayna¤› yuvarlanma s›ras›nda
lasti¤in karkas yap›s›ndaki flekil degifliminden kaynaklanan ve bir flekilde tüm
lasti¤i çevreleyen flekil de¤iflikli¤idir (histerisis).
Di¤er bir deyiflle lasti¤e döndürmek
için verdi¤imiz enerjinin tamam› dönme
olay› için kullan›lamaz ve bir k›sm› bu
flekil de¤iflikli¤i esnas›nda ›s›, ses..
enerjilerine dönüflür. Yerle temas› kesen
her bir bölüm ilk fleklini almak için (dairesel konuma gelmek için) yeniden esner. Düzleflen bölümlerin yapt›¤› sal›n›m
her bir bölümde eflit güçlerde de¤ildir.
H›z art›kça sal›n›m fliddeti de artar. H›z
art›r›lmaya devam edilirse lastik tamamiyle - çevresel olarak- sal›n›m, titreflim
içindedir ve hem iç ›s› hem de iç bas›nç
h›zla artar, hasarlanmaya do¤ru yönlenir. H›zlanmaya devam edilirse, bir süre
sonra hasarlanma, e¤er durulamaz/durulmazsa sonucunda parçalanma kaç›n›lmaz olur. Neden lasti¤in üzerinde yük
ve h›zla ilgili de¤erler vard›r? Neden tüm
lastik üreticileri fliflirme bas›nçlar› konusunda sürekli uyar›da bulunur?
Bunun yan› s›ra kaymadan dolay›
lastik ile yol aras›ndaki sürtünme, lasti¤in içindeki s›k›flt›r›lm›fl havan›n dönmeye olan direnci ve lastik ile kendisi çevreleyen hava aras›nda oluflan fan etkisi
yuvarlanma direncinin ikincil kaynaklar›d›r. Mekanikte sürtünme en önemli rolü
üstlenir. Hem endüstri hem de laboratuar çal›flmalar›nda üstesinden gelmesi
en zor problemi oluflturur.
Sürtünme; bir objenin, di¤er objeye temas›na ba¤l› olarak yuvarlanmaya, dönmeye, kaymaya veya akmaya
olan tepkisidir, direnmesidir. Yuvarlanma veya dönme direnci; bir yüzeyin di¤er yüzey üzerinde yuvarlanmas› veya
dönmesi esnas›nda oluflan küçük girinti, oyuk (flekil de¤ifliklikleri) nedeniyle
oluflur. Tekerlek, silindir ve kürelerle ilgili karmafl›k sürtünme kuvvetlerinin ard›nda bu temel anlay›fl yatar.
Sürtünme kuvvetinin
hiç mi faydas› yok?
Tekerle¤in ideal durumunda oluflan
kuvvetleri tan›yal›m önce. Kusursuz bir
dönme veya yuvarlanma hareketi durumunda yuvarlanmaya bafllamas›, yön
de¤ifltirmesi ve durmas› için sürtünme
kaç›n›lmazd›r.
fiekilde, harekete bafllamak (ilk hareketi vermek) ve belirli h›zda “v” kalmas›n› sa¤lamak için gerekli olan sürtünme
kuvvetine “f “ dikkat edelim. Tekerle¤in
kusursuz bir dönme veya yuvarlanma
hareketi durumunda, sürtünme, tekerle¤in yol yüzeyine tutunmas›n› ve kaymay› durdurmas›n› sa¤lar. Araç patinaja
veya kaymaya bafllad›¤›nda, eylemi
durdurmak için sürtünme kuvveti devreye girer. Tekerlekler kusursuz yuvarlanma eylemine geçene kadar etkili bir
rol oynar. Sürtünme kuvveti “f” tekerle¤i
yavafllatmak için gereklidir ve aç›sal h›z›
“w” düflürmek e¤iliminde olan bir tork
(dönme momenti, dönmeyi oluflturan
kuvvet) üretir. Bu konumda; normal ve
yerçekimiyle ilgili kuvvetler, dönme merkezi yönünde oldu¤undan kayda de¤er
bir etki oluflturmazlar.
Bununla birlikte, tekerlek kusursuz
dönme hareketine ulaflt›¤›nda ve sabit
aç›sal ve do¤rusal h›za geldi¤inde yüzey benzer etkisizli¤i göstermeyecektir.
Sabit h›zda; sadece paralel hareket için,
“s›f›r”a yak›n sürtünme oluflur. Ancak,
içinde a¤›rl›k merkezinin hareket yönünde h›zlanma olan her durum için, sürtünme asla s›f›r de¤ildir. Tekerle¤in bir
yokufltan, meyilli yoldan afla¤› yuvarlan›rken içinde bulundu¤u koflullar gibi.
E¤er dönme, tekerle¤in a¤›rl›k merkezine çok yak›n bir yerde gerçeklefliyorsa,
bu durumda, sürtünme kuvveti, tekerle¤in h›zlanma veya yavafllamas›na ba¤l› olarak aç›sal h›z› yavafllatmak ve art›rmak için bir tork (dönmeyi oluflturan
kuvvet) oluflturacakt›r.
Yüzeyin e¤imine ba¤l› olarak, sürtünme, hareketin tersi veya hareketle
ayn› yönde olur. Yokufl yukar› ç›karken
hareket yönünün tersi yönde, inerken
ise hareket yönüyle ayn› yönde sürtünme kuvveti oluflur.
Kusursuz dönme hareketi esnas›nda ne kayma ne de patinaj vard›r. Kayma ve patinaj olmad›¤›ndan yere temas
eden noktalar›n h›z› ve hareketi de¤iflmez. Bu durumda sürtünme kuvveti s›f›rd›r. Böylece tekerlek sabit bir h›zla yuvarlanmaya, dönmeye devam edecektir.
H›z = Tekerle¤in yar›çap› x aç›sal h›z.
Gerçekte tekerlek dönerken belirli esneme özelliklerine ba¤l› olarak, hem
lastik hem de yol yüzeyi flekil de¤ifltirecektir. Yere temas noktalar›nda tekerlek
düzleflirken ayn› zamanda biraz çukurlafl›r. Normal kuvvet; tekerlek merkezinin tam alt›ndaki noktadan ziyade, yere
temas eden alana yay›l›r.
17
Yuvarlanma veya dönme direnci
lasti¤in merkezinde ve yere temas yüzeyine paralel oluflur. Burada yüzeyin
e¤imi ne olurda olsun yuvarlanma direnç kuvvetinin yönü düzdür, paraleldir.
Sonuçta meydana gelen sürtünme kuvveti aç›sal h›z›n etkisiyle geridedir. Bu da
lasti¤in ileri do¤ru hareket h›z›n› azalt›r.
K›saca, enerji kayb›n›n temel nedeni iki
yüzeyin birbirine bast›r›lmas› ve serbest
b›rak›lmas›d›r.
a. Esnemeyen (rijit) tekerlek – esnemeyen zemin, yol (demiryolu tafl›mac›l›¤›)
Yap›lan deneysel çal›flmalar 125 - 150
km/saat h›zlar› aras›nda oluflan yuvarlanma direncinin %90 - 95’i lasti¤in yap›sal
flekil de¤ifltirmesinden, %2 - 10’u lastik ile
zemin aras›ndaki sürtünmeden ve %1,5 –
3,5’inin de hava direncinden kaynakland›¤›n› ortaya ç›karm›flt›r.
d. Esneyen tekerlek - esnemeyen
zemin, yol (otomobil, kamyon,
otobüs - asfalt zemin)
Yap›sal flekil de¤ifltirme üzerine yap›lan deneysel çal›flmalarda Radyal lastikteki yap›sal histerisislerin (flekil de¤ifltirme) %73’ünün lastik desenini oluflturan difllerden, %13’ünün yanak bölgesinden, %12’sinin omuz k›sm›ndan ve
%2’sinin de topuk bölgesinden kaynakland›¤› belirlenmifltir. Yuvarlanma veya
dönme direnci yol ile tekerle¤in de¤iflik
durumlar› için ayr› ayr› incelenir.
b. Esnemeyen (rijit) tekerlek – esneyen zemin, yol (toprak yol üzerinde eski tip at, öküz arabas›, ka¤n›)
c. Esneyen tekerlek - flekil de¤ifltirebilen yol (ifl makinalar› - yumuflak
toprak, çamurlu zemin)
Lastik yap›s›n›n, yanak yüksekli¤inin, deseni oluflturan difllerin büyüklü¤ü
ve lastik dönüfl yönüne göre konumland›r›lmalar›n›n yuvarlanma veya dönme
direncine etkisi.
Lastik radyal ve çapraz katl› (piyasa
tan›m› bezli) olmak üzere iki tipte üretilir.
Yap›lan ölçümler radyal lastiklerin yuvarlanma direnç katsay›lar›n›n çapraz katl›lara göre oldukça iyi oldu¤unu göstermifltir. Günümüzde otomobillerde kullan›lan lastiklerin neredeyse tamam›, a¤›r
vas›ta lastiklerinin de oldukça büyük bir
bölümü radyal lastiktir.
Lasti¤in üretim tipinin yan›nda difl
kal›nl›¤›, difl flekli, yanak kal›nl›¤›, yanak
geniflli¤i ve yüksekli¤i de yuvarlanma direncini etkiler.
Lasti¤in difllerinin ve yana¤›n›n kal›nl›¤› flekil de¤ifltirmeyi ve kesintisiz yere temas› zorlaflt›rd›¤›ndan yuvarlanma
veya dönme direncini art›r›r. Lasti¤in yanak yüksekl¤inin azalt›lmas› yuvarlanma
veya dönme direncini düflürür, çünkü
flekil de¤ifltiren malzeme miktar› azal›r.
Bu da daha az enerji kayb› demektir.
Lasti¤in difl fleklinin ve lastik dönüfl yönüne göre diziliminin çok belirgin bir ölçütü yoktur. Difller lastik dönüfl yönüne
ne kadar dik aç›yla dizilirse o denli zor döner bu da dönme veya yuvarlanma direncinde ve üretilen seste artma demektir.
Yuvarlanma veya dönme direncini
etkileyen di¤er bir yap›sal nitelik te lasti¤in içinde kullan›lan kauçuk kar›fl›mlar›d›r. Günümüzde lastik ana malzemesi
olarak en çok kullan›lan kar›fl›m sentetik
kauçuktur. Sentetik kauçu¤un yuvarlan-
18
ma direnci do¤al kauçuktan daha yüksektir. ‹lk bak›flta bu olumsuz gibi gözüküyor, fakat do¤al kauçu¤un afl›nma direncinin düflüklü¤ü ve fiyat›n›n yüksekli¤i yayg›n olarak kullan›m›n› azaltm›flt›r.
SAE J1269 (Otomotiv Mühemdisleri Birli¤i) taraf›ndan yap›lan çal›flmalar, sentetik kauçu¤un yuvarlanma direncinin do¤al kauçuktan 1.06 kat daha yüksek oldu¤unu göstermifltir. Lasti¤in kauçuk
kar›fl›mlar›n›n yan›nda içindeki tekstil,
çelik oran› da yuvarlanma veya dönme
direncini etkiler. Lasti¤in taban› ne kadar
kal›n olursa yuvarlanma veya dönme direnci de o kadar artar. Avrupadaki yuvarlanma direnci testleri ISO 8767’ye
göre yap›l›r.
Yol yüzeyi
Sert ve düzgün yüzeylerdeki yuvarlanma direnci bozuk yol flartlar›na göre
oldukça düflüktür. Yumuflak yüzeylerde
yuvarlanma direncinin artmas›n›n sebebi lastik temas alan›ndaki normal bas›nc›n daha da öne kaymas›d›r, yani lastik
zemine batma oran›na göre küçük bir
tümse¤i geçiyormufl gibi davran›r. Yumuflak zeminlerde çal›flacak tafl›tlar›n
lastiklerinin zemine batma miktar› yani
normal bas›nç fliddeti,azalt›lmal›d›r. Bunu sa¤layabilmek için daha genifl lastikler kullan›labilece¤i gibi, lasti¤in fliflirme
bas›nc› azalt›larak temas alan› art›r›labilir.
Lasti¤in ›slak veya karl› yollardaki davran›fl› da yumuflak zemindekine benzemektedir, yani bu flartlar alt›nda da yuvarlanma direnci artmaktad›r.
Lastik fiiflirme Bas›nc›
Lastik fliflirme bas›nc› direkt olarak
lasti¤in esnekli¤i ile ilgilidir. Yolun yumuflakl›¤›na göre, fliflirme bas›nc›n›n yuvarlanma direncine olan etkisi de farkl›d›r.
Sert zeminlerde fliflirme bas›nc›n›n yüksek olmas› yuvarlanma direncini düflürür. Bunun sebebi yüksek bas›nçta lasti¤in flekil de¤ifltirmesinin yani yap›sal
histerisislerinin azalmas›d›r. SAE’nin bu
konu ile ilgili yapt›¤› çal›flmalar fliflirme
bas›nc›n›n çapraz katl› lastiklerin yuvarlanma dirençleri üzerinde - radyal yap›l›
lastiklerden - daha etkili oldu¤unu göstermifltir. Örne¤in radyal lasti¤in fliflirme
bas›nc›n› yar›ya indirdi¤imizde yuvarlan-
ma direnci 1.27 kat›na ç›kmas›na karfl›n
çapraz katl›da bu oran 1.92 dir.
Kum gibi yumuflak zeminlerde lastik
fliflirme bas›nc›n›n art›r›lmas› zemine
batma miktar›n› art›raca¤› için yuvarlanma direncini art›r›r. Buna karfl›n lastik fliflirme bas›nc›n›n azalt›lmas› yap›sal histerisisleri art›raca¤› için yumuflak zeminlerde lastik fliflirme bas›nc›n›n uygun bir
de¤eri vard›r. Bu de¤er, batmaya karfl›
yap›lan ifl ve yap›sal histerisislerden dolay› kaybolan ifllerin toplam›n›n en az oldu¤u noktad›r. Lasti¤in ilk flekil de¤ifltirme esnas›nda harcad›¤› enerji, eski konumuna gelmek için harcad›¤›ndan fazlad›r. Fazla esneyip zor ilk fleklini alan
malzemeler (örn; kauçuk) az esneyip
h›zl› ilk fleklini alan malzemelere (metal)
göre daha yüksek dönme veya yuvarlanma direncine sahiptir. Silika da h›zl› ilk fleklini alan bir bilefliktir. Taban kauçuk kar›fl›m›nda karbon siyah› yerine
dolgu malzemesi olarak kullan›l›r. Silika
veya silan’›n kullan›m›yla yuvarlanma direnci %20’ye yak›n düfltü.
Bir hat›rlatma: Yuvarlanma veya
dönme direncindeki %10’luk düflüfl
araç yak›t sarfiyat›n› yaklafl›k %2 azalt›r.
Tutunmada kay›plar yaflatmadan, güvenli¤i tehlikeye atmadan dönme veya
yuvarlanma direncinin düflmesine yard›mc› olur.
20
H›z
H›z›n art›fl› ile lasti¤in flekil de¤ifltirmesi için gerekli ifl ve lasti¤in yap›s›ndaki titreflimler artt›¤› için lasti¤in yuvarlanma veya dönme direnci de artar. Hat›rlatal›m; lastik ilk hali daire biçimindedir,
araç alt›nda yükün etkisiyle yanaklar esner, yere temas eden alan düzleflir. Düflük h›zlarda lasti¤in ilk fleklini almas›
çok kolay olur. Yere temas eden ve
düzleflen bölüm yerle temas› kestikten
sonra h›zla dairesel konuma gelmek için
esner. H›z art›rmaya devam edilirse lastik ilk haline gelemeden temas etmeye
zorlan›r. Bu da fazladan dönmeye direnmedir. Radyal lasti¤in yuvarlanma direncinin h›z ile artmas› çapraz katl› lasti¤e
oranla daha düflüktür. Sonuçta verdikleri tepki ayn› fliddetleri fakl›d›r.
Yük
Lasti¤in üzerine düflen yük ne kadar
artarsa lastik de daha genifl alanlarda
çal›flmaya zorlan›r. Yanaklardan daha
fazla esner, yere temas eden alanda oluflan düzleflme daha genifl alana yay›l›r.
fiekil de¤ifltiren alan yerle temas› kestikten sonra dairesel konuma gelmek için
daha fazla enerji harcar. Bu sayede iç ›s›,
dolay›s›yla iç bas›nç artar. Yük artt›kça
buna paralel olarak fliflirme bas›nc› da
artmal›d›r veya h›z düflürülmelidir.
Lasti¤in tasar›m›nda, çal›flma flartlar›ndaki parametrelerin çoklu¤u ve bunlar›n oluflturdu¤u kompleks iliflki yüzünden, lasti¤in yuvarlanma direncini veren
analitik bir formülün ç›kar›lmas› neredeyse imkans›zd›r. Bu yüzden lastik yuvarlanma direci ile ilgili hesaplar tamamen deneysel verilere dayanmaktad›r.
SAE lastik yuvarlanma direncinin ölçülmesi ile ilgili baz› prosedürler ortaya
koymufltur. Bu prosedürlerin uygulanmas› sonucu elde edilen deneysel verilerle deneye dayal› formüller oluflturul-
mufltur. Bu formüller baz› parametrelerin sabit tutuldu¤u kabulü ile ortaya ç›km›flt›r. Örne¤in yük ve lastik fliflirme bas›nc› sabit gibi.
Çal›flma S›cakl›¤›
Lasti¤in çal›flma s›cakl›¤› yuvarlanma direncini iki yönde etkiler. Bunlardan
birincisi lasti¤in içindeki havan›n s›cakl›¤›n›n de¤iflimiyle fliflirme bas›nc›n›n de¤iflmesi, ikincisi ise lastik malzemesinin
s›cakl›¤›n›n de¤iflimi ile malzemenin kat›l›¤›n›n, sertli¤inin yani yap›sal histerisisinin de¤iflimidir.
Ortam S›cakl›¤›
Lastik araç alt›nda dönerken kendini saran hava içindedir. Ortam olarak
tan›mlayaca¤›m›z bu havan›n s›cakl›¤›
da lasti¤in yuvarlanma veya dönme direncini etkiler. Lasti¤in yere temas eden
bölgesine bakt›¤›m›zda de¤iflik aç›, kal›nl›k, derinlik ve uzunlukta kanallar görürüz. Bunlar›n amac› sadece su tahliyesi içindir demek bilgi eksikli¤idir. Bunlar, lasti¤in göze hofl görünmesini sa¤larken ayn› zamanda lasti¤in ›s› tahliyesinde de temel rolü üstlenirler. Ne kadar
fazla hava kanallar aras›nda dolafl›rsa
lastik o denli çabuk ortam s›cakl›¤›na
döner, so¤ur. Bu tüm lastikler için geçerlidir. Lastik dönerken yukar›da belirtti¤imiz nedenlerden dolay› ›s› üretir. Bu
›s›n›n belirli s›n›rlarda kalmas› gerekir.
Üst s›n›rlarda iç ›s›s› yükselmifl bir lastik;
e¤er kendisini çevreleyen, saran ortama
›s›s›n›n bir bölümünü aktaramazsa, ken-
22
dine zarar verir. Yaz›n, yüklü veya otoyolda araç kullan›mlar›nda, bu olas›klar›
en alt düzeyde tutmak için, lastik fliflirme bas›nçlar› art›r›lmal›d›r. Genelde,
araç üreticisi firmalar, “konfor” endiflesiyle olsa gerek, fliflirme bas›nc›n› de¤ifltirmeyi önermiyorlar. Buradaki amaç
yaklafl›k %8 - 10’dur.
Afl›r› yüksek fliflirme bas›nc› aç›sal
h›z› ve yere temas eden alanda artan
kaymay› getirece¤inden, yuvarlanma
veya dönme direncini belirgin oranda
düflürmez. K›smen sürüfl güvenli¤i tehlikeye girerken yak›t sarfiyat›ndaki kazanç ise minimum düzeyde kal›r.
Lastik Çap›
Lastik çap›n›n sert yüzeylerde dönme veya yuvarlanma direncine çok az
etkisi vard›r. fiekil de¤ifltiren alan oran›
çok daha önemlidir. Zemin kumlu veya
toprak ise çap büyüdükçe dönme veya
yuvarlanma direnci de artar.
Lasti¤in orijinal difl derinli¤inden
2mm’ye inene kadar geçirdi¤i süreçte,
göreceli olarak yuvarlanma veya dönme
direnci %20 civar›na kadar azal›r. Bu;
genelde, lasti¤in toplam a¤›rl›¤›n›n azalmas› ve yere temas eden kauçuk kar›fl›m›n›n sertleflerek daha az hareket etmesiyle aç›klanabilir. Is›nan, so¤uyan,
günefl ›fl›nlar›n›n olumsuz etkisi ozon’a
maruz kalan, yol yüzeyindeki çeflitli petrol türevi ürünlerle (ya¤, mazot, solvent…) temas eden, oksijen etkisiyle
yafllanan kar›fl›m›n ilk konumu koruma-
s› çok zordur. Bunun yan›nda, yeni bir
lasti¤in bir tam turda ald›¤› mesafeyle,
afl›nm›fl bir lasti¤in ald›¤› mesafe ayn›
de¤ildir. Yeni lastikle afl›nm›fl lasti¤in ölçü, yük, h›z ve fliflirme bas›nc› gibi her
fleyi ayn› olmas›na karfl›n bu sonuç kaç›n›lmazd›r.
Araçlar Orijinal Ekipman (O E) lastiklerin teknik de¤erlerine göre ayarlan›rlar
ve kilometre sayac› bu de¤erleri temel
alarak de¤er gösterir.
Lastik teknik de¤erlerindeki de¤iflme kilometre sayaç de¤erlerine yans›r.
Gerçek h›z›n›zla, kilometre sayac›n›z›n
gösterdi¤i h›z aras›nda fark oluflur.
H›z de¤iflimleri (azaltma,
ço¤altma, ani, göreceli)
Belirtilen bu hareket biçimleri esnas›nda tekerlerin tafl›d›klar› yükler ayn›
dingilde de olsa genelde de¤ifliklik gösterir. Amortisörlerin etkili çal›flma oranlar›, araç a¤›rl›k merkezindeki de¤ifliklikler,
yol yüzeyi…nedeniyle detayda tekerlekler ayn› yükü tafl›yamazlar. Her bir tekerlek, farkl› yük ve çal›flma koflulunda,
farkl› tepkiler gösterece¤inden, farkl› yuvarlanma direç de¤eri verecektir. H›z art›r›l›rken oluflan yuvarlanma veya dönme direnci h›z azalt›rken oluflan dirençten çok daha yüksektir.
‹MMB Notu: Dergimizin 18. say›s›nda konu ile ilgili farkl› bir yaz› yay›nlanm›flt›r.
Kaynak: Lastik Magasin fiubat 2009
1. Girifl
Maden ‹flletmelerinde ve inflaat
flantiyelerinde karfl›lafl›lan en büyük sorunlardan biri de silo ve ambarlarda ve
tumbalarda meydana gelen t›kanmalard›r. Tesis kapasitesi ne kadar büyük
olursa olsun üretim miktar›n› etkileyen,
bu t›kan›kl›klar ve malzemenin tumbadan geçifl h›z›d›r. Malzeme ›slak veya
nemli oldu¤u zaman, bu t›kan›kl›klar kaç›n›lmazd›r. Silo, bunker, tank ve tumbalarda çok s›k meydana gelen, üretimi
ve çal›flmay› önemli bir biçimde aksatan
bu ak›fl zorluklar›na ve sorunlar›na çare
bulmak üzere çeflitli çal›flmalar ve araflt›rmalar yap›lm›fl ve baz› yöntem ve ayg›tlar gelifltirilmifltir. Bu yaz›da bunlar incelenmeye çal›fl›lm›fl ve somut uygulama olanaklar› önerilmifltir. Ça¤dafl yöntemlerle bu sorunlara büyük ölçüde çözüm bulmak mümkündür.
2. Tumbalarda Malzeme
Ak›fl›n› (Geçiflini)
Sa¤lay›c› Sistemler
Lavvar, kriblaj, cevher haz›rlama,
k›rma eleme vb. gibi tesislerde karfl›lafl›lan en önemli sorunlardan ve darbo¤azlardan biri de tumbada ›zgara üzerine
dökülen malzemenin yeterince ve gerekti¤i süratle afla¤›ya geçirilememesidir. Bu yüzden önemli üretim aksakl›klar› oluflmakta ve geleneksel yöntemlerle
bu sorun adeta kangren olmaktad›r.
Dolay›s›yla üzerinde titizlikle durulmas›
gereken konulardan biridir.
2.1. Geleneksel Yöntemler
2.1.1. Kazma, Balyoz-Sivriç
ve Kürek Yöntemi
Ülkemizde en çok kullan›lan yöntemdir. Kazma ve sivriçlerle ›zgara üstüne ç›kan iflçiler, dökülen malzemeyi ›zgaradan afla¤›ya geçirmeye çal›fl›rlar.
Tamamen iflçinin fiziksel gücüne daya-
26
nan bu yöntem, ifli çok iyi izleme ve denetim gerektirir. Çünkü tesisin tam kapasite ile çal›flabilmesi tumbada çal›flan iflçinin inisiyatifine ve çal›flma temposuna
ba¤l›d›r. Ayr›ca, iflçi ›zgara üzerinde çal›flt›¤› için emniyet yönünden sak›ncal›d›r.
‹flçi ›zgara üstünde çal›flt›¤›ndan
fazla güvenli de¤ildir. Ülkemizde, bu
yöntem de yayg›n olarak kullan›lmaktad›r.
2.2. Modern Yöntemler
2.1.2. Kompresör ve K›r›c›
2.2.1. Backhoe Kepçeler,
Tabanca Yöntemi
Yükleyiciler ve Klemfleller
Tumbaya dökülen malzeme, ellerinde bas›nçl› hava tabancalar›yla ›zgara
üstüne ç›kan iflçilerce k›r›l›p afla¤›ya geçirilmeye çal›fl›l›r. K›r›c› tabancalar, seyyar veya sabit kompresörlerle üretilen
bas›nçl› havayla çal›fl›r. Bu yöntem, birincisine göre biraz daha ileri bir yöntem
olmas›na karfl›n, kazmay› tamamen
devreden ç›karamaz ve gene iflçi yo¤un
bir yöntemdir.
Her ne kadar son y›llarda tumbalarda k›rma ve geçirme ifllemlerinde,
backhoe, yükleyici ve klemfleI gibi ifl
makinalar› kullan›lmaya bafllanm›flsada;
bu makinalar aslen bu ifl için dizayn
edilmediklerinden hem ›zgaralar› tahrip
etmekte, hem de amaçlar› d›fl›nda kullan›ld›klar›ndan çok s›k ar›za yapmaktad›rlar.
Maden ‹flletmelerinde ve inflaat flantiyelerinde karfl›lafl›lan
en büyük sorunlardan biri de silo ve ambarlarda ve tumbalarda meydana gelen t›kanmalard›r. Tesis kapasitesi ne
kadar büyük olursa olsun üretim miktar›n› etkileyen, bu t›kan›kl›klar ve malzemenin tumbadan geçifl h›z›d›r.
2.2.2. Pnömatik ve Hidrolik
Impaktörler
Bu ifl için gelifltirilmifl ve dizayn edilmifl olan impaktörler, tumbalarda k›rma,
geçirme ve ak›flkanl›k sa¤lama ifllerinde
baflar›yla kullan›lmaktad›rlar. Bu makinalar›n tumbalara sabit monte edilebilen cinsleri oldu¤u gibi, seyyar olanlarda
vard›r. Bu, makinalar›n bomlar› hidrolik
kumanda sayesinde üstün hareket yetene¤ine sahip olup; kullanma yerine ve
amac›na göre çeflitli k›rma ve kar›flt›rma
uçlar› tak›labilmektedir (fiekil 1,2).
Impaktörler hidrolik ekskavatörlere
ve backhoe’ lara tak›labildi¤i gibi, aynca
ba¤›ms›z üniteler halinde de çal›flt›r›labilmektedirler. Lastik tekerlekli olanlar›,
ocaklarda dinamitlemeden ç›kan iri
bloklar› parçalama, betonlar› k›rma, vb.
gibi ifllerde de kolayl›kla kullan›labilmektedir. impaktör ›zgara üzerindeki iri malzeme parçalar›n› k›r›p, kar›flt›r›p afla¤›
geçirdi¤i gibi, bom ulafl›m yetene¤i sayesinde silo içindeki t›kan›kl›klar› da
açabilmektedir (fiekil 1).
fiekil 1. ‹mpaktör k›r›c›n›n bom ulafl›m yetenekleri
Bu makinalar tumba iflçilerinin yerini
almakta, iflçilik, zaman ve malzeme kay›plar›ndan büyük tasarruf sa¤lamaktad›r.
Tumba üzerinde çal›flan kimse bulunmad›¤› için ifl kazalar› azalmakta, tesislerin
tam kapasite ile çal›flmas› tumba iflçilerinin inisiyatifine, çal›flma tempolar›na ve
verimliliklerine ba¤l› kalmamaktad›r.
fiekil 2. ‹mpaktör uc çeflitleri ve
impaktörün dikey düzlem içinde
devinim yetene¤i
27
fiekil 3. Silo ve bunkerlerde karfl›lafl›lan tipik t›kanma ve daralma örnekleri
3. S›lo Ve Bunkerlerde
Ak›fl Sa¤lay›c› Sistemler
3.2.2. Yüksek Bas›nçl› Suyla
T›kan›kl›klar›n Giderilmesi
3.1. Girifl
Silo ve bunker t›kan›kl›klar›, pratikte
karfl›lafl›lan en önemli sorunlardand›r.
Özellikle agrega , kömür v.b. malzeme
bunkerlerinde, ocak içî ve k›fl koflullar›ndan dolay›, malzeme nemli ve sulu geldi¤i anlarda t›kanmalar pek çok olur.
Sorun kronikleflerek, üretimi aksat›r duruma gelir.
3.1.1. Silo ve Bunkerlerde
Karfl›lafl›lan Tipik T›kan›kl›k Türleri
Silolarda en s›k karfl›lafl›lan t›kan›kl›k, malzemenin silo duvar›na yap›flarak
silonun yararl› hacmini küçültmesi biçiminde olan›d›r (fiekil 3-a). Birçok malzeme, silo ortas›nda köprü oluflturma
özeli¤indedir. Oluflan bu köprülenme,
silonun ‹yice t›kanmas›na yol açar (fiekil
3-b). Di¤er t›kanma biçimleri fiekil 3’de
gösterilmifltir.
3.2. Geleneksel Yöntemler
3.2.1. ‹nsan Gücüyle
T›kan›kl›klar›n Giderilmesi
‹flçiler kazma, balyoz ve demir çubuklarla t›kan›kl›klar› açmaya çal›fl›rlar.
Bu flekilde geçici süre ak›fl sa¤lanabilir;
bîr süre sonra, silo gene daral›r ve t›kan›r. Bu yol zaman al›c› olup, ciddi kazalara da yol açabilir. Bu yöntem, ülkemizde yayg›n olarak kullan›lmaktad›r. Silo
ve bunker içine adam indirip kazd›r›lmakta ya da uzun demir çubuklarla ›zgara üzerinden silodaki t›kan›kl›k flifllenmektedir. Saçtan yap›lm›fl silolarda ise,
silonun belirli yerlerinde aç›lan deliklerden, demîr çubuklarla t›kanan k›s›m
aç›lmaya çal›fl›lmaktad›r.
28
Birinci yöntem kadar yayg›n de¤ildir.
T›kan›kl›klar yüksek bas›nçl› su ‹le aç›lmaya çal›fl›l›r. Bas›nçl› su, malzemeyi
al›p götürerek silonun içini tamamen temizleyip y›kar. Zaman al›c› olmas›, sudan
etkilenen malzemelerde kullan›lamamas›, bak›m sorunlar› yaratmas›, k›fl aylar›nda donmay› art›rmas› ve hatta baz› durumlarda malzemede bloklaflmay› art›r›c› olmas› gibi nedenlerden ötürü uygulama alan› s›n›rl›d›r.
çevre ›s›s›,sertlik, parça biçimi. Malzemenin ak›c›l›¤›n› etkileyen en önemli faktör, malzemenin toz mu yoksa parça
halinde mi oldu¤udur. fiayet malzeme
200 mefl elekten geçiyorsa, toz halinde
say›l›r. Parçal› malzemelerin ak›c›l›¤›n›
etkileyen faktörlerden en önemlisi malzemenin yüzey alan› ve y›¤›n halde yo¤unlu¤udur. Toz halindeki malzemelerin
ak›flkanl›¤› ise, daha ziyade, kohezyon,
da¤›labilirlik (dispersibilitiy), düflme aç›s›, fark aç›s› gibi özellikleri taraf›ndan etkilenir.
Günümüzde yap›lan araflt›rmalar ve
deneysel çal›flmalar, silo ve bunker dizayn›nda büyük ilerlemeler kaydetmifltir.
Malzemenin ak›fl özellikleri, silo ve bunker biçimi ve geometrisi, malzemenin
silodan boflalma h›z›, silo a¤›z aç›kl›¤›,
vb. hep gözönünde tutulmas› gereken
hususlard›r. Ayr›ca, küçük ölçekli silo ve
bunker modelleriyle labaratuvar çal›flmas› yapmak daha iyi bir çizim için gereklidir. Bilimsel verilere göre yap›lan bir
silonun, t›kan›kl›klar› yüzde yüz olmasa
bile büyük ölçüde azaltaca¤› bir gerçektir.
3.2.3. Dinamitleme ile
3.3.2. Silo ve Bunker ‹ç Yüzeyini
Tutuklu¤un Giderilmesi
Kaygan Astarla Kaplamak
Baz› çok kötü t›kanmalarda, silonun dinamitleme ‹le aç›lmas› yoluna gidilir. Malzeme içine aç›lan deliklere konulan dinamit, patlad›¤›nda s›k›flm›fl
malzemeyi gevfleterek açar ve ak›fl
sa¤layabilir. Bu yöntemin de sak›ncal›
yönleri mevcuttur. Siloya hasar verebilir, silo içindeki malzemeyi tutuflturabilir, malzeme g›da maddesi ise onu zehirleyebilir.
3.3. Modern Yöntemler
3.3.1. Silo ve Bunker Dizayn›n›
Ak›fl Sa¤lay›c› Biçimde Yapmak
Silo ve bunker dizayn›nda, malzemenin ak›c›l›¤›n› etkileyen faktörlerin gözönüne al›nmas› gerekmektedir.
Sözgelimi, malzemenin ak›c›l›¤›n› etkileyen faktörlerden baz›lar› flunlard›r:
Adhezyon, ak›fl aç›s›, kohezyon, s›k›flt›r›labilirlik, higroskopiktik, nem yüzdesi,
parça büyüklü¤ü, yo¤unluk, yüzey alan›, y›¤›n halde yo¤unluk, malzeme ve
Silo ve bunkerlerde karfl›lafl›lan kronik t›kanmalara (fiekil 3) karfl› al›nan
yayg›n bir önlem de, bunlar›n iç yüzeyini kaygan astarla kaplamakt›r. Astar
olarak paslanmaz çelik, alüminyum ya
da özel plastik levhalar kullan›l›r. Bu tür
astarlama kömür, linyit, cevher ve döküm kumu haz›rlama tesislerinde ve tanecikli tar›msal ürün silolar›nda uygulanmaktad›r. Hatta, tafl›mac›l›k ve madencilikte kullan›lan araç ve damperli kamyonlar›n kasalar›nda bile kullan›lan›m
alan› bulmaktad›r. Bu yöntemi de uygulamadan önce esasl› bir inceleme, araflt›rma ve hatta model çal›flma yapmak
gereklidir. Astarlanacak silonun geometrisi, silodaki malzemenin ak›fl özellikleri, vb. gibi verilerin ‹ncelenip de¤erlendirilmesi gerekir. Astarlama, bu de¤erlendirmelere göre yap›lmal›d›r. Yoksa
astarlama daha kötü sonuç da verebilir,
örne¤in, astar yüzeyi malzemeyi afla¤›ya do¤ru daha fazla kayd›raca¤›ndan,
t›kanma daha da fliddetli olabilir. Yeni
fiekil 4. Hava floku toplar›n›n silolarda yerlefltirilece¤i kritik noktalar
Zelanda Kömür Araflt›rma Kurumu, model çapta kömür silolar›yla yapt›¤› bir
araflt›rmada, tüm iç yüzeyi astarla kaplanm›fl silolarda kubbelenme ve köprülerime t›kanmas›n›n daha fazla ve daha
fliddetli bir biçimde olufltu¤unu gözlemifltir. Sözgelimi, kare kesitli bunkerlerde, yaln›zca birbirine komflu iki yüzeyin
astarlanmas› daha baflar›l› sonuç
vermifltir. Oysa, dört yüzey de astarland›¤›nda malzemede gerekli ak›c›l›k sa¤lanamam›flt›r.
3.3.3 Silo ve Bunkerlerde
Bas›nçl› Hava fiokuyla
Ak›fl Sa¤lama
Ak›fl› zor y›¤›n malzemelerin, silo ve
bunkerlerden kolay geçiflini sa¤lamak
üzere gelifltirilmifl en yeni yöntemlerden
biri olup, endüstride baflar›yla kullan›lmaktad›r. Bu yöntemde, belirli bir hacim
‹çerisine s›k›flt›r›lan bas›nçl› hava, aniden t›kan›kl›k yapan kesime boflalt›l›r.
Bu flok malzemeyi gevfletip açar ve siloda ak›c›l›k sa¤lar (fiekil 4).
Hava floku toplar›n›n çal›flma ilkesi
fiekil 5’de çizgisel olarak gösterilmifltir.
Hava floku toplar›, her türlü silo ve bun-
fiekil 5: Yüksek bas›nç hava floku
toplar›n›n çal›flma ilkesi
kere d›fltan tak›labilmektedir. Bunlar›n
silo ve bunkerlerde yerlefltirilece¤i kritik
noktalar, fiekil 4’de görülmektedir.
Bu sistem, ilk kez 1938 y›llar›nda
yeralt› kömür ocaklar›nda, yüksek bas›nçl› flokla kömür gevfletme ifllerinde
kullan›lmak üzere gelifltirilmiflti. Bu yöntem 1965 y›llar›ndan sonra yerüstünde
silo ve bunkerlerde de denenmeye bafllad› ve baflar›l› da oldu. O günden bugüne, deneyimlerle daha da geliflip günümüzdeki mükemmel düzeyine ulaflt›.
Bugün, her türlü silo, bunker, ambar,
tank ve benzeri yerlerde baflar›yla kullan›lmakta ve y›¤›n malzemelere ak›fl sa¤-
fiekil 6. Tamamen t›kanm›fl bir siloda hava floku toplar›n›n atefllenme s›ralar›
29
fiekil 8. Aeratörle ak›c›l›k sa¤lanm›fl silo
Aeratör ile Ak›fl Sa¤lama
fiekil 7. Hava floku toplar›n›n büyük
silo ve bunkerlerde kullan›lma olanaklar› ve bir siloda toplar›n atefllenme s›ralar›.
lamaktad›r. Silo tank ve bunkerler hangi
biçimde ve hangi malzemeden yap›lm›fl
olursa olsunlar, bas›nçl› hava toplar›,
bunlara kolayl›kla monte edilebilir. Bas›nçl› hava floku yöntemi, uygulamada
her türlü y›¤›n malzemeye ak›fl sa¤layabilmektedir.
Endüstride ve tar›mda baflar›yla uygulanm›fl oldu¤u malzemelerden bir
k›sm› flöyledir: Linyit, kömür, kok, bak›r
cevheri, yapay gübre, ö¤ütülmüfl jips,
demir peletleri, ö¤ütülmüfl kireçtafl›, çimento, nikel cevheri, toz soda, sodyum
borat, kereste talafllar›, testere talafl›,
çinko cevheri konsantresi, kum, toprak,
kil, granule tuz, tanecikli tar›m ürünleri,
nemli kalsit, fleker, pelet halinde hayvan
yemleri, karbon siyah›, tebeflir, diatomlu
toprak, termik külleri, grafit, talk pudras› vb.
Bas›nçl› hava toplar›n›n standart bas›nçl› hava sistemi olan tesislerde çal›flabilen tipleri yan›nda, yüksek bas›nçl› hava sistemiyle çal›flanlar› da vard›r.
30
Aeratörler, kuru ve ince ö¤ütülmüfl
malzemelere, hangi silo ve bunkerde
olurlarsa olsunlar, pozitiv ak›fl sa¤larlar.
Tüm kuru ve ince malzemelerdeki ak›fl
sorunlar›, s›k›flma yüzünden oluflur. Silodaki bu ince malzeme içine düflük bas›nçl› hava verilecek olursa, malzeme
silo içinden su gibi h›zl› ve tekdüze akar.
Bu yöntemle silo ve bunkerierdeki t›kanma ve daralmalar, yüksek bir bas›nca ya da güce gerek duyulmadan giderilir. fiekil 8, aeratör uygulanm›fl bir siloyu, fiekil 9, ise bir aeratörün yap›s›n›
göstermektedir.
Aeratör, bir taraftan hava girifli bulunan bir hava odac›¤›d›r. Hava kirifli ve
odac›k, hava da¤›l›m›na engel olmayacak biçimde yerlefltirilmifl olan koruyucu
fiekil 10. Aeratörlerin silo ve bunkerlerde
tipik olarak yerlefltirildikleri yerler
fiekil 9. Bir aeratörün yap›s›
kirifllerle güçlendirilmifltir. Odac›k, çelik
elek telleriyle örtülmüfltür. Bu elek telleri, iki adet olup, aralar›nda pamuk ya da
cam yünü vard›r. Cam yününün görevi,
havay› da¤›tmaktad›r. Aeratörler; a¤›r ifl
koflullar›na dayanacak biçimde yap›lm›fllard›r, bu yüzden malzeme a¤›rl›¤›ndan, malzeme çarpmalar›ndan k›r›lmazlar. Aeratörler havan›n eflit da¤›l›m›n› ve
eflit kullan›m›n› sa¤larlar. Yöntem, özellikle, tane büyüklü¤ü 60 mefl veya daha
küçük ve nem yüzdesi % 3 veya daha
düflük olan malzemelere kolayca uygulanabilmektedir. Bu ayg›tlar, kireç, Portland çimentosu, karbon siyah›, diatom
lu toprak, kimyasal maddeler, ö¤ütülmüfl maddeler, un, jips, uçucu kül, sabun tozlar›, bentonit, testere talafl›, deterjanlar, vb. gibi maddelerde baflar›yla
ak›c›l›k sa¤lamaktad›rlar. Aeratörlere ve-
fiekil 11. Aeratörün boyutlar›ve silo duvar›na ba¤lanmas›
fiekil 12. Silo ve bunker titrefltiricisinin çal›flma ilkesi
fl›, fleker, vb. gibi ak›c›l›¤› zor maddelerde bile baflar› sa¤lamaktad›r. Bu titrefltiriciler, mekanik s›k›flma, adhezyon ve
kohezyon yüzünden silolarda serbest
biçimde akamayan her türlü malzemeye pozitif ve sürekli bir ak›c›l›k sa¤lar. Bu
aktivatörler genellikle 0.90 m x 3.00 m.
çaplar›nda olup, ç›k›fl a¤z› geniflletilmifl
eski, yeni silo ve bunkerlere tak›labilirler.
Sürekli ve sessiz çal›fl›rlar ve çok az bak›m gerektirirler.
3.3.6. Silo ve Bunkerler ‹çinde
rilecek hava, kuru ve temiz olmal›d›r. Bu
havan›n, düflük bas›nçl› üfleçlerce (blover) sa¤lanmas› uygundur. Ancak, tesislerde mevcut bas›nçl› havadan da
yararlan›labilir; bu durumda, bas›nç
0.21 - 0.35 Kg/cm2’ye düflürülmeli ve
hava, neminden ar›nd›r›lmal›d›r. Bu sistem, genellikle, 0.21 - 0.35 Kg/cm2 (35 psî) bas›nçl› havayla çal›fl›r ve aeratör
bafl›na 0.18-0.21 m3/dak. (6.5- 7.5
cmf) hava tüketir.
Aeratörlerin silo ve bunkerlere yerlefltirilme durumlar› fiekil 10’da gösterilmifltir. Bunlar silolara, genellikle, dört dizi halinde tak›l›rlar ve her dizi içindeki
aeratörler 30-40 cm aral›klarla yerlefltiri
lirler.
Koni, silindir ve piramit biçimli silolarda, bu dizilerin konumlar› fiekil 10’da
görüldü¤ü gibidir. fiayet, piramit biçimli silolarda köflelerde de malzeme devinîmsizli¤i varsa, birer dizide köflelere
yerlefltirilir.
Silonun ç›k›fl kesimindeki aeratörlerin, birbirine daha yak›n aral›klarla yerlefltirilmesi daha iyi sonuç vermektedir.
fiayet, malzemenin siloda uzun bir süre
bekletilmesi veya tafl›ma s›ras›nda s›k›flmas› söz konusu ise, aeratörlerin 30 cm
aral›klarla tak›lmas› sal›k verilmektedir.
Önceden saptanan aral›klarla silo
duvar›na 1,11 cm (7/16 inç) çap›nda
delikler delinir; bu deliklerden özel tank
nipeli geçirilip, kilitleme somunu tak›l›r.
Aeratörlerin pozitiv ve tekdüze ak›fl sa¤lamalar›, sessiz ve düflük enerji ile çal›flmalar›, silo biçimine uyma kolayl›klar›, ilk
yat›r›m ve bak›m masraflar›n›n çok düflük olmas› gibi di¤er sistemlere göre
üstün yanlar› vard›r.
32
Titrefltirici Ayg›tla Ak›fl Sa¤lama
Ak›fl sorunlar›n›n ço¤u, malzemenin
silo ve bunker ç›k›fl a¤z›na do¤ru e¤imli
bir biçimde daralmas›ndan do¤ar. Daralan bu kesimde malzeme s›k›fl›p kal›r.
fiekil 12’de görüldü¤ü gibi bu yöntemde, silonun daral›p s›k›flan bu kesimi
kald›r›larak yerine titrefltirici ayg›t (aktivatör) yerlefltirilmifltir. Titrefltirici ayg›t,
koni, silindir ve piramit biçimli çelik veya
beton silolara kolayca tak›lab‹lecek biçimde yap›lm›flt›r. Titreflimin silo ve gövdesine geçmesini önlemek için, ba¤lant› yerlerine sars›nt› emici özel lastik k›s›mlar konulmufltur. D›flbükey diyafram,
ç›k›fl a¤z› üzerinde bulunur ve silo ‹çindeki malzemenin a¤›rl›¤›n› tafl›r.
Çal›flma s›ras›nda titreflim üretici
(vibrator), güçlü yatay darbeler üreterek
tüm sistemi, d›flbükey diyafram levhas›n› ve silo içindeki malzemeyi titrefltirir.
fiekil 12 ’de görüldü¤ü gibi aktivatör içine gelen malzeme, güçlü yatay darbeleri güçlü dikey darbecikleri (impuls) haline dönüfltürür. Bu dikey darbecikler,
silonun en üst kesimlerine de¤in ulaflarak siloda t›kanmay› ve daralmay› önler.
Bu ilkeyle çal›flan titrefltiriciler, haz›rlanm›fl döküm kumu, titanyum, odun tala-
Ask›da Titrefltirilen Elemanlarla
Ak›fl Sa¤lama
Yap›lan araflt›rmalar, silo ve bunkerler içine sark›t›lan çeflitli biçim ve boyutlardaki titreflen çubuk öbeklerinin de, silolarda ak›c›l›k sa¤lad›¤›n› göstermifltir.
Bu yöntemde, yaln›zca çubuklar titreflmekte, malzeme ve silonun kendisi titrefltirilmeden ak›c›l›k sa¤lanm›fl olmaktad›r; bu yöntemin en iyi yan› da budur.
Yeni Zelanda’da P.A. Toynbee taraf›ndan yap›lan çal›flmalar, bu çubuklar›n fiekil 14’de görüldü¤ü gibi öbekler haline getirilip titrefltirilmesinin çok daha baflar›l› oldu¤unu göstermifltir. Sark›t›lan bu çubuk öbeklerinin alt uçlar›, silo ç›k›fl a¤z›n›n
çok yak›n›na kadar gelmelidir. Çubuk
öbeklerinin biçim ve boyutlar›n›n silo malzeme ç›k›fl a¤z› biçimine uygun olmas›
gerekmektedir. Deney evinde, 0.64
cm(1/4 ‹nç) çapl› çelik çubuklarla yap›lan
denemelerde, çubuklar dikey olarak tîtrefltirildiklerinde daha iyi sonuç al›nm›flt›r.
Bu deneylerde, 1400 devir/dakika titreflim
frekans› ve 0,476 cm (3/16 inç) titreflim
genli¤i kullan›lm›flt›r. Titreflimli çubuklar
yöntemi, ucuz ve etkili bir yöntem olup,
astarlama sistemi ‹le birlikte uyguland›¤›nda daha da ‹yi sonuç vermektedir.
fiekil 13. Siloya monte edilmifl bir aktivatör
fiekil 14. Silolarda ak›fl sa¤lay›c› titreflim çubuk guruplar›
Fanl› Sistemle Ak›fl Sa¤lama
Bu sistem, silo ve bunkelerde, düzgün, darbesiz ve kontrollü bir malzeme
ak›fl› sa¤lamaktad›r. Barit, alumina, bak›r cevheri konsantresi, demir cevheri
konsantresi, tüvenan kömür, y›kanm›fl
kömür, termik santral pulverize kömürü,
amonyum nitrat, amonyum sülfat, bentonit, boraks, tebeflir, kil, çak›l, testere
ve marangoz talafl› gibi birçok malzemeye ak›c›l›k vermektedir.
Sistem, fiekil 15’de görüldü¤ü gibi
sabit ak›fl konisi, döner besleme b›ça¤›
(besleme fan›) ve sabit taban plakas›ndan oluflur. Ak›fl konisine gelen malze-
fiekil 16. Fanl› sistemde b›çak dönüfl h›z› ile kapasitenin de¤iflimi
me, taban plakas› üzerine dökülür. Koni
alt›ndaki S/Z biçimli döner b›çak, yap›l›fl
biçiminden dolay›, plaka üzerine dökülen malzemeyi çevreden merkeze al›r;
bu ak›fl sürekli ve tekdüzedir. Ak›fl konisinin konumu ve döner b›ça¤›n biçim ve
yap›s› sayesinde ak›fl h›z› kontrollü ve
pozitiftir. Bu yöntemde, ak›fl konisi döner b›çak ile birlikte silodaki malzemenin çevresel bir biçimde akmas›n› ve
boflalmas›n› sa¤lar. S/Z b›ça¤›, malzemeyi yatay düzlem içinde d›flar›dan içeriye do¤ru süpürür ve silo ç›k›fl a¤z›ndan d›flar› atar. Gene, S/Z b›ça¤›n›n biçim ve yap›s› malzemenin ufalan›p küçüfmesini önler.
Fanl› sistem, ak›c›l›¤› zor malzemelerin, silo ve bunkerlerden ak›t›lmas›nda
kullan›l›r. Eski ve yeni silolara kolayl›kla
tak›labilir. Bu yöntemde, malzeme ak›fl
kapasitesi S/Z b›ça¤›n›n dönüfl h›z›na
ba¤l›d›r. Dönüfl h›z› artt›kça, ak›fl miktar› da artar (fiekil 16).
Bileflik Sistemlerle Ak›fl Sa¤lama
Çal›flma yerinin koflullar›na ve özelliklerine göre, yukar›da sözü edilen yöntemlerden biri ya da birkaç› birlikte kullan›labilir. Böylece, en güç sorunlara bile çözüm bulunabildi¤i gibi, çeflitli yöntemlerin üstün yanlanndan da yararlanm›fl olunur.
fiekil 17. Fanl› ak›fl sa¤lay›c› sistemin yap›s› ve siloya tak›lm›fl hali
fiekil 15. Fanl› ak›fl sa¤lay›c› sistemin
çal›flma ilkesi
34
Metin ÖZDO⁄AN
Maden Yüksek Mühendisi
‹deal Makina
Makinalarda
Risk De¤erlendirmesi-1
Farkl› tipteki birçok
makina tafl›ma, devreye
alma, normal kullan›m
ve bak›m s›ras›nda
insanlar için ciddi bir
risk unsuru haline
geliyor. Risk yönetimi
hem birçok yönetim
sistemi standard›nda
hem de projelerin
fizibilitesi ve
finansman›nda önemli
araçlardan birisidir
36
AB ürün mevzuat›n›n temelinde insan
güvenli¤i ve sa¤l›¤›, evcil hayvanlara ve
çevreye zarar vermeme konsepti yatmaktad›r. Bu amaçla haz›rlanan tüm yeni yaklafl›m yönetmelikleri temel sa¤l›k ve güvenlik gereksinimleri ile flekillendirilmifltir.
Böylece minimum sa¤l›k ve emniyet flartlar›n› sa¤layan her ürünün uygunlu¤u varsay›l›r.
dartlar›na entegre hale gelmektedir. Daha
önceleri EN 1050 standard› ile tan›mlanan
makinalardaki risk de¤erlendirme standard› de¤iflerek EN ISO 14121-1 standard› AB taraf›ndan kabul edilmifl ve harmonizasyon sürecini tamamlam›flt›r.
Risk yönetimi hem birçok yönetim sistemi standard›nda hem de projelerin fizibilitesi ve finansman›nda önemli araçlardan
birisidir.
1. Makinan›n kullan›m amac› ve s›n›rlar›
Farkl› tipteki birçok makina tafl›ma,
devreye alma, normal kullan›m ve bak›m
s›ras›nda insanlar için ciddi bir risk unsuru
haline geliyor. Risk de¤erlendirme ise insanlar›n herhangi bir kaza ile karfl›laflmamas› için risklerin belirlenmesi, ortadan
kald›rmak ya da minimize etmek için al›nan önlem ve güvenlik sistemlerinin seçilmesi aflamalar›n› kapsar.
4. Güç kayna¤› ile ilgili bilgi
Makina emniyeti yönetmeli¤i revizyonu
29 Aral›k 2009’da gerçekleflecektir. Bunun yan› s›ra EN normlar› da ISO stan-
Makinalarda risk de¤erlendirmesi yap›labilmesi için afla¤›daki bilgilere ihtiyaç
vard›r:
2. Makinan›n kullan›m ömrü
3. Makina ile ilgili çizimler
5. Makinada daha önce ortaya ç›kan
olay ya da kaza hakk›nda bilgi
6. Sa¤l›¤a zarar veren potansiyel durumlar.
7. Farkl› makinalarda ayn› tehlikenin oluflturdu¤u durumlar hakk›nda bilgiler
Makina imalatç›s› tasar›m aflamas›nda
Makina Emniyeti Yönetmeli¤i EK 1.1.2
maddesine göre bir risk de¤erlendirme
yapmal› ve bunun ile ilgili kay›tlar› teknik
dosyas›nda muhafaza etmelidir. Bunun ile
Risk de¤erlendirme süreci bir ekip
taraf›ndan gerçeklefltirilmelidir. Bu
ekipte Ar-Ge, üretim, kalite kontrol,
sat›nalma gibi bölümlerden kifliler
bulunur. Bu ekip bir beyin f›rt›nas›
ile makinada öngörülebilir kayda
de¤er tüm tehlikelerin bertaraf› ya
da azalt›lmas› yönünde önemli çal›flmalar yaparlar.
ilgili olarak temel makina standartlar› kullan›lmaktad›r. Bunlar EN ISO 12100-1, EN ISO 12100-2,
EN ISO 14121-1, EN ISO 13849-1 v.s. gibi standartlard›r. EN ISO 14121-1 standard› makinalardaki risk de¤erlendirme konseptini ve yorumlanmas›n› anlatmaktad›r. Daha önce uygulamada
olan EN 1050 standard›n›n yerini alarak uluslararas› bir standart statüsüne gelmifltir. Risk de¤erlendirme ak›fl flemas› afla¤›daki gibi özetlenebilir
(Bkz. fiekil 1).
fiekil 1: Risk de¤erlendirme ak›fl flemas›
Risk de¤erlendirme süreci bir ekip taraf›ndan
gerçeklefltirilmelidir. Bu ekipte Ar-Ge, üretim, kalite
kontrol, sat›nalma gibi bölümlerden kifliler bulunur.
Bu ekip bir beyin f›rt›nas› ile makinada öngörülebilir kayda de¤er tüm tehlikelerin bertaraf› ya da azalt›lmas› yönünde önemli çal›flmalar yaparlar.
E¤er makina ile ilgili spesifik Tip C standard›
mevcut ise tehlike tan›mlar› ve önlem önerileri bu
standart içinde yer almaktad›r. Böyle bir standard›n
bulunmas› durumunda rehber olarak bu standart
dikkate al›n›r ve bir risk de¤erlendirme kayd› oluflturulur. Spesifik makina standard› bulunmamas›
durumunda makinan›n yönetmeli¤in EK I’inde yer
alan temel sa¤l›k ve güvenlik gereklerinin karfl›lanmas› için tehlike tan›mlamas› ve analizi yap›larak
risk de¤erlendirmesi yürütülür.
Risk de¤erlendirmesi, yaflayan, yani revizyona
aç›k bir dokümand›r. Yeni tasar›m ya da gelifltirme
faaliyetlerinde, mevzuat de¤iflikliklerinde, uygulamadaki güvenli¤i etkileyecek durumlarda gözden
geçirilerek güncellenir. Al›nmas› gereken önlemler
al›n›r ve kayda ifllenir. Risk de¤erlendirme kayd›nda
ekiptekilerin isimleri, raporun onay›, yap›ld›¤› makina ile ilgili teknik bilgiler, tarih, revizyon durumu, al›nan önlemler ve art›k riskler ve sonuç-de¤erlendirme vs. gibi bilgiler yer al›r.
Yandaki flekilde mevcut risklerin fliddetinin kullan›c› ve imalatç›n›n alm›fl oldu¤u önlemler ile azalt›lmas› ile ilgili bilgiler verilmifltir.
38
fiekil 2: Kullan›c› ve üreticinin ald›¤› önlemlerin risk de¤erine etkisi
Murat Gülen
Endüstriyel Hizmetler Op. Koord.
(Ürün Belgelendirme) SGS
Hafif yap›l› çipli akülerle; kapasite düflüklü¤ü sorunu ortadan kalk›yor ve
akünün flarj durumu her an kontrol alt›nda tutuluyor.
Ak›ll› Aküler ‹flbafl›nda
Aküler de elektronik
sistemler ile biliflim
teknolojilerindeki
geliflmelerden paylar›n›
almaya bafllad›lar.
iQ Power flirketinin gelifltirdi¤i
yeni araç aküleri %25 daha
hafif, daha az kurflun içeriyor
ve içerisindeki çip sayesinde
klasik akülere göre etkileyici
üstünlüklere sahip.
iQ Power’›n yeni çipli araç aküsü
daha az kurfluna ihtiyaç duyuyor. Bu
sayede araç aküsünün a¤›rl›¤› dörtte
bir oran›nda azal›yor.
Günümüzün araçlar›nda güvenlik ve
konfor donan›mlar› artt›. Çevreci hale
gelen ticari veya binek tafl›tlar›, iterek
çal›flt›rma, basit müdahalelerle yola devam›n› sa¤lama dönemi geride kald›.
Becerikli ve cefakar, kuvvetli ve dayan›kl› ticari araç sürücü profili de yeni nesil araçlarla birlikte yerini, ekonomik ve
güvenli sürüfl e¤itimi alm›fl, arac›na düzenli bak›m yapt›ran sürücülere b›rakt›.
Tüm bu de¤iflimin temelinde; elektrik, elektronik, elektromekanik ve bilgisayar sistemleri ile yaz›l›mlar var. Elektronik sistemlerin baz›lar› konta¤› çevirdi¤imizde devreye girerken, baz›lar› sadece uykuya dal›yor. Kumandal› bir kap›n›n gönderilen sinyalle aç›lmas›ndan,
motorun çal›flmas› için gereken yak›t›n
püskürtülmesine kadar birçok ifl, elektronik sistemler taraf›ndan gerçeklefltiriyor. Buna karfl›l›k farlar›n aç›k unutulmas› veya sistemde oluflan bir kaçak nedeniyle akünün boflalmas› ise feleketin
ve yüksek maliyetlerin bafllang›c›n› oluflturuyor.
Daha az a¤›rl›k ve
daha az karbondioksit
iQ Power flirketinin çipli aküler›
otomobillerde 6 kg, kamyonlarda ise
20 kg, a¤›rl›ktan tasarruf edilmesini
sa¤l›yor. Ortalamada 10 kg daha az
a¤›rl›k, gidilen kilometre bafl›na 2
gram daha az karbondioksit emisyonu ç›kmas› demek. Aachen RWTH
Enstitüsü, bu emisyon de¤eriyle birlikte ayr›ca 100 kilometrelik bir mesafede tam olarak 0.08 litrelik bir yak›t
tasarrufunun sa¤land›¤›n› belirtiyor.
ADAC (Alman Otomobil Klubü) istatistiklerine göre, yolda kalma sebepleri
aras›nda, geçti¤imiz y›l otomobil elektroni¤i ve özellikle de aküler %38 ile en üst
s›ralarda yer al›yor. Bunun nedeni; akünün gün geçtikçe daha fazla say›da elektrikli ekipman, alet ve ölçüm sistemini
besliyor olmas›. Artan ekipman ve sistemler, akü flarj›n›n daha çabuk bitmesine neden olabiliyor. Uzun süreli park yap›lmas› durumunda akünün devreden ç›kar›lmas› da sistemlere zarar verebiliyor
veya sistemlerin yeniden ayarlanmas›n›
gerektiriyor. Bu durumlara ba¤l› olarak
akülerde de yenileflme, gelifltirme ve iyilefltirmelere ihtiyaç olufltu.
Yeni aküler
Yenilikçi akü gelifltirmede en h›zl› davranan firma Alman iQ Power AG
flirketi ile Levo AG flirketi oldu. Bu iki firman›n iflbirli¤i ile MagiQ aküleri üretilmeye baflland›.
Akü kapasitesinin sürekli olmas›n›
sa¤lamaya yönelik çok kapsaml› önlemlerin bulundu¤u yeni akülerdeki gözetim
çipiyle, kapasite düflüklü¤ü yaflanm›yor
ve araç sürücüsü her zaman, hatta cep
telefonu mesaj›yla akünün flarj durumu
hakk›nda bilgilendiriliyor.
42
Akü yönetim sistemi
Otomobil aküsü flarj›n›n çabuk bitmesinde, özellikle araç stop edildikten
sonra hemen ve otomatik olarak tüm
elektrik tüketicilerinin kapat›lmamas›
çok önemli bir rol oynuyor. iQ Power
flirketi bu sorunu bir akü yönetim sistemiyle çözüyor. Akü yönetim sistemi, flarj
durumunu ve istenmeyen deflarjlar› hemen haber veriyor, gerekli olmayan
elektrik ak›fllar›n› da otomatik olarak kesiyor.
Yeni teknik, kapsaml› ve hatas›z bir
bir biçime akünün flarj durumu ve deflarj olma aflamalar›n›n kontrol edilmesini sa¤l›yor.
Bunun d›fl›nda çok önemli olan bir
di¤er özellikse akünün zaman›ndan önce kapasitesinin düflmesini engellemek
için bir dizi önlem al›nm›fl olmas›. Genellikle akü kullan›lmaya baflland›ktan alt›
ay sonra ortaya ç›kan statifikasyon (katmanlaflma) oluflumu, yeni akülerde, yeni kurflun alafl›mlar ve asit konteyneri
içerisindeki dikey aç›l› plastik ak›fl kanallar› sayesinde engelleniyor.
Statifikasyon; (Katmanlaflma) kimyasal olarak oluflan su ve kurflun kar›fl›m›n›n ayr›m›ndan olufluyor. Katman oluflumunda, su yukar›da, kurflun ise akünün alt taraf›nda toplan›yor. Bu oluflum
akünün flarj olma kapasitesini ve ömrünü azalt›yor.
Akü içerisindeki s›v› ak›fl kanallar› ve
dikey aç›l› düzenlemeler; arac›n sürüflü
esnas›nda (Virajlarda, ivmelenirken veya
fren yaparken) fiziksel savrulma kanunlar› nedeniyle, akü içerisindeki s›v›lara
tesir ediyor ve böylece daha iyi bir kar›fl›m oluflmas›n› sa¤l›yor. Sonuçta yüksek oranda bir akü flarj kapasitesine
ulafl›l›yor ve sülfat oluflumu engelleniyor.
Is› Farklar›n›n Dengelenmesi
Yaz ve k›fl mevsimindeki etkili ›s›
farklar› ise MagiQ aküsü taraf›ndan bir
taban kaloriferi ve kal›n bir akü köpü¤ü
kaplamas› ile bertaraf ediliyor. Bu s›cak
ve so¤uk izolasyonu, akü içerisindeki
hücrelerde ›s›n›n her zaman ayn› kalmas›n› sa¤l›yor. Bu hücrelerdeki ›s›lar, s›cak
motor ve so¤uk havaya göre de¤ifliklik
gösterebiliyor. Akü içerisindeki elektrolite, ›s›t›lan taban daha yüksek bir çal›flma ›s›s› sa¤l›yor. Bu sayede arac›n motoru so¤ukken kalkma kapasitesi daha
iyi bir hale geliyor.
iQ Power’in elektronik sistem ve yaz›l›m›, aküye kapasite ve kullan›m ömrü
için önemli parametreler sunuyor. Bu
parametreler; flarj kapasitesi, ›s› ve olas› deflarj aflamalar›n› kontrol alt›nda tutuyor. Sürücü bu bilgileri araç bilgisayar›ndan alabiliyor veya arac›na binmeden
önce uzaktan cep telefonuyla SMS çekerek ö¤renebiliyor.
reçte ‹sviçreli Levo flirketi ile stratejik iflbirli¤ine gitmifl. Bu iflbirli¤i do¤rultusunda Levo flirketi 2007 y›l›nda kamyon
akülsü üretmeye bafllad›.
iQ Power, Asya pazar› için de Güney Koreli bir yat›r›mc› bulmufl. Güney
Kore’de flu anda y›ll›k üretim kapasitesi
3.5 milyon akü olan bir fabrika kuruluyor. Almanya’n›n Dortmund flehrindeki
Phönix-West bölgesinde kurulan fabrika ise 2008 y›l›ndan itibaren y›lda 500
bin adet akü üretilmeye baflland›.
Kamyon Aküleri
Üretimi Bafllad›
iQ Power flirketi çipli ilk akülerini alt›
y›l önce üretmifl, ancak seri üretime geçilememifl. MagiQ-Power adl› bu akülerin, geçen alt› y›ll›k test aflamas›ndan
sonra bile hala hatas›z ve hasars›z bir
durumda oldu¤u ve sürekli olarak ayn›
flarj kapasitesini sa¤lamaya devam etti¤i belirtiliyor.
Yaklafl›k on y›l önce kurulmufl küçük
bir teknoloji flirketi olan iQ Power’›n yeni çipli akü teknolojisini hiç bir büyük
akü üreticisi devir almak istememifl. Sonunda iQ Power, yeni araç akülerini
kendisi üretmeye karar vermifl. Bu sü-
43
Akü içerisindeki s›v›, özel yap›s› sayesinde daha iyi kar›fl›yor. Bu sayede kapasite ve ürün ömrü art›yor.
2007 y›l›n›n ortas›ndan beri Levo flirketi taraf›ndan ilk ak›ll› aküler, iQ-Power teknolojisi ile üretilip, banttan
ç›kmaya bafllad›. Foto¤rafta asit kafesleri görülüyor.
Kas gücü yerine elektronik
Bu yeni, ak›ll›, kurflun-kalsiyum kar›fl›ml› MagiQ akülerin
çok daha hafif oldu¤u, daha fazla kapasiteye sahip bulundu¤u ve daha uzun kullan›m ömrü sundu¤u ifade ediliyor. Akü,
sahip oldu¤u yönetim iflleviyle %23 daha az kurflun ve %25
daha az bir a¤›rl›¤a sahip. iQ Power flirketi daha az kurflun ihtiyac› ile dünya çap›nda kurflundan y›lda 1.2 milyon ton ve bunun tedari¤i için yap›lan harcamadan da 2.1 milyar Dolar tasarruf edilebilece¤ini ileri sürüyor.
Kazay› engelleyen araçlar›n
elektrik ikmalinden de
iQ Power sorumlu
iQ Power flirketi çipli akülerin yan› s›ra kablo ile direksiyon
yönetimi ve yönlendirme üstünde de çal›fl›yor. Bu konuda,
arac›n tamamen dijital ve elektronik olarak kullan›m›, ana fikri
oluflturuyor. Araçta, mekani¤e sürücü taraf›ndan bir güç aktar›m› yap›lmas›, örne¤in fren yap›l›rken ayakla pedala bas›lmas›, söz konusu olmuyor.
Dünyan›n ilk kazay› engelleyen araçlar›, özel bir güvenlik
elektroni¤iyle Daimler ve 26 proje orta¤› taraf›ndan üretiliyor.
Proje ortaklar› içerisinde Siemens VDO ve iQ Power flirketleri
de bulunuyor.
Kablo ile sürüfl, bir çok sensör ve asistan destek sistemlerinden olufluyor. Ölçülebilir bir güvenlik teknolojisi gelifltirebilmek ve bunu pratikte test edebilmek için bir Mercedes Actros kamyon ve bir Smart otomobil, bu güvenlik teknolojileriyle donat›lm›fl. Bu projede iQPower flirketi, kesintisiz elektrik
ikmalinden sorumlu. Bir araç fiziksel bir güç harcamadan kumanda edilip, fren yap›lacaksa, elektronik ve elektrik ikmali hiçbir zaman kesilmemek zorunda.
Kaynak: Tafl›yanlar Dergisi
44
Makinan›z
K›fla Haz›r m›
K›fl aylar› makinalar için zor bir
dönemdir. Makinalar bu dönemde
tüm fonksiyonlar›n› daha zor koflullar alt›nda yerine getirmek zorunda kal›r. Bu zorluklar› yenmek
ve makinalar›n bu koflullara uyum
sa¤layarak verimli çal›flabilmesi
için flantiyelerde makinalar›n mevsim koflullar›na göre haz›rlanmas›
gerekmektedir. Mevsimin zor günleri bafllamadan, çal›flmayacak
makinalar›n depolama (Konserve)
bak›mlar› (Bu konuda genifl bilgi
‹MMB Dergisi 25. Say›da yay›nlanm›flt›r), çal›flacak makinalar›n k›fll›k
bak›mlar› yap›lmal›d›r.
?
• fiantiye ana depo, makinan›n
deposu, yak›t borular›, filtre izole
edilmeli. Hatta mümkünse ›s›t›c›
sistemler yap›lmal›d›r. (Yeni üretilen makinalarda ›s›tma sistemleri
standart ekipman olarak bulunur).
• Hortumlar ve hortum kelepçeleri
kontrol edilmeli, s›z›nt›, eziklik, k›r›lma ve flekil bozuklu¤u varsa
hortumlar ve kelepçeler de¤ifltirilmelidir.
“Makinalar›n k›fll›k bak›mlar›, makinan›n bak›m katolo¤unda üretici
firma önerilerine uygun yap›lmal›d›r.”
• Yak›t›n parafinleflme noktas›n›
düflürmek için katk› maddeleri
kullan›lmal› veya parafinleflme
noktas› düflük kaliteli yak›t kullan›lmal›d›r.
• V Kay›fllar›nda fiziksel bozukluk
(çatlak, uzama, kauçuk kopmalar›, burulma v.b.) kontrol edilmeli
uygun olmayanlar tak›m halinde
de¤ifltirilmelidir.
Bu ilke göz önünde tutularak, k›fl
flartlar›nda problem yaflaman›z› engelleyecek kontrol noktalar›n› gözden geçirelim:
• Yak›t büyük tanklarda depolanmal› ve dinlendirilerek içindeki
suyun ayr›flmas› sa¤lanmal› ve
biriken su günlük boflalt›lmal›d›r.
1. Makinan›n Genel Temizli¤i Yap›l›r.
• Makinan›n yak›t deposu ifl bitiminde tam doldurulmal›, ifle bafllarken yo¤uflan su boflalt›lmal›d›r.
Bu konuda, siz de¤erli sektör çal›flanlar›na (özellikle flantiyelerde çal›flanlara) yay›n› k›fl mevsimine girdi¤imiz aya
denk gelen dergilerimizde yap›lmas› gerekenleri hat›rlatan yaz›lar yay›nlamaktay›z. Bu say›da da yap›lmas› gerekenleri
hat›rlamaya yönelik bir yaz›y› afla¤›da
bulacaks›n›z. Yararlanaca¤›n›z umuduyla iyi çal›flmalar diliyoruz.
2. Motor Supap Ayar› Yap›l›r,
Kompresyonu Ölçülür.
3. Yak›t Sistemi
Motorun so¤ukta kolay çal›flabilmesi için yak›t›n düflük ›s›larda ak›p filtreden geçebilmesi flartt›r.
• Yak›t sisteminin temizli¤i yap›l›r.
• Filtreler de¤iflir.
48
4. So¤utma Sistemi
• Radyatör ve hava so¤utucular
temizlenmeli, ezik petekler düzeltilmelidir.
• Radyatör kapa¤› kontrol kontrol
edilmeli.
• Termostat›n k›fl flartlar›na uygunlu¤u ve çal›flt›¤› kontrol edilmeli.
• Kay›fl gerginli¤i ve kay›fl kasnaklar› kontrol edilmelidir.
• So¤utma suyu kontrol edilmeli,
antifiriz de¤eri çal›fl›lan yerin en
so¤uk flartlar›na uygun hale getirilmeli (sistemde yaz ve k›fl antifirizli su kullan›lmal›, ikmaller yaln›zca d›flar›da haz›rlanm›fl uygun
derecedeki antifirizli suyla yap›lmal›, iki y›lda bir tüm sistemdeki
su boflalt›larak yeni haz›rlanm›fl
kar›fl›m konulmal›d›r.)
So¤utma suyu de¤ifliminden sonra
motor termostat aç›ncaya kadar çal›flt›r›l›p yeniden antifiriz derecesi ölçülmelidir.
• Is›tma sistemi varsa kontrol edilmeli, yoksa so¤utma sitemine ›s›t›c› sistem tak›lmal›d›r. Makine
park halindeyken ›s›t›c› sistem
çal›flt›r›lmal›d›r.
Özellikle jeneratörler stand-by çal›flt›¤› için mutlaka ›s›t›c›s› olmal›d›r.
5. Elektrik Sistemi
• Makinalar›n elektrik donan›m›
test edilmeli.
• Akülerin elektrolit yo¤unlu¤u kontrol edilip gerekirse flarj edilecek,
flarj olmayan aküler yenileri ile de¤ifltirilmelidir. (Havaland›rma delikleri aç›k olmal›d›r).
• Kablolar›n ve kutup bafll›klar›n›n
sa¤lam, temiz ve s›k› olmas› sa¤lanmal›d›r.
• K›fl aylar›nda yo¤un kullan›lan kalorifer, ekipman ›s›t›c›lar›, ayd›nlatma, cam ›s›t›c›lar› gibi ekipmanlar
akü kapasitesini zorlar.
Düflük hava s›cakl›¤› akü kapasitesini düflürür motor (krank) çevirme güç
ihtiyac› artar. (‹MMB Dergisi 24. Say›da
konu ile ilgili genifl bilgi verilmifltir). Akülerin d›fl hava s›cakl›¤›ndan etkilenmemesi için tedbirler al›n›r (cam yünü takviyeli kutularla veya alt›na ›s›t›c› pedler
konulabilir).
• Marfl-fiarj dinamolar›n›n bak›mlar› yap›lmal›.
• Farlar, sis lambalar› ve kablo tesisat› kontrol edilmelidir.
• Kalorifer ve cam ›s›t›c›lar› kontrol
edilmelidir.
• Ünite ›s›t›c›lar› varsa çal›flt›¤› kontrol edilmelidir.
• Cam silecek sistemleri kontrol edilmeli. Silgeç lastikleri yenilenerek,
cam suyunun donmamas› için deposuna katk›l› su konulmal›d›r.
6. Ya¤lama Sistemleri
• D›fl temizlikler yap›l›p ya¤ kaçaklar› giderilmeli.
• Ya¤ ve filtreleri de¤ifltirilmeli.
• Düflük ›s›da daha iyi performans
verecek, viskozite indeksi (VI) de¤eri yüksek, viskozitesi düflük,
donma noktas› düflük olan ya¤lar kullan›lmal›d›r.
• Sistemde ya¤ ›s›t›c›s› varsa kontrol edilmeli, yoksa tak›lmal›d›r
Kartele izolasyon yap›labilir.
• fiaftlar kontrol edilmeli ve donma
noktas› düflük gresle ya¤lanmal›.
7. Hava Sistemi
• Sistem temizlenmeli (depo dahil)
ve kaçaklar giderilmelidir.
• Borular, hortumlar, ba¤lant› elemanlar› kontrol edilmeli, ezik, k›r›k, çatlak, burulmufl malzemeler
de¤ifltirilmeli.
• Depo su boflaltma muslu¤unun
çal›flt›¤› kontrol edilmeli ve her
sabah depoda biriken su boflalt›lmal›d›r.
• Sistemde alkol kab› varsa çal›flt›¤› kontrol edilip ikmal yap›lmal›.
8. Yürüyüfl Sistemleri
• Fren sistemleri kontrol edilmelidir.
• Lastikli makinalar›n lastikleri kontrol edilmeli, d›fl derinli¤i uygun
k›fl lastikleri kullan›lmal›d›r.
• Lastik havalar› normalin biraz üstünde olmal›d›r.
• Patinaj zinciri kullan›lacak makinalar›n zincirleri kontrol edilmeli kullan›lacak kiflilerce sökme-takma
ifllemi denenmelidir.
• Makinalarda çekme halat› ve takozlar›n varl›¤› ve uygunlu¤u kontrol edilmeli.
• Paletli makinalar›n yürüyüfl tak›mlar› kontrol edilerek eksikler ve
ayars›zl›klar› giderilmeli.
• Her ifl bitiminde mutlaka yürüyüfl
sisteminin temizlenmesi gerekir,
çamurlu b›rak›lan yürüyüfl tak›m›nda çamurlar donarak hareket
zorlu¤u yaratacakt›r.
49
9. fiantiyede Genel Olarak Yap›lacak ‹fller
• ‹fl bitiminde kepçe ve kasalar›n içleri çamurdan temizlenmesi gerekir, kepçe ve kasa içlerine yap›flan
malzemeler so¤ukta bekledi¤inde
donacak ve sonradan çok zor temizlenecektir. Temizlenemedi¤inden Makinan›n verimi düflecektir.
• ‹fl bitiminde makinalar›n hidrolik
ekipmanlar› kapal› konumda b›rak›lmal›.
• Makinalar mümkünse kapal› yerlere park edilmelidir. Bu mümkün
de¤ilse park yerinin rüzgar almayan kuytu yerlerde olmas› gerekir.
Do¤rudan rüzgar› engellemek için
tedbir al›nmal›d›r.
• Bak›m araçlar›nda pürmüzler, ›s›t›c›lar haz›r olmal›.
• fiantiyede marfl motoru, filtre
(özellikle yak›t filtresi), V kay›fl›
stoklar› fazlalaflt›r›lmal›d›r.
• fiarj› tamamlanm›fl yedek aküler
s›cak bir ortamda yedekte bekletilmeli.
• K›fl flartlar›n›n hiçbir hataya tolerans gösteremeyece¤i bilinciyle
50
haz›rl›¤›m›z› yap›p çal›flmalar›m›z›
da k›fl boyunca flartlara uygun
yapmal›y›z.
• Donmufl bir aküyle takviye yapmay›n›z.
• Zor çal›flan makinalar belli bir süre ›s›t›c›larla ›s›t›lmal›d›r.
• Beton pompas› ve trans mikser
gibi temizlik suyu için ilave su hazneleri olan araçlarda suyun donmamas› için önlem al›nmal›d›r. Yap›lan izolasyonlar yeterli de¤ilse
s›cak su ile ikmalleri yap›lmal›. Mesai bitiminde haznelerin sular› boflalt›l›nca tüm vanalar aç›k b›rak›lmal›d›r. Özellikle mikserlerdeki su
pompalar› gövdesindeki tahliye
tapalar› aç›larak su kalmad›¤›ndan
emin olunmal›d›r.
• fiantiyelerde bulunan su pompalar› ve su hatlar› izolasyonlar› kontrol edilmeli hasarl›lar yenilenmelidir. Su pompalar›n›n gövdedeki
suyu boflaltma tapalar› çal›fl›r halde olmal›d›r. Su depolar› ve hidrofor izolasyonlar› yap›lmal› gerek
varsa bu ünitelere ›s›t›c›lar konulmal›d›r.
• Sular› boflalt›l›p kullan›lmayacak
su sistemlerinde ve gövde boflaltma tapalar›ndan gövdedeki
suyu boflalt›lamayan pompalarda
kalan su bas›nçl› hava ile boflalt›lmal› ve pompan›n gövdesinin içine bir miktar antifiriz püskürtülmelidir
• Agrega ›s›tmada kullan›lan buhar
sistemlerinin ve flantiyedeki kalorifer sistemlerinin temizlik, tamamlama, brülör ayarlar› ve test
çal›flmas› yapt›r›lmal›d›r.
• Elektrik motorlar›n›n; ‹zolasyon,
afl›r› ak›m ve titreflim kontrolleri
yap›lmal›d›r. Elektrik panolar›n›n ,
flartellerin ve trafolar›n kontak yüzeyleri ya¤l› veya ya¤s›z tip (tozlu
çal›flma flartlar›n›n söz konusu oldu¤u yerlerde) kontak temizleyiciler ile temizlikleri yap›lmal›d›r. K›fl
çal›flmalar›nda sisteme afl›r› elektrik yüklenmeleri söz konusu olaca¤› için izolasyon kabiliyetleride
kontrol edilmelidir.
‹MMB çal›flmas›
Günümüz dinamik çal›flma koflullar›nda proje ve
tesislerin imalat, montaj
ve devreye alma süreleri
ile ilgili müflterilerin talepleri gittikçe artarken, di¤er yandan kurulan sistemlerin son derece esnek, düflük maliyetli, uzun
ömürlü ve kolay iflletilen
tesisler olmas› bir zorunluluk halini alm›flt›r.
Prefabrik
Tanklar
Prefabrik, civatal› çelik tanklar, her
türlü s›v›n›n depolanmas›nda sundu¤u
esnek, ekonomik ve h›zl› çözümler ile
gittikçe daha fazla endüstrinin bir parças› haline gelmektedir. Prefabrik tanklar
h›zl› montaj süreleri ( 3-10 gün), genifl
kapasite aral›klar› (10-20000 m3 ) ve düflük ilk yat›r›m maliyetleri ile betonarme
ve kaynakl› çelik tanklara çok ciddi bir alternatif olarak ortaya ç›km›flt›r.
Prefabrik tanklarda kullan›lan levhalar›n fabrika ortam›nda kaplanmas› çok
uzun bir korozyon ve afl›nma dayan›m›
sa¤lar. Tanklarda y›llar boyu yeniden
kumlama, boyama gibi hiçbir bak›m ihtiyac› ortaya ç›kmaz. Levhalar›n imalat›nda
kullan›lan teknikler çevre dostu olup, kullan›lan tüm malzemeler geri dönüflümlüdür.
Prefabrik tanklar›n istenildi¤i takdirde
kapasitesi artt›r›labilir, tafl›nma ve demonte edilme imkan› esnek çözüm olanaklar› sunar. Tüm yap›sal elemanlar
fabrika ortam›nda imal edildi¤i ve ortam
flartlar›na (s›cakl›k, rüzgar h›z›, deprem
riski, zemin v.s.) göre tasarland›¤› için
sonraki aflamalarda montaj esnas›nda
meydana gelebilecek tüm sorunlar elimine edilmifl olur. Nitekim kaynakl› çelik
tanklarda, saha flartlar›nda yap›lan kumlama, boyama ve kaynak ifllemleri hava
koflullar›na ve eleman becerisine ba¤l›yken, betonarme tanklarda kal›p iflçili¤i,
beton kalitesi, izolasyon kalitesi ve hava
koflullar› nihai ürün kalitesinde çok
önemli bir rol oynamaktad›r. Prefabrik
tanklarda ise insan ve ortam faktörlerinin
oluflturabilece¤i riskler ve nihai ürün kalitesine olan etkileri minimize edilmifltir.
54
Teknik Özellikler
Prefabrik NEN/TGB, DIN, AWWA
D103-87, API, BS normlar›na uygun olarak tasarlanabilir.
Çelik levhalar›n ortak özellikleri:
Çelik kalitesi DIN/SEW 092 normlar›na
uygun olup DIN 50049-3.1B’ye göre
sertifikaland›r›lm›flt›r. Çelik Tipi Euronorm
FE340 olup, minimum akma dayan›m›:
350 N/mm2, minimum çekme dayan›m›:
430 N/mm2 ve minimum kayma gerilmesi dayan›m›: 1600kg/cm2’dir. Plaka kal›nl›¤› ISO 2178 ve DIN 50981 normlar›na
uygundur. Emayenin çeli¤e nüfuzu DIN
15115’e göre test edilmifltir. Spark testi
DIN 53481’e göre yap›lmaktad›r.
Zemin tipi: Standart olarak beton
zemin kullan›labilir. Tank montaj›ndan
sonra, tank duvarlar› 25 cm yüksekli¤inde ikinci bir beton tabakas› ile sabitlenebilece¤i gibi ankraj c›vatalar› ile betona
sabitlenebilir. Tank zemini emaye kapl› çelik-epoksi boyal› çelik levhalardan
yap›lmas› da mümkündür.
S›zd›rmazl›k: Tanklar›n s›zd›rmazl›¤›
1 veya 2 komponentli yüksek kimyasal
dayan›ml› mastik vas›tas›yla sa¤lan›r.
Kullan›lan mastik g›da normlar›na uygun
olarak temin edilebilece¤i gibi, kimyasal
dayan›m tablolar› ayr›ca verilebilir.
C›vatalar: Kullan›lan c›vatalar çelik
olup s›cak dald›rma galvanizle kapl›d›r.
C›vata kafalar› kimyasal dayan›m› yüksek
LDPE veya PVDF plastik ile kapl›d›r. Tank›n d›fl k›sm›nda ise somunlar› ve c›vatalar› korumak için UV (Ultraviyole) dayan›ml› LDPE kapaklar kullan›lmaktad›r.
Uygulama Alanlar›
At›ksu ar›tma tesisleri: At›ksu ar›tma tesislerinin de¤iflken flartlar›na uyum
sa¤layabilen en dayan›kl› malzeme olan
emaye kapl› çelik prefabrik tanklar, havaland›rma havuzlar›, dengeleme havuzlar› v.b. kullan›labilir.
Su ar›tma-depolama tesisleri: De¤iflken ihtiyaçlara göre farkl› kapasite aral›¤›nda galvaniz kapl› çelik, emaye kapl› çelik ve paslanmaz çelik c›vatal› tanklar›
kullanmak mümkündür. Bina içine de
monte edilebilen tanklarda kullan›lan tüm
malzemeler FDA normlar›na uygundur.
Biyogaz tesisleri: Özellikle anaerobik at›ksu ar›tma tesislerinde ve çiftliklerde biyogaz depolama amaçl› olarak
emaye kapl› c›vatal› çelik tanklar kullan›labilir. Bu tesislerde emaye H2S ve biyogazlar›n yarataca¤› korozyona karfl›
son derece dayan›kl› oldu¤undan (Kullan›labilecek en dayan›kl› kaplama) çok
uzun y›llar herhangi bir bak›m-tamir gerektirmezler.
Yang›n sistemleri: LPC veya FM
normlar›na uygun olarak tasarlanan yang›n suyu depolama tanklar› 13 m3 ile
3000 m3 aras›nda de¤iflken kapasitelere sahiptir. Yang›n suyu depolama tanklar› s›cak dald›rma galvaniz plakalarla
yap›lmakta ve LPC normlar›na uygun
olarak istenildi¤i takdirde bitüm kaplanmaktad›r.
Endüstriyel tesisler: Prefabrik c›vatal› çelik tanklar› çok çeflitli endüstrilerde,
farkl› s›v› ve kimyasallar›n depolamas›nda
kullanmak mümkündür. (Biyodizel, ka¤›t,
ya¤, petrol, g›da, plastik, petrokimya,
enerji)
Malzeme Seçenekleri
Prefabrik tanklar›n
istenildi¤i takdirde
kapasitesi artt›r›labilir,
tafl›nma ve demonte
edilme imkan› esnek
çözüm olanaklar› sunar.
Emaye kapl› c›vatal› çelik tanklar:
Kapasiteleri 10 m3 ile 20000 m3 aras›nda de¤iflen emaye kapl› c›vatal› çelik
tanklar, 260 cm-140 cm boyutlar›ndaki
çelik plakalar›n emaye ile kaplanarak,
daha sonra c›vata ve somunlarla birbirlerine ba¤lanmas› suretiyle yap›l›r. Emaye kapl› tanklar› di¤er tüm tanklardan
ay›ran en önemli özelli¤i kullan›lan kaplamad›r. Her bir çelik levha y›kama,
kumlama, dört aflamal› kaplama ve kurutma fazlar›ndan geçerek emaye ile
kaplan›r. Emayenin sundu¤u belli bafll› avantajlar ise pH2 pH13 aral›¤›nda
kimyasal dayan›m, çizilmeye ve afl›nmaya karfl› son derece yüksek direnç, tüm
hava flartlar›na mukavim, temizlemesi
son derece kolay, hijyenik, günefle ve
UV ›fl›nlar›na karfl› dayan›kl› olarak s›ralanabilir.
Galvaniz kapl› c›vatal› çelik tanklar: Kapasiteleri 10 m3 ile 5000 m3 aras›nda de¤iflen galvaniz kapl› c›vatal› çelik tanklar, 240 cm - 120 cm boyutlar›ndaki çelik plakalar›n s›cak dald›rma galvanizle kaplanarak, daha sonra c›vata
ve somunlarla birbirine ba¤lanmas› suretiyle yap›l›r. Ba¤lanan plakalar›n s›zd›rmazl›¤› tek bileflenli mastik ile sa¤lan›r.
Afl›nmaya ve korozyona karfl› son derece dayan›kl› olan galvaniz kapl› c›vatal› tanklar proses suyu, ya¤mur suyu,
yang›n suyu tank› olarak kullan›labilece¤i gibi iç yüzeylerinde kullan›labilecek
membran sayesinde içme suyu tank›
olarak kullan›labilir.
Epoksi boyal› c›vatal› çelik tanklar: Kapasiteleri 10 m3 ile 20000 m3
aras›nda de¤iflen epoksi boyal› c›vatal› çelik tanklar 260 cm-140 cm boyutlar›ndaki çelik plakalar›n epoksi boya ile
boyanarak, daha sonra c›vata ve somunlarla birbirlerine ba¤lanmas› suretiyle yap›l›r. Fabrika flartlar›nda yap›lan
epoksi boya 5 aflamal› bir ifllemle çelik
levhalara uygulan›r. ‹lk aflamada çelik
levhalar›n yüzey temizli¤i, kumlamas› yap›ld›ktan sonra levhalara ilk kat astar boyalar› yap›l›r. Daha sonra f›r›nlanan levhalar ikinci kat epoksi boya ile boyand›ktan
sonra nihai f›r›nlamaya girer. Bu safhada
epoksi boyan›n çelik levhalara tam olarak nüfuz etmesi sa¤lan›r.
Paslanmaz çelik c›vatal› tanklar:
Kapasiteleri 10 m3 ile 5000 m3 aras›nda
de¤iflen paslanmaz çelik c›vatal› tanklar
260 cm-140 cm boyutlar›ndaki paslanmaz çelik plakalar›n c›vata ve somunlarla
birbirlerine ba¤lanmas› suretiyle yap›l›r.
‹htiyaca göre AISI 304 veya AISI 316 kalite paslanmaz çelik kullan›labilir.
Montaj ve Devreye Alma
Tank temelinin haz›rlanmas›: Tank›n montaj›n›n yap›laca¤› arazinin zemin
etüdüne göre tank›n beton temelinin
55
t›c›, taflkan ç›k›fl› v.b aksesuarlar projeye göre istenildi¤i takdirde tanklara ilave
edilebilmektedir.
Son kontroller ve devreye alma
ve bak›m: Tank›n tüm montaj ifllemi bittikten ve nihai beton-tank mastik s›zd›rmazl›k uygulamas› yap›ld›ktan sonra,
yaklafl›k 1 hafta sonra uzman ekibimiz
nezaretinde tank ve tank yüzeyi titizlikle
gözden geçirilerek nihai kontroller yap›l›r ve devreye al›n›r.
Avantajlar›
Düflük ilk yat›r›m maliyeti ve minimum iflletme maliyeti.
Çok yüksek kimyasal dayan›m ve
çok genifl uygulama aral›¤›.
Çok h›zl› ve kolay montaj. Tank boyutuna göre 3-10 gün montaj süresi.
Daha sonra geniflletilebilme ve büyütülme imkan›.
Demonte etme ve yeniden kurma
imkan›.
Bak›m gerektirmez.
Çevreyle dost. Kullan›lan tüm malzemeler geri dönüflümlüdür. Emaye do¤al kaynaklardan üretilmekte ve çevre
dostu imalat teknikleri kullan›lmaktad›r.
statik projeleri haz›rlan›r. Statik projeler
haz›rlan›rken, tank›n monte edilece¤i
bölgenin deprem s›n›f›, zeminin durumu, tank›n maruz kalabilece¤i rüzgar
fliddeti, daha sonraki y›llarda öngörülen
kapasite art›fllar›, depolanacak s›v›n›n
yo¤unlu¤u ve kimyasal özellikleri dikkate al›n›r. Temel hafriyat› yap›ld›ktan sonra zemin haz›rl›¤› yap›larak, zemin s›k›flt›r›l›r ve gerekti¤i takdirde dolgu malzemesi ile doldurulur.
C›vatal› tank›n montaj›: Tanklar›n
montaj› 3-5 kiflilik bir ekiple tank›n boyutuna göre 3 ile 10 gün aras›nda yap›labilir. Kurulacak olan tank›n yüksekli¤ine göre iki farkl› montaj yöntemi vard›r.
Yüksekli¤i 6 metreye kadar olan tanklar
iskele yard›m›yla monte edilirken, hidrolik krikolar vas›tas›yla 30 metre yüksekli¤e kadar c›vatal› tanklar› temin etmek
ve montaj›n› yapmak mümkündür. 3-5
kiflilik bir ekip günde ortalama 15-20
adet plakan›n montaj›n› yapabilir. Tüm
plakalar›n montaj› bittikten sonra, girifl
ç›k›fl ba¤lant›lar›, kedi merdiveni, man-
56
hole gibi aksesuarlar›n montaj› istenilen
noktalara yap›l›r. Mekanik montaj›n ard›ndan, nihai topuk betonu dökülerek 1
hafta içerisinde beton-tank s›zd›rmazl›klar› yap›larak tank kullan›ma haz›r hale gelmifl olur.
Tanklarda kullan›lan plakalar standart boyutlarda olup her bir plaka 260
cm - 140 cm boyutlar›ndad›r. Plakalar
birbirlerine c›vatalar vas›tas›yla birlefltirilmekte olup, s›zd›rmazl›k ise mastik vas›tas›yla sa¤lanmaktad›r. Tanklar›n yüksekli¤ine göre her plakada 1 ya da her
2 plakada bir plakalar boyunca rüzgar
koruyucular› konulur. Tanklar›n montaj›nda kullan›lan plakalar 2 mm ile 15 mm
kal›nl›¤› aras›nda olmakla beraber kullan›lacak olan plakan›n kal›nl›¤› tank boyutlar›na ve çevre flartlar›na ba¤l›d›r.
Aksesuarlar›n montaj›: Girifl-ç›k›fl
ba¤lant›lar›, seviye kontrol ba¤lant›lar›,
numune alma ba¤lant›lar›, kedi merdivenleri, manhole, üst yürüme platformlar›, boru tafl›ma destekleri, çat› sistemleri, yang›n tanklar›nda; vortex k›r›c›, ›s›-
Hava flartlar›na dirençli. –60OC’ye
kadar donmaz ve 450OC’ye kadar termal özelliklerini korur.
Çizilmez ve afl›nmaz. Emaye kap›l›
tanklar çizilmeye ve afl›nmaya karfl› son
derece dayan›kl›d›r.
Temizlemesi kolay. Temizli¤i son derece kolayd›r ve temizli¤i için su d›fl›nda
herhangi bir temizleyiciye ihtiyaç yoktur.
Hijyeniktir. Bakteri ve organizmalar›n
emaye yüzeylerde yaflama flans› yoktur.
Emaye boya tutmaz. Her türlü yap›flt›r›c› ve kimyasal madde kolayca
tank yüzeyinden temizlenebilir.
Günefle karfl› dayan›kl›d›r. Emaye
yüzeylerin rengi günefl ve UV ›fl›nlar› alt›nda solmaz.
Çok çeflitli boyut ve renk seçenekleri mevcuttur.
Gürol Ahali
Çevre Mühendisi Eta Ekipman Ltd. fiti.
Krizde ‹stihdam Nas›l Artar ?
Ekonominin daralmas› birçok zorlukla birlikte f›rsatlar› da getirdi. ‹yi zamanda, üzerinde durulmayan sorunlar
önemseniyor. Firmalar hiçbir zaman olmad›¤› kadar kendini sorguluyor.
Bu k›sa yaz›da ekonominin daralmas› ile oluflan sorunlar ve sorunlara
karfl› uygulananlardan baz› örnekler
verdikten sonra baflar› için kenetlenmesi gereken hedefleri alt bafll›klar›yla anlataca¤›m.
Firmalar için ekonomik kriz;
Azalan sat›fllar›n fiyatlardaki maliyet
yüzdesini art›rmas›d›r. Talep azl›¤›n›n
a¤›rlaflt›rd›¤› rekabet sonucu düflen fiyatlarla daha düflük karl›l›kt›r. Daralan
ekonominin dedikodular›yla çal›flanlar›n
bozulan psikolojisi ve bunun ifle olumsuz yans›mas›d›r. Finansman›n pahalanmas›, alacak ödemelerinin gecikmesi veya tahsil edilememesidir. Yukar›dakiler ve benzerleri nedeniyle gerilen sinirler, yanl›fl kararlara yol açan panikler
ve bunlar›n getirdi¤i yönetim bofllu¤udur. Ve en önemlisi yetersiz nakit hastal›¤›na tutulmakt›r. Krizi içinde yaflamayanlar›n okusa da zor anlayaca¤› bu felaket ortam›nda ne yapmal›y› flimdi çal›flal›m.
Krizin ilk iflaretleri geldi¤inde;
Yak›n zamanda nakit getirisi olmayacak yat›r›mlar›n›z› durdurabilir, Geç
ödeme al›flkanl›¤› olan müflterilere hiz-
60
meti k›sabilir, Daha önce çal›flmad›¤›n›z
biraz daha gecikseniz kap›lar›n› açmayacak bankalarla çal›flmaya bafllayabilir,
Daralan ifller nedeniyle kendilerini bofllukta hissedecek çal›flanlar›n›z›n daha
verimli olabilecekleri yeni konular› temkinli olarak çal›flabilirsiniz.
Rahat dönemin yaratt›¤› hoflgörü ortam›n› suistimal eden çal›flanlar›n›z› uyar›p düzelme olmazsa yollar› ay›rabilir,
Hedeflerinizi tutturman›n verdi¤i tatminle yavafl tuttu¤unuz pazar aray›fllar›n›
h›zland›rabilir, Ald›¤›n›z ve uygulamaya
soktu¤unuz her karar› firman›n ç›karlar›na uygun olmama riski varsa inat etmeyip geçersiz k›labilir, Hatta farkl› bir ifl
konusuna geçebilirsiniz.
Krizde öncelikli hedefler
konusuna gelince;
Mükemmel nakit ak›fl›, Yüksek motivasyon, S›f›r hata. Bu hedefler, her sürecin hedefi olsalar da, rüzgar›n yelkenleri doldurdu¤u dönemlerde, hedefler
için uygulamada görülen gevflekliklerin
olumsuz etkileri fazla hissedilmez. Fakat
ayn› rahatl›k kriz döneminde sürdürülürse firman›n zora girifli kaç›n›lmaz olur.
Bu hedeflerde en üst seviyeye ulafl›lmazsa baflar› olmaz demiyorum. Her
firman›n baflar›s›, kriz koflullar›n›n verileriyle bu hedeflere kenetlenip kendini afl-
mas›ndan geçiyor. Önemli olan bu hedeflere ulaflmak için bilinçli, iyi niyetli ve
özverili çaba göstermektir.
Mükemmel nakit ak›fl› için;
Alacak vadelerini k›saltmak, Ödeme
vadelerini uzatmak, Karl›l›¤a önem vermek, Maliyetleri azaltmak, Tahsilat riski
yüksek sat›fllar yapmamak, K›sa vadede getirisi olmayacak yat›r›mlar› durdurmak gereklidir.
Yüksek motivasyon için;
Çal›flanlarla birlikte ulafl›labilir düzeyde hedefler belirlenmesi, Disiplin sorunu olmayanlar›n kendilerini güvende
hissetmeleri, Çal›flanlar›n sorunlar›yla
daha yak›ndan ilgilenilmesi, Maafllar›n
vaktinde ve teflekkürle ödenmesi gereklidir.
S›f›r hata için;
Disiplinsizli¤e, laçkal›¤a karfl› ödünsüzlük, Masraf› az, etkinli¤i yüksek yak›n denetim sisteminin kurulmas›, Firma
içi ve d›fl› e¤itimlerin artarak sürdürülmesi, Her kademe için önemli kararlar›n
dan›fl›larak verilmesi, Yüksek motivasyon çabas› gereklidir. Bu uygulamalarla,
firman›z›n krizde pazar pay›n› ve marka
de¤erini art›r›p etkin istihdam olanaklar›
sa¤layaca¤›na emin olabilirsiniz.
Kadir TELL‹O⁄LU
PENA Trade ‹ç ve D›fl TicaretYönetim
Kurulu Baflkan›
Atatürk’ün Büyük Devlet Adaml›¤›na Bir Örnek
Yürüyen Köflk ve Ç›nar›n Öyküsü
Y›l 1929...
Atatürk Yalova'ya ilk kez geldi¤i 19
A¤ustos 1929 günü, önce Termal'e gitmifl, oradan Baltac› Çiftli¤i'ne geçmiflti.
20 A¤ustos 1920 günü de, önce Millet
Çiftli¤i'ne gitmifl, oradan Termal'e ve
müteakiben Koru'ya bir gezinti yapt›ktan sonra ‹stanbul'a dönmüfltü. 21
A¤ustos 1929 günü ‹stanbul'dan Bursa'ya gidecekti. Sabah saat 09.00'da
Ertu¤rul yat› ile Dolmabahçe'den hareket edildi. Marmara'da küçük bir gezinti yap›ld›ktan sonra Yalova ‹skelesi'ne
ç›k›lacak, buradan da karayolu ile Bursa'ya geçilecekti.
‹flte bu gezinti s›ras›nda, Millet Çiftli¤i
(günümüzde Atatürk Bahçe Kültürleri
Merkez Araflt›rma Enstitüsü) aç›klar›ndan
geçerlerken sahildeki ç›nar,Atatürk'ün
dikkatini çekti. Yat› durdurtan Atatürk, yat›n teknesi ile karaya ç›kt›. Ç›nar a¤ac›n›n
muhteflem görüntüsüne hayran kalm›flt›.
Yan›ndakilere, bu a¤ac›n civar›na küçük
bir köflk yap›lmas› talimat›n› veren Atatürk, sonra tekrar Ertu¤rul Yat›'na dönerek günlük program›na devam etti.
64
Yap›m›na hemen bafllanan köflk,12
Eylül 1929'da tamamland›. 13 Eylül
1929 tarihli Cumhuriyet Gazetesi'nde: "
Gazi Hazretleri'nin Yalova Millet Çiftli¤i'nde infla edilen köflkü ikmal edilmifltir. " fleklinde konuyla ilgili haber yer almaktad›r. Bu habere göre köflk, Atatürk'ün yap›ls›n dedi¤i 21 A¤ustos'tan
22 gün sonra tamamlanm›flt›r.
Y›l 1930...
Atatürk, çok be¤endi¤i Yalova'da
birkaç y›l önce yapt›rd›¤› köflküne do¤ru ç›kmaktad›r. Bir de bakar bir bahç›van, koca bir ç›nar a¤ac›n› kesmek üzeredir.
Müdahale eder; Yahu,.. der ...sen
hayat›nda hiç böyle bir a¤aç yetifldirdin
mi ki kesmeye muktedir görüyorsun
kendini ve niye ?
Bahç›van der ki; Paflam ç›nar a¤ac›n›n kökleri köflkün temelini kald›rd›, yapraklar› da köflkün pencerelerine müdahale ediyor. Ya köflkü kaybedece¤iz ya
a¤ac› kesece¤iz. Onun için de kusura
bakmay›n ama biz a¤ac› kesiyoruz.
Atatürk, bir an düflünür; Hay›r gerekirse köflkü a¤açtan uzaklaflt›r›r›z der.
Derler ki, "Bugün Mustafa Kemal bir
hofl. Ne demek köflkü tutupta a¤açtan
uzaklaflt›rmak ?"
Bu görev ‹stanbul Belediyesi'ne verildi. O s›ralarda Belediye Fen ‹flleri Müdürü Yusuf Ziya (Erdem) Bey'di. Onun
direktifleri ile Fen ‹flleri Yollar Köprüler
fiubesi sorumlulu¤u üstlendi. Baflmühendis Ali Galip (Alnar) Bey, yan›na ald›¤› teknik elemanlar› ile Yalova'ya gelerek
çal›flmaya bafllad›.
Önce bina çevresindeki toprak büyük bir dikkatle kaz›larak temel seviyesine inildi. ‹stanbul'dan, köprü alt›ndan
getirilen tramvay raylar›, binan›n temeline yerlefltirildi. Santim santim yap›lan
çal›flmalar sonunda bina, temelin alt›na
sokulan raylar üzerine oturtuldu.
Atatürk, zaman zaman bu çal›flmalar› izliyordu. O günlerde Paris Büyükelçisi olan Fethi (Okyar) Bey, kendisini ziyarete geldi. Fethi Bey, hat›ralar›nda bu
ziyareti s›ras›nda köflkte yap›lan çal›flmalar ile ilgili flunlar› aktarm›flt›r:
"....24 Temmuz 1930 günü ö¤leden
sonra Gazi, beni otomobil ile Yalova'daki çiftliklerini gezdirdi. Araziyi, yap›lan binalar› ve alt›na kaz›klar konularak bir küçük köflkün mevkiini befl on metre de¤ifltirmek için nas›l çal›fl›ld›¤›n› gördük.
Sonra köflkün yan›nda kurulmufl olan
eski sultanlara ait iki güzel çad›r›n içinde
istirahat ettik. Çad›rlar›n her biri nefis
sanat eseri idi. Biraz istirahatten sonra,
otomobil ile Yalova Kapl›calar›'na döndük...."
fiehremaneti Fen Heyeti ( Belediye
Fen ‹flleri ) 7 A¤ustos 1930 Perflembe
günü Yalova'ya bir gezinti düzenledi. Bu
geziye ‹stanbul'da bulunan bütün mimar ve mühendisler davet edildi. Köflkün yürütme çal›flmas›, olas›l›kla Atatürk'ün iste¤i ile mühendislerin önünde
yap›lacakt›.
Köflkün yürütülme ifllemi iki safhada
yap›ld›. 8 A¤ustos 1930 Cuma günü
öncelikle yap›n›n teras bölümü ( toplant› salonu olarak kullan›lan, üç yan› camlarla kapl› bölüm ) kayd›r›ld›.
11 A¤ustos 1936 günü yap›lan son
ifllemi yan›nda bulunan k›z kardefli Makbule (ATADAN) Han›m, Affet (‹NAN) Han›m, Yunus Nadi (ABALIO⁄LU), Muhaf›z K. ‹smail Hakk› (TEKÇE), Yaver Bnb.
Nasuhi Bey ve di¤er ilgililerle bafltan sona izler.
O gün yap›lan ifllemlerden sonra ç›nar kesilmekten kurtulur.
Gazi Mustafa Kemal, bu ifllemin tamamlan›p ç›nar a¤ac›n›n dallar›n› kesilmekten kurtard›ktan sonra kendisine
bunun nedenini soranlara cevab› flu olmufltur: " A¤aç ç›nard›r. Ç›nar ise devlet !... "
Atatürk, 11 Haziran 1937de flahs›na ait bütün tafl›namaz mallar gibi bu
Köflkü de Türk Milletine ba¤›fllar.
Di¤er tüm köflkler gibi Yürüyen
Köflk de halen müze olarak korunmaktad›r.
Yürüyen Köflk'ün Bugünü
Halk aras›nda "YÜRÜYEN KÖfiK"
olarak tan›nan bina, Kültür Bakanl›¤›
Gayrimenkul Eski Eserler ve An›tlar
Yüksek Kurulu'nun 12/07/1980 gün ve
122238 say›l› karar› ile korunmas› ge-
rekli kültür ve tabiat varl›klar› aras›nda
say›ld› ve tescili yap›ld›.
Yalova Valili¤i, ‹l Kültür ve Turizm
Müdürlü¤ü ile Yalova Belediye Baflkanl›¤› aras›nda, 24 Aral›k 2004 tarihinde
yap›lan protokolle de Yürüyen Köflk,
Yalova Belediyesi'ne devredilmifltir.
Halen Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araflt›rma Enstitüsü içinde bulunan
bina, dörtgen planl›, iki katl›, ahflap karkas küçük bir yap›d›r.
Binan›n çat›s› oturtma ve Marsilya
kiremit örtülüdür. Cepheler ahflap kaplamal› olup, kat aras› profilli kat silmesi
ve de¤iflik süslemeli tahtalarla kaplanm›flt›r. Pencereler ve pencere kepenkleri klasik yap›l› katlan›r kapakl›d›r. Kat döflemeleri girifli kara mozaik ve mermerdir. Üst kat ise normal ahflap döflemelidir. Duvarlar, Ba¤dadi üzeri çimento
harçl› s›val› ve s›van›n üstü boyal›d›r.
Binaya bat›daki kap›dan girilir. Giriflte solda küçük bir bölüm vard›r. Buras›
Atatürk zaman›nda çay ve kahve oca¤›
olarak kullan›l›yordu. Günümüzde ise
vestiyerdir. Giriflte tam karfl›da küçük bir
tuvalet bulunmaktad›r. Tuvaletin hemen
yan›nda küçük bir oda vard›r.
Denize bakan yönde toplant› salonu
dikkati çeker. Atatürk'ün çok sevdi¤i
gramofonu da buradad›r. Bu salonun
denize bakan üç yan› da boydan boya
kristal caml› kap›larla kapl›d›r. Girifl kap›s›n›n hemen sa¤›ndaki ahflap merdivenlerden üst kata ç›k›l›r. Merdiven alt›nda
yar› bodrum fleklinde d›flar›dan girilen
su ›s›tma merkezi bulunmaktad›r. Demir
dökümlü, dereceli ve termostatl› kazanda ›s›nan su, borular ile üst kata ç›kmaktad›r.
Ç›k›flta, yine tam karfl›da küçük bir
tuvalet ve banyo vard›r. Alt katta ve üst
kattaki bu tuvalet ve banyolarda, üst
katta Atatürk'ün yatak odas›na, alt katta oturma odas›na aç›lan birer kap› vard›r.
Soldaki Atatürk'e ait istirahat odas›
ayn› zamanda terasa aç›l›r. Bu odan›n
tam karfl›s›nda (L) fleklinde küçük bir
yatak odas› bulunur. Odan›n duvarlar›nda çiftli¤e ait çeflitli resimler as›l›d›r.
Merdivenin hemen sol taraf›nda bir
dolap ve bu dolapta 32 kiflilik Belçika
porseleni yemek tak›m›, yine 32 kiflilik
çatal-b›çak ve kafl›klar, 2 kristal sürahi,
Atatürk'e ait yorgan, yast›k, çarflaf ve
masa örtüleri bulunmaktad›r.
Köflkün deniz taraf›nda 11 mermer
sütunla çevrili mermer kapl› bir alan vard›r. Çiftlikte çal›flanlar›n anlatt›klar›na göre, Atatürk burada arkadafllar› ile oturur
çay-kahve içermifl. Buradan 8 basamakl› bir merdiven ile ikinci bir alana inilir. Buradan da tahta iskeleye geçilir. ‹skele yaklafl›k 30 metre uzunlu¤unda, 2
metre geniflli¤indedir.
Köflkün yer de¤ifltirmesine sebep
olan, görenleri büyüleyen yafll› ç›nar
a¤ac› köflkün hemen bat›s›ndad›r.
Köflk civar›nda Atatürk zaman›nda
bulunan tavukhaneler sonralar› y›kt›r›lm›flt›r. Su deposu o günlerden kalmad›r.
Deponun alt›nda bir su kuyusu ve elektrik motorunun konuldu¤u bir oda vard›r.
Su deposunun yan›ndaki Atatürk
büstü, 1983 y›l›nda dönemin Yalova Kaymakam› Orhan AYKAN taraf›ndan aç›lm›flt›r. Büst kitabesinde " M‹LLET‹N
Ç‹FTL‹KTEK‹ ‹MKANLARINI ASR‹ VE ‹KT‹SAD‹ TEDB‹RLERLE EN YÜKSEK SEV‹YEYE ÇIKARMALIYIZ. ANKARA
01/03/1922 " yaz›l›d›r.
Yürüyen Köflk'ün yaklafl›k 50-60
metre bat›s›nda jeneratör odas›, köflk ile
ayn› tarihte yap›lm›flt›r. Burada bulunan
110 volt'luk Siemens marka elektrik
motoru ile Köflk'ün ayd›nlat›lmas› sa¤lanm›flt›r.
Yürüyen Köflk'ün bat›s›nda, girifl
kap›s›n›n 30 metre kadar karfl›s›nda bulunan iki katl› evin, Atatürk taraf›ndan
orada çal›flanlar›n ve muhaf›zlar›n kalmas› için yap›ld›¤› ileri sürülmektedir. Binada halen çiftlikte çal›flanlar oturmaktad›r.
Kaynaklar:
•
Atatürk Araflt›rma Merkezi
•
Yalova Valili¤i
•
Atatürk Bahçe Kültürleri MerkezAraflt›rma
Enstitüsü
•
Yalova Belediyesi
•
Yalova Defterdarl›¤›
Al›nt›: turkyasam.com
65
Etkinliklerimiz ve Haberler
SEKTÖRDEN HABERLER
Dernek üyemiz Sn. Tu¤ba DEM‹RBA⁄ sektördeki bilgi
birikimi ve mühendislik deneyimleri ile orta¤› oldu¤u KG
D›fl Ticaret firmas›nda çal›flmalar›na devam ediyor. Sn.
DEM‹RBA⁄’I kutlar, yeni iflyerinin hay›rl› ve u¤urlu olmas›n›
dlieriz. KG D›fl Ticaret ifl ve inflaat makinalar› konusunda
özellikle körfez ülkelerine yönelik ihracat çal›flmalar› yapmaktad›r.
‹letiflim Bilgileri: KG DIfi T‹CARET
Kemer Sok. No:10/A GOP / ANKARA
Tel: +90 312 446 85 65 GSM: +90 533 435 64 04
Faks: +90 312 446 89 69 e-mail: export@kg.biz.tr
Web: www.kg.biz.tr
Dernek Üyemiz Sn. Ömer OKUR’un sahibi oldu¤u OKUR
MAK‹NA ‹MALAT VE ‹NfiAAT SAN. T‹C. LTD. fiT‹. Ostim’de bulunan merkez atölyesinden sonra, Akyurt ilçesinde bulunan yeni fabrikas›nda da faaliyete geçmifltir. OKUR
MAK‹NA firmas› taraf›ndan üretilmekte olan; Kombi Sathi
Kaplama Arac›; geleneksel olarak yap›lan sathi kaplama
uygulamalar›na pratik bir çözüm getirmek üzere dizayn
edilmifltir. Asfalt püskürtme ve m›c›r serme iflini bir arada
yapma olana¤› sa¤layarak kaliteli ve h›zl› sathi kaplama
yapmaktad›r. Ayr›ca flöfor mahallinde bulunan merkezi ve
otomatik kontrol paneli sayesinde istenilen oran ve miktarda serim yap›lmas›n› sa¤lamaktad›r. Böylece alt yap› hizmetleri tamamlanmam›fl olan ve yeni aç›lan flehir içi yollarda, kaplama maliyetini s›cak kar›fl›ma oranla 10'da 1'ine
düflürmüfltür. Ayr›ca alt yap› iflleri devam sürecinde, defalarca kaz›narak bozulan yollarda tasarruf yap›lmas› sa¤lanm›flt›r.
‹letiflim Bilgileri: OKUR MAK‹NA ‹MALAT VE ‹NfiAAT
SAN. T‹C. LTD. fiT‹.
MERKEZ: OST‹M OSB 12.SOK NO: 10-12-14 06370
YEN‹MAHALLE-ANKARA/TÜRKIYE
TEL :+90.312.354 07 12-17-95 - +90.312.385 55 27
FAX :+90.312.385 55 28
Fabrika: BÜ⁄DÜZ MAHALLES‹ AKYURT-ANKARA
Tel :+90.312.842 60 32 Fax:+90.312.842 60 40
Web: www.okurmakina.com.tr
Dernek üyemiz Sn. H. fiükrü KAYACILAR FG Wilson
Jeneratör Sanayi ve Ticaret A.fi de Ankara Bölge Müdürü olarak göreve bafllad›. Sn. KAYACILAR’a yeni görevinin hay›rl› ve u¤urlu olmas›n› dileriz. FG Wilson Jeneratör
Sanayi ve Ticaret A.fi, FG Wilson Engineering Ltd Türkiye
irtibat bürosu olarak faaliyet göstermektedir. A¤ustos 2009
itibar›yla müflterilerine do¤rudan hizmet vermek üzere FG
Wilson Jeneratör Sanayi ve Ticaret A.fi. olarak yeniden yap›lanm›flt›r. Ankara ofisi k›sa süre içerisinde faaliyete geçecektir.
‹letiflim Bilgileri: FG Wilson Jeneratör Sanayi ve Ticaret
A.fi.Ata 3/3 plaza No: 44 Kat 4 Ataflehir ‹stanbul
Tel: 0.216.456 87 17
Fax: 0.216.456 87 19
Web: www.fgwilson.com.tr
H. fiükrü KAYACILAR FG Wilson Jeneratör A.fi.
Bölge Müdürü
GSM: 0.530.926 15 11
e-mail: skayacilar@fgwilson.com.tr
66
Türkiye 2. Maden Makinalar›
Sempozyumu ve Sergisi
Derne¤imizin de destekleyici kurulufllar aras›nda yer ald›¤›;
"Türkiye 2. Maden Makinalar› Sempozyumu ve Sergisi" 4-6 Kas›m 2009
Tarihinde gerçeklefltirildi.
Birincisi Kütahya‘da düzenlenen bu sempozyumun ikincisi 160 y›ll›k kömür
madencili¤i geçmifline sahip, çeflitli maden makinalar› ile techizat›n›n üretilmesi ve gelifltirilmesinde öncülük etmifl olan Zonguldak‘ta düzenlendi.
TMMOB Maden - Makina Mühendisleri Odas› Zonguldak fiubelerinin
iflbirli¤i ile düzenlenen sempozyumda, ülkemizde çeflitli sektörlerde
kullan›lmakta olan maden makinalar› kullan›c›lara tan›t›ld›.
Dernek Baflkan›m›z Sn. Duran KARAÇAY’ ›n dan›flma kurulu üyesi olarak
yer ald›¤› sempozyumda, araflt›rmac›, iflletmeci, firma temsilcisi ve yöneticilerin
ayn› platformda buluflturulmas› ile; bu makinalarin verimlilikleri ve ekonomiye
katk›lar›n›n araflt›r›lmas›, bu alandaki teknik ve bilimsel geliflmelerin ilgili
çevrelere aktar›lmas› aç›s›ndan etkin bir iletiflim sa¤land›.
Sektördeki teknolojik geliflmelerin sergilendi¤i "Maden Makinalar› Sergisi"
de sempozyum süresince ziyaret edildi.
NUROL Makina Sanayi A.fi. Semineri
SEKTÖRDEN HABERLER
IMER-L&T ‹fl Makinalar› Transmikser Ankara Bölge Yetkili Servisli¤i ve Yedek Parça sat›fl hizmeti faaliyetlerine Mart
2009 'da bafllayan, Sn. Koray DAYANÇ '›n sahibi oldu¤u
POMAK MAK‹NE, çal›flmalar›na yine ayn› tarihte de¤iflen
yeni adresinde devam etmektedir. Sat›fl sorumlusu Sn.
Mehmet ÖZTOP tur.
‹letiflim Bilgileri: POMAK MAK‹NE ‹malat ‹nfl. Taah. Turz.
‹ç ve D›fl Tic. Ltd. fiti.
Öz Ankara San. Sit. 634.Sk. No:19 ‹vedik OSB / ANKARA
Tel: 0312 394 40 71 Faks: 0312 394 44 51
e-posta: imerservis@pomakmakine.com
Web: www.pomakmakine.com
Derne¤imizin Ekim ay› etkinli¤i 22 Ekim 2009 Tarihinde Atl› Spor Kulübünde
gerçeklefltirildi.
NUROL Makina Sanayi A.fi. üyelerimize “Vidal› Kompresör Teknolojisi”
konulu bir seminer verdi.
Seminerin aç›l›fl konuflmas›n› yapan Dernek Baflkan›m›z Sn. Duran
KARAÇAY, üyelerimizi Dernek çal›flmalar› hakk›nda bilgilendirdik. Seminer
sunumu NUROL Makina Kompresör Bölümü Müdürü Sn. Cemal BOZKUfi
taraf›ndan yap›ld›.
Kat›l›m›n oldukça yüksek oldu¤u seminer sonras›nda üyelerimiz akflam
yeme¤inde NUROL Makina Sanayi A.fi.’nin konu¤u oldular. ‹lgiyle izlenen bu
seminer için NUROL Makinan›n yönetici ve çal›flanlar›na teflekkür ederiz.
Dernek üyemiz Sn. Ogün TOKUÇ LAP‹S Makina Dan›flmanl›k Maden Tic. Ltd. fiti’inde teknik müdür olarak göreve bafllad›. Sn. TOKUÇ’a yeni görevinin hay›rl› ve u¤urlu olmas›n› dileriz.
Dernek üyemiz Sn.Bahad›r B‹L‹YUL taraf›ndan 2007 y›l›nda kurulan LAP‹S Makina A.B.D.’nde yerleflik Brunner &
Lay delik delme sarf malzemeleri Türkiye distribütörü olarak faaliyetlerine devam etmektedir.
‹letiflim Bilgileri: LAP‹S Makine Dan›flmanl›k Maden Tic.
Ltd. fiti.
Karaca Sokak No:24 / 4 G.O.P. – ANKARA
Tel: 0 312 438 06 81 Fax: 0 312 438 06 83
GSM: 0 549 282 35 81 Web: www.lapis-ltd.com
e-posta: ogunt@lapis-ltd.com
Sektörümüzde hertürlü çelik, pik sfero beyaz dokme
demir konular›nda hizmet verecek olan MEDAfi METALURJ‹ DÖKÜM MAK‹NA SANAY‹ T‹C. A.fi Ankara Sincan da bulunan toplam alan› 10000 metre kare
olan ve 7000 metere kare kapall› alana sahip fabrikas›nda faaliyet göstermektedir. MEDAfi firmas›; 1kg
dan 10 ton kadar yekpare parça uretimine cevap verebilmektedir. Ürünlerin sektorlere gore da¤›l›m›; cimento, otomotiv, insaat, makine ekipman, termik santral, gemi-liman
‹letiflim Bilgileri: MEDAfi METALURJ‹ DÖKÜM MAK‹NA
SANAY‹ T‹C. A.fi
Sincan Organize Sanayi Bölgesi Geniflleme Sahas›
O¤uz Caddesi No:29 Sincan/ANKARA
Tel: 0312 267 45 75 Faks: 0 312 267 57 02
e-posta: eatac@me-das.com.tr
Web: www.me-das.com.tr
Dernek üyemiz Sn. Tayfun TAN Eser Taahhüt ve Sanayi A.fi de makina müdürü olarak göreve bafllad›. Sn.
TAN’a yeni görevinin hay›rl› ve u¤urlu olmas›n› dileriz.
‹letiflim Bilgileri: Eser Taahhüt ve Sanayi A.fi.
Turan Günefl Bulvar› ‹lkbahar Mahallesi
571.Cadde, 607.Sokak No:18 Çankaya / Ankara
Tel: 0 312 490 22 42 Faks: 0 312 490 20 22
GSM: 0 532 325 28 12
Web: ttan@eser.com - www.eser.com - ser@eser.com
67
SEKTÖRDEN HABERLER
‹flim Kümesi Kahvalt›s› ve Genel Kurulu
Dernek üyemiz olan AN‹fiMAK firmasi sahibi ve Anadolu OSB Baflkan› Sn Hüseyin Kutsi TUNCAY Organize Sanayi Bölgeleri Derne¤i'nin (OSBDER) yeni baflkan› oldu.
Sn.TUNCAY’In OSB’lerin çözüm bekleyen sorunlar›na
çözüm getirece¤ine inan›yor ve yeni görevinin hay›rl› ve
u¤urlu olmas›n› diliyoruz.
‹fl ve ‹nflaat Makineleri Kümesi Derne¤inin ola¤an sabah kahvalt›lar›ndan
dokuzuncusu 7 Kas›m 2009 tarihinde gerçeklefltirdi.
Dernek üyemiz Sn. Metin D‹KEN AGE ‹nflaat’›n ADANA /
Kozan Kavflak Bendi Hidroelektrik Santrali flantiyesinde makine flefi olarak göreve bafllad›. Sn. D‹KEN’e yeni görevinde
baflar›lar dileriz.
‹letiflim Bilgileri:
GSM: 0530 592 35 76-0533 339 59 52
e-posta: m.diken@age.com.tr
Toplant›ya Yenimahalle Kaymakam› Kenan Çiftçi, Çankaya Üniversitesi Rektörü ve baz› ö¤retim görevlileri, Ostim OSB Baflkan› Orhan Ayd›n, Ortak Sat›n
alma Organizasyonu (OSO) yetkilileri, Kosgeb Ostim ‹gem Müdürü ve yetkilileri
ve de¤erli ‹fi‹M Kümesi üyesi sanayicilerimiz kat›ld›lar.
Derne¤imizin de iflbirli¤i içerisinde oldu¤u ve Sivil Toplum Kuruluflu olarak
projelere sessiz ortak olarak kat›l›m sa¤lad›¤› ‹fi‹M Kümesi Derne¤inin Genel
Kurulu da ayn› gün yap›ld›.
Dernek üyemiz Sn.Kemal Burak GÜNEY, FORUM Sigorta
Ekspertiz Hizmetleri Ltd.Sti.’ inde göreve bafllad›. Sn. GÜNEY’e yeni görevinin hay›rl› ve u¤urlu olmas›n› dileriz. FORUM
Sigorta Ekspertiz hizmetleri; ifl makinasi ve her türlü makina
kullanis›n›nMakina hasar tespitlerini ve deger tespitlerini yapmak suretiyle tarafsiz olarak sigorta firmalarina ve sigortalilara
rapor sunan ba¤›ms›z kurulufl olarak hizmet vermektedir.
‹letiflim Bilgileri: Forum Sigorta Ekspertiz Hizmetleri Ltd.Sti.
Mebus Evleri Mahallesi Süslü Sokak No:20/2 Tandogan Cankaya Ankara
Tel: 0 312 212 52 02 Fax: 0 312 212 58 10
GSM: 0 543 296 72 41
e-posta: k.burakguney@yahoo.com
Dernek uyemiz Sn. Tamer DUMENCI sektordeki bilgi birikimi ile kendi firmasi olan TEKOMAK ‹NfiAAT SANAY‹ VE T‹CARET LTD. fiT‹.'inde calismalarina devam ediyor. Sn. DUMENCI' yi kutlar, yeni isyerinin hayirli ve ugurlu olmasini dileriz.
TEKOMAK firmasi ifl ve inflaat makinalar› konusunda, Rusya
baflta olmak üzere komflu ülkelere ihracat yapmaktadir.
‹letiflim Bilgileri: TEKOMAK ‹NfiAAT SAN. VE T‹C. LTD. fiT‹
Karaman Çiftlik Cd. Malatya Sk. No: 41 /A ‹çerenköy / ‹STANBUL
Tel: 0 216 469 99 71 GSM: 0 533 966 17 27
Faks: 0 216 469 17 92
e-mail: tdumenci@gmail.com
Web: www.tekomak.com.tr
GAZ‹ Üniversitesi Ostim’e meslek yüksek okulu aç›yor. Gazi Üniversitesi ve OST‹M aras›nda imzalanan protokole göre öncelikle OST‹M Organize Sanayi Bölgesi,
çevre sanayiler ve genel olarak Ankara sanayinin eleman
ihtiyaçlar› do¤rultusunda belirlenen konularda, mesleki ve
teknik alanlarda örgün hizmet veren meslek yüksek okulu
kurulmas› kararlaflt›r›ld›. Protokol çerçevesinde yüksekokulun 2010-2011 e¤itim ö¤retim y›l›nda faaliyete geçirilmesi, ortak e¤itim ve uygulama merkezleri kurarak sertifika
programlar›n›n bafllat›lmas› ile mesleki geliflim ve meslek
edindirme alanlar›nda ortak e¤itim programlar›n›n haz›rlanmas› sa¤lanacakt›r..
Etkinliklerinizi Derne¤imizle paylaflarak dergimizin “Sektör Haberleri”nde yer
alabilirsiniz.
68
Kendisine gerekli olan tüzel kiflili¤i sa¤lad›ktan sonra çeflitli kurumlarla iflbirli¤i içerisine giren ‹fi‹M Kümesi, KOSGEB Ostim ‹gem yetkilileri ve OSO yetkilileri aras›nda birer protokol imzaland›.
KOSGEB protokolu kapsam›nda ‹fi‹M üyesi KOB‹’lerin küresel pazarda rekabet gücünü ve yenilikçilik düzeyini artt›rarak fark›ndal›k yaratmalar›na katk›da
bulunmak için, ‹fi‹M ile iflbirli¤i içinde olmalar›, bilgi, deneyim ve görüfl al›fl veriflinde bulunmalar› amaçlanmaktad›r.
Di¤er protokol ise ‹fi‹M ve OSO aras›nda yap›ld›. OSO A.fi.’nin ana amac› ,
makine üreticilerinin al›mlar›n› tek bir merkezde toplayarak elde etti¤i pazarl›k
gücü ile girdi maliyetlerini minimize edecek bir mekanizma oluflturmakt›r.
Bu protokolün amac› ise ‹fi‹M Kümesi üyelerinin OSO hizmetlerinden yararlanmalar›n› sa¤lamak ve üyelerin girdi maliyetlerini azami ölçüde azaltmakt›r.
OSO sisteminde yar alan baz› hizmetler flunlard›r: ‹ndirimli akaryak›t anlaflmas› (Tafl›t tan›ma sistemi),yurtiçi ve yurtd›fl› kargo Hizmeti, araç kiralama hizmetleri, temizlik malzemeleri, k›rtasiye malzemeleri ve benzeri hizmetler ile rulman, metal ba¤lant› elemanlar›, elektrik flalt malzemeleri,h›z kontrol cihazlar›,
boru-profil, sac, elektrik panosu vb. teknik malzemeler.
E¤itimlerimiz
13 – 24 Temmuz 2009 Operatör E¤itimi
10 – 21 A¤ustos 2009 Operatör E¤itimi
24 A¤ustos – 4 Eylül 2009 Operatör E¤itimi
28 Eylül – 2 Ekim 2009 Operatör E¤itimi
69
5 – 11 Ekim 2009 Operatör E¤itimi
26 – 31 Ekim 2009 Operatör E¤itimi
5 – 17 Ekim 2009 Tamir-Bak›m Meslek E¤itimi
15 – 27 Ekim 2009 Tamir-Bak›m Meslek E¤itimi
70

Untitled

Transkript

Benzer belgeler

PE Körkasa Bandı

Grout XL

ButylSeal (TDS)

EPDM Fix

Workcube Eğitim ve Hizmetler