PDF - Üsküdar Belediyesi
Transkript
PDF - Üsküdar Belediyesi
YÜZYILLAR BOYUNCA ÜSKÜDAR (‹kinci Cilt) Yazar› Mehmet Nermi Haskan ..... Proje Koordinatörü Veli Saylam Üsküdar Belediyesi Bilgi ‹fllem Müdürü Yay›na Haz›rl›k ve Yap›m Marmara Reklam ve Pazarlama Ltd. fiti. (212) 612 99 87-501 31 72 Redaksiyon Süleyman Nevzat Özdemir Grafik Erkan Berrak Foto¤raflar ve Tarihî Görsel Malzeme Mehmet Nermi Haskan ve Üsküdar Belediyesi Üsküdar Araflt›rmalar› Merkezi Dialar Tayyar As Katk›da Bulunanlar Gülhan Yaman - Yasemin Ufuk Yayla Hülya Çaredar - Ahmet Zahit Emre Kemal Ak›n - Sabri fiahin - Ömer Karc› Renk Ay›r›m› ve Film Sürat Görsel Sanatlar Merkezi (216) 474 08 16-17 Dijital Montaj ve Bask› As›r Matbaac›l›k Ltd. fiti. (212) 283 84 38 Cilt Sezgin Ciltevi (212) 516 11 63 ISBN Numaralar› Tak›m No: ISBN 975-97606-0-6 2. Cilt No: ISBN 975-97606-2-2 ..... ÜSKÜDAR BELED‹YES‹ Üsküdar Araflt›rmalar› Merkezi Yay›n No: 3 Temmuz 2001 ‹Ç‹NDEK‹LER Üsküdar Türbeleri ...................................................................................................................... 521 ABACI DEDE TÜRBES‹ ................................................................................................................... 523 ABDURRAHMAN GAZ‹ TÜRBES‹ ................................................................................ 524 AHMET BEY TÜRBES‹ ..................................................................................................................... 525 ALEMDAR AHMET BABA TÜRBES‹ ......................................................................... 526 ALEMDAR BABA TÜRBES‹ ..................................................................................................... 526 AL‹ RIZA EFEND‹ TÜRBES‹ ..................................................................................................... 528 ASADAR BABA TÜRBES‹ .......................................................................................................... 531 AT TÜRBES‹ .................................................................................................................................................... 531 AYfiE HANIM SULTAN TÜRBES‹ ................................................................................. 532 AZ‹Z MAHMUD HÜDÂYÎ EFEND‹ TÜRBES‹ ................................................ 533 AZ‹Z MAHMUD HÜDÂYÎ EFEND‹ CAM‹‹ TÜRBELER‹ ............... 539 BALCI BABA TÜRBES‹ (KOVACI DEDE TÜRBES‹) .................................... 540 BANDIRMALI fiEYH YUSUF N‹ZAMEDD‹N EFEND‹ TÜRBES‹ ...................................................................................................................................... 541 BEHRAM PAfiA TÜRBES‹ .......................................................................................................... 542 BEYAZ‹ZÂDE AHMET EFEND‹ TÜRBES‹ ............................................................ 542 CENNET EFEND‹ TÜRBES‹ ...................................................................................................... 544 EBU’D-DÜRDA TÜRBES‹ (EBU’D-DERDA TÜRBES‹) ..................... 547 FA‹K PAfiA TÜRBES‹ ......................................................................................................................... 547 FATMA HANIM SULTAN TÜRBES‹ ......................................................................... 548 FENÂYÎ AL‹ EFEND‹ TÜRBES‹ ............................................................................................ 550 GAR‹P DEDE TÜRBES‹ .................................................................................................................... 551 G‹ZL‹CE EVL‹YA TÜRBES‹ ve YER SARSAN BABA TÜRBES‹ ................ 553 GÜLFEM HATUN TÜRBES‹ .................................................................................................... 554 GÜLNUfi EMETULLAH VAL‹DE SULTAN TÜRBES‹ ...................... 556 HACI AHMET PAfiA TÜRBES‹ .......................................................................................... 557 HAL‹L PAfiAZÂDE MAHMUT BEY TÜRBES‹ .............................................. 561 HALLAÇ BABA veya GAN‹ EFEND‹ TÜRBES‹ ........................................... 563 HAfi‹M BABA TÜRBES‹ ................................................................................................................. 563 HAYDAR BABA TÜRBES‹ ......................................................................................................... 564 H‹MMET DEDE TÜRBES‹ ............................................................................................................ 565 ‹S‹MS‹Z TÜRBE ........................................................................................................................................... 567 ‹SKENDER BABA TÜRBES‹ ...................................................................................................... 568 ‹VAZ FAK‹H TÜRBES‹ ..................................................................................................................... 569 ‹ZM‹RL‹ AL‹ PAfiA TÜRBES‹ ................................................................................................. 571 KAPTAN-I DERYA ................................................................................................................................. 574 S‹NAN PAfiA TÜRBES‹ .................................................................................................................. 574 KARACAAHMET SULTAN TÜRBES‹ ..................................................................... 575 KAVSARA MUSTAFA BABA TÜRBES‹ ............................................................... 582 KEFÇE DEDE TÜRBES‹ .................................................................................................................... 583 KORUCU BABA TÜRBES‹ ......................................................................................................... 584 KÖSTEND‹L‹ AL‹ ALÂADD‹N EFEND‹ TÜRBES‹ .................................. 584 LÜTF‹ BEY TÜRBES‹ ........................................................................................................................... 586 MALATYALI ‹SMA‹L A⁄A TÜRBES‹ ...................................................................... 589 M‹HR‹MAH SULTAN CAM‹‹ TÜRBES‹ ................................................................ 589 MUSTAFA ÇELEB‹ SOFASI ...................................................................................................... 591 NAKKAfi BABA TÜRBES‹ .......................................................................................................... 592 Baba Nakkafl Kimdir? ...................................................................................................................... 592 Nakkafl Baba Mevkii ........................................................................................................................ 593 NALÇACI fiEYH HAL‹L EFEND‹ TÜRBES‹ ....................................................... 595 NASUHÎ MEHMET EFEND‹ TÜRBES‹ ...................................................................... 596 N‹fiANCI HAMZA PAfiA TÜRBES‹ ............................................................................. 601 OSMAN BEY TÜRBES‹ .................................................................................................................... 603 ÖMER DEDE ve ÜÇ YATIRLAR TÜRBES‹ ......................................................... 603 RE‹SÜ’L-HATTATÎN HAMDULLAH EFEND‹ HAZÎRES‹ ........... 604 RE‹SÜ’L-HULEFA MAK’AD AHMET EFEND‹ TÜRBES‹ ............... 608 REJ‹ KOM‹SER‹ MENAP‹RZÂDE NUR‹ BEY TÜRBES‹ .................... 610 RUM MEHMET PAfiA TÜRBES‹ ....................................................................................... 610 SA’DEDD‹N EFEND‹ AÇIK TÜRBES‹ ......................................................................... 614 SADRAZAM ETHEM PAfiA TÜRBES‹ ..................................................................... 616 SADRAZAM HAL‹L PAfiA TÜRBES‹ ......................................................................... 618 SADRAZAM HAL‹L PAfiA’NIN GÖMÜLÜ BULUNDU⁄U TÜRBE ... 620 SAL‹H EFEND‹ TÜRBES‹ .............................................................................................................. 621 SARI KADIZÂDE fiEYH MUSTAFA DEDE EFEND‹ TÜRBES‹ . 623 SÜT BABA TÜRBES‹ .......................................................................................................................... 624 fiA‹R fiEM’‹ fiEM’ULLAH EFEND‹ TÜRBES‹ .................................................... 625 fiEMS‹ PAfiA TÜRBES‹ .................................................................................................................... 626 fiER‹F AHMET B‹N GAL‹P TÜRBES‹ ......................................................................... 627 fiEYH MEHMET ‹ZZÎ BEDREDD‹N EFEND‹ AÇIK TÜRBES‹ ... 628 fiEYH MEHMET MUHY‹DD‹N EFEND‹ TÜRBES‹ .................................... 629 fiEYH MEHMET NUR‹ EFEND‹ TÜRBES‹ ............................................................ 632 fiEYH MUSTAFA EFEND‹ TÜRBES‹ ............................................................................ 634 fiEYH MUSTAFA EFEND‹ TÜRBES‹ ............................................................................ 634 fiEYH MUSTAFA EFEND‹ TÜRBES‹ ............................................................................ 636 fiEYH MUSTAFA EFEND‹ TÜRBES‹ ............................................................................ 637 fiEYH OSMAN fiEMS EFEND‹ TÜRBES‹ ................................................................ 637 fiEYH SAÇLI HAL‹L DEDE (HAL‹L ÇELEB‹ TÜRBES‹) .................. 639 fiEYHÜL‹SLAM AR‹F H‹KMET BEYEFEND‹ HAZ‹RES‹ .................. 639 fiEYHÜL‹SLAM M‹NKÂRÎZÂDE YAHYA EFEND‹ TÜRBES‹ .644 515 ‹Ç‹NDEK‹LER TEKEL‹ MUSTAFA PAfiA TÜRBES‹ ............................................................................ 645 ÜMMÜGÜLSÜM HANIM TÜRBES‹ ............................................................................ 647 ÜSKÜDAR MEVLEV‹HANES‹ TÜRBES‹ .............................................................. 647 ZEYNEP-KÂM‹L TÜRBES‹ ........................................................................................................... 651 Üsküdar Mezarl›klar› ............................................................................................................. 653 ARAPLAR MEZARLI⁄I ................................................................................................................... 655 AYRILIK ÇEfiMES‹ MEZARLI⁄I ......................................................................................... 655 ÇAKALDA⁄I MEZARLI⁄I ......................................................................................................... 662 HAYDARPAfiA ‹NG‹L‹Z MEZARLI⁄I ....................................................................... 662 KARACAAHMET MEZARLI⁄I ........................................................................................... 667 KARACAAHMET MEZARLI⁄INDA GERÇEKLEfiT‹R‹LEN ‹ST‹MLÂKLER ................................................................................................................................................. 669 Duvardibi Mevkii ‹stimlâki ..................................................................................................... 669 Tunusba¤› ‹stimlâki .......................................................................................................................... 670 Seyyid Ahmet Deresi ‹stimlâki .......................................................................................... 670 Tepebafl› Mezarl›¤› ‹stimlâki .................................................................................................. 671 1. ADA ....................................................................................................................................................................... 672 1. Ada - A Bölümü ............................................................................................................................ 672 1. Ada - B Bölümü ............................................................................................................................. 677 1. Ada - C Bölümü ............................................................................................................................ 681 1. Ada - D Bölümü ............................................................................................................................ 682 1. Ada - E ve F Bölümleri ......................................................................................................... 693 2. ADA ....................................................................................................................................................................... 700 2 Ada - G Bölümü .............................................................................................................................. 700 2. Ada - H Bölümü ............................................................................................................................ 707 3. ADA ....................................................................................................................................................................... 711 3. Ada - K Bölümü ............................................................................................................................. 711 3. Ada - L Bölümü ............................................................................................................................. 715 4. ADA ....................................................................................................................................................................... 717 4. Ada - M Bölümü ........................................................................................................................... 717 4. Ada - N Bölümü ............................................................................................................................ 724 5. ADA ....................................................................................................................................................................... 731 5. Ada - O Bölümü ............................................................................................................................ 731 5. Ada - Ö Bölümü ............................................................................................................................ 740 6. ADA ....................................................................................................................................................................... 742 7. ADA ....................................................................................................................................................................... 749 7. Ada - A Bölümü ............................................................................................................................ 749 7. Ada - B Bölümü ............................................................................................................................. 756 7. Ada - C Bölümü ............................................................................................................................ 760 7. Ada - D Bölümü ............................................................................................................................ 762 7. Ada - E Bölümü ............................................................................................................................. 765 7. Ada - F Bölümü .............................................................................................................................. 772 7. Ada - G Bölümü ............................................................................................................................ 781 7. Ada - H Bölümü ............................................................................................................................ 786 7. Ada - ‹ Bölümü ............................................................................................................................... 788 8. ADA ..................................................................................................................................................................... 790 8. Ada - A Bölümü ............................................................................................................................ 790 8. Ada - B Bölümü ............................................................................................................................. 814 8. Ada - C Bölümü ............................................................................................................................ 820 8. Ada -D Bölümü .............................................................................................................................. 826 8. Ada - E Bölümü ............................................................................................................................. 843 8. Ada - F Bölümü .............................................................................................................................. 845 9. ADA ....................................................................................................................................................................... 850 516 9. Ada - B’den A Noktas›na (Gündo¤umu Caddesi Boyunca).... 850 9. Ada - A Bölümü ............................................................................................................................ 863 10. ADA ................................................................................................................................................................... 872 TAfiÇILAR MEZARLI⁄I ................................................................................................................. 885 NAKKAfi BABA MEZARLI⁄I (BAHR‹ BABA MEZARLI⁄I) .............. 888 SELÂN‹KL‹LER MEZARLI⁄I .................................................................................................... 893 Üsküdar Mektepleri ................................................................................................................. 895 ÜSKÜDAR SIBYAN MEKTEPLER‹ ................................................................................. 897 ABDÜLBAK‹ EFEND‹ SIBYAN MEKTEB‹ ............................................................. 897 AÇIKTÜRBE KIZ RÜfiD‹YES‹ ................................................................................................. 898 AHMED‹YE CAM‹‹ MEKTEB‹ ................................................................................................ 898 AHMED‹YE MEKTEB‹ ........................................................................................................................ 899 AL‹ A⁄A SIBYAN MEKTEB‹ ................................................................................................... 899 ALTUNÎZÂDE ‹SMA‹L ZÜHDÜ PAfiA MEKTEB‹ ................................... 900 ALTUNÎZÂDE RÜfiD‹YE MEKTEB‹ .............................................................................. 900 AT‹K VAL‹DE MÜLK‹YE RÜfiD‹YES‹ ........................................................................ 900 AT‹K VAL‹DE SULTAN SIBYAN MEKTEB‹ .................................................... 900 ATLAMATAfiI MÜLK‹YE RÜfiD‹YES‹ ..................................................................... 901 AYAZMA SIBYAN MEKTEB‹ .................................................................................................. 901 AYfiE HATUN SIBYAN MEKTEB‹ .................................................................................. 902 AZ‹Z MAHMUD HÜDÂYÎ EFEND‹ MEKTEB‹ ............................................... 903 BAYTAR MEKTEB‹ ................................................................................................................................ 903 CEVHER A⁄A MEKTEB‹ .............................................................................................................. 904 CEVR‹ USTA SIBYAN MEKTEB‹ ...................................................................................... 904 ÇAKIRCIBAfiI HASAN PAfiA MEKTEB‹ ............................................................. 904 ÇAVUfiBAfiI MEKTEB‹ .................................................................................................................... 904 Ç‹N‹L‹ CAM‹ SIBYAN MEKTEB‹ ...................................................................................... 905 DEBBA⁄LAR MEKTEB‹ .................................................................................................................. 906 DEFTERDAR MEKTEB‹ (MEHMET TAH‹R EFEND‹ MEKTEB‹) .... 906 ESMA SULTAN MEKTEB‹ .......................................................................................................... 907 EVL‹YA HOCA MEKTEB‹ ............................................................................................................ 907 FATMA HANIM MEKTEB‹ ........................................................................................................ 907 FETTAH EFEND‹ MEKTEB‹ ...................................................................................................... 908 FEYZ‹YE MEKTEB‹ (EBE HAF‹ZE HANIM MEKTEB‹) .................................. 908 FISTIKLI MEKTEB‹ (HAT‹CE SULTAN MEKTEB‹) ......................................... 908 GEREDEL‹ MEKTEB‹ ............................................................................................................................ 910 GÜLFEM HATUN MEKTEB‹ ................................................................................................... 910 GÜLFEM HATUN KIZ RÜfiD‹YES‹ ................................................................................ 911 HACE HESNA HATUN MEKTEB‹ ................................................................................. 911 HACI AHMET PAfiA MEKTEB‹ ......................................................................................... 911 HACI BEDEL MEKTEB‹ ................................................................................................................... 911 HACI FA‹K EFEND‹ MEKTEB‹ .............................................................................................. 911 HASAN BEY MEKTEB‹ .................................................................................................................... 911 HAS ODABAfiI AHMET A⁄A MEKTEB‹ ............................................................. 912 ‹BRAH‹M A⁄A MEKTEB‹ ........................................................................................................... 912 KALINO⁄LU AHMET A⁄A MEKTEB‹ ................................................................... 912 KARAKADI MEKTEB‹ (‹SMA‹L A⁄A MEKTEB‹) ............................................. 912 MAHMUT ÇAVUfi MEKTEB‹ (TAfi MEKTEP) .................................................. 912 MALATYALI ‹SMA‹L A⁄A DARÜ’L-KURRASI ....................................... 913 MEHMET A⁄A MEKTEB‹ (BULGURLU MESC‹T MEKTEB‹) ........... 913 MEHMET A⁄A MEKTEB‹ ............................................................................................................ 914 MEHMET A⁄A MEKTEB‹ (KEMER ALTI SIBYAN MEKTEB‹) ......... 914 MEKTEB-‹ TIBB‹YE-‹ fiAHANE (HAYDARPAfiA L‹SES‹) ...................... 915 ‹Ç‹NDEK‹LER M‹HR‹MAH SULTAN SIBYAN MEKTEB‹ ........................................................... 918 MUMCUZÂDE MEKTEB‹ (MUMCUBAfiI MEKTEB‹) ................................. 919 MUSTAFA A⁄A MEKTEB‹ ....................................................................................................... 919 MÜHEND‹SHANE-‹ BERRÎ-‹ HÜMAYUN .......................................................... 920 NAKKAfiTEPE ‹LKOKULU ........................................................................................................ 920 NEVF‹DAN HATUN MEKTEB‹ ........................................................................................... 921 NURBÂNU SULTAN DARÜ’L-KURRASI .......................................................... 921 RODOSÎ AHMET A⁄A MEKTEB‹ ................................................................................... 922 RÜSTEM PAfiA SIBYAN MEKTEB‹ ............................................................................... 922 RUM MEHMET PAfiA MEKTEB‹ ....................................................................................... 923 SEL‹M A⁄A SIBYAN MEKTEB‹ .......................................................................................... 923 Hac› Selim A¤a S›byan Mektebi Hakk›nda Arfliv Vesikalar› ...... 924 SEL‹M‹YE SIBYAN MEKTEB‹ .................................................................................................. 925 SOLAK S‹NAN SIBYAN MEKTEB‹ ................................................................................ 926 SOLAK S‹NAN MEKTEB‹ ............................................................................................................ 926 SULTAN III. SEL‹M (SEL‹M-‹ SAL‹S) NÜMÛNE MEKTEB‹ .... 926 SÜLEYMAN A⁄A MEKTEB‹ ................................................................................................... 926 SÜLEYMAN PAfiA SIBYAN MEKTEB‹ ..................................................................... 928 fiABAN EFEND‹ SIBYAN MEKTEB‹ ............................................................................. 928 TAVAfi‹ HASAN A⁄A MEKTEB‹ (‹NAD‹YE MEKTEB‹) ..................... 928 TÜRK AHMET PAfiA MEKTEB‹ ........................................................................................ 928 ÜSKÜDAR AMER‹KAN KIZ KOLEJ‹ ........................................................................... 928 ÜSKÜDAR’DA AÇILAN ERMEN‹ OKULLARI ............................................ 929 ÜSKÜDAR ASKERÎ RÜfiD‹YE OKULU (TOPTAfiI ASKERÎ RÜfiD‹YES‹) 931 ÜSKÜDAR’DA AÇILAN ÖZEL OKULLAR ........................................................ 933 ÜSKÜDAR ‹DAD‹S‹ (PAfiAKAPISI ‹DAD‹S‹ - ÜSKÜDAR SULTANÎS‹ - PAfiAKAPISI SULTANÎS‹) ............................................................................. 936 ÜSKÜDAR KIZ RÜfiD‹YE MEKTEB‹ ............................................................................. 938 ÜSKÜDAR M‹THAT PAfiA KIZ SANAT ENST‹TÜSÜ ................... 938 YAKUP A⁄A MEKTEB‹ (SARAY A⁄ASI YAKUP A⁄A MEKTEB‹) 938 YEN‹ VAL‹DE CAM‹‹ MEKTEB‹ ......................................................................................... 940 YEN‹ VAL‹DE MEKTEB‹ (TUNUSBA⁄I SIBYAN MEKTEB‹) .............. 941 Üsküdar Kütüphaneleri ......................................................................................................943 AHMED‹YE CAM‹‹ KÜTÜPHANES‹ ........................................................................... 945 AZ‹Z MAHMUD HÜDÂYÎ EFEND‹ KÜTÜPHANES‹ .......................... 945 EFGAN‹ fiEYH AL‹ HAYDAR EFEND‹ KÜTÜPHANES‹ ................ 946 GÜLNUfi VAL‹DE SULTAN KÜTÜPHANES‹ .............................................. 946 KEMANKEfi EM‹R HOCA KÜTÜPHANES‹ ...................................................... 946 M‹RZAZÂDE MEHMET EFEND‹ KÜTÜPHANES‹ ................................... 947 NURBANU VAL‹DE SULTAN KÜTÜPHANES‹ ....................................... 948 PERTEV PAfiA KÜTÜPHANES‹ ........................................................................................ 948 SEL‹M A⁄A KÜTÜPHANES‹ ................................................................................................. 949 fiA‹R NAB‹ KÜTÜPHANES‹ .................................................................................................... 955 YAKUP A⁄A KÜTÜPHANES‹ ............................................................................................. 956 Üsküdar Hamamlar› ................................................................................................................. 957 A⁄A HAMAMI ............................................................................................................................................ 960 ALTUNÎZÂDE ‹SMA‹L PAfiA HAMAMI .............................................................. 961 AYAZMA HAMAMI ............................................................................................................................. 961 BULGURLU KÖYÜ HAMAMI (AZ‹Z MAHMUD HÜDÂYÎ EFEND‹ HAMAMI) ................................................................................................................................................................ 962 C‹NC‹ HÜSEY‹N EFEND‹ HAMAMI ........................................................................... 964 ÇARfiI HAMAMI (BÜYÜK HAMAM - YEfi‹L D‹REKL‹ HAMAM) ... 964 Ç‹N‹L‹ HAMAM ......................................................................................................................................... 967 DA⁄ HAMAMI ............................................................................................................................................ 968 DO⁄ANCILAR HAMAMI (HACI PAfiA HAMAMI HACI AHMET PAfiA HAMAMI) ................................................................................................... 968 ESK‹ HAMAM (RUM MEHMET PAfiA HAMAMI) ............................................. 969 HÜSEY‹N PAfiA HAMAMI ........................................................................................................ 971 ‹CAD‹YE DA⁄ HAMAMI ............................................................................................................. 971 ‹SKELE HAMAMI (SULTAN HAMAMI - KULLUK HAMAMI KÜÇÜK HAMAM) .......................................................................................................................................... 972 SELÂM‹ AL‹ EFEND‹ HAMAMI (SELÂMSIZ HAMAMI) ....................... 973 SEL‹M‹YE HAMAMI ............................................................................................................................. 973 S‹NAN PAfiA HAMAMI ................................................................................................................ 974 VAL‹DE-‹ AT‹K HAMAMI (TOPTAfiI HAMAMI) .......................................... 974 Üsküdar Kervansaraylar› .................................................................................................977 KÖSEM SULTAN KERVANSARAYI ........................................................................... 979 M‹HR‹MAH SULTAN KERVANSARAYI ............................................................. 979 MUYTAB HANI - HAN-I SEB‹L ......................................................................................... 980 VAL‹DE-‹ AT‹K KERVANSARAYI ................................................................................. 980 ÜSKÜDAR MENZ‹LHANELER‹ ve POSTA NAK‹L ‹fiLER‹ ........ 981 Üsküdar ‹marethaneleri ................................................................................................... 983 AZ‹Z MAHMUD HÜDÂYÎ EFEND‹ ‹MARET‹ ................................................ 985 DAVUT PAfiA ‹MARET‹ ............................................................................................................... 985 FAT‹H ‹MARET‹ ........................................................................................................................................ 985 GÜLFEM HATUN ‹MARET‹ .................................................................................................... 986 KÖSEM SULTAN ‹MARET‹ ...................................................................................................... 986 M‹HR‹MAH SULTAN ‹MARET‹ ....................................................................................... 986 NURBÂNU VAL‹DE SULTAN ‹MARET‹ ............................................................. 987 RUM MEHMET PAfiA ‹MARET‹ ....................................................................................... 990 YEN‹ VAL‹DE CAM‹‹ ‹MARET‹ ......................................................................................... 991 Üsküdar Namazgâhlar› ....................................................................................................... 993 ABDÜLAZ‹Z EFEND‹ NAMAZGÂHI ........................................................................... 995 ABDÜLGAN‹ A⁄A NAMAZGÂHI ............................................................................... 995 AD‹LE SULTAN NAMAZGÂHI (KORULUK MEVK‹‹ NAMAZGÂHI) .................................................................................................................................................... 995 AD‹LE SULTAN NAMAZGÂHI ......................................................................................... 996 AHMET EFEND‹ NAMAZGÂHI ......................................................................................... 996 ALEMDA⁄I CADDES‹ NAMAZGÂHI (BOSTANCIBAfiI NAMAZGÂHI) .................................................................................................................................................... 996 AT PAZARI NAMAZGÂHI ....................................................................................................... 996 AYRILIK ÇEfiMES‹ NAMAZGÂHI .................................................................................. 997 AYfiE HATUN NAMAZGÂHI ............................................................................................... 998 BABA NAKKAfi NAMAZGÂHI .......................................................................................... 999 BÜYÜK ÇAMLICA (SUBAfiI) NAMAZGÂHI ............................................... 999 ÇEfiM-‹ AFET KADIN NAMAZGÂHI ..................................................................... 1001 DARÜ’S-SAÂDE A⁄ASI HAL‹D A⁄A NAMAZGÂHI ..........1001 DARÜ’S-SAÂDE A⁄ASI MEHMET A⁄A NAMAZGÂHI .....1001 DAYE KADIN NAMAZGÂHI (HAREM ‹SKELES‹ NAMAZGÂHI) .................................................................................................................................................. 1001 DO⁄ANCILAR NAMAZGÂHI ......................................................................................... 1002 DUVARD‹B‹ NAMAZGÂHI .................................................................................................. 1002 HACI MEHMET EFEND‹ (TOPHANEL‹ O⁄LU NAMAZGÂHI) .. 1002 517 ‹Ç‹NDEK‹LER HACI MUSTAFA A⁄A (SEL‹M‹YE NAMAZGÂHI) ................................... 1003 HAFIZ ‹BRAH‹M PAfiA NAMAZGÂHI ............................................................... 1003 HARMANLIK NAMAZGÂHI .............................................................................................. 1003 HARMANLIK NAMAZGÂHI .............................................................................................. 1004 HÜSEY‹N HAYR‹ PAfiA NAMAZGÂHI ............................................................. 1004 ‹BNÜ’L-EM‹N AHMET A⁄A NAMAZGÂHI (MENZ‹LHANE YOKUfiU NAMAZGÂHI) ..................................................................................................................... 1004 KAPIA⁄ASI MEVK‹‹ NAMAZGÂHI (‹BR‹KDAR HÜSEY‹N A⁄A NAMAZGÂHI) ................................................................................................................................ 1005 KAPIA⁄ASI YAKUP A⁄A NAMAZGÂHI ..................................................... 1006 KÖFTÜNCÜ MEHMET A⁄A NAMAZGÂHI .............................................. 1006 KUYULU NAMAZGÂHI ............................................................................................................ 1006 KÜÇÜK ÇAMLICA NAMAZGÂHI ............................................................................ 1007 KÜÇÜK ÇAMLICA NAMAZGÂHI ............................................................................ 1007 LÂD‹KL‹ AHMET A⁄A NAMAZGÂHI ............................................................... 1007 MUHAS‹P AL‹ A⁄A ÇEfiMES‹ NAMAZGÂHI ........................................ 1008 MUSTAFA YAVER EFEND‹ NAMAZGÂHI .................................................. 1008 NEVN‹HAL HATUN NAMAZGÂHI ....................................................................... 1008 518 OSMAN A⁄A NAMAZGÂHI ............................................................................................ 1009 PAfiAL‹MANI NAMAZGÂHI ............................................................................................. 1009 PÜR-SAFA ve NEV-SAFA HATUNLAR NAMAZGÂHI ............. 1009 SA’DEDD‹N BEY NAMAZGÂHI ..................................................................................... 1009 SARAÇLAR ÇEfiMES‹ NAMAZGÂHI ................................................................... 1010 SELÂM‹ AL‹ EFEND‹ NAMAZGÂHI ....................................................................... 1010 SEL‹M‹YE HASTAHANES‹ NAMAZGÂHI (HAYDARPAfiA HASTAHANES‹ NAMAZGÂHI) ................................................................................................. 1011 SEYY‹D AHMET DERES‹ NAMAZGÂHI ........................................................... 1011 SÜLEYMAN A⁄A NAMAZGÂHI ................................................................................ 1011 fiEH‹TL‹K NAMAZGÂHI .......................................................................................................... 1012 fiEYHÜL‹SLÂM M‹RZAZÂDE MEHMET SA‹D EFEND‹ NAMAZGÂHI ............................................................................................................................................ 1013 TABAKLAR NAMAZGÂHI ................................................................................................... 1013 TAH‹R BABA NAMAZGÂHI ............................................................................................. 1013 TAYFUR A⁄A NAMAZGÂHI ........................................................................................... 1013 YA⁄LIKÇI AYAZMA NAMAZGÂHI ....................................................................... 1014 YARIMCA BABA NAMAZGÂHI ve ÇEfiMES‹ ......................................... 1014 KISALTMALAR Ans. Ant. Bkz. Böl. c. DDY Def. Der. Do¤. Ed. Ed. Fak. Ens. Fas. Haz. H. ‹.Ü. Krfl. k.s. Kütüp. M. M. N. H. md. Md. Nefl. Osm. Arfl. öl. : Ansiklopedi(si). : Antoloji(si). : Bak›n›z : Bölüm(ü). : Cilt. : Devlet Demir Yollar›. : Defter(i). : Dergi(si). : Do¤um tarihi. : Edebiyat. : Edebiyat Fakültesi. : Enstitü(sü). : Fasikül. : Haz›rlayan. : Hicrî. : ‹stanbul Üniversitesi. : Karfl›laflt›r›n›z. : Kuddise sirruhû, Kaddesallahu esrarahû. : Kütüphane(si). : Milâdî. : Mehmet Nermi Haskan. : Madde. : Müdürlük. : Neflriyat(›). : Baflbakanl›k Osmanl› Arflivleri. : Ölüm tarihi. r.a. rh.a. s.a.v. Tas. TTK TTOK : Rad›yallahu anh. : Rahmetullahi ‘aleyh. : Sallallahu ‘aleyhi ve sellem. : Tasnif(i). : Türk Tarih Kurumu. : Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu. Üni. Ktp. T. Y. : Üniversite(si) Kütüphanesi Türkçe Yazmalar (Bölümü). vd. : Ve devam›. Yay. : Yay›nevi, yay›n›. Tarih yaz›mlar›nda geçen Hicrî ay adlar› k›saltmalar›: M. veya Mim. S. veya Sad. Ra. R. Ca. veya C. evvel C., C.âhir veya Cim B. fi. veya fi›n. N. veya Nun. L. Za. Z. : Muharrem. : Safer. : Rebiyülevvel. : Rebiyülâhir. : Cemaziyelevvel. : Cemaziyelâhir. : Receb. : fiaban. : Ramazan. : fievval. : Zilka’de. : Zilhicce. 519 Üsküdar Türbeleri Üsküdar Türbeleri ABACI DEDE TÜRBES‹ T ürbe, Toptafl› Camii’nin kuzey bat› eteklerinde ve Abac› Dede Soka¤›’n›n Toptafl› Meydan› Soka¤› ile birleflti¤i yerdedir. Dört duvar› kârgir, çat›s› ahflap basit bir yap›d›r. Halk taraf›ndan yak›n tarihlerde onar›lm›flt›r. Kendi ad› ile an›lan soka¤a bakan bir penceresi, yan taraf›ndaki ç›kmaz soka¤a aç›lan ahflap bir kap›s› vard›r. Hiç bir yerinde kitâbesi yoktur. Karfl›s›nda bir terkos muslu¤u ve yol afl›r› yerde ve köflede ise bir bakkal bulunmaktad›r. Sahibesi, türbenin bak›m›n› üzerine alm›flt›r. hal olan bu yere gömüldü¤ü söylenir. Yine bir halk rivayetine göre, Nevflehirli ‹brahim Pafla (öl. 1730) ününü iflitti¤i bu velinin üzerine sonradan bir türbe yapt›rm›flt›r. Abac› Dede’nin, ‘aba’ ad› verilen kal›n, yünlü bir kumafltan elbise yap›p satt›¤› veya hayat› boyunca bir abas› oldu¤u ve hatta “Bir abam var atar›m / Nerde olsa yatar›m” tekerlemesinin bu zat taraf›ndan söylendi¤i bu semtin sakinlerince beyan edilmektedir. Aban›n, yarad›l›fl› icab› derviflâne, alçak gönüllülü¤ünü feda edemeyen kimseler taraf›ndan giyildi¤i de bilinmektedir. Abac› Dede Türbesi. Türbeye bir basamakla inilmektedir. Abac› Dede’nin lâhdi sonradan yap›lm›fl olup tu¤ladand›r. Çimento ile s›vanm›fl bulunan bu lâhdin üzerinde ahflap bir sanduka ve onun üzerinde de bir pûflîde vard›r. Çok temiz bir flekilde bak›lan türbenin içindeki bu lâhdin bafl taraf›nda Abac› Dede’nin ayr›ca bir flâhidesi bulunmaktad›r. Vaktiyle bu flâhide lâhdin üzerinde imifl. Dört köfle ince uzun flâhidenin üzerinde, tepesi düz ve genifl, alt k›sm› dar, Selimî’yi and›r›r bir kavuk bulunmaktad›r. fiâhide 1116 (1704-5) tarihlidir. Kaynaklar: (E. Koçu, ‹stanbul Ans. 1/2) (Gezi Notu) Bu tafl›n önünde, Abac› Dede’nin annesi oldu¤una inan›lan, 1094 (1683) tarihli, Ümmühani Hatun’un k›r›k flâhidesi vard›r. Abac› Dede’nin, Üsküdar’›n büyük flöhret sahibi, cezbeli dervifllerinden biri oldu¤u ve 1704 tarihindeki vefat› üzerine oturdu¤u ma523 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar ABDURRAHMAN GAZ‹ TÜRBES‹ T ürbe, Samandra Köyü’ndedir. Dört yol a¤z› olan köy meydan›nda Yakac›k, Kurtköy ve Sar›gazi taraflar›ndan gelen yollar birleflmektedir. Türbeye dördüncü yoldan girilir. Bu yol, Yakac›k yolunun karfl›s›nda olup sa¤ tarafta bir kasap dükkân›, sol tarafta ve set üzerinde ise, bir kahve vard›r. Bu toprak yoldan, biraz ilerideki ‘Dede Bay›r›’ ad› ile an›lan tepeye ç›k›l›r. Tepenin eteklerinde ve yol kenar›nda kitâbesiz bir çoban çeflmesi vard›r. Abdurrahman Gazi’nin türbesi bu tepe üzerindedir. Türbe yüksek bir yerde bulundu¤undan Aydos ve Alemda¤› taraflar›n› gören genifl ve güzel bir manzaras› vard›r. Aç›k türbenin etraf›n› alçak bir duvar ve demir parmakl›k çevirmifltir. Üç tafl basamakla türbeye girilir. Burada ulu a¤açlar›n alt›nda biri küçük di¤eri büyük iki kabir vard›r. Bafl ve ayak taraflar›na k›sa, yuvarlak flâhideler dikilmifltir. Üzerlerinde ve türbenin di¤er bir yerinde yaz› ve tarih yoktur. Abdurrahman Gazi kabrinin bafl taraf›nda zemini tafl döfleli bir namazgâh mahalli vard›r. Büyük bir fenerde daima mum yak›lmaktad›r. Abdurrahman Gazi Türbesi. 524 Köyün arkas›ndaki Büyükbakkalköy, Samandra ve Aydos mevkileri Orhan Gazi zaman›nda, Abdurrahman Gazi taraf›ndan feth edildi¤ine göre, bu havali de, bu kahraman Türk kumandan› idaresindeki atl› birliklerce ele geçirilmifltir. Merdivenköy Tekkesi de bu s›rada kurulmufltur. Bektâflî inanc›na göre bu harplerde flehit düflenler 40 erenlerdir ki, bunlardan biri Dâver Baba, di¤eri Bafl›büyük Köyü içinde Çi¤dem Suyu Çemesi’nin karfl›s›nda son y›llarda kabir tafl› kaybolmufl bulunan Ahmet Baba’d›r. Hammer’e göre, Orhan Gazi’nin silâh arkadafllar› bulunan Akçakoca, Konuralp, Abdurrahman Gazi, Kara Cebes, kuzeyde Karadeniz, güneyde ‹zmit Körfezi, bat›da ‹stanbul Bo¤az› ile s›n›rl› yar›madaya girdiler, ancak Bo¤aziçi k›y›lar›nda durdular... Bo¤aziçi k›y›lar›nda ve birincisi Üsküdar’dan 4, ikincisi 3 fersah (45 km.) uzakl›kta bulunan Aydos ve Semendre (Samandra) kalelerine do¤ru ilerlediler. Dâver Baba ile Ahmet Baba, Abdurrahman Gazi kumandas›ndaki küçük ordunun sadece iki cengâveri idi. Bizansl›lar Aydos’a Aetos, Samandra’ya Damatris ve Maltepe ile Dragos civar›na ise Brias ad›n› vermifllerdi. ‹mparatorlar›n Brias’ta bir Üsküdar Türbeleri saray›, Samandra’da da bir av köflkü olarak yap›lm›fl di¤er bir saray› vard›. Samandra’daki saray›n baz› k›s›mlar›n›n tavanlar› dahi yak›n zamana kadar duruyordu. Köylüler taraf›ndan ah›r ve samanl›k olarak kullan›lmakta idi. da büyük bir flöhret kazanan Kara Abdurrahman bu evlenmenin bir meyvesidir. Anadolu Seferi’nden dönen ‹mparator, ‹zmit’te bindi¤i gemiden Fenerbahçe, Caddebostan, Bostanc› veya Maltepe’de karaya ç›karak buradaki saraylarda bir kaç gün dinlendikten sonra ‹stanbul’a dönerdi. Poleatikon denilen Bostanc›’da bunun için küçük bir liman ve iskele tertibat› ile baz› yap›lar infla edilmiflti. Kaynaklar: (Hammer Tarihi, Haz. Z. Dan›flman, 1/105) (Neflrî Tarihi, 1/137-139, 141-143) (Afl›k Pafla Tarihi, 1000 Temel Eser, s. 36-37) (Hoca fiadüddin, Tacü’t-Tevarih, Haz. ‹. Parmaks›zo¤lu, s. 54-57, 61) (B. fiehsuvaro¤lu, Göztepe, s. 12) Bugün mevcut olmayan Samandra Kalesi ile Aydos Kalesi’nin fethini Hammer tarihinden okuyal›m: AHMET BEY TÜRBES‹ Samandra’y› bir müddet hiç bir baflar› eseri göstermeden kuflatt›lar ise de, sonunda bir rastlant› imdada yetiflti. Samandra kumandan›n›n o¤lu ölmüfl oldu¤undan cenaze alay›n›n geçmesi için kale kap›lar› aç›ld›. Osmanl›lar birdenbire cenaze alay› üzerine hücum ederek kumandan› esir ettiler. Ancak di¤er s›n›r kaleleri kumandanlar› hakk›nda yapt›klar› gibi bu kumandan› da idam etmeyip kurtulufl bedeli karfl›l›¤›nda serbest b›rakmay› imparatora teklif ettiler... Türbedeki ikinci kabir, Abdurrahman’›n bu efline ait olmal›d›r. K aracaahmet Mezarl›¤›’nda 9. Ada’da, Tunusba¤› Caddesi ile Bakkal Bekir Soka¤›’n›n (fiimdi Musahipzâde Celal Sokak) birleflti¤i yerde ve ad› geçen soka¤›n sa¤ köflesindedir. Türbe, bugün mezarl›¤›n bir parças› olmufltur. Burada ve bir a¤ac›n dibindeki küçük flâhide üzerinde flu kitâbe yaz›l›d›r: Merhûme ve ma¤fûrunleha Hadice Sultanzâde merhûm ve ma¤fur Ahmed Beg ruhi çün el-Fatiha. Sene 1162 B. (Haziran 1749) Ahmet Bey Türbesi. Aydos Da¤›’n›n do¤u taraf›nda yap›lm›fl olup, Samandra kalesinden bir fersah uzakl›kta bulunan Aydos Kalesi, Konuralp ile Gazi Abdurrahman taraf›ndan kuflat›ld›. E¤er flairane bir olay kalenin kap›lar›n› açmam›fl olsayd› yüksek duvarlar›, hücum edenlerin taarruzlar›n› belki baflar›s›z b›rakacakt›. Kumandan›n k›z›, surlar›n üzerinde Abdurrahman’› görmüfl ve ona afl›k olmufltu. Bir gece rüyas›nda Abdurrahman’› gördü¤ünü sand›. Nihayet dayan›lmaz bir hisse boyun e¤erek ona, üzerinde mektup sar›l› bir tafl att›. Bu mektupta geceleyin kaleye girilebilecek yollar› anlat›yor ve kalenin zapt› hususunda yard›m edece¤ini vaadediyordu. Hakikaten Gazi Abdurrahman seksen kifli ile kaleye girdi ve bir kaç gün sonra Konuralp taraf›ndan kumandan›n k›z› ile beraber Aydos’un zapt› haberini Orhan Gazi’ye ulaflt›rmaya memur oldu. Orhan Gazi, kalenin fethine vas›ta olan k›z›, mükâfat olarak Abdurrahman’a verdi. Sonradan kahramanl›kta babas›na rakip olup 525 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar ALEMDAR BABA TÜRBES‹ Yan›nda: Sülün Sultano¤lu validesi Ümmühan Hatun 1120 (1708) diye yaz›l› bir tafl daha vard›r. Ahmet Bey’in annesinin, IV. Mehmet’in k›z› Hatice Sultan oldu¤u san›lmaktad›r. Hatice Sultan’›n Üsküdar’da saray›, Ayvansaray’da sebili ve çeflmesi vard›r. 1156 (1743)’te vefat etti. Kabri, ‹stanbul Yeni Cami Türbesi’ndedir. O¤lu Üsküdar Saray›’nda vefat etmifl olmal›d›r. Türbenin karfl› köflesinde fieyhülislâm Mehmet Kâmil Efendi’nin aile sofas› bulunmaktad›r. Buradaki mezarl›k duvar›nda, hançer kabartmal› bir lâhdin yan kapa¤› mevcuttur. Bu lâhdin Ahmet Bey’e ait oldu¤u san›lmaktad›r. Mezarl›k duvarlar› yap›l›rken dolgu malzemesi olarak kullan›lm›flt›r. Hançer kabartmal› lâhitler pek az olup biri Üsküdar’da Mihrimah Sultan Camii yan kap›s› yan›ndaki Osman Bey’e aittir. ALEMDAR AHMET BABA TÜRBES‹ T ürbe, Hakimiyet-i Milliye Caddesi üzerindeki Kara Davut Pafla Camii’nin bu caddeye aç›lan avlu kap›s› içinde ve ulu bir çitlenbik a¤ac›n›n alt›ndad›r. 1958 tarihinde yap›lan istimlaklar neticesinde cadde kenar›nda kalm›flt›r. Etraf›, beton duvar üzerine demir parmakl›kla çevrilmifl olan, örfî sikkeli flâhidesi üzerindeki kitâbesi fludur: La ilâhe illallah Muhammedun resulullah Alemdar Ahmed Baba sene 1091 gurre-i Ramazan (Eylül 1680) Alemdar Ahmet Baba’n›n, Sultan IV. Murat’›n alemdar› oldu¤u ve 1047 (1638) tarihinde aç›lan Ba¤dat Seferi’nde Sanca¤-› fierifi tafl›d›¤› rivayet edilmektedir. Ayn› sene Ba¤dat teslim olmufltur. 26 Temmuz 1988 tarihinde türbe, nakl-› kubur yap›larak biraz geriye ve flimdiki yerine al›nm›fl ve bu s›rada camiin avlu duvarlar› da yeniden yapt›r›lm›flt›r. 526 ‹ smini verdi¤i Alemda¤› üzerinde ve bu da¤›n köye bakan yamaçlar›nda ve oldukça yüksek bir mevkidedir. Alemda¤›-fiile Yolu’nun sol taraf›nda bulunan bu aç›k türbe, bugün askeri bölge içinde kalm›fl bulundu¤undan çok bak›ml›d›r. Türbeye, K›flla Otobüs Dura¤›’nda indikten sonra, önünüze ç›kan asfalt yoldan gidilir. Yolun iki bafl›nda birer bakkal dükkân› vard›r. Takriben k›rk dakika yüründükten sonra var›l›r. Di¤er bir yol da, Alemda¤› Köyü içinden geçmektedir. Alemda¤› merkezinde otobüsten indikten sonra soldaki yola sap›l›r. Biraz ileride ve solda 1972 tarihinde yap›lan yeni cami vard›r. Daha sonra da dört yol a¤z› mevkiindeki eski köy meydan›na var›l›r. Burada set üzerinde bir kahve, Ermeni Kilisesi iken sonradan cami haline getirilen ve yeni cami yap›ld›ktan sonra terk edilen mabetle birlikte onun yan taraf›nda ve yol üzerinde de kitâbesiz bir çeflme vard›r. Çeflmenin önündeki yoldan 40 dakika kadar yüründükten sonra türbenin önüne var›l›r. Etraf›n› alçak bir duvar›n çevirdi¤i Alemdar Baba kabrinde kitâbeli bir tafl yoktur. Üzerinde her zaman iki Türk Bayra¤› dalgalanmaktad›r. Alemdar Baba Kimdir? Türklerin Anadolu’ya yerleflmesinde büyük eme¤i geçen Alemdar Baba, ünlü bir Türk kumandan› olup as›l ad› Tur-Hasan Bey’dir. Bundan bozma olarak Turasan veya Torasan isimleriyle de an›l›r. Battal Gazi Destan›’n›n bir devam› olan Daniflmendname’ye göre, merkezi Malatya’da bulunan Daniflmendliler emaretinin kurucusu ve Sultan Melik fiah’›n (1072-1092) ümeras› Emir Daniflmend Ahmed Gazi (öl. 1104 Niksar) “Hazreti Peygamber’in bir iflareti ile Rum (Anadolu) gazas›na memur olur.” Cihada bafllamak için Ba¤dat’a Halife’ye adam gönderip izin ister, Halife de Daniflmend Gazi’ye ve Turasan Bey’e ferman yazar, onlara hil’at ve sancak ile, Battal Gazi (öl. 740 Seyitgazi) ve Ebu Müslim’in (öl. 755) bayraklar›n› da gönderir. Turasan Bey, yan›nda Ömer Bey ve di¤er baz› kumandanlar bulundu¤u halde ‹stanbul’a do¤ru ilerlemifl ve bu s›rada Kocaeli Yar›mada- Üsküdar Türbeleri s›’nda pek çok fütuhatta bulunduktan sonra Alemda¤›’na gelmiflti. Burada bir kale yapt›ran Turasan Bey, Selçukîler’in Daniflmendliler’in müflterek bayra¤› olan meflhur siyah alemlerini kalenin burçlar›na dikmiflti. Bu alemlerin dikilmesinden ötürü halk aras›nda da¤, Alemda¤›; kendi de Alemdar Baba ünvan›yla an›lmaya bafllanm›flt›r. Anadolu’nun ünlü fatihi, eflsiz kahraman Kutulmuflo¤lu Süleyman fiah da (1075-1086) iflte bu s›ralarda, 1078’de askerleriyle ilerleyerek Üsküdar’a varm›fl ve Küçük Çaml›ca Tepesi’nden “azameti ve servet ve sâman› bütün flarkta bir efsane haline gelmifl bulunan bu meflhur flehri temafla eylemifl ve ileride açma¤› tasavvur etti¤i bu büyük beldeye hayretle bakm›flt›.” Türk kuvvetlerinin Bo¤aziçi k›y›lar›ndan uzaklaflt›r›lmas› için, 1081’de harekete geçen Bizans ‹mparatoru Alexis Komnenos (10811118) baz› baflar›lar elde etmiflti. Bu baflar›y› kendisine kâfi gören ‹mparator “Süleyman fiah’a müracaat ederek muayyen bir vergi vermek mukabilinde sulh istemiflti.” Maltepe At›fl Okulu civar›nda, Kaynarca Ovas›’n›n güneyindeki Davut Köy Harabeleri civar›ndaki kayna¤›ndan ç›k›p, Dragos Tepesi’nin (Orhan Tepe) bat› taraf›nda denize ulaflan, Dragos veya Bal›kl› Ayazma Deresi isimleriyle an›lan çay, Türk ve Bizans Devletleri aras›nda hudut kabul edilmifltir. Tur-Hasan Bey’e ait Anadolu’nun baflka yerlerinde de makamlar ve ziyâretgâhlar vard›r. Alemda¤›’ndaki türbesi de ünlü bir ziyâretgâh idi. Orta ve Bat› Anadolu’da onun ismini tafl›yan pek çok köy mevcuttur ki, bu da ne derece yayg›n bir dinî ve millî flöhrete ve kendisine mensup boylara sahip oldu¤unu gösterir. Merhum Prof. O. Turan Bey, Selçuklular Zaman›nda Türkiye adl› eserinde Tur-Hasan Bey’in, Kapodokya (Kayseri ve dolaylar›) Emiri Hasan Bey oldu¤unu ileri sürmektedir. Emir Hasan Bey, I. K›l›ç Arslan’›n (1092-1107) yan›nda, I. Haçl› Seferi (1096) s›ras›nda pek çok kahramanl›klar göstermifl, çok flehid vermifl, kad›n ve çocuklar›n› götüremeyerek sonradan kendi ad› ile an›lan, Ni¤de’nin güneybat›s›ndaki Hasan Da¤›’na çekilmifl ve burada yapt›¤› savafllarda kardefli Halil Bey’i de kaybetmifltir. Bu harplerdeki üstün baflar›s›ndan ötürü kendisine ‘Ebu’l-Gazi’ ünvan› verilmifl olan Hasan Bey’in nam›na Hasan Da¤›’nda türbe ve ziyaretgâhlar yap›lm›flt›r. “Hasan Bey ad› ve türbesi Ni¤de’de aynen muhafaza edildi¤i halde, Kara Davut Pafla Camii avlusundaki Alemdar Baba Türbesi. 527 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar baflka yerlerde o fleyh ve veli s›fatlar›yla Turasan olmufltur.” 1096 tarihinde sa¤ olan Hasan Bey’in hangi tarihte vefat etti¤i malûm de¤ildir. XVI. yüzy›l tarihçisi Cenâbî Mustafa Efendi (öl. 1590 Halep) Tarih-i Cenabî diye bilinen “El-eylemü’z-zâhir fi ahvâi’l-evail ve’l-evahir” adl› eserinde “Sultan Torasan Kostantiniye taraf›na gitti. Çok futühat yapt›... Daima ‹stanbul kafirleri ile ceng ederdi. Nihayet yard›m gelmedi¤i için orada flehid oldu. Hâlâ bu da¤a ziyaret ve dua için giderler.” dedi¤ine göre Tur-Hasan Bey’in 1100 tarihlerinde flehid oldu¤u ve kabrinin de burada bulunmas› lâz›m geldi¤i kabul edilebilir. Fakat ad›na yap›lm›fl makamlar ve türbeler de vard›r. Battal Gazi kadar ünlü ve meflhur olan TurHasan Bey’in muas›r› Bizans Prensesi Anna Komnnena (1083-1148) inzivaya çekildikten sonra yazd›¤› tarihinde Tur-Hasan Bey’den Asen ad›yla bahsetmekte ve 1. Haçl› Ordusu’na karfl› K›l›ç Arslan’la müttefik olarak Ere¤li (Konya) önünde, Daniflmendli Emir Gazi’nin yan›nda Asen adl› bir kahraman›n (satrape) bulundu¤u ve onun bütün Kapadokya’ya (Kayseri ve dolaylar›) hakim oldu¤unu ve Bat› Anadolu’ya kadar da seferler yapt›¤›n› yazar. Alemda¤› civar›ndaki Ömerli (Ömer-ili), Kurtdo¤mufl (Kutulmufl) ve Emirli (Emir-ili) köyleri bu s›rada fethedilerek ünlü Türk kumandanlar›n›n isimlerini alm›fllard›r. Evliya Çelebi, Üsküdar’›n en güzel mesireleri oldu¤unu söyledi¤i Alemda¤› ile Çaml›ca’da nice “âlemler edip oradan afla¤›ya Göksu’da zevk ve safâlar ederdik” demektedir. Kaynaklar: O. Turan, Selçuklular Zaman›nda Türkiye, s. 66, 88, 89, 103, 120, 123-124, 130) H. Hüsameddin, Amasya Tarihi II/694) (Halil Edhem, Kayseriyye fiehri, Önsöz ve not:4) (Albert Gabrivel, Monuments Turcs d’Anatolie, Paris 1931) (Konyal›, Ni¤de-Aksaray Tarihi, 1/253, 269 ve 2/1173-1183, 2/1446 vd.) (Cenabî, Rag›p Pafla Kütüp. no. 983 s. 440/a) (M. H. Yinanç, Türkiye Tarihi, Selçuklular Dev. 1944, s. 109, 127) (Raflid Erer, Haçl› Seferleri, 1948) (Gezi Notu) (‹çiflleri Bakanl›¤› Yay. Köylerimiz, ‹stanbul 1933, s. 192) (Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Dan›flman Türkçesi, 2/163-185 ve 6/44) (‹stanbul Ans. Alemda¤›, Alemda¤› Korusu, 2/590) 528 AL‹ RIZA EFEND‹ TÜRBES‹ T ürbe, Sultantepe, Münir Ertegün Sokak (eski Servili Köflk Sokak) üzerinde ve Özbekler Tekkesi’nin sol taraf›ndaki mezarl›¤›n önündedir. Karfl›s›nda, Cemile Sultan’dan sonra, Nuri Demira¤’a intikal eden koru bulunmaktad›r. Cemile Sultan, Abdülmecit’in k›z›, Mahmut Celâleddin Pafla’n›n efli olup 1915’te vefat etmifltir. Türbe, y›¤ma tafltan, ahflap çat›l› olarak yap›lm›flt›r. Arka ve sa¤ cephesinde birer hâcet penceresi vard›r. ‹çinde bir ahflap sanduka bulunmaktad›r. Halk aras›nda, Hac› Hoca Türbesi diye bilinmektedir. Oysa, Hac› Hoca Semerkandî fieyh Abdullah Efendi’nin bu türbe ile bir alâkas› yoktur. Abdullah Efendinin flâhidesi sa¤ taraftaki tekke duvar›n›n yan›ndad›r. Mermer söveli, demir kap›s› üzerindeki büyük mermer kitâbeden ö¤rendi¤imize göre türbede, onbefl yafl›nda vefat eden Ali R›za Efendi gömülüdür. Ali R›za Efendi’nin kim oldu¤u belli de¤ildir. Kelime-i Tevhid’in alt›nda, dört sat›r halinde haz›rlanm›fl bulunan kitâbe fludur: Gitdi bir mahdûm-› civân âh âh Hecri dili yakd› aman âh âh Vechi münevver idi flu’le-feflan Dense nola mâh-› cihân âh âh Gençli¤ine doymad› t›fl idi hayf Onbefl idi yafl› hemân âh âh Hazreti S›ddîk’a var›r cedleri Nesline var has niflan âh âh Gardeki hayyenin esrâr› kim Âhir olub bunda inan âh âh Vâlidi sa¤ ola nedir çaresi Hiç olam› hüznü nihân âh âh Âh ç›kub gitdi bu târîhdir Ali R›za câyi cinân âh âh - 1245 1245 (1829) Kitâbeden, Ali R›za Efendi’nin neslinin Hz. Ebu Bekir’e kadar uzand›¤› görülmektedir. Kitâbede belirtilen niflan›n ayaklar›nda oldu¤u rivayet olunmaktad›r. Hazreti Muhammed, da¤da namaz k›larken bir y›lan onu sokmak is- Üsküdar Türbeleri temifl, Hazreti Ebubekir de aya¤› ile üzerine basm›flt›. Bu s›rada, zehirsiz olan y›lan, onu ›s›rm›fl ve yara kapand›ktan sonra da izi kalm›flt›. Sonradan, neslinden gelenlerde hep bu iz görülmüfltür. Özbekler Tekkesi’nde oturanlar›n ifadesine göre, Ali R›za Efendi’nin babas› Kazan Türkleri göçmenlerinden imifl. Kap›s›n›n sol taraf›nda flu kitâbe vard›r: Irk-› Bâ-bekr oldu¤un fevtinde Hakk idüb ayân Hayyenin âsâr›n› pâyinde itdi rû-nümâ Harf-i cevherdâr ile Leylâ didi târîhini Genç iken k›ld› Ali R›za Efendi Adn’i câ 1245 fiaire Leyla Han›m, Kazasker Moral›zâde Hamit Efendinin k›z› olup 1264 (1848)’de vefat etti. Kabri Galata Mevlevîhânesi hazîresindedir. Tafl› vard›r. Türbe kap›s›n›n sa¤ taraf›nda ise, dört sat›r halinde haz›rlanm›fl flu tamir kitâbesi vard›r: Bâis-i ümrân-› âlem hâdim-i beytü’l-harem Hazreti Sultan Hamîd Hân flehriyâr-› adl ü dâd Sâye-i adl-i flehinflâhide hâlis bendesi Avni Paflazâde Mîr Ahmet âli nijâd Nesl-i S›ddîkiyye’den Mir R›za’n›n türbesin Bî-bedel ta’mîr idüb rûh-› flerîfin k›ld› flâd Düfldü bâ-avn-i Hüdâ Re’fet bu târîh-i latîf Eyledi i’mâr bu akdes türbeyi Ahmed Fuad 1309 (1891) Özbekler Tekkesi Türbesi kap›s› üstündeki kitabe. Özbekler Tekkesi Türbesi. 529 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Bunun alt›na da; “‹flbu merkad-i flerif Hüseyin Avni Pafla Hazretleri’nin mahdumu Ahmed Fuad Beyefendi taraf›ndan müceddeden ihya olunmufltur” diye yaz›lm›flt›r. Fuat Beyefendi’nin böyle hay›r eserlerini tamir ettirdi¤i anlafl›lmaktad›r. (May›s 1985 gezi notu) Özbekler Tekkesi Türbesi’nde kap›n›n solunda yer alan kitabe. Ahmet Fuat Bey, Sadrazam Hüseyin Avni Pafla’n›n o¤lu olup 1325 (1907) tarihinde vefat etti. Kabri, Karacaahmet Mezarl›¤›’nda, 9. Ada’da, Gündo¤umu Caddesi üzerinde ve Yüksekkald›r›m mevkiindedir. Tafl›nda; “Sadr-› esbak Hüseyin Avni Paflazâde Fuad Gelendosi” diye yaz›l›d›r. Türbeyi tamir ettirdi¤i s›rada, Paflaliman›’ndaki babadan kalma sahilhanesinde oturmakta idi. ‹zmir’de, Bahri Baba Mezarl›¤› ismi ile de an›lan Namazgâh Mezarl›¤›’nda, tarihsiz bir kitâbe tafl› vard›r. Üzerinde bir sat›r halinde haz›rlanm›fl flu kitâbe yaz›l›d›r: Merhum ve ma¤fur Bahri Dede Efendi Hazretlerinin ruhuna. Özbekler Tekkesi Türbesi’nde kap›n›n sa¤›nda yer alan kitabe. 530 Kitâbenin manzumesi fiair Refet Efendi taraf›ndan yaz›lm›flt›r. Kendisi 14 Cemaziyelâhir1321 (7 Eylül 1903)’te vefat ederek Karacaahmet Mezarl›¤›’na gömülmüfltür. Yap›lan aramada tafl›na raslanmad›. Mirzazâde Camii içindeki levhay› da yazm›flt›r. Türbenin sa¤ taraf›ndaki hâcet penceresi üzerinde flu kitâbe vard›r: Olmad› hiç kimseye bâkî bu mihmân-hâne Âh itdi bir mahdûm-› pâk-i âlî-neseb azm-i beka Arapça olan son sat›r bir ayet-i kerimedir. Kitâbenin tarihi yoktur. Türbe 1994 senesinde onar›lm›flt›r. Kaynaklar: (‹nal, Son As›r Türk fiairleri, s. 1382) (M. Tahir, Osmanl› Müellifleri, 2/213) (‹stanbul Ans.10/5221) (Konyal›, Üsküdar Tarihi, 1/354) Üsküdar Türbeleri ASADAR BABA TÜRBES‹ B u aç›k türbe, Bülbüldere semtinde ve Feyziye Camii’nin avlusu yan›nda ve Selânikliler Soka¤›’n›n sol taraf›nda ve iki çatall› ulu bir ç›nar a¤ac›n›n yan›ndad›r. Türbede Celvetî sikkeli bir flâhide bulunmaktad›r. Üzerinde flu kitâbe vard›r: Asadar Baba Pir Aziz Mahmud Hüdâyî Hazretleri’nin Asadar›. Lillâhi’l-Fatiha Sene 1038 (1628-29) Türbenin etraf›n› beton bir vibet çevirmifl olup hâlâ ziyaret edilir. Hüdâyî Hazretleri, 3/4 Safer 1038 (2/3 Ekim 1628) tarihinde vefat etti¤ine göre, esas ismini bilmedi¤imiz Asadar Baba’n›n da ayn› y›lda vefat etti¤i anlafl›lmaktad›r. m›flt›r. Sanc›l› atlar, flifa bulur ümidiyle bu mezar›n etraf›nda üçer defa dolaflt›r›l›rd›. Bir bahçe içinde bulunan kabir tafl›, hasta atlar›n ziyaretlerini kolaylaflt›rmak kast›yle yerinden sökülerek bahçe duvar›na dayanm›flt›. Bunu haber alan Müze Müdürü Halil Edhem Bey (1861-1938), (müdürlük dönemi: 1910-1931) kaybolur düflüncesi ile tafl› 1930 senesinde Topkap› Saray› Müzesi’ne getirtmifltir. Saltanat Arabalar› Dairesi’nde, aynal› arabalar›n hemen yan› bafl›ndaki duvara yerlefltirilen, fakat ismi ‘Süslü K›r’ fleklinde yaz›lan kitâbe fludur: Z›ll-i Hakk Hazreti Osman Han’›n Sisli K›r nâm at› ki, an›lm›flt›r Emr-i ‹zid ile mevt iriflecek Bu makâm içre o gömülmüfltür. 1028 Eskiden “yürümesi geç kalm›fl çocuklar getirilip etraf›nda gezdirilir, bu ziyaretten sonra yürüdükleri” söylenirdi. Bu ulu ç›nar›n alt›nda 1908 tarihinden evvel bayram yeri kurulurdu. Kaynak: (Vâs›f Hiç, Bülbülderesi, ‹stanbul Ans. 6/3170) AT TÜRBES‹ A t Evliyas› ismiyle de an›lan kabir, Selimiye civar›nda, Harem ‹skelesi Soka¤› ile Selimiye Hamam Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde ve ikinci soka¤›n sol taraf›nda, yüksek bir bahçe içinde idi. Tam karfl›s›ndaki meydan›n ortas›nda, takriben 1220 (1805-6) tarihlerinde Sultan III. Selim’in süt annesi ‘Daye Kad›n’ taraf›ndan yapt›r›lan namazgâh bulunuyordu. Sisli K›r, Sultan II. Osman’›n (1618-1622) sevgili at›n›n ismidir. 1028 (1619) tarihinde ölmüfl ve Padiflah iradesiyle Üsküdar Saray›’n›n bahçesine gömülmüfltür. 1169 (1755-56) tarihinde Üsküdar Saray›’n›n y›k›lmas›, 1805 tarihinde Selimiye Mahallesi’nin yap›lmas› üzerine mezar aç›kta kalm›fl ve At Evliyas› diye flöhreti bütün ‹stanbul’u sar- Asadar Baba flâhidesi. 531 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar ‹ki sat›r halinde ve dört m›sral› kitâbe tafl›, 96x72 cm. boyutlar›nda olup m›sra aralar› cetvellidir. Emrullah Efendi, Muhitü’l-Ma’arif adl› ansiklopedisinde diyorki: “Sisli K›rat’› Üsküdar ‹hsaniye’de Çiçekçi Kahvesi’nin karfl›s›nda bir mahalle defn ettirmifltir ki, üzerine dikilen ve bugün bir kona¤›n duvar›nda okunmaz bir halde duran tafl›n üzerindeki tarih nakl olundu,” diyerek yukar›daki kitâbeyi yazm›fl ve “bu tafla Attafl› diyorlar, buraya bazen sanc›l› hayvanlar› getirip gezdiriyorlar” diye ilâve etmifltir. Kaynaklar: (Ayvansarayî Haf›z Hüseyin Efendi, Mecmuay› Tevarih, Haz. F. Derin-V. Çabuk, s. 369) (E. Koçu, ‹stanbul Ans. 3/1321) (E. Sevgin, Hayat Tarih Mecmuas› 1965, Say›:9 s. 60) (Gezi Notu) (Emrullah Efendi, Muhitü’l-Ma’arif 1/416) (H. Da¤l›o¤lu, ‹stanbul Mezarlar›, Yeni Türk Mec. say›: 23-24 Haziran-Temmuz 1934, s. 1850) (H. Edhem, Osmanl› Tarih Encümeni Mec.) AYfiE HANIM SULTAN TÜRBES‹ T ürbe, Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi Türbesi’nin sol taraf›nda ve ilerisindedir. Bu tarafta, birbirine bitiflik ve birbirinin içinden geçilen dokuz türbe vard›r. Ön taraf›nda Reisü’lhulefa fieyh Ahmet Efendi Türbesi, sa¤ taraf›nda Han›mefendiler Türbesi arka taraf›nda ise Sadrazam Halil Pafla Türbesi bulunmaktad›r. Türbe, tekke ve zaviyelerin kapat›lmas›ndan sonra bak›ms›z kalm›fl ve 1935-40 tarihleri aras›nda ahflap çat›lar› çökmüfl, sandukalar› da¤›lm›flt›r. Türbenin yollar›ndaki hal›lar, sanduka örtüleri, önlerindeki levhalar ve duvarlar›ndaki kandillikler de bu arada kaybolmufltur. Türbenin içinde flimdi beton olan dört sanduka vard›r. Bunlardan biri Ayfle Sultan’a aittir. Yan›nda, torunu Mehmet Pafla’n›n, Hz. Hüdâyî Efendi’nin k›z› Ümmü Gülsüm Han›m’›n (öl. 1021/1612) ve eflinin kabirleri bulunmaktad›r. Hümâflah Ayfle Sultan ad›yla da bilinen Ayfle Sultan, Kanunî Sultan Süleyman’›n torunu, Mihrimah Sultan ile Sadrazam Rüstem Pafla’n›n k›z›d›r. Ayfle Sultan, Sadrazam Semiz 532 Ahmet Pafla ile evlendirilmifl ve ondan Abdurrahman Bey, Mehmet Bey, fiehid Mustafa Pafla ve Osman Bey adl› dört o¤lu olmufltur. Ahmet Pafla’n›n 988 (1580) tarihinde vefat› üzerine, 990 (6 Nisan 1582)’de Niflanc› Feridun Bey (Pafla) ile evlenmifl ve bu eflini de ertesi y›l kaybetmifltir. 1003 tarihinde (1594-95) o¤lu ile hacca giden Ayfle Sultan, dönüflünden k›sa bir zaman sonra Üsküdar’daki saray›nda vefat etmifltir. (Bu saray bahsine bak›n›z.) Kendisinin, Saliha Han›msultan’dan baflka ad› bilinmeyen ve Hasan Bey ile evlenmifl bir k›z› daha vard›r. Bir rivayete göre Ayfle Sultan, Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi ile de evlenmifltir. Bu izdivac›n 1590 tarihlerinde oldu¤u san›lmaktad›r. Bu isimle bilinen meflhur camii, 1003 (1594-95) tarihinde yapt›rm›flt›r. Kendisinin bundan baflka, ‹mrahor Semti’nde kendi ismi ile an›lan bir Celvetî Tekkesi, bir çeflmesi ve iki katl› bir darü’l-kurras› vard›r. Çok zengin bir kad›n olan Ayfle Sultan’›n birinci o¤lu Abdurrahman Bey, Ca¤alazâde Sinan Pafla’n›n bir k›z›yla evlenmifl ve bundan ‘Civan Kap›c›bafl›’, ‘Semin’ ve ‘Sultanzâde’ lakaplar›yla an›lan Mehmet Pafla dünyaya gelmifltir. 1005 (1596-97) tarihinde vefat eden Abdurrahman Bey Mihrimah Sultan Camii Türbesine gömülmüfltür. Ayfle Sultan’›n di¤er o¤lu Mehmet Bey, Bosna Valisi Telli Hasan Pafla zaman›nda Hersek Sancak Beyli¤i’nde bulunuyordu. A¤abeyi Mustafa Pafla ise, Kilis Sancak Beyi idi. Avusturyal›lar’la yap›lan ve tarihlere Kulpa Bozgunu ad› ile geçmifl olan savaflta, 20 Haziran 1593 tarihinde, Kulpa Nehri’nde bo¤ularak veya dö¤üflerek flehid olmufllard›r. Ayfle Sultan’›n dördüncü o¤lu olan Osman Bey, 999 (1590-91) tarihinde vefat etmifl ve Mihrimah Sultan Camii Türbesine gömülmüfltür. Ayfle Sultan’›n torunu olup türbesine gömülmüfl bulunan Civan Kapucu Mehmet Pafla, 1602 y›l›nda do¤mufl ve sarayda yetiflmifltir. II. Osman’›n Hotin Seferi’nde ve henüz 19 yafl›nda iken Kapucubafl›l›k görevi ile ç›ra¤ edildi¤inden Civan Kapucubafl› lâkab› ile flöhret bulmufltur. Bir çok vazifelerde bulunduktan sonra, Kara Mustafa Pafla’n›n 31 Ocak 1644 Üsküdar Türbeleri tarihindeki idam› üzerine veziriazam oldu. Sadareti esnas›ndaki en mühim olay 1645’ te Girit fethine bafllanmas›d›r. Fakat, sonradan bu iflin aleyhinde bulunmufl ve bu yüzden de 17 Aral›k 1645’te azledilmifltir. Bir müddet sonra Girit Serdarl›¤›’na tayin olundu. Fakat, bütün ömrünü refah içinde geçirmifl, zahmet çekme¤e al›flmam›fl, zevk ve sefa ehli, çelebi meflrep ve fliflman bir zat olan Mehmet Pafla henüz yolda iken hastalanm›fl ve 12 A¤ustos 1646’da vefat etmiflti. Cenazesi ‹stanbul’a getirilerek ninesi Ayfle Sultan’›n yan›na gömülmüfltür. Kaynaklar: (G. Oransay, Osmanl› Devletinde Kim Kimdi, 1/126, 133, 212) (‹slâm Ans. 7/605 Mehmet Pafla Civankap›c›bafl› md.) (Daniflmend, Kronoloji, 3/127, 392 ve fihrist) (Naimâ Tarihi, Dan›flman Türkçesi) (Uzunçarfl›l›, Osmanl› Tarihi) (Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Dan›flman Türkçesi) (Kâtip Çelebi, Tuhfe) (A. Gövsa, Meflhur Adamlar 3/1043) (Osmanzâde Taib, Hadîkatü’l-Vüzera) (Sicill-i Osmânî, 1/49) (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/17 Yeniçeflme Mescidi) AZ‹Z MAHMUD HÜDÂYÎ EFEND‹ TÜRBES‹ T ürbe, kendi ismiyle ünlü camiinin sol taraf›ndad›r. Türbeye caml› bir bölümden girilir. Bu k›s›m 1918 tarihinde yapt›r›lm›flt›r. 1910 veya 1911 senesinde camiin minaresi, y›ld›r›m düflmesi neticesinde türbenin kuyu olan orta sofas› üzerine y›k›lm›fl ve buras›n› harap etmiflti. Beylerbeyi’ndeki Beyaz Yal›’n›n sahibesi H›div ‹smail Pafla’n›n k›z› Prenses Fatma Han›m harap olan orta sofay› tamir ettirmifl ve bu arada da bu câmekân› yapt›rm›flt›. Zemini mermer döfleli câmekân›n karfl›s›nda tonoz çat›l› türbedar odas› vard›r. Burada duvara çak›lm›fl bir demir halkaya ba¤lanan ak›l hastalar› telkin yoluyla tedavi edilirmifl. Odan›n sol taraf›nda Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi sebili bulunmaktad›r. (Bu bahse bak›n›z.) Aziz Mahmud Efendi ile o¤lu Evliya Mehmet Efendi’nin flebeke içindeki sandukalar›. 533 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Câmekândan bir kap› ile türbe sofas›na geçilir. Kap›n›n üzerinde bir sat›r halinde, dört m›sral› mermer bir kitâbe vard›r ki, fludur: Bu meflhed mecma’-› ervâh-› ecsâd-› Hudâyî’dir Edeble gir azîzim türbe-i pâk-› Hüdâyî’dir Dilâ tahsîl idem dirsen e¤er zevk-i ‹lâhî’den Nasîbini al›r elbet giren bâb-› Hüdâyî’den Talik hat ile yaz›lan bu kitâbenin alt›nda tarih yoktur. ‹zzî Mehmet Efendi Türbesi karfl›s›ndaki hazîrede medfun olan meflhur fiair Kâz›m Pafla (öl. 1889) veya fieyh Ruflen Tevfikî Efendi (öl. 1891) taraf›ndan haz›rlanm›fl oldu¤u san›lmaktad›r. Bu kitâbenin alt›nda, demir kap› üzerinde bir çerçeve içinde bir kitâbe daha vard›r. Sülüs yaz› ile yaz›lm›fl olan dört m›sral› levha fludur: Hulûs-› kalb ile Kâmil yüzün sür hâk-i pâyine Teeddüble niyâz eyle makâm-› ârifânedir Cenâb-› kutb-› a’zamd›r bu zât-› mükerremdir Tarîk-i Celvetî pîri Aziz Mahmud Hüdâyî’dir Ketebe Necmeddin 1373 (1954) Bu fliir, Selimiyeli flair, fieyh Reflid Üsküdarî taraf›ndan flöylenmifltir. Melâmiyyü’l-meflreb bir kimse olan Reflid Efendi 1925 tarihlerinde vefat etmifltir. Levha, daha sonra ve 1941 tarihinde vefat eden K›s›kl› Camii imam› Osman Efendi hatt›yla yeniden yaz›lm›flt›r. fiimdi görülen yaz› ise, türbedar Say›n Mustafa Düzgünman’›n iste¤i üzerine, amcas› büyük üstad Necmeddin Okyay Beyefendi taraf›ndan, 1954 senesinde yeniden yaz›lm›flt›r. Eski kitâbe türbe dahilinde mahfuzdur. Türbe sofas›n›n sol taraf›nda bir kerevet, üzerinde divit ve hokka bulunan bir rahle, sa¤ tarafta yukar›da ad› geçen sebil ve kuyusu vard›r. Zarif bir bilezi¤i olan kuyunun, ç›kr›¤› ve bak›r kovas› mevcuttur. Burada ayr›ca büyük bir saat ve onun yan›nda, içinde iki sand›k dolusu hüccet ve raflar dolusu muhasebe defterleri bulunan küçük bir oda vard›r. Ahflap beflik tavan›n› bir Venedik avizesi süslemektedir. Kuyu hakk›nda bir çok rivayetler vard›r ki, halk bu söylentilere sad›kane inanmaktad›r. Tatl› olmayan bir suyu bulunan kuyunun mukaddesli¤ine inan›ld›¤› gibi, Zemzem Suyu’nun bir kolu oldu¤unu iddia edenler de vard›r. Bir kadife perde ile flekillendirilmifl yüksek bir kap›dan türbeye girilir. Kap›n›n tak›nda ta’lik hat ile yaz›lm›fl, fiair Nev’izâde Atâyi Atâullah Efendi’nin Arapça flu kitâbesi yerlefltirilmifltir. Aziz Mahmud Hüdayî Türbesi’nin ilk mermer kitabesi. 1995 Nisan›nda mezarl›k içinde yap›lan temizlik s›ras›nda mahzenden ç›kar›lm›flt›r. 534 Kad madâ fleyhu’fl-flüyuhi’l-âfak Hassah-Allahü Tealâ bi’l-cûd Sirtu bi’s-sirri ve âneytu ¤adâ Ravda lutfin ve makâm-› Mahmûd Zuyyinet Cennete Adnin ve kusûr Bi r›yâdin ve hayâdin mevrûd Tuvvika’l-huru buhuran bi’n-nûr Misle g›lmânin lizî dârin hulûd Sâle’l-hât›ru an sâhibuhâ Hâtif kaale li-fieyh Mahmûd Ketebehu Necmeddin 1038 Üsküdar Türbeleri “Li-fieyh Mahmud”, terkibi ebced hesab›na vurulunca, Hz. Hüdâyî’nin vefat tarihi olan 1038 (1628-29) rakkam› ç›kmaktad›r ki, dikkat çekicidir. Müstakimzâde “fieyh Mahmud Hüdâyî 1038” tarihini düflürmüfltür. Kitâbe yazar› Atâyi’nin do¤um tarihi belli de¤ildir. Babas›, fiair Nev’î Efendi’dir. As›l ad› Ataullah oldu¤u halde fliirde Atayi ismini kulland›¤› için böylece tan›nm›flt›r. Müderris olmufl ve kad›l›klarda bulunmufltur. Taflköprülüzâde Ahmet Efendi’nin fiekay›k-› Numaniyye adl› eserine, ‘Hadâîku’l-Hakây›k fi Tekmiletü’flfiekây›k’ isimli kitab› ile zeyl haz›rlam›flt›r. 1044 (1634-35) tarihinde Üsküp Kad›l›¤›’ndan ayr›larak ‹stanbul’a geliflinden sonra vefat etmifl ve fieyh Vefa Türbesi avlusunda babas›n›n yan›na gömülmüfltür. Hüdâyî Hazretleri’ne ba¤l› oldu¤u Müstakimzâde Süleyman Efendi’nin ‘Ahvâl-i Melâmiye-i fiettariyye’ adl› eserinde yaz›l›d›r. Devrinin allâmesi ve reisü’fl-fluaras› olan babas› Malkaral› Nev’î Yahya Efendi 1007 (159899) tarihinde vefat etmifltir. Minarenin y›k›lmas› s›ras›nda k›r›lan bu ilk kitâbe fieyh Gülflen Efendi zaman›nda Hattat Necmeddin Hoca’ya yeniden yazd›r›lm›flt›r. K›r›k mermer kitâbe, camiin alt›ndaki mahzende sakl›d›r. Mehmet Necmeddin Okyay, 29 Ocak 1883 tarihinde Üsküdar’da do¤mufltur. Kara Gazi S›byan Mektebi’nde okumufl ve sonra Ravza-i Terakki’ye devam etmifltir. Bakkal Arif Efendi’den sülüs, nesih; üstad Sami Efendi’den ta’lik, celî ta’lik meflk etmifl ve bu arada eski Türk mürekkepçili¤ini Vehbi Efendi’den; kemankeflli¤i Sultan Aziz’in okçubafl›s› Seyfeddin Bey’den ve ebru sanat›n› Üsküdar Özbekler fieyhi Hezarfen Edhem Efendi’den ö¤renmifltir. Toygar Tepesi’nde, Torbal› Soka¤› ile fiair Ruhi Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde bulunan evinin bahçesinde devrinin en güzel güllerini yetifltirmifltir. 5 Ocak 1976 günü vefat eden büyük üstad Necmeddin Hoca, Karacaahmet Mezarl›¤›’na defnedilmifltir. Türbe, 7.40 m. eninde ve 8.80 m. boyundad›r. Yedi pencereden ›fl›k al›r. Duvarlar› y›¤ma tafl olup çat›s› ve kubbesi ahflap ve alç› s›va üstüne nak›fll›d›r. Hz. Hüdâyî’nin sandukas› üzerinde yükselen kubbe, dört mermer sütuna bindirilmifltir. Güzel bir Venedik avizesinin süsledi¤i kubbe, onüç dilimli Celvetî Tac› fleklinde renkli dilimlere bölünmüfltür. Türbenin dört duvar›na ve tavan ile birleflti¤i yere yak›n f›rdolay› Tebareke (Mülk) Suresi yaz›lm›flt›r. Çok ince bir hesaba dayanan bu yaz›, pencere üstlerinde de devam ettikten sonra nihayet bulmaktad›r. Göz karar› ile yaz›ld›¤› söylenen bu k›ymetli hat, alt›n yald›z yap›flt›rmak suretiyle tahta üzerine yaz›lm›flt›r. ‹mza yoktur. Üstad Necmeddin Okyay, bu celî sülüs yaz›n›n Mahmut Celâleddin tarz›nda yaz›ld›¤›n› söylemektedir. Hüdayî Türbesi kap›s› üzerinde kitabe: “Bu meflhed mecma-› ervah-i ecsad-› Hüdayî’dir Edeble gir azîzim türbe-i pâk-i Hüdayî’dir.” Türbe dahilinde onbir sanduka vard›r ki, flunlard›r: 1) Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi sandukas›n›n etraf› alt›n yald›zl› bir flebeke ile çevrilmifltir. Sanduka levhas› yoktur. Üzerinde bir tam pûflîde, iki flal, Kâbe örtüsü ve bir surre bayra¤› örtülmüfltür. Koyu yeflil bir Celvetî tac›, ahflap sandukay› süslemektedir. Bafl taraf›na kiraz a¤ac›ndan yap›lma fildifli sapl› asas› as›lm›flt›r. 2) Hüdâyî Hazretlerinin o¤lu Mustafa Ebrar Efendi 1004 (1595-96) tarihinde vefat etmifltir. Tarih levhas› olan sandukas›n›n etraf›n› dökme demir bir flebeke çevirmifltir. Üzerinde tam pûflîde, Kâbe örtüsü, yeflil örtü, peflkir ve yeflil tâc-› flerif bulunmaktad›r. 3) Evlatlar›ndan Ahmet S›dd›k Efendi’nin 535 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Hüdayî Türbesi kap›s› üzerinde kitabe: “Dilâ tahsil idem dirsen e¤er zevk-i ilâhîden Nasibini al›r elbet giren bâb-› Hüdayî’den” sandukas›. Levhas›ndaki vefat tarihi 1034 (1624-25)’tir. Üzerinde tam pûflîde, Kâbe örtüsü ve tâc-› flerif vard›r. nan bir kapak aç›larak topra¤›, türbedarlar taraf›ndan hastalara flifa niyetiyle da¤›t›ld›¤› bilinmektedir. 4) Evlatlar›ndan Abdülvâhid Efendi. Levhas›nda vefat tarihi 1020 (1611-12)’dir. Üzerinde tam pûflîde ve tâc-› flerif vard›r. 8) Evlad›ndan Rukiye Han›m. Levhas›ndaki vefat tarihi 1052 (1642-43)’tür. Üzerinde tam pûflîde ve bir örtü vard›r. 5) Evlâd›ndan Aifle Han›m. Levhas›nda vefat tarihi olarak 1009 (1600-1) rakam› yaz›l›d›r. Üzerinde tam pûflîde ve çevre vard›r. 9) Evlad›ndan Fatma Zehra Han›m. Levhas›nda 1004 (1595) tarihinde vefat etti¤i yaz›l›d›r. Üzerinde tam pûflîde vard›r. 6) Evlâd›ndan Ali Murtaza Efendi. Levhas›na göre 1010 (1601-2)’de vefat etmifltir. Üzerinde tam pûflîde ve tâc-› flerif vard›r. 10) Fatma Zehra Han›m. Levhas›nda 1086 (1675-76) tarihinde vefat etti¤i kay›tl›d›r. Hüdâyî hazretleri daha evvel vefat eden k›z› Fatma Zehra Han›m’›n ad›n› bu k›z›na vermifltir. Üzerinde tam pûflîde vard›r. 7) Evliya Mehmet Muhtar Efendi. Sandukas› önündeki levhada 1004 (1595-96) tarihinde vefat etti¤i yaz›l›d›r. Etraf› dökme demir bir flebeke ile çevrilmifltir. Üzerinde, tam pûflîde, flal, peflkir, çevre ve tâc-› flerif vard›r. Kendisi, Hüdâyî Hazretlerinin en sevgili evlâd› imifl, yedi, sekiz yafllar›nda kerametleri görüldü¤ü rivayet olunur. Bundan dolay› kendisine ‘Evliya Mehmet’ denmifl ve küçük yaflta vefât etti¤i halde sandukas› büyük yapt›r›lm›fl. Çok sevdi¤i mektep arkadafl›n›n ölümü üzerine, elinden tutarak aya¤a kald›rd›¤› söylenir. Sandukas›nda bulu536 11) Evlatlar›ndan Zeynep Han›m. Levhas›ndaki vefat tarihi 1052 (1642-43)’tür. Üzerinde tam pûflîde vard›r. Sanduka levhalar›n›n ekserisi Muhzinzâde Abdullah Bey hatt› ile yaz›lm›flt›r. Abdullah Bey (1832-1899), Sadrazam Abdullah Pafla’n›n o¤lu Sadrazam Damat Mehmet Pafla ahfad›ndan, II. Sultan Mahmut’un ›stabl-› âmire müdürü Mehmet Bey’in o¤ludur. Kabri, Eyüp Üsküdar Türbeleri Sultan Türbesi’nin sol taraf›ndaki büyükbabas›n›n aç›k türbesi yan›ndad›r. Hüdâyî Hazretleri Türbesi’nde baz› k›ymetli eflya vard›r ki, flunlard›r: ‹çinde Kur’an-› Kerimler bulunan dolap fleklinde kütüphane, devrinden kald›¤› san›lan demir kasa, muhtelif boyda flamdanlar, levhalar, hal›lar ve seccâdeler, içi vakfiyeler, hüccetler, mülknameler ve tezhibli beratlarla dolu iki sand›k, bir rahle, bir sehpa, gü¤üm, sar› yald›zl› tafllar, dört karpuz ve dört billur ask› ve pencerelerinde istorlu bordo renkli perdeler vard›r. Bunlardan baflka, sand›k içinde Hazreti Pir’in yeflil renkli, uzun etekli ve önden dü¤meli bir latas› ve at›n›n eyeri bulunmaktad›r. âlem-i âhirette yapaca¤›z, buras› bize yeter. E¤er böyle bir arzun varsa, Hazreti Hüdâyî Dergâh› yand›ktan sonra dedegân dört senedir mukabeleyi türbede yap›yorlar. Oray› yapt›r›rsan çok memnun olurum, diyor. ‹ki y›l süren inflaat tamamlan›yor. Resm-i küflad için Padiflah ve fieyh Nuri Efendi davet ediliyor. Cuma namaz› kalabal›k bir cemaatle k›l›nd›ktan sonra, fieyh Nuri Efendi’nin bir koluna Abdülmecit, di¤er koluna Hüdâyî Postniflîni fieyh Ruflen Efendi girerek hünkâr mahfiline ç›k›l›yor. Mukabeleden ve mevlidden sonra Nuri Efendi’nin yafll›l›¤›na binaen duay› fieyh Nuri Efendi’nin zâkirbafl›s› F›nd›k Haf›z yapm›flt›r. Türbenin ziyareti s›ras›nda, Padiflah; Hüdâyî Hazretleri’nin sandukas›n›n bafl taraf›nda flamdana bitiflik deliksiz mermer bir yalak vard›r. Bunun üzerine üç ayakl› bir sacaya¤› ve musluklu bak›r su gü¤ümü oturtulmufltur. Üzeri yaz›l› sar› taslarla hastalara gü¤ümdeki su flifa niyeti ile içirilirmifl. Bir muhafaza içinde saklanan kiraz a¤ac›ndan yap›lm›fl, fil difli sapl› asas›, sandukas›n›n bafl taraf›ndad›r. Aziz Mahmud Hüdayî Efendi Türbesi sahanl›¤›. – fieyhim çok güzel ve metin olmufl, diyor. Türbede bulunan bak›r tepside, her gece, Celvetîli¤in simgesi olan onüç mum yak›l›rm›fl. Evliya Mehmet Efendi sandukas›n›n üzerinde biri siyah, di¤eri kirli a¤aç renginde iki adet tesbih vard›r. Nöbetçi türbedar efendi, arzu eden ziyaretçileri bu tesbihlerden geçirirmifl. Orta taraftaki sandukalar üzerinde 99’luk, 500’lük ve 1000’lik tesbihler bulunmaktad›r. 360 taneli abanoz ve 918 taneli yüzsürü tesbihleri kütüphane dolab›ndad›r. Türbe, cami ve müfltemilât› gibi 1266 (184950) tarihinde yanm›fl ve 1272 (1855-56) tarihinde de Sultan Abdülmecit taraf›ndan flimdiki flekliyle yeniden yap›lm›flt›r. Üsküdar Çarflamba Rufaî Tekkesi postniflîni fieyh Nuri Efendi’nin müridi olan Abdülmecit’in halas› Esma Sultan’›n, bir ziyaret s›ras›nda Padiflah’› da bu tekkeye götürmesi, Hüdâyî Aziz Mahmud Efendi türbe ve camiinin yap›lmas›na vesile olmufltu: Bu ziyaret s›ras›nda Padiflah, Rufaî Dergâh›’n› tamir ettirmek istiyor. Fakat Nuri Baba; – Evlat buras› bizi eskitir, biz art›k dergâh› 537 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Aziz Mahmud Hüdayî Efendi Türbesi ilk kitabesinin temizlendikten sonraki hali. Haz›r cevap, nüktedan ve her yönden mükemmel bir insan olan Ruflen Efendi flu güzel ve manal› karfl›l›¤› vermifltir: – Padiflah›m, inflallah tamirine de muvaffak olursunuz. Bu notlar›, fieyh Nuri Efendi’nin torunu ve Çarflamba Tekkesi son fleyhi Hayrullah Taceddin Efendi, Hüdâyî Türbesi’nin k›ymetli bak›c›s› Mustafa Düzgünman’a vermifl ve o da bana vermek lûtfunda bulunmufltur. fieyh Nuri Efendi, bundan sonra pek fazla yaflamayarak 17 Muharrem 1273 (17 Eylül 1856) tarihinde vefat etmifltir. Hazreti Hüdâyî Türbesi’nde ananevî flu merasimler yap›l›rd›: Türbede eskiden beri bulunmakta olan demir Aziz Mahmud Hüdayî Efendi Türbesi yerleflim krokisi. 538 kasa, Ramazan ve Kurban bayramlar›nda aç›larak içindeki Hüdâyî Efendi’nin onüç dilimli ‘Tâc-› fierif’i ç›kar›l›rd›. Bir sehpa üzerine konulan Celvetî tâc›, dedegân ve mühibban taraf›ndan tazim ile ziyaret edildikten sonra, Kurban Bayram›’n›n dördüncü günü ikindi vakti, Ramazan Bayram›’n›n ise üçüncü günü ikindi vakti tekrar yerine konurdu. Türbede bir de gece merasimleri yap›l›rd›. Cuma ve Pazartesi geceleri dergâhta mukabele okunduktan sonra, fleyh efendi önde olmak üzere gelinirdi. Kelime-i Tevhid’den sonra salât ü selâm› müteakib dergâh›n imamlar› taraf›ndan Tebareke (Mülk) Suresi okunurdu. Daha sonra fleyh efendi dua eder ve tazimle orta sofaya ç›k›l›rd›. Burada ‘Ab-Kefl’ yani nöbetçi türbedar dede kuyudan çekti¤i suyu, küçük kalayl› maflrapa ile evvela fleyh efendiye verirdi. fieyh bir kaç yudum içtikten sonra su, dedegân ve haz›r olanlara da¤›t›l›rd›. Üsküdar Türbeleri Bu merasim s›ras›nda, türbedeki flamdanlar, küçük masa üstündeki bak›r tepsinin ortas›ndaki buhurdanl›kta o zaman Mekke’den getirtilen Kurs yak›l›rd›. 14 no: Efendi Hazretleri. 15 no: Efendi Hazretleri. 16 no: Sadrazam Halil Pafla (öl. 1039/1629). Türbenin yedi türbedar› olup hergün iki kifli nöbet tutard›. (Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi Camii ve Tekkesi bahislerini bak›n›z.) 17 no: Sadrazam Halil Pafla’n›n han›m›. 18 no: Hazretleri Hüdâyî’nin ilk zevcesi. Kaynaklar: (Ayvansarayî, Mecmua-y› Tevarih s. 109/a) (Türbedar Mustafa Düzgünman’›n notlar›) (M. Tahir, Osmanl› Müellifleri, 3/20) (Mecmua-y› Efl’ar, ‹stanbul Üni. Tb. No: 3427 Türkçe Yazma, Halis Efendi Ktp.) (Müstakimzâde, Ahval-i Melâmiye-i fiettariye) (Konyal›, Üsküdar Tarihi, 1/325) 19-20-21-22 no: Han›mefendi Hazretleri. 23-24 no: ............ (Bilinmiyor) 25 no: fieyh Mustafa Efendi (öl. 1188/1774-75). AZ‹Z MAHMUD HÜDÂYÎ EFEND‹ CAM‹‹ TÜRBELER‹ 26-27 no: ............ (Bilinmiyor) 28-29 no: Han›mefendi Hazretleri. Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi Camii Türbelerinde gömülü olanlar: 30 no: Hüdâyî Hazretlerinin k›z› Ümmügülsüm Han›m (öl. 1051/1641-42). 12 no: fieyh Mesud Efendi (öl. 1067/1656-57). 31 no: Han›mefendi Hazretleri. 13 no: fieyh Mustafa Efendi (öl. 1038/162829). 32 no: fieyh fiahabeddin Efendi (öl.1234/ 1818-19). Aziz Mahmud Hüdayî Efendi Türbesi. 539 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Aziz Mahmud Hüdayî Efendi Camii türbeleri yerleflim krokisi. 33 no: fieyh Abdülhay Efendi (öl. 1056/1646). 47 no: Efendi Hazretleri. 34-35-36 no: Han›mefendi Hazretleri. 48 no: Efendi Hazretleri. 37 no: fieyh Abdurrahman Nesib Efendi (öl. 1258/1842). 49 no: Han›mefendi Hazretleri. 50 no: fieyh Mehmet Efendi (öl. 1053/643-44). 38 no: fieyh Ruflen Tevfikî Efendi (öl. 1309/1891-92). 51 no: fieyh Mehmet Gülflen Efendi (öl. 1339/1920-21). 39 no: Hüdâyî Hazretlerinin k›z› Ümmügülsüm Han›m (öl. 1021/1612). BALCI BABA TÜRBES‹ 40 no: Mihrimah Sultan’›n k›z›, Kanunî’nin torunu Ayfle Sultan. 41 no: Han›mefendi Hazretleri. 42 no: Ayfle Sultan’›n torunu Mehmet Pafla (öl. 1056/1646). 43 no: Reisü’l-hulefa fieyh Ahmet Efendi (öl. 1049/1639-40). 44 no: fieyh Mahmut Gafurî Efendi (öl. 1078/1667-68). 45 no: fieyh Saburî Dede Çelebi Mehmed Efendi (öl. 1130/1718). 46 no: Müneccimbafl› fieyh Sadullah Efendi (öl. 1265/1848-49). 540 (KOVACI DEDE TÜRBES‹) T ürbe, Tabaklar Camii civar›nda ve Balc› Yokuflu Soka¤› üzerindedir. Etraf›nda bir çok tarihi eser vard›r. Bugün, Balc› Baba diye bilinen ve soka¤a ad›n› vermifl olan zat›n as›l ismi Hac› Ahmet Dede’dir. Kendisi, Himmetzâde Tekkesi olarak bilinen dergâh›n fleyhi idi. 1140 (1728) tarihinde vefat etmifltir. Tekke, Mecmua-y› Tekaya’da kay›tl› de¤ildir. Ahflap olan türbe, sonradan y›k›lm›fl ve kabir moloz y›¤›nlar› aras›nda kalm›flt›r. 1970 tarihinde, türbe ve tekkenin yerine apartmanlar yap›lm›flt›r. Bu yüzden Ahmet Dede’nin kabri üzerine infla olunan apartman›n odas› alt›nda kalm›flt›r. Fakat sokaktan görülmektedir. fiâhidesi yoktur. Kovac› Dede ismiyle de maruftur. Üsküdar Türbeleri BANDIRMALI fiEYH YUSUF N‹ZAMEDD‹N EFEND‹ TÜRBES‹ H alk aras›nda “Yedi Emirler Türbesi” ad›yla da bilinen türbe, ‹nadiye semtinde ve meflhur ‹nadiye Tekkesi’nin ön taraf›nda, Gündo¤umu Caddesi ile ‹nadiye Mezarl›k Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde ve soka¤›n sol köflesine yak›n bir yerde idi. Tam köflede ise Haflim Baba’n›n türbesi vard›r. Hadîka yazar› bu türbe hakk›nda flu bilgiyi vermektedir: “fieyh Yusuf Efendi, 1166 (1752) senesi vefat etmifl ve Band›rmal› Tekkesi Türbesi’nde medfundur. Türbesi kadim (eskiden kalma) olup içinde medfun bulunanlardan biri, ‹stanbul’un fethinde ilk defa cuma namaz› k›l›p hutbe okuyan zatt›r. Ve etraf›nda medfun olanlar dahi o zat›n akraba ve müteallikas›ndand›r.” Hüseyin Efendi’nin bu aç›klamas›ndan türbenin, ‹stanbul’un fetih y›l› olan 1453 tarihinden bir müddet sonra yap›lm›fl oldu¤u ve Üsküdar’›n en eski türbelerinden bulundu¤unu anlamaktay›z. Fetih günü, ilk defa cuma namaz› k›l›p hutbe okuyan bu zat›n ad›, Hadîka yazar›’n›n di¤er eseri Mecmua-y› Tevarih’e göre ‹brahim Efendi’dir. Kendisi, Hatibzâde ailesinin bafl› idi. yapt›r›lan Ac›badem Tekkesi fleyhi Ömer Efendi ve Sadrazam Koca Yusuf Pafla’n›n (öl. Medine 1800) torunu ve ulemadan Mahmut Bey’in o¤lu olup 1300 (1882) tarihinde vefat eden, Mollabey lâkab›yla ünlü bulunan fieyhülislâm Mir Ahmet Muhtar Beyefendi’nin ve Muhsin Bey’in sandukalar› vard›r. fieyhülislâm Ahmet Muhtar Beyefendi, o¤ullar›ndan birine bu tekkenin fleyhi Haflim Baba’n›n, di¤erine de Ali Haydar’›n ismini vermifltir. fieyhülislâm Ahmet Muhtar Beyefendi’nin o¤lu, Mustafa Haflim Beyefendi, medrese e¤itimi gördü¤ü halde sonradan ilmiye rütbesini mülkiyeye çevirerek vezir yani pafla ve 21 Temmuz 1908’de de, Küçük Said Pafla kabinesinde Maarif Naz›r› olmufltur. 1920 tarihinde vefat etmifl ve bu türbeye gömülmüfltür. Üsküdar’da, Salacak Semti’ndeki köflkünde vefat etti¤i söylenir. Haflim Pafla, 17 Rebiyülevvel 1298 (17 fiubat 1881)’de, Temyiz Mahkemesi Ceza dairesi azas› oldu¤undan, Mithat Pafla’n›n Y›ld›z Mahkemesi s›ras›nda bu görevde bulunmufltur. Band›rmal›zâde Muhsin Mehmet Bey bu tekkede do¤mufl olup tahsilini tamamlad›ktan sonra uzun müddet Osmanl› Devleti’nin M›s›r Fevkalade Komiseri olan Gazi Ahmet Muhtar Pafla’n›n (öl. 1918) yan›nda birinci kâtip ola- Balc› Yokuflu’nda ismi bilinmeyen Balc› Baba Türbesi. Ahflap olan türbe, fieyh Yusuf Efendi hayatta iken, Kâmil Ahmet Pafla taraf›ndan “bina ve ihya” edilmifl ve bu arada da mescit olarak kullan›lan “Zaviye-i refias›n› tamir ve tevsi” ettirmifltir. Bu tamir s›ras›nda türbe içinde bulunan “Meflayih-i sairenin sandukalar› da” elden geçirilmifltir. Kâmil Ahmet Pafla, muhtelif valiliklerde hizmet görmüfl, reisü’l-küttab, bafldefterdar ve sadaret kethüdal›¤› gibi yüksek görevlerde bulunmufl de¤erli bir devlet adam› idi. 1177 senesi Cemaziyelevvelinde (Kas›m 1763) vazife ile bulundu¤u Girit Adas›’ndaki Hanya Kalesi’nde vefat etmifltir. ‹smi cismine mutab›k, fukaraya merhametli idi. 1930 tarihlerinde harap olan ve bugün yeri arsa halinde bulunan türbede, Hatipzâdeler’den ve fieyh Yusuf Efendi’den baflka, Yusuf Efendi’nin büyük o¤lu ve Selâmi Ali Efendi ad›na 541 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar rak bulunmufl ve sonra ‹stanbul’a gelerek Tevki-i Dîvân-› Hümâyun memuriyetine ve sonra fiura-y› Devlet azal›¤›na tayin olunmufltur. 1324 (1906) tarihinde vefat etmifl olan Muhsin Bey’in co¤rafyaya ve tarihe ait k›ymetli eserleri vard›r. Eyaleti tevcih edildi. Daha sonra Anadolu Beylerbeyi olmufl ve 1570’te K›br›s Seferi’ne kat›lm›flt›r. Bir müddet sonra Erzurum Beylerbeyi olmufl ve Lala Kara Mustafa Pafla’n›n yan›nda 5 Nisan 1578 tarihinde ‹ran Seferi’ne ifltirak etmifltir. Türbede gömülü olanlardan biride, Mecmua-y› Tekaya adl› eserin yazar› Band›rmal›zâde Üsküdarl› Ahmet Münib Efendi idi. Kendisi, bu tekkenin fleyhi Yusuf Nizameddin Efendi’nin o¤lu idi. Vefat› 1900 tarihinden sonrad›r. Aral›k 1578’de Diyarbekir Beylerbeyi olan Behram Pafla, camiinin yap›m›na kap›s› üzerindeki kitâbesine göre 972 (1564-65) y›l›nda bafllam›fl ve 980 (1572) tarihinde tamamlam›flt›r. Ayr›ca, türbe ile bugün mevcut olmayan ‹nadiye Hamam› aras›nda, avluda ve K›rklar Mezarl›¤› denilen yerde bir çok Bektâflî Babas›’n›n flâhidesi bulunuyordu. Bunlar sonradan Selim Baba kabrinin etraf›na nakledilmifltir. Kaynaklar: (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/211) (M. Aktepe, fiem’danizâde Tarihi 2/7, 58, 62) (Ayvansarayî, Vefeyât, Haz. F. Derin, s. 90) (M. Tahir, Osmanl› Müellifleri, 3/104) (Sicill-i Osmânî, 4/351 Ahmet Muhtar; 2/281 Hatib) (S. Ünver, Mutlu Askerler, s. 57) (Band›rmal›zâde Ahmet Münib, Mir’at-i Turuk, ‹stanbul 1306, s. 47) (Uzuncarfl›l›, Mithat Pafla ve Y›ld›z Mahkemesi, s. 355) BEHRAM PAfiA TÜRBES‹ Türbenin Üsküdar’da bulundu¤unu TuhfetülMi’marîn adl› eserden ö¤reniyoruz. Bugün mevcut olmayan bu türbenin yeri dahi belli de¤ildir. Yine ayn› esere göre, Behram Pafla’n›n Diyarbekir’de bir camii vard›r. Her ikisi de Mimar Sinan yap›s›d›r. Bunlardan baflka, Yemen’de Behramiye ad›yla an›lan bir flehir kurmufl ve burada saray, cami, imaretler, medrese, urban fleyhlerinin ve maiyyetlerinin bar›nmalar› için evler ve binalar yapt›rm›flt›r. Behram Pafla, eski Yemen Valilerinden Kara fiahin Mustafa Pafla’n›n o¤lu olup, yine ayn› vilâyetin eski valilerinden R›dvan Pafla’n›n kardeflidir. Her ikisi de II. Selim (1566-1574) devri ricâlindendir. Yemen harekat› s›ras›nda Gazze’de mirliva olan Behram Pafla’ya 976 (1568)’de Yemen 542 Evliya Çelebi’ye göre, Behram Pafla aslen Gazzeli olup “Arabistan’da gördü¤ü gibi bir sanatl› hamam ve kurflunlu bir cami” infla ettirmifltir. Kendisinin Sokollu Mehmet Pafla ahfad›ndan oldu¤u da söylenir. Türbenin hangi tarihte yok oldu¤u belli de¤ildir. Tavafli Hasan A¤a Camii civar›nda ve Gündo¤umu Caddesi üzerinde bulundu¤u san›lmaktad›r. Bu cadde üzerinde etraf› muntazam kesmetafl sofalar ve Eyüp Niflancas›’nda Murat Molla Tekkesi hazîresinde oldu¤u gibi etraf› kesme tafl parmakl›k ile çevrili hazîreler vard›r. Bunlardan ikincisinin üzerine bir apartman yap›lm›fl olup harpufltal› parmakl›klar elan görülmektedir. Bunlardan birinin veya ikisinin birer türbeye ait oldu¤u yap›lan araflt›rma neticesinde anlafl›lm›flt›r. Burada, ters oldu¤u için okunamayan iki flâhide vard›r. Kaynaklar: (Peçevî Tarihi, Uras Türkçesi, 1/21, 253-254) (Daniflmend, Kronoloji, 2/463) (M. Meriç, Mimar Sinan, s. 27) (Sicill-i Osmânî, 2/32) (C. Baltac›, Osmanl› Medreseleri, s. 120) (M. Sözen, Diyarbak›r’da Türk Mimarîsi, s. 86) (B. Konyar, Diyarbekir Y›ll›¤›, III/197) (F. K›rz›o¤lu, Osmanl›lar’›n Kafkas Ellerini Fethi, endeks, Behram Pafla md.) BEYAZ‹ZÂDE AHMET EFEND‹ TÜRBES‹ T ürbe, fieyh Camii avlusunda ve camiin cümle kap›s› karfl›s›ndaki Devatç› fieyh Mustafa Efendi Türbesi’nin yan›nda idi. Bugün mevcut olmayan bu türbeden, Hadîka yazar› flöyle bahseder: “Bu türbenin ittisalinde vaki müstakil bir harap türbede, Beyâzîzâde Ahmet Efendi medfundur. Kendisi, 1091 Muharreminde (fiubat 1680) Hamid Efendi üzerine Sadr›rum olup 1094 Rebiyülâhirinde (Nisan 1683) azlolun- Üsküdar Türbeleri mufltur. Kazasker oldu¤u sene Muharreminin üçüncü günü (4 fiubat 1680) bunlar›n hüccet ve ilâm›yla meydan-› azepte (Sultanahmet Meydan›) bir haffaf zevcesi recm olundu. Ahmet Efendi’nin vefat› “Tarîk-i izzet 1098” (1686-87) senesindedir. Babas›, Beyâzî Bosnavî Hasan Efendi dahi bu türbede gömülüdür. Hasan Efendi, ‹stanbul kazas›ndan 1062 (Ramazan›n›n 22. günü (27 A¤ustos 1652) azlolundukta, ‹stanbul Kad›l›¤› ‹smeti Efendi’ye verildi.” Türbenin 1655-60 tarihlerinde yap›ld›¤› san›lmaktad›r. Osmanl› Tarihi’nde ilk ve son defa vuku bulmufl recm (tafla tutularak idam) olay› fludur: Aksaray semtinde, Kavaf Abdullah Çelebi ad›nda bir kimsenin kar›s›, bir kumaflç› Yahudi ile uygunsuz durumda yakalanm›flt›. fieriatte recmi icap ettiren zina fiilinin göz ile görülmesi flartt›. Beyâzîzâde, bu gibi hallerde suçun göz ile görülmesinin imkâns›z oldu¤unu söyleyerek, bask›n› zinan›n vukuuna kanaat için kâfî telakki etti. Erke¤in idam›na, kad›n›n tafla tutulmas›na hükmetti. Abdullah Çelebi’nin hatunu, Sultan Ahmet Meydan›’ndaki Burmal› Sütun dibinde gö¤süne kadar topra¤a gömülerek, büyük flehrin tutucu halk› taraf›ndan taflla ‘keflkek’ (linç) edildi. Bu olayda, ilk defa tafl atan›n kad›n›n kardefli oldu¤u rivayet edilir. Vak’a günü orada bulunan ve faciay› bizzat gören Müverrih F›nd›kl›l› Ahmet A¤a tarihinde: “Üsküdar Saray›’nda bulunan Padiflah dördüncü Mehmet, ben de göreyim, diyerek, dokuz çifte saltanat kay›¤› ile Sarayburnu’na geçmifl ve Atmeydan›’ndaki ‹brahim Pafla Saray›’na gelmiflti. Vaktin fieyhülislâm› olan Çatalcal› Ali Efendi, flahidler ifli büyüterek anlatt›klar› için, Allah’tan korkarak fetva vermekten çekinmiflti. Beyâzîzâde Ahmet Efendi, ilmindeki derin bilgisi ile ma¤rur olup, gayet asabî idi. ‹frat derecesinde olan fliddeti ile halk›n nefretini kazanm›flt›. Azlinden sonra, Kanl›ca’da yapt›rm›fl oldu¤u yal›ya çekilmifl ve orada ölmüfltü. Bundan baflka da baz› kimselerin kan›na giren Ahmet Efendi, servet sahibi iken “yokluk kuyusuna” düflmüfl “y›llardan beri Kanl›ca civar›nda bina etti¤i yal› ve bahçesi tamamen y›k›lm›fl ve a¤açlar, çiniler ve tafllar› pulluk pulluk sat›lm›fl, o yüksek bina harap olarak, semaya yükselen yap› ve duvarlar› y›k›l›p, yere y›¤›lm›flt›r.” Kaynaklar: (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/233) (M. Tahir, Osmanl› Müellifleri, 1/289) (E. Koçu, ‹stanbul Ans. 1/354) (S. ‹skit, Resimli Tarih Mec. 1/345) (Tuhfe-i Hattatîn, s. 642) (Silâhtar Tarihi 2/2) (Sicill-i Osmânî, 1/224) (Defterdar Sar› Mehmed Pafla, Zübde-i Vekayiat, 1/165, 169-181) (fieyhî, Vekayiü’l-füdalâ, Süleymaniye Kütüp. Hac› Beflir A¤a Bölümü, No: 479, s. 424) (Osm. Arfl. Evkaf Defteri IV, No: 31683, 3 R. 1181 tarihli arzuhal) ‹nadiye’de Behram Pafla Türbesi. 543 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Cennet Efendi Türbesi kitabesi. CENNET EFEND‹ TÜRBES‹ T ürbe, Aziz Mahmut Efendi Soka¤› üzerinde ve Hüdâyî Külliyesi’nin karfl›s›ndad›r. Ahflap olan bu türbe sonradan yanm›flt›r. Soka¤a bakan cephesinde 18 nolu bir kap› ve befl büyük penceresi vard›. Kap› üzerinde ta’lik yaz› ile yaz›lm›fl, Mehmet M›srî imzal›, sekiz m›sral› mermer bir kitâbe vard›r ki, o da fludur: Rabi’a Han›m olub sahibe-i hayr-ü kerem Eyledi Hakk yoluna cûd ü semâhat icrâ Ya’ni bu Cennet Efendi’nin idüb türbesini Sarf-› nakd ile bina k›ld› mezar›n ihyâ K›l ziyâret geh gelüb ravza-y› Cennet’dir bu fiemme-i hak ›t›rnâki virir kalbe safâ Mevlevî nezri ile fiemsî didim târîhin Rabi’a Cennet’e yapd›rd› makâm-› ulyâ Nemeka Mehmed M›srî 1287 Kitâbe, meflhur Osman fiems Efendi taraf›ndan haz›rlanm›fl ve Hattat M›s›rl› Mehmet Efendi taraf›ndan da yaz›lm›flt›r. (fieyh Osman fiems Efendi Türbesi bahsine bak›n›z.) Türbenin boyu 12.80 m, eni 7.5 m, ve yüksekli¤i ise 4 m’dir. D›fl kap›dan birinci bölmeye girilir. Burada, pirinç parmakl›k içinde türbenin bâniyesi Rabia Adviye Han›m’›n ve iki o¤lunun sandukalar› vard›r. Rabia Han›m, 1295 (1878)’de, birinci o¤lu Üsküdar Baflkomiseri Burunsuz Vehbi Bey 1306 (1888)’de ve ikinci o¤lu Miralay Tevfik Bey ise 1325 (1907) senesinde vefat etmifllerdir. Tevfik Bey’den baflka, di¤er iki sandukan›n önünde levhalar› vard›. Vehbi Bey ile Tevfik 544 Bey ayn› yere gömüldü¤ünden sandukalar› birdi. Bu sandukalar bir lâhit kaidesi üzerine oturtulmufltu. Ayr›ca bu pirinç k›s›mda befl adet bofl sanduka daha vard›. Rabia Han›m ile o¤ullar›n›n bunlar›n yerine gömüldü¤ü söylenir. Sandukalar›n sol taraf›ndaki ahflap bir merdivenden türbedar odas›na ç›k›l›rd›. Buras›n›n, Cennet Efendi zaman›nda zaviye olarak kullan›ld›¤› rivayet olunmaktad›r. Sicill-i Osmânî de bu rivayeti do¤rulamaktad›r. Türbe, ortadan iki k›sma ayr›lm›flt›r. Ortadaki kap›dan ikinci k›sma geçilmekte idi. Kap›n›n iki yan›nda ikifler pencere vard›. Buras› Cennet Efendi Türbesi’dir. ‹çinde yedi adet sanduka mevcuttu. Befl tanesinin levhalar› fieyh Gülflen Efendi zaman›nda (öl. 1921) K›s›kl› Camii imam› Osman Efendi taraf›ndan yaz›lm›flt›r. Üç sanduka pencereler önünde olup di¤er dördü arkadad›r. Ön s›rada, ortada Cennet Efendi medfundur. Cennet Efendi sandukas›n›n solunda efli gömülüdür. Fakat ismi malum de¤ildir. Sa¤ taraf›ndaki sanduka, ismi belli olmayan hulefas›ndan bir zata aittir. Arka k›s›mdaki sandukalardan ikisinin levhalar› yoktur. Evvelce, Han›mefendi diye levhalar varm›fl. Cennet Efendi’nin k›zlar›na veya han›mlar›na ait oldu¤u söylenir. Di¤er iki sandukadan biri, Âsitâne’nin fleyhlerinden Mehmet Ruflen Tevfikî Efendi’nin efli Fatma Han›m’a aittir. 1288 (1871-72)’de vefat etmifltir. Di¤er sandukan›n alt›nda iki kad›n ve bir çocuk gömülüdür. Bunlardan biri, Mehmet Ru- Üsküdar Türbeleri flen Tevfikî Efendi’nin k›z› fierife Hanife Münibe Han›m, di¤erleri ise, fieyh Mehmet Gülflen Efendi’nin annesi ile fiey Abid Efendi’nin Han›mannesi’dir. Kendisi, 1299 (1881-82) senesinde vefat etmifltir. Sandukas› önünde levhas› vard›. ‹kincisi, fierife Lebbe Han›m’d›r. Hafize Münibe Han›m’›n k›z› fieyh Gülflen Efendi’nin k›z kardefli, Âsitâne’nin son fleyhi Abid Efendi’nin annesidir. Levhas› yoktur. O¤lu Abid Efendi’nin kendi ‘Kelâm-› Kadim’inin kab›na yazd›¤›na göre Lebbe Han›m 26 Nisan 1336 (May›s 1918)’de vefat etmifltir. Ayn› lâhitte yatan, iki yafl›nda oldu¤u halde 1301 (1883)’te vefat eden Lebbe Han›m’›n o¤lu ve fieyh Âbid Efendi’nin a¤abeyi ‹brahim Zahid’dir. Cennet Efendi Türbesi’nin harab olan çat› ve arka k›s›mlar› Müzeler ‹daresi taraf›ndan tamir edilmiflti. Fakat, 17 fiubat 1961 cuma günü ö¤leden sonra, türbenin yan›ndaki ahflap evden ç›kan yang›n neticesinde k›smen yanm›fl ve daha sonra da y›k›lm›flt›r. Eflyalar› Hüdâyî Hazretleri Türbesi’ne nakledildi. Bunlar aras›nda antika olmayan levhalar da vard›. Hüdâyî Camii mihrab›n›n iki yan›ndaki sar› flamdanlar ve halen ifllemekte olan büyük saat Cennet Efendi Türbesi’nden getirilmiflti. Saatin bizzat Rabia Han›m taraf›ndan verildi¤ini torunu ‹rfan Kapman Han›m, Hazreti Hüdâyî Türbesinin emektar, k›ymetli ve yeri asla doldurulamayacak olan türbedar› Mustafa Düzgünman Bey’e söylemifltir. ‹rfan Han›m, Cennet Efendi Türbesi’nde, K›rat Ali Pafla’n›n da gömülü oldu¤unu ve sanduka levhas› dahi bulundu¤unu ›srarla beyan etmifltir. Ali Pafla’n›n 1320 tarihli tafl› Halil Pafla Türbesi hazîresine at›lm›fl durumdad›r. Cennet Efendi’nin as›l ismi Mehmet Fenâyî’dir. Tophaneli Kâtip ‹shak Çelebi’nin o¤ludur. Kendi dahi kâtip olup “bir saik-i manevî ile Hazreti Hüdâyî’ye” ba¤lanm›fl ve onun “irfan ve aflk mektebine” kaydolmufltur. Herfleyini feda eden Fenâyî Efendi, dergâh›n helâlar›n›n temizli¤ine memur edilmifl ve bir zaman hizmetten sonra bu vazifeden al›narak “Hazreti Hüdâyî’nin taht-› terbiyesinde seyr-i süluk ile tertib-i merâtib” ederek hulefâdan olmufltur. Cennet mahlas›n›n (takma ad›) fieyhi taraf›ndan verildi¤i söylenir. Rivayete göre, Cennet Cennet Efendi Türbesi’nin eski hali. 545 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Efendi, helâlar›n temizli¤inde uzun süre çal›flt›ktan sonra birgün “yeter art›k bitsin bu çile” diye feryat etti¤i bir s›rada arkas›nda bulunan Hazreti Hüdâyî, “Cennetlik art›k bu iflten kurtuldunuz” diyerek onun bundan sonra Cennet ismiyle an›lmas›na vesile olmufltur. “Bir aral›k sema ve zaviyesine fleyh” olan Cennet Efendi, “fieyhinin ölümünde Tophane’de münzevi olmufl” ve 1067 (1656-57)’de vefat eden Mes’ud Efendi’nin yerine fleyh olarak Âsitâne’nin üçüncü postniflîni olmufltur. Hazreti Hüdâyî’nin asadar› oldu¤u da söylenir. Meflîhati 8 senedir. Doksanl›k bir pir oldu¤u halde, 23 Cemaziyelâhir 1075 (11 Ocak 1665) tarihinde vefat etmifl ve vasiyeti gere¤ince, y›llarca hizmet etti¤i helâlar›n karfl›s›ndaki zaviyesinin alt›na gömülmüfltür. Kendisinin Üsküdar’da Selim A¤a Kütüphanesi’nde Hazreti Hüdâyî fihristi 77. sayfada 1262 noda kay›tl› divan› vard›r. 92 sayfad›r. Esrâr-› Tevhid’e vâk›f, ârif-i billah bir zat idi. fiiirlerini Fenâyî mahlas› ile yazm›flt›r. fiair Nailî Mehmet Efendi vefat›na flu tarihleri düflürmüfltür: Cennet Efendi Türbesi yerleflim plân›. 1- Türbenin baniyesi Râbia Adviye Han›m. H.1295 2- Râbia Han›m’›n o¤lu Vehbi Bey. H.1306 3- a) Rûflen Efendi’nin k›z› Hanife Münibe Han›m. H.1299 b) ‹brahim Zahid. H.1301 c) fierife Lebbe Han›m. H.1336 4- Rûflen Efendi’nin efli Fatma Han›m. H. 1288 5, 6- Han›m Efendiler 7- Cennet Efendi’nin efli. 8- Cennet Efendi. 9- Cennet Efendi’nin efli. H.1075 546 Ehl-i Cennet old› buyin Cennet’in 1075 Cennet Efendi’ye ola dâr-› cinân mekân 1075 Kardefli Ahmet Çelebi’nin delâletiyle Hüdâyî Hazretlerine ba¤lanan Cennet Efendi, dervifl olmufl ve 17 sene hizmet ederek irflada mezuniyet alm›fl ve fleyhi taraf›ndan irflad vazifesiyle Simav’a gönderilmifl ve orada bir müddet kald›ktan sonra 1038 (1628-29)’da ‹stanbul’a dönmüfltür. XVII. yüzy›l›n ilk yar›s›n›n ünlü çiçekçilerinden biri olan Ahmet Sofi, Cennet Efendi’nin kap›s›ndan yetiflmifltir. Rumi lâlelerden ‘Sofu Kaba¤›’ yahut ‘Dede Kaba¤›’ denilen lâlenin bu zat taraf›ndan yetifltirildi¤i söylenir. Mir’at-i ‹stanbul adl› eserde flu bilgi vard›r: “Mirliva Mahmut Pafla’n›n kardefli Ali Rat›b Pafla, 1295 (1878)’de jandarma teflkilât› reisli¤ine tayin edilmifl ve 1303 (1885) senesi elli iki yafl›nda oldu¤u halde vefat etmifltir. Kabri, Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi Türbesi civar›nda merhum Cennet Efendi’nin türbesi içindedir.” Kardefli Mahmut Pafla da 1295 (1878) tarihinde vefat ederek Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi Camii hazîresine gömülmüfltür. Kaynaklar: (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/198) (Mir’at-i ‹stanbul, s. 160) (Ayvansarayî, Mecmua-y› Tevarih, Haz. F. DerinV. Çabuk, s. 87) (Ayvansarayî, Vefeyât, Süleymaniye Kütüp. Es’ad Efendi Bölümü, No: 1375, s.18/a) (Mir’at-i ‹stanbul, s. 65) (Sicill-i Osmânî, 2/88) (M. Tahir, Osmanl› Müellifleri, 1/82) (Türkçe Yazma Divanlar Katalo¤u, 1/408) (‹stanbul Ans. 1/467) (Konyal›, Üsküdar Tarihi, 1/340) Üsküdar Türbeleri EBU’D-DÜRDA TÜRBES‹ (EBU’D-DERDA TÜRBES‹) K aracaahmet Türbesi’nin sol taraf›nda ve alt› direkli Niflanc› Hamza Pafla aç›k türbesinin önündedir. Kendisi sahabeden olup buradaki türbesi makam›d›r. Kabri, Eyüp’te Zal Pafla Caddesi’nde ve Zal Pafla Camii ile Cezerî Kas›m Pafla Camii aras›nda ve yol kenar›ndad›r. ‹. Hakk› Bey, Merâk›d-› Mutebere-i Üsküdar adl› eserinde flöyle der: “Bezm-i Âlem Valide Hazretleri (öl. 1853) taraf›ndan hurmeten ve lütfen bu makam› ihya buyurduklar› anlafl›lmaktad›r. Kabri etraf›na mükemmel bir de flebeke ve kandil konmas› ve yak›lmas› için Karacaahmet Hazretleri türbedar›na zeytin ya¤› verilerek bu hizmet görülmekte iken senede Zilhicce arifesinde Validei Atik Vakf›ndan kurbanlar ve kandil yak›lmas› için zeytin ya¤lar› verilerek Karacaahmet Hazretleri türbedar› yak›n zamana kadar bu vazifeyi ifa eyledikleri...” Türbenin flebeke demirleri ve kandillikleri yok oldu¤u gibi, yak›n tarihe kadar etraf›nda mevcut olan sadaka tafllar›ndan da sadece iki tanesi kalm›flt›r. Civar› tam bir periflanl›k içindedir. Kaynaklar: (S. Ünver, Sahabe Kabirleri, s. 25) (‹. Hakk›, Merâk›d, s. 59) FA‹K PAfiA TÜRBES‹ T ürbe, Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi Camii hazîresinde idi. Bugün mevcut de¤ildir. Hadîka yazar› Vefeyât-› Selâtîn ve Meflâhîr-i Ricâl adl› eserinde Faik Pafla için, “Turhan Bey evlâd›ndand›r. Rumeli Valisi iken ‹stanbul’a ihzar ‘Azimet-i vuslat-sene 1053’ tarihinde katl olunup Hüdâyî Mahmud Efendi Türbesi Mezar›stan›’nda medfundur. T›rhala’da asar-› hayriyyesi vard›r.” demektedir. Gazi Turhan Bey, II. Murat devrinde, Arnavutluk ve Mora fatihi olarak bilinen ünlü bir Türk ak›nc› beyidir. Kendisinin, Mora Yeniflehiri’nde, T›rhala’da, güneydo¤u Bosna’da, K›rk Kavak Köyü’nde asar› bulunmaktad›r. Türbesi de bu köydedir. Uzunköprü’nün 8 km. güneydo¤usunda olan bu köyün etraf›nda, babas› gibi ak›nc› beylerinden olup 1489 tarihinde vefat eden o¤lu Ömer Bey’e ait ve halen onun ismi ile an›lan iki köy vard›r. Ömer Bey’in o¤ullar›ndan ‹dris Mahvî Bey alim, flair de¤erli bir zât idi. Ebu’d-Dürdâ (Derdâ) Türbesi. Faik Pafla, mal tahsildar› iken, “Mora yar›madas›ndan gelüb, Nasuh Pafla cenginde hizmeti görülmüfl ve sadrazam›n iltifat›na mazhar olarak Rumeli Beylerbeyi olmufltu. Sofya’da yapt›¤› zulüm, haddi afl›p, orada alt› ay kadar kald›. Bir kaç herifi, fler’î izin olmadan as›p, Sofya kad›s› Sencârî Mehmet Efendi –ki, Muizzüddin denmekle tan›n›r– adam› öldürdükten sonra ondan huccet (vesika) isteyip ›srar ve cefa edince, kad› alt› günde ›lgar ile ‹stanbul’a gelüb, Divan-› Hümayun’da feryat etti.” Sofyadan getirilen Faik Pafla kad› ile yüzlefltirildikten sonra, Yal› Köflkü’nde, Cinci Hoca’n›n da etkisi ile 10 Zilhicce 1053 (19 fiubat 1644) tarihinde bo¤durularak öldürüldü. Kaynaklar: (Ayvansarayî, Vefeyât, s. 42) (Naimâ Tarihi, Dan›flman Türkçesi, 4/1584 vd.) (Daniflmend, Kronoloji, 1/189) (Uzunçarfl›l›, Osmanl› Tarihi, 1/576 vd.) (E. H. Ayverdi, Osmanl› Mimarîsinde Çelebi ve II. Sultan Murad devri II, s. 548, 558, 573) (Sicill-i Osmânî, 4/3) 547 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar FATMA HANIM SULTAN TÜRBES‹ B u muhteflem aç›k türbe, Hüdâyî Aziz Mahmud Efendi Camii’nin sa¤ taraf›nda ve kesme tafl bir kaide üzerindedir. Devrinin güzel bir örne¤i olan türbe, kare plânl› ve sekiz poligonal mermer sütunludur. Sütun bafll›klar› baklaval›d›r. Sütunlar›n aras› güzel desenli pirinç flebekedir. fiebekelerin üzerinde sütunlara bindirilmifl mermer ayna tafllar› vard›r. Bu tafllar›n üzerinde ve köflelere yak›n yerde kabartma rozetler bulunmaktad›r. Buraya bir de günefl saati yerlefltirilmifltir. Türbenin üzeri demir kafestir. Hiç bir yerinde kitâbesi yoktur. Mezarl›k taraf›na aç›lan kap›s› yine pirinçtendir. 1894 zelzelesinde türbenin tafllar› yerinden oynam›fl ve bu yüzden sütun bafllar› hizas›nda demir bir kuflak geçirilmifltir. Türbenin sa¤ taraf›nda, ‹zzi Efendi’nin küçük aç›k türbesi ile Sadrazam Rusçuklu Hasan Pafla’n›n kabri vard›r. Fatma Han›m Sultan flâhidesi. Türbede, Kaya Sultan’›n 1140 (1727-28) tarihinde vefat eden k›z› Fatma Sultan medfundur. Fatma Han›m Sultan’›n annesi Kaya Sultan, IV. Murat’›n k›z›d›r. 1632’de dünyaya gelmifl ve henüz 14 yafl›n›n içinde iken 1646’da Melek Ahmet Pafla ile evlendirilmifltir. ‹lk çocu¤u Afife Han›m Sultan’› 1649’da dünyaya getirmifltir. 1064 (1653-54) tarihinde küçük yaflta vefat eden Afife Han›m Sultan, fiehzadebafl› Camii hazîresine gömülmüfltür. Kocas› ile çok mesut bir hayat süren Kaya Sultan, fazla heyecandan 1655 tarihinde Üsküdar’da Paflaliman› mevkiindeki muhteflem saray›nda 7 ayl›k çocu¤unu düflürmüfl ve bu düflük çocuk Mihrimah Sultan Camii avlusundaki türbeye gömülmüfltür. (Mihrimah Sultan Camii Türbesi bahsine bak›n›z.) 15 fiubat 1659 tarihinde Eyüp’teki yal›s›nda Fatma Han›m Sultan’› do¤ururken, son kalmas› neticesinde, cahil ebelerin elinde feci surette can vermifl ve Eyüp’ten kay›k ile getirilen cenazesi “Ayasofya türbelerinden, kilisenin eski vaftizhanesi olan ve sonradan cami ya¤hanesi halinde kullan›lan kubbeli binaya, Sultan I. Mustafa (öl. 1639) ve Sultan ‹brahim’in (1640-1648) yan›na gömülmüfltür. Yan›nda, Üsküdar’da bir saray› bulunan Bayram Pafla’n›n efli Hanzâde Sultan’›n sandukas› vard›r. Fatma Han›m Sultan, 68 yafl›nda oldu¤u halde, annesinden intikal eden saray›nda vefat ederek bu türbeye gömülmüfltür. Sicill-i Osmânî’de ve di¤er kaynaklarda ad› yaz›l› de¤ildir. Hayat› hakk›nda da bir bilgimiz yoktur. Kaya Sultan’›n 1657-1661 tarihlerinde vefat etti¤i ileri sürülmüfltür ki, yanl›flt›r. Evliya Çelebi eserinde, Melek Ahmet Pafla’n›n Kaya Sultan’›n vefat›ndan 20 gün sonra Padiflah taraf›ndan Bosna Eyaleti’yle ‹stanbul’dan uzaklaflt›r›ld›¤›n› ve bir hafta Topçular’daki saray›nda oturduktan ve gereken haz›rl›klar› yapt›ktan sonra 20 Cemaziyelâhir 1069 (15 Mart 1659)’da hareket ettiklerini yazmaktad›r. Melek Ahmet Pafla, Kaya Sultan’dan sonra, dört kocadan dul kalan I. Ahmet’in k›z› Fatma Sultan ile evlenmifltir. Çelebi, daha sonra, “1072 senesi fiaban ay›n›n ikinci haftas› (4 Ni- 548 Üsküdar Türbeleri san 1662) cumaertesi günü büyük alay ile ‹stanbul’a geldik... Ramazan›n onuncu günü (30 Nisan 1662) zifaf dü¤ünü oldu. Zifaf gecesi bütün Ahmet Paflal›lar Fatma Sultan’›n Eyüb Ensarî kap›s›ndaki Saray›’nda sabaha kadar can sohbetleri ettik” demektedir. ma Sultan Türbesi’nde Hace Ayfle Sultan vakf›ndan meflrut vazife ile türbedarl›k cihetinin tevcihi yap›lm›flt›r. Melek Ahmet Pafla, 1662 senesinin sonlar›nda vefat etmifl ve vasiyeti gere¤ince, Eyüp’te fiah Sultan Camii karfl›s›nda velinimeti Keçi Mehmet Efendi Hazretleri’nin ayak ucuna gömülmüfltür. Vefat› s›ras›nda o¤lu ‹brahim ile o s›rada 4 yafl›nda olan Fatma Han›m Sultan’a onarbin alt›n lira verilmesini istemifltir. Ayasofya Camii’nde k›l›nan namazdan sonra “Bahçe ‹skelesi’nde tabutu kay›¤a konarak Eyüp kap›s›ndan Fatma Sultan Yal›s›’n›n önünden geçirip, Ebâ Eyüb civar›nda, Kaya Sultan Yal›s› yak›n›nda üstad› Keçi Mehmet Efendi’nin ayak ucuna gömüldü.” Çelebi’nin bildirdi¤ine göre, Melek Ahmet Pafla’n›n F›nd›kl›, Befliktafl, Ortaköy, Üsküdar ve Eyüp’te yal›lar› vard›r. Yine bir ma’bedin cûd u keremi hayfâ kim Eyledi dest-i ecel hâk-› siyâh ecre nihân Eylemifl idi an›n zât›n› Hallâk-› ezel Gül-i gülzâr-› kerem sâhibu’l-hayr ü hasen Ya’ni kim gevher derya-y› âfâk ü ismet Kaya Sultan K›z› Fât›ma Han›m Sultân Bir idi dîde-i ikbâline seng ü....... Cevher itmifldi ibâdetle vücûdin Yezdân Ola Firdevs-i berin içre enîsi Zehra ‹de Cennet’de Hüdâ kasr› lâl-i mercân R›hletin gûfl idicek Feyzî didi târîhin Azm-i celved-i beka eyledi Han›m sultan 1140 (1727) Fatma Han›m Sultan’›n, tavuskuflu kuyruklu flâhidesi üzerindeki kitâbesi fludur: Fatma Han›m Sultan Türbesi. ‹. Parmaks›zo¤lu’nun günümüz türkçesine kazand›rd›¤› Nusretname adl› eserde, Moral› Damat Hasan Pafla’n›n 17 Kas›m 1703’te sad›azam olmas›n› anlat›rken; “Hasan Pafla, o gün efli Hatice Sultan’la birlikte Bâb-› Hümâyun karfl›s›nda Kaya Sultan’›n k›z› Fatma Sultan’›n evinde misafir bulunuyordu” diyerek Fatma Sultan’›n, Ayasofya Camii k›blesi yönünde bir evi bulundu¤unu iflaret etmifltir. Ayr›ca, Manast›r fiehri ile Kesriye Kalesi, Fatma Sultan’›n haslar› idi. Arfliv vesakalar›nda, zengin bir evkafa malik olan Fatma Han›m Sultan evkaf›ndan baz› cihetlerin tevcih edildi¤ine flahit oluyoruz: 11103 Nolu ve 23 N. 1209 (13 Mart 1795) tarihli bir ‘Takrir’de “Esma (ismi) han Kaya Sultan k›z› Fatma Han›m Sultan Türbesi vakf›ndan” Hüdâyî Mahmud Efendi Camii’ne bir cihetin tevcih edildi¤ini görmekteyiz. 14714 Nolu ve 1218 (1803) tarihli bir arfliv vesikas›nda da “Üsküdar’da ‹smihan Sultan k›z› Fatma Han›m Sultan Türbesi vakf›ndan meflrut vezife ile Hüdâyî Âsitânesi’nde, cüzhan cihetinin tevcihi” istendi¤i yaz›l›d›r. 1207 (1792) tarihli bir ‘‹nha’da (Atama), Fat549 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Türbedeki di¤er flâhideler flunlard›r: 1212 Cemaziyelevvel (Ekim 1797). Kitâbesi aynen fludur: Matla’-› flems-i Hüdâ menba’-› Hudâ Mürflid-i râh s›rat› kutb-› da’ire ‹rflâd-› Aziz Mahmud Hüdâyî k.s. Hazretleri’nin evlâd-› kiram›ndan Vakf-› flerife sab›ka mütevelli olan ‹ffetlu fierife Fat›ma Han›m Ruhi çün el-Fatiha. 1212 Ca. 1230 (1815). Mektûbi-i Hazreti veli’ün-niam Sadrüddinzâde Mehmed Ataullah Efendi’nin Mahdumlar› müderrisîn-i kirâmdan Mir Mehmed Sadrüddin Efendi (Sicill-i Osmânî, 3/473) Fenayî Ali Efendi Türbesi. 1236 (1820). Hazreti Hüdâyî es-seyyid Mahmud Efendi (k.s.) Hazretleri’nin bendelerinden Mîr-i mîrân tekaüd es-seyyid Mehmet Arif Pafla. 1250 (1834). Ehl-i tarîk-i Celvetî / Talib-i Seyyid Aziz-i ârifîn / Didi Ziver cevherin tarihini / Oldu Fitnat Han›m’a me’va mekân. 1330-Cemaziyelevvel (Nisan 1912). Tekkenin son fleyhlerinden fiehabeddin Efendi. 28 odal› fleyh evini yapt›rm›flt›r. 1334 (1915). Âsitâne-i Hazreti seccade-niflîn merhûm efl-fleyh Rûflen Efendi Hazretlerinin ahfad›ndan fierife Nazime Han›m bint-i efl-fleyh Abdurrahman Aziz Efendi. Kaynaklar: (G. Oransay, Osmanl› Devleti’nde Kim Kimdi, s. 170, 199, 218) (Ç. Uluçay, Padiflahlar›n Kad›nlar› ve K›zlar›, s. 51-52, 55) (Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Dan›flman Türkçesi, 2/16; 6/39, 41-42, 44, 76, 83, 85-86, 90; 8/70, 89, 111-112, 114-116, 119, 121-123, 125; 9/114, 117, 244-247, 250, 255) (Sicill-î Osmânî, 1/60-64) (Nusretname, 1/205) (H. fiehsuvaro¤lu, As›rlar boyunca ‹stanbul, s. 153-159) (Elif Naci, Kaya Sultan ile Melek Ahmet Pafla, Cumhuriyet, 14 Haziran 1964) (Adnan Giz, Osmanl› Prensesleri, Yay›nlanmam›fl doktora tezi) (C. Erksan, Kaya Sultan’›n Rüyas›, Tarih Dünyas› 1950, say›:1, s. 75) (Gezi Notu) (Hadîkatü’l-Cevâmi, 1/256) (Baflbakanl›k Osmanl› Arfl. Evkaf Defteri II ve III, No: 20826) FENÂYÎ AL‹ EFEND‹ TÜRBES‹ T ürbe, Çavuflbafl› Semtinde ve Boybeyi Sokak üzerindeki Fenâyî Tekkesi Mescidi avlusundad›r. 1281 (1864) tarihinde, Sadrazam Yusuf Kâmil Pafla’n›n efli M›s›rl› Zeynep Han›m taraf›ndan bir sene evvel vefat edip bu tekkenin hazîresine gömülen, annesinin ruhu için, cami ile beraber ihya etmifltir. Türbe ve camiin tamirine annesi taraf›ndan baflland›¤› fakat onun ani vefat› üzerine Zeynep Han›m taraf›ndan tamamland›¤› rivayet edilmektedir. Dikdörtgen fleklindeki türbe, sekiz köflelidir. Duvarlar› kârgir, çat›s› ahflap olup içten hafif kubbelidir. ‹çinde 1158 (1745) tarihinde vefat eden fieyh Fenâyî Ali Efendi’nin ahflap sandukas› bulunmaktad›r. Pek harap durumda iken, 1990 senesinde mükemmel surette yeniden yap›lm›fl ve sandukas› önüne de 16 m›sral› bir manzume yerlefltirilmifltir.(Bu manzume için Fenâyî Tekkesi Mescidi bahsine bak›n›z.) 550 Üsküdar Türbeleri Fenâyî Ali Efendi 1123 (1711)’de Sadrazam Baltac› Mehmet Pafla idaresindeki Osmanl› Ordusuna müridleriyle beraber kat›larak Prut Seferi’ne ifltirak etmifltir. Bu Osmanl›-Rus savafl› s›ras›nda kendisinin ve dedegân›n tafl›d›¤› bayraklardan biri vefat›ndan sonra sandukas› üzerine serilmifltir. Bu bayrak ve gönderleri bugün de türbesindedir. olup, flehir merkezinden oldukça uzakt›r. ‹zmir Caddesi ile Koparan Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde iken 1961’de yeniden yap›lm›fl ve eski flirin durumu ile bir alâkas› kalmam›flt›r. Kitâbesi ve hazîresi yoktur. Önünde, kitâbesi bulunmayan, Yaylasuyu Çeflmesi mevcuttur. Suyu, karfl›s›ndaki da¤›n Seyiryeri’nden gelmektedir. Buras›, Bursa’n›n Bakacak’› gibidir. Türbenin sol taraf›ndaki duvar üzerine 1062 (1652) tarihli ve kitâbeli Kâbe-i Muazzama’n›n, bir büyük çini üzerine yap›lm›fl resmi yerlefltirilmifltir. Bunun ve tavan› süsleyen 10 kollu avizenin Zeynep Han›m taraf›ndan hediye edildi¤i söylenmektedir. Bunlardan ayr› olarak Ali Efendi’nin kulland›¤› el de¤irmeni de bir sepet içinde muhafaza edilmektedir. Cami civar›nda Ç›narl›kuyu K›rkahvesi bulunmaktad›r. Fenâyî Ali Efendi, Hüseyin adl› bir zat›n o¤lu idi. Manisa’ya hicretinde Hâki Baba Mahallesi’ndeki bir evde oturmufl ve bu mahallede bir de cami yapt›rm›flt›. Vakf›n›n ilk mütevellisi Ahmet o¤lu Mehmet nam›nda biri idi. Onun vefat›ndan sonra, Üsküdar’daki tekkenin fleyhlerinin vakf›n mütevellisi olmalar› flart› vard›. Vakfiye, 15 fiaban 1120 (30 Ekim 1708) tarihlidir. Manisa’daki Fenâyî Camii bugün de mevcut GAR‹P DEDE TÜRBES‹ T ürbe, Sultançiftli¤i Köyü’ndedir. DudulluAlemda¤ Yolu’ndan ayr›lan bir yol, bir km. sonra bizi köyün meydan›ndaki aç›k türbenin önüne getirir. Yokufl olan bu yolun sol taraf›nda ve köflede Alemda¤ Orman Bölge fiefli¤i binas› bulunmaktad›r. Köy yolunda mevcut olan ve vaktiyle Sultançifli¤i fieker Suyu’nun akt›¤› dört çeflme de bugün kurudur. Ulu bir a¤ac›n gölgesinde bulunan aç›k türbenin etraf› alçak bir duvar ve demir parmakl›k ile çevrilmifltir. fiâhidesi yoktur. Toprak makberesinin üzerine dört m›sral› flu mermer kitâ- Sultançiftli¤i Köyü Meydan›’ndaki Garip Dede Türbesi. 551 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Sultançiftli¤i Köyü Meydan›’ndaki çeflme. Garip Dede Türbesi kitabesi. be konmufltur: Sultançiftli¤i Köyü Meydan›’ndaki cami. Gönlü Garib Dede’nin ruhuna Fatiha Yâ Kadir yâ Kadir yâ Kadir yâ Kadir Kerem k›l kulundur Hac› Ahmed Lütfi fâkîr Müceddeden inflâ idüb kabrini tenvîr Dareynde mes’ûd buyursun an› Cenâb-› Kadir fî Ramazan-1328 Re’fet Kitâbeye göre türbe, 6 Eylül 1910 tarihinde Hac› Ahmet Lütfi isimli bir hay›r sever taraf›ndan flimdiki flekliyle tamir edilmifltir. Köy ileri gelenlerinin beyan›na göre Garip Dede, çok eski bir mücahittir. Bunlar yedi kardefl olup yedisi de bu civarda medfundur. Bunlardan biri Alemda¤›’nda bir kale infla edip sonradan flehid olan Alemdar Baba’d›r. Di¤er biri de Samandra Köyü’nde medfundur. Di¤er ikisinin kabri ise bugün de mevcut olup Said Halim Pafla Çiftli¤i hudutlar› içinde, Sultan Murat veya Sultan Aziz Kasr› civar›ndad›r. Di¤er üçünün kabirleri meçhuldür. Bu ifade do¤ru ise Garip Dede, Tur-Hasan Bey’in kardeflidir ve burada flehit olmufltur.(Alemdar Baba Türbesi bahsine bak›n›z.) Türbenin karfl›s›nda kuru bir çeflme ve köyün camii bulunmaktad›r. Çeflmenin ayna tafl›ndan daha evvelki bir tarihte yap›ld›¤› anlafl›lmaktad›r. fiimdiki çeflme 1955 tarihlerinde yap›lm›flt›r. Cami ise y›¤ma tafltan infla edilmifl olup ahflap çat›l›d›r. Hiç bir yerinde kitâbesi yoktur. Mihrab› duvar içine gömülüdür. Minberi ahflapt›r. Abdest musluklar›ndan fieker Suyu akmaktad›r. Sa¤daki minaresi tafltand›r. 552 Üsküdar Türbeleri Sultançiftli¤i Köyü, Toptafl› Camii yap›mc›s› Nurbânu Valide Sultan’›n vak›flar›ndan oldu¤undan ‘Sultançiftli¤i’ ad›yla an›l›r. 990 (1582) tarihli bir vakfiyeye göre, Sultançifli¤i, Tafldelen ve Alemda¤ ve buradaki su membalar› Sultan III. Murat’›n annesi Nurbânu Sultan’a ait imifl. Alemda¤› civar›ndaki Sultançiftli¤i sonradan Damat Mahmut Pafla’n›n tasarrufuna geçmifltir. 10 Muharrem 1301 (10 Ekim 1885) tarihli bir vekâletnameye göre, Sultançiftli¤i, ‹rva’da Yazla Çiftli¤i, Beykoz’da Elmal› Çiftli¤i, Davut Pafla yak›n›nda Kafl›kç› Çiftli¤i.... ve Kuzguncuk’ta sahilhane arkas›ndaki arazinin (Fethi Pafla Korusu)... bütün iflleri ile u¤raflmas› için k›zkardefli Saliha Yegâne Han›m’› vekil tayin etmifltir. Mahmut Pafla, Fethi Ahmet Pafla’n›n o¤lu, Cemile Sultan’›n kocas›d›r. (Ahmet Fethi Pafla Camii bahsine bak›n›z.) Kaynaklar: (N. Nirven, ‹stanbul Sular›, s. 232) (Gezi Notu) (Uzunçarfl›l›, Mithat Pafla ve Taif Mahkumlar›, s. 46129) (Ç. Uluçay, Padiflahlar›n Kad›nlar›, s. 154-156) G‹ZL‹CE EVL‹YA TÜRBES‹ VE YER SARSAN BABA TÜRBES‹ T ürbe, Aç›ktürbe Yokuflu üzerinde ve Üsküdar Postanesi’nin arka taraf›ndad›r. Bu aç›k türbenin hemen yan›nda, Yer Sarsan Baba ad›yla an›lan ve bugün mevcut olmayan bir aç›k türbe daha vard›. Türbenin gerisinde ise, yeri hâlâ arsa halinde olan ve ismini türbeden alan, Gizlice Evliya Celvetî Tekkesi bulunuyordu. Gizlice Evliya’n›n kimli¤i belli de¤ildir.(Daha genifl bilgi için bu isimle bilinen tekkesi bahsine bak›n›z.) Vak›f kay›tlar›nda fi›h Hüseyin Efendi kabri diye kay›tl›d›r. Tapu sicilinde de yeri 395 ada, 4-5 parsel diye yaz›l›d›r. Gizlice Evliya Türbesi günümüze kadar gelebilmifl ve 1967 tarihlerinde flimdiki flekli ile onar›lm›flt›r. Türbenin eskiden sebile benzeyen bir durumu vard›. Yol seviyesinden yüksek oldu¤undan, sol taraf›ndaki bir merdivenden türbenin avlusuna ç›k›l›rd›. Merdiven ve türbenin yan duvarlar› kesme tafltan yap›lm›fl olup, etraf› bir demir parmakl›k ile çevrilmiflti. Gizlice Evliya Türbesi. 553 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Gizlice Evliya Türbesi ve çevresi. Her taraf›n› a¤açlar ve sarmafl›klar kaplam›flt›. Gülfem Hatun Türbesi bu ç›nar›n dibinde iken 1940 tarihlerinde kendi ismiyle an›lan camiinin k›ble taraf›na nakledilmifltir. Türbede, Gizlice Baba’ya ait oldu¤u söylenen kitâbesiz, yuvarlak bir tafl ile etraf›ndaki mezarl›ktan getirilip konulan bir kaç flâhide vard›. Bu iki türbenin ve tekkenin etraf›n› saran, A¤a Camii ve Devatîzâde Mehmet Talib Efendi Camii Mezarl›¤›, bugünkü flehir plân›na göre Ahmediye Meydan›, Halk Caddesi, Türbe Kap›s› Soka¤› ve Aç›k Türbe Soka¤› ile çevrili ol- dukça genifl bir alan› kapl›yordu. 1928 tarihlerinde kald›r›larak yerine Belediye Tahsil fiubesi ve PTT binalar› yap›lm›flt›r. Mezarl›¤›n kald›r›lmas› s›ras›nda türbenin yan taraf›nda bulunan türbedar meflrutas› da yok olmufltur. Buradaki flâhideler aras›nda en eski tarihlisi 1192 (1778) rakkaml›s› olup ayr›ca 13 dilimli Celvetî sikkeleri de vard›r. Yaln›z, PTT binas›n›n yerinde, Göztepe Semti’nin kurucusu ve cami sahibi serduhani (bafltütüncü) Mehmet Efendi’nin büyük bir han› vard›. Kaynaklar: (Gezi Notu) (B. fiehsuvaro¤lu, Göztepe, s. 60) (Mir’at, s. 131) GÜLFEM HATUN TÜRBES‹ H adîka yazar›n›n: “Cami-i mezbure karîb flahraha nâz›r türbesi ve ittisâlinde mektebi dahi vard›r” dedi¤i türbe, eski ismi Karacaahmet Caddesi olan, Hakimiyet-i Milliye Caddesi üzerinde idi. Tezkiretü’l-Ebniye’de Gülfem Hatun Medresesi’nin Mimar Sinan taraf›ndan yap›ld›¤› yaz›l› oldu¤u halde cami, mektep ve türbesinin isimleri yaz›l› de¤ildir. Fakat bu eserlerin de Mimar Sinan taraf›ndan yap›ld›¤› muhakkakt›r. Aç›k veya kapal› oldu¤unu bilmedi¤imiz türbe, 1266 (1850) tarihinde zuhur eden bir yang›nda cami, medrese, türbe ve mektep ile bütün bir semt olarak yanm›flt›. Bu yang›ndan 19 sene sonra 1285 (1868-69) tarihinde, cami ve mektep halk taraf›ndan onar›lm›fl fakat medre- 554 Üsküdar Türbeleri se ile türbe tamir edilmemiflti. Bu uzun zaman s›ras›nda da kabir tafl› kaybolmufltu. Gülfem Hatun taraf›ndan dikildi¤i söylenen flimdiki ulu ç›nar a¤ac›n›n yan›na, bugün camiinin k›ble taraf›na nakledilmifl bulunan flâhide dikildi. Üzerine, Gülfem Hatun’un ölüm tarihi unutuldu¤u için yanl›fl olarak 1069 (1658-59) tarihi yaz›lm›flt›r. Kitâbesi fludur: Kabir son olarak, 1940 tarihlerinde ç›nar›n dibinden kald›r›larak flimdiki yerine yani, camiinin k›ble taraf›na nakledilmifltir. Nakiller aras›nda flu tafllar vard›r: 1050 (1640). Hüdâyî Hazretleri’nin mukabelecisi Mehmed Efendi’nin ruhuna el-Fatiha. “Küllu men aleyhâ fân” Kad intekalet ilâ rahmetillâhi Teâlâ el-merhume El-ma¤firetu’s-sa’îdetu’fl-flehîde El-muhtâcetu’l- merhame Gülfem Hatun bint-i Abdullah. Sene 1069 1047 - 1045. Hüdâyî Hazretlerinin mukabelecisi Mehmed Efendi’nin zevcesi Gülsüm ve kerimesi Zeyneb Hatunlar›n ruhlar›na el-Fatiha. Gerçekte ise, Gülfem Hatun, 969 (1561-62) tarihinde Kanunî Sultan Süleyman taraf›ndan öldürtülünce bu yere gömülmüfl ve sonra üzerine bir türbe yap›lm›flt›. Hadîka yazar› Ayvansarayî Haf›z Hüseyin Efendi, bu türbeyi ve kabir tafl›n› görmüfltü. Kaydetti¤i kitâbesi fludur: Cadde üzerindeki türbesinin önü, vaktiyle arzuhalcilerin istek sahiplerinin arzular›n› dile getirmeleri için topland›klar› bir mahaldi. Üsküdar fier’iye Mahkemesi bu türbenin biraz ilerisinde bulunuyordu. Bu durum eski mahkemenin buradan kald›r›lmas›na kadar devam etmifltir. Sâhibetü’l-hayrat sa’îde flehîde Gülfem Hatun fî sene tis’a ve sittîn ve tis’a mie 969 Mehmet Efendi Hüdâyî Tekkesi’nin gelir ve giderini kontrol ederdi. Bu görevi yapana mukabeleci denirdi. (Gülfem Hatun Camii bahsine bak›n›z.) Gülfem Hatun Türbesi. 555 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar GÜLNUfi EMETULLAH VAL‹DE SULTAN TÜRBES‹ T ürbe, Hakimiyet-i Milliye Caddesi üzerindedir. Yeni Cami Külliyesi ile beraber 1708-1711 tarihleri aras›nda yapt›r›lm›flt›r. Bânisi, Sultan III. Ahmet’in annesi Gülnûfl Emetullah Valide Sultan’d›r. Lâle Devri baflmimar› Mehmet A¤a taraf›ndan yap›lm›flt›r. Türbenin sa¤ taraf›nda sebil, sol taraf›nda muvakkithane ve hazîre, arkas›nda hünkâr mahfili ve cami, karfl›s›nda ise Zincirli Kuyu Tekkesi ismiyle de bilinen Halim Gülüm Dergâh› bulunuyordu. Gülnufl Emetullah Valide Sultan flâhidesi. Türbe, sekiz yüzlü olarak tamamen mermerden yap›lm›flt›r. Köflelerine yerlefltirilen sekiz mermer sütunun aras›, pirinç flebekedir. Sütun bafll›klar› istalaktitlidir. Genifl, aln› düz, kemer içleri dilimli, yekpare bir mermer kirifl veya kemer sütunlar› birbirine ba¤lar. Bu sütun ve kirifllerin üzerine, türbeyi daha görkemli göstermesi için kesme mermerden ikinci bir kemer daha yap›lm›flt›r. Bu kafl kemerlerin iç taraflar› yine pirinç flebekedir. Bu flebekeler, gerek döküm ve gerekse motifleri bak›m›ndan, Türk dökme sanat›n›n en güzel örnekleridir. Bu aç›k türbeyi, lame demirler aras›na gerilen bir tel kafes örtmektedir. Kubbe ete¤ini, çepeçevre istalaktitli bir silme çevirmektedir. Bu silmenin örneklerini, cami külliyesinin çeflme, sebil, flad›rvan ve cümle kap›s›n›n etraf›nda gördü¤ümüz gibi, iskele meydan›ndaki III. Ahmet Çeflmesi’nde ve K›s›kl› Çeflmesi’nde de müflahade etmekteyiz. Kubbe ete¤inin iç taraf›nda nefis bir hat ile Ayet-el Kürsi yaz›l›d›r. fiebekeler çiçek, yaprak ve geometrik flekillerle bezenmifltir. Pirinç flebeke bir kap›dan türbeye girilir. Bu eflsiz flaheser türbenin içinde, Valide Sultan’›n yüksek, ihtiflaml› kabir tafllar›n› havi mezar› bulunmaktad›r. Bafl ve ayak tafllar›nda, istiridye kabu¤u fleklinde mihrapç›klar ve kabartma flekiller vard›r. ‹kisinin de arka taraflar›na zarif, uzun servi kabartmalar› yap›lm›flt›r. Gülnufl Emetullah Valide Sultan Türbesi. 556 Ayak tafl›, çeflme ve flad›rvan›nda oldu¤u gibi, vazo içinde çiçek motifleri ile bezenmifltir. Her iki tafl›n üst taraf›na yap›lan sorguçlar, çeflmesindekinin ayn›d›r. Üsküdar Türbeleri Bafl tafl›nda ta’lik yaz› ile yaz›lm›fl 11 sat›r halinde, Arapça bir kitâbesi vard›r. Alt›nda 1127 tarihi yaz›l›d›r. Türbenin ve camiin kitâbeleri, Hezârfen Mehmet Efendi taraf›ndan yaz›lm›flt›r. ‹mzas›n›, flad›rvan avlusuna aç›lan sol yan kap›s› üzerindeki ayetin alt›nda görmek mümkündür. Valide Sultan Edirne’de vefat etmifltir. Afla¤›daki sat›rlar, F›nd›kl›l› Mehmet A¤a’n›n Nusretname adl› eserinden al›nm›flt›r: “Padiflah›m›z›n annesi Gülnûfl Valide Sultan, bir süreden beri yata¤a düflmüfl hasta yat›yordu. Nihayet bu sal› gecesi (7/8 Zilkade 1127, 4/5 Kas›m 1715), saat 9 sular›nda, 75 yafl›nda oldu¤u halde, ruhunu teslim etmiflti. Cenazesi bütün vezirlerin, ulema ve fleyh efendilerle ileri gelen memurlar›n kat›ld›klar› bir törenle Darü’s-saâde’de, Alay Köflkü’nden kald›r›ld›, bir arabaya konularak vasiyeti üzerine ‹stanbul’da, Üsküdar’da yapt›rd›¤› cami bahçesindeki üstü aç›k türbeye defnedilmek üzere, ikinci vezir Kürt Mehmet Pafla’ya teslim edildi. Ertesi Perflembe günü (7 Kas›m 1715), akflam yats› vakti, Valide Sultan’›n cenazesi Davut Pafla Saray›’na getirilmifl ve ‹stanbul Kaymakam› Vezir Kürt Mehmet Pafla ile flehrin ileri gelen kiflileri taraf›ndan, orada karfl›lanm›fl ve sabaha kadar bafl ucunda Kur’an okunmufltu. Ertesi mübarek cuma günü, ‹stanbul’daki vezirler, ulema ve fleyh efendiler cenazeyi oradan ald›lar. Topkap›’dan flehre girerek So¤ukçeflme Kap›s›’ndan (Gülhane Park›’na girilen kap›) Hasbahçe’ye, oradan da Yal› Köflkü’ne (Sirkeci araba vapurlar›n›n az ilerisinde idi.) getirdiler. Padiflah›n emri üzerine bir saltanat kay›¤›na koyarak Üsküdar’a geçirdiler ve an›lan yere defnettiler. Mezar›n›n bafl ve ayak uçlar›na birer mermer tafl diktiler.” (Yeni Valide Camii bahsine bak›n›z.) HACI AHMET PAfiA TÜRBES‹ T ürbe, Do¤anc›lar Meydan›’ndaki Çak›rc›bafl› Hasan Pafla Camii’nin kuzeyindedir. Ramazano¤lu Soka¤›’na aç›lan avlu kap›s›ndan girilir. Mimar Sinan taraf›ndan yap›lm›flt›r. Tezkiretü’l-Ebniye’de “Üsküdar’da Hac› Pafla Türbesi” ad› ile kay›tl›d›r. Hac› Ahmet Pafla Türbesi. 557 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Evliya Çelebi’nin meflhur Seyahatname’sinde “Hac› Pafla Darü’l-kurrâs› ve Türbesi” diye ismi geçer. Ayr›ca bu yerde bir de “Hac› Pafla Saray›”n›n bulundu¤unu belirtmifltir. Çelebi’nin, Hac› Pafla Darü’l-kurrâs› dedi¤i binaya, Hadîka yazar›, Çak›rc›bafl› Hasan Mektebi diyor. Evliya Çelebi, Hac› Ahmet Pafla’n›n bir de mescidi oldu¤unu söylüyor ve “Üsküdar mescitlerinden Hac› Pafla Mescidi en seçkinidir” diyor. Tuhfetü’l-Mimarîn’de Mimar Sinan’›n yapm›fl oldu¤u mescidler say›l›rken “Üsküdar’da bina olunan Hac› Pafla Mescidi” diye ad› geçti¤i halde darü’l-kurrâs›’ndan bahis yoktur. Hadîka yazar› da bu isimle bir mescit yazmam›flt›r. Adliye Naz›r› Hüseyin R›za Pafla’n›n, Hac› Ahmet Pafla Türbesi önündeki y›k›k türbesi. Yan›nda o¤lu fiehremini ‹smet Bey’in kabri vard›r. 558 Haf›z Hüseyin Efendi “Hac› Ahmet Pafla, türbe-i mahsûsas›nda medfundur. Çak›rc›bafl› Camii karfl›s›ndaki hamam› 993 (1585) tarihinde bina olunup, bânisi bundan bir kaç sene sonra vefat etmifltir.” diyor. Burada vefat tarihini yazmad›¤› halde Vefeyât adl› eserinde: “Vüzeradan iken hil’at, sene 1001 (1592-93) tarihinde hulle-pûfl-› na’îm olmufltur.” diyerek Ahmet Pafla’n›n hicrî 1001’de vefat etti¤ini belirtmifltir. Sicill-i Osmânî’de ise 996 (1588)’de vefat etti¤i yaz›l›d›r. Esas türbe kap›s› önünde ikinci bir türbe daha vard›. Bu türbe ile bir ba¤lant›s› bulunmayan bu yap›n›n oval biçimdeki kubbesi dört köfle, alt› mermer sütun üzerine oturtulmufltu. ‹ç alt duvarlar› kesme tafl ile kapl› bulundu¤u halde, d›fl yüzü ve kubbesi mermer ile örtülmüfl idi. Bu ikinci türbe, 1310 (1892) tarihinde Hüseyin R›za Pafla taraf›ndan, 12 May›s 1890 / 6 Kas›m 1895 tarihleri aras›ndaki Adliye Naz›rl›¤› zaman›nda yapt›r›lm›flt›r. Sonradan y›k›lan türbenin tafllar›, etrafa da¤›lm›fl olarak durmaktad›r. Türbenin yap›m› s›ras›nda kap›s› üzerine yerlefltirilen H. 1310 tarihli kitâbe, türbe y›k›ld›¤› s›rada ‹zmirli Ali Pafla Türbesi’nin kap›s› karfl›s›na nakledilmifltir. Kitâbe, esas türbe kitâbesinin bir efli olup Hattat Sami Bey taraf›n- Üsküdar Türbeleri dan yaz›lm›flt›r. Bu s›rada esas türbe de onar›lm›flt›r. Bilmek istersen an› fiemsî didi târîhin Derler idi Hac› Ahmet Pafla an›n ad›n Burada, Ramazano¤ullar›’ndan fiehremini ‹smet Bey ile babas› Hüseyin R›za Pafla gömülüdür. Bu iki kabrin bugün yaln›z kaideleri kalm›flt›r. ‹smet Bey, 1913’te ‹stanbul milletvekili olmufl ve bir sene sonra da ‹stanbul Vali Vekilli¤i ile ‹stanbul fiehreminli¤i’ne atanm›fl, fakat 1917 y›l›nda bir kazaya u¤rayarak denize düflmüfltür. Bir hafta sonra denizde bulunan cesedi babas›n›n yan›na gömülmüfltür. Camiin üzerinde bulundu¤u yan sokak hâlâ, Ramazano¤lu Soka¤› ad›n› tafl›maktad›r. Kitâbede tarih yoktur. Yaln›z son tarih m›sra› ebced hesab›na vurulunca 984 (1576-77) tarihi ç›kar ki, bu, türbenin yap›ld›¤› tarihtir. Hac› Pafla “Kendi destiyle kodu türbesinin bünyad›n” m›sra›ndan da anlafl›laca¤› üzere, türbesini hayatta iken yapt›rm›flt›r. Hüseyin R›za Pafla, 1838’de ‹stanbul’da do¤mufl, valiliklerde, Adliye ve Evkaf Naz›rl›klar›nda bulunmufl ve kitap merakl›s› olarak tan›nm›fl de¤erli vezirlerdendi. Türkçe, Arapça ve Farsça fliirleri ve kitaplar› vard›r. 1322 (1904) tarihinde vefat ederek yukar›da aç›klanan yere gömülmüfltür. Hüseyin R›za Pafla’n›n babas› ‹smet Pafla, Ramazano¤ullar›ndan Necip Bey’in o¤lu olup Enderun’dan yetiflmifltir. Bir çok valiliklerde bulunmufl ve 1282 (1865) senesinde vefat etmifltir. Ahmet Pafla Türbesi kitabesi. Do¤anc›lar Camii hazîresinde ve yerdedir. Kitâbe, Hac› Ahmet Pafla’n›n akrabas› ve cami sahibi fiemsi Ahmet Pafla taraf›ndan yaz›lm›flt›r. (fiemsi Pafla Camii bahsine bak›n›z.) Türbenin içinde dört kabir vard›r. Bunlar›n ikisi ahflap sanduka fleklinde olup di¤er ikisi mermer lâhittir. O devrin simgesi olan ince, dört köfle flâhideler üzerinde örfî destarlar bulunmaktad›r. Lâhitler küçüktür. Hiç birinin üzerinde yaz› ve tarih yoktur. Bunlar Ahmet Pafla’n›n çocuklar›na ait olmal›d›r. Sandukalardan biri, Ahmet Pafla’ya aittir. Tamamen kesme tafltan yap›lan türbe, tek kubbeli olup sa¤›rd›r. Sekiz yüzlüdür. Her yüzünde, üstte olanlar› kemerli, altta olanlar› düz kiriflli pencereleri vard›r. Kubbe, ayr›ca sekiz yüzlü bir kasna¤a oturtulmufltur. Türbe kap›s›n›n kemeri, beyaz ve k›rm›z› renkli mermerle örülmüfltür. Kap› söveleri mermerdir. Kap›n›n üzerinde iki sat›r üzerinde dört m›sral› flu kitâbe bulunmaktad›r: Türbenin duvarlar›ndaki kandillikler hâlâ durmaktad›r. Yaln›z döflemeler çürümüfltür. Kap›n›n iki taraf›nda kitap dolaplar› vard›r. fiam Beglerbe¤isi olan o nesl-i Halid Kendi destiyle kodu türbesinin bünyad›n Türbenin etraf› mezarl›kt›r. Buradaki en eski tarihli kabir tafl›, Mustafa Bey’e ait olup 1010 559 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar (1601-2) tarihlidir. Bir kaç lâhit da¤›lm›fl durumdad›r. Camiin k›ble taraf›ndaki mezarl›k, türbenin etraf›na nakledilmifltir. Hac› Ahmet Pafla, ‹sfendiyaro¤ullar›’ndan olup K›z›l Ahmet Pafla ahfad›ndand›r. fiemsi Ahmet Pafla’n›n amcas›d›r. Enderun’dan yetiflmifl sonra s›ra ile Büyük Emirahur, iki defa Konya valisi, Rumeli Beylerbeyi ve fiam valisi olmufltur. Sultan II. Selim’in ve Sultan III. Murat’›n has nedimi idi. Vefat›nda yafl›n›n 100’ü geçti¤i rivayet olunur. fiemsi Pafla gibi bu da padiflah ile beraber ava giderdi. Ramazano¤ullar›, Adana bölgesinde hüküm sürmüfl olan bir Türk hânedan›d›r. Üç Ok Türkmenleri’ne mensuplard›. Bu Türkmenler’den bir k›sm› Üsküdar’a yerleflmiflti. Paflakap›s›, Jandarma Kumandanl›k binas›n›n sa¤ taraf›ndaki park›n yerinde yak›n tarihe kadar bir Türkmen Mezarl›¤› vard›. Hac› Ahmet Pafla’n›n Kayseri’de Mimar Sinan yap›s› bir camii ve mektebi, ayr›ca Düzce’de dahi bir cami ve mektebi, babas› ‹sfendiyaro¤lu Mahmut Bey’in de Dimetoka da bir tekkesi Halil Pafla Türbesi. 560 vard›. R›za Pafla’n›n kerimesi, Fatma Han›m’›n k›z› Nafia Han›m, Meflhur Tunuslu Ahmed Bin Ayad’›n o¤lu Reflid Bin Ayad ile evlendirilmifl ve bu izdivactan Mehide adl› bir k›zlar› olmufltur. (Tunuslu Mahmud Ayad Pafla Köflkü bahsine bak›n›z.) Kaynaklar: (Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Dan›flman Türkçesi, 2/173 ve 5/69) (M. Meriç, Mimar Sinan’›n Hayat›) (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/230) (M. Tahir, Osmanl› Müellifleri, 2/333) (‹slâm Ans. 9/612) (A. Gövsa, Türk Meflhurlar›, s. 195-329) (A. Gövsa, Meflhur adamlar, 4/1364) (Ayvansarayî, Vefeyât, s. 43) (R. Ziyao¤lu, ‹stanbul Kad›lar› fiehreminleri, s. 206) (M. Pakal›n, Maliye Naz›rlar›, c. 1) (Gezi Notu) (Sicill-i Osmânî, 1/204; 3/204 ve 3/473 ‹smet Mehmet Pafla) (V. R. Zorlu, O Günden Bu Güne, s. 50) (‹nal, Son Sadrazamlar, s. 1517) (Naimâ Tarihi, Dan›flman Türkçesi, 5/2217) (‹nal, Evkaf-› Hümayun Nezaretinin Kuruluflu, Haz. N. Öztürk, Vak›flar Der. 19/66) (Abdullah Kuran, Mimar Sinan, s. 323) (Beyhan Erça¤, Mimar Sinan’›n ‹nfla Etti¤i Türbeler, VI. Vak›f Haftas›. s. 229) (Osm. Arfl. Evkaf Defteri II, No:12939-18380) (Osm. Arfl. Evkaf ‹dareleri Katalo¤u, i/2) (Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar s. 825) Üsküdar Türbeleri HAL‹L PAfiAZÂDE MAHMUT BEY TÜRBES‹ A ç›ktürbe Soka¤› ile Aziz Mahmut Efendi Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde ve Halil Pafla Türbesi’nin sa¤ taraf›ndad›r. Mahmut Bey, Sadrazam Halil Pafla’n›n iki o¤lundan biridir. Di¤er o¤lu Ebubekir Bey’in, babas›n›n türbesinde gömülü oldu¤u rivayet edilir. Mahmut Bey Türbesi’nde de Halil Pafla Türbesi’nde oldu¤u gibi üç lâhit vard›r. Biri, hangi tarihte vefat etti¤i bilinmeyen Mahmut Bey’e, di¤eri Hüdâyî Tekkesi fleyhlerinden olan Abdülhay Efendi’ye, üçüncüsü ise Abdülhay Efendi’nin o¤luna aittir. Bu üç lâhdin üzerindeki sandukalar yok olmufltur. Soka¤a nazaran fevkânî olan Mahmut Bey Türbesi’ne avluya aç›lan mermer söveli ve kemerli bir kap›dan girilir. Söveleri geometrik flekilli olup Halil Pafla Türbesi kap›s›ndan ayr› özelliktedir. Kitâbesi yoktur. Kap› önünde kesmetafl alçak bir duvar vard›r. Bunun y›k›lm›fl bulunan revak›n sütun kaidesi oldu¤u san›lmaktad›r. Kap›n›n sa¤ taraf›ndaki cephede altta iki gömme dolap, cephede alt üst üçer; sa¤ taraf›ndaki cephede altta iki gömme dolap, üstte iki pencere; sol taraf›ndaki cephede -ki bu asl›nda Halil Pafla Türbesi’nin cephesidir- üstte üç, altta bir pencere vard›r. Alt pencereler mermer söveli ve klâsik demir parmakl›kl› olup dikdörtgen fleklindedir. Üst pencereler ise sivri kemerlidir. Türbenin zeminine alt›gen tu¤la döflenmifltir. Abdülhay Efendi’nin vefât›na flu tarih düflürülmüfltür: “K›la Abdülhay sana Hakk rahmeti-1117” (1705-6) Tek sa¤›r kubbesi sekiz yüzlü bir kasna¤a, kasnak da karfl›l›kl› iki ana duvar ve iki tu¤la kemer üzerine oturtulmufltur. Dört taraf›nda düz tromplu küçük yar›m kubbecikleri vard›r. Mermer alemi k›r›lm›flt›r. Halil Pafla Türbesi ve sebili. 561 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Halil Pafla Türbesi. Halil Pafla ve Mahmut Bey türbeleri. Türbenin sokak taraf›ndaki cephesi tamamen kesme tafl ile kaplanm›fl olup iki köflesine birer kabartma sütun yap›lm›flt›r. Üst iki köflesindeki kufl evleri k›r›lm›flt›r. Türbenin alt kaidesi soka¤›n kavsine uyduruldu¤undan, üstte bulunan türbe, iki taraftan k›sa konsollarla d›fla tafl›r›lm›flt›r. Gösterdi¤i mimarî özelliklerden de anlafl›laca¤› üzere türbe, Halil Pafla Türbesi’nden sonra yap›lm›flt›r. Bunu do¤rulayan kan›tlar flunlard›r: Türbenin arka cephesi ve kubbe kasna¤› ise, iki s›ra tu¤la ve bir s›ra kesme tafltan yap›lm›flt›r. b) Mahmut Bey Türbesi, Halil Pafla Türbesi’ne yaslanm›fl olup, tafl ba¤lant›s› yoktur. a) Halil Pafla Türbesi tamamen kesme tafltan yap›ld›¤› halde, Mahmut Bey Türbesi’nin yaln›z sokak taraf› kesme tafl ile kaplanm›flt›r. c) Halil Pafla Türbesi’nin Mahmut Bey Türbesi’ne bakan cephesinde bir çerçeve içinde büyük bir pencere vard›r. Bu çerçevenin üst k›sm›, Mahmut Bey Türbesi’nin kubbesi üzerine oturdu¤u kemeri alt›nda kalm›flt›r. Mahmut Bey Türbesi’nin alt kaidesinin Halil Pafla Türbesi ile beraber yap›lm›fl oldu¤unu tafl ba¤lant›lar›ndan anl›yoruz. (Sadrazam Halil Pafla Türbesi bahsine bak›n›z.) Üsküdar’da do¤an ve yaflayan fieyh Abdülhay Efendi’nin torunu Üsküdarî Molla Mehmet Efendi’nin de bu türbede gömülü bulundu¤u san›lmaktad›r. Mehmet Efendi, büyük kad›l›klarda bulunmufl olup iyi bir hânende ve bestekâr idi. 1730 tarihlerinde vefat etmifltir. Musikiyi, ilâhî besteleri ve fliirleri bulunan büyük babas› Abdülhay Efendi’den ö¤rendi¤i söylenir. 562 Üsküdar Türbeleri HALLAÇ BABA VEYA GAN‹ EFEND‹ TÜRBES‹ Harap ve çat›s› çökmüfl olan bu türbede ayr›ca, iki fener, bir 99’luk tesbih ve bir kaç levha göze çarp›yordu. T ürbe, Toptafl› Caddesi’ne aç›lan, K›zlar A¤as› Ç›kmaz› üzerinde ve Hallaç Baba Sa’diyye Tekkesi’nin avlu kap›s› yan›nda idi. Bugün, türbe, tekke ve ç›kmaz sokak mevcut de¤ildir. 1972 tarihinde, yeni aç›lan Toptafl› Bulvar› sebebi ile y›kt›r›ld›. (Bu tekke bahsine bkz.) Türbede, Hallaç Gani Efendi’nin; 1901 tarihinde vefat eden, bu tekkenin fleyhlerinden Ali Efendi’nin; Vefat tarihi bilinmeyen, Mehmet Emin Efendi’nin; May›s 1326 (1908) tarihinde vefat eden Ahmet Ferit Efendi’nin; Vefat tarihi bilinmeyen, ‹brahim Zihni Efendi’nin ve kim oldu¤u bilinmeyen bir kimsenin sandukalar› vard›. HAfi‹M BABA TÜRBES‹ T ürbe, ‹nadiye Semti’nde ve bu isimle bilinen meflhur tekkesinin alt›nda ve Gündo¤umu Caddesi ile ‹nadiye Mezarl›k Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde idi. Yeri, bugün arsa halinde bulunan türbede, 1197 (1783) tarihinde vefat eden Bektâflî fleyhi Haflim Baba medfundur. Haflim Baba, Celvetîlik’ten ayr›l›p Bektâflî babas› oldu¤u için babas› fieyh Yusuf Nizameddin Efendi’nin türbesine gömülmemifltir. Fevkânî olan ve semahane olarak kullan›lan tekke mescidinin alt›ndaki bir oda türbe haline getirilerek buraya defnedilmifltir. (Haflim Baba’n›n öz geçmifli için Band›rmal› Tekkesi Camii bahsine bak›n›z.) Haflim Baba Türbesi ve solundaki çeflme harabesi. Çeflme ayn› zamanda tekkenin abdest mahalli idi. 563 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar HAYDAR BABA TÜRBES‹ Haydar Baba Türbesi. T ürbe, eski Haydarpafla Mesiresi’nde ve flimdiki Haydarpafla tren istasyonunun hemen arkas›nda demir yollar› aras›ndad›r. Karfl› sayfada Haydar Baba Türbesi içinde Halit A¤a kitabesi. Bu aç›k türbe, halk aras›nda, Haydar Baba Türbesi ad›yla bilinmesine ra¤men, türbede medfun olan kifli, Abdullah isimli bir zatt›r. Türbe yak›flt›rma ad›n›, Haydar Pafla’n›n (öl. 1595) Kanunî devrinde (1520-1566) yapt›rm›fl oldu¤u ve sonra kendi ad› ile an›lan ‘Hadâik-i Sultaniye’ den alm›flt›r. Bu padiflah bahçesinin ortas›nda, ad›n› yine bahçeyi yapt›ran›n isminden alan, Mehmet Efendi’nin, Haydar Pafla Camii ismiyle an›lan bir camii vard›. Türbe iflte bu camiin yan›nda idi. Gayet bak›ml› olan ve üzeri bir demir kafes ile örtülü bulunan türbenin girifl kap›s› üzerinde yeni yaz› ile; “Bismillâhirrahmânirrahîm. Burada yatmakta bulunan Abdullah Baba’n›n ve Haydar Baba Hazretlerinin ruhuna Fatiha” Haydar Baba Türbesi. Karfl› sayfada Haydar Baba Türbesi içinde Abdullah Baba flâhidesi. 564 Üsküdar Türbeleri diye yaz›l›d›r. Kap›n›n yan›ndaki mermer kitâbede ve iki sat›r halinde: “Sâhibu’l-hayrat darü’s-saâdetü’fl-flerife a¤as› Hazreti Halid A¤a. 1211 (1796)” diye yaz›l›d›r. Halid A¤a’n›n, bu cami yak›n›nda bir çeflmesi ve namazgâh› ve ayr›ca Kad›köy’de Halit A¤a Soka¤› üzerinde 1209 (1794-95) tarihli güzel bir çeflmesi vard›r. (A¤a için, Abdülmecit Han Çeflmesi bahsine bak›n›z.) Türbenin ortas›nda beton bir sanduka ve bu sandukan›n ayak taraf›ndaki yuvarlak mezar tafl› üzerinde de; le maruf bir zat, kendi için vefat›ndan önce haz›r eyledi¤i kabrinde medfundur. Haflimî, vefat›na bu tarihi demifltir: Yâ Hû merhûm ve ma¤fûrleh lâ-mevtî Abdullah Baba’n›n ruhuna / el-Fatiha 1282 (1865) diye yaz›l›d›r. Sandukan›n üzerine de 13 dilimli bir tarikat sikkesi konmufltur. Türbe, gayet harap bir durumda iken, 1955 tarihinde flimdiki flekliyle onar›lm›flt›r. (Haydar Baba’n›n kimli¤i için Haydar Dede Mescidi bahsine bak›n›z.) Merhum Konyal›, Haydar Baba Türbesi ile Haydar Dede Mescidi bahislerini biribirine kar›flt›rm›flt›r. Buradaki kitâbeler de yanl›flt›r. Kaynaklar: (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/241) (Gezi Notu) (Konyal›, Üsküdar Tarihi 1/358. H‹MMET DEDE TÜRBES‹ T ürbe, Karacaahmet Camii yerinde bulunan, eski Taflç›lar Camii k›blesi yönünde ve köfleye yak›n bir yerde bulunan, Hoca Mikail bin Mahmud fiirvanî adl› zat›n kabri karfl›s›nda idi. Hoca Mikail’in mermer sandukas› bugün de mevcut olup yar›ya yak›n topra¤a gömülmüfltür. Hadîkatü’l-Cevâmi adl› eserinde Hüseyin Efendi flu bilgiyi vermektedir: “Bu camiin karfl›s›nda Himmet Dede denmek565 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Kudve-i ehl-i safa Hazreti Himmet Dede kim ‹tdirüb lah-i hayat›nda mezar›n› bina Hâflimî dâî didi merkadinin târîhin Can ile meflhed-i Himmet Dede’ye eyle du’a 1041 (1631) Himmet Dede Hazretleri’nin kabridir. Sene 1052 (1642). Nakli 24 Muharrem 1336 (9 Kas›m 1917) Himmet Dede Hazretleri, Valide-i Atik Camii Dergâh›’nda oturur iken vefat etmifltir. Selimzâde Emnî Çelebi flu tarihi söylemifltir: “fiehidlik Mescidi civar›nda, fiehidlik Türbedar› ünvaniyle müstahdem iken vefat eden Balabanî du’â-gû-y› flehir fieyh Hasan Hüsnü Efendi ‹bn-i Ali Pafla medfundur. 1347 (1928). Nam›na mezar tafl› vard›r.” Bu tafl bugün mevcut de¤ildir. “Himmet Efendi oldu dâr-› bekaya âzim” 1336 (1917) tarihinde, Kad›köy-K›s›kl› Tramvay yolu yap›l›rken, mevcut yolu geniflletmek icap etmifl ve bu aç›k türbe büyük bir merasimle, Karacaahmet Mezarl›¤› fiehitlik Camii’nin sol taraf›na ve 30 ad›m ilerisine nakledilmifltir. Etraf›, demir parmakl›k ile çevrilmifltir. Yukar›da yaz›lan kitâbe bugün mevcut de¤ildir. Eskiden mermer bir levha halinde demir parmakl›¤›n üzerinde idi. 1917 tarihinde dikilen sütun fleklindeki flâhidesi üzerinde flu yaz› vard›r: Yâ Latîf. Fâtih-i Ba¤dad Sultan Murad Han-› râbi’nin Alemdar› kutbü’l-ârifîn fleyhü’l-mücahidîn Himmet Dede Türbesi. 566 ‹. Hakk› Bey, Merâk›d adl› eserinde diyorki: Himmet Dede kabrinin yan›nda, demir parmakl›k içinde, “Yanya eflraf›ndan Koca Arslan Pafla sülâlesinden Murtaza Bey’in 1339 (1920)” tarihli kabri vard›r. Hadîka yazar›n›n verdi¤i 1041 tarihi yanl›fl olmal›d›r. Ba¤dat Seferi, 8 Nisan 1638 tarihinde Sultan Murat’›n Üsküdar’a geçmesi ile bafllam›fl ve 24 Aral›k 1638 tarihinde de son bulmufltur. Kaynaklar: (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/223) (‹. Hakk›, Merâk›d-› Mu’tebere-i Üsküdar, s. 53-54) (Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Dan›flman Türkçesi, 2/177-178) Üsküdar Türbeleri ‹S‹MS‹Z TÜRBE E skiden Ahmediye Meydan›’nda ve tahminen Üsküdar Postahanesi’nin sol taraf›nda bulunan türbe, bilinmeyen bir tarihte Ahmediye Camii önüne nakledilmifltir. hemen yan›ndaki mermer Pirinççi Çeflmesi de nakildir. ait oldu¤u belli de¤ildir. Bu nakil s›ras›nda, flimdi Üsküdar Pasaj›’n›n bulundu¤u yerde mevcut olan fieyh Mehmet Tâlib Efendi Camii karfl›s›nda, yani Halk Caddesi’ nin sol köflesinde bulunan hazîresi de bu ‹simsiz Türbe’nin arkas›na nakledilmifltir ki, resimde de görülmektedir. Aç›k türbe içindeki mücevvezeli lâhdin kime ‹simsiz Türbe. ‹simsiz Türbe önüne yap›lan nakil fieyh Mehmet Talip Efendi Camii hazîresidir. ‹simsiz Türbe. 567 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar ‹SKENDER BABA TÜRBES‹ T ürbe, A¤ahamam› ad›yla bilinen semtte, Dönmedolap Sokak ile Gündo¤umu Caddesi’nin birleflti¤i yerde ve meflhur Kaymakç› Tekkesi’nin k›blesi taraf›ndad›r. Sa¤ taraf›nda A¤a Hamam› ve sol taraf›nda ise A¤a Camii bulunmaktad›r. Semtin en eski yap›s› olup ondan evvel, bu yol üzerinde, ‹stanbul’un Fethi’nde ilk hutbeyi okuyan ve ilk Cum’a namaz›n› k›ld›ran ‹brahim Efendi’nin ve çocuklar›n›n medfun bulundu¤u Hatibzâdeler Türbesi ile ünlü ‘menzilhane’ bulunuyordu. Türbe kap›s› yan›ndaki 1141 (1728-29) tarihli, Sadrazam Damat ‹brahim Pafla Çeflmesi’nin bugün yaln›z haznesi kalm›flt›r. Mermer yüzü, 1945 tarihlerinde Topkap› Saray› Ortakap›s›’n›n sol taraf›na nakledilerek monte edilmifltir. Hadîkatü’l-Cevâmî yazar› ‹skender Baba için flu bilgiyi vermektedir: evvel var oldu¤u san›lmaktad›r. Türbenin kap›s› önünde evvelce bir türbe daha vard›. Etraf›n›n kesmetafl bir duvar ile çevrili oldu¤u ve bu duvar üzerinde kemerli bir kap›s›n›n ve mermer söveli klâsik topuzlu demir parmakl›kl› bir hâcet penceresinin bulundu¤u kal›nt›lardan anlafl›lmaktad›r. Üzeri de ahflap bir çat› ile örtülü imifl. Y›k›lm›fl bulunan duvar›n artan bakiyeleri ve mermer söveler ve bu söveler üzerindeki demir parmakl›k yuvalar› bugün de görülmektedir. Bunlar üst üste yerlefltirilmek suretiyle bir duvar oluflturulmufltur. Bu birinci türbede iki kabir vard›r. Biri fieyh Abdurrahman Efendi’ye ait olup ayak tafl› üzerindeki kitâbesi fludur: Meflayih-i tarikat-i Halvetiyye’den Merhûm ve ma¤furunleh Kaymakç›zâde Efl-fleyh el-hâc Abdurrahman Efendi ibn-i Efl-fleyh Mehmet Efendi ruhuna Fatiha 1124 Bafl tafl›ndaki kitâbesi ise fludur: ‹skender Baba Türbesi hazîresinde Kaymakç› Tekkesi fleyhlerine ait flâhideler. “Kaymakç› Tekkesi bânisi, Yeniçeri Efendisi Mehmet Efendi’dir ki, 955 (1548)’de vefat edip orada medfundur. Yan›nda meflâyih-i sufiyeden (tasavvuf ehli fleyh) ‹skender Baba medfundur.” ‹skender Baba Türbesi’nin 1548 tarihinden Hankâh-› âlemin bir fleyh-i kâmil-i ârif-i Can gibi gözden nihân oldu cihândan çekdi pâyi Heb fi’llah olub mazhar o mahbûbü’l-kulûb Cem ide Piri Hüdâyî ile Cennet’de Hudâyî Bunda ârâm eylemek itmez tasavvuf-› âflikân Bu güzergâh-› fenâdan geçmede flâh ü gedâyî Nâ-bergâh kurb-i Rabbani’ye buldukda vusûl Tekye-gâh-› asr›nda kalmad› hiç hûy ü hây Gûfl›na erdikde emr-i “‹rciî” bin can ile Asitan-› Hazreti Mevlâ’ya oldu hem-sâye Didi bir yâr-› s›ddîk› fevtine târîh içün Eyliye Kaymakç›zâde gülistân-› kabrini cây 1224 (1809) Silindir fleklindeki di¤er kabrin flâhidesinde yaz› ve tarih yoktur. Bunun, Kaymakç› fieyh’in o¤lu ve fieyh Abdurrahman Efendi’nin babas› olup 1183 (1769) tarihinde vefat eden Celvetî fieyhi Mehmet Efendi’ye ait oldu¤u bilinmektedir. Demir bir kap›dan ‹skender Baba Türbesi’ne girilir. Kitâbesi yoktur. ‹çeride üç ahflap sanduka vard›r. Öndeki çok büyük olup ‹skender Baba’ya, di¤eri, 1262 (1848) tarihinde vefat eden fieyh Mehmet Sad›k Efendi’ye aittir. Üçüncü sanduka mazanneden fieyh Abdurrahman Efendi’nin dervifllerinden olup k›rk sene inzivaya çekilip 1205 (1790) tarihinde vefat eden 568 Üsküdar Türbeleri Hasan Efendi’ye aittir. XX. yüzy›l›n bafllar›nda flimdiki flekliyle tamir ettirilen türbe y›¤ma moloz tafl›ndan yap›lm›fl olup, ahflap çat›s› kiremit döflelidir. Dört pencereden ›fl›k al›r. Dikdörtgen biçiminde oldu¤undan çat›s›n› kal›n, ahflap bir direk tafl›maktad›r. Türbe de, tekke ile beraber daha evvel Sefazâde Hac› Mehmet Efendi taraf›ndan 1800 tarihlerinde tamir edilmifltir. Türbede yak›n zamana kadar pek çok etnografik eflya vard›. Bugün azalm›flt›r. Kaynaklar: (Gezi Notu) (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/214) (Sicill-i Osmânî, 4/276 Kaymakzâde el-hac Mehmet Efendi) (Mir’at-i ‹stanbul, s. 89-90) (Ayvansarayî, Mecmua-y› Tekaya) (Zakir fiükrü Efendi, ‹stanbul Tekkeleri, Haz. fi. Akbatu, ‹slâm Medeniyeti Mec. 1/79) (Sad›k Vicdani, Tomar-› Turuk-› Aliyye) (1256 ve 1294 tarihli Âsitânei Aliyye ve Bilâd› Selasede Kain Elan Mevcut ve Muhterik Olmufl Tekkeler) (Hüseyin Vassaf Bey, Silsile, yazma) ‹VAZ FAK‹H TÜRBES‹ Türbe, Büyük Çaml›ca’n›n en yüksek yeri olan Sefa Tepesi’ndedir. Etraf›n› alçak bir duvar ile demir parmakl›¤›n çevirdi¤i bu aç›k türbenin bafl ve ayak uçlar›nda birer servi a¤ac› bulunmaktad›r. Bafl tafl›na yeni yaz› ile: Hüve’l-Bâkî Hicrî 735’te vefat eden mazanneden ‹vaz Fakih kuddise s›rruhunun 1944’te Bay Zeynel Alantor taraf›ndan kabri yapt›r›ld›. ‹skender Baba Türbesi yerleflim krokisi. Uttafl-› alem içün k›ld› hafr ile inflâ Ziya Efendi bu mahalde pür-safâ fieyh Efendi kalemden su gibi bir târ Zihî bu bi’r-i latîf oldu hayrü’l-ehibbâ 1277 (1860-61) Bugün k›r kahvesinin arkas›nda kalan türbenin flâhidesine tafllar yap›flt›r›lmakta ve hâlâ ziyaret edilmektedir. Kuyu ise, bir niyet kuyusu haline gelmifltir. Dilek sahipleri dileklerinin yerine gelmesi için buraya tafllar atmaktad›r. Evliya Çelebi, meflhur Seyahatname’sinde; “Büyük Çaml›ca mesiresi, göklere bafl kald›rm›fl bir da¤›n tâ tepesinde yüce bir tekke idi.” demektedir. Evliya Çelebi’nin ismini vermedi¤i bu tekke bir Bektâflî Dergâh› idi. diye yaz›l›d›r. Evliya Çelebi, 1630 y›llar›nda bu yerden bir tekke olarak bahsetti¤i halde, Hadîka yazar› hiç söz etmemifltir. Hadîka’n›n müellifi Hüseyin Efendi’nin eserini yazd›¤› 1770 tarihlerinde bu tekke art›k mevcut de¤ildi. Tekkenin yan›ndaki ahflap türbe ve türbedar odas› 1935 tarihlerinde y›k›lm›flt›r. Son türbedar ise, Bektâflî fieyhi, Hasan Tahsin Baba idi. (Bu tarihte, Belediye bir tak›m türbeleri tamir ettirmifl ve bu arada Çaml›ca’daki Selâmi Ali Efendi Türbesi’ni de yapt›rm›flt›.) Türbeyi ziyaret eden büyük flair Abdülhak Hamid Tarhan (1852-1937) Çaml›ca’da Bir Türbe adl› fliirinde bu türbeden bahseder: Türbenin yan›ndaki tekke binas› ile küçük türbedar evi yok olmufltur. Ayak ucundaki kitâbeli, mermer bilezikli kuyusu elan bakidir. Üzerine hak edilen kitâbe fludur: Yer semaya, vakt ise flâma yakin Bir hava-yi sünbülî, manzar hazin. fiehrin en yüksek civar›nda idim. Bundan eflâke yak›n bir yer didim. Ayak tafl›nda ise: “1957 y›l›nda Belediyece onar›lm›flt›r.” 569 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Arz›n üstünde, cihânda müfltehir, fiehrimizin ulviyet-i mevkice bir fiehrimizde Çaml›ca en hofl tepe, Gezdi¤im yer onda en son mertebe. Kim onun da dahilinde üç ç›nar, Bir de bâb-› adem, yani mezar. Kimse medfun olmam›fl bir makbere, Makber olmakt›r mukadder her yere. Türbe yok, mevcut lâkin türbedar En güzel mevkide sakin türbedar. Dahilinde âlem-i mehtaplar, Hem-dem olmufl mestler, hem-hâblar. Bûseler, âgûfllar, cûfl-u hurûfl Handelerle, naralarla ayfl-ü nûfl Dahilen dîvân-› iflret pür cünûn, Haricen dîvâr-› hayret pür-sükûn. Bu fliirden, türbenin 1880 tarihlerinde bulunmad›¤›n› ve 1935 tarihinde y›k›lan yap›n›n ise sonradan infla oldu¤u anlafl›lmaktad›r. Kitabeye göre ‹vaz Fakih, Osmanl› Devleti’nin ikinci hükümdar›, Sultan Orhan devrinde (1324-1360) ve 735 (1334-35) tarihinde vefat etmifltir. Orhan Gazi zaman›nda Hereke, Tavflanc›l, Gebze, Dar›ca, Tuzla, Pendik, Kartal ve Maltepe kaleleri, 730 (1329) tarihinde, flimdiki Gebze’nin güneybat›s›nda bulunan Pelekonon Ovas›’nda yap›lan savafl sonucu zaptedilmifl ve Türk Ordusu Merdiven Köyü’ne kadar ilerlemiflti. Buradaki ‹mparator Av Köflkü, Orhan Gazi taraf›ndan bir Ahi Dergâh› haline getirilmiflti. Bir fütüvvet (gönüllü yi¤itlik, fedaîlik) yolu, terbiyevî bir esnaf kuruluflu olan Ahiler o ça¤larda Osmanl›lar’›n beflinci kolu, gizli bir örgütü idi. Bunlar yabanc› ülkelerden haber sa¤larlar ve düflman› gözetlerlerdi. Bu dergâh›n fleyhlerine de resmen Bizans’› gözetlemek vazifesi verilmiflti. Bunlar, Gözcü Baba, Gül Baba, Ali Baba, Balc› Baba, Mah Baba, Eren Baba, fiahkulu Baba, Yörük Baba, Sancaktar Baba, Mansur Baba, Semerci Baba, Garipçe Baba, Buhur Baba, Kartal Baba ve Çaml›ca Baba gibi kimselerdi. Sayg›yla an›lmas› lâz›m gelen bu zatlar, Bektâflî inançlar›na göre, k›rk erenlerdir. Bunlar›n büyük bir k›sm›, sonradan siyasi durumun de¤iflmesi neticesinde flehid olmufllar ve bulunduklar› yerlere gömülmüfllerdi. Bir f›k›h bilgini olan ‹vaz Fakih’in bunlardan biri oldu¤u san›lmaktad›r. fiehid olan kimsenin bulundu¤u yere gömülmesi eski bir âdettir. Süleyman fiah’›n Bolay›r’da; ‹stanbul’un fethi s›ras›nda ve sokak 570 muharebeleri esnas›nda flehid düflenlerin yol kenarlar›na gömülmesi bu yüzdendir. 730 (1329) tarihinde kazan›lan muharebe neticesi, Türk öncü kuvvetleri Çaml›ca Tepeleri’ne kadar gelmifllerdi. Bu s›ralarda Orhan Gazi, Çaml›ca havalisini de içine alan, fakat gerçek hudutlar› bilinmeyen genifl bir bölgeyi Do¤anc›lar›na t›mar olarak vermiflti. T›mar, Akflahin ve Akdo¤an isimlerinin karfl›l›¤› olan Laçin ismini tafl›yordu. Laçin T›mar›, sonradan gelen padiflahlar taraf›ndan da kabul edilmifl ve yenilenmifltir. Bu hükmün, Y›ld›r›m Bayezid (791-804) (1389-1402) taraf›ndan verildi¤i ve o¤lu ‹sa Çelebi zaman›nda ve 805 (1402-3) tarihinde yenilendi¤i de ileri sürülmektedir. Büyük tarih yazar› ‹brahim Hakk› Konyal›, bir mecmuaya yazd›¤› yaz›da Laçin T›mar›’n›n anlam›n› anlatmakta ve bu arada da; “Y›ld›r›m Bayezid do¤anc›lar›na tahsis etti¤i Üsküdar’›n do¤usundaki yerlerden Çaml›ca’daki bir çiftli¤i, ‹vaz Fakih isminde bir âlime vermifl ve onu her çeflit vergiden muaf tutmufltu. O¤lu ‹sa Çelebi de hicrî 805 tarihli bir hükümle babas›n›n emrini teyid etmifltir....” demektedir. Ayn› yaz›da, eski Ayasofya mütevellisi Dervifl Çelebi taraf›ndan yap›lan Kocaeli’nin Gebze Kazas›’na ba¤l› bir köy oldu¤u kaydedildikten sonra, “..... bu köyün Çelebi Sultan Mehmet taraf›ndan ‹vaz Fakih’e verildi¤i ve onun da tevliyeti (vak›f ifllerinin idaresi, mütevelli) evlâd›na geçmek flart›yla vakfetti¤i, ‹vaz Fakih’ten sonra buras›n›n o¤lu Ali’ye, daha sonra bunun o¤ullar› Ahmet, Mahmut ve H›z›r’a geçti¤i ve tahrir zaman›nda buras›n›n H›z›r’›n o¤ullar›ndan Mahmut’un tasarrufunda bulundu¤u....” kaydedilmifltir. Bu aç›klamalara göre, ‹vaz Fakih’in sonradan konulan flâhidesi üzerindeki vefat tarihinin do¤ru olmamas› icap eder. Çelebi Sultan Mehmet zaman›nda ve 822 (1419) tarihinde sa¤ oldu¤u görülen ‹vaz Fakih’in flâhidesindeki 735 (1334-35) tarihi aras›nda 87 senelik bir fark vard›r. Vak›flar Genel Müdürlü¤ü’nde bulunan bir Üsküdar Türbeleri vakfiyeye göre, Çelebi Sultan Mehmet (14131421) kendi fleyhi olan ‹vaz Fakih’e iki Çaml›ca aras›n› temlik (mülk olarak verme) etmifltir. ‹vaz Fakih de bu yerleri vakfetmifltir. K›s›kl› Çeflmesi’nin ilk bânisinin de bu zat oldu¤u söylenir. arzuhalden Ba¤larbafl› Rum ve Ermeni mezarl›klar› sahalar›n›n da ‹vaz Fakih Vakf›’ndan oldu¤unu ve burada ilk önce Rum Mezarl›¤›’n›n tesis edildi¤ini ve sonradan da bir k›sm›n›n Ermeni Mezarl›¤› haline getirildi¤ini ö¤reniyoruz. Mehmed Hafid Efendi, Mehahü’l-miyah (güzel sular) adl› eserinde, 3 Muharrem 1245 (5 Temmuz 1829) tarihli bir takrirden de, Beyo¤lu, Galata ve Bo¤aziçi’ne gelip yerleflen Ermeniler’in vilâyetlerine ve Üsküdar’a nakledildi¤ini ö¤reniyoruz. “K›s›kl› ve havalisi, Laçin T›mar› namiyla ‹vaz Fakih ad›nda, büyüklü¤ü gerçek bir fleyhe verildikte, fleyh bu büyük araziyi vakf edip, evlâtlar› da mütevelli olmufllard›r. Bu mütevellilik 1212 (1797) tarihinde bile yürürlükte idi. fieyhe verilen (temlik olunan) arazi Tophanelio¤lu Çeflmesi’ne kadar uzan›yordu. Evlad› elinde Çelebi Sultan Mehmed Han tu¤ras›yla gördü¤ümüz berat›n suretidir. Burada, Laçin T›mar›’na mutasarr›f ‘kudvetü’l-meflayih’ ‹vaz Fakih’in elinde oldu¤u ve hiç bir kimsenin bu t›mara müdahale etmemesi lâz›m geldi¤i yaz›l›d›r. Bu berat, 822 (1419) tarihinde ‘Meflta-y› Nerdibanl›’ da yani flimdiki Merdivenköy’ünde verilmifltir” diyor. Baflbakanl›k Osmanl› Arflivi’ndeki tarihsiz bir fievval 1255 (Aral›k 1839) tarihlerinde, ‹vaz Fakih Vakf› mütevellisi fierife Hidayetullah Han›m idi. ‹stanbul Ansiklopedisi’ndeki Çaml›ca Bektâflî Tekkesi adl› yaz›da, “‹stanbul fethinden bir as›r kadar evvel Çaml›ca Baba ad›nda bir dervifl taraf›ndan kuruldu¤unu tahmin ediyoruz. Yani bu tekke ismini kuruldu¤u tepeden almam›fl, tepe, tekkeye ve bânisine nisbetle isimlendirilmifltir” denilmektedir. ‹stanbul’da Yata¤an Mescidi bânisi ‹lyas A¤a’n›n 901 Saferi bafllar›nda (Ekim 1495) vaki olmufl vakfiyesinde, ‹vaz Fakih Köyü’nde bir de¤irmenin vakfedildi¤ini görüyoruz. Türbenin son türbedarlar›ndan olan Hasan Tahsin Baba, Büyük Çaml›ca Tahir Baba Bektâflî Tekkesi’nin fleyhi idi. Kaynaklar: (Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Dan›flman Türkçesi, 2/176) (‹stanbul Ans. 7/3713-3717) (B. fiehsuvaro¤lu, Göztepe, s. 9 vd.) (E. Ayverdi, Fatih Devri, 4/612) (Mehmed Hafid, Mehah-› Miyah) (Barkan-Ayverdi, ‹stanbul Vak›flar› Tahrir Def. s. 424) (Konyal›, Üsküdar Tarihi 1/360) (Osmanl› Arfl. Evkaf Defteri III, No: 20132-24553) ‹ZM‹RL‹ AL‹ PAfiA TÜRBES‹ T ürbe, Do¤anc›lar’da Çak›rc›bafl› Hasan Pafla Cami’inin kuzey taraf›nda olup, camiin son cemaat yerine bitifliktir. Ön taraf›nda, 1703 tarihli çeflmesi, sol taraf›nda ise Hac› Ahmet Pafla Türbesi vard›r. Bu aç›k türbenin Çak›rc› Hasan Pafla Camii ile beraber 1558 tarihinde yap›lm›fl oldu¤u, son cemaat yeri ile olan kesme tafl ba¤lant›lar›ndan anlafl›lmaktad›r. Büyükçaml›ca’da ‹vaz Fakih Türbesi. 571 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Evliya Çelebi, Hac› Pafla’n›n bir de darü’l-kurras›n›n bulundu¤unu bildirmektedir. Bu mektebin, Ali Pafla Türbesi’nin yerinde veya üzerinde oldu¤u san›lmaktad›r. Çelebi, bu darü’lkurradan dolay› Çak›rc›bafl› Camii’ne “Hac› Pafla Mescidi” demektedir. Ali Pafla’n›n 1133 (1721) tarihinde gömülmesi ile buras›n›n türbe haline getirildi¤i, kendisinden evvel bu yere hiç bir kimsenin gömülmemesi ile sabittir. 1721 tarihinden evvel mektebin y›k›lm›fl olabilece¤i de akla gelebilir. Türbenin, son cemaat yerine bakan yüzünde üç, Hac› Pafla Türbesi’ne bakan cephesinde dört, iki yanda ise sa¤da üç, solda iki penceresi vard›r. Pencereler dökme demir flebekelidir. Tamamen kesme tafltan yap›lan duvarlar›n›n üzeri harpufltal›d›r. Türbe taraf›ndaki yüzüne bir kufl evi yap›lm›flt›r. Dellak lâkab› ile an›lan Ali Pafla, 1114 (1702) tarihinde sipahiler a¤as› olmufl ve sonra sadaret kethüdal›¤› görevine getirilmifltir. Vezirlikle yeniçeri a¤as› olan Ali Pafla, Belgrad, T›maflvar ve Rumeli valiliklerinde bulunmufl ve daha sonra da M›s›r, Erzurum ve Azak’a memur edilmifltir. ‹zmirli Ali Pafla Türbesi. Kandiye Muhaf›zl›¤›’ndan tekrar M›s›r Valisi olmuflsa da 20 A¤ustos 1720’de Boflnak Recep Pafla’n›n M›s›r Valili¤i’ne atanmas› üzerine aç›kta kalm›flt›r. Bu s›rada, Ali Pafla’n›n üzerinde kalan beylik alacaklar›n›n tahsili için Kapucubafl› H›s›m Mehmet A¤a Kahire’ye gönderilmiflti. Mehmet A¤a, Ali Pafla’y› buradaki Yusuf Kulesi’ne hapsederek mal ve eflyas›na el konmufl ve sonra da padiflah ferman› ile Azepler Odabafl›s› Acem ‹brahim A¤a ile beraber idam edilerek kesik bafllar› 29 Cemaziyelevvel 1133 (29 Mart 1721) tarihinde ‹stanbul’a getirilmifltir. Ali Pafla’n›n hamzavî flâhidesi üzerindeki kitâbe fludur: Diriga olmufldu M›sr’a mustahf›z Ali Pafla Eyleyüb cam-› flehadet oldu âhir zehr ü ukbâ Vezir-i muhterem hatem-i fliyem bir zat idi hayfâ Gülistan-› cinâne uçdu ruhu andelib âsâ Salâh ü iffet üzre geçmifl idi cümle evkât› Olub ma¤fûr ola yâ Rab mekân› Cennet-i a’lâ Vefat›n gûfl idince söyledi tarihini hatîf fiehid oldu Ali Pafla mahallin Adn ide Mevlâ 1133 Ali Pafla 29 Cemaziyevvel 1133 (28 Mart 1721) tarihinde vefat etmifltir. Yan›nda ayn› taflç›n›n elinden ç›kma flu flâhide vard›r: Hayf sad hayf ü diriga Ahmed A¤a’n›n rûzgâh Eyledi gülberk ömrün ziver hâk-i siyâh Eyleyüb devr-i menas›b kesb-i enva-› fleref Nice y›llar olmufldu umde-i eshab-› câh ‹yd-i ashadan mukaddem can›n› kurban idüb Rûh-› pâki iyd-gâh-› Cennet’i k›ld› penâh Ma¤firet k›l afv idüb cümle kusur ü cürmünü Medfenin nûr ve makam›n Cennet eyle yâ ‹lâh Kabrine kim gelse der tarih-i sâl-i fevtini Ruh-› Ahmed Cennetü’l-me’vay› k›lsun cilve-gâh Fî 1136 (1723) Hazîrede bunlardan baflka; 1170 (1756) tarihli olarak Kandiye muhaf›z› ve Defterdar-› Sab›k Mehmed Pafla’n›n k›z› Fatma Han›m’›n, 1210 (1795) tarihli olarak Hatice Han›m’›n, 1278 fiaban 11 (11 fiubat 1862) tarihli olarak Üsküdar’da Do¤anc›lar’da Sinan Pafla Mahallesi’nde oturan Silâhfloran-› Hassa’dan fiakir Beyzâde, Enderun-› hümâyundan mütekaid tarikat-i aliyye-i Nakflibendiyye bendegân›ndan Osman Nuri Bey’in, 572 Üsküdar Türbeleri ‹zmirli Ali Pafla Türbesi’nin yandan görünüflü. 1283 Zilhicce 10 (15 Nisan 1867) tarihini tafl›yan, Osman Beyzâde Ahmed Bey’in o¤lu Tarikat-i aliyye-i Halvetiyye bendegân›ndan es-seyyid Mustafa fievki Bey’in kabirleri vard›r. Mustafa fievki Bey’in kitâbesi M›srî imzal›d›r. (Vak’a-i Cedîd, Yayla ‹mam› Tarihi, Haz. Y. Semeno¤lu, 1001 Temel Eser, s. 154) (Sicill-i Osmânî, 3/125) (Cevdet Tarihi, Üçdal Nefl. 8/192193, 204, 206-207) (G. O¤ulukyan’›n Ruznamesi, Haz. H. Andreasyan, ‹stanbul 1972, s. 2, 4, 8-9) 1188’de vezareti kald›r›lan Çeteci Abdullah Pafla’n›n torunu ve Mir-i Miran’dan Ahmet Pafla’n›n o¤lu olan fiakir Hasan Bey, babas›n›n vefat›nda yetim kald›¤› için Enderun’a al›nm›fl ve özel hasekiler aras›na girmiflti. Saray›n ileri gelenlerine kendisini sevdirip Bab-› Âlî’de karakulak ve yoluyla haseki a¤a olduktan sonra çok geçmeden 1221 Recebinin üçünde (16 Eylül 1806) bostanc›bafl› oldu. Türbede medfun olanlardan biri de Kazasker Mehmet Mecdi Efendi idi. Kendisi, ‹stanbullu bir kad›n›n o¤ludur. Müderris ve Edirne Mollas› oldu. 1115 (1703)’te Mekke Mollas›, 1116 (1704)’te ‹stanbul Payeli oldu. O sene fiaban›nda Anadolu Kazaskeri olup 12. günü merdivenden düflüp hasta olunca azl olundu. 1120 Zilkadesinde (Ocak 1709) ikinci defa Anadolu Kazaskeri oldu ve 1128 Rebiyülâhirinin dokuzunda (2 Nisan 1716) vefat etti. Kendisi faz›l, fleriat ilminin üstâd, flair, ahlâk sahibi ve mütevaz› idi. fiiirleri vard›r. Emir Buharî fleyhi ve fiekaik Zeyli haz›rlay›c›s› meflhur fieyhî Efendi bunun ye¤enidir. (Sicill-i Osmânî, 4/9697; Ayvansarayî, Mecmua-y› Tevarih, Haz. F. Derin-V. Çabuk, s. 101) Bu vazifede dokuz ay kald›ktan sonra Sultan III. Selim yanl›s› ve Nizam-› Cedîd taraftar› oldu¤u için, Kabakç› ‹syan›’nda askerlerin iste¤i üzerine, 17 Rebiyülevvel 1222 (25 May›s 1807)’de bo¤ularak öldürüldü ve kesik bafl› Aksaray Etmeydan›’ndaki asilere gönderildi. Sonra cesedi ve e¤er asilerden para karfl›l›¤› al›nm›flsa bafl›, 996 (1588)’de vefat eden ve Do¤anc›lar’da Camii yan›ndaki türbesinde medfun olan Hac› Ahmet Pafla’n›n torunu olup 1192 (1778)’de vefat eden Hac› Mehmet Bey’in bu türbedeki kabrine defn olundu. Bugün bu kabir mevcut de¤ildir. Hac› Mehmet Bey, fiakir Bey’in a¤abeyi olmal›d›r. ‹zmirli Ali Pafla Çeflmesi bahsine bak›n›z. Kaynaklar: (Sicill-i Osmânî, 1/245 el-hac Ahmed A¤a; 1/239 Ahmed A¤a; 3/530 Ali Pafla Dellak) (Nusretname, ‹. Parmaks›zo¤lu Türkçesi, 2/441 Ahmet A¤a ‹zmirli; 2/443 Ali A¤a Tellak md. fihrist) (Ayvansarayî, Vefeyât, Haz. F. Derin s. 43) (Ayvansarayî, Mecmua-y› Tevarih, Haz. F. Derin- V. Çabuk, s. 61) 573 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Kaptan-› Derya Sinan Pafla Türbesi. KAPTAN-I DERYA S‹NAN PAfiA TÜRBES‹ Ü sküdar ‹skele Meydan›’ndaki Mihrimah Sultan Camii’nin mihrab› önündedir. Türbe kapal› olmay›p muhteflem bir lâhit fleklindedir. Kaide k›sm›, yeflil somakidendir. K›sa bafl tafl› üzerine kaptan-› deryalar›n giydi¤i bir kavuk yerlefltirilmifltir. Bu serpuflun üzerine oturdu¤u üçgen fleklindeki mermer kaidenin üzerine “Lâ ilâhe illallah Muhammed Resulullah” kelime-i tevhidi, bunun alt›na ve üç kartufl içine ise flu kitâbe yaz›lm›flt›r: Sa¤daki kartufl içine; “El-merhum el-ma¤fur Kapudan Sinan Pafla” Bu üçgen kaidenin sa¤ omuzu üzerine “Küllu men aleyhâ fân” (Dünya üzerindeki herkes fanidir) ayeti, sol omuz üzerine ise “Küllu nefsun zâikatü’l-mevt” (Her nefis ölümü tad›c›d›r.) ayet-i kerimesi yaz›lm›flt›r. Yuvarlak, mermer ayak tafl›n›n d›fl yüzüne, alt alta iki kartufl içine flu kitâbeler yaz›lm›flt›r: Kim bu merhumu du’a ile ana Hakk teâlâ rahmet eylesün ana Bunun alt›nda ise; Yusuf-i sâni idi ahbaba Görünürdü adû gözüne Sinan Sihri’yâ gel du’a-i hayr idelim Ruh-› pâkin flâd ide Sübhan Hâtif-i gayb didi tarihini Dald› rahmet denizine Kapudan Fî seneti ihda ve sittîn ve tis’a mie-961 ortadaki kartufl içine; Kitabelerin alt›na tarih rakkam› yaz›lmam›flt›r. “Senetü ihda ve sittîn ve tis’a mie” sol taraftaki kartufl içine ise; “‹lâ rahmeti‘llâhi teâlâ. Ruhuna Fatiha” yaz›lm›flt›r. Ortadaki kartufl içindeki m›sra, 961 (1553) tarihini göstermektedir. 574 Kitabe, K›z Memi nam›yla an›lan Sihri Çelebi taraf›ndan haz›rlanm›flt›r. ‹stanbul’lu olan Sihri, Sirozlu Hasan Çelebi flehremini iken ona kâtip olmufl ve daha sonra da Halep defterdar› olarak beraber gitmifl ve Sultan III. Murat devri (1574-1595)’nde vefat etmifltir. Üsküdar Türbeleri Sinanüddin Yusuf Pafla, sadrazam Rüstem Pafla’n›n kardeflidir. Enderun’dan yetiflmifl ve 957 (1550)’de kaptan-› derya olmufl ve bu görevde takriben 4 sene kalm›flt›r. Trablusgarb (Libya) bunun zaman›nda feth edilmifltir. Peçevî, tarihinde “dert dinlemeyen gazapl› bir hakim idi. So¤uk yüzlü, büyüklük taslayan bir adamd›” dedi¤i halde bir ‹spanyol yazar› “dev yap›l›, cidden yak›fl›kl› ve pek yi¤it bir adamd› ve o denli de iyi bir insand›” demektedir. Türkçesi, s. 88-91-207) (Daniflmend, Kronoloji 2/438) (Peçevî Tarihi, Uras Türkçesi, 1/28) (Fuad Car›m, Kanunî Devri’nde ‹stanbul, s. 9-54 aras›) (Ayvansarayî, Vefeyât, Haz. F. Derin, s. 41) (T. Öz, ‹stanbul Camileri, 1/122) (E. Ayverdi 19. As›rda ‹stanbul Haritas›, Pafta D-4) (Gezi Notu) Bu ‹spanyol yazara göre Sinan Pafla, 1553 tarihinde Sultanahmet Meydan›’nda yapt›rd›¤› büyük ve muhteflem konakta 15 Muharrem 961 (21 Aral›k 1553)’te vefat etmifltir. Büyük bir merasimle, –Befliktafl ‹skelesi civar›nda yapt›rmakta oldu¤u kendi camii tamamlanmad›¤› için– Mihrimah Sultan Camii hazîresine gömülmüfltür. ‹ki k›z› ve bir o¤lu bulundu¤u halde büyük serveti, hayatta iken vasi tayin etti¤i Mihrimah Sultan’a intikal etmifltir. Ü Sinan Pafla’n›n Befliktafl’taki camiinden baflka, Guraba Hastahanesi civar›nda, eski Lütfi Pafla Mahallesi’nde, Yenibahçe tabir olunan mahalde, 1915 tarihinde yanarak yok olan ve Kaptan Pafla ismiyle bilinen bir mescidi daha vard›. Türbeye Gündo¤umu Caddesi’ne aç›lan demir bir kap›dan girilir. Kap› üzerinde, dört m›sral› flu kitâbe vard›r: Kaynaklar: (Hadîkatü’l-Cevâmi, 1/127 ve 2/90) (Sicill-i Osmânî, 3/106-109 ve 2/120 Sinan Pafla, Sihri Çelebi ve Hasan Çelebi) (Kâtip Çelebi, Tuhfetü’l-Kibar, O. fi. Gökyay KARACAAHMET SULTAN TÜRBES‹ sküdar’da en çok ziyaret edilen türbelerden biridir. Nuhkuyusu Caddesi ile Gündo¤umu Caddesi’nin birleflti¤i köflededir. Karfl›s›nda Fethi Ahmet Pafla Camii, sol taraf›nda 1154 (1741) tarihli Sa’deddin Efendi sebil, çeflme ve aç›k türbesi, sol gerisinde halk›n yanl›fl olarak Karacaahmet Sultan’›n at›n›n mezar› dedi¤i, alt› sütunlu ve tek kubbeli, Rum Mehmet Paflazâde Niflanc› Hamza Pafla’n›n aç›k türbesi vard›r. Ravza-i feyz-i fütûh-› Karacaahmed’dir Gel erenler oku bir Fatiha k›l istimdad Eyledi zevcesi Fehmiyye Han›m ruhi-çün Matbah-› âmire memuru Ziya Bey bünyâd 1283 (1866-67) Karacaahmet Sultan Türbesi. 575 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Karacaahmet Sultan Türbesi d›fl kap› kitabesi. Kitâbeden de anlafl›laca¤› üzere türbe, Saray matbah› memuru Ziya Bey taraf›ndan kar›s›n›n ruhu için yapt›r›lm›flt›r. Kap›n›n sol taraf›nda Ziya Bey’in ayn› tarihte infla ettirmifl oldu¤u sebil vard›r. Kap›dan uzunca bir avluya girilir. Sa¤ tarafta, mezarl›¤a aç›lan bir kap› ve pencereler bulunmaktad›r. Sol tarafta ise, sebil odas› ve onun arkas›nda üç kabir mevcuttur. Çimentodan yap›lm›fl bir sandukan›n ayak ucuna üç kabir tafl› yerlefltirilmifltir ki, en eski tarihli olan›n kitabesi fludur: Karacaahmet Sultan Türbesi iç kap›s› üzerindeki kitabe. Karacaahmed Sultan ki, kutbü’l-ârifîn idi Niyaz ile gelüb her subh ü flâm efli¤ine yüz sür Keramet ehlidir evlâd› hem sahib-i nazard›r Ziyaret ile tazim et huzurunda aya¤›n dür Berat gicesi öldü fieyh Mehemmed didiler tarih Bu köhne tekkeden el çekdi hem göçdü Mehemmed Dede ................ ................ Sene 1050 (1640-41) Etraf› demir parmakl›kla çevrili olan bu yerde- 576 ki ikinci kabir tafl› üzerinde flunlar yaz›l›d›r: Dervifl Halil’in ci¤erkûflesi Merhum ve ma¤fur Selim Dede Ruhi-çün el-Fatiha 1156 (1743) Üçüncü kabrin kitâbesi de fludur: Merhum ve ma¤fur Tekye-niflîn fieyh Halil Ruhi-çün Fatiha 1173 (1759) Son iki tafl baba o¤ula ait olup baba, o¤lu Selim Dede’den 16-17 sene sonra ölmüfltür. Her ikisinin üzerinde tarikat sikkeleri vard›r. Bu üç kabir tafl›n›n arkas›nda dikdörtgen, mermer bir kitâbe bulunmaktad›r. Türbenin ilk defa yap›ld›¤› s›rada kap›s› üzerine konulan bu kitâbe, 1866 tarihindeki onar›m esnas›nda yerinden al›narak buraya yerlefltirilmifltir. Dört sat›r halinde haz›rlanm›fl olan onalt› m›sral› kitâbe fludur: Dürretü’t-tâc-› sâhibetü’l-izz ü atâ Hazreti Valide Sultan o hayrü’n-nisvân Karacaahmed gibi sultan-› veliyyullah›n Merkad-i pâkini ihyâ k›lub itdi bünyâd Eyledi divar-› cenab›na açub hûb bâb-› flerif Rûh-› pâkinden erifle ana her dem feyzâ Cezbesi çekdi flehinflâh-› cihân› götürüb Üstüne haz›r ide himmetin an›n Rahman Bundad›r üçler ve k›rklar yediler rical-i gayb Yeridir bunda kabul oluna du’alar her an Ravzas›n her ki, ziyared ide hayriyle du’a ‹de hem Padiflehe sâhibetü’l-hayra du’a Didi itmam›na Asârî dahi tarih Pâk-› câ tekyegâh-› Karacaahmed Sultan Üsküdar Türbeleri Son m›sra›n iki taraf›na: “Fî seneti erba’a ve elf temme” diye yaz›lm›flt›r ki, 1004 (1595-96) senesinde tamam oldu anlam›na gelir. fiair Asârî’nin yazm›fl oldu¤u bu kitâbede Valide Sultan’›n ismi zikredilmemifltir. Türbenin etraf›na duvar çekip, güzel bir kap› açt›ran Safiye Sultan’d›r. Sultan III. Mehmet’in annesi olan Safiye Sultan, Sultan III. Murat’›n baflkad›n›d›r. Kendisi, 10 Kas›m 1605 tarihinde vefat ederek Ayasofya Camii önündeki III. Murat Türbesi’ne gömülmüfltür. O¤lunun, 27 Ocak 1595 tarihinde tahta ç›kmas› ile Valide Sultan olmufltu. Cümle kap›s›n›n karfl›s›ndaki kap›dan türbeye girilir. Burada orta yerde, etraf› bir parmakl›kla çevrilmifl olan büyük bir sanduka vard›r. Üzerinde bir tarikat sikkesi, iri tesbihler ve bafl taraf›nda muhtelif boy pirinç flamdanlar ve 24 m›sral› bir levha bulunmaktad›r. Duvardaki camekânda ise Karacaahmet Sultan’›n h›rkas›, tesbihleri ve takkesi muhafaza edilmektedir. Çat›s› içten kubbelidir. Karacaahmet için yaz›lm›fl olan medhiye fludur: Mu’cizât-› a’zam›n inkar olunmaz çün Ali Türbe-i himmet nümâyâna giren ba¤lar eli Sen heman riyaz-› Adn’in en mukaddes bir gülü Kubbe-i hazretini eyler tavaf can bülbülü Yürüden cans›z duvar› Hac› Bektafl-› Veli Bindin arslana gazanfer Karaca Ahmed Veli * * * Bu keramet-i ekberi ›zhar eden Sultanl›¤›n Üsküdar’›n zulmetin rûz eyleyen lem’anl›¤›n H›fzeder bunca enam› flol senin fliranl›¤›n fiûle-yâb eyler kararm›fl kalbleri nuranl›¤›n Yürüden cans›z duvar› Hac› Bektafl-› Veli Bindin arslana gazanfer Karaca Ahmed Veli * * * Ehl-i hâcet âlî kat›nda olur nâil-i meram Zümre-i derd hem sütun-› sengine etmifl ihtimam Haflre dek çeksem kalem evsaf›n olmaz kim temam Akibet tesrir olur dilerse dilek telhikam Yürüden cans›z duvar› Hac› Bektafl-› Veli Bindin arslana gazanfer Karaca Ahmed Veli * * * Men cihat-› kurbünün eskun flair-i müslim Sen Veli-i Müstakim ezkar-› tevhid ehlim ‹flbu nazm›m k›l kabul gayet günahkâr-› kelim Piflgâh-› zâkirim herba derûn-› neslim Yürüden cans›z duvar› Hac› Bektafl-› Veli Bindin arslana gazanfer Karaca Ahmed Veli Sene 1318 (1900) Karacaahmet Sultan Türbesi iç kap›s› yan›ndaki flâhideler. 577 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar kap› yoktur. Dar saçakl›, alaturka kiremit döfleli bu küçük yap›, ihtimal Safiye Sultan Türbesi’nin çat›l› halidir. Karacaahmet Sultan makam›, 946 (1539) tarihinde gördü¤ü bir rüya üzerine, Gülfem Hatun taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Kendisi, Manisa Saray›’nda bulundu¤u s›rada s›k s›k Horoz Köyü’ne giderek Karacaahmet’in Türbesi’ni ziyaret ediyordu. Karacaahmet’in Hac› Bektafl-› Veli zaman›nda yaflad›¤› ve onunla birlikte bir çok menkibelere ad› kar›flt›¤› bilinmektedir. Kendisi Horasan Türk Beyleri’nden biri olup, Mo¤ol istilâs›ndan sonra artan bask›lara tahammül edemeyerek göç etmifl ve Manisa’ya yerleflmifltir. Saruhan O¤ullar› zaman›nda ve 773 Muharreminin ilk günü (Temmuz / A¤ustos 1371) Saruhan O¤ullar›’n›n son hükümdar›, ilim ve sanat afl›¤› ‹shak Çelebi’nin Manisa’da, fieyh Revak Sultan’a vakfetti¤i arazi için tanzim ettirdi¤i vakfiyede, flahidler aras›nda “Süleyman Horosânî o¤lu Karacaahmet” diye imzas› vard›r. Karacaahmet Sultan Türbesi’ndeki Hicrî 1318 tarihli methiye. Kitâbe, ‹hsan Bey taraf›ndan yaz›lm›fl olup kendisinin bir levhas› da duvarda as›l›d›r. Türbe, flimdiki fleklini 1866 tarihinde alm›flt›r. Ondan evvelki durumunu kitâbeden az çok anlamaktay›z. 1595 tarihine kadar üzerinde sadece bir makam tafl›n›n bulundu¤u san›lan kabrin etraf› bir duvarla çevrilmifl ve bir de kap› aç›lm›flt›r. Çat›s› bulunmayan bu aç›k türbenin kap›s›, Nuhkuyusu Caddesi’ne bak›yordu. Çünkü, türbenin sa¤ taraf›ndaki mezarl›k, 1273 (1856) tarihinde, Mehmet Rüfldü Pafla’n›n annesi Fatma Zehra Han›m’›n buraya gömülmesi ile bir kabristan haline gelmifltir. Türbe son olarak Avni Pafla’n›n o¤lu Ahmed Fuat Bey taraf›ndan tamir ettirilmifltir. Frans›z ressam› ve seyyah› F. W. Topham’›n XIX. yüzy›l bafllar›nda Gündo¤umu Caddesi’nden bakarak yapt›¤› gravürde bu mezarl›k yoktur. Resimde, 1154 (1741) tarihli Sa’adeddin Efendi sebil, çeflme ve aç›k türbesi, karfl›s›nda taflç›lara ait oldu¤u san›lan ahflap ifl yerleri ve Karacaahmet Türbesi’nin eski hali aç›kça görülmektedir. Fazla yüksek olmayan türbenin bu caddeye bakan cephesinde pencere ve 578 Kendisinin hangi tarihte vefat etti¤i malum de¤ildir. Fakat, 800 (1397) tarihlerinde hayatta olmad›¤›n›, M. Ça¤atay Uluçay’›n Saruhan O¤ullar› ve Eserlerine Dair Vesikalar adl› kitab›ndaki flu kay›tdan anl›yoruz: “‹shak Çelebi’nin vezirlerinden Murtaza Beyo¤lu Hofl Kadem Pafla’n›n 800 hicri y›l›nda tanzim ettirdi¤i vakfiyesinde..... Gökçea¤aç denilen iki k›t’a arazinin cem’isinden gelen has›lat, Efl-fleyh ârif-i billah Karacaahmet Tekyesi’nin misafirleriyle, tekyenin sakinlerine, orada yap›lm›fl merkad ve türbesine gelenlere, merkadin hizmetçileriyle, gelen-gidenlerin, halin iktizas›na göre, it’am›na sarf edilecek.” Karacaahmet Sultan’›n gerçek türbesi, Manisa’n›n 5 km kuzey bat›s›ndaki Horoz Köyü’ndedir. Manisa-Menemen Yolu, bu köyün yan›ndan geçer. Ayr›ca, demir yolu üzerindeki Horozköy ‹stasyonu’na bir km mesafededir. Kendisinin Üsküdar’daki makam›ndan baflka, Afyon’un 36 km kuzeyinde, Afyon-Kütahya demir yolu ve karayollar› aras›nda ve kara yoluna 7 km mesafedeki Karacaahmet Köyü’nde ve Akhisar-S›nd›rg› yolu üzerinde ve Akhisar’›n 15 km kuzey do¤usundaki Karaköy’de bi- Üsküdar Türbeleri rer makam› daha vard›r. Bunlardan ayr› olarak Eflme’nin Karacaahmet Köyü’nde de bir makam› bulunmaktad›r. Bu köy, Uflak-Eflme karayolu civar›nda olup, Eflme’ye 20 km mesafededir. Burada, o¤lu Eflref Sultan medfundur. Afyon’un Karacaahmet Köyü’nde türbesi ve zaviyesi vard›r. Ad›na kurulan bu türbeye ak›l hastalar› gelir ve en çok 40 gün içinde gerçek sa¤l›¤a kavuflurlar. Devrinin kudretli bir hekimi olan Karacaahmet, tedavi s›rlar›n› o¤lu Eflref Sultan’a, o da onun torunlar›na ö¤retmek suretiyle günümüze kadar gelmifltir. 1963 y›l›nda, ‹stanbul ve Ankara T›p Fakülteleri profesörlerinden oluflan on kiflilik bir heyet bu köye gelerek bu tedavi yöntemini incelemifller ve hastalar üzerindeki müsbet tesirini gözleriyle görmüfllerdir. ‹flte Karacaahmet’in kerameti budur. Karacaahmet Sultan Tekkesi mensuplar› bu görevi yüzy›llar boyunca, hiç bir menfaat gözetmeden s›rf insanlara hizmet gayesiyle devam ettirmifllerdir. maniye, Mir’atü’l-Kainat ve Künhü’l-Ahbar adl› eserlerde k›sa bilgiler vard›r. Âfl›k Paflazâde tarihinde: “Orhan zaman›nda, ulemadan Davud-i Kayserî ve Taceddin-i Kürdî var idi. Ve Kara Hocay idi. Ve fukaradan Geyiklü Baba ve Afl›k Paflam ve Karacaahmet ve Ahi Evren. Bunlar cem’i du’alar› müstecab azizler idi.” diye yaz›l›d›r. Yukar›daki aç›klamalardan kendisinin mücahid evliyalar ordusuna mensup oldu¤u anlafl›lmaktad›r. Silâh arkadafllar› aras›nda Hakk› Baba, Revak Sultan, K›rt›k Baba, Gözcü Baba, Gül Baba, Hayran Bal›, Kaymak Dede gibi kimseler vard›r. Ali Efendi, Künhü’l-Ahbar (Gerçek haberler) adl› eserinde: Karacaahmet Sultan sandukas›. Halk aras›nda hâlâ söylenen bir ilâhî vaktiyle her sabah ezan›nda, Ramazan gecelerinde ve kandil günlerinde Karacaahmet Camii’nin minaresinden okunurdu: Karacaahmet ulu Veli Ak›llan›r gelen deli Karfl›s›nda hayran Bali Sultan Karacaahmet Sultan O¤lu Eflref kâmil insan ......... Dervifller giyer aba Dolafl›rlar tekke türbe Karfl›s›nda Gözcü Baba Sultan Karacaahmet Sultan O¤lu Eflref kâmil insan Karaca Ahmet Sultan’›n ve kendisinden sonra gelen ahfad›n›n insanl›¤a yapt›klar› bu hizmetlerden ve “Muhammed Mustafa (s.a.v.) Efendimiz Hazretleri’nin manevî emr-i irfladlar› ile Âl-i Osman evlâd›ndan Orhan Gazi” ye Bursa’n›n ve daha sonra Üsküdar’›n fethi s›ras›nda, pek çok hizmetleri geçti¤inden, son Osmanl› Padiflah›’na kadar bu yüce sülâleden hiç bir vergi al›nmam›flt›r. Türbede, Karacaahmet Sultan’›n annesi Sultan Ana ve 33 yak›n› medfundur. Karacaahmet Sultan hakk›nda fiekay›k-› Nu579 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar diye du’a etmiflti. Bunun için bir çok yerde makam› vard›r. Karacaahmet Sultan’›n, Dar›ca ile Eskihisar aras›ndaki Pelekonon Ovas›’nda, 1330 tarihinde, Bizans ‹mparatoru III. Andronikos ile Osmanl› Hükümdar› Orhan Gazi aras›nda yap›lan savaflta bulundu¤u rivayet edilir. Bu, yukar›da da zikredildi¤i gibi, türbesinin duvar›na as›lan bir levhada yaz›l›d›r. Yaral› vaziyette kaçan imparatorun arkas›ndan Türk ordusunun ve bu arada Mücahid Evliyalar ile Karacaahmet’in Üsküdar’a kadar geldi¤i söylenmektedir. Kendisinin bir müddet durdu¤u veya dinlendi¤i yer sonradan makam haline getirilmifl olmal›d›r. Ayvansarayî Hüseyin Efendi Mecmua-y› Tevarih’inde: Karacaahmet Sultan’a ait oldu¤u söylenen h›rka. “Ol tarihde Rum-erenleri’nin kutb-› nâm-dâri Karacaahmet Sultan idi. Sivrihisar’da sakin Seyyid Nureddin nâm umde-i vâs›lîn terbiyesiyle seccade-niflîn olmufltu, asr›nda elliyedi bin mürid-i hidayet-nüvid, Karacaahmet Sultan’›n taht-› hükmünde idi.” demektedir. Karacaahmet Sultan Türbesi yerleflim krokisi. Karacaahmet Sultan, Hac› Bektafl-i Veli’nin vefat› s›ras›nda yan›nda bulunmufl ve büyük veli kendisine: “Karacam, bir yerde mekân›n olsun K›rk yerde çera¤›n yans›n...” “Karacaahmed, Horasan fiah›’n›n evlâd›d›r. Ve sadat-› kiramdand›r. Tarik-i meflayihe ra¤bet edip Nakflibendiyye tarikatine girip ve Anadolu’da seyahat ederek 40 kadar mahalde makam yap›p çera¤ uyand›rm›flt›r. Ve herbirinde nice çile-i ibadet ve ta’at ç›kar›p birer teberrük (hediye) vaz edip anlardan biri dahi Üsküdar haricinde ma’ruf mahaldir ki, orada h›rkalar›n› hediye olarak duvara asm›flt›r,” demektedir. Bu s›rada, Merdiven Köyü’ndeki ‹mparatorluk Av Köflkü de Mücahid Evliyar’›n karargâh› haline getirilmifl ve bu yerden bafllayarak Üsküdar’da Do¤anc›lar’a kadar uzanan gözetleme yerleri tesis edilmifltir. Gözcü Baba ve Gül Baba bunlardan ikisidir. Evliya Çelebi, Seyahatname’sinde “fianl›, gönlü yaral› tekke dervifllerinin vas›flar›” n› anlat›rken “Karacaahmet Sultan Tekkesi mezarl›k içindedir.” demektedir. Türbenin yan›nda veya civar›nda 1630 tarihlerinde bir tekkenin bulundu¤u anlafl›lmaktad›r. Bu tekkenin mevcudiyeti fiaban 1095 (Ocak 1684) tarihli Mahmut A¤a Vakfiyesi’nden de anlafl›lmaktad›r. Mektebi bahsine bak›n›z. ‹lk kitâbenin yazar› Asârî, XVII. yüzy›l›n ilk yar›s›nda yetiflen de¤erli bir flair olup hayat› hakk›nda tezkirelerde hiç bir bilgi yoktur. Yaln›z Kafzâde Faizî (1590-1631 Zincirlikuyu), onun 1029 (1620)’de öldü¤ünü haber vermektedir. 580 Üsküdar Türbeleri fiairin bir tarihini gören Emrullah Efendi (1858-1914 Fatih Camii) mükemmel bir surette yazma¤a bafllad›¤› Muhitü’l-Maarif adl› ansiklopedisinde: “fiuarâ-y› Osmaniye’den fliirde maharet sahibi idi. Vefat› 1030 hududundad›r. Muhtelif mevkilerde tarihleri yaz›l›d›r.” demektedir. Darü’s-saâdetü’fl-flerîfe a¤as› el-hac Mehmet A¤a’n›n 993 (1585)’te Mimar Davud A¤a’ya yapt›rd›¤› camiin kap›s› üzerindeki tarih onundur. Evliya Çelebi’nin bildirdi¤ine göre Çorlu’da, Karacaahmet Sultan ad›na kurulmufl bir tekke vard›r. Yine ayn› yazara göre, Üsküdar’da en çok ziyaret edilen evliyalardan ikisi, Mahmud Hüdâyî Efendi ile Karacaahmet Efendi Hazretleridir. Karacaahmet’in ad›na yap›lm›fl Çorlu ve ‹stanbul’da birer tekke vard›. ‹stanbul’daki tekke, Saraçhanebafl›’nda, ‹brahim Pafla Hamam› ci- var›nda idi. Bugün mevcut de¤ildir. Çorlu’daki ise arsa halinde olup burada bir de makam› vard›r ki, yol ortas›nda kalm›flt›r. Kaynaklar: (F. Köprülü, ‹lk Mutasavv›flar, s. 44, 94, 220, 224) (fiekay›k-› Numaniye, 1/33) (Mir’atü’l-Kainat, 2/299) (Mustafa Ali, Künhü’l-Ahbar, 5 S 55) (N. Ats›z, Afl›k Paflazâde Tarihi, s. 235) (‹. Hakk›, Merâk›d, s. 1, 60) (A. Gövsa, Meflhur Adamlar, 3/864) (Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Dan›flman Türkçesi, 2/173; 3/40; 4/197; 5/183; 13/45, 56) (H. Bayr›, ‹stanbul Folkloru, s. 172) (F. Yaz›c›o¤lu, Afyon Evliyalar› ve ‹lim Adamlar›, s. 162 vd.) (M. Raif, Mir’at-i ‹stanbul, s. 116) (N. Araz, Anadolu Evliyalar›, s. 411 vd.) (Ç. Uluçay, Saruhan O¤ullar› ve Eserlerine Dair Vesikalar, s. 19-30) (Ç. Uluçay, Manisa Ünlüleri, s. 51) (Ayvansarayî, Mecmua-y› Tevarih, s. 400) (fiemseddin Sami, Kamusü’l-Alam 5/3623) (S. N. Ergun, Türk fiairleri, 1/103, Asârî md.) (Sicill-i Osmânî, 2/386) (Barkan-Ayverdi, ‹stanbul vak›flar› Tahrir Def. No: 157) (‹brahim Gökçen, 16 ve 17. As›rlarda Saruhan Zaviye ve Yat›rlar›, s. 28) (Osm. Arfl. Evkaf Defteri III, No: 23082 ve s. 2211) Karacahmet Türbesi ve çevresi. Türbenin yan›na kadar sokulan mezarl›k sonradan istimlâk edilmifltir. Nuhkuyusu Caddesi’nin dirsek yapt›¤› yerde Fethi Ahmet Pafla-Rodosî Çeflmesi’nin haznesi görülmektedir. 581 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar KAVSARA MUSTAFA BABA TÜRBES‹ T ürbe, Çavufldere Caddesi ile Kartal Baba Caddesi’nin birleflti¤i yerde ve bugün mevcut olmayan Kavsara Tekkesi Mescidi’nin sol taraf›ndad›r. Türbede, sepet yapt›¤› için kavsara lâkab› ile an›lan Mustafa Baba medfundur. Kendisinin “Bin hem altm›fl yedide (1656-57)” vefat etti¤ini bugün mevcut olmayan fakat Hadîka’da yaz›l› bulunan bir levhadan ö¤reniyoruz. Dikdörtgen fleklindeki beton türbenin caddeye bakan, parmakl›kl› bir hâcet penceresi, yan taraftaki küçük avluya aç›lan basit, tahta bir kap›s› vard›r. Hiç bir yerinde kitâbe yoktur. Mustafa Baba’n›n Halvetî Tac› ile süslü flâhidesinin üzerinde flunlar yaz›l›d›r: Kavsara Baba Türbesi. Can ü gönliyle muhibb-i Hazreti Âl-i Aba Ruhu flâd ola zîhî Kavsara Mustafa Baba ‹derken vadiyy-i s›hhat serada tavr-› asâyifl Niday-i”‹rc›î’ emrin iflitdi ya’ni ma’nada Dâr-› dünyada ikamet gayr-i mümkün oldu¤un Fehm idince canib-i ukbâya itdi azm-i tâm Merhum ve ma¤fur Kavsara Mustafa Baba’n›n ruhi-çün el-Fatiha Sene 1167 fiâhidede Mustafa Baba’n›n 1167 (1753-54) tarihinde vefat etti¤i yaz›l›d›r. Oysa, torununun yazd›rd›¤› levhada 1067’de vefat etti¤i belirtilmifltir. 1167 tarihinin yanl›fll›¤› yine bu levhadaki; Bin yüz yirmi beflte bir veledi ‹tti tamir ceddi pek uludur m›sralar›ndan anlafl›lmaktad›r. 1125 tarihli levhada Mustafa Baba’n›n 1067’de vefat etti¤i belirtildi¤ine göre, 1167’de öldü¤ü düflünülemez. Türbe ve mabedin geçirdi¤i bir yang›ndan sonra, levha kaybolmufl oldu¤undan, Mustafa Baba’n›n yeniden yaz›lan kabir tafl›nda 100 y›ll›k bir hata yap›lm›flt›r. Ayn› hata Gülfem Hatun Türbesi’nde de meydana gelmifltir. Bu türbe bahsine bak›n›z. Hadîka yazar› eserini 1768 tarihinde tamamlad›¤›na göre bu yang›n felaketi bu tarihten sonra meydana gelmifl olmal›d›r. Kavsara Mustafa Baba Tekkesi Mescidi 1930 tarihlerinde y›k›lm›fl bulundu¤undan, 3-4 parçaya ayr›lan büyük kitâbesi ve ayr›ca mihrab üzerinde bulunan ayet kitâbesi türbe dahiline yerlefltirilmifltir. Türbe tamamen ahflap iken, 60 y›ldan fazla türbe karfl›s›ndaki tahta evde oturan Hamdi Erengülü Bey’in gayreti ile flimdiki fleklini alm›flt›r. Kavsara Mustafa Baba Camii bahsine bak›n›z. Türbede bir mihrab ayeti vard›r. Bu, vaktiyle mescidin mihrab› üzerinde idi. Mabet y›k›l›nca, tafl buraya konmufltur. “Külle mâ dehale aleyhâ Zekeriyye’l-mihrab” Bu güzel yaz›, Hattat Abdüllâtif Efendi taraf›ndan haz›rlanm›flt›r. (Tuhfe, s. 293) Kaynaklar: (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/220) (Sicill-i Osmânî, 4/416 Kavsara md. 582 Üsküdar Türbeleri KEFÇE DEDE TÜRBES‹ T ürbe, Ahmediye Camii’nin mihrab duvar› önündedir. 947 (1540) y›l›nda vefat eden ve Ahmediye Camii yerindeki ilk mabedin bânisi olan Kefçe Dede’nin kabri üzerine 1722 tarihinde yapt›r›lm›flt›r. Alt› mermer sütun üzerine oturtulmufl bir kubbeden oluflan bu aç›k türbedeki Kefçe Dede’nin kabir tafl›nda: Sâhibu’l-hayrat Merhum Kefçe Dede Ruhuna Fatiha Sene 947 yaz›s› okunmaktad›r. Bir halk söylentisine göre, flimdiki Ahmediye Camii’nin bânisi Tersane Emini Ahmet A¤a, kendisine bir türbe yapt›rmak istemifl fakat gördü¤ü bir rüya üzerine bundan vazgeçerek Kefçe Dede nam›yla flöhret bulan Mehmet Dede’nin kabri üzerine görülen bu türbeyi yapt›rm›flt›r. (Kefçe Dede Mescidi bahsine bak›n›z.) Kaynaklar: (‹stanbul Ans. 1/380) Ahmediye Camii hazîresinde Kefçe Dede flâhidesi. Kefçe Dede Türbesi. 583 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar KORUCU BABA TÜRBES‹ B ugün mevcut olmayan türbe, eski ad› Karacaahmet Caddesi olan flimdiki Gündo¤umu Caddesi ile Halk Caddesi’nin birleflti¤i yerde ve Sultan I. Mahmut Cami’inin sol taraf›nda idi. Camiin yerinde bugün Üsküdar iflhan› vard›r. Ahmediye Meydan›’na bakan bu aç›k türbenin etraf›, alçak bir duvar ve parmakl›k ile çevrilmiflti. 1930 tarihinde yol geniflletilirken kald›r›lm›fl ve kemikleri Gizlice Baba Türbesi’ne nakledilmifltir. Gerçek ismi unutulmufl olan Korucu Baba’n›n kimli¤i hakk›nda bugün için bir bilgimiz yoktur. Kaynaklar: (Konyal›, Üsküdar Tarihi, 1/59 ve s. 52’deki resim) KÖSTEND‹L‹ AL‹ ALÂADD‹N EFEND‹ TÜRBES‹ B Köstendili Ali Efendi Türbesi. u aç›k türbe, Selâms›z semtinde ve bu isimle bilinen tepe üzerinde eski ad› Tekke ‹çi, flimdiki ismi Kâtibim Aziz Efendi Soka¤› olan sokak ile Ethem A¤a Soka¤›’n›n birleflti¤i yerdedir. Tam karfl›s›nda Selâmi Ali Efendi (öl. 1692) tekkesinin harabesi ve hazîresi bulunmaktad›r. Soka¤a ismi verilmifl olan Edhem A¤a, XIX. yüzy›l›n ikinci yar›s›nda yaflam›fl bestekârlardan olup, Selâmi Ali Efendi Tekkesi’nin de zâkirbafl›s› idi. Kabri, küçük hazîrede iken sonradan kaybolmufltur. Kemanî Edhem A¤a, 1272 (1855) tarihinde vefat etmifltir. Etraf› bir duvarla çevrili olan türbenin duvar›na, yeni yaz› ile yaz›lm›fl flu mermer kitâbe konmufltur: “Tarikat-i Halvetiye’den, hatemü’l müctehidin Piri, Muhammed Nureddin-i Cerrahî Hazretleri’nin mürflid-i azizi, Köstendil Müfti-yi kibar›, ricalullahtan Hazreti fieyh Ali Alâaddin-i Halvetî kuddise s›rruhu’l-bâkî 1143 (1730-31) ile haremi Havva Bac› Hatun (k.s.) 1167 (1761-62) ruh-i flerifleri için el Fatiha” Ali Alaaddin Efendi’nin kabri ayr›ca demir bir parmakl›k içine al›nm›flt›r. Kendisinin ve o¤lunun flâhideleri Halvetî sikkelidir. Türbenin önünde, çok periflan durumda 30 kabir tafl› vard›r. Burada bir de sütun ve kaidesi, küp fleklinde bir yalak ve yaz›s› olmayan bir kuyu bilezi¤i bulunmaktad›r. Bu sütun ve kaidesinin, Selâmi Ali Efendi Camii önündeki revaka ait oldu¤u san›lmaktad›r. Nureddin Cerrahî, day›s› devlet ricalinden Hüseyin Efendi’nin Üsküdar’daki kona¤›nda bulunurken bir gün, Selâmi Dergâh›’na gitmifl ve oradaki odalardan birinde oturmakta olan Ali Alaaddin Efendi ile görüflmüfltü. fieyhin etkisinde kalan Nureddin-i Cerrahî, mesle¤i olan kad›l›¤› (yarg›ç) b›rakarak onun müridi olmufltu. Bir müddet sonra Halvetîli¤in ünlü Cerrahiye flubesini kurmufl ve 1133 (1720-21) tarihinde de vefat etmifltir. Sülûkunu H. 1115 tarihinde tamamlam›flt›r. Köstendilî Ali Efendi, Pir Hazreti Nureddin-i Cerrahî’nin mürflidi oldu¤u gibi, Pir Seyyid Ahmet Raufî El-Üsküdarî’nin de mürflididir. Nureddin Efendi, çok genç denebilecek bir ça¤da, 1101 (1689-90) tarihinde M›s›r Mevleviyetine naib oldu¤una göre, Ali Alaaddin Efendi ile olan görüflmesi de bu tarihte olmufltur. Sülukunu tamamlad›ktan sonra fleyhinin emriyle Karagümrük’te Kethüda Canfeda Hatun Camii’nde tarikati yaymaya bafllad›. Köstendilî Ali Efendi’nin di¤er o¤lu Seyyid Muhyiddin Efendi, Salk›msö¤üt Tekkesi de denilen Sirkeci’deki Ayd›no¤lu Tekkesi’ne ve Mehmed Garib Efendi’nin yerine fleyh olmufltur. 1174 (1760-61)’de vefat eden Muhyiddin Efendi tekkenin hazîresine gömülmüfltür. Ocak 1984’te yapt›¤›m araflt›rmada tafl›na tesadüf etmedim. 584 Üsküdar Türbeleri Köstendili Ali Efendi Türbesi ve hazîresi. fieyh Ali Efendi’nin, büyük tacl› ve baflka bir flâhidenin yaz›s› silinerek arka yüzüne yaz›lm›fl gibi görünen flâhidesi üzerindeki kitâbesi fludur: Hadimü’l-fukara / Efl-fleyh Ali / Halvetî el-ma’ruf / Köstendilî / ruhu çün el-Fatiha / Sene 1143 (1730) Yan›ndaki flâhideler flunlard›r: Köstendilî Ali Efendi’nin / zevcesi olan Havva Hatun’un / ruhu çün Fatiha. / 6 Zilkade 1167 (25 A¤ustos 1754). Ayn› biçim sikkeli: Hadimü’l-fukara / el-hac fieyh / Ömer Efendi-i / Halvetî ruhu çün Fatiha. 1175 (1761) Köstendilî Ali Efendi Faz›l Ali Efendi’nin di¤er halifesi Seyyid Abdülaziz Efendi’nin damad› idi. fieyh Abdülaziz Efendi 1120 (1708) tarihinde vefat ederek Üsküdar’da gömülmüfltür. Türbe D›fl›ndaki fiahideler fiunlard›r: 1212 (1797). Mektubî-i Hazreti Veliü’n-naim Mehmet Ataullah Efendi’nin validesi Emetullah Hatun. Ra. 27 (Sicill-i Osmânî, 3/478 Sadrüddinzâde Atâullah Efendi) 1216 (1801). Kutbü’l-ârifîn efl-fleyh Selâmi Ali Efendi Hazretlerinin astâne-i celileleri seccade-niflîni meflîhat umde-i erbab-› feyz-yâb malik-i k›raat kutbü’l-ârifîn efl-fleyh Haf›z Mehmet Efendi. 1227 (1812). Sikkeli flâhide. Hazreti Hüdâyî (k.s.) hulefalar›ndan Filibeli fieyh ‹smail Efendi evlâtlar›ndan Hazreti Selâmi fieyhi ‹smail Efendi. Tarih k›sm› gömülü flâhide. fiab›ka Rumeli Kad›askeri merhum Mollac›kzâde Ataullah Efendi’nin k›z›..... (Sicill-i Osmânî, 3/478) Ataullah Efendi 1227 Saferinde (fiubat 1812) vefat etmifl ve Rumelihisar› Mezarl›¤›’na gömülmüfltür. Tarih k›sm› gömülü. Fesli tafl› iki parçad›r. “Sâhibu’l-hayrattan Hac› Hüseyin.... Kaynaklar: (M. Pakal›n, Tarih Deyimleri, s. 183) (Hadîkatü’l-Cevâmi, 1/30-31, 183) (S. N. Ergun, Türk Musikisi Ant. s. 573) (Y. Öztuna, Türk Musikisi Ans. 1/180) (‹stanbul Ans. 9/4905) (Ayvansarayî, Mecmua-y› Tevarih, s. 255) (‹stanbul Kültür ve Sanat Ans. 2/639) (R. Ulunay, ‹stanbul Evliyalar›, Milliyet Gazetesi, 28 Nisan 1957) (Vassaf, Sefine-i Evliya, Süleymaniye Kütüp. Yazma Ba¤›fllar, No: 2309, Cilt:5/24) 585 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar LÜTF‹ BEY TÜRBES‹ A ziz Mahmud Hüdâyî Efendi Camii avlusundad›r. Hadîka yazar›n›n ifadesine göre burada, vaktiyle bir flad›rvan ve etraf›nda dedegân hücreleri varm›fl. Türbe dikdörtgen fleklindedir. Dört befl mermer basamakla ç›k›l›r. Bu merdivenin sol taraf›nda yedi kabirli bir hazîre bulunmaktad›r. Ön cephede ortada girifl kap›s› ve onun iki yan›nda yuvarlak kemerli, yüksek birer pencere, sa¤ yan cephesinde ise ayn› biçimde iki pencere bulunmaktad›r. Kap›n›n iki yan›na ve ayr›ca binan›n köflelerine ‹yonik sütun ve bafll›kl› kabartmalar yap›lm›flt›r. Kap›n›n sol taraf›ndaki türbe k›sm› topra¤a, sa¤ taraf› ise bir kaide üzerine oturtulmufltur. Türbe buradaki baz› kabirlerin kald›r›lmas› ile meydana gelen arsaya yap›lm›flt›r. Kald›r›lan bu flâhideler bugün üst hazîrede ve duvara dayal› vaziyettedir. Türbenin bu flekilde yap›lmas› ile iki kabir, yap›n›n arkas›nda kalm›flt›r. Türbe kap›s›ndan küçük bir antreye girilir. Sol Lütfi A¤a / Bey Türbesi ve kütüphanesi. 586 tarafta türbe, sa¤ tarafta ise, 1915 tarihinde kütüphane olan türbedar odas› bulunmaktad›r. Türbede Lütfi Bey, efli ve çocu¤unun ahflap sandukalar› mevcuttur. Ayn› tonoz çat› alt›nda bulunan kütüphane ile türbe aras›na tavana kadar yükselen demir parmakl›k yerlefltirilmifltir. Her iki taraf›n duvarlar› kalem ifli desenlerle süslenmifltir. Türbenin çat›s› hizas›nda ve mermer bir korkuluk üzerine, sa¤ yan ve ön cephede ve bir sat›r halinde devam eden ve Lütfi Bey’in vefat tarihini belirten flu kitâbe yaz›lm›flt›r: Hüda birdir bu mir’at gûna-gûn ta’yindir Bûy-› s›rr-› ârif ol ibret ile k›l âlemi seyran Musahib Lütfi Bey mülk-i fenay› terk idüb gitdi Bekaya yâ ‹lâhî cây olsun ravza-i r›dvan Makam-› kurb-i Mahmud’a çün oldu türbeyi infla T›raz-› ma’nevidir ana feyz-i rahmet-i rahman O yatt›kca ‹lâhî necl-i pâkin halidaniyle Mu’ammer eyle devletle Hakk Sure-i Furkan Du’a ile didim tarih-i tamm›n Hakk›’yâ bende Na’im-i huldi mesken eyle Lütfi Bey’e Sübhan Fî Muharrem 17 Sene 1317 (28 May›s 1899) Üsküdar Türbeleri Kitâbe Burhaneddin Efendi taraf›ndan yaz›lm›flt›r. Türbe, 1991 senesi sonunda mükemmel bir surette onar›lm›flt›r. Lütfi Bey, II. Abdülhamit’in musahiplerinden ve kurenadan (padiflah›n yak›nlar›) Faik Bey’in babas›d›r. Sultan Abdülhamit’in son Mabeyn Baflkâtibi Ali Cevat Bey, Fezleke’sinde Faik Bey için, “Mahmut Nedim Pafla hademesinden olup onun vefat› (1300/1883) üzerine hizmet-i flahaneye al›nan Lütfi A¤a’n›n o¤lu olup babas›n›n istidad› üzerine hizmet-i flahaneye kabul buyurulan kurenadan Faik Bey” demekte ve; “Y›ld›z Saray›’nda Baflkâtiplik Dairesi’nde her gece nöbet tutulurdu. Bizim nöbetin bafl›nda Ali Cevdet Bey, öbür nöbette Faik Bey bulunurdu” diye devam etmektedir. ‹kinci Meflrutiyet’in ilân›ndan sonra Faik Bey, 6 A¤ustos 1908’de bu görevden azledilmifltir. Tamburî Refik Fersan Bey, teyzezâdesi olan Faik Bey’in kona¤›nda büyümüfltür. ‹nal, Hofl Sada adl› eserinde “Refik Bey teyzezâdesi olan kurenadan Faik Bey’in yal›s›nda büyümüfl, cariyelere ders vermek üzere yal›ya gelen meflhur Tanburî Cemil Bey’i dinleye dinleye musikiye olan alâkas› artm›fl...” demektedir. Sultan Abdülhamit’in harem a¤alar›ndan olup ‹stanbul’da ilk kez Harem A¤alar› Yard›m Cemiyeti’ni kuran Arap, Had›m Elmas Lütfi A¤a’y› bu Lütfi A¤a ile kar›flt›rmamak lâz›md›r. Elmas Lütfi A¤a’n›n kardefli için Mahbub A¤a Çeflmesi bahsine bak›n›z. Bebek’teki muhteflem Hekimbafl› Abdülhak Molla Yal›s›, Sadrazam Rüfldi ve meflhur Cevdet Pafla’ya intikal ettikten sonra Lütfi A¤azâde kurenadan Faik Bey’in mülkiyetine geçmiflti. Fakat bir müddet sonra Sultan Abdülhamit k›z› Ayfle Sultan için bu yal›y› sat›n alm›fl ve yenisini yapt›rmak üzere y›kt›rm›flt›. Sultan Abdülhamit’in 1909’da tahtan indirilmesi üzerine velinimeti hakk›nda ileri geri konufltu¤u söylenir. Merhum ‹nal, Son Sadrazamlar adl› eserinde; “Faik Bey kendinden sat›n Lütfi Bey Türbesi yerleflim krokisi. al›nan ve Ayfle Sultan’a tahsis edilen Bebek’deki yal›n›n bedelinin düflük verildi¤inden flikâyetle veliy-yi nimeti ve sebeb-i saâdeti olan Hakan› mahlu aleyhinde dava açm›flt›r.” demektedir. Faik Bey’in, fiaml› ‹zzet Holo Pafla’n›n “en emin bendelerinden” biri oldu¤u bilinmektedir. ‹stanbul’un say›l› zenginlerinden olan Faik Bey’in Hekimbafl› Yal›s› saz, söz ve e¤lence yeri idi. Haftan›n belirli günlerinde burada fas›llar icra ediliyordu. Bu yal›, “ba-irade-i seniyye” Sultan II. Abdülhamit’in sevgili k›z›, Ayfle Sultan’a dü¤ün hediyesi için sat›n al›nm›flt›r. Bunun üzerine Faik Bey, bir suikaste kurban giden R›dvan Pafla’n›n Göztepe’deki muhteflem köflkünü 1906’da sat›n alm›fl ve ailece buraya yerleflilmifltir. 1908 Meflrutiyeti’nde ‹ttihat ve Terakki Partisi’nin memleket idaresini ele almas› ve 31 Mart Olay›’n›n zuhuru üzerine ülkesini terk etmek zorunda kalan Faik Bey, bir gece gizlice bindirildi¤i H›diviye Vapuru ile M›s›r’a gitti ve ailesini sonradan yan›na ald›rd›. Fakat 1326 (1910)’da Göztepe’deki R›dvan Pafla Köflkü’ne avdet edildi. Hemen hemen bütün servetini Rus ve Alman paras›na çevirmifl olan Faik Bey, Almanya’n›n I. Dünya Harbi’nde yenilip iflas etmesi, Çarl›k Rusyas›’n›n da Ekim 1917 Devrimi’nde y›k›lmas› üzerine zaruret içinde kalm›flt›r. 587 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Afla¤›daki sat›rlar ‹stanbul Ansiklopedisi’nden al›nm›flt›r: “Mabeyinci Faik Bey, ‹kinci Sultan Abdülhamid devrinin seçkin saray adamlar›ndan ve devrin hafiyelik ve jurnalc›l›k ile kirlenmemifl simalar›ndan; kona¤› ve yal›s› bir sanat ve edebiyat mahfili olmufl bir zat, ça¤dafl musikimizin pek de¤erli iki sanatkâr›n›n, Tamburî Faize ve Kemençeci Fahire Han›mlar›n babas›, 1870’te ‹stanbul’da do¤du. Bolulu Lütfi A¤a ile saraydan yetiflmifl o devrin kibar muhitinde afl›r› güzelli¤i ile tan›nm›fl bir Çerkes k›z› olan Hüsnümelek Han›m’›n o¤ludur. Galatasaray Sultanîsi’nde okudu, mezun olduktan sonra Hariciye Nezareti’ne intisab etti ve pek sonra da saraya al›nd›. 1909’da Sultan Abdülhamit’in tahttan indirildi¤i tarihe kadar sarayda kald›. Bir müddet M›s›r’da, dokuz y›l kadar da ‹sviçre ile Avrupa’n›n di¤er memleketlerinde bulundu, Cumhuriyetin ilk y›llar›nda ‹stanbul’a dönerek Niflantafl›’ndaki kona¤a yerleflti ve 1937’de orada 66 yafllar›nda vefat etti. Feriköy Kabristan›’na defnedildi.” Uzun boylu, siyah saçl› ve gözlü pek yak›fl›kl›, gayet nazik bir zat idi. Kendisi, 1323 (1905) tarihinde babas›n›n ruhu için, Küçük Bebek Caddesi üzerinde bir çeflme yapt›rm›flt›r ki, bugün de mevcuttur. Lütfi Bey’in o¤lu Mabeyinci Faik Bey’in Beylerbeyi’ndeki Yal›s›. 588 Faik Bey’in k›z› Faize Han›m bir müzisyen idi. 1894’de ‹stanbul’da do¤du. Maarif Müfettiflleri’nden musikiflinas Ruhi Bey’le evlendi. Tamburî Cemil, Muallim ‹smail Hakk› ve Enderunî Haf›z Hüsnü Beyler’den ders ald›. ‹çli flark›lar› vard›r. Çok zengin bir baban›n k›z› olan ve soyad› kanununda Ergin ad›n› alan Tamburî Faize Han›m yokluk içinde, 21. 2. 1954’te vefat etti. Kime halim diyeyim kime flekva edeyim Severim her güzeli senden eserdir diyerek ve K›z sen geldin Çerkes’ten Pek güzelsin herkesten... flark›lar› onundur.” Kaynaklar: (Murat Bardakç›, Refik Bey, s. 21-24, 96) (E. Koçu, ‹stanbul Ans. 10/5494 Faik Bey) (A. Rasim, Muharrir Bu ya, Haz. H. Dizdaro¤lu, Ankara 1969 s. 357 vd.) (Y. Öztuna, Türk Musikisi ans. 1/194; 1/220) (‹nal, Hofl Sada, s. 244) (‹nal, Son Sadrazamlar, fihrist Lütfi A¤a ve Faik Bey md.) (Ali Cevat Bey, II. Meflrutiyetin ‹lân› ve 31 Mart Hadisesi, fihrist Faik Bey ve Lütfi A¤a md.) (Ali R›za-Mehmet Galip, 13. Asr-› Hicrîde Osmanl› Ricali, Tercüman Yay. 1/123) (S. M. Alus, ‹stanbul Yaz›lar›, s. 107) Üsküdar Türbeleri MALATYALI ‹SMA‹L A⁄A TÜRBES‹ T ürbe, A¤ahamam› mevkiindeki A¤a Camii minaresi kaidesinin içindedir. Tipik bir mimarî özellik gösteren bu türbe bugün ardiye olarak kullan›lmaktad›r. Tamamen kesme tafltan yap›lm›fl olup avluya bakan klâsik demirli bir penceresi ile cami sahn›na aç›lan bir kap›s› vard›r. Minare, bu türbe odas›n›n üzerine oturtulmufltur. Malatyal› ‹smail A¤a, Rodos Adas›’nda vefat etti¤i için türbe bofltur. Kabri oradad›r. Cami hazîresine bir makam tafl› dikilmifltir. Hadîka yazar›n›n, A¤a’n›n Malatya’da gömülü oldu¤unu söylemesi do¤ru de¤ildir. M‹HR‹MAH SULTAN CAM‹‹ TÜRBES‹ ‹ skele Meydan›’ndaki Mihrimah Sultan Camii avlusundad›r. Türbenin ön taraf›nda onalt› hücreli ve bir dershaneli Mihrimah Sultan Medresesi, sol taraf›nda Sadrazam Ethem Pafla Türbesi ve arka taraf›nda ise camiin flad›rvan› bulunmaktad›r. Cami, 954 Zilhiccesi’nde (Ocak 1548) tarihinde Mimar Sinan (öl. 996/1588) taraf›ndan yap›lm›flt›r. Sinan’›n eserlerinden bahseden Tuhfetü’lMi’marîn ve Tezkiretü’l-Ebniye’de bu türbe kay›tl› de¤ildir. Fakat onun taraf›ndan yap›ld›¤› san›lmaktad›r. Yap›l›fl tarihi belli de¤ildir. Sicill-i Osmânî yazar›, Mihrimah Sultan’›n hayat›n› anlat›rken; “K›z›, Ayfle Han›m Sultan olup yirmifler-otuzar yafl›na kadar yaflam›fl iki o¤lu oldu ki, Üsküdar’da, camiinde medfundur,” demekte ve kocas› Rüstem Pafla’n›n hayat›n› anlat›rken de; “Mihrimah Sultan’dan dahi Rüstem Pafla’n›n büyük iki o¤lu olup ad› geçen camide gömülüdür. Tafllarda isimleri yaz›lmam›flt›r.” demektedir. Mihrimah Sultan (1522-1578), 1539’da henüz 17 yafl›nda bulundu¤u halde Rüstem Pafla ile evlendirilmifltir. Camiini de 1548’de yapt›rm›flt›r. Sicill-i Osmânî yazar›n›n dedi¤i gibi o¤ullar› 20-30 yafllar›nda vefat etti¤ine göre türbe, 1560 tarihlerinde yap›lm›fl demektir. Mihrimah Sultan’›n k›z› Ayfle Sultan, 1570 tarihinde Sadrazam Semiz Ahmet Pafla (öl. Mihrimah Sultan Camii’nde Kaya Sultan Türbesi. 589 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 988/1580) ile evli bulunuyordu. Kocas›ndan Osman Bey (öl. 999/1590), Abdurrahman Bey (öl. 1005/1596), Mehmet Bey ve Mustafa Pafla adl› dört o¤lu ve ölüm tarihi bilinmeyen Saliha Han›m Sultan isimli bir k›z çocu¤u oldu. Bunlardan Mehmet Bey ile Mustafa Pafla 1001 (1593)’te Almanya ile savafl›rken flehit düflmüfllerdir. Geriye kalan Osman Bey ile Abdurrahman Beyler’den birinin ve Saliha Han›m Sultan’›n da bu türbede gömülü oldu¤u san›lmaktad›r. Türbenin Ayfle Sultan Türbesi diye an›lmas› Abdurrahman Bey’in buraya gömülmesindendir. Mehmet Süreyya Bey, Mihrimah Sultan’›n iki o¤lundan söz etti¤i halde A. D. Anderson onun Ayfle Han›m Sultan’dan baflka yaln›z Osman Bey adl› bir çocu¤u oldu¤unu ileri sürmektedir. Bu durumda Rüstem Pafla ailesinin Osman adl› iki çocuklar› ve bir torunlar› var demektir: 1) Rüstem Pafla’n›n, Mihrimah Sultan’dan baflka bir kad›ndan olan ve genç yafl›nda 984 (1576-77)’de vefat ederek türbenin d›fl›na camiin yan kap›s› yan›na gömülen Osman Bey, 2) Mihrimah Sultan’dan olma Osman Bey, 3) Ayfle Sultan’›n o¤lu Osman Bey. Rüstem Pafla, 1561’de vefat etti¤ine ve o¤lu Osman da babas›ndan 15 y›l sonra vefat etti¤ine göre bu ailenin ayn› anda Osman adl› iki o¤ullar› var demektir ki, imkâns›z görülmektedir. Türbenin Kaya Sultan’a ait oldu¤u da söylenmektedir. Fakat bu rivayet, Kaya Sultan’›n düflük çocu¤unun buraya gömülmesinden kaynaklanmaktad›r. Kaya Sultan, IV. Murat’›n k›z› olup Esmihan Kaya Sultan ismiyle bilinmektedir. 1058 fiaban›nda (Eylül 1648)’de Melek Ahmet Pafla (öl. 1073/1662) ile evlendirilmifl ve bir sene sonra da Afife Han›m Sultan’› dünyaya getirmifltir. 1633 tarihinde do¤an Kaya Sultan, 1659 y›l›nda Fatma Han›m Sultan’› do¤ururken vefat etmifltir. Bu s›rada Kaya Sultan Saray›’nda bulunan Evliya Çelebi, bu çocuk düflürme olay›n› flöyle anlat›r: Melek Ahmet Pafla, efli Kaya Sultan ile Çatal590 ca’daki Has Saray’da bir hafta geçirdikten sonra “büyük alay ile Topçular mahallindeki (Eyüp s›rtlar›) Kaya Sultan Saray›’na” gelmiflti. Bir müddet sonra ve ‹bflir Mustafa Pafla’n›n sadareti s›ras›nda ve 1655 senesi bafllar›nda Melek Ahmet Pafla’ya Van Eyaleti verilerek ‹stanbul’dan uzaklaflt›r›lmak istenmiflti. “Sarayburnu’nda Bostanc›bafl› Kay›¤›’na binip Bismillah ile ilk menzil olarak Üsküdar’da Kaya Sultan Saray›’nda kald›.” “Me¤er Kaya Sultan 7 ayl›k hamile imifl.” Müddeti tamam olmadan, Pafla’y› katlediyorlar diye korkusundan arabaya binip, nazl› vücuduna titreme gelerek, Üsküdar’a gelince çocuk düflmüfl, hemen saray içinde bir vaveyla gökleri tuttu... Güzel Kaya Sultan dert ve mihnet çekip kan› kesilmedi... O an düflü¤ü y›kay›p Üsküdar’a gömdüler...” Kaya Sultan Saray›, Paflaliman› yolunda ve flimdiki Tekel tütün depolar›n›n bulundu¤u yerin civar›nda idi. Kare plânl› türbe tamamen kesme tafltan yap›lm›flt›r. Kuzeye aç›lan mermer kemerli ve söveli kap›s›n›n önünde iki sütunun tafl›d›¤› iki kubbecikli bir revak vard›r. Sütun bafll›klar› baklaval›d›r. Sol kubbecik, sütun yerine pencereli avlu duvar› üzerine oturtulmufltur. Kap›s› üzerinde kitâbe yoktur. Tek sa¤›r kubbesi, tromplar üzerindeki sekiz yüzlü bir kasna¤a bindirilmifltir. Üzerinde tafl bir alem vard›r. Kap› taraf› hariç üç cephesindeki alt üst dörder pencereden ›fl›k al›r. Üst pencereler sivri kemerlidir. Pencere kapaklar› harap olmufltur. Arka cephesinde iki köflesine yap›lan istalaktitli pahlar yap›ya ayr› bir zerafet vermektedir. Kap›dan girildi¤inde dört mermer lâhit görülür. Sa¤daki birinci lâhit, di¤erlerine nazaran küçüktür. Yan yüzleri vazo içinde kabartma çiçek motifleri ile bezenmifl ve aralar›na rozetler yerlefltirilmifltir. Bafl tafl›, dört köfle ince bir sütun üzerine yerlefltirilen burmal› bir kavuktan ibarettir. Ayak tafl› poligonal flekillidir. Di¤erlerinde oldu¤u gibi üzerinde herhangi bir yaz› yoktur. ‹kinci büyük lâhit ise, örfî destarl›d›r. Dört köfle bir sütun üzerine oturtulmufltur. Ayak tafl› yuvarlakt›r. Yan yüzleri gayet güzel kabartma Üsküdar Türbeleri MUSTAFA ÇELEB‹ SOFASI motiflerle süslenmifltir. Üçüncü lâhit bir kad›na aittir. Bafl ve ayak tafllar› düz ve yass›d›r. Yan yüzleri rozet kabartmal›d›r. Dördüncü lâhit ise, dört köfle sütunlu ve mücevveze kavukludur. Bu kavu¤un benzerine Üsküdar ve ‹stanbul’da pek raslanmaz. Ayak tafl› poligonal flekillidir. Lâhdin yan yüzleri rozet kabartmal›d›r. Türbede, kap› taraf›nda ayr›ca iki dolap yeri vard›r. Kaya Sultan’›n k›z› Fatma Sultan’n›n türbesi Hüdâyî Hazretleri Camii’nin avlusundad›r. Kaynaklar: (Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Dan›flman Türkçesi, 2/168; 6/39, 41-42, 76, 83-86, 90; 8/70, 89, 111112, 114-115, 116, 119, 121, 123) (Naimâ Tarihi, Dan›flman Türkçesi, 5/2478 Kaya Sultan md.) (G. Oransay, Osmanl› Devleti’nde Kim Kimdi, 1/133, 199, 222, 246, 257) (Sicill-i Osmânî, 1/49, 64, 83; 2/378; 3/416) (M. Meriç, Mimar Sinan’›n Hayat›) (Y. Öztuna, Mimar Sinan’›n Hat›ralar›, Hayat Tarih Mecmuas› 1966, Say›: 5, s. 4; Say›: 6, s. 42; Say›: 7, s. 49) (Gezi Notu) (Ç. Uluçay, Padiflahlar›n Kad›nlar› ve K›zlar›, s. 38-39, 43, 54-55, 62) (A. D. Anderson, The Structure of the Ottoman Dynasty, Oxford, 1956) ‹ nadiye’de, Gündo¤umu Caddesi üzerinde, Karacaahmet Sultan Türbesi’ne giderken sa¤ tarafta, Tavaflî Hasan A¤a Camii’nin biraz ilerisinde, ‹nadiye Meydan› yak›n›nda ve set üzerindedir. Eskiden, etraf›nda baflka kabirlerin de bulundu¤unu sofadaki kal›nt›lardan anl›yoruz. Sol taraf›nda, bir sarmafl›¤›n saklad›¤› kitâbesiz, muhteflem bir lâhit vard›r. Bu lâhdin bir kaç efli, evlerin bahçe duvarlar›nda dolgu malzemesi olarak kullan›lm›flt›r. Sofan›n iki yan› merdivenli olup set duvarlar› ve merdivenler muntazam kesme tafltand›r. Burada bugün iki mermer lâhit vard›r. Birinin kitâbesi fludur: Ayasofya-i Kebir Camii fierifi’nin Harem ve musluklar›n› Ba ü ta’mir eden mütevelli Merhum Mustafa Çelebi ruhi çün Fatiha 1043 (1633) Di¤eri ise “Kâbe yolundan gelirken” genç yafl›nda vefat eden Mehmed’e aittir. Kitabesi fiair Haflimî Efendi’nin olup 1034 (1624) tarihlidir. Mustafa Çelebi Sofas›. 591 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar NAKKAfi BABA TÜRBES‹ T ürbe, Nakkafl Baba Mezarl›¤›’n›n caddeye aç›lan üç kap›s›ndan, Beylerbeyi taraf›ndaki merdivenli kap›dan girildi¤inde, merdivenler bitmeden sol tarafta as›rdîde bir servinin gölgesindedir. Bu aç›k türbenin etraf›n› alçak bir duvar çevirmifltir. ‹nce, silindir fleklindeki bafl ve ayak flâhidelerinde yaz› yoktur. Bafl tafl› üzerine alt› parçal› bir sikke yerlefltirilmifltir ki, bu tip serpufl baflka hiç bir yerde mevcut de¤ildir. Duvar üzerindeki demir korkulu¤a: “Yavuz Sultan Selim ricalinden Nakkafl Baba ‹stanbul Belediyesi 1953” diye bir levha as›lm›flt›r. Bu tarihte yol geniflletilmifl ve merdivenler yap›ld›¤› gibi mezarl›k duvar› da geri al›nm›flt›r. Mir’at-i ‹stanbul adl› eserin sahibi Mehmet Raif Bey: “Bu mevkiin bu nam ile an›lmas›na sebeb üst taraf›ndaki makberede ‘Nakkafl Baba’ nam›ndaki bir zat›n türbesi bulundu¤undan ileri gelmifltir.” demekte ve “Nakkafl Baba, Cennetmekân Sultan Selim Han-› Kadîm’in Çald›ran muzafferiyetini müteakib Tebriz flehrini feth ve istilâ ile Dersaâdet’e avdet buyurduklar› esnada Tebriz ahalisinden Dersaâdet’e getirdikleri erbab-› san’at ve maarif aras›nda fieyh Nakkafl Baba dahi mevcut idi. O as›rda meflhur bulunan Habib-i Karamanî’den inabet birle kesbi kemalet ederek ismine mensup köyde z›raatla meflgul olurdu.” demektedir. Bugün Cemil Molla ismiyle yad edilen eski Nakkafl Baba mevkii hiç bir zaman bir köy olmad›¤›na göre bu köyü baflka yerde aramak icap eder. Baba Nakkafl Kimdir? Üstünde Fatih Sultan Mehmet’in alt›nl› ve etraf› yaz›l› tu¤ras› olan Safer 880 (Haziran 1475) tarihli Arapça bir vakfiyeden ö¤rendi¤imize göre, Baba Nakkafl, Fatih devri (14461481) sanatkarlar›ndan bir zat olup “üstad-› muazzam, Hazreti padiflah›n yak›nlar›ndan” idi. ‹smi, “Mehemmed ibni fieyh Bayezidü’flflehir bi-Baba Nakkafl” yani Baba Nakkafl diye 592 an›lan ve fieyh Bayezid’in o¤lu olan Mehmed’dir. Yine ayn› vakfiyeye göre Fatih, ‘Kutlubey’ denen ve Çatalca yak›nlar›nda bulunan bir köyü arpal›k olarak 870 (1465-66) tarihinde bu zata vermifltir. Bundan on sene sonra Baba Nakkafl bu köye bir cami yapt›rarak buras›n› vakfetmifl ve köy bundan sonra onun ad› ile an›lmaya bafllam›flt›r. Bu köy bugün de mevcut olup Büyük Çekmece Gölü ile Terkos Gölü aras›nda ve Had›mköy’ün kuzey bat›s›ndad›r. Peçevî ‹brahim Efendi (1574-1650), tarihinde: “Dervifl Mehmed, fieyh Baba Nakkafl’›n o¤lu idi. Ve bölük ulûfesine mutasarr›f idi. Babas› nam›na olan karyede ziraat ve harasetle meflgul olurdu, merhum ve ma¤furün-leh Sultan Süleyman Han sayd ü flikâr bahanesiyle ol semtlerde seyran ettikçe Baba Taam› diyu mahazar ihsar iderdi. Saadetlu padiflah kendüde kabiliyyet müflahede itme¤le riyasete nasbedüb ba’dehu Defter Emini oldu....” demektedir. Bu aç›klamadan Baba Nakkafl’›n Dervifl Mehmet ismindeki bir o¤lunun Kanunî devrinde (1520-1566) defterdar oldu¤unu ö¤reniyoruz. Dervifl Mehmet Çelebi ismiyle bilinen bu zat 1561-62 tarihleri aras›nda ve 1569-1573 tarihleri aras›nda olmak üzere iki kere bafl defterdarl›k görevinde bulunmufltur. Vakfiyeye göre Mehmet Baba Nakkafl’›n o¤lu “Mahmudü’l-Defterî”dir. Bunun o¤lu “‹bn Baba Nakkafl” nam›yla maruf Defterdar-› esbak Dervifl Mehmet Çelebi’dir. ‹flte Sultan Süleyman’a ‘Baba taam›’ ikram eden bu zatt›r. Dervifl Mehmet Çelebi’nin ‘fieyh Mustafa’ adl› bir kardefli vard›r. Her ikisi de Baba Nakkafl diye ünlü idi. fieyh Mustafa dedesi gibi nakkafl olup “eski saray kap›s› üzerinde o sihr-asar münakkafl saça¤› ve Saray-› Cedîd’de Divanhanei Bayezid Han’›n kubbelerini” ifllemifltir. “Nukûfl-› bukalemun sanat ve halini Diyar-› Rum’da ilk defa kendileri flâyi etmifltir.” Evliya Çelebi’ye göre, fieyh Mustafa Baba Nakkafl “Bayezid-i Velî musahibidir. Özbekiyyü’l-asl olub ilm-i nakflda gûya Mani ve Bihzad imifl.” Üsküdar Türbeleri Mehmet Baba Nakkafl, o¤lu Mahmut, Baba Nakkafl fieyh Mustafa ve Defterdar Mahmut Çelebi’nin kabirleri bugün Baba Nakkafl Köyü’ndedir. Görüldü¤ü gibi Baba Nakkafl’›n Nakkafl Baba mevkii ile bir alâkas› yoktur. Osmanl› tarihinde bir de Nakkafl Pafla vard›r. ‹flte semte ismini veren bu zatt›r. Evliya Çelebi ‹stavroz Kasabas› (Beylerbeyi) ni anlatt›ktan sonra “Burada Nakkafl Pafla Bahçesi’ni geçip” Üsküdar’a gelinmektedir demektedir. XIX. yüzy›l bafllar›nda tutulan bir Bostanc›bafl› defterinde ise sadece “Nakkafl tabir olunan mahaldir” diye ismi geçmektedir. 18. As›rda ‹stanbul adl› eserin sahibi ‹nciciyan (1758-1833); “‹stavroz’un yan›nda, sahilde, Türk ileri gelenlerine ait S›ra Yal›lar diye an›lan bir s›ra evler vard›r. Bundan sonra, Nakkafl Burnu denilen yer gelir. Bu ad, Murad III ve Mehmed III ile muas›r olup, orada yal›s› bulunan Nakkafl Hasan Pafla’ya izafeten verilmifltir.” demektedir. Nakkafl Hasan Pafla’n›n muhteflem ve eflsiz türbesi Eyüp’te Zal Pafla Caddesi üzerinde ve Zal Mahmut Pafla Camii’nin bu caddeye aç›lan av- lu kap›s›n›n sol taraf›ndad›r. Pafla, Sultan I. Ahmet (1603-1617) vüzaras›ndan olup “Kuyucu Murat Pafla sadaretinde kaim-makam dahi olmufltur.” Nakkafl Hasan Pafla’n›n di¤er bir yal›s› da Ortaköy sahillerini süslemekte idi. Es-s›ratü’l-müstakîm terkibinin delâlet etti¤i sene 1031 Ramazan›nda (Temmuz-A¤ustos 1622) vefat etmifltir. Nakkafl Pafla Yal›s›, III. Selim zaman›nda da mevcuttu. S›r kâtibi Ahmed Efendi’nin Rûznamesi’ne göre Padiflah, Çaml›ca’ya ç›kaca¤› zaman bu yal›ya gelir ve buradan hareketle Çaml›ca’ya giderdi. Nitekim 25 Safer 1211 (30 A¤ustos 1796) tarihinde de böyle olmufltur. Nakkafl Baba Mevkii Kuzguncuk ile Beylerbeyi Saray› aras›nda bulunan bu mevki derin bir vadi olup, Bo¤aziçi taraf› hariç, etraf› yüksek tepelerle çevrilmifltir. Kuzguncuk Çarfl› Caddesi’nden ayr›l›p Nakkafl veya Firenk Tepesi ismiyle bilinen yüksek platforma kadar yükselen yol, bugün hâlâ Baba Nakkafl Soka¤› ad›n› tafl›maktad›r. Burada son halife Abdülmecit ad›na 1901 tarihinde yapt›r›lan büyük bir köflk, bugün Nakkafltepe ‹lkö¤retim Okulu olarak kullan›lan ve Abdülmecit taraf›ndan 1258 (1842)’de infla edilen Nakkafltepe Karakolu ve önünde 1321 Nakkafl Baba Türbesi. 1995 senesi Nisan›nda Üsküdar Belediyesi’nce restore edilmifltir. 593 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar len bu binan›n arka taraf›nda ve yolun karfl›s›nda Ahmet Efendi’nin 1239 (1823-24) tarihinde yapt›rm›fl oldu¤u iki taraf› mihrapl› kesme tafltan muhteflem çeflmesi maalesef bugün mevcut de¤ildir. Ahflap camiin yerinde veya biraz ilerisinde meflhur Sadrazam Gazi Hasan Pafla’n›n (öl. 1790) yal›s› bulunuyordu. fieyhülislâm At›fzâde Ömer Hüsameddin Efendi’nin (1799-1871) yal›s› da Nakkafl sahillerinde idi. Kendisi bu yal›da vefat ederek Miskinler Tekkesi civar›ndaki aile sofas›na gömülmüfltür. Yan›nda 1155 (1742) tarihinde vefat eden Defterdar At›f Efendi’nin de kabri vard›r. Küçük Selimiye Camii tamir kitâbelerini yazm›fl olan fiair Pertev Pafla’n›n yal›s› da yine burada idi. Hatta 19 May›s 1832 günü II. Mahmut yan›nda fiehzade Abdülmecit oldu¤u halde yal›ya gelmifl ve geceyi orada geçirmiflti. Kas›mpafla Tersaneard› Mezarl›¤›’nda Cezayirli Gazi Hasan Pafla’n›n makam tafl›. (1903) tarihli Mahbub A¤a Çeflmesi ile Emine Sultan’›n flimdi mevcut olmayan saray› vard›. Bunlardan ayr› olarak 1853 K›r›m Harbi’nde ölen Frans›z askerlerinin gömüldü¤ü bir mezarl›k da burada idi. Karakolun yan›ndaki toprak yoldan Nakkafltepe’ye gidilir. Buraya, bir çok turist gelip Bo¤aziçi’ni bütün ihtiflamiyle seyrettikleri için, Firenk Tepesi ad›yla da an›l›r. Vaktiyle mevcut olan kademeli k›r kahvesi bugün mevcut de¤ildir. Nakkafl Baba Vadisi’nin do¤u taraf› dökülen moloz y›¤›nlar›yla doldurulmufltur. Bu derin vadide, Kuzguncuk Gazhanesi’nin harabesi, bir domuz haras› ve kaya dibinde bir p›nar› vard›r. Orta k›sm›nda ise genifl bir bostan bulunmaktad›r. Nakkafl Baba Mezarl›¤› bu vadinin Beylerbeyi taraf›ndaki s›rtlar› üzerindedir. Bu mezarl›¤a Bahri Baba Mezarl›¤› da denir. Vadinin deniz taraf›nda ve sahilde fieyhülislâm Uryanîzâde Ahmet Es’ad Efendi’nin (öl. 1306/1889) 1860’da yapt›rd›¤› ahflap camii ve “topçu ve piyade askerinin ikametine mahsus bir karakolhane” vard›. Bu karakolun yan›nda “Cülûs-› hümayun ile bayramlarda” befler top at›l›rd›. Bugün de mevcut olan ve çöpçülere tahsis edi594 Bunlardan baflka, Sultan II. Mahmut’un ikballerinden ve Sultan Abdülaziz’in süt annesi meflhur Tiryal Han›m’›n yal›s› ile Uryanîzâde Ahmet Es’ad Efendi’nin dört katl›, ön cephesi sütunlu, ahflap köflkü ve arkas›nda Nakkafltepe’ye kadar uzanan korusu da yine bu mevkide idi. 2 Cemaziyelâhir 1289 (7 Temmuz 1872) tarihinde Kuzguncuk ‹skelesi yan›ndaki bir yal›da ç›kan yang›n, Nakkafltepe Karakolu’na kadar genifllemifl ve bölgenin en nadide yal›lar›n› ve köflklerini “harabezâr”a çevirmifltir. Bu feci yang›nda alt› yüzden fazla ev ve yal›n›n yok oldu¤u söylenir. 1988 y›l›na kadar ‘Fen ‹flleri Müdürlü¤ü Anadolu Yakas› Yap›m ve Onar›m Amirli¤i’ olarak kullan›lan eski karakolhanenin önünde iki mermer sütunun tafl›d›¤› bir revak vard›. Al›nl›¤›ndaki kitâbe yerine sonradan düz bir mermer yerlefltirilmiflti. Mehmet Raif Bey bu kitâbeyi kaydetmedi¤ine göre manzume 1885-90 tarihlerinde düflmüfl olmal›d›r. Bu binan›n yeri flimdi parkt›r. Cezayirli Gazi Hasan Pafla, muhteflem yal›s›n›n mülkiyetini efendisi Hac› Osman A¤a’n›n k›z› Emine Han›m’a verdi¤inden ölümünde hazinece müsadere edilmifltir. Pafla’n›n bir de, Kas›mpafla’da kona¤› vard›. Bütün servetini bu kona¤›n alt›ndaki tafl mahzende saklad›¤› rivayet edilir. ‹stanbul’da ve muhtelif yerlerde bir çok eseri vard›r. Küçükten büyüttü¤ü bir arsla- Üsküdar Türbeleri n› daima yan›nda gezdiren Hasan Pafla, devlete sad›k, çok verimkâr, cesur, gayret ve azim sahibi bir devlet adam› idi. Deniz cenklerinde flan alm›fl ve III. Selim zaman›nda sadrazam olmufl olan bu de¤erli insan, 14 Recep 1204 (30 Mart 1790)’da vefat ederek Bulgaristan’da, fiumnu flehrinde yapt›rm›fl oldu¤u Bektâflî Tekkesi’ne gömülmüfltür. Yal›n›n ismi, 1815 tarihli Bostanc›bafl› Defterinde geçmektedir. Yal›lardan biri de Sultan III. Ahmet’in sadrazam› fiehit Ali Pafla’ya ait idi. Yal›s›, “bir taraftan Nakkafl Pafla Yal›s› ve bir taraftan ana cadde ve bir taraftan Dilsiz Bahçesi ve bir taraftan leb-i derya ile çevrili” idi. Ali Pafla bu yal›da ayr›ca bir de küçük kütüphane tesis etmifltir. Vakfiyesi 1127 (1715) tarihlidir. Baba Nakkafl kabrine, semtin eskileri Bahri Baba derlerdi. Biz dahi böyle bilirdik. ‹zmir’de de bir Bahri Baba Mezarl›¤› vard›r. ‹zmir’deki mezarl›kta kabrine rastlan›lmad›. Mezarl›¤a ve kabre Nakkafl Baba denmesinin sebebi, belki de semtin bu isimle an›lmas›d›r. Nakkafltepe, K›r›m Harbi’nden sonra Firenk Tepesi ad› ile de an›lmaya bafllam›flt›r. Frans›zlar, K›r›m’da ölen askerleri için evvela Büyük Çaml›ca Tepesi’ni kabristan yapmak için istemifller, fakat Padiflah’›n orada meflhur ‹vaz Fakih kabrinin bulundu¤unu ileri sürmesi üzerine Nakkafltepe’de, Mecid Efendi Köflkü’nün arkas›ndaki bir yer verilmifltir. Bu yer Bo¤az’a naz›r olup, Bo¤aziçi Köprüsü çevre yolundan da görülmektedir. Kabristan burada 66 sene durduktan sonra 1920 tarihinde kendileri taraf›ndan kald›r›lm›fl ve kemikleri Fransa’ya götürülmüfltür. Tepede bir Frans›z Mezarl›¤›’n›n bulunmas› ve buran›n s›k s›k ziyareti tepenin Firenk Tepesi ismi ele an›lmas›na sebep olmufltur. Bu kabristan tesis edilirken buraya bir de karakol binas› yap›lm›flt›r ki, bugün de mevcuttur. Kaynaklar: (Peçevî Tarihi, Uras Türkçesi, s. 447) (‹stanbul Fethi Der. 11/7-12, 1954, Süheyl Ünver, s. 169-180) (Halil Edhem, Elvah-› Nakfliye, Milliyet Yay. s. 27) (Ataî, Zeyl-i Sekayik, 1/204) (Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Dan›flman Türkçesi, 2/168 ve 9/255-256) (E. Koçu, ‹stanbul Ans. 6/2994) (Dan›flmend, Kronoloji, 2/446-447; 4/242) (Ayvansarayî, Vefeyât, s. 90) (‹. Hakk›, Merâk›d, s. 26) (A. R›za, 13. Asr-› Hicrîde Osmanl› Ricali, Tercüman Yay. 1/48, 91)(Y. Öztuna, Türk Musikisi Ans. 2/285) (Mir’at, s. 189-190) (T. Öz, Türbeler Aç›l›rken, Tarih Dünyas› 1950, Say›: 2, s. 47-48) (‹slâm Ans. 5/1, s. 319) (Hadîkatü’l-Cevâmi, I/255; II/29) (Sicill-i Osmânî, 4/113 Baba Nakkafl) (Cevdet Tarihi, Üçdal Nefl. 10/148) (‹. Erünsal, Türk Kütüphaneleri Tarihi 2/71-72) (Ahmet Efendi Ruznamesi, Haz. S. Ar›kan, s. 175, 228) Cezayirli Gazi Hasan Pafla Aile Sofas›. Soldaki flâhide, Pafla’n›n zevcesi Emine Han›m’a; sa¤daki, Pafla’n›n kay›n validesi Saliha Kad›nefendi’ye aittir. NALÇACI fiEYH HAL‹L EFEND‹ TÜRBES‹ T ürbe, Nalçac› fieyh Halil fiabanî Tekkesi’nin sol taraf›nda idi. Bu isimle bilinen cami bahsine bak›n›z. fieyh Halil Efendi’nin “Hatim-1040” (1630) senesi vefat etti¤i mezar tafl›nda yaz›l›d›r. Kabri, tekkenin hazîresindedir. Ayvansarayî Hüseyin Efendi, “Kabir hazîrededir” dedi¤ine göre türbe, Hadîkatü’l-Cevâmi’nin yaz›ld›¤› 1770 tarihinden sonra yap›lm›fl demektir. Bilinen, kârgir duvarl› ve ahflap çat›l› türbenin, sonradan Serasker Nam›k Pafla’n›n o¤lu Cemil Pafla taraf›ndan 1291 (1874) tarihinde yapt›r›ld›¤›d›r. Gerek türbe ve tekke ve gerekse Halil Efendi’nin flâhidesi bugün mevcut de¤ildir. Türbe, 1920, mabet ise, 1946 tarihlerinde y›k›lm›flt›r. Türbede flu flahsiyetler medfun idi: 1040 (1630). Nalçac› fieyh Halil Efendi 595 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1082 (1671). ‹plikci fieyh Ebubekir Efendi 1170 (1756). fieyh Mehmet Tuluî Efendi. ‹. Hakk› Bey, Merâk›d-› Mu’tebere-i Üsküdar adl› eserinde fieyh Mehmet Tuluî Efendi’yi bu türbede medfun gösterdi¤i halde, Nüshet Ergun Bey, Türk Musikisi Antolojisi isimli kitab›nda, memleketi olan Mudurnu’da vefat etti¤ini ve damad› fieyh ‹brahim Efendi’nin bir tafl diktirdi¤ini beyan etmifltir ki, do¤rusu da budur. Müstakimzâde de Tuhfe’sinde böyle yazm›flt›r. 1198 (1783). fieyh Hüseyin Efendi. 1232 (1816). fieyh Mehmet Rüfldü Efendi 1280 (1863). fieyh Ahmet Reflit Efendi 1326 (1908). fieyh Tayyar Efendi Kaynaklar: (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/215) (‹. Hakk›, Merâk›d, s. 57) (S. N. Ergun Türk Musikisi Ant. s. 160) NASUHÎ MEHMET EFEND‹ TÜRBES‹ T ürbe, Do¤anc›lar’da, Nasuhî Tekkesi Camii’nin sol taraf›ndad›r. fiimdiki fleklini, 1280 (1863) tarihindeki onar›m s›ras›nda alan türbe, ilk yap›ld›¤› zaman cami gibi, ahflap idi. Nasuhî Efendi 1130 (1718) tarihinde vefat etti¤ine göre, bu s›rada yap›lm›fl olmal›d›r. Dikdörtgen biçimindeki türbe, y›¤ma tafltan, ahflap çat›l› olarak infla edilmifltir. Dört pencereden ›fl›k al›r. Evvelce mabedin sahn›na aç›lan türbe kap›s›, sonradan minarenin yan›na al›nm›flt›r. Minare taraf›na bakan pencere üzerinde, hemen hemen bütün tekke türbelerinin kap› ve pencere üzerlerine yaz›lan flu klâsik beyit bulunmaktad›r: Makam-› evliyad›r menba-› feyz-i fütûhidir Edeble dahil ol sûfî bu dergâh-› Nasuhî’dir Bu beyt, fieyh Zekâi Efendi taraf›ndan söylenmifltir. Zekâi Efendi’nin, fieyh Nasuhî Efendi’nin o¤lu Alaaddin Ali Efendi ad›na yazd›¤› 596 Risaletü’l-Velediyye adl› eserine flerhi vard›r. (Bkz. Sad›k Vicdani, Tomar-› Turuk-› Aliyye 3. kitap, Halvetiyye Silsilenamesi, 1340-1342, s. 68-69; Mehmet Tahir Bey, Osmanl› Müellifleri, Meral Yay. 1/166) fieyh Zekâi Efendi. Topkap› civar›nda, Ümmi Sinan Tekkesi fleyhi idi. Meflayih-i fiabaniyye’den olup 1227 (1812) tarihinde vefat etti. Üsküdar Mevlevîhânesi fleyhi Ahmed Remzi (Akyürek) Dede Efendi bu beyti tahmis etmifltir. Türbenin büyük hâcet penceresi, cami sahn›na bakmaktad›r. Zarif bir flebeke demirinin süsledi¤i bu pencere üzerinde, Nasuhî Efendi’yi öven bir dörtlük bulunmaktad›r. Pencere karfl›s›ndaki demir flebekeli sanduka Nasuhî Efendi’ye ait olup di¤erleri flunlard›r: 1168 (1754). Kutbü’l-ârifîn ve sertacü’l-kâmilîn Nasuhîzâde fieyh Alaeddin Hazretleri. Sanduka önünde bu levha vard›r. 1218 (1803). Mürflid-i kâmil ü âgâh ve arif-i hakikat sahib-i intibah Nasuhîzâde fieyh Fazlullah Efendi Hazretleri. 1249 (1833). fieyh fiemseddin Efendi. Kitabesi fludur: fieyh fiemseddin Efendi kutb / iken eyledi bekaya irtihal / Didi fevtine bir tarih Ziver / Eyledi fiems Efendi irtihal. 1282 (1865). Tekkenin ikinci bânisi Bekir Rüstem Pafla. Sandukas›n›n bafl taraf›ndaki levhada flunlar yaz›l› idi: “‹flbu türbe-i flerif ile ittisalindeki dergâh-› feyzin penah-› vaz’-› esas-› himmetle bâni-i sâni ve delili hüsn-i kabul olarak civar-› Hazreti Pir’e mülazemet-i flerife ile defn-i flayeste-i iltifat-› Rabbani olan Rüstem Pafla’n›n ruhuna el-Fatiha. 1282 sene” 1289 (1872). ‹zzet Pafla. Sandukas› önünde Kâz›m Pafla’n›n söyledi¤i 24 m›sral› bir manzume vard›r ki, tarih beyti fludur: Huld-› tarih-i güher-pâfl›n› Kâz›m tahririn Gülflen-i Adn’i makam eyledi ‹zzet Pafla (Bkz. Sicill-i Osmânî, 3/461) Üsküdar Türbeleri 1315 Zilkade 29 (21 Nisan 1898). Kutbü’l-ârifîn Pirzâde es-seyyid efl-fleyh Çelebi Mehmed Muhyiddin Efendi Hazretlerinin kabr-i âlileridir. “Tarih-i veladet: fî 24 fievval 1245 (18 Nisan 1830). Yevm-i Pazar. Tevcih-i meflîhat: fî 15 fievval 1253 (12 Ocak 1838) Tarih-i irtihal: fî 29 Zilkade 1315. Yevm-i Sal›. Müddet-i meflîhat: Yevm: 14, Mah: 1, Sene: 62” 1317 fiaban 18 (22 Aral›k 1899) Cum’a. Pirzâde es-seyyid efl-fleyh Çelebi Mehmed Muhyiddin Efendi Hazretlerinin zevce-i âlileri zahidetü’n-nisa Esma ‹fakat Han›m. 1319 (1901). Muhyiddin Efendi’nin o¤lu fieyh Mehmet Cemaleddin Efendi. Ayr›ca iki kitâbesiz sanduka daha vard›r. Türbenin hazîresine gömülenler flunlard›r: 1103 (1691). fiabanî sikkeli dört köfle flâhide. Karabafl Efendi / Hazretlerinin / halifelerinden / Arifü’fl-fleyh / Ömer Efendi. 1114 (1702). fiabanî sikkeli dört köfle flâhide. Hâzâ kabr-i / Efl-fieyh Ma’nevî / ‹bn-i’fl-fleyh Ali Efendi. Mustafa Ma’nevî Efendi fieyh Karabafl Ali Efendi’nin o¤ludur. “Maarif-i ilmiye ile meflhur muhaddis ve sanayi-i Arabiyyeye vâk›f flair” idi. Raflid Efendi tarihinde diyor ki: Ma’nevî Efendi Kad›rga Liman›’nda Sokollu Mehmet Pafla Tekkesi fleyhiydi. II. Ahmet zaman›nda Hünkâr fieyhi olmufl, güzel konuflmas› ile meflhur, vaaz ve zikirde efli az bulunur âbid, zahid bir zat idi. Davutpafla ‹skelesi’nde surlara bitiflik bahçeli bir evde oturuyordu. 1114’te Yedikule Dizdar› olan zat ölmüfl, fevkalâde güzelli¤i ve zenginli¤i ile ‹stanbullular’›n dillerine destan olan kar›s›n› da fieyh Ma’nevî Efendi alm›flt›. Bu meflhur han›mefendi, üç dört ay kadar fieyh Efendi’nin nikah›nda yaflad›ktan sonra bir gece ans›z›n ölmüfl ve Topkap› Mezarl›¤›’na gömülmek istenmiflti. Han›m’›n ölümünden önce di¤er bir han›ma “Beni yaln›z b›rakma” diye yalvarm›fl olmas› üzerine ölümü flüpheli görülmüfl ve yap›lan muayenede bo¤az›nda bo¤uldu¤unu gösteren ip yaras›, bafl›nda bir kaç bere, ellerinin üstünde, yüzünde ve burnunda y›rt›klar, çürükler görülmüfltü. Saçlar›n›n örgüsü çözülmemifl, nafl› gasledilmemiflti. Hatta kefeni bile yoktu. Adi bir yatak çarflaf›na sar›lm›flt›. Nasuhî mehmet Efendi Türbesi Kitabesi. Bu durum karfl›s›nda fieyh Ma’nevî Efendi zindana at›lm›fl ve burada k›sa bir müddet sonra 1114 Cemaziyelâhirinde (Ekim 1702) vefat etmifltir. (Raflid Tarihi, 1114 Vak’alar›; Sicill-i Osmânî, 3/517 Karabafl Ali Efendi ve 4/413; E. Koçu, ‹stanbul Ans. 8/4301; Sefine-i Evliya, 4/1921) 1115 (1703). Turhan Sultan’›n (öl. 1683) kethüdas› Mustafa Efendi. 1130 (1718). Nasuhî Efendi’nin o¤lu Zuhurî Efendi. Tafl›ndaki kitâbe fludur: Haza kabr-i fieyh Zuhurî bin Mehmed Nasuhî. 1130 1140 (1728). fieyh ‹brahim Efendi. 1145 (1732). De¤erli bestekârlar›m›zdan ‹brahim A¤a. fieyh Nasuhî Efendi’nin müridi olup onun güftelerini bestelemifl ve 1732 tarihinde vefat etmifltir. (S. N. Ergun, Türk Mus›kisi Antolojisi, s.156) Kabri, bu tekke hazîresinde olup flâhidesindeki kitâbesi fludur: Fezâ-y› aflkda Mevlâ’ya can idüb teslim Ümid-i lutf ile bu câde oldu abd-i mukim 597 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Nisab-› mâye-i irflada oldu hâk-i kadem Ki râh-› vuslate isâl ide o zat-› kerîm Du’a idüb didi fevtine Nevcivan tarih Makarrin eyle Rahîmâ makam-› ‹brahim 1145 1146 (1733). Kâtibî sikkeli ve çok uzun kitâbeli. Mehmet Efendi 1153 Cemaziyelevvel (Temmuz 1740). Büyük sar›kl›. Bolevizâde Seyyid fierif Efendi. Müderris. (Sicill-i Osmânî, 3/142) 1157 (1744). Tarikat sikkeli. Çiçekçibafl› Salih Efendi 1164 (1750). Dervifl Abdullah. 1167 (1753). Büyük tarikat sikkeli, nefis hat. Dervifl Abdülkadir Efendi 1174 fiaban 18(25 Mart 1761). Taçl›, Nasuhîzâde fieyh Ahmet Efendi. fiâhidesi tamir görmüfltür. 1187 (1773). Habbazlar (ekmekçiler) kethüdas› Dervifl ‹brahim. 1208 Cemaziyelevvel 18(Ocak 1794). Tarikat sikkeli. Ayazma’da muvakkit fieyh Yahya Muhyiddin Efendi 1209 (1794). Sultan Selim’in s›r kâtibi hâcegândan Sar›kç›bafl›. Sahib-i fünûn-› câh. Tarih m›sra› fludur: Hakk Mustafa Efendi’ye huldi ide penah di’nin efli, Safiye Sultan ç›raklar›ndan Hibetullah Han›m. 1211 Rebiyülevvel 15(Eylül 1796). Reisü’let›bba Mustafa Behçet Efendi’nin k›z›, Hâcegân-› Divan-› Hümayun kalemi mümeyyizlerinden Mehmet Emin fiükûhî Efendi’nin efli Nefise Han›m. 1212 fiaban 26 (A¤ustos 1797). Tarikat sikkeli. Efl-fleyh Ömer Efendi 1215 fiaban 11(Temmuz 1800). Lâhit, sar›kl›. Sab›ka ‹stanbul payesi ile / Reisü’l-et›bba-i hazreti flehriyarî / Merhum ve ma¤furleh / Mehmet Sad›k Efendi (Sicill-i Osmânî, 3/192) 1216 R. evvel 20 (Temmuz 1801). Nasuhîzâde Fazlullah Efendi’nin o¤lu Mehmet Atâullah Efendi 1217 (1802). Dervifl Mehmet Baba. 1223 fievval 21(Aral›k 1808). Tarikat sikkeli. Nasuhîzâde Fazlullah Efendi’nin o¤lu eflfleyh Alaeddin Efendi. Üçüncü Alaeddin Efendi diye bilinir. (Sefine-i Evliya 4/31-55) Tafl›ndaki yaz› fludur: Kutbü’l-ârifîn Hazreti Nasuhîzâde Fazlullah Efendi Hazretlerinin mahdum-› mükerremleri merhum efl-fleyh Alaeddin Efendi’nin ruhuna elFatiha. 1223 1229 R. evvel 27 (Mart 1814). Müneccim Bafl› kethüdas› Mahmut Efendi (Bkz. Sicill-i Osmânî, 4/453) 1210 (1796). Lâhit, büyük sar›kl›. Hayrullah Efendi. Kitabesi fludur: 1229 Ramazan 9 (4 Eylül 1814). Reisü’l-et›bba Hayrullah Efendi’nin di¤er efli Fatma Han›m Sab›ka Rumeli Kad›askeri / Reis-i et›bba-i hazreti flehriyarî / Merhum ve ma¤furleh Haf›z / el-hac Hayrullah Efendi / Ruhiçün / El-Fatiha. 1231 Ra. (fiubat 1816) De¤iflik sikkeli. Haseki Halil A¤azâde Rumeli kuzat›ndan (kad›lar›ndan) Mustafa Nazif Bey. Hayrullah Efendi 1210 Ramazan›nda (30 Mart 1796) Küçükpazar yak›n›nda attan düflerek vefat etmifltir. (Sicill-i Osmânî, 2/318) 1240 (1824) Mimar A¤a kethüdas› Hac› Ali Efendi’nin efli Emine Han›m. 1210 Zilhicce 3(9 Haziran 1796). Reisü’let›bba-i flehriyarî Haf›z Hayrullah Efen598 1240 Zilkade.23 (Temmuz 1824) Tarikat sikkeli. Mekke-i Mükerreme’de vefat eden kutbü’lârifîn Hazreti Nasuhîzâde efl-fleyh el-hac Mehmet Mes’ud Efendi. Ad›na Üsküdar Türbeleri tafl dikilmifl olup Üsküdar’da Safvetî Pafla Tekkesi fleyhi idi. 1253 (1837). Nasuhî Efendi bendegân›ndan Karinabadî Kurua¤a Mustafa Efendi 1241 (1825). Müneccimbafl› kethüdas› Mahmut Efendi’nin efli Emine Han›m. 1257 fiaban 15 (Ekim 1841). Rumeli Kad›askeri Alizâde Mehmet Nureddin Efendi’nin kethüdas› eflraf-› kuzattan ve Halvetiyye’den el-hac Mahmud Efendi 1242 Gurre-i Receb (29 Ocak 1827). Büyük sar›kl› lâhit. M›s›r Kahire kazas› Vardarî fieyhzâde Yahya Kâmil Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/68) 1243 gurre-i fi. (17 fiubat 1828) Dergâh-› ali kap›c›bafl›lar›ndan ‹brahim Pafla kethüdas› Mehmet A¤a ‹bn-i ‹brahim A¤a. 1249 Zilkade 19 (30 Mart, 1834). Lâhit. Küçük molla sar›kl›. Sab›ka Rumeli / Kad›askeri reis-i / et›bba-i hazreti flehriyarî / Merhum ve ma¤fur el-hac / Mustafa Behçet Efendi’nin / ve Cem-i Ümmet-i Muhammed / ruh-› flerifleri çün Fatiha. (Sicill-i Osmânî, 2/31; F. N. Uzluk, Hekimbafl› Yal›s›, Vak›flar Der. 9/251) 1251 fievval 20 (fiubat 1836). Hâlâ Kad›-› fler’iat kâtibi Mekke-i Mükerreme payeli Nasuhîzâde torunu ‹brahim ‹ffet Efendi (Sicill-i Osmânî, 1/156) 1252 (1836). Efl-fleyh Mehmed fiemseddin Efendi’nin o¤lu Mehmet Nureddin Efendi 1259 Ramazan 17 (Ekim 1843). Sultan Seyyid Ahmed er-Rufaî Hazretlerinin postniflîni Hamdi Efendi’nin halifesi mektubî hülefas›ndan efl-fleyh Abdülhamid Bey. 1264 Za. (Ekim 1848). Sab›ka ser etibba-y› hazreti flehriyarî Mustafa Behçet Efendi’nin damatlar› Enderun-› Hümayun Seferli Kethüdal›¤›’ndan mahrec Ahmed Efendi’nin k›z› Safiyye Han›m. 1267 fiaban 21 (21 Haziran 1851). Dört dilimli tac. Nakflibendiyye’den Hasan Baba. 1272 Ramazan 9 (14 May›s 1856). Tarikat sikkeli, etraf› parmakl›kl›. Ayasofya-i Kebir ‹mareti karfl›s›nda hankâh›n›n postniflîni Kütahyevî es-seyyid fieyh Ahmet Nazikî Efendi. Ayn› parmakl›k içinde fesli bir flâhide, tarih k›sm› gömülüdür: Nasuhî Mehmet Efendi Tekkesi Camii Haziresi. 599 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar “Nesl-i pak-i Hazreti fieyh Nasuhî’den bir edib-i zî-mekârim Nazikîzâde cenab-› Mir Es’ad Efendi” Ayn› parmakl›k içinde: 1331 Rebiyülevvel 29 (Mart 1913). Tarikat-i Aliyye-i fiabaniyye’den Nazikî Dergâh-› fierifi seccade-niflîni... Nezaret-i kudemay› mümeyyizan›ndan Nazikîzâde efl-fleyh es-seyyid Hüseyin Hüsnü Efendi. 1274 (1857). Reisü’l-et›bba Mustafa Behçet Efendi’nin damad› Ahmet Efendi 1279 (1862). Hassa Askeri kola¤as› Hasan Efendi 1280 fiaban 23 (2 fiubat 1864). Maliye Naz›r› Ahmet Muhtar Pafla. Muhtar Pafla’n›n, Do¤anc›lar Camii yan›nda ve Ramazano¤lu Soka¤›’n›n sa¤ köflesinde büyük bir kona¤› vard›. Konak, Do¤anc›lar Yang›n›’nda yanm›flt›r. (Sicill-i Osmânî, 4/349-350) Ramazano¤ullar›’ndan idi. Ahmet Muhtar ‹’tisami pafla, Bo¤aziçi’nde Boyac›köy’deki yal›s›nda vefat etti. Kendisi, fiabaniye Tarikati’ne ba¤l› olup Geredeli Halil Efendi’nin müridlerinden idi. Gerede’de baz› evkaf› vard›r. Sonra, Safranbolulu fieyh Hac› Emin Efendi’ye ba¤lanm›fl ve kendisine 500 kurufl maafl tahsis etmifltir. Burada, bu fleyh Efendi’ye, Muhtar Pafla Tekkesi ad›yla an›lan bir de tekke yapt›rm›flt›r. Ahmet Muhtar Pafla’n›n flâhidesi “Ketebehu Malik” imzal›d›r. Torunu Ahmet Muhtar Bey, o¤lu ise, Amedi Hülefas›’ndan Vahid Bey’dir. (M. Pakal›n, Tanzimat Maliye Naz›rlar›, I/10; Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, s. 819) 1280 (1863). Enderun-› Hazine-i Hümayun a¤as›, Halvetiyye bendegân›ndan el-hac Mehmet Mes’ud A¤a. 1281 (1863). Halil Efendi. Uzun kitâbesi fiair Senih Efendi’nindir. 1281 Muharrem 15 (21 Haziran 1864). Lâhit fleklinde. Kitabesi M›srî imzal›d›r. 600 “‹stanbul payeli 1. Ordu-y› Hümayun müftüsü ‹lyas Efendi.” Tarih-i Enderun, Letaif-i Enderun adl› eserlerin yazar› H›z›r ‹lyas Efendi. Kendisi, Hekimbafl› Behçet Efendi’nin küçük kardeflidir. Bir baflka a¤a beyi de meflhur saray hekimi Abdülhak Molla’d›r. fiair Abdülhak Hamit Tarhan’›n da büyük amcas›d›r. (Sicill-i Osmânî, 1/399) 1284 C. âhir 26 (Ekim 1867). Tarik sikkeli. Kutbü’l-ârifîn Nasuhîzâde el-hac efl-fleyh Mehmet Mes’ud Efendi’nin o¤lu sahib-i ahlâk el-hac efl-fleyh Abdurrahim fiükrü Efendi. 1284 Ramazan 29 (Ocak 1868). Hassa Müfliri Mehmet Reflid Pafla. Bu kabir tam köflede olup ayak tafl›ndaki yaz› caddeye, bafl tafl›ndaki yaz› da ç›kmaz cami avlusuna dönüktür. Bu da, mezarl›k duvar›n›n sonradan yükseltildi¤ini göstermektedir. Ayn› kabirde 1294 (1877) tarihinde vefat eden o¤lu Asâkir-i fiahâne kaimmekam› Galib Bey’in flâhidesi vard›r. (Sicill-i Osmânî, 2/396) 1284 (1867). Ser kurena-y› flehriyarî-i esbak merhum Saim Efendi Hazretlerinin kethüdalar› Hâcegân-› Divan-› Hümayundan Hac› Raflid Efendi. 1285 fievval 15 (29 Ocak 1869). El-hac Mehmed Sa’id bin hace ‹brahim. 1286 (1869). Enderun hazinesi kethüdas› Abdullah fieref Efendi (Sicill-i Osmânî, 3/139) 1288 (1872). Damat Mehmet Said Pafla. Sultan II. Mahmut’un k›z› Mihrimah Sultan’›n efli idi. (Sicill-i Osmânî, 3/47; Mir’at-i ‹stanbul, s. 164; ‹sfendiyaro¤lu, Galatasaray Tarihi, s. 503; Ata Tarihi, 2/198) Beylerbeyi’ndeki yal›s›nda vefat etti. Mihrab önündeki flâhidesi 9 Zilkade-1288 (20 Ocak 1872) tarihlidir. Önünde ayr›ca mermer bir kitâbe levhas› vard›r. 1290 Rebiyülvvel 11 (May›s 1873). Lâhit. Bafltafl› üç yüzlü olup bir efli dahi yoktur. Her Üsküdar Türbeleri yüzünde de kitâbe vard›r. Abdülmecid Han-› Gazi Hazretlerinin eser kurenalar› Selim Efendi’nin efli Hatice La’linab Han›m. 1290 (1873). Nasuhî Tekkesi postniflîni eflfleyh Muhyiddin Efendi’nin hemfliresi Ümmühan Han›m. 1291 (1874). Lâhit. fieyhülharem Emin Pafla. (Sicill-i Osmânî, 1/436) 1292 (1875). Muhtar Pafla’n›n efli Emine Zehra Han›m. 1295 Zilhicce 22 (Aral›k 1878). Nasuhî sülâlesinden Safvetî Efendi Dergâh› fleyhi Abdürrahim Efendi’nin o¤lu es-seyyid Mes’ud Efendi. (Burada ismi geçen Safvetî Efendi, Safvetî Pafla’d›r.) 1297 (1880). Abdülaziz Efendi. 1298 (1881). Feshane rûznamecisi Mustafa Reflit Efendi 1299 (1882). R›za Bey. 12?? Son iki rakam kaz›nmam›flt›r. Rumeli Kad›asker-i esbak› Vardarî fieyhzâde elhac Mehmed Efendi’nin k›z› Hibetullah Muhsine Han›m. (Sicill-i Osmânî, 4/235 Mehmed Efendi) 1305 (1887). Muhtar Pafla torunu Fatma Feride Han›m. 1310 (1892). Ahmet Muhtar Pafla’n›n o¤lu Vahit Bey. el-hac Mustafa Vehbi Pafla. 1319 (1901). Nasuhîzâde fieyh Muhyiddin Efendi’nin o¤lu fieyh Mehmet Cemaleddin Efendi. 1321 Zilkade 16 (fiubat 1904). Hankâh-› Aliyye’de seccadeniflîn es-seyyid efl-fleyh Mehmet Muhyiddin Efendi’nin o¤lu ve meclis-i maarif kalemi mümeyyizi Çelebi es-seyyid efl-fleyh Mehmet Selahüddin Efendi. 1321 Ramazan 8 (Kas›m 1903). Nasuhîzâde torunu Meclis-i kebir maarif reisi Ali Haydar Molla. (‹nal, Son As›r Türk fiairleri, s. 586; M. Tahir, Osmanl› Müellifleri, 1/281) 1324 (1906). Meclis-i kebir-i maarif reisi ve fiarkî Rumeli Cemiyet-i ‹slâmiyesi müdürü Ali Haydar Efendi’nin efli Emine Han›m. 1325 (1907). Nasuhîzâde torunu Es’ad Efendi. 1327 (1909). Misafireten bulundu¤u s›rada vefat eden fiabaniyye’den fieyh Halil Hulusi Efendi. 1337 (1918). K›l›ç kabartmal›. Sivas Ordu Kumandan› Ali Pafla’n›n o¤lu Askeri komisyon azas› mirliva Mustafa Nazmi Pafla. 29 Safer. Tarih k›sm› gömülü. Nesl-i pâk-i Hazreti Nasuhî’den bir edib-i zî mekârîm Nazikîzâde cenab-› Mir Es’ad... 1310 (1892). Vahit Bey’in efli Fatma Faika Han›m. 1314 (1896). El-hac Çürüksulu Ramiz Pafla ve haremi Fatma Adile Han›m. Kitâbe levhad›r. Kabirleri yok olmufltur. 1314 gurre-i Rebiyülevvel. Cenab-› Pir Nasuhî (k.s.) müteallikat›ndan Hassa Ordu-y› Hümayun erkân› harbiye 2. tahrirat mümeyyizi Hüseyin Faik Bey. K›z›, 1324 Ayfle Han›m. 1316 (1898). Hac› Emin Pafla’n›n o¤lu ferik N‹fiANCI HAMZA PAfiA TÜRBES‹ B u aç›k türbe, Gündo¤umu Caddesi üzerindeki Karacaahmet Türbesi’nin sol taraf›nda ve geridedir. Hemen önünde, Sahabeden Ebu’d-Dürda’n›n (Derda) makam tafl› vard›r. (Bu bahse bak›n›z.) Türbe, alt› granit sütun ve ince tu¤ladan yap›lm›fl alt› kemer üzerine oturtulmufl bir kubbeden ibarettir. Kubbe, alt› yüzlü bir kasnak üzerindedir. Sütunlar aras›nda demir flebeke ve 601 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar kap›s› yoktur. Kitâbe mevcut de¤ildir. Vak›flar idaresince 1972 tarihinde onar›lm›flt›r. Halk aras›nda, Karacaahmet Sultan at›n›n türbesi olarak ünlü olmas›na ra¤men, bu rivayet do¤ru de¤ildir. Zemini toprak olan türbenin ortas›nda flâhideleri k›r›lm›fl bir mezar kaidesi vard›r. Burada “Rum Paflazâde Niflanc› Hamza Pafla” gömülüdür. Merâk›d-› Mu’tebere-i Üsküdar adl› eserin yazar› ‹smail Hakk› el-Üsküdarî flunlar› söylemektedir: “Hamza Pafla, Sultan III. Murat’›n niflanc›s› oldu¤u ve Karacal› fieyh Ahmet Hazretlerinin türbe ve zaviyesinin ve medfun bulunduklar› mahallerin ve Kütahya’da arazi ve de¤irmenlerin vâk›f› olup sene 999 (1590-91) tarihinde mülga Üsküdar Mahkemesi sicillat›nda vakfiyesi kay›tl› oldu¤una nazaran Hamza Pafla’n›n 1000 (1591-92) tarihinde vefat› ve o tarihlerde mezar tafllar›na tarih ve isim yaz›lmamas›, di¤er kabir tafllar›na göre anlafl›lmas› ve türbe yan›nda Ebu’d-Derda (r.a.) Hazretlerinin ismine yaz›l› tafl mevcut ise de Bezmialem Valide Sultan taraf›ndan hürmeten ve lütfen onun makam›n› ihya buyurduklar› anlafl›lmaktad›r.” Hamza Çelebi veya Bey adlar›yla da bilinen Niflanc› Hamza Pafla Türbesi. 602 Pafla, reisülküttapl›ktan niflanc›l›¤a nakledilmifl ve bu makam› 8 A¤ustos 1580, 15 Temmuz 1592, Haziran 1595 ve 2 A¤ustos 1601 tarihlerinde olmak üzere dört defa iflgal etmifltir. ‹lk niflanc›l›¤›ndan fiubat/Mart 1591 tarihinde azledilmifl ve sonra Köstendil Sancak Beyli¤i’ne atanm›flsa da kabul etmemifltir. Sultan III. Mehmet’in tahta geçmesi üzerine Anadolu Beylerbeyi payesiyle taltif edilerek pafla ünvan›n› alm›flt›r. ‹kinci niflanc›l›¤› takriben dört y›l sürmüfl, fakat Bafldefterdar Hac› ‹brahim Pafla ile protokol meselesinden dolay› geçinemedi¤inden, E¤ri Seferi s›ras›nda III. Mehmet taraf›ndan onunla beraber azledilmifltir. Sonuncu niflanc›l›¤›ndan ise, Sultan I. Ahmet taraf›ndan ve 1013 (1604-5) tarihinde azledilmifltir. Azlinden bir sene sonra, vefat etti¤i rivayet olundu¤una göre, Merâk›d’in verdi¤i H. 1000 tarihi yanl›flt›r. Hamza Pafla’n›n 1010 (1601) recebi bafllar›nda tanzim ettirdi¤i vakfiyesine göre, ‹stanbul’da Emin Sinan Mahallesi’ndeki emlâkinin vefat›ndan sonra, kira bedellerinin Medine fukaras›na, di¤er emlâkinin de efline verilmesini istemifltir. Niflanc› Hamza Pafla 1014 (1605) tarihinde vefat etmifltir. (Fehmi Karatay, Topkap› Saray› Müzesi Kütüp. Türkçe Yazmalar Katalo¤u, ‹stanbul 196, Cilt: I, s. 111-112, No: 331; Selânikî Tarihi, Haz. M. ‹pflirli, ‹stanbul 1989, s. Üsküdar Türbeleri 948 Fihrist Hamza Pafla md.) Yak›n tarihe kadar yürüyemeyen çocuklar bu türbeye getirilir ve ayaklar› aras›na arpa serpilerek yürütülme¤e çal›fl›l›rd›. Üç cuma, bu usûl icra edildikten sonra çocuklar›n yürüdü¤üne inan›l›r. Hamza Pafla’n›n ‹stanbul’da, Sultanahmet Meydan› civar›nda ve Peykhane Caddesi üzerinde, kendi ad› ile an›lan bir mescidi vard›. Bugün mevcut de¤ildir. Kaynaklar: (‹. Hakk›, Merâk›d, s. 59) (Daniflmend, Kronoloji, 3 Niflanc›lar md.) (Gezi Notu) (Sicill-i Osmânî, 2/252) (Resmi Ahmet Efendi, Sefinetü’r-Rüesa, Hamza Bey Efendi) (Hadîkatü’l-Cevâmi, 1/95) (M. Ziya, ‹stanbul ve Bo¤aziçi, 1/366) (fi. Akbatu, Tahta Minare Camii, Vak›flar Der. 21/130) OSMAN BEY TÜRBES‹ Türbe, ‹skele Meydan›’ndaki Mihrimah Sultan Camii’nin avlusunda ve bu mabedin avluya aç›lan yan kap›s›n›n sol taraf›ndad›r. Etraf› demir parmakl›kla çevrilmifl olan bu aç›k türbede bir mermer lâhit vard›r. Bu lâhdin cami kap›s› taraf›na bakan yan yüzünde bir hançer kabartmas› bulunmaktad›r. fiehid edilen kimselerin kabrine kaz›nd›¤› hakk›nda bir söylenti vard›r. Lâhdin bafl flâhidesinin üzerinde bir örfî bafll›k ve onun alt›ndaki, devrinde çok kullan›lan ince dört köfle sütunda kelime-i tevhid ve milâdî takvimde 1576-77 senesine eflittir. Rüstem Pafla’n›n o¤lu, babas›n›n 28 fievval 968 (12 Temmuz 1561) tarihindeki vefat›ndan 1516 y›l sonra ölmüfltür. Osman Bey, Rüstem Pafla’n›n Mihrimah Sultan ile evlenmeden evvel olan o¤ludur. Mihrimah Sultan evlendi¤i zaman 15 veya 17, Rüstem Pafla ise 39-40 yafllar›nda idi. Pafla’n›n Mihrimah Sultan’dan olan ve Sultanzâde diye bilinen iki o¤lu da yine bu camiin ve son cemaat yerinin sol taraf›ndaki Mimar Sinan yap›s› ve halk›n ‘Kaya Sultan Türbesi’ diye adland›rd›¤› türbede medfunlard›r. (Bu türbe bahsine bak›n›z.) Kaynaklar: (Gezi Notu) (Sicill-i Osmânî, 3/416 Osman Bey) ÖMER DEDE VE ÜÇ YATIRLAR TÜRBES‹ Türbe, Boy Beyi Soka¤› ile Köprülü Faz›l Pafla Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde ve ikinci yolun sol köflesindedir. Civar›nda Alaca Minare Mescidi, Hac› Dede Nakflibendî Tekkesi, Fenâyî Ali Efendi Celvetî Tekkesi Camii, Türk Ahmet Pafla Mektebi ve çeflmesi ile bir çarfl› bulunmaktad›r. Ömer Dede’nin kimli¤i belli de¤ildir. Mir’at-i ‹stanbul adl› eserin sahibi M. Raif Bey: Ömer Baba Türbesi. “Köfle bafl›nda bir türbe içinde Ömer Dede na- “Okuyal›m ruhu için Fatiha” yaz›s› vard›r. Yuvarlak ayak tafl›nda da flu beyit yer alm›flt›r: Mir-i pâkize neseb Hazreti Osman Bey’in Mürg-i ruhu idecek ba¤-› cinâne tayran Eyleyüb s›dk ile ruhuna du’alar Hükmî Didi tarih cinân ola makam-› Osman 984 fiair Hükmî Mehmet Çelebi’nin haz›rlad›¤› bu tarih beytinin alt›nda 984 tarihi yaz›l› de¤ildir. Tarih m›sra›n›n son dört kelimesi ebced hesab›na vuruldu¤unda bu rakkam bulunur. Bu 603 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar m›nda bir zat medfundur. Mezar Tafl›nda flu beyit yaz›l›d›r: Alâmetden murad bir duad›r Bugün bana ise yar›n sanad›r 910 M. Raif Bey’in görmüfl oldu¤u bu tafl bugün de mevcuttur. Fakat tarihi 910 (1504-5) de¤il 1133 (1720-21)’dir. Türbeden eser kalmam›flt›r. Bir set üzerinde bulunan ve bir kaç kabirden oluflan küçük hazîrenin duvar› üzerine: Ömer Dede ve üç yat›rlar - 1133 kitâbesi ile yukar›daki kitâbenin yeni yaz› ile yaz›lm›fl mermer bir kopyas› yerlefltirilmifltir. 1924 tarihli gayri menkul vak›flar listesinde “Ömer Pafla Türbesi, Toprak Sokak, Meçhul, Mamur” olarak gösterilmifltir. Kaynaklar: (Mir’at s. 133) (Gezi Notu) (Konyal›, Üsküdar Tarihi, 1/67) RE‹SÜ’L-HATTATÎN HAMDULLAH EFEND‹ HAZÎRES‹ T unusba¤› Çeflmesi önünden, Karacaahmet Sultan Türbesi’ne giden Tunusba¤› Caddesi üzerinde, sol tarafta ve türbeye oldukça yak›n bir mesafede ve Hattatlar Mezarl›¤› veya fieyh Sofas› ad›yla bilinen yerdedir. Silindirik ayak tafl› üzerinde flu kitâbe bulunmaktad›r: Reisü’l-hattatîn Hamdullah El-ma’ruf bi-‹bnü’fl-fleyh rahmetullahi aleyh 927 (1521) Bafl taraf›na sonradan flu flâhide konmufltur: fieyh hattatîn k›z› O¤lu Mehmed Çavufl’un ruhiçün Fatiha Rakam yaz›l› de¤ildir. 1001 (1592) tarihinde vefat etmifltir. fieyh Hamdullah Efendi Türk hat sanat›n›n en 604 büyük üstad›d›r. ‘Yakut Musta’s›mî’nin hatt›na yeni bir düzen, Arap harflerine yeni güzellik veren fieyh Hamdullah befl as›r boyunca Türk hat sanat›n›n en büyü¤ü olarak tan›nm›fl, kendisi tereddütsüz ‘hattatlar›n k›blesi’ say›lm›fl, befl as›r boyunca gelmifl geçmifl hattatlar hep yaz›lar›n› onun yaz›s›na benzetmeye çal›flm›fllar ve onun yaz›s›na benzettikleri, ona yak›n yazd›klar› ölçüde büyük ve güçlü say›lm›fllard›r. Hat sanat›n›n Arap âleminin d›fl›nda Türklere mahsus bir edâ kazanmas› fieyh Hamdullah sayesinde olmufltur. fieyh Hamdullah Amasya’da do¤du. Babas› Mustafa Dede Buhara’dan Amasya’ya hicret edip orada yerleflmifl, Sühreverdiye tarikatinden oldu¤u için de ‘fieyh Efendi’ diye tan›nm›fl faziletli ve bilgili bir zat idi. Babas›n›n fleyhli¤i dolay›s› ile Hamdullah’a fleyhin o¤lu manas›na ‘‹bni fieyh’ veya ‘‹bni Mustafa Dede’ denirdi. 840 (1436) tarihinde do¤du. Yaz›y› Yakut Musta’s›mî’nin talebesi Abdullah Sayrafî’den ö¤renmifl olan Hayreddin Maraflî’den ders ald›. Sayrafî’nin, Cemaleddin Yakut’un yaz›lar›n› toplayarak meflk ede ede olgunlaflmaya çal›fl›yordu ki, bu devrede yaz›y› elindeki örneklerde oldu¤undan daha güzel bir hale getirmek gayreti içindeydi. fieyhin geçirdi¤i bu s›k›nt›l› günlerinden birinde kendisine H›z›r’›n (a.s.) göründü¤ünü, ona baz› nasihatlarde bulundu¤unu ve baz› fleyler ö¤retti¤ini, o sayede hayalinde kurdu¤u yaz› tarz›n› elde etti¤ini, Müstakimzâde söylüyor. Sultan II. Bayezid tahta ç›kmadan evvel Amasya valisi idi. Hamdullah’› burada tan›d›. Bayezid, Hamdullah Efendi’den ders ve icazet alm›fl ve birbirlerini çok sevmifllerdi. Bayezid tahta ç›k›nca onu ‹stanbul’a davet etti. Ona Topkap› saray›nda Harem-i Hümayun’da bir meflk odas› vererek daima beraber olmak, yazd›klar›n› görmek istemiflti. fieyh Hamdullah ‹stanbul’a geldi¤inde ilk defa Kad›asker Hamam› civar›ndaki bir evde oturmufl ve buradan saraya al›nm›flt›r. fieyh Hamdullah Efendi ayn› zamanda usta bir ok at›c› idi. Okmeydan›’nda bilinen ilk menzil tafllar›ndan biri ona ait olup 911 (1505) tarihlidir. Bu tafl elan mevcuttur. Kendisi ayn› zamanda Okmeydan›’ndaki Okçular Tekkesi’nin fleyhi idi. ‘fieyh’ ünvan› da oradan gelmektedir. Kendisi ayn› zamanda ünlü bir flahin avc›s› idi. Üsküdar Türbeleri Çok iyi yüzüyordu. Rivayete göre, ara s›ra poturu ile gömle¤ini bafl›na sarar, Cüz kesesini a¤z›na alarak Üsküdar’dan denize girer, suda adeta ba¤dafl kurarak kendini ak›nt›ya b›rak›r, Sarayburnu’na ç›kar, orada giyinip ders vermek üzere Topkap› Saray›’na gidermifl. Bir de terzilikte mahareti varm›fl. II. Bayezid’e dikti¤i bir kaftan›n dikifl yerlerini kimse bulamam›fl derler. fieyhin ayr›ca tasavvufa meyli fazla idi. Bafllang›çta babas› gibi Sühreverdiye tarikatinden iken sonra Nakflibendiye tarikatine girmiflti. Gerçek bir dindard›. Asla gurura kap›lmam›flt›. Yaz›lar›n›n alt›na ketebe olarak ad›n› ‘Türlü belaya müptela Hamdullah’ veya ‘Kendi küçük günah› büyük Hamdullah’ diye yazm›flt›r. Ömrünü hep yazmakla geçirmifltir. Çok eseri vard›r. 47 Kur’an-› Kerim yazm›fl, En’am, Evrad, cüz olarak yazd›klar› bini geçmifltir. ‹stanbul Bayezid Camii’nin mihrab›nda, orta kap›s›nda, Davutpafla, Firuz A¤a ve Edirne’deki Bayezid Camii’nin kap›lar›nda bulunan kitâbeler onundur. Edirnekap›s› üzerindeki Kelime-i Tevhid onun eseridir. Büyük bir sanatkâr olan fieyh Hamdullah Efendi o kadar alçak gönüllü idi ki, mezar tafl›na ad›n›n yaz›lmas›n› bile istememifl, meflhur hattat Haf›z Osman hiç olmazsa ruhuna Fatiha okunabilmek için mezar tafl›na ad›n› yazma- ¤a teflebbüs etmiflse de vasiyeti oldu¤u için tereddüde düflmüfl, sonunda meflhur hattat fiahin A¤a cesaret göstererek mezar tafl›na ad›n› yazm›flsada bir hafta geçmeden 1113 (1701)’de ölmüfl oldu¤u söylenir. Bu durumda flâhidedeki kitâbe 1690-1700 tarihlerinde yaz›lm›fl olmal›d›r. Hamdullah Efendi bir çok talebe yetifltirmifltir. Eyüp’te Defterdar Camii’ni yaparak bu semte ismi verilen, 953 (1546) tarihinde vefat eden Bafldefterdar Nazl› Mahmud Çelebi, fieyh Hamdullah Efendi’nin talebesi idi. Hamdullah Efendi’nin o¤lu Mustafa Dede ve damad› fiükrullah Halife de kendisinin talebelerindendi. Yak›n tarihe kadar yaz›ya yeni bafllayanlar›n kalemleri büyük hattat›n kabir topra¤›na gömülür ve bir hafta sonra buradan ç›kar›larak kullan›l›rd›. Kendisi hem bir ok at›c› pehlivan ve hem de ok ve yay yap›c› bir usta idi. Okmeydan›’nda flirimerd (delikli kaya) menzilinden y›ld›z havas›yla 1105 gez atm›fl ve bir abide dikilmifltir. Bugün hâlâ Tekke Kap›s›n›n önünde bulunan bu rekor tafl›n›n üzerinde flu ibare yaz›l›d›r: Sâhibu’l-menzil Hamdullah ibnü’fl-fleyh Reisü’l-hattatîn fleyhü’r-râmiyân Sene 911 (1505) Reisü’l-hattatîn Hamdullah Efendi’nin flâhidesi. 605 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar terkibi tarih düflürülmüfltür. Silindirik flâhidesi Hamdullah Efendi’nin bafl taraf›na konulmufltur. Nakil olmal›d›r. Tafl›ndaki kitâbe yukar›da yaz›lm›flt›r. Bunun o¤lu Kâtibî Ahmet Efendi Sultan I. Ahmet (1603-1617) zaman›nda vefat etmifltir. Kabri babas›n›n yan›nda idi. (Tuhfe, s. 415) Mustakimzâde, Pir Mehmet bin fiükrullah’›n 988 (1580) tarihinde vefat etti¤ini beyan etmifltir. (Rado, s. 80) fieyh Hamdullah Efendi’nin bafl tafl› yerine konan flâhide: “fieyh Hattatîn k›z› o¤lu Mehmet Çavufl”un ruhi çün Fatiha” diye yaz›l›d›r. 1023 (1614). Hattat Hamza Efendi’nin o¤lu Hasan Çelebi. Kabri, Karacaahmet Türbesi karfl›s›ndaki köflede ve set üzerinde iken 1917 tarihinde ve yolun geniflletilmesi s›ras›nda, Çiçekçi Camii hazîresine nakledilmifltir. Sultan Bayezid’in yak›n arkadafl› ve musahibi olan Hamdullah Efendi, Yavuz Sultan Selim’in tahta geçmesi üzerine Alemda¤› civar›ndaki, Sar›gazi Köyü’ne inzivaya çekilmifl ve ancak Kanunî’nin Padiflah olmas› üzerine Üsküdar’daki evine dönmüfl ve k›sa bir müddet sonra da vefat etmifltir. Hamdullah Efendi’nin üçüncü kuflakta, aile fleceresinden fiükrullahzâde Mehmet Efendi’nin akrabas› idi. Hamdullah Efendi’nin torunu Mehmet Çelebi’den yaz› dersi ve icazet alm›flt›r. Üsküdar Valide-i Atik Camii’nin celî yaz›lar› onundur. Hamdullah Efendi’nin muas›r› olup 963 (1555-56) y›l›nda vefat eden Hattat Ahmet Karahisarî’ye yazd›r›lan bir Kur’an-› Kerim’in k⤛d›, mürekkebi, altunu ve boyas› için sarfedilen para, hattat›na verilen hariç, 20417 akçe ve 40 filori altun idi. Mezar tafl›n›n yazar› Bursal› Haflim Efendi’nin flâhidesi, Edirnekap›s› d›fl›nda bugün mevcut olmayan, Emir Buharî Camii karfl›s›nda ‹bn-i Kemal Türbesi civar›nda, caddeye naz›r bir yerde idi. Hamdullah Efendi’nin etraf›na gömülü bulunan hattatlar: 945 (1538). fieyh Hamdullah Efendi’nin o¤lu fieyhzâde Hattat Mustafa Dede. Kabir tafl› mevcut de¤ildir. (Tuhfetü’l-Hattatîn, s. 528; fi. Rado, Türk Hattatlar›, s.65) 950 (1543). fieyh Hamdullah Efendi’nin damad› Hattat fiükrullah Çelebi. Kabir tafl› mevcut de¤ildir. (Tuhfe, s. 226; Rado, s. 66) 1001 (1592). fieyh Hamdullah Efendi’nin k›z›n›n o¤lu ve fiehla Dervifl Mehmet Efendi diye an›lan Pir Mehmet Efendi. Vefat›na; “Hattat-› Kur’an-1592” 606 Hattat Hasan Çelebi’nin mezar kitâbesi alt› m›sra halinde haz›rlanm›fl olup tarih m›sra› fludur: Üsküdarî Hasan’›n yâ Rab ola yeri cinân 1023 Kitâbe, Haflim Efendi’nin “flakirdân›ndan Halid Efendi” hatt› ile yaz›lm›flt›. fiâhidesinin Çiçekçi Camii hazîresine nakledildi¤ini fievket Rado, eserinde yazm›flt›r. Fakat, bizim yapt›¤›m›z aramada tafla tesadüf edilmemifltir. (fievket Rado, Türk Hattatlar› s. 86; Tuhfe, s. 157) 1080 (1669). Hattat fieyh Ahmet Efendi. Kabri, fieyh Hamdullah Efendi kabrinin önündedir. Kitâbesi fludur: Üsküdar Türbeleri Merhum Cündi Mehmed Haflimi / k›z› o¤lu eflfleyh Ahmed Efendi / Ruhiçün Fatiha / 1080 1166 Ca. 4(9 Mart 1753). Fahrü’l-müderrisîn fiekerzâde el-hac Mehmet Efendi. fiâhidesi sütun fleklinde olup mezarl›k duvar›n›n hemen arkas›ndad›r. Meflhur Hattat idi. (Tuhfe, s. 419; fi. Rado, s. 152; Sicilli Osmânî, 4/240) 1178 (1764). Hamdullah Efendi civar›nda. Saray-› Hümayun hocas› Hattat ‹brahim Efendi. 1180 fiaban 13(14 Ocak 1767). El-Hattat ve el-müderrisîn ve ser-et›bba-i Saray-› Galata el-hac Hüseyin Carullah el-maruf. 1181 (1767). Hattat ‹brahim Afif Efendi. 1197 (1783). Nakflibendî Hattat el-hac Ahmet Efendi. 1210 (1795). fieyhü’l-hattatîn-i Nakflibend Abdülkadir el-Hamdi Efendi. 1220 (1805). Hattat Abdurrahman Hilmi Efendi. 1220 (1805). Hattat ‹brahim Afif Efendi’nin damad› Hattat Osman Efendi. (‹nal, Son Hattatlar, s. 250) Nakflibendî Hattat el-hac Ahmet Efendi’nin flâhidesi. 1227 (1812). Hattat Hasan Efendi el-maruf el-hac Haf›z Hattat Hasan Efendi. 1240 Receb 15 (4 Mart 1825). Kâtibî serpufllu. Hamdullah Efendi arkas›nda, Gündo¤umu Caddesi üzerinde ve fieyh Osman fiems Efendi aç›k türbesinin 60 ad›m ilerisinde ve mezarl›k duvar›n›n hemen arkas›nda: fieyhü’l-hattatîn Trabzonî Ömerü’l-Vasfî Efendi. Kitâbesi, Hakkakzâde Mustafa Hilmi Efendi (öl. 1852) taraf›ndan yaz›lm›flt›r. (‹nal, Son Hattatlar, s. 217, 263; Merâk›d, s. 52) 1250 fievval 15 (14 fiubat 1835). Ömer Vasfî Efendi yan›. “fieyhü’l-hattatîn-i zeman Laz Ömer Efendizâde Hattat Osman Efendi” 1253 (1837). Enderun-› Hümâyun hocas› Hattat Ali el-Vasfî Efendi (‹nal, Son Hattatlar, s. 44) 1255 (1839). Hattat Süleyman Efendi. “Merhum cündî Mehmed Haflimî / k›z› o¤lu efl-fieyh Ahmet Efendi / ruhi çün Fatiha / 1800”. 607 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1264 (1848). Fesli. Hattat es-seyyid Mehmet Celali Efendi. fieyh Murat Efendi Torunu. 1266 gurre-i Safer (Adal›k 1849). Kastamonili Hattat ‹smail Efendi. 1267 (1850). Hattat ‹brahim Rüfldi Efendi. 1269 (1852). Fesli. Hattat Hasan Efendi. 1290 (1873). Ayazma Mektebi muallimi Hattat Ahmet Hulusi Efendi. 1306 (1888). Hattat ‹brahim Rüfldi Efendizâde Hattat Mehmet Arif Efendi. 1319 (1901). Tarik sikke kabartmal›, on m›sral› sütun flâhide. Kitâbesi; Kalbi ahsen cümle ahlâk› hüsn ismi Hüseyin Muhlis-i el-hac “Hüsnü” kendisi ehl-i nazar Zikr-i Hakk’dan lezzet alm›fl sahib-i takva idi k›d, s. 73) (fi. Sami, Kamusü’l-Alam) (O. Hançerlio¤lu, ‹nanç Sözlü¤ü, s. 349, 588, 713) (A. Gövsa, Meflhur Adamla,r 2/673) (Uzunçarfl›l›, Osmanl› Tarihi 2/612-615) (Tarih Vesikalar› Der. 1949, Say› 15, 3/16-25 At›c›lar Tezkiresi) (H. B. Kunter, Eski Türk Sporlar› Üzerine Araflt›rmalar 1938, Say›: 13-15) (N. A. Bano¤lu, Tarih ve Efsaneleri ile ‹stanbul, s. 77) (Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Dan›flman Türkçesi, 1/146) (Daniflmend, Kronoloji, 2/445) (Türk Ans. 18/435) (Kemal Ç›¤, Osmanl›-Türk Hattatlar›, Tarih Dünyas› 1950, 1/168-169, 255) (fi. Rado, Türk Hattatlar›, s. 49, 62, 65-66, 77-80) (Ayvansarayî, Hadîkatü’l-Cevâmi, I/104, 156, 286; II/28, 62) RE‹SÜ’L-HULEFA MAK’AD AHMET EFEND‹ TÜRBES‹ T ürbe, Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi Türbesi’nin sol taraf›ndaki fieyhler Mezarl›¤›’ndad›r. Arka taraf›nda Ayfle Sultan Türbesi, sa¤ taraf›ndan fieyh Mustafa Efendi Türbesi, ön taraf›nda ise fieyh Mehmet Efendi Türbesi vard›r. diye bafllamaktad›r. Kaynaklar: (Tuhfetü’l-Hattatîn s. 185-187, 301, 414) (E. Ayverdi, Fatih Devri Hattatlar›, 1953) (S. Ünver, Amasyal› Hamdullah Efendi, 1953) (Ayvansarayî, Mecmua-y› Tevarih, Haz. F. Derin-V. Çabuk, s. 352) (‹. Hakk›, Merâ- Fesli flâhide, fieyh Murat Efendi’nin torunu Mehmet Celâli Efendi’ye; molla sar›kl› olan Hattat Ali el-Vasfî Efendi’ye aittir. 608 Merdivenli, cami avlusuna aç›lan bir kap›dan evvela bir koridora ve buradan da türbeye girilir. Buradaki dokuz türbe gibi, ahflap çat›s› çökmüfltür. Bu dokuz türbe, Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi Türbesi ile beraber Sultan Abdülmecit tara- Üsküdar Türbeleri f›ndan 1272 (1855-56) tarihinde yenilenmiflti. Türbe içinde Ahmet Efendi’den baflka, fieyh Mahmut Gafurî Efendi’nin ve fieyh Saburî Çelebi Mehmet Efendi’nin beton sandukalar› vard›r. fieyh Ahmet Efendi, Hüdâyî Hazretlerinden sonra ilk fleyh oldu¤u için ‘Reisü’l-Hulefa’ denir. 1628’den 1639 tarihine kadar onbir sene fleyhlik yapm›flt›r. Dizdarzâde Ahmet Efendi diye de an›lan bu zat için Hadîka yazar› flu malumat› vermektedir: “Hazreti Pir’den sonra ad› geçen tekke halifelerinden Bal›kesirli Mak’ad Ahmet Efendi fieyh olup ‘Mülakadü’l-mevt-1049’ senesinde vefat ederek Aziz Hüdâyî Hazretlerinin türbei flerifi kurbünde vaki türbe-i mahsusas›nda medfundur.” Vefat›na; “Cennet-i a’laya vas›l oldu ruh-› pâk-› din” “Vefat› 1140 (1727-28)’de vaki olmufltur. Bu dahi Mak’ad Ahmet Efendi Türbesi’nde Dede Çelebi yan›nda medfundur.” demektedir. Bu do¤ru oldu¤u taktirde, türbeye dört fleyh efendi gömülmüfl demektir. Mehmed Süreyya Bey, Mak’ad Ahmet Efendi için “Hüdâyî Mahmud Efendi müridlerinden olup Bulgurlu’ya (Çilehane) halife ve fleyh oldu. Sonra Bursa zaviyesine gönderildi. Hüdâyî Hazretlerinin vefat› günü birdenbire gelip fieyh’in iflareti vechile boflalan meflîhate tayin olundu.” demektedir. Dizdarzâde’ye neden dolay› ‘Mak’ad’ dendi¤i belli de¤ildir. Mak’ad, arapça oturulacak yer manas›na olup minder üzerine örtülen ön taraf› saçakl› örtünün de ad› idi. Küçük ve alçak sedirlere de bu ad verilirdi. Bir rivayete göre de, Hüdâyî Hazretlerinin vefat› günü birdenbire gelip hiç beklenmedik bir anda meflîhat makam›na oturmas› kendisine bu s›fat›n verilmesine vesile olmufltur. tarihi düflürülmüfltür. Türbedeki ikinci sanduka, fieyh Mahmut Gafurî Efendi’ye aittir. Hadîka yazar› bu zat için flöyle demektedir: “Gelibolu’dand›r. ‹nabet ve hilâfeti fieyh Ahmet Efendi’dendir. Gelibolu’da bulunan Sultan Camii flerifinin cum’a vaizi iken Âsitâneye (tekkeye) naklolunmufltur. Vefat›na fiair Nailî Mehmet Efendi bu tarihi demifltir: Mak’ad Ahmet Efendi ad›na Edirne’de bir Celvetî zaviyesi yap›lm›flt›r. Tekkenin o s›radaki fleyhi Üç fierefeli Cami hatibi Ahmed Efendi idi. Ocak 1639’da orada vefat etmifltir. fieyh Mak’ad Ahmed Efendi, bir ara Bursa’da- ‘Aç›n›z Mahmut Efendi ruhuna el-Fatiha-1078’ Bu dahi Mak’ad Efendi Türbesi’nde medfundur. fiiirleri vard›r.” 1667 tarihinde vefat eden Gafûrî Efendi tekkenin dördüncü fleyhidir. Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi Tekkesi bahsine bak›n›z. Türbedeki üçüncü sanduka ise fieyh Saburî Çelebi Mehmet Efendi’ye aittir. Dede Mehmet ismiyle de bilinen bu zat, 1130 (1718) tarihinde vefat etmifltir. Ölümüne Nahifî Süleyman Efendi flu tarihi demifltir: “Ola Dede Çelebi kami bin kurb-i Hüda” Ayvansarayî Hüseyin Efendi, Atpazarî Osman Efendi hakk›nda bilgi verirken; Hattat Haf›z Mehmet Arif Efendi’nin flâhidesi. Tafl› iki parça olarak yerdedir. 609 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar ki Celvetî Tekkesi’ne gönderilmifl ve Âsitâne’deki görevi, kaimmakam olarak efl-fieyh Abdurrahman el-Celvetî taraf›ndan yürütülmüfltür. 15 Zilhicce 1054 (12. 2. 1645)’te vefat etti. Kaynaklar: (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/199-219) (Silsilenamei Celvetiyye) (Sicill-i Osmânî, 1/214) (T. Gökbilgin, Edirne Hakk›nda Yaz›lm›fl Tarihler, Edirne Arma¤an›, s. 93) (M. Pakal›n, Tarih Deyimleri, 2/393) (‹. Hakk›, Karasi Meflahiri 1342, s. 65) (fieyhî, Vekayiü’l-Fudalâ, Süleymaniye Kütüp. Hac› Beflir A¤a Bölümü, No: 479, s. 119-122) REJ‹ KOM‹SER‹ MENAP‹RZÂDE NUR‹ BEY TÜRBES‹ K ›s›kl›’da Selâmi Ali Efendi Türbesi hazîresinde ve cadde üzerindedir. Aç›k türbe olup etraf› demir parmakl›k ile çevrilmifltir. ‹çinde iki kabir vard›r. Biri lâhit olup sütun fleklindeki bafl tafl›nda flu kitâbe bulunmaktad›r: Ah yamand›r felek / Hasm-› nihand›r felek Bak flu melek haslete / Düflman-› can oldu hayf Sahib-i kalb-i selim / Malik-i tab’-› kerim Nuri-i âl-i cenab / Gitdi ziyan oldu hayf Has›l› yarân›na / Ekser ihvân›na Fart-› te’sir ile / Verir zeban oldu hayf Eyliye Rabb-i Gafur / Cay-gehin gark-› nur Dinse seza nuruna / Her okuyan oldu hayf Fevtine bir söylenir / Cevher tarihdir Söndü ç›ra¤-› kerem / Nuri nihan oldu hayf 1324 (1906) Edip, flair ve musikiflinas Nuri Bey, Esad Muhlis Pafla’n›n silâhflorlu¤undan yetiflen Yusuf Pafla’n›n o¤ludur. A¤abeyi Faz›l Bey’in efli, Sultan I. Abdülmecit’in kad›n› Perestev Kad›nefendi’nin k›z kardefli Mihri Han›m idi. Bunlar›n çocuklar› Hayri Pafla, ‹zzet Pafla ve Es’ad Pafla’d›r. Es’ad Pafla, göz hekimi ve ‹ttihatç› olmakla meflhurdur. Hasan Esad Ifl›k’›n babas›d›r. Nuri Bey, 16 Temmuz 1906 tarihinde Yakac›k’taki köflkünde vefat etti. Vasiyeti gere¤ince “on sene evvel vefat eden kendisini enva-i eleme giriftar eden” üçüncü eflinin yan›na gömüldü. Türbenin sa¤ taraf›ndaki genifl arazide, Nuri Bey’in baflka bir köflkü vard›. Eflinin burada vefat› üzerine, köflkü terk etmifltir. Kaynaklar: (Ebuzziya Tevfik, Yeni Osmanl› Tarihi I-II-III fihrist, Nuri Bey Menapirzâde) (Y. Öztuna, Türk Musikisi Ans. II, 1. k›s›m, s. 107) (‹nal, Son As›r Türk fiairleri, s.1243) (M. C. Kutay, Nam›k Kemal) (Bkz. Karacaahmet Mezarl›¤› 7. Ada, D Bölümü) (Sicill-i Osmânî, 4/674 Yusuf Pafla) RUM MEHMET PAfiA TÜRBES‹ T ürbe, Rum Mehmet Pafla Camii’nin k›blesi yönünde, y›k›lm›fl bulunan medresesinin önündedir. Sekiz yüzlü türbe, tamamen kesme tafltan yap›lm›fl olup alt üst pencerelerden ›fl›k al›r. Üst pencereler sivri kemerli, alt pencereler ise, dikdörtgen fleklinde ve klâsik parmakl›kl›d›r. Bunun alt›nda: “Bu kabr-i münevverede inziva güzin-i rahmet Olan Reji Komiseri Nuri Bey’in ruhi çün Fatiha” diye yaz›l›d›r. Arkas›ndaki flâhide üzerinde flu kitâbe vard›r: Vüzera-y› izâmdan merhum Yusuf Paflazâde mabeyn-i Hümayun cenab-› mülûkane Kâtiblerinden Nuri Beyefendi Hazretlerinin harem-i muhteremeleri Aliyyün makam Fat›ma fierife Han›mefendi’nin Kabri flerifleridir. 1314 (1896) 610 Tek sa¤›r kubbesi kal›n türbe duvarlar› üzerine oturtulmufltur. Ayr›ca bir kasna¤› yoktur. Cami ile türbenin ayr› ayr› malzemelerden yap›lm›fl olmas›, türbenin daha sonraki bir zamanda yap›lm›fl olabilece¤ini akla getirmektedir. fiimdiki haliyle, kap›s›n›n önünde bir revak›n bulunup bulunmad›¤› belli de¤ildir. Yuvarlak kemerli kap›s›n›n iki yan› mermer sövelidir. Eskiden mevcut oldu¤u san›lan kitâbe bofllu¤una son tamiri s›ras›nda düz bir mermer yerlefltirilmifltir. Türbenin içinde ahflap bir sanduka vard›r. Bunun etraf› yine ahflap bir parmakl›k ile çevrilmifltir. Önüne sonradan konulan ve içinde bir Üsküdar Türbeleri çok yanl›fllar› bulunan levha kitâbe okunmaz hale gelmifltir. Hadîka yazar›n›n belirtti¤i gibi “Sandukas› örf ile müzeyyendir.” Fakat bu kumafltan yap›lm›fl olan serpufl, türbenin içi gibi, periflan durumdad›r. Türbe duvarlar›n› ve kubbesini süsleyen kalem ifli bezemeler yer yer bozuldu¤undan üzerine beyaz bir badana çekilerek sevimsiz bir hale getirilmifltir. Bezemelerin yaln›z kap› üzerinde olan› bir nümûne olur düflüncesi ile b›rak›lm›flt›r. Kazaskeri Karaçelebizâde Hüsameddin Efendi Rum Mehmet Pafla Camii mütevellisi idi. ‹ki kere Sadrazam olmufl olan ‹zzet Mehmet Pafla’da Rum Mehmet Pafla’n›n ahfad›ndan olup 1198 Rebiyülevvelinin 13’ünde (5 fiubat 1784) Belgrad’da vefat etmifltir. ‹stanbul’da Bal›kpazar› Kap›s› d›fl›nda, Haliç k›y›s›nda bugün mevcut olmayan bir camii vard›. Türbenin sa¤ ve solunda kabirler bulunmaktad›r. Soldaki hazîrede Mehmet Pafla’n›n baz› ahfad› gömülüdür. Bunlardan biri, Aynülhayat isimli k›z›d›r. Türbe pencereleri içten kapakl›d›r. Rum Mehmet Pafla “fiehr-i Safer sene 875 tarihi Saferü’l-hayr›nda” vefat etmifltir ki, bu Hicri tarih, A¤ustos 1470 Milâdi tarihinin karfl›l›¤›d›r. Pafla’n›n hayat› için camii bahsine bak›n›z. Rum Mehmet Pafla’n›n, Osmanl› Devleti’nin 33. fieyhülislâm› Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi’nin büyük amcas› oldu¤u söylenir. Abdülaziz Efendi’nin (1591-1657) babas› Rumeli Türbenin hemen yan›nda bulunan kabrinin bafl tafl› yerinde bulundu¤u halde ayak tafl›, bir a¤ac›n dibindedir. Mermer mezar kaidesi aynen durmaktad›r. Rumîlerle süslü bafl tafl›nda flu kitâbe yaz›l›d›r: ‹ntekale min dâri’l-fenâ ‹lâ dari’l-beka el-merhume El-ma¤furetü’s-sa’ide Es-sâhibetü’l-muhtâceh ‹lâ rahmetillah-i teâlâ Rum Mehmet Pafla Türbesi. 611 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Ayak tafl›n›n iç yüzünde ise flu kitâbe yaz›l›d›r: Teâlâ Aynü’l-hayat bint-i Mehmed Pafla fî evâhir fiehr-i Zilka’de Tarih-i sene selâse aflr ü tis’a mie ‹lâ rahmetillâhi Teâlâ ve ceal Cennet-i müflvah. Fi’l-yevmi’s-sâlis Ayak tafl›n›n iç yüzünde: Arkas› rûmîlerle süslü bu kitâbeden Aynülhayat Han›m’›n H. 913 senesi Zilkadesinde vefat etti¤i anlafl›lmaktad›r ki, bu da Mart 1508 tarihinin karfl›l›¤›d›r. Bu tafl›n sol taraf›nda Bali A¤a o¤lu Kurd A¤a’n›n kabri vard›r. Bafl ve ayak tafllar› rûmîlerle bezeli bir mihrab› and›rmaktad›r. fiâhidenin iki kenar›na kabartma burma sütuncuklar yap›lm›flt›r. Befl sat›r halinde haz›rlanm›fl olan bafl tafl›n›n son sat›r› ayr› bir kartufl içine yaz›lm›flt›r. Kitâbe fludur: Kad intekale Min dâri’l-fenâ ‹lâ dâri’l-beka El-merhum Kurd ‹bn-i Bali A¤a Bafl tafl›n›n d›fl yüzünde: Ve’l-aflrîn Yevmu’l-isneyn Rebiyulevvel senete D›fl yüzünde ise flu kitâbe yaz›l›d›r: Erbaa aflr ü Tis’a mie En-nebeviyyeh Kitâbeden de anlafl›laca¤› üzere Bali A¤a o¤lu Kurd A¤a, 914 senesi Rebiyülevvelinin 22. günü (9 Temmuz 1508) vefat etmifltir. Aynülhayat’›n sa¤ taraf›nda Rum Mehmet Pafla’n›n di¤er k›z› Na¤menaz Han›m’›n kabri vard›r. Ayak tafl› sa¤lam olup bafl tafl› birkaç parçaya bölünmüfl bir halde türbenin içindedir. Üzerinde flu kitâbe bulunmaktad›r: Na¤menaz bint-i Mehmed Pafla ¤aferallahu leha Fî flehri evahir Zilka’de Fî tarih sene 970 Na¤menaz Han›m 1563 senesi Temmuzunda vefat etmifltir. Hazîrede bunlardan baflka flu flâhideler vard›r: 1066 (1655). Fahri Sultan’›n kethüdas› Baydar Bula. (Ç. Uluçay, Padiflahlar›n Kad›nlar›, s. 46 Fahri Sultan) 1082 (1671). Devletlu Fahri Sultan Kethüdas› Ferse Hatun. 1111 (1699). Ayfle Kad›n. 1124 (1712). Dört köfle flâhide. Kitâbesi fludur: Rum Mehmet Pafla’n›n k›z› Aynülhayat Han›m’›n flâhidesi. 612 Odabafl› Ali Pafla-y› sadr-› sab›k›n Saf meflreb nik haslet ya’ni kim Yusuf A¤a Çün aflr-› evveli idi rebiyü’l evvelin Yusuf’un afv ü afüvv oldu hesab-› kâmili 107 107 107 Üsküdar Türbeleri Bu dâr-› imtidâ ola afüvv ü rahmet-i Hakk’a sezâ Hakk-teâlâ menzilin firdevs-i a’lâ eyliye Rûz-› mahfler ola mahflur ceyb-i Kibriya Sal fevtine Nahifî bu du’a tarihidir Menzilin Yusuf ola Adn-i canfezâ 1124 Çorlulu Ali Pafla, ayn› tarihte vefat etti. Kabri, Çarfl›kap›’daki camii hazîresindedir. (Sicill-î Osmanî, 3/526; Türk Dili ve Ed. Ans. 6/498, Nahifî Süleyman Efendi) Bu flekilde rakaml› flâhide ‹stanbul’un hiç bir mezarl›¤›nda yoktur. Orijinaldir. 1124 (1712). Mihrapl› tafl. Merhum Rikabdar Mustafa A¤a’n›n k›z› merhum Yusuf A¤a’n›n efli Hadice Han›m. 1125 (1713). Yusuf A¤a’n›n k›z› Havva Han›m. 1126 (1714). Küçük lâhit. Sab›ka vezir-i azam Süleyman Paflazâde Mustafa Bey. (Sicill-î Osmanî, 3/73) Süleyman Pafla’n›n Divanyolu’nda bir mektebi ve bir han› vard›. 1127 fievvalinde öldü. Mehmed Pafla’n›n hazine bafl› Siyahî ‹zmirli Mustafa A¤a. Bu fanide bulmad›m hiç rahat› ‹htiyar etdim an›n-çün rihleti Kimse gülmez kimse dahi gülmiye Zevkine de¤mez cihân›n mihneti (Sicill-î Osmanî, 4/277 ‹zmirli Mehmed Pafla.) 1229 (1814). Enderun-› Hümayun hassa a¤alar›ndan Yeniçeri Mustafa A¤a. (Sicill-i Osmânî, 4/461 Vanl› Mustafa A¤a) Tarih k›sm› gömülü. Yeniçeri Mustafa A¤a’n›n efli Münevver Kad›n. 1230 (1815). fiemseddin Beyefendi’nin kâtibi Mehmed Efendi. 1234 (1818). Üsküdar Mevlevîhânesi fleyhi Abdullah Necib Efendi’nin efli Fatma Nazter Han›m. 1235 Muharrem. 11 (30 Ekim 1819). Mevlevî sikkeli. Üsküdar Mevlevîhânesi fieyhi Seyyid Abdullah Necib Efendi’nin o¤lu 1127 (1714). Sab›ka vezir-i azam Süleyman Paflazâde Abdullah Bey. Kabri lâhit fleklinde olup sikkesi yok olmufltur. 1127 (1714). ‹brahim Efendi. “Nice y›l Enderun’da hizmet eden” 1128 (1715). “Kap›c›bafl› Ali A¤a-y› zîflanzâde” Yahya Bey. Yan yaz›lm›fl kitâbesi on m›srad›r. 1179 (1765). Sultan ‹brahim hatibi Abdülaziz Efendi. 1187 (1773). Tavukçuzâde ye¤eni Haf›z Mehmed Sad›k Bey. (Sicill-î Osmanî. 4/696 Tavukçu Reiszâde) Tarih yok. Dört köfle kefeki tafl: Rum Mehmed Pafla’n›n nesli Naz›r Paflazâde Mehmed Efendi. Ayn› tafl altta: “Merhum Paflazâde’nin...... k›z› naz›r Hançerli Ayfle Han›m.” 1228 (1813). Kapudan Pafla-y› esbak el-hac Rum Mehmet Pafla Camii hazîresinde mihrapl› bir flâhide. Arapça kitabede tarih yaz›l›d›r. 613 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar efl-fleyh es-seyyid Mehmet Efendi. 1235 (1819). Es-seyyid Mehmed A¤a’n›n efli Ümmü Habibe Kad›n. 1250 (1834). Manast›rl› kola¤as› Arslan Ahmed A¤a bin seyyid Zaim Ali. 1251 fievval. 5(Ocak 1836). Saray-› atik-i mamûre pazar bafl›l›¤› ile ç›ra¤ olan Yusuf A¤a. 1266 fiaban (Haziran 1850). Filibe Naz›r-› esbak hac› Mustafa A¤azâde el-hac ‹zzet Bey’in gulam› Bilâl A¤a. 1274 (1857). Müderrisîn-i kiramdan müneccim-i sâni-i hazreti flehriyarî ‹zmirî Mehmed Emin Efendi. 1278 (1861). Eski Hamam’da Lâle Ahmed A¤a’n›n k›z› ve Topkap›’da bekçi Abdullah A¤a’n›n efli Fatma Han›m. 1279 Rebiyülevvel (Eylül 1862). Rûmî Mehmed Pafla Camii flerifi imam ve hatibi Haf›z Mehmed Veys Efendi’nin validesi seyyide Hadice Han›m. Sa’deddin Efendi’nin k›z› Zübeyde Han›m’›n lâhdi. Sebil ve çeflmesini bu k›z›n›n ruhu için yapt›rm›flt›r. 1279 Ramazan (fiubat 1863). Haf›z Mehmed Veys Efendi’nin efli fierife Münire Han›m. 1292 Cemaziyelevvel (Haziran 1875). Haf›z Mehmed Veys Efendi’nin o¤lu mevaliden Haf›z ‹smail Hakk› Efendi. 1310 Zilhicce 9 (Haziran 1893). Haf›z Mehmed Veys Efendi’nin efli Emine Melek Han›m ve di¤er efli Fatma Han›m (Fatma Han›m’a ait tafl›n tarih k›sm› gömülüdür). 1311 (1893). Rûmî Mehmed Pafla Cami-i flerifi imam ve hatibi Haf›z Mehmed Veys Efendi. Hazîrede mermer bir sanduka vard›r. Üzerine Kelime-i Tevhid hak edilmifltir. Bafl tafl› dolama sikkeli olup bunun alt›na da bir ayet-i kerime, ayak tafl›nda ise: “Yevm-i hamsin 17 Cemaziyelâhir 983 (23 Eylül 1575)” diye yaz›lm›flt›r. ‹sim mevcut de¤ildir. Sanduka tamir görmüfltür. 1292 (1875) y›l›nda vefat eden Rum Mehmet Pafla Camii imam› Mehmet Veysel Efendi’nin o¤lu Fahreddin Efendi. Bunlardan baflka topra¤a gömülü vaziyette bir kaç kabir daha vard›r. SA’DEDD‹N EFEND‹ AÇIK TÜRBES‹ T ürbe, Karacaahmet Türbesi’nin sol taraf›ndaki mezarl›¤›n yan›nda ve Gündo¤umu Caddesi üzerindedir. Türbenin sol taraf›nda Sa’deddin Efendi’nin 1154 (1741) tarihinde yapt›rm›fl oldu¤u çeflme ve sebili bulunmaktad›r. Bu aç›k türbe, yol seviyesine göre yüksekte ve kesmetafl bir kaide üzerindedir. Caddeye bakan cephesinde, üzerindeki yar›m daire kemerleri tafl›yan befl mermer sütunu vard›r. Sütun bafll›klar› istalaktitlidir. Aralar›nda klâsik topuzlu demir parmakl›kl› dört penceresi vard›r. Türbedeki flâhideler flunlard›r: 1154 (1741). Sa’deddin Efendi’nin k›z› Zübeyde Han›m. Lâhdi da¤›lm›flt›r. Bafltafl›, tavus kuyru¤u ve flekillerle süslüdür. ‹ki yan›nda ince kabartma kum saatleri bulunmaktad›r. Ayak tafl› servi ve asma kabartmal›d›r. Yan kapaklar› rozet ve flekillerle bezelidir. Nefis bir taflç›l›k flaheseri- 614 Üsküdar Türbeleri dir. Çeflme ve sebil ruhu için yapt›r›lm›flt›r. Kitâbesi fludur: Nagihan itdi veda’ nazl› Zübeydem hayfa Sal›na sal›na azm itdi kuzum Firdevse Uçma¤a yüz tutacak fevtine didim tarih Kafes-i kabre konub uçdu tutum firdevse 1154 Kitâbe babas› taraf›ndan haz›rlanm›flt›r. 1173 (1759). Sa’deddin Efendi. fiâhidesi molla sar›kl›d›r. Kitâbesi fludur: Merhum Feyzullah Efendizâde / Merhum ve ma¤furle / sab›ka ‹slâmbol Kad›s› / Sa’deddin Efendi. Sa’deddin Efendi meflhur fieyhülislâm Feyzullah Efendi’nin torunudur. 1259 Recep 5(A¤ustos 1843). “Sa’deddin Efendi’nin hafidîzâdesi” “Duhter-› pâkizesi zî-k›ymeti” “Ay›n ondördü gibiyken” Ondokuz yafl›nda vefat etmifltir. Uzun kitâbesinin tarih beyti fludur: Yazd› tarihin kalem eflk-i niyaz ile oku Câygâh olsun Hadice ‹ffet’e dâr-› cinân 5 Recep 1259 1283 (1866). Muhteflem lâhit. fieyhülislâm Mehmet Sa’deddin Efendi. Kitâbesi fludur: fieyhülislâm Hace Sa’deddin Efendi’nin sülâle-i tahirelerinden Olub bin iki yüz on üç (1798) Tarihinde kadem-nihade-i alem flühud Ve iflbu bin iki yüz seksen üç Senesi flehr-i rebiü’l evvelinin Yigirmi üçüncü günü azim-i dârü’l-hulud Olan fleyhülislâm-› sab›k Es-seyyid Mehmed Sa’deddin Efendi Ruhi çün ve kaffe-i ehl-i iman ervah› çün el-Fatiha 5 A¤ustos 1866 tarihinde vefat etmifltir. Sa’deddin Efendi uzun zamandan beri Baltaliman›’ndaki yal›s›nda hasta yat›yordu. Çaml›ca’daki köflküne tebdil hava için getirilmifl fakat faydas› olmayarak burada vefat etmifltir. Cenazesi ‹stanbul’a nakl olunarak Fatih Cami’inde cenaze namaz› k›l›nm›fl ve oradan Unkapan› iskelesine ve buradan da Üsküdar’a getirilmifltir. 1294 Za. 29 (5 Aral›k 1877). Bir mihrab› and›ran bu lâhdin flâhidesi tafl iflçili¤inin güzel bir numunesidir. fiâhidenin ortas› oyularak bir sütun haline getirilmifl, üzerine kitâbesi kaz›nm›fl ve üst k›sm›na da Sa’deddin Efendi Aç›k Türbesi. 615 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar fieyhülislâm Sa’deddin Efendi’nin damad› ve Meclis-i Maarif azas› Kâmil Beyzâde Mehmet Reflat Bey 29 Zilkade 1293 (16 Aral›k 1876)’da vefat ederek Sa’deddin Efendi Sebili’nin karfl›s›ndaki Karacaahmet Mezarl›¤›’n›n 8. Ada’s›na ve bu adan›n takriben orta yerine gömülmüfltür. Sütun fleklindeki flâhidesinin üzerine gömme bir Mevlevî sikkesi yerlefltirilmifltir. Etraf› kesme tafl bir istinat duvar› ile çevrili bir yüksek sofa üzerinde bulunan bu kabrin yan›nda 10 Zilkade 1291’de vefat eden Mehmet Pafla ye¤eni Abdülkerimzâde Mustafa Kâmil Bey’in, yine ayn› tarz flâhidesi ve bunun yan›nda ise fieyhülislâm Sa’deddin Efendi’nin torunu ve M›s›rl›zâde fiekib Bey’in efli Mevlevî tarikatinden Hadice Han›m’›n muhteflem lâhdi vard›r. Lâhdin yan›na bir ayet yaz›lm›fl olup kendisi 1300 Cemaziyelevvel gurresinde vefat etmifltir. Sebil ve çeflme sahibi ‹stanbul kad›s› Sa’deddin Efendi’nin flâhidesi. yine kabartma bir Mevlevî sikkesi yap›lm›flt›r. Bunun iki yan›nda ise kandilcikler bulunmaktad›r. Kitâbesi fludur: fieyhülislâm-› esbak Sa’deddin Efendi merhumun mahdumu olub ‹cra cem’iyyeti flu’besi reisi iken Azim-i âlem-i lâhût olan Kudema-y› ecille-i rical-i Devlet-i Aliyye’den Ve hulefa-y› Mevleviyye’den es-seyyid Mehemmed Alaeddin Reflad Bey Efendi’nin ruh içün ve kaffe-i ehl-i ‹man ervah› çün Fatiha. Tarih-i vefat› 1294 Zilkade 29 Tarih-i veladeti 1247 C. âhir (Kas›m 1831) Kaynaklar: (‹. Hakk›, Merâk›d, s. 60) (Sicill-i Osmânî, 3/19-21 Sa’deddin Efendiler; 2/382 Alaeddin Reflad Bey; 2/386 Rüfldü Pafla) (Daniflmend, Kronoloji, 4/552) (Ahmet Lütfi, Tarih-i Lütfi, II/17) (‹nal, Son Hattatlar, s. 619) 1308 (1890). fieyhülislâm Sa’deddin Efendizâde Havale cem’iyyeti reisi Reflad Bey’in o¤lu ‹’lamat-› fler’iye icra memurlar›ndan Biçare Said Bey. T Türbenin kap›s› arkada olup üzerine Kelime-i Tevhid yaz›lm›flt›r. Bu kap›n›n karfl›s›ndaki bir tafl üzerinde ise flu kitâbe bulunmaktad›r: fieyhülislâm Sa’deddin Efendi’nin vekilharc› Osman Bey 15 R. evvel 1289 (May›s 1872) 616 Sa’deddin Efendi’nin di¤er bir damad› da Abdülkerim Beyzâde Mustafa Kâmil Bey’in o¤lu Mehmed Rüfldi Pafla’d›r. Maarif Meclisi azas› iken 19 Zilkade 1295 (14 Kas›m 1878)’de vefat ederek Karacaahmet Türbesi’nin sa¤ taraf›nda köflede, etraf› demir parmakl›kla çevrili hazîreye gömülmüfltür. Rüfldi Pafla’n›n 1273 (1856) tarihinde vefat eden annesi Fatma Zehra Han›m’›n lâhdi de buradad›r. Bunu belirten kitâbe demir parmakl›klar üzerine as›lm›flt›r. SADRAZAM ETHEM PAfiA TÜRBES‹ ürbe, ‹skele Meydan›’ndaki Mihrimah Sultan Camii Mezarl›¤›’ndad›r. Sa¤ taraf›nda Ayfle Sultan veya Kaya Sultan Türbesi, arka taraf›nda Mihrimah Sultan Camii ve son cemaat yeri, ön taraf›nda ise, Mihrimah Sultan Medresesi ve bugün mevcut olmayan Kad›lar Mezarl›¤› bulunmaktad›r. Türbenin mermer kemerli kap›s› üzerinde bir sat›r halinde ve 1310 (1892-93) tarihli “Küllu nefsun zâikatü’l-mevt” ayeti yaz›l›d›r. Nefis yaz› Mahmud imzal›d›r. Bu kap›n›n önünde, dört Üsküdar Türbeleri köfle kal›n mermer kaideler üzerine oturtulmufl istalaktit bafll›kl›, ince mermer sütunlar›n tafl›d›¤› ahflap çat›l› bir revak bulunmaktad›r. Kesme tafltan yapt›r›lan türbenin üzerini tromplar üzerine oturtulmufl sa¤›r bir kubbe örtmektedir. Tromplara ve kubbe göbe¤ine kûfî yaz› ile Muhammed, Ebubekir, Ömer, Osman ve Ali adlar› yaz›lm›flt›r. Fakat bu yaz›lar bak›ms›zl›ktan yok olmak üzeredir. Bu yaz›lar›n etraf› ve yan duvarlar› kalem ifli renkli nak›fllarla bezenmifltir. Türbenin iki yan duvar›nda küçük, camiye bakan ve cephesini tamamen kaplayan büyük birer penceresi vard›r. Büyük pencere mermerden yap›lm›flt›r. Her pencerenin yanlar›nda ikifler kabartma sütun bulunmaktad›r. Türbede sekiz sanduka vard›r. Üzerindeki yeflil çuhalar eskimifl, yak›n tarihe kadar duran isim levhalar› yok olmufltur. Bunlardan ö¤rendi¤imize göre, ortada 2 Ramazan 1310 (19 Mart 1893) tarihinde vefat eden Sadrazam Ethem Pafla, sa¤›nda kaimbiraderi ve fiefika Fatma Han›m’›n kardefli, Bahriye Müsteflar› olup 1313 (1895-96)’da ölen Mehmet ‹smet Efendi, sol taraf›nda Ethem Pafla’n›n efli olup 13 Ra- mazan 1320 (Aral›k 1903)’te vefat eden fierife Fatma Han›m, büyük pencere önünde ise Ethem Pafla’n›n o¤lu 1313 (1895-96)’da ölen Girit Vilâyeti Müflaviri ‹smail Galip Bey, bunun sa¤›nda Ethem Pafla’n›n o¤lu Mustafa Bey’in 1325 (1907) y›l›nda ölen o¤lu Ali Sami Bey, Galip Bey’in solunda ise Mustafa Bey’in k›z› Fethiye Han›m gömülüdür. Ethem Pafla, 1818’de Sak›z Adas›’nda ve fakir bir bal›kç›n›n o¤lu olarak dünyaya gelmifl ve adan›n isyan› üzerine buraya gönderilen Kaptan-› Derya Nasuhzâde Ali Pafla taraf›ndan ve dört yafl›nda oldu¤u halde ‹stanbul’a getirilmifltir. Sadrazam Hüsrev Pafla onu yetifltirmek üzere sat›n alm›flt›r. Hüsrev Pafla, masraf›n› kendi görmek üzere Ethem Pafla ve üç çocu¤u Paris’e tahsile göndermifltir. Bu dört ö¤rencinin bir arada çekilmifl resimlerini baz› tarih kitaplar›nda görmek mümkündür. Ethem Pafla, Paris’te s›n›f›n›n birincisi olarak diploma alm›fl çal›flkan bir kimse idi. Fakat görülmemifl derecede asabi idi. Namuslu, dürüst bir insan olan Pafla, Frans›zca, Rumca ve biraz Almanca bilirdi. Mihrimah Sultan Camii’nde Sadrazam ‹brahim Ethem Pafla Türbesi. 617 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Tahsili tamamlad›ktan sonra ‹stanbul’a dönen Ethem Pafla, bir çok görevlerde bulunduktan sonra, Sultan II. Abdülhamit devrinde 5 fiubat 1876’da Mithat Pafla’n›n azli üzerine sadaret makam›na getirilmifltir. ‹lk Meclis-i Mebusan onun devrinde aç›lm›fl ve yine bu dönemde Osmanl›-Rus savafl› bafllam›flt›. 11 Ocak 1878’de azledildi. Sonra Viyana Elçisi, Dahiliye Naz›r› oldu. l›kta bu aileye mensup kimselerin kabirleri vard›r. Bunlar türbenin yap›m›ndan evvel buraya gömülmüfllerdir. Bunlar, ‹smail Galip Bey’in o¤lu ve babas›ndan evvel 1296 (1879)’da vefat eden Hasan Mübahi, Halil Ethem Bey’in kardefli ve 1280 (1863-64)’te vefat eden Abdullah Saadettin ve Halil Ethem Bey’in di¤er kardefli olup 1271 (1854)’te vefat eden Mehmet ‹lyas Bey’dir. Ethem Pafla’n›n dört o¤lundan üçü, ‹smail Galip Bey, Osman Hamdi Bey ve Halil Ethem Eldem Bey Türk ilmine, irfan›na ve sanat›na büyük hizmetlerde bulunmufl kimselerdir. Kaynaklar: (Gezi Notu) (E. Koçu, ‹stanbul Ans. 9/4994 ve 11/5962) (‹nal, Son Sadrazamlar, 2/600 vd.) (R. Ziyao¤lu, ‹stanbul Kad›lar› fiehreminleri, s. 172) (Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, s. 638) (Konyal› Üsküdar Tarihi, 1/347) (‹nal, Son Hattatlar, s. 199) Galip Bey, derin bir nümizmatik (eski paralar ilmi) bilgisi olup alim ve tarih bilgini idi. 1848’de ‹stanbul’da do¤du. Frans›zca ve Rumca’y› pek mükemmel bildi¤i için 1894’te Girit Valisi Aleksandr Kara Todori Pafla’n›n muavinli¤ine atand›. Fakat hastalanarak ‹stanbul’a döndü. Takvim-i Meskukat-› Osmaniye, Takvim-i Meskukat-› Selçukiye adl› eserlerinden baflka kitaplar› da vard›r. Halil Edhem Bey, 1861’de ‹stanbul’da do¤du. Tahsilini tamamlad›ktan sonra bir tak›m görevlerde bulundu. 1892’de Müzeler Müdürü olan a¤abeyi Osman Hamdi Bey’e muavin tayin edildi. 1901’de ‹stanbul Belediye Baflkan› oldu. Osman Hamdi Bey’in vefat› üzerine Müzeler Müdürlü¤ü’ne atand›. Bu görevde 22 sene kald›. 16 Kas›m 1938’de fiiflli’de Osmanbey’deki evinde vefat etti. Kabri Edirnekap› fiehitli¤i’nde 4. Ada’daki aile mezarl›¤›ndad›r. ‹stanbul Arkeoloji Müzesi yan›ndaki Sanayi-i Nefise Mektebi (Güzel Sanatlar Akademisi) binas›nda fiark Eserleri Müzesi onun taraf›ndan kurulmufl ve bu s›rada Topkap› Saray› da müze haline getirilmifltir. Meskukat-› Osmaniye Katalo¤u, Sivas ve Divri¤i fiehirlerinin ‹slâmî Kitâbeleri, Düveli ‹slâmiye Tarihi, Topkap› Saray›, Yedikule Hisar› ve Camilerimiz adl› eserleri vard›r. Osman Hamdi Bey, Türk ressam›, bilim adam› ve Türk Müzecili¤inin babas›d›r. 1842’de ‹stanbul’da do¤du. 1910 senesinde vefat ederek Eskihisar’daki evinin arkas›ndaki tepeye gömüldü. Bu pek de¤erli insan için Mustafa Cezar Bey’in “Sanatta Bat›’ya Aç›l›fl ve Osman Hamdi” adl› k›ymetli kitab›na bak›n›z. Ethem Pafla Türbesi’nin sol taraf›ndaki mezar618 SADRAZAM HAL‹L PAfiA TÜRBES‹ T amamen kesme tafltan infla olunan bu muhteflem türbe, Aziz Mahmut Efendi Soka¤› ile Aç›k Türbe Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde ve Aziz Mahmut Efendi Soka¤›’n›n sol köflesindedir. Meyilli bir arazi üzerinde bulundu¤undan alt›na, bir çeflme ve sebil yapt›r›lm›flt›r. Aziz Mahmut Efendi Soka¤›’na aç›lan kesme tafl, kemerli bir kap›dan zemini toprak avluya girilir. Etraf›n›, bir k›sm› y›k›lm›fl, yüksek, pencereli bir duvar çevirmifltir. Avlunun sa¤ taraf›ndaki küçük hazîrede bugün ancak alt› kabir kalm›flt›r. fiâhideleri yok olmufltur. Yaln›z alt kaideleri mevcuttur. Mahmut Bey Türbesi’nin kap›s› yan›ndaki pencere önünde, bir kaç kabir tafl› yerde durmaktad›r. Hazîrenin önündeki, Halil Pafla Medresesi’nden eser kalmam›flt›r. Bu medrese tipindeki yap›, ‘Kap›c› Tekkesi’ ad› ile bilinen, Celvetî Dergâh› için yapt›r›lm›flt›. Bundan dolay›, yan taraf›ndaki soka¤a “Kap›c› Ç›kmaz› Soka¤›” ismi verilmifltir. (Bu tekke bahsine bak›n›z.) Avlunun karfl›s›nda biri büyük, di¤eri küçük iki türbe vard›r. Sol köfledeki büyük türbe Sadrazam Halil Pafla’ya, di¤eri ise o¤lu Mahmut Bey’e aittir. Kare plânl› olan Halil Pafla Türbesi’nin önün- Üsküdar Türbeleri de bafll›klar› istalaktitli üç mermer sütunun tafl›d›¤›, üç küçük kubbeli bir revak bulunmaktad›r. Mermer söveli ve kemerli kap›s› üzerinde, 1214 (1799-1800) tarihinde konmufl, “‹fllerinizde flafl›rd›¤›n›z zaman kabir sahiplerinden (kabir ehlinden) yard›m isteyiniz” anlam›na gelen; “‹za tehayyertüm fi’l-umuri festeînu min ehli’l-kubur” hadisi bulunmaktad›r. Kap›n›n iki yan›nda iki, üstte üç; karfl›s›nda ve sol taraf›ndaki cephelerde alt üst üçer; sa¤ taraftaki cephede ise, üstte üç, altta ortada bir pencere vard›r. Bu tek pencerenin iki yan›nda birer gömme dolap yer alm›flt›r. Alt pencereler dikdörtgen, mermer söveli ve klâsik demir parmakl›kl›d›r. Üst pencereler ise alç› süslemeli ve sivri kemerlidir. Tek sa¤›r kubbesi, sekiz yüzlü bir kasna¤a oturtulmufltur. Dört köflesinde küçük yar›m kubbecikler vard›r. Tromplar› istalaktitlidir. Mermer alemi k›r›lm›flt›r. Türbenin içinde yaln›z mermer kaideleri kalm›fl üç kabir bulunmaktad›r. Bunlar›n kime ait oldu¤u belli de¤ildir. Devrinin en güzel çinileri ile kapl› oldu¤u bilinen türbe, bugün çok harap durumdad›r. Çinileri yok olmufl, pencereleri k›r›lm›fl, s›valar› dökülmüfl, revak sütunlar› çatlam›fl, maksureleri da¤›lm›fl ve sütunlar›n istalaktitleri k›r›lm›flt›r. Fevkânî olan bu türbenin, çeflmenin ve sebilin kitâbeleri yoktur. Fakat, iki yan›nda üçer pencere bulunan, merdivenli avlu kap›s›n›n üzerindeki kitâbe yeri bofllu¤una, sonradan bir mermer levha yerlefltirildi¤ine göre, burada bir kitâbe vard›. Türbe ve Kap›c› Tekkesi, 1266 (1849-50) tarihinde, Hüdâyî Âsitânesi ve semt ile beraber yanm›fl ve bir daha tamir edilmemifltir. Halil Pafla, Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi zaman›nda yetiflmifl ve onun müridi olmufl bir kimsedir. Hadîka yazar›, kendisi hakk›nda flu bilgiyi vermektedir: “fieyh Hazretleri’nin dervifllerinden Halil Pafla .......... ibtida padiflah›n hareminde Çak›rc›bafl›l›k ile ç›k›p sonra 1016 (1607-8) tarihinde Maryol Hüseyin A¤a’n›n üzerine yeniçeri a¤as› ve 1018 (1609-10) senesinde Haf›z Ahmet Pafla (Kabri, Karacaahmet Mezarl›¤›’nda, Yük- Sadrazam Halil Pafla Türbesi. Sa¤ tarafta görülen o¤lu Mahmut Bey’in türbesidir. 619 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Sadrazam Halil Pafla Türbesi vaziyet krokisi. sek Kald›r›m mevkiindedir) üzerine kaptan-› derya olup ayn› sene donanma ile Akdeniz’e ç›k›p Sak›z Adas›’na vard›kta K›br›s önlerinde Kara Cehennem nam harbî kaptan ile befl kalyon haber al›p kemali sürat ile üzerlerine vard›kta iki gün cengi azim olup sonra cümlesini zapt ve 500’den ziyade esir al›nm›flt›r. 1039 (1629-30) tarih-i vefat›d›r.” lerbeyi Mehmet Pafla, Halil Pafla’n›n a¤abeyi idi. 2 Nisan 1589 tarihinde öldürülen Mehmet Pafla için Eyüp’te, bugün hâlâ ziyaret edilen bir türbe, bir çeflme bir sebil ve bir mektep yapt›rm›fl oldu¤unu vakfiyesinden ö¤reniyoruz. Beylerbeyi Mehmet Pafla’n›n sahilhanesi, bugünkü Beylerbeyi mevkiinde bulundu¤u için, bu semt hâlâ Beylerbeyi ad›yla meflhurdur. Halil Pafla, 17 Kas›m 1616 tarihinde sadrazam olmufl fakat ‹ran Seferi’ni iyi idare edemedi¤i için 18 Ocak 1619 tarihinde azlolunmufl ve gizlice gelerek, Hüdâyî Dergâh›’na s›¤›nm›flt›. Padiflah Genç Osman kendisini öldürtmek maksad›yla, tekkeden istemifl fakat, Hazreti Pir’in araya girmesi ile idamdan kurtulmufltu. Halil Pafla’n›n, Mimar Bafl› Sedefkar Mehmet A¤a’ya yapt›rd›¤› bu türbeyi, Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi için infla ettirdi¤i rivayet olunur. Fakat bu muhterem zat›n vefat›nda, kendi camii yan›na gömülmeyi arzu etmesi üzerine Halil Pafla da, Hüdâyî Hazretlerinin Türbesi’ne nazaran çok büyük ve muhteflem olan bu türbeye gömülmeyi sayg›s›zl›k sayd›¤›ndan vefat›ndan sonra Hüdâyî Efendi Türbesi’nin yan›ndaki küçük türbeye defnedilmesini vasiyet etmifltir. Halil Pafla, daha sonra, muhtelif y›llarda dört defa kaptan-› derya olmufl ve 1 Aral›k 1626’da ikinci defa sadaret mevkiine getirilmiflti. Asi Abaza Pafla, Halil Pafla’n›n yetifltirmesi oldu¤u için, velinimetinin nasihati ile yola gelebilir ümidiyle bu mesnete getirilmiflti. Bu ikinci fiark Seferi’ne ç›karken, kendisine manevî güç vermesi için Hazreti Pir’in h›rkas›n› giydi¤i, fakat Pir’in bu sefer için r›zas› olmad›¤› söylenir. Halil Pafla, bu görevden 6 Nisan 1628 tarihinden azledilmifltir. Sultan III. Murat devrinde, Beylerbeyi Vakas›’nda, yeniçerilerin parçalad›¤›, Rumeli Bey- SADRAZAM HAL‹L PAfiA’NIN GÖMÜLÜ BULUNDU⁄U TÜRBE A ziz Mahmud Hüdâyî Efendi Türbesi’nin sol ilerisindedir. Ahflap tavan› çökmüfl, dört duvar› kalm›flt›r. Türbenin arkas›ndaki fieyh Mes’ut Efendi Türbesi’ne, yan taraftaki Ayfle Sultan Türbesi’ne ve hazîreye aç›lan üç kap›s› vard›r. Mezarl›¤a aç›lan kap›n›n sol taraf›nda, küçük türbedar odas› bulunuyordu. Bunun iki penceresi ve türbeye aç›lan bir kap›s› vard›. Türbenin zemini, klâsik k›rm›z› tu¤la kapl›d›r. ‹ki tafl basamakla Ayfle Sultan Türbesi’ne geçilir. Plân› için Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi Türbesi bahsine bak›n›z. Bugün Arkeoloji Müzesi yazmalar› aras›nda bulunan Halil Pafla Vakfiyesi’ne göre, türbe ve tekke, 1626 Kas›m›ndan evvel yap›lm›flt›r. Vakfiyenin tanziminden k›sa bir zaman sonra, evkaf›n›n mütevellisi (gelirinin yöneticisi) olan Süleyman A¤a ile ihtilâfa düflülmüfl ve Pafla, evkaf›n› geri alarak vakfiyesinin iptalini istemifltir. Üsküdar mahkemesinde yap›lan murafaa (yüzleflerek yap›lan duruflma) neticesinde Halil Pafla davay› kaybederek, vakf›n es- 620 Üsküdar Türbeleri kisi gibi b›rak›lmas›na karar verilmiflti. rine bak›n›z. Halil Pafla’n›n bu külliyesinden baflka Fatih’te, flimdi Millet Kütüphanesi olarak kullan›lan, Feyzullah Efendi Medresesi karfl›s›nda ve eski ad› Halil Pafla Camii Soka¤› olan bugünkü Feyzullah Efendi Soka¤› üzerinde, birinci defa sadaret mevkiini iflgal etti¤i 8 Zilkade 1025 / 1 Safer 1028 (17 Kas›m 1616 / 18 Ocak 1619) tarihleri aras›nda, 1026 (1617) y›l›nda yapt›rd›¤› cami ve bu camiin yan›nda bir çeflme ve camiden “r›z›klanmak” için mesken ve menziller infla ettirmifltir. Osmanl› Müellifleri adl› eserde, Hüdâyî Âsitânesi fleyhlerinden Gafurî Mehmet Efendi’nin 1078 (1667-68) tarihinde vefat ederek Halil Pafla Türbesi’ne gömüldü¤ü yaz›l›d›r. Hüdâyî Tekkesi’nin son fleyhlerinden olan Ruflen Efendi’nin 1916 y›l›nda yapm›fl oldu¤u bir plânda ise, Gafurî Efendi’nin kabri, Hüdâyî Efendi Türbesi’nin yan›ndaki fieyhler Mezarl›¤›’nda gösterilmifltir. Bunlardan baflka, Kahramanmarafl’›n 35 km kuzeyinde bulunan Zeytun (flimdi Süleymanl›) nahiyesinde, kendi do¤um yeri oldu¤u için, biri kendi ve di¤eri a¤abeyi Mehmet Pafla’n›n ruhu için iki büyük han ve bir köprü, Üsküdar’da bugün için yeri bilinmeyen bir köprü ve Baltaliman›’nda keza bir köprü, ‹stanbul civar›nda Haznedar Köyü’ndeki çiftli¤inde bir çeflme yapt›rm›flt›r. Vefeyât’a göre Halil Pafla “el-Gaza-1039” tarihi Muharreminin yirminci günü (9 Eylül 1629) vefat etmifltir. Kendisi ve efli Hadice Hatun binti Abdullah için hac›lara ve Haremeyn fukaras›na sarf olunmak üzere surre tayin etmifltir. “Befl kere yüzbin akçe nakid ile K›s›kl›’da bir menzil, Fatih Camii civar›nda dört menzil ve onbir dükkân, ‹zmit mülhakat›ndan dört köy ve mezra, do¤um yeri olan Zeytun civar›nda Fernos Köyü, Kilidbahir’de on oda, bir mahzen, iki bahçe ve niceleri” türbesinin vak›flar›ndand›r. Mahkeme zapt›n›n bir yerinde (vakfiye 43-a) Pafla’n›n 1035 Receb-i gurresinde (29 Mart 1626) Hüdâyî Efendi Zaviyesi için tahsis etti¤i mebla¤› (paray›), tevzi edilmek üzere, fieyh Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi’ye teslim etti¤i ve 1036 Recebinin bafl›ndan itibaren evkaf› mütevellisinin, tayin etti¤i paray› zaviye fleyhine teslim etmesini flart kofltu¤u kaydedilmifltir. Halil Pafla, Kayseri’nin merkez Tavlusan (Ayd›nlar) köyünde 1026 (1618) tarihinde bir cami, bir mektep, bir çeflme ve bir kütüphane yapt›rm›flsa da bugün mevcut de¤ildir. Halil Pafla’n›n itidalli ve adaletperver bir devlet adam› oldu¤u söylenir. Sadrazam Halil Pafla Çeflmesi ve sebili bahisle- Mahmut Bey Türbesi bahsine bak›n›z. Kaynaklar: (‹slâm Ans. 5/160) (Kâtip Çelebi, Fezleke, II/137) (Osmanzâde Taib, Hadîkatü’l-Vüzera, s. 62) (Arkeoloji Müzesi, No: 1132) (Gazaname-i Halil Pafla) (Hadîkatü’l-Cevâmi, 1/97 ve 2/190) (E. Ayverdi, 19. As›rda ‹stanbul Haritas›) (Sicill-i Osmanî, 2/286) (Naimâ Tarihi, Dan›flman Türkçesi, II/583, 686-687, 689, 694, 702, 712, 718, 721, 733, 802-803, 823, 857, 859, 888, 963-964, 966-967, 974, 981, 983, 1001) (Peçevî Tarihi, Uras Türkçesi, II/343, 368, 408, 449, 457, 477) (Türk Ans. 18/385) (Tarih-i G›lmani, Kâmil Su Türkçesi, s. 10-11) (Daniflmend, Kronoloji, 3/501-504) (Ayvansarayî, Vefeyât, s. 2541) (M. Sözen, Türk Mimarîsinin Geliflimi, s. 265-267) (Osmanl› Müellifleri, M. Tahir, I/100) (Gezi Notu) (Hadîkatü’l-Cevâmi, 1/89) (Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Dan›flman Türkçesi, 1/273) (Ata Tarihi, ‹stanbul 1292, s. 52-53) (Mehmet Çay›rda¤ Kayseri’de Vak›f Kütüphaneleri, Vak›flar Der. 20/271) (Kâz›m Özdo¤an, Kayseri Tarihi, s. 107-108) SAL‹H EFEND‹ TÜRBES‹ T ürbe, Küçükihsaniye semtinde, eski ad› ‹hsaniye Soka¤› olan flimdiki Neyzenbafl› Halil Can Soka¤›’n›n sol köflesinde olup çok eski, harap ve iki katl› bir evin bahçesi içindedir. Türbenin hemen arkas›nda Mabeyinci Haf›z Mehmet Bey’in ‘Köprülü Konak’ ad›yla ünlü iki kârgir kona¤› bulunmaktad›r. 1955 tarihinde flimdiki fleklini alan dört köfle, tafl türbenin Neyzenbafl› Halil Can Soka¤›’na bakan bir hâcet penceresi ve yan taraf›nda kap›s› vard›r. Çat›s› bulunmayan bu türbede ulu 621 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Salih Efendi Türbesi ve ahflap türbedar evi. Yokuflun üstünde görülen yap› Kemal Muhtar Bey’in kona¤›d›r. 622 bir servi a¤ac› ve iki lâhit vard›r. Biri, efl-fleyh el-hac Salih Efendi’ye, di¤eri ise, Müderris Haf›z ‹brahim Efendi’ye aittir. zel mezar yapt›r›p) “Halifetullah-1186” (1772) tarihinde rihlet-i beka ve lâhd-i mezburda müterakkib rûz-› lika oldu. Salih Efendi’nin hayat› Mecmua-y› Tevarih adl› kitapta flu flekilde anlat›lm›flt›r. Türbesi hizmetine kendi hâdimi Dervifl Yusuf’u tayin eylemifltir.” “Diyar-› ma¤ribden ba’de’l-bulu¤ mezheb-i Malikiye üzere seyahate ç›k›p ulûm-› külliye ve ma’arif-i cüz’iyye sa’yiyle Arap ve Acem ve Kafiristan ve Rum ve sa’ir diyar› seyr iderek tahsil-i kemal ve hacc-› flerif edas› esnas›nda ol diyar›n ehl-i derûn olan kimseleriyle ülfet ve Medine-i Münevvere’yi ziyaret edib anda sakin olan fieyh Mehmed Hayat’dan ahz-› tarikat-› Bayramiyye-i Nakflibendiyye idüb Kudüsi fierif’de dahi fiazeliyye ve Bedeviyye ve sair ricalullah cümlesinden istifade idüb hatta ilmi ‘T›bb-› ebdan’ ve ‘Edyan’ da dahi kemal-i tahsil itdikten sonra Üsküdar’a gelip Sultan Osman-› Salis (1745-1757) müceddeden ihya eyledi¤i ‹hsaniye nam mahalde ikamet esnas›nda Sultan Mustafa Han-› Salis (1757- 1774) an›n celâlet-i flan›na vâk›f olup ikram murad olundukta kabul etmeyip bir menzil ifltira (sat›n alma) ve anda inziva üzere iken ömr-i tabi’isi âhir oldu¤un idrak idüb ol mahalli zaviye olmak üzere vakf ü flart idüb Müderris Haf›z ‹brahim Efendi’ye tevliyetini havale ve kendine bir laht-i tabnak bina idüb (lâhit fleklinde gü- fiâhidesi üzerindeki kitâbe fludur: Kad intekale min dâri’l-fenâ ‹lâ dâri’l-beka. Âlim el-merhum el-ma¤fur El-Merakeflî efl-fleyh Salih ibn-i Yahya bin Yusuf el-Abbasî el-Kureyflî El-Merakeflî el-ma¤ribî ahsen-Allahu Bi-lûtfihi. Sene sitte ve semanîn ve mie ve elf fiaban 10 Salih Efendi 10 fiaban 1186 (6 Kas›m 1772) tarihinde vefat etmifltir. fiam kad›s› iken vefat eden Haf›z ‹brahim Efendi’nin flâhidesi 1212 (1797) tarihlidir. Zilkade 1216 (Mart 1802) tarihli bir istidadan fieyh Salih Efendi Türbesi vak›flar›na mütevelli tayini istendi¤i anlafl›lmaktad›r. Kaynaklar: (Ayvansarayî, Mecmua-y› Tevarih, s. 312) (Gezi Notu) (Konyal›, Üsküdar Tarihi, 1/381) (Osm. Arfl. M. Cevdet Tas. Evkaf Defteri III, No: 20491) Üsküdar Türbeleri SARI KADIZÂDE fiEYH MUSTAFA DEDE EFEND‹ TÜRBES‹ T ürbe, Sar›gazi Köyü’nde ve bu isimle bilinen camiin sa¤ taraf›ndad›r. Mustafa Dede, Sar› Kad› Mehmed Dede Efendi’nin o¤lu olup babas› ile beraber ‹stanbul’un fethinde bulunmufltur. 1453 tarihlerinde bu köye yerleflen Mustafa Dede, 887 (1482) tarihinde vefat ederek Hadîka yazar›n›n da (öl. 1787) belirtti¤i gibi “türbe-i mahsusa”s›na defnedilmifltir. Sar›gazi Köyü Camii bahsine bak›n›z. Türbe, y›¤ma tafltan yap›lm›fl olup ahflap çat›l›d›r. Kuzeye aç›lan kap›s› önünde, dört ahflap sütunun tafl›d›¤› bir revak, kap›s› üzerinde de dört sat›r halinde haz›rlanm›fl dört m›sral› bir kitâbe vard›r. Kitâbeden ö¤rendi¤imize göre, türbe, 1208 (1793) tarihinde tamir edilmifltir. Kitâbe fludur: Mâder-i Sultan Selim Han ibn-i Sultan Mustafa Mihriflah Sultan vâlâ himmet-i re’fet-meâb Kesb-i ruhaniyyet-i ervâh-› ehlullah içün Eyledi türbe-i ra’nây› ta’mire flitâb 1208 Türbenin içinde Mustafa Dede’nin tek ahflap sandukas› ve üzerinde ‘destarl› külah’› vard›r. Sandukas›n›n önüne dokuz sat›r halinde haz›rlanm›fl, 18 m›sral› bir levha konmufltur. Burada Mustafa Dede’nin fleceresi anlat›lmakta ve H. 887 tarihinde vefat etti¤i belirtilmektedir. Türbenin bat›ya bakan cephesinde iki hâcet penceresi vard›r. Türbenin do¤u taraf›nda “halile-i muhteremesi ve evlâd-› kiram› medfundur. Ve onlara yak›n hariçte bir ulu a¤aç yan›n›nda vaki mezaristanda fieyh Mustafa Efendi’nin kardefli ‹sa Dede Efendi gömülüdür.” fieyh Mustafa Dede’nin efline ve çocuklar›na ait kabirlerin yaln›z da¤›lm›fl kaideleri günümüze kadar gelebilmifltir. Türbenin biraz gerisinde ve çocuk bak›m evinin önünde dört ulu servi a¤ac›n›n aras›nda ‹sa Dede’nin kabri vard›r. Fakat tafl›nda yaz› yoktur. Önünde Mihriflah Valide Sultan Çeflmesi bulunmaktad›r. Burada bulunan mezarl›ktan da eser kalmam›flt›r. Hicrî 12. yüzy›la ait iki kabir tafl› görülmektedir. fieyhü’l-hattatîn, meflhur Amasyal› Hamdullah Efendi, “Sar› Kad›zâde fieyh Mustafa Efendi’den irflad ve icazet (diploma) alm›flt›r.” Sultan II. Bayezid (1481-1512) Amasya Valisi iken Hamdullah Efendi’den yaz› dersi alm›fl ve Sar› Kad›zâde fieyh Mustafa Efendi Türbesi. 623 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar tilerek öldürülmesi üzerine, çok müteessir olan Hattat Hamdullah Efendi, fleyhi Mustafa Dede’nin vefat›ndan 30 sene sonra Sar›gazi’deki tekkesine gelerek inzivaya çekilmiflti. Sühreverdîli¤in bir kolu olan bu Zeyniyye Tekkesi’nde uzun müddet kalan Hamdullah Efendi çok sevdi¤i fleyhi Mustafa Dede’nin ismini o¤luna (öl. 945/1538) vermifl ve sonradan yerleflti¤i Üsküdar’da vefat ederek Karacaahmet Mezarl›¤›’na gömülmüfltür. Kaynaklar: (Gezi Notu) (Konyal›, Üsküdar Tarihi, 1/382) (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/261) (Ayvansarayî, Mecmua-y› Tevârîh, Haz. F. Derin-V. Çabuk, s. 176) SÜT BABA TÜRBES‹ T fieyh ‹sa Dede’nin medfun bulundu¤u mahal. padiflah olunca da onu ‹stanbul’a getirterek Okmeydan›’ndaki Okçular Tekkesi’nin fleyhi yapm›flt›r. Süt Baba Türbesi ve çevresi. Hamisi ve flakirdi Sultan Bayezid’in, Yavuz Sultan Selim (1512-1520) taraf›ndan zehirle- ürbe, Kap›a¤as› semtinde, Karacaahmet Sultan Türbesi’nin arkas›nda, Nuhkuyusu Caddesi üzerinde ve Mehmet Çavufl Soka¤› ile Arakiyeci Soka¤› aras›ndad›r. Tam karfl›s›nda 1206 (1791-92) tarihinde yapt›r›lan Mihriflah Valide Sultan Çeflmesi ve eskiden semtin Kuyubafl› ismiyle an›lmas›na vesile olan mermer bilezikli kuyu ve ayr›ca 15 m yüksekli¤inde bir su terazisi bulunmaktad›r. Türbe Nuhkuyusu Caddesi’ne aç›lan bir ç›kmaz sokak üzerinde ve bu soka¤›n sol taraf›ndad›r. Sa¤ taraf›nda ise ‹brikdar Hüseyin A¤a’n›n 1206 (1791-92) tarihinde yapt›rm›fl oldu¤u ve kendisinin de medfun bulundu¤u bir namazgâh bulunmaktad›r. Bu ç›kmaz yoldan, bugün yerinde bir taflç›n›n bulundu¤u ahflap fieyh Haf›z ‹smail Efendi Tekkesi’ne gidilirdi. Set üzerindeki bu aç›k türbenin içinde Selim Sultan Dede ile Nenesi Dede’ye ait iki kabir vard›r. Dört köfle ince flâhidelerinin üzerine elifî sikkeler yerlefltirilmifltir. Her ikisinin de tarihi yoktur. Birinin üzerinde: Kutbü’l-ârifîn Nenesi Dede ruhuna Fatiha Di¤erinde ise: Kutbü’l-ârifîn Selim Dede Sultan ruhuna Fatiha diye yaz›l›d›r. Süt Baba’n›n güya buraya çocukken gelen Ka- 624 Üsküdar Türbeleri Süt Baba Türbesi. racaahmet Sultan’a süt temin etti¤i veya yafll› bir kimsenin çocu¤una gösterdi¤i flefkat için bu isimlerle an›ld›¤› söylenmektedir. (Karacaahmet Sultan’›n hayat› için türbesi bahsine bak›n›z.) Kaynaklar: (Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Dan›flman Türkçesi, 2/173-174) (M. Raif, Mir’at, s. 116) (‹. Hakk›, Merâk›d-› Mutebere-i Üsküdar, s. 39) fiA‹R fiEM’‹ fiEM’ULLAH EFEND‹ TÜRBES‹ Rûflen etsin hane-i kalbin Hudâ fiem’i’nin rûhuna kim k›la du’â-1000 XVI. yüzy›l mutasavv›f flairlerinden olan fiem’i, bugün Yugoslavya hudutlar› içinde bulunan Prizren flehrinde do¤mufltur. Buradaki mekteplerde ilâhiyat dersleri verirdi. Sonradan Konya’ya giderek Mevlâna Celâleddin-i Rûmî Âsitânesine yüz sürmüfl, hâl ehli olmufl ve nihayet ‹stanbul’a gelerek fieyh Vefa Hankâh›’nda inzivaya çekilmifltir. Burada, fieyh Vefa Hazretlerinin halifesi Ali Dede’den tarikate sülûk (girme) etmifl ve onun halifesi olmufltur. fiair fiem’î Efendi Türbesi’nin kitabesi. Ali Dede’den hilâfet alan fiem’i Efendi, Edir- T ürbe, Rum Mehmet Pafla Camii k›ble taraf›nda, eski ad› Medrese Soka¤› olan bugünkü Eflref Saat Soka¤› ile, Çeflme-i Cedid Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde bulunan 1141 (1728-29) tarihli Ümmügülsüm Sultan Çeflmesi’nin hemen arkas›nda ve Solak Sinan’›n 955 (1548) tarihinde yapt›rm›fl oldu¤u mektebin bahçesindedir. (Çeflme ve binas›ndan eser kalmayan mektep bahislerine bak›n›z.) Türbenin eskiden ne flekilde oldu¤u hakk›nda bir bilgimiz yoktur. Bugün, betondan yap›lm›fl bir oda fleklindedir. Kabrin üzerine iri bir kaya yerlefltirilmifltir. Parmakl›ks›z hâcet penceresi üzerinde 1000 (1591-92) tarihli mermer bir kitâbe vard›r. ‹ki m›sra halinde haz›rlanan kitâbe fludur: 625 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar ne’de Debba¤lar içinde, fieyh Muslihiddin-i Sofî Tekkesi’ne fleyh olarak atanm›flt›r. Orada, irfladla meflgul iken ilâhî aflkla fluurunu kaybetmifl ve kendisini harâbâtîlik (harabeler-meyhaneler) âlemine terk etmifltir. Kaynaklar: (K›nal›zâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’fl-fiuara) (Sehi Tezkiresi, s. 16) (M. Tahir, Osmanl› Müellifleri, 2/394) (Gezi Notu) Bu halde iken fiem’i’nin ‹stanbul’a, oradan da Üsküdar’a geldi¤i san›lmaktad›r. Burada, muhtemelen Rum Mehmet Pafla Medresesi civar›ndaki bir hücreye yerleflen fiem’i, ölece¤ini anlad›¤›ndan, fevkalade karanl›k bir gecede, dostlar›n› ve oda komflular›n› ça¤›rarak: fiEMS‹ PAfiA TÜRBES‹ T – Bu gece fiem’i’nin flebistan› (gece ibadeti odas›) var. Sizler zikr ile meflgul olun, ben biraz istirahat edeyim, demifl ve bir köfleye çekilmifltir. Zikr bitti¤i zaman, fiem’i’nin Hakk›n rahmetine kavuflmufl oldu¤u görülmüfltür. Deniz k›y›s›ndaki bu kare plânl› türbe, cami ile ba¤lant›l› düflünüldü¤ünden özel bir durum gösterir. Alt üst pencereli olup üzeri sivri tonoz ile örtülmüfltür. Alt pencereleri dikdörtgen fleklinde, üst pencereleri ise kemerlidir. fiem’i’nin baz› eserlere yazm›fl oldu¤u flerhleri ve Tuhfetü’l-Afl›kîn isimli bir eseri vard›r. 986 (1578) tarihinde yaz›lm›fl olan bu eser, ahlâk ve tasavvuftan bahseder. Kemerli kap›s›, cami kap›s›n›n sol taraf›ndad›r. Üzerinde bulunan iki sat›r halinde dört m›sral› kitâbesi son tamirde yerine konmam›flt›r. Bu kitâbe, bugün camiin k›ble taraf›nda, türbe duvar›na dayanm›fl vaziyette durmaktad›r. Türbe kap›s›n›n y›k›lmas› neticesinde yere düflerek üç parçaya ayr›lm›flt›. Kitâbe fludur: fiiirleri içli, süslü ve parlak “elfaz› temiz ve mesel-âmizdir.” Beyitlerinden bir örnek: Dost medhinden ne hâs›l, zemm-i düflmenden ne gam Fâri¤ ü âzâdeyim, birdir yan›mda medh ü zemm fiair fiem’î Efendi Türbesi. 626 ürbe, fiemsi Pafla semtinde ve bu isimle bilinen camiin sol taraf›ndad›r. Cami ve medrese ile beraber 988 (1580) tarihinde Mimar Sinan taraf›ndan yap›lm›flt›r. Yâ ‹lâhî son nefesinde fiemsî-i bî-çarenin Cürmine k›lma nazar bir a’mâl yüzünden dahi Kitâbenin alt›nda tarih rakam› yoktur. Yaz›l›fl Üsküdar Türbeleri flekline bak›l›rsa, bunun kendisi de flair olan fiemsi Pafla taraf›ndan vefat›ndan önce söylendi¤i anlafl›l›r. Hadîka yazar›, kap› üzerindeki kitâbeyi yazmay›p “Türbede olan tarih dahi budur” diyerek türbe içindeki bir kitâbeyi kitab›na kaydetmifltir. Hüseyin Efendi, di¤er bütün eserlerin kitâbelerini yazarken “Tâk-› dergâh›nda olan tarih budur” ibaresini kulland›¤› halde, burada aç›kça “Türbede olan tarih” sözcü¤ünü kullanarak, türbe içindeki bir kitâbeyi yazd›¤›n› ima etmifltir. Kitâbe fludur: Türbesini kenâr-› deryâda fiemsi an›n içün eyledi bünyâd Geçerken bu kenâr-› deryâdan Aflinalar du’a ile ide yâd Yâ ‹lâhî bi-hakk-› nûr-› Nebi Nârdan eyle ol kulun âzâd “Cami bina olundu¤u esnada irtihâl-i dâr-› beka eyleyen” fiemsi Pafla’n›n inflaat bitmeden 988 (1580) tarihinde vefat etti¤ini cami kitâbesinin ikinci m›sra›ndan da anl›yoruz: Umar›z kim ola merhûmun yeri Darü’s-selâm. fiemsi Pafla’n›n vefat›na: “Bugün gözden tolundu fiemsi Pafla-988” ve “Küsûf-› fiemsü’l ma’ârif-988” fiER‹F AHMET B‹N GAL‹P TÜRBES‹ fiemsi Ahmet Pafla Türbesi. tarihleri düflürülmüfltür. Türbenin cami sahn›na bakan büyük, kemerli penceresi flebeke demirlidir. ‹çindeki fiemsi Pafla’n›n ahflap sandukas› 1984 senesinde yap›lm›flt›r. 1310 (1892)’de de esasl› bir onar›m görmüfltür. Türbe, muhtemelen 1894 tarihindeki büyük ‹stanbul zelzelesinde harap olmufl olmal›d›r. 1940 tarihinde Vak›flar Umum Müdürlü¤ü asl›na uygun olarak restore edilmifltir. (fiemsi Pafla’n›n flahsiyeti için camii bahsine bak›n›z.) Kaynaklar: (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/191) (Gezi Notu) (Konyal›, Üsküdar Tarihi, 1/285-386) (Abdullah Kuran, Mimar Sinan, s. 196, 333) (Hüsrev Tayla, Mimar Sinan Dönemi Türk Mimarl›¤› ve Sanat›, s. 302) (Faz›l Ayano¤lu, Tarihî Makbereler, Vak›flar Der. Say›: II, Resim 57, s. 402) (Evkaf ‹dareleri Katalo¤u, 1/5) A fla¤›daki sat›rlar Ayvansarayî Haf›z Hüseyin Efendi’nin Mecmua-y› Tevarih adl› kitab›ndan aynen al›nm›flt›r: “Beni Fütade’den Haseniyyü’n-neseb Galib Hasib bir zât-› flerîf olup Mekke-i Mükerreme’de nice eyyâm hizmet-i flerâfetden sonra bu tarihte hal olunup Âsitâne-i Devlet-i Aliyye’ye gelip Üsküdar’da sâkin iken “Hilâfet1111” tarihinde rihlet ve kendine mahsûs fierif Kuyusu dimekle maruf mahalde medfundur ki, Miskinler kurbündedir. Ve etraf› Nuh Efendizâde Sadr-› esbak Ali Pafla’n›n etba›na mahsûs mezaristand›r. Hatta sadr-› mezbûrun etbâ›ndan olan Abaza Gazi Mehmet Pafla dahi gazadan sonra Sinap’da mazhar-› kahr-› kahramanî olup ser-i maktuu Âsitâne-i Aliyye’ye geldikte bu mahalle defn ve seng-i niflan vaz olunup ism ü tarihi kayd olundu¤u “‹zzet-i behiflt-1184” tarihindedir.” 627 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar fierif Anmet Bin Galib, ‹stanbul’a geldikten bir ay sonra vefat etmifltir. Gömülü oldu¤u mahallin civar›ndaki bir kuyu sonradan fierif Kuyusu ad› ile an›l›r olmufltur. Bu kuyu bugün mevcut de¤ildir. Selimiye semtindeki bir sokak hâlâ fierif Kuyusu Soka¤› ad›n› tafl›maktad›r. çekilen suyun sebil olarak kullan›lmas› için Sultan Abdülmecit’in annesi Bezmialem Valide Sultan’›n Bafla¤as› Abdülgani A¤a 1261 (1845) tarihinde mermer bir havuz yapt›rm›flt›. Bu havuz, yak›n tarihlerde Davut Pafla Camii avlusuna getirilmifl kuyu da kapat›lm›flt›r. “Nuh Efendizâde Sadr-› esbak Ali Pafla’n›n etbâ›na mahsûs mezaristan”dan da eser kalmam›flt›r. Yaln›z, 1187 (1773) tarihinde vefat eden Nuh Efendizâde Mehmet Bey’in kafesî destarl› flâhidesi mevcuttur. (Karacaahmet Mezarl›¤› 5. Ada, O Bölümü’ne bak›n›z.) XIX. yüzy›lda yap›lan ‹stanbul haritas›nda mevcut oldu¤u görülen Nuh Çelebi Mektebi, günümüze intikal etmemifltir. Oysa, Nuh Çelebi’nin örf ile müzeyyen muhteflem lâhdi elan bakidir. Yukar›da ad› geçen Hekimbafl› Nuh Efendi, Sadrazam Hekimo¤lu Ali Pafla’n›n (16891758) babas›d›r. Nuh Efendi aslen Venedikli olup “fennî t›bda mahareti olmakla diyâr›ndan ‹stanbul’a hicret ve fleref-i ‹slâm ile müflerref olduktan sonra 1086 (1675) tarihinde vaki sûr-u Hümâyun’da flehzadegân hizmetleriyle flöhret bulup 1105 Rebiyülevvelinde (Kas›m 1639) Cerrahbafl›l›k kendisine verilip... 1106 Cemaziyelevvelde (Aral›k/Ocak 1695) cülûs-› Mustafa Hân-› Sani’de Müneccimbafl› Azmizâde Mehmet Efendi yerine Ser-etibba oldu¤undan baflka Rumeli Kazaskerli¤i payesi ile Tekfurda¤›, Mürtezaabad ve Keflan kazalar›na arpal›k tayin olundu. Bade, Sultan Ahmet Han› Salis devrinde 1119 fiaban›n›n sekizinci günü (5 Kas›m 1707) vefat edip Koca Mustafa Pafla kurbinde vaki haneleri civar›na defnolundu. O mahal hâlâ vezirin türbesidir.” Yukar›ki aç›klama Hadîkatü’l-Cevâmi adl› k›ymetlî eserden al›nm›flt›r. Fakat buradaki Aral›k/Ocak 1695 tarihi sehven yaz›lm›fl olmal›d›r. Nuh Çelebi ismiyle de bilinen Cerrahbafl›, 26 Cemaziyelâhir 1106 (10 fiubat 1695) tarihinde hekimbafl› olmufltur. Nusretname yazar›n›n verdi¤i ölüm tarihi de de¤iflik olup esere göre Nuh Çelebi, 29 Recep 1119 (26 Ekim 1707) tarihinde vefat edip Koca Mustafa Pafla Camii yöresinde yapt›rd›¤› medresenin bahçesine gömülmüfltür. Karacaahmet-Ba¤larbafl› aras›nda uzanan cadde, Nuh Çelebi’inin açt›rm›fl oldu¤u bir kuyudan dolay› Nuhkuyusu Caddesi ismi ile yad edilmektedir. Bu kuyu, bugün Üsküdar Askerlik fiubesi olarak kullan›lan eski Nuhkuyusu Karakolu’nun sa¤ taraf›nda ve Seyit Ahmet Deresi’ne giden yolun bafl›nda idi. Bu kuyudan 628 Abaza Mehmet Pafla, Cemaziyelevvel 1185 (A¤ustos 1771) tarihinde idam edilmifltir. Kaynaklar: (Ayvansarayî, Mecmua-y› Tevarih, s. 400) (Ayvansarayî, Vefeyât, s. 51, 116) (Hadîkatü’l-Cevâmi, 1/81, 85) (fiem’danizâde Tarihi, M. Aktepe Türkçesi 1/126) (Osmanl› Müellifleri, 3/73) (‹slâm Ans. 1/333) (Nusretname, ‹. Parmaks›zo¤lu Türkçesi 1/4-6 ve 2/188, 238) (Gezi Notu) (Silâhtar Tarihi, 2/378-530) (Sicill-i Osmânî, 1/232) (Uzunçarfl›l›, Mekke-i Mükerreme Emirleri, s. 92) fiEYH MEHMET ‹ZZÎ BEDREDD‹N EFEND‹ AÇIK TÜRBES‹ A ziz Mahmud Hüdâyî Efendi Camii avlusunda ve mabedin sa¤ taraf›nda ve Kaya Sultan k›z› Fatma Sultan’›n aç›k türbesinin yan›ndad›r. Kendisi, Salk›msö¤üt veya Ayd›no¤lu isimleriyle bilinen Kadirî Tekkesi’nin fleyhi idi. Mehmet ‹zzî Efendi Ni¤de eflraf›ndan Karbanzâde Hac› ‹smail Efendi’nin o¤ludur. 1295(1879) tarihinde, büyük mutasavv›f ve fiair Osman fiems Efendi’ye intisâb etmiflti. fiehremâneti Meclis-i ‹dare bafl kâtipli¤inden emeklili¤ini istiyerek Tabaklar Mahallesi’ndeki evinde telifat ile meflgul olmufllard›. Ayd›no¤lu Tekkesi fleyhli¤ine, bu s›rada fieyhülislâm olan Cemaleddin Efendi’nin israr› üzerine gelmiflti. Damad›, Bahriye kaymakam› fiükrü Bey, Menâkib-i Azîzan adl› yazma eserinde bu hususta bilgi vermifltir. Mefl’um, 1918 Mütarekesi bafllang›c›nda, ‹zzî Efendi’nin o¤lu Kurmay Albay Süleyman Fethi Bey, ‹zmir Askerlik Dairesi reisi idi. 15 Ma- Üsküdar Türbeleri y›s 1919 tarihinde Yunanl›lar ‹zmir’i iflgal ettikleri s›rada, bu kahraman askeri “Zito Venizelos” diye ba¤›rmad›¤› ve ba¤›rtamad›klar› için vahflice süngülemifllerdi. Fethi Bey, 23 May›s 1919’da Yunan hastahanesinde vefat etti. Nafl›, Emir Sultan Tekkesi hazîresine defnedilmifltir. Fesli flâhidesi üzerinde on sat›r halinde haz›rlanm›fl bir kitâbe vard›r. “Ecille-i ricâl-i Kadirîyye’den Ayd›no¤lu dergâh-› flerîfi postniflîni fieyh ‹zzî Efendi Hazretlerinin necl-i necîbi” diye devam eden yaz› 23 May›s 1919 tarihlidir. 24-12-1338 (1919)’da k›ymetli efli Latife Han›mefendi’ye maafl ba¤lanm›flt›r. Albay Süleyman Fethi Bey’in süngülendi¤i gün ve saatte fieyh Mehmet ‹zzî Efendi’nin huzurlar›nda çok sevdi¤i, emniyet ve itimad›n› kazanm›fl yegâne halifeleri, Kuleli Askeri Lisesi Müdürü, Kaymakam, Ressam ‹brahim Bey, ömrünü ve bütün var›n› yo¤unu dergâha vakfeden damatlar› Bahriye kaymakam› fiükrü Bey ve mümtaz dervifllerden Trabzon mebusu Servet Bey otururlar iken, fieyh Efendi bu üç güzide dervifli hayrete düflüren ac› bir gülüfl ile, – Fethi’yi kaybediyoruz, dedi (Baz›lar›na göre bu söz flöyledir: fiimdi, Fethi’me flehadet vaki oldu) ‹brahim Bey, birgün evvel Fethi Bey’in elyaz›s› ile kendisine yollad›¤› mektubu gösterdi. ‹zzî Efendi, ayn› endifleyi iflaret ile milletin baka ve selâmetine dua etti. Aradan çok geçmeden ‹stanbul gazeteleri, ‹zmir iflgalini ve bu flehadet olay›n› yazd›lar. ‹zzî Efendi, 6 fiubat 1336 (19 fiubat 1920) Pazar gecesi, 79 yafl›nda vefat etti. Vaziyeti gere¤ince bu aç›k türbeye gömülmüfltür. Kaynaklar: (‹stanbul Ans. 3/1523) (‹nal Son As›r Tür fiairleri, s. 1761) (Celal Bayar, Ben de Yazd›m 6/1799) fiEYH MEHMET MUHY‹DD‹N EFEND‹ TÜRBES‹ Aziz Mahmud Hüdayî Efendi Camii Haziresi’nde fieyh Mehmet ‹zzî Efendi flâhidesi. T ürbe, fieyh Muhyiddin Efendi’nin 1020 (1611) tarihinden evvel yapt›rm›fl oldu¤u tekkesinin Sal› Soka¤›’na aç›lan cümle kap›s›n›n sa¤ taraf›nda idi. (Muhyi Efendi Tekkesi bahsine bak›n›z.) 1930 tarihlerinde harap olan ahflap türbede onbir ahflap sanduka vard›. Bunlardan bilinen üç tanesi flu zevata aittir: 1020 (1611) tarihinde vefat eden Halvetî tarikatinin büyüklerinden Bezcizâde fieyh Mehmed Muhyiddin Efendi. 1095 (1684) tarihinde vefat eden, Bayramiye’den Hazreti Pir Himmet Efendi. Sütun fleklindeki bafl flâhidesinde flu yaz› vard›r: Ecille-i rical-i Kadiriyye ve evliyadan es-seyyid eflfleyh Mehmed ‹zzî Bedreddin Efendi kuddise sirruhu Hazretleri. Tarih-i velâdetleri: 8 R. evvel 1259 Pazartesi gicesi Tarih-i irtihâlleri: 16 C. evvel 1338. Sinn-i flerifleri: 79 Ortada, “Otuzbefl sene mesned-niflîn-i irflad olmufllard›r.” diye yaz›l›d›r. 1122 (1710)’da vefat eden Himmetzâde fieyh Abdullah Efendi. Türbe kap›s› üzerinde, güzel bir hat ile yaz›lm›fl, iki bafl› yar›m daire fleklinde ve üç s›ra halinde haz›rlanm›fl flu mermer kitâbe bulunuyordu: Kutb-› âlem Bezcizâde r›hlet itdi dünyeden K›ld› câ mülk-i bekada rahmet-ullahi aleyh Hakk Teâlâ dilerim seyrini takdîs eyliye Diyelim subh ü mesâda rahmet-ullahi aleyh 629 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Kendisi Nakflibendiyye’ye mensuptu. Sonra sesinin güzelli¤inden dolay› padiflah›n imam› oldu. Sultan I. Ahmet’in emriyle Hoca Sa’deddin Efendi’nin Tacü’t-Tevarih adl› eserine Zübdetü’t-Tevarih (Tarihin özü) adl› iki ciltlik bir zeyl yazd›. Baflka eserleri de vard›r. Türbenin yan›na sonradan ahflap bir bölüm daha ilâve edilmifltir. Burada dokuz ahflap sanduka bulunuyordu. Nakil s›ras›nda yerleri beton pehlelerle gösterilmifltir. Bunlar flunlard›r: fieyh Mehmet Muhyiddin Efendi Türbesi krokisi. Kald› âsâr› cevâmi’de avîze tevhîdle Penc-vakt farz› edâda rahmet-ullahi aleyh Hiç kesi yok nâm›n› yâd idüb itmeye du’â Cümle yâd ü âflinâda rahmet-ullahi aleyh Zikr ü tevhîd oldu¤u yerde el açub tâlibân Yâd idüb dirler du’âda rahmet-ullahi aleyh Ol fenâ-fillah azizin Safî tarihin didi Fani-i Hu Bezcizâde rahmet-ullahi aleyh 1020 Bu kitâbe, türbe ve içindekilerin Çiçekçi Camii avlusuna nakli s›ras›nda, avlu kap›s›n›n sa¤ taraf›ndaki ikinci pencere ile üçüncü pencere aras›ndaki duvara yerlefltirilmifl ve önüne de türbede medfun olanlar›n kemikleri, mermer pehleleri alt›na gömülmüfltür. Kitâbe yazar› fiair Safi Mustafa Efendi, tarihçi olup Aral›k 1616’da ‹stanbul’da vefat etti. fieyh Mehmet Muhyiddin Efendi Türbesi’nin Üsküdar Çiçekçi Camii’ne nakledildikten sonraki hali. 630 1150 (1738)’de vefat eden Himmetzâde fieyh Abdüssamed Efendi. 1180 (1766)’da vefat eden Himmetzâde fieyh Nureddin Efendi. Yine ayn› tarihte vefat eden Behçetzâde fieyh Abdüflflekur Efendi. Vefat tarihi bilinmeyen Himmetzâde fieyh Abdülgafur Efendi. 1180 (1766)’da vefat eden Himmetzâde fieyh Mehmed Nurullah Efendi. 1220 (1805)’te vefat eden Himmetzâde fieyh Mehmed Nurullah Efen’dinin o¤lu fieyh Bahaeddin Efendi. Vefat tarihi bilinmeyen Himmetzâde fieyh Üsküdar Türbeleri Mehmed Ali Efendi. 1275 (1858)’de ölen Himmetzâde fieyh Abdülhayy Efendi. 1303 (1885)’te vefat eden Himmetzâde fieyh Abdüflflekur Mahfi Efendi. Sefine-i Evliya yazar›, Hüseyin Vassaf Bey, fieyh Himmet Efendi için flu bilgiyi vermifltir: “Himmet Efendi, Bolu’da, 1018 (1609) tarihinde Dökmeciler Mahallesi’nde do¤du. ‹stanbul’a gelerek tahsilini tamamlad› ve Zeyrekzâde Yunus Efendi’den icâzet ald›. Daha sonra Halvetî büyüklerinden Hüseyin Hüsameddin Efendi’den feyz ald›. Tarikat silsilesi Yi¤itbafl› Ahmed Efendi’ye kadar uzan›r. Himmet Efendi fleyhinden ald›¤› izin üzerine memleketine gitti. Fakat ald›¤› tarikat neflesinden daha ilerisine varmak derdine düflüp Bolu’da meflahir-i meflayih-i Bayramiye’den Bolulu Ahmed Efendi’ye mülaki olduklar›nda manevî sevk ile ona dahi inabet (bir fleyhe ba¤lanma) edip hayli uzun zaman Ahmed Efendi’nin hizmetinde bulunmufl ve Bayramiye usulü üzerine tekmil-i meratib-i süluk ederek ondan da hilâfet alm›flt›r. Hadaik-i tarikte (tarikat bahçesi) esrar›n› cem ile dolu oldu¤u ve bafl›nda Bayramî tac› bulundu¤u halde ‹stanbul’a geldi. Tesadüfen ilk fleyhi Hüseyin Hüsam Efendi ile bulufltular. Baflka fleyhe intisab etmifl ve kalbi rencide olmas›n diye Himmet Efendi yan›ndaki abdest havlusunun içine tac›n› koyup dört ucunu bir araya getirip tac›n› örtmüfltür. Halbuki Hüsam Efendi hakikate vak›f bir fleyh-i ziflan oldu¤undan Himmet Efendi’de tecelli eden envar-› marifet-i Rabbanîyi görüp: “O¤lum Himmet, Bayramiye tarikinde bu da senin ictihad›n olsun,” demifltir. Himmetî kolunda tac üzerinde dört k›s›m bundan kalm›flt›r. Bu suretle Himmet Kolu tesis edilmifl oldu. Bu kol, fiabaniye ile Bayramiye’nin birlefltirilmesinden meydana gelmiflse de daha çok Bayramiye unsuru a¤›r basar. Son devir Himmetîlerinin baz›lar› ise Melâmîli¤e meyletmifllerdir. Düz beyaz keçeden tac giyerlerdi. Bu pek fazla yayg›n de¤ildir. Himmet Efendi’nin evi ‹stanbul’da Yüksek Kald›r›m (F›nd›kzade) civar›nda oldu¤undan buras› muhabbet ehlinin bir toplant› yeri olmufl idi. Ulûm-› akliye ve nakliyede (müsbet ilimler ve din bilgisi, hadis, f›k›h) yed-i tûlâs› vard›. Kendisini her gören meftun oluyordu. Edib, haluk ve güzel konuflan bir zat idi. Bu s›rada kendisine kürsi fleyhli¤i tevcih olunmufltur. Hatta Kas›mpafla Camii vaizli¤inde bulunmufltur. Bu görevi, 1080 (1669) tarihinde o¤lu fieyh Abdullah Efendi’ye devr etmifl fakat 1090 (1679) senesinde halk›n iste¤i üzerine tekrar vaiz olmufltur. O¤luna da Fatih’te Halil Pafla Camii vaizli¤i tevcih olundu. Bu s›rada Hüseyin Hüsameddin Efendi vefat etti. Medfen-i mahsûsas› vard›r. fieyh Mehmet Muhyiddin Efendi Türbesi’nin kap›s› üzerinde bulunan kitabe bugün, Çiçekçi Camii avlu duvar› üzerindedir. Üsküdar’da Divitçiler’de kain tekkenin fleyhi olan Hüseyin Hüsameddin Efendi’nin fleyhi Bezcizâde Muhyiddin Efendi idi. Bezcizâde’nin vefat›nda Hüsam Efendi ve bu zat›n da 1090 /1679 tarihindeki vefat› üzerine Himmet Efendi fleyh oldu. Himmet Efendi, o¤lu Abdullah Efendi’yi ‹stanbul’daki tekkesine oturtarak kendisi Üsküdar’a nakl-i hane edip bu tekkenin meflîhatine revnak-efzâ (güzelli¤ini artt›rma) olmufltur. Burada gerek Halvetî ve gerek Bayramî tariklerinin ayinini icraya bafllay›p irflad-› talibîn ile meflgul olmufltur.” Ayvansarayî Hüseyin Efendi, Vefeyât’›nda, Himmet Efendi’nin do¤umunu 1000 (1591) olarak göstermifl ve flöyle devam etmifltir: “Dervifl Himmet Efendi, Bayramiye tarikinden 631 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar hilâfetle ‹stanbul’a gelip ahalisiyle hüsn-ü ülfet üzere iken Defterdar ‹brahim Pafla kendisine Nakkafl Pafla Saray› civar›nda bir zaviye bina edip sonra Kas›mpafla ve Halil Pafla Camileri’nde vaiz iken, ‘Hatime-i Evliya-1095 (1684)’ senesinde vefat edip Üsküdar’da Abdüfl-fiekûr Efendi’nin zaviyesinde medfundur. Tekkesi, o¤lu Abdullah Efendi’ye tevcih olunmufltur.” Sandukas› önündeki levhada flunlar yaz›l› idi: Hayf ki, kutb-u rahmân eyledi azm-i beka S›rr›n› takdîs ide Hazreti Bârî Hüda Gitdi sefer eyleyüb bendesin itdi garîb Merkad-› hâkin idem çeflm-i tere tûtiyâ Pir idi her vechile mürflid-i âgâh idi Tâlibe her nazra-i pâke idi kîmyâ Nice efgân itsem hicr-i cihân sözden Hâlime rahm eyleyüb dostlar a¤lasun Didi biri yeisle nale-i hankâh idüb Fevtine târîhdir ‘Hatime-i Evliya’ fieyh Abdullah Efendi’nin sandukas› önünde dostlar›ndan Hac› ‹smet Efendi’nin flu fliiri bulunuyordu: Kâflif-i s›rr-› hakîkat vâk›f-› ilm-i ledun fieyh Himmetzâde Abdullah Efendi ol hümâm Mürg-i rûhu lâne-sâz-› gülflen-i Adn itdi tâ ‹de ervâh-› safâ menusi ile zevk-i müdâm Gûfl idince ‹smetâ k›ld›m târîh içün ‹de Himmetzâde yâ Rab Adn-i a’lây› makâm 1122 fieyh Abdüssamed Efendi’nin sandukas› önünde yirmidört m›sral› bir kitâbe vard›. Kutb-› asr zümre-i Bayramiyân fieyh Himmetzâde ol âlî neseb diye bafllayan manzume: Feyzi bahflây› dervifl silkine Çare-sâz-› hât›r erbâb-› verd Bulkayub bânûy› dehrin ismetini Kurb-i Hakk’a k›ld› aksa-y› emr “‹rc›î” emrine itdi imtisâl diye devam ediyor ve flu m›sralarla son buluyordu: Eyliye ol vâ’iz-i gevher-nisâr Kürsi-i Adn üzre bülbül-vefl numzed Cedd-i pâki Himmet-i kudsisine 632 Eyliye Hakk afv ü gufrâne meded Eyleyüb a’mâlini ihlâse karîn Kabrini pür-nûr ide Rabb-› ahad ‹ntikâl itdikde levh-i hât›ra Düfldü bir tarih fieyh Abdüssamed 1151 Gerek Ayvansarayî Hüseyin Efendi’nin ve gerekse Hüseyin Vassaf Bey’in aç›klamalar›na göre türbede, tekkenin ikinci fleyhi olan Hüseyin Hüsameddin Efendi’nin de kabri vard›r. (Muhyi Efendi Tekkesi bahsine bak›n›z.) Osmanl› Arflivi’ndeki 13 Muharrem 1233 (Kas›m-1817) tarihli bir arzuhalde, fieyh Himmet Efendi Türbesi’nde Miraciye okutmak ve tamirat ve tenvirat›na tayin edilen Seyyid Halil Efendi Vakf› tevliyetinin, vak›f Halil Efendi’nin azatl› cariyelerinden Ayfle Han›m’a verilmesi, yaz›l›d›r. Kaynaklar: (H. Vassaf, Sefine-i Evliya, Süleymaniye Kütüp. Yazma Ba¤›fllar No: 2306, s.341-345, 347-348, 350351) (M. Tahir, Osmanl› Müellifleri, I/130) (Türk Dili ve Ed. Ans. 4/238) (Ayvansarayî, Vefeyât, ‹stanbul Üni. Kütüp. Tarih Yazmalar›, No: 2464, s. 38) (Müstakimzâde, Tuhfetü’l-Hattatîn, s. 286-287 fieyh Abdullah) (Konyal›, Üsküdar Tarihi, I/380) (‹. Hakk›, Merâk›d-› Mu’tebere-i Üsküdar, Haz. B. fiehsuvaro¤lu, s. 56) (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/218) (Türk Dili ve Ed. Ans. 7/413) (Kas›m1987 gezi notu) (Osm. Arfl. Evkaf Defteri II, No: 11547) fiEYH MEHMET NUR‹ EFEND‹ TÜRBES‹ T ürbe, Kurban Nasuh Camii avlusunun sa¤ taraf›nda, Büyük Selim Pafla Caddesi üzerindedir. (Kurban Nasuh Camii ve fieyh Nuri Efendi Tekkesi bahsine bak›n›z.) Kare plânl› olan türbenin çat›s› son tamirde kurflun ile kaplanm›flt›r. Caddeye bakan büyük hâcet penceresinden baflka, cami avlusuna bakan iki penceresi daha vard›r. Hiçbir yerinde kitâbesi bulunmayan yap›n›n kap›s› arka tarafta olup, sa¤ taraf›nda ve set üzerinde Recep 1308 (fiubat 1891) tarihinde vefat eden Hac› Mehmet Hulusi Efendi’nin ve fievval 1323 (Kas›m 1905) tarihinde vefat eden ‹brahim Edhem Surûrî Efendi’nin kabirleri vard›r. Avluya bakan pencerelerin önünde ise, 995 (1587) tarihinde vefat eden Kurban Nasuh’un, Üsküdar Türbeleri yine set üzerinde kabri bulunmaktad›r. Türbe, 1974 tarihinde Dr. Sabahaddin Tonguç Bey taraf›ndan tamir ettirilmifl ve bu arada da, dört cephesi kesme tafl ile kaplanm›flt›r. Türbe içinde üç sanduka vard›r. Biri, 29 Muharrem 1273 (1 Eylül 1856) y›l›nda vefat eden fieyh Mehmet Nuri Efendi’ye; ikincisi 12 Muharrem 1317 (23 May›s 1899) tarihinde vefat eden fieyh Tevfik Efendi’ye; üçüncüsü ise, Hidayetullah ismiyle de an›lan fieyh Nuri Efendi’nin k›z› Hediye Sultan Han›m’a aittir. Türbede ayr›ca duvarlarda as›l› vaziyette, Rufaîli¤e mahsus çeflitli boyda flifller, i¤neler durmakta idi. Son tamirde bunlar kald›r›lm›flt›r. Türbe, fieyh Nuri Efendi’nin vefat›ndan sonra, 1856 y›l› sonlar›nda yap›lm›flt›r. Üçüncü sanduka üzerinde ise: fieyh Nuri Efendi’nin sandukas› üzerindeki levhada, güzel bir hat ile flu yaz› yaz›lm›flt›r: Hediye Sultan Han›mefendi Hazretleri. fieyh Nuri Efendi Hazretleri’nin kerimesidir, “Yâ Hazreti fieyh Mevlâna Seyyid Nuri’ er-R›faî el-Hüseynî el-Üsküdarî. Tarih-i vefatlar›, 29 Muharrem 1273 Yevm-i Sal›.” diye yaz›l›d›r. Vefat tarihi yoktur. Di¤er bir levha üzerindeki kitâbe ise fludur: Ârif-i billah dânâ-i mürflid-i dil-âgâh Mazhar-› s›rr-› R›fâî fieyh Nûri kâm-rân Evvelâ bu dergeh-i vâlây› bünyâd eyledi Anda otuz sene olmufld› mukim ü sâlikân Mazhar-› s›rr-› Hüdâ aflinay› ma’rifet Post-niflîn ehl-i vahdet vâk›f-› s›rr-› nihan Menba’-› feyz-i âmim k›lm›fld› Mevlâ zat›n› Nice y›llar flâd old› ser-efraz-› cihan Pîflvây› râh-› Hakk hem râh-nümây› âflikîn Tekye-gâh-› himmetin bakar an›n üftâde-gân Hankâh-› ilm-i fânîden itdi rihleti Eyleyüb teslîm-i rûhun Firdevsi âfliyân Nokta-i tevhîd-i Hakk tarih-i kerimi fevtine fieyh Mehmed Nuri bula kasr-› ukbâda mekân 1273 fieyh Mehmet Nuri Efendi Türbesi. Türbe kap›s› yan›ndaki sofada yanyana iki kabir vard›r. Etraf› demir parmakl›kl›d›r. Bu parmakl›k üzerindeki mermer levhada flunlar yaz›l›d›r: Kudvetü’l-ârifîn efl-fleyh es-seyyid Mehmed Nuri er-R›faî Kuddise / Sirruhu’l-Hâdi Hazretleri’nin hâfidi efl-fleyh es-seyyid el-hac Mehmed / Hulûsî Efendi’nin rûh-› flerifiçün el-Fatiha Fî 7 fievval 1323 (5-Aral›k -1905) fieyh Mehmet Nuri Efendi Türbesi’nin avludan görünüflü. fiâhide Kurba¤› Nasuh Baba’ya aittir. ‹kinci sanduka üzerinde: “Es-seyyid fieyh Tevfik Efendi Hazretleri. Vefat›, 1317. Es-Seyyid Mehmed Nuri Efendi Hazretleri’nin mahdumu ve cami-i flerifin son imam-hatibi ve fleyhi. Es-Seyyid Mehmed Hayrullah Taceddin Yal›m’›n pederidir.” 633 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Bunun yan›ndaki di¤er bir levha üzerinde ise flunlar yaz›l›d›r: Ser-tâcü’l-ârifîn efl-fleyh Mehmed Nûri er-R›faî k.s. / el-celî Hazretlerinin bendesi Bahriye Nezaret-i celilesi / Muhasebecisi ecille-i ricâl-i saltanat-› Seniyyeden / Es-seyyid ‹brahim Edhem Sürûrî Efendi merhûmun rûh-› flerifleriçün El-Fatiha. Fî l9 fiubat 1307. fî. 13 Recebü’l-ferd 1308 cimbafl› fieyh Sadullah Efendi’ye aittir. 1265 (1848-49) tarihinde vefat etmifltir. 50 nolu sanduka ise, 1053 (1643-44)’te vefat eden fieyh Mehmed Efendi’nindir. (Türbelerin plân› için Reisü’l-hulefâ Mak’ad Ahmed Efendi Türbesi bahsine bak›n›z.) fiEYH MUSTAFA EFEND‹ TÜRBES‹ Her ikisinde de flâhide yoktur. Kaynaklar: (M. Raif, Mir’at-i ‹stanbul, s. 123) (Konyal›, Üsküdar Tarihi 1/200) fiEYH MUSTAFA EFEND‹ TÜRBES‹ H üdâyî Aziz Mahmud Efendi Türbesi yan›ndaki türbeler toplulu¤u içindedir. Türbenin avluya bakan iki penceresi vard›r. Avludan dar bir koridora ve buradan da türbeye girilir. Kap›n›n sa¤›nda, koridora bakan iki pencere, solunda ise Mak’ad Ahmed Efendi’nin Türbesi’nin kap›s› bulunmaktad›r. Türbede 46-47-48-49 ve 50 numara ile gösterilmifl sandukalar vard›r. Bunlardan 47-48-49 numaral› olanlar isimleri bilinmeyen efendilerle han›mefendilere aittir. 46 nolu sanduka Münec- fieyh Mustafa Efendi (fieyh Camii) Türbesi. 634 T ürbe, fieyh Camii cümle kap›s›n›n önündedir. Yerinin durumuna göre alt› yüzlü yapt›r›lan türbe, y›¤ma tafltan ahflap çat›l› olarak infla edilmifltir. ‹çinde sekiz sanduka vard›r. Çat›s› flekillidir. Kandilleri ve levhalar› yok olmufltur. Sol taraf›ndaki Beyazî Ahmet Efendi Türbesi’nden eser kalmam›flt›r. Arka taraf› hazîredir. Türbenin ön yüzünde üç kitâbe vard›r. Kap› üzerindeki kitâbe iki sat›r halinde haz›rlanm›fl olup alt›ndaki kitâbenin methiyesidir: Sultan Hamid Han’›n ahd ü hilâfetinde Hayr ile yâd olunsun nâm-› celîli dâim Bu türbe-i mu’allâ tecdîden oldu bünyâd S›hhatle ömrü olsun flevketle flan› müzdad ‹kinci k›s›m yedi sat›r halinde, ondört m›sral› olarak haz›rlanm›flt›r: Üsküdar Türbeleri Pir Mahmud Hüdâyî hulefas›ndan idi Mustafa fieyh Devâtî kim odur mürflid-i râh Pek harab olmufldu türbesinin her taraf› ‹tdi tecdîd ile imâr an› bir âlî-câh ‹tdi bir sâhibetü’l-hayr hulûs ile an›n Medfen-i pâkini yapdurmak içün atf-› nigâh Zevci an›n idi merhûm Hüseyin Hâkî Evvel olmufldu an›n meskeni de hak-› siyah O hayr sahibesi Fatma Zehra Han›m Gitdi ukbâya bu sâl içre o dahi eyvâh fiimdi bu türbede medfûnedir ol merhûme Seyyiatiyle zünubun ide ma¤fur ‹lâh Câr-› yar ola flefi’i an›n ukbâda Celâl Mesken itsün ana firdevs ü na’imi Allah Harab olan türbe, Hüseyin Hâkî Bey’in efli Fatma Zehra Han›m taraf›ndan tamir edilmifltir. Kitâbe de, 1896 tarihindeki vefat›ndan sonra konmufltur. (Hüseyin Hâki Bey için Fenâyî Ali Efendi Türbesi bahsine bak›n›z.) Türbe kap›s›n›n sa¤ taraf›ndaki iki pencere üzerine 1067 senesi flevvalinde vefat eden Divitçi fieyh Mustafa Efendi için yaz›lm›fl ondört m›sral› bir kitâbe yerlefltirilmifltir. Sa¤ köfledeki pencere üzerine sekiz, bunun solundaki pencere üzerine de alt› m›sra yaz›lm›flt›r. Manzume, cetvelli (kartufllu) olarak haz›rlanm›fl olup her cetvel aras›na iki m›sra hak edilmifltir. Tarih beyti cetvelleri aras›nda ise birer m›sra vard›r. Mustafa Efendi’nin o¤lu fiair fieyh Mehmet Talib Efendi taraf›ndan yaz›lm›fl oldu¤u san›lan kitâbe fludur: Âlem-i kudse gidüb fieyh Mustafa Merkadinde oldu envâr-› layiha Zâkir-i Mevlâ olan mürd-ü lâ-cerem Gülflen-i Cennet’den alur rayiha Rûh-i rûhaniyyet zikri an›n Olm›ya m› misl-i anber fayiha S›rr-› Hak’dan bî-haber bilmez an› Sor an› sen âleme ve saliha A¤lamakdan yazamaz medhin kalem Düfldü ye’s ü matemi her madiha Ah ya fieyh Mustafa hu diyerek Eyledi efl’ar-› tarih nayiha Fevtine tarih olur dindikce âh Rûh-i pâk-i Mustafa’ya Fatiha Fî fievval sene 1067 Bu kitâbe kap› üzerinde iken, son tamiri s›ras›nda flimdiki yerine konulmufltur. Manzumeden fieyh Mustafa Efendi’nin Temmuz 1657 tarihinde vefat etti¤ini ö¤reniyoruz. Hadîka ya- zar›, Mustafa Efendi’nin 1070 (1659-60)’da vefat etti¤ini söylemektedir. Bunun yanl›fll›¤› ortadad›r. Ayvansarayî Hüseyin Efendi, bu camiin hazîresinde medfun olan Tekeli Mustafa Pafla’n›n da vefat tarihinde yanl›fll›k yapm›flt›r. Hadîkatü’l-Cevâmi’de Pafla’n›n ölüm tarihi H. 1080 olarak gösterildi¤i halde, ayn› yazar›n Vefeyât-› Selatin ve Meflahir-i Rical adl› eserinde H. 1051 tarihi beyan edilmifltir. Oysa, bugün hâlâ mevcut olan ve devrini simgeleyen muhteflem flâhidesinde 1083 (1672-73) tarihi yaz›l›d›r. fieyh Camii Türbesi kitabeleri. Türbe kap›s›n›n sol taraf›ndaki pencere üzerinde iki sat›rl›k flu kitâbe vard›r: fieyh Hasib reh-nüma-y› tâlibân-› râh-› Hakk Ruh› Adne gitdi cismin itdi bunda ihtifa Gidüb ard›nca necîbe zevcesi birlefldiler Fatiha-hân olsun sevenler cümlesine dâ’imâ 10 Zilkade 1314 fieyh Hasib Efendi 12 Nisan 1897’de vefat ederek türbeye gömülmüfl ve ayn› sene içinde efli dahi vefat ederek yan›na defn olunmufltur. Türbede sekiz ahflap sanduka olup bunlardan 635 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar alt›s›n›n ismi bellidir. Üç sanduka birleflik olarak yap›lm›flt›r. Bundan efllerinin de yanlar›nda gömülü oldu¤u anlafl›lmaktad›r. ‹simleri belli olanlar flunlard›r: 1067 fievval (Temmuz 1657). Devâtî fieyh Mustafa Efendi. 1090 (1679). fieyh Devâtî Mustafa Efendi’nin o¤lu fieyh Mehmet Talib Efendi. 1097 (1685). Devâtî fieyh Mustafa Efendi’nin torunu Devâtîzâde fieyh Mustafa Efendi. 1314 (1897). fieyh Hasib Efendi. 1314 (1897). fieyh Hasib Efendi’nin efli. Ad› belli de¤ildir. Necibe olabilir. fieyh Mustafa Devatî Efendi sandukas›. 1325 (1907). Hüseyin Hâkî Bey’in efli Fatma Zehra Han›m. Türbe içindeki bir mermer levhada flunlar yaz›l›d›r: “fiirket-i Hayriye Müdürü Hüseyin Hâki Efendi Hazretleri’nin zevce-i muhteremesi sâhibu’l-hayrat ve’l-hasenat Fatma Zehra Han›mefendi’nin ruhuna Fatiha / 1325” 1337 (1918). fieyh Hasib Efendi’nin o¤lu fieyh Talib Efendi. fieyh Camii Türbesi iç mekân›. (fieyh Camii, Tekeli Mustafa Pafla Türbesi, fieyh Camii Çeflmesi, Divitçizâde fieyh Mehmet Talib Efendi Camii ve Bayezidzâde Ahmet Efendi Türbesi bahislerine bak›n›z.) sarayî, Vefeyât, Süleymaniye Kütüp. Es’ad Efendi Bölümü, No: 1375, s. 30/b Divitçizâde md.) (Ayvansarayî, Vefeyât› Selatin ve Meflahir-i Rical, Haz. F. Derin, s. 41) (M. Raif, Mir’at-i ‹stanbul s. 138) (M. Tahir, Osmanl› Müellifleri, 3/297) (A. Gövsa, Meflhur Adamlar, 4/1498) (Sicill-i Osmânî, 4/183 Divitcizâde; 4/222-223 Mehmed Said Münir Efendi; 4/415 Mustafa Efendi) (Gezi Notu) (Konyal›, Üsküdar Tarihi, 1/344) fiEYH MUSTAFA EFEND‹ TÜRBES‹ Kaynaklar: (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/198-199-233) (Ayvan- T ürbe, Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi Türbesi’nin sol taraf›ndad›r. Çat›s› çökmüfltür. ‹çinde dört beton sanduka ve iki mermer flâhide vard›r. Dört sandukan›n kime ait oldu¤u belli de¤ildir. Beflinci ise, fieyh Mustafa Efendi’ye aittir. fiâhidesi Celvetî sikkelidir. Mustafa Efendi Bursal› olup babas› Niksarl› fieyh Pir Mehmet Efendi’nin vefat› üzerine, F›st›kl› Tekkesi ismiyle de bilinen K›s›kl›’daki Selâmi Ali Efendi Celvetî Tekkesi’ne ve sonra da Hüdâyî Efendi Tekkesi’ne fleyh olmufl ve 29 y›l bu makamda kalm›flt›r. 1188 (1774-75) tarihinde vefat etmifltir. fiâhidesindeki kitâbesi için Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi Tekkesi Camii bahsine bak›n›z. 636 Üsküdar Türbeleri Mermer flâhide ise fieyh Mehmet Gülflen Efendi’ye ait olup 1339 (1920-21) tarihinde vefat etmifltir. Vefat›ndan bir y›l evvel Hazreti Hüdâyî’nin külliyat›n› bast›rm›flt›r. Mehmet Efendi, dini musikiye ehemmiyet verdi¤i için isminin yan›na Gülflen lâkab› ilâve edilmifltir. Gülflenilik veya Gülfleniye, musikiye önem veren bir Türk tarikat›n›n ismidir. ‘Rufleniye’ de denen bu tarikat, Halvetili¤in bir koludur. fieyh ‹brahim Gülflenî (Diyarbak›r 1423/Kahire 1534) taraf›ndan kurulmufltur. fiEYH MUSTAFA EFEND‹ TÜRBES‹ fi eyh Ruflen Efendi’nin yapm›fl oldu¤u plâna göre, türbe içinde 12-13-14-15 numaral› sandukalar vard›r. Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi Türbesi’nin hemen arkas›ndad›r. Ön taraf›ndaki Halil Pafla Türbesi’nden geçilerek buraya girilir. Arazi meyilli oldu¤undan, di¤er türbelere göre çukurda kalm›flt›r. Mezarl›¤a bakan yüzünde üç, Halil Pafla Türbesi’ne bakan yüzünde bir penceresi vard›r. Çat›s› çökmüfltür. fieyh Mustafa Efendi 1038 (1628) tarihinde vefat etmifltir. 12 numara ile gösterilen sanduka fieyh Mes’ud Efendiye aittir. Kendisi bu tekkenin ikinci fleyhi idi. 1067 (1656) senesi vefat etmifltir. 14 ve 15 numaral› sandukalar›n kime ait oldu¤u belli de¤ildir. (Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi Türbesi bahsine bak›n›z.) Seyyid Osman fiems Efendi, Esham kalemi hulefas›ndan ve Nakflibendî tarikatinden Münzevi Seyyid Mehmet Emin Efendi’nin o¤ludur. Babas›, 23 sene inziva ile 83 yafl›nda bulundu¤u halde, 1277 (1860-61)’de vefat etti. O¤lunun yan›ndaki kabir tafl› üzerinde flöyle yazar: Validim Seyyid Muhammed müfltehir Hace Emin ‹nzivada göçdü oldu cây-› firdevs-i berîn Geldi nüh-tak-› felekden fevtine târîh-i fiems Münteha-yi sidre oldu menzil-i rûh-› Emin Esham kalemi hulefas›ndan ve tarik-i Nakflibendiye ricalinden Dervifl Osman fiems Efendi’nin pederi Münzevi Emin Efendi merhumun rûh-› flerifi içün el Fatiha 1277. Osman fiems Efendi, 1229 (1814)’te ‹stanbul’da Hocapafla’da dünyaya geldi. Nakflibendiye’den, Halvetiye’den ve Kadiriye’den icazet ald›. 1883’te Bursa’ya gitti. Dönüflünde fieyh Mehmet ‹zzi Efendi’nin (türbesi bahsine bak›n›z.) Üsküdar’da Debba¤lar Mahallesi’ndeki evinde bir müddet kald›. Kadirî tarikinde ‘Enverî’ nam›yla tesis etti¤i flubenin ikinci piri idi. Fakat tekke fleyhi de¤ildi. Tekkesi yoktu. Tabaklar Camii karfl›s›nda ve Tabaklar Ç›kmaz› Soka¤›’ndaki küçük evinde “erbab-› istidad› irflad ederdi.” Bu evin bir kap›s› da fiair Zati Soka¤›’na aç›l›yordu. (fiair Zatî, öl. Üsküdar 1546) Sonradan Tunusba¤› civar›ndaki bir eve tafl›nan fiems Efendi 18 Cemaziyelâhir 1311 (27 Aral›k 1893) tarihinde vefat etmifltir. Silindir fleklindeki yüksek, muhteflem bafl flâhidesi üzerinde Mevlevî sikkesini and›ran bir Kadirî serpuflu kabartmas› ve bunun alt›nda da Osman fiems Efendi aç›k türbesi. fiEYH OSMAN fiEMS EFEND‹ TÜRBES‹ B u aç›k türbe, ‹nadiye Çeflmesi önünden, Karacaahmet Türbesi’ne do¤ru yüründü¤ünde sa¤ tarafta ve Yüksek Kald›r›m tabir olunan mevkiin ilerisindedir. Karfl›s›nda ve yol afl›r› yerde, Niflanc› Hamza Pafla’n›n kubbeli türbesi ile 19 Recep 1041 (10 fiubat 1632)’de parçalanarak öldürülen Veziriazam Müezzinzâde Haf›z Ahmet Pafla’n›n da¤›lmak üzere bulunan muhteflem lâhdi vard›r. 637 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar nefis bir hat ile yaz›lm›fl flu kitâbe bulunmaktad›r: Ecille-i rical-i Kadiriyye Ve Üveysiyye’den es-seyyid Efl-fleyh Osman Nureddin fiems Efendi Kuddise S›rruh Hazretleri’nin kabri flerifleridir. Sinn-i flerifleri 82, tarih-i veladetleri gurre-i Rebiussâni 1229 Çarflamba. Tarih-i irtihalleri 18 Cümadelâhire 1311 Çarflamba. Said Efendi’nin kabri vard›r. K›z› Fatma Servet Han›m, do¤um esnas›nda vefat etmifl ve bu feci hadiseden çok müteessir olan fiems Efendi ‘Döne Döne’ redifli meflhur manzumeyi yazm›flt›r. Bir cilt teflkil eden eserin bir nüshas› “halife-i mükerremi” ‹zzî Efendi’dedir. Garip bir tesadüf olarak, evinin bulundu¤u soka¤a ismi verilen fiair Zatî’nin de ‘Döne Döne’ redifli meflhur bir gazeli vard›r. Kitâbenin en üstünde “Yâ Hû” ibaresi vard›r. Vasiyeti gere¤ince kendi yazd›¤› 14 m›sral› bir fliir türbesinin demir parmakl›klar›na as›lm›flt›. Büyük bir f›rt›nada düflüp k›r›ld›¤›ndan yok olmufltur. Bafl flâhidesi üzerinde Mevlevî sikkesine benziyen bir Kadirî sikkesi vard›r. Odas›ndaki kavuklukta da bu biçim sikkenin bulundu¤u ve vefat›nda tabutunun üzerine yerlefltirildi¤i rivayet olunur. Türbenin önünde Osman fiems Efendi’nin aile kabristan› vard›r. Etraf›, alçak bir duvarla çevrili olan bu hazîrede 14 kabir mevcuttur. Bunlar aras›nda, 1276 (1859)’da vefat eden “Darphane-i Âmire aray›c›bafl›s› Dervifl Osman fiems Efendi’nin k›z› ve Bab-› seraskeri ruznamesi ketebesinden Ömer Lütfi Efendi’nin efli Fatma Servet Han›m’›n; 20 Muharrem 1280 (Temmuz 1863)’te vefat eden Osman fiems Efendi’nin di¤er k›z› Enise Han›m’›n; 1291 (1847)’de vefat eden Osman fiems Efendi’nin annesi, Münzevi Mehmed Emin Efendi’nin efli fierife Fatma Han›m’›n; 1307-1368 (18891948) tarihleri aras›nda yaflayan Osman fiems Efendi’nin manevî evlâd›, fieyh Mehmed ‹zzî Efendi’nin k›z› Ayfle Nuriye Han›m’›n; 1297 (1879)’da vefat eden Osman fiems Efendi’nin torunu Mustafa Efendi’nin ve yine ayn› sene vefat eden Osman fiems Efendi’nin ikinci efli Ayfle Han›m’›n kabirleri vard›r. Türbenin sa¤ arka köflesine yak›n yerde bir kabir vard›r. Nefis bir hatla yaz›lm›fl kitâbesi fludur: Sab›ka Emir-i Mekke-i Mükerreme Devletlu merhum fierif Abdulmuttalib Hazretleri’nin hafîdi fiura-y› Devlet Tanzimat Dairesi muavinlerinden fierif Mesud Beyefendi. Yan›nda, Osman fiems Efendi’nin mürflidi olup 1308 (1890)’da vefat eden fieyh Mehmed 638 Osman fiems Efendi aç›k türbesinin sol taraf›nda Bekir S›tk› Ateflli Efendi’nin kabri vard›r. 1862-1942 tarihleri aras›nda yaflam›flt›r. Osman fiems Efendi’nin halifelerinden ve Ayd›no¤lu Tekkesi’nin son fleyhlerinden idi. Bunun bafl taraf›nda Eflrefzâde fieyh S›rr› Efendi’nin kabri vard›r. 1853-1905 tarihleri aras›nda yaflam›flt›r. Kitâbesi fludur: “Eflrefzâde-i Rûmî Hazretlerinin evlâd-› kirâm›ndan Bursa’da Ahmed Gazi Dergâh-› fierifi postniflîni olub Ayd›nzâde Dergâh›’nda esna-yi zikrde ismihu tilâvetiyle teslim-i rûh eden fieyh S›rr› Efendi’nin kabr-i flerifleridir. Ruhiçün el-Fatiha. 1322-1320. Kitâbe, Mehmet Nuri Efendi hatt› ile yaz›lm›flt›r. Osman fiems Efendi’nin sa¤ taraf›nda: Ecille-i rical-i Kadiriyye ve Üveysiyye’den fieyhü’fl-flüyûh efl-fleyh es-seyyid Osman Nureddin fiems Efendi Hazretlerinin halifesi ve ahlâk-› kudsiyye-i mürflidanelerinin mazhar-› tamm› efl-fleyh es-seyyid Mehmed fiükrü fiahabüddin Efendi’nin 26 Rebiyülevvel 1324 (May›s 1906) tarihli kabri vard›r. Kaynaklar: (‹nal, Son As›r Türk fiairleri cüz:10 s.17611767) (‹. Hakk›, Merâk›d-› Mu’tebere-i Üsküdar, s. 51) fiEYH RUfiEN EFEND‹ TÜRBES‹ Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi Türbesi’nin sol taraf›ndaki ilk türbedir. Burada bir türbeler toplulu¤u bulunmaktad›r. Birbiri içinden geçilen bu türbelerin çat›s› ahflap iken bugün mevcut de¤ildir. (Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi Türbesi bahsine bak›n›z.) Üsküdar Türbeleri Ruflen Efendi’nin sandukas› sa¤dan sola do¤ru ikinci sanduka olup eskiden önünde flu levha bulunuyordu: Hazreti Pir Mevlâna (k.s.) sülâle-i tahirelerinden olup Hazreti Pir Hüdâyî kuddise sirruh asitane-i refiü’fl-flân-› pirânelerinde seccâde-niflîn iken Celvethane-i Cenab-› Hayy ü Bâkî’ye intikal eden esseyyid efl-fleyh Mehmed Ruflen Efendi kuddise sirruh Hazretleri ibni’fl-fieyh Abdurrahman Nesib Efendi ibni’fl-fieyh Mehmed fiahabeddin Efendi ibni’fl-fieyh Mehmed Ruflen Efendi ibni’fl-fieyh Abdurrahman Efendi ibni’fl-fieyh Mustafa Efendi ibn-i ‹brahim Pafla kuddise sirruh. Veladetleri: 1225 (1810) Meflîhatleri: 1258 Rebiyülâhir (May›s 1842) Müddet-i Meflîhat: 52 ‹rtihalleri: 1309 22 R. âhir Sal› (25. 11. 1891) Babas› ve dedesinin kabirleri de buradad›r. Kaynaklar: (Sefine-i Evliya, 3/63) fiEYH SAÇLI HAL‹L DEDE (HAL‹L ÇELEB‹ TÜRBES‹) ve soka¤›n sa¤ köflesine yak›n bir mevkidedir. Bugün bir evin bahçesinde kalm›fl bulunan ahflap türbeden eser kalmam›flt›r. 1930 tarihlerinde y›k›lm›flt›r. fiâhidesi yoktur. Kendisi bir tekke sahibidir. 1199 (1784) tarihli tekkeler listesinde ad› geçmektedir. Vefat tarihi belli de¤ildir. Saçl› fieyh Halil Efendi Türbesi. Kaynaklar: (Gezi Notu) (A. Çetin, ‹stanbul’daki Tekke, Zaviye ve Hankâhlar Hakk›nda, Vak›flar Der. 13/590) T ürbe, Atpazar› civar›nda ve Toptafl› Caddesi ile Sansar Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde fiEYHÜL‹SLÂM AR‹F H‹KMET BEYEFEND‹ HAZ‹RES‹ N uhkuyusu Caddesi ile Kartal Baba Caddesi’nin birleflti¤i yerde ve ikinci caddenin sol köflesindedir. Karfl› köflede ise, Kartal Baba Camii bulunmaktad›r. Hazîrenin sa¤ köflesinde, Arif Hikmet Beyefendi Çeflmesi, sol tarafta ise sebili bulunmaktad›r. Her ikisinin de kitâbesi yoktur. Hazîrenin arka taraf›nda, sebil ve çeflmeye ait, büyük bir su haznesi mevcuttur. Hazîrenin etraf› demir parmakl›k ile çevrilmifltir. Oldukça büyüktür. Cadde seviyesi düflürüldü¤ünden yüksekte kalm›flt›r. Hazîrede gömülü olanlar flunlard›r: 1188 (1774). Hâlâ Reisü’l-küttab olan ‹smail Raif Beyefendi Hazretlerinin validesi Hadice Hatun. 1193 (1779). Büyük molla sar›kl›. Hâlâ Vali-i Saçl› fieyh Halil Efendi Türbesi. 639 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar “13 Mart 1785 (H. 25 Cemaziyelevvel 1199) günü, fieyhülislâm bulunan Dürrizâde es-seyyid Mehmet Ataullah Efendi de azl edilerek sahilhanesinde oturmak emrini ald›.... Yine o gün A¤r›iboz muhaf›z› Raif ‹smail Pafla’n›n vezareti kald›r›larak Lefkofle’ye sürgün edilip cezaland›r›ld›. Yan›nda bulunan mallar›yla eflyalar›n›n ele geçirilmesi için Dergâh-› âlî kapucubafl›lar›ndan Genç Osman A¤a ve sürgün yerine getirmesi için gediklilerden Feyzi A¤a tayin edildi. Ayni gün içinde d›flar› gönderildiklerinden baflka ‹stanbul’da olan evi ile Kuzguncuk’taki yal›s› mühürlenip.... Fakat birkaç gün sonra evlât ve ailesine ac›narak konak ve yal›da olan mallar›yla eflyas› sadaka ve ihsan olundu.... Kendisi güzel ahlâk ve davran›fll› olup herkes taraf›ndan do¤ru bilinirdi.” fieyhülislâm Arif Hikmet Beyefendi’nin ceddi, çeflme sahibi Raif ‹smail Pafla’n›n kallâvîli flâhidesi. M›s›r Raif ‹smail Paflazâde Halil Galib Beyefendi. Müderris idi. (Sicill-i Osmânî, 3/615) 1194 Rebiyülevvel 8 (14 Mart 1780). Küçük flâhide. Raif ‹smail Paflazâde ‹brahim ‹smet Beyefendi’nin k›z› Hadice Han›m. 1199 Cemaziyelâhir (Nisan 1785). Kallâvîli bafltafl›. Sab›ka Belgrad muhaf›z› Raif ‹smail Pafla. Raif ‹smail Pafla, Malatyal› ‹brahim Pafla’n›n o¤ludur. Rikab-› Hümayun riyasetinden asaleten A¤ustos 1774 tarihinde reisü’l-küttab olmufl ve a¤ostos 1776 (Hicrî Cemaziyelâhir 1190)’da azledilmifltir. Bundan sonra vezaret payasiyle M›s›r, Girit ve Mora valiliklerinde ve babas› gibi Belgrad Muhaf›zl›¤›’nda bulunmufltur. 1199 (1785)’te Sultan I. Abdülhamit’i tahttan indirerek fiehzade Selim’i tahta ç›karma¤a teflebbüs suçuyla Sadrazam Halil Hamid Pafla Bozcaada’ya, Raif ‹smail Pafla’da Lefkofle’ye sürüldü ve orada idam edildiler. Celvetî Tarihi’nin 3. cildinin 184. sahifesinde flu aç›klama vard›r: 640 Mart 1785’te idam edilip kesilen bafl›, Topkap› Saray›’n›n ‹bret Tafl›’nda teflhir edildikten sonra Arif Hikmet Beyefendi Sebili’nin hazîresine gömülmüfltür. Tek flâhidesinin üzerinde, vezirlere mahsus büyük bir kallâvî kavuk bulunmaktad›r. Raif Pafla’n›n Lefkofle’de idam edildi¤i rivayet edilmesine ra¤men, torunu fieyhülislâm Arif Hikmet Beyefendi’deki bir mecmuada, kendi eli ile yazd›¤› bir yaz›ya göre, Rumeli’de Siroz’a 14 saat mesafede Petriç Kasabas›’nda flehit edildi¤i ve cesedinin bu kasabadaki bir cami hazîresine defn edildi¤i kay›tl›d›r. Sefinetü’r-Rüesa’da da bu flekilde belirtilmifltir. ‹stanbul’da, Bahçekap›’da, Sultan I. Abdülhamit ‹mareti, ‹smail Raif Pafla’n›n evinin arsas› üzerine yap›lm›flt›r. (M. Ziya, ‹stanbul ve Bo¤aziçi, I/389; Daniflmend, Kronoloji, 4/638; Cevdet Tarihi, Sabah Gazetesi Yay. 3/184; Sicill-i Osmânî, 1/370-371) 1199 fievval (A¤ustos 1785). Müderrisîn-i kiramdan Hatmanzâde Hasan Efendi’nin o¤lu Mehmet Raif Efendi. 1200 Zilhicce 21 (Ekim 1786). Hatmanzâde Hasan Efendi’nin k›z› fierife Sa’ide Han›m. Üsküdar Türbeleri 1203 (1788). Hasan Efendi’nin k›z› Zehra Han›m. 1205 (1790). Müderrisîn-i kiramdan Hasan Efendi’nin k›z› Ratiba Han›m. 1206 Zilhicce 22 (11 A¤ustos 1792). Kitâbesi aynen fludur: Bu ba¤-› gülflende bir gonca iken Bâd-› ecel beni eyledi hazân Bir gül-i zîbada nazenîn iken Eyledi Hakk beni hak ile yeksan Hatmanzâde Hasan Efendi’nin kerimesi merhûme ve ma¤fûrun-leha fierife Sa’ide Han›m. 1209 (1794). Reisü’l-küttab-› esbak Raif ‹smail Pafla’n›n torunu ve sab›ka Amedî el-hac Ebubekir Rak›m Efendi’nin k›z› fierife S›d›ka Ayfle Han›m. 1210 (1795). Reisü’l-küttab Raif ‹smail Pafla merhûmun torunu ve sab›ka Amedî elhac Ebubekir Rak›m Efendi’nin o¤lu Ahmed Faz›l Bey. 1213 (1798). Müderrisîn-i kirâmdan Hatmanzâde Hasan Efendi. Muhteflem sar›kl›d›r. 1213 Muharrem 21 (Temmuz 1798). Kafesî destarl›. Dîvân-› hümâyun hocalar›ndan Ebubekir Efendi. 1219 Receb 8 (13 Ekim 1804). Molla sar›kl›. Sab›ka Rumeli Kazaskeri Raif ‹smail Paflazâde ‹brahim ‹smet Beyefendi’nin o¤lu müderrisîn-i kirâmdan Mustafa Ataullah Beyefendi. 1219 Muharrem 21 (2 May›s 1804). Tu¤ral› flâhide, büyük kafesî sikke. Hâcegân-› Dîvân-› hümâyundan süvari mukabelecisi Ebubekir Rak›m Efendi (Sicill-i Osmânî, 2/365). 1220 Zilkade (Ocak 1806). Sab›ka Amedî elhac Ebubekir Rak›m Efendi’nin o¤lu Nu’man Burhaneddin Beyefendi. 1220 Ramazan 26 (18 Aral›k 1805). Nefis hat, Halil imzal›. Sab›ka Sadr-› Rumeli ‹smet Beyefendizâde Ahmed Arif Beyefendi’nin efli Nüzhet Kad›n. 1222 Muharrem 17 (27 Mart 1807). Çok yüksek ve büyük molla sar›kl› flâhide. Nakibü’l-eflraf reisü’l-ulema Raif ‹smail Paflazâde ‹brahim ‹smet Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/472) 1223 (1808). Mehmet Seyyit Nihat Bey. Kitâ- fieyhülislâm Arif Hikmet Beyefendi hazîresi ve çeflmesi. 641 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar besi fludur: Müyesser olmad› görmek bana çün bu fenâ dâr› Ana rahminde göz yumdum böyle emr eylemifl Bârî Nasib eyliye bir han›m Cennet içinde g›lmanî Umar›m rahmet eyliye göçenlere keremkâr› ‹smet Beyefendi’nin kerimesinin mahdumu merhum Mehmed Seyyid Nihad Bey. 1226 Rebiyülevvel (Mart 1811). Merhum Kürt ‹brahim Pafla’n›n k›z› Saliha Han›m. 1227 Rebiyülâhir 19 (2 May›s 1812). ‹smet Beyzâde Ahmed Arif Hikmet Beyefendi’nin k›z› fierife Fatma Han›mefendi. Arif Hikmet Beyefendi k›z› Fatma Han›m’›n vefat›na flu tarihi düflürmüfltür (Arif Hikmet Beyefendi, Divan s. 231): Alub a¤ufla ecel söyledi Hikmet tarih Fat›ma Han›m’a mesken ide Adn’i Yezdan 1227 1227 Zilhicce (Aral›k 1812). Raif ‹smail Pafla’n›n efli fierife Sa’ide Han›m. fieyhülislâm Arif Hikmet Beyefendi hazîresinin kap›s› ve su haznesi. 642 Abdülhamid Efendi’nin efli fierife Sa’ide Han›mefendi. 1233 (1817). ‹smet Beyefendizâde Ahmed Arif Beyefendi’nin mu’tekalar›ndan Mahinur. 1234 Muharrem 27 (26 Kas›m 1818). ‹smet Beyefendizâde es-seyyid Ahmed Arif Beyefendi’nin valide-i muhteremeleri elveliyyetü’s-saliha Behcet Kad›n. 1239 Cemaziyelevvel 5 (7 Ocak 1824). ‹smet Beyefendi’nin k›z› fierife Havva Nesibe Han›mefendi. 1239 Ramazan 9 (8 May›s 1824). ‹smet Beyefendi’nin k›z› Havva Nesibe Han›m’›n cariyesi Niyaz Kalfa. 1256 (1840). ‹smet Beyzâde Ahmed Arif Beyefendi’nin k›z› fierife Havva Han›m. 1256 (1840). ‹smet Beyzâde Ahmed Arif Hikmet Beyefendi’nin efli umdetü’l-muhadderat k›dvetü’s-salihat Fat›ma Dilniflîn Kad›n. “Ketebehu Malik” imzal›d›r. 1229 (1813). Büyük flâhide. ‹smet Bey ç›raklar›ndan Selim A¤a’n›n efli Ruyefl Hadice Hatun. 1256 (1840). ‹smet Beyzâde Ahmed Arif Beyefendi’nin o¤lu Mehmed Ataullah Bey. 1232 fiaban 7 (22 Haziran 1817). ‹smet Beyefendi’nin k›z› Müderrisîn-i kirâmdan 1258 Safer 13 (26 Mart 1842). Molla sar›kl› büyük flâhide. Sadr-› Rumili ‹smet Beye- Üsküdar Türbeleri fendizâde mevâlî-i izâmdan Abdullah Re’fet Beyefendi’nin o¤lu müderrisîn-i kiramdan Mehmed ‹ffet Bey. 1258 Cemaziyelevvel 15 (24 Haziran 1842). ‹smet beyefendizâde mevâlî-i izâmdan Abdullah Re’fet Bey’in o¤lu Mehmed ‹ffet Bey’in k›z› fierife Hadice Han›m. 1265 Safer 10 (5 Ocak 1849) Cum’a. Molla sar›kl›. ‹smet Beyzâde fieyhülislâm Ahmed Arif Hikmet Beyefendi’nin mahdumu Mekke-i Mükerreme payesiyle sab›ka Yeniflehir Fener kazas›, es-seyyid Mehmed Muti’ Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 4/498) 1268 Ramazan 20 (8 Temmuz 1852). Küçük flâhide. ‹stanbul payelilerinden ‹smet Beyzâde Abdullah Re’fet Efendi’nin k›z› Mekkiye fierife Uluiyye Han›m. 1281 Muharrem 19 (24 Haziran 1864) Yevm-i Cum’a. Yeflil boyal› sütun. Kutbü’l-ârifîn Mevlâna Halid kuddise sirruhü’l-vahid Hazretlerinin hulefas›ndan Ba¤dâdî eflfleyh Abdü’l-fettah Efendi’nin ruh-› pürfütûhlari çün el-Fatiha. F›k›h alimi ve takva sahibi olan Abdülfettah Efendi’nin evi bu civarda bulundu¤u için buraya defnedilmifltir. (Hocao¤lu, ‹stanbuldaki Sahabe Kabirleri, s. 182) (‹rfan Gündüz, Gümüflhanevî, s. 42) 1282 Zilhicce 21 (7 May›s 1866). Küçük sar›kl› flâhide. Sudûr-› azamdan müteveffa ‹smet Beyefendizâde Sadr-› Rumeli-i esbak el-hac Abdullah Re’fet Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 3/398) 1275 fiaban 15 (20 mart 1859). Molla sar›kl› lâhit. fieyhülislâm Ahmed Arif Hikmet Beyefendi. Kitâbesi aynen fludur: 1282 Rebiyülevvel 17 (10 A¤ustos 1865). fieyhülislâm-› esbak Arif Hikmet Beyefendi’nin o¤lu Mehmed Muti’ Beyefendi’nin efli fierife Zekiye Han›mefendi. “Küllu men aleyhâ fân” Reisü’l-ulema merhûm ‹smet Beyzâde Sab›ka fieyhü’l-‹slâm ve müfti’l-enâm merhum ve ma¤furunleh es-seyyid el-hac Ahmed Arif Hikmet Beyefendi’nin ruhiyçün ve kaffe-i ehl-i iman ervahiyçün el-Fatiha. Fî 15 fiaban sene 1275 (‹smail Hakk›, Merâk›d, s. 77; Sicill-i Osmânî, 3/274) 1284 Cemaziyelâhir 29 (Ekim 1868). Molla sar›kl›. fieyhülislâm-› esbak Ahmed Arif Hikmet Beyefendi’nin torunu müderrisîn-i kirâmdan ‹brahim ‹smet Beyefendi. Rakam yok. Reisü’l-ulema ‹smet Beyefendi’nin efli fahrü’l-muhadderat Dilhayat Kad›nefendi. fieyhülislâm Arif Hikmet Beyefendi’nin lâhdi. 643 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar (fieyhülislâm Arif Hikmet Beyefendi için; Son As›r Türk fiairleri kitab›n›n 636. sayfas›na bak›n›z.) Hazîreye flimdiki fleklini, Arif Hikmet Beyefendi, 10 Safer 1265 (5 Ocak 1849) tarihinde vefat ederek buraya gömülen o¤lu, Yeniflehir Fener Kad›s› Mehmed Muti’ Beyefendi’nin vefat›ndan hemen sonra vermifltir. O s›rada kendisi fleyhülislâm idi. Burada daha evvel ayn› aileye mahsus bir hazîre vard›. Arif Hikmet Beyefendi’nin lâhdi önünde, hazîre parmakl›klar› arkas›nda, caddeye naz›r, mermer bir levha bulunuyordu. Demir çerçeve içindeki bu kitâbe bugün mevcut de¤ildir. Üzerinde flu yaz› vard›: “Belgrad Muhaf›z› Raif ‹smail Paflazâde Reisü’lulema ‹brahim ‹smet Efendi merhumun necl-i mükerremleri fieyhülislâm ve müfti’l-enâm ve fluara-y› be-nâmdan el-merhûm el-mebrûr es-seyyid Ahmet Arif Hikmet Beyefendi Hazretleri kaddes Allahu ruhahu ve nevvere darihahu el-Fatiha. Sene 1275. Arif Hikmet Beyefendi’nin Kuzguncuk’ta babas›ndan kalma bir sahilhanesi ile Rumelihisar›nda, Sultan Abdülmecit’in ihsan› bir yal›s› vard›. Medine’de bir kütüphane tesis etmifltir. Kuzguncuk Da¤ Hamam› bu kütüphanenin akar›d›r. Kütüphane bugün de mevcuttur. Arif Hikmet Beyefendi’nin küçük dul efli, Ayfle Sakibe Han›m, hacca gitti¤i s›rada, Çardakl›zâde, 1825 do¤umlu, Osman Bey ile tan›flarak evlenmifltir. Bundan dolay› Osman Bey, Arif Hikmet Beyefendi’nin bu kütüphanesine müdür olmufl ve bu ifli vefat›na kadar devam ettirmifltir. (Ali R›za Atasoy-M. Celâlettin Atasoy, Sadrazam Seyyid Hasan Pafla, ‹stanbul 1990, s. 311) Osmanl› Müellifleri adl› eserin yazar› Mehmet Tahir Bey’in verdi¤i bilgiye göre hazîrede, 1223 (1808) tarihinde vefat eden, meflhur Türk astronom ve matematikçisi ve Arif Hikmet Beyefendi’nin hocas›, Hac› Mahmud Efendi’nin de kabri vard›r. Hac› Mahmud Efendi tahsilini M›s›r/Kahire’de tamamlam›fl ve “Sultan I. Abdülhamit saltanat›n›n sonlar›na do¤ru ‹stanbul’a gelmifl ve Padiflah’›n iltifat›na mazhar olmufltur. Bu 644 münasebetle kendisine ve evlâd›na meflrut olmak üzere Süleymaniye Muvakkitli¤i ve ayn› zamanda Süleymaniye Camii’ninDökmeciler taraf›na bakan merdivenin üzerindeki ev ihsan buyuruldu. Orada oldukça mühim olan kütüphanesinin içinde ve bir çok rasathane aletleri aras›nda uzun seneler ikamet ettikten sonra vefat etmifl ve kendi talebesi olan fieyhülislâm Arif Hikmet Bey’in Nuhkuyusu’nda bulunan türbesinin avlusuna defn olunmufltur. Yafl› doksan› mütecaviz idi. Mezar tafl›nda o¤lu Süleymaniye Muvakkiti Hattat Mustafa Efendi’nin imzas› ile flu kitâbe kaz›nm›flt›r: “Hâzâ kabru el-hac Mahmud ibni el-hac Hasan en-Nafli el-Muvakkitu bi-camii’s-Sultan Süleyman Han aleyhi’r-rahmetü ve’l-gufran. El-müteveffa fî 20 Rebiyulâhir 1223 (15 Haziran 1808). (Osmanl› Müellifleri, 3/266) fiEYHÜL‹SLÂM M‹NKARÎZÂDE YAHYA EFEND‹ TÜRBES‹ T ürbe, Aç›ktürbe Soka¤› ile Sümbülzâde Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde ve ikinci soka¤›n sol köflesinde idi. Tam karfl›s›nda Ahmet Çelebi Camii bulunmaktad›r. Soka¤a ismini veren bu aç›k türbe, Minkarîzâde Medresesi’nin köflesinde idi. Oldukça büyük olan türbenin 1780 tarihinden sonra y›k›ld›¤›n› Hadîka yazar›n›n “Ahmet Çelebi Mescidi’nin karfl›s›nda Yahya Efendi’nin türbesi vard›r” diye yapt›¤› aç›klamadan anl›yoruz. Medresesini örten iki metre kal›nl›¤›ndaki topra¤a bakarak 11 Cemaziyelâhir 1271 (1 Mart 1855) günü zuhur eden fliddetli yer sars›nt›s› s›ras›nda y›k›lm›fl olabilece¤i söylenebilir. Bugün arsas› ve temel bakiyeleri mevcuttur. Bunlara bakarak türbenin dört kal›n ayak üzerine oturtulmufl bir kubbeden ibaret oldu¤u ileri sürülebilir. Ayaklar aras›ndaki ince tu¤ladan yap›lm›fl kemer bakiyeleri arsas›ndad›r. Medrese kap›s› yan›na ve avluya aç›lan kap›lar› bulundu¤u, kaz› s›ras›nda meydana ç›kan basamaklardan anlafl›lmaktad›r. Yahya Efendi ile ailesi efrad›n›n kemikleri 1885 Üsküdar Türbeleri Hüdayi Mahmut Soka¤›’nda fieyhülislâm Yahya Efendi aç›k türbesinin bulundu¤u mahal. (Türbenin tam yeri otomobilin durdu¤u aland›r.). tarihinde bu aileden geldi¤i söylenen Ali Süruri Pafla taraf›ndan bir sand›k içine koydurularak, Ayfle Sultan’›n Hüdâyî Hazretleri ad›na yapt›rd›¤› dergâh›n hazîresine nakledilmifltir. Sultan II. Abdülhamit’in vezirlerinden ve meflhur Y›ld›z Mahkemesi baflkan› olan Süruri Pafla, 1890’da ‹zmir’de ölmüfltür. Y›ld›z Mahkemesi hizmetlerinden dolay› kabri üzerine Padiflah taraf›ndan bir türbe yapt›r›lm›flt›r. Minkârîzâde Yahya Efendi, Osmanl› Devleti’nin 42. fieyhülislâm›d›r. Minkâr, kufl gagas› fleklinde tafl yontma¤a yar›yan bir aletin ad›d›r. 21 Kas›m 1662’de fieyhülislâm olan Yahya Efendi, 21 fiubat 1674 tarihinde ayda 1000 akçe ayl›k ile tekaüt edilmifltir. Onbir y›ldan fazla süren meflîhati vard›r. Eserleri bulunmaktad›r. ‹lmî ve ahlâkî meziyetleriyle maruf olan bu k›ymetli zat, 1088 (Ocak 1678) tarihinde Üsküdar’daki evinde vefat ederek bu türbeye gömülmüfltü. Türbe ile beraber yapt›r›lan medresenin 16651670 tarihleri aras›nda infla olundu¤u san›lmaktad›r. Yahya Efendi’nin o¤lu Müderris Abdullah Efendi, damad› ise Mustafa Efendi’dir. Mustafa Efendi’nin ahfad›na Damadzâdeler denirdi. Kendisi Rumeli payesine kadar yükselmifl ve 1095 Rebiyülevvelinde (fiubat 1684)’te de vefat etmifltir. Kabri, Eyüp Niflanc›’da yapt›rd›¤› medresenin hazîresindedir. Bunun o¤lu Damadzâde Ebu’l-Hayr Ahmet Efendi olup 27 fiaban 1144 (fiubat 1732)’de fieyhülislâm ol- mufltur. 1154 Zilkadesinde (Ocak 1742) vefat eden Ahmet Efendi babas›n›n medresesini fieyh Murad Efendi ad›na tekkeye çevirmifl ve vefat›nda babas›n›n yan›na gömülmüfltür. Ahmet Efendi’nin o¤lu Damadzâde fieyhülislâm Feyzullah Efendi’dir. Kaynaklar: (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/215) (E. Koçu, ‹stanbul Ans. 1/348) (Osmanl› Müellifleri, M. Tahir, 1/466) (Daniflmend, Kronoloji, 3/537) (Uzunçarfl›l›, Mithat Pafla ve Y›ld›z Mahkemesi, s. 343) (A. Gövsa, Türk Meflhurlar›, s. 362) (Gezi Notu) (Mir’at-i ‹stanbul s. 63) (Sicill-i Osmânî, 1/168 ve 4/36, 403, 637) TEKEL‹ MUSTAFA PAfiA TÜRBES‹ B u aç›k türbe fieyh Camii avlusundaki hazîrededir. Kabir som mermerden yap›lm›fl olup lâhit fleklindedir. Yan yüzleri yok olmufltur. Bugün yaln›z poligonal sütun biçimindeki bafl tafl› mevcuttur. Üzerinde: Mustafa merhum Teke’li Pafla ruhi çün Fatiha sene 1083 diye yaz›l›d›r. Tekeli (Antalyal›) olan Mustafa Pafla, Hasah›r kethüdal›¤›ndan yetiflmifl ve mahir bir binici idi. IV. Murat’›n (1623-1640) gözüne girerek 645 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar yükselmifltir. Süratli at sürmede padiflaha ancak onun yetiflebildi¤i söylenir. 1048 (163839)’da Mirahur-› evvel, 1051 Cemaziyelevvelinde (A¤ustos 1641) yeniçeri a¤as› ve o sene Zilkadesinde (fiubat 1642) Erzurum Beylerbeyi oldu. 1053 (1643)’te ve Sultan ‹brahim zaman›nda (1640-1648) Anadolu ve ertesi sene Marafl ve bir müddet sonra Anadolu valisi olup 1056 (1646)’da üçüncü vezir oldu. 1057 (1647)’de Bosna ve ertesi sene Rumeli valisi ve 1059 Recebinde (Temmuz 1649) kaptan-› derya olmufltur. 1062 Rebiyülevvelinde (fiubat 1652) ve IV. Mehmet devrinde (1648-1687) Sivas ve sonra Bosna valisi ve 1071 (1660-61) ve 1073 senelerinde iki defa fiam Valisi ve 1074 (166364)’te Diyarbekir Valisi olup sonra emekli oldu. 1083 (1672-73) tarihinde vefat etmifltir. Dirayetli, mutedil bir devlet adam› idi. Süleymaniye Camii civar›nda, Mimar Sinan Türbesi karfl›s›nda, flimdiki ‹stanbul Müftülü¤ü’nün bulundu¤u yerde, eski A¤a Kap›s› nam mevkide Tekeli Köflkü denmekle maruf köflkü 1050 (1640-41) tarihinde yapt›rm›flt›r. Bugün mevcut olmayan bu meflhur köflkün tamamlanmas›nda fiair Cevrî flu tarihi manzumeyi söylemifltir: Teâlallah zehi devlet-sarây-› menzil-i zîba Ki ancak Cennet-i alâda vard›r böyle bir eyvân O denlu tarh ü vaz› dilkefl ü nüzhet-fezad›r kim Olur seyr eyleyenler san’at-› mi’mâr›na hayrân Felek sakf-› bülendinden ider sermaye-i rif’at Melâik-i tare-i bam›nda eylerse nevle cevelân Bulup kafli’leri ezhâr-› gûnâgûn ile ziynet Yaz›ld› safha-i dîvâr›na gûyâ bahâristân Firâz-› manzar›nda her müdevver câm-› billûr› Seherde mühr-i âlem-tâbd›r flebdeme tâbân Mübarek ide Mevlâ sahibine yemin ü devletle Bu menzilde mukim oldukça mesrur eyleye devrân Dua ile didi tamirinin tarihini Cevrî Ola bu beyt-i âlî dâimâ ma’mûr ü âbâdân 1050 Tekeli Mustafa A¤a ki, odur ‹zzü rif’atle dâver-i dergâh K›ld› bu kasr-› dilküflây› binâ ‹de ma’mûr haflre dek Allah Didi Cevrî bu vasf ile târîh Kasr-› dil-cû latîf-i nüzhet-gâh 1050 Evliya Çelebi’ye göre ilk yap› 1034 (1624-25) tarihinde yap›lm›flt›r. Mustafa Pafla’n›n Bo¤aziçi’nde, Ortaköy Hamam› karfl›s›nda ve cadde üzerinde bugün de mevcut olan ve a¤al›¤› zaman›nda yapt›rm›fl oldu¤u bir çeflme vard›r ki, tarih beyti fludur: Didi tarihini an›n Cevrî Can-fezâ çeflme-i sevâb oldu 1050 Mustafa Pafla’n›n Erzurum valili¤i s›ras›nda yapt›rd›¤› bir köflk daha vard›r ki, tarih m›sra› fludur: “Tâk üzre tâk-› tumt›rak” Pafla’n›n bunlardan baflka Antalya’da “üstü kurflunlu ve sanatl› bir camii ve ünlü bir bahçesi” daha vard›r. Ayvansarayî Hüseyin Efendi’nin Vefeyât’›na göre Tekeli Mustafa Pafla H. 1051, Hadîka’s›na göre de 1080 tarihinde vefat etmifltir. Oysa kabir tafl›ndaki tarih ise H. 1083’tür. Mustafa Pafla, Bosna Valisi bulundu¤u s›rada, 8 fiaban 1057 (8 Eylül 1647) tarihinde, Dalmaçya sahillerindeki fiebanik (Sebenico) kalesini kuflatm›flsa da almaya muvaffak olamam›fl ve çekildi¤i Donilova sahras›nda da Venedikliler’e yenilmiflti. Üstün düflman kuvvetleriyle yap›lan bu flavaflta “22 bin Müslüman’›n flehid düfldü¤ü” söylenir. Evliya Çelebi “o u¤ursuz cenkte Yeniçeri Oca¤›’yla beraber” bulunuyordu. Bir çok ganâyim elde eden düflman, bu arada Tekeli Pafla’n›n muhteflem ota¤›n› da ele geçirmiflti. Köflk 1826 tarihinden sonra yok olmufltur. Evliya Çelebi’ye göre Tekeli Mustafa Pafla’n›n bu köflkden baflka fiehzade Camii karfl›s›nda, Eski Odalar yak›n›nda bir saray› vard›r ki, 1050 (1640-41) tarihinde yap›lm›flt›r. Ona da Cevrî flu tarihi düflürmüfltür: 646 Kaynaklar: (Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Dan›flman Türkçesi, 1/288, 189; 2/25, 151; 3/202-206, 9/7, 12-13, 20, 22-23; 13/172) (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/233) (Ayvansarâyî, Vefeyât, Haz. F. Derin-V. Çabuk, s. 41) (Naimâ Tarihi,Dan›flman Türkçesi, 3/1243) (Sicill-i Osmânî, 4/399-400) (Daniflmend, Kronoloji, 3/403) (‹. Tan›fl›k, ‹stanbul Çeflmeleri, 2/24-25) Üsküdar Türbeleri ÜMMÜGÜLSÜM HANIM TÜRBES‹ ÜSKÜDAR MEVLEV‹HANES‹ TÜRBES‹ ziz Mahmud Hüdâyî Efendi Türbesi’nin solunda ve ona bitiflik olarak yap›lm›flt›r. Çat›s› çökmüfltür. uman Halil Dede Türbesi de denir. Türbe, Üsküdar Mevlevihanesi’nde ve semahane olarak kullan›lan mescidin alt›ndad›r. Mevlevihane Mescidi bahsine bak›n›z. A Türbenin arka taraf›ndaki bir kap›dan fieyh Mustafa Efendi Türbesi’ne, üç basamak ile de sol taraf›ndaki fieyh Mehmed Efendi Türbesi’ne geçilir. Cami avlusuna bakan cephesindeki yüksek iki pencereden biri, sonradan kap› haline getirilmifltir. Hüdâyî Efendi Türbesi’nin ve türbe sofas›n›n birer penceresi bu türbeye makmaktad›r. (Plana bak›n›z.) Türbe içinde 28-29-30-31-32-33-34-35-3637-38 nolu beton sandukalar vard›r. 28 ve 29 nolu sandukalar, isimleri bilinmeyen Han›mefendilere aittir. 30 nolu kabir, Hüdâyî Hazretlerinin k›z› Ümmügülsüm Han›m’a aittir. Kendisi, 1051 (1641-42) tarihinde vefat etmifltir. Hüdâyî Hazretlerinin bu isimle bilinen ikinci k›z›d›r. Birincisi, 1021 (1612) tarihinde ve babas›ndan evvel vefat ederek Ayfle Sultan Türbesi’ne gömülmüfltür. 31-34-35-36 nolu kabirler isimleri bilinmeyen Han›mefendilere aittir. 33 nolu sanduka 1056 (1646) tarihinde vefat eden fieyh Abdülhay Efendi’ye aittir. Bu isimle bilinen di¤er bir fieyh Abdülhay Efendi 1117 (1705-6) tarihinde vefat ederek Halil Pafla Türbesi yan›ndaki Mahmut Bey Türbesi’nde gömülüdür. 32 nolu sanduka fieyh fiahabeddin Efendi’ye aittir. 1234 (1818-19) tarihinde vefat etmifltir. Büyük Ruflen Efendi’nin o¤lu olup tekkenin 22. fleyhidir. Selimiye K›fllas›’n›n temel atma merasiminde ilk duay› bu efendi yapm›flt›r. 37 nolu sandukada fieyh Abdurrahman Nesib Efendi medfundur. 1258 (1842)’de vefat etmifltir. fieyh Sahabeddin Efendi’nin o¤ludur. Meflîhati 22 senedir. 38 nolu sanduka ise, fieyh Ruflen Tevfikî Efendi’ye aittir, 1309 (1891-92) tarihinde vefat etmifltir. (Daha genifl bilgi için, Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi Tekkesi bahsine bak›n›z.) N Dikdörtgen fleklindeki türbeye, avluya aç›lan merdivenli bir kap›dan girilir. Üç cephesinde bulunan pencerelerden ›fl›k al›r. Türbede gömülü olanlar flunlard›r: 1213 Receb 27 (4 Ocak 1799). Tekkenin kurucusu Numan Halil Dede Efendi. (Eski bir silâhflör olan Halil Dede için mescidi bahsine bak›n›z.) 1214 (1799). Haf›z fieyda Abdürrahim Dede Efendi. Sandukas›ndaki kitâbede: Üsküdar ve Galata ve Yenikap› ve Befliktafl Mevlevîhâneleri ser-kudümi efl-fleyh es-seyyid fieyda Haf›z Dede Efendi. Rihleti 27 Muharrem 1215 (20 Haziran 1800) diye yaz›l›d›r. Birçok eserde vefat tarihi 1214 olarak gösterilmifltir. (Ergun, Türk Musikisi Ant. s. 168) Haf›z fieyda Abdürrahim Dede Efendi 18. yüzy›l›n son yar›s›nda yetiflen de¤erli musikiflinaslardan birisidir. Kendisi, ‹stanbullu bir Halvetî derviflinin o¤ludur. Genç yafl›nda gözlerini kaybetti. Buna ra¤men musikiye büyük bir gayretle çal›flt›. Çok güzel ney çalard›. Galata Mevlevîhânesi fleyhi Selim Dede’den Mevlevî sikkesi giydi. Vefat›na Nebil Bey flu tarihi demifltir. Fevt-i tarihi ‘segâh’ ile karar etti Nebil Gitti fieyda Dede yâ Hû diyerek ukbâya 1214 1216 (1801). fieyh Seyyid Mehmed Hüsameddin Dede Efendi. Tevcih-i meflîhat 1213 (1798). Müddet 3. ‹rtihali 1216 1217 (1802). Efl-fleyh el-hac Ali Dede Efendi (Hac› Dede). Tevcih-i Meflîhat 1216. Müddet-i meflîhat: 1. ‹rtihali 1217 1219 (1804). fieyh ‹smail Hulusi Dede Efendi. 647 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Tevcih-i meflîhat: 1218 / Müddet-i meflîhat: 2 / ‹rtihali: 1219 1227 (1812). Efl-fleyh es-seyyid el-hac Mehmed Emin Dede Efendi. Tevcih-i meflîhat 1219. Müddet-i meflîhat 8. ‹rtihali 1227. ‹smi Mehmed Emin Hasib Dede Efendi’dir. 1252 (1836). Türbede, kap›dan giriflte sol tarafta kime ait oldu¤u bilinmeyen bir sanduka vard›r. Bu, fieyh Abdullah Necip Dede Efendiye ait olmal›d›r. fiehy Abdülkadir Efendi’nin flâhidesi. 1267 Zilkade 15 (11 Eylül 1851). fieyh Abdülkadir Kadri Dede Efendi. Befliktafl Mevlevîhânesi fleyhi iken vefat›nda oradaki türbeye gömülmüfltür. Fakat, 1284 (1867)’de mevlevihanenin Maçka’ya kald›r›lmas› üzerine, fieyh Arif Himmetî Dede Efendi’nin arz› ile bu türbeye nakledilmifltir. Mevlevî sikkeli flâhidesindeki kitâbe fludur: fieyh Abdülkadir ibn-i pir-i pâk-i Ermenak Azm idüb dâr-› sütude itdi terk-i gamhâre Post-› dergâh-› Befliktafl’› otuzüç y›l temâm Cilvegâh itmifldi Mevlânâ bu âlî mesnede Misli yok bir ehl-i takva ârif-i Billah idi Her reviflde iktifâ eylerdi eser Ahmed’e Nây-› “‹rc›î”den idince tekye-i Adn’i makâm K›ld› cümle bî-nevâ uflflâk›n› matem-zede Rûh-› pâki eylesün miran ü salâtda semâ Aflk ile döndükce ârifler bu fani tekyede fieyh Kadri güçdü tarih oldu fevti çün temâm Olsa da flayeste tahrir seng-i merkade Sarf-› makdur itdim ey Safvet bu tarihe dahi Göçdü hayfa kadirdan bir pir idi Kadri Dede 1267 1290 Rebiyülevvel 17 (15 May›s 1873). “Hazreti fieyh es-seyyid Haf›z Ahmed Arif Himmetî Dede Efendi. Veladet: 1218 (1803). Tevcih-i meflîhat: 1252. Müddet-i meflîhat: 39 Müddet-i ömr: 73. ‹rtihal: 17 Rebiyülevvel 1290-23 Nisan 1291 katebe M›srîzâde Üsküdarî Ali. 1299 (1881). Efl-fleyh Haf›z Mehmet Zeki Dede Efendi. El-hac Zeki Dede Efendi Bursa’da askeri kassam, Manisal› Mehmed Refik Efendi’nin o¤ludur. 1237 (1821)’ de Bursa’da do¤du. Tahsilini tamamlad›ktan sonra, Bursa Mevlevîhânesi fleyhi 648 Mehmed Dede Efendi’ye ba¤lanarak, mevlevî oldu. Ayn› zamanda hat dersleri ald›. Sonra ‹stanbul’a gelerek Fetvahane’de ta’lik ö¤retmeni oldu. 1873’de Üsküdar Mevlevîhânesi’ne fleyh tayin edildi. fiiirleri vard›r. Sandukas› önündeki flu kitâbe, flair Üsküdarl› Senih Efendi’nindir: Bende-i s›dk ifltimali Hazreti Mollâ-y› Rûm Merd-i rûflen-dil Burusavî Zekiyy-i Mevlevî fieyh bir kaç sene bunda okutdu flevk ile Yevm-i mahsûsunda her hafta kitâb-› Mesnevî “‹rc›î” emri gelince çaresizdir imtisâl Çünkü olmaz kimseye cây-› beka dünya evi Mazhar-› ihsân olur âhir emek-dâr-› tarîk ‹rtihâlinde zuhûr itdi rümûz-› manevî Terk-i fani eyledi târîhini söyle Senih Tekye-i bakiye nakl itdi Zeki-i Mevlevî 1299 1304 (1886). Efl-fleyh Mehmed Hasib Dede Efendi. 1320 (1902). Efl-fleyh Mehmed Halid Dede Efendi. Oldu Halid Dede’ye huld makam 1320 Üsküdar Türbeleri 1328 (1910). Ahmet Vesim Pafla. Mermer lâhdi üzerindeki yaz› fludur: “Kudema-y› vükela-y› Devlet-i Aliyye’den fleyhü’lvüzera kapudan-› derya hulefa-y› Mevleviyye’den Hac› Ahmed Vesim Dede Pafla’n›n kabridir. Veladeti: 1240 (1824). Vefat›: 1328. Ketebe Lutfi. Ahmet Vesim Pafla, Osmanl› Devleti’nin son kaptan-› deryas› olup takriben 1824’te do¤mufltur. Tersane Emini Mehmet Reflid Efendi’nin o¤lu ve Enderunlu Hüseyin Efendi’nin torunudur. Denizcilik Okulu’nu bitirdikten sonra 1867’de Girit ayaklanmas›n› bast›rmada ve karaya asker ç›karmada gösterdi¤i baflar› ile Çengelo¤lu Tahir Pafla’n›n dikkatini çekti. Sonra iki y›l ‹ngiliz Bahriye okulunda okudu. K›r›m Harbi’nde Sivastopol Savafl›’ndaki hizmeti be¤enilerek Frans›z ve ‹ngiliz bahriyeleri taraf›ndan takdirname verildi. 21 Ocak 1865’te kaptan-› derya oldu. Çok yaflad›¤› için en eski müflir s›fat›yla ‘fieyhü’l-Vüzera’ ünvan›n› alm›flt›. Sultan Aziz devrinde donanmay› ‹ngiliz donanmas›ndan sonra dünyada ikinci duruma getiren Ahmet Vesim Pafla’d›r. Do¤ru sözlü, tok gözlü ve inand›¤›n› söylemekten çekinmeyen bir kimse olmakla meflhurdu. 1878 Temmuzunda Bahriye Nezareti görevine atanm›fl fakat, donanman›n silâhs›zland›r›lmas› teklifini kabul etmemesi üzerine azledilmiflti. Ahmet Vesim Pafla, 1867 Girit ‹htilâli’nde, asilere harp levaz›mat› götüren Arkadi ad›ndaki bir vapuru Gams›z Hasan’›n yard›m› ile zaptetmiflti. Bu tekne uzun zaman Fuat Vapuru ismi ile hizmet etmifltir. Son derece namuslu, alicenap bir insan olan Pafla, yaz› merakl›s› idi. Hattat denecek kadar güzel yaz› yazard›. Sekiz nüsha Kur’an-› Kerim yazm›flt›r. Üsküdar’da Ayazma sahilindeki yal›s›nda otururdu. 1335 (1916). Bursa Mevlevîhânesi seccadeniflîni fieyh fiemseddin Dede Efendi’nin o¤lu Fasih Dede Beyefendi. Bunlardan baflka vefat tarihleri bilinmeyen ve sandukalar› da olmayan iki kifli daha medfundur ki, flunlard›r: Kayseri Mevlevîhânesi post-niflîni Süleyman Ataullah Dede Efendi’nin o¤lu Mehmed fiemseddin Dede Efendi ve Kaptan-› Derya Ahmet Vesim Pafla’n›n lâhdi. fieyh Ma’sum Ali Nailî Çelebi’nin o¤lu Sadreddin Çelebi. Mevlevîhâne avlusunda, semahaneye ç›k›lan merdivenin sa¤ taraf›nda ve ahflap iki katl› fleyh evinin solundaki hazîrede onbir kabir vard›r. Bunlardan befl tanesinin flâhidesi mevcuttur. Bunlar flunlard›r: 1274 Recep 21 (6 Mart 1858). Mermer lâhit. Sar›m Bey. fiâhidesindeki kitâbe fludur: Ç›kd› Pazarbafl›l›kla Enderun’dan ibtida Kethüda-y› Bâb olub pek çok müflir-i ekreme Buldu bu hidmet ile ilm-i azîzi intihâ Yetmifle yetmifldi sinni mülke itmifldi güzâr Vasf›na pir-i ricâl-i saltanat dense sezâ Oldu bir veche vasiyyet medfeni bî-tekyegâh Hazreti Mollâ-y› Rûm’un bendesiydi bî-riyâ Zümre-i ebrâd ile zât-› kerîmi haflr ola Rûz-› mahflerde flefaat eyleyüb âl-i abâ Yazd› Safvet fevti târîhin oku ihlas ile Pir idi Sar›m Bey itdi can› cânâne fedâ 21 Recep 1274 1284 (1867). 15 Safer. Üsküdar Mevlevîhânesi Postniflîni refladetlu Ahmed Arif Efendi Hazretlerinin kerimesi ve Haf›z Süleyman Efendi’nin halilesi fierife Saliha Han›m. “Nemeka M›srî” imzal›. 1287 fiaban 13 (Kas›m 1870). Devletlu Mus649 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar tafa Faz›l Pafla Hazretlerinin harem kethüdas› tarik-i Mevleviyye bendelerinden Dervifle Raibe Han›m. 1285 Zilkade 3 (fiubat 1869). Üsküdar Mevlevîhânesi’nin meydanc›s› Mustafa Dede. 1323 Zilkade 29 (Ocak 1906). Mevlevî sikkeli. Dervifl Aziz Efendi. Aziz Dede, son asr›n büyük Türk bestekâr› ve neyzeni idi. 1835’te Üsküdar’da Do¤anc›lar Park›’ndan Ahmediye’ye inen Halk Caddesi’nin sa¤›ndaki bir evde do¤du. Gelibolu Mevlevîhânesinden yetiflmifltir. Galata ve Üsküdar Mevlevîhânesinin neyzenbafl›s› idi. Kendisini Prens Abbas Halim Pafla himaye ederdi. Üsküdar’da bir ev alm›fl, evlendirmifl ve ayr›ca on alt›n lira ayl›k ba¤lam›flt›. Ahmediye semtindeki aktar dükkân›, bir çok müzik sevenlerle dolup boflal›rd›. 7 Mart 1905 sal› günü sabah namaz›ndan sonra vefat etti. Kabir tafl›ndaki kitâbeyi, Dîvân-› Hümâyun dairesi müdür muavinlerinden, emekli, Mevlevî ‹smet Bey yazm›flt›r: Üsküdar Mevlevihanesi. Alt kat türbe üst kat ise semâhanedir. 650 Mevlevî dergehleri ser-neyzeni iken dirî¤ Âlem-i lahute pervâz itdi bu cân-› Azîz Her dem eylerdi dil-i yârâna taksim-i safâ ‘Biflnev ez ney’ ders-i pür feyzinden olmufldu mu’ciz Firkatiyle flerha flerha oldu flimdi sînemiz Çeflm-i cân-› ehl-i ma’na hasretiyle eflk-rîz Menzili ola tarab-gâh-› makam-› sermedî Kimseye cây-› karar olmufl mu çerh-i pür sitiz Kemterîn-i Mevlevî ‹smet dedi tarihini Göçdü yâ Hû aflk-› Mevlâna ile Dervifl Aziz 1323 Hazîrede bunlardan baflka, fieyh Arif Himmetî Dede Efendi’nin o¤lu Mustafa Ruhi Dede Efendi’nin de kabri vard›r. Fakat flâhidesi yok oldu¤undan vefat tarihi belli de¤ildir. fiâhidesi yok olanlardan biri de, Mehmed fiemseddin Efendi’dir. Kendisi, Üsküdar Mevlevîhânesi’nin son fleyhi Ahmed Remzi (Akyürek) Efendi’nin kardeflidir. 7 Rebiyülevvel 1340 (8 Kas›m 1921) tarihinde vefat etti. Vefat›na kardeflinin söyledi¤i tarih fludur: Düfldü tarih-i vefat›yla iki gözden cihan Ah fiemseddin Efendi genç iken itdi üfûl 1340 Üsküdar Türbeleri fiemseddin Efendi flair olup vefat tarihinde 44 yafl›nda idi. Zeynep Han›m’›n vefat›ndan sonra hastahane bak›m›n› üzerine alm›flt›r. Hüseyin Vassaf Bey’e göre, 1326 (1908)’de vefat eden Arif Dede’nin ve 1338 (1919)’da vefat eden Ferruhî Çelebi’nin kabirleri de “Türbe-i flerif haricinde matbah ve Semahane pencereleri önünde” idi. Ortadaki sanduka önünde 40 m›sral›, uzun bir manzumeyi havi bir levha bulunmaktad›r. 1294 (1877) tarihli bu fliir, Pafla’n›n vefat› dolay›s›yla, eski ve vefal› arkadafl› Sami Pafla taraf›ndan yaz›lm›flt›r, ki fludur: Kaynaklar: (‹. Hakk›, Merâk›d-› Mutebere-i Üsküdar, s.89) (S. N. Ergun, Türk Musikisi Ant. s.505, 664) (‹nal, Son As›r Türk fiairleri, s. 217, 1770) (‹nal, Son Hattatlar, s.639) (‹nal, Hofl Sada, s.93) (‹stanbul Ans. 1/334, 487; 3/1702) (Y. Öztuna, Türk Musikisi Ans. s. 6, 90) (M. Rona, Türk Musikisi, s.8) (Hüseyin Vassaf, Sefine-i Evliya, Süleymaniye Kütüp. Yazma Ba¤›fllar, No: 2309 Cilt: 5/233) Yûsuf-› Kâmil idim âlem-i fânîde benâm Sinni seb’ine varub buldu hayat›m encâm ‹nkilâbât-› cihân üzre geçerdi ömrün Gâh flâd ü gehi azürde-i renc ü âlâm Sene bin iki yüz ellide idüb M›sra sefer Bir zaman eyledim ol buk’a› cay-› ârâm Daver-i M›sr, Muhammed Ali devrinde idi O ferah-nak zemanlar o münevver hengâm Saye-i at›fetinde hemen âlem hurrem Nazar› mekrimetinde dil-i kâmil ber-gam Gün begün mazhar-› efzayifl-i lutf eyleyerek ‹tdi âhir beni damadl›k ile neyl-i merâm Bade ma rahmet-i Hakka gidicek ol server Kalmad› rûy-i safa çünki de¤ifldi ahkâm Ehl-i dil gadr ü sitem dide vü rencûr oldu Cümle erbâb-› hüner buldu s›fat-› eytâm Her biri hair ü gamnak ü mihen-âlûde Her biri kufle-i hayretde enîn ü na-gam Bâ-husûs bende-i bî-kes dahi ol esnada Habs ü menfade idim mevki-i katlü i’dam Aks idüb bu haberim padifleh-i devrâne ‹tdi ihzar›ma fermân o hudavend-i enam O flehinflah-i melek-siyret o Sultan Mecid Celb edüb bendesini dergehine etdi gulam Haremin kalm›fl idi pençe-i gurbetde hazîn An› da dest-i kerâmet ile çekdi o hümâm Giderek devr-i menâs›b ile buldum rif’at Sadr› da etmifl idim bir dem-i ferhunde makâm Akibet geldi ecel, gitdi emel dünyadan Bir avuç topra¤a girdim görün ahbab-› kirâm Zindelik sand›¤›m›z gaflet-i mahz imifl fiimdi bildim ne imifl manii ennâs-› benam Hasbihâlim okuyub ibret ala züvvâr›m Masivallah bütün z›ll ü hayal ü evhâm Umar›m merkadime gelse gerek Sami-i pîr O benim hemdem ü hem-hâlim olan yar-› müdâm Yanarak yak›larak âh-› tehassür çekerek Afv›ma lutf-› ‹lâhîden eder istirham Göricek cevheri tarihimi kalmaz elemi K›ld› hak Huld-› berin türbemi hem-dâr-› selâm ZEYNEP-KÂM‹L TÜRBES‹ T ürbe, eski Zeynep-Kâmil Hastahanesi önünde ve Sal› Soka¤›’na aç›lan bahçe kap›s›n›n sa¤ taraf›ndad›r. ‹lk nazarda dört yüzlü gibi görülen türbe, köfle k›rmalar›n›n da say›lmas› ile sekiz yüzlüdür. Kurflun kapl› tek sa¤›r kubbesi, bu yüzlere uyduruldu¤undan, parçal›d›r. Tepesine pirinç bir alem yerlefltirilen kubbe, mermer kapl› bir kasnak üzerine oturtulmufltur. Bu kasna¤›n alt›nda mermer bir silme, türbeyi çepeçevre dolafl›r. Türbenin köfle ba¤lant›lar›, pencere, kap› söveleri ve bafll›klar›, pencere altlar› tamamen mermerdir. Türbe, üç pencereden ve tek kap›dan ›fl›k al›r. Kap›n›n sol taraf›ndaki duvara yeni yaz› ile: “Zeynep Kâmil Hastahanesi’nin bânisi Prenses Zeynep Han›m ve Kâmil Pafla burada medfundur.” diye yaz›l› mermer bir kitâbe as›lm›flt›r. Ahflap bir kap›dan do¤rudan do¤ruya türbeye girilir. Burada üç sanduka vard›r. Sol tarafta, üzerinde fes bulunan ahflap sanduka Sadrazam Yusuf Kâmil Pafla’ya (1808-1876) onun yan›nda üstü flal ile örtülü sanduka da Zeynep Han›mefendi’ye aittir. Sa¤ bafltaki ise, Zeynep Han›m ile Kâmil Pafla’n›n manevî evlâd›, M›s›rl› Said Halim Pafla’n›n (1863-1921) k›zkardeflinin k›z› Zehra Han›m’a aittir. Zehra Han›m, Kitabenin flairi Sami Pafla için Sami Pafla Köflkü bahsine bak›n›z. Zeynep Han›m, eflinden befl sene sonra 1299 651 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Zeynep - Kâmil Türbesi. Zeynep - Kâmil Türbesi ön cephesi. (1881-82) tarihinde vefat etmifltir. Türbede çok k›ymetli gümüfl flamdanlar, levhalar ve bu aileye ait zati eflyalar vard›r. Bunlar câmekânlar içine yerlefltirilmifltir. Yusuf Kâmil Pafla, Arapkirlidir. Tahsilini tamamlad›ktan sonra 1829’da Divan-› Hümayun Kalemi’ne girmifl ve bu s›rada gördü¤ü bir rüya üzerine, 1833 tarihinde amcas› Osman Pafla’n›n Üsküdar’da Ayazma sahilindeki yal›s›ndan K›zkulesi’ne geçerek bir yelkenliyle M›s›r’a gitmifltir. Burada, M›s›r Valisi Mehmet Ali Pafla’n›n üçüncü k›z› Zeynep Han›m ile evlenen Kâmil Pafla bir çok maceralardan sonra ‹stanbul’a gelmifl ve 5 Ocak 1863’te sadrazam olmufltur. 652 Telemak yazar› olarak flöhret bulan Kâmil Pafla 22 Ramazan 1293 (11 Ekim 1876) günü Bebek’teki muhteflem sahilhanesinde vefat ederek cenazesi “Üsküdar’a nakl olundu. Meflayih, derviflan, asakir-i nizâmiyye ve zabtiyye, kavaslar, bir çok ehali ile fukaras› ve ihsan-dideleri haz›r bulundu¤u halde Valide Camii’nde cenaze namaz› eda edildi.” Kâmil Pafla’n›n Yakac›k’ta bir çok hayrat› vard›r. (Zeynep Kâmil Hastahanesi bahsine bak›n›z.) Kaynaklar: (‹nal, Son Sadrazamlar, 1/227 vd.) (Cemaleddin Bildik, Akflam Gazetesi, 1949 Ocak) (Gezi Notu) (Ali R›za, XIII. Asr-› Hicride Osmanl› Ricali, Tercüman Yay. 1/78) (Konyal›, Üsküdar Tarihi 1/391) Üsküdar Mezarl›klar› Üsküdar Mezarl›klar› ARAPLAR MEZARLI⁄I B u mezarl›k, namazgâh› ile birlikte ‹brahima¤a civar›nda, Sarayard› Sokak üzerinde Ayr›l›k Çeflmesi Mezarl›¤›’n›n karfl›s›nda idi. Gerek mezarl›k ve gerekse namazgâhtan eser kalmam›fl olup gecekondu ile kaplanm›flt›r. Yaln›z, 1997-1998 y›llar›nda buradaki gecekondular›n y›kt›r›lmas› s›ras›nda toprak alt›ndan üç flâhide ç›km›flt›r ki, flunlard›r: 1183 R. 15 (18 A¤ustos 1769). ‹mam-› evveli hazreti flehriyarî Efendi’nin valid-i macidi dergâh-› âlî çavufllar›ndan Salih A¤a. Bu flâhidenin hatt› nefistir. 1220 (1805) Kuflcubafl› merhum Süleyman A¤a’n›n ye¤eni A¤a kuflcusu Nevflehirli Yusuf A¤a. Gömülü: Hâcegân-› Divan-› Hümâyundan esbak Nur-i Osmaniye Mütevellisi merhum es-seyyid el-hac Mehmed Emin Efendi’nin kerimesi....... AYRILIK ÇEfiMES‹ MEZARLI⁄I M ezarl›k ‹brahima¤a Camii civar›nda ve Sarayard› Sokak üzerindedir. Ad›n› buradaki çeflmeden alm›flt›r. 1970 tarihinde Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu taraf›ndan temizlenmifl ve ön taraf› demir parmakl›k ile kapat›larak korumaya al›nm›flt›r. Mezarl›ktaki Sofalar ve flâhideler flunlard›r: 1192 (1778). Darphane-i Âmire kâtiplerinden Davud ‹smail Efendizâde Kefçe Naz›r› Emin Efendi. ‹brahim Hilmi Bey Sofas›: Sarayard› Soka¤›’n›n sa¤ köflesinde olup etraf› demir parmakl›k ile çevrilmifltir. 1228 (1813). Haf›z Veliyüddin Pafla. Sofan›n hemen yan›nda olup flâhidesi kallavîlidir. Meflhur, Cabbarzâdelerin damad› ve Köse Mustafa Pafla’n›n o¤lu idi. (Sicill-î Osmanî, 4/615) 1244 fiaban 5 (10 fiubat 1829). ‹brahim Hilmi Beyefendi, kabri lâhit fleklinde olup kâtibî sikkelidir. Lâhdin yan kapaklar› kabartmalarla bezelidir. Çok güzeldir. Kitâbesi fludur: Dergâh-› âlî kapuc› bafl›lar› mütehayyizân›ndan Sadr-› esbak devletlu Mehmed Dervifl Pafla Hazretlerinin kethüdalar› merhum ve ma¤furunleh el-hac ‹brahim Hilmi Bey Efendi’nin ruhi çün r›zaenlillah Fatiha. (Sicill-i Osmânî, 1/157 el-hac ‹. Hilmi; 2/332 Dervifl Pafla) 655 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1248 (1832). Fat›ma Han›m. Kitabesi fludur: Sadr-› esbak Dervifl Pafla kethüdas› Dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan merhum el-hac ‹brahim Bey Efendi’nin validesi E¤inli Genc A¤azâde Galata Voyvodas› esbak merhum Turunc Mustafa A¤a’n›n zevcesi el-hace Fat›ma Han›m. Mustafa A¤a’n›n kabri, Karacaahmet Mezarl›¤›’ndad›r. 1248 (1832). ‹brahim Bey’in k›z› Münire Han›m. Yaz›s› çok silinmifltir. 1249 (1833). ‹brahim Bey’in annesinin ümm-i veled cariyesi hace Ayfle Dilsim Kad›n. 1257 (1841). At›f Efendi hemseri (kad›n arkadafl›) Nazife Han›m. 1269 Rebiyülevvel 15 (Aral›k 1852). ‹brahim Bey’in efli el-hace Abide Han›m. 1283 (1866). Kudema-y› rical-i Devlet-i Aliyye’den Genç Halil A¤azâde merhum elhac ‹brahim Hilmi Bey Efendi’nin mahdumu Mehmed ‹zzet Bey. 1308 Zilkade 17 (Temmuz 1891). Mülkiye tabiblerinden ‹rfan Pafla mensuban›ndan ‹brahim Bey. fiâhidesi, üzüm salk›ml› ve ayy›ld›z kabartmal›d›r. 1316 Receb 13 (Kas›m 1898). ‹rfan Pafla’n›n efli Ayfle Dilber Han›m. Teflrifatî ‹zzî Efendi Sofas›: 1276 (1859). Teflrifatî Ahmed ‹zzî Efendi’nin efli Hadice Han›m. 1278 (1861). Bendegân-› Hazreti Nakflibendî ve muhibb-i fukara-i Kadirî, Teflrifat-› Hümâyun mülûkan› el-hac Ahmet R›fat ‹zzî Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/367) Halim-Gülüm Tekkesi’ne hayrat yapm›flt›r. 1287 (1870). Rifaiyye bendegân›ndan Teflrifatî-i Dîvân-› Hümayun serhalifesi elhac Ahmed R›fat ‹zzî Efendi’nin o¤lu Mehmed ‹zzet Bey. * * * 1150 (1737). Sultan I. Mahmut’un berberbafl›s› Osman A¤a. 1168 (1754). Silâhflor-› flehriyarî Cerrah-bafl›zâde el-hac Mustafa Bey. ‹rfan Pafla Sofas›: Sofa, 9x12 ad›m geniflli¤inde olup Ayr›l›kçeflme taraf›ndaki mezarl›k duvar› köflesinden 80 ad›m ileride ve set üzerindedir. 1239 Cemaziyelevvel 27 (29 Ocak 1824). Kafesî destarl› ve tu¤ra kabartmal›. Hâcegân-› Divan-› Hümayun’dan sab›ka defterdar-› fl›kk-› evvel mektupçusu Haf›z Halil Efendi (Sicill-î Osmanî, 2/304) ‹rfan Pafla’n›n babas› idi. 1264 fievval (Eylül 1848). Demirkap›’da mektep hocas› Mehmed Sad›k Efendi’nin damad› M›s›rl› Hüseyin Kavas A¤a. Bir de, 1205 (1790) tarihli Haf›z Mehmed Efendi. 1306 Rebiyülevvel 19 (23 Kas›m 1888). Kudema-y› vüzera-y› saltanat-› seniyye’den Sicill-î Ahval Komisyonu reis-i sab›k› Mehmed ‹rfan Pafla. (Sicill-î Osmanî, 3/404) 656 1180 (1766). Kap›c›bafl› Benli Mustafa A¤a. Yan›nda, 1187 tarihli o¤lu Süleyman A¤a ve di¤er ricalden Ali A¤a gömülüdür. 1189 Safer 20 (Nisan 1775). Yusuf Paflazâde miftah a¤as› silâhflor-› evvel........ 1192 (1778). Kalyonlar bafl halifesi el-hac Ömer Efendi’nin k›z› Fatma Han›m. Ömer Efendi çeflme ve namazgâh sahibidir. 1192 (1778). Darbhane-i Âmire kâtiplerinden Daver ‹smail Efendizâde Kefçe Naz›r› Emin Efendi 1192 (1778). Üsküb Naz›r›zâde Mehmed Es’ad Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/335) fiair idi. 1194 Rebiyülevvel 12 (18 Mart 1780). Oriji- Üsküdar Mezarl›klar› nal poligonal tafl› üzerinde yaln›z “Ahmed Hamid Efendi” yaz›s› vard›r. Hâcegândand›r. Evi ile beraber ailesinden 19 kifli yanarak vefat etmifltir. (Sicill-i Osmânî, 2/256) 1197 Rebiyülâhir 21 (26 Mart 1783). Molla sar›kl›. Bâ-paye-i Mekke-i Mükerreme sab›ka Halebü’fl-flehba kazas› Kethüdazâde Mustafa Sad›k Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/190) 1201 (1786). Kafesî destarl›. Sadrazam Halil Hamid Pafla’n›n telhisçisi Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Abdullah Beyefendi. 1206 (1791). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Darbhane-i Âmire Naz›r› Mehmed Efendi’nin efli Hatem Hace. 1211 Rebiyülevvel 25 (Eylül 1796). Ah›shavî Uzun Mehmed A¤a. 1212 gurre-i fievval (19 Mart 1798). Çaresiz dertden vefat eden Zeyneb Hatun. Orijinal, emsalsiz ayak tafl› görülmeye lay›kt›r. 1213 (1798). Rakka Valisi el-hac Abdürrezzak Bahir Paflazâde Mehmed fiemseddin Bey’in k›z› Nefise Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/335-336) 1218 (1803). Kâtibî sikkeli flâhidesi tu¤ra kabartmal›d›r. Kereste naz›r› Ali A¤a. 1220 gurre-i Recep (Ekim 1805). Lâhit. Kâtibî sikkeli. Tatarpazarc›kl› Boflnakzâde el-hac Mehmed A¤a. 1220 (1805). Nevflehirli masraf-› sâni-i hazreti flehriyarî el-hac Haf›z Mehmed Efendi. Yan›nda, 1222 fievval 14 (Aral›k 1807) cariyesi Taye Emine Hatun ve 1227 Muharrem 10 (Ocak 1812) efli, Esma Kad›n ve 1229 Receb 17 (Haziran 1814), hemfliresi fierife Ayfle Kad›n’›n flâhideleri vard›r. 1224 (1809). Sadr-› Anadolu, Köstendilî Mehmed Tahir Efendi’nin efli Akile Kad›n. N. 19. (Sicill-i Osmânî, 3/244-245) 1226 (1811). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Lâleli el-hac Mustafa Efendi’nin ye¤eni el-hac Mehmed Nazif Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/454-455) 1231 (1816). Sab›ka Niflanc› Pafla hazinedar› Ali A¤a. 1233 Safer (Aral›k 1817). Enderun A¤alar›’ndan Ali A¤a. 1234 gurre-i Ramazan (Haziran 1819). Kafesî destarl› ve tu¤ra kabartmal›. Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Mengeneci, haremeyn-kisedar› Said Efendi 1234 Rebiyülâhir 5 (fiubat 1819). Saray-› atik-i mamure aflç›bafl›s› Nevflehir Zileli Uzun Ebubekir A¤a. 1237 (1821). Haseki a¤al›¤›ndan ç›kma haremeynü’fl-flerifeyn mütevellisi Mustafa A¤a. 1238 gurre-i Muharrem (18 Eylül 1822). Teflrifatî Ahmed Reflid Beyefendi’nin efli Ayfle Mansure Kad›n. 1242 (1826). Sadr-› esbak Yusuf Ziya Pafla hazinedar› Mehmed Efendi’nin kerimesi fierife Zübeyde Han›m. 1243 Rebiyülevvel 5 (Eylül 1827). Kuzattan Nakibzâde el-hac Ali Efendi. 1248 (1832). Fesli. Rikabdâr-› flehriyarî Abdurrahman A¤a. (Sicill-i Osmânî, 3/326) 1251 Rebiyülevvel 5 (Temmuz 1835). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Mehmed Münif Efendi’nin efli Safiyye Hadice Han›m. (Sicill-i Osmânî, 4/519) 1252 (1836). Sar›kl›. Hac› Mehmed Efendi. 1253 (1837). Mevali-i azamdan Bursa kad›s› Mehmed Efendizâde ‹brahim Edhem Efendi. 1253 Zilkade 3 (29 Ocak 1838). Limni Voyvodas› Mustafa Bey. Kitâbesindeki beyit: Böyle buldum bu cihan› sanki bir z›ll-i hayal Ol sebebden kimse halimden benim itmez su’al 657 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1257 Ramazan 11 (27 Ekim 1841). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan dahiliye kalemi ikinci halifesi Ketanizâde Ahmed Nazif Efendi (Sicill-i Osmânî, 4/564) 1297 fiaban 3 (Temmuz 1880). Sudûr-› azamdan reisü’l-ayan azas› kiram›ndan el-hac Ahmed Tahir Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/250) 1259 (1843). Fesi çok püsküllüdür. Kilâr-› Hassa kethüdalar›ndan Süleyman A¤a. 1297 (1880). Emir-i azam Abdülmüttalib Hazretlerinin o¤lu fierif Cabir Efendi. 1259 (1843). Mevlevî sikkeli. Saray-› Hümâyun teberdarl›¤›ndan mahreç, tarik-i Nakflibendiyye’den Tophaneli efl-fleyh Mehmed Han ç›raklar›ndan el-hac Hattat Mehmed Rasih Efendi (Sicill-i Osmânî, 2/348) 1248 Ramazan 18 (fiubat 1833). El-hac Ali A¤a. 1267 Safer 2 (Aral›k 1850). Mütehayyizan-› rical-i Devlet-i Aliyye’den esbak Edirne eyaleti defterdar› Mehmed Said Efendi. Kabri lâhit fleklinde olup kitâbesi nefistir. (Sicill-i Osmânî, 3/44) 1275 fievval 7 (10 May›s 1859). Bendegân-› Saltanat-› Seniyye’den el-hac Uzun haf›zzâde, rütbe-i salis eshab›ndan mektubî maliye telhisi müdürü Mehmed Afif Bey. 1269 (1852). Meclis-i muhasebe-i maliye hülefas›ndan Duhan gümrük emini Mehmed Hidayetzâde Mustafa Tevfik Bey’in efli Sarayl› Fatma Han›m. Rebiyülevvel 27 1320 Ramazan 18 (19 Aral›k 1902). Maliye nezaret-i celilesi Mektûbî Kalemi hesâbât-› umumiye mukabelecisi Uzun Haf›zzâde Ahmed Cemil Beyefendi. 1276 (1859). Duhan gümrü¤ü emini Mehmed Hidayet A¤a’n›n k›z› Fatma Esma Han›m. 1278 (1861). Efahim-i rical-i Devlet-i Aliyye’den maliye müsteflar› Ahmed Muhtar Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 4/350) 1280 (1863). Duhan gümrü¤ü emini Hidayet A¤a’n›n efli Fatma Hoflnigâh Han›m. 1280 Rebiyülâhir 17 (Kas›m 1863). Rical-i Devlet-i Aliyye’den Darphane-i Âmire mektubcusu Arif Efendi’nin efli ve fiemseddin Bey’in k›z› Âsiye Han›m. 1283 (1866). Hazine-i âmire defterdar› esbak Tahir Efendi’nin o¤lu fiükrü Efendi. 1286 (1869). Sab›ka Evkaf-› Hümâyun mektubcusu Macid Efendi’nin efli Fatma Düriye Han›m. 1286 Ramazan 23 (Aral›k 1869). Parmakl›k içinde. Ömer Pafla. (Sicill-i Osmânî, 3/602) Do¤umu: 1826. Kocabafl = Yücebafl Ailesinin büyü¤ü. 658 Uzun Haf›z Sofas›: Yelde¤irmeni’nden Kad›köy r›ht›m›na uzanan bir yola Uzun Haf›z Soka¤› ad› verilmifltir. Yaz›c› Sofas›: Set üzerindedir. 1227 (1812). Yaz›c› (kâtib) lâkab›yla ünlü Mehmed Münif Efendi. Kitâbesi meflhur Hattat Mustafa Rak›m Efendi’nindir. Rak›m Efendiyi Sultan III. Selim’e tan›tan bu zatt›r. Sarayda nüfuzlu idi. (Tarih Dünyas› 1950, Say›: 7, s. 272) (Sicill-i Osmânî, 4/519 Münif) Tafl› 1970’li y›llarda müzeye kald›r›lm›flt›r. Kafesî destarl› muhteflem flâhidesi, Saraçhanebafl›’nda, Amcazâde Hüseyin Pafla Medresesi’ndedir. 5 Rebiyülevvel 1227 tarihlidir. Yan›nda, yine ayn› tarihte vefat eden o¤lu Hüseyin Hamid Efendi’nin büyük molla sar›kl› flâhidesi vard›r. 1237 (1821). Mehmed Münif Efendizâde Yaz›c› Mehmed ‹zzet Efendi. 1238 Safer 21 (Kas›m 1822). Yaz›c›-i esbak Üsküdar Mezarl›klar› Mehmed Münif Efendi’nin o¤lu Müderrisîn-i kiramdan Hüseyin Hamid Efendi’nin k›z› Hafize Süreyya Han›m. 1280 (1863). Rical-i Devlet-i Aliyye’den Dîvân-› Deâvî Naflir Efendi’nin efli el-hac Es’ad A¤a’n›n k›z› Cemile Han›m. 1251 Rebiyülevvel 5 (Temmuz 1835). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Mehmed Münif Efendi’nin efli Safiye Hadîce Han›m. 1288 (1871). Seyyid Mehmed Naflir ibn-i elhac es-seyyid Ahmed Niyazi. (Sicill-i Osmânî, 4/33) * 1259 Safer 12 (14 Mart 1843). Mütehayyizan-› rical-i Devlet-i Aliyye’den yaz›c›-i esbak merhum Mehmed Münif Efendi’nin efli ve Rüûs-› hümâyun kalemi kisedar› müteveffa fiakir Efendizâde Mehmed Nebil Bey’in annesi Zeliha Kad›nefendi. 1281 Zilkade 16 (Nisan 1865). fiakir Efendizâde Rumeli Beylerbeyi payeli Kütahya Kaimmakam› Mehmed Nebil Pafla (Sicill-i Osmânî, 4/541) 1303 (1885). Vükela-y› Saltanat-› Seniyye’den ‹flkodra Valisi Devletlu Mustafa As›m Pafla’n›n o¤lu merhum Nebil Pafla’n›n torunu Mehmed Rüfldi Bey. (Sicill-i Osmânî, 3/283 As›m Pafla) 1237 (1821). Yaz›c›-i esbak Mehmed Münif Efendi’nin o¤lu rüus kalemi hülefas›ndan olup 18 yafl›nda vefat eden ‹zzet Mehmed Efendi. 1252 (1836). fiâhidesi molla sar›kl›. Bursa kad›s› Yaz›c› Mehmed Efendizâde ‹brahim Edhem Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/157) 1313 (1895). Müflîrân-› azamdan Mustafa As›m Pafla’n›n k›z› Sadiye Han›m. Kitâbesi on m›srad›r. * * 1248 gurre-i Muharrem (May›s 1832). Teflrifatî Ahmed Reflid Beyefendi’nin efli Ayfle Mansure Kad›nefendi. 1309 Ramazan 16 (Nisan 1892). Hazreti flehriyarî Ser Çavuflan Ali Nâz›m Bey. 1310 Zilkade 12 (May›s 1893). “Cenab-› Mir Mehmed Cemil sahib-i câh” 1311 (1893). Sancak flâhide, ç›pa kabartmal›d›r. Sefâin-i bahriye kaptanlar›ndan Mehmed Vâs›f Efendi Gömülü bir tafl: Sab›ka Edirne Bostanc›bafl›s› olan dergâh-› âlî kap›c›lar›ndan Mirahur........ 1185 (1771). Kafesî destarl›. Dîvân-› Hümâyun Hâcegân›’ndan sab›ka Yeniçeri Efendisi ‹mam Hasan Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/156) 1196 (1782). fiâhidesi büyük molla sar›kl›. ‹mam-› flehinflahî es-seyyid el-hac Osman Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/434) 1210 (1795). Hekimo¤lu Ali Pafla (..... k›r›k) pakinden olan “Âh Sadiyyem senin içün validen kan a¤las›n” Naflir Efendi Sofas›: 1238 (1822). Kâtibî sikkeli. Es’ad A¤a. “Ah o mahdûm-› flehid Mehmed Bey Henüz açmad› bir gonca iken vefat etti.” Kâtibî flâhidesindeki kitâbesi 14 m›srad›r. 1254 (1838). Es-seyyid Mehmed Naflir Efendi’nin efli ve el-hac Es’ad A¤a’n›n k›z› olup genç yafl›nda vefat eden Fat›matü’zZehra Han›m. 1210 (1795). Sab›ka A¤a-y› çukadar-i hazreti flehriyarî Lâdikli Ahmed A¤a’n›n cariyelerinden Mahbûbe Kad›n. 1268 (1851). Kad›köy’de sakin müteveffa elhac Es’ad A¤a’n›n efli Fatma Niyazi Kad›n. 1211 Zilhicce 5 (1 Haziran 1797). Kâtibî sikkeli. Lâdikli Ahmed A¤a. Kitâbesi fludur: 659 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Bir mübarek zat›n Meskeni olmufldur bu mezar Eylemifl nazik tenin Haki yeksar›n ruzgâr Merhum ve ma¤fur A¤a-y› Çukadar-› Hazreti flehri yârî-i esbak Ladikli Ahmed A¤a ruhiçün Fatiha. 1212 (1797). A¤a-y› Çukadar-› esbak Ladikli Ahmed A¤a’n›n cariyesi Mahflere Hatun. 1216 (1801). Kafesî destarl›. Reis Rat›b Efendi’nin o¤lu ‹skender Mehmed Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 2/346 Rat›b Ebubekir Efendi, öl. 1214) Çeflme ve namazgâh› vard›r. Ayr›l›k Çeflmesi yak›n›ndaki mezarl›k duvar› köflesinden, caddeyi takiben 173 ad›m ilerlersek flâhidesinin önüne geliriz. Ayak tafl› servi kabartmal›d›r. 1222 (1807). Mektûbî defteri hulefas›ndan Antakyal› Mustafa Efendi. 1218 Zilkade 14 (fiubat 1804). Kâtibî sikkeli. Çukadar-› flehriyarî Enderun-› Hümâyun A¤alar›’ndan fiehabüddin mütevellisi ‹znikli Ahmed A¤a. (Sicill-i Osmânî, 1/277) 1228 Receb 15 (Haziran 1813). Valide Sultan kethüdas› Yusuf A¤a etba›ndan sab›ka Sikke Naz›r› el-hac Mehmed A¤a. (Sicill-i Osmânî, 4/668 Yusuf A¤a) 1236 (1820). K›r›k bir tafl. Halil A¤a. 1240 Rebiyülevvel 17 (Kas›m 1824). Kassab Bafl› Hasan Pafla’n›n k›z› fierife Ayfle Han›m. (Sicill-i Osmânî, 2/167 Hasan Pafla) 1185 (1771). Dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan Osman A¤a. 1227 (1812). Esad A¤azâde mektubî-i Defteri hulefas›ndan Ali ‹zzet Efendi. 1228 (1813). ‹rad-› Cedid-i Hümâyun defterdar› el-hac ‹brahim Efendi’nin mirahuru Mehmed A¤a’n›n ye¤eni Mustafa A¤a. 1231 (1816). Sab›ka Sikke Naz›r› Mehmed A¤a’n›n efli fierife Ümmügülsüm Han›m. 1236 Cemaziyelevvel 22 (fiubat 1821). Saray› Atik-i mamure teberdarlar›ndan Yahya Efendi’nin efli Emine Han›m. 1188 (1774). Haf›z Feyzullah Efendi. 1188 (1774). Silâhdar çavufl Hac› Hasan A¤a. 1245 (1829). Sultan Ahmed kâtibi el-hac ‹brahim Efendi’nin efli Habibe Han›m. 1191 (1777). Kaimmakam-› esbak Abdullah Pafla’n›n silâhdar› el-hac Genc Ömer A¤a. (Sicill-i Osmânî, 3/392 Abdullah Pafla, öl. 1215) 1254 (1838). Mukataa Müfliri Devletlu Abdurrahman Nafiz Pafla tevabiinden Kara Mehmed A¤a. (Sicill-i Osmânî, 4/535 Nafiz Pafla) 1192 (1778). Kâtibî sikkeli. Sab›ka Serçukadar-› Hazreti Cihandârî dergâh-› mualla kap›c›bafl›lar›ndan Çay›rzâde ‹brahim A¤a’n›n biraderi Enderun-› Hümâyun seferli a¤alar›ndan Ali A¤a. (Sicill-i Osmânî, 1/145, 4/687) Ahfad›n›n kabirleri Kocamustafapafla Camii hazîresindedir. 1255 (1839). Saray-› Atik-i Mamure teberdarlard›ndan Yahya Efendi. 1197 (1783). Niflanc› Ali Paflazâde Halil Beyefendi’nin efli Esma Kad›n. (Sicill-i Osmânî, 3/538 B›y›kl› Ali Pafla) 1211 (1796). Hâcegândan ‹smail Efendizâde Abdülvehhâb Efendi. 660 1270 (1853). Sab›ka Silâhdar Kaimmakam Mustafa Pafla’n›n hazinedar› Osman Efendi. 1278 gurre-i Muharrem (Temmuz 1861). Sultan Mustafa Han silâhdar› Ahmed Bey’in teberdar› Kad›köylü Zaim Ahmed A¤a. (Sicill-i Osmânî, 1/256 Ahmed Bey) 1287 (1870). Hassa Topcu Mirlivas› esbak Hüseyin Pafla’n›n harîm-i pâki Fatma Mahdûme Han›m. Üsküdar Mezarl›klar› 1306 (1888). Dahiliye Nezaret-i celîlesi evrak kalemi hulefas›ndan Ârif Efendi. 1207 (1792). Mektubî-i sadr-› âlî Sad›k Efendi’nin efli Sarayl› Letâfet Fatma Han›m. 1313 fievval 13 (Mart 1896). Müflîrân-› azamdan merhûm Mustafa As›m Pafla’n›n k›z› Sadiyye Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/283) 1226 Muharrem (Ocak 1811). Merhum Valide Sultan kethüdas› Yusuf A¤a’n›n kap› çukadar› Osman Efendi. Salih Efendi Sofas›: 1272 Safer 21 (Ekim 1855). Rütbe-i salise ricalinden Maliye hazinesinde mektubî-i Maliye Odas› telhis mümeyyizi Mehmed Salih Efendi. 1227 (1812). Saray-› atik teberdarlar›ndan ‹smail A¤a. 1249 (1833). Zeynep Sultan Camii flerifinde mekteb hacesi ve Ayasofya-i Kebir’de devirhanbafl› el-hac Haf›z Ali Efendi. 1260 (1844). Sarayl› Nefise Hatun. 1292 (1875). Salih Efendi’nin efli fierife Hadice Han›m. 1308 (1890). Salih Efendi’nin o¤lu Maliye Nezareti mümeyyizi Ali Haydar Bey. 1312 (1894). Maliye kâtibî odas› mümeyyizi Ali Haydar Bey’in o¤lu Hazine-i fiahane memuru Mehmed Safvet Bey. 1326 Ramazan (Ekim 1908). Maliye Nezareti Muhasebat-› Atika Tahrirat Kalemi hulefas›ndan merhum telhis mümeyyizi Salih Efendi’nin o¤lu Ahmed Rag›b Bey. ‹smail Efendi Sofas›: 1196 (1782). Ayasofya-i kebir kâtibi ‹smail Efendi etba› Abdullah A¤a. 1197 Zilkade (Ekim 1783). Ayasofya-i Kebir kâtibi ‹smail Efendi’ye tabi ‹smail A¤a. 1199 fiaban. (Haziran 1785). Ayasofya-i Kebir kâtibi ‹smail Efendi’nin efli Mahbube Kad›n. 1206 (1791). Ayasofya-i Kebir kâtibi ‹smail Efendi’nin cariyesi Ruhsar Kad›n. 1217 (1802). Ayasofya-i kebir kâtibi el-hac ‹smail Efendi’nin efli Emine Han›m. 1262 (1845). Hasodadan Edhem A¤a’n›n annesi Ayfle S›dd›ka Han›m. 1268 (1851). Kuflhane-i Hass Osman A¤a. 1303 (1885). Nesl-i pâk-i Hazreti Peygamberîden ve sadad-› azamdan Amasya Sanca¤› Ladik’de defin-i hâk kutbü’l-ârifîn gavsü’l-vâs›lîn Seyyid Ahmed-i Kebir sahib-i hal Hazretlerinin ahfad›ndan Silâhdar-› hazreti flehriyarî es-seyyid Abdullah A¤azâde Mekke-i Mükerreme kazas› es-seyyid Ahmed ‹zzet Beyefendi’nin o¤lu Rüsûmât Naz›r-› esbak› Mehmed Hakk› Beyzâde Topcu Mektebi’nden mahrec Ahmed Mümtaz Bey. 1144 (1731). Sab›ka mevkufat baflhalifesi elhac ‹smail Efendi ve k›z› 1140 Hadice Kad›n. 1169 (1755). Kafesî destarl›. Hâcegân-› Dîvândan Ârifî Hüseyin Efendi. 1205 (1790). Sikkeli. Saray Hocas› Erzurumî el-hac Abdullah Efendi. 1227 Rebiyülevvel (Mart 1812). Devletlu 4. Kad›n Hazretlerinin kalfalar›ndan fievkimana Hatun. 1233 (1817). Teberdar Mustafa A¤a. 1165 (1751). Saracbafl›zâde Mustafa Bey’in efli Ümmühan Hatun. 1172 (1758). Ürgüblü el-hac› Ahmedzâde Ömer. 1248 (1832). Esma Sultan cariyelerinden “bir gonce-i zîba” iken hastal›ktan vefat eden Miyale Hatun. Kitâbesi 16 m›sra olup tarih beyti fludur: 661 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar ‹hlâsla târîh didi Fatiha-gûyân Miyale’yi rahmet ile flad eyliye Mevlâ 1248 “Çar erkân cihandan ç›kd› fücceten itdi Mehmed Mercan” Tarih k›sm› gömülü. Acemiyan çorbac›s› Murad Memifl A¤a. ÇAKALDA⁄I MEZARLI⁄I Ü mraniye ile K›s›kl› aras›nda ve Alemda¤ Caddesi üzerindedir. 1185 (1771). Kafesî destarl›. Divan-› Hümayun Hacagân›ndan sab›ka yeniçeri efendisi ‹mam Hasan Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/156) 1196 (1782) Büyük molla sar›kl› flâhide. ‹mam-› fiehinflâhî, es-seyyid el- hac Osman Efendi. 1284 (1867). Bende-i âl-i abâ vak›f-› esrar, nizamiye evrak müdürü fievket Baba. 1320 (1902). Evkâf-› Hümâyun Örümcek Müdürü (aynen böyle yaz›l›!-M.N.H) Hüseyin Efendi’nin efli Emine Han›m. 1321 (1903). Hazine-i Hümâyun 3. kâtibi fiair fievki Bey (‹nal, Son As›r Türk fiairleri, s. 1795) 1937 fieyhü’l-vüzera Mustafa Nuri Pafla’n›n k›z› Tayye (Atiyye olmal›) Han›m’›n efli Halid Bey. 1969. “Kalbi her zaman vatan aflk› ile dolu” olan Yusuf Kemal Tengirflek. Kabri, mezarl›k kulübesinin arkas›ndaki büyük aile sofas›ndad›r. Türk devlet adam›. (Meydan Larus, 12/55) Do¤. 1877 HAYDARPAfiA ‹NG‹L‹Z MEZARLI⁄I M ezarl›k, Haydarpafla Askeri Hastahanesi’nin arka taraf›nda ve bu hastahane ile Marmara Denizi aras›nda bulunan yüksek yar üzerindedir. Burada, K›r›m Harbi (1853-1855) s›ras›nda, Selimiye K›fllas› ile Haydarpafla Askeri Hastahanesi’nde ölen ‹ngiliz asker ve subaylar› ile di¤er baz› devletlerin askerleri gömülüdür. Kanunî devrinde (1520-1566) tanzim edilen Has Bahçe’nin bir parças› olan bu yere iki yoldan gidilir: 1) Haydarpafla Lisesi ile Haydarpafla Askeri Hastahanesi aras›nda uzanan ve ismi bulunmayan asfalt bir yoldan. 2) Haydarpafla gar›n›n arka taraf›ndaki bir yokufl yoldan. Mezarl›¤›n as›l kap›s› birinci yol üzerinde iken sonradan ikinci yol taraf›na al›nm›flt›r. Muhaf›zl›k kap›s› as›l kap› yan›nda hâlâ durmaktad›r. Tu¤amiral Adulphus Slade’nin (Müflavir Pafla) hat›ralar›na göre “güzel bir servilik isteyen bu k›ymetli mevkiin” etraf› bir duvar ve parmakl›k ile çevrilmifltir. Mezarl›k, iki üçgen fleklinde bir toprak parças›ndan ibaret olup boyu 700 m. kadar, geniflli¤i ise de¤ifliktir. Hepsinin otuz dönüm oldu¤u bilinmektedir. Orta k›s›m dar oldu¤undan ölüler iki uca, yani Kavak ‹skelesi ile Haydarpafla taraf›na bakan genifl k›s›mlara gömülmüfltür. 1980. Nazl› Tengirflek. Do¤. 1891. 1986. Spor gazetecili¤inin öncüsü Nam›k Sevik. Tarihi olmayan fesli bir flâhide, mezarl›k kulübesi karfl›s›ndad›r. “Moravî fieyh Ahmed Necib Efendizâde saâdetlu Mehmed Hayrullah Pafla Hazretlerinin harem a¤alar›ndan Mehmed Mercan A¤a’n›n tarih-i irtihalleridir: 662 Miralay Tabip Mehmet fiakir ‹brahim Bey’in (1851-1897), Haydarpafla Askeri Hastahanesi adl› yazma eserinde, as›l kap› taraf›na K›r›m Harbi s›ras›nda ölen askerlerin gömülmüfl oldu¤u belirtilmifltir. Yine bu esere göre, Haydarpafla taraf›ndaki k›s›m, sahipli oldu¤undan 1855 tarihinde Osmanl› Hükümeti taraf›ndan sat›n al›narak ‹ngilizler’e hediye edilmifltir. Buras› koleradan ölenler ile 1867’den sonra si- Üsküdar Mezarl›klar› vil ‹ngiliz ölülerine tahsis edilmifltir. Sivil ve askeri k›s›mlar aras›na I. ve II. Dünya Harpleri s›ras›nda ölen ‹ngiliz askerleri gömülmüfltür. Buraya, I. Dünya Harbi’nde 378 kifli, II. Dünya Harbi’nde ise 39 kifli defnedilmifltir. K›r›m Harbi s›ras›nda Selimiye K›fllas› ile Haydarpafla Askeri Hastahanesinde kimi gün 5060 kifli ölüyordu. Bunlar› teker teker gömme¤e imkân olmad›¤›ndan her akflam saat dört sular›nda, aç›lan umumi çukurlara kitle halinde gömülüyordu. Subay cenazeleri ise denize yak›n k›s›mlara teker teker defnedilerek bafllar›na birer tahta plaka dikiliyordu. Lyne’dir. Kendisi K›r›m Harbi muhariplerinden olup 54 y›l ailesiyle beraber muhaf›zl›k binas›nda oturmufltur. Kabri, bu evin önündedir. Koruyuculuk görevi için ayda 25 alt›n al›yordu. Mezarl›kta bir çok ünlü kimseler de gömülüdür. Bunlar aras›nda, dünya çap›nda ünlü ‹ngiliz Türkolo¤u Sir Deison Ros ve eflinin 1946 tarihli kabirleri de vard›r. Ayr›ca ‹ngiltere Krall›¤›’n› Osmanl› ‹mparatorlu¤u nezdinde temsil eden elçisi Nikolaus Rodesieus Conot’in 19 Mart 1908 tarihli, bodrum katl› muhteflem türbesi de buradad›r. Bunlardan ayr› olarak “sizindir, bizimdir” kavgas›na sebep olan Hurflit Pafla da burada medfundur. Ingiliz Mezarl›¤›’nda Melekler Âbidesi. Mezarl›kta bu yüzden tek mezar azd›r. Bir mermer lâhit üzerinde flunlar yaz›l›d›r: “Burada 63. Alay Te¤menlerinden Thomas Kyd Morgan yatmaktad›r. Kendisi ‹skoçya’dan Edinburg flehrinde James Morgan’›n ikinci o¤ludur. ‹nkemann Muharebesi’nde ald›¤› yaralar›n tesiriyle 19 yafl›nda iken 2 Ekim 1854’te Üsküdar’da ölmüfltür. Bu lâhit müflfik bir ana taraf›ndan çok sevgili bir o¤lun hat›rlanmas› için yapt›r›lm›flt›r.” As›l askerî k›s›mda, K›r›m Harbi s›ras›nda ölmüfl 5500 er ve 80 subay gömülüdür. Bunlardan 2162’si ‹ngiliz, geri kalan› da ‹talyan, Macar ve Leh (Polonya) askerleridir. Padiflah iradesiyle bu harbe kat›lm›fl olan M›s›r ve Tunus askerleri Müslüman Mezarl›¤›’na gömülmüflken sonradan kemikleri bulunduklar› yerden ç›kart›larak bu yere defnedilmifllerdir. Bunlar 45-50 kadard›r. Bu nakil s›ras›nda Tarabya’daki mezarl›kta bulunan 250 kadar deniz; Beykoz’da Selvi Burnu’nda ve Sokoni Gaz Depolar›’n›n arkas›nda, Dikimevi civar›ndaki ‹ngiliz Mezarl›¤›’nda bulunan 400 kadar piyade askerinin kemikleri dokuz adet abidemsi mezar tafl› ile birlikte Haydarpafla ‹ngiliz Mezarl›¤›’na nakledilmifltir. Bu arada Taksim’de Topçu K›fllas› (‹stanbul Teknik Üniversitesi) yan›nda bulunan Latin Mezarl›¤›’na gömülmüfl bulunan 20 kadar bafl› bozuk asker kemikleri de buraya getirilerek gömülmüfltür. Haydarpafla ‹ngiliz Mezarl›¤› flimdi ‹stanbul’da ölen ‹ngilizlerin kabristan› olmufltur. Para mukabilinde buraya gömülürler. Mezarl›¤›n ilk muhaf›z› Mr. William Henry 663 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Ingiliz Mezarl›¤›’nda Melekler Âbidesi figürleri. Hurflit Pafla, ‹ngiltere donanmas›nda kalyon kaptan› Guyon’un o¤ludur. Asil bir Macar kad›n› ile evlenip Macar tebaas›ndan olmufl ve Macaristan ‹htilâline kar›flarak 1849’da daha baflka bir çok Macar büyükleriyle Türkiye’ye iltica etmiflti. Osmanl› Hükümeti kendisine Macar Ordusunda tafl›d›¤› tu¤general rütbesini verdi. Bozdo¤an Kemeri’nde bir konakta Türk hayat›n› geçirdi¤inden öldü¤ü vakit herkes Müslüman san›yordu. Kontes Guyon, Hurflit Pafla’n›n bir hiristiyan olarak öldü¤ünü söylemesi üzerine merasimle götürülüp ‹ngiliz Mezarl›¤›’na gömüldü. ‹ki o¤lu ‹mparator III. Napolyon’un emriyle IV. Henri kolejine konuldu. Mezar tafl› üzerine sonradan flu kitâbe yaz›lm›flt›r: 664 Abidesi’dir. K›r›m’da ölen askerlerin hat›ras›n› yad etmek için 1857’de ‹ngiltere Kraliçesi Viktorya’n›n emriyle dikilmifltir. “Baron Marochetti taraf›ndan resmi yap›lan” bu granit sütun yekpare görenmesine ra¤men küçük tafllardan yap›lm›flt›r. Yerden yüksekli¤i 28 metredir. Abide iki k›s›md›r. Altta kaide vazifesi gören 2,5 metre geniflli¤inde, 7 metre yüksekli¤indeki k›sm›n dört köflesine, ellerinde birer tüy kalem bulunan, kanatl› zafer melekleri rölyefleri yap›lm›flt›r. Bu kabartma heykellerin aras›na ve her yüzüne ‹ngilizce, Frans›zca, ‹talyanca ve Arapça flu kitâbe yaz›lm›flt›r: “‹stiklal mücahidi Guyon Richard’›n 100. y›ldönümünü hat›rlamak için Macar Halk Cumhuriyeti taraf›ndan vaz edilmifltir. 1856-1956” “1854, 1855 ve 1856 senelerinde Rusya’ya karfl› yap›lan harpte vatanlar› u¤runa ölen ‹ngiliz ordu ve bahriyesine mensup subay ve erlerin hat›ras›na dikilen bu sütun 1857 senesinde Kraliçe Victoria ve milleti taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r.” Mezarl›¤›n en görkemli yap›s› Kraliçe Viktorya Bu meleklerin ve kitâbelerin üzerine de diz ba- Üsküdar Mezarl›klar› ¤› niflan› hak edilmifltir. önüne gelinir. Kap› üzerinde kitâbe yoktur. Kaidenin alt taraf›na sonradan flu plaket yerlefltirilmifltir: ‹çeri girildi¤inde sol tarafta, 1855 tarihinde ölmüfl olanlar için dikilen bir kaç kabir görülür. Bunlardan biri -büyük bir ihtimalle- Haydarpafla Camii Mezarl›¤›’ndan al›nm›flt›r. Üzerindeki motiflerden bir kad›na ait oldu¤u anlafl›lan bu flâhidenin yaz›lar› silinerek ‹ngilizce yaz›lm›flt›r. “Bir as›r önce bu mezarl›k yak›nlar›ndaki çal›flmalar›yla pek çok insan›n ›st›rab›n› dindiren ve hemflirelik mesle¤inin temelini atan Florence Nightingale’in hat›r›s›na. 1854-1954. Bu plak Türkiye’deki ‹ngiliz Cemaati taraf›ndan Kraliçe II. Elizabeth’in tac giyme y›l›nda onu tebcilen konulmufltur.” Bu kaidenin üzerine dört köfle, alt kaideye göre daha ince, 21 metre yüksekli¤inde bir sütun yap›lm›flt›r. Haydarpafla Köprüsü’nün Üsküdar yönündeki aya¤› bafl›nda, eski Ticaret Lisesi’nin ve Sultan Abdülmecit Çeflmesi’nin karfl›s›ndaki yoldan ‹ngiliz Mezarl›¤›’na gidilir. Bu yokufl yol gar binas›n›n eski yolu olup sonradan kapat›lm›flt›r. Kap›n›n yan›ndaki bir levhada “‹ngiliz Mezarl›¤›’n› ziyaret edecekler bu kap›dan geçebilir” diye yaz›l›d›r. Yolun biraz ilerisinde ve sa¤ taraftaki beton bir geçitten, mezarl›¤›n sonradan aç›lan kap›s› Biraz ileride ve sa¤ tarafta, 1867 tarihinden sonra ölen ‹ngilizler’e ait çok bak›ml› ve abidemsi tafllarla süslü mezarl›k bulunmaktad›r. Burada, mütareke devrinde, 1920 tarihlerinde vefat eden müslüman askerler de gömülüdür. Bunlar Maslak’tan nakl-i kubûr yolu ile getirilmifltir. Bunu belirten büyük bir kitâbe tafl›, gömülenlerin isimlerini havi olarak dikilmifltir. Mezarl›¤›n bu birinci k›sm› yar›m daire fleklinde olup deniz taraf› demir bir parmakl›kla, arka taraf› ise Askerî Hastahane’nin alçak duvar› ile çevrilmifltir. Bu yar›m daire fleklindeki k›sm›n yan›ndaki dar bir berzahtan ikinci k›sma geçilir. Buras› da yar›m daire fleklindedir. Dar berzah›n hemen yan›nda, yukar›da ad› geçen, mermer tür- Ingiliz Mezarl›¤›. 665 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Ingiliz Mezarl›¤› vaziyet krokisi. 666 be yer alm›flt›r. Türbenin önünde ‹yonik bafll›kl› dört sütunun tafl›d›¤› bir revak vard›r. Türk Ordusu’nda vazife ile bulunmufl ve bu esnada yakaland›¤› tifodan vefat etmifltir. ‹kinci k›s›mda ve Viktorya Abidesi’nin önünde bir çok kabir bulunmaktad›r. Bunlar, 18551856 tarihinde K›r›m Harbi s›ras›nda ölen askerlere aittir. Aralar›nda sonradan gömülenlerde mevcuttur. 1877 tarihli olan›, ‹stanbul’daki ‹ngiliz sefareti ataflesi Julian Hardi Layand’a aittir. Bu zat, fiipka Geçidi Muharebeleri s›ras›nda, Süleyman Pafla kumandas›ndaki As›rl›k pek çok çam a¤ac› bu bak›ml› mezarl›¤› gölgelemektedir. Kaynaklar: (Miralay Dr. Mehmet fiakir Bey, Haydarpafla Askeri Hastahanesi, Muallim Cevdet Yazmalar›) (A. Slade, Türkiye ve K›r›m Harbi, s. 221) (B. fiehsuvaro¤lu, K›r›m Harbinde ‹stanbul Hastahaneleri, Hayat Tarih Mec. 1965, Say›: 10 s. 19) (Gezi Notu) Üsküdar Mezarl›klar› KARACAAHMET MEZARLI⁄I ‹ stanbul’un de¤il, Türkiye’nin bile en büyük mezarl›¤›d›r. Üsküdar’›n yüksek bir mevkiinde bulunup, meyilli bir arazide tesis edilmifltir. Etraf›, Nuhkuyusu Caddesi, T›bbiye Caddesi, ‹nadiye Mescidi Sokak, Büyük Selim Pafla Caddesi ve ‹nadiye Camii Soka¤› ile çevrilmifltir. Arazinin en alçak noktas›n›, Seyyid Ahmet Deresi vadisi teflkil etmektedir. Ad›n› Karaca Ahmet Sultan’dan alan mezarl›¤›n tesisi çok eski tarihlere dayanmaktad›r. Ayvansarayî Haf›z Hüseyin Efendi Vefeyât adl› eserinde, Üsküdar’da Miskinler Tekkesi civar›nda, bir mezarda bulunan kitabeden bahseder, kitabe Abdullah es-Selâhi Efendi taraf›ndan: Ahmed’in pederi Bayezid-550 tarihinde, Ebû Yezid zaman-› saltanat›nda Konstantiniyye feth olundu, fleklinde okunmufltur. ‹stanbul’un Araplar taraf›ndan muhasaras› s›ras›nda flehid olan askerlerin buraya gömüldü¤ü san›lmaktad›r. Mezarl›kta hiç bir zaman bir Roma veya Bizans lâhdine rastlanmam›flt›r. 750 dönümlük bir araziyi kaplayan mezarl›¤›n, Seyyid Ahmet veya ‹ranîler Kap›s›, Namazgâh Kap›s›, Harmanl›k Kap›s›, fiehitler Kap›s›, Körkap›, Yan›k Ömer Kap›s› ve F›st›kl› Kap›s›isimlerini tafl›yan kap›lar› vard›r. Bu kap›lar›n yan›nda, kap›lar› aç›p kapayan mezarl›k bekçilerinin küçük evleri bulunuyordu. Karacaahmet Mezarl›¤›’n›n ayr›ca bölge isimleri vard› ki, flunlard›r: 1. ‹nadiye Mezarl›¤›, 2. Menzilhane Mezarl›¤›, 3. Tunusba¤› Mezarl›¤›, 4. Yüksekkald›r›m Mezarl›¤›, 5. Aflç›bafl› Mezarl›¤›, 6. Karacaahmet Türbe Mezarl›¤›, 7. Çiçekçi veya Havuzbafl› Mezarl›¤›, 8. Duvardibi veya Çay›rbafl› Mezarl›¤›, 9. Harmanl›k Kap›s› Mezarl›¤›, 10. Seyyid Ahmet Mezarl›¤›, 11. ‹ranl›lar Mezarl›¤›, 12. fiehitlik Mezarl›¤›, 13. Kuyubafl› Mezarl›¤›, 14. Miskinler Tekkesi (Dedeler Kuyusu Mezarl›¤›) 15. Haydarpafla Mezarl›¤›, 16. Araplar Mezarl›¤›, 17. fierif Kuyusu Mezarl›¤›, 18. F›st›kl› Mezarl›¤›, 19. Taflç›lar Mezarl›¤›. Karacaahmet Mezarl›¤›, Duvardibi mevkii. Buras› ayn› zamanda Bayram yeri idi. 667 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar küdar R›faî Tekkesi Âsitânesi, Behram Pafla Türbesi, Ayasofyal›lar Sofas›, ‹nadiye Çeflmesi ve Hamam›, fieyh Nizameddin Efendi Tekkesi, Yediemirler Türbesi, Büyük Selim Pafla Sofas›, Yüksek Kald›r›m Mezarl›¤›, Sadrazam fiehid Haf›z Ahmet Pafla Sofas›, fieyh Osman fiems Efendi Sofas›, Sadeddin Efendi Sebil, Çeflme ve Hazîresi, Karacaahmet Türbe ve Sebili, Rodosî Ahmet Fethi Pafla Camii ve çeflmesi, Hüseyin Pafla Sebili, kütüphane sahibi Ât›fzâdeler Sofas›, Tepebafl› Mezarl›¤›, F›st›kl› Mezarl›¤›, ‹brahim A¤a Camii, Çeflmesi ve Karakolu, Ayr›l›k Çeflmesi ve Araplar Mezarl›¤› ile Namazgâh› bulunmaktad›r. Gündo¤umu Caddesi üzerinden Roma, Bizans ve Osmanl› Ordular› geçerek Anadolu’ya ulaflm›fllard›r. Surre Alay› da kafile ile buradan Ayr›l›k Çeflmesi’ne gelmifltir. Mezarl›¤›n di¤er bir yolu ise, T›bbiye Caddesi idi. Bu tali yol say›l›rd›. Üsküdar vapur iskelesinden Do¤anc›lar’a gelen bir kimse, Hüdâyî Aziz Mahmud Efendi Hazretleri’ni ziyaretten sonra, Çak›rc›bafl› Hasan Pafla Camii, Nasuhî Mehmet Efendi Tekkesi, Sadrazam Hasan Pafla Çeflmesi, Türkmen Mezarl›¤›, Paflakap›s›, Beflir A¤a Çeflmesi, Süleyman Pafla Menzil Çeflmesi ve Çiçekçi Camii ile Sultan III. Selim Çeflmesi önünden geçerek Duvardibi’nde, Çay›rbafl› mevkiinde Gündo¤umu Caddesi’ne ulafl›yordu. Karacaahmet Mezarl›¤›’n›n bir bölümünü gösterir flehir plân› paftas›. Mezarl›¤›n belkemi¤i, eski Menzilhane Yokuflu Caddesi olan flimdiki, Gündo¤umu Caddesi’dir. Mezarl›k burada, ‹nadiye’den bafllayarak, ‹brahim A¤a’ya kadar uzan›r. Bundan evvel, Ahmediye Meydan›’nda (Yeniçeflme Meydan›) bulunup da, flimdi mevcut olmayan Mehmet A¤a veya Gizlice Baba Mezarl›¤›’n› sayacak olursak, Karacaahmet Mezarl›¤›, Ahmediye Meydan›’ndan bafllayarak Sö¤ütlüçeflme, Mahmut Baba Mezarl›¤› ile K›z›ltoprak’a kadar uzan›r. Gündo¤umu Caddesi üzerinde; Ahmediye Camii, Sadiyyeden Fethi Efendi Tekkesi, A¤a Camii ve Hamam›, ‹skender Baba veya Kaymakç› Tekkesi, Nevflehirli ‹brahim Pafla’n›n muhteflem çeflmesi, Tavafli Hasan A¤a Camii ve Mektebi, ‹bnü’l-emin Ahmet A¤a Çeflmesi ve Namazgâh›, bunun karfl›s›nda bulunan Üs- 668 Bugün 13. Ada’s› teflkil edilen Karacaahmet Mezarl›¤›’n›n birden 10. Ada’s›na kadar (10. Ada dahil) olan k›s›mlar›, tarihi flâhidelerle bezelidir. Bu adalarda Fatih Devri’ne ait bir tek tafl mevcut de¤ildir. Hicri 10. yüzy›la ait üç flâhide günümüze kadar gelebilmifltir ki, bunlar 926 (1520) tarihinde vefat eden Reisü’l-hattatîn fieyh Hamdullah Efendi, 962 (1555)’de vefat eden “fiaban-› ber-murad” ve 999 (1590)’da vefat eden Sipahi Ali A¤a’ya aittir. 11. yüzy›la ait ise 45 flâhide mevcuttur. Bunlar›n en eskileri 1006 (1597)’de vefat eden cami sahibi Bâli Çavufl ve 1012 (1603)’de vefat eden Handan Sultan tayesi Âmine Hatun’a aittir. 12 ve 13. yüzy›la ait pek çok flâhide vard›r. Mezarl›¤›n çevresinde ve içinde bir çok tarihi eser mevcuttur ki, bunlar cami, Cüzzam Hastahanesi, çeflme, sebil, su terazisi, kuyu, tekke ve namazgâhlard›r. Bunlar bahislerinde genifl bir flekilde kaydedilmifltir. Üsküdar Mezarl›klar› Mezarl›klar eskiden Mezarl›k Kethüdas› taraf›ndan idare ediliyordu ki, flimdiki Mezarl›klar Müdürlü¤ü’ne eflitti. Bu kethüdalardan biri olan Hâf›z Hasan Efendi’nin 1219 (1809) tarihli flâhidesi Ahmet Fethi Pafla Camii yan›nda iken 1997 senesi yaz›nda yerinden ç›kart›larak buradaki trafo merkezinin arkas›na at›lm›flt›r. Karacaahmet Mezarl›¤›’n›n önemini bilen ve bu hususta eserler veren; Sicill-i Osmânî yazar› Mehmet Süreyya Beyefendi’yi, ‘fiekaik-i Numaniye’ye zeyl haz›rlayan F›nd›kl›l› ‹smet Beyefendi’yi ve ‘Merâkid-i Mu’tebere-i Üsküdar’ adl› k›ymetli kitab› yazan Üsküdarî ‹smail Hakk› Beyefendi’yi burada rahmetle an›yorum. Ne kadar ac›d›r ki bu eserleri bize veren bu de¤erli insanlar›n kabirleri bugün mevcut de¤ildir. ‹smail Hakk› Beyefendi’nin kabri, topra¤a gömülü olarak, Karacaahmet Mezarl›¤›’nda, 2. Ada’da, Harmanl›k Kap›s› ile fiehitlik Camii aras›nda ve Nakflî fleyhi olup 1116 (1704)’te vefat eden fieyh Mehmed Niyazi Efendi yan›ndaki Kad›zadeler Sofas›’nda iken 1990 senesinde yok olmufltur. Üsküdar’da gömülü olanlardan 142 kifliyi ‘Mir’at-i ‹stanbul’ adl› eserine kaydeden Mehmet Raif Bey, bu flâhideleri aray›p bulmas›ndan ziyade, Sicill-i Osmânî’den alarak kitab›na geçirmifltir. KARACAAHMET MEZARLI⁄INDA GERÇEKLEfiT‹R‹LEN ‹ST‹MLÂKLER: Duvardibi Mevkii ‹stimlâki: 1917, 1940, 1956 ve 1974 tarihlerinde olmak üzere dört defa istimlâk edilmifltir. 1917’te tramvay yolu için yap›lan istimlâkte pek az bir Karacaahmet Mezarl›¤›’n› gösterir flehir plân› paftas›. 669 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar bölüm ortadan kalkm›fl ve Ahmet Fethi Pafla Camii alt›ndaki çeflme, Nuhkuyusu Caddesi’nin sa¤ köflesine nakledilmifltir. Bu s›rada Mimar Kâs›m A¤a’n›n muhteflem lâhdi, fiehitlik Kap›s›’n›n hemen sol taraf›na, Himmet Baba Türbesi, fiehitlik Camii sol ilerisine ve Mikail Hoca Türbesi y›k›ld›ktan sonra da flimdiki trafo merkezinin sol taraf›na nakledilmiflse de, 1985 tarihinde yok edilmifltir. Burada bulunan Alo Pafla’n›n kallâvîli flâhidesi de, Miskinler Tekkesi Çeflmesi’nin arka taraf›na, 1. Ada’ya götürülmüfltür. Yine bu civarda bulunan Serasker Nam›k Pafla aile sofas› geriye nakledilmifltir. Bu nakil s›ras›nda sofadaki flâhideler yere düflürüldü¤ü için parçalanm›fl ve çimento ile birlefltirilmifltir. Hazîrenin nakledildi¤i yerdeki flâhideler de hemen yan tarafa yerlefltirilmifltir. 1956-57’de yap›lan istimlâklerde, Ahmet Fethi Pafla Camii arkas›ndan geçen dar yol kapat›lm›fl ve Pafla’n›n çoban çeflmesini and›ran ampir çeflmesi de parçalanarak sökülmüfltür. Bu tarihe kadar Nuhkuyusu Caddesi’nin, Karaca Ahmet Sultan Türbesi’ne kadar uzakl›¤›, yani yolun geniflli¤i ancak 6-7 metre kadard›. Burada yap›lan istimlâkler caddenin sa¤ taraf›nda devam ettirilerek Harmanl›k Kap›s›’na kadar uzat›lm›fl ve flâhideler de set üzerine bir s›ra halinde dizilmifltir. Seyyid Ahmet Deresi ‹stimlâki: Karacaahmet Mezarl›¤› bu nakilden sonra 1956-57 y›llar›nda ve bilhassa 1974’te Karayollar›’n›n tahribat›na u¤rad› ve Seyyid Ahmet Deresi taraf›ndaki flâhideler ile Ankara Asfalt› Köprüsü’nün yap›m› s›ras›nda 6. Ada karfl›s›ndaki mezarl›k tamamen imha edildi. Süheyl Ünver Bey, 13 Aral›k 1918’de henüz t›bbiye ö¤rencisi iken bu semt hakk›nda flu bilgiyi vermifltir: “‹brahim A¤a Mahallesi’nden Üsküdar’a giden bir yol var. Yolun her iki taraf› da mezarl›kt›r. Sa¤ tarafta Karacaahmet Mezarl›¤› vard›r ki, evvelce duvar› yoktu. fiüheda kabristan› yap›ld›ktan sonra merkez kumandanl›¤›n›n emri ile k›ymetli ve k›ymetsiz bir tak›m tafllar parçalanarak duvar yap›lm›fl ve tafllar› ile dolu olan ve servileri ile meflhur olan buralar› birer toprak y›¤›n›na döndürülmüfltür. Buradaki istimlâk 1940 tarihinde yap›lm›fl ve T›bbiye Caddesi’nin her iki köflesi flimdiki hale getirilmifltir. O tarihte mezarl›k duvar›n›n üzerinde bulunan fieyhülislâm Mirzâzâde fieyh Mehmet Efendi ile o¤lu Neylî Ahmet Efendi’nin flâhideleri mezarl›¤›n içine ve flimdiki yerine nakledilmifltir. Mekteb-i T›bbiye-i fiahane’den Üsküdar’a giden flose aras›nda da yani yolun solunda tali bir kabristan vard›r ki, etraf› duvar ile çevrili de¤ildir. Ve buralarda evvelce tahmin ve hesab›ma göre 45’e yak›n servi a¤ac› mevcuttu. Ve ‹brahim A¤a’da maruf büyük bir akar çeflme vard›r ki, üzerinde yine maruf ve güzel bir kahve mevcuttu. Bu da flüheda kabristan› duvar›n›n yan›ndad›r. Civar ahalisi flu mezar karfl›s›nda olan bu çeflmede, çamafl›rlar›n› y›kayarak askerlere odunluk vazifesi gören bu a¤açlar kesile kesile evkaf memurlar›n›n gözü önünde bu hali buldu. Yol ile birinci k›s›mda 54’e yak›n servi a¤ac› yerine bugün yak›lmak üzere dipleri kesilen tam dört tane servi a¤ac› vard›r. ‹flaretli k›s›ma bugünlerde Avusturya askerleri çad›rlar›n› kurdu. A¤açlar› bir taraftan da onlar tahrip ediyorlard›. Bugün, bu s›ra mezarl›kta görülen 8-10 kadar a¤açtan yar›n bir fley kalmayaca¤› flüphesizdir. Bu zavall› memlekete yaz›k. Ölülerimiz bile rahat yüzü görmüyor... Mukaddesata hürmet etmeyen millet adam olamaz... Tunusba¤› mevkiinde çok eski tarihli flâhideler ve sofalar bulunuyordu. Bunlar, mezarl›k duvarlar›n›n, 1938-40 tarihleri aras›nda, flimdi görülen flekliyle ve büyük bir özveri ile Nasuhî- Merkez kumandan› Sâbihi Cevat Bey zâhiren çok dindar bir adamm›fl. Madem ki öyledir, niçin flimdiye kadar, o can›m k›ymetli tafllar› tahrip etmektedir?” Nam›k Pafla Sofas›’n›n karfl›s›nda bulunan Ahmet Fethi Pafla Sofas›’na hiç dokunulmad›¤› halde, yolun ilerisindeki 90 derecelik köfle kesilerek yuvarlat›m›fl ve flimdiki hale getirilmifltir. Himmet Baba ve Mikail Hoca Türbeleri bu köflede idi. Tunusba¤› ‹stimlâki: 670 zâde Avukat Alaeddin Bey taraf›ndan yap›ld›¤› s›rada, Çiçekçi Camii hazîresine nakledilmifltir. Üsküdar Mezarl›klar› Tepebafl› Mezarl›¤› ‹stimlâki: Mezarl›k, Karacaahmet Türbesi ile ‹brahim A¤a Camii aras›nda, Hüseyin Pafla Sebili’nin bulundu¤u yerde ve Miskinler Tekkesi Çeflmesi’nin karfl›s›nda olup burada çok k›ymetli tafllar vard›. Bu semtin, ‹stanbul Belediyesi Asfalt fiefli¤i’ne verilmesinden sonra, mezarl›k büyük bir tahribata u¤ram›flt›r. Yaln›z burada bulunan kütüphane sahibi Ât›f Efendi aile sofas›, Karacaahmet Mezarl›¤›’n›n kap›lar›ndan biri olan, F›st›kl› Kap›s›’n›n hemen sa¤ taraf›na nakledilmifltir. Fakat ne yaz›k ki, Ât›f Efendi’nin flâhidesi yok olmufltur. ‹stanbul’a gelen seyyahlar ve ressamlar Karacaahmet Mezarl›¤›’na büyük ilgi göstermifller ve bu arada da 1852-54 tarihlerinde Ernest de Caranza taraf›ndan bulunan ilk resimleri çekilmifltir. Karacaahmet Mezarl›¤›, bir aç›k hava müzesi niteli¤inde olup buradaki birbirinden de¤erli flâhideler, gerek tarih, gerek taflç›l›k, gerek hat sanat› ve gerekse bafll›klar› yönünden emsalsiz- dir. Bu yaln›z bize has muhteflem bir sanatt›r. Bunlar›n tahribine art›k izin verilmemelidir. Kaynaklar: (Ayvansarayî, Vefeyât, Süleymaniye Kütüp. Esad Efendi Bölümü No: 1375 s. 107/b) (Konyal›, Üsküdar Tarihi, 2/ 481) (H. T. Da¤l›o¤lu, Sanat Bak›m›ndan Mezarlar ve Mezartafllar› ve Karacaahmet Mezarl›¤›, Milletleraras› 1. Türk Sanatlar› Kongresi’ne Sunulan Tebli¤ler, Ankara 1962, s. 120- 139)(H. T. Da¤l›o¤lu, ‹stanbul Mezarlar›, Yeni Türk Mec. Say›: 23-24 Haziran-Temmuz 1934) (H. T. Da¤l›o¤lu, Mezar Tafllar›, Türk Yurdu, Say›: 197- 3, Mart 1928 s: 48 - 49) (O. Öndefl, Karacaahmet Mezarl›¤›, Hayat Tarih Mec. fiubat 1975) (N. Köseo¤lu, Karacaahmet Mezarl›¤›, ‹stanbul Üni. Edebiyat Fak. yay›nlanmam›fl mezuniyet tezi, Ekim 1969) (N. Barut, Karacahmet Mezar Tafllar›, ‹stanbul Üni. Edebiyat Fak. yay›nlanmam›fl mezuniyet tezi, Haziran 1969) (S. Eyice, ‹stanbul-fiam-Ba¤dat Yolu Üzerinde Mimarî Eserler, Tarih Der. Say›: 13, 1958, s. 81) (M. Raif, Mir’at-i ‹stanbul, 1975) (S. N. Ergun, Mezar Kitabeleri, ‹stanbul 1932) (Erdem Yücel, Karacaahmet, TTOK Belleteni, Eylül-Ekim 1975) (S. Ünver, Karacaahmet Facias›, Tercüman Gazetesi, 12 A¤ustos 1975) (Azade Akar, Mezar Tafllar›nda Süslemeler, Atatürk Konferanslar›, 1973-74, s. 73) (Hans-Peter Laqueur, Hüve’l-Bâkï, Tarih Vakf› Yurt Yay. ‹stanbul 1997) Karacaahmet Mezarl›¤› bölümlerini gösterir kroki. 671 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar ri’nin emriyle flimdiki yerine yerlefltirilmifltir. Poligonal bafl tafl› üzerindeki yaz› fludur: Hazreti Sultan Murad-› Gazi’ye Ol ser mi’mar olan püflt-ü penâh Ya’ni ol Kas›m A¤a ibn-i Ali Dileriz olsun muîni ol ‹lâh Çün bilür âhir bu mevtin cam›n› Altta kaidede: Nûfl ider flâh u gedâ bi-ifltibâh S›hhatinde kabrini hafr eyledi Umar›z ma¤fûr ola cürm ü günâh Sanduka üst kenar›nda sa¤da: Vehbi’yâ di merkadin tarihini Karacaahmet Mezarl›¤› 1. Ada fiehitlik Kap›s› kitabesi. fiimdi Karacaahmet Mezarl›¤›’ndaki flahideleri ada s›ras›na göre okuyal›m: 1. ADA B üyük bir ada olan 1. Ada, Karacaahmet-‹brahima¤a Yolu ile Nuhkuyusu Caddesi boyunca uzan›r. Yan›k Ömer Kap›s›, Körkap›, fiehitlik Kap›s› ve Harmanl›k Kap›s› (Musalla Kap›s›) adl› dört kap›s› vard›r. Yan›k Ömer kap›s› bugün kapal›d›r. Körkap› ise, 1965 tarihlerinde aç›lm›flt›r. Evvelce geçit vermez toprak bir yol oldu¤undan bu isimle an›lm›flt›r. fiehitlik Kap›s› da, 1335 (1916) tarihinde yenilenmifltir. Kitâbesi âyet-i kerime olup Hattat Kemal Bey’in eseridir. Harmanl›k Kap›s› ad›n›, yan taraf›ndaki Harmanl›k mevkiinden alm›flt›r. Bu tarla bugün de mevcuttur. Kap›n›n iki yan›nda birer Bizans bafll›¤› bulunmaktad›r. Biraz ileride ise, iri granit sütunlar vard›r. Alt› bölümden oluflan adada, medfun olanlar› daha kolay bulabilmek için, A-B-C-D-E-F k›s›mlar›na ayr›lm›flt›r. 1. Ada - A Bölümü: 1036 (1626). Muhteflem lâhit. Mimar Kas›m A¤a. (Merâk›d s. 35; Semavi Eyice, Mimar Kas›m Hakk›nda, Tarih Belleteni, Ekim 1979, Say›: 172/767) Lâhit, 1957’de yollar›n tanzimi s›ras›nda yerinden al›narak, Fatih Camii hazîresine nakledilmifl fakat, Bakan Tevfik ‹le672 Solda: Cennetü’l-me’va k›la ol Padiflah 1036 1065 (1654). ‹ço¤lan› iken vefat eden Dervifl Mehmed. 1136 (1724). Hamzavî Tafl. Tarih m›sra› fludur: “Menzil-i Kami Efendi gülflen-i firdevs ola” Edirne’lidir. fieyh ‹brahim Gülflenî’nin o¤ludur. Alim, faz›l ve mahir flair idi. Kitâbesi iki sat›r olup birincisi duad›r. Kabri, cadde üzerinde ve Haskan ailesi hazîresi önündedir. (Sicill-i Osmânî, 4/73) 1138 (1726). Haskan ailesi solunda, sütun flâhide. Kitâbesi fludur: Ser-firâz-› mevâlî-i Hazreti Selim Efendi kim Nukûd-› fazl› idi kaabil-i zî-fehme sermâye Olub Fetva Emîni mâye Mekke ile mükerrem ‹naye..... fazl›ndan idi muhtâc fetvâya Mülâz›m oldu çün rûhu Dürrî hakka didim târîh ‹de Hakk sadr-› Cennet’de Selîm-i Kâmile pâye 1138 Dîvân flairi idi. (Sicill-i Osmânî, 3/55-56) (Türk Dili ve Ed. Ans. 7/498 Kavsarazâde) (Merâk›d s. 61) 1145 (1732). F›nd›kl›’da Ayaz Pafla imam› Haf›z ‹spir Ali Efendi. Üsküdar Mezarl›klar› 1145 (1732). Mevâlî-i azamdan Gedosî el-hac Haf›z Mehmed Efendi’nin o¤lu müderrisîn-i kirâmdan Abdullah Mes’ud Efendi. 1167 (1753). Edib Efendi Sofas› civar›. Diyarbekir kazas› ulemas›ndan fiamî lâkapl› Üsküdarî Ahmet Efendi. Hat çok ince olarak yaz›lm›fl olup enderdir. (Sicill-i Osmânî, 1/254) 1169 Zilhicce (Eylül 1756). Nefis yaz›. Reis Kethüdas› ve Dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan el-hac Mustafa A¤a. 1187 Muharrem 21 (Nisan 1773). Servi ve üzüm asmas› kabartmal› nefis tafl. Hâlâ Kandiye Valisi vezîr-i mükerrem devletlu Arabgirli ‹brahim Pafla’n›n menkûhas› (efli) Zeyneb Han›m. (Sicill-i Osmânî, 1/135 El-hac ‹brahim Pafla) rif kazas› Küçük Torun Efendizâde Mehmed Sad›k Efendi 1235 (1819). Küçük Torun Efendizâde Mehmed Emin Efendi’nin torunu Kitâbîzâde Mustafa Tevfik Efendi. 1238 (1822). Veliü’n-naim Yasincizâde Efendi’nin bafl çukadar› Benli Ahmed A¤a. 1238 (1822). Hâlâ Topkap› ustas› Ahmed A¤a’n›n efli Esma Han›m. 1240 Muharrem 25 (Eylül 1824). Hüseyin Pafla dairesinde hazine kâtibi Hayri Efendi. Tarih beyti fludur: Sak›b didi tarihini ol sahib-i hayr›n el-hac Mehmed Emin ol Hayri Efendi. Mimar Kas›m A¤a’n›n muhteflem lâhdi. 1203 Receb 16 (Nisan 1789). Ayasofya-i Kebir imam› Goncezâde Mehmed Arif Efendi’nin efli Fatma Han›m. 1207 (1792). Molla Salihzâde mezarc›lar kethüdas› Haf›z Hasan Efendi’nin k›z› F›nd›kl›’da kömürcü Hüseyin A¤a’n›n efli flehiden ve mat’unen (vebaya yakalanarak) vefat eden fierife Hadice Monla. 1211 (1796). Tu¤ral› tafl. Hafidzâde’nin duhteri Mehmed Emin Efendi. Babas›n›n yan›ndad›r. 1215 (1800). Ferhad Pafla’n›n halas› Selim Bey’in efli Hafize Han›m. 1227 Rebiyülevvel 18 (Nisan 1812). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan sadr-› esbak Said Paflazâde Mehmed Dervifl Beyefendi’nin k›z› Ayflenur Han›m. 1229 (1814). Büyük molla sar›kl›. Ba paye-i Mekke-i Mükerreme sab›ka fiam-› flerif kazas› merhum Küçük Torun Efendizâde Mehmed Emin Efendi. Torununun kabri de buradad›r. 1229 Rebiyülâhir 12 (Nisan 1814). Kâtibî sikkeli. Dergâh-› âlî gediklilerinden Karakulak za’im Ahmed A¤a. 1230 (1815). Büyük molla sar›kl›. Kudüs-i fie673 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1242 (1826). Kâtibî sikkeli. fiakir Ahmed Pafla silâhdar› Mehmed Dervifl A¤a. 1261 Rebiyülevvel 12 (Mart 1845). Ba¤dad kaimmakam› Mehmed Bey. 1263 (1846). Enderundan mahreç Mehmed A¤a. 674 1321 (1903). Rical-i Devlet-i Aliyye’den istinaf mahkemesi reisi Ahmed Enverî Efendi ‹bn-i Süleyman el-Ba¤dadî. 1265 (1848). Devletlu Kapudan Hüseyin Pafla’n›n hazine kâtibi el-hac Hayri Efendi’nin k›z› el-hac Veliyüddin A¤a’n›n efli hace Hadice Kâmile Han›m. 1323 (1905). Muhibb-i ehl-i beyt-i Resulullah ve tarikat-i aliyye-i R›fa’iyye’den Defteri Hakani taflra senedat 2. flube baflkâtibi Çil Emin Beyzâde efl-fleyh Hasan Tahsin Bahri Efendi. 1282 (1865). Tarik sikkeli. Sahib-i ehl-i hayrat ve’l-hasenat Safranbolu Sanca¤› dahilinde olan Kazal› Harmanc›k karyeli tarik-i Halvetiye’den fieyh el-hac Ahmed Enverî Efendi. 1328 (1910). fiura-y› Devlet azas›ndan Hasan Vassaf Beyefendi’nin hemflirezâdesi Prizren ceza reisi esbak fiehid-i mazlum Hüsnü Efendi’nin k›z›, Lütfi Bey’in efli Nasib Han›m. 1289 (1872). Paflakap›s›’nda âlî bafl çavuflu elhac ‹brahim Çavufl A¤a. 1347 (1928). Etraf› demir parmakl›kl›. Bak›rköylü Mehmed fievki Pafla. 1295 (1878). Etraf› demir parmakl›kl›. fiehremaneti muhasebecisi Reflad Efendi’nin efli ve k›z› Emine Melek Han›m. Kitâbeleri M›srîzâde Ali R›za imzal›d›r. 1942-7-12. fieyh Hasan Gaybi Büyükuygur. Büyük bir sofada ve Sokollu Ailesi sofas› yan›ndad›r. 1308 (1890). Fes ve madalyon kabartmal›. Berlin sefir-i sab›k› müteveffa Nuri Beyzâde Asakir-i fiahane Mirlival›¤›’ndan mütekaid Mehmed Tevfik Bey. Bestekâr Yesari As›m Ersoy’un kabri. 1. Ada’da ve Nuhkuyusu Caddesi üzerindedir. 1313 (1895). Bab-› seraskerî divan-› muhasebat 3. flube müdiri el-hac Ömer Efendi. Yan›nda, efli Emine Han›m 1314. 1948-1880. Ord. Prof. Dr. Nefl’et Ömer (Pafla) ‹rdelp. (A. Gövsa, Türk Meflhurlar›, s. 190) 1958. General Cafer Tayyar E¤ilmez Pafla. D. 1877. Üsküdar’da, Salacak sahilindeki yal›s›nda vefat etti. Üsküdar Mezarl›klar› el-hac Mehmed Efendi’nin efli Ayfle Hatun. Büyük fesli. Enderun’dan mahrec Haf›z Ali A¤a. Cebecibafl› Sar› Abdullah Pafla’n›n mühürdar›...... (Sicill-i Osmânî, 3/376 Abdullah Pafla) Müderrisîn-i kirâmdan fiamizâde Mehmed Ataullah Efendi. 1167 tarihli flâhideye bak›n›z. Haskan Ailesi Sofas›’n›n sol taraf›nda. Hind Elçisi el-hac Yusuf A¤azâde Sadr-› esbak el-hac Emin Pafla’n›n biraderi Silâhflor-› Hassa’dan....... Emin Pafla, 1183 (1769)’da Edirne’de vefat etti. (Sicill-i Osmânî, 1/409) Güzel tafl ve yaz›. Serbostaniyan-› Hassa kap›c›bafl› Yakub A¤a’n›n efli...... Yakub A¤a, 1173 (1759)’da vefat etti. (Sicill-i Osmânî, 4/649) Kap›c›bafl› Yakub A¤azâdesi Ali Bey. Vak’anüvis Edib Mehmed Emin Efendi Hazîresi: 1971-1909. Avni Dilligil ve Türk tiyatro ve sinema sanatç›s› Nezahat Tanyeri (Dilligil 1916-4. 12. 1986. (Sanatç›lar Ans. s. 97, 277) 1977 Bedi Nuri fiehsuvaro¤lu. Do¤. 1914. Eserleri vard›r. Hazîrede sekiz isim yaz›l›d›r. Nuhkuyusu Caddesi üzerindedir. 1992-1896. Yesari As›m Arsoy. (Y. Öztuna, Türk Musikisi Ans. 1/71) Berkofçal› Ömer Lütfi ve Dramal› Zübeyde Arsoy’un evlâtlar› Yarbay Fehmi Arman’›n efli Emine Hamide Arman. (1895-1971) Caddesi üzerinde olup etraf› demir parmakl›kl›d›r. Tarih k›sm› gömülü olanlar: Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Sipahiler ketebesinden Mehmed H›fz› Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/234) Vefat› 1226 (1811)’den sonrad›r. Kefeki tafl. Sultan Bayezid-i Veli bafl türbedar› Vak’anüvis Edip Mehmet Emin Efendi’nin 1216 tarihli flâhidesi. Nuhkuyusu Caddesi üzerinde, Karacaahmet Mezarl›¤›’nda, 1. Ada’da, mezarl›k duvar›n›n hemen arkas›ndaki sette ve Eski Ekmekçibafl› Soka¤›’n›n karfl›s›ndad›r. Edib Mehmed Emin Efendi’nin kabri, di¤er baz› flâhidelerle beraber, F›nd›kl› Hatuniye Tekkesi Camii hazîresinden buraya getirilmifltir. Edib Efendi tafl› ile etraf›ndaki flâhideler flunlard›r: 1216 (1801). Fesli flâhide. Kitâbesi aynen fludur: Sab›ka Teflrifatî-i Dîvân-› Hümâyun ve Vak’anüvis-i saltanat-› rûz-efzun merhum ve ma¤fur ilâ rahmeti Rabbi’l-gafur el-hac es-seyyid Mehmed Emin Edib Efendi ruhiçün El-Fatiha. (Mehmet Tahir, Osmanl› Müellifleri 3/51) 675 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Vak’anüvis Edip Mehmet Emin Efendi Sofas›. 1248 Cemaziyelâhir 10 (4 Kas›m 1832). Kitâbesi aynen fludur: 1158 (1745). Üsküdar Ustas› Süleyman A¤a’ n›n k›z› Emine Hatun. Silsile-i nesebi hazreti Merkez-i Velayete ittisal ile feyz-yab ve ecille-i Rical-i Devlet-i Aliyye’den sab›ka Re’isü’l-küttab merhum ve ma¤fûrun leh Edib Efendi zâde es-seyyid Süleyman Necib Efendi’nin ruhiçün el-Fatiha. (Sicill-i Osmânî, 3/96) 1180 Cemaziyelevvel 18 (Ekim 1766). Büyük molla sar›kl›. Yeniflehir kazas› Evliyazâde el-hac Ahmet Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/260) 1143 (1730). Cerrah el-hac Mustafa bin elhac Ali. 1184 (1770). Üsküdarî ‹smail A¤a. 1205 (1790). Ocak kethüdas› Ömer A¤a. 1306 Cemaziyelâhir 4 (5 fiubat 1889). Bafl tafl›ndaki kitâbe fludur: Re’isü’l-küttab Süleyman Necib Efendi kerimesi Sadr-› esbak merhum Sar›m Pafla halilesi fierife Fat›matü’z-Zehra Han›m ruhiçün Fatiha. 1306. Ayak tafl› üzerinde ise flu kitâbe vard›r: Sak›n aldanma azizim bu cihan demine “‹rc›î” hükmüne münkaadd›r âhir insan Yazd› giryan olarak Hakk› güher tarihin Fat›ma Han›m’a Cennet ide cây›n Rahman 1306 fî 4 Cemaziyelâhir Sal› Edib Mehmed Emin Efendi sofas› civar›nda gömülü olanlar: 676 1227 Rebiyülevvel 18 (Nisan 1812). Onüç yafl›nda vefat eden Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan sadr-› esbak Said Paflazâde Mehmed Dervifl Beyefendi’nin k›z› Ayflenur Simnal Han›m. 1229 Rebiyülâhir 12 (Nisan 1814). Kâtibî sikkeli. Dergâh-› ali gediklilerinden Karakulak Za’im Ahmed A¤a. 1286 (1869). Rical-i Devlet-i Aliyye’den Reisü’l-Küttab Necib Efendi’nin efli Emine Han›m. Sicill-i Osmânî, 3/96’da flu bilgi vard›r: Necib Efendi 1248 Cemaziyelâhiresinin Üsküdar Mezarl›klar› onunda (Kas›m 1832) öldü. F›nd›kl›’ya (Hatuniye Camii) babas› Midilli Naz›r› Ali Bey ve vak’anüvis Edib Efendi’nin yan›na gömüldü. Lâkin yolun düzeltilmesi s›ras›nda Üsküdar’a nakl edilmifldir. Edib ü tahrir idi. K›z›, Sar›m Pafla’n›n efli Fatma Han›m 1306 Cemaziyelâhirinde vefatla yan›na gömülmüfltür. 1994. Doç. Dr. Fahri Atabey. Zeynep-Kâmil Hastahanesi’ni flimdiki flekliyle ihya eden de¤erli ‹stanbul Belediye baflkan›. Tarih k›s›mlar› gömülü olanlar: Fesli, Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyundan Zecriyyeci-bafl› kâtibi Mehmed ‹zzet Efendi. Bu aileye ait gömülü üç tafl daha vard›r. Kâtibî sikke. Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan sipahiler hulefas›ndan Lala Mehmed H›fz› Efendi. 1205 (1790). Sab›ka Gümüflhane Emini elhac Mehmed Efendi’nin efli fierife Rukiye Han›m. K›z›, Nakfliyye’den fierife Ümmügülsüm Han›m. 1228. 1214 Rebiyülâhir 25 (Ekim 1799). fiat›r O¤lu Salih A¤a’n›n k›z› Fatma Han›m. 1217 (1802). Halebî Sultan Mustafazâde odal›¤› Pesend Kad›n. 1227 Ramazan (Ekim 1812). Sab›ka Valide kethüdas› meflhur Yusuf A¤a’n›n gulam› Mehmed Arif A¤a. 1227 (1812). Kâtibî sikkeli. 64. Cemaat’ten Çolak Osman A¤a. 1233 Receb (May›s 1818). Ahmediye Mahallesi sakinlerinden Dervifl A¤a’n›n efli fierife Habibe Han›m. Yan›nda: 1. Ada - B Bölümü: 1240 Ramazan 18 (May›s 1825). Dervifl A¤a’n›n o¤lu Mehmed R›fat Efendi. Yan›nda; 1155 Rebiyülâhir (Haziran 1742). Tavus kuyruklu ve sar›kl› muhteflem tafl. Mahmud A¤a’n›n efli Emetullah Han›m. Yan›nda; 1242 Rebiyülevvel (Ekim 1826). Dervifl A¤a’n›n k›z› Ayfle Han›m’›n 12 m›sral›, ac›kl› hayat hikâyesini havi tafl› vard›r. 1172 (1758). Sab›ka ‹slâmbol A¤as› Mahmud A¤a. Yeniçeri zabitlerinin büyüklerinden idi. 1237 (1821). Enderun-› Hümâyun Teberdar-› Hassa Çerkeflli el-hac Abdullah A¤a. 1180 (1766). Sütun fleklindeki flâhidesi üzerinde flu kitâbe vard›r: Bî-vefâ çerhin yine zahir olub güher ü lehi Gülflen-i maksûdu itdi bâd-› serdiyle hazan Ya’ni Üçanbarl›zâde zât-› Abdülkadir’i Ka’be Mollas› iken itdirdi ukbâda mekân ‹zzî mahdûmu didi ah ile bir târîh-i tâm Rûh-› Abdülkadir’e Kadir ide kân-› cinân 1180 1238 Ramazan 27 (Haziran 1823). Kafesî destarl›. Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun kalemi kisedar› Mustafa Mukim Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/507) Enderunî Vâs›f civar›ndad›r. Doç. Dr. Fahri Atabey’in kabri. (Sicill-i Osmânî, 3/348) 1182 (1768). Etraf› kesmetafl çevrili set sofa. Paflal›o¤lu el-hac ‹brahim. (Aynen) Yan›nda: 1204 (1789). Paflal›zâde Ahmed A¤a’n›n efli Mahbube Han›m. Yan›nda bir bölümü gömülü muhteflem iki kad›n flâhidesi daha vard›r. 677 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1249 Ramazan 9 (Ocak 1834). Enderun’dan mahrec Mustafa Nazif A¤a. 1269 (1852). Mektubî-i Rumeli hulefas›ndan Senih Efendi’nin efli Hadice Han›m. Senih Efendi meflhur flair olup kabri Çiçekçi Camii hazîresindedir. (‹nal, Son As›r Türk fiairleri s. 1658) 1271 Rebiyülâhir 12 (Ocak 1855). Anadolu Müfliri Abdi Pafla’n›n efli olup do¤um esnas›nda vefat eden Fitnat Han›m. Uzun kitâbesi fiair Senih Efendi’nindir. Her iki kabir Körkap› karfl›s›ndaki yamaçtad›r. 1283 Zilkade (Mart 1867). Fesli, Miralay elhac Eyyüb Sabri Bey. Burada bu aileye mensup befl han›m flâhidesi vard›r. 1285 (1868). Adliye Camii (Üsküdar) bafl imam› ve Ayazma Mektebi hocas› el-hac Edhem ‹brahim Efendi. Etraf› demir parmakl›kl› hazîrede dört flâhide vard›r. Enderunî Vâs›f Efendi’nin flâhidesi. 1240 (1824). Enderunî Vâs›f Efendi. Sikkesi düflmüfl, flâhidesi yerinden ç›kar›larak bir a¤aca dayanm›flt›r. ‹brahim A¤a Yolu üzerinde, mezarl›k duvar›n›n hemen arkas›nda ve fiehitlik Kap›s›’ndan 76 ad›m ileridedir. Keçecizâde ‹zzet Molla’n›n haz›rlad›¤› kitâbesi fludur: Mir Vâs›f dem-i fevtinden olunca âgâh Yakd› âsâr›n› da can-› ehibba gibi âh Azm-i divan-› Huda eyleyene âsând›r Ya’ni mecmua de¤il eylese dünyay› tebâh Düflmen-i flöhret imifl elhak o dervifl-nihâd Bu kadar olsa olur mahv-i vücut eyvallah ‹ki cevherden ay›rd› bizi bir günde felek Diyelim haflre kadar kang› birine eyvah Baksana gülfleni efkâr›n› k›ld› sûzân Eylemifl ba¤-› fenâdan ne kadar istikrâh Enderun’dan an› itmifldi ç›ra¤-› hass› Hâcegân zümresine mülhak idüb flâhenflâh fiu’ârâ matem idüb yazd› mücevher tarih Ruh-› Osman’a ide Vâs›f’› terfîk ‹lâh Ruhiçün El-Fatiha 1240 (Sicill-i Osmânî, 3/396; Keçecizâde ‹zzet Molla Dîvân›, matbu, Tarihler k›sm›, s. 4; ‹lmiye Salnamesi 1334, s. 575; S. N. Ergun, Mezar Kitâbeleri, s. 22) 678 1291 (1874). Etraf› parmakl›kl›. Sultan Bayezid-i Veli türbedar› Haf›zu’l-Kur’an Ahmed Efendi. 1291 (1874). Nefis yaz› flâhide. Teflrifat-› Dîvân-› Hümâyun kisedar› merhum Mehmed Emin Fikri Efendi’nin efli fiefike Han›m. 2 Rebiyülevvel. 1296 Rebiyülâhir 7 (Nisan 1879). Tarikat-i Kadiriyye’den Kasidecizâde Mehmed fiakir Efendi’nin o¤lu el-hac Ahmed Nüzhet Efendi. Bu ailenin Kad›köy, Kazasker mevkiinde camileri vard›r. 1298 (1881). Maliye evrak müdürü Tevfik Bey’in k›z› Muhibbe Han›m. Yan›nda; 1318 (1900). Tarikat-i Aliyye-i Mevleviyye’den ve Rical-i Devlet-i Aliyye ûlâ eshab›ndan Maliye evrak müdürü Tevfik Bey. 1318 (1900). Lazistan Sanca¤› Arhavi Nahiyesi eflraf›ndan tüccar Batumzâde Ali Kemal Efendi ibn Hac› Osman Efendi. Yan›nda; 1333 (1914). Batumzâde Ali Faik Efendi’nin Üsküdar Mezarl›klar› k›z› Makbule Han›m’›n ve, 1333 (1914). Batumzâde Ali Faik Efendi bin Hac› Mustafa Efendi’nin kabirleri vard›r. Yan taraf›nda Kefelizâdeler’in sofas› vard›r ki, set üzerinde olup etraf› demir parmakl›kl›d›r. 1320 (1902). Teftifl-i askerî komisyonu azas› Ferik ‹shak Cevdet Pafla’n›n k›z› Vasfiye Rabia Han›m. 1322 (1904). fiubat 1324. Tophane-i Âmire meclis azas› Mirliva Mehmed Cevdet Pafla. 1323 (1905). Saray-› Hümâyun hattab emini el-hac Yusuf Pertev Efendi’nin efli Emine Sar›m Han›m. 1325 (1907). Sudûr-› azamdan fiem’i Molla torunu cinayet mahkemesi zab›t kâtibi Mehmed Ferid Bey. fiem’i Molla’n›n Aksaray’da bir camii vard›r. Kabri Üsküdar’da Toptafl› Camii hazîresindedir. 1326 (1908). Merhum Mustafa Ali Pafla’n›n k›z› müteveffa Hüsnü Pafla’n›n efli Ayfle Samiye Han›m. 1333 (1914). Çok uzun kitâbe. Asakir-i fiahane baytar› Miralay Hamid Bey. 1912 Balkan Harbi Hadimköy cephesi müdafii Fatih F›rkas› kumandan› Mustafa Remzi Pafla. 1346 fievval (Nisan 1927). Etraf› dökme demir parmakl›kl›, çelenk kabartmal› ve dikilitafl gibi flâhide, sandukas› som mermer olup etraf› mermer korkulukludur. Bu yüksek flâhideyi ‹brahim A¤a Bulvar›’ndan dahi görmek mümkündür. Kitâbesi fludur: Firdevs-afliyan Sultan Abdülhamid Han-› / sâni Hazretlerinin dördüncü ikbali Fat›ma Han›m. fiiflli Etfal (Çocuk) Hastahanesi, bu Han›m’›n Hadice Sultan adl› k›z›n›n vefat› üzerine Sultan Abdülhamit taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. (Ayfle Osmano¤lu, Babam Abdülhamid, s. 34-35, 234; H. fiehsuvaro¤lu, As›rlar Boyunca ‹stanbul, s. “Sultan Abdulhamid Han-› sâni hazretlerinin 4. ikbali Fat›ma Han›m. 1346 fievval / 1928 Nisan”. 679 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar ilerisinde ve fiehitlik Camii yolu üzerindedir. Yan›nda, Ressam Hoca Ali R›za Bey’in o¤lu Yüksek Mimar Mehmed Nas›r Çizen’in (1893-1973) kabri vard›r. 1350 (1936). Demir parmakl›kl›. Mülâz›m-› evvel Kavakl› Ahmed Paflazâde Ahmed Bey. 1939 Orgeneral Yakub fievki Subafl›. ‹stiklal Harbi kumandanlar›ndand›r. Do¤umu 1876. 1952 Mekteb-i Harbiye ders naz›rlar›ndan Yanya Müdafii ve Çanakkale Muharebeleri’nde kolordu kumandan› Esat Pafla. (Bkz. Esat Pafla’n›n Çanakkale An›lar›, ‹stanbul, 1975) 1928 A¤ustos 4. Etraf› demir parmakl›k ile çevrilmifl olup Sultan Abdülhamit’in dördüncü ikbali Fatma Han›m sofas›n›n yan›ndad›r. Burada iki kabir vard›r: Çanakkale Muharebeleri’nde Kolordu Kumandanl›¤› yapan Esat Pafla’n›n kabri. 146; Ç. Uluçay, Padiflahlar›n Kad›nlar› ve K›zlar›, s. 176, 182) 1925 Lâhit. Mabeyinci Mehmet Emin Bey. Do¤umu: 1854. 1930 Üsküdarî Ressam Ali R›za Bey (Hoca). Çarda¤› and›ran türbesi, fiehitlik Kap›s› “Vüzeradan Kütahyal› Hac› Ali Pafla kerimesi Sadr-› esbak Abdurrahman Pafla hemfliresi, Urfa Mutasarr›f› Süleyman Bey’in efli Hace Havva Han›mefendi.” (Sicill-i Osmânî, 3/575 Ali Pafla. öl. 1296 Kütahya) 1929 Mart 27. Cennetmekân Abdülhamid Han-› sâni Hazretlerinin Sarayl›lar›ndan Bicandil Kalfa. Bestekâr Kanunî Hac› Arif Bey O¤ullar›: fiehitlik Kap›s›’ndan 20-25 ad›m ileride, sa¤da ve yol kenar›ndad›r. 1964. 1. 3. Bestekâr Zeki Arif Ataergin. 1964. 4. 28. Nasuhî Ataergin. 1968. Zekâi Ataergin. Do¤umu 1310. 1969 Huriye Seniye Ataergin. Do¤umu 1316. 1971. 6. 28. Dr. Sadi Ataergin. 1984. 12. 3. ‹kbal Ataergin. Bestekâr Kanunî Hac› Arif Bey o¤ullar› kabri. 680 1985. 1. 4. Sabuhi Ataergin. Do¤umu 1926. (Bkz. Y. Öztuna, Türk Musikisi Ans. 1/67 Hac› Arif Bey, 1/78 Zeki Arif Ataergin; ‹nal, Hofl Sada s. 73) Üsküdar Mezarl›klar› Ressam Üsküdarl› Hoca Ali R›za’n›n aç›k türbesi. 1. Ada - C Bölümü: 1085 (1674). Dikdörtgen prizmas› fleklinde tafl. Kitâbesi alt› s›ra halinde haz›rlanm›fl olup oniki m›srad›r ve: Göçüb Aflç› Ali A¤a fenâdan Beka’da ana Firdevs ola ihsan 1282 fievval 9 (fiubat 1866). Belgrad Kalesi topçu binbafl›s› Ali A¤a ve o¤lu 1318 (1900) Mehmed Zihni Efendi. Do¤umu 1246. 1293 (1876). Fesli ve arma kabartmal›. Muzika-i Hümâyun zabitan›ndan Ahmed Enver Efendi’nin damad› Arabgirî Kola¤as› Abdülkadir Efendi. diye bafllamaktad›r. 1170 (1756). 53. bölük mütevellisi Bekir A¤a. 1190 Safer (Mart 1776). Sarayl› Cihanflah Hafize Kad›n. 1195 (1781). Mihriban Sultan müezzin bafl›s› Osman Efendi. 1196 (1782). Sahhaf el-hac Mehmed Efendi. 1207 (1792). Rüstem Pafla câbîsi el-hac Mahmud A¤a. 1220 Zilkade 18 (fiubat 1806). Himmetî Efendizâdeler’in dad›s› Kad›köylü Zaim Mustafa A¤a’n›n efli Mahbube Kad›n. 1195 fiaban 11 (A¤ustos 1781). Mektubî-i sadr-› ali Osman Efendizâde Ahmed Rüfldi Efendi. 1. Ada C Bölümü’nde Aflc›bafl› Ali A¤a’n›n muhteflem flâhidesi. 681 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1311 (1893). Kafl›kc› fieyh Halim Efendi’nin o¤lu asakir-i süvari yüzbafl›l›¤›ndan emekli ve tarik-i R›faiyye’den fieyh Ahmed Efendi. 1321 (1903). Toygar fleyhi Ahmed Efendi’nin efli Fatma Han›m. 1328 Cemaziyelâhir (Haziran 1910). Etraf› parmakl›kl›. Hazreti Hüdâyî (k.s.) postniflîni efl-fleyh Ruflen Efendi’nin hafidesi merhum Mustafa Ferid Bey’in k›z› Asakir-i Osmaniyye kaimmekamlar›ndan Ahmed Rak›m Bey’in efli Ayfle Binnaz Han›m. 1329 Zilhicce 18 (Aral›k 1911). M›z›ka-i Hümâyun yüzbafl›s› Çerkes Mehmed Cafer Bey. 1348 (1929). Etraf› muhkem demir parmakl›kl›. Sütun flâhidenin yaz›s› nefistir. “Yâ Hû rical-i Kadiriyye ve Üveysiyye’den es-seyyid efl-fleyh ‹brahim Ekmeleddin Edhem Efendi (k.s.) Hazretlerinin kabri flerifleridir.” Veladetleri: 1285 (1868) Sinn-i âlileri: 63 ‹rtihali: 1348 1944 fiekerci Hasan Alptekin. Do¤umu 1892. Üsküdar’›n en meflhur flekercisi idi. 1944 fiekerci Hasan Alptekin Efendi’nin efli fierife Alptekin. 1959-1875 fieyh Ekmeleddin Efendi’nin ayak taraf›nda, Kadirî ve Üveysî Tarikat› bendelerinden Süleyman ‹zzettin Asaf fiengül Dede. 1. Ada - D Bölümü: 1012 (1603) Dergâh-› Ali Çavufllar›’ndan Hüseyin Çavufl. 1013 (1604) Hekim Hasan. Çeflme civar›ndad›r. 1144 (1731) Hattat ‹smail Zühdü Efendi. Kabri, Miskinler Tekkesi civar›ndad›r. fiâhidesi üzerindeki fliir, Küçük Çelebizâde fieyhülislâm ‹smail As›m Efendi’nin olup, Kâtipzâde Mustafa Efendi hatt› ile yaz›lm›flt›r. Kitâbe fludur: Dirigâ fenn-i hatt›n fleyhi Zühdi gitdi dünyâdan Ki ân›n rütbesine olmam›fld›r bir Dede vâs›l Muhakkak sülüs ve nesihin bâm cerhe eyledi ta’lik E¤er resm-i hurûf olduysa ol arfldan nâzil Düflüb kürsii s›hhatden nizâm-› satr-› a’zâs› Ân›n islâh’› harf-i illeti çün oldu pek müflekkel Siyeh câme giyüb hâme-i devât oldu dehen-beste Periflân oldu evrâk› gibi efkâr-› ehl-i dil Mihâfetle olub manendei nâl kalem cismi Miyân-i hâbenâ-gân kubûre olucak dâhil Bu tarihi utarid yazd› Âs›m safhai çerhe Ola Hattat ‹smail Zühdi’ye cinân menzil Kabrinin yan›nda üstad›, Anberizâde ‹mam Dervifl Ali Efendi’n›n kabri vard›r ki, 1128 (1716) tarihlidir. Marmara sur kap›lar›ndan Ah›rkap›s› kitâbesi ‹smail Zühdü Efendi’nindir. (Müstakimzâde, Tuhfetül-Hattatîn, s. 119-120, 338; Habibi, Hat ve Hattatîn, s. 99; fievket Rado, Türk Hattatlar›, s. 134) 1160 (1747) Zaim Osman A¤a ve do¤um s›ras›nda vefat eden k›z› Fatma Han›m’›n günefl flual› ve sark›tl› flâhidesi. 1176 (1762) Bosnevî Ali Bey. 1178 (1764) Bosnevî Feyzullah A¤azâde Ali Efendi. 1179 (1765) El-hac Ahmed A¤a. 1179 (1765) Miskinler Tekkesi Çeflmesi sa¤›. Süleyman Bey’in efli Çarpasl› Hasan A¤a’n›n k›z› Ayfle Han›m. 1033 (1623) (Okunmaz halde) Ali. 1047 (1637) Ruznameci ‹brahim Efendi (Sicill-i Osmânî, 1/102). ‹stanbul’da 10 adet çeflmesi vard›. (Ayvansarayî, Mecmua-y› Tevarih, Haz. F. Derin- V. Çabuk, s. 311) 1129 (1717) Küçük flâhide. Miskin Dede. 682 1181 Receb 26 (Aral›k 1767) Hâzâ kabri eflfleyh el-hac ‹brahim Efendi. Yan›nda, 1193 (1779). Emr-i emir-i miran-› deryadan Lâle Mehmed Paflazâde Salih Pafla’n›n dayesi fieyh Kalyoncu el-hac ‹brahim Efendi’nin efli Saliha Kad›n. (Sicill-i Osmânî, 3/209). Atâ Efendi Sofas› arkas›ndad›r. Üsküdar Mezarl›klar› 1184 Cemaziyelevvel (A¤ustos 1770). Mektubî-i sadr-› âli hulefas›ndan Cizye muhasebecisi fiami es-seyyid Hüseyin Efendi’nin ye¤eni es-seyyid Hüseyin Efendi. 1192 Zilhicce 5 (Aral›k 1778) Nefis yaz›. Hace Hadice Hatun. Alaca Hamamc›s›. 1184 fievval 12 (Ocak 1771) Kâtibî sikkeli. Asitane gümrü¤ü baflkâtibi, muhibb-i ulema el-hac Salih Efendi. 1197 (1783) Niflanc› Abdullah Efendi’nin damad› Nakibü’l-eflraf R›za Efendizâde Müderrisîn-i kiramdan es-seyyid el-hac Mehmed Hasib Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/397-398 R›za Efendi) 1184 (1770) Dergâh-› ali Baruthane ustas› Hasan A¤a. 1189 Sad. 25 (27 Nisan 1775) Mezarl›k duvar› arkas›nda. Kafesî destarl›. Niflanc› Abdullah Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/385386) Amedci diye ünlü idi. 1190 (1776) Nurufer Han›m. Uzun kitâbesinde kimin nesi oldu¤u yaz›l› de¤ildir. 1190 (1776) fieyh el-hac Hüseyin A¤a. 1191 (1777) Sadr-› esbak Hekimbafl›zâde Ali Pafla’n›n bafl çuhadar› el-hac ‹brahim A¤a. 22 Ramazan Saat 2. Saat yaz›l› yegâne taflt›r. Eski ‹brahima¤a Yolu. 1193 (1779) Kazanîzâde el-hac Mustafa A¤a. 1197 fievval (Eylül 1783) Bafl Yemifl gümrükcüsü E¤inli Hac› Mehmed A¤a. 1199 (1784). Sab›ka Selânik Kazas› Monlac›kzâde Ahmed Muhtar Efendi’nin o¤lu Müderrisîn-i kiramdan Mehmed Mes’ud Efendi (Sicill-i Osmânî, 4/348) 1201 (1786) Kafesî destarl›, Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan el-hac Musa Efendi ibn-i fieyh Hüseyinzâde. (Sicill-i Osmânî, 4/524) 1201 gurre-i Muharrem (24 Ekim 1786). Ba¤dad kap› kethüdas› ‹brahim Efendi’nin 683 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar hemfliresi ve ‹bflir A¤a’n›n annesi Havva Hatun. 1202 (1787). ‹smet-penah Mihriflah Sultan dad›s› Çeflmiafet Hatun. 1205 (1790). Halil Kapudan›n efli Hafize Hatun. 1206 Safer (Ekim 1791). Bu fânide bulmad›m hiç rahat ‹htiyar itdim an›n çün rihleti Kimse gülmez kimse dahi gülmiye Zevkine de¤mez cihân›n mihneti. Sultan Abdülhamid Efendimiz’in ‹kinci hazinedâr-› flahâne Ahmed Bey’in halilesi Dilnüvaz Hatun Üst yola yak›n bir yerdedir. 1206 Rebiyülâhir 4 (Kas›m 1791). Zerrinbafl. Hane-i Hassa-i fiahane’den Seyyid Ahmed. 1207 (1792). Kuru Osman Efendi’nin efli flehide Rukiye Han›m. 1207 Muharrem 29 (A¤ustos 1792). Kafesî destarl›. Son vazifesi matbah eminli¤i olan Küçük ‹brahim Efendi. (Sicill-i Os- Alo Pafla’n›n 1213 (1798) tarihli flâhidesi. 684 mânî, 1/141) Çeflme arkas›nda ve Ali Pafla’n›n sa¤ taraf›ndad›r. Tafl› ve hatt› nefistir. 1209 Safer 5 (Eylül 1794). Kafesî destarl›. Hâcegân-› divan-› hümâyundan KahveciBafl›zâde Tersane-i Âmire emini Ömer Sahib Efendi (Sicill-i Osmânî, 3/595). 1211 (1796). Küçük ‹brahim Efendi’nin o¤lu Dervifl Mustafa Efendi. 1213 Cemaziyelevvel 10 (20 Ekim 1798). Kallavîli bafl flâhide. Alo Pafla. Kabri, Karacaahmet Türbesi civar›nda, trafo hizas›nda ve köflede iken, 1917’de yolun düzeltilmesi s›ras›nda buraya nakledildi. Pafla’n›n Kütahya’da güzel bir camii vard›r. Söz dinlemez hale geldi¤inden serasker Küçük Hüseyin Pafla taraf›ndan tabanca ile öldürüldü. (Cevdet Tarihi, Sabah Gazetesi Yay. 6/418; Sicilli Osmânî, 3/551; Uzunçarfl›l›, Anadolu Kitâbeleri) 1215 Cemaziyelâhir (Ekim 1800). Kafesî destarl›, Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyundan Muhsinzâde Mühürdar› sab›ka Harameyn muhasebecisi el-hac Osman Naim Efendi (Sicill-i Osmânî, 3/437). Üsküdar Mezarl›klar› Reisu’l-et›bba Mustafa Mesut Efendi ve annesi fierife Hadice Han›m’›n flâhideleri. 1220 (1805). Câbîzâde Mustafa A¤a-y› zat-› Âliflan’›n zevcesi Ümmügülsüm Han›m. ke-i Mükerreme es-seyyid Mustafa Mes’ud Efendi ve annesi, 1221 Safer 8 (27 Nisan 1806). Kapudan-› Derya Kaymak Mustafa Paflazâde ‹smail Bey’in k›z› ve sadr-› Anadolu es-seyyid ‹brahim Beyefendi’nin efli hace Rukiyye Han›m. (Sicill-i Osmânî, 1/143 ‹brahim Bey; 4/423 Kaymak Mustafa Pafla) 1224 M. gurre (fiubat 1809) fierife Hadice Han›m. 1222 Rebiyülevvel 3 (11 May›s 1807). Sultan Mustafa Efendimiz’in ma’cuncusu el-hace R›zayî Kad›n. 1228 Cemaziyelâhir (Haziran 1813). Dergâh-› Âli kap›c›bafl›lar›ndan hâlâ hassa fiahincibafl› Mehmed Arif A¤a. 1240 fievval 13 (May›s 1825). Erenköylü Kocamano¤lu Mehmed A¤a. 1244 (1828). fiahin Pafla’n›n ye¤eni el-hac Ataullah Efendi. 1245 (1829). Tunusba¤›’nda bende-i Abdülkadir el-hac fieyh Halil Efendi’nin k›z› fierife Ümmülhayr Han›m. 1228 (1813). Efli Tuliflems Han›m. 1249 Ramazan 7 (Ocak 1834). Esbak Rumeli valisi Koca Hakk› Pafla’n›n annesi Emine Hatun. 1228 (1813). Dergâh-› ali kap›c›bafl›lar›ndan sab›ka matbah emini Küçük ‹brahim Efendi’nin damad› ‹bifl A¤a’n›n o¤lu Es’ad Bey. (Sicill-i Osmânî, 1/188) 1251 (1835). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan sab›ka Girit Defterdar› Mehmed Rag›b Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/360) 1228 Zilhicce 15 (Ekim 1813). Simkeflhane Naz›r› Abdullah Efendizâde Mehmed Emin Efendi. 1252 (1836). ‹smail Efendi’nin efli Cezbedil Han›m. 1271 (1854). Mehterbafl› Ali A¤a. 1236 Muharrem 13 (Ekim 1820). Lâhit ve nefis yaz›. Cennetmekân Nu’man Efendizâde esbak reisu’l-et›bba bâ paye-i Mek- 1282 (1865). Tarikat-i Aliyye-i Nakflibendiyye meflayihinden Müniba Beyefendi. 685 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1289 (1872). Telhis-i esbak-› flehir Memifl Efendi (Sicill-i Osmânî, 4/514) Efli Hadice Han›m’›n kabri de yan›ndad›r. Kitâbesi 10 s›rad›r. Sadrazamlar›n istek ka¤›tlar›n› özetleyerek padiflaha sunan kimselere Telhisî denirdi. 1294 (1877). Fesli, Bahriye fleflhanesi kaimmakam› Salih Bey. 1295 (1878). Hazine-i Hassa-i fiahane muhasebecisi Ataullah Efendi’nin efli Saliha Hesna Han›m. 1297 (1880). Sütun flâhide. 21 yafl›nda vefat eden Paflazâde Mir Kâmil Bey. 1298 Rebiülevvel 12 (fiubat 1881). Girid Defterdar› Mehmed Rag›b Efendi’nin o¤lu Dîvân-› Hümâyun ve mektubî-i sadr-› ali kaleminden neflet ederek fiehremaneti Meclisi ve muhacirîn komisyonu Kaptan-› derya Mehmet Ali Pafla’n›n ilk efli Nurikevser Han›m’›n flâhidesi. azas› Mehmed Re’fet Ma’il Bey. Do¤umu 1240 (1824). 1298 Rebiyülevvel 4 (fiubat 1881). Girid f›rka-i askeriyyesi kumandan› Ferik ‹brahim Edhem Pafla’n›n annesi Fatma Han›m. (Sicill-i Osmânî, 4/843 ‹brahim Edhem Pafla; Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, s. 774) Nefis hat Abdullah imzal›d›r. Serasker Nam›k Pafla Hazîresi bahsine bak›n›z. 1299 (1882). Telhis-i evvel el-hac Mehmed Memifl Efendi’nin o¤lu, Devletlu Kemaleddin Efendi Hazretlerinin lalas› Raif Bey. Yan›nda gömülü bir tafl üzerinde, “Mabeyn-i Hümâyun Telhisbafl› el-hac Hüseyin” diye yaz›l›d›r. Kemaleddin Efendi Sultan Abdülmecit’in o¤lu idi. (Gültekin Oransay, Osmanl› Devletinde Kim Kimdi s. 199). 1304 (1886). “Sadr-› esbak Mehmet Ali Pafla’n›n halilesi / Nurikevser Han›m’›n ruhiçün Fatiha” Bu yaz›n›n üzerinde dört m›sral› bir fliir vard›r. Muhteflem tafl üzüm salk›ml› asma kabartmal›d›r. (Sicill-i Osmânî, 4/298). Mehmet Ali Pafla, 1261 (1845)’te Adile Sultan ile evlendirildi ve 1285 (1868) tarihinde de öldü. Nurikevser Han›m’dan Edhem Pafla ile bir k›z› olmufltur. Annesinin kabrini yapt›rd›¤› s›rada Edhem Pafla, bu civarda bir de kuyu açt›rm›flt›r ki, bugün de mevcuttur. 1306 (1888). Demir parmakl›kl›. Mamuretü’lAziz’li (Elaz›¤) ve ‹mam Zeynelabidin neslinden Seyyid Mahmud Efendi. 1310 (1892). Etraf› parmakl›kl›. Hazine-i Hassa-i fiahane muhasebecisi Ataullah Efendi. 1320 (1902). Merhum Ahmed Muhtar Efendi’nin k›z› ve Re’fet Ma’il Bey’in efli Lütfiye Han›m. 1324 fievval 3 (20 Kas›m 1906). Hazine-i Hassa-i fiahane kuyudat kalemi müdürü rütbe-i ula ricalinden Ahmed Rag›b ibn Ra’fet Ma’il Bey. 1326 (1908). Sütun tafl yerde. fiura-y› Bahriye 686 Üsküdar Mezarl›klar› reisi ve Bahriye Mirlivas› Ahmed Rahmi Beyzâde Ferik Raflid Pafla. 1330 Teflrinievvel 5 (1912). Sokollu ahfad›ndan merhum Hakk› Pafla’n›n k›z› Görice Mutasarr›f› fiükrü Pafla’n›n efli Rukiye Han›m. 1913 Musahibzâde Celal Bey’in k›z› Ganime Vildan. Do¤umu 1324 (1906). Ayn› kabir; 1959 Haziran 2. Musahibzâde Celal Bey’in efli Sarayl› Nikteristan Han›m. D. 1290 (1873). 1959 Temmuz 20. Musahibzâde Celal Bey. Do¤umu 1870. Tafl›n arka taraf›nda “Musahibzâde Ailesi olarak, Bestekâr Musahib fiakir A¤a ve di¤er baz› isimler yaz›l›d›r. 1945 Mithat Cemal Kuntay’›n efli Naile Kuntay. Do¤umu 1895. Yan›nda, 1956 Mithat Cemal Kuntay. Do¤umu 1885. Mithat Cemal; Türkün fiehnamesi (fliir), Üç ‹stanbul (roman), Mehmed Akif (biyografi), Nam›k Kemal (biyografi) gibi bir çok ünlü eserin yazar›d›r. “Ey yolcu, burada bir kar› koca ölümden sonra da beraber yafl›yor ‹kisine bir Fatiha yeter.” yerde. Kitâbesi 12 m›srad›r. “Müfti-i Asr” Dürri Mehmed Efendi. (A. Altunsu, Osmanl› fieyhülislâmlar›, s. 125) Miskinler Tekkesi Çeflmesi’nin sol ilerisinde ve çukur bir mahalle toplanm›fl flâhideler: 1210 (1795). Ayaktafl› üzüm salk›ml› asma kabartmal›d›r. ‹slâmbol Kad›s› ‹shak Efendizâde Ahmed Muhtar Efendi’nin cariye-i menkuhas› Hace Esma Kad›n. (Sicill-i Osmânî, 1/327 Monlac›kzâde ‹shak Efendi). fieyhülislâm Dürri Mehmet Efendi’nin 1149 (1736) tarihli flâhidesi. Miskinler Tekkesi sol gerisindeki hazîre. 1967 Ressam Fikret Mualla. Do¤umu 1903. 1967 Gazeteci As›m Us. Do¤umu 1883. Tarih K›sm› gömülü olanlar: Nu’man Beyefendi’nin k›z› sadr-› esbak merhum Hüseyin Paflazâde Haydar Bey’in efli fierife Nesibe Han›m. Nu’man Bey, Do¤anc›lar Camii’nin ikinci bânisidir. (Bu bahse bak›n›z.) ‹stable-i Âmire Naz›r› Hac› Edhem Efendi. 1349 Muharrem (Haziran 1930). Kastamoni eflraf ve sab›k mebuslardan Salim Efendizâde Ahmed fiükrü Bey. 1149 (1736). Sütun, üst yola çok yak›n bir 687 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1242 Cemaziyelevvel 19 (19 Aral›k 1826). Kallâvîli muhteflem flâhide. Sadr-› azam Ali Pafla. (Sicill-i Osmânî, 3/560; Merâk›d, s. 36) Kitâbesi on m›srad›r. 1244 Cemaziyelevvel 23 (Aral›k 1828). Molla kavuklu. fieyhülislâm Dürrizâde Abdullah Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/396) Kitabesi fludur: “Def’a-i sâniye meflîhat-i / ‹slâmiyye’den münfas›len veda’i /âlem-i fani ve azm-i beka-i / câvidâni iden Cennet-mekân / firdevs-afliyan merhum / ve ma¤furünleh Dürrizâde / es-seyyid Abdullah Efendi Hazretlerinin / ruh-› flerifleri çün el-Fatiha.” Rumeli Kazaskeri Ahmet Muhtar Efendi’nin flâhidesi. 1226 (1811). Büyük molla sar›kl›. Sadr-› Rumeli ve reisü’l-ulema Mollac›kzâde ‹shak Efendi’nin o¤lu el-hac Ahmed Muhtar Efendi (Sicill-i Osmânî, 4/348). 1229 gurre-i M. (24 Aral›k 1813). Kâtibî sikkeli. Haf›z Hüseyin Efendi. 1244 Ramazan 17 (Mart 1829). fieyhülislâm-› esbak Dürrizâde Abdullah Efendi’nin o¤lu Mekke-i Mükerreme kad›s› Mehmed fierif Efendi’nin efli Naile Kad›n. 1257 Rebiyülâhir 15 (Haziran 1841). fieyhülislâm Dürrizâde Abdullah Efendi’nin efli Ayfle Zîba Kad›n. 1263 Rebiyülevvel 11 (27 fiubat 1847). Sütun flâhide. Rical-i Devlet-i Aliyye-i rütbe-i vâlâdan hâlâ Niflanc› Ahmed Nureddin Efendi. ‹dmanc›lar Üstad› Ali Faik Üstünidman Sofas›: Miskinler Tekkesi mevkiinde ve meflhur ‹sa A¤a Çeflmesi’nin arkas›ndad›r. Faik Bey, ilk spor ve beden e¤itimi hocas› olup bu hususta iki eser yazm›flt›r. 1943 y›l›nda doksan yafl›nda oldu¤u halde vefat etti. (‹stanbul Ans. 10/5494) 1289 (1872). ‹stable-i âmire bafl kâtibi Hac› ‹brahim Efendi’nin efli Cemile Han›m. 1291 (1874). Asakir-i flahane mirlivas› el-hac siyahî Ahmed Bey. 1292 (1875). Emine Han›m. (Yaz› bu kadard›r.) Sadrazam Ali Pafla’n›n 1242 (1826) tarihli flâhidesi. 688 1294 (1877). Maliyeden Ahmed Efendi’nin efli Saray-› Hümâyun’dan ç›kma Fesler Han›m. Üsküdar Mezarl›klar› 1301 (1883). ‹stable-i âmire baflkâtibi Hac› ‹brahim Efendi’nin k›z› miralay siyahî Ahmed Bey’in efli Hadice Fitnat Han›m. 1305 (1887). ‹stable-i âmire baflkâtibi Hac› ‹brahim Efendizâde Ahmet Efendi. 1318 Kanunisâni 18 (1902). Bahriye Naz›r› Moral› ‹brahim Pafla’n›n efli ve Bahriye Ferikleri’nden Pirî Pafla’n›n k›z› Zehra Han›mefendi. (Sicill-i Osmânî, 1/165 ‹brahim Pafla) 1331 Kanunisâni (1915). Maliyeden Ahmed Nefl’et Efendizâde Mehmed Mes’ud Bey. Ali Faik Bey’in babas› idi. 1333 (1915). Mes’ud Bey’in efli Hadice ‹sfendiyar Han›m. Faik Bey’in efli, Mora Hanedan›’ndan ‹brahim Pafla’n›n k›z› Hoççan›m. 1943 Ali Faik Üstünidman. Düyûn-› umumiye muhasebecisi Mes’ud Bey’in haremi idmanlar üstad› Ali Faik Bey’in valideleri Lalidûr Han›m. Sofada sekiz sütun flâhide ve üç kitâbe vard›r. * * * 1231 (1816). Zerrinbafl sikkeli. Hazine-i Hümâyun a¤alar›ndan Hattat Ahmed. 1238 Safer 5 (22 Ekim 1822). Kafesî sikkeli ve tu¤ra kabartmal›. Haremeyn muhasebecisi Osman Naimi Efendizâde. Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan ‹brahim Müniba Efendi. 1215 Cim. tarihine bak›n›z. (Sicill-i Osmânî, 4/517-518) 1243 (1827). Rical-i Devlet-i Aliyye’den ser çavuflan-› esbak, Kesriyelizâde Nu’man Beyefendi’nin necl-i necibleri hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun mektubî-i sadr-› âli hulefas›ndan es-seyyid Mehmed Es’ad Beyefendi’nin zevcesi Fat›ma Piyale Kad›n. 21 Ra. (Sicill-i Osmânî, 4/571 Nu’man Bey; Cevdet Tarihi, Sabah Gazetesi Yay. 6/183) 1263 Rebiyülevvel 11 (27 fiubat 1847). fieyhülislâm Dürrizâde Abdullah Efendi’nin flâhidesi. 689 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Hey meded bulunmad› emr-i iznin bir çaresi Âkibet bildim tekmil imifl me¤er kim va’desi Nice ruhanî ve cismanî tedbir etdiler Gelse Lokman bilenin dolmufl ecel peymânesi Lutf›n ile yâ Hüda k›l meskenim ba¤-› cinân Dâr-› dünyada gezerken gül gibi nazik tenim Ans›z›n ecel geldi ki, vermedi emn ü amân. Rical-› Devlet-i Aliyye-i rütbe-i vâlâdan hâlâ Niflanc› merhum ve ma¤furunleh Ahmed Nureddin Efendi ruhiçün el-Fatiha. Miskinler Tekkesi Çeflmesi arkas›nda idmanc›lar üstad› Ali Faik Üstünidman’›n kabir tafl› ve kitabesi. 1270 fi›n. 26 (1853). ‹ki yüzünde de yaz› olan sütun flâhide. Kethüda kalemi hulefas›ndan ve Mabeyn-i Hümâyun Cenab-› fiahane kâtiblerinden ve Meclis-i Vâlâ-y› Ahkâm-› Adliyye âzas›ndan ‹brahim Edhem Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/314) 1273 (1856). Alo Pafla yan›nda. Bal›kpazar›’nda ya¤c› hac› Ali A¤a. Bunun yan›nda ve civar›nda 15 kadar flâhide vard›r. Ço¤u bakkalbafl› veya pazarc› esnaf›na aittir. 1274 (1857). Kapua¤as› Mahmud A¤a Camii imam› Hasan Efendi’nin efli Süleymaniye fieyhi Ali fiükrü Efendi’nin kay›n validesi Zeliha Han›m. 1287 (1870). Hazine-i Hassa-i fiahane muhasebecisi Ata Efendi’nin o¤lu Hazine-i Celile ketebesinden Mehmed R›za Bey. 1290 (1873). Nurifer Han›m. 1286 (1869). H›rka-i Saadet hadimlerinden Haftan A¤as› el-hac ‹brahim Kâmil Efendi. ‹dmanc›lar üstad› Ali Faik Bey Aile Sofas›. 690 1291 Rebiyülâhir 18 (Haziran 1874). Sikke kabartmal›. Tarikat-i aliyye-i Nakfliben- Üsküdar Mezarl›klar› diyye ve Kadiriyye fukaras›ndan Hazine-i Celile-i maliye tahsilât memuru Rical-i Devlet-i Aliyye’den es-seyyid Mehmed Emin Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/435) 1293 Muharrem 24 (fiubat 1876). Kudema-y› vükela-y› fehamdan Koca Hakk› Paflazâde Hüdavendigâr Valisi Ahmed ‹zzet Pafla. Kitâbe M›srîzâde imzal›d›r. (‹nal, Son As›r Türk fiairleri, s. 38 Asaf Süleyman) Süleyman Hilmi Efendi (Tunahan) Türbesi: Yedi mermer üzerine oturtulmufl bir kubbeden ibarettir. Etraf› aç›kt›r. fiâhide yoktur. Kendisi Silistreli olup hadis ve f›k›h alimi idi. 16 Eylül 1959 tarihinde K›s›kl›’da vefat etti. Kabri her gün ziyaret edilmektedir. (S. Albayrak, Son Devir Osmanl› Ulemas› 4-5 s. 447) Büyük Mermer Kitabe-1: 1303 (1885). Bir kuyu. Miskinler Tekkesi avlusunda idi. fiimdi, çeflmenin sol gerisindedir. Çok kullan›ld›¤› bilezi¤indeki ip izlerinden anlafl›lmaktad›r. Kitâbesi fiudur: Mezarl›k duvar› üzerinde olup vefat edenler alt alta yaz›lm›flt›r. Cadde taraf›na bakan yüzü Atefl O¤lu Ailesi’ne, arka yüzü ise Çaylak Ailesi’ne aittir. Kitâbenin aln›nda: Sâhibu’l-hayratdan esbak Kapudan Müteveffa Devletlû Mehmed Ali Pafla’n›n Mahdumu flehriyarî damad Edhem Pafla’n›n hayrat›d›r. 1303. (Sicill-i Osmânî, 1/316) “Kayseri Sanca¤›’na tabi Tavlisun Karyesi kadim hanedan›ndan Atefl Haf›z Mehmed Efendi ahfad›na mensub aile kabristan›d›r” diye yaz›l›d›r. Ön yüzünde yaz›l› olan 15 isimden baz›lar› flunlard›r: Süleyman Hilmi Tunahan Hazretleri Türbesi. 1314 (1896). Demir parmakl›kl› büyük sofa. Halep Rüsûmât Naz›r› Hac› Zühdi Efendi’nin k›z› ve Bab-› Vâlâ-y› Seraskeri jandarma dairesinden Hüsnü Bey’in efli Saide Han›m. Hac› Zühdi Efendi de 14 Zilhicce 1304’te vefat ederek buraya gömülmüfltür. 1321 (1903). Vezir-i Pir-i mu’alla Aziz Pafla. ‹zzet Pafla’n›n o¤ludur. Üsküdar’da Sultantepe’deki köflkünde vefat etti. 1325 (1907). Sokollu evlâd›ndan ‹zzet Paflazâde Hakk› Pafla’n›n o¤lu Galib Bey’in efli Ayfle S›d›ka Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/462 ‹zzet Ahmet Pafla, öl. 1293; Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, s. 837) 1328 (1910). Görice Sanca¤› mutasarr›f› olup devlete pek çok hizmetler veren Hüseyin fiükrü Pafla. 1328 (1910). Üst yola yak›n. Ferik Arif Pafla bin Mustafa Pafla. 1332 (1913). Ayasofya Cami-i flerifi kürsü fleyhi el-hac Ali Efendi’nin o¤lu Ziyaüddin Efendi. 1336 Teflrinisâni 13 (1920). Saltanat-› Seniyye’nin Roma Sefiri Hüseyin Kâz›m Bey. 691 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1293 (1876). Atefl o¤lu fieyh Mehmed Efendi. Kitâbenin arka yüzünde de 15 isim yaz›l› olup biri fludur: 1295 (1878). Ferikandan Hilmi Pafla’n›n annesi Ayfle Han›m. 1284 (1867). Çaylak Ahmed A¤a. 1307 (1889). Atefl o¤lu ‹smail Efendi. Bunun üzerindeki kitâbe fludur: 1325 (1907). Ferikandan Mustafa Hilmi Pafla’n›n hemfliresi Esma Han›m. “Kayseri Sanca¤›’na tabi Tavlasun Karyesi kadim hanedan›ndan Çaylak ve Uzun Mustafazâdeler’in ahfad ve mensûbîni aile kabristan›d›r.” 1323 (1905). Mirliva Osman Pafla. Büyük Mermer Kitabe-2 1331 (1912). Maarif Nezareti Mekâtib-i Gayr›müslim ve Ecnebiyye feriki dini bütün Mustafa Hilmi Pafla’n›n efli Behice Han›m. 1330 (1911). Atefl O¤lu ‹smail Efendi’nin o¤lu erkân-› harbiye mirlivas› Mehmed ‹zzet Pafla. 1331 Temmuz 13 (1915). Atefl o¤lu fieyh Mehmed Efendi’nin o¤lu Ferik Mustafa Hilmi Pafla. Kitâbenin aln›nda flunlar yaz›l›d›r: “Tural hanedan-› kadiminden ve Atabey eflraf›ndan Menemenlizâde aile kabristan›” Etraf› duvarla çevrili olup içine girilmez durumdad›r. Kitâbede 12 isim yaz›l›d›r. Baz›lar› flunlard›r: 1232 (1816). Menemenlizâde Osman Bey. 1232 (1816). Menemenlizâde Osman Bey’in kardefli Hamid Bey. “Siyaseten katl edilen Tulumbac› Ali Befle”nin flâhidesi. 1290 (1873). Menemenlizâde Osman Bey’in di¤er kardefli Ahmed Bey’in o¤lu Mehmed Tevfik Pafla. 1306 (1888). Mehmed Tevfik Pafla’n›n efli ve amcazâdesi Hamide Han›m. 1311 (1893). Mehmed Tevfik Pafla’n›n k›z› Ayfle Han›m. Bu büyük mermer kitabenin arka k›sm›nda gömülü olanlar: 1320 Zilkade 15 (13 fiubat 1903). Menemenlizâde Mehmet Tahir Bey. fiair ve yazar. Eserleri vard›r. (‹nal, Son As›r Türk fiairleri, s. 1818; M. Tahir, Osmanl› Müellifleri, 2/419) 1941 fiam Baflkonsolosu iken vazife bafl›nda vefat eden Necati Menemencio¤lu’nun ve babas› Tahir Bey merhumun kabirleridir. Vefat›, Leyle-i Kadir Pazartesi gecesi. Hemen yak›n›nda, 1228 (1813). Ali Befle’nin siyaseten katledildi¤i anlafl›lmaktad›r. Dolama kavuklu 692 Üsküdar Mezarl›klar› flahidenin üzerinde flu kitabe yaz›l›d›r: Âh kaza-y› nâgihanî götürdü bafl›m› / Rahm-› flefaat itmedi atu’van benim genç yafl›ma / Beni evlâd ü ›yal›mden ay›rd› bu felek / Yazd› hicr-i eftare ki bak mezar›m tafl›na / Nev civan-› nâmurad iken felek k›yd› bana / Rûz-› fleb âh eylesünler sakileyn yoldafl›m / Peynirci ‹bifl A¤a’n›n damad› Tulumbac› Ali Befle. 1912-1853 Vahid Pafla. 1960-1893. Denizbank’›n kurucusu Yusuf Ziya Önifl. 1. Ada - E ve F Bölümleri: fiat›rzâde Hazîresi: Miskinler Tekkesi mevkiinde, fiair Nâbî kabrinin sa¤ gerisinde ve Nasuhî Efendi hazîresinin hemen arkas›ndad›r. Hazîre, 18x22 ad›m ebad›nda olup etraf›, alçak, kesme tafl duvar ile çevrilmifltir. ‹çinde gömülü olanlar flunlard›r: 1200 Receb 19 (May›s 1786). Trabzonî fiat›rzâde Haf›zü’l-kurra el-hac Ahmed Efendi (Sicill-i Osmânî, 1/269-270). (Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, s.749) Yine bu civarda bulunan di¤er flâhideler flunlard›r: 1309 (1891). Hademe-i Hassa-i fiahane mirlivas› el-hac Mehmed Pafla’n›n k›z› Fatma Han›m. Diger k›z› 1305 Emine Han›m. 1319 (1901). Fesli ve niflanl› flâhide: “Ahmet Efendi ‹stanbul’a gelip genel kültür hocas› ve müderris oldu. O¤lu müderrisînden Mehmed Emin Efendi sadaret müftüsü olup sudûrdan Ali Meflreb Efendi’ye damad olmufltur. Kabri hazîrededir.” 1201 (1786). Trabzonî reisü’l-kurra Semerkandî Hasan Efendi’nin k›z› Saliha Hatun’un validesi Zeyneb Han›m. Fani dünyada saâdetle bin y›l yaflasa Gidecek ahrete çaresi yok bay ü gedâ Nitekim bunda yatan zat kesirü’l-hasenat Hademe Mir Livas› Hac› Mehemmed Pafla Çekdi dünyadan elen vermedi dü çeflmi emelin Kald› ancak ifli Mevlâ-y› azimü’fl-flân’a Dâr-› ukbâya heman gitti Mehmed Pafla 1319 1205 (1790). El-hac Ahmed A¤a. 1325 Haziran (1909). Lâhit, fesli flâhide. Telli ‹brahim Bey familyas›ndan Seyfeddin Pafla. 1226 Receb 20 (10 A¤ustos 1811). Büyük molla kavuklu. Kibar-› müderrisîn-i kiramdan sadrazam müfettifli fiat›rzâde Mehmed Emin Efendi. Kad›asker Ali Meflreb Efendiye damat olmufltur. O¤lu, fieyhülislâm Arif Efendi olup, 1858’de öldü. Kabri, Edirnekap› d›fl›nda ve Bahir Mustafa Pafla Tekkesi Camii hazîresindedir. 1330 Ramazan 2 (15 A¤ustos 1912). Parmakl›k üzerinde levha: “fiehiden vefat eden Saray-› Hümâyun a¤alar›ndan el-hac Besim A¤a. (16 A¤ustos 1328-1912)” 1217 (1802). fiat›rzâde el-hac Ahmed Efendi merhumun kay›n validesi Ayfle Hatun. 1225 Safer 7 (14 Mart 1810). fiat›rzâde Haf›zü’l-kurra Ahmed Efendi’nin efli Fatma Han›m. 1331 (1913). Demir parmakl›kta levha: “Serasker müsteflar› merhum fierafeddin Efendi ve hazine-i hassa-i fiahane kuyûdât kalemi müdürü merhum Rag›b Bey’in o¤lu Ahmed Hayrüddin Bey.” 1229 Zilhicce 9 (22 Kas›m 1814). Kibar müderrisîn-i kiram zeviü’l-ihtiramdan fiat›rzâde Mehmed Es’ad Efendi’nin efli Ayfle, nam-› di¤er fiems-i Kamer Kad›n. 1339 Kanunievvel (1923). Harb-i umumide muharebat›n bütün safhalar›nda ve ‹stiklal Harbi’nde zafere kadar fedakârane pek çok hizmet veren Ahmed Necati Bey. 1250 C. âhir 5 (9 Ekim 1834). Molla sar›kl›. Merhum fiat›rzâde Mehmed Emin Efendi’nin o¤lu müderrisîn-i kiramdan Mehmed Es’ad Efendi. 693 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Bu merkad-i ma¤firet-meflhun / Adn-i afliyan Hekimzâde / Ali Pafla neslinden ve sab›ka / Ha’iz-i makam inka S›dk›zâde / Ahmed Reflit Efendi hafidi / ve fieyhülislâm-› esbak / Arif Efendi’nin necli sa’idi / olub def’a-i salise Rumeli / sadaretinde irtihal-i dar-› na’im / iden Mehmed S›dd›ki Bey / Efendi’nin kabri flerifidir. Kitâbe M›srî imzal›d›r. (Sicill-i Osmânî, 3/227) 1312 Muharrem 22 (26 Temmuz 1894). Meflahir-i ulema-y› ›zamdan fieyhülislâm-› esbak Arif Efendi’nin necl-i ekremleri kibar sudûr-› fehamdan S›dd›ki Bey merhumun hafide ve kerimesi ve Darü’l-muallimat me’zunlar›ndan ve üçüncü rütbeden fiefkat Niflan› sahibi ve Ceyb-i Hümâyun kâtiplerinden Tahsin Bey’in efli ve pek genç iken vefat eden Suad Han›m. Ayak tafl›nda alt› m›sral› bir fliir vard›r. 1314 Muharrem 25 (Temmuz 1896). fieyhülislâm-› esbak Arif Efendizâde Kazasker müteveffî S›dd›ki Bey’in necl-i necibi Hariciye Nezareti memurlar›ndan nümûne-i ahlâk ve irfan Mehmed Adnan Bey. Bu yaz›n›n üstünde sekiz m›sral› bir fliir vard›r. Mirahur-i evvel Çerkes Mehmet Beyefendi’nin efli Mahbube Hatun’un nefis hatl› flâhidesi. Tafl iflçili¤i enfestir. Sofan›n arkas›nda: Mirahur-i evvel Çerkes Mehmet Beyefendi aile sofas›. 1273 Ramazan (Nisan 1857). Molla sar›kl›. fiat›rzâde Es’ad Efendi’nin o¤lu olub Meflreb Efendi torunu denmekle maruf Mekke-i Mükerreme payeli Mehmed Emin Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/432) 1295 (1878). Molla sar›kl›. Kitâbesi fludur: 1209 (1794). Trabzonlu tüccar-› hass Dünbayizâde Hüseyin A¤a. fiair Nâbî Kabri ve Çevresindeki fiâhideler: 1124 (1712). Meflhur fiair Nâbî Yusuf Efendi (Sicill-i Osmânî, 4/530). Kabri son senelerde yenilenmifltir. Kendisinin hayatta iken “zikr eyledi¤i” Farsça kitâbesi fludur: Hak Dost Çün ruh-› kemin-i Nâbî der lücce-i nur âmed Ez tenki ten varest ber dâr-› flürûr âmed Tahkik flinâsân-› ma’na-y› fluhûd u gayb Guftend pefl tarih Nâbî behûzur âmed. Merhum Nâbî Efendi ruhiçün el-Fatiha. Sene 1124 (Dîvân-› Nâbî, s. 117; Merâk›d, s. 36) 1240 (1824). fiair Nâbî’nin arkas›nda Serbostaniyan-› hazreti flehriyarî Osman A¤azâde Salih Sufyan Bey. 694 Üsküdar Mezarl›klar› 1301 (1883). Yahya Efendi türbedar› el-hac Mehmed Nuri fiemseddin (k.s.) Hazretleri bendegân›ndan ve sahhaf esnaf›ndan el-hac Mehmed Efendi. 1221 (1806). Güzel tafl ve yaz›. Mirahur-› evvel-i hazreti flehriyarî Çerkes Mehmed Bey’in efli Mahbube Hatun. K›z› Ayfle Han›m. 1226 (1811) Za. Gurre. 1958 fiair Nâbî Efendi’nin solu. Amiral Vâs›f Temel. Do¤umu 1869. Üsküdar’da güzel bir köflkü vard›r. 1237 Receb 22 (Nisan 1822). Kâtibî. Dergâh-› Âli gediklilerinden Tokad Voyvodas› Ebu Bekir A¤a. fieyh Nasuhî Efendi Hazîresi: Mirahur-› evvel Mehmed beyefendi sofas›ndan biraz uzakta ve Melek Baba Türbesine giden yol üzerinde, betona gömülü bir taflta, “Sab›ka Mirahur-› evvel Çerkes Mehmed Beyefendi’nin ikinci kad›n›......” diye yaz›l›d›r. 1065 (1654). Kutbü’l-ârifîn efl-fleyh Nasuhî Efendi Hazretlerinin valide-i muhteremesi Afife Han›m. 1277 (1763). fiaban-› Velî bendegân›ndan Hazreti Nasuhî Dergâh›’nda vefat eden tabib el-hac Raif Efendi’nin babas› Dervifl Mehmed Efendi. 1240 N. 7 (25 Nisan 1825). Mirahur-› evvel Çerkes Mehmed beyefendi sofas› önünde, nefis yaz›l› ve 14 m›sral› flâhide: 1352 Zilkade 18 (Mart 1934). fieyh Nasuhî Efendi evlâd›ndan efl-fleyh Ahmed Mehmed Kirameddin Efendi. Do¤umu 1274 (1857). “Bilürsün kimse bâki de¤il bu dâr-› dünyada” Mirahur-› Evvel Mehmed Bey Sofas›: Trabzonî Nakibü’l-eflraf el-hac Sad›k Efendi’nin k›z› ve Alozâde el-hac Haflim Efendi’nin zevcesi Fat›ma Han›m, 1202 (1787). Kâtibî sikkeli. Mirahur-› evvel Çerkes Mehmed Bey. (Sicill-i Osmânî, 4/264) diye bafllayan kitâbe: diye sona ermektedir. fiair Nâbî Efendi’nin kabri ve flâhidesi. 695 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Nazikî Efendi Sofas›: Basit krokide gösterilen 1 Nolu yerdedir. 1292 gurre-i Safer (9 Mart 1875). Sikke kabartmal›. Hâzâ kabr-i Ali R›za Efendi ibni’fl-fleyh Ahmed Nazikî Efendi. 1138 gurre-i Ramazan (3 May›s 1726). Sikkeli dört köfle flâhide. Kütahyal› es-seyyid Mehmed Evliya. 1140 (1727). Kâtibî sikkeli. Kudema-y› Yahya Efendizâde Feyzullah Efendi. 1141 (1728). M›s›r kuzat›ndan Mehmed Efendi. Nazikîzâde Hüseyin Hüsnü Efendi aile kabristan›nda; 1143 (1730). Aflç›bafl› kebabc› Ali A¤a. 1304 (1886). Nazikîzâde Hüseyin Hüsnü Efendi’nin annesi Hadice Han›m, 1154 (1741). Büyük sikkeli. Pir-i salah-› ittisaf Hasan Efendi. 1307 (1889). Nazikîzâde Hüseyin Hüsnü Efendi’nin k›z› Fatma fiaziye Han›m ve 1175 (1761). Silâhdar-› flehriyarî Bosnevî elhac Hüseyin A¤a. 1345 (1926). Nazikîzâde Hüseyin Hüsnü Efendi’nin efli Ayfle Aflk›niyaz Han›m’›n kabirleri vard›r. 1176 Safer 15. (Eylül 1762). Sadr-› Âli Solak Ali A¤a. * * * 1129 (1717). Kurban bayram›nda vefat eden Sekbanbafl› Üsküdarî el-hac Abdullah A¤a. 1178 (1764). Tatl›kuyu Camii imam› Mehmed Said Efendi. 1194 fi›n 29 (30 A¤ustos 1780). Silâhflor-i hazreti flehriyarî Sa’atî el-hac Ali A¤a. 1213 (1798). Cidde Valisi hac› Ahmed Pafla’n›n k›z› Fatma Han›m. Yan›nda ayn› kitâbeyi havi iki k›z›n›n tafl› daha vard›r ki, yar›ya kadar topra¤a gömülüdür. Bu tafllar›n karfl›s›nda fakat 2. Ada’da yol kenar›nda; 1211 fievval gurre (30 Mart 1797). Kâtibî sikkeli, sab›ka Bolu Voyvodas› sâniye Cidde valisi el-hac Ahmed Pafla’n›n ve, 1218 (1803) tarihinde vefat eden kâtibî sikkeli, Bolu Voyvodas› el-hac Ahmed Pafla’n›n hazinedar› el-hac ‹brahim A¤a’n›n ve Ahmed Pafla’n›n bir k›z›n›n daha kabirleri vard›r ki, 1214 (1799) tarihinde vefat eden Ayfle Han›m’a aittir. (Sicill-i Osmânî, 1/274) 1217 (1802). Sikkeli. Varo¤lu Hasan Kapudan. 2. Ada Nazikî Efendi sofas›nda fieyh Ahmet Nazikî Efendi’nin o¤lu Ali R›za Efendi’nin flâhidesi. 696 1231 (1816). Melek Baba Türbesi yan›, Mevlevî sikkeli. Tarikat-i Kadiriyye fukaras›ndan efl-fleyh es-seyyid Ahmed Baba. 1241 Muharrem 12 (A¤ustos 1825) ....... halifesi Mehmed fiemseddin Efendi’nin efli Üsküdar Mezarl›klar› Naile Han›m. lar›ndan Kastamonili el-hac Ahmed Hilmi Efendi. 1352 (1933). Nasuhî Dergâh› fieyhi afl›k-› ehl-i beyt es-seyyid efl-fleyh Ahmedî Mehmed Kerameddin Efendi. Tarih-i veladetleri: 1274 (1857). Vefat›: 18 Zilkade 1352 yevm-i Sal›. 1918-1894. Mustafa Mazhar Bey’in k›z› Fatma Hediye Han›m. 1941-1881. fieyh Kirameddin Efendi’nin o¤lu fiemseddin Nasuhîo¤lu. 1941-1847. Emir Sultan ahfad›ndan ve Hazine-i Hassa müdürlerinden Mustafa Mazhar Bey. 1955 Mustafa Mazhar Bey’in efli, Fatma Nazperver Han›m. 1973-1891. Nasuhî ahfad›ndan fieyh Kerameddin o¤lu Nasuhîzâde Rükneddin Bey. 1974-1903. Mustafa Mazhar Bey’in k›z› Rükneddin Bey’in efli Zehra Mediha Han›m. 1974-1885. fieyh Kerameddin Efendi’nin o¤lu Alaeddin Bey. Karacaahmet Mezarl›¤›’n›n duvarlar›n› büyük bir sab›rla flimdiki flekliyle yenilemifltir. * * * Üsküdar Mutasarr›f› Hamdi Bey Sofas›: Burada bir mermer kitabe üzerine yeni yaz› ile flunlar yaz›lm›flt›r: “Amasya Mütesellimi Hac› Esat A¤a torunu Ahmet Bey ve efli Rukiye Han›m’›n mahdumlar› Üsküdar Mutasarr›f› Hamdi Bey ve ye¤eni Amasya eflraf›ndan emekli Komiser Nam›k Ye¤eno¤lu. Do¤. 1895 - Vefat›: 21.2.1967” Demir parmakl›k üzerindeki bir mermer levhada da eski yaz› ile yaz›lm›fl flu fliir bulunmaktad›r: Nûfl idüb câm-› kazâdan flerbeti Eyledi fâni cihândan âh uzleti Kalmad› vaktim vasiyyet edeyim Verdi Hakk bana fiehadet Devleti Hamdi Bey’in neden dolay› flehit oldu¤u ö¤renilememifltir. Üç gün sonra meydana gelen 31 Vak’as› ile ilgili olabilir. (Resmi için Turgut Çeviker, ‹brat Albümü, ‹stanbul 1991, s. 146) ‹ki sütun flâhide üzerindeki kitabeler flunlard›r: 1327 Rebiyülevvel 6 (28 Mart 1909). Kelimei Tevhid’den sonra, Amasya eflraf›ndan Hasan Beyzâde Üsküdar mutasarr›f-› sâb›k› Hamdi Bey. 13 Nisan 1325 Üsküdar mutasarr›f› Hamdi Bey Sofas›. Bu sofan›n solunda bulunanlar: 1202 Rebiyülevvel 20 (Ocak 1788). Sikkeli. Haseki Mustafa A¤a’n›n mektebi hacesi fieyhü’l-kurra Haf›z Çil Osman Efendi. Mustafa A¤a mektebi Üsküdar’da idi. * * * 1271 fiaban 19 (May›s 1855). Defterhane-i âmire kalemi ketebesinden Ahmed Sabit Efendi’nin o¤lu Dervifl Mustafa Sabit Efendi. 1271 (1854). Gedikpafla civar›nda Esiri Kemal Mahallesi imam› ve sahaflar fleyhi Abdülhalik Efendi. 1282 (1865). Sultanahmet’te Üçler Mahallesi sakinlerinden ve Ayasofya-i kebir hoca697 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Melek Baba Türbesi: Mezarl›k fiefli¤i binas›ndan Yan›k Ömer Kap›s›’na giden iki yolun birleflti¤i köflede olup etraf› ve üstü demir parmakl›k ile çevrilmifltir. Sikkeli bafl tafl› üzerindeki kitâbe fludur: Sûzifl-i firâkât ile bir mürflid-i kâmil ercümend Eyledi nây gibi da¤-› sinesin delik delik Bahr-› vahdetde sidef saray nusret-i Hakk olub Sebhe dürr-i ricalullaha oldu münselik Göçdü iklim-i bekaya didi tarihin R›za Nakflibendî Halik-i râhda Abdü’l-Melek. Kutbü’l-ârifîn mevlâna aziz-i muhterem efl-fleyh Abdü’l-Melek en-Nakflibendî kuddise s›rruhu’lEhad Hazretleri 1117 (1705) Melek Baba Türbesi. Mütercim As›m Efendi sofas›. 698 1330 Muharrem (Aral›k 1911). Maden mutasarr›f› Ahmed Muhtar Bey’in k›z› Üsküdar Mutasarr›f-› sâb›k› merhum Hamdi Bey’in halilesi Emine Nafia Han›m. Bafl taraf›nda da ayn› kitâbe vard›r. Bu zamanla silindi¤inden yukar›daki kitâbe yaz›lm›flt›r. Hayat› hakk›nda bir bilgimiz yoktur. Halk bu zata Melek Baba diyor. 1339 (1920). Tulumba ve hortum kabartmal› tafl. Mabeyn-i Hümâyun Tulumbac› ustalar›ndan Hocapaflal› Kalayc› Mehmed Usta’n›n o¤lu el-hac ‹smail Usta. Türbe içine konmufl 1125 (1713) tarihli tafl, Mustafa Dede’ye aittir. Türbe d›fl›nda hamzavî tafl üzerindeki kitâbe Üsküdar Mezarl›klar› fludur: Kan› ol nail-i kenz-i ma’arif arif-i dânâ O kan-› dürr-i s›rr-i Nakflibend ü mahzen-i ma’na Rical-i gaybvefl çeflm-i cihandan eyledi gaybet Tarik-i rah-› infa idi âhir itdi istihfa Göçüb Hac› Mehmed Arif a’ni cây-› kesretden Nüzûl itdi seray-› vahdete ol vas›l-› Mevlâ ‹rifldi ravza-i ünse makam-› layemûtune Veli fevt oldu sand› halk Hakk k›ld› an› ihyâ Fedaî bu du’a ile didi tarihimi ahbab Harim-i dergehini ide yâ Rab Hac› Arif câ. Kutbü’l-ârifîn mevlâna aziz-i muhterem efl-fleyh Hac› Mehmed Arif en-Nakflibendî kuddise s›rruhu’l-ali Hazretleri 1145 (1732) (Merâk›d, s. 18) Osmaniye sab›ka. Rahmet’ullahi aleyhi ilâ Yevmi’l-beka. Li rûhihî el-Fatiha. Sene 1235 fî Safer 9 (Sicill-i Osmânî, 3/283; Merâk›d, s. 12-13; F. Babinger, Osmanl› Tarih Yazarlar›, s. 369; ‹nal, Son As›r Türk fiairleri, s. 54) 1235 Muharrem 10 (29 Ekim 1819). Mütercim As›m Efendi’nin o¤lu ‹smail Nevres. Müderris iken 18 yafl›nda vefat etmifltir. Kitâbesi fludur: “Ve hüve’l-Gafûrü’r-Rahîm”/“Ve hüve’l-Afuvvü’l-Kerîm” Kad intekale ilâ rahmeti rabbihi’r-Rahîm / Es-seyyid ‹smail Nevres ibnü’ / s-seyyid Ahmed As›m gafer-Allahü leh / ve ahsene ileyhi ve efâda sicale rahmetihi aleyh. Âmin. Türbenin hemen yan›nda: 1153 (1740). Sab›k Kuflhane ustas› Halil A¤a. Mütercim As›m Efendi’nin muhteflem flâhidesi. 1151 (1738). Hamzavî tafl. Divitçilerli Resul Befle o¤lu el-hac Mehmed A¤a. Mütercim As›m Efendi Aile Hazîresi: Mezarl›k ‹stasyon fiefli¤i’nden gelindi¤ine göre, buras› ile Yan›k Ömer Kap›s› aras›nda, dört yolun birleflti¤i yerde ve fiehitlik kap›s›’na giden yolun sol köflesindedir. Biraz ileride Melek Baba’n›n aç›k türbesi bulunmaktad›r. Yan›k Ömer Kap›s›, ‹brahim A¤a Yolu üzerindeki üçüncü kap›d›r. 9x12 ad›m boyutlar›nda olan aile sofas›n›n etraf›, çok alçak bir duvar ile çevrilmifltir. Buradaki flâhideler flunlard›r: 1235 Safer 9 (27 Kas›m 1819). fiâhide büyük molla sar›kl› olup Arapça kitâbesi nefis bir hat ile yaz›lm›flt›r. Kitâbe fludur: “Ve le ni’me dâru’l-müttekîn” Hâzâ kabrü fâz›lu’z-zeman ü vahid Üd-devran Mütercimu’l-Kamus Ül-Muhît ve’l-Burhanu’l-Kat›’ve mütercim Üs-Siyeri’l-Manzumeti’l Halebî ve flârih-i Manzumetü’l-Emâlî ve sahibu’t-tesânif Fi’l-fünûni’l-mütenevvia an vâlidünâ Ve ustadunâ Ebu’l-Kemal el-hac Es-seyyid Ahmed As›m el-Ayntabî me’mûrü Fî tahrir-i vekayiu’d-devleti’l-Mahmudiyeti’l 699 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1258 Zilhicce 25 (27 Ocak 1843). Fesli. Kitâbesi fludur: ‹nal, vefat›n›n 14 Cemaziyelâhir 1321 tarihinde oldu¤unu belirtmifltir. Âh kim göçdü yine bir seyyid-i vâlâ neseb Ya’ni kim Hamid Efendi mazhar-› feyz-i ecel Bi’l-kemal As›m Efendizâde idi zât-› pâk Zahir idi s›rr› ebihi hemçu misl-i bî bedel Taat-› Bari’de geçürmüfl idi ömrün heman Ravzas›n ide münevver Hazreti Hakk azze cel Zühd ü takva ile mevsuf-› fazl ü kemal idi ol Ra¤bet etmezdi cihana eyledi kat’i emel Ruhunu firdevsde gör bir melek tarih didi ‹zz-ile Hamid Efendi arfl-› rahman› mahal Sene 1258 fî Zilhicce 25 1325 fievval 15 (21 Kas›m 1907). Hicrî Efendi. Kitabesi fludur: (Sicill-i Osmânî, 2/107) Hicri Efendi, Hac› ‹brahim Refet Efendi’nin kabrine gömülmüfltür. Refet Efendi fiairdi. 1259 Muharrem 25 (25 fiubat 1843). As›m Efendi merhumun / halile-i muhteremeleri merhume / ve ma¤furun-leha Cennet-mekân / firdevs- afliyan / Kerime Han›m’›n ruhi çün / el-Fatiha. 1261 (1845). Hamid Efendi merhumun duhter-i pakizesi, Süleyman Bey’in efli Fatma Han›m. Tarih m›sra› fludur: “Ol Fat›ma Han›m pek genc idi k›ld› behceti cilvegâh” 1262 (1846). As›m Efendizâde Hamid Efendi’nin efli Safiyye Han›m. 1262 N. selh (22 Eylül 1846)’da vefat etmifltir. 1262 Zilkade 5 (25 Ekim 1846). Hamid Efendi merhumun duhter-i pakizesi, hem Süleyman Bey’in zevcesi. “Ah Emine Han›m pek genc idi k›ld› behceti cilvegâh” 1309 Muharrem 20 (26 A¤ustos 1891). Ay›ntab hanedan-› kadîminden ve Rumeli Beylerbeyi payelilerinden esbak Malatya Mutasarr›f› Cenanizâde Mehmed Rasim Pafla. 1319 (1901). fiuara-y› benam ve ulema-y› azam zevil-i ihtiramdan Bab-› ali Buharî-i flerif karii hace ‹brahim Re’fet Efendi. Merâk›d-› Mu’tebere-i Üsküdar adl› eserde, kabrinin bu sofada oldu¤u belirtilmifltir. Yap›lan aramada tafl›na rastlanmad›. (‹nal, Son As›r Türk fiairleri s. 1382) 700 Efaz›l-i ulemadan olup kuvve-i haf›za / ve istihrac› hayret bahfl-› ukûl / ve ale’l-husus ilm-i kelâm’da / hace-i küll ü fuhul olan Süleymaniyeli / Hicrî Efendi’nin kabri flerifleridir. Müflarün’ileyh kalemen dahi haiz-i / iktidar bir dürri fazilet insan idi. Tarih-i veladeti: 1253 (1837). 2. ADA 2 Ada - G Bölümü: Ekmekçibafl› Hazîresi: Cenaze ‹stasyon fiefli¤i binas›n›n arkas›nda, Harmanl›k Kap›s›’ndan fiehitli¤e giden yol ile Melek Baba Türbesi’nin üzerinde bulundu¤u yolu, biribirine ba¤layan k›sa yol üzerinde olup periflan durumdad›r. Burada 12 flâhide bulunmaktad›r. Hemen sol taraf›nda ve yolun kenar›nda Yemiflçi Hasan Pafla’n›n lâhdi vard›r. Lâhit 1970’li y›llarda parçalanm›flt›r. Enkaz› duruyor. Hazîredeki flâhideler flunlard›r: 1257 (1841). Drama Naz›r› ‹smail A¤a’n›n efli olup genç yafl›nda vefat eden Fatma Han›m. Tarih beyti fludur: Yazd› gözyafl›yla Lutfî cevher tarihini Azm-i dâr-› Adn itdi Fat›ma Han›m heman 1257 1259 M. (fiubat 1843). “‹stable-i âmire payelilerden esbak Drama Naz›r› ‹smail A¤a” Lâhdinin yaln›z bafl taraf› kalm›fl olup üzerinde çok püsküllü fesi vard›r. Ön yüzündeki nefis yaz› 10 m›srad›r ve Hattat M›srî’nin eseridir. Bafl tafl›n›n sa¤ yan yüzüne 1259 tarihli yukar›daki kitâbe yaz›lm›flt›r. Sol yüzüne de ayn› yaz› yaz›lm›flt›r. Fakat tarihi 1286’d›r. Lâhdin bu ta- Üsküdar Mezarl›klar› rihte onar›ld›¤› anlafl›lm›flt›r. Ön yüzündeki kitâbenin tarih beyti fludur: Cevher âsâ söyledim târih-i zîba Haf›zâ Kasr-› firdevs olsun ‹smail A¤a’ya bezm-i gâh Muharrem 1259 ‹smail A¤a, Kavalal›’d›r. ‹lerleyerek Kap›c›bafl› ve 1246 (1830)’da Filibe Muhass›l› sonra Drama Naz›r› oldu. Damad›, Mekkizâde fieyhülislâm Mustafa As›m Efendi’dir. O¤ullar›, Mustafa ve As›m Beyler olup mültezim (devlete ait bir geliri götürü olarak üstüne al›p toplayan) idiler. evvel Hazreti flehriyarî Mehmed Said Efendi’nin kabirleri vard›r. (Sicill-i Osmânî, 3/33) 1130 (1718). Habib Dede. 1145 (1732). fiâhidesi Kafesî destarl›d›r. Niflanc›pafla kethüdas› Haytal› Mehmed Efendi. Niflanc› Mehmed Pafla’n›n Tuzla, Ayd›nl› Köyü’nde büyük bir camii vard›r. (Sicill-i Osmânî, 4/213-214) Tafl iflçili¤inin nefis örneklerinden olan bu flâhidelerin özenle korunmas› gerekir. 1260 Sad. (fiubat 1844). Çukurhanda astar tüccar› el-hac Mehmed A¤a. 1277 (1860). Drama Naz›r› ‹smail A¤a’n›n di¤er damad› fierif A¤ao¤lu Ahmed Nazif Bey. 1288 (1871). Tarikat-i aliyye-i Nakflibendiyye bendegân›ndan Etmekciler kethüdas› elhac ‹brahim bin Ahmed A¤a. 1290 (1873). Ekmekcibafl› el-hac ‹brahim A¤a’n›n k›z› Fatma Zekiye Han›m. 1300 (1882). Hâcegân-› Dîvân-› hümayundan Mustafa A¤a. 1309 fiaban (Mart 1892). Nakflibendiyye bendegân›ndan Etmekciler kethüdas› el-hac ‹brahim A¤azâde, Hariciye odas› mektubî-i ser halifesi Mustafa Sabit Bey. 1322 (1904). Ekmekcibafl› Merhum Hüseyin Hüsnü Efendi’nin k›z› ve Techizat-› Askerî Nezareti muhasebe mümeyyizi elhac R›za Bey’in efli hace Emine Perver Han›m. Ekmekçibafl› Sofas› karfl›s›ndaki sokak, ‘Eski Ekmekçibafl›’ ad›n› tafl›maktad›r. Burada konaklar› olmal›d›r. Sofan›n sa¤ taraf›nda ve hemen yan›nda; 1194 (1780). Hâlâ ‹mam-› evvel-i flehriyarî Mehmed Said Efendi’nin efli Zeliha Han›m. 1195 (1781). Eyyüb-i Ensarî Kad›s› ‹mam-› 701 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1164 (1750). Kafesî destarl›. Hane-i ....... kâtibi Ali Efendi (Sicill-i Osmânî, 3/537). DE noktalar› aras›nda. 1168 (1754). Hamzavî tafl. Bezirgânbafl› efli Havva Hatun. Yan›nda Bezirgânbafl› Hac› Hüseyin A¤a’n›n gömülü tafl› var. 1176 (1762). Kâtibî. Enderun-› Hassa kilera¤as› Feyzullah A¤a. 1178 (1764). Hassa Odabafl›s› Hac› Ali A¤a. Arkas› dilimli, önyüzü düz büyük bir kavu¤u vard›r. 1182 (1768). Kafesî destarl›. Hatti Efendi’nin ye¤eni sab›kan piyade mukabelecisi Visali Ahmed Efendi (Sicill-i Osmânî, 2/280 Hatti Mustafa Efendi). 1189 (1775). Kâtibî. Enderun-› Hümâyun hane-i hassadan Uzun Hüseyin A¤a. 1195 (1780). Sultan Ahmed imaretinde aflç›bafl› Hac› Mustafa Efendi. 1195 Receb 7 (Haziran 1781). Kâtibî. Defterhane-i Âmire kisedar› Himmetî Hüseyin Efendi. 1199 (1785). Kâtibî. Hala Sultan aliyyetü’flflan kethüdas› iken vefat eden Dergâh-› ali Kap›c›bafl›lar›’ndan el-hac Osman A¤a. Rebiyülâhir. Yan›nda babas› Mehmed A¤a 1170 (1756). (Sicill-i Osmânî, 3/424). C-D noktalar› aras›ndad›r. 1200 B. 15 (May›s 1786). Kutbü’l-ârifîn gavsü’l-vâs›lîn efl-fleyh es-seyyid Mahmud Hüdâyî Efendi (k.s.) Hazretlerinin asitane-i celilelerinde mütevelli vekili Molla ‹brahim Dede. 1203 (1788). Muhaddisîn-i kiramdan ve müfessirîn-i azamdan fiafiî Müftüsü Attarzâde es-seyyid Mehmed el-Hüsnü Efendi Hazretleri. “Rah-› Hakk’a yüz çevirdi hace Hüseyin A¤a” 1217 Ramazan 2(Aral›k 1802). Zerrinbafl. Hâlâ Darü’s-saâdetü’fl-flerife A¤as› Halil Paflal› Bilâl A¤a (Kabri, Eyüp Mihriflah Valide Sultan’›n Türbesi hazîresindedir) gulâm› hazine-i hümayun a¤avat›ndan çukadar-› hazreti flehriyarî ‹dris A¤a. 1217 Rebiyülevvel 1 (Temmuz 1802). Kâtibî. Enderun-› hümayundan hane-i hassa a¤alar›ndan Ni¤deli Osman A¤a. 1217 Safer 1 (Nisan 1802). Büyük düz yüzlü kavuklu. Enderundan hazinedarbafl› Zeytunî Ömer A¤a. 1217 (1802). Büyük uzun kavuklu. Babü’s-saâde a¤alar›ndan kilercibafl› Karayakal› Mehmed A¤a. 1220 Zilkade 26 (fiubat 1806). Zerrinbafl. ‹zzet Paflal› Cündi Selim A¤a. 1223 Ramazan 7 (Ekim 1808). Enderun-› Hümâyun’dan rikabdar-› hazreti flehriyarî Mehmed Enis Bey. 1229 (1814). Hazine-i Hassa a¤alar›ndan Cündi Gürcü Mustafa A¤a. 1244 Muharrem 15 (Temmuz 1828). Kâtibî. Sadr-› esbak Laz Ahmed Pafla’n›n ye¤eni ser bevvabin-i dergâh-› mu’alla Ahmed Beyefendi. 1252 Rebiyülâhir (Temmuz 1836). Fesli. Ekmekçi sofas› arkas› biraz afla¤›da. Silâhdar-i hazreti flehriyarî Mehmed A¤a. Efli, Dilpezir Han›m 1260. 1329 (1911) Yanya eflraf›ndan Koca Arslan Pafla sülâlesinden Murtaza Bey’in k›z› Faz›la Han›m. 1931 Prof. Dr. ‹smail Besim Pafla. Altunizâde Sofas›: 1206 (1791). Enderun-› Hümâyundan hane-i seferli a¤alar›ndan berber Haf›z Mustafa A¤a. Rebiyülâhir. 1207 Muharrem 13 (A¤ustos 1797). Büyük uzun kavuklu. Sab›ka hassa odabafl›s›: 702 1258 (1842). Emsalsiz hat. Hazreti fieyh Sultan Abdülkadir Geylanî neslinden Haf›zü’l-Kur’an el-hac es-seyyid Mahmud Nakflibendî (k.s.) Rebiülevvel. Ketebe, Mehmed R›f’at M›srî. Üsküdar Mezarl›klar› 1275 (1858). fiehbender es-seyyid el-hac Haf›z Mahmud Efendi’nin efli nesl-i Hazreti Mevlâna’dan fierife Zekiye Han›m. 1284 fievval. 7 (fiubat 1868). fiehbender Mahmud Nakflibendî Efendi’nin o¤lu elhac ‹brahim Edhem Efendi. 1287 (1870). Nakflibendiyye’den Bekir Sami Efendi’nin annesi Ümmü Gülsüm Han›m. 1297 (1880). Nakflibendiyye’den Bekir Sami Efendi. 1308 (1890). Tarikat-i aliyye-i Halidî meflayihinden salik-i rah-› fleriat vak›f-› esrar Mehmed Emin Vuslatî Efendi. Efli Hace Hayriye Han›m. 1320. 1316 (1898). Üsküdar bidayet mahkemesi azas›ndan el-hac Bekir Sami Efendi’nin efli ‹brahim Edhem Efendi’nin k›z› Fatma Zehra Han›m. 1318 Zilhicce (Mart 1901). Kudüs vali-i esbak›.......zâde Haf›z Ahmed Pafla’n›n o¤lu Dîvân-› Hümâyun evrak memuru Mustafa Vâs›f Bey. Sofa burada son bulmaktad›r. 2. Ada G Bölümü’nde Aflç›bafl› Ahmet A¤a’n›n 1120 (1690) tarihli flâhidesi. 1935-1872. Bestekâr Ali Rif’at Ça¤atay (Y. Öztuna, Türk Musikisi Ans. 1/135). Kad›zâde Sofas›: Harmanl›k Kap›s› ile fiehitlik Camii aras›nda ve camiye giderken sa¤ tarafta ve Terkos Çeflmesi’nin arkas›ndad›r. 1102 (1690). Aflç›bafl› Ahmet A¤a. 1116 (1704). Etraf› demir parmakl›k ile çevrili türbe. fiâhidesi çok nadirdir. Kitâbesi uzun olup tarih m›sra› fludur: Na’il-i s›rr-› beka Seyyid Mehmed-i Nakflibendî 1116 Hâcegân-› Nakflibendiyye’den Ebu Abdullah Mehemmed Efendi, Semerkandl› idi. (Sicill-i Osmânî, 4/204) 1190 (1776). Babü’s-saâde a¤alar›’ndan Ser Kilercibafl› el-hac Ahmet A¤a. Nakflibendî fieyh Mehmet Efendi’nin 1116 (1704) tarihli flâhidesi. 703 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar zâde el-hac Abdullah Bey. 1286 Rebiyülâhir 15 (25 Temmuz 1869). Fesli flâhidesi Mevlevî sikke kabartmal›d›r. Kitâbesi fludur: Hayf kim Osman Pafla-y› mekârim meflrebin Bende-i Molla-y› Rum itmifl idi zaten Hüdâ Enderûn içre bulub neflv ü nemây› iktidar S›n›f-› musikada nakl itdi olup Mirlivâ “‹rciî” emrin teka’üdlük deminde gûfl idüb Eyledi Mevlâ yolunda Hakk diyüb can›n fedâ Atefl-i hasretle a¤latd› bütün ensâb›n› Ruhunu Kevserle koldursun Cenab-› Kibriya Katre-i rahmetle yaz tarih-i sal fevtini Oldu rihlet eyleyüb me’va Osman Pafla 1286 1301 (1883). Üstaz-› küll Ispartal› Haf›z Hüseyin Sabri Efendi’nin damad› ve Selimiye Camii imam-› sânisi Paflakap›s› dahilinde Mülkiye Mektebi muallimi Haf›z ‹smail Hakk› Efendi 1305 (1887). M›z›ka-i Hümâyun mirlivas› merhum Osman Pafla’n›n efli Ayfle S›d›ka Han›m. Ayn› tafl›n devam›, M›z›ka-i Hümâyun Mirlivas› Osman Pafla’n›n k›z› Ayfle Maide Han›m. 2. Ada G Bölümü’nde Muz›ka-y› Hümâyun’dan Osman Pafla. 1191 (1777). Merhum ve ma¤fur / el-mahtac ilâ rahmeti Rabbi’ / l-gafur Kalyonlar / Baflhalifesi el-hac / Ömer Efendi’nin ruhi çün / el-Fatiha / 1191. Kabir, A-C noktalar› aras›ndaki yolun takriben ortas›nda ve yoldan 35 ad›m içeridedir. Ömer Efendi’nin Fenerbahçe Stadyumu yak›n›nda ve Ba¤dad Yolu üzerinde namazgâh› ve çeflmesi vard›. 1309 (1891). Üsküdar’da Selimiye Camii imam› ve F›st›kl› Mektebi muallimi üstaz-› küll Ispartal› es-seyyid el-hac Haf›z Hüseyin Sabri Efendi. 1208 (1793). Enderun-› Hümayun’dan Lâle Haf›z Osman A¤a. 1325 fievval 11 (Kas›m 1907). Emsalsiz güzel bir tafl ve mükemmel bir hat. Selimiye Camii imam› Haf›z Fehmi Efendi’nin efli fiehide Emine Afife Han›m. Yan›nda o¤lunun flâhidesi vard›r. Bu tafllar, Kad›zâde sofas› yan›ndad›r. 1261 (1845). Kad›zâde es-seyyid Hac› Mustafa Efendi’nin o¤lu Haf›z Mehmed Salih Efendi. 1266 gurre-i Safer (Aral›k 1849). Rical-i Devlet-i Aliyye’den Hüseyin Hüsnü Beyzâde Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Ahmed Kâmil Beyefendi. 1267 (1850). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan mektubî-i sadr-› âli Hüsnü Bey704 1315 Safer 3 (4 Temmuz 1897). Afganl› fieyh el-hac / Ali Haydar Efendi’nin / ruhiçün Fatiha. Küçük bir tafl olup fiehitlik Camii önünde iken buraya getirilmifltir. 1329 (1911). Dilsizzâde el-hac Kocafesli Mehmed Fahreddin Efendi. 1323 Zilhicce 19 (fiubat 1906). Aziz-i muhterem Kad›zâde es-seyyid efl-fleyh Mehmed Nuri Behcetî en-Nakflibendî (k.s.) ibn es-seyyid Mustafa ....... ibn Abdurrah- Üsküdar Mezarl›klar› man ‹lmi Efendi. Tarih k›sm› gömülü. Hazinü’l-kelâmü’r-Rabbani Kad›zâde aziz-i muhterem Mevlâna es-seyyid efl-fleyh Mehmed Nuri Behcetî en-Nakflibendî kudise s›rruhu’l-Celî Hazretlerinin damad-› mükerremleri ve Basmac›lar Kethüdas› el-hac Abdi A¤a merhumun hafidi Enderun-› Hümâyun’dan mahrec Mehmed Reflid Bey ibn Mehmed Kâmil Bey. Tarih k›sm› gömülü. Kad›zâde Nuri Efendi’nin torunu Civan Feridun Pafla Camii imam ve hatibi es-seyyid ‹smail Hakk› Mahvî en-Nakflibendî. Kad›zâde Nuri Efendi’nin iki k›z›n›n ve damad›n›n flâhideleri de buradad›r. Aliyye-i Nakflibendiyye bendegân›ndan Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan kalyonlar bafl halifesi Topcubafl›zâde Mehmed Raflid Efendi (Sicill-i Osmânî, 2/355). 1299 (1881). Asakir-i Bahriye Mirlivas› Mustafa Pafla’n›n annesi Hanife Han›m. 1300 (1882). Asakir-i bahriye Mirlivas› Mustafa Pafla (Sicill-i Osmânî, 4/484). ‹flin garibi burada, bu yerin sat›n al›nd›¤›n› gösteren bir levhan›n bulunmas›d›r. 1300 (1882). Bahriye muhasebecisi Bahaeddin Efendi’nin hemfliresi Hadice Han›m. Sofa burada son bulmaktad›r. Çürüksulu Sofas›: 1942 Celal Sahir Yaz›c›. 1945 Enderunlu Hasan Tahsin Bey. 1931 Tam köflede ve camiin yan taraf›ndad›r. Etraf› demir parmakl›k ile çevrilmifltir. Sadr-› esbak Ahmed Muhtar Paflazâde Mahmud Mehmed Pafla’n›n o¤lu Halil Muhtar Bey. Bu bölge Enderunlular Mezarl›¤› diye bilinir. 1333 Nisan 28 (1917). Mermer lâhit. Güzel yaz› ve k›l›ç kabartmal›. Bölük kumandan› ‹smail Hakk› Bey. Bu büyük sofa, Harmanl›k kap›s› ile fiehitlik Camii aras›ndaki yol üzerindedir. 1151 (1738). Hamzavî tafl. A-B noktalar› aras›nda. Divitçilerli Remilbafl› o¤lu el-hac Mehmed A¤a. 1329 Cemaziyelâhir 22 (Haziran 1911). Rize eflraf›ndan Hac› Memifl Paflazâde Mes’ud Pafla. 1342 (1923). Gürcistan ümeras›ndan Hac› Hüseyin Beyzâde Hac› Mehmed Tursun Bey. fieyh Ali Haydar Efendi yan›ndaki Kad›zâdeler’e ait flâhideler. 1338 Rebiyülevvel (Kas›m 1919). Tire kazas› eflraf›ndan Alaybeyizâde el-hac Haf›z Mehmedi Efendi. 1349 (1930). Ulema-y› muhaddisîn ve müellifîn Çank›r›l› Abdullah Sabri Efendizâde Mevlâna Sadreddin Efendi. 1380 (1960). Ahmed Cavid Pafla’n›n o¤lu Deniz albay› Cevat Toydemir. I. Dünya Harbi’nde Peyki fievket Kumandan›. Do¤umu 1296 (1880) Mustafa Pafla Sofas›: Kad›zâde Sofas› yan›ndad›r. 1270 Zilhicce 3 (A¤ustos 1854). Tarikat-i 705 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Çürüksulu Mahmut Pafla’n›n flâhidesi. Çürüksulu Mahmut Pafla’n›n k›z›, Vâlâ Nureddin Efendi’nin efli Fatma Meziyyet Han›mefendi’nin flâhidesi. 1350 Rebiyülevvel 14 (29 Temmuz 1931). Âyândan Erkân-› Harbiye Feriki Çürüksulu Mahmud Pafla. Salacak’ta bugün de mevcut olan kona¤›nda vefat etmifltir. Kitâbesi eski yaz› ile yaz›lm›flt›r. Bu büyük sofan›n arkas›nda, etraf› demir parmakl›kl› bir lâhit üzerinde güzel bir yaz› ile; Son Harbiye Naz›r› General Ziya Kutnak’›n 1940 tarihli kabir tafl›. “Erkân› Harp Feriki âyândan Çürüksulu Mahmud Pafla’n›n kerimesi ve Vâlâ Nureddin Bey’in haremi Fat›ma Meziyyet Han›mefendi. 1939 Teflrinievvel 21: 1358 Ramazan 8” diye yaz›l›d›r. Hazîredeki di¤er flâhideler flunlard›r: 1931 Çürüksulu Mehmed Enver Bey. Do¤umu 1325 (1908). 1936 Çürüksu ümeras›ndan Hac› Hüseyin Bey Tavdgiriye o¤lu Çürüksulu Ahmed Pafla Tavdgiriye. Do¤umu 1862. 1940 Ocak 1. Hicaz vali ve kumandan› Müflir Osman Pafla’n›n o¤lu ve Tercüman Münir Pafla’n›n damad› ve son Harbiye Naz›r› Ziya Kutnak (Pafla). Müflir Osman Pafla Çürüksulu ailesinden olup Mithat Pafla onun kumandanl›¤› s›ras›nda Taif Kalesi’nde bo¤durulmufltur. Kabri, Karacaahmet Mezarl›¤›’nda, 3. Ada’da ve L Bölümü’ndedir. 1943 Mes’ud Pafla’n›n o¤lu Ali Teker. Do¤umu 1893. 1943 Mes’ud Pafla’n›n efli Zekiye Teker. Do¤umu 1859. 706 Üsküdar Mezarl›klar› 1952 Çürüksulu Osman Pafla’n›n o¤lu Mehmed Çürüksulu. Do¤umu 1859. 1953 Mes’ud Pafla’n›n k›z› Fatma Teker. 1955 Mes’ud Pafla’n›n k›z› Çürüksulu Mehmed Bey’in k›z› Nadire Çürüksulu. Tarih yok. Ramiz Pafla’n›n k›z› Çürüksulu Ahmed Pafla’n›n efli Vedia Han›m. 2. Ada - H Bölümü: 1052 (1642). Himmet Dede. Türbesi bahsine bak›n›z. 1061 Ramazan 17 (3 Eylül 1651). Bir sütunu uzunlamas›na keserek yar›s› bafl ve di¤er yar›s› da ayak tafl› olmufltur. Kabir, Himmet Dede’nin biraz gerisindedir. Bostanc›bafl› Ali A¤a (Sicill-i Osmânî, 3/513; Naimâ Tarihi, Dan›flman Türkçesi, 5/2146, 2156). Turhan Valide Sultan’›n düflmanlar›, yeniçerileri k›flk›rt›p; Sultan IV. Mehmet’i öldürüp, Turhan Sultan’› eski saraya sürmeyi, adamlar›n› katlederek Sultan Mehmet’in kardefli Sultan Süleyman’› tahta ç›karmay› kararlaflt›rd›lar. Bunlar›n bafl›nda bulunanlardan biri de Bostanc›bafl Ali A¤a idi. Bir gece Ali A¤a, saray›n bütün kap›lar›n› aç›k b›rakarak Turhan Sultan taraftarlar›n› yok ettirecekti. Fakat bu ifl haber al›nd›¤›ndan, Kösem Sultan öldürüldü. Bostanc›bafl› Ali A¤a’n›n da, vezirin önünde boynu vuruldu. Duhteri idi Kevakibzâde merhûmun ki, hayf Hacce bi Ayifle Monla Kad›n ismet benâm .................................. eyledi azm-i beka Kabrini pür-nûr ide envâr-› rahmet subh ü flâm Yerde yatd›kca o gülbin böyle efsirde vücud Ola her bir goncasi s›hhatle ferhûnde müdâm Söyledi Dervifl lisan bî riya tarihini Oldu ruhun Ayifle Monla Kad›n me’vây› makam 1156 1159 (1746). Mekke-i Mükerreme kazas› ...... es-seyyid Ali Efendi’nin efli, Safiyye Han›m binti Kevakibizâde Veliyüddin Efendi. 1178 Z. 10 (May›s 1765/). Kevakibizâde Abdülbaki Efendi’nin o¤lu Mehmed Veliyüddin Efendi. 1194 (1780). Muhteflem tafl nefis yaz›. Sab›ka Medine-i Münevvere kaz›s› olub / ‹stanbul pâyesini ihrâz eden / merhum ve ma¤furünleh Kara Halil / Efendizâde elhac Ahmed Molla / Efendi ruhiçün / ElFatiha. (Sicill-i Osmânî, 1/266 ve 3/155 fiükrullah Mustafa Efendi) Kevakibi Aile Sofas›: Melek Baba Türbesi ile Yan›k Ömer Kap›s› aras›nda, L noktas›n›n biraz ilerisinde olup periflan durumdad›r. 1140 (1727). Sütun flâhide, nefis yaz› kitâbesi fludur: Hâze’l-kabri’l-merhum el-muhtac ilâ rahmeti’llahi’l-kayyum / Veliyüddin ibnü’l-mevali el-merhum fleyh Mehemmed el-kevakibî / nevver-Allahu merkadehüma ve fî a’la gurefi’l-cinan erkadehüma / bi-hurmeti’l-Fatiha. (Merâk›d s. 17; Sicill-i Osmânî, 4/612-613 ve 703 Kevakibizâde) 1156 (1743). Servi kabartmal› güzel tafl. Medine-i Münevvere kazas› Kara Halil Efendizâde el-hac Ahmet Molla Efendi. 707 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1239 (1824). Kudüs-i flerif monlas› Kevakibi / zâde Mehmed Said Efendi Hazretlerinin / halifesi merhume ma¤furünleha / Ayifle Kad›n bint-i Abdullah ruhuna / el-Fatiha. 14 L. 1239 (Haziran 1824). 1171 (1757). Sadrazam Rag›b Pafla’n›n peflkir a¤as› Abdullah A¤a. Sofa: 1165 (1751). El-hac Kethüda Mehmed A¤a. 1238 Receb 19 (20 Mart 1824). 1190 (1776). Sikkeli. Cebehane-i âmire oca¤›ndan Ser cebe-i sab›k Bozoklu el-hac Mustafa A¤a. Ba paye-i Sadr-› Anadolu Kad›askeri sab›ka ‹slâmbol Kad›s› Merhum ve ma¤furünleh El-Kevakibizâde Mehmed Raflid Efendi ruhiçün el-Fatiha. 1200 (1785). Gazi Hasan Pafla’n›n sab›k silâhdar› olup genc yafl›nda vefat eden Gazi fiehid el-hac Hüseyin A¤a. * Sofada hamzavî bir tafl vard›r. Tarihi olmayan bu flâhide Bekir Mehmed A¤azâde Ali A¤a’ya aittir. Kevakib’in kelime manas› y›ld›zlard›r. Kevakibizâde Kona¤› bahsine bak›n›z. * * * 1141 (1728). M›s›r kazas›ndan Mehmed Efendi. 1145 Rebiyülâhir (Eylül-1732). Hamzavî tafl. fieyhü’l-kurra ‹smail Efendi. 1152 (1739). Büyük sikkeli. Himmet Dede arkas›ndad›r. Kitâbesi fludur: Bosnevî Ahmed A¤a Bakub çeflm-i ibret ile Bu mezar›m tafl›na Bilmez evvel halim benim ta Gelmeyince bafl›na Ruhiçün el-Fatiha 1152 1160 (1747). Darü’s-saâde a¤as› et›bbas› Süleyman A¤a. 1163 (1749). Hocapafla’da de¤irmenci el-hac Yasin. 1164 (1750). Mekke-i Mükerreme kazas› fierif Efendizâde es-seyyid Ali Monla Efendi’nin o¤lu fieyh Mehmed Said Efendi. 1171 (1757). Sikkeli. fieyh Osman Efendi. 708 * * 1176 (1762). Kabasakal Mahallesi sakinlerinden Sultan Mahmud Hazretlerinin fiahincibafl›s› el-hac Süleyman A¤a. 1177 (1763). Kafesî destârl› flâhide: Gitdi bir rükn-i rükunu devletin efsûs u hayf Hazreti Feyzi Efendi umde-i erbab-› câh diye bafllayan kitâbe sekiz m›sra olup tarih beyti fludur: Geldi bir m›sra’da menkutiyle tarihi ân›n Eyliye Feyzi Efendi genc-i Adn’i cilvegâh 1177 (Sicill-i Osmânî, 4/41) fiâhide Mühürdarzâde sofas› önündedir. 1179 (1765). Enderun-› Hümâyun a¤alar›ndan bafl çavufllukdan ç›kma Silâhdar-› hazreti flehriyarî el-hac Hüseyin A¤a. 1182 (1768). Sar›kl›. Es-seyyid Kayseri kazas› Mustafa Efendi. 1182 (1768). Sikkeli. El-hac fieyhzâde Bursevî Mehmed Efendi. 1192 (1778). Mihrapl› güzel tafl. fiehitlik Mescidi’nin hemen arkas›ndad›r. Hindistan fiah› Ahmed fiah’›n validesi Saliha Hatun. Yan›nda: 1198 (1783). Enderun-› Hümâyun a¤alar›ndan Mehmed fiah ibn Ahmed fiah. Bu iki kabir, Harmanl›k kap›s› civar›nda Üsküdar Mezarl›klar› iken buraya nakledilmifllerdir. 1195 (1781). Hâzâ kabri el-merhum es-said efl-flehid es-seyyid el-hac Mehmed ibnü’l-hac ‹brahim Seyyafzâde. Cellat ‹brahim’in o¤lu imifl. Kabri Feyzi Efendi civar›ndad›r. 1203 (1788). Mütekaid Mustafa Pafla’n›n hazinedar› Ali A¤a’n›n efli murad›na nail olamayan Fatma Hatun. 1206 Za. 23 (Temmuz 1792). Molla sar›kl›. Nefis hat. L-K noktalar› aras›nda. Sab›ka reisü’l-küttab es-seyyid Feyzullah Efendizâde müderrisîn-i kiramdan esseyyid Mustafa Salim Efendi (Sicill-i Osmânî, 3/4). 1208 (1793). Baflaflç›bafl› esbak Mehmed A¤a. 1215 (1800). Sikkeli. Ayasofya-i Kebir fleyhi Mardinli Seyyid Halil Efendi 1227 (1812). Hofleda Kad›n. Kitâbe bu kadard›r. 1236 Ramazan 9 (Haziran 1821). Periflanî sikke. Dergâh-› âlî Yeniçeri 44. bölü¤ün ustas› Kayserili Osman A¤a. Tevfik Pafla Sofas›: Tevfik Pafla ressam olup kabri, L-F noktalar› aras›nda, L den F ye do¤ru 30 ad›m gittikten sonra, dik olarak mezarl›k içine do¤ru 70 ad›m yüründü¤ünde karfl›m›za gelen duvar›n üzerindedir. Tafl› fesli ve silindiriktir. Sofada befl flâhide vard›r. 1227 (1812). Divrikli Musa A¤a’n›n k›z› fierife Hadice Monla. 1241 Ramazan 4 (12 Nisan 1826). Sab›ka Ser Müezzin-i hazreti flehriyarî Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan es-seyyid Mehmed fiakir Efendi ve k›z›...... (gömülü). fiakir Efendi Tevfik Pafla’n›n babas›d›r. 1282 (1865). Ressam Tevfik Pafla. Kitâbesi fludur: Hayf kim Tevfik Pafla azm-i ukbâ eyledi Namdafl-› Fahr-i âlem Cennet’i cây eyledi Bahr-i ‹slâma ferik itmifldi Han Abdülmecîd Sonra taltif ile gûsudâr-› flûra eyledi ‹tdi bâb-› Hazreti Monla’ya âhir intisâb H›rka-bûfl sikke birer terk-i dünya eyledi Az vakitde çok salâh-hal kesb-i semin itdi. Cürm-i isyan›n tarik-i Hakk’da imha eyledi Cevher-i çeflmimle yazd›m fevtinin tarihini fiübhesiz Tevfik Pafla Adn’i meva eyledi 1282 Ressam Tevfik Pafla ve (sa¤da) Sermüezzin Mehmet fiakir Efendi flâhideleri. Ressam Tevfik Pafla’n›n bir han›m yüzünden çok s›k›nt› çekti¤i söylenir. Bu han›m M›s›r valisi Kavalal› Mehmet Ali Pafla’n›n o¤lu ‹smail Pafla’n›n evlâtl›¤› Bezmâra Kad›n idi. ‹smail Pafla ölünce efli, Bezmâra’y› yan›na alarak ‹stanbula geldi. Bezmâra çok iyi e¤itim görmüfl, güzel piyano çal›yordu. Kendisi fevkalâde güzeldi. Sultan Abdülmecit onunla tan›flmak istedi ve ilk görüflte âfl›k oldu. Saray geleneklerine ayk›r› olarak onunla evlendi. Onun bir ad› da Bezmican olup alt›nc› ikbal oldu. Fakat bu han›m ismi aç›klanmayan bir pafla ile geyr›meflru bir hayata gidince Padiflah onu boflad›. Ayr›ld›ktan sonra Ferik Ressam Tevfik Pafla ile evlendi. 709 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Abdülmecit buna ses ç›karmad›. Fakat Sultan Abdülaziz tahta ç›k›nca Tevfik Pafla’y› azletti ve onlar› Bursa’ya sürdü. Pafla bu dertten kurtulmak için Bezmâra’y› boflad›. Han›m üçüncü defa Bursa Evkaf Müdürü Uzun Ahmet Bey’le evlendi. ‹stanbul’a geldiler. Bezmâra Kad›n, burada çok s›k›nt›l› bir hayat yaflayarak öldü. K›z› Cavidan Han›m’d›r. Çok güzel yaz›s› ve üslubu vard›. Hassa feriki iken Bezmâray› gören Ressam Tevfik Pafla, iyi bir e¤itim görmüfl olup vechen güzel bir adamd›. (Sicill-i Osmânî, 2/55; Ç. Uluçay Harem Hayat›n›n ‹ç Yüzü, s. 113; Padiflahlar›n Kad›nlar› ve K›zlar›, s. 146; Süleyman Kâni ‹rtem, Osmanl› Saray› ve Harem’in ‹ç Yüzü, s. 44-51; N. ‹slimyeli, Asker Ressamlar, s. 32) 1237 (1821). Defter-i Hassa kisedâr› Efendi’nin bafl çukedâr› Seyyid Mustafa A¤a. Edhem Bey’in o¤lu Abdurrahman Enver Beyefendi. Mühürdarzâde Sofas›: Bir s›ra halinde dizilmifl bir hazîre olup K noktas›ndan biraz içeridedir. 1245 (1829). Beylerbeyi’nde sakin At›fzâde Ömer Vahid Efendi’nin mühürdar› elhac Haf›z Ahmed Efendi. (Vahid Efendi için 5. Ada bahsine bak›n›z.) 1261 (1845). Beylerbeyi’nde sakin el-hac Haf›z Ahmed Efendi’nin k›z› Mustafa Bey’in efli Ayfle Han›m. Yan›nda üç han›m flâhidesi daha vard›r. 1275 gurre-i Receb (4 fiubat 1859). Beylerbeyi’nde, At›fzâde mühürdar› el-hac Haf›z Ahmed Efendi’nin k›z› ve M›s›r Mollas› esbak Mehmed Tahir Efendi’nin efli fierife Emine Han›m. 1280 (1863). ‹smail Bey’in K›z› Ayfle Han›m. 1245 (1829). Mevkufat kalemi hulefas›ndan Divrikli Cevizlizâde el-hac ‹brahim Efendi’nin o¤lu Dervifl Mehmed Efendi. 1251 Zilkade (fiubat 1836). Sikkeli. Nefis hat. Defterhane ketebesinden Hattat Mehmed Kâmil R›f’at Efendi (Son Hattatlar’da yaz›l› de¤ildir.) 1253 (1837). Defterhane-i Âmire kalemi hulefas›ndan Eyyüb Visali Efendi. Edhem Bey Sofas›: Sofa, L noktas› civar›ndad›r. 1259 (1843). Eâz›m-› rical-i Devlet-i Aliyye’den Dâr-› flûra-y› Askerî azas›ndan elhac Edhem Bey’in efli Esma Han›m. 1262 (1846). Müsteflar-› ecille-i Hazreti Edhem Bey’in k›z› Hadice Han›m. 1266 (1850). Rical-i Devlet-i Aliyye’den elhac ‹brahim Edhem Bey (Sicill-i Osmânî, 1/313-314). Lâhdi da¤›lm›flt›r. Ayak tafl› bir flaheserdir. 1288 (1871). Mektubî-i vükela hulefas› hac› 710 1281 (1864). fi›kk-› sâni defterdar› el-hac Mustafa Beyzâde Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan el-hac es-seyyid Mehmed Ârif Bey. 1288 Receb.12 (Kas›m 1871). Beylerbeyi’nde Mühürdar el-hac Haf›z Ahmed Efendi’nin o¤lu Masarifat muhasebecisi ketebesinden Halil Nuri Efendi. 1295 (1878). Beylerbeyi’nde sakin Mustafa Bey’in torunu Ahmed Reflid Bey. 1304 (1886). M›s›r Mollas› Tahir Efendi’nin k›z› Saadet Han›m. 1305 (1887). fi›kk-› sâni defterdâr› Mustafa Bey’in o¤lu Arif Beyzâde Mustafa Reflid Bey. 1310 Zilhicce (Haziran 1893). Mümeyyiz Hakk› Bey’in saide, flefika validesi fierife Fatma Han›m: “‹ki kerime-i merhume firak›ndan iderdi her gece gündüz enin ve birinin Huriye nam›, biri de Naciye’dir.” Üsküdar Mezarl›klar› 1320 (1902). Mühürdarzâde Yahya Tevfik Bey’in k›z› Mehmed Sad›k Bey’in efli fierife Adviye Han›m. 1325 Cemaziyelâhir (Temmuz 1907). Mehmed Reflad Efendi: “fieyhülislâm Yahya Tevfik Efendi ahfad›ndan mevaliden flehrî Emin Efendi’nin necl-i necibi ve faz›l›, ecille-i ricali derecesine varan ve 49 yafl›nda vefat eden M. Reflad Efendi.” fieyhülislâm Yahya Tevfik Efendi 1205 (1791) tarihinde vefat etti. Kabri, Fatih’te Küçükkaraman’daki medresesinde idi. Her ikisi de bugün mevcut de¤ildir. 1329 (1911). ‹smail ‹zzet Bey’in o¤lu es-seyyid Mehmed Reflad Bey. Harmanl›k Kap›s› civar›nda ve Harmanl›k Okulu’nun arkas›ndad›r. Mezarl›k içindeki baz› tafllar gelifli güzel buraya at›lm›flt›r. Burada baz› kabirler vard›r ki, flâhidelerindeki kitâbeler flunlard›r: 1128 (1716). Mecdi Mehmed Efendi. Anadolu kad›askeri olup faz›l ve flair idi. Sicill-i Osmânî, 4/97’de kabrinin, Üsküdar’da Do¤anc›lar Camii hazîresinde oldu¤unu söyledi¤ine göre, oradan getirilmifl olmal›d›r. (Türk Dili ve Edebiyat› Ansiklopedisi 7/169; ‹smail Beli¤, Nuhbetü’l-Asar, Haz. A. Abdülkadiro¤lu, s. 479) 1143 (1730). Halil Befle’nin o¤lu Musli. Bu Musli, Patrona Halil isyan›nda eflkiya reislerinden biri idi. Topkap› Saray›’nda Halil ile beraber öldürüldüler. (M. Aktepe, Patrona ‹syan› fihrist Musli Befle) Büyük Sofa: 1167 (1753). Yusuf Befle. (Befle, Pafla manas›na gelirdi.) Tam L noktas›ndad›r. 1326 (1908). Selânik Defterdar› Rical-i Devlet-i Aliyye’den Vefal›zâde Mustafa Sa’da Bey ve efli Emine Sabire Han›m. 1343 (1924). Do¤umu1266. 1326 (1908). Fesli. Girit Vilâyeti defterdar› ‹brahim Edhem Efendi. 1333 (1914). Sab›k Nafia Nezareti müsteflar› Cemal Bey. Do¤umu 1274 1952 10 5. Tarihçi emekli binbafl› Kâmil Kepecio¤lu. Do¤umu 1294 (1877). 1977 Tarih Yazar› Hayrullah Örs. Her iki tarihçi de, Kevakibi Sofas› civar›nda gömülüdür. * * * 1192 (1778). Nevflehir kazas›ndan Ali Bey. 1175 (1761). Ayas Paflazâde Süleyman Bey’in k›z› fierife Hadice Hatun. (Sicill-i Osmânî, 3/82 Süleyman Bey, Ayas Paflazâde) 1196 (1781). Yakub Hindî. Kabri, Harmanl›k Mektebi arkas›ndaki Harmanl›k Mezarl›¤›’nda idi. Bundan dolay› buraya Hint Mezarl›¤› da denir. Yakub Hindi, Ni¤de’nin Bor ‹lçesi’nde do¤mufltur. Boyunun, kollar›n›n ve boynunun uzun, bacaklar›n›n ince, gövdesinin iri oluflu nedeniyle bir hindiye benzetildi¤inden, Sultan III. Ahmet taraf›ndan ‘Hindi’ lâkab› tak›lm›flt›r. Kendisi, iyi bir binici, yüzücü, güreflçi, ok at›c›, halterci (gürz kald›ran), k›l›ç sallayan, yaya cirit atan komple bir sporcu ve ayn› zamanda iyi bir hattatt›. 3. Ada - K Bölümü: Yaz›y› ünlü hattat Haf›z Osman’›n flakirtlerinden Ni¤deli Yahya Efendi’den ö¤rendi ve icazet ald›. Sa’deddin Süleyman Efendi, Tuhfe’sinde, Eyüp Sultan’da Yaz›l› Medrese kap›s› içindeki ‘Hu’ yaz›s›n›n ona ait oldu¤unu beyan etmifltir. fiâhide ve Sikke Mezarl›¤›: Yaya cirit atmada da ünlü olan Yakub Hindi, Edirne Saray› içindeki Cihannüma Kasr›’n›n 3. ADA 711 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar tepesinden ciridini afl›rarak Sultan III. Ahmet’in be¤enisini kazanm›flt›r. de Hâce-i Divan-› Hümâyun Mustafa Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 2/213-214) Üsküdar’da, Selâms›z Semti’nde oturur, pazartesi ve perflembe günleri Okmeydan›’na giderek ok atard›. (Tuhfetü’l-Hattatîn, ‹stanbul 1928, s. 587; Habib Efendi, Hat ve Hattatîn, ‹stanbul 1318, s. 160; At›f Kahraman, Osmanl› Devleti’nde Spor, Ankara 1995, s. 515. 1188 Recep (Eylül 1774). Kethüday› kaimmakam-› rikab Hüseyin A¤a. (Sicill-i Osmânî, 2/213-214) Hepsi, nefis tafl ve hatl›d›r. Abdülhay Beyefendi Sofas›: 1249 (1833). Gazi Murad Pafla-y› atik mütevellisi es-seyyid Mehmed Arif Bey’in k›z› Asakir-i Mansure alay› Emini, Rag›b Bey’in efli fierife Zübeyde Han›m. 1259 (1843) Silâhdar el-hac Mehmed Emin A¤a’n›n o¤lu müderrisîn-i kiramdan Mehmed Esad Efendi Hazretlerinin zevcesi Ayfle Adile Han›m. 1264 (1848). Fesli. Ayas Pafla Vakf› mütevellisi seyyid Mehmed Abdülaziz’in ortanca o¤lu Seyyid Ahmed Aziz Bey. 1268 (1851). Fesli. Ayas Pafla kulu Ayaspaflazâde Mehmed Abdülaziz Bey. 1181 (1767). Aynü’l-hayat Kad›n. 1184 (1770). Müderrisîn-i kiramdan Mehmed Abdülhay Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 3/384) 1184 Sad. (May›s 1770). Ayfle Han›m. 1184 (1770). Abdülhay Beyefendi’nin efli Suad Kad›n. 1185 (1771). Sütun flâhide. Medine-i Münevvere kad›s› olup ‹stanbul payesiyle mükerrem olan Ali Paflazâde Abdullah Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 3/384) 1188 (1774). Cemile Hatun. Tarih k›sm› gömülü. Gazi Murad Pafla-y› atik Hazretlerinin hâlâ mütevellisi silâhflor-i hazreti flehriyarî Seyyid Mehmed Arif. Nefis yaz›lar. Hazîre, ‹ranîler Mescidi’ne giden yolun sa¤ bafl›ndad›r. Mustafa A¤a Sofas›: fieyhülislâm Müftizâde Ahmet Efendi Sofas›: Harmanl›k Kap›s›’ndan mezarl›¤a girildi¤inde sol tarafta ve Seyyid Ahmet Deresi’ne giden yolun sol taraf›ndad›r. Sofa, Nuhkuyusu Caddesi’nden ‹ranl›lar Mescidi’ne giden asfalt yolun dirsek yapt›¤› yerde ve sol tarafta olup bütün flâhideler yerdedir. Vaziyet utanç vericidir. Hazîrede gömülü olanlar flunlard›r: 1129 (1717) Hamzavî tafl. Gümrük emini elhac Mustafa A¤a. (Sicill-i Osmânî, 4/417) 1171 fievval 3 (10 Haziran 1758). Dergâh-› âli kap›c› bafl›lar›ndan Tayfur damad› Mustafa A¤a. (Sicill-i Osmânî, 4/417) 1179 (1765). Mustafa A¤azâde Tophane Naz›r› Halil A¤a. (Sicill-i Osmânî, 2/296) 1182 fiaban 22 (Ocak 1769). Hüseyin A¤a’n›n k›z› Nefise Han›m. 1185 Safer 10 (25 May›s 1771). Rikab-› Hümâyun kaimmakam› el-hac Hüseyin A¤azâ712 1182 (1768). Sadr-› ali iç çukadâr› fiahinzâde Ömer A¤a. 1194 (1780). Kâtibî. Hâlâ Sadr-› azam Seyyid Mehmed Pafla’n›n vekilharc› Hac› Mahmud A¤a. 1206 Rebiyülevvel (Kas›m 1791). Molla sar›kl› sütun flâhide. fieyhülislâm Müftizâde Ahmed Efendi (Sicill-i Osmânî, 1/272; Merâk›d, s. 14) Devhatü’l-Meflayih s. 111’de kabrinin “Havuz Kap›s› Civar›nda” oldu¤u yaz›l›d›r. Kabirler buradan getirilmifllerdir. 7. Ada E Bölümü’ne bak›n›z. 1206 Rebiyülevvel (Kas›m 1791). Anadolu Üsküdar Mezarl›klar› Kad›askeri Mehmed Emin Efendi’nin o¤lu müderris Reflid Efendi: Mehmet fiehri Efendi Sofas›: 1158 Ra. (Nisan 1745). Kafesî destarl›. Hayf gitdi can gibi Seyyid Reflid 1206 1212 Safer (A¤ustos 1797). El-ulema es-seyyid Mehemmed Efendi üfl-flehir Müftizâde el-kad› be-asker-i Anadolu sab›ka mütevelli sene isna ve aflr ve miy’eteyn (1212). (Sicill-i Osmânî, 4/270) “Neflr-i ulûm ve fünûn eylemifl her fenn’de mahir ve asr›nda bir faz›l ilim deryas› olmufltur. Muas›r› meflahir-i ulema huzurunda flâkirdi makam›nda (bile) de¤ildi. Teklifsiz, dervifl-nihad idi. Mutedil, salih abid idi. Akran› münkariz olduktan sonra flâkirdleri Tatarc›kzâde ve Gelenbevî gibilerin arkas›n› alm›flt›r. O¤lu müderris Mehmed Reflid Efendi 1206’da vefat etmifltir. Hayf ol Defter-i paye-i fl›kk-› sâni Hâcegân zümresinin fecri Mehmed fiehri Efendi Tarih m›sra› fludur: Vas›l-› der-i na’im oldu Mehmed fiehri 1158 1174 (1760). Sahib-i âyâr Feridzâde Mehmed Said. 1175 fiaban 7 (Mart 1762). Sark›tl› güzel tafl. Çelebi Efendi’nin validesi el-hace Rukiyye Kad›n. 1216 R. evvel 15 (temmuz 1801). Sab›ka Galata Kazas› ve ders-i âmm ‹brahim Efendi. 1227 fievval 27 (Kas›m 1812). Müftizâde ye¤eni es-seyyid fieyh Mehmed Efendi. 1242 Muharrem 27 (1 Eylül 1826). Hâzâ kabri el-merhum Çehar›flenbeli (Çarflambal›) el-hac Mehmed Efendi el-kad›asker-i Anadolu. (Sicill-i Osmânî, 4/286-287) Sofan›n yan›na baz› tafllar at›lm›flt›r ki, flunlard›r: 1176 Cemaziyelevvel 5 (22 Kas›m 1762). Hâlâ ser Mimar-› Hassa el-hac Ahmed A¤a’n›n kar›ndafl› el-hac Süleyman A¤a. (Sicill-i Osmânî, 1/259 Ahmed A¤a) 1190 (1776). Rizeli fiirin el-hac Ali Efendi. 1194 (1780). Hâlâ Sadr›azam Seyyid Mehmed Pafla’n›n vekilharc› Hac› Mahmud Efendi. 1197 Rebiyülevvel (fiubat 1783). ‹nce sütun flâhide. Sâhibu’l-hayrat / Kal›nzâde merhum / el-hac Ahmed A¤a’n›n / ruhuna el-Fatiha. (Merâk›d s. 15; Hadîkatü’lCevâmi, 11/205). Yan›nda: 1214 fiaban 18 (Ocak 1800). Kal›nzâde el-hac Ahmed A¤a’n›n zevcesi Emetullah Hatun. Mehmet fiehrî Efendi’nin 1158 tarihli flâhidesi. 713 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1197 (1783). Nefis tafl. fiehrizâde’nin k›z› Mustafa Efendi’nin efli Rukiye Han›m. Tarih k›sm› gömülü. Günefl flual› ve sark›tl› güzel tafl. Mehmed fiehri Efendi’nin efli....... Sofa: 1200 (1785). Sab›ka, tebdil hasekisi ve bal›khane-i âmire kâtibi Mahmud A¤a. 1157 Safer 4 (Mart 1744). Hâlâ Dergâh-› âli Cebecibafl›s› el-hac Abdullah A¤a’n›n ehli Hadice Kad›n. (Sicill-i Osmânî, 3/377-378) 1162 (1749). Günefl flual› ve sark›tl› flâhide üzerine 10 m›sra yaz›lm›flt›r. Mustafa Pafla’n›n efli Selime Han›m. Tarih m›sra› fludur: 1210 (1795). Hâlâ amedci ser halifesi olup sab›k At›fzâde mühürdâr› es-seyyid Dervifl Mehmed Kâmili Efendi. Selime Han›m’a Mevlâ ide cinân› mekân 1162 1213 (1798). ‹shak A¤a’n›n kap› çukedâr› Hasan A¤a. 1173 Cim 15 (Ocak 1760). Safiyye Sultan masrafi es-seyyid Mustafa Efendi. 1224 (1809). Zerrinbafl. Enderunî Atefl Mehmed A¤a. 1175 (1761). Çelebi Efendi’nin annesi hâce Rukiyye Han›m. * * * 1137 Zilhicce 12 (A¤ustos 1725). Sab›ka masraf-› fiah-› Nigarî (resim yapan) el-hac Mustafa. Bu sofan›n arkas›nda etraf› kal›n duvarla çevrili büyük bir alan vard›r. Kemerli kap›s› elan mevcuttur. 1145 N. (fiubat-1733). Hamzavî tafl. Gümrük Emini Hasan A¤a. (Sicill-i Osmânî, 2/150) 1145 (1732). Kitâbesi 18 m›srad›r. Safiyye Sultan kethüdas› duhteri / Ebru-y› ismet-ârâ-y› cihân / Nâ-murâd-› ömr iken ol nûr-› seyyid / Rabia Han›m. 1149 (1736). Hamzavî tafl. Maraflî Kassam Efendizâde Halil. Kitâbesi 18 m›srad›r. 1154 (1741) Hamzavî tafl›ndaki kitâbesi fludur: Hazine kâtibi Hac› Mehmed göçdü me’vâya ‹de firdevs-i a’lâda bi tevfik-i Hüda mesken Vezir-i a’zam-› esbâk Amucazâde’ye elhak Sadakat ile hidmet eyleyüb ber vech-i müstehin Berâ-y› istikamet kâmyâb oldu zeman›nda Olur gencine-i ihlas ârif kendüye me’men Nida-y› “‹rc›î”yi gûfl idüb teslim-i can itdi Hüma-y› rûh-› a’lâya vücude hâk olub medfen 714 Leb-i ihlas ile söyler Lebibâ sâl tarihin Ola yâ Rab Mehmed câygehi rahmete muhzin 1154 1182 (1768). Periflanî sikke. ‹slâmbolîzâde Ahmed A¤a. 1182 R. evvel 2 (Temmuz 1768). Güzel sikkeli. Babü’s-saâdetü’fl-flerife a¤as› muhasebecisi Ali Efendi. 1207 fiin. 21 (Nisan 1793). Mehteran sikkesi. Mehteran-› Hassa oca¤›ndan Mehteranbafl› Ali A¤a. 1210 (1795). Hamzavî tafl. ‹stanbul Bal›kpazar›’nda kapan-› atik tüccarlar›ndan Tulumbac› el-hac Mehmed A¤a. 1232 Muharrem 7 (Kas›m 1816). Mehteran sikkeli. Mehteran-› Hassa oca¤› A¤as› Ali A¤azâde ‹brahim A¤a. Büyük Sofa: 1305 (1887). Tophane-i âmire mektubcusu Mehmed Emin Efendi. 1336 fiubat 2 (1920). Maliye Naz›r› a’yândan Mustafa Na’il Bey ibn Mehmed Emin Efendi. 1959 Tarihçi Ord. Prof. Büyükelçi Ali Muzaffer Göker. * * * Üsküdar Mezarl›klar› 1309 Zilkade (Haziran 1892). Parmakl›kl›. K›rflehri mutasarr›f› Mehmed Emin Pafla’n›n efli Hoflyar Han›m. 3. Ada - L Bölümü: 1986 Prof. Mehmet Kaplan. Do¤umu 1915. Harmanl›k kap›s› civar›nda, fiehidlik Camii’ne giden yol ile Seyyid Ahmet Deresi’ne giden yolun birleflti¤i yerde ve Kâz›m Karabekir Aile Kabristan› ile Nuh Naci Yazgan abidevî kabristan›n›n hemen arkas›ndad›r. Paflazâde ‹brahim Efendi Hazîresi: Harmanl›k Kap›s›’ndan, fiehidlik Camii’ne do¤ru yüründü¤ünde, oldukça ileride ve sol taraftaki Sar›ca Aile Kabristan› yan›ndad›r. Sofada bulunan muhteflem flâhideler flunlard›r: 1153 (1740). Sab›ka Sadr-› Anadolu Paflazâde ‹brahim Efendi (Sicill-i Osmânî, 1/128) ‹brahim Efendi’nin babas› Cezayir Paflas›’d›r. Kendisi müderris ve molla ve 1135 (1722)’de M›s›r ve sonra Mekke-i Mükerreme Mollas› oldu. 1143 Rebiyülevvelinde (Eylül 1730) ‹stanbul Kad›s› ve 1148 (1735)’te Anadolu Kad›askeri oldu. 1149 Muharreminde azl edildi. Damad›, ‹stanbul Kad›s› Yahya Efendi’dir. 1170 (1756). Sikkeli. Edirneli Bekirzâde Ahmed Efendi. 1184 (1770). Sab›ka piraye-bahfl-› Sadr-› Rum merhum Feyzullah Efendizâde kibar-müderrisîn-i kiramdan Abdülaziz Efendi. Feyzullah Nazif Efendi’nin kabri Eyüp’te Küçük Emir Efendi karfl›s›ndad›r. (Sicill-i Osmânî, 4/36) Sofa: 1173 (1759). Halebü’fl-flehba kad›s› Kara Mustafa Efendi. 1206 (1791). Bazirganbafl›zâde Mehmed Emin A¤a’n›n efli Sarayl› Hafize Hatun. 1208 (1793). Sab›ka Mirahur-i evvel Abdüllâtif Bey’in kerimezâdesi Abdullah fiefik Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/360-61 Abdüllâtif Bey). 1218 C. evvel 14 (Eylül 1803). Sab›ka Reisü’l-küttab Mustafa Rasih Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/347-348; Daniflmend, Kronoloji, 4/642-643; Tarih-i Cevdet, Sabah Gazetesi Nefl. 6/357). 1243 fievval 18 (May›s 1828). Sab›ka Selânik kazas› Rasih Efendizâde Mehmed Nurullah Efendi (Sicill-i Osmânî, 4/586). 1186 fiaban (May›s 1772). Sadr-› Anadolu Paflazâde ‹brahim Efendi’nin k›z› Ayfle Han›m. Servili tafl› nefis hatl›d›r. 1187 fievval (Ocak 1774). Sab›ka ‹slâmbol Kad›s› Paflazâde damad› Yahya Efendi (Sicill-i Osmânî, 4/641). 1193 (1779). Veda-i âlem-i fani iden Abdülaziz Efendi’nin o¤lu müderrisîn-i kiramdan Mehmed Reflid Efendi (Sicill-i Osmânî, 2/389). 1193 Zilkade. 9 (18 Kas›m 1779). Sab›ka ‹slâmbol Kad›s› Yahya Efendi’nin k›z› Hibetullah Monla Han›m. Ayak tafl› çiçek kabartmal›d›r. 1214 (1799). Sab›ka ‹slâmbol Kad›s› Abdurrahman Efendi’nin o¤lu es-seyyid Mehmed Esad Efendi. (Sicill-i Osmânî1/335). Reisü’l-küttâb Mustafa Rasih Efendi. 715 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1165 (1751). Kap›c›bafl›lar› sânisi Ali A¤a. Sahib-i lutf-› enam idi. 1175 (1761). M›s›rçarfl›s› baharatç›s› Yedi Kardefller’in Hac› Halil o¤lu Dervifl Ali. 1179 (1765). fierbetcibafl› hac› Abdullah A¤a. 1190 (1776). Alemi torunu genç müderris ‹brahim Nedim Efendi. “Gençli¤ine doymayan” 3. Ada’da meflhur Mimar Kemaleddin Bey’in aile sofas›. 1195 (1781). Ser-saracî-i hassa el-hac Ali A¤a’n›n efli Afife Hatun. 1243 (1827). Kafesî destarl›. Sab›ka mevkufatî Abdüflflekur Efendizâde Hâcegân-› Hümâyun’dan Muhtar fiakir Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/337) Reisü’l-küttab Rasih Efendi’nin torunu idi. 1219 (1804). Kâtibî sikkeli. Genc Halil A¤azâde Galata voyvodas› Turunc Mustafa A¤a. Yan›na bir kabir yap›lmas› için, A¤a’n›n e¤ri olan flâhidesi do¤rultulaca¤›na yan›n› k›rm›fllard›r. Tarih k›sm› gömülü. fiehid-i Kerbela bendesi fieyh Muhtar Efendi. Kitâbesi çok uzundur. fiâhidesi sikkelidir. Müflir Osman Nuri Pafla Sofas› ve Civar›: 1327 (1909). Meflhur Klod Bernard’›n talebesi ve t›bbiyede ilk def’a tecrübî Fizyolojiyi ihdas eden M. fiakir Pafla. Do¤umu 1848. Eski Dahiliye Naz›r› Mehmet fierif Çavdaro¤lu. 1936 Mimar Kemaleddin R. Sayar. Do¤umu 1877 (M. Yavuz, Mimar Kemaleddin). * * * Harmanl›k Kap›s›’ndan, fiehitlik Camii’ne do¤ru, sol taraftaki Nuh Naci Sofas›’n›n alt ucundan 122 ad›m yüründükten sonra, mezarl›k duvar›ndan 100 ad›m içeride yanyana muhteflem iki sütun flâhide görürüz. Bunlar, Osman Nuri Pafla ile efli Fatma Han›m’a aittir. 1316 fievval 3 (fiubat 1899). Sütun tafl. fieyhül-harem el-Mekkî ve Hicaz Vali ve kumandanl›¤› müfliran-› müflir-i ›’zamdan Yaver-i Ekrem el-hac Osman Nuri Pafla ve efli Fat›ma Han›m. 14 Haziran 1328-12 Receb 1330 (Haziran 1912) (Sicill-i Osmânî, 4/863; Uzunçarfl›l›, Mithat Pafla ve Taif Mahkumlar›, s. 144) Mithat Pafla, Osman Pafla’n›n valili¤i s›ras›nda bo¤durulmufltur. Bunlar›n yan›nda, 1326 (1908). Pakidil Kalfa’n›n, 1906 Çürüksulu Mahmud Pafla’n›n k›z› Fazilet Han›m’›n (Do¤umu 1901), ve 1966 Lamia Çürüksulu’nun (Do¤umu 1876) kabirleri vard›r. 716 Üsküdar Mezarl›klar› Sofa: * * * Harmanl›k Kap›s›’ndan, fiehidlik Camii’ne giden yolun ortas›nda ve sol taraf›ndad›r. 1126 (1714). Hamzavî tafl. Mezarl›k duvar› arkas›nda. Çal›k el-hac Mehmed. 1311 fiubat 15 (1895). Lâhit. E¤riboz eflraf›ndan Saruca Osman Murad Beyefendi’nin efli Tacü’l-muharrirat Rukiyye Han›mefendi. 4. ADA 1315 Zilkade 25 (Nisan 1898). Atabay-› hazreti flehriyarîden müflir devletlu Arif Pafla ve Hazine-i Hassa-i fiahane-i deavî vekili atufetlu Raif Bey ve Hadaik-i fiahane müfettifli saâdetlu Reflid Pafla ve kurenay› Hazreti padiflahîden atufetlu Rag›b Beyefendi’nin peder-i alileri E¤riboz eflraf-› hanedan›ndan Sarucazâde merhum Osman Murad Beyefendi’nin ruh içün....... 4. Ada - M Bölümü: Sofa: Seyyid Ahmet Deresi’ne giden yol ile fiehitlik Mescidi’ne giden yolun birleflti¤i yerde ve köfleden takriben 30-35 ad›m içeridedir. Cidde valisi Osman Pafla. 1933 Müflir Arif Pafla Saruca. Do¤umu 1849. 1940 Ana yoldan 50 ad›m içeride sütun flâhide, büyük sofa. Yanyal› birinci ferik Mehmed Vehip Pafla. Do¤. 1874. (‹brahim Alaeddin, Meflhur Adamlar 4/1555) Gömülü. Trablusgarb valisi devletlu Ahmed Rasim Pafla hazretlerinin validesi ve Hac› Salih Efendi’nin k›z› Zübeyde han›m. Rakam yok. Osman Nuri Pafla’n›n 16 ad›m sa¤›. Levha kitâbe, eski yaz›: “Emine Sultan bint-i Abdülaziz Han’›n zevc-i elem-didesi, Bal›kesir Hanedan›ndan fierif Paflazâde Ahmed fiükrü Pafla’n›n mahdumu esbak Dahiliye Naz›r› Mehmed fierif Çavdaro¤lu’nun ruhi çün lillâhi’l-Fatiha.” Fecr-i Âti edebiyatç›s› fiahabeddin Süleyman Bey de (1885-1921 ‹sviçre) bu ailedendir. Babas›, fierif Paflazâde Süleyman fievket Bey’dir. ‹hsan Raif Han›mefendi’nin ikinci efli idi. (Hüveyla Coflkuntürk, ‹hsan Raif Han›m; ‹smail Hakk›, Karesi Meflahiri, s. 131; Türk Dili ve Edebiyat› Ansiklopedisi, 2/122 fierif Çavdaro¤lu; Ç. Uluçay, Padiflahlar›n Kad›nlar› ve K›zlar›, s. 166 Emine Sultan; ‹nal, Son Sadrazamlar, s. 785; H. fiehsuvaro¤lu, As›rlar Boyunca ‹stanbul, s. 223; Sicill-i Osmânî, 3/146 fierif Pafla; Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar s. 606) 717 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1066 (1655). Fazla büyük olmayan dikdörtgen prizmas› fleklinde mermer tafl. Kitâbesi aynen fludur: “Sâhibu’l-hayrat ve’l-hasenat Gül-Zeman Kad›n. Kethüda-i Kaya Sultan herkim bu vakfa ihanet ederse lanet-Ullah. 1066” 1138 (1725). Hamzavî muhteflem tafl. Kitâbesi çok uzun olup; Kaya Sultan Kethüdas› Gülzaman Kad›n’›n H. 1066 tarihli flâhidesi. Hazreti Fat›ma Sultan celilü’fl-flan›n Kethüdas› olan ol zât-› mükerremdir bu Hac› Mehmed A¤a. diye bafllamaktad›r. 1134 (1721). Lâhit. Yan yüzleri yok olmufl olup ayak tafl› servi kabartmal›d›r. 16 m›sral› kitâbesinin baz› m›sralar› flunlard›r: Sab›ka âsâf-› devran Süleyman Pafla Götürüb sadre vezir eyledi Sultan Ahmed Ol Süleyman eline virildi nikin maksud Sadr-› devletde Süleymanl›k iderken nâgâh Eyledi div ecel mühr-i hayat›n nâbûd Sulb-› pâkinden o destûr mekârim-kâr›n Çün güher gülflen dehrinde t›fl-› mâûd Nam-› pâki gibi bu necl-i necabet âsâr›n Eylemifl Hazreti Hakk gül fa’alin Mahmud Tarih m›sra› fludur: Sahn-› Cennet ola yâ Rab makam-› Mahmud 1134 Süleyman Pafla, 1124 (1712)’de sadrazam olmufl ve bir sene sonra da ayr›lm›flt›r. 1127 (1715) flevvalinde Rodos’ta vefat etti. ‹stanbul’da, Dîvânyolu civar›nda bir mektebi ve han› vard›. (Sicill-i Osmânî, 3/73; Z. Çelikkol, Rodos’taki Türk Eserleri, s. 49) 1135 (1722). Ondört s›ral› kitâbesinin baz› m›sralar› flunlard›r: Gamzekâr Kad›n’›n H. 1135 tarihli flâhidesi. 718 Gamzekâr Kad›n idüb nakl-i saray-› ukbâ Harem-i padiflahi içre o kan-› ismet Okumufl nusha-i âdâb› idüb kesb-i kemal Okuyub yazmada deflk eyler idi ana ricâl Üsküdar Mezarl›klar› Tarih beyti fludur: ‹ntikal eyledi ismetle di Feyzi tarih Azm-i aden itdi bu bânû-y› harim-i ikbal 1135 Ayak tafl› yoktur. 1142 (1729). Kayserili Çorbac›zâde Seyyid Ali Efendizâde Seyyid Haf›z Mehmed Efendi. Sofa: 1116 (1704). Müderris Receb Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/372). 1151 (1738). Hamzavî tafl. Sab›ka Bursa kad›s› Ahmet Efendi. 1162 (1749). Günefl flual› ve sark›tl› güzel flâhide, tarih m›sra› fludur: Rukiyye’nin ola yâ Rab kabri Adn-› güzin Kethüda Mehmet A¤a’n›n H. 1138 tarihli flâhidesi. Kitâbesinde yaln›z ismi yaz›l›d›r. Ahmet Efendi’nin efli olmal›d›r. 1169 (1755). S›rmakefl Mehmed A¤a. 1192 (1778). fiam-› flerif kad›s› Recebzâde Abdülgafur Necib Efendi Sofa: 1169 fiaban (May›s 1756). Sultan Ahmed Cami-i flerifi mektebinin hocas› Osman Efendi. 1175 (1761). Sultan Ahmed Cami-i flerifi mektebinin hocas› Ahmet Efendi. Sofa: 1168 (1754). Hamzavî tafl. Asel (bal) tüccarlar›ndan el-hac Ali A¤a’n›n o¤lu el-hac Salih. 1184 (1770). Salih A¤azâde Hüseyin A¤a. Her iki kabir, Nuhkuyusu Caddesi’ne ç›karken, Namazgâh Kap›s›’na (Havuz Kap›s›) gelmeden evvel solda duvar arkas›ndad›r. Sadrazam Süleyman Pafla’n›n o¤lu Mahmut Bey’in H. 1134 tarihli flâhidesi. 719 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Sofa: 1167 (1753). Müderriszâde Köprülü Haf›z Hasan Efendi. 1256 (1840). Bafl tebdil Halil A¤a. 1277 (1860). Kad›asker Cami-i flerifi imam ve hatibi Köprülüzâde es-seyyid el-hac Abdülgani Efendi ve halilesi fierife Emine Hediyyetullah Han›m 1262 (1846). Bu kitâbenin yaz›l› bulundu¤u tafl nadir bulunan cinstendir. kethüdas› el-hac Mustafa A¤a’n›n ye¤eni Hac› Halil A¤a. 1180 gurre-i Cemaziyelevvel (Ekim 1766). Kâtibî sikkeli güzel tafl ve yaz›. Süleymaniye vekilharc› el-hac Mehmed A¤a. 1180 gurre-i Safer (Temmuz 1766). Kafesî sikkeli, nefis hat. Divan-› Hümayun hâcegân›ndan Süleymaniye Camii flerifi rûznamecisi Osman Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 3/430) NAK‹LLER: 1296 Rebiyülevvel (fiubat 1879). Kad›asker Ahmed Efendi Cami-i flerifi imam ve hatibi es-seyyid Mehmed Emin Efendi ve k›z› Hediyyetullah Monla 1312. Sofa: 1225 Zilhicce (Ocak 1811). Kaftan A¤as› Ser vezzan (bafl veznedar)-› sab›k hane-i hayme (çad›r)-i hassa kethüdas› Mehterbafl› vekili el-hac Osman A¤a. 1234 (1818). Veznedar bafl› Osman A¤a’n›n ç›ra¤› veznedarbafl› ser bölük Osman A¤a. 1256 (1840). Harem-i Hümâyun veznedar bafl›s› Hasan A¤azâde sab›ka Ordu-y› Hümâyun veznedarbafl›s› silâhfloran-› hassadan zecriyye veznedarbafl›s› el-hac Mustafa Reflid Efendi. Sofa: 1125 (1713). Hamzavî tafl. Kayserili Keslizâde el-hac Süleyman A¤a. 1230 (1815). Kafesî destarl›. Hâcegân-› Divan-› Hümâyun’dan fiehremini rûznâmecisi hane-i hassadan mahrec Mehmed Salim Efendi (Sicill-i Osmânî, 3/4). 1274 (1857). Rical-i Devlet-i Aliyye’den Mehmed Celâleddin Pafla. (Sicill-i Osmânî, 2/80-81). Yan›nda k›z›n›n kabri vard›r. Sofa: 1178 M. (Temmuz 1764). Kethüdan›n harem 720 Buraya 1956 ve 1968 tarihlerinde olmak üzere iki defa nakil yap›lm›flt›r. Bunlar, Mahmud Baba Soka¤› ile Taflköprü Caddesi’nin birleflti¤i yerde ve caddeye paralel uzanan, dar flerit fleklindeki mezarl›ktan ve 1968 tarihinde de Mahmud Baba Mezarl›¤›’ndan getirilmifllerdir. Fakat burada bulunan üç lâhit bilinmeyen bir yere tafl›nm›flt›r. Bu dar sahay› 1934 tarihli flehir rehberinin 29 nolu paftas›nda görmek mümkündür. Nakillerin yap›ld›¤› saha, Aral›k 1991 tarihinde temizlenmifl, her yan› saran bö¤ürtlenler köklerinden ç›kar›lm›fl, aralar›ndaki yollar petek vibetlerle kaplanm›fl ve etraf› bir demir parmakl›k ile çevrilerek bir tafl müzesi haline getirilmifltir. Burada pek çok flâhide vard›r. Baz›lar› flunlard›r: Otlukçu Sofas›: 1190 (1776). Otluk Emini es-seyyid Osman A¤a’n›n efli olup do¤um s›ras›nda vefat eden Hadice Hatun. 1192 B. (Temmuz 1778). Hâlâ Otluk Emini Osman A¤a’n›n eflinin ahret k›z› Lebibe Han›m. 1207 (1792). Otluk Emini es-seyyid Osman A¤a’n›n efli Hadice Hatun. 1211 (1796). Hâlâ Otluk Emini Osman A¤a’n›n ç›raklar›ndan Haydarpafla imam›n›n efli Habibe Hatun. 1212 (1797). Sab›ka Otluk Emini es-seyyid Osman A¤a. Fatih Camii ile Darüflflafaka Lisesi aras›nda Osman A¤a’n›n k›fll›k kona¤› bulundu¤undan buradaki bir so- Üsküdar Mezarl›klar› ka¤a Otlukçu Yokuflu ad› verilmifltir. Yazl›¤› ise Ac›badem’de idi. 1232 Cemaziyelâhir 22 (May›s 1817). Esbak Otluk Emini Osman A¤a’n›n efli Emine Kad›n. Bir semte mesle¤inin ismi verilen, Topkap› Saray›’n›n Yo¤urtcubafl›s› Abdullah A¤a’n›n ruhu için yapt›r›lm›fl, Yo¤urtçu Park› civar›nda bir çeflmesi vard› ki, 1226 (1810) tarihlidir. Çeflme bugün de mevcuttur. Ömer A¤a Sofas›: 1239 (1823). Silâhfloran-› hazreti flehriyarî sab›ka Otluk Emini merhum Osman A¤a’n›n büyük k›z› fierife Havva Han›m›n k›z›, fierife Fatma Han›m. Tarih k›sm› gömülüdür. 1274 (1857). Otluk Emini Osman A¤a’n›n küçük k›z› fierife Habibe Han›m. Mabeyinci Ahmet Bey Sofas›: 1222 Ramazan 15 (Kas›m 1807). Mabeyinci-i flehriyarî Halil Paflazâde Ahmed Bey’in k›z› Fatma Han›m. 1222 Rebiyülevvel 21 (29 May›s 1807). fiâhidesi tu¤ra kabartmal›d›r. Mabeyinci-i flehriyarî Halil Paflazâde Ahmed Bey. Kabakç› Mustafa ‹syan›’nda So¤ukçeflme Kap›s› (Gülhane Park› Kap›s›) önünde parçalanarak öldürülmüfltür. (Sicill-i Osmânî, 1/278279; Tarih-i Cevdet, Üçdal Nefl. 8/204-206, 219) (G. O¤ulukyan Ruznamesi, s. 5, 8, 11) 1224 (1809). Enderundan mahrec Mayebinci Ahmed Bey’in kardefli Halil Paflazâde ‹smail Bey. 1224 Rebiyülevvel 18 (May›s 1809). Merhum mabeyinci Ahmed Bey’in vekilharc› Mustafa A¤a’n›n efli Cemile Kad›n. 1232 (1816). Sab›ka Hassa Helvac›bafl›s› esseyyid Ömer A¤a’n›n efli fierife Zeliha Han›m. 1237 (1821). Sab›ka Ser Helvac›-i hazreti flehriyarî Ömer A¤azâde Dergâh-› âli gedikli zuamâlar›ndan Salih A¤a. Kad›köy Haydar Pafla r›ht›m› üzerinde ve deniz kenar›nda yal›lar› vard›. E¤inliler Sofas›: 1231 (1815). Dergâh-› âli kap›c›bafl›lar›ndan E¤inli el-hac Osman A¤a. E¤inlilere ait 20’ye yak›n flâhide vard›r. 1235 (1819). E¤inli Vanl›zâde Sand›k Emini Mehmed A¤a. 1243 (1827). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan E¤inli ve Vanl›zâde Hüseyin Kâmil Efendi’nin o¤lu mektubî hulefas›ndan Süleyman Sabit Efendi. 1246 (1830). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan E¤inli Vanl›zâde Hüseyin Kâmil Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/223) * * * 1164 (1750) 31. Bölükten Kemahl› Mehmed Befle. Yo¤urtçu Sofas›: 1207 (1792) Sab›ka Yo¤urtcubafl› Abdullah A¤a. 1210 (1795). Yo¤urtcubafl› k›z› Emine Han›m. 1230 Cemaziyelevvel 25 (May›s 1815). Teberderanl›kdan ç›kma Yo¤urtcu zaim Mehmed A¤a. 1260 gurre-i Cemaziyelevvel (May›s 1844). Kad›karyesi’nde sakin Yo¤urtcu Çeflmesi’nde kahveci Kemahl› el-hac Halil A¤a. 1185 (1771). Hâlâ Çavuflbafl› Mehmed Said Efendi’nin iça¤as› Ali A¤a. 1190 (1776). Sadr-› azam Dervifl Mehmed Pafla’n›n seyisbafl›s› el-hac Mustafa A¤a. Tarih k›sm› gömülü. Sadr-› azam Dervifl Mehmed Pafla’n›n sakabafl›s›, 71. Bölükten Gazi Laz Osman Befle. (Sicill-i Osmânî, 2/333) 1192 (1778). Masraf-› flehriyarî kaleminde halife-i sâni Ali Efendi. 721 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1209 Rebiyülâhir 25 (Kas›m 1794). ‹smetlu Esma Sultan’›n baltac›lar bölükbafl›s› Ürgüblü Ahmed Efendi’nin k›z› Hadice Han›m. 1211 (1796). Sadr-› esbak Halil Hamid Pafla’n›n bafl çukadar› dergâh-› âli gediklilerinden Ebubekir A¤a. 1228 (1813). A¤a-y› miftah-› esbak hazreti flehriyarî Sehrab Mehmed A¤a. 1229 (1814). Zerrinbafl. Enderun a¤alar›ndan Hazine-i Hümâyun Silâhfloran-› Hassa Behcet Beyzâde Mustafa Bey. (Sicill-i Osmânî, 2/30 Behcet Bey) 1229 (1814). Tu¤ra kabartmal›. 1217 (1802). Arslanc›bafl› el-hac Yusuf A¤a. “Sâhibu’l-‹ffet o zat zühd ü ismetle benam” 1219 Rebiyülâhir (Temmuz 1804). ‹smetlu Esma Sultan’›n baltac›lar bölükbafl›s› Ürgüblü Ahmed Efendi’nin k›z› Hadice Han›m. Esma Sultan’›n saray›, K›s›kl›’da Sar›kaya mevkiinde idi. 1234 (1818). Ürgüblü Bakkalzâde Ser-bevvabin-i Dergâh-› âli kap›c›bafl›lar›ndan elhac Mustafa A¤a ve efli fierife Alime Han›m. 1248 (1832). 1221 (1806). Çok de¤iflik onbir dilim sikkeli. Tarikat-i Nakflibendiyye’den efl-fleyh Dede Mehmed Efendi. 1235 (1819). Enderun’dan mahrec ‹smail Beyzâde Mahmud Bey. (Mabeyinci Ahmed Bey Sofas›’na bak›n›z.) 1225 Muharrem (fiubat 1810). Sadr-› esbak merhum Mustafa Pafla (Alemdar) mühürdar› el-hac Mustafa Said Efendi . 1237 (1821). Cebehane-i Âmire’de 27. Bölü¤ünden Zeytunli Hasan Usta. Su Naz›r› Sofas›: 1226 (1811). Haydarpafla ustas› Abdi A¤a. 1227 (1812). Ç›pa armal›. 31. bölükten canbaz Ali Befle. 1236 gurre-i M. (Ekim 1820). Tu¤ra kabartmal›. Çukadâr-› hazreti flehriyarî-i esbak Silâhfloran-› Hassa’dan Su Naz›r› es-seyyid Mehmed Emin A¤a. K›z› 1265 (1848) fierife Emine ve efli 1195 (1781) fierife Emine Hatunlar. (Sicill-i Osmânî, 1/424) 1227 (1812). ‹smetlu Heybetullah Sultan vekilharc›-i sab›k zaim Ahmed A¤a’n›n efli Sarayl› Hadice Han›m. Tarih k›sm› gömülü. Su Naz›r› merhum Mehmed Emin A¤a’n›n o¤lu mektubî hulefas›ndan Osman Efendi. 1226 Zilhicce (Aral›k 1811). Kafesî destarl›. “Ma’den-i ilm ü hüner cerrahbafl›-i fiahane” Ali Tahir Efendi. 1227 (1812). Esma Sultan baltac›lar kethüdas› Hac› Bakkalzâde Ürgüblü Ahmed Efendi. 1227 Rebiyülevvel (Mart 1812). Sab›ka Silâhdar ‹slâm A¤a’n›n yedekcisi Yusuf A¤a’n›n o¤lu Enderun-› Hümâyun’dan hane-i seferli a¤alar›ndan Mehmed Nazif A¤a. 1228 (1813). Yemifl ‹skelesi’nde Ürgüblü Dedeo¤lu Ali Yaz›c›. 1228 (1813). Merhum Cerrahbafl› el-hac Ali Tahir Efendi’nin efli Nazife Han›m. 722 * * * 1238 (1822). Kâtibî sikkeli ve ç›pa kabartmal›. Osmanc›kl› 31. bölü¤ün bafl karakula¤› Ali A¤a. 1239 R. evvel 22 (Kas›m 1823). Rodoslu Ahmed A¤a’n›n kethüdas› Mehmed A¤a. (Karacaahmet Camii bahsine bak›n›z.) 1240 fievval 17 (Haziran 1825). Kaymakam-› esbak A¤a Hüseyin Pafla’n›n efli el-hace Emine Han›m. A¤a Hüseyin Pafla’n›n lâhdi, Kad›köy’de, Mahmut Baba Mezarl›¤› d›fl›nda, Taflköprü Üsküdar Mezarl›klar› Caddesi boyunca uzanan ince, dar mezarl›kta idi. Lâhdi, bir kaç defa onar›lm›flsa da son zamanlarda da¤›lm›fl ve yere düflmüfl durumda idi. Çevre yolunun yap›m› s›ras›nda kald›r›ld›. 2 Cemaziyelâhir1265 (25 Nisan 1849) tarihinde vefat eden A¤a Hüseyin Pafla, Sultan II. Mahmut devrinde kurulan Asakir-i Mansure-i Muhammediye’nin ilk kumandan› idi. 1826’da, Yeniçeri Oca¤›’n›n kald›r›lmas›nda çok büyük hizmette bulunmufltur. O¤lu Ali fievket Pafla ve damad› Gürcü Vâs›f Pafla’d›r. (Sicill-i Osmânî, 2/226) 1263 Cemaziyelâhir 12 (May›s 1847). Molla sar›kl›. Mukataa Naz›r› Esad Efendizâde müderrisîn-i kiramdan Mustafa fiekib Bey. 1265 Rebiyülâhir 18 (Mart 1849). Fesli. Müezzin-i hazreti flehriyarî Mehmed Tahir Efendi. 1265 (1848). Haydarpafla’da vaki Mabeyn-i Hümâyun bekçibafl›s› Osman Efendi’nin efli Ayfle Han›m. 1269 (1852). Sab›k Ticaret Müfliri Devletlu ‹zzet Pafla’n›n kardefli Mehmed Pertev Bey. 1259 tarihine bak›n›z. (Sicill-i Osmânî, 3/461 Gözügüzel ‹zzet Mehmed Pafla) “Maden-i ilm ü hüner” Cerrahbafl› Ali Tahir Efendi. 124? (Son rakam yaz›lmam›flt›r). Sar›kl›. Karabacak fleyhi hulefas›ndan tarik-i Aliyye-i Sa’diyye’den Kasab ‹lyas Camii fierifi Kâtibi Adanal› efl-fleyh es-seyyid Haf›z Mustafa Vehbi Efendi. 1242 fievval 5 (May›s 1827) Aflç›bafl› Ali A¤a. 1231 (1816). Bafl muhasebe kalemi hulefas›ndan Tulumbac›bafl› kâtibi Ayasofyal› Mustafa Efendi ibn Mehmed. 1251 (1835). Hâlâ Darü’s-saâdetü’fl-flerife A¤as› Abdullah A¤a’n›n mu’tekas› (kölesi) ve sab›ka Hazine-i Hümâyun müdürü el-hac Salih A¤a’n›n efli Mihricihan Hadice Kad›n. Salih A¤a’n›n cariyesi 1251 fiirin Kalfa. (Sicill-i Osmânî, 3/397) Abdullah A¤a’n›n Üsküdar’da çeflmesi vard›r. 1253 M. (Nisan 1837). Darü’s-saâdetü’fl-flerife A¤as› Abdullah A¤a cariyelerinden Mihrizor Kalfa. 1253 (1837). Mir-i mirandan fiükrü Pafla’n›n kay›n validesi fierife Fatma Han›m. 1255 (1839). fievketlu Efendimiz cariyesi aflç› Gülfidan Kalfa. 1258 (1842). Nezaret-i celile-i Hariciye dairesi mütehayyizân›ndan Ziver Efendi. 1259 (1843). Sab›ka Ser Mabeyinci ‹zzet Bey’in ....... Pertev Mehmed Efendi’nin k›z› olup 17 yafl›nda vefat eden Vesile Han›m. 723 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1269 (1852). Fesli. Ba¤c›lar kethüdas› Veli A¤a. 1274 (1857). Ürgüblü Teberderan-i Hassa’dan mahrec ‹smail A¤azâde Haf›z Mustafa Efendi. 1277 (1860). Uzun Abdullah Paflazâde Abdi Bey’in efli fierife Revide Han›m. 1280 Rebiyülevvel 1 (A¤ustos 1863). Kad› Karyesi’nde iskele bafl›nda Sultan Mustafa Han Cami’i fierifi imam› Osman Efendi’nin efli fierife Nazife Han›m. 1282 gurre-i Rebiyülâhir (24 A¤ustos 1865). Nuruosmaniye Medresesi’nde, Sultan Bayezid Cami-i flerifi ders-i amlar›ndan Kuflma’denli el-hac Haf›z Mehmed Nuri Efendi. 1285 Rebiyülâhir 22 (A¤ustos 1868). Mevlevî sikke kabartmal›. Devletlu R›za Pafla Hazretlerinin efli hace Fatma Han›m. (Sicill-i Osmânî, 2/399) 1287 (1870). Kad› Karyesi’nde Kara Yusuf A¤a’n›n k›z› merhum Kuflçubafl› Osman A¤a’n›n efli fierife Emine Han›m. 1291 (1874). Tarikat-i aliyye-i kadiriyye fukaras›ndan maliye ketebesinden Mustafa fiükrü Efendi. 1300 (1882). Reflid Pafla’n›n divitdâr› Mehmed Efendi’nin k›z› Fatma Han›m. 1313 fievval (Mart 1896). Topcuzâde olarak tan›nan flehir ‹brahim Efendi. Karacehennem ‹brahim Pafla’n›n torunudur. 1313 (1895). ‹dare-i Mahsusa kalemi hulefas›ndan Dede Pafla’n›n o¤lu Ali Efendi’nin o¤lu Safi Mahmud Bey. (1240 tarihine bak›n›z.) 1328 fiaban 6 (A¤ustos 1910). Ümera-y› Çerkes’den 4. Ordu Müfliri Mehmed Zeki Pafla’n›n kardefli Bayezid Mutasarr›f-› esbak› Ahmed Hamdi Pafla. 1315 (1897). Kurba¤al› Dere Kasr-› Hümâyunu bekçibafl›s› Mustafa Efendi’nin k›z› Emine Firdevs Han›m. 724 1329 (1911). Bahriye feriklerinden Hac› Mehmed Pafla’n›n kay›n validesi Ümmügülsüm Han›m. Tarih k›sm› gömülü. Silâhfloran-› hazreti flehriyarî Hane-i Hassa’dan mahrec Kudüs-i fierif mütevellisi Lazki Mehmed A¤a’n›n efli ....... Tarih k›sm› gömülü. fievketlu Gazi Sultan Abdülhamid Han cariyelerinden Nazl› Han›m. Tarih k›sm› gömülü. K›l›ç armal›. 61. bölükten Safranbolulu Osman Befle. 4. Ada - N Bölümü: Nevflehirli Damat ‹brahim Pafla Aile Sofas›: fiehitlik Camii civar›nda, gasilhanenin arkas›nda ve Seyyid Ahmet Deresi’nin di¤er bir kolu kenar›nda olup büyüktür. Etraf›, alçak bir duvarla çevrilmifltir. 1085 (1674). Hâzâ merkadi el-merhum Ali A¤a. Validi vezir-i a’zam ‹brahim Pafla. (S. N. Ergun, Mezar Kitâbeleri, s. 9) 1114 (1702). Hâzâ merkadi el-merhume Fat›ma Hatun. Validetü’l-vezirü’l-a’zam ‹brahim Pafla. fiâhidesi Tavus kuyru¤u, lâle ve karanfil kabartmalar› ile bezelidir. 1124 (1712). Günüfl flual› flâhide, uzun kitâbe. Merkad-i valide-i Hazreti düstûr-i güzin Zade-i sadr-› keremkâr-› umûr-› dünya Oldu damad› ve musahib-i fieh-i aliflâne O vezir ibn-i vezir ya’ni Mehmed Pafla Meflhed-i valide-i pâkine idüb ra¤bet Görmeyüb dahi harab olmas›n› hiç revâ Eyleyüb ruhuna ithaf vücuh-› hasenat Kabr-i pürnûrunu sad izzetle itdi ihyâ Zat›n› mesned-i devletde idüb Hakk daim Ola câ valide-i pâkine huld-i a’lâ Merhume Hanife Hatun ruhi çün el-Fatiha 1124 Mehmed Pafla, Nevflehirli Damad ‹brahim Pafla’n›n o¤ludur. Annesinin kabrini 1725 tarihlerinde yenilemifltir. (Sicill-i Osmânî, 4/249250) Üsküdar Mezarl›klar› 1141 (1728). Teberdar kethüdas› Nevflehirli Ali A¤a’n›n o¤lu Damad ‹brahim Pafla’n›n hemflirezâdesi Mehmed Efendi. Hâcegândan idi. (Sicill-i Osmânî, 4/222) 1152 (1739). Güllü, kâtibî sikkeli. Merhum ‹brahim Pafla’n›n harem kethüdas› Hac› Osman A¤a. 1210 Safer 10 (A¤ustos 1795). Müderrisîn-i kiramdan Ali Efendizâde Mehmed Said Efendi’nin k›z› olup genç yafl›nda murad›na eremeden vefat eden Rukiyye Beflire Han›m. 1113 (1701). Kâtibî sikkeli. Saray-› Atik masrafi Mustafa Efendi. 1181 fievval 20 (Mart 1768). Büyük molla sar›kl›. Ayaktafl› servi kabartmal›d›r. Medine-i Münevvere kad›s› Nevflehrî elhac Ali Efendi (Sicill-i Osmânî, 3/541542). Damat ‹brahim Pafla mensublar›ndan idi. 1138 (1725). Vehhab A¤a. 1199 fievval 15 (Haziran 1785). Büyük molla sar›kl›. Medine-i Münevvere kad›s› elhac Ali Efendizâde müderris el-hac Mehmed Said Efendi ve k›z› 1210 (1795) Rukiye Han›m. Karib akrabas› idi bu hem-saye-i ismet Vezir Mustafa Pafla’ya sulb-i mâder olma¤la Stanbul’a mukaddem Nevflehir’den eyledi hicret Du’a gûyine Lebib âsâ okur ihlas tarihin Emine Kad›n’›n olsun makam› saha-i Cennet 1163 1210 Zilhicce 5 (Haziran 1796). Medine-i Münevvere kad›s› Ali Efendi’nin damad› eflraf-› kuzâtdan Nevflehirli el-hac Ömer Efendi. * * * 1186 Receb. 15 (Ekim 1772). Sab›ka imam-› evvel-i sultanî. Esbak Diyarbekir kad›s› Fettahzâde el-hac Hasan es-Sa’id Efendi’nin efli Nefise Hatun 1214 (1799). 1168 (1754). Kapan tüccarlar›ndan Hac› ‹smail A¤azâde Halil A¤a. Buras› sofa olup yanyana dört nefis hatl› güzel tafl vard›r. Hepsi özel iflaretlidir ki, enderdirler. 1198 fiaban 21 (Temmuz 1784). Mustafa Pafla’n›n torunu müteferrika-i Dergâh-› âli Mehmed Emin Bey. Kâtibî sikkelidir. 1200 fiaban 10 (Haziran 1786). Niflanc› Ali Paflazâde Halil Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, Genc Ali Pafla 3/533) 1144 (1731). Habibî Han›m. 1163 (1750). Cenab-› sadr-› âli merhum ‹brahim Pafla’n›n 1175 Ramazan 22 (Nisan 1762). Kâtibî sikkeli: “Mustafa Pafla Hazretleri’nin kar›ndafl› ‹smail Bey” 1192 (1778). Firarî Mustafa Pafla’n›n biraderi Hüseyin Bey’in k›z› ve Seyyid Ahmed A¤a’n›n efli Emetullah Hatun. 1199 (1784). Kafesî destarl›. Mektubî-i sadr-› âli hulefas›ndan........ mukataac›s› kisedâr Yusuf Efendizâde Hanif Mehmed Emin Efendi. Tarih k›sm› gömülü. Büyük sar›kl›. Medine-i Münevvere kad›s› Ali Efendizâde müderrisîn-i kiramdan el-hac es-seyyid fieyh Abdullah Efendi. 1195 Rebiyülâhir 17 (Nisan 1781). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Nu’man Efendi’nin bafl çukadâr› Mucurlu Salih A¤a. Sofa: 1202 (1787). Enderun Ispanakc› bafl›s› el-hac ‹smail Efendi. Rebiyülevvel 7. 1202 (1787). Kâtibî sikkeli. Ispanakc›’n›n damad› Ebubebir A¤a. Gasilhanenin takriben 150 m kadar arkas›ndad›r. Burada, yanyana üç çizgi (III) iflaretli muhteflem tafllar vard›r. Tarih k›sm›nda görülen bu iflaretler ailenin simgesidir. 725 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1192 C. âhir (Haziran 1778). Dividigüzel’in k›z› Zübeyde Han›m. Za¤anos Pafla Aile Sofas›: Bu sofa, 8 Nolu köflededir. 1221 gurre-i Ca. (Temmuz 1806). Hulefa-y› Mektubî-i sadr-› âli Bal›kesirli el-hac Kadir Beyzâde fiehid Mehmed Emin Bey. 1227 (1812). Büyük tezkereci Ahmed Bey’in “Duhter-i Pâki” Hadice Han›m. 1234 (1818). Ahmed Nuri Bey’in efli ‹ltifat Ayfle Han›m. Gündo¤umu Caddesi Yüksekkald›r›m mevkii. 1125 (1713) Ayn› iflaretli olup flâhidesinde yaln›z Osman ismi yaz›l›d›r. 1128 Zilkade 14 (Ekim 1716). Ömer. “Hâb-› nûr olsun ‹lâhî kabrin Ömer” 1135 (1722). “Âlem-i ukbâya vard› oldu ‹smail fiehid”. 1145 (1732). Mehmed A¤a. 1164 (1750). Emsalsiz tafl. Genç iken vefat eden fakat ismi yaz›lmayan “‹brahim kerimesi”. 1168 (1754). Dekan tüccarlar›ndan Hac› ‹smailzâde Hac› Halil A¤a. 1179 Rebiyülevvel 23 (Eylül 1765). M›s›r tüccarlar›ndan E¤ribozlu el-hac Ahmed A¤a’n›n efli Afife Kad›n. * * * Bunlar›n hemen önünde, III iflaretli güzel iki tafl daha vard›r ki, flunlard›r: 1189 Safer 9 (Nisan 1775). Hâzâ kabri Dividigüzel el-hac Mehmed A¤a ibn el-hac ‹brahim A¤a. 1192 (1778). Dividigüzelzâde Ali A¤a. 726 1238 (1822). fiâhidesi kafesî destarl›. Sultan Ebu’l-feth Han-› Gazi vüzeras›ndan Za¤anos Pafla evlâd›ndan Bal›kesir’de fiehiden vefat eden Abdülkadir Bey ibn Mehmed bin Sinan Pafla evlâd›ndan hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Çavuflbafl› Ahmed Nuri Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 4/590-591; ‹smail Hakk›, Karesi Meflahiri, s. 11) 1239 (1823). Rical-i Devlet-i Aliyye’den Çavuflbafl› Ahmed Nuri Beyefendizâde Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Mehmed Tayfur Beyefendi’nin efli Zahide Han›m. 1240 fievval. 7 (May›s 1825). Kafesî sikkeli. Rical-i Devlet-i Aliyye’den Çavuflbafl› Ahmed Nuri Beyefendizâde Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan mektubî-i sadr-› âli hulefas›ndan, gençli¤ine doyamayan ve derdine derman bulamayan Abdülkadir Adil Beyefendi. 1249 (1833). Kâtibî Sikkeli. Ahmed Nuri Beyefendizâde Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Mehmed Tayfur Beyefendi’nin o¤lu ‹zzet Mahmud Beyefendi. Tarih k›sm› gömülü. Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan mektubî-i Hazreti sadaret-i penahî Efendi hulefas›ndan Ahmed Edib Efendi’nin o¤lu ....... Sofa: 10 noktas› yak›n›ndad›r. Üsküdar Mezarl›klar› 1155 (1742). Sütun flâhideler. fiâm-› fierif kad›s› el-hac Mustafa Efendi. rullah Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 1/179 Ebubekir Rasim Pafla) 1173 Ramazan 10 (Nisan 1760). fiâm-› flerif kad›s› el-hac Kadri ‹brahim Efendi. 1234 (1818). Silâhfloran-› Hassa a¤as› el-hac Ali A¤a. * * * 1151 (1738). Firârîzâde Mustafa Bey’in efli Fatma Kad›n. Etraf›nda bu aileye ait tafllar vard›r. 8 nolu yerdedir. 1155 (1742). Hamzavî tafl. Unkapan›’nda 21. Cemaat’in alemdâr› el-hac Mehmed. 5 Nolu yerdedir. 1159 fiaban 11 (A¤ustos 1746). Yevmü’lahad. Ebu’l-feth Sultan Mehmed Cami-i flerifi hatibi ve Sultan Ahmed Cami-i flerifi imam› reisü’l-meflayihü’l-kurra Bostanc›zâde Çelebi el-hac Mehmed Efendi. 7 No civar›nda. 1162 (1749). Orta Cami-i flerifi imam› ‹smail Efendi’nin k›z› Afife Monla. 1162 Muharrem (1749). 7 nolu yer. Sultan Mehmed hatibi reisü’l-kurra efl-fleyh Mehmed Efendi’nin k›z› ve Orta Camii imam› ‹smail Efendi’nin efli Rukiye Hatun. 1247 (1831). Giridî Osman Edib Efendizâde Mehmed Nureddin Efendi 1251 (1835). Kad› Feridüddin Efendi. 1269 (1852). Silâhdar-› hazreti flehriyarî ‹lyas A¤a’n›n k›z› Ayfle S›d›ka Han›mefendi. Ayn› tafl›n sol yüzünde; 1299 (1881). Mirliva müteveffa Osman Pafla’n›n o¤lu Na’im Bey’in k›z› ve Silâhdar ‹lyas A¤a’n›n torunu Vasfiye Han›m, diye yaz›l›d›r. 1274 Ramazan 19 (May›s 1858). 10-11 noktalar› aras›, yol üzeri. Rical-i Devlet-i Aliyye’den Celâleddin Pafla. (Sicill-i Osmânî, 2/84) 1284 gurre-i Zilkade. (fiubat 1868). ‹lyas A¤a’n›n efli Hadice Nefl’e Can Han›mefendi. Sofa: 1164 (1750). Büyük molla sar›kl›. 3 Nolu yer. fieyhülislâm-› esbak Salih Efendizâde Ahmed Es’ad Efendi’nin kethüdas› Haleb kad›s› ‹zzetzâde Mehmed Emin Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/207 Salih Efendi ve 1/406 Emin Efendi) 1 Nolu yerde. 1269 ve 1284 tarihli tafllar da buradad›r. 1166 (1752). Sikkeli. 2 Nolu yerde. Konevî hattat Ali Efendi. 1319 fiaban 16 (Kas›m 1901). Mevlevî sikke kabartmal›. Sultan Abdülmecid ve Sultan Abdülaziz Han Hazretlerinin esvabc›l›¤›ndan müteakid Mirliva Osman Nuri Pafla’n›n o¤lu Mehmed Na’im Bey. 1175 (1761). Reisü’l-habbazin (Ekmekçibafl›)-i damam f›r›n-› hassa el-hac Mustafa Efendi. 1316 (1898). Güzel yaz›. Hâlâ Harbiye-i Hümâyun kethüdas› Hasan fievki Bey’in efli el-hace Fehime Han›mefendi. Atefl Mehmet Pafla Sofas›: 1177 (1763). Babü’s-saâde A¤as› muhasebecisi Sa’atc›zâde Mustafa Efendi. 1184 C. evvel 9 (Eylül 1770). Kebirizâde hacesi Üsküdar kad›s› Ay›ntabî el-hac Mehmed Efendi. 1197 (1783). Evkaf müfettifli Ebubekir Paflazâde Hamdullah Beyefendi neslinden fiük- 8 Nolu yer civar›nda, Seyyid Ahmet Deresi’ne inen yokufl yol üzerinde ve bu yoldan 10-15 ad›m içeridedir. 1960 Kaptan-› Derya Atefl Mehmed Pafla’n›n o¤lu Bosna valisi Faz›l Pafla’n›n k›z› Saide Han›m’›n k›z› Maide Atefl. (Sicill-i Osmânî, 4/297 Atefl Mehmed Pafla) 727 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1299 Cemaziyelevvel (Mart 1882). Saraybosna hanedan›ndan Mehmed Faz›l Pafla’n›n efli Çerkes as›ll› Hasibe Hatun. 1300 Muharrem 10 (21 Kas›m 1882). Meflhur Bosna Nakibü’l-eflraf› Mustafa Nuri Efendizâde ve Bosna T›marl› Süvari Alaylar› mirlivas› ve tarik-i aliyye-i Mevleviyye’den es-seyyid Mehmed Faz›l Pafla. (Sicill-i Osmânî, 4/6; ‹nal, Son as›r Türk fiairleri, s. 372) Mahir flair ve faz›l idi. 1309 (1891). Faz›l Paflazâde Mustafa Bey’in k›z› olup genç yafl›nda vefat eden Rukiyye Han›m. 1914 Kaptan-› Derya Mahmud Pafla’n›n o¤lu Hicaz Valisi ve kumandan› Müflir Ahmed Rat›b Pafla. (Sicill-i Osmânî, 4/334 Mahmud Pafla) Çaml›ca K›z Lisesi binas› A. Rat›p Pafla’n›nd›r. 1938 Atefl Mehmed Paflazâde Miralay Galib Bey ve k›zlar› Fatma ve Melek Han›mlar. Tevfik Pafla Sofas›: 1157 (1744). Ümmügülsüm Kad›n. Ahmed A¤a’ n›n efli olmal›. “Ümmügülsüm’e ide firdevsi Mevlâ cilve-cây” 1157 1166 (1752). “fiah verd-i ismetin gonce-i rânâs› iken” vefat eden Rabia Han›m. Tarih m›sra› fludur: Cennet-i adn ola yâ Rab cilvegâh-› Rabia 1166 1167 R. evvel 27 (Ocak 1754). “Yekta-i Hace Havva”. Tarih beyti fludur: Ni’metâ hatif du’a idüb didi tarihini ‹de Havvaya flefa’at-i lutfle Adn’i miz 1167 Tafl›n arkas› servi kabartmal›d›r. Sofadaki tafllar›n hepsi muhteflem olup, günefl flual› ve sark›tl›d›r. Hatlar› nefistir. 1185 Zilhicce 3 (8 Mart 1772). Çok büyük molla sar›kl›. Sab›ka Kayseriye kad›s› Voyvodazâde Efendi’nin hacesi ‹brahim Efendi. Atefl Mehmed Pafla sofas› önündedir. 1129 (1717). Sikkeli. Merhum Hac› Ahmed Pafla’n›n terekecibafl›s› el-hac Mehmed A¤a. 1323 (1905). Fesli. Yaveran-› hazreti flâhâneden maiyyet-i seniyye cenab-› mülûkâne erkân› Mirliva Tevfik Pafla. 1958 Nevflehirli Damad ‹brahim Pafla ahfad›ndan Mücib Veziro¤lu. Do¤umu 1899. 1185 Receb 10 (19 Ekim 1771). Meflhur Mehmed Emin A¤a’n›n haznedâr› ma’den emini Abdülmümin A¤a. (Sicill-i Osmânî, 3/400 ve 1/405 Emin A¤a) 1188 R. evvel. 13 (24 May›s 1774). Kâtibî sikkeli. Ser bevvabin-i dergâh-› aliyye’den sab›ka Köprülü kethüdas› Osman Efendi (Sicill-i Osmânî, 3/433) 1198 (1783). Sab›ka Ma’den Emini el-hac Abdülmümin A¤a’n›n efli Emine Hatun. Voyvoda Ahmet A¤a Sofas›: * * * Atefl Mehmed Pafla sofas›ndan biraz afla¤›dad›r. 1152 (1739). Hamzavî muhteflem tafl ve nefis hat. “Voyvoda Ahmed A¤a”. Kitâbesi 12 m›srad›r. Tarih m›sra› fludur: Adn-i âlây› k›la Ahmed makam 1152 1153 (1740). Hamzavî tafl. Adanal› Hamrezâde el-hac Mehmed A¤a. 728 1144 (1731). Kâtibî. Hace Mustafa. Voyvoda Sofas› civar›ndad›r. Atefl Mehmed Pafla sofas› sol gerisinde: 1292 (1875). Sultanü’l-Enbiya’ya âfl›k, âl-i âbâdan olup sonra Nakflibendî olan Evkaf Rûznamecisi R›fat Efendi. Atefl Mehmet Pafla Sofas› ile Seyyid Ahmet Üsküdar Mezarl›klar› Deresi Aras›: 1164 (1750). Hamzavî tafl. Cami-i Cedid imam› Mehmed Efendi 1169 (1755). Sarayl› Re’fet Hatun. 1178 (1764). Kâtibî sikkeli. Sab›ka Saray-› Atik A¤as› Küçük Ali A¤a. 1178 (1764). Darü’s-saâde A¤as› Beflir A¤a’ n›n ustas› Hanife Hatun. 1178 (1764). Darü’s-saâdetü’fl-flerife A¤as› Beflir A¤a’n›n Bafla¤as› Hüseyin A¤a. 1178 Cemaziyelevvel (Kas›m 1764). Saray-› Atik A¤as› Beflir A¤a. 1181 (1767). Darü’s-saâde A¤as› Beflir A¤a hazinedar› Osman A¤a. (Sicill-i Osmânî, 2/20 Beflir A¤a) 1183 (1769). Kirazl›mescid’de sakin Unkapan› fleyhi efl-fleyh Mustafa Efendi. 1191 fievval (Kas›m 1777). Harem-i Hümâyun A¤alar›’ndan ah›skal› Silâhdar ‹brahim Pafla ç›ra¤› Mehmed Said A¤a. 1197 (1783). Enderun-› Hümâyun hazinedâr a¤alar›ndan Dervifl Mehmed A¤a. 1198 (1783). Musahib-i Üsküdarî Said A¤a’ n›n acemisi yedekci ‹dris A¤a. 1203 (1788). Hazinedâr Hüseyin A¤a’n›n efli Sarayl› Hafize Daye. 1179 (1765). Kethüda Kad›n hace Arife Kad›n. 1181 (1767). Harem-i Hümâyun A¤alar›’ndan Mehmed Pafla ç›ra¤› Sad›k Mehmed A¤a. 1232 Ramazan (Temmuz 1817). Sab›ka Hasekibafl› el-hac ‹brahim Nami Efendi. 1234 (1818). Sab›ka Hasekibafl› el-hac ‹brahim A¤a’n›n efli Emine Hatun. 1253 (1837) Asakir-i Hassa’dan Hüseyin Hüsnü Bey. 4. Ada’da Mehmet Fâz›l Pafla’n›n flâhidesi. Yolun Dirsek Yapt›¤› Yerde Dere Boyunda: 1151 (1738). Dergâh-› âli gediklilerinden Kütahyal› ‹brahim A¤a. 1164 (1750) ‹brahim Pafla’n›n k›z› Emine Han›m. 1236 (1820). Hatime-i Hassa mehterbafl› Hüseyin Nafiz A¤a. 1292 (1875). Bilâd-› hamse mevali-i azamdan sab›ka Edirne kad›s› alemü’l-ulema Bolevî ‹slâm Feyzî Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/350) Yolun Dirsek Yapt›¤› Yerden ‹ranîler Camii’ne Do¤ru: 1206 Muharrem 8 (Eylül 1791). Dîvân-› Hümâyun hâcegânlar›ndan Mehmed Emin Beyzâde tarik-i Kadiriyye’den fieyh Kas›m Efendi’nin halifesi fieyh fiakir Ahmed Bey. (Sicill-i Osmânî, 1/411 Emin Bey) Tafl› yerde olup büyük molla sar›kl›d›r. 729 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1207 (1792). Sab›k kaftan a¤as›zâde Bahaüddin Bey. 1212 (1797). (K›r›k) ......rak Mehmed Pafla’n›n efli Hadice Kad›nefendi. 1172 (1758). Kafesî destarl›, Darü’s-saâde A¤as› kâtipli¤inden ç›kma Mehmed Efendi. 1213 (1798). ‹smetlu Hadice Sultan ç›ra¤› Dilhayat Hatun. 1179 (1765). Kabasakal Mahallesi Ayfle Sultan Odalar›’nda sakin saray-› hümâyun kütüphanecisi fahrü’l-müderrisîn Kalyonî Ahmed Efendi. fiâhidesi sikkelidir. 1213 (1798). fieyh fiakir Bey’in annesi Fatma Bac›. 1181 (1767). Silâhflor-› flehriyarîzâde Abdullah A¤a’n›n efli Fatma Kad›n. 1218 C. evvel. 15 (Eylül 1803). Mehmed Said Beyefendi’nin o¤lu Enderun-› Hümâyun a¤alar›ndan Mehmed ‹zzet Bey. 1181 (1767). Kafesî destarl›. Tezkire-i sâni ‹brahim Efendi. 1220 (1805). Lâleli el-hac Mustafa merhumun mirahûru zâim el-hac ‹smail A¤a. 1183 (1769). Dâyezâde Abdullah A¤ababas› silâhflor-› hazreti flehriyarî Mehmed Emin Bey. 1235 (1819). Hâcegân-› Dîvân-› hümâyundan Cami-i Cedid mütevellisi el-hac Osman Refik Efendi. 1183 (1769). Sab›ka darü’s-saâde A¤ababas› Selimzâde el-hac› Mustafa A¤a’n›n k›z› ve Emin Efendi’nin efli Rukiyye Han›m. Burada bö¤ürtlenler aras›na at›lm›fl pek çok flâhide vard›r. 1186 (1772). Silâhflor-› hazreti flehriyarîzâde Abdullah A¤a. 1245 C. evvel. (Kas›m 1829). Dergâh-› âli kap›c›bafl›lar›ndan Rodos mutasarr›f› fiükrü Bey’in (sonra Pafla) hemfliresi Ayfle Han›m. 1191 (1777). Zuamâdan Hindî el-hac Hasan A¤a. Yan›nda: 1227 (1812). Hindîzâde Hüseyin A¤a o¤lu mektubî R›fat Efendi. 1258 fievval 2 (6 Kas›m 1842). Lâhit, parça parça. Yaln›z “fiükrü Pafla” ismi kalm›flt›r. Kitâbesi, M›srî R›fat Efendi’nindir. (Sicill-i Osmânî, 3/156) 1192 (1778) Zeynep Sultan masraf kâtibi Mehmed Arif Efendi’nin efli Zahide Han›m. Tam Köfle: 1192 (1778). Defterî Mehmed Emin Efendi. Mezarl›k ve Dere burada yukar›ya do¤ru dönmektedir. 1192 (1778). Mihriflah Sultan’›n büyük dâyesi Rukiyye Hatun. 1157 (1744). Haseki Mustafa A¤a. 1193 Zilkade (Kas›m 1779). Dergâh-› âli müteferrikalar›ndan ‹smail A¤a merhum ve Abdurrahman A¤a’n›n annesi Rukiyye Hatun. 1164 Zilhicce 14 (Kas›m 1751). Güzel tafl ve hat. Kitâbesi fludur: “Bu mezaristan› R›zaullahu-teâlâ vakf eden saâdetlu Zeyneb Sultan Hazretleri’nin kethüdas› Fayika Kad›n’d›r. Ruhi çün el-Fatiha.” 1171 (1757). A¤ababas›zâde silâhflor-› hazreti flehriyarî ‹brahim A¤a. (Sicill-i Osmânî, 4/682 A¤ababas›zâde) 1195 (1781). Sultan Selim’in bevvâbi (Kap›c›s›) Monla Mehmed. 1197 Zilhicce 1 (Ekim 1783). Zeynep Sultan masraf kâtibi Mehmed Arif Efendi’nin efli Hüsnüflah Kad›n. 1206 Safer (Ekim 1791). Sab›ka matbah-› 730 Üsküdar Mezarl›klar› âmire emini Ali A¤a’n›n o¤lu silâhfloran-› Hassa’dan el-hac Ali A¤a. Efli, Habibe Hatun 1191 (1777). Annesi hâce Fatma Hatun 1209. 1206 (1791). Halife-i bevvâbîn-i dergâh-› âli ‹brahim Hanif Efendi. 1209 (1794). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’ dan A¤ababas› el-hac Mehmed Efendi. 1147 (1734). Kafesî destarl›. Valide Sultan hekimbafl›s› Mehmed Efendi. 1150 (1737). Kafesî destarl›. Hasan Pafla kayn› Süleymaniye rûznamecisi ‹smail Efendi. 1153 (1740). Kâtibî sikkeli. Nuh Efendizâde Osman Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 4/579) 1213 (1798). A¤ababas›zâde silâhfloran-› Hazreti flehriyârî Mustafa A¤a. 1161 fievval 21 (Ekim 1748). Silâhflor-› flehriyarî Hançerli el-hac ‹brahim A¤a ve 1185. Efli, Rukiyye Han›m. 1227 (1812). A¤ababas›zâde Mustafa A¤a’n›n efli Sarayl› Rûhihayat Hatun. 1161 (1748). Kayserili Çar›kl›zâde Pafla Seyyid ‹brahim A¤a. 1227 (1812). Sultan Mustafa Han’›n k›z› Emine Sultan’›n dad›s› ve Said Bey’in efli Sarayl› Muhtevime Hatun. 1187 (1773). Kap›c›bafl› el-hac Ebubekir A¤a. 1241 Safer (Eylül 1825). ‹brahim Efendi’nin efli civan iken vefat eden Senaver Kad›n. 1172 Zilkade 22 (Temmuz 1759). Eyyübü’lEnsarî Hazretleri türbedar› el-hac Salih Efendi. 1156 (1743). Kâtibî sikkeli. Bedestanî el-hac Seyfullah A¤a. Tarih k›sm› gömülü. Molla sar›kl› flâhidesi nakiller önünde ve yolun dirsek yapt›¤› yerdedir. Müderrisîn-i kiramdan sab›ka ‹zzet Pafla imam› Haf›z el-hac Mehmed Efendi. 5. ADA 5. Ada - O Bölümü: Yan›k Ömer Kap›s› Civar›nda Aka¤alar Mezarl›¤›: 1025 (1616). Osman Bey. En eski tarihli taflt›r. 1044 (1634). Muhteflem lâhit. “Allah. / Sab›ka darü’s-saâde a¤al›¤›ndan / ç›kma el-hac ak Mehmed A¤a ruhi çün Fatiha 1044” 1063 (1653). Lâhit. Çok silik. Hüseyin kethüdazâde Ahmet A¤a. 1067 (1656). Poligonal tafl. Sultan Gavri mütevellisi Mustafa A¤a. Nuhkuyusu Semti’ne ismi verilen aileden Nuh Efendizâde Osman Beyefendi. Yan›nda, kardeflinin flâhidesi bulunmaktad›r. 731 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1175 (1761). Dergâh-› âli A¤as› ikinci çukadâr› Sivasl› Veli A¤a. tâbeler, Tarih Dergisi, Say›: 19/57’ye bak›n›z.) 1187 fiaban 12 (Ekim 1773). E¤inli müderris Mehmed Efendi. 1197 Ramazan 22 (A¤ustos 1783). Sab›ka vekil-i saltanat›n necl-i ekremi. 1187 Safer 8 (May›s 1773). Kafesî destarl›. Nuh Efendizâde Mehmed Bey. “Dâr-› bekaya eyledi Yusuf Bey irtihal” 1188 Zilkade 16 (Ocak 1775). Efl-fleyhü’l-kurra el-hac Ali Efendi. 1189 Zilkade. 29 (Ocak 1776). Darbhane-i Âmire Naz›r› Küçük ‹mam el-hac Efendi’nin büyük k›z› Ayfle Han›m. Muhteflem lâhdi da¤›lm›fl vaziyettedir. (Sicill-i Osmânî, 4/667). 1198 fiaban 17 (Temmuz 1784). Pafla ‹brahim A¤a’n›n k›z› Rabia Han›m. 1203 Muharrem (Ekim 1788). Aflç›bafl› Hasan A¤a. 1191 (1777). ‹zmir mollas› Abdürrahim Efendi. 1192 (1778). Kâtib-i kethüda-y› sadr-› âli hulefas›ndan Mehmed Emin Efendi’nin efli Sarayl› Sad›ka Hatun. Rebiyülevvel. Yan›nda; Mühürdar sofas›. 732 1248 (1832). Tarik-i hacc-› flerifte vefat eden Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan kethüda-y› sadr-› âli kalemi ser halifesi Tu¤ranüvis el-hac Mehmed Emin Efendi’nin efli ‹zmirî Kâtibzâde el-hac Ali Bey’in k›z› Meryem Han›m. (Kâtibzâdeler için; M. Aktepe, ‹zmir’e Ait Baz› Ki- 1233 (1817). fiöhreti T›rnakc›zâde silâhflor ‹brahim Bey. Efli el-hace fierife Emine Han›m. Yan›nda, tarih k›sm› gömülü, Mekke-i Mükerreme kad›s› T›rnakc›zâde Mustafa Bey’in efli fierife Ayfle Han›m. Bu aileye ait 7. Ada’da bir sofa vard›r. 1255 Receb 13 (Eylül 1839). Hâzâ el-kabri’lmerhum ve’l-ma¤fur kudvetü’l-ulema elâyân ü umdetü’l-meflayih mevlâna hâf›zu’l-Kur’an Mehmed Dervifl en-Nakflibendî bin el-hac Ömer Efendi ibn-i el-hac Hüseyin bin Hasan bin Abdurrahman. Üsküdar Mezarl›klar› 1261 (1845). T›rnakc›zâdeler’den fierife Hatice Han›m. 1265 Cemaziyelâhir (May›s 1849). Elli sene Ayasofya Camii imam-› evveli olan Haf›z Ahmed Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/296) 1278 (1861). Maliye hazine-i celilesinden ve varidat muhasebecisi Rumeli Odas› hulefas›ndan Halil Efendi. Ömrünün nihayetine kadar / vuku bulan her bir muharebede / Sad›kane hidmetle müfltehir / harb-› azman ü flüc’an / Müfliran-› fehamdan Fazl› / Pafla merhumun ruhiçün Fatiha. 6 Teflrin-i evvel 1322 / 1 Ramazan 1324 1303 (1885). Fazl› Pafla’n›n annesi Fatma fiemsitab Han›mefendi. 1940 Fazl› Pafla’n›n o¤lu Miralay Hüseyin Mazlum Akgün. Do¤umu 1865. 1292 (1875). “Hac› Said Efendi kim Valide-i Atik’in olmufltu camiinde ârâyifl-i hitabet” Pafla’n›n dört k›z›n›n flâhideleri de buradad›r. fiair Nedim’in kay›n pederi Dervifl A¤a Sofas›: Mühürdar Sofas›: 5 No ile gösterilen yerde olup set üzerindedir. Set taraf› kesmetafl duvard›r. Hazîrede alt› kabir olup dördünün yaln›z pehle tafllar› mevcuttur. Dervifl A¤a’n›n hamzavî tafl› üzerindeki kitâbe fludur: Gas›lhaneden Seyyid Ahmet Deresi’ne giden ana yol üzerinde, 4-5 noktalar› aras›ndad›r. Hac› Dervifl Mehmed A¤a hayfâ Göçüb dünyadan itdi azm-i ukbâ ‹de ruhuna rahmet Hakk Te’âlâ Makam›n eyliye firdevs-i a’lâ Didi damad› tarihini Nedîmâ Hac› Dervifl melce-i Cennet ola 1112 (1700) 1158 (1745). Güzel tafl. El-hac Dervifl Mehmed A¤a’n›n k›z› Fatma Han›m. fiair Nedim’in efli olmal›d›r. 1154 (1741). Zakirzâde Efendi’nin kerimesi Rukiyye Kad›n’›n o¤lu Kahvecibafl› elhac Ömer A¤a. 1162 Ramazan (A¤ustos 1749). Zakirzâde’nin kerimesi derdine derman bulamayan Emine Han›m. 1210 Rebiyülevvel 7 (Ekim 1795). Moldovanc› Ali Pafla’n›n mühürdar› Ahmet Efendi. Kad›köy’de Mühürdar Semti’nde bu zat›n kona¤› oldu¤undan o havaliye ismi verilmifltir. (Sicill-i Osmânî, 3/544 Ali Pafla) Kabir tafl› Tekirda¤ Müzesi’nde olup 1187 (1773) tarihlidir. 1276 gurre-i Muharrem (31 Temmuz 1859). Sadr-› esbak Moldovanî Ali Pafla’n›n mühürdar› Ahmet Efendi’nin o¤lu Hüseyin R›fat Efendi. 1295 Rebiyülâhir 7 (10 Nisan 1878). Mühürdarzâde ‹zzet Bey’in o¤lu mektubî-i sultaniye flâkirdlerinden Ahmed R›fat Bey. 1304 (1886). Kad› Karyesi sakinlerinden müteveffa Mühürdârzâde Hüseyin Efendi’nin o¤lu defterhane ketebesinden Mehmed ‹zzet Bey. Sofa: Fazl› Pafla Sofas›: Zakirzâde Sofas› civar›ndad›r. 1322 Teflrinievvel (1906). Arma ve k›l›ç kabartmal›, Müfliran-› fehamdan Fazl› Pafla. Efli Fatma Filorya Han›m. 27 Ramazan 1329 (Eylül 1911) Fazl› Pafla’n›n muhteflem flâhidesinin kitâbesi fludur: 1219 Cemaziyelevvel (A¤ustos. 1804). Kafesî destarl›. Yan›k Ömer Kap›s› civar›nda ve 7 Nolu yerdedir. Reisü’l-küttab Mehmed Raflid Efendi’nin ye¤eni Hâcegân-› Dîvân-› Mu’alla erkân ve kâtib-i Dîvân-› Hümâyundan Kayserili Mehmed Kelim Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/78 ve 2/351 Raflid Efendi) 1221 (1806). Reisü’l-küttab Mehmed Raflid Efendi’nin mühürdâr› Hâcegân-› Dîvân-› 733 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Hümâyun’dan Yusuf fievki Efendi ve efli Havva Han›m. 12.. (son iki rakam yaz›lmam›flt›r) Tafl›n›n kendisi taraf›ndan haz›rland›¤› anlafl›lmaktad›r. (Sicill-i Osmânî, 2/351 Raflid Efendi) y› Hümâyun müflir-i esbak› yaver-i ekrem hazreti flehriyarî Mehmed Tahir Pafla. * * * 1117 (1705). Solak Süleyman. 1225 (1810). Yusuf fievki Efendizâde, fiumnu muharebesinde fiehid olan Mustafa Efendi. 1134 (1721). Hane-i hassa dülbend a¤al›¤›ndan ç›kma dergâh-› âli müteferrikalar›ndan Davud A¤a. Bu sofan›n civar›ndak› flâhideler flunlard›r: 1161 (1748). Silâhdâr çavufllar›ndan Ali A¤a. 1170 Safer 15 (Kas›m 1756). Sadrazam Abdullah Pafla’n›n validesi Ayfle Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/381) 1219 (1804). Kafesî destarl›. Mezarl›k duvar›n›n hemen arkas›nda. Dîvân-› Hümâyun Süvari mukabelecisi Ahmed R›fat Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/403-404) 1282 Rebiyülevvel 27 (A¤ustos 1865). Ecille-i rical-i Devlet-i Aliyye’den masarifat muhasebecisi el-hac ‹smail Hakk› Efendi. 1307 Rebiyülevvel 9 (Kas›m 1889). Silindir tafl uzun kitâbe. El-hac Mehmed Münir Pafla. 1232’de do¤mufl, 1244’te silk-i askeriyye’ye dahil olmufl. 1154 (1741). Dergâh-› âli kap›c›lar›ndan A¤aç›ra¤› Yusuf A¤a. 1161 (1748). Çerkes Mehmed Pafla’n›n imam› el-hac Abdullah Efendi. 1162 (1749). Sikkeli, Çelebi Mehmed Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/236) 1164 (1750). Kâtibî sikkeli, çiçek kabartmal› flâhide. Macuncu hamamc›s› ve hamamc›lar yi¤it bafl›s› el-hac Ahmed A¤a. Tahir Pafla Sofas›: 1172 (1758). Vezir-i azam kap›kethüdas› Lâleliçeflme’de Küçük Hüseyin A¤a. Gasilhâne civar›nda ve 4 Nolu yerde olup etraf› demir parmakl›k ile çevrilmifltir. ‹çinde flâhide yoktur. Parmakl›klar›na flu kitâbeler as›lm›flt›r: 1178 (1764). Güzel tafl. 4-5 noktalar› aras›nda ve 4’ten 5’e do¤ru 115 ad›m ileride. Kitâbesi fludur: 1251 (1835). Hademe-i hassa-i flahane rikâb-› hümâyunundan mahrec el-hac Mehmed Emin A¤a’n›n validesi Ayfle Han›m. ‹flte Üçüncü Kad›n ismet-penâh takva revifl Terk-i fâni eyleyüb ukbâya k›ld› azim-i can Nakd-i vaktin Hakk yoluna sarf idüb k›ld› sefer Kabrini define-i nûr ide Rabb-› Müsteân Hemdemi Hadicetü’l-Kübra ola rûz-› ceza Rahmet-i rahman ile flad ola rûh-› bî-kemân Fevtini gûfl eyleyüb Nefl’et didi tarihini Hac-› Vuslat Kad›n’a Adn ola yâ Rab imân 1178 1253 (1837). Mehmed Emin A¤a’n›n efli fierife Tahire Han›m. K›z›, fierife Fat›matü’zZehra Han›m 1252. Di¤er k›z› fierife Zekiye Han›m 1254. 1264 fiaban 10 (Temmuz 1848). Hademe-i Hassa’dan Geredeli el-hac Mehmed Emin A¤a. 1314 Cemaziyelevvel 2 (9 Ekim 1896). Tahir Pafla’n›n o¤lu Yaveran-› hazreti flehriyarî Süvari kol a¤as› Mehmed Burhaneddin Bey. 1318 Muharrem 28 (28 May›s 1900). 5. Ordu734 1134 (1721). Kafesî destarl›. H›z›r Paflazâde Mustafa Bey. Bafl tafl› meyve, ayak tafl› ise servi kabartmal›d›r. Vuslat Kad›n, Sultan I. Mahmut’un üçüncü Kad›n’› idi. (Kitâbe yazar› Nefl’et Efendi için Türk Dili ve Edebiyat› Ansiklopedisi, 7/35’e bak›n›z.) 1180 (1766). Periflanî destarl›. 24. Bölükden camc› el-hac Mehmed. Üsküdar Mezarl›klar› emini Lâleli el-hac Mustafa Efendi’nin o¤lu Enderun A¤alar›’ndan Mehmed Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/454-455) 1201 (1786). Vefa’da Camc› odabafl›s›zâde Ahmed A¤a. 1192 Cemaziyelevvel 11 (Haziran 1778). Ba¤dad A¤as› Veli A¤a. (Sicill-i Osmânî, 4/615) 1212 (1797). Kâtibî sikkeli. Meflayih-i kiramdan serdarlar kâtibi el-hac Abdullah Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/390) 1213 fiaban (Ocak 1799). Sultan Bayezid Camii bafl imam› Ömer Efendi. 1222 (1807). Tu¤ra kabartmal› ve kafesî sikkeli. 3 Nolu yerdedir. Rical-i Devlet-i Aliye’den ve tarikat-i fiah-› Nakflibendiyye’den Matbah-› Âmire Emini ve Ba¤dad kap›kethüdas› Giridî Mehmed Refi’î Efendi ve o¤lu Dîvân-› Hümâyun ketebesinden Ali Lami’î Efendi. 1231 (1815) (Sicill-i Osmânî, 2/412) 1181 Zilhicce 1 (19-Nisan 1768). Kafesî destarl›. 8 No ile gösterilen yerdedir. Kitâbesi aynen fludur: Hüve’l-Bâkî Merhum ve ma¤fûrunleh Teflrifatc›-y› esbâk Ebu Bekir Paflazâde Akif Seyyid Mehmed Bey Efendi’nin ruhiçün El-Fatiha 1181 Zilhicce 11Üsküdar, Salacak Mescidi’nin bânisidir. (Hadîkatü’l-Cevâmi 2/226; Osmanl› Müellifleri, 3/25) 1182 (1768). Büyük kavuklu. Hâlâ sadr-› rûm Mirzazâde Efendi’nin imam› müderrisîn-i kiramdan Haf›z Ahmed Efendi. 1195 (1781). 1 Nolu yerdedir. Hâlâ Galata kad›s› amediü’l-mevaliü’l-azam fiehsüvarzâde hacesi Efendi Hazretlerinin halilesi ve bazergânzâde k›z› Ayfle Monla Han›m. 1197 (1783). 4 Nolu yerde. Matbah-› âmire Sultan I. Mahmut’un üçüncü kad›n› Vuslat Kad›n. 1227 (1812). Dergâh-› âli kap›c›bafl›lar›ndan Seyyid Ahmed Pafla kethüdas› Ahmed A¤a ve efli Emine Han›m. 1218 (1803). 2 Nolu yerdedir. 1229 (1814). Kethüday› sadr-› âli Lâleli Mustafa Efendi’nin mühürdar› Hasan Nasri Efendi (Sicill-i Osmânî, 4/454-455) 1234 (1818). Silâhflor-› hazreti flehriyarîden Dervifl Hasan A¤a. 1242 Receb 25 (fiubat 1827). Büyük molla sar›k. Paye-i Mekke-i Mükerreme sab›ka reisü’l-et›bba-i hazreti flehriyarî Bendergülüzâde Said Mehmed Efendi (Sicill-i Osmânî, 3/40). Hemen arkas›ndan dere geçmektedir. 1292 (1875). Fesli. “Hazreti Ferhad Pafla gibi bir zât-› güzin” ve efli Ayfle Zehra Han›m 1267 (1850) (Sicill-i Osmânî, 4/18) 1311 (1893). Etraf› parmakl›kl›. Gulâm-› Hazreti Sultan Mahmud ve Enderun-› Hümâyun seferli hanesi ser halifesi Hasan Tahsin Efendi. 735 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1317 Zilhicce (Nisan 1900). Fesli lâhit. 12 sene hasta yatan K›r›m Hanedan›’ndan Mir fiirin silsilesinden Atabegzâde fiah Mirza Bey. 1335 A¤ustos 18 (1919). Lâhit. 5. Köfle noktas› civar›nda. Karagöz Gazetesi sahib-i imtiyaz› Ali Fuad Bey. (Türk Dili ve Edebiyat› Ansiklopedisi, 5/167) 1324 Ramazan 15 (Kas›m 1906). Anayol üzerinde ve 4-5 noktalar› aras›nda. Set üzeri. Muhteflem tafl ve yaz›. “Huzûr-› Hümâyun cenab-› mülûkâne müezzinlerinden ve Musika-i Hümâyun ve kul a¤alar›ndan fenn-i musiki üstad-› naz›rlar›ndan tarikat-i aliyye-i Bedevî ricalinden Mehmed Tevfik Bey.” (S. N. Ergun, Türk Musikisi Antolojisi, s.623, 656, 760, 763) 1339 Eylül 21 (1923). 5 Nolu fiair Nedim’in kay›n pederi sofas› yan›nda. Fesli flâhidesindeki yaz› fludur: 1330 (1912). Hazine-i Hassa-i flâhâne mefruflat kalemi hulefas›ndan Hac› Mehmed Bey’in efli Firdevs Han›m. 1330 Ramazan 15 (A¤ustos 1912). Bahariye fabrikalar› müdürü Mirliva Bedri Pafla. Efli, Fatma Han›m, 1934. Do¤umu 1852. Buras› aile sofas› olup içinde alt› han›m›n sütun fleklinde flâhideleri vard›r. “‹bradi eflraf-› kuzât›ndan Es’ad Efendizâde Sad›k Efendi o¤lu Dersaâdet istinaf azas›ndan flairandan Tevfik Lamih Bey” torunu, Tevfik Lamih Bey’dir. Kabri lâhit fleklindedir. (‹nal, Son As›r Türk fiairleri, s. 1891) 1928 12. 1. Dr. Hakk› fiinasi Pafla. Kabri aile sofas›ndad›r. (A. Gövsa, Meflhur Adamlar, 2/649; A. Gövsa, Türk Meflhurlar›, s. 162) fiinasi Pafla 1941 tarihinde vefat etmifltir. 1929 Selânik vücûhinden ve sûrre emini o¤ullar›ndan ‹shak A¤azâde Ali Efendi’nin efli ... 1974 Büyük sofa. Gazeteci Mümtaz Faik Fenik. Do¤umu 1905. 1980 Baflkumandanl›k foto¤raf zabiti Esat Nedim Tengizman. Do¤umu 1899. * * * 1232 (1816). Nasuhî Paflazâde Mustafa Bey’in büyük o¤lu el-hac Numan Bey. (Sicill-i Osmânî, 4/558 As›mzâde Nasuh Pafla) Tarih k›sm› gömülü. Hane-i Hassa’dan dülbend a¤al›¤› ile ç›ra¤ olan Kapudanzâde Lâleli hatibi Mustafa Efendi. Sikke kabartma ve Bektâflî taçl› flâhide. Koyunca hanedan›ndan ve Dersaadet kibar›ndan âl-i âbâ muhibbi, 28 ve 32 ilm-i hurûf, hadimü’l-fukara mülkiye kaimmekam› Mehmed Servet Bey bin Mehmed Said Bey. Tarih yaz›lmam›flt›r. Yan›nda; Sultan II. Abdülhamit’in müezzini ve musikiflinas Mehmet Tevfik Bey’in H.1324 tarihli flâhidesi. 736 Tarih k›sm› gömülü, büyük fesli flâhidesi mevlevî sikke kabartmal›, Koyuncal› Mir Hüseyin. * * * 1124 (1712). Sikkeli. Mehmed Beyo¤lu Seyyid ‹brahim Bey. Üsküdar Mezarl›klar› 1177 (1763). Hamzavî tafl. Salih ‹smail A¤a. 1180 (1766). Musa A¤a’n›n efli Fatma Hatun. Yan›nda, 1225 (1810) Alâiyeli Musa A¤a. 1205 (1790). Tu¤cubafl› el-hac Mustafa A¤a’ n›n efli Rukiyye Han›m. 1222 Cemaziyelâhir (A¤ustos 1807). Sab›ka kâtib-i yeniçeriyân-› Dergâh-› âlî, Selim Sabit Efendi’nin efli Saliha Han›mefendi. 1291 (1874). Mevlevî sikke kabartmal›. Kitâbesi çok uzundur. “Hademe-i kol a¤as› Ali” 1330 A¤ustos (1913). Darülfünûn talebeli¤inden Harbiye Mektebine tahvil edip sonradan vefat eden ‹smail Efendi’nin o¤lu Mehmed Tevfik Bey. 1149 (1736). Tüfenk ustas› Hac› Yusuf A¤a. 1330 (1912). Etraf› parmakl›kl› ve abide tipi flâhide, üzerinde yaln›z “Nesime Subhi” ismi yaz›l›d›r. 1336 (1917). Beylerbeyi hamam› mutasarr›f› Sivas vilâyeti Koçhisar kazas›ndan Kurua¤azâde ‹smail Hakk› Efendi. Do¤umu 1287. Vezneciler Sofas›: 1251 (1835). Tophane-i Âmire Naz›r› Ârif Bey’in mühürdâr› el-hac Hasib A¤a’n›n annesi Zübeyde Han›m. Kabri büyük bir demir parmakl›k içindedir. Yan›nda; Zâkirzâde Abdullah Bîçare Efendi. 1275 (1858). el-hac Mühürdâr Hüseyin Hasib A¤a’n›n kabri ve onun yan›nda da, 1302 (1884). “Mazhar oldu genç iken hayfa Cemil’im rahmete” kitâbeli bir kabir vard›r. Hakk› fiinasi Pafla sofas› yan›ndad›r. 1284 (1867). Mevlevî sikke kabartmal›. Bahriye muhasebesi baflkâtibi Osman Efendi’nin k›z›. 1305 (1887). Kola¤as› Haflim Bey’in efli Hayriye Han›m. 1309 (1891). Osman Efendi’nin torunu Haflim Efendi’nin k›z› Bahriye binbafl›s› Arif Bey’in efli Emine Nazime Han›m. 1315 (1897). Bahriye nezaret-i celilesi veznedarbafl›s› Ali fiükrü Efendi. Hazîrede otlar aras›nda üç flâhide daha vard›r. * * * Hasib A¤a’n›n efli ve çocuklar›n›n flâhideleri de buradad›r. Zâkirzâde Abdullah Efendi Sofas›: 6 Nolu yerdedir. 5. Ada’da ve Ankara asfalt›na en yak›n kap›dan girildi¤inde, ileride ve sol taraftad›r. Sofa, 7x6 ad›m ebad›nda olup kesmetafl duvarlar üzerindedir. Bafl taraf› yüksektir. Burada iki flâhide vard›r: Alihayr-terukba Zâkirzâde çün k›ld› seferi Ya’ni Abdullah Efendi vâk›f-› s›rr-› kader Âlem-i gaybdan dinildi rihletine tarihi K›l cinan-› kudsîni yâ Rabbenâ ana makar sene 1068 (1657) 737 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar fiâhidesi sütun fleklindedir. Yan›nda: Fatiha Sene 1077 (1666) Yâ ‹lâhî iflbu kabrin sahibi Saliha Hatun idi hem Âbide Ya’ni Zâkirzâde Efendi-i ibniyyedir. Alt›ndaki sat›rlar boyadan okunmaz hale gelmifltir. Sofan›n d›fl›nda ve sol taraf›nda dört sütun flâhide vard›r ki, kitâbeleri fludur: Âsitâne-i Hazreti Pir Hüdâyî Seccade-niflîni Mudanyevîzâde Mehmed Ruflen Efendizâde Küçük Ayasofya Tekyesi fleyhi Abdullah Felahî Efendi’nin Ruhiçün Fatiha. 27 Muharrem 1267 (Aral›k 1850) * 1313 gurre-i Receb (18 Aral›k 1895). Fuzala-y› mevalî-yi kiramdan Ve hulefa-y› tarik-i aliyye-i Abdullah el-Felahîzâde Mustafa Hakk› Efendi’nin Ruhiçün el-Fatiha. 1313 gurre-i Receb 1320 (1902). Felâhizâde Mustafa Hakk› Efendizâde Abdullah Bey. Do¤. 1280 (1863). 1320 (1902). Mustafa Hakk› Efendi’nin efli Adviye Han›m. Do¤umu 1262 (1845). Sofan›n arkas›ndaki bir flâhide üzerinde flu kitâbe vard›r: Ayasofya-i Kebir fieyhi merhum el-hac Yusuf Efendizâde el-hac Mehmed Arif Efendi. 12 fievval 1278 (12 Nisan 1862). Hadîka yazar› Ayvansarayî Haf›z Hüseyin Efendi bu semte F›st›kl› demektedir. fiimdi f›st›k a¤açlar›ndan eser kalmam›flt›r. Zikir erbab›n›n gönlünden ç›karmad›¤› Zakirzâde fieyh Abdullah Efendi için, Silsile-i Celilei Celvetiyye adl› eserinde ‹smail Hakk› Bursevî flu bilgiyi vermifltir: “Babas› Hazreti Hüdâyî’nin ihya Meclisleri’nin bafl zâkiri olup ekser ilâhiyat-› Hüdâyîleri’ne flahâne besteler ba¤lay›p okudu¤u hase738 biyle o¤lu fieyh Abdullah Efendi Zakirzâde demekle meflhur olmufl ve ol vechile dillerde cereyan bulmufltur. Süluku, Hüdâyî Tekkesi fleyhi Dizdarzâde Mak’ad Ahmet Efendi’dendir. Afl›kâne ilâhîleri vard›r. Mahlas› Biçare’dir. ‹stanbul’da, Çemberlitafl’ta Atik Ali Pafla Camii Zaviyesi’nde fieyhlik ve Fatih Sultan Mehmet Han Camii’nde va’z ederdi. Güzel konuflurdu. Sevenleri çoktu. Zeyrek Camii’ne bitiflik olan kubbeli binay› bunlar zapt edip içinde fukaray› iskân eder ve tarikat terbiyesi verirlerdi. Ve ol kubbe zeman› fetihte fieyh ‹lâhî elinde idi. Sonra Bali Sofiyevî’ye sonra Zakirzâde’ye intikal eyledi. Gah medrese nam›yla zabt olunda ve gâh hankâh k›l›nd›. Sonra kubbesi zedelendi ve ra¤betten düfldü.” fieyh Abdullah Biçare’nin babas› Hüdâyî Tekkesi Zakirbafl›s› fiaban Efendi’dir. Kendisinin fliirleri ve ilâhîleri vard›r. Atpazarî Osman Efendi ile Selâmi Ali Efendi gibi ünlü fleyhleri yetifltirmifltir. O¤lu Zakirzâde Abdülvahab Efendi fieyh Gafurî hulefas›ndan olup Sultan Bayezid Camii va’izi idi. 1133 Recebinin 26. (May›s 1721) günü vefat etti. (Sicill-i Osmânî, 3/367 Abdullah Zakir Efendi ve 3/576 Ali Behic Bey; Mehmet Tahir, Osmanl› Müel. 1/231; ‹smail Hakk› Bursevî, Silsile-i Celile-i Celvetiyye, s. 91; Veli Recai Velibeyo¤lu, Zakirzâde Abdullah Biçare Dîvân›, 1963 Mucur; Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/199) Bu sofan›n ön taraf›nda Salacak Mescidi’nin bânisi Teflrifatî Akif Efendi’nin 1181 tarihli flâhidesi vard›r. 1951 Kitâbe eski yaz› ile yaz›lm›flt›r. Ali Berri Pafla’n›n k›zlar› Leyla ve S›d›ka Han›mefendiler’le torunlar› Ahmed Berri Han Bey çocuklar› fierif ve Belk›s Han›mefendiler burada medfundurlar. 1953 Mart 1. Din alimi Ömer Fevzi Mardin. Kabri, çok büyük bir hazîrede ve büyük tarihçi Cemal Kutay hazîresi yan›ndad›r. Önündeki bir servi a¤ac› içinden bir sak›z a¤ac› yükselmifltir. Tabiat harikas›d›r. Ömer Fevzi Mardin’in flâhidesine kendi sözü olan flu yaz› yaz›lm›flt›r: Üsküdar Mezarl›klar› Her el Allah’a uzan›r Her avuç Allah’a aç›l›r Her yürek Allah’a dökülür Ümid, iltica kap›s› tek ve o da Allah’d›r. 1979-1895. Çanakkale ve ‹stiklal Savafl› kahramanlar›ndan Gazi Ziya fiarda¤. 1325 (1907). Bektâflî taç kabartmal› sütun flâhide. Koyuncu Hanedan›’ndan ve Dersaâdet sakinlerinden tarikat-i aliyye-i Nazeniye mensub bende-i âl-i âbâ 23 ve 32 ilm-i hurûf ve mukataat hadimü’l-fukara Mehmed Servet Bey bin Mehmed Said Bey. Do¤umu 1245 (1829). Yan›k Ömer Kap›s› ile A noktas› aras›: 1129 (1717). Enteresan tafl. Abdi Efendizâde Abdullah A¤a. Tarih beyti: Behiflt ehli ç›kub bir bir didiler fevtine tarih Mehmed Bey sa’idler zümresiyle geldi Cennet’e 8 Safer 1187 (Sicill-i Osmânî, 4/580 Nuh Efendi, fieyhzâde) 1197 Receb 23 (Haziran 1783). Merhum Recai Efendi’nin mühürdâr› Ali Efendi. Recai Efendi’nin Vefa’da mektebi ve sebili vard›r. 1198 (1783). Kayseriye kuzât›ndan Kesi Karyesi’nden Pafla ‹brahim A¤a’n›n k›z› Rabia Han›m. Yan›nda, 1203-1203-1205 tarihli olup çocuklar›na ait üç güzel flâhide vard›r. 1201 (1786). Recai Efendi’nin mühürdar yama¤› el-hac Haf›z Mehmed Efendi’nin annesi Havva Han›m. 1132 (1719). fieyhzâde ‹brahim A¤a. 1147 (1734). Ocakl› hac› Alizâde ‹brahim Çavufl. 1165 Rebiyülevvel 27 (fiubat 1752). Ayasofya’da Telhisizâde Sadr-› azam-› esbak Ahmed Pafla’n›n ye¤eni Silâhflor-› flehriyarî Aliyye Hüseyin Bey. (Sicill-i Osmânî, 1/253 fiehlagöz Ahmed Pafla.) 1171 (1757). Sab›ka Muhasebe-i cizye Haflim Efendi’nin o¤lu Mustafa Hatime Molla Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/623 Haflim Seyyid Mehmed Efendi) 1185 Ramazan 22 (Aral›k 1771). Kafesî destarl›. Sab›ka Silâhflor-› flehriyarî fieyhzâde el-hac ‹brahim A¤a. Valid-i irfladlar› fi›kk-› salis Defterdar Pir el-hac ‹smail Efendi. 1187 Safer 8 (May›s 1773). Kafesî destarl› flâhidesinde on m›sral› bir kitâbe vard›r. Güzel bir hatla yaz›lan kitâbenin ilk befl m›sra› ile tarih beyti fludur: Diri¤a hiç sebat› yok cihan›n ömr-i Nuh olsa Ki yoktur lenger ârâm bu küflti-i evkate Hususa Nuh Efendizâde izzetlu Mehmed Bey ‹ki alemde hâcet yok sa’id oldu¤un isbate Fenas›n fehm idüb geçdi flerab-› zede kâriden 1209 Ramazan 12 (Nisan 1795). Kafesî destarl› flâhidesi yerdedir. Dîvân-› Hümâyun’dan sab›ka Cebehane-i Âmire Kâtibi es-seyyid Dervifl Ali Hasib Efendi Hazretleri. (Sicill-i Osmânî, 3/551) 1212 (1797). Malih (tuz) Emini Hasan Efendi. 1217 Rebiyülevvel 15 (A¤ustos 1800). Mirahûr-› evvel Çerkes Mehmed Bey’in mirahûr-› sab›k›, Çorum mütevellisi silâhflor-› Hazreti sadr-› âli Gürcü Mustafa A¤a. 1219 (1804). Hazinedar-› bîrûn Ayasofyal› elhac Ebubekir Efendi. 1231 fievval 11 (Eylül 1816). Kafesî destarl›. Rical-i Devlet-i aliyye’den kethüda-y› sadr-› âli-i esbak Moravî Osman Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/441) 1285 fievval 12 (Ocak 1869). Bab-› Seraskeri’de yoklama odas› mümeyyizi Mehmed Tahir Efendi. 1297 (1880). Masarifat muhasebecisi hac› Hakk› Efendi’nin k›z› Emine Lamia Han›m. 1301 Cemaziyelâhir 30 (Nisan 1884). Sultan Bayezid ‹mareti aflç›bafl›s› Hac› Osman A¤a. 739 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar danl›¤›ndan emekli birinci ferik Hakk› Pafla. K›z› 1315 (1897) Adile Han›m. 5. Ada - Ö Bölümü: At›f Efendizâde Ömer Vahid Efendi Sofas›: F›st›kl› Kap›s› (veya Korukap›s›) yan›nda ve tam 6 Nolu yerdedir. Buradaki tafllar, daha ileride, ‹brahim A¤a Yolu üzerinde iken, caddenin geniflletilmesi s›ras›nda buraya getirilmifllerdir. Fakat kütüphane sahibi At›f Efendi’nin flâhidesi bunlar aras›nda yoktur. Hazîredeki tafllar›n hemen hepsi ayn› biçim olup Hamzavî’dir. Sofadaki tafllar flunlard›r: 1135 (1722). Uzun kitâbesi: Darbhane-i Devlet Ömer Zühdi âli siret diye bafllamaktad›r. 1148 (1735). Fat›ma Han›m. Yaln›z ad› yaz›l›d›r. 1174 (1760). El-hace Emetullah Han›m. Yaz› bu kadard›r. Hattat ve Ressam. (Türk Dili ve Edebiyat› Ansiklopedisi, 1/223) At›f Efendizâde Hattat Ömer Vâhit Efendi. 1306 Cemaziyelevvel 7 (Ocak 1889). Eâz›m-› rical-i Devlet-i Aliyye’den atufetlu Mehmed Sa’di Beyefendi Hazretlerinin k›z› ve iffetlu fievket Bey’in efli Saide Emine Vasfiye Han›mefendi. (Sicill-i Osmânî, 3/26 Sa’di Efendi) 1308 Zilhicce 6 (Temmuz 1891). Rical-i Devlet-i Aliyye’den Salih Pafla’n›n torunu Asakir-i fiahane kaimmekam› el-hac Talib Bey’in o¤lu M›z›ka-i Hümâyun çavufllar›ndan Vehbi Bey. 1310 (1892). Erkân-› harbiye kol a¤alar›ndan Nâbîzâde Ahmed Nâz›m Bey. Kabri, takriben Hüseyin Pafla Sebili karfl›s›nda ve mezarl›k duvar›ndan biraz içeridedir. fiâhidesi devrilmifltir. 1315 Zilkade 27 (Nisan 1898). Erkân-› harp mirlivas› R›za Pafla’n›n efli Fatma Firdevs Han›m. 1325 (1907). Ecille-i rical-i Devlet-i Aliyye’den Haremeyn-i muhteremeyn tercüman› Hasan Tahsin Efendi. 1331 (1913). Süvari Ertu¤rul Alay› kuman740 1184 (1770). Ömer Vahid Efendi’nin k›z› Fatma Han›m. 1197 Cemaziyelevvel 13 (16 Nisan 1783). Sab›ka Defterdâr-› esbak-› evvel Ât›f Efendizâde el-hac Ömer Vahid Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/594; Tuhfe s. 348) 1216 Cemaziyelevvel 9 (Eylül 1801). Ömer Vahid Efendi’nin k›z› Melek Mehmed Paflazâde Salih Beyefendi’nin efli Süveyda ‹smet Han›m. 1221 Muharrem 18 (Nisan 1806). Ayfle Mükerrem Han›m. 1223 Safer 18 (Nisan 1808). Merhum Afifzâde Ömer Vahid Efendi’nin torunu müderrisîn-i kiramdan Mustafa Cemaleddin Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/83) 1234 (1818). Ömer Vahid Efendizâde sab›ka sadr-› vâlâ-y› Anadolu Mehmed Celâleddin Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/79) 1258 (1842). Sab›ka Edirne kad›s› Sadr-› esbak Melek Mehmed Pafla torunu Mehmed Üsküdar Mezarl›klar› Bahaüddin Bey. (Sicill-i Osmânî, 2/27) 1277 (1860). Merhum Ömer Vahid Efendizâde mevali-i kiramdan Süleyman Feridüddin Efendi merhumun damad› Mehmed Emin Efendi’nin o¤lu Osman Efendi (Sicill-i Osmânî, 3/97 Süleyman Feridüddin Efendi) 1307 (1889). fiehreminî Efendizâde fetvahane memurlar›ndan Mehmed Reflad Efendi’nin efli fierife Hafize Han›m. Tarih k›sm› gömülü iki tafl: At›fzâde Süleyman Feridüddin Efendi’nin damad› elhac....... Emine Hatun. Saraçlar Kâtibi Abdullah Efendi Sofas›: Sofa yolun dirsek yapt›¤› ve 9 Nolu bölüme yak›n bir yerde olup yokufl afla¤› inerken sa¤ tarafta ve dere yata¤›n›n yan›ndad›r. Etraf› yer yer mezar tafllar› ile takviyeli, duvarla çevrili büyük bir sofad›r. Su basmamas› için yükseltilmifltir. Sâhibu’l-hayrat ve’l-hasenat / Çeflme sahibi merhum ve ma¤fur / el-muhtac ilâ rahmet / el-ma¤fur Dîvân-› Hümâyun / hâcelerinden sab›ka / Saraclar Kâtibi Abdullah / Efendi’nin ruhuna / ve cem’i ehl-i iman / ruhlar› çün r›zaen lillâhi / Teâlâ el-Fatiha maa’s-salât / Sene 1211 fî L. 6. ‹brahim A¤a yolu üzerinde 1190 (1776) tarihli çeflmesi vard›. 1216 Cemaziyelevvel 21 (Eylül 1801). Kâtibî sikkeli. Saraclar kâtibi Efendi’nin vekilharc› Ali A¤a. 1233 fievval 5 (A¤ustos 1818). Saraclar kâtibi Abdullah Efendi’nin zevcesi Safiyye Hatun. Tarih k›sm› gömülü. Saraclar Kâtibi ç›raklar›ndan....... 1132 (1719). Sofa d›fl›ndad›r. Saadetlu bafla¤as› fiaml› Mustafa A¤a. Yere At›lm›fl Muhteflem Tafllar: Saraçlar Kâtibi Sofas›’n›n biraz ilerisindedir. Ters olanlar okunamad›. Di¤erleri flunlard›r: Hazîredeki tafllar flunlard›r: 1211 fievval 6 (4 Nisan 1797). Kafesî destarl›. Kitâbesi fludur: 1147 (1734). Tafl üç parça halindedir. Sab›ka Cebecibafl› olup Rodos Ceziresi’nde fiehiden vefat eden Sar› Abdullah Pafla’n›n At›fzâdeler Sofas›. 741 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar ser-i maktu’udur. Ruh-› flerifi çün Allah R›zas› için el-Fatiha. Rodos’ta da flâhidesi vard›r. (Sicill-i Osmânî, 3/376; Z. Çelikkol, Rodos’taki Türk Eserleri, s. 47) 1153 (1740). Büyük kavuklu. Yaz›c› Hüseyin Efendi. 1158 (1745). Hasan A¤a o¤lu Salih A¤a. 1162 (1749). Fatma Hatun. 1172 Safer. 15 (Ekim 1758). Dergâh-› Âli gediklilerinden kap›c›bafl›l›k payeli el-hac Mehmed A¤a ibn-i kahvecibafl› el-hac Ömer A¤a. (Sicill-i Osmânî, 4/244) mâyun kap› çukedâr› Edhem Bey. 1328 Receb (Temmuz 1910). Sevahil-i Osmaniye fenerleri idaresi müflaviri Nefl’et Pafla. 1331 fievval 29 (1 Ekim 1913). Has›rc›bafl› Hac› Halil Efendi’nin o¤lu Mecidiye Dergâh-› fierifi mütevellisi el-hac fieyh Salih Efendi. 1145 Zilhicce 7 (21 May›s 1733). Surre Emini el-hac Hüseyin A¤a’n›n damad› el-hac ‹smail A¤a. (Sicill-i Osmânî, 2/207 Hüseyin A¤a) fiâhidesi, At›f Efendizâde Sofas› yan›ndad›r. * 1186 fievval (Ocak 1773). fiam ve Halep kap› kethüdas› zuamâ Mehmed Efendi. 1192 (1778). Kap›c›bafl› Ahmed A¤a’n›n k›z› Fatma Hatun. 1232 Cemaziyelevvel 27 (Nisan 1817). At›fzâde Ömer Vahid Efendi’nin k›z› Ümmetullah Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/594 Ömer Vahid Efendi) 1258 Ramazan. 14 (19 Ekim 1842). Nefis yaz›. Merhum At›f Efendizâde Süleyman Ferid Efendi’nin k›z› Nesibe Ayfle Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/97, 85 S. Feridüddin ve At›f Mehmed Emin Efendiler.) 1288 (1871). Güzel yaz›. At›fzâde Celal Efendi’nin torunu Ömer Hüsameddin Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/116) At›f Efendi sofas›na bak›n›z. 1305 (1887). Halil R›fat Pafla’n›n efli ve Mahmud Celâleddin Pafla’n›n validesi ‹smet Zeliha Han›m. (Sicill-i Osmânî, 2/306 Halil R›fat Pafla) Mahmud Celâleddin Pafla meflhur Prens Sabahaddin Bey’in babas›d›r. * * 1247 (1831). Osman Edib Efendizâde Mehmed Nureddin Efendi. Yan›nda: 1257 (1841). ‹stable-i âmire pâyeli Mehmed Celâleddin A¤a Hazretlerinin efli Emine Han›m. (Sicill-i Osmânî, 2/81) Mehmet Celâlettin A¤a Vak’a-y› Hayriye’de yeniçeri a¤as› idi. 6. ADA H aydarpafla Hastahanesi arkas›ndaki metruk mezarl›kt›r. ‹brahim A¤a yolu boyunca uzan›r. Eskiden, bu dar uzun mezarl›¤›n iki taraf› da yoldu. Mezarl›¤›n karfl›s›nda, Seyyid Ahmet deresine kadar uzanan ve mesire yeri olan Koru bulunuyordu. Bu korunun üzerinden bugün Ankara asfalt› geçmektedir. Korunun büyük k›sm› f›st›k çamlar› ile bezenmiflti. Buradaki tafllar, tarih s›ras›na göre flunlard›r: 1164 (1750). Sikkeli flâhidesinde yaln›z Abdurrahman Efendi ismi yaz›l›d›r. Halvetî meflayihinden idi. (Sicill-i Osmânî, 3/321) Nefl’et Pafla Sofas›: F›st›kl› Kap›s› civar›nda olup etraf› demir parmakl›kl›d›r. 1192 (1778). Baltac›lar kethüdas›zâde Veys Ahmet. 1193 (1779). Cebecibafl›zâde ‹brahim Efendi. 1295 (1878). Nefl’et Pafla’n›n pederi Trabzon vilâyeti kap› kethüdas› Hac› Arif Bey o¤lu Azmi Bey’in kardefli Mabeyn-i Hü742 1199 C. âhir 17 (28 Nisan 1785). Muhteflem kallavîli tek bafl flâhidesi. Sadr-› esbak Üsküdar Mezarl›klar› Halil Hamid Pafla. Bu tafl›n bir di¤eri, hazîrenin hastahaneye bakan cephesine yerlefltirilmifltir. (Sicill-i Osmânî, 2 / 299) 1199 fievval. 5 (A¤ustos 1785). Kâtibî sikkesi. Hassa silâhflorlar›ndan Mehmed Emin. 1201 Receb (Nisan 1787). Ser cebehane emini Mustafa Beyefendi’nin k›z› fiani Avni Efendi’nin efli Abide Han›m. 1201 (1786). Halil Hamid Pafla’n›n gulam› Mes’ud. 1202 (1787). Halil Hamid Pafla’n›n cariyesi Hümaniflîn Kad›n. 1201 (1787). Halil Hamid Pafla’n›n cariyesi Nedime Kad›n. 1202 (1787). Halil Hamid Pafla’n›n cariyesi Zekiyye Han›m. 1203 (1788). Hassa kethüdalar›ndan Ali A¤azâde ‹smail Bey. 1203 (1788). Kâtibî sikkeli. Maktul Halil Pafla’n›n bafl silâhfloru el-hac Sivasl› Mehmed A¤a. 1203 (1788) Ebubekir A¤a’n›n efli Ayfle Hatun. 1204 (1789). Fatma Hasibe Kad›n. 1204 (1789). Kafesî destarl›. Gümrük kâtibi H›fz› Efendizâde hâcegân-› divan-› Hümâyundan Ubeydullah Beyefendi. 1206 Zilhicce 23 (A¤ustos 1792). Kâtibî sikkeli. Feyzullah Bey. Silâhfloran-› hazreti flehriyarî. 1206 (1791). A¤ababas›zâde ‹brahim A¤a’n›n efli el-hace Sarayl› Rûyidil Han›m. K›r›k bir tafl. Dergâh-› âli kap›c›bafl›lar›ndan A¤ababazâdesi Halil A¤a’n›n annesi Hadice Han›m. (Sicill-i Osmânî, 1/133) 1209 (1794). Bu güzel flâhide, Halil Hamid Pafla tafl›n›n sa¤ taraf›nda ve birinci s›radad›r. Asma ve üzüm kabartmalar› ile süslü ayaktafl› yerdedir. Bafltafl› meyve tabakl›d›r. Sultan Osman hazretlerinin bafl kad›n›, silâhflor-› hazreti flehriyarî el-hac Mehmed Bey’in zevcesi Leyla Kad›n. Sultan III. Osman’›n kad›nlar›ndan olup Padiflah’›n 1171 (1757) tarihindeki ve- Sadrazam Halil Hamit Pafla. 743 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Haf›z Mehmed Emin Efendi’nin o¤lu Teberdâr Halil Beyefendi. 1211 (1796). Kâtibî sikkeli. Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan ser Cebehane Emini Mustafa Beyefendi’nin o¤lu Mahmud Beyefendi. 1213 Ramazan 17 (fiubat 1799). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan ser cebehane emini Mustafa Beyefendi’nin k›z› ser bevvabin-i dergâh-› âli fiirin Hüseyin A¤a’n›n efli gençli¤ine doyamadan vefat eden Hadice Han›m. 1213 (1798). Kâtibî bafll›k. Çavuflbafl› Genç Osman A¤a’n›n damad› Feyzullah A¤a. (Sicill-i Osmânî, 3/437 Genç Osman A¤a) 1216 Rebiyülevvel 23 (A¤ustos 1801). Kâtibî sikkeli. Darü’s-saâde A¤as› ‹dris A¤a’n›n yedekcisi Hüseyin A¤a. Sultan III. Osman’›n kad›nlar›ndan Leylâ Kad›n. 1216 Receb 9 (15 Kas›m 1801). Mirahûr-› evvel-i flehriyarî Çay›rzâde ‹brahim A¤a. (Sicill-i Osmânî, 1/145) fat› üzerine saraydan ç›kar›lm›flt›r. Sonra, Silâhdar Halil A¤a’n›n o¤lu Mehmet Bey ile evlendirildi. Mehmet Bey, 1171 fievvalinde (Haziran 1758) ve Sultan III. Mustafa saltanat›n›n bafl›nda silâdar a¤as›, 1174 (1760)’ta tersane eminive kapudan vekili oldu. 1177 (1763) tarihlerinde vefat etti. (Sicill-i Osmânî, 1/65, 4/248; Ç. Uluçay, Padiflahlar›n Kad›nlar› ve K›zlar›, s. 97) 1209 (1794). Rikâb-› Hümâyun solak a¤alar›ndan Bekir A¤a. 1210 gurre-i fi›n. (10 fiubat 1796). Zifltovî Ali Paflazâde k›z› ve Dergâh-› âli gediklilerinden, sadr-› esbak Halil Hamid Pafla’n›n Çamafl›r A¤as› Ahmed A¤a’n›n efli Hüma Fatma Han›m. 1210 (1795). Çay›rzâde ‹brahim Bey’in cariyesi Ravend Usta. 1211 (1796). Yedekçi Hüseyin A¤a’n›n efli Ümmetullah Han›m. 1211 Rebiyülâhir 10 (Ekim 1796). Kâtibî sikkeli ve tu¤ra kabartmal›. Kap›c›bafl›zâde 744 1217 (1802). Kafesî destarl›. Halil Hamid Pafla’n›n kayn› hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan sab›ka çavufllar kâtibi el-hac Mehmed Lebiba Efendi 27 B. 1217. Kabri, Halil Hamid Pafla flâhidesinin sol gerisinde ve arka duvar yan›ndad›r. (Sicill-i Osmânî, 4/87) 1218 Ramazan 10 (24 Aral›k 1803). Halil Hamid Pafla’n›n sa¤ taraf›nda ve birinci s›rada. Kitâbesi fludur: Hüve’l-Hayyü’l-Bâkî merhum Cennet mekân firdevs-âfliyân Sultan Mustafa Han Aliyy er-rahmetü’l-ma¤furün Hazretlerinin Kad›nlar›ndan dördüncüsü merhume magfûrün lehâ Rif’at Kad›n ruhuna Fatiha. III. Mustafa Rif’at kad›nla uzun müddet saray d›fl›nda iliflkide bulunmufl, sadrazam ve efli taraf›ndan bak›lm›fl, daha sonra Padiflah’›n emriyle hareme getirilip dördüncü kad›nl›k payesine yükseltilmifltir. (Sicill-i Osmânî, 1/35; Ç. Uluçay, Padiflahlar›n Kad›nlar›, s. 99) Üsküdar Mezarl›klar› 1218 Ramazan 17 (Ocak 1804). Sar›kl›. Halil Hamid Pafla’n›n imam› fahrü’l-müderrisîn el-hac ‹smail Nafiz Efendi. 1219 Cemaziyelevvel 5 (A¤ustos 1804). Halil Hamid Pafla’n›n validesi ismetlu Zeyneb Kad›nefendi. Kabri, Paflan›n yan›ndad›r. 1221 (1806). Halil Hamid Pafla’n›n k›z› Zeyneb Han›m. 1222 Rebiyülevvel 21 (29 May›s 1807). Kafesî destarl› flâhidesi hazîrenin en sonunda, çukurda ve duvar yan›nda. Rical-i Devlet-i Aliyyeden Reisü’l-küttab-› rikâb-› Hümâyun Seyyid Ahmed Safi Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/232) 1225 (1810). Darü’s-saâde A¤as› Hüseyin A¤a’n›n zevcesi Hadice Hatun. 1226 Zilhicce 19 (Ocak 1812). Kafesî destarl› flâhidesi Halil Hamid Pafla’n›n sa¤ taraf›nda ve birinci s›rada. Zümre-i sülehâdan Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan ser berber-i hazreti flehriyarî-i esbak Ali Efendi. Çeflme yapt›rm›flt›r. 1226 (1811). Çok silik, Dergâh-› âli kap›c›bafl›lar›ndan merhum A¤ababas›zâde Halil A¤a’n›n efli Ferhad Pafla’n›n validesi Hadice Han›m. 1227 Zilkade 9 (Kas›m 1812). Halil Hamid Pafla’n›n k›z› Emin-i kaime Mehmed Bey’in efli Fatma Han›m. Sultan III. Mustafa’n›n 4. kad›n› Rif’at Kad›n. kaime Mehmed Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 4/279) 1229 Ramazan 15 (Eylül 1814). Divan-› Âli Kap›c›bafl›s› Evkatl›zâde Süleyman Beyefendi. 1230 (1814). fiirin Hüseyin A¤azâde Melek Abdullah Beyefendi’nin k›z› Zekiye Han›m. O¤lunun topra¤a gömülü flâhidesi de yan›ndad›r. Sultan III. Mustafa’n›n kad›nlar›ndan Rif’at Kad›n’›n H. 1218 tarihli flâhidesi. 1227 (1812). Kâtibî sikkeli, Abdullah Bey. 1227 L. 7 (Ekim 1812). Kâtibî sikkelidir. Esma Sultan’›n vekilharc› Mehmed A¤a. 1227 (1812). Sadr-› esbak Halil Hamid Pafla’n›n çâmegûyi a¤as› dergâh-› âli gediklilerinden Ahmed A¤a’n›n efli Habibi Han›m. 1227 Za. 15 (Kas›m 1812). Sadr-› esbak Alaiyeli el-hac Mehmed Pafla’n›n ye¤eni Maktul Halil Pafla’n›n damad› Mehmed Beyefendi’nin k›z› Adile Han›m. 1227 (1812). Halil Hamid Pafla’n›n damad› Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Emin-i 745 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1231 (1815). Kethüda-y› sadr-› esbak Mustafa Beyzâde Selim Bey. Nevcivan iken vefat etmifltir. Kâtibî sikkeli flâhidesinin üç yüzünde de kitâbe vard›r. Hatt› nefistir. 1231 Receb 3 (30 May›s 1816). Büyük molla sar›kl›. Müderrisîn-i kiramdan silâhdâr-› esbak es-seyyid Abdullah A¤azâde Mehmed Hakk› Beyefendi. 1232 (1816). Ayaktafl› çiçek kabartmal›. Halil Hamid Pafla’n›n Halile-i muhteremesi hace fierife Ayfle Han›mefendi. 1232 Gurre-i Cemaziyelevvel (19 Mart 1817). Kafesî sikkeli olup çok yüksektir. So¤ukçeflmeli es-seyyid Mustafa Efendi (Sicill-i Osmânî, 4/465) Kabri, sol taraftaki çukur mezarl›ktad›r. 1233 (1818). Kafesî destarl›. Sadr›azam-› esbak Gazi el-hac Yusuf Ziya Pafla sab›ka mühürdar› ve bir müddet kap›c› kethü- dal›k hidmetinde olan Hâcegân-› Dîvân-› Hümayun’dan Mustafa Fehim Efendi. 3 Rebiyülâhir 1233. 1234 gurre-i Zilkade (A¤ustos 1819). K›r›k bir tafl. Fatma Han›m. 1234 Muharrem 15 (Kas›m 1818). Darbhane-i Âmire Emini Mustafa ‹zzet Bey’in efli hace Mu’tebere Kad›n. 1235 (1819). Ser tahterevânî Mehmed A¤a. 1235 (1819). Defterdar-› fl›kk-› evvel Feyzi Beyzâde Mehmed Emin Beyefendi’nin efli Mir’at Kad›n. 1235 fievval 15 (Temmuz 1820). Kafesî destarl›. Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan ve Rical-i Devlet-i Aliyye’den Mehmed Avni Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/608) 1235 Cemaziyelevvel 23 (Mart 1820). Kâtibî sikkeli. Sultan Abdülhamid Han sadrazamlar›ndan Halil Hamid Pafla’n›n çamafl›r a¤as› Ahmed A¤a. 1237 (1821). Giridiü’l-asl beyne’l-haf›keyn (Do¤u ve bat›da meflhur) Mehmed Rag›b Efendi 1237 (1821). Kafesî. Sadr-› Rumeli Halil Hamid Paflazâde Arif Beyefendi’nin o¤lu Enderun-› Hümâyundan mahrec hâcegân-› divan-› Hümâyundan Mehmed Hamid Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 2/257) 1238 Cemaziyelevvel 11 (Ocak 1823). Dergâh-› âli kap›c›bafl›lar›ndan Çay›rzâde Ahmed fiakir Bey’in k›z› Reflide Han›m. 1238 fievval 7 (Haziran 1823). Limni muhaf›z› Vezir Nuri Pafla’n›n torunu Mehmed Cemil Beyefendi. 1241 (1825). Sadr-› Rum Halil Hamid Paflazâde Mehmed Arif Beyefendi’nin torunu Mir Mehmet Nebil Efendi. Tarih yazar› Lebiba Efendi’nin 1217 tarihli flâhidesi. 746 1243 (1827). Bayezid imam› ve bostanc›lar müfettifli Sad›k Efendi. fiâhidesi büyük molla sar›kl›d›r. (Sicill-i Osmânî, 3/193) Üsküdar Mezarl›klar› 1247 (1831). Hâlâ Sadr-› Rumeli Halil Hamid Paflazâde Arif Bey Efendi’nin zevcesi ‹ffet Han›m. 1259 (1843) ........zâde torunu Nafiz Bey’in o¤lu Mehmed Mahir Bey. 1260 (1844). K›r›k. Ayfle Nefise Han›m. 1248 Zilkade (1833). Lâhit, fesli flâhide. Çay›rzâde Ahmed Bey. Mir-i alem. (Sicill-i Osmânî, 1/145 ‹brahim A¤a) Ahmed Bey’in: Mir-i alem Çay›rzâde terk-i devrân eyledi Zümre-i evlâd›n fevtiyle nâlân eyledi diye bafllayan kitâbesi 10 m›srad›r. 1250 fiaban 13 (Aral›k 1834). Lâhit. fiâhidesinin iki yüzü de kitâbelidir. Halil Hamid Paflazâde Arif Bey’in o¤lu mevali-i azamdan M›s›r Kahire kad›s› Mehmed Raflid Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 2/354) 1251 (1835). Lâhit, flâhidesi feslidir. Halil Hamid Paflazâde Mir Mehmed Arif Efendi’nin o¤lu Mehmed As›m Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 3/283) 1261 (1845). Molla sar›kl›, tarik-i Hac-› fierif’den vefat eden ser berber-i flehriyarî-i esbak Ali Efendizâde el-hac Mehmed Nuri Bey. 1264 (1848). Dürnev Han›m. 1268 Muharrem 27 (Kas›m 1851). Küçük molla sar›k. Anadolu pâyeli M›s›r Kahire Kad›s› Halil Hamid Paflazâde Arif Bey’in torunu Mehmed Ataullah Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 3/481) Arapzâde Hamdullah Efendi’nin damad› idi. 1274 fievval 20 (Haziran 1858). Ayaktafl› burma sütunlu muhteflem lâhit ve nefis hat. M›s›r Valisi Mehmed Ali Paflazâde ‹smail Pafla’n›n halilesi Fat›matü’z-Zehra Ha- 1252 fievval. 15 (Ocak 1837). Müderrisîn-i kiramdan Halil Hamid Paflazâde torunu Mehmed fiefik Beyefendi’nin efli fiefika Han›m. Tarih k›sm›n›n iki yan›na “Kâmil 1273” diye yaz›lm›flt›r. (Sicill-i Osmânî, 3/152 fiefik Bey) 1255 Cemaziyelevvel 19 (A¤ustos 1839). Molla sar›kl› lâhit, ok ve tirkefl kabartmal›. Rumeli sadr›ndan Halil Hamid Paflazâde Mehmet Arif Beyefendi. Kendisi ulemadan oldu¤u halde vasat bir kemankefl idi. 1197 (1783)’te kabza ald›. 1837 tarihinde ve 80 yafl›nda oldu¤u halde 400 geze (260 metre) ok atarak tafl dikti. Okmeydan›’na dikilen son tafl onundur. ‹ki defa Rumeli Kad›askeri olmufltur. (Sicill-i Osmânî, 3/272; Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, s. 664) 1256 Cemaziyelevvel (Temmuz 1840). Müderrisîn-i kiramdan Halil Hamid Paflazâde torunu Ataullah Bey’in efli Atiyye Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/481) 1257 (1841). Halil Hamid Paflazâde kudemay› azamdan Mehmed Nurullah Pafla. (Sicill-i Osmânî, 4/587) Serberber-i fiehriyari Ali Efendi’nin 1226 tarihli flâhidesi. 747 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar ke kabartmal›. Beylerbeyi pâyelilerden tarikat-i aliyye-i Mevleviyye’den Mustafa Necib Pafla. 1301 Rebiyülâhir 23 (fiubat 1884). Hazine-i Hümâyun varidât-› umûmiye muhasebecisi Salih R›f’at Efendi. 1302 (1884). Halil Hamid Pafla ahfad›ndan Âsâf Pafla’n›n k›z› olup 17 yafl›nda vefat eden Fatma Zehra Han›m. 1315 Safer 23 (Temmuz 1897). Lâhit. Halil Hamid Pafla ahfad›ndan As›m Beyzâde, mülga meclis-i vâlâ azas› Nurullah Bey. (Sicill-i Osmânî, 4/871) 1317 (1899). Halil Hamid Pafla ahfad›ndan ve ecille-i müflirân-› sultaniyye’den yâver-i ekrem Hazreti Padiflahi Âsâf Celâleddin Pafla’n›n efli Ayfle Raife Han›m. Do¤um 1288 (1871). Sadrazam Halil Hamit Paflazâde Mehmet Arif Bey’in ok ve tirkefl kabartmal› lâhdi. n›m. Ketebe Mehmed Rif’at imzal›. Do¤umu 7 fievval 1253 (Ocak 1838). 1281 (1864). Halil Hamid Paflazâde Arif Bey’in torunu sudûr-› âzâmdan Mustafa Nazif Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 4/565) Bu kitâbe yaz›l›r kabrine elbette Celâl Azm-i gülzâr-› cinân eyledi Âsâf Pafla 1282 Rebiyülevvel 9 (A¤ustos 1865). Vali Osman Pafla Hazretlerinin efli Fat›matü’z-Zehra Han›m. 1318 Muharrem 10 (10 May›s 1900). Lâhit. Halil Hamid Paflazâde sudûr-› âzâmdan Nazif Bey’in o¤lu Mehmed Ferid Bey. 1283 (1866). Lâhit. Valide Sultan cariyesi Sadâdil Kalfa. 1336 Zilkade 29 (Eylül 1918). Lâhit. Halil Hamid Pafla ahfad›ndan Nurullah Beyzâde rütbe-i bâlâ ricâlinden Mehmed Âs›m Bey. 1285 (1868). Fesli. Adile Sultan’›n harema¤as› Hac› Abdurahman A¤a. 1287 Muharrem 3 (Nisan 1870). Sadr-› esbak Mustafa Na’ili Pafla’n›n o¤lu Ali Bey’in efli M›s›rl› Han›mefendi’nin manevî k›z› olup 28 yafl›nda vefat eden Ferahdil Han›m. 1301 C. evvel 20 (Nisan 1884). Mevlevî sik748 1317 fiaban 13 (17 Aral›k 1899). Sadr›azam-› esbak Halil Hamid Paflazâde vüzerâ-y› azamdan Nurullah Pafla’n›n o¤lu fleyhü’lharem-i esbak Vezir Cemaleddin Paflazâde ecille-i yâver-i ekrem-i Hazreti Padiflahî Mehmed Âsâf Celâleddin Pafla. Do¤umu 7 fievval 1253 (Ocak 1838). Ayr›ca pehle tafl› üzerinde sekiz s›ra halinde haz›rlanm›fl 16 m›sral› bir kitâbesi daha vard›r. Tarih beyti fludur: Tarih k›sm› gömülü, kâtibî sikkeli. Sultan Osman Han......... Tarih k›sm› gömülü, Dergâh-› âli kap›c›bafl›lar›ndan kahvecibafl› el-hac Abdullah A¤azâde Haf›z......... Üsküdar Mezarl›klar› 7. ADA 7. Ada - A Bölümü: Zeynelabidin Efendi Sofas› (‹ncirli Sofa): 1255 Cemaziyelevvel 22 (A¤ustos 1839). Etraf› demir parmakl›kl› sütun flâhide. ‹mam-› evvel-i Sultanî es-seyyid Mehmed Zeynelabidin Efendi. Kitâbesi Hamdi imzal›d›r. (Sicill-i Osmânî, 2/435) Diriga erdi hükm-i “‹rc›î” nâibdi Beykoz’da ‹derdi hidmet fler’i mübeyyin ol faz›l âgâh Bu gençlikde vasiyyet eyledi techiz ve tekfinin Civan sanurduk ol bir pir-i fâni imifl eyvallah Kodu matemde gitdi mâder ü evlâd ü hâhiflkâr›n Veremle mevte yok çare dü ihlak olmam›fl eyler ah Mu’in et lutf›n› bî vas›ta yâ Rab bilâ mâni Ola rûz-› ceza hem nâm› ceddinden flefaat-hâh Yaz›lsun ç›kd› bir tarih-i mu’cem tafl›na yâ Rabb Sünûhî Beyefendi dâr-› huldi itsün ârâmgâh 1271 Sofan›n önündeki eski yol 1957’de kapat›ld› ve buraya Sö¤ütlü Çeflme Mezarl›¤›’ndan nakiller yap›ld›. Molla Beyler diye ünlü olan bu ailenin ‹stanbul’da Sultan Selim Camii mihrab› taraf›nda büyük konaklar› ve Salacak Bahçesi yerinde de köflkleri vard›. 1274 fievval 7 (May›s 1858). Zeyni Efendi’nin emektar› Ömer A¤a. 1270 Muharrem 14 (Ekim 1853). “‹madeddin Efendi’nin duhter-› pâkizesi eyvah / Açmadan soldu güller misali ba¤-› mihnetde / Esüb bâd-› ecel nâgâh ay›rd› validînden / Nice a¤layub ah etmesünler genc-i hasretde / ......” Tarih beyti fludur: 1291 Receb 4 (17 A¤ustos 1874). Sudûr-› âzâmdan Zeynelabidin Efendizâde esseyyid el-hac Mehmed ‹madeddin Efendi’nin efli el-hace Merzûka Han›m. Du’a eyler Kerimî cevher ârâ yazd› tarihin Mekan olsun Emine Han›m’a gülzâr-› Cennet de 1271 (1854). Zeynî Efendi. Kitâbesi fludur: ‹mam-› evvel-i Mahmud Han Zeynî Efendi hayf Çeküb ald› fenâdan yan›na mahdûmunu nâgâh 1289 Receb 27 (30 Eylül 1872). Sudûr-› âzâmdan semahatlu Cemaleddin Efendi’nin efli Emine Melekfer Han›m. (Sicill-i Osmânî, 2/84) 1294 Muharrem 22 (fiubat 1877). En iri ve yüksek sütun. Efâhim-i sudûr-› âzâmdan / ‹mam-› evvel-i hazreti flehriyarî / esbâk Cennetmekân es-seyyid el-hac / Mehmed Zeynelabidin Efendi’nin / mahdûm› mükerremleri esbak sadr-› / Rumeli Cennetmekân firdevs-afliyan / es-seyyid el-hac Mehmed ‹madeddin / Efendi’nin ruh-› flerifleri çün el-Fatiha. 7. Ada’n›n basit krokisi. 749 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1268 Receb 11 (May›s 1852). Lâhit. fiâhidesi feslidir. Cidde Müfliri Osman Pafla’n›n biraderi rikâb-› Hümâyundan kap›c›bafl› Hac› Mustafa A¤a. Kitâbe R›fat imzal›d›r. (Sicill-i Osmânî, 3/446 Osman Pafla) 1270 Safer 15 (17 Kas›m 1853). Güzel bir lâhit. Efahim-i vükela-y› saltanat, Maliye Naz›r› Abdurrahman Nafiz Pafla’n›n o¤lu maliyeden Mustafa R›fat Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 4/535) 7. Ada A bölümü krokisi. Nefis hatt› Emin Eyyûbî imzal›d›r. (‹smail Hakk›, Merâk›d, s. 31; Sicill-i Osmânî, 3/583) 1296 Rebiyülevvel 17 (Mart 1879). Sudûr-› âzâmdan Mehmed ‹madeddin Efendi’nin o¤lu sab›ka ‹zmir kad›s› el-hac Mehmed Zeynelabidin Efendi. Arapzâde Atâullah Efendi. 1300 B. 18 (May›s 1883). Tarik-i aliyye-i R›faiyye bendegân›ndan rabien sadaret-i Rumeli’den infisal (Rumeli sadaretinden ayr›lan) Zeynelâbidin Efendizâde reisü’l-ulema es-seyyid Mehmed Cemaleddin Efendi. Kitâbesi ‹lmî imzal›d›r. ‹lmî, Tu¤rakefl ‹smail Hakk› Altunbezer’in babas›d›r. (‹nal, Son Hattatlar, s. 155; Sicill-i Osmânî, 2/84) 1280 R. âhir 18 (Ekim 1863). Abdurrahman Nafiz Paflazâde meclis-i muhasebe-i maliye azas›ndan Mustafa R›fat Bey’in efli Pürkemal Han›m. 1302 (1884). Abdurrahman Nafiz Paflan›n efli Zeliha Nevres Han›m. 1327 Nisan 14 (1911). Fatma Nesibe Han›m. Abdurrahman Nafiz Pafla’n›n o¤lu R›fat Bey’in k›z›. Kâmili Pafla Sofas›: Tam köflededir. 1262 Rebiyülâhir 13 (Nisan 1846). ‹stable-i âmire pâyeli Surre-i Hümâyun Emini sab›k Bursa kaimmekam› el-hac Mustafa A¤a. Bafl ve ayak tafl›nda ayn› yaz› vard›r. Buras› iki cepheli yol oldu¤undan bu flekilde haz›rlanm›flt›r. (Sicill-i Osmânî, 4/474) Zeynelabidin Efendi Sofas› Civar›: 1263 Cemaziyelevvel 10 (26 Nisan 1847). Müfliran-› feham saltanat-› seniyyeden Bursa eyaleti valisi el-hac Halil Kâmil Pafla’n›n k›z› fierife Hadice Edibe Han›m. 1264 M. (Aral›k 1847). Fesli. Rütbe-i seniyye eshab›ndan fiâm-› flerif valisi Kâmili Pafla’n›n biraderi kap› kethüdas› Hamdi Efendi. 1282 Zilhicce 17 (3 May›s 1866). Lâhdinin yaln›z ayak tafl› mevcuttur. Kudemâ-y› âzâmdan Rumeli kad›s›ndan Arabzâde el-hac Mehmed Zeki Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/428) 1283 Rebiyülevvel 14 (27 Temmuz 1866). Kürdistan valisi el-hac Kâmili Pafla’n›n 750 Üsküdar Mezarl›klar› cariye-i menkûhas› Feride Han›m. 1283 M. 13 (28 May›s 1866). Kudema-y› müflirân-› saltanat-› Seniyye’den el-hac Halil Kâmili Pafla. Kitâbe Emin Eyyûbî imzal›d›r. (Sicill-i Osmânî, 4/69-70) 1295 Cemaziyelâhir 3 (4 Haziran 1878). Sadr› Rumeli pâyeli Arabzâde Mehmed Ataullah Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/482; Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, s. 550) 1295 Muharrem (Ocak 1878). El-hac Halil Kâmili Pafla’n›n üçüncü harimesi ve elhac Abdülaziz Pafla’n›n efli hace Ayfle Münire Han›m. 1325 (1907). Tevfik Pafla’n›n k›z› ve Dersaâdet istinaf müddei-i umûmî muavini Arabzâdenin torunu izzetlu Behçet Beyefendi’nin efli Ümmügülsüm Rasime Han›m. Kâmili Pafla Sofas› Civar›: 1278 (1861). Güzel hat. Etraf› demir parmak- l›kl›. “Bir zamanlar Abdülmecid’in beflinci gözdesi ve Haydar Bey’in efli Mihrieda Han›m.” “yes ile hayfa teverrüm” (verem) olan han›m›n vefat›na “Mihrieda Han›m behiflti eyledi meva bu sal” tarihi düflürülmüfltür. 1288 Zilkade (Ocak 1872). Kurenâ-y› Hazreti flehriyâriden Ahmed Haydar Bey. 1292 Ramazan 8 (Ekim 1875). Beyo¤lu Mutasarr›fl›k dairesi 1. m›nt›ka memurlar›ndan Selim Servet Bey. 1312 (1894). Defter-i Hakanî mektubî kalemi baflkâtibi Zati Bey’in o¤lu ‹smail Hakk› Bey. Ayn› kabir, 1325 (1907). ‹smail Hakk› Bey’in k›z› Hatice Azize Han›m. Yusuf A¤a Sofas›: 1244 (1828). Ecille-i rical-i Devlet-i Aliyye’den Valide Kethüdas› Yusuf A¤a’n›n k›z›, Kalyonlar kâtibi ‹smail fiemseddin 7. Ada’da Adliye Naz›r› Abdurrahman Nafiz Pafla’n›n o¤lu Mustafa R›fat Bey. Arapzâde Mehmet Zeki Efendi’nin 1282 tarihli flâhidesi. 751 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Efendi’nin efli Zeliha Han›m. (Sicill-i Osmânî, 4/668) 1271 (1854). Rical-i Devlet-i Aliye’den Takvimhane-i Âmire naz›r› ve sonra Berlin ve ‹ran Sefarethaneleri’ne memur olan Mustafa Sami Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/7) 1276 (1859). Amedî-i Dîvân-› Hümâyun hulefas›ndan R›za Efendizâde rüus kalemi hulefas› Hüseyin Hamid Efendi. Sultan Abdülmecit’in 5. ikbali Mihriedâ Han›m’›n 1278 tarihli flâhidesi. 1289 Rebiyülevvel 28 (Haziran 1872). Abdüllâtif Beyefendi’nin K›z› Hadice Fitnat Han›m. 1301 Ramazan 7 (Temmuz 1884). Efahim-i vükela-y› saltanat-› seniyyeden Maliye Naz›r› Abdurrahman Nafiz Pafla’n›n o¤lu Abdüllâtif Beyefendi ’nin efli fiahende Han›m. (Sicill-i Osmânî, 4/535 Nafiz Pafla; M. Pakal›n, Maliye Naz›rlar›, 1) (Zeynelabidin Efendi Sofas› civar› bahsine bak›n›z.) 1284 (1867). Hüseyin Hamid Efendi’nin kardefli rüus-› hümâyun kaleminden Hüseyin Fahreddin Efendi. + ‹fiARETL‹ YER Abdüllâtif Bey Sofas›: 1249 Receb 25 (Aral›k 1833). Valide Sultan kethüdas› Yusuf A¤a’n›n mu’tekalar›ndan (köle) Emine Gülruh Kad›n. 1278 (1861). Abdüllâtif Beyefendi’nin K›z› fierife S›d›ka Han›m. 1267 Cemaziyelâhir 18 (20 Nisan 1851). Fesli. Mir-i miran-› kiramdan Diyarbekir kaimmekam› el-hac Süleyman Pafla. (Sicill-i Osmânî, 3/99) 1296 Muharrem 26 (Ocak 1879). Hac› Süleyman Paflazâde el-hac Mehmed Refik Bey. 1269 (1852). Asakir-i Nizamiye cenab-› fiahane mirlivalar›ndan Veli Bey. (Sicill-i Osmânî, 4/617). 1273 Zilhicce 17 (A¤ustos 1857). Parmakl›k içinde. Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Çavufllar Kâtibi Ahmed Behçet Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/31) 1275 (1858). Rical-i Devlet-i Aliyye’den Kalyonlar ser halifesi ‹smail fiemseddin Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/169). Yan›nda, Hotin Aile Sofas› vard›r. 1275 (1858). Sudur-› azamdan Hac›zâde Bahaüddin Mehmed Bey. 1276 Muharrem (Temmuz 1859). ‹kinci rütbeyi haiz mabeynden mehrec Mir Hüsnü. 1316 R. âhir 1 (A¤ustos 1898). Mahkeme Temyiz ceza k›sm› reisi atufetlü Mustafa Nail Bey ibn-i Abdülvehab. 1277 (1860). Yerde. Sudur-› azamdan el-hac Tahir Efendi. 752 Üsküdar Mezarl›klar› 1278 (1861). Kalyonlar ser halifesi ‹smail fiemseddin Efendi’nin k›z› fierife Tevhide Han›m. 1287 C. evvel 14 (12 A¤ustos 1870). Tam yolun dirsek yapt›¤› yerde. Dünya ve sancak kabartmal›, burma ayak tafl›. Derdine derman bulamayan ve genç yafl›nda vefat eden devletlu atufetlu Fat›ma Sultan hazretlerinin ç›raklar›ndan Asakir-i Hassa yüzbafl›lar›ndan Kassabbafl›zâde Baha Bey’in efli Vasf›melek Han›m. 1327 (1909). Nakibü’l-eflraf Mustafa Tevfik Efendi’nin efli fiefika Han›m. 1327 (1909). Nakibü’l-eflraf Mustafa Tevfik Efendizâde meclis-i emval-i eytam azas› ve ‹stanbul payeli ‹brahim Celalüddin Efendi. 7. Ada’da Adliye Naz›r› Abdurrahman Nafiz Pafla’n›n o¤lu Abdüllatif Bey’in efli fiâhende Han›m. Baban Hanedan› Sofas›: Eski yol ile duvar aras›ndad›r. 1301 (1883). Mirliva Baban Hanedan›’ndan Süleyman Paflazâde topcu mirlivas› Ali Galib Pafla’n›n annesi Anber Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/98 Süleyman Pafla Babanl›) 1307 fiaban 15 (Nisan 1890). Süleymaniye’nin Baban hanedan-› kadim-i azam›ndan Hassa Topçu mirlivas› Süleyman Paflazâde Ali Galib Pafla. 1313 (1895). Baban hanedan›ndan Süleyman Paflazâde Mustafa Beyefendi’nin efli Ayfle Azize Han›m. Bö¤ürtlenler içinde “Pafla-y› Ahmed”in flâhidesi vard›r. Yan›na gitme¤e imkân yoktur. Baban Hanedan› Sofas› Civar›: (Cebbarzâdeler) 1247 (1831). Tarikat-i Muhammediyye flârihi Cennetmekân Hadimî (k.s.) sülâlesi tahiresinden Mustafa Efendi’nin k›z› meflayih-i izamdan Cebbarzâde Mir Abdülfettah Efendi ’nin efli el-hace Esma Han›m. 1248 Rebiyülevvel 25 (A¤ustos 1832). Cebbarzâde Dergâh-› âli kap›c›bafl›lar›ndan Selim Beyo¤lu Darü’l-hilâfe (‹stanbul) müderrisîn-i kirâmdan Abdurrahman Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 4/687) 1248 (1832). Güzel hat. Bozok Sanca¤› Mutasarr›f› Abdülcebbarzâde Süleyman Bey’in hemflirezâdesi Tokad Hanedan-› kadiminden el-hac Ebubekir Bey’in k›z› fierife Adile Han›m. 1250 (1834). Fesli. Serbevvâbîn-i rikab-› Hümâyun’dan Abdülcebbârzâde Hamza Beyefendi ’nin o¤lu Süleyman Tevfik Beyefendi. 27 B. 1251 Receb 1 (Ekim 1835). ‹ki yüzü de yaz›l› muhteflem lâhit. Meflahir-i Devlet-i Aliyye’den Bozok Sanca¤› Mutasarr›f› Cebbarzâde Süleyman Bey’in k›z› ve dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan Evkatizâde Ali Bey’in efli fierife Han›m. 1252 (1836). Serbevvâbîn-i dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan Mehmed Arif A¤a’n›n efli, Meflhur Bozok Mutasarr›f› Abdülcebbarzâde Süleyman Tevfik Bey’in K›z› Mümine Han›m. (Sicil-i Osmanî 3/270 Arif A¤a) 753 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1297 (1880). Abdülcebbârzâde ahfad›ndan Hac› Ahmed Beyzâde Nizamiye Muhasebesi ketebesinden Mehmed Seyda Efendi. 1318 (1900). Maliye Nezareti Masarifat Daire-i Umumiyesi mümeyyizlerinden Rag›b Bey’in efli Saliha Han›m. Kara Osman A¤a Sofas›: 1247 Zilkade 23 (24 Nisan 1832). Büyük fesli ve tu¤ral› çok yüksek flâhide. Dergâh-› âlî kap›c›lar›ndan Bostanc›bafl› Kara Osman A¤a. (Sicill-i Osmânî, 3/443) 1249 Cemaziyelâhir 17 (Kas›m 1833). Kara Osman A¤a’n›n K›z› fierife Nesibe Han›m. 25 yafl›nda vefat etmifl. Kitâbesi 14 m›srad›r. fiâhidesi tu¤ral›d›r. 1252 Receb 26 (Kas›m 1836). Kara Osman A¤a’n›n o¤lu Ali Bey. Genç yafl›nda vefat etmifltir. Ali Bey’in efli fierife Han›m’›n H. 1251 tarihli nefis flâhidesi. 1252 (1836). Kara Osman A¤a’n›n K›z› Fatma Han›m. Genç yafl›nda vefat etmifltir. 1256 gurrei Rebiyülevvel (May›s 1840). fiâhidenin iki yüzünde de yaz› vard›r. Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Evkatizâde Mehmed ‹zzet Beyefendi’nin efli Fatma Han›m. 1254 (1838). Maden emini Mehmed Memifl Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/514) 1264 (1848). Abdülcebbarzâde Süleyman Bey’in K›z› fierife Han›m’›n mutekalar›ndan Saniye Han›m. 1 Nolu Eski Yol Üzerine Yap›lan Nakiller: 1267 Muharrem 15 (20 Kas›m 1850). Cebbarzâde ‹zzet Beyefendi’nin müdürü Mehmed Said A¤a’n›n o¤lu Hazine-i hassa hademelerinden Mehmed Arif A¤a. (Sicil-i Osmanî 3/39, 270 Said ve Arif A¤alar.) 1277 (1860). Anadolu Ordu Müfliri Abdi Pafla cariyelerinden Zeliha Kad›n. (Sicill-i Osmânî, 3/413 Abdi Pafla) 1295 (1878). Fesli sütun flâhide. Müflir Ahmet Tevfik Pafla. (Sicill-i Osmânî, 1/303-304) Behiflt-âbâd-› Ba¤dad Valisi Pafla-y› Ahmed kim Müflîr Tevfik Pafla câh-› Firdevse ola vali 1295 754 1290 (1873). Tahir Efendi’nin k›z› Hayriye Han›m. 1227 (1812). Ara yol taraf›nda. Sadr-› Anadolu Köstendilî Mehmed Tahir Efendi’nin efli Müstesna Kad›n. (Sicill-i Osmânî, 3/244) 1273 (1856). Sikkeli flâhide. Tarikat-i aliyye-i R›faiyye halifesi sahib-i vakar ve ulûm-› Arabiyye ve Farisiyye ve beyne’l-inas Yasinci Hoca dinmekle meflhur flair eflfleyh Mehmet Esad Efendi. 1209 Muharrem 11 (A¤ustos 1794). Tezkire-i evvel el-hac Sa’dullah Enveri Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/440; F. Babinger, Osmanl› Tarih Yazarlar›, s. 398; M. Tahir, Osmanl› Müellifleri, 3/50) Vak’a-nüvis idi. Yan›nda, 25 Rebiyülâhir 1235 (fiubat 1820)’de vefat eden o¤lu, Divan-› Üsküdar Mezarl›klar› Hümayun Beylikcisi Ali Efendi’nin flâhidesi vard›r. Bu iki kabir nakil de¤ildir. Bu kabirlerin önündeki set duvar›n›n tafllar› al›narak, Selimiye K›fllas›n›n fiehriyehanesi yap›lm›flt›r. Bu yüzden kabirlerin bafl taraflar› bofllukta kalm›flt›r. (C Bölümü’ne bak›n›z.) 1266 (1849). Hac› Bey denmekle maruf din-i devlet hizmetinde ömrünü feda eden Mustafa Hilmi Efendi. 1270 Cemaziyelevvel 22 (fiubat 1854). Tafl› fesli. Ticaret Naz›r› Nam›k Paflazâde Halid Halil Bey. (Sicill-i Osmânî, 4/539)(F Bölümü’ne bak›n›z.) 1283 Zilhicce 17 (Nisan 1867). Efahim-i vükelâ-y› seniyye’den 6. Ordu-yu Hümâyun Müfliri Nam›k Pafla’n›n efli Hofl Nihal Han›m. him Efendi. 1269 Cemaziyelâhir 28 (Nisan 1853). Kudema-y› rical-i Devlet-i Aliyye’den Evkâf-› Hümâyun Naz›r› el-hac Mehmed Said Efendi’nin efli el-hace Hadice Letafet Kad›n. 1287 Muharrem (Nisan 1870). Mevlevî sikke kabartmal› flâhide. Efahim-i rical-i saltanat-› seniyyeden Evkâf-› Hümâyun Naz›r› el-hac Mehmed Said Efendi ’nin o¤lu Rical-i Devlet-i Aliyye’den Mehmed At›f Beyefendi. (Said Efendi için flu kaynaklara bak›n›z: Sicill-i Osmânî, 3/41 ve Nazif Öztürk, Evkâf-› Hümâyun Nezareti’nin Kurulufl Tarihi, Vak›flar Der. 16/33) Kabri, Beyaz›t civar›nda Emin Bey Camii yan›ndad›r. * * * 1925 Ayan azas›ndan Müflir Tatar Osman Paflazâde Asaf Bey. (A. Gövsa, Meflhur Adamlar 4/1218) Tarih k›sm› gömülü. Karada¤ muharebelerinde flehiden vefat eden 2. Ordu-yu Hümâyun’dan Mehmed Sabri Bey. Karada¤ Muharebeleri, 1876-77 tarihlerinde olmufltur. Bu flâhideler, 8. Ada karfl›s›ndaki F Bölümü’nün uç noktas›ndan, yolun geniflletilmesi s›ras›nda, buraya getirilmifllerdir. Mehmed Said Efendi Sofas›: 1240 (1824). Rical-i Devlet-i Aliyye’den Seyyid Mehmed Said Efendi’nin Sofas›d›r. Yaz› aynen böyle olup tafl, büyük parmakl›kl› hazîrenin yan›ndad›r. 1241 Zilhicce 18 (Temmuz 1826). Mehmed Said Efendi’nin o¤lu Mehmed Kâmil Efendi. 1242 fievval (May›s 1827). Mehmed Said Efendi’nin kardefli bafl muhasebe kalemi hulefas›ndan Osman Efendi. 1251 gurre-i Cemaziyelevvel (A¤ustos 1835). Evkâf-› Hümâyun Naz›r› Mehmed Said Efendi’nin o¤lu Mevali-i kiramdan ‹bra- Vak’anüvis Sadullah Enverî Efendi’nin flâhidesi. 755 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar veffa Abdülfettah Bey’in efli Adile Kad›n. 1275 (1858). Rumeli Beylerbeyi payeli ‹çel Sanca¤› Kaimmakam› saâdetlu Abdurrahman Pafla’n›n annesi Emine Kad›n. 1321 (1903). Mevlevî sikke kabartmal› flâhide. Bâb-› âlî’den nefl’et ederek 60 sene mütecaviz hidemat-› mütenevvia-i Devlet-i ebed müddet-i âlî’de ibraz-› sadakat itmifl olan Abdülcebbarzâde Mehmed ‹zzet Bey’in K›z› Hace Reflide Zeyneb Han›m. 7. Ada - B Bölümü: Ahmed ‹zzeddin Bey Sofas›; E Noktas›: 1318 Rebiyülevvel 29 (Temmuz 1900). Etraf› demir parmakl›kl› lâhit. Ferit Paflazâde atufetlu Ahmed ‹zzeddin Beyefendi Hazretlerinin o¤lu Tahrirat-› hariciye hulefas›ndan Murtaza Burhan Bey. (Sicill-i Osmânî, 4/19 Ferid Abdülhamid; Vak›flar Der. 17/77) Ferit Paflazâde Ahmet ‹zzettin Beyefendi’nin o¤lu Murtaza Burhan Bey. 1241 Rebiyülâhir 5 (Kas›m 1825). fiahane hat. “Âh-› vah enva’-› gamla itdim felekten irtihâl” Bozok Sanca¤› Mutasarr›f› Abdülcebbarzâde Süleyman Bey’in hemflirezâdesi ve Tokad hanedân-› kadiminden el-hac Ebu Bekir Bey’in K›z› el-hace flerife Adile Han›m. (Bkz. Özcan Mert, 18. ve 19. Yüzy›llarda Çapano¤ullar›.) 1244 (1828). Kireçcibafl› Süleyman A¤a’n›n efli Sarayl› Canfeza Kad›n. 1249 (1833). Ayafl Müftüsü es-seyyid Mehmed Efendi’nin K›z› flerife Ser-sare Han›m. 1252 (1836). Abdurrahman Bey ve Fatma Han›m annesi mutekalar› ve fiakir A¤a’n›n efli Hadice Ruzufer Kad›n. 1252 Fatma Han›m’›n dad›s› Hadice Hoflnigar Kalfa. Ferit Paflazâde Hattat Ahmet ‹zzettin Beyefendi. 756 1252 (1836). Fatma Han›m’›n annesi olup 35 yafl›nda vefat eden flehide Ayfle Han›m. 1264 (1848). Sudur-› azamdan Cebbarzâde müte- 1324 Receb (A¤ustos 1906). Mabeyn müfliri Ferit Paflazâde mülkiye memuru, rütbe-i bâlâ ricalinden Ahmed ‹zzeddin Beyefendi. Üsküdar Mezarl›klar› Ahmet ‹zzeddin Bey, 1252 (A¤ustos 1836)’da ‹stanbul’da do¤du. Baz› memuriyetlerde bulundu. Sadrazam Halil R›fat Pafla’n›n o¤lu, Tanzimat Dairesi azas›ndan Cavit Bey’in sert bir ç›k›fl› nedeniyle istifa etti ve Mahmut Pafla Camii civar›ndaki kona¤›na çekildi. Burada vefat etti. “Fudalây› benamdan, mütedeyyin, fevkalade afif, müstakim, ehli namus, vakur, müeddeb, kâr aflina, tecrübekâr, umur-› devlette mahir, müdakkik, do¤ruyu söylemekten çekinmez, mecburiyet görse de do¤ruluktan ayr›lmaz bir emsalsiz zat idi.” (‹nal, Son Hattatlar, s. 712) c›lar Kethüdas› Kayserili el-hac ‹brahim A¤a’n›n k›z› Ayfle Hatun. 1183 (1769). Devletlu ismetlu Esma Sultan Hazretlerinin ç›raklar›ndan Dilperi Kad›n. 1184 Muharrem (May›s 1770). Sikkeli. Müderrisîn-i kirâmdan Bursal›, Ni¤deli imam› Mehmed Efendi. 1186 Receb 13 (Ekim 1772). Arpaemini saâdetli Ali A¤a. Uzun kitâbesinin tarih m›sra› fludur: “Ola Gümrükcü el-hac Ali’nin meskeni Cennet” Bu Sofan›n Civar›: 1191 (1777). Esma Sultan tabi-i Tayfur A¤a. 1307 fievval 27 (16 Haziran 1890). Büyük sofa ve büyük sütun flâhide: “Hüve-l-Bâkî Efahim-i müfliran saltanat-› seniyye’den fleyhü’l-vüzera ve yaver-i ekrem-i Hazreti Padiflahî devletlu Mehmed Nam›k Pafla Hazretlerinin necl-i necibi yaver-i ekrem-i cenab-› flehriyarî Müflir Hüseyin Cemil Pafla merhumun kabridir. Ruh-› flerifi çün Fatiha.” (Sicill-i Osmânî, 2/87) 93 Osmanl›-Rus Harbi’nde, Edirne’nin istilâs› s›ras›nda Pafla’n›n emri ile muhteflem Edirne Saray› yak›lm›fl ve babas› taraf›ndan ac› ac› tenkit edilmifltir. 1193 (1779). Gümrükcü el-hac Ali A¤a’n›n bafl kad›n› Hadice Hatun. 1196 (1781). Mektubcu Kaleminde bafl kalfa Süleyman Efendi’nin o¤lu Mustafa Bey. 1200 (1785). Saray-› Hümâyun Hünkâr Vekilharc› Mustafa A¤a. 1207 (1792). Esma Sultan kilercisi Hac›-Kad›n’›n k›z› Kamer Han›m. 1320 R. âhir 14 (21 Temmuz 1902). Bab-› Vâlâ-y› Seraskerî Levâz›mât-› Umumiye Dairesi 1. fiube Müdürü Kulekap›l› Said Pafla. * * * 1152 (1739). Dört enli çizgi iflaretli tafl. Sar›zâde el-hac Hasan A¤a. 1177 Rebiyülevvel 15 (E›lül 1763). Vekilharc-› flehriyarî Mustafa A¤a’n›n K›z› Fat›ma Tuti Han›m. 1181 (1767). Tuz Pafla biraderi silâhflor-› Hazreti flehriyârî Tayfur Bey’in annesi Zeliha Hatun. (Sicill-i Osmânî, 3/260-261 Tayfur Pafla) 1181 (1767). Vekilharc-i hazreti flehriyarî Mustafa A¤a’n›n efli Ayfle Hatun. 1182 Rebiyülevvel 10 (Temmuz 1768). Balta- Müflir Hüseyin Cemil Pafla’n›n 1307 tarihli flâhidesi. 757 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1210 (1795). Sultan Hamid’in Kad›n› Binnaz Kad›n Kethüdas› Halil A¤a. (Ç. Uluçay, Padiflahlar›n Kad›nlar› ve K›zlar›, s. 106) 1222 Zilhicce 28 (fiubat 1808). Rikab-› Hümâyun kaimmakam› fiehsuvarzâde Hamdullah Pafla’n›n necl-i necibleri serbevvabin-i dergâh-› âlî Mehmed Dervifl Beyefendi’nin efli sarayl› Demhofl Han›m. (Sicill-i Osmânî, 2/244 Hamdullah Pafla fiehsuvar) 1266 (1849). Rikâb-› Dergâh-› Aliyye’den saâdetlu el-hac ‹brahim Edhem Efendi hazretlerinin efli Havva Rabia Han›m. 1275 (1858). fievketlu Efendimiz Hazretlerinin cariyelerinden Mehpare Kalfa. 1229 (1814). Silâhflor-› hazreti flehriyarî Topcuzâde Mehmed Salih Bey. 1282 Muharrem 21 (Haziran 1865). Hulefay› tarikat-i aliyye-i flazeliyye’den müderrisîn-i kiram, mahkeme-i teftifl mümeyyizi evveli Mehmed Said Efendi. 1229 Muharrem 9 (Ocak 1814). Saray-› atik teberdarlar›ndan Harem-i Hümâyun A¤alar müezzini ve müezzin-i hazreti flehriyarî haf›zü’l-Kur’an Mehmed Efendi. 1291 Receb 12 (A¤ustos 1874). Lâhit. Rumeli Beylerbeyi payeli mirahur-› Hazreti flehinflahi Osman Pafla’n›n efli Fatma Zehra Han›m. 1229 Zilhicce 25 (Kas›m 1815). Mabeynci-i hazreti flehriyarî Ahmed Bey’in serteberdar› Salih A¤a. 1312 (1894). Feshane-i âmire baflkâtibi Ahmed Bedii Bey. 1230 (1815). Dergâh-› âlî mehterbafl›s› Süleyman A¤a. 1232 gurre-i Rebiyülâhir (18 fiubat 1817). Bayburdî Paflazâde dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan Sa’dullah Bey. Bayburdî Pafla’n›n Eyüp’te türbesi vard›r. 1234 fievval 29 (A¤ustos 1819). Baflmuhasabe Kalemi hulefas›ndan el-hac ‹brahim Edhem Efendi’nin efli Gülfidan Han›m. 1237 (1821). 26. Bölü¤ün mütevellisi Halil A¤a. 1246 (1830). Tophane-i Âmire Naz›r› el-hac ‹brahim Edhem Efendi nin k›z› fierife Fatma Han›m. 1251 (1835). Dergâh-› âlî gediklilerinden elhac Halil Efendi. 1251 (1835). Dergâh-› âlî gediklilerinden elhac pazarbafl›zâde Ömer Bey’in efli Ziba Kad›n. 758 mâyun sakabafl›s› Haf›z Mahmud Efendi’nin efli Ayfle Han›m. 1315 (1897). Beylikci-i Divân-› Hümâyun Mehmed Remzi Efendi’nin k›z› Atiyye Han›m. 1316 (1898). Süvari miralay› Ömer Lütfi Bey’in efli Atiyye Han›m. 1317 (1899). Evkâf-› Hümâyun Kalemi hulefas›ndan Faik Bey’in k›z› Fatma Mevedded Han›m. Kalayl›koz Ahmet Pafla Sofas›: Bu büyük sofan›n etraf› demir parmakl›k ile çevrilmifltir. Sofada bulunan flâhideler flunlard›r: 1190 (1776). Kalayl›koz Ahmed Paflazâde’nin ye¤eni Mustafa Bey’in annesi Fatma Han›m. (Sicill-i Osmânî, 1/237 Ahmet Pafla) 1195 (1780). Kalayl›koz Ahmed Pafla’n›n ye¤eni Mustafa Efendi’nin efli Safiyye Han›m. 1256 (1840). Küçükayasofya’da sakin mehterbafl› Süleyman A¤a. 1265 (1848). Mûsiki-i Hümâyun tercümanlar›ndan miralay ‹smail Bey’in kay›n validesi ve kola¤as› Halil Efendi’nin efli Ayfle Han›m. 1264 fiaban 21 (Temmuz 1848). Küçükayasofya Mahallesi’nde sakin Ordu-y› Hü- 1285 (1868). Emine fierife Han›m’›n küçük k›z›, musiki-i Hümâyundan kola¤as› Sa- Üsküdar Mezarl›klar› lih Efendi’nin efli Fatma Düriye Han›m. 1324 (1906). Kethüdazâde binbafl› Mehmed Arif Efendi’nin flakirdan›ndan ve Musiki-i Hümâyun hocalar›ndan Mehmed Emin Efendi. Eski Yolun Üst Taraf› 2 ve 3 Nolar Aras›: 1102 (1690). Hamzâvi küçük tafl. Süleyman Pafla’n›n kaynatas› ‹brahim A¤a. Efendi. 1235 Zilhicce 14 (Eylül 1820). Yol kenar›, nefis tafl. Ali R›za Efendi’nin efli flerife Hibetullah Han›m. 1248 Rebiyülevvel. (A¤ustos 1832). Bostanc›bafl› Mahmud A¤a’n›n efli Hanife Han›m. 1285 (1868). Alemdarzâde Mehmed Pafla’n›n o¤lu Mahmud Bey’in efli Hadice Hüsnü Melek Han›m. 1174 (1760). Dervifl ‹brahim. 1182 (1768). Kethüda-y› sadr-› âlî Dervifl Efendi’nin Kethüdas› Yusuf A¤a’n›n efli Ayfle Han›m. 1194 (1780). Derya Kaptan› Gazi Hasan Pafla Kethüdas› Ali A¤a. 1209 (1794). Aydoslu Mehmed Pafla’n›n silâhdar› Osman A¤a. 1200 (1785). fiehsuvarzâde Mehmed Bey’in efli olup genç yafl›nda vefat eden Hadice Han›m. 1214 (1799). Ayasofya-i kebir devirhan bafl›s› Ahmed Efendi. 1215 Zilkade 4 (Nisan 1801). S›r kâtibi Kudsü flerif kad›s› Ebubekir Efendi’nin efli Fatma Zehra Han›m. 1218 fievval 2 (Ocak 1804). Bosna Valisi Abdullah Pafla’n›n miftah A¤as› Osman Efendi. 1287 (1870). Vüzera-y› izâmdan Kütahyal› Hac› Ali Paflazâde Rumeli Beylerbeyi payeli Mustafa Abdurrahman Pafla’n›n efli Feyzâ Mualla Han›m. (Sicill-i Osmânî, 4/575) 1287 Safer 10 (May›s 1870). Lâhit. Belgrad hanedan›ndan Alaybeyi Halid Beyzâde Hakk› Süleyman Bey’in efli ve fiam Sanca¤› mutasarr›f› mir-i mirandan Ahmed Necib Pafla’n›n annesi Esma Han›m. (Sicill-i Osmânî, 4/547) 1287 (1870). Esirî Kara Hasan A¤a o¤lu Bâb› âli tercüme odas› hulefas›ndan ‹brahim Edhem Efendi. 1297 fievval (Eylül 1880). Haleb vilâyet-i celilesi belediye hakimi el-hac Mustafa Efendi. 1314 (1896). Kütahyal› Salih A¤a’n›n o¤lu Tahmiscizâde Hac› Ali A¤a. “Namaza durmufl bir topluluk gibi” (Ahmet Hikmet Müftüo¤lu, Haristan ve Gülistan) 1958’de Kad›köyü’nden yap›lan nakiller. 1224 Safer (Mart 1809). Serbevvabin-i dergâh-› âlî Seyyid Ahmed Pafla’n›n Kethüdas› ‹smail A¤a’n›n efli Hadice Han›m. 1229 (1814). Cebehane oca¤›nda kethüda Gazi Osman A¤a. (Sicill-i Osmânî, 3/439) 1234 (1818). Biraderzâde Mustafa ‹zzet Efendi’nin efli ve Tersane-i Âmire Emini K›br›sî el-hac Ali A¤a’n›n k›z› Azime Ayfle Han›m. 1235 (1819). Molla sar›kl›. Biraderzâde torunu müderrisîn-i kiramdan Mustafa ‹zzet 759 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1315 (1897). Kütahyal› el-hac Ali Pafla’n›n k›z› Hace Havva Han›mefendi ’nin kalfas› Tirendaz Kalfa. 1338 (1919). Demir parmakl›kl› sofa. Tophane’de K›l›ç Ali Pafla Camii muvakkiti elhac Hasan Efendi’nin efli Ayfle Han›m. D. 1268 1971 Süvari binbafl›s› Osman Asaf Tugay. D. 1877. Kabri, büyükbabas› Cemil Pafla’n›n Sofas›ndad›r. ‹bret adl› bir kitab› vard›r. 7. Ada - C Bölümü: 1230 (1815). Kethüdazâde Mekke Mollas› elhac Abdülbaki Efendi’nin k›z› Cemile Han›m. (Sicill-i Osmânî, 4/703) (Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, s. 712). 1180 (1766). Küçük Hüseyin Efendizâde’nin efli Hafsa Hatun. 1185 (1771). Poligonal tafl. Kethüdazâde elhac Ali Efendi. 1187 (1773). Okumufl Sarayl› Emetullah Hatun. 1196 (1782). ‹spir A¤a’n›n efli Hidayet Han›m. 1071 (1660). Teberdar Ali. 1097 (1686). “Bu fena âlemi terk eyledi Havva Han›m.” 1123 (1711). Saray-› atik teberdarlar›ndan elhac Ali A¤a. 1138 (1725). Hamzâvi tafl. Büyük Ayasofya’da bakkal Yusuf A¤a. 1164 fievval 12 (Eylül 1751). Kethüdazâde o¤lu Süleyman Efendi. 1164 (1750). Sikkeli. Hadimüfl-fler’iat ve salikü’t-tarikatü’l-Celvetiyye efl-fleyh el-hac Abdurrahman (k.s.) Efendi. 1945 Aziz Mahmud Hüdâyî hazretlerinin son postniflîni Abdülgafur Abid Kocaman Efendi D. 1872. 1167 Zilkade 7 (A¤ustos 1754). Sinan Pafla’n›n k›z› Hace Ayfle Han›m. 1172 (1758). Hamzavî tafl. Sadrazam el-hac Hamza Hamid Pafla’n›n küçük kardefli Mehmed Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/255) 1173 (1759). Horosanî sikkeli. Kâtip ‹brahim Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/131) 1179 Muharrem 25 (Temmuz 1765). Kethüdazâde Efendi’nin k›z› Lebibe Han›m. 1179 Muharrem 13 (Temmuz 1765). Kethüdazâde Efendi’nin k›z› Necibe Han›m. Yak›n›nda: 760 1197 (1783). Hac› ‹spir A¤a’n›n k›z›n›n o¤lu Çukadar Halil A¤a’n›n o¤lu Mehmed ‹zzet Efendi. 1197 (1783). Sadrazam el-hac Hamza Hamid Paflazâde Kudüs kazas› Mehmed fierif Beyefendi’nin validesi fierife Emine Han›m. 1201 fievval 14 (A¤ustos 1787). Sultan Mehmed’de H›rka-i fierif fieyhizâde Ahmed Molla Efendi’nin efli ve Kethüdazâde Efendi’nin k›z› Esma Han›m. 1202 Muharrem 8 (20 Ekim 1787). fiâhidesi 13 dilim sikkeli. Fatih Sultan Mehmed Camii cum’a vaizi Mudanyal›zâde eflfleyh Mustafa Efendi. 1202 gurre-i Ramazan (Haziran 1788). Hüseyin Efendizâde silâhflor-› flehriyarî Mehmed Bey’in efli Zeynep Hatun. 1204 (1789). Sikkeli. Kethüdazâde Mehmed Sad›k Efendi.(Sicill-i Osmânî, 3/190) 1204 (1789). Hüseyin Efendizâde Sa’dullah Beyo¤lu Ahmed Bey. 1208 fievval 10 (May›s 1794). Tekfurda¤l› Hassa Hasekisi Hac› Mustafa A¤a. 1213 (1798). Sa’dullah Enverî Efendi’nin k›z› Mehmed Raflid Bey’in efli Saliha Han›m. (Sicill-i Osmânî, 1/440 Enverî) Enverî’nin tarihi vard›r. Üsküdar Mezarl›klar› 1216 gurre-i Rebyülevvel (Temmuz 1801). Kaptan a¤as› küçük Hüseyin Efendizâde el-hac Mehmed Said Bey. 1255 Muharrem 3 (19 Mart 1839). Babü’s-saâde A¤as› Bal›kesirli Hüseyin A¤a. (Sicill-i Osmânî, 2/224) 1218 fiaban (Kas›m 1803). Enverî Efendi’nin hemfliresi Fatma Han›m. 1259 Cemaziyelevvel 18 (Haziran 1843). Asakir-i Nizamiye-i fiahane seraskeri müsteflar› Arif Efendi’nin validesi Fatma Rukiye Han›m. 1224 (1809). Erzurumlu Ahmed Pafla. (Sicill-i Osmânî, 1/280) 1225 (1810). Saray-› atik teberdar oca¤› bafl eski Hamâmî Abdullah A¤a. 1264 Muharrem (Aral›k 1847). Hamzavî tafl. Mektubî-i sadr-› âlî hulefas›ndan el-hac Ahmed Hamdi ibn-i el-hac Hüseyin Efendi. 1226 (1811). Zaim Mustafa Bey. 1228 (1813). Hazreti cihandarî ile flerefyab olan Bosnevî Osman A¤a. (Sicill-i Osmânî, 3/439) 1231 Zilkade 26 (Ekim 1816). A¤a-y› çukadarî-i Hazreti fiehriyarî Osman A¤a’n›n k›z› Hadice Han›m. 1277 Zilhicce 8 (Haziran 1861). Ecille-i ricali Devlet-i Aliyye’den Masarifat Naz›r› Osman Bey’in damad› masarifat muhasebesi hulefas›ndan Mehmed R›fat Beyefendi. 1278 (1861). Efahim-i vükelay-› saltanat-› seniyye’den Maliye Naz›r› Abdurrahman 1235 Muharrem 18 (Kas›m 1819). Sa’dullah Efendi’nin necl-i necibleri Divan-› Hümâyun Beylikcisi Ali Enverî Efendi. Yan›nda, 1283 (1866) tarihli k›z› Fatma Han›m ve 1318 (1900) tarihli Enverîzâde Mazhar Bey’in hafidesinin kabirleri vard›r. (Sicill-i Osmânî, 1/440-441) 1237 (1821). Büyük Enverî Efendi’nin biraderi zuamadan Ahmed Efendi’nin k›z› fiakir Pafla’n›n silâhdar› Sad›k A¤a’n›n efli Havva Hatun. 1250 Cemaziyelevvel 19 (Ekim 1834). Hamzavî tafl. Bende-i âl-i âbâ muhibb-i tarikat-i salik-i esrar Ankaravî el-hac Hüseyin Efendi. 1251 fievval 22 (fiubat 1836). Mirahur-i evvel-i hazreti flehriyarî el-hac Mehmed Mes’ud A¤a’n›n k›z› ve müderrisîn-i kirâmdan Müderriszâde Ahmed Hayrullah Efendi’nin efli Nazife Han›m. (Sicill-i Osmânî, 4/367 Mes’ud A¤a) 1252 (1836). Eflsiz bir tafl, lepiska saçlar› iki yana dökülmüfl. Uzun kitâbesinin tarih beyti fludur: Katre-i eflkim döküb hatif didim târîhini K›ld› Adn’i Âifle S›d›ka Han›m cilvegâh 7. Ada’da, Ayfle S›d›ka Han›m’›n 1252 (1836) tarihli emsalsiz flâhidesi. 761 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Sadrazam ‹brahim Hilmi Pafla’n›n flâhidesi Nafiz Pafla’n›n hemfliresi Müzeyyen Han›m. (Sicill-i Osmânî, 4/535-536) rinden Mazhar Enverî Bey. Kitâbesi M›srîzâde imzal›d›r. 1280 Muharrem (Haziran 1863). Okmeydan› fleyhi Naflid Bey’in k›z› ve mahkeme mazbata mümeyyizlerinden Hilmi Efendi’nin efli Fat›matü’z-Zehra Han›m. 1323 (1905). Sikkeli. R›faiye meflayihinden Tophane-i Âmire Baruthanebafl› kâtibi Mehmed Hilmi Efendi. 7. Ada - D Bölümü: 1280 (1863). Kapudan-› esbak Halil Pafla’n›n hazinedar› R›fat Bey 1282 Rebiyülevvel 17 (A¤ustos 1865). fievketmeab Efendimiz’in cariyelerinden Meyliser Kalfa. 1283 (1866). Saadetlu Efendimiz cariyelerinden izzetlu Mahbûbe Kalfa. 1288 Receb 1 (16 E›lül 1871). Saray-› padiflâhiden iken vefat eden necabetlü Yusuf ‹zzeddin Efendi’nin cariyesi Tîrendâz Kalfa. 1303 (1885). Halil Pafla’n›n hazine kâtibi R›fat Efendi’nin efli Fatma Han›m. 1312 Cemaziyelâhir 12 (Aral›k 1894). Beylikci-i Dîvân-› Hümâyun Ali Enverî Efendi’nin torunu fiuray› Devlet muavinle762 Sadrazam ‹brahim Hilmi Pafla Sofas›: 1220 Zilhicce 12 (Mart 1806). Matbah-› âmire emini el-hac Halil Efendi’nin torunu Halil Efendi. (Hadîkatü’l-Cevâmi, 1/155, 2/235) Halil Efendi’nin Üsküdar’da çeflmeleri vard›r. 1227 (1812). Kethüda Ahmed Efendi’nin damad› Mehmed Selim Efendi’nin k›z› fierife Ayfle Han›m. 1227 (1812). Lofça seraskeri Mehmet Selim Efendi. 1227 (1812). ‹brahim Hilmi Pafla’n›n k›z› Cemile Han›m. 1231 (1816). Hâne-i Hassa’dan Ali A¤a’n›n efli Hadice Han›m. Üsküdar Mezarl›klar› 1236 (1820). Sikkeli. fieriat hizmetinde ömür tüketen Mehmed Tevfik Efendi. Kitâbesi çok uzundur. (Sicill-i Osmânî, 2/54) 1258 (1842). Yerde. Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan cîb-i hümâyun Ahmed Arif Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/273) 1238 (1822). Sadr-› esbak ‹brahim Hilmi Pafla’n›n annesi Ümmügülsüm Han›m. Üsküdar’da Çavuflderesi’nde çeflmesi vard›r. 1262 Safer 9 (fiubat 1846). Valide kethüdas› Ahmed Efendi’nin k›z› fierife Saliha Han›m. 1240 gurre-i Rebiyülevvel (24 Ekim 1824). Tek kallâviyeli flâhide. Sadr-› esbak ‹brahim Hilmi Pafla. (Sicill-i Osmânî, 1/154; Cevdet Tarihi, Üçdal Nefl.12/154) 1240 (1824). Sadr-› esbak ‹brahim Hilmi Pafla’n›n cariyesi Makbule Kad›n. 1240 Zilkade 15 (Haziran 1825). Valide Sultan kethüdas› Yusuf A¤a’n›n kethüdas› el-hac Ahmed Efendi. 1241 Rebiyülevvel 27 (Kas›m 1825). Ahmet Muhtar Efendi’nin efli Hüsniye Han›m. 1243 Muharrem 23 (A¤ustos 1827). Dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan fiahincibafl› Civan Mehmed Arif A¤a. (Sicill-i Osmânî, 3/270) 1246 (1830). Yakub Bey’in k›z› miralay Reflid Bey’in efli Fitnat Han›m. 1247 (1831). Yusuf A¤a’n›n Kethüdas› Ahmet Efendizâde Bedri Efendi’nin k›z› Naime Han›m. Yan›nda tarih k›sm› gömülü, Valide Sultan kethüdas›n›n kethüdas› el-hac Ahmed Efendi’nin damad›........ 1248 (1832). El-hac Abdullah Efendi’nin k›z› fierife Saide Han›m. 1249 Safer 11 (Haziran 1833). Fesli. Dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan el-hac Halil A¤a. (Sicill-i Osmânî, 2/305) 1250 (1834). ‹brahim Hilmi Pafla’n›n k›z torunu Miralay Reflid Bey’in efli fiemsi Han›m. 1256 (1840). Valide Sultan kethüdas› Ahmed Efendizâde Ahmet Muhtar Efendi’nin k›z› ve Ömer Efendi’nin efli fierife Hadice Han›m. 1264 Safer 24 (fiubat 1848). Asakir-i Hassa-i Cenab-› flahane Ordu-y› Hümâyundan Mirliva Mes’ud Pafla’n›n efli fierife Cemile Han›m. (Sicill-i Osmânî, 4/367-368 Mes’ud Pafla) 1270 (1853). Mes’ud Pafla’n›n k›z› Fatma Han›m. Genç yafl›nda vefat etmifltir. 1271 (1855). Mes’ud Pafla’n›n k›z› flerife Rabia Adviye Han›m. 1272 (1856). Çok uzun kitâbesi vard›r: Ahmed-ü Mes’ud Pafla. (Sicill-i Osmânî, 4/367-368) 1274 fiaban 4 (Mart 1858). Enderun-› Hümâyundan ç›kma H›rka-i fierif hademelerinden Hattat Süleyman Efendi. 1284 (1867). Mirliva Mes’ud Pafla’n›n k›z› fierife S›d›ka Han›m. 1313 Ramazan 17 (flubat 1896). ‹brahim Hilmi Pafla’n›n torunu ve Rumeli Ordusu Müfliri Reflid Pafla’n›n o¤lu Seryaver-i Hazreti flehinflâhî Ferik Halil Ziya Pafla. 1318 fiaban 30 (Aral›k 1900). Rumeli ordu müfliri Reflid Pafla’n›n o¤lu R›za Pafla’n›n k›z›, Tekirda¤ mutasarr›f› fieref Pafla’n›n efli Emine Zarife Han›mefendi. Tarih k›sm› gömülü bir tafl. Mevlevî sikkeli: Kutbü’l-ârifîn gavsü’l-vâs›lîn mürflid-i âgâh efl-fleyh el-hac Kufladal› müridanlar›ndan Sadrazam ‹brahim Hilmi Pafla’n›n damad› el-hac Yakub Efendi. Da¤›stanî Cemaleddin Efendi Aç›k Türbesi: 1283 Rebiyülevvel (Temmuz 1866). Da¤›stanî Mevlâna Cemaleddin Efendi yan›nda, 1293 fievval 17 (Kas›m 1876). Da¤›stanî Mehmed Bey’in efli Abdülhamid Efendi’nin k›z› Cömert Han›m. 763 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Da¤›stanî Cemaleddin Efendi Türbesi. 1298 fievval 22 (Eylül 1881). Cemaleddin Efendi’nin genç yafl›nda vefat eden o¤lu, Asakir-i fiahane’den binbafl› Ahmed Bedri Bey. Kabirlerin etraf› ve üstü demir parmakl›k ile çevrilmifltir. Türbenin önünde Kafkas mücahidi ‹mam fiamil ailesinin hazîresi vard›r. Aç›k Türbe Civar›: 1282 (1865). Cennetmekân Abdülmecid Han Hazretlerinin Kad›nlar›’ndan dördüncü devletlû / Perestev Kad›nefendi Hazretlerinin / Hemfliresi Müteveffa Yusuf Paflazâde / sab›k meclis-i muhasebe azas›ndan izzetlu / Faz›l Beyefendi’nin haremleri Mihriefzen / Han›m. (Reji Komiseri Menapirzâde Nuri Bey Türbesi bahsine bak›n›z.) Kabir türbenin sa¤ taraf›ndad›r. 1284 Ramazan 22 (Ocak 1868). Türbe arkas›nda, Kafkasya ümeras›ndan Darü’leman-› Saltanat-› Seniyye’de sakin iken kendisine mirlival›k rütbesi verilen Kundikzâde Musa Rüfldi Pafla’n›n o¤lu olup tahsil-i fünûnda kesbi maarif eden ve 19 yafl›nda iken ‹stanbul’da vefat eden Arslan Bey. (Sicill-i Osmânî, 4/526 Musa Pafla) Sultan Abdülmecit’in 4. Kad›n›, II. Abdülhamit’in anal›¤› Perestû Kad›n’›n k›zkardefli; Yusuf Paflazâde Faz›l Bey’in efli Mihriezfen Han›m’›n flâhidesi. 764 1382 fiaban 25 (Ocak 1963). Bursa Cami-i Kebiri imam› Nakflibendî meflayihinden Ahmed Rüfldi Efendi. Ziyaretgâht›r. * * * 1166 (1752). Kâtibî sikkeli. Dîvân-› Hümâyun kâtiplerinden Ali Efendizâde kîsedâr el-hac Mustafa Muhyi Efendi. Üsküdar Mezarl›klar› 1174 Rebiyülevvel 20 (Ekim 1760) Dîvân-› Hümâyun kîsedar› Ali Efendizâde Tatbikci Mehmed Münif Efendi. Tarih k›sm› gömülü, fieyhülislâm Mekkizâde Mustafa Âs›m Efendi etba›ndan Anadolu eflrâf-› kuzat›ndan......... 1229 Receb 27 (Temmuz 1814). Dergâh-› âlî Ere¤lili sercebeciyan Osman A¤a. Önü, çok feci durumda flâhide mezarl›¤›d›r. (Sicill-i Osmânî, 3/439) 7. Ada - E Bölümü: 1249 Safer 11 (Haziran 1833). Dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan Halil A¤a. (Sicill-i Osmânî, 2/305) 1028 (1618). Hastalar A¤as› R›dvan A¤a. 1250 (1834). Dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan Yusuf A¤a. (Sicill-i Osmânî, 4/673) 1250 (1834). Dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan Yusuf A¤a’n›n efli Cemile Han›m. 1255 (1839). Dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan Yusuf A¤a’n›n o¤lu Akif Bey. 1258 (1842). Sultan Mahmud Han’›n hazînedâr› R›fat Bey’in efli Dilharam Kalfa. 1258 (1842). R›fat Bey’in annesi........ 1289 (1872). Müflir Mehmed Refet Pafla’n›n k›z› fiadiye Han›m. Karacaahmet-‹brahima¤a Yolu ile Arayolun Birleflti¤i Yer: 1194 Ramazan 27 (Eylül 1780). Kafesî destarl› flâhidesi duvara çok yak›n bir yerdedir. Hatt› nefistir. Hâcegândan fiair ‹brahim Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/137) 1208 fievval 5 (6 May›s 1794). Kassabbafl› K›br›sî el-hac Ali A¤azâde’nin efli Revide Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/553 Ali A¤a) 1209 (1794). fieyhülislâm Kâmil Efendi’nin kahvecisi Halil A¤a’n›n efli Ayfle Han›m. 1212 gurrei Safer (Temmuz 1797). Kafesî destarl›. Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Matbah Emini Hasan Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/161) 1293 (1876). Dört köfle mermer flâhide. Tarikat-i aliyye-i Nakflibendiyye bendegân›ndan hace Emine Hatun. 1299 Safer 23 (Ocak 1882). Mevlevî sikke kabartmal›. 10. Daire-i Belediye Reisi Mustafa Yaver Bey. (Sicill-i Osmânî, 4/631) 1301 C. âhir 4 (Nisan 1884). Fesli. Selânik Valisi Mehmed Refet Pafla. 1306 fiaban 8 (Nisan 1889). Dördüncü Orduyu Hümâyun Topçu mirlivalar›ndan elhac Besim Pafla. (Sicill-i Osmânî, 2/17) 1310 (1892). Bo¤az muhaf›z› ‹brahim Pafla’n›n k›z›, Besim Pafla’n›n efli Hürmüz Han›m. 1324 (1906). Huzûr-› Hümâyun ders-i flerîfi teflrifatc›s› ve rikâb-› flahane arz-› celilesi el-hac Mehmed Efendi ibn-i Ali Efendi. Matbah emini Hasan Efendi’nin flâhidesi. 765 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1219 Ramazan 25 (Aral›k 1804). Serbevvabin-i Dergâh-› âlî Emin-i Tersane-i Âmire el-hac Ali A¤a. (Sicill-i Osmânî, 3/553) 1227 fievval 3 (10 Ekim 1812). Müderrisîn-i kirâmdan, K›br›sî el-hac Ali A¤azâde Mehmed Arif Efendi’nin o¤lu Mehmed Tahir Efendi. 1230 Safer (Ocak 1815). Dergâh-› âlî Kethüdas› Süleyman A¤a’n›n efli fierife Emetullah Hatun. 1243 (1827). Ba-pâye-i Sadaret-i Anadolu imâm-› evvel-i Hazreti cihândârî K›br›sîzâde Mehmed Arif Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/271) 1247 Cemaziyelâhir 15 (Kas›m 1831). Hane-i Hassa a¤alar›ndan Tüfenkcibafl› Ahmet Kâmil Bey. 1274 (1857). ‹mam-› evvel-i hazreti flehriyarî K›br›sî Mehmed Arif Efendizâde Sofya Mollas› Ali R›za Efendi. 1275 (1858). Nefis tafllar, üç adet, köflede. Hayriye tüccar› Bekir A¤a’n›n “nûr-› çeflmi” çocuklar›. 1280 (1863). Lâhit da¤›lm›fl, nefis yaz›. K›br›sl›zâdeler’den Sofya Kad›s› Ali R›za Efendi’nin efli Sarayl› Han›m. 1286 (1869). Sikkesi dört dilimli. Mevlevî eflfleyh Mehmed Zahir Efendi. Benzin ‹stasyonu Duvar› Boyunca, Ara Mezarl›k Yoluna Kadar Olan K›s›m: 1145 Zilhicce 29 (Haziran 1733). Büyük kavuklu. Sancakdar Hayreddin imam› ve Davutpafla Çarfl›s›’nda Cerrah Salih Efendi. Yan›nda, tarih k›sm› gömülü, sikkeli flâhide: Sancakdar Hayreddin Camii müezzini maruf Salih Efendizâde Cerrah Mehmed Efendi’nin o¤lu Hattat Mehmed Said Efendi. 1175 (1761). Çank›r›l› Cezdano¤lu Süleyman Pafla validesi fierife Zeliha Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/83) 1189 (1775). Edirne kazas› Evliyazâde Zeyni Efendi’nin bafl çukadar› Ali A¤a. (Sicill-i Osmânî, 2/434 Zeynelabidin Efendi) 1190 (1776). Dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan Kafdan A¤as› Mustafa A¤a. 1190 (1776). Sarayl› Emine Hatun. 1192 (1778). Nüzhet Ahmet Efendi’nin ayn› tarihte vefat eden üç k›z›, Adile, Nefise ve Emine Han›mlar. (Sicill-i Osmânî, 4/550) 1196 (1782). Sikkeli Mahmud Pafla-y› Veli Camii fleyhi Osman Efendi. 1197 (1783). Kapudan-› Deryâ Gazi Hasan Pafla alemdar› Hasan A¤a. 1198 (1783). Tafl› küçük, ince sütun fleklinde olup Petrol Ofisi benzin istasyonu taraf›nda ve duvar›n hemen arkas›ndad›r. Eskiden bu duvar›n önünde bir yol ve bir de havuz vard›. Kitâbesi fludur: Ulemaü’l-amilin fudalâü’l-muhakk›kîn Varis-i icra-y› fleriat sad›kül-va’dü’l-emîn fieyhülislâm Müftizâde Ahmed Efendi’nin ve kâffe-i ehl-i tevhidan ervah›na r›zaen lillâhi teâlâ el-Fatiha / 1198. Bütün eserlerde, Ahmet Efendi’nin 1206 (1791) tarihinde vefat etti¤i yaz›l›d›r. Bu tafl›n, sonradan ailesi taraf›ndan diktirildi¤i ve vefat tarihinin de unutularak 1198 yaz›ld›¤› san›lmaktad›r. Müftizâde Ahmet Efendi’nin 1206 tarihli tafl› ise, Karacaahmet Mezarl›¤› 3. Ada’dad›r. (K Bölümüne bak›n›z.) 1202 (1787). Edirne Bostanc›bafl›s› Ali Bey’in o¤lu silâhfloran-› flehriyarî ‹smail A¤a’ n›n efli... 1206 (1791). Müderrisîn-i kirâmdan Kemahl› el-hac Mahmud Efendi’nin efli Zeliha Han›m. 1206 (1791). Mimar A¤a sülâlesinden ‹smail Efendi’nin k›z› Emetullah Hatun. 1209 fiaban 25 (Mart 1795). Mehmet Pafla 766 Üsküdar Mezarl›klar› Kethüdas› Mehmed Said Efendi. 1214 gurre-i Rebiülevvel (A¤ustos 1799). Sikkeli. Ulema-y› izamdan Filibe kazas› Erzurumî el-hac ‹smail Saib Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/374) 1248 Cemaziyelevvel 5 (30 E›lül 1832). Tahir Beyzâde Hüseyin Bey’in efli Zerniflan Han›m. Tarih k›sm› gömülü. Tahir Beyzâde Hüseyin bey’in cariyesi........ 1218 (1803). Büyük molla sar›kl›. Mevali-i izamdan Mehmed Nefî Efendi. 1257 Rebiülevvel (Nisan 1841). Tahir Beyzâde Hüseyin Bey’in efli Cemalifer Han›m. 1222 (1807). K›r›mî Karasulu ‹smail A¤a. 1267 (1850) Tarihli bir lâhit. Bir han›ma ait. Tamamen da¤›lm›fl olup eflsizdir. Karacaahmet Mezarl›¤›’nda bir efli yoktur. Muhakkak kurtar›lmal›d›r. 1222 (1807). K›r›mî Karasulu ‹smail A¤a’n›n k›z› ve Karasulu Abdülhâlîm Çelebi’nin efli Zekiye Han›m. 1226 Ramazan 3 (Eylül 1811). Büyük molla sar›kl›. Ulemaü’l-izam müderrisîn-i kirâm flehrî Haf›z Mustafa Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/461) 1221 Zilkade 28 (flubat 1807). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Kalyonlar kâtibi Kadri Efendi’nin annesi Fatma Hatun. (Sicill-i Osmânî, 3/349 Abdülkadir Efendi.) 1317 Ramazan 25 (27 Ocak 1900). ‹htisab Naz›r› Hüseyin Hasib Bey’in o¤lu, Cemiyet-i Rusûmât azas›ndan Ali R›za Bey’in efli Pervin Han›m. (Sicill-i Osmânî, 2/228 Hüseyin Hasib Bey) Hüseyin Bey’in kabri Eyüp’te Mihriflah Vâlîde Sultan ‹mareti bahçesindedir. 1227 (1812). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Rikâb-i Hümâyun mektubçusu Abdülkadir Efendi’nin efli Fatma Felekna Kad›n. K›z›, Emine Han›m. 1227 Rebiülevvel 12 (Mart 1812). fieyh Osman Efendi’nin k›z› ve Mehmed Said Efendi’nin efli Zeliha Han›m. K›z›n›n parçalanm›fl flâhidesi yerdedir. 1232 Rebiülevvel 15 (fiubat 1817). Madenli ‹smail A¤a’n›n o¤lu Hattat Mustafa Nuri Efendi. 1234 (1818). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Ahmet Taib Efendi’nin annesi Esma Han›m. 1241 gurre-i Rebiülevvel (Ekim 1825). Varakc›lar Han›’nda sakin flalc›zâde el-hac ‹smail A¤a’n›n efli Koca Mimar sülâlesinden Hatice Hatun. (1184 tarihine bak›n›z.) ‹htisap Naz›r› Hüseyin Hasip Bey Sofas›: Bu sofa Duvardibi Karakolu’nun arkas›ndad›r. fieyhülislâm Müftüzâde Ahmet Efendi’nin flâhidesi. 767 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar * * * 1263 (1847). fiam-› flerif hanedan›ndan Kabakebizâde Hayriye tüccarlar›ndan el-hac Bekir A¤a. Efli, 1270’te vefat etmifltir. 1264 (1848). Sultan Abdülmecid Han kurenal›¤›ndan mahrec fialc› Hac› ‹smail A¤azâde Hac› Mehmed Bey. 1266 (1849). Demir parmakl›kl› sofa. fialc› ‹smail A¤a’n›n k›z› fierife Azime Han›m. 1268 Cemaziyelevvel 19 (Mart 1852). Fesli, yerde. Said Muzaffer A¤a. 1270 (1853). fiam-› flerif hanedan›ndan tüccar-› Hayriye’den Kabakebizâde flehbender es-seyyid el-hac Bekir A¤a’n›n efli olup genç yafl›nda vefat eden Esma Han›m. Kabri D noktas›nda ve çocuklar›n›n yan›ndad›r. 1273 (1856). Rusûmât ketebesinden Mehmed Emin Efendi’nin o¤lu Raflid Efendi. Karfl› sayfada Karacaahmet Türbesi ve civar›. 1282 Zilhicce (Nisan 1866). Fatih Sultan Mehmed’de Valide Sultan Mektebi meflk hocas› müderrisîn-i kirâmdan fialc›zâde Mehmed Reflid Efendi. 1283 (1866). fialc›zâde ‹smail A¤a’n›n o¤lu ihtisabda mahalle odas› ketebesinden Hasan Hüsnü Efendi. ‹zzet Pafla Sofas›: 1294 (1877). Ferik Mehmed ‹zzet Pafla’n›n k›z›n›n k›z› ve Hassa Ordu-yu Hümâyun süvari binbafl›s› Nadir Bey’in efli Fatma Adeviye Han›m. 1322 (1904). Halep ve Adana Fevkalâde kumandan› iken vefat eden Ferik Ali Muhsin Pafla’n›n efli ve yan›ndaki mezarda defn olan ‹zzet Pafla’n›n k›z› Fatma Süreyya Han›m. * * 1291 (1874). Maliye kaleminden Numan Bey. 768 1299 Safer 29 (Ocak 1882). “Mir Arif kim reis-i meclis-i s›hh›yedir” o¤lu Hac› Servet Beyefendi. 16 m›sral› kitâbesi fiair Senih Bey’indir. (Sicill-i Osmânî, 2/64) 1300 C. âhir (Nisan 1883). Meclis-i S›hhiye Reisi Arif Beyefendi’nin efli Münire Han›m. Kitâbesi fiair Senih Bey’indir. 1302 (1884). Bâb-› vâlâ-y› Seraskerî jandarma dairesinden Hüsnü Efendi. Annesinin kabri de buradad›r. 1303 (1885). Müderrisîn-i kiramdan fialc›zâde Mehmed Reflid Efendi’nin efli Emine Saide Han›m.1305 (1887). Lâhit. Mâliye Nezaret-i celilesi Evrak Müdürü Sabri Efendi’nin o¤lu Süleyman Seyfeddin Bey. 1312 (1894), Sabri Efendi’nin efli fiivegüzar Han›m. Muhteflem tafllar. 1307 (1889). Rusumat ketebesinden Mehmed Emin Efendi’nin damad› Batumlu Mehmed Reflid Efendi. 1312 (1894). Rütbe-i bâlâ ricâlinden ve meclis-i s›hhiye reisi Arif Bey. Kitâbesi 14 m›sra olup tarih beyti fludur: ‹tdi tarîhîni inflâ Senih K›ld› Ârif Beyefendi irtihâl Sekiz kere hacc etmifltir. (Sicill-i Osmânî, 3/279) 1289 (1872). ‹kinci Ordu Kumandan› Ferik ‹zzet Pafla. (Sicill-i Osmânî’de yaz›l› de¤ildir.) * 1293 (1876). Eflraf-› kuzattan haf›zü’l-Kur’an Ahmed Nazif Bey. 1313 Safer (Temmuz 1895). Atik Vâlîde Mektebi muallimi Ali Efendi’nin o¤lu Hüseyin Necmeddin Efendi. 1316 (1898). Bâb-› vâlây› Seraskerî Nizamiye-î Harbiye celilesi veznedar› Arif Efendi. 1317 Zilhicce (Nisan 1900). Meclis-i s›hhiye reisi Hac› Arif Beyefendizâde Servet Bey’in k›z› Hayrünnisa Han›m. 1324 Zilkade 9 (Aral›k 1906). Posta ve telgraf nezareti aliyyesi idare meclisi azal›¤› inzimamiyle baflkâtip Mustafa Münir Beyefendi. Üsküdar Mezarl›klar› 769 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1325 (1907). Selimiye Camii serkayyumu Süleyman Kâmil Efendi. med Raflid Efendi’nin efli fierife Ayfle Han›m. 1928 Parmakl›kl› sofa. Düyûn-› umûmiye müdürü Ahmet Faik Bey. 1238 (1822). Bozoklu Mustafa Mazhar Efendi’nin büyük hemfliresi Emine Han›m. Tarih k›s›mlar› gömülü iki flâhide: 1239 (1823). Ricâl-i Devlet-i Aliyye’den Bozoklu Mustafa Mazhar Efendi’nin biraderzâdesi Silâhfloran-› Hassa’dan Ali A¤a. Koca Mimar A¤a’n›n kerimezâdesinin damad› Kebeciler Han›’ndan Evliya Hac› Mehmed A¤a. Mîr-i mîrân-› kirâmdan Kengiri Sanca¤› mutasarr›f› Arslanzâde Hüseyin Pafla’n›n efli Zeliha Kad›n. 1184 Zilkade 17 (Mart 1771). Küçük hamzavî tafl. Duvardibi karakolu arkas›ndad›r. Kitâbesi aynen fludur: “Merhum Koca Mimar A¤a’n›n ve zevcesi merhûme hace-i Mâh-› Münire Hatun’un kerimezâdesi merhûme Afîfe Hatun bint-i Ahmed Efendi”. Bu Koca Mimar Kayserili Mehmed A¤a olmal›d›r. (Sicill-i Osmânî, 4/233) 1202 (1787). Koca Mimar A¤azâde damad› Evliya el-hac› Mehmed A¤a’n›n k›z› Sâlîha Tutu. 1211 Cemaziyelevvel (Kas›m 1796). Ecille-i ricâl-i Devlet-i Aliyye’den bina emini el-hac Haf›z Ahmed Behçet Efendi’nin efli Fatma Han›m. K›z›n›n flâhidesi topra¤a gömülüdür. 1241 (1825). Tire Voyvodas› ‹smail A¤a’n›n k›z› Ayfle S›d›ka Han›m. 1257 (1841). Atiyye Fatma Han›m. Genç yafl›nda vefat etmifltir. Kitâbesinde baba ad› yaz›l› de¤ildir. Bozoklular’a mensub olmal›d›r. 1261 (1845). Ricâl-i Devlet-i Aliyye’den Bozoklu Mustafa Mazhar Efendi’nin hamflirezâdesi el-hac Ahmet R›fat Efendi’nin efli Saide Kad›n. 1271 Zilkade 19 (A¤ustos 1855). Ali R›za Efendi’nin efli Ayfle Canfeza Han›m. 1284 (1867). Meflâhir-i vüzerâdan Sirozi Yusuf Paflazâde Erzurum Valisi Mustafa Mazhar Pafla Hazretlerinin efli hace Hadice Han›m. (Sicill-i Osmânî, 4/673 Yusuf Muhlis Pafla; S. Eyice, Tarihî Mezarlar, Tarih Ens. Der. Say›: 4-5/299) (‹nal, Son As›r Türk fiairleri, s. 969) 1284 (1867). Fesli. Genç yafl›nda vefat eden fiefik Efendi. “fiefik Efendi küttâb›n ercümendi idi” 1286 Zilkade 3 (4 flubat 1870). El-hac Mehmed Akif Pafla’n›n torunu el-hac Mustafa Cemal Bey’in o¤lu Mehmed R›za Bey. A ve B Noktalar› Aras›: Bozoklu Mustafa Mazhar Bey Sofas› ve Çevresi: 1198 Receb 11 (May›s 1784). Fatma Hatun. Yaz› bu kadard›r. 1209 Zilkade (May›s 1795). Kafesî destarl›. Âmedî Kalemi baflhalifesi Mehmed Cûdî Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/91) 1218 (1803). Sab›ka kassabbafl› el-hac Mustafa A¤a’n›n k›z› Çavuflzâde torunu Meh770 Akif Pafla Bozoklu olup burada medfun olanlar onun soyundand›r. (‹slâm Ans. 1/242; Sicill-i Osmânî, 3/287) 1291 (1874). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun Amedî Kalemi nüvisân›ndan ve tarikati âlîyye-i Halvetiyye derviflân›ndan elhac Ali R›za Efendi Eflinin tafl› çok gömülüdür. 1292 (1875). Dîvân-› Hümâyun Mühimme Kaleminden Ali R›za Efendi’nin o¤lu Mehmed Emin Efendi nin k›z› fierife Üsküdar Mezarl›klar› Han›m. R›za Efendi k›z›n›n kabri de buradad›r. 1296 (1879). Beflinci Ordu-y› Hümâyun redif binbafl›s›, Mazhar Paflazâde el-hac ‹smail Efendi. 1313 (1895). ‹nce Alemdar Mehmed Pafla’n›n o¤lu Ahmet Cemil Bey’in k›z› ve Evkâf-› Hümâyun Mektûbî Kalemi hulefas›ndan Fuad Bey’in efli Zeliha Kadriye Han›m. 1329 K. sâni (Ocak 1913). Adliye Nezareti istinaf azal›¤›ndan emekli Bozoklu Mehmed Akif Pafla torunu el-hac Mustafa Cemâl Bey. 1330 Zilkade (Ekim 1912). Mahkeme-i Temyiz Reisi R›za Efendizâde Hac› Emin Bey. Bu sofan›n etraf›, kesme tafl alçak bir duvarla çevrilmifltir. * * 1280 (1863). Teberderan Mehmed Efendi. 1319 Zilkade 5 (flubat 1902). Kudema-y› ferikandan Mustafa Pafla. 1323 (1905). Sultan Bayezid Camii dersiamlar›ndan müderris Hasan Lütfi Efendi. Etraf› Kesmetafl Duvarl› Sofa: 1196 (1782). Çok kal›n silindir tafl. Bafl tafl›n›n iç ve d›fl yüzünde birer kitâbe vard›r. Kutbü’l-ârifîn efl-fleyh efl-fiazelî Hüseyin Efendi. (k.s.) ‹ç kitâbesi sekiz s›ra hâlînde olup 16 m›srad›r. Arapça yaz›lm›flt›r. Eskiden ön taraf› yol idi. 1202 gurre-i Ramazan. (Haziran 1788). Ahmet Efendi’nin efli Hadice Hatun. 1200 Receb 22 (May›s 1786). Kâtibî sikkeli, Hekimzâde el-hac Ahmet A¤a. * 1251 (1835). Muhteflem tafl. Bozok Sanca¤› Süleyman Bey. 1252 (1836). Meflhur fiahincibafl› Arif A¤a’ n›n efli Münire Han›m. Etraf› Demir Parmakl›kl› Sofa: 1243 (1827). Ketânî el-hac Pafla A¤a’n›n efli Ayfle Han›m. 1309 (1891). Kurena-y› flehriyârî Besim Bey. (Sicill-i Osmânî, 2/19) 1322 (1904). Serkâtib-i flehriyârî Ahmet Kemâl Efendi’nin k›z› ve kurena-y› flehriyârî Besim Bey’in efli Fatma Han›m. 1208 (1793). Ali el-hakim hâzâ kabri el-hac Ömer. 1206 (1791). Yirmi sekiz sekban mütevellisi el-hac Ali Efendi. 1283 fievval (flubat 1867). Darbhane-i âmire Naz›r› Ali R›za Pafla’n›n kap› kethüdas› Mehmed Emin Beyo¤lu Mektubî-i Mâliye hulefas›ndan Mehmed Salim Bey. Kitâbe M›srîzâde Ali R›za imzal›d›r. Tarih k›sm› gömülü iki flâhide: Sarây-› Hümâyun Darü’s-saâde A¤as› hademesinden Bozoklu Abdullah A¤a. Silâhfloran-› Hassa’dan Kolçak Paflazâde Selim Bey’in k›z›........ Yan›ndaki Sofa: Orta Yerde Etraf› Kesmetafl Duvarl› Sofa: 1171 (1757). Silâhdar hulefâs›ndan Surre Eminizâde el-hac Ahmet Efendi’nin k›z› Zeliha Tutu. Ketebehu Haf›z Ahmed imzal›. 1252 Recep. 15 (Ekim 1836). Devletlu Serasker Pafla Hazretlerinin iç çukedar› Behram A¤a. 1192 (1778). Kethüda-y› sadr-› âlî hulefas›ndan el-hac Mustafa Efendi. 1197 Rebilülevvel 15 (fiubat 1783). Kafesî destarl›. Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan ve Hilmi Pafla hazinedar› Hasan Efendi. 771 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1202 (1787). Çok uzun girift yaz›. Mehmet S›rr› Efendi. 1256 (1840). Mezarc› Ali Befle. 1302 Muharrem 15 (Kas›m 1884). Tarikat-i Aliyye-i Sa’diyye’den ve muzikay› Hümâyun kola¤alar›ndan Kâmil Efendi. Hepsi çok püsküllü feslidir. 1263 (1847). Dîvân-› Hümâyun Kalemi mühimme nüvisân›ndan Mehmed Nâyab Bey’in efli Nefl’e Han›m. 1270 (1853). Dergâh-› âlî gediklilerinden Hüseyin A¤a’n›n k›z› fierife Meryem Han›m. Yol Boyu: 1199 (1784). Balkapan› tüccarlar›ndan el-hac Mehmed A¤a. 1217 (1802). Hâlâ Baruthane Naz›r› el-hac Mehmed Rag›b Efendi’nin k›z› Saide Han›m. (Sicill-i Osmânî, 2/360 Rag›b Pafla) 1222 fievval 21 (Aral›k 1807). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Rag›b Paflazâde Mehmed Tahir Beyefendi’nin k›z› Hafize Han›m. (Sicill-i Osmânî, 2/360 Rag›b Pafla) 1223 Cemaziyelevvel 12 (Temmuz 1808). Sab›k ocak taflc›bafl›s› el-hac Ömer A¤a’n›n k›z› Havva Han›m. 1225 Ramazan 27 (Ekim 1810). Rag›b Pafla’n›n k›z› Ayfle Han›m. 1225 (1810). Dergâh-› âlî gediklilerinden Hocapaflal› Hüseyin A¤a. 1229 fiaban29 (A¤ustos 1814). Vezîr-i mükerrem el-hac Mehmed Rag›b Pafla Hazretlerinin efli ‹ffetlu Esma Han›m. (Sicill-i Osmânî, 2/360) 1247 Cemaziyelevvel. 15 (Ekim 1831). Hanei Hassa A¤alar›’ndan Tüfenkcibafl› Ahmet Kâmil Bey. 1256 (1840). Cündizâde Hüseyin A¤a’n›n efli fierife Fatma Han›m. 1270 (1853). fiam-› fierif hanedan›ndan tüccar-› Hayriye’den Kanakebizâde flehbender es-seyyid el-hac Bekir A¤a’n›n efli olup genç yafl›nda vefat eden Esma Han›m. 1265 ve 1266 tarihlerinde vefat eden o¤ullar›n›n tafllar› eflsizdir. 1272 (1855). Demir parmakl›kl› sofa. Cadde üzeri girifl kap›s›n›n solu. Mehmed Pafla’n›n k›z› Adile Han›m. Yan›nda: 1303 (1885). Alemdarzâde Mahmud Bey. (Sicill-i Osmânî, 4/293 Giridîzâde Mehmed Pafla) 1288 (1871). Serhademe Ahmet Efendi’nin efli Mâhicemâl Han›m. 1289 (1872). Sarây-› Hümâyun baltac›lar›ndan Haf›z Sâlîh Efendi 1295 (1878). Necâbetlu fievket Efendi Hazretlerinin serhademesi Ahmet Efendi’nin efli Emine Melek Han›m. 1319 Muharrem (Nisan 1901). Umum Mekteb-i Rüfldiye-i Askeriye-i fiahane müdür-i umûmîsi Mirliva ‹zzetlu Raif Bey’in annesi Fatma Han›m. 1008 (1599). Tam B noktas›ndad›r. Dört köfle mermer fiâhide, uzun kitâbe. Kemankefl Mustafa A¤a. “Didi menzil olub gitdi niflâne” 1257 (1841). Rical-i Devlet-i Aliyye’den Hüseyin Ken’an Efendi’nin o¤lu Mehmed R›fat Bey ve di¤er o¤lu 1261 (1845) Mehmed Said Bey. K›z›, 1259 (1843) fierife Fatma Han›m. 1261 Zilhade. 27 (Kas›m 1845). Rical-i Devlet-i Aliyye’den Hüseyin Ken’an Efendi’nin biraderi Hasan Efendi. 772 7. Ada - F Bölümü: Karakol Taraf›ndaki Duvar Boyunca-Buradaki Merdivenlerden Kaygusuz Baba Türbesine Kadar: 1180 (1766). Asiye Han›m. Üsküdar Mezarl›klar› 1202 (1787). Dîvân-› Hümâyun ketebesinden Sad›kzâde Mehmed Emin Efendi yan›nda, 1225 (1810) Sad›k Efendi’nin di¤er o¤lu Süleyman Faiz Efendi. 1211 (1796). Silâhfloran-› Hassa’dan Zaim Hüseyin A¤a. Efendi. 1318 Razaman (Ocak 1901). Kadiriyye dervifllerinden Hattat Hafize Han›m’›n k›z› Fatma Han›m. Kabri, Kaygusuz Baba Türbesi yak›n›ndad›r. T›rnakç›zâde Sofas›: 1227 Zilkade (Kas›m 1812). Reisü’l-küttab Arif Efendi’nin kaftanc›s› Mehmed Enis A¤a. (Sicill-i Osmânî, 3/267 Ulu Arif Efendi) 1277 (1860). Sultan Bayezid’te Nalband Han› sahibi el-hac Mehmed Efendi 1281 (1864). Parmakl›kl›. Defter-i Hakanî Kuyudat odas› mümeyyizi Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Mustafa Mahir Efendi. Sofan›n etraf› demir parmakl›k ile çevrilidir. Caddeye bakan cephesinde “T›rnakc›zâde Sofas› 1290 (1873)” diye yaz›lm›flt›r. ‹çindeki flâhideler flunlard›r: 1187 (1773). Dülbend A¤as› ve T›rnakc›-i flehriyarî Mustafa A¤a’n›n annesi Zeynep Hatun. 1191 (1777). A¤ay-› Dülbend-i Hazret-i flehriyarî el-hac Mustafa A¤azâde Mustafa Bey. 1286 (1869). Kudve-i ehl-i kalem Arif Efendi. 1304 (1886). Mûs›ki-i Hümâyun mirlivalar›ndan Mehmed Ali Bey’in annesi Emine Han›m. Yan›nda, 1308 efli Asiye Han›m. 1304 (1886). Fesli. Kadri Pafla. (Sicill-i Osmânî, 4/56) 1309 fiaban 7 (7 Mart 1892). Tarikat-i âlîyye-i fiabaniye’den Yorganî el-hac Hasan 1192 (1778). Mustafa A¤a’n›n annesi Cilvefle Kad›n. 1193 (1779) T›rnakç› Mustafa A¤a’n›n babas› Mehmed. 1199 Muharrem (Kas›m 1784). T›rnakc›-i Hazreti-i flehriyarî, bevvâbîn-i dergâh-› âlî elhac Mustafa A¤a. (Sicill-i Osmânî, 4/449) T›rnakç›zâde Sofas›. 773 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1207 Zilkade 9 (18 Haziran 1793). T›rnakc› Mustafa A¤a’n›n k›z› Dergâh-› âlî kap›c›bafl› a¤alar›ndan Zorluzâde Mehmed Sadik Beyefendi’nin efli fierife Fatma Han›m. 1290 Safer 11 (10 Nisan 1873). Erbâb-› fli’r ü inflan›n Ferid ü sipihr-i bülendi ve ulema-y› a’lâm-› dehrin zarif ü bî menendi ‹stanbul pâyeli ve fiura-y› Devlet azas› T›rnakc›zâde el-hac Mehmed Sa’id Beyefendi. Ayn› kabrin ayak tafl›nda: 1313 R. âhir (Eylül 1895). Efli Emine Han›mefendi. (Sicill-i Osmânî, 2/438) Sofa bu zat›n vefat›ndan sonra yap›lm›flt›r. 1301 Cemaziyelevvel 19 (Mart 1884). Mekke-i Mükerreme Mevlevîyyeti’nden avdetde Medine-i Münevvere’de vefat eden ve Mutahhare’de defin-i hak olan T›rnakc›zâde Mustafa Beyefendi’nin necl-i necibi sülehay› ricâl-i ilmiyye ve hulefa-y› tarikat-i Halidî-i Nakflibendiyye’den M›s›r Kad›s› el-hac Mehmed Raflid Beyefendi. Kitâbesi M›srîzâde imzal›d›r. Ayak tafl›nda, 1332 Muharrem 15 (Aral›k 1913) Efli, Ayfle fierife Han›m. (Sicill-i Osmânî, 2/357) 1305 Safer 20 (Kas›m 1887). Ziver Beyefendi’nin k›z› ve Evkaf-› Hümâyun mektubcusu Salim Bey’in efli Hadice Rat›be Han›m. Efendi’nin efli fierife Aliye Han›m. (Sicilli Osmânî, 2/235 Hafid Mehmed Efendi) 1225 Recep 11 (A¤ustos 1810). Sultan Mustafa Han Hazretlerinin 2. Kad›n›’n›n harem Kethüdas› Fenerli Taflç› Süleyman A¤a. 1227 Zilkade 11 (Kas›m 1812). Darüssaâde A¤as› ketebesinden 3. Halife hasekibafl› flakir Abdullah Efendi. Efli 1224, Zekiye Hatun. 1237 (1821). Cebbârzâde Süleyman Bey’in k›z› fierife Han›mefendinin cariyesi Hofldil Kad›n. 1243 (1827). Sadr›azam mühürdar› yamaklar›ndan Mahyac›zâde Mehmed Emin Efendi. 1250 (1834). Parmakl›kl› aile sofas›. Keresteci Hac› Akçeflehirli Sâlîh A¤a ve di¤erleri. 1252 (1836). Hâlâ Sadr›azam el-hac Rauf Pafla’n›n flamdan a¤as› Arabgirli el-hac Hasan A¤a. 1263 (1847). El-hac Haf›z Kara Mehmed Efendi’nin efli Cemile Han›m. Yan›nda, o¤lu 1275 (1858), kap›c›bafl›lardan Ahmed Efendi. 1267 (1850). Kîsedâr-› flehriyarî Tahir Efendi. Kaygusuz Baba Türbesi ile Serasker Nam›k Pafla Sofas› Aras›: 1131 (1718). Defterdar Emir Pafla’n›n k›z› fierife Emine Han›m. 1142 (1729). Defterdar Seyyid Mustafa Pafla’n›n k›z› fierife Emine Han›m. 1184 (1770). Kethüda-y› Sadr-› âlî Yusuf Efendi’nin k›z› Meryem Han›m. (Sicill-i Osmânî, 4/666 Yusuf Efendi Bina Emini) 1202 fievval 14 (18 Temmuz 1788). Sikkeli. Sadr-› esbak Halil Hamid Pafla’n›n biraderi Müderrisîn-i kiramdan Mustafa Bey. (Halil Hamid Pafla için 6. Ada’ya bak›n›z.) 1206 Muharrem 5 (E›lül 1791). Müderrisîn-i kirâmdan Hafidzâde Mehmed Sad›k 774 1267 (1850). El-hac Emin A¤a’n›n o¤lu Evkaf-› Hümâyun ketebesinden ‹smail Efendi. 1276 (1859). Arif Pafla’n›n Harem Kethüdas› el-hac Osman A¤a ve k›z›. 1278 (1861). Ayasofya-i kebir hace-i kirâmdan Nevflehirli Ahmed Efendi ve o¤lu 1297 (1880), Ayasofya Cami’i müderrisîn-i kirâm›ndan Mustafa Efendi. 1281 (1864). Esnaf Kethüdas› Üsküdarî Mehmed Latif A¤a. 1284 Muharrem 25 (29 May›s 1867). Tarikati âlîyye-i Bektafliye kudema-y› fukaras›ndan ve Musiki-i Hümâyun kaimmakamlar›ndan Mahmud Bey. fiâhidesi Bektâflî sikke kabartmal›d›r. Üsküdar Mezarl›klar› 1292 (1857). Etraf› parmakl›kl› sofa. iki muhteflem tafl: fiive-i takdirden nâgâh Ahmed Hilmi Bey Düfldü fevt hemserle matem-i hicrana bak Hassa-i Alay› Top-i Miralay› ki, ol Sabr ile olsun nice eltaf-› Mevlâ’ya ehakk Zât-› vâlây› Hadice car idüb merhumeyi Ola flayan Cemâl-i Hazreti Rabbü’l-felak Düfldü bir derd-i elime bulmad› derman›n› Göçdü matemdir sana kald› heran a¤lamak Söyledim tarihin hayr-› du’a ile Senih Eyliye Me’va Münire Han›m Me’vay› Hakk 1292 Yan›nda: 1298 C. âhir (May›s 1881). Hâlîd Pafla’n›n annesi Ayfle Han›m. Münire Han›m k›z› olmal›d›r. 1295 (1878). Defterhane-i âmire ketabesinden Kürkçübafl›zâde Salih Efendi. 1295 (1878). fieyhülharem Davud Pafla Kethüdas›n›n o¤lu Kad›köyü ser-komiseri Tahir Efendi. 1298 (1881). Kürkcübafl› el-hac Emin Efendi nin k›z› Havva Han›m. 1309 fiaban 7 (7. 3. 1892). Kaygusuz Baba solu, parmakl›k içinde. Tarikat-i Aliyye-i fiabaniye arifan›ndan Yorganî el-hac Hasan Efendi. Bafl Defterdar Yusuf Efendi Sofas›: F. Bölümünün orta yerinde ve mezarl›k duvar›ndan 37 ad›m içeride olup, bafl ve ayak tafllar› yüksek sütun fleklindedir. Kitâbesi fludur: Cenâb-› kethüda-y› sadr-› âlî kadr-i zîflân kim Riyâz-› hâcegânîden gül-âsâ itr-bîn oldu Nice câh-› bülend olmufl iken dîvân-› âlîde Yine el-Hak tevazi-pîfle merd-i nâ-pezir oldu Olub üç defa Defterdâr ol bâb-› devletde Bulunmaz ana sânî böyle bir sâhib-i temyiz oldu Yeter insâf olunsa flâhidenin hüsn-i halk›na Tarîk-i pâk-i Uflflâkî’ye ez-dil flevk-rîz oldu No’la Ya’kûb vefl nâlân ü giryan olsa ibcây› Lecceb hâke salmakda felek çalâk ü tîn oldu Vefât› sâline Dervifl kâr› böyle tarih ‹düb bu Yusuf Efendi M›sr-› Adn içre azîz oldu 1162 (1749) Kas›mpafla Uflflâkî Tekkesi’nin ikinci bânîsidir. (Sicill-i Osmânî, 4/664-665) k›z› Meryem Han›m’›n 1184 (1770) tarihli tafl› da buradad›r. 1225 (1810). Hâzâ makberetü fiemseddin Han›m. 1302 Receb 17 (May›s 1885). Evkâf-› Hümâyun meclis idaresi azas›ndan Mahmud Azmi Bey. (Sicill-i Osmânî, 4/337) 1313 Zilhicce 15 (May›s 1896). Mâliye Naz›r› Ahmed Muhtar Pafla’n›n k›z› Ayfle Han›m. Ayn› kabirde; 1304 Receb 12 (Nisan 1887). Tahsin Bey. Etraf› parmakl›k ile çevrilmifltir. (Sicill-i Osmânî, 4/349 Muhtar Ahmed Pafla) 1255 Safer. 15 (30 Nisan 1839). Ricâl-i Devlet-i Aliyye’den Emîn-i Defter-i Hâkanî el-hac Ali Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 3/566) 1255 Recep (Eylül 1839). Emin-i Defter-i Hâkanî el-hac Ali Beyefendi’nin k›z› elhace fierife Ayfle S›d›ka Han›m. Tafllar› nefistir. 1316 Teflrîn-i evvel (1900). Surre-i Hümâyun Emini el-hac Ali R›za Efendi. 1256 Cemaziyelevvel. 25 (Temmuz 1840). Yanyal› Davud Bey’in efli Emine Han›m. 1318 (1900). Mevali-i izamdan ‹stinaf Mahkemesi riyasetinden fievki Efendi 1257 (1841). Azam-› rical-i Devlet-i Aliyye’den sab›k Emin-i Defter-i Hakanî elhac Ali Beyefendi’nin o¤lu zuamadan elhac Mehmed Said Efendi. 1324 (1906). Maliye Mektûbî Kalemi ketebesinden Ahmed Hayri Bey’in k›z› Fatma Zehra Han›m. Tarih k›sm› gömülü. Sadrazam Hurflid Pafla’n›n vekilharc› Said Mehmed A¤a. 1261 Safer 11 (flubat 1845). Kibâr Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan mevkufatî-i esbak Mehmed Tahir Efendi (Sicill-i Osmânî, 3/247) 775 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Sofa çok periflan durumda olup yerde pekçok flâhide vard›r. Civar›nda: 1335 (1916). ‹skenderun Kaimmakam› Mustafa Reflid Bey. 1253 (1837). Sadr›azam Mehmed Pafla’n›n miftah a¤as› el-hac Ali A¤a’n›n annesi Raziye Han›m. Serasker Nam›k Pafla Ailesi Hazîresi: 1261 (1845). Yanyavî Mehmed Hulûsi Efendizâde mütehayyizân-› küttâbdan Mehmed Tevfik Efendi. 1279 (1862). Duhan tüccârlar›ndan Hüsnü Efendi’nin etraf› parmakl›kl› aile sofas›. 999 R. evvel (Ocak 1591). 1 nolu yerdedir. Ali A¤a ‹bn-i Abdullah A¤a-y› ebnây› sipâhiyân fî flehr-i rebiüvvel. 7. Ada’da Hattat Rasim Efendi ve efli. 1262 Ramazan 26 (Eylül 1846). Devletlu ismetlu Adile Sultan Hazretlerinin hademeler Kethüdas› Osman Efendi’nin efli fierife Ziynet Han›m. Fethi Ahmed Pafla aile hazîresi karfl›s›ndad›r. Hazîrede gömülü olanlar flunlard›r: 1301 (1883). Nam›k Pafla’n›n Kethüdas› Ali Efendi 1303 Zilkade 13 (Nisan 1896). Efâhim-i vükelâ-y› Saltanat-› Seniyye’den Devletlü Nam›k Pafla Hazretlerinin kerime-i muhteremeleri ve e’âz›m-› ricâl-i Devlet-i Aliyyeden atufetlü Sa’di Beyefendi Hazretlerinin halilesi ‹ffet Han›m. 1305 R. âhir 6 (22 Aral›k 1887). Nam›k Pafla’n›n haremi sâlîhat-› nisvândan Melek Han›m. 1310 (1892). fieyhü’l-vüzerâ Nam›k Pafla ahfâd›ndan Tahir Pafla’n›n k›z› Emine Nafi’a Han›m. Muhyiddin Bey’in efli idi. 1313 Haz.iran 10 (1895). Hazîrenin hemen d›fl›nda, Nam›k Paflazâde Teftifl-i Askerî Komisyonu azas›ndan Ferik ‹brahim Edhem Pafla. Kars muharebelerinde bulunmufltur. (Sicill-i Osmânî, 4/843) 1310 Safer 22 (15 Eylül 1892). Vas›yyeti gere¤ince kendisinin yaz›pta flâhidesine hâk edilen kitâbesi aynen fludur: “Tarik-i âlîyye-i fia’baniye ricâlinden Kufladal› ‹brahim Efendi Hazretlerine müntesib vaktinde fleyhü’l-vüzera el-hac Mehemmed Emin Nam›k Pafla bin Halil Ramiz bin Hasan bin Ummet el-Konevî rahimullah›n kabridir.” Çok de¤erli bir Osmanl› veziri olan Nam›k Pafla, Kabatafl ve F›nd›kl› s›rtlar›nda bulunan muhteflem kona¤›nda vefat etmifltir. (A. N. Sinapl›, Mehmed Nam›k Pafla; Y. N. Öztürk, Kufladal› ‹brahim Halvetî, fihrist) 1313 C. âhir 23 (Aral›k 1895). Mehmed Nam›k Pafla’n›n k›z torunu ve müflarünileyhin torunu ‹brahim Refik Bey’in efli Hadice Refehat Han›m. 776 Üsküdar Mezarl›klar› 1320 R. âhir (Temmuz 1902). fieyhü’l-vüzera Nam›k Pafla’n›n o¤lu Ahmed fiakir Bey. 1339 Safer (Ekim 1920). fieyhü’l-vüzerâ Nam›k Pafla’n›n k›z› Hadice Huriye Han›m. 1326 (1908). Hazine-i Hâssa-i fiâhâne heyet-i idaresi vekîli Tarikat-i Aliyye-yi fia’bâniyye mensûbîninden Mahmud Reflad Bey. 1340 (1921). Nam›k Pafla torunu ‹brahim Pafla’n›n o¤lu Mustafa fiükrü Bey. D. 1286 (1869). Tarih k›sm› gömülü. Enderun’dan mahrec Sivas defterdar› Tayfur Efendi. Bu aileye mensub olup da hazîre d›fl›na gömülenler flunlard›r: 1342 (1923). Nam›k Paflazâde Mehmed Fuad Bey’in k›z› Emine Naciye Han›m. Do¤. 1316 (1898). Mefâhir-i ehl-i hüner ya’ni Hace-zât kim Terk idüb dâr-› fenây› eyledi azm-i beka Gitdi elden öyle bir kâmil vücudun dâmeni ‹tmesün hattat-› âleme yok yere edâ Misli gelmez bir dahi bin y›l felek devr eylese Hüsn-i hatt› bî-bedel her k›t’as› rûh-âflinâ Çekdi el dünyâ vü mâfihâdan ol zât-› flerif Oldu târîh memât› bu iki m›sra’da Merkadin Firdevs-i a’lâ eyliye Mevlâ senin Hem-enîsin mahflerde Muhammed Mustafa. Enderun-› Hümâyun yaz› hocas› mevali-i kirâmdan Ali Rasim Efendi’nin rûh-› flerîfine el-Fatiha. 24 Zilkade 1312 (19 May›s 1895) (Merâk›d, s. 47, ‹nal, Son Hattatlar, s. 304) Yan›nda: “Cennetmekân Abdülaziz Han Hazretlerinin k›z› Emine Sultan’›n dad›s› ve Enderun-› Hümâyun Hocas› Ali Efendi’nin efli Fat›ma Teran-dil Han›m.” 13... Son iki rakam kaz›nmam›flt›r. 1291 (1874). Nam›k Pafla’n›n k›z› Nazmi Bey’in efli Besime Han›m. Kabirleri ahfâd› taraf›nda yeniden yapt›r›lm›fl ve yeni bir Türkçe kitâbe ilâve edilmifltir. 1295 (1878). Nam›k Pafla’n›n o¤lu binbafl› Ali Bey’in efli Aliye Han›m. Emine Sultan, iki ay olmadan 1866’da vefat etmifltir. (Ç. Uluçay, Padiflahlar›n Kad›nlar› ve K›zlar›, s. 165) Ali Bey, Sultan Aziz’in flehid edilmesi s›ras›nda odan›n kap›s›n›, k›l›c›n› çekerek beklemifltir. Y›ld›z Mahkemesi’nde müebbet hapse mahkum olmufl ve Taif kalesine gönderilmifl, 1908 ‹kinci Meflrutiyet’in ilân›nda ‹stanbul’a dönmüfl ve 2 Nisan 1925’te de ölmüfltür. (Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, 11/774; Uzunçarfl›l›, Mithat Pafla ve Taif Mahkûmlar›,s.138) Kaygusuz ‹brahim Baba Türbesi: Duvardibi Karakolu arkas›nda, 7. Ada’da ve mezarl›k duvar›n›n hemen üzerindedir. Sol ta- Kaygusuz Baba Aç›k Türbesi. 1297 (1880). Yâverân-› ekrem Nam›k Pafla’n›n efli Emine Mahinûr Han›m. 1292 (1875). Bahriye müsteflar› Nazmi Beyefendi’nin k›z› ve kurenay› flehinflâhîden Halil Beyefendi’nin efli Fatma Han›m. Hattat Ali Rasim Efendi Sofas›: 7. Ada’da, köfleye yak›n bir yerde ve R›fat Pafla Hazîresi’nin sa¤ taraf›nda ve mezarl›k duvar›n›n hemen arkas›ndad›r. ‹çinde iki muhteflem tafl vard›r. Biri, küçük molla sar›kl› ve Osmanl› arma kabartmal›d›r. Kitâbesi fludur: 777 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1302 (1884). Kutbü’l-ârifîn ‹smail Rûmî sülâlesinden tarîkat-i aliyye-i Kadiriyye meflâyih-i kirâm›ndan ve Gaygusuz Baba Dergâh› post-niflîni es-seyyid efl-fleyh elhac Mehmed Sürûrî Baba bin el-hac eflfleyh Ali Baba. 1311 (1893). Gaygusuz Baba derviflesi Hurrem Hatun. 1312 (1894). Nefis yaz›. Gaygusuz Baba’n›n efli Gülsüm Hatun. Kaygusuz Baba Türbesi’ndeki kitabe: “Bende-i âl-i abâ / Kaygusuz ‹brahim Baba - 1289” raf›nda, ünlü flair ve edip, Recaizâde Mahmut Ekrem Bey’in annesi ve kardeflinin aile sofas› ile T›rnakç› ailesi sofas› bulunmaktad›r. Türbe, aç›k türbe olup her taraf› demir parmakl›k ile çevrilmifl ve örtülmüfltür. Mezarl›k duvar›ndaki bir madalyon içine flu kitâbecik yaz›lm›flt›r: “Bende-i âl-î abâ Gaygusuz ‹brahim Baba 1289” Sütun fleklindeki bafl flâhidesi üzerinde flu kitâbe vard›r: Tarîkat-i aliyye-i Kadiriyye meflâyih-i izâm›ndan Mürflid-i âgâhü’l-mücâhid-i fî-sebîlillâh Hâdimü’l-fukarâ ve’l-mesâkin bende-i âl-î abâ Merhûm ve ma¤fûr el-muhtâc ilâ rahmet-i Rabbi’l-gafur Es-seyyid efl-fleyh el-hâc Gaygusuz ‹brahim Baba-y› Bolevî ibn-i’fl-fleyh Ömerü’l-Vasfî ve bâ-tevfîk Akkavakzâde rûh-› flerîfleri çün R›zaullahi Fatiha. 12 Zilkade 1289 (11 Ocak 1873). Kaygusuz ‹brahim Baba, bir Kâdîri fleyhi olup, Ayasofya Camii civâr›nda, eski ad› Toprak Sokak olan ‹ncili Çavufl Sokak üzerinde tekkesi vard›r. Ahflap tekke bugün de mevcuttur. Kaygusuz Baba Türbesi arkas›nda bulunan flâhideler flunlard›r: 1298 (1881). F›nd›kl› Cami-i flerîfi imam› ve Hatibi haf›z efl-fleyh Süleyman Sabri Efendi. fieyh Kaygusuz Baba halifesidir. Kaygusuz Baba Türbesi arkas›nda fieyh Sürurî Efendi’nin flâhidesi. 778 1299 Muharrem (Aral›k 1881). Tarikât-i aliyye-i Kadiriyye’den Gaygusuz Baba bendelerinden Hattat Hafize Hadice Han›m. 1316 Muharrem 27 (17 Haziran 1898). Kutbü’l-ârîfin Gaygusuz Baba hulefâs›ndan efl-fleyh Mustafa fievki Baba Efendi’nin o¤lu efl-fleyh Ali Manzar Efendi’nin efli Nuriye Han›m. 1318 (1900). Süleyman Sabri Efendi’nin efli Bedriye Han›m. 1325 (1907). Kaygusuz Baba derviflesi, fiahin Pafla’n›n efli Fatma Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/135 fiahin Pafla) Kaynaklar: (‹. Hakk›, Merâk›d, s. 47) (Zakir fiükrü Efendi, ‹stanbul Tekkeleri, Haz. fi. Akbatu, ‹slâm Medeniyeti Mec. 1/92) Üsküdar Mezarl›klar› Recaizâde Sofas›. Recaizâde Aile Sofas›: Duvardibi Karakolu arkas›nda, Kaygusuz ‹brahim Baba aç›k türbesi ile T›rnakç› Sofas› aras›nda, 7. Ada’da ve mezarl›k duvar›n›n hemen üzerindedir. Önü, sebilli parkt›r. Burada ayn› tarz ve flekilde yap›lm›fl flu flâhideler vard›r: 2 Muharrem 1291 (19 fiubat 1874. Eâz›m-i ricâl-i Devlet-i Aliyye’den Recai Efendi Hazretleri’nin zevcesi Gazi Timurtafl Pafla sülâlesinden Merhûme ve ma¤fûrunleha fierîfe Rabia Adviye Han›mefendi. Mehmet Celâl ve Mahmut Ekrem Beyler’in valideleridir. Kocas›, Recai Mehmet Efendi,Takvimhane Naz›r› olup de¤erli bir zat idi. 13 fievval 1291 (23 Kas›m 1847)’de vefat etti. Kabri, Eyüp’te, Mihriflah Valide Sultan ‹mareti karfl›s›ndaki mezarl›ktad›r. Mezarl›k kap›s›ndan girildi¤inde sol taraftaki hazîrede ve mezarl›k duvar›n›n hemen arkas›ndad›r. Recaizâde MahmutEkrem Bey, Ekrem Talu’nun babas› ve Çi¤dem Talu’nun büyük babas›d›r. Meflhur edip ve flairlerimizdendir. 18 Ramazan 1297 (24 A¤ustos 1880). Eâz›m-i ricâl-i Devlet-i Aliyye’den müteveffa Recai Efendizâde Mehmed Celâl / Beyefendi’nin zevcesi merhume Hadice Remziye Han›m. 17 R. âhir 1298 (19 Mart 1881). Ecille-i ricâli Devletü’l-Aliyye’den Surre-i Hümâyun Emini esbak el-hac Mehmed Nuri Efendi Merhumun zevce-i muhteremeleri Hace Fat›ma Pertevniyal Han›m. Bu tafl di¤erlerinin ayn›s› olup di¤erlerinden biraz uzaktad›r. 12 Safer 1300 (23 Aral›k 1882). Müteveffâ Recai Efendizâde efâz›l-› flu’aradan sab›ka Ayd›n Vilâyeti Mektubcusu Mehmed Celalüddin Beyefendi. Celâl Bey edebiyat› babas› Recai Efendiden ö¤renmifltir. Sonra Petersburg Sefareti Baflkâtibi oldu. Cevdet Pafla’n›n kâtibi olarak BosnaHersek ve Halep’e gitti. fiiirleri bas›lmam›flt›r. Kaynaklar: (Sicill-i Osmânî, 2/370 Recai Mehmet Efendi) (H. fiehsuvaro¤lu, Bo¤aziçi’ne Dair, s. 274) (‹slâm Ans. 4/218 Ekrem Bey) (Türk Dili ve Ed. Ans. 2/26 Celal Bey; 7/292 Recai Mehmed fiakir Efendi ve Recaizâde Mahmut Ek779 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar rem Bey) (Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, 2/894) R›fat Pafla Hazîresi: Duvardibi mevkiinde, Serasker Nam›k Pafla aile hazîresi yan›ndad›r. Sofan›n etraf› demir parmakl›k ile çevrilmifl olup içindeki flâhideler flunlard›r: 1209 (1794). Taz›c›bafl›zâde Taz›c›bafl› Seyyid Taflç› Mehmed A¤a. Hazîre, 1917 tarihinde biraz geriye flimdiki yerine al›n›rken sofa içinde kalm›fl olmal›d›r. Taz›c›lar Oca¤› biraz ileride ve Veteriner Okulu karfl›s›nda idi. 1271 fiaban 20 (May›s 1855). R›fat Pafla’n›n annesi Nuriye Han›mefendi. 1271 (1854). Hâlâ Sadr-› Rumeli Gelenbevîzâde Semâhatlû Mehmed Said Efendi’nin akrabalar›ndan Zeliha Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/45 Said Efendi) 1289 fiaban 29 (Kas›m 1872). Dergâh-› âlî kap›c›bafl›s› olup fücceten vefât eden Ferhad Efendi. Kitâbesi M›srîzâde imzal›d›r. 1296 Recep 24 (Temmuz 1879). Mîr-i mîrândan sab›k Haleb Mutasarr›f› Mehmed R›fat Pafla. (Sicill-i Osmânî, 2/408) 780 1042 (1632). Fazl› Pafla ibn-i Vezir Ömer Pafla. Muhteflem lâhdi bilhassa parçalanm›flt›r. (Merâk›d, s. 46; Sicill-i Osmânî, 3/584 Ketanc› Ömer Pafla; Ayvansarayî, Vefeyât, Haz. F. Derin, s. 48) Fazl› Pafla, Sicill-i Osmânî’de yoktur. 1118 (1706). Dört köfle mermer tafl. Hac› Mustafa. Uzun kitâbesinde yaln›z ad› yaz›l›d›r. 1186 Ramazan. 3 (Kas›m 1772). Ketenciler bafl›nda Alaca Cami müezzini el-hac Mehmed Efendi 1197 (1783). Kastamonili Duhânî Halil A¤a ve flehiden vefat eden k›z›. 1218 (1803). Kafesî destarl›. Hane-i Hassa’dan ç›ra¤ olan Ali Efendi. Sultan Mehmed ruznâmecisi idi. (Sicill-i Osmânî, 3/553) 1231 (1816). Pehlivanzâde Mahmud Bey’in o¤lu Silâhflorân-› Hassa’dan Haydar Bey. 1233 (1817). Valide Sultan kethüdas› Yusuf A¤a’n›n çukadar› ‹smail A¤a’n›n efli Hasibe Han›m. 1234 (1818). Hâlâ Zahire Naz›r› Ali Beyefendi’nin hemfliresi Aliye Han›m. 1308 C. âhir 7 (20 Kas›m 1890). R›fat Pafla’n›n o¤lu Adliye Nezareti Kalemi hulefâ-y› mütehayyizân›ndan Mehmed Rauf Bey. 1243 (1827). Ketanî el-hac Pafla A¤a’n›n efli el-hace Ayfle Han›m. 1316 Haziran (1900). R›fat Pafla’n›n efli Nesibe Han›m. 1250 (1834). Kayseri Tavlasunlu Pilâvc›o¤luTaflç› Davud Usta. 1330 R. âhir 12 (Nisan 1912). R›fat Paflazâde Rauf Bey’in efli Müveddet Han›m. Kitâbesi sekiz sat›rl›k fliirdir. 1299 (1881). Abdülaziz Han serkurenalar›ndan Halîmî Efendi’nin efli ve Ata Efendi’nin k›z› Fatma Han›m. 1335 K. evvel (1917). ‹skenderun kaimmakam-› sab›k› Mustafa Reflid Bey. 1331 (1913). R›fat Pafla torunu ‹smail Bey’in efli Nafia Han›m. 1301 (1883). Bâ¤-› safân›n bülbülü Kayseri’de Tavlasun karyeli nakkafl esnaf›n›n mütehayyizân›ndan Sakall›o¤lu denmekle meflhur ikiz kar›ndafl›ndan Hasan Efendi Kardefli, 1310 (1892) Hüseyin Efendi. Karacaahmet-‹brahima¤a Yolu Üzeri C Noktas› ile A Noktas› Aras›: 1314 (1896). Bab-› Seraskerî’den Said Pafla’n›n k›z› Emine Hediye Han›m. 998 (1589). Mehmed Karaflahin. Kefeki dört köfle tafl olup büyük bir sofadad›r. 1322 (1904). Cemile Sultan kalfalar›ndan Nuruflems Kalfa. Üsküdar Mezarl›klar› 1325 (1907). Cemile Sultan kalfalar›ndan Çeflmifelek Kalfa. Demir Parmakl›kl› Sofa: 1325 (1907). Huzûr-› Hümâyun cenâb-› mülûkâne ders-i flerîfi mukarrirlerinden Lütfi Efendi’nin efli Safiyye Han›m. 1329 R. evvel 8 (Mart 1911). fieyhül-kurrâ ve reisü’l-küttâb Ayasofya-i Kebîr hatîbi ve Sultan Ahmet Camii imâm-› evveli ricâl-i ulemâdan el-hac Haf›z Ebubekir Lütfi Efendi. (S. Albayrak, Son Devir Osmanl› Ulemas› 2/27). * * * 1295 gurre-i Receb (Temmuz 1878). Demir parmakl›kl›, Nakflî sikke kabartmal›, uzun, girift kitâbesi “Bendesi Ahmed Aziz Efendi” taraf›ndan haz›rlanm›flt›r. Meflâyihden fieyh Ali Hilmi Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/575; Merâk›d, s. 45) 1302 Ramazan 26 (Temmuz 1885). Reflâdetlu fieyh Ali Hilmi Efendi’nin k›z› Fatma Bedriye Han›m. Sofa yan›nda, fesli flâhide: 1305 (1887). Efl-fleyh Ali el-Hilmi (k.s.) Hazretlerinin hulefâs›ndan ve Aynal›kavak Kasr› Hümâyunu bekçisi Osman Sabri Efendi. 1156 (1743). Sarây-› atik ustas› Hac› Abdurrahman A¤a’n›n efli Mahbube Han›m. 1282 (1865). Ayasofya-i kebir Cami-i flerifi kap›s› karfl›s›nda flekerci ‹brahim A¤a. 1161 (1748). Saray-› atik ustas› Hac› Abdurrahman A¤a’n›n efli nevcivan iken vefat eden Hayati Kad›n. 1969 11. 12. Kurtulufl Savafl› Gazilerinden fazilet timsali emekli Jandarma Albay› fierafeddin Güngör. D. 1893. ‹zmir’e ilk giren ve Sar› K›flla’ya Türk Bayra¤›’n› çeken kumandan›m›zd›r. 1206 (1791). Tokatl› Hattat Ömer Efendi. 1284 (1832). Maden Emini el-hac Abdullah Efendi. 1307 fievval 16 (5 Haziran 1890) Fesli ve fevk kabartmal›. Devletlu ismetlu Cemile Sultan bafl a¤as› Mehmet Safvet A¤a. 1260 (1844). Dökmecibafl› Osman A¤a. 7. Ada - G Bölümü: Poligonal bafl tafl›, muhteflem lâhdi da¤›lm›fl, yaz›s› okunmaz halde: “Kefe Beylerbeyisi Gazi ‹slâm Pafla ” Azak fethinde k›ld› siphei talan Da¤›td› heman....... (Sicill-i Osmânî, 1/349; Merâk›d, s. 46) (Vefeyât, s. 48) Sofa: 1297 Zilhicce 9 (Kas›m 1880). Serkurenay› Hazreti flehriyârî Rumeli Beylerbeyi pâyeli Musul Valisi Ahmed Feyzi Pafla (Sicill-i Osmânî, 4/43). Efli; 1308 fievval 8 (Nisan 1891), Feride Han›m. Kardefli; 1315 Teflrinisâni (1899). Redif Kumandan› Mirliva Mehmed Emin Pafla. Sofa: 1225 (1810). ‹mam-› sâni-i hazreti flehriyarî Mehmed Emin Efendi’nin efli Fatma Han›m. 1228 Ramazan 5 (Eylül 1813). Nefis tafllar ve yaz›lar. fieyhülislâm Damadzâde Feyzullah Efendi’nin o¤lu müderrisîn-i kirâmdan Mehmet Tahir Efendi’nin k›z› ve müderrisîn-i kirâmdan Konevî ‹mamzâde Mehmed Esad Efendi’nin efli hace Esma Han›m. Cadde kenar›ndad›r. 1229 Receb (Haziran 1814). fieyhülislâm-i esbak merhum Damadzâde Feyzullah Efendi’nin o¤lu müderrisîn-i kirâmdan Mehmed Tahir Efendi’nin efli hace Fatma ‹ltifat Kad›n. (Sicill-i Osmânî, 4/36 Feyzullah Efendi) 1010 (1601). ‹brahim Pafla’n›n a¤as› ‹smail A¤a. Muharremü’l-haram es-senetü sebt aflere ve elf. 781 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1230 Muharrem (Aral›k 1814). Nefis ince yaz›. ‹mam-› sâni-i Hazreti flehinflâhî Mehmed Emin Efendi’nin efli Fatma Han›m. 1230 fievval 15 (20 Eylül 1815). Çabrasl› damad› Hasan Efendi’nin kethüdas› Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyundan ve kethüday› Bâb-› vüzerâ Salih Efendi’nin efli fierife Emine Han›m. Hasan Efendi Özbekler Tekkesi Mescidi’ne minber koymufltur. 1231 (186). Nefis tafl. Harirî Hüseyin A¤azâde Nefise Kad›n. 1232 Rebiülevvel 20 (fiubat 1817). Abdülkerim Efendi. 1232 (1816). ‹mam-› evvel-i Hazreti flehriyarî Mehmed Emin Efendi Hazretlerinin o¤lu Mehmed Aziz Bey. (Sicill-i Osmânî, 1/412) 1231 Ramazan 5 (30 Temmuz 1816). Kafesî destarl›, güzel yaz›. Ricâl-i Devlet-i Aliyye’den Darü’s-saâdetü’fl-flerife A¤as› kâtibi Osman Zühdü Efendi. 1234 (1818). Valide Sultan kahvecibafl›s› elhac Hasan A¤a’n›n k›z› müderrisîn-i kirâmdan Dersiâmzâde Mehmed Emin Efendi’nin efli Hadice Han›m. 1231 N. 29 (23 A¤ustos 1816). “Bir acaib derde” düflüp “hâlâ ser-tavukcuyan-› Hazreti fiehriyârî el-Hac Abdullah A¤azâde” olup 19 yafl›nda vefat eden esseyyid Haf›z Hattat ‹brahim Afif Efendi. Nefis hatt› Ömeru’l-Vasfî imzal›d›r. Sofa: 1238 (1822). Kapan-› Dakik tüccarlar›ndan el-hac ‹brahim A¤a’n›n efli Fatma Han›m. 1247 (1831). Kapan-› Dakik tüccarlar›ndan el-hac ‹brahim A¤a. 1257 (1841). K›z› fierife Ayfle Han›m. * * * 1240 (1824). Valide Sultan kahvecibafl›s› elhac Hasan A¤a’n›n efli Meryem Hatun. 1241 (1825). Sultan Bayezid Camii dersiâmlar›ndan üstâz-› kiramdan el-hac Hasan Efendi. Seydiflehirli idi. 1243 Zilkade (May›s 1828). Molla sar›kl›. Bâpâye-i sadaret-i Anadolu imam-› evvel-i Hazreti cihandarî K›br›sîzâde Mehmed Arif Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/271) 1247 (1831). Ayasofya-i kebîr kütüphanesi haf›z-› kütübü Musa Efendi. 1252 (1836). Fesli. Redif askeri memuru Ali Cezmi Efendi. Konevî ‹mamzâde Mehmet Said Efendi’nin efli Esma Han›m’›n 1228 tarihli flâhidesi. 782 1266 (1849). Tersane-i Âmire veznedarbafl›s› Mustafa R›fat Efendi. Yol önünden geçti¤i için sütun flâhidesinin iki yüzünde de ayn› yaz› vard›r. 1267 (1850). Ricâl-i Devlet-i Aliyye’den Çavuflbafl› Bal›kesirli Ahmed Nuri Beyzâde Üsküdar Mezarl›klar› Önündeki bir tafl üzerinde flunlar yaz›l›d›r: Divan-› muhasebat azas› Sadr-› esbak Sar›m Pafla Biraderi Hüsnü Efendi’nin zevcesi Fat›ma Han›m. 1283 (1866) (Bkz. Sicill-i Osmânî, 3/198; Daniflmend, Kronoloji, 4/498) kibar-› Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun Kalemi mühimme odas›ndan Mehmed Tayfur Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 3/261) 1281 Zilhicce 2 (28 Nisan 1865). Muazzam iki sütun flâhide. Damad-› hazreti flehriyarî devletlu atufetlu es-seyyid Mehmed Nuri Pafla Hazretlerinin valide-i mükerremeleri iffetlu Mail Han›m. Meflhur Hattat Ömer Vasfî Efendi’nin imzas›. 1282 Zilhicce 20 (6 May›s 1866). Damad-› hazreti flehriyarî devletlu es-seyyid Mehmed Nuri Pafla Hazretlerinin peder-i vâ- 1269 (1852). Ayasofya kütübü ve türbedar› Musa Efendi’nin o¤lu, Viyana sefareti baflkâtibi Edib ‹smail Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/317) 1270 (1853). Dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan Gemlik kereste Naz›r› el-hac Hasan A¤a. flâhidesi ok kabartmal›d›r. Sadrazam ‹brahim Sar›m Pafla Aç›k Türbesi: Bugünkü ‹sfalt binas› ve benzin istasyonunun karfl›s›nda, flimdi mevcut olmayan Belediye Yol Bak›m ‹daresi bahçe kap›s›n›n sa¤ taraf›ndaki kârgir binan›n hemen arkas›ndad›r. Etraf› demir parmakl›k ile çevrilmifltir. Sütun fleklindeki flâhidesi üzerinde flu kitâbe bulunmaktad›r: Vükelâ-y› fehâm Saltanat-i Seniyye’den Sadr-› esbak ‹brahim Sar›m Pafla Rahmetullahi aleyh 6 Zilhicce 1270 (30 A¤ustos 1854) Ketebe R›f’at M›srî Ayak tafl›nda ise dört m›sral› bir kitâbe vard›r. Tarih beyti fludur: Yazd› bir âh çeker söz ile hâmim tarih Dâr-› ukbây› makâm eyledi Sar›m Pafla 1270 Haf›z Hattat ‹brahim Afif Efendi’nin 1231 tarihli flâhidesi. 783 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar lâlar› Mîr-i mîrân-› kirâmdan Karesi Mutasarr›f› esbak saâdetlu es-seyyid elhac Mehmed Arif Pafla. (Sicill-i Osmânî, 3/276-77) Nuri Pafla, Abdülmecit’in k›z› Fatma Aliyye Sultan’›n kocas› olup Sultan Abdülaziz’in öldürülmesinden dolay›, Y›ld›z’da muhakeme edildi. Suçlu görülerek Taif’e sürüldü. Yolda korkudan delirdi. 1890 Temmuzunda orada öldü. 1285 (1868). 2. Ordu-yu Hümâyun Redif Miralay› Mehmed fiakir Bey. 1260 (1844). Bendegân-› Saltanat-› seniyye’den Tîr-kemanzâde el-hac Mehmed A¤a. 1294 Muharrem 14 (Ocak 1877). Sultan Abdülaziz Han ser yaverlerinden ve Darü’flflûrâ azas› ferikan-› kirâmdan ‹brahim Hakk› Pafla. (Sicill-i Osmânî, 1/164) 1296 fievval 14 (Ekim 1879). Bahaüddin Mehmed Nakflibendî Hazretlerinin muhibbân›ndan Abdullah Kâmil Pafla. (Sicill-i Osmânî, 3/399; ‹nal, Son Hattatlar, s. 717) 1288 Ramazan (Kas›m 1871). Nakflibendiyye fukaras›ndan Serkurena Ali Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 3/572) 1296 (1879). Da¤istanî Mehmed Hasibî Bey. 1291 Zilhicce 14 (A¤ustos 1875). Feshane-i Âmire Müdürü Ahmed Efendi. 1297 (1880). Saray-› Hümâyun bafl kâtibi Ahmed Naili Efendi. 1292 Receb (A¤ustos 1875). Tepedelenlizâde Veli Pafla’n›n o¤lu ‹smail Pafla. (Sicill-i Osmânî, 1/385). Kabri, lâhit fleklindedir. Eski Belediye Yol Bak›m ‹daresi binalar›n›n hemen arkas›ndad›r. 1302 (1884). Serasker Hasan R›za Pafla’n›n k›z› Sabiha Han›m’›n mürebbiyelerinden Asakir-i fiahane binbafl› el-hac Mehmed A¤a’n›n efli Zeliha Han›m. 1293 Rebiülâhir 14 (May›s 1876). Fesli. Mekteb-i Harbiye’den neflet eden Mehmed Yaver Pafla. “Mekteb-i Harbiye’den nefl’et: 1292 senesi evahiri (Aral›k 1875). 4. Ordu Müfliri olup Erzurum’da hastalan›p mazulen Trabzon’da vefat eden s›dk-ü istikamet ve sahavet ile maruf olan Mehmed Yaver Pafla” 784 za Bey. (Sicill-i Osmânî, 1/316) 1302 R. âhir 3 (Ocak 1885). Ser Asker-i Dîvân-› Umumiye azas› Miralay Hüseyin Hüsnü Bey. Köprülü Ailesi Hazîresi: 1303 Zilhicce 9 (Eylül 1886). Fesli. serasker Yaver Pafla’n›n damad› erkân-› harp mirlivalar›ndan muhibb-i Mevlâna Hasan Tahsin Pafla. Eyüp’te ‹dris Köflkü’nde bir köflkü vard›. (Sicill-i Osmânî, 4/630-631) 1303 (1885). fiakir Efendizâde Bedri Beyefendi. 1293 (1876). Lâhit. Darü’fl-flûrâ azas›ndan Hüseyin Pafla. Kitâbesinin tarih beyti fludur: “Yirmi sene Harem-i fierif hizmet ve müdüriyetini ifa etmifl olan fiam Defterdar› sab›k el-hac fiakir Efendizâde el-hac Bedri Beyefendi.” Yazd› bir hayr-› du’a ile kalem tarihin K›la Hakk Cenneti mesken Hüseyin Pafla’ya 1293 (Sicill-i Osmânî, 2/229) 1304 Teflrinievvel 19 (1888). Mirliva Hâlîl Pafla. “Cami-i seyf ü kalem, harpte asker-i tek, dervifl meclisinde mümin-i kâmil idi.” Kitâbesinin tarih beyti fludur: 1293 Cemaziyelevvel 21 (Haziran 1876). Darü’fl-fiûrâ-y› Askerî Topcu Dairesi Reisi Ferik ‹brahim Edhem Pafla’n›n o¤lu Tophane-i Âmire muayene komisyon azas› olup 34 yafl›nda vefat eden Ali R›- Ruhu uçmakda melekler didi cevher târîhin Cây-› a’lâda Hâlîl Pafla’ya oldu âfliyân 1304 Cadde üzerindedir. Merdivenli yan yolu Üsküdar Mezarl›klar› kapat›lm›flt›r. Halil Pafla, ressam Osman Bey’in babas›d›r. Üsküdar’da dünyaya gelen Osman Bey, 1340 (1921) tarihinde vefat etmifl ve babas›n›n yan›na gömülmüfltür. Fakat tafl› dikilmemifl veya yok olmufltur. Sümbül Efendi Tekkesi Avlusu adl› tablo onundur. Halil Pafla Sicill-i Osmânî’de kay›tl› de¤ildir. (N. ‹slimyeli, Asker Ressamlar, s. 59) 1312 (1894). Kayseri hanedan›ndan aziz-i kiramdan Halil (k.s.) el-Halil Hazretlerinin sülâlesinden Kâtib Mihrizâde Mehmed Emin Efendi ibn-i Hasan. 1304 C. evvel 26 (fiubat 1887). Ebu Hamid ‹mam Mehmed el-Gazalî ve fleyh Mevlânâ Celâleddin er-Rûmî ve Mehmed Bahaüddin en-Nakflibendî kuddise esrarehümâ hazerat› müntesiban›ndan Hasan Edib Efendi ibn-i el-hac Mûsâ bin el-hac Hüseyin bin Osman. Sinleri 53. 1317 (1899). Üsküdar Yenicami muvakkiti Bedestânî Hac› Mehmed Eflref Efendi. 1306 fiubat 8 (1890). 4. Ordu-yu Hümâyun topçu mirlivâl›¤›ndan emekli el-hac Besim Pafla. (Sicill-i Osmânî’de yoktur.) 1309 gurre-i R. âhir (Kas›m 1891). Muhlis Pafla’n›n o¤lu Cafer Bey. 1312 Ramazan 9 (Mart 1895). Duvar kenar›nda. Yâverân-› hazreti flâhâneden Cisri Mustafa Pafla kumandan› Ferik Mehmed Muhlis Pafla. Yan›nda k›z›, 21 fievval 1313, Firdevs Han›m. 1313 (1895). Kudemâ-y› ferikân-› kirâmdan Ser yaver-i hazreti flehriyarî ve Darü’flflura-y› Askerî azas›ndan Hüseyin Pafla’n›n efli el-hace Saliha Han›m. 1327 C. âhir 16 (Temmuz 1909). K›l›ç kabartmal› lâhit. Seyfullah Pafla. 1956 Reflad Nuri Güntekin. Etraf›n› çeviren parmakl›k üzerindeki mermer kitabede: “Pek genc iken dünyas›na ve mini mini yavrusuna / doyamadan hepimizi atefller içinde b›rakan / bir danecik k›z›m Reflide’nin merkadidir. Ruhiçün Fatiha. Tarih-i Tevellüdü: 13 Haziran 1315 (1899) Vefat›: 1341 (1925)” diye yaz›l›d›r. 1290 (1873). Lâhit. fievketlu Efendimiz’in cariyelerinden 2. kâtib Ruyibend Kalfa. 1282 (1865). Kitâbesi “Ci¤erim yakd› kebab et- Ünlü romanc›m›z Reflat Nuri Güntekin ve k›z› Reflide Han›m’›n kabri. 785 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar di felek” diye bafllayan, flevketlu Efendimiz’in cariyelerinden Hubter Kalfa. 1294 (1877). Tarikat-i Aliyye-i Nakflibendiyye müridan›ndan Haydarpafla Hastahanesi müdürü miralay Mustafa Bey. 1310 (1892). Asakir-i fiâhâne kaimmakamlar›ndan Yusuf Ziya Bey. 1318 (1900). Miralay Mustafa Bey’in o¤lu Maliye Nezareti Tadiyat Kalemi hulefas›ndan Mehmed Kemaleddin Bey. 7. Ada - H Bölümü: 1281 Safer 23 (Temmuz 1864). Bozoklu Cevahir Ali Efendizâde eflrâf-› kuzâtdan Mehmed Salih Efendi. 1283 fievval (fiubat 1867). Bozoklu Cevahir Ali Efendi’nin k›z› Hadice Han›m. 1292 Safer 26 (Mart 1875). Hâlâ Mabeyn-i Hümâyun Cenâb-› mülûkâne kâtibi Tevfik Bey’in büyük validesi Dilsezâ Kad›n. 1297 (1880). Cevâhirzâde Mehmed Kâmil Efendi’nin k›z› ve fiûrâ-y› Devlet Baflkâtibi Tevfik Bey’in annesi Fatma Zehra Han›m. Cevahir Ali Efendi Sofas›: Etraf› demir parmakl›k ile çevrilmifltir. 1235 gurre-i Receb (14 Nisan 1820). Bozoklu Cevahir el-hac Ali Efendi. 1237 Cemaziyelâhir 9 (fiubat 1822). Bozoklu Cevahir el-hac Ali Efendizâde Ömer Efendi. 1248 gurre-i Muharrem (31 May›s 1832). Bozoklu Cevahir Ali Efendizâde kuzatdan Süleyman Efendi’nin efli Dildeva Kad›n. 1252 (1836). Fesli. Tahrirat odas› kâtiplerinden Mehmed Arif Efendi. 1263 Muharrem 13 (Ocak 1847). Bozoklu Cevahir el-hac Ali Efendi’nin efli Serfiraz Kad›n. 1263 (1847). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun Kalemi mümeyyizân›ndan Ali R›za Efendi’nin efli Emine Hatun. 1263 (1847). Bozoklu Cevahir Ali Efendi’nin k›z› Fatma Zehra Han›m. 1301 (1883). Dîvân-› Hümâyun mühimme kaleminden Mehmed Nuri Münir Efendi. 1303 (1885). Âmedî-i Dîvân-› Hümâyun hulefâs›ndan Refik Bey’in k›z› ve Âmedî-i Dîvân-› Hümâyun’dan Refik Bey’in efli Afife Han›m. 1313 (1895). Cevahirzâde Ali Efendi’nin torunu Kastamoni ve Trablusgarb kap›kethüdas› Mahmud Kâmil Bey. 1322 Safer 7 (Nisan 1904). Hâlâ Sadaret-i uzma müsteflar› Mehmed Tevfik Pafla’n›n o¤lu olup 44 yafl›nda vefat eden Âmedîi Dîvân-› Hümâyun hulefas›ndan Ali Refik Bey. 1333 (1917). Lâhit. Vüzerâ-y› Saltanat-› seniyye’den ve Heyyet-i Âyân azas›ndan Mehmed Tevfik Pafla. 25 Temmuz 1333. (A. Gövsa, Meflhur Adamlar, 4 / 15161517) 1340 Kânûn›evvel 5 (1924). Ayandan Tevfik Pafla’n›n efli flerife Feride Han›m. Cevahir Sofas› Sa¤ Taraf›: 1263 Cemaziyelâhir 14 (May›s 1847). Bozoklu Cevahir Ali Efendi’nin o¤lu Ömer Efendizâde Divan-› Hümâyun mühimme nüvisân›ndan Mehmed Arif Semih Efendi. 1281 Zilhicce 3 (29 Nisan 1865). Bozoklu Cevahir Ali Efendizâde eflrâf-› kuzâtdan elhac Süleyman Kemal Efendi. 786 1293 (1876). Kuleli Hastahanesi tabiblerinden siyâhî Ahmet Bey. 1241 gurre-i Safer (Kas›m 1825). Yusuf Ziya Pafla’n›n Ma’cun A¤as› el-hac ‹brahim A¤a. 1259 fievval 19 (Kas›m 1843). Yerde. Der- Üsküdar Mezarl›klar› Sa’adet Orduyu Hümâyun süvari Mirlivas› Ahmed Hamdi Pafla. Yan›nda: Mustafa Zarif Pafla’n›n flâhidesi. 1307 (1889). K›zkardefli Fatma Zekiye Han›m. 1311 (1893). Süvari mirlivas› merhum Halil Pafla’n›n efli fierife Fitnat Han›m. Mustafa As›m Efendi Sofas›: Cevahir hazîresi arkas›nda olup etraf› kesmetafl setlidir. 1283 Safer 17 (Temmuz 1866). Muhteflem sütun. Ulemaü’l-kâmilîn Rumeli sadareti pâyelilerinden Sadr-› Anadolu Mustafa Âs›m Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/283). 1300 Muharrem 27 (Aral›k 1882). Sudûrdan Mustafa Âs›m Efendi’nin efli D›rama Naz›r› ‹smail A¤a’n›n k›z› hace Ayfle Gülizar Han›m. (‹smail A¤a için 2. Ada G Bölümü’ne bak›n›z.) 1319 fiaban 19 (Aral›k 1901). Kad›asker-i esbak Trabzonî Mustafa Âs›m Efendi’nin o¤lu M›s›r Mollas› Mehmed Sa’düddin Bey. Zarif Mustafa Pafla’n›n çok de¤iflik olan kabri. ‹stanbul’da bir efli yoktur. 1320 (1902). Hadice Nadire Han›m. Cevahir Sofas› Sol Taraf›ndaki Mezarl›k: Üç taraf› binalarla kapal›d›r. 1235 (1819). Kâtibî ve tu¤ra kabartmal›. Çok uzun yaz›. Duvar›n arkas›nda oldu¤u için okunmuyor. Ahmed Efendi. 1274 (1857). Anadolu Ordu-yu Hümâyun Müfliri Zarif Mustafa Pafla’n›n büyük validesi Emine Han›m. 1279 fiaban 1 (22 Ocak 1863). Fesli ve Mevlevî sikke kabartmal›. Oval flâhidesi çok zarif olup ‹stanbul’da bir efli yoktur. Müfliran-› azam Saltanat-› seniyye’den Dâr-› fiûrâ-y› Askerî Reisi Mustafa Zarif Pafla. (Bkz. A. Slade, K›r›m Harbi, s. 242-245; Enver Ziya Karal, Zarif Pafla’n›n Hat›rat›, 1941 ‹stanbul veya Belleten No:16) 1280 (1863). Fesli lâhit. Kitâbesi on m›sra 787 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar olup tarih m›sra› fludur: “‹de Abdülkerim Pafla’y› mükerrem Adn ile Me’vâ” (Sicill-i Osmânî, 3/357). Yan›nda: 1286 (1869). Esbak Zabtiye Müfliri Abdülkerim Pafla’n›n efli S›dd›ka Han›m. 1287 fiaban 15 (Kas›m 1870). Abdülkerim Pafla’n›n k›z› Emine ‹fâkat Han›m. 1282 (1865). fiair, arpa kâtibi Mehmed Efendi. Efli, 1292, Fatma Han›m. 1296 R. evvel 8 (1 Mart 1879). Yan kapaklar› küçük sütunlu lâhit. Tunus Hânedân-› kadîmînden ve ümerâ-y› benâmdan Mahmud Pafla bin Ayad. 1300 (1882). Gazi Sultan Mahmud Han kad›nlar›ndan devletlu ismetlu 4. kad›nefendi Nuritab Kad›nefendi Hazretlerinin a¤alar›ndan Alaaddin A¤a. (Ç. Uluçay, Zaptiye Müfliri Abdülkerim Pafla’n›n flâhidesi. Padiflahlar›n Kad›nlar› ve K›zlar›, s. 123) 1302 (1884). fievketlu Efendimiz cariyelerinden Kamerfelek kalfa. Lâhdi da¤›lm›flt›r. 1307 (1889). Sarây-› Hümâyun kalfalar›ndan el-hace Çeflminergis Kalfa. 1308 (1890). Tarikat-i Aliyye-i Nakflibendiyye fukaras›ndan ve flehid Abdülaziz Han Hazretlerinin hazinedar› Fatma Han›m. 1310 Zilhicce 23 (Temmuz 1893). fiirket-i Hayriye meclisi azas›ndan flair, Arpa kâtibizâde Sa’adetlu Vahid Bey. Efli; 1312, ‹ffet Han›m. K›z›; 1307, fierife fiâhende Han›m. 1316 (1898). Arpa kâtibi Mehmed Efendizâde R›za Bey. 1316 Ramazan 21 (fiubat 1899). Tunuslu Tahir Beyzâde Mehmed Cemalüddin Bey. 1322 (1904). Sultan Mahmud Han kad›nlar›ndan 4. Kad›nefendi’nin kalfas› hace Mâhvefl Han›m. 1323 (1905). Tunuslu Mahmud Pafla bin Ayyad’›n torunu fiûrâ-y› Devlet azas›ndan Ahmed Bey’in k›z›, Berlin Sefaret-i seniyyesi müsteflar› Ali ‹hsan Bey’in efli Saide Latife Han›m. D. 1284 (1867). 1326 (1908). Bedestânî Ahmed Bey. 1937 Tunuslu Mahmud Benayat Pafla’n›n damad› ve Roterdam Baflflehbenderi Ali Nuri Dilmaç. D. 1861. 7. Ada - ‹ Bölümü: Hüseyin Pafla Sofas›: Sebilinin yan›nda olup etraf› demir parmakl›k ile çevrilmifltir. Eskiden sebil ve sofan›n önü yol idi. 1270 gurre-i Safer (3 Kas›m 1853). Asâkir-i Hassa-i Hazreti flehriyârî süvari mirlivas› ‹zzetlu el-hac Hüseyin Pafla Hazretleri’nin pederi fiumnulu süleha-y› ümmetden el-hac Hasan A¤a. 788 Üsküdar Mezarl›klar› 1272 (1855). El-hac Hüseyin Pafla Hazretlerinin o¤lu Mahmud Beyefendi. Tafl› küçüktür. 1277 (1860). Fesli flâhidesinin kitâbesi çok uzundur. Hüseyin Pafla’n›n sevgili o¤lu Mir Emin. “Zâde-i vâlâs› Pafla-y› Hüseyin” diye bafllayan fliirin tarih m›sra› fludur: Düfldü hâke nev-fidân-› nâz iken Mîr Emîn 1277 n›nda Hasan Pafla ailesine ait iki tafl vard›r ki, flunlard›r: 1254 (1838). Kassab-bafl› Hasan Pafla’n›n damad› Mehmed Salih Bey’in k›z› flerife Zeynep Han›m. 1274 (1857). Kapudan-› Derya Hasan Pafla’n›n k›z› ve Mehmed Hüsrev Efendi’nin efli hace Kâmile Han›m. Sebili bu o¤lunun ruhu için yapt›rm›flt›r. 1240 fievval 23 (Haziran 1825). Kafesî sikkeli. fi›kk-› sâlis defterdar› Ahmet Fethi Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/8) 1298 Safer 11 (13 Ocak 1881). Hassa Süvari Mirlival›¤›ndan mütekaid el-hac Hüseyin Hayri Pafla. Sebilin sahibidir. (Sicill-i Osmânî, 2/230) 1246 (1830). Sadr-› esbak Hurflid Pafla’n›n Tatar A¤as› Harputluo¤lu Mustafa A¤a. 1298 (1881). El-hac Hüseyin Pafla’n›n damad› hademe-i hassa-i flâhâne mülâz›mlar›ndan el-hac Ahmed Münir Bey. 1260 Receb 15 (A¤ustos 1844). fierif Abdülmuttalib Efendi Hazretlerinin efli Nefise Han›m. Muhteflem tafl› yerdedir. Yan›nda, torunu fierife Han›m’›n lâhdi vard›r 1300 (1882). Ahmed Bey. 1304 (1886). Asâkir-i Hazreti fiâhâne’den merhum el-hac Hüseyin Pafla’n›n k›z› ve hademe-i hazreti flehriyarîden Ali Bey’in efli Emine Han›m. Tunuslu Mahmud Ayad Pafla’n›n flâhidesi. 1312 R. evvel 24 (E›lül 1894). Hac› Hüseyin Pafla’n›n o¤lu topcu kaimmakam› Nuri Bey. 1319 Nisan 2 (1903). Tarikat-i aliyye-i Bedeviyye bac›lar›ndan Fatma bint-i Hüseyin Pafla. * * * 1150 (1737). Silâhdar A¤as› Halil A¤a’n›n hemflîresi Fatma Han›m. (Sicill-i Osmânî, 2/293) 1206 Safer 27 (Ekim 1791). Sayda Valisi Ömer Pafla’n›n damad› Emir ‹brahimzâde el-hac ‹brahim Efendi. 1238 fievval 13 (Haziran 1823). Kapudan-› Derya Hasan Pafla’n›n k›z› ve Baruthane Naz›r› Necib Efendi’nin o¤lu Ahmet fiükrü Beyefendi’nin efli fierife Akile Han›m. (H›z›r ‹lyas, Tarih-i Enderun. Haz. C. Karya, s. 146-163; Sicill-i Osmânî, 2/167-168 Es-seyyid Hasan A¤a) Ya789 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar ki, da¤›lm›flt›r. (Sicill-i Osmânî, 3/401) 1264 Rebiyülevvel 25 (Mart 1848). Surre-i Hümâyun emaneti Kethüdas› el-hac Nazif A¤a. 1267 fiaban 23 (Haziran 1851). Fesli. Ricâl-i Devlet-i Aliyye’den müddet-i vâfireden beri Ebniye-i Hassa Müdürü Abdülhalim Efendi’nin o¤lu ve baz› vüzera-y› izam Hazretlerinin kap› çukadarl›k hizmetlerinde bulunan hac› Salih Efendi. Sultan II. Mahmut’un 4. kad›nefendisinin kalfas› Sarayl› Dilhüma Han›m’›n tak fleklindeki kabri. ‹stanbul mezarl›klar›nda bir efli yoktur. 1302 (1884). Kitâbesi fiair Senih Efendi’nin olan flâhide. Ahmed Cemali Efendi. 1320 (1902). Tak fleklinde flâhide. Aln›nda, Sultan Mahmud Han Kad›nlar›ndan 4. Kad›nefendi’nin ikinci kalfas› ve Ticaret Mahkemesi memuru Cemil Bey’in efli Sarayl› Dilhüma Han›m, diye yaz›l›d›r. Sa¤ ayak üzerine, 1290 (1873) Cemil Bey’in büyük haremi Atiyye Han›m. Sol ayak üzerine ise, Cemil Bey’in büyük k›z› Fatma Han›m, diye yaz›lm›flt›r. fiâhide ters U fleklindedir. ‹stanbul mezarl›klar›nda bir efli yoktur. 1325 Mart (1909). Fesli. Adliye Nazareti baflkâtibi Mehmed Tahir Efendi. Bu mezarl›k feci bir flekilde tahrip edilmifltir. Mezarl›¤›n biraz ilerisinde ve Numune Hastahanesi taraf›nda meflhur Koru Mesiresi bulunuyordu. 8. ADA 8. Ada - A Bölümü: fiair Nedim Sofas›: 1. Nolu yerdedir. fiekaik Zeyli 5/36’da, fiair Nedim’in mezar›n›n yeri aynen flöyle tarif edilmifltir: “Üsküdar’da Tunusba¤›’ndan S›raserviler’e ve ‹brahim A¤a Çay›r›’na giden caddenin sol taraf›nda, Çiçekçi Bahçesi hududundun mürur olan mahalde kain makberede, S›rkâtibi Hattat Osman Bey’in ve torunu ricalden meflhur Lalazâde Nuri Bey’in sofas› önünde medfundur. (F›nd›kl› ‹smet Efendi, Tekmilâtü’fl-fiakaik, Haz. A. Özcan ‹stanbul 1989) 1143 (1730). Hamzavî tafl›ndaki kitâbesi fludur: El-Fatiha Nedim Ahmed Efendi kâr› tedrîs idi rûz-u fleb Ulûm içre kemâle ermifldi ol sâfî-meflreb Hitâb-› “‹rc›î” erdikde sem’ine deyüb lebbeyk Koyub cân-› cihân› k›ld› kurb-i Bârî’ye matlab Revâ ola düflerse fevtine iflbu du’â-i târîh Nedîm ola Nedîm-i flâh-› ceyfl-i enbiyâ yâ-Rabb 1143 Yan›nda annesi Saliha Kad›n’›n rakams›z, dört m›sra› havi flâhidesi vard›r. Kitâbesi fludur: Mâder-i müflfikas› âzim-i flehrâh-› beka Ol›cak emn-i Hüda ile Nedîm-i zâr›n Gelüb iki gözüme yafl didim târîhini Saliha Kad›n’a câ-i behiflti ide Mevlâ 790 Üsküdar Mezarl›klar› Rakam yaz›l› de¤ildir. Ebced hesab›na göre 1124 (1712)’de vefat etmifltir. Annesinin kabri civar›nda iken son tamirde yan›na nakledilmifltir. (R. A. Sevengil, Edebiyat Tarihimizde Kaç Nedim Var? Ekim 1950 Cumhuriyet; A. Gölp›narl›, Nedim Divan›; Sicill-i Osmânî, 4/549; Türk Dili ve Ed. Ans. 7/1; F. A. Tansel, Nedim, ‹slâm Ansiklopedisi 9/169; S. N. Ergun, Mezar Kitâbeleri, ‹stanbul 1932, s. 12-13) Hazîrenin d›fl›nda, Nedim’in ayak ucunda; 1345 (25 Eylül 1926). Meflhur Üsküdarl› fiair Tal’at Bey Dedeefendi’nin kabri vard›r. (‹nal, Son As›r Türk fiairleri, s. 1846) Üsküdar Mevlevîhanesi’nin son fleyhi Ahmet Remzi Akyürek Dedeefendi, fiair Talât Bey’in vefat›na flu tarihi düflürmüfltür: Eski dâr-› âlemi terk etdi bu tarihte Üsküdarl› Tal’at oldu vâs›l dâr-› visâl 1345 1253 Cemaziyelevvel 21 (A¤ustos 1837). Amedî-i Divan-› Hümâyun hulefas›ndan Ali fiefik Bey’in efli Fatma Han›m. 1253 B. 22 (22 Ekim 1837). ‹smail Haflim Efendi’nin efli, Âmedî-i Dîvân-› Hümâyun hulefâs›ndan Ali fiefik Bey’in annesi Resîde Han›m. fiair Nedim Sofas› ve sa¤da Naz›m Pafla’n›n mermer kitabesi. Hazîrenin sa¤ taraf›nda: 1926 K. evvel 17. Selânik Valisi fiair Mehmed Nâz›m Pafla’n›n koynunda yatan o¤lu Ahmed Hikmet Bey. O¤lunun vefat›, 20 Mart 1932. Nâz›m Pafla, Meflhur Nâz›m Hikmet’in dedesidir. (Türk Dili ve Ed. Ans. 6/540). Etraf› demir parmakl›k ile çevrilmifltir. fiâhide yoktur. Kitâbe mermer bir levhaya yaz›lm›flt›r. (‹nal, Son As›r Türk fiairleri s. 1137) Kendisi, 1 Recep 1256 (19 A¤ustos 1840) tarihinde Üsküdar’da Selmana¤a Mahallesi’nde do¤mufltur. (‹lâhiyat Fak. Der. Cilt: 14, 1966) 1264 (1848). Eâz›m-› Ricâl-i Devlet-i Aliyye’den Tersâne-i Âmire Naz›r› atufetlu fiefik Beyefendi Hazretlerinin akrabalar›ndan ve daireleri müdürü Hac› Ömer Beyzâde Mustafa Bey. 1267 (1850). Ali Pafla’n›n k›z› Hadice Han›m. Hazîrenin sol taraf›nda ise, 1984 tarihinde vefat eden büyük tarihçi ve yazar, 40 eserin sahibi ‹smail Hakk› Konyal› ailesinin hazîresi vard›r. Do¤umu 1896. Bunun sol taraf›nda Ali fiefik Bey’in da¤›lm›fl sofas› mevcuttur: 1230 (185). Ali fiefik Bey’in babas› el-hac Mehmed A¤azâde ‹smail Haflim Efendi. 1237 Zilkade 15 (Eylül 1822). ‹smail Haflim Efendizâde Baflmuhasebe kâtiplerinden Ömer Bey. Lâle Devri flairlerinden meflhur Nedim Ahmet Efendi’nin flâhidesi. 791 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Fatih-i Akka Selim Pafla-y› Gazi-i nâm-ver Satvet-i seyfinden irdi düflmen-i deniye keder Kang› hecâda bulundu ise bâ-avn-i Hüdâ Cünd-i a’dâya göründü ma’ni-i eyne’l meferr Nâm-› Han Abdülmecid’i eyledi Gazi bu zât fievketil fethinde a’day› k›lub zîr ü zeber Bu ömr-ü siret vezir-i namdâr›n dâ’imâ Heybetinden düflmen-i menhus tutard› lerzeler Hem husûsa olmufldu asker ve mülkiyede Nice mansûblarda hüsn-ü hidmet ile mu’teber Hassa Ordusu müflîri nasb olunub dört def’a hem ‹ki kerre oldu Konya Valisi bâ ziyb ü fer Bir vezîr-i müflîri tedbîr ve sâhib-i dîn idi Din ü devlet gayreti olmufldu anda müstemir Âkibet da’vet olub gitdi huzûr-u izzete Kald› hüsn-ü flöhreti dünyâda bir a’lâ eser Fevtine Râsim du’â-güne didim târîh-i tâm Ola Pafla-y› Selim gülflen-i me’vâ makar Ruhiçün el-Fatiha. (Sicill-i Osmânî, 3/63; Ata Tarihi 2/226). Üsküdar’da yal›s›nda vefat etmifltir. 1300 (1883). Akil Pafla’n›n o¤lu olup 20 yafl›nda vefat eden Mazhar Bey. 5 Ramazan 1300. Servili Selim Pafla’n›n 1289 tarihli flâhidesi. (Ali fiefik Pafla için bkz. Sicill-i Osmânî, 3/152 ve ‹nal, Evkaf-› Hümâyun Nezareti’nin Kuruluflu, Sadelefltiden N. Öztürk, Vak›flar Der. 17/63) Bu Hazîrenin Önündeki Sofada Duvar›n Üstünde Selim Pafla Sofas›: 1277 (1860). Gazi Mehmed Selim Pafla Hazretlerinin cariyesi Mahizor Kad›n. 1277 (1860). Devletlu Hassa Müfliri Gazi Mehmed Selim Pafla’n›n zevcesi Hadice Cenan Han›m. 1286 (1869). Selim Pafla’n›n vekilharc› Ömer A¤a’n›n o¤lu Feyzullah Efendi. 1286 (1869). Selim Pafla Hazretlerinin cariyesi Cerakes Afet Kalfa. 1289 Receb 3 (6 Eylül 1872). Selim Pafla fiâhidesi sütun fleklinde olup kitâbesi fludur: 1335 R. âhir 24 (flubat 1917). Hassa Müfliri Selim Pafla’n›n o¤lu süvari 2. f›rka-i Hümâyun kumandan› Ferik Akil Pafla. Tarih k›sm› gömülü. Asakir-i Mansûre-i fiâhâne Mirlivalar›’ndan Selvili Selim Mehmed Pafla Hazretlerinin validesi Fatma Han›m. T›bbiye Caddesi üzerinde ve yolun dirsek yapt›¤› yerde bulunan 9x12 ad›m ebad›ndaki bu sofada, etraf› duvarla çevrili bir hazîre daha vard›r. Levhas›ndaki yaz› fludur: “Hassa Müfliri Selim Pafla’n›n torunu Ferik Akil Pafla’n›n o¤lu Mehmed Selim Bey’le, Hukuk talebesinden 23 yafl›nda gençli¤ine doymayan o¤lu Mafluk, burada medfundurlar. Selim Güngörmez 1880 - 1948 Mafluk Güngörmez 1904 - 1927” fieyhülislâm Hanefi Efendi Sofas›: Konyal› hazîresi önünde ve mezarl›k duvar›n›n üzerindedir. 1069 28 Safer. (25 Kas›m 1658). (K›r›k). Kü- 792 Üsküdar Mezarl›klar› çük hamzavî tafl. Mehmed el-Halebi ibn-i fieyhülislâm Hanefi Efendi. (Merâk›d, s. 65; Sicill-i Osmânî, 2/258) Hanefi Efendide ayn› sene vefat etmifltir. Kabri, Eyüp Sultan Türbesi hazîresinde ve Lala Mustafa Pafla Türbesi civar›ndad›r. 1294 Receb 15 (Temmuz 1877). Ecille-i ricâl-i Devlet-i Aliyye’den sadr-› esbak Köprülü Mehmed Pafla sülâlesinden 6. Ordu-y› Hümâyun ferikan› el-hac Emin Pafla’n›n o¤lu S›hhiye Meclisi azas› el-hac Mehmed fiakir Bey. (Sicill-i Osmânî, 3/129). 1180 (1766). Balizâde ‹brahim Efendi’nin k›z› Hadice Tuti Han›m. (Balizâde fieyhülislâm Mustafa Efendi için bkz. Sicill-i Osmânî, 4/397) 1115 (1703). Hamzavî tafl. Kâtib-i Selim Han, Balizâde Halil ‹brahim Efendi 1131 (1718). Gügümbafl› Mehmed Efendi’nin k›z› Balizâde ‹brahim Efendi’nin efli Afife Hatun. 1227 (1812). Hâcegân’dan Resmî Osman ibni Keskin. 1291 (1874). Trablusgarp vilâyeti defterdar› Eyyüp Efendi’nin kay›n validesi Habibe Han›m. 1298 C. âhir 10 (May›s 1881). Trablusgarp Defterdar› saâdetlu Eyyüp Efendi’nin efli Kamer Han›m. fieyhülislâm Hanefî Efendi’nin 1069 tarihli flâhidesi. Nuri Bey Sofas›: Tarihçi ‹brahim Hakk› Konyal› Sofas›n›n hemen arkas›ndad›r. 1160 (1747). Kâtibî sikkeli. Mehmet Nuri Bey. 1180 (1766). Hamzavî güzel tafl ve nefis yaz›. Mehmet Nuri Bey’in validesi Ayfle Han›m. Ruhuna Namazgâh yap›lm›flt›r. Karacaahmet Mezarl›¤› 8. Ada’n›n vaziyet krokisi. 793 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1197 (1782). Kafesî destarl›. Kitâbesi çok uzun ve giriftdir. Haremeyn muhasebecisi Rukiye Han›m Sultan’›n efli Nuri Bey. Kendisinin tarikat ehli oldu¤u flu beyt ile sabittir: Ol sabihü’l veche hüsn ahsenü’l-masbûhuni Hemdem-i bezm-i visâl-i Gülflen-i Tevhîd olub Rukiye Han›m Sultan 1194 (1780) tarihinde vefat etmifl ve ‹stanbul’da Yeni Cami Türbesi hazîresinde annesi Ayfle Sultan’›n yan›na gömülmüfltür. Eyüp’te yal›lar› vard›. (Sicill-i Osmânî, 4/589). 1203 Muharrem 16 (17 Ekim 1788). Cennetmekân firdevs afliyan Aifle Sultan Hazretlerinin r›zaen (ondan hoflnut olarak) kerimesi olan Nuri Beyzâde merhûmun halilesi Rukiyye Cemile Han›m’›n ervah-› flerîflerine r›zaenlillah Fatiha. 1203 Muharrem 13 (14 Ekim 1788). Molla sar›kl›. Suleha-y› sâlikîn müderrisîn-i kirâmdan Nuri Beyefendizâde Osman ‹smet Beyefendi. Lalazâde Nuri Bey’in 1197 tarihli flâhidesi. Abdülhayzâde fieyh Yakup Efendi’nin 1102 tarihli flâhidesi. 794 1206 (1791). Nuri Beyefendizâde Abdi Beyefendi’nin k›z› Necibe Han›m. 1206 (1791). Nuri Beyefendizâde Osman Beyefendi’nin o¤lu Mustafa Na’im Beyefendi. 1209 (1794). Nuri Beyefendizâde Osman Beyefendi’nin o¤lu Mustafa Nimeti Efendi. 1228 (1813). Müderrisîn-i kirâmdan Osman ‹smet bey’in k›z›, Kürkçübafl›zâde efli Fatma Han›m. 1205 R. evvel 7 (14 Kas›m 1790). Hassa-y› Lalazâde Nuri Beyefendi’nin biraderi Silâhfloran-› Hassa’dan Ahmed Beyefendi. Yengesi ruhuna namazgâh yapm›flt›r. fiair Nedim Sofas›’n›n Sa¤ Taraf›, Ayn› S›ra: 1102 (1690). K›r›k sütun. Abdülhayzâde eflfleyh Yakub Efendi. Bu yaz›n›n alt›nda; “Merhum Abdülhayzâde Yakub Efendi’nin o¤lu ‹brahim Efendi” diye yaz›lm›flt›r. Tafl, 1928’de vefat eden Topcu mülâz›m› Hü- Üsküdar Mezarl›klar› seyin Hilmi Efendi’nin parmakl›kl› sofas› önündedir. Evkaf Naz›r› Hayrullah Bey. Pirîzâde Sofas›: ‹. H. Konyal› sofas›n›n arkas›ndad›r. 1162 Receb 9 (25 Haziran 1749). fieyhülislâm Pirîzâde el-hac Mehmed Efendi. (Merâk›d, s. 65; Sicill-i Osmânî, 3/187 Sahib Mehmed Efendi) 1164 (1750). El-hac ‹brahim biraderi Pirîzâde Mehmed Sak›b Efendi. 1178 (1764). Osman Efendi’nin annesi Hadice Kad›n. 1178 (1764). Ayfle Han›m bint-i Pirîzâde Mehmed Sahib Efendi. 1228 Ramazan 27 (E›lül 1813). fieyhülislâm Pirîzâde Osman Efendi’nin k›z› Ayfle Han›m. 1328 Cemaziyelâhir 27 (6 Temmuz 1910). Büyük kal›n sütun. Ayandan fieyhülislâm-› sab›k Pirîzâde Mehmed Sahib Bey. Kitâbe Sami imzal›d›r. (Merâk›d, s. 65; A. Altunsu, Osmanl› fieyhülislâmlar›, s. 226) 1334 Muharrem 18 (Kas›m 1915). Hekimbafl› Abdülhak Efendizâde Hayrullah Efendi’nin k›z› ve fieyhülislâm Pirîzâde Mehmed Sahib Bey’in efli Fatma Hayrünnisa Han›m. Kitâbe Necmeddin imzal›d›r. Konyal› Sofas›’n›n Sa¤ Taraf›nda ve Biraz ‹leride Bulunan fiâhideler: 1172 (1758). Tarik sikkeli. Kutbü’l-ârifîn Abdülhay Efendizâde fieyh Mehmed Efendi. Yan›nda: 1213 Cemaziyelevvel (Ekim 1798). ‹stanbul’da Valide Camii imam› Gül-Ahmed Efendizâde Haf›z Ahmed Es’ad Efendi. Yan›nda eflinin kabri vard›r. fieyhülislâm Pirizâde Sofas›. 1352 Muharrem 18 (May›s 1933). Ayandan Adliye Naz›r› ‹brahim Hayrullah Bey. (N. Öztürk, Evkaf-› Hümâyun, Vak›flar Der. 19/85) fieyhülislâm Pirîzâde Osman Sahib Efendi’nin kemikleri 1335 (1916) tarihinde Aksaray Murat Pafla Camii hazîresinden al›narak buraya nakledilmifltir. fiâhidesi orada kalm›flt›r. (M. Ziya, ‹stanbul ve Bo¤aziçi, s. 84-85) Sofa önünde, yerde k›r›k bir tafl: fieyhülislâm Pirîzâde Osman Molla Efendi’nin damad› Sadr-› Anadolu Sa’id Beyefendinin k›z› Emine Han›m. 795 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1299 Ramazan 16 (A¤ustos 1882). Esbak Serkurena-y› hazreti flehriyarî ‹zzet Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 3/463-464) 1300 Temmuz 31 (1884). Tarik sikke kabartmal›. fieyh ‹brahim Edhem Sand›kc›o¤lu. 1234 Safer 15 (Aral›k 1818). Lâleli’de kürsü fleyhi fleyh el-hac Mehmed Efendi. Yan›nda: 1293 (1876). O¤lu, Evkaf-› Hümâyun cihat kalemi memuru Yakub Efendi. 1244 Cemaziyelâhir 21 (Aral›k 1828). Kutbü’l-ârîfin gavsü’l-vâs›lîn Aziz Mahmud Hüdâyî Hazretlerinin dergâh-› vâlâlar›nda ser müezzinan Abdürrezzak Dede. Nüshet Ergun sofas› önündedir. Tarih k›sm› gömülü: Sab›ka ‹stanbul payeli dersiâmm el-hac Halil Efendi. fiirvânîzâde Sofas›: Ser kurena-y› Hazreti fiehriyârî ‹zzet Beyefendi’nin H. 1299 tarihli flâhidesi. Etraf› parmakl›kl› olup Pirîzâde sofas› arkas›ndad›r. 1172 (1758). Mirahur imam› efl-fleyh Mahmud Efendi. 3 Nolu yerdedir. Hemen arkas›nda: 1183 fiaban 15 (Aral›k 1769). Kâtibî sikkeli. Na’ilî Pafla’n›n mehterbafl›s› Arapgirli el-hac Süleyman A¤a. (Sicill-i Osmânî, 3/381 Abdullah Na’ili Pafla) 1196 (1781). Hüdâyî Aziz Mahmud Efendi türbedar› Mehmed Efendi. Bunun önünde: 1207 (1792). ‹stanbul pâyeli Halil Bey. (Sicilli Osmânî, 2/301) 1279 C. 29 (Aral›k 1862). Arif-i billah vas›lü’l-Lillah Üsküdarî Yemenici ‹brahim Baba Efendi. 1294 (1877). Haydarpafla Hastahanesi tabiban›ndan kaimmakam Kadri Bey’in k›z› Emine Tahire Han›m. 796 1291 Safer 11 (Mart 1874). fiirvânî efl-fleyh ‹smail Siraceddin Nakflibendî el-Hâlidî Efendizâde Sadr›azam Mehmed Rüfldi Pafla’n›n o¤lu Âmedî-i Dîvân-› Hümâyun hulefas›ndan ‹smail Hakk› Bey. Do¤umu 1266 (1849). (Sicill-i Osmânî, 2/385). Rüfldi Pafla, 1291’de Hicaz’da, Taif flehrinde vefat etti. Kabri oradad›r. (‹nal, Son Sadrazamlar, s. 457) Hakk› Bey Çaml›ca’daki köflkünde vefat etti. Hakk› Bey “Bir gece Çaml›ca’daki köflkünde kumar oynayarak mühim miktar para kapt›rmas›ndan müteessiren” iki ay sonra da vefat etmifltir. (Bkz. Mithat Cemal Kuntay, Nam›k Kemal, 2/513) 1305 fiaban (Nisan 1888). Sadr-› esbak fiirvânîzâde Mehmed Rüfldi Pafla’n›n ye¤eni erkân› harp kol a¤alar›ndan Halid Bey’in efli ve Rüfldi Pafla’n›n o¤lu Hakk› Bey’in k›z› Fatma Han›m. 1308 (1890). fiirvânîzâde ‹smail Bey’in efli Dürriye Han›m. Üsküdar Mezarl›klar› 1310 (1892). fiirvânî Hac› Mikail Efendi. Bafl tafl›ndaki kitâbeler flunlard›r: Hulefâ-y› Hâlidiyye-i Nakflibendiyye’den fiirvânî Hac› Mikail Efendi ruhiçün el-Fatiha. * Rahmet-i rahmâna irdi i’tikâd-i tâm ile Ahiretde hem-dem olsun Hazreti Mikail’e Tevellüdü: 1213 (1798)-Vefat›:1310 Devam›: Merhum fiirvânî Hac› Mikail Efendi zevcesi Hace Âifle Han›m ruhiçün Fatiha. * Salâh-› hâl ile geçdi hayât› fânî dünyada Cenâb-› Aifle olsun flefaat-kâr› ukbâda. Tevellüdü: 1241 (1825)-Vefat›: 1316 (1898) Ayak tafl› üzerindeki kitâbeler flunlard›r: Merhum fiirvânî Hac› Mikail Efendi kerimesi ve Mirahur Faik Pafla’n›n refikas› Tevhide Han›m ruhiçün el-Fatiha. * Hakk perestem arz-› ihlâs itdigim Dergâh bir Bir nefes ayr›lmad›m tevhidden Allah bir Tevellüdü: 1290 (1873) - Vefat›: 1342 (1923) Devam›: Emir-i âhûr Haf›z Mehmed Fâik Pafla ruhiçün Fatiha. * Fâikü’l-akran idi hâf›zü’l-Kur’an idi Gitdi Fâik Cennet’e düfldü ihvan hasrete. Tevellüdü: 1277 (1860)-Vefat›: 1346 (1927) (Merâk›d, s. 65; Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/224; 8. Ada, D Bölümü’ne bak›n›z: Mikail Bin Mahmud fiirvânî; Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, s. 849) 1313 Zilhicce 29 (May›s 1896). Mevlevî sikke kabartmal›. Sadr-› esbak fiirvânîzâde Mehmed Rüfldi Pafla’n›n efli ve tarikat-i âlîyye-i Mevleviyye’den Emine Nedime Han›mefendi. 1316 C. evvel 19 (Ekim 1898). Sadr-› azam fiirvânîzâde Ahmed Hulusi Efendi’nin efli Amasyal› Ye¤eno¤lu kerimesi Safiyye Han›m. 1321 (1903). Tarikat-i Aliyye-i Nakflibendiyye meflâyih-i kirâm›ndan fiirvânî efl-fleyh ‹smail Siraceddin Efendi’nin muhâdiminînden Miralay Halid Ziya Bey. 1326 R. evvel 19 (Nisan 1908). Tarikat-i Aliyye-i Nakflibendiyye Meflayih-i kiram›ndan fiirvânî efl-fleyh ‹smail Siraceddin (k.s.) Hazretleri muhâdimîninden ve sudûr-› azam Ahmed Hulusi Efendizâde 1. Hukuk Mahkemesi Reisi rical-i âlîyye’den es-seyyid ‹smail Siraceddin Bey. 1184 Cemaziyelevvel 5 (A¤ustos 1770). Sofan›n hemen d›fl›nda sikkeli flâhide. Molla Mehmed Efendi. Mirzazâde Sofas›: 2 Nolu yerdedir. 1093 (1682). Hüve’l-Hallakü’l-Bâkî merhum ve ma¤furleh sab›ka ‹stanbul Kad›s› olan Mirza Mehmed Efendi ruhuna el-Fatiha. fieyhülislâm fieyh Mehmed Efendi’nin babas›d›r. Baz› eserlerde ad›n›n Mustafa olarak gösterilmesi yanl›flt›r. Hazîre, T›bbiye Caddesinde ve mezarl›k duvar›n›n hemen üzerinde iken buraya getirilmifl ve iki tafl haricinde di¤erleri yere at›lm›flt›r. (Sicill-i Osmânî, 4/185; Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, s. 766) 1147 (1734). Hüve’l Hallakü’l-Bâkî merhum ve ma¤furleh sab›ka fieyhü’l-islâm Müfti’l-enam Mirzazâde fieyh Mehmed Efendi ruhiçün el-Fatiha. (Sicill-i Osmânî, 4/228) 1161 Rebiyülâhir 19 (18 Nisan 1748). Sütun flâhide, güzel yaz›. Hüve’l-Bâkî merhum ve ma¤furünleh sab›ka Rumeli Kad›askeri Mirzazâde Neyli Ahmed Efendi ruhiçün Fatiha sene 1161 fî 19 Rebiyülâhir. Pehle yan yüzündeki kitâbesi ise fludur: 1. S›ra: Neyli Ahmed Efendi tâ be-serah K›ld› çün gülflen-i cinân› vatan Didi ahbab›na mübeflflir-i gayb Mevtine eylemen an›n flivan. 797 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar tun flâhide. fieyhülislâm Mirzazâde esseyyid Mehmed Said Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/31) 1189 (1775). Yerde. Nefis hat. Neylizâde Mehmed Hamid Efendi’nin k›z› Rukiyye Monla Han›m. Tarih k›sm› gömülü. Cadde üzeri duvar›n hemen arkas›, büyük molla sar›kl›. ‹stanbul payeli Mirzazâde akrabas› Süleyman Beyefendi. Mirzazâde Sofas› ile Mezarl›k Duvar› Aras›: 1178 (1764). Üsküdar Mahkemesi naibi esseyyid Haf›z Kad› Ahmed Efendi. 1232 Cemaziyelevvel 3 (Mart 1817). Yerde. Eflrâf-› kuzâtdan Esirizâde Hasan Efendi. 1314 Nisan (1898). Cadde üzeri, duvar arkas›nda lâhit. Kapudan-› Derya Fevzi Ahmed Pafla’n›n k›z› ve Müflir Arif Pafla’n›n efli Hadice Han›m. (Sicill-i Osmânî, 1/294-295 Ahmed Fevzi Pafla) Yan›nda: Kaptan-› Derya Ahmet Fevzi Pafla’n›n k›z› ve Arif Pafla’n›n efli Hadice Han›m. 2. S›ra: Mirzazâde Ahmed-i Neylî Sahn-› Firdevsi eyledi mesken 1161 (Sicill-i Osmânî, 1/250-251; S. N. Ergun, Mezar Kitâbeleri, s. 14) 1164 (1750). fieyhülislâm Mirzazâde Efendi’nin hemflirezâdesi ‹slâmbol kad›s› ‹smail Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/365) 1181 (1767). Sütun, iki parça halinde yerde. ‹stanbul kad›s› Neylizâde Mehmed Hamid Efendi. 1183 (1769). Yerde. Neylizâde Mehmed Hamid Efendi’nin o¤lu Ahmed Mecid Efendi. 1188 Zilhicce 18 (19 fiubat 1775). Yerde, sü798 1318 fiubat 29 (1902). Lâhit, bafl tafl› üzerinde, “Aziziye Karakolhane-i Hümâyun kumandan› ferik saâdetlu Mustafa Pafla Hazretlerinin efli Emine Münire Han›m”. Ayn› lâhit ayak tafl› üzerinde, “Mustafa Pafla’n›n kay›n validesi Esma Han›m. 1308 (1890)”. 5 Nolu yerdedir. 1223 Ramazan 27 (Ekim 1808). Kafesî destarl›. Rical-i Devlet-i Aliyye’den Baruthane-i âmire Naz›r› es-seyyid el-hac Mehmed Tevfik Efendi. Efli, 1242 (1826), Hace Emine Han›mefendi. 1216 (1801). Turunczâde Kad› Mehmed Efendi. Çiçekçi Camii hazîresine bak›n›z. Efli, 1242 (1826), Hac› Ayfle Han›mefendi. 1304 gurre-i R. evvel (Kas›m 1886). Do¤anc›lar Cami-i flerifi ve mekteb-i flerifi kalfas› el-hac Ali Efendi. 1322 (1904). 6 nolu yerdedir. Etraf› demir parmakl›kl› sofa. Lâhit. Aziziye Karakolu’na memur 1. Ferik Mustafa Naili Pafla. Üsküdar Mezarl›klar› ma¤furünleh el-muhtac ilâ rahmeti Rabbi’l-gafur Astane Gümrü¤ü Emini ve’lfukara es-seyyid ‹shak A¤a ruhiçün elFatiha. ‹shak A¤a, Beykoz Çay›r›’ndaki iki çeflmenin ve Çarfl›’daki Onparmak Çeflmesi’nin sahibidir. (Sicill-i Osmânî, 1/327) 8. Ada’da, Aziziye Karakolhane-i Hümayun kumandan› Ferik Mustafa Nailî Pafla’n›n 1322 (1904) tarihli flâhidesi. 1177 (1763). ‹shak A¤a’n›n o¤lu es-seyyid Mehmed Murad Efendi. 1177 (1763). ‹shak A¤a’n›n k›z› fierife Saide Han›m. 1177 (1763). ‹shak A¤a’n›n k›z› Zeynep Han›m. 1178 (1764). ‹shak A¤a’n›n k›z› Ümmügülsüm Han›m. 1180 (1766). Bahri Kad›n. Yaz› bu kadard›r. ‹shak A¤a’n›n efli olabilir. 1184 Muharrem 8 (May›s 1770). fierife hace Fatma Han›m bint-i es-seyyid ‹shak A¤a. 1201 Ramazan 12 (Haziran 1787). ‹shak A¤a ç›ra¤› Selim A¤a. 1321 Temmuz 7 (1905). Üsküdar’da Mirahur’da kain Kastamoni Kumandan› Mirliva el-hac Ali R›za Pafla. ‹mrahor’da, ismi ile an›lan, Haf›z Ali Pafla Soka¤›’n›n köflesinde evi halen mevcuttur. Efli, 1325, Halide Saliha Han›m. 1178 gurre-i Ramazan (fiubat 1765). Güzel yaz›. fieyhülislâm es-seyyid Mustafa Efendi’nin Kethüdas› Alizâde el-hac ‹smail Efendi. Mustafa Efendi’nin flâhidesi 9. Ada’dad›r. 1218 gurre-i Zilhicce (Mart 1804). ‹shak A¤a’n›n k›z› fierife Rahime Han›m. ‹shak A¤a Sofas› Sa¤›nda: Demir parmakl›kl›, flâhide yoktur. Mermer levhadaki yaz› fludur: Beykoz Onparmak Çeflmesi’nin sahibi ve Üsküdar Ayazma Camii’nin bina emini ‹shak A¤a ve ailesine ait flâhideler. Soldan birinci tafl k›z›na, ikinci tafl o¤luna aittir. 1320 fiubat (1904). ‹ki caddenin birleflti¤i köflede, etraf› parmakl›kl› sofa. Hazine-i Maliye’den Mehmed R›fat Efendi. ‹shak A¤a Sofas›: fiair Nedim Sofas›n›n sa¤ gerisindedir. 1175 (1761). ‹shak A¤a’n›n efli Emine el-hace Hatun. 1176 Ramazan 3 (18 Mart 1763). Merhum ve 799 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1340 C. âhir 18 (fiubat 1922). Tarikat-i aliyye-i Nakflibendiyye fukaras›ndan, mütekaid ve ‹hsaniye Mahallesi muhtar-› evveli Mehmed Kâmil Efendi. Yan›nda: 1341 Ramazan (Nisan 1923). Rüsûmat Emaneti Hukuk Müflaviri Ma¤nisal› Kemal Bey’in haremi Ayfle S›d›ka Han›m. ‹shak A¤a Sofas› Önü: 1182 (1768). Tarik sikkeli. Kutbü’l-ârifîn Hüdâyî es-seyyid efl-fleyh Mahmud Efendi Hazretlerinin bendegân›ndan el-hac Ahmed Efendizâde Ali Efendi. (Yemenici ‹brahim Baba solundad›r.) 1266 (1849). Kudüs kad›s› Gebreli Halil Efendizâde es-seyyid Ahmed Necib Efendi. Ayazma Camii bina emini ve Beykoz çeflmelerinin bânisi gümrük emini ‹shak A¤a’n›n 1176 tarihli flâhidesi. 1270 (1853). Kaimmakam fiakir Ahmed Pafla’n›n Baflçukadar› el-hac Mehmed A¤a’n›n o¤lu Meclis-i Vâlâ mazbata odas› mümeyyizi Vahi Efendi. 1312 (1894). Kad›karyeli Ali Pafla’n›n efli olup üç yavrusunu terk eden Nefise Han›m. 1336 May›s 17 (1918). Mermer levha. Sofa. Kad›karyeli Ali Pafla. 1338 fiaban 9 (Nisan 1920). Levha. Kad›karyeli Ali Pafla’n›n k›z› Ayfle Servet Han›m’la zevci Mühendishane-i Berri-i Hümayun muallim-i esbak› ve Band›rma Levaz›m Heyyeti Reisi binbafl› Amasyavî Yusuf Bey’in kabirleridir. Ayfle Servet Han›m’›n do¤umu 1282 (1865), vefat› 9 fiaban 1338; Yusuf Bey’in do¤umu 13 May›s 1283, vefat› 1313 (1895). Tarih k›sm› gömülü: Tarik sikkeli, Aziz Mahmud Efendi Hazretlerinin......... El-hac Ahmed Dede. Sadeddin Nüshet Ergun Sofas› ve Civar›: ‹shak A¤a’n›n k›z› fierife Hace Fatma Han›m’›n 1183 tarihli flâhidesi. 800 fiair Nedim Sofas›’n›n sa¤ ilerisindedir. 1305 (1887). Hasan Hayri Pafla’n›n o¤lu Mehmed Yümni Bey. Üsküdar Mezarl›klar› 1310 Haziran 14 (1894). Fesli ve niflan kabartmal›. Erzurum valisi kudema-y› ferikan-› kirâmdan, bulundu¤u muharebatdan galibiyyet ile ç›kan meflhur Yozgadî Hasan Hayri Pafla. (Sicill-i Osmânî, 2/173) 1960 Sadeddin Nüshet Ergun Bey. fieyh ve birçok k›ymetli eserin sahibidir. (Türk Dili ve Ed. Ans. 3/66). Do¤umu 1896. Yan›nda: 1948 Halim Ergun. Do¤umu1886 ve 1978 Nejat Ergun. Do¤umu 1912. * * * 1234 (1818). fiair Refi Mehmed Efendi. Esirizâde ve ‹stanbul payeli. Kabri, Behçet Efendi Türbesi karfl›s›ndad›r. (Sicill-i Osmânî, 2/412-413) 1911 Mirliva Salih Hamdi Pafla. Do¤. 1848. 1933 General Remzi Tahir Pafla. navî Hammamî Mehmed Tevfik Efendi’nin müridi olup 11 fievval 1345 (24 Nisan 1926) tarihinde vefat etti. Kabri, Karacaahmet Mezarl›¤›’nda ve 7. Ada’da idi. Bir çok k›ymetli kitab›n yazar› fieyh Sadettin Nüshet Ergun Bey’in aile sofas›. 1288 Ramazan 30 (Aral›k 1871). Darü’fl-fluray› Askeri müftüsü ‹stanbul pâyeli el-hac Ahmed Muhtar Efendi’nin o¤lu müderrisîn-i kirâmdan Mehmed Hayrullah Efendi. 1934 Milli Mücadele kurucular›ndan Miralay Bekir Sami Günsav. “Do¤. 1879. Merhum 17. Kolordu kumandanl›¤› göreviyle 21 May›s 1919’da Band›rma’ya ç›km›fl ve bütün bat› Anadolu’da Kuvay› Milleye’nin kurulmas›nda öncülük ederek Milli Mücadele’yi ilk bafllatand›r.” (K. Atatürk, Nutuk; U. Kocatürk, Atatürk ve Türk Devrimi Kronolojisi) Turflucuzâde Sofas›: 4 Nolu yerdedir. 1267 Zilkade (Eylül 1851). Ayasofya’da sakin turflucu el-hac Mehmed A¤a. fieyhülislâm Ahmed Muhtar Efendi’nin babas›d›r. fieyhülislâm Ahmed Muhtar Efendi’nin köflkü, K›z›ltoprak civar›nda idi. Bu köflkü sonradan, Sultan Abdulaziz’in o¤ullar› fievket ve Seyfeddin Efendiler’in musiki hocas› Cemil Bey sat›n alm›flt›r. Cemil Bey, Nalçac› Tekkesi fleyhi, Bos- Miralay Bekir Sami Günsav. 801 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1292 Ramazan 8 (8 Ekim 1875). Vas›l-› rahmet-i Hakk fleyhülislâm-› esbak merhum ve ma¤fur Turflucuzâde el-hac Ahmed Muhtar Efendi’nin ruhiçün lillahi teâlâ Fatiha. Sene. (Merâk›d, s. 63) Çiçekçi Camii’nde medfun fieyh Ali Behçet Efendi’nin halifesi idi. (Sicill-i Osmânî, 4/350; A. Altunsu, Osmanl› fieyhülislâmlar›, s. 204) 1293 (1876). fieyhülislâm Ahmed Muhtar Efendi’nin o¤lu Mehmed S›dk› Efendi. Hayrullah Efendi’nin kabrine gömülmüfltür. 1307 fiaban 15 (Nisan 1890). Ecille-i Rical-i Kadiriyye ve Üveysiyye’den es-seyyid eflfleyh Osman fiems Efendi Hazretlerinin manevî k›z› olup 16 yafl›nda vefat eden Ayasofya-i Kebir’de Turflucular Kethüdas› Haf›z Mehmed Efendi’nin k›z› Emine Nazmiye Han›m. 1343 R. âhir 7 (Kas›m 1924). Etraf› demir parmakl›k ile çevrili Turflucuzâde Sofas›n›n içinde, ayr› bir türbedir. Sütun fleklindeki flâhidesi sikkelidir: Ecille-i rical-i Kadiriyye’den es-seyyid efl-fleyh Osman fiems Nureddin Efendi’nin o¤lu ve Mehmed ‹zzi Bedreddin Efendi Hazretlerinin halifelerinden es-seyyid efl-fleyh Mehmed Sa’deddin (k.s.) Hazretleri. Veladeti: 1280 (1864) Befl sene mesned-niflîn-i irflâd olmufllard›r. 1949 fiubat 6. Adliye Naz›r› esbak Turflucuzâde Mehmed Necmeddin Molla Bey (Kocatafl). O¤lu, 1907 - 1937, Hasan Can Bey ve di¤er o¤lu, 1900 - 1933, Mahmûd Hayreddin Bey. (M. Larus, 7/373; A. Gövsa, Türk Meflhurlar›, s. 219) 1956 Efli, Rat›be Kocatafl. Do¤umu 1876. 1957 Ocak 13. Kad›asker Mardinî Yusuf S›tk› Efendi’nin o¤lu Ord. Prof. Ebulûla Mardin. Do¤umu 1881. Türk Hukuk bilgini. Eserleri vard›r. (‹. Sungurbey, Ebu’l-ula Mardin; M. Larus 8/379) 1951 Kad›asker Yusuf S›tk› Efendi’nin efli Behice Mardin. Tarih k›s›mlar› gömülü: Ayasofya-i Kebir’de sakin turflucu el-hac Haf›z Mehmed Reflid Efendi. Tavukpazar›’nda turflucu el-hac Ahmed A¤a ve o¤lu ‹smail. Turflucular Kethüdas› el-hac Haf›z Mehmed Raflid Efendi’nin efli...... Turflucuzâde Sofas› Önünde: 1242 Rebiyülâhir 13 (Kas›m 1826). Sikkeli. Süleymaniye hatibi Haf›z Mustafa Efendi. 1271 (1854). Enderun’dan mahrec Dülbend A¤as› ‹brahim A¤a’n›n efli Cemile Han›m. Gül Ahmet Paflazâde Fevzi Bey’in flâhidesi. 802 1308 Receb 16 (fiubat 1891). Müfliran-› izamdan Serasker Mehmed ‹zzet Pafla’n›n efli Sabire Nefise Han›m. Üsküdar Mezarl›klar› 1317 Safer 18 (Haziran 1899). ‹zzet Paflazâde Levâz›mât-› umûmiye 3. fiube Müdür Muavini kaimmakam Ahmed Resa Bey’in k›z› Fatma Hayriye Han›m. 1326 Nisan 19 (1908). ‹zzet Pafla’n›n o¤lu Muhakemat Dairesi azas› Halil R›fat Pafla. (Sicill-i Osmânî, 3/464 ‹zzet Mehmed Pafla) 1328 (1910). Ahmed Resa Bey’in efli ve ‹smail Habbab Efendi’nin k›z› Nakflibendiyye’den Sünbül Sinan sülâlesinden Cemile Han›m. 1933 Bahriye Naz›r› Mehmed Celâleddin Pafla. Türk hukuk bilgini ve devlet adam›. (Meydan Larus, 2/836) Feyzi Beyefendi bu pesendide eserde Yâ Rab gele tâ haflre de¤in hayriyle yâde Bu kuvvet-i kudsiyye de¤il de nedir ya Âyine-i baht›n ide Allah küflade Târih-i dilâras› düflefl geldi Emin’â Bu ada tafl dikti Gül Ahmet Paflazâde 1176 (1762) Muhteflem burmal› menzil tafl› üzerindeki kitâbede ad›, Feyzi Bey oldu¤u halde flâhidesine Feyzullah Efendi diye yaz›lm›flt›r. (Sicill-i Osmânî, 1/247 Ahmed Pafla; Vak›flar Genel Md. Yay. Okmeydan› ve Okçuluk Tarihi, s. 71) Feyzi Bey flâhidesinin hemen sol taraf›nda; 1213 (1798) Gül Ahmet Paflazâde Feyzi Bey’ in efli Dilhayat Kad›n’›n flâhidesi vard›r. fiair Nedim Sofas› Önündeki fiâhideler: Feyzi Bey’in 8-10 ad›m sa¤›nda: 1146 R. evvel (1733). Mi’mar Kâtibî Salih Efendi. 1185 (1771). Amucazâde Hüseyin Pafla’n›n Kethüdas› Süleyman A¤a’n›n k›z› Hadice Han›m. 1159 C. evvel 22 (Haziran 1746). Hamzavî tafl. Sab›ka Cidde Valisi Cennet mekân Gül Ahmet Pafla’n›n sab›ka harem kethüdalar› olup terk-i âlem-i fâni iden Sul- Turflucuzâde Sofas› Solunda ve Biraz ‹leride Bulunan fiâhideler: 1211 Gurre-i Cemaziyelevvel (Kas›m 1796). Silâhflor-› flehriyarî Bahçevanzâde Ahmed Bey’in k›z› fierife Hadice Han›m. 1184 (1770). Çiçekçi Dura¤›’ndaki, III. Selim Çeflmesi karfl›s›nda ve mezarl›k duvar›ndan 30 ad›m içeride. Kâtibî sikkeli olup ayak tafl› nefis asma gülü kabartmal› flâhide. Gül Ahmet Paflazâde Feyzi Bey. Kitâbesi fludur: Hüve’l-Hallakü’l-Bâkî / Merhum ve ma¤fur / ilâ rahmeti Rabbi’l-gafur / Gül Ahmed Pafla / zâde hâlâ Mirahur-› / sâni-i hazreti flehriyarî / Feyzullah Efendi / ruhiçün el-Fatiha 1184 (1770) Kendisi iyi bir ok at›c›s› idi. Selim A¤a menzilinde 1080 geze (700 metre) ok atm›fl ve bu mesafe bir rekor oldu¤undan ad›na bir tafl dikilmifltir. Tafl›n›n kitâbesi fludur: Gül Ahmet Paflazâde Fevzi Bey’in Okmeydan› Caddesi’ndeki menzil tafl›. 803 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar tan Kethüdas› el-hac Mustafa A¤a ibn-i Yakub. (Sicill-i Osmânî, 4/428) 1176 (1762). Ayasofya-i Kebir’de Reisü’l-muhaddisîn ‹zzi fieyh Ahmed Efendi. 1257 (1841). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan ‹zzet Efendi’nin babas› Mehmed A¤a. 1298 Cemaziyelevvel 16 (Nisan 1881). Tarik kabartma sikkeli. Tarikat-i aliyye-i Celvetiyye fukaras›ndan Evkaf-› Hümâyun hazine memuru es-seyyid Mehmed ‹zzet Efendi. 1325 Zilhicce 2 (6 Ocak 1908). Çatalca f›rkai askeriyyesi kumandan› iken vefat eden yâverân-› hazreti flehriyarî ferikân-› kirâmdan Mehmed fievki Pafla. Gül Ahmet Paflazâde Mehmet Bey’in annesinin 8. Ada’daki 1153 tarihli flâhidesi. fiair Nedim Sofas› Önü ve Cadde Üzeri Etraf› Parmakl›kl› Sofa: 1365 fiaban 20 (20 Temmuz 1946). Hattat Mehmed ‹lmî Efendi ve o¤lu Hattat ‹smail Hakk› (Altunbezer) el-maruf be tu¤rakefl-i Kalem-i Dîvân-› Hümâyun. Tarih-i vefât-i ‹lmi Efendi: 1342 C. âhir 9 (17 Ocak 1924). Tarih-i vefât-› Hakk› Bey: 20 fiaban 1365. Kitâbe, meflhur Necmeddin Hoca’n›n imzas›n› tafl›maktad›r. (‹nal, Son Hattatlar, s. 98, 155, 602) Sofa d›fl›nda: 1299 fiaban 5 (Haziran 1882). Tarik sikke kabartmal›, ihvandan ve Mekke-i Mükerreme payeli Karahisarî Musa Kâz›m Efendi. Turflucuzâde Sofas› Yan›: Meflhur hattat ‹smail Hakk› Altunbezer’in flâhidesi. 804 1242 (1826). Dergâh-› âli Kap›c›bafl›lar›’ndan Darendevî Hasan Pafla’n›n hazinedar› Abdullah A¤a’n›n efli flehiden vefat eden Hadice Han›m. Tarih k›sm› gömülü: fiâhidesi fesli ve etraf› Üsküdar Mezarl›klar› parmakl›kl›d›r. “Çal›k Pafla merhumun necli Mahmud Bey”. Tarih k›sm› gömülü: Silâhflor-› flehriyârî-i esbak Ba¤çevanzâde el-hac Mehmed Efendi’nin ye¤eni Dergâh-› âlî gediklilerinden Salih A¤a. (Sicill-i Osmânî, 4/239) 1230 (1815). Turflucuzâde Sofas› solu. Eski kâtibî sikkeli. Kap›c›-bafl› ve Baflbaki Kulu Mir Mehmet Sad›k Bey. Kap›c›bafl› idi Mir Mehmed Sad›k Baflbaki kulu iken eyledi r›hlet hayfâ diye bafllayan uzun kitabesi, Hayri’yâ eyle dua birle yaz tarihini Ruh-i Sad›k Beg’e huldi ide Yezdan me’vâ el-hac ‹smail A¤a. Tarih k›sm› gömülü: Hazîne-i Hümâyun Kethüdas› Abdullah fieref Efendi. Turflucuzâde Sofas› Sa¤ Gerisi: 1047 (1637). El-hac Abdullah Çelebi ibn-i Mehmed. Tafl› hamzavîdir. 1123 (1711). Hamzavî tafl. Rütbe-i Hace-i Divan’dan Mahmud Efendi. 1256 (1840). Mevlevî sikkeli, zâkir, dergâh-› Selimiye derviflan›ndan es-seyyid Erzurumî Mustafa Sufi Dede. 1317 Muharrem 27 (Haziran 1899). Sadakat ve hüsnü hizmeti ile maruf Bahriye livalar›ndan Arif Pafla. diye son bulmaktad›r. Turflucuzâde Sofas› ile Arayol Aras› Büyük Sofa: 1326 (1908). Hazîne-i Hümâyun Kethüdas› ‹brahim Edhem Efendi. D. 1244. 1242 gurre-i Rebiyülâhir (Kas›m 1826). Tarikat-i Nakflibendiyye’den Mücellidbafl› 1990 Eylül 12. Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi türbedar› ve büyük ebru sanatkar› Mustafa Düzgünman. Do¤umu 1920. Kabri, çini üzerine yap›lm›fl yeflil zemin ebru ile bezenmifltir. Bu ebru üzerine, kendisinin ençok sevdi¤i papatya flekli resmedilmifltir. Nefis bir eser olup talebeleri taraf›ndan haz›rlanm›flt›r. (U. Derman, Türk Sanat›nda Ebru) Ebru üstad›, Aziz Mahmud Hüdâyî Hazretleri türbedar›, k›ymetli insan Mustafa Düzgünman’›n kabri. 805 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar mirî es-seyyid Mustafa Hasib Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/180) 1301 (1883). Mevali-i izamdan Müftizâde esseyyid Mustafa Hasib Efendi’nin k›z› Ayfle Han›m. Efli, 1303 (1885), fierife Han›m. 1307 (1889). Fudalâdan ‹lhami Efendi’nin efli Hadice Han›m. T›bbiye Caddesi ile Tunusba¤› Caddesi’nin Birleflti¤i Köfle: 1178 gurre-i Ramazan (Temmuz 1764). fieyhülislâm Mustafa Efendi’nin kethüdas› Alizâde el-hac ‹smail Efendi. 1179 (1765). Güzel hatl› ve kafesî destarl›d›r. Anadolu kaleminde bafl halife el-hac Ahmed Efendi. 1183 C. evvel (Eylül 1769). Sultan Ahmet Cami-i flerifi devirhan Hocazâde Hattat Mehmed Arif Efendi. Mehmet Pafla Köflkü bekçisi Halil A¤a’n›n 1209 tarihli flâhidesi. 1094 (1682). Küçük Hamzavî tafl. fiah Baba. Turflucuzâde Sofas› ile Arayol Aras›: 1209 (1794). Mehmed Pafla Köflkü bekçisi kassab Halil A¤a. Köflk, Selimiye K›fllas› önündeki talimhanede idi. 806 1184 (1770). Sikkeli. Do¤anc›lar’da Attar ‹smail A¤a. 1196 (1781). Defter Emini vekili. Hâlâ Defterhane-i Âmire hulefâs›ndan Silâhflorzâde Mustafa Vasfi Efendi. 1215 (1800). Sand›kc›lar Kethüdas› Haf›z Seyyid Mehmed Efendi’nin efli Sarayl› Hatun. 1205 (1790). Saray-› atik teberdarlar›ndan elhac ‹smail A¤a. 1228 (1813). Reisü’l-küttab Raflid Efendi’nin Kethüdas› Dergâh-› âli gediklilerinden Mehmed A¤a. (Sicill-i Osmânî, 2/351 Raflid Efendi) 1219 (1804). Sikkeli. Meflayih-i izamdan Üsküdarî Saraczâde el-hac Mustafa Efendi’nin o¤lu Rumeli Kad›s› el-hac Mehmed Said ibn-i el-hac Mustafa Efendi. 1240 (1842). Edirnevî, katar fleyhlerinden, Sultan Bayezid-i Veli Cami-i flerifi vaizi el-hac Hüseyin Efendi. 1235 (1819). Enderun-› Hümâyun a¤alar›ndan kiler odas›nda çukadar-› flehriyarî Mahmud Necib A¤a. 1246 M. 22 (Temmuz 1830). Selatin-i meflayihden Nuruosmaniye Cami-i flerifi vâizi ve Tophane Cami’inde dersiam el-hac ‹smail Hulusi Efendi. 1273 (1856). Vüzera-y› izam devletlu Muhtar Beyefendi’nin kap›çukadar› Mehmed A¤a. (Sicill-i Osmânî, 4/349 Muhtar Mehmed Bey) 1262 Rebiyülevvel (fiubat 1846). Trablusgarb Kazas› mevali-i izam›ndan Müftizâde ‹z- 1330 (1911). Biraz iç tarafta, demir kafesli türbe. Palanka kaimmakam› Haf›z Ah- Üsküdar Mezarl›klar› med Efendi. Tarih k›sm› gömülü: Onüç dilimli sikkeli. Hüdâyî Mahmud Efendi Hazretlerinin dedelerinden müezzin ‹smail Efendi’nin o¤lu........ T›bbiye Cadde Boyu Mezarl›k Duvar›n›n Hemen Arkas›: 1188 (1774). Ca¤alazâde ‹brahim Bey’in cariyesi Zeyneb Hatun. 1223 (1808). Silâhflor-› flehriyarî Çi¤vanzâde el-hac Mehmed Efendi’nin ye¤eni Dergâh-› âlî gediklilerinden Salih A¤a. 1225 Muharrem 14 (fiubat 1810). Merhum Sultan Ahmed imam-› evveli el-hac Ahmed Efendi’nin efli, sab›ka sadrazam müfettifli Nuri Efendi’nin annesi sâlihâtdan fierife Rukiyye Hatun. 1227 (1812). Büyük molla sar›kl›. Medine-i Münevvere kazas› Anadolu payeli Ordu-yu Hümâyun kad›s› el-hac Mustafa Efendi. 1231 (1815). Sultan Ahmed Han Camii imam› hac› Ahmed Efendizâde sab›ka mîrî kâtibi Nuri Efendi’nin efli, Sultan Abdülhamid Han mürebbilerinden ‘Sat›lm›fl’ Sarayl› Raflide Kad›n. 1232 (1817). Kafesî destarl›. Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Hasan Kâmil Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/68) 1233 (1818). Sab›ka imam-› evvel kad›asker Mehmed Dervifl Efendi’nin k›z› Ayfle Han›m. (Sicill-i Osmânî, 2/335) 1237 (1821). Molla sar›kl› ve güzel hatl›. M›s›r Kahire kad›s› olub fiam canibine karadan gider iken Hamedan Trablus taraf›n tevcih ve esna-y› râhda Cebeliye nâm mahalde vefat eden Sultan Ahmed camii imam›n›n o¤lu Mustafa Nurullah Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/467) 1245 (1829). Sab›ka Sadr-› Rumeli Arabzâde Sa’dullah Efendi’nin o¤lu müderrisîn-i kîramdan Zeki Efendi’nin ümm-i vâlidi (annesi) Letâfet Kad›n. Alt k›sm› gömülü. Fatih Sultan Mehmed Han Dâr-› flifâs› hekimbafl› ‹smail Efendi’nin k›z› ve Yeni Cami-i fierif bafl imam› Haf›z....... Trablusgarp Kad›s› Müftizâde ‹zmirî Mustafa Hasib Efendi Sofas›. 807 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1916-1874. Heykeltrafl Behzat Bey. 1344 (1925). Behzat Bey’in önünde olup etraf› demir parmakl›kl›d›r. Bestekâr-› flehir merhum Haydar Bey’in damad› mülga Evkaf Nezareti muhasebe kalemi memurlar›ndan Mahmud Zeki Bey. (Y. Öztuna, Türk Musikisi Ans. 1/258 Haydar Bey) 1934. 8. 12. Merzifonî Himmetzâde Hac› Mehmed Zihni Efendi ve ailesi sofas›. 1300 Mart 25 (1884). Mabeyn-i Hümâyun Çaml›ca Subafl›s› el-hac Mustafa A¤a’n›n efli Fatma Hesna Han›m. 1322 (1904). Bâb-› vâlâ-y› seraskeri Muhasebat Dairesi müdür muavini Hüseyin Tevfik Bey. 1916 “Bestekâr-› flehir” Haydar Bey’in o¤lu memleketimizin ilk heykelt›rafl› Behzat Bey. Do¤. 1874. Kabri, arayolun sol köflesinden 50 ad›m ileride mezarl›k duvar›n›n hemen arkas›nda ve T›bbiye Caddesi üzerindedir. 1249 gurre-i Safer. (20 Haziran 1833). Sikkeli. Kutbü’l-ârifîn gavs’ûl-vâs›lîn Hazreti Elbise ambar› emini Arif A¤a aile sofas›. Burada bu aileye ait on flâhide vard›r. 808 Seyyid Mahmud Hüdâyî Hazretlerinin fukaralar›ndan Selâmi fleyhizâde Mehmed fiakir Efendi. Ârif A¤a Sofas›: Ayn› cadde üzerindedir. 1237 (1821). Fesli, Mehmed A¤a. Ârif A¤a’n›n babas›d›r. 1250 Rebiyülâhir 5 (11 A¤ustos 1834). Elbise anbar› emini Arif A¤a’n›n cariyesi Mahire Kad›n. 1250 Rebiyülâhir 7 (13 A¤ustos 1834) Dergâh-› ali Gediklileri’nden Arif A¤a’n›n o¤lu Raif A¤a’n›n efli Fat›ma Han›m. 1250 Rebiyülâhir 8 (14 A¤ustos 1834).Küçük flâhide. Elbise anbar› emini Arif A¤a’n›n torunu Arif Bey. 1250 Rebiyülâhir 11 (17 A¤ustos 1834). Küçük flâhide. Elbise anbar› emini Arif A¤a’n›n torunu Cemil Bey. 1252 (1836). Asakir-i Nizameye-i fiahane’den elbise anbar› Emini Arif A¤a’n›n efli fierife Adile Han›m. Üsküdar Mezarl›klar› 1265 Receb 22 (13 Haziran 1849). Esbak anbar emini Arif A¤a’n›n k›z› ve Enderun-› Hümayun’dan mahrec Osman Bey’in efli Emine Han›m. 1272 Rebiyülâhir 7 (17 Aral›k 1855). Merhum Mehmet A¤azâde Asakir-i Nizameye-i fiahane elbise anbar› emini sab›k Arif A¤a. Bu aileye mensup ikisi fesli ve ikisi kad›na ait olmak üzere dört flâhide daha vard›r. Çok gömülü olduklar›ndan kitâbeleri okunamam›flt›r. Ailenin. 1834 A¤ustos’unda büyük bir dram yaflad›¤› görülmektedir. Arif A¤a’n›n Sultanahmet Meydan›’ndaki Dü¤ümlü Baba Tekkesi’nin kurucusu oldu¤u bilinmektedir. Elbise ambar› emini Arif A¤a’n›n o¤lu Raif A¤a’n›n efli Fat›ma Han›m’›n flâhidesi. Gazeteci Burhan Felek Hazîresi, bu aile sofas› yerine yap›lm›fl ve tafllar› da arka tarafa at›lm›flt›r. 1251 (1835). Fesli. Enderun’dan ç›kma Mehmed Emin Bey. Bey’in efli Hadice Han›m. 1266 (1849). Fesli. Enderun-› Hümâyun’dan feyz alan H›rka-i Pak-i Saadet hademesi Abdullah Bey. 1326 Safer (Mart 1908). Mahir Bey’in k›z›, ve binbafl› ‹smail Hakk› Bey’in efli Memduhe Han›m. 1275 fiaban 15 (Mart 1859). K›l›ç Ali Pafla Medresesi’nde sakin iken vefat eden mazanne-i kirâm ve ulema-i azamdan Buharî Abdülcelil Efendi. 1298 (1880). Bedestan hacegisi namiyle flöhret-fliar ve zümre-i sulehâdan el-hac Ahmed Efendi. 1286 (1869). Sirozlu Hasan Alemdarzâde Orduyu Hümâyun’dan Ebubekir Bey. 1287 Cemaziyelâhir 18 (Eylül 1870). Sudur-› azam süreyya-i nizâmdan sab›ka Sadr-› Rûm Behcet-rüsum Arabzâde Mehmed Amir Efendi’nin efli Hadice Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/292; Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, s. 550) 1289 (1872). Fesli. Beylerbeyi ve Ç›ra¤an Sahilsaray› Hümâyunlar›’n›n infla nezaretlerinde ve Edirne Vilâyeti Divan-› Temyiz’inde bulunan Mehmed R›fat Efendi. 1295 Safer (fiubat 1878). Etraf› parmakl›kl› sofad›r. Sultan Abdülmecid Han Hazretleri kurenas›ndan mütekaid Mahir 1309 Cemaziyelevvel 19 (Aral›k 1891). Sultan Abdülaziz Han baflmabeyincisi Fuad Bey’in annesi Emine fierife Han›m. Kitâbenin alt›na ayr›ca bir fliir yaz›lm›flt›r. (Sicill-i Osmânî, 4/28) 1310 (1892). Ser esvab-› hazreti flehriyarî Ahmed Bey’in k›z› ve Hariciye Nezaret-i cilelise Mektubî Kalemi hulefas›ndan Cevad Bey’in efli Emine Münire Han›m. (Bkz. Burhan Felek, Yaflad›¤›m›z Günler, s. 83) Ayr›ca 10. Ada, Karacaahmet Sultan sa¤›ndaki hazîre bahsine bak›n›z. 1320 Receb (Ekim 1902). Ve Mektubî-i Maliye hulefas›ndan Mehmed Faiz Bey’in efli fierife Hadice Han›m. 809 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar hum Ahmed Bey’in torunu ve hasoda mütehayyizân›ndan Fahreddin Bey o¤lu olup 18 yafl›nda vefat eden Üsküdar ‹dadi talebesinden Mustafa Nureddin Bey. 1327 R. evvel (Mart 1909). Burhan Felek sa¤›. Etraf› demir parmakl›kl›d›r. Edirne eflrâf›ndan ve sab›ka Meclisi Meb’usan azas›ndan merhum el-hac Rasim Beyzâde Edirne Meb’usu As›m Bey. Do¤. 1294 (1877). Üsküdar’daki yal›s›nda vefat etti. 1330 Teflrin-i evvel 18 (1914). Fahreddin Bey’in di¤er o¤lu H›rka-i Saadet Dairesi fahiresi mütehayyizan›ndan haftan A¤as› Hac› Fahreddin Bey. fieyhü’l-muharrirîn Burhan Felek Bey aile sofas›. 1318 Ramazan 27 (Ocak 1901). Parmakl›kl› sofa. Mekteb-i Mülkiye ve Darü’l-fünûn› fiahane müdürü Hac› Recai Efendizâde rusûmat memuru Musa Naci Bey’in efli Meymenet Han›m. 1929 fiura-y› Devlet azal›¤›ndan emekli Mahmud Ziyaeddin Bey. Gazeteci Burhan Felek Bey’in babas›d›r. Annesinin ve kardeflinin kabirleri de buradad›r. Etraflar› demir parmakl›k ile çevrilmifltir. ‹rtihal-i Naci Bey: 17 Zilkade 1318 1982 Kas›m 4. fieyhülmuharrirîn Üsküdarî. “Gazeteci Burhan Felek”. Do¤. 11 May›s 1889. (Türk Dili ve Ed. Ans. 3/182) ‹rtihal-i Meymenet Han›m: 27 Ramazan 1318 Sultan Aziz kurenas›ndan Haf›z Mehmet Bey. O¤lu Mahmut Baler (Bal Mahmut) babas›n›n kabrine gömülmüfltür. Yan›nda di¤er aile efrad› medfundur. Esvâbc›bafl› Ahmed Bey’in o¤lu için, Burhan Felek’in Yaflad›¤›m›z Günler adl› kitab›nda sayfa 20’ye bak›n›z. 1322 (1904). Eâz›m-› rical-i Devlet-i Aliyye’den, Divan-› Umumiye-i Osmaniye Dairesi azas›ndan Ali R›za Bey ve efli. fiair Nedim Sofas› Civar›: 1324 Receb 20 (Eylül 1906). Ser esvabi mer- 1057 (1647). Bali Çelebi. Hoca Bali Efendi’nin torunu olmal›d›r. Biraz ileride dedesinin mescidi vard›. (Tunusba¤› Mescidi bahsine bak›n›z.) 1129 (1716). Dervifl Ahmed Dede. 1173 (1759). Halvetî fleyhi Ömer Efendi. 1200 (1785). Türkmen Kâtibi Hasan Efendi. 1227 (1812). Debba¤zâde Mustafa Efendi. 1239 (1823). Çiçekci Ak Ali A¤a. Karfl›s›nda meflhur Çiçekçi Kahvesi bulunuyordu. 1255 (1839). Padiflah nedimi Hoca Mustafa Haflmet Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/233) 1320 (1902). Galata ve Üsküdar Mevlevîha- 810 Üsküdar Mezarl›klar› neleri Bafldedesi Ahmed Dede. Haf›z Mehmet Bey Sofas› ve Civar›: Cadde üzerinde ve fieyhülmuharrirîn Burhan Felek Bey aç›k türbesinin sol taraf›ndad›r. Etraf› demir parmakl›kl› olup lâhdi de¤iflik stilde yap›lm›flt›r. 1344 Muharrem 13 (3 A¤ustos 1925). Haf›z Mehmet Bey. Meflhur nüktedan Bal Mahmut’un babas›d›r. fiâhidesindeki kitâbe fludur: Karîn-i evveli Sultan Aziz’in bunda medfûndur. Karîn-i rahmet-i rahmân ola Haf›z Mehemmed Bey Budur Hakk’dan niyaz-› zâiran, merkad-i pâki Sarây-› Adende mihmân ola Haf›z Mehemmed Bey. 1344 Muharremü’l-harâm 13 Sal› (3 A¤ustos 1925). 1341 A¤ustos 14. Sahilbend Arabal› Vapuru’nun mimar› Mehmet Usta’n›n flâhidesi. Kitâbe, Hakk› imzal›d›r ki, bu, ‹smail Hakk› Altunbezer Bey’dir. 1988 Meflhur nüktedan Bal Mahmut Bey. Babas›, Haf›z Mehmet Bey’in kabrine gömülmüfltür. Do¤umu 1893. 1213 Cemaziyelevvel (Ekim 1798). ‹stanbul’da Valide Cami-i flerifi imam› merhum Gül Ahmed Efendizâde Ahmed Es’ad Efendi. 1243 (1827). Hüdâyî Aflç›bafl›s› Mehmed Efendi’nin efli Ayfle Han›m. Do¤um s›ras›nda vefat etmifltir. Mehmed Usta’n›n ruhi çün Lillahi’l-Fatiha Sene 1306 fievval 8 (Haziran 1889) 1307 (1889). Mirliva Tevfik Bey. 1973 Neyzen Halil Can Bey. Do¤umu 1905. Kabri duvardan biraz içeride olup etraf› demir parmakl›k ile çevrilmifltir. ‹hsaniye’de evinin bulundu¤u soka¤a ismi verilmifltir. Meflhur neyzen Halil Can Bey’in kabri. 1303 Safer 18 (Kas›m 1885). Hazine-i Hassa-i flehriyarî kalemi mümeyyiz-i evveli Haf›z Ali At›f Efendi’nin efli fierife Ayfle Han›m. 1306 fievval 8 (Haziran 1889). fiirket-i Hayriye bafl mimar› ve Sahilbend arabal› vapurunun mimar› Mehmet Usta. Üst k›sm› çiçek ve yaprak motifli flâhidesine Ta’lik hatla yaz›lm›fl kitabesi fludur: Hüve’l-Bâkî ‹lâhî sübât ü in’am›n› k›l lâ-hakka peyvend Günah-› bendegân› etme rû-y› cehline ilka ‘Ussât-› bendegân›n olsa da flâyeste-i ta’zîb Yine eyle ilâhî flân›n flâyân›n› icrâ fiirket-i Hayriyye ser-mimar› 811 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Ortayol Üzerinde ve Ç›k›fl Yolu Karfl›s›nda Bulunan fiâhideler: Yedle yazd›m fevtine tarih fiems / Eyledi Server Han›m Me’vay› cay. 1172 (1758). Mirahur imam› efl-fleyh Mahmud Efendi. Kitabe yazar› Osman fiems Efendi’nin kabri 9. Ada’dad›r. 1210 (1795). Reisü’l-küttâb ibni’l-Ebubekir Efendi’nin mühürdar› Latif A¤a’n›n efli olup genç yafl›nda vefat eden fierife Hadice Han›m. (Sicill-i Osmânî, 2/346 Rat›b Ebubekir Efendi) 1316 (1898). Hazine-i Hassa-i fiahane Sergi Odas› mümeyyizi merhum Haf›z Ali At›f Efendi’nin o¤lu ebniye-i seniyye cenâb-› mülûkâneleri dairesi müdürü Ahmed Saib Efendi ve k›z›. Haf›z Mehmet Bey Sofas› Önü ve Arkas›: 1320 Receb 19 (Ekim 1902). Ebniye-i Seniyye Anbar› Müdürü Ahmet Saib Bey’in k›z› ve maliye hülefas›ndan Mehmet Faiz bey’in efli fierife Hadice Nezine Han›m. Tarih k›sm› gömülü: Fesli. genç yafl›nda vefat eden Mektubî-i Sadr-› Âli Sa’düddin Bey. 1183 (1769). Hüdâyî-i Hazreti..... El-hac Ahmet Efendizâde Molla Ali. Tafl› sikkelidir. 1229 fiaban 15 (A¤ustos 1813). Fesli. “Ne tabîb kâr etdi bana ne buldum derdime derman” Haf›z Osman Efendi. 1276 fievval 3 (24 Nisan 1860). Hazreti Hüdâyî Aflç›bafl›s› merhum Mehmed Efendi’nin k›z› Fat›matü’z-zehra Han›m. 1279 Cemaziyelâhir 29 (Aral›k 1862). Arif-i billah Üsküdarî ‹brahim Baba Efendi. Tafl› sütun fleklindedir. 1289 (1872). Hazine-i Hassa-i fiahane Sergi Odas› mümeyyiz-i evveli es-seyyid Haf›z Ali At›f Efendi. Do¤. 1236 (1820). Ayn› flâhidenin en alt›na “Hafidi Nusret Mazhar 1333-1342” diye yaz›lm›flt›r. 1304 (1886). Salacak’ta Hac› Selim A¤a’n›n torunu Muzika-i Hümayun’da hanende onbafl› Tevfik Bey’in o¤lu Eyüp Nazmi Bey. Hac› Selim A¤a’n›n Üsküdar’da kütüphanesi vard›r. Tevfik Bey’in flâhidesi de 5. Ada’dad›r. 1307 (1889). Fesli. Erkân-› Harp miralay› ve Tarik-i fiazeliyye’den Tevfik Bey. 1308 (1890). Kaimmakam-i erkân-› harp R›za bey / Duhteri Server Han›m manend-ay / Bir civan mahluka idi ki hayf / ‹tdi ondört yafl›nda çün vaz’-› pay / Bir devas›z derde düfldü bulmad› / derdine çare o zülfi mesk-i say / Gitdi dünyadan ve zindan oldu hep / Maderi bafl›na bu zîba saray / 812 Tunusba¤› Caddesi’nin Sa¤ Köflesinde Gömülü Olanlar: 1165 (1752) Kâtibî sikkeli flâhidesi çok yüksek olup ayak tafl› servi kabartmal›d›r. K›zlara¤as› Beflir A¤a’n›n hazinedar› iken 12 Temmuz 1752 tarihinde Gülhane Park› kap›s› önünde idam edilen Süleyman A¤a. Kitâbesi fludur: Emr eyledi Hallâk-› cihan Hazreti Yezdân Takdîr-i ezel hükm-i kazâ oldu nümâyân Ol Hazin-i A¤a-y› der-i dilir-i saâdet Kim olmufldu mesnedi ikbâlînde a’yân Fi’l-hâl çürüdü vezni flamed ikbal Anide Süleyman A¤a’y› eyledi pinhân Sayyâd-› kader flöyle flikâr eyledi nâgâh Kim olmad› kabil ledad-tahlîs-i girîbân Ez-dîde-i bekay ç›kd› Sezâyî didi târîh Göç k›ld› sarây-› ademe gitdi Süleymân 1165 (fiem’danizâde Tarihi, Haz. M. Aktepe 1/161, 164-165, 167, 169) 1165 Ramazan 17 (29 Temmuz 1752). Süleyman A¤a’n›n sa¤ taraf›nda sütun flâhide. Onun kader arkadafl›. Nalbur Hattat Hasan Efendi. K›zlara¤as› Beflir A¤a’n›n Kethüdas› iken Bâb-› Hümâyun’da idam edildi. (Sicill-i Osmânî, 1/153) 1189 Zilkade 28 (Ocak 1776). Harem-i Hümâyun’dan Taman Dizdâr› Hac› Mehmed A¤a’n›n k›z› ve el-hac Mahmud A¤a’n›n efli Fatma Han›m. Üsküdar Mezarl›klar› 1198 (1783). Çelebîzâde As›m Efendi’nin kilercisi el-hac Osman A¤a. (Sicill-i Osmânî, 1/266 ‹samil As›m Efendi) Süleyman Efendi’nin k›z› fierife Emine Han›m. Ayn› tarih. Di¤er k›z› Ayfle Han›m. 1242 (1826). Bostanc›lar Kethüdas› Emin A¤a’n›n k›z› ‹ncesulu Veli A¤a’n›n efli Hadice Han›m. 1250 (1834). Mevkufat kisedar› Süleyman Efendi’nin k›z› Fatma Zekiye Han›m. 1252 (1836). Sadr-› esbak Mustafa Reflid Pafla’n›n flamdan a¤as› ‹ncesulu el-hac Veli A¤a. 1255 (1839). Mevkufat mümeyyizi el-hac Süleyman Efendi’nin efli fierife Abide Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/99 El-hac Süleyman Efendi) 1333 (1914). Cidde komodor-› esbak› Üsküdarî Mehmed Hüdâyî Efendi. 1289 (1872). Dîvân-› Hümâyun kisedar› Mehmed Salih Efendi. 1958. “Üsküdar Mûsikî Cemiyeti bânisi ‹stanbul Konservatuar› ve radyosu keman sanatkâr› koro flefi bestekâr hoca” Emin Ongan. Do¤umu 1906. 1319 (1901). Dîvân-› Umûmiye-i Osmaniye Daire-i umûmiyesi direktörü Ali R›za Bey’in annesi Fatma Nevres Han›m. Cadde Üzeri, Burhan Felek Aç›ktürbesi’nin Sa¤›nda Sofa: 1247 (1831). Nefis tafllar. Ceride bafl kâtibi 1322 (1904). Ricâl-i Devlet-i Aliyye’den Direktör Ali R›za Bey. Sofada daha 6 flâhide vard›r. Fakat hepsi topra¤a gömülmüfltür. Tunusba¤› Caddesi’nden Karacaahmet Mezarl›¤›’n›n görünüflü. Servilerin çoklu¤u dikkat çekicidir. 813 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Turflucuzâde Sofas› Sa¤›ndaki Sofalar: Abdullah fieref Efendi Sofas›: Tarih k›sm› gömülü. Hazine-i Hümâyun Kethüdas› Abdullah fieref Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/139) 1288 (1871). Hazîne-i Hümâyun-› esbak Abdullah fieref Efendi’nin k›z› ve erkân-› harp binbafl›lar›ndan R›za Bey’in efli Hadice Safinaz Han›m. 1300 (1882). Hazine-i Hümâyun kethüdas› ‹brahim Edhem Efendi’nin o¤lu Ahmet Kemalettin Efendi. Do¤. 1280. 1314 (1896). Hazine-i Hümâyun kethüdas› Abdullah fieref Efendi’nin o¤lu Halep vilâyeti dalihinde Kilis kazas› Kaimmakam› Hasan Tevfik Bey. fe Han›m. 1273 (1856). Ah›rkap›’da Akb›y›k Mahallesi sakinlerinden seferli kethüdas› Mehmed Selim A¤a. 1318 (1900). Seferli kethüdas› Selim A¤a’n›n k›z› ve miralay Ali Bey’in efli hace Emine Han›m. Gazi Osman Pafla’n›n Efli Fatma Han›m Sofas›: Turflucuzâde Sofas› yan›nda olup etraf› demir parmakl›k ile çevrilmifltir. 1933-1352. Halîle-i Müdafi-i Plevne el-Gazi Osman Pafla, Fat›ma. (Osman Pafla’n›n efli için bkz. Bedi fiehsuvaro¤lu, Göztepe, s. 132) Hoca Vildan Efendi Sofas›: 1319 (1901). Esbak Hazine-i Hümâyun Kethüdas› Abdullah fieref Efendi’nin o¤lu Hac› fiefik Bey’in efli sarayl› el-hace Fatma Cilvenaz Han›m. 1320 (1902). Kudema-y› Ricâl-i Devlet-i Aliyye’den Cezayir-i Bahr-i sefid vilâyeti defterdar-› esbak› merhum Hac› Necib Bey’in o¤lu cemiyet-i rüsûmiye azas›ndan el-hac Mehmed R›fat Bey’in k›z› Fatma Aliye Han›m. 1322 (1904). Esbak Hazine-i Hümâyun Kethüdas› Abdullah fieref Efendi’nin o¤lu el-hac Hüseyin fiefik Bey. 1326 (1908). Esbak Hazine-i Hümâyun Kethüdas› ‹brahim Edhem Efendi. Do¤. 1244 (1828) Selim A¤a Sofas›: 1253 (1837). Ah›rkap› ‹shakpafla Mahallesi sakinlerinden kap›a¤as› yedekçisi M›s›rl› Ali A¤a. 1256 (1840). Ah›rkap› civar›nda Akb›y›k Mahallesi sâkinlerinden seferli kethüdas› yedekçisi Mehmed Selim A¤a’n›n k›z› Hadice Han›m. 1267 (1850). Yedekci Selim A¤a’n›n efli Hani814 1330 fievval 30 (Ekim 1912). Rumîli güzel tafl. Huzûr-› Hümâyun mukarrirlerinden Hoca Vildan Efendi’nin kerimesi ve Yüzbafl› Hac› Cemal Bey’in efli Emine Tayyibe Han›m. 1343 Zilhicce 13 (16 Temmuz 1924). Nefis ince yaz›. Hoca Vildan Efendi. (S. Albayrak, Son Devir Osmanl› Ulemas›, 45/493) “Molla Vildan Faik el-afak” 1238 (1822). Sikkeli. “Beraber gitdi hayfa Yaz›c›zâde Mehmed’le”. Müderris Yaz›c›zâde Rizeli Mehemmed Hamid Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/257) 1262 (1846). Kap› halifesi Hüseyin Efendi’nin efli Tayyibe Han›m. Tarih k›sm› gömülü. Dergâh-› âlî yeniçeri a¤as› merhum el-hac Ömer A¤a’n›n efli elhac Zeliha Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/592, öl. 1180 Dimitoka) 8. Ada - B Bölümü: 7 Nolu Yer: 1166 Zilhicce (Ekim 1753). Güzel tafl ve yaz›. Üsküdar Mezarl›klar› Hadice Han›m. hâdimü’l-fukara es-seyyid Haf›z Mehmed fierafeddin Efendi. 1166 Zilhicce 27 (Ekim 1753). Eflsiz tafl. Genç yafl›nda vefat eden Hafize Han›m. 1190 R. evvel 15 (May›s 1776). Nefis bir hat. Mekke-i Mükerreme kad›s› Giridî el-hac Ahmed Efendi. Her üç tafl›n isimleri üzerinde ayn› ayet ve du’a bulunmaktad›r. Hadice Han›m. Ahmet Efendi’nin efli, Hafize Han›m’da k›z› olmal›d›r. (Sicill-i Osmânî, 1/266) * * * 1328 (1910). Üsküdar’da Atik Valide dergâh-› flerifi post-niflîni fleyh Mehmed fierafeddin Efendi’nin k›z› ve Bahriye zabitan›ndan Yüzbafl› Mehmed Hikmet Efendi’nin efli Fatma Hüsniye Han›m. F ve ‹ Noktalar› Aras›nda ve Mezarl›k Duvar›n›n Hemen Gerisinde veya 20 metre ‹çeride Gömülü Olanlar: 1305 (1887). Süleyman Pafla’n›n k›z› Cemal Bey’in Efli fieref Han›m. 1122 (1710). Hamzavî tafl›. El-hac Abdi Çelebi. 1137 (1724). Hamzavî tafl. Hac› ‹smail A¤a. 1172 (1758). ‹slâmbol A¤as› Mehmed A¤a. (Sicill-i Osmânî, 4/244) 1241 (1825). T›flizâde Mehmed Emin Efendi. 1252 (1836). T›flizâde Dervifl A¤a’n›n o¤lu darphane kap›çukadar› Ali Efendi. T›fli kelimesi flâhidelerde tazen ‘Te’ ve bazende ‘T›’ ile yaz›lm›flt›r. 1219 (1804). Sadr›azam çukadar› Arapgirli Mustafa A¤a. 1234 (1818). Kafesî destarl›. Yorganî el-hac Ali A¤azâde Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Çelebi Arif Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/269) 1286 Receb 29 (Kas›m 1869). Etraf› demir parmakl›kl›. Tulc› Mutasarr›f› Süleyman Pafla. (Sicill-i Osmânî, 3/101) K›z›, 1288, fiadiye Han›m. 8 Nolu Yer fieyhler Sofas›: 1191 (1777). Sikkeli. Valide-i Atik Cami-i flerifi imam ve vaizi Haf›z Ahmed Efendi. 1247 fiaban 17 (21 Ocak 1832). Sikkeli. Atik Valide Dergâh-› flerîfi post-niflîni fleyh Mehmed fiükrü Efendi. Duvar›n hemen arkas›ndad›r. 1292 fiaban 15 (16 Eylül 1875). Sikkeli. Tarikat-i aliyye-i Halvetiyye meflayih-i kirâm›ndan Atik Valide Sultan dergâh-› flerîfi seccade-niflîn-i irflad efl-fleyh el-hac es-seyyid Mehmed Nefl’et Efendi. 1296 (1878). Üsküdar’da Valide-i Atik Dergâh-› flerifi post-niflîni efl-fleyh el-hac Mehmed Nefl’et Efendi’nin efli hace Fatma Han›m. 1309 Zilhicce (Haziran 1892). Sikkeli. Tarikat-i Aliyye-i fiabaniyye meflâyihinden Atik Valide Dergâh-› flerifi post-niflîni Huzur-› Hümayun hocas› meflhur Vildan Hoca. 815 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1210 fievval 29 (May›s 1796). T›flîzâde el-hac Ali A¤a’n›n k›z› Fatma Han›m. 1217 (1802). Reisler kethüdas› T›flîzâde ‹smail A¤a. 1235 Safer 29 (17 Aral›k 1819). Bostanc›bafl› el-hac T›¤l›zâde Üsküdarî Ömer A¤a. (Sicill-i Osmânî, 3/598) 1260 (1884). Fesli. Rikâb-› Hümâyun’dan mahrec T›¤luzâde Mustafa A¤a’n›n o¤lu Mehmed Latif Bey. 1293 (1876). Fesli. Feshane-i Âmire Müdürü Abdülhamid Paflazâde Mehmet Tevfik Bey. 1309 (1891). Rüsûmat Emaneti Heyet-i Teftifliye riyâsetinden mütekâid el-hac ‹brahim Edhem Efendi’nin efli hace Münire Han›m. K›z› ve Osman Nuri Bey’in efli Nesibe Han›m. 1337 (1918). 1318 (1900). II. Mahmut devrinde vezir odac›bafl›s› T›¤l›zâde Latif A¤a’n›n o¤lu musikiflinas Basri Bey. (‹nal, Hofl Sada, s. 102) Mimar ve Ebniye-i Hassa Müdürü Ali R›za Bey’in 1253 (1837) tarihli flâhidesi. Okmeydan› fieyhi Ahmed Efendi Sofas›: Mezarl›k duvar›n›n hemen arkas›ndad›r. 1299 Safer 3 (Aral›k 1881). Güzel hat. Tarikat-i aliyye bendegân›ndan mutasarr›f Süleyman Pafla’n›n efli Adviye Rabia Han›m. 1253 (1837). Fesli. Sab›ka Ebniye-i Hassa Müdürü el-hac Ali R›za Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 3/565) Bunlar›n arkas›nda T›fl›zâde Sofas›: T›¤l›zâdeler de denir. 1129 (1716). Büyük sikke küçük flâhideli. Sab›ka Valide-i Atik Darü’fl-flifas›’nda reisü’l-et›bba Mahmud Efendi. 1183 (1769). T›flîzâde el-hac Ali A¤a’n›n o¤lu, flehiden vefat eden Mahmud A¤a. 816 1237 (1821). Ok ve tirkefl kabartmal› kal›n sütun flâhide, nefis hat. Kitâbesi fludur: Ahmed Efendi fleyh idi Meydan-› tîr’e bir zeman Tefhîm-i s›rr-› fenn idüb çok diller iknâ eyledi Binyüzcülük’de pür-kemal olmufl idi mânend-i sa’d Ömrün feza-y› nâgihân hayfa ki, ifnâ eyledi Hem farz-› Hakk’da her zeman sâhib-kadem bir er idi Hem sünnet-i Peygamber’i flart›nca icrâ eyledi Bu fleyh-i âlî himmeti Mahmûd Han-› pür-hüner Kendüye üstâd eyleyüb kadrin dü-bâlâ eyledi Hürmet buyurdu flübhesiz ol Padiflah-› kadirdar Seng-i mezâr›n zeyn idüb tekrar ihyâ eyledi Menkutle yazd›m an›n tarihini R›f’at oku Haf›z Efendi menzil-i a’lây› Me’va eyledi El-Fatiha 1237 (Sicill-i Osmânî, 2/99; Merâk›d, s. 82; M. Larus, 9/492 Okçu; Vak›flar Genel Md. Yay. Okmeydan› ve Okçuluk Tarihi; Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/20-21; S. Kani ‹rtem, Türk Kemankeflleri) Üsküdar Mezarl›klar› Ahmed Efendi kara sevdadan 1237 Ramazan›nda pifltov ile intihar etmifltir. 1244 (1828). Okmeydan› fleyhi Haf›z Ahmed Efendi’nin efli Zübeyde Han›m. 1246 (1830). Eflraf-› kuzatdan Okmeydan› fleyhi Haf›z Ahmed Efendi’nin k›z› ve Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun kalemi ketebesinden es-seyyid ‹brahim Nâbi Efendi’nin efli Emine Han›m. 1262 (1845). Okmeydan› fleyhi Haf›z Ahmed Efendi’nin damad› Dökmeci es-seyyid Mehmed Arif A¤a. * * * 1263 fievval 25 (Ekim 1847). Eâz›m-› meflâyih-i Halvetiyye’den Kutbü’l-ârifîn Gavsü’l-vâs›lîn Nasuhî Efendi Hazretlerinin sülâle-i tahirelerinden Haf›z ‹brahim Raflid Efendi. 1145 (1732). Mahruse-i Edirne’de vaki ‹brahim Pafla-y› Atik Cami-i flerifi mütevellisi Fatma Han›m. Ser-bostan›yan-› Hassa T›¤l›zâde Ömer A¤a’n›n 1235 (1819) tarihli flâhidesi. 1149 (1736). Hamzavî tafl. Ahmed A¤a. Yaz› bu kadard›r. Tarih k›sm› gömülü. Sultan Abdulhamid Han’ ›n ser tebdili Enderundan mahrec Lutfullah A¤a. 8. Ada’da Okçu ve Okmeydan› fleyhi Haf›z Efendi. 1206 Safer 15 (Ekim 1791). Tunusba¤› Caddesi’nin sa¤ köflesinden 215 ad›m ileride ve mezarl›k duvar›ndan 25 ad›m içeride kâtibî sikkeli flâhide, kitâbesi fludur: Taflc›-bafl› sab›ka nam› Mehmed Pehlivan Reis-i Mi’mar-› Harem hizmetiyle oldu kâmrân Hizmetin ancak Livechillah idüb ol bi’z-zât ‹tdi cân›n fahr-i âleme dergehin itdi mekân Kabri bunda rûh anda bunda yokdur flüphesiz ‹ster isen anda bul var anda ol rûh-› revân El-merhûm el-mebrûr el-muhtâc ilâ rahmeti’rRahmani’r-Rahîm Silâhflor-i hazreti flehriyarî Pehlivan el-hac Mehmed A¤a en-Nakflibendî Ruhiçün ve kaffe-i ehl-i iman ervah-› flerifleriyçün El-Fatiha.15 Safer 1206 Yan›nda kâtibî sikkeli: 1226 (1811)Taflç›bafl› Hac› Pehlivan A¤a’n›n 817 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar biraderi Üsküdarî Taflc› Ali A¤a. Saray›n taflc›bafl›s› idi. (Sicill-i Osmânî, 4/267; Merâk›d, s. 81) 1280 (1863). Maliye Hazine-i celilesinde esham muhasebecisi Hüseyin Efendi’nin annesi Saide Han›m. 1194 gurre-i fiaban (A¤ustos 1780). Dervifl Pafla Hazretlerinin kap›c›lar Kethüdas› el-hac Mehmed Emin Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/333) 1305 fievval 13 (Haziran 1888). Hazinedar-› Hazreti Padiflahîden ............ kalemi hulefas›ndan Memduh Bey’in efli Sarayl› Zehra Han›m. 1298 (1880). Ahmed Raflid A¤a. 1228 Zilhicce 28 (Aral›k 1813). Üsküdar payeli Erzurumî Hattat Recebzâde Hasan Rüfldi Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/383) Pehlivan, silahflor ve mimarbafl› meflhur Mehmet A¤a’n›n 1206 tarihli flâhidesi. 1305 (1887). Ayn› mermer üzerine yanyana iki flâhide kabartmas›, bir efli dahi yoktur. Gülfem Hatun Mahalleli el-hac Ahmed A¤a ve 1313 (1895), efli, fiakire Han›m. * * * 1247 Muharrem 23 (Temmuz 1831). Hastahane müdürü Haflim Ahmed Sat› Efendi’nin annesi fierife Nefise Han›m. 1248 (1832). Hastalar A¤as›’n›n pederi Hasan A¤a. 1292 Receb 21 (A¤ustos 1875). Güzel yaz›, sikke kabartmal›, hastahane müdürü Haflim Ahmed Sat› Efendi. 1295 Ramazan 17 (Eylül 1878). Tarikat-i aliyye-i Sa’diyye dervifllerinden es-seyyid Mehmed Abdülhalim A¤a. * 8. Ada’da Üsküdar payeli Hattat Recepzâde Hasan Rüfldi Efendi. 818 * * 1320 C. evvel 14 (A¤ustos 1902). Hazine-i Celile-i maliye hulefas›ndan Mehmet Emin Efendi. Kitâbenin alt›nda “Karacaahmet’de taflc› el-hac Mehmed Efendi ta- Üsküdar Mezarl›klar› raf›ndan yap›lm›flt›r” diye bir yaz› vard›r. Böyle yaz› olan di¤er bir tafl ‹stanbul mezarl›klar›nda yoktur. Ayak tafl›nda: “Edirne’den Muharrem’in PEDER‹M adl› bir fliiri yaz›l›d›r.” (Sicill-i Osmânî, 4/99 Muharrem) 1276 Zilkade (May›s 1860). Fesli, ‹brahim ‹bifl A¤a. (Sicill-i Osmânî, 1/188) 1295 Ramazan 11 (Eylül 1878). Tarikat-i Aliyye-i Nakflibendiyye’den ‹smail R›za Efendi’nin efli Fatma Fitnat Han›m. * * * Buras› bir sofad›r: 1223 (1808). Kâtibî sikkeli. Sak›z Adas› Muhass›l› (kaimmakam) el-hac Halil A¤a. 1288 fievval 25 (Ocak 1872). Dergâh-› âlî Kap›c›bafl›lar›’ndan Mehmed Emin Bey. 1293 Rebiyülevvel (Mart 1876). Kap›c›bafl› Emin Bey’in o¤lu Mehmed Faik Efendi. Ayak tafl› flahanedir. Tarih k›sm› gömülü. fieyhülislâm-› esbak Mehmed Efendi’ nin k›z› ve fieyhülislâm-› esbak Zeynelabidin Efendi’nin efli hace fierife Adile Han›m. Üzüm asmas› kabartmal› ayak tafl› nefistir. (Sicill-i Osmânî, 1/406 Hayatizâde Mehmed Efendi ve 2/433 Zeynelabidin Efendi Ak-Mahmudzâde) * * * 1171 (1757). Dergâh-› âlî müteferrika gediklilerinden Zaza Hasan A¤a. 1290 gurre-i Zilhicce (20 Ocak 1874). Rafi’rayan mücahidin olan Mehmed Hamdi Pafla Devlet-i Aliyye’de Ferikli ünvan› i’lan› avan›nda bu mertebeyi ihraz ve nice gazada bezl-i vücud ederek ferik fi’lCennete vasf›yla kesb-i imtiyaz eylemifldir. (Sicill-i Osmânî, 2/249) 1193 (1779). Sultan Osman Aflç›bafl›s› Uzun Ali A¤a. 1299 R. evvel 3 (Ocak 1882). Asakir-i flahane 5. Kolordu erkân›ndan Ali Pafla. (Sicill-i Osmânî, 3/576) 1244 (1828). Ser Bostaniyan-› Hassa el-hac Hüseyin A¤a’n›n efli Naile Han›m. (Si- 8. Ada’da Nakflibendiyye’den ‹smail R›za Efendi’nin efli Fatma Fitnat Han›m’›n eflsiz flâhidesi. 819 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Pafla mütevellisi Süleyman bey’in validesi Ümmügülsüm Han›m. Pafla’n›n Üsküdar’da Camii vard›r. 1212 (1797). Tatara¤as› Ali A¤a’n›n efli Fatma Han›m. 1231 Rebiülevvel 12 (fiubat 1816). Rical-i Devlet-i Aliyye’den Reflad Efendi. Kethüdas› Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Mehmed Said Efendi. 1322 (1904). Üst mezarl›k yoluna yak›n bir yerde, Trablusgarb Valisi Hüseyin Hüsnü Bey. 1184 C. âhir 12 (Ekim 1770). Mekke-i Mükerreme kad›s› es-seyyid Mehmed Ganim Efendi’nin o¤lu Mehmed Es’ad Efendi. Eflinin kabri topra¤a gömülü vaziyettedir. (Sicill-i Osmânî, 3/618 Ganim Efendi) fieyh Seyyid Mehmet Nazif Efendi’nin 1237 (1822) tarihli flâhidesi. cill-i Osmânî, 2/221) 1329 C. âhir (Haziran 1911). Piramit fleklinde flâhide, ç›pa ve simit kabartmal›. Kara Ali Pafla’n›n k›z› ve Ahmed H›fz› Paflazâde Dr. Mustafa Bey’in efli Fatma Hikmet Han›m. Do¤. 1297 (1879). fiâhide; “Donanma-y› Osmanî Muavenet-i Milliye Cemiyeti” taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. 1242 (1826). Bostaniyan-› Hassa el-hac Hüseyin A¤a’n›n ye¤eni Haseki Mustafa A¤a. 1191 (1777). Haseki el-hac Ahmed A¤a. 1201 (1786). Haseki el-hac Mustafa A¤a. 1318 Muharrem 9 (9 May›s 1900). Hakk› Paflazâde Divan-› Harb-› mahsus müddei-yi umumi muavini Asakir-i flahane kaimmakam› Süleyman Asaf Bey. 820 1181 Safer 28 (Haziran 1767). Edirne kad›s› es-seyyid Mehmed Ganim Efendi’nin o¤lu Mehmed Salih Efendi. 1211 (1796). Büyük mevlevî sikke. Tarikat-i Mevleviyye’den Hac› Dede denmekle meflhur Mehmed Dede. 1179 Muharrem 15 (Temmuz 1765). Çelebi Mehmed Pafla’n›n torunu Afife Han›m. (Sicill-i Osmânî, 4/252 Mehmed Pafla Çelebi) 1306 fiaban 11 (Nisan 1889). Sofular Dergâh-› flerifi fleyhi kutbü’l-ârifîn fleyh Ömer Fuadî Hazretlerinin hulefâs›ndan fleyh Haf›z Mehmed Münib Efendi. Fuadî Efendi Ekmel Tekkesi fleyhi idi. 8. Ada - C Bölümü: 1322 (1904). Selânik ve Alasonya ‹dare-i Askeriyyesi reisi Mirliva Hakk› Pafla’n›n efli hace Saide Atiyye Han›m. Tunusba¤› Caddesi’ne Aç›lan Kap›n›n Sol Taraf›ndan Karacaahmet Camii’ne Do¤ru Yüründü¤üne Göre Mezarl›k Duvar›n›n Hemen Arkas›ndaki fiâhideler: 1345 (1926). Kayseri’nin Tavlasun karyesi eflraf›ndan Terbalizâde Mehmed Efendi’nin o¤lu Niyazi Efendi. Do¤. 1314. 1139 R. evvel 3 (Ekim 1726). Keteb-i kiler-i imâret-i cedid Mustafa Efendizâde Mehmed Efendi. 1249 Cemaziyelâhir 28 (Kas›m 1833). Sinan 1160 (1747). Hamzavî tafl. ‹skele kurb›nde Üsküdar Mezarl›klar› Cedid Valide Sultan Cami-i flerifinin bina kâtibi Mustafa Efendi. 1169 Safer 15 (Kas›m 1755). Galata’da vaki valide Sultan Cami-i flerifi ruzname kâtibi Salih Efendi. 1191 (1777). Ayfle Sultan Hazretlerinin ç›ra¤› fietâret Hatun. 1202 Zilkade 9 (A¤ustos 1788). Ye¤en Ali Pafla’n›n mühürdar› Ahmed A¤a. (Sicill-i Osmanî, 3/538 Ali Pafla) 1229 C. âhir 15 (Haziran 1814). Sikkeli. Ayasofya-i Kebir fleyhi reisü’l-kurra Feyzullah fiükrü Efendi. 1233 (1817), Edirne Valisi el-hac Mustafa Pafla’n›n Dîvân Efendisi Dervifl Ali Efendi’nin k›z›, Süleyman Efendi’nin efli Hadice Revide Han›m. 1235 Rebiülevvel 5 (Aral›k 1819). Gümrükcü Hasan A¤a’n›n o¤lu Tu¤ral›zâde iskele Naz›r› Ahmed A¤an›n annesi 1226 (1811) Ümmühan Hatun. 1235 Safer. 29 (17 Aral›k 1819). Ser Bostaniyan-› Hassa Üsküdarî T›flizâde es-seyyid el-hac Ömer A¤a. (Sicill-i Osmânî, 3/598) 1243 (1827). Emin Pafla Kethüdas› hâcegândan el-hac Hüseyin Efendizâde Enderun-› Hümâyun’da Hane-i Hassa’dan mahrec Muradiye mütevellisi Mehmed S›dk› Efendi. 1247 fievval 15 (Mart 1832). Sikkeli. Meflayihü’l kurra Haf›z Ali el-Ankaravî. 1248 Cemaziyelâhir 13 (Kas›m 1832). Dîvân› Hümâyun kalemi hulefas›ndan Nas›rzâde Mehmed Zeki Efendi. 1277 (1860). Ayasofya-i Kebir ders-i âmlar›ndan ve müderrisîn-i kirâmdan Boyabadi Ebubekir Efendi. 1301 Safer 6 (Aral›k 1883). Kudemâ-y› Asakir-i fiâhâne ferikân›ndan Ahmed Sa’ib Pafla. (Sicill-i Osmânî, 1/305) 1319 Zilkade 7 (fiubat 1902). Cadde üzeri. fieyhü’l-ulema Ayafll› el-hac Mustafa Tevfik Efendi. 1331 (1913). Askeriyeden ‹smail Arif Pafla. Do¤. 1263 (1847). 1322 fiaban 3 (Ekim 1904). Rical-i Nakfliben- 1235 (1819). Serlevha-i yemin Anadolu kapan-› dakîk naibi Osmanzâde Ebubekir Efendi. 1237 Cemaziyelâhir 2 (fiubat 1822). Güzel hatl› flâhidesi yerdedir. Hâzâ kabr-i flerif ve merkad-i münif kutbü’l-muvahhidîn gavsü’l-muhakk›kîn Üsküdarî efl-fleyh es-seyyid Mehmed Nazif Efendi. Kitabe Hattat imzal›d›r. (Merâk›d, s. 67-68) 1242 Za. (May›s 1827). Saray-› Hümâyun hacesi ders-i âmm Etmekcizâde Haf›z Ahmed Efendi. Vak’a-y› Hayriye’de hizmeti görülmüfltür. ‹stanbul Aksaray Ahmediye Meydan›’na bu fedakâr insan›n ismi verilmifltir. (Sicill-i Osmânî, 1/288; Tarih-i Cevdet, ‹çdal Nefl. 12/213) Etmekçizâde Haf›z Ahmet Efendi’nin 1242 tarihli flâhidesi. 821 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 21 Temmuz 1930 Hollanda do¤umlu oldu¤u yaz›l›d›r. As›m Yakup Efendi Sofas›: Etraf› demir parmakl›k ile çevrilmifl büyük bir sofad›r. ‹çinde sekiz flâhide vard›r. 1280 Zilkade. 15 (Nisan 1864). Medine-i Münevvere kazas› Kütahyavî Yakub As›m Efendi’nin efli sarayl› Remzi-nihal Han›m. 1301 (1883). Kitâbesi 14 m›srad›r. Rumeli payeli Yakub As›m Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/284) (Kitâbesi için bkz. ‹nal, Son As›r Türk fiairleri, s. 61) 1305 (1887). As›m Yakub Efendi’nin k›z› ve Mehmed Es’ad Bey’in efli Kerime Saniye Han›m. Hollandal› sanatç› Zef Clement. diyye’den sadat-› sufiyyeden kutbü’l-ârifîn efl-fleyh Nazif Efendi’nin k›z› fleyhü’lkurra el-hac ‹brahim Efendi’nin efli Hadice Reflide Han›m. 1983 Haziran 28. Hollandal› sanatç› Zef Clement. Bu ismin hemen alt›na M. Sai dismi eklenmifltir. Onun alt›nda Hollanda fiair As›m Yakup Efendi’nin aile sofas›. 822 1309 Zilhicce 7 (Temmuz 1892). As›m Yakub Efendi’nin efli Ayfle Han›m. 1316 (1898). As›m Yakub Efendi’nin o¤lu Midilli divan-› umumiye Naz›r› ‹smet Beyefendi. * * * Üsküdar Mezarl›klar› 1337 (1918). Hac› Hasan Kaflif Efendi’nin torunu Paris flehbender vekili Arif Paflazâde Sa’deddin Arif Bey. 1318 (1900). Beyo¤lu A¤a Camii imam› faziletlu el-hac ‹brahim Edhem Efendi. Efli, 1312, fierife Han›m. 1317 Zilkade (Mart 1900). Ecille-i Rical-i Devlet-i Aliyye’den olup hacda vefat eden Hasan Kaflif Efendi. 1269 (1852). Atiyye Sultan kahvecibafl›s› Halil A¤a’n›n k›z›, Enderun-› Hümâyun H›rka-i Saadet’den mahrec ‹brahim Edhem Efendi’nin efli fierife Hadice Han›m. ‹brahim Edhem Efendi, 1262. 1285 (1868), Evkaf-› Hümâyun hazain ediban›ndan hace-i hazreti flehriyarî Hattat Tahir Efendi’nin torunu ‹smail Remzi Efendi. (‹nal, Son Hattatlar, s. 421) 1265 (1848). Müderrisîn-i kirâmdan Mustafa Efendi. 1169 (1755). Zakir Ali Efendi’nin k›z› Hadice Han›m. 1279 fiaban 3 (Ocak 1863). Sab›ka 2. Orduyu Hümâyun müfliri devletlu Reflid Pafla’n›n mühürdar› Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan ve tarikat-i âlîyye-i Mevleviyye’den Refet Beyefendi’nin efli Hadice Nergis Han›m. Nemeka Rif’at imzal›. 1314 Zilkade 2 (Nisan 1897). Hassa Müfliri Reflid Pafla’n›n mühürdar› Mevleviyye’den Refet Bey. Her iki tafl da muhteflemdir. (Sicill-i Osmânî, 2/396 Reflid Pafla) 1254 (1838). Atiyye Sultan’›n kahvecibafl›s› Halil A¤a. 1161 (1748). Sipahi Mustafa A¤a. 1166 (1752). Eflsiz tafl ve uzun kitâbe. Musazâde Mustafa Büyük A¤a ve efli. 1171 (1757). Kafesî destarl›. El-hac Musazâde Mehmed Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/708 Musazâde) 1321 (1903). Rumeli Beylerbeyi payeli Mustafa Ziya Pafla’n›n efli Ayfle S›d›ka Han›m. E Kap›s›ndan Girildi¤inde ‹leride Sol Köfleye Yak›n Yerdeki fiâhideler: 1190 Rebiülevvel 11 (Nisan 1776). Sütun flâ- Karacaahmet Mezarl›¤› ‹brahima¤a yolu. 823 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar hide güzel yaz›. Bit pazar› kethüdas› elhac Mehmed Efendi. Yan›nda: 1183 Recep 5 (Kas›m 1769). K›z› Fatma Hatun. Yan›nda: Orta Yol Üzerinde: 1183 Recep 16 (Kas›m 1769). Efli Hadice Hatun. Yan›nda: 1967. 4. 17. Ali Fuad Baflgil. Do¤. 1893. fiâhidesi çok iri bir kayad›r. 1183 Recep 17 (Kas›m 1769). K›z› Afife Hatun. Tarihlere dikkat ediniz, bir aile facias› yaflanm›fl. Hepsinin yaz›lar› nefis olup tafllar› vazo içinde meyve kabartmalar› ile bezenmifltir. 1191 Ramazan 13 (Ekim 1777). Kaptan-› Derya So¤anyemez Pafla’n›n Kethüdas› Ahmed A¤a. (Sicill-i Osmânî, 4/326 So¤anyemez Mahmud Macid Pafla) 1210 Rebiülevvel 12 (Eylül 1795). Kâtibî sikkeli. Silâhfloran-› hazreti sadr-› ali Hocapaflal› Mustafa A¤a. 1226 Rebiülevvel 25 (Nisan 1811). Babü’s-saâde a¤alar›n›n çukadar› ‹brahim A¤a. 1238 (1822). Silâhfloran-› Hassa’dan Defterdarzâde ‹bn-i ‹brahim. 8. Ada’da Prof. Ali Fuad Baflgil Sofas›. nedar› ‹brahim Bey’in o¤lu Mehmed Memduh Bey ve ‹brahim Bey’in efli, 1305 (1887), fierife Hadice Han›m. 1311 Ramazan (Mart 1894). Nâyî Nefl’et Efendi. Tafl›nda ney kabartmas› vard›r. 1123 (1711). Hamzavî tafl. Kitâbesi fiehri’nin. Hâce-i Dîvân Mahmud Efendi. 1926 Bayezid mutasarr›f› Ahmed Nedim Bey. 1239 (1823). M›s›rl› Hac› ‹brahim A¤a’n›n o¤lu zaim el-hac Mehmet Nuri A¤a. 1322 Receb 7 (Eylül 1904). Arayol üzeri, etraf› parmakl›kl› lâhit. M›s›r kad›s› sudûr-› azamdan Bereketzâde Abdullah Cemaleddin Efendi’nin o¤lu Hasan Hüseyin Bey. Tarih k›sm› gömülü. Üsküdar’da Kulluk karfl›s›nda attar Haf›z Mustafa Efendi’nin k›z› Hafize Hatun. 1192 Muharrem (Ocak 1778). Ye¤en Ali Pafla’n›n ye¤eni fukara-y› Gülfleniye’den elhac Süleyman A¤a. 1307 (1889). Hazine-i Hassa-i fiahane Servez- 1319 Ramazan (Aral›k 1901). Hassa Ordu-yu Hümâyun 1. Liva kumandan› ‹brahim Edhem Pafla’n›n o¤lu Besim Bey. 1221 fievval 25 (Ocak 1807). Tarik-i Sa’diyye hulefas›ndan el-hac Hasan Efendi 1176 (1762). Giridî Mustafa Befle’nin o¤lu molla ‹brahim. 1317 R. evvel 3 (Temmuz 1899). Rumeli Beylerbeyi payeli Enveri Pafla. 1322 fiaban 30 (9 Kas›m 1904). Yerde. Nakflibendiyye’den eâz›m-› sâdâtdan Nafiz Efendi Hazretleri’nin efli Hadice Reflide Han›m. Yevm-i sal›. 1279 fiaban 15 (fiubat 1863). Haydar hamamc›s› hac› Said A¤a’n›n efli Hadice Han›m. 824 Üsküdar Mezarl›klar› Basmac›lar Sofas›: Tunusba¤› Caddesi üzerindedir. 1035 (1625). Çavuflzâde Mehmed Çelebi. 1227 (1812). Basmac› Ali Usta’n›n k›z› fierife Nefise Han›m. 1229 (1814). Basmac› Hac› Mehmed A¤a’n›n efli Saide Han›m. 1231 Recep 2 (May›s 1816). Nefis tafl. El-hac Ali A¤a’n›n efli fierife Mümine Hatun. 1232 (1816). ‹smail Mir’in efli Naime Han›m. 1271 (1854). Ayazma’da Basmahaneler kethüdas› Ahmed Efendi’nin damad› Hasan A¤a. 1283 (1866). Kapan-› dakik tüccarlar›ndan el-hac ‹smail R›fat Efendi’nin o¤lu nizamiye yüklemesinden el-hac Süleyman Canib Efendi 1284 Zilkade (fiubat 1867). Tu¤ral› eflsiz tafl. Ayazma basmahanesi kethüdas› hac› Ahmed Kâmil Efendi’nin o¤lu Ali R›za Bey. Kaptan-› Derya So¤anyemez Pafla’n›n kethüdas› Ahmet A¤a. 1231 Safer. 15 (Ocak 1816). Tu¤ral› ve kâtibî sikkeli muhteflem tafl. Basmac› el-hac Ali A¤a. Uzun kitâbesi, Hazreti Fahr-i Cihan’›n merkad-i pâkin bu zât Kast idüb itdi ziyaret oldu bu ihsân ana diye bafllamaktad›r. Tarih m›sra› fludur: Olsun el-hac Ali Usta’ya hemân Cennet mekân * * * 1234 (1818). fiükûfecibafl› el-hac Ahmed Efendi’nin k›z› fierife Naile Han›m. 1310 (1892). Mülga Defterhane-i Hâkanî Nezareti meclisi azas› iken Hüdavendigâr Vilâyeti arazi müfettifli olan Cemil Bey. 1310 (1892). Meclis-i Maarif azas›ndan saâdetlu Aziz Beyefendi ’nin k›z› ‹kbal Han›m. 1326 May›s (1910). Yusuf Ziya Pafla’n›n o¤lu tabib Salih Sami Bey. 8. Ada, Basmac›lar Sofas›’nda muhteflem flâhideler. 825 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 8. Ada -D Bölümü: Arayol ile Karacaahmet Camii Aras›: Mehmed Fahri Bey’in efli ve Edhem Efendi’nin k›z› flehiden vefat eden Emine Fahriye Han›m. 1193 fiaban 10 (A¤ustos 1779). Cami arkas›. Tabib-i Gülflenî el-hac Lutfullah Dede. (T›p Tarihi Arafl. ‹stanbul 1989, s. 120) 1315 (1897). Maliye Hazine-i celilesi Mektubî kalemi hulefas›ndan Edhem Efendi’nin k›z› Fatma Han›m. 1237 (1821) Eflsiz zerrinbafl. Hâne-i Hassa a¤alar›ndan Hanzâde Ahmed Bey. Sokollu Mehmed Pafla ailesindendir. 1316 fievval 19 (Mart 1899). Sultan Abdülhamid Han-› evvel Hazretlerinin imaret-i âmiresi aflç›bafl› el-hac Ebubekir S›dk› A¤a’n›n zevcesi Fat›ma Kezban Han›m 1924 Kefelizâde Beyo¤lu Hakk› Efendi. 1935 Sürmene eflraf›ndan Kefelizâde Haf›z Ahmed Efendi’nin efli Hatun Han›m. Ayr›ca sofada dört flâhide daha vard›r. 1326 K. sâni 18 (1910). Hamidiye imareti aflç›bafl›s› el-hac Bekir A¤a. O¤lu, 1322, Mehmed Tevfik Efendi. * * * fiekerci Cemil Efendi Ailesi Sofas›: Etraf› set duvarl› yüksek bir sofad›r. 8. Ada’da Bestekâr fiekerci Cemil Bey ve Hamidiye imareti aflç›bafl›s› Bekir Efendi Sofas›. 826 1192 (1778). Sivasl› Selman Paflazâde Mir-i miran-› kiramdan Alaeddin Pafla. (Sicill-i Osmânî, 3/54) 1928 K. evvel 16. fiekerci Cemil Efendi’nin efli Fatma Nazîre Han›m bint-i Tahsin. fiâhidesi piramid fleklindedir. (‹nal, Hofl Sada, s. 130 Ûdî Cemil Efendi) 1184 (1770). Büyük molla sar›kl›. Ulemadan Yeniflehir Fener kazas› Tokadî Abbas Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/293) 1321 Ramazan 8 (Kas›m 1903). Mekteb-i T›bbiye-i fiahane muallimi Mirliva Dr. 1142 (1729). Za¤arc›bafl› hac› Ömer A¤a’n›n o¤lu Süleyman Efendi. Üsküdar Mezarl›klar› 1152 (1739). Za¤arc›bafl› hac› Ömer A¤a’n›n efli ve Ahmed A¤a’n›n annesi Rukiye Hatun. 1176 (1762). Kadirî taçl›. ‹bn-i ‹brahim Efendi ‹bnü’fl-fleyh Yahya Efendi. 1212 (1797). Sadrazam ‹zzet Mehmed Pafla’n›n seccadecibafl›s› hac› Mehmed A¤a. 1291 (1874). Demir parmakl›kl› hazîre. Mirliva Gazi Sülün Bey. Hakk›nda baz› menkibeler söylenir. Yan›nda eflinin tafl› vard›r. Nihal Ats›z Sofas› ve Civar›: Cami mihrab› taraf›ndad›r. 1975 Nihal Ats›z. Do¤. 1905. (S. Öner, Nihal Ats›z) 1221 (1806). Tu¤ra kabartmal› flâhide. Sultan Abdülhamid Han Baflkad›n› (Ruhsat Hadice Kad›n)›n kethüdas› es-seyyid Haf›z ‹brahim Efendi’nin efli Hadice Hatun. Haf›z ‹brahim Efendi ile o¤lu Mehmed Fahrüddin Efendi flâhidelerinin tarih k›s›mlar› topra¤a gömülüdür. 1260 Cemaziyelâhir 22 (Temmuz 1844). Sadr-› Rumeli reisü’l-ulema Arabzâde Sa’dullah Efendi’nin necl-i kiram›ndan Mekke-i Mükerreme kazas› Zeki Efendi’nin efli Hatmanzâde fiemseddin Bey’in k›z› Emine Han›m. (Sicill-i Osmânî, 2/428-29) 1261 Muharrem 9 (Ocak 1845). Halil Hamid Paflazâde torunu müderrisînden fiefik Bey’in efli Fatma Han›m. 1283 R. evvel (Temmuz 1866). Ahmed Fethi Pafla’n›n kap›çukedar› Osman A¤a’n›n k›z› Hadice Hesna Han›m. Ünlü Türk milliyetçisi Nihal Ats›z Beyefendi’nin kabri. Tarih k›sm› gömülü. Büyük sikkeli. Eflraf-› kuzattan Hocapaflal› Kassam Kâtibi Mehmed Ataullah Efendi. 1241 (1825). Tu¤ra kabartmal› ve kâtibî sikkeli. Balaban ‹skelesinde keresteci elhac Hasan A¤azâde Mehmed Hamid Efendi. 1219 (1804). Mezarc›lar Kethüdas› Haf›z Hasan Efendi. 1213 (1798). Büyük sikkeli. Celvetî meflayihinden fieyh Osman Efendi. 1239 (1823). Kâtibî sikkeli. Üsküdar Ustas› Afl›k Ahmed A¤a’n›n damad› hünkâr hamlac›l›¤›ndan mahrec Hüseyin A¤a. 1227 (1812). Parmakl›k içinde, “Yaln›z Mehmed Baba”n›n hemfliresizâdesi Rukiyye Hatun. Cami Mihrab› ile Trafo Merkezi Aras›: Trafo Arkas› ve Sol Taraf›: 1160 Safer 6 (17 fiubat 1747). Kadirî sikkeli. Yahya Efendizâde Ahmed Efendi. 1184 (1770). El-hac fieyh ‹brahim Efendi’nin o¤lu Mehmed Emin Efendi. 1179 (1765). Kap›a¤as› müezzini ‹smail Efendi. 1222 (1807). Esma Sultan Hazretlerinin ç›raklar›ndan Abdülaziz Efendi’nin annesi Zeliha Hatun. 1287 (1870). Silistre Kumandan› fiehid-i Sa’id Musa Hulusi Pafla’n›n efli Hadice Han›mefendi. (Sicill-i Osmânî, 4/526) 827 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Ali Pafla’n›n 1298 (1881) tarihli flâhidesi. Silistre Kalesi muhaf›z› Musa Hulusi Pafla’n›n k›z› fierife Fatma Han›m’›n tarihsiz flâhidesi. 1012 (1603). Uzun fliir. Osman Bey ‹bn-i Ahmed. 1246 (1830). Devletlu Ahmed Pafla’n›n reisi Mustafa Kapudan. 1100 (1688). Lütfullah Efendi. 1112 (1700). fieyh Efendizâde Mustafa Efendi. Yolun Dönemeci ve Duvar Arkas›: 1272 (1885). Atik Valide Sultan Cami-i fierifi müdürü el-hac Arif A¤a’n›n efli Fatma Han›m. 1164 (1750). Hamzavî tafl. Darü’s-saâde A¤as› matbah› ustalar›ndan el-hac Ahmed A¤a. 1041 (1631). Köfleye yak›n bir yerde ve mezarl›k duvar›ndan 7-8 ad›m içeride muhteflem lâhit. Tamam›na yak›n topra¤a gömülmüfl olup ayak tafl› yok olmufltur. Poligonal bafl tafl› üzerinde Besmele ve 1041 tarihi görülmektedir. Bunun alt›nda “Merhum ve ma¤fur Hace Mikail Bin Mahmud fiirvânî ruhiçün Fatiha” yaz›s› vard›r. Dört rakam› ay›nl› yaz›lm›flt›r. Lâhit daha ileride ve köflede iken tramvay hatt›n›n yap›lmas› s›ras›nda buraya nakledilmifltir. (Hadîkatü’l-Cevâmi, 11 / 224) 828 1298 Safer 25 (Ocak 1881). Fesli. Kitâbesi çok uzundur. Ferikandan Ali Pafla. Hatt›, M›srîzâde imzal›d›r. Kahraman bir paflam›zd›. (Sicill-i Osmânî, 3/576) 1209 (1794). Musahib-i hazreti flehriyârî Cüce Mehmed A¤azâde Hüseyin. 1204 (1789). Kesriyelizâde Ebubekir Efendi’nin o¤lu müderrisîn-i kiramdan Ahmed Said Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/182) 1237 fievval 17 (Haziran 1822). fiemsipafla Cami-i flerifi hatibi tarikat-i Nakflibendiyye ricalinden Mehmed Semerkandî (k.s.) sülâlesinden Mehmed Emin Efendi. 1262 (1845). Müflir el-hac Halil Kâmili Pa- Üsküdar Mezarl›klar› fla’n›n harema¤as› Ahmed Ferid A¤a. 1947 Etraf› demir parmakl›kl›, caddeden 20 ad›m içeride. R›faî meflayihinden Mahmud Fehmi Efendi Hazretleri. Do¤. 1872. Tarih k›sm› gömülü. Bektâflî taçl›. Efl-fleyh elhac Hoflgüvar Ahmed Baba. O¤lu, 1302 Ramazan 27 (Temmuz 1885). Ecille-i rical-i devletten ‹zmit mutasarr›f› Abdullah Feyzi Bey. Rakam yok. Ahmet Fethi Pafla sofas› sa¤›. Duvar üstü. Tophane-i Âmire Reisi iken Silistre Kal’as› muhasaras›nda flehiden irtihal-i dar-› beka eden müteveffa Musa Hulusi Pafla’n›n kerimesi ve Yaver-i Harp Hazreti Seraskeri Yüzbafl› Sami Bey’in halilesi fierife Fat›ma Zehra Han›m. 1300 (1882). Abdullah Feyzi Bey’in o¤lu, Toptafl› Mekteb-i Rüfldiye-i Askeriye 3. sene flakirdân›ndan olup 15 yafl›nda vefat eden Mehmed Tevfik Bey. Ahmet Fethi Pafla Aç›ktürbesi’nin Sa¤ ‹lerisinde ve Caddeden 20 Ad›m ‹çeride: Tarih k›sm› gömülü. Yeniflehirli Rat›b Ahmed Pafla hafidesi el-hac Mehmed Emin Efendi’nin k›z› Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan fiam Kap› kethüdas›zâde-i Mehmed As›m Bey’in efli........ 1291 Zilkade 10 (Aral›k 1874). M›srî Ali imzal› güzel yaz›. Mevlevî sikke kabartmal›. Tarikat-i Nakflibendî-i Halidî müntesiban›ndan Durak Mehmed Pafla’n›n ye¤eni Abdülkerim Beyzâde Mustafa Kâmil Bey. (Sicill-i Osmânî, 4/70) 1293 Zilkade 29 (Aral›k 1876). Mevlevî sikke kabartmal› flâhide. Tarikat-i aliyye-i Mevleviyye fukaras›ndan fieyhülislâm Sa’düddin Efendi’nin damad› ve Meclis-i Kebir-i Maarif azas›ndan Kâmil Beyzâde Mehmed Rüfldi Bey. (Sicill-i Osmânî, 2/386) 1300 Gurre-i C. evvel (Mart 1883). Lâhit. Mevlevî sikke kabartmal›. fieyhülislâm Sa’düddin Efendi’nin hafidesi ve M›s›rl›zâde fiekib Bey’in efli Mevleviyye’den fierife Nam›ka Han›m bint-i Mehmed Rüfldi. Sicill-i Osmânî, yazar› Mehmed Süreyya Bey, bu aileye mensuptur. Kendisi, 1327 (1909) tarihinde vefat etmifltir. Kabri, bu mezarl›ktad›r. Fakat yapt›¤›m ›srarl› araflt›rmaya ra¤men, bu büyük yazar›n tafl›na raslâmad›m. (Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, s. 628) 1322 Temmuz (1906). Kudema-y› ricâl-i devletden Telgraf Nezareti’nin en eski memurlar›ndan ve meclis idare azas›ndan Abdülhalim Bey. Kabri sofa haricindedir. Sebil ve çeflme sahibi Sa’deddin Efendi ahfad› sofas›nda 1293 ve 1300 tarihli flâhideler. Mezarl›¤›n Orta Yerinde, Yüksek Durak Mehmet Pafla Sofas›: 1184 Receb 11 (Kas›m 1770). Kâtibî sikkeli. Hekimo¤lu Ali Pafla’n›n silâhdar› Dergâh-› Âlî gediklilerinden el-hac Mehmed A¤a. 1235 (1819). Kapudan-› derya Durak Mehmed Pafla’n›n ye¤eni merhum Abdülkerim Bey’in o¤lu olup 11 yafl›nda vefat eden Mehmed Esad Bey. (Sicill-i Osmânî, 3/253; Daniflmend, Kronoloji, 4/577) 123 (1817). Durak Paflazâde ye¤eni Abdülkerim Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 3/356-357) 829 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Ahmet Fethi Pafla Aç›ktürbesi Sa¤›, Parmakl›k ‹çinde: 1209 (1794). Bafl Muhasebe kâtiplerinden, Mansure Deftercisi es-seyyid Ali R›za Efendi’nin efli Fat›ma Han›m. Defterdar Hasan Efendi Sofas›: 1206 Cim. 6 (fiubat 1796). Kafesî destarl›. Defterdar-› fi›kk-› Evvel ve Kethüda-y› Sadr-i Âlî Hasan Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/161) 1211 N. 10 (Mart 1797). Hasan Efendi’nin sa¤›nda, Sab›k Defterdar Hasan Efendi’nin efli Emine Han›m. Her ikisinin ayak tafllar›na uzun servi a¤ac› kabartmas› yap›lm›flt›r. 1211 (1796). Defterdar Hasan Efendi’nin cariyesi çukadar Süleyman A¤a’n›n efli Cemile Kad›n. Kitabesi: 8. Ada’da, Duvardibi’nde Defterdar-› fi›kk-› evvel Hasan Efendi’nin 1206 (1791) tarihli flâhidesi. Durak Pafla Sofas› Solu: 1184 Muharrem (May›s 1770). “Kufl gibi giden Emine Tutu”. Uzun fliir. Yaz›n›n alt›na o¤lu Mehmed’in küçük kabir tafl›n›n kabartmas› yap›lm›flt›r. Ender tafllardan biridir. Yan›nda: Hazîrenin etraf› demir parmakl›k ile çevrilmifltir. Hasan Efendi için Bostanc›bafl› Defteri bahsine bak›n›z. 1181 (1767). Mehmed A¤a. Hasan Efendi sofas› etraf›nda Küçükayasofya Camii imam ve hatiplerine ait flâhideler vard›r. ‹ç Yol Üzeri, Etraf› Kesmetafl Çevrili Büyük Sofa: Ahmet Fethi Pafla Aç›ktürbesi ile Su Terazisi Aras›: 1234 (1818). Büyük molla sar›kl›. Gurrei- Cemaziyelevvel. “Allah Subhane”. Nur-› Osmaniye hatibi el-hac Haf›z Hüseyin Efendi ve k›z›, Toptafl› Hastahanesi kaimmakam› Mehmed Beyefendi’nin annesi Fatma Han›m. Tarih k›sm› gömülüdür. 1218 L. 8 (Ocak 1804). Müezzin-i flehriyarî es-seyyid el-hac Hamdi Efendi. 1327 Ramazan 7 (Eylül 1909). Abdülhamid Han Hazretlerinin sertabibi Miralay Mehmed Bey’in o¤lu rüsumat anbar› müdürü Hüseyin Hüsnü Bey. 830 Gençken göçdü cihandan böyle bir haki halime Dilerim kabrin pürnur eyliye Rabbü’l-kerim Ermeyüb murad›na eyledi azm-i beka Defterdar Hasan Efendi cariyelerinden Çukedar Süleyman A¤a’n›n ehli Cemile Kad›n. 1163 (1750). Çaflnigirbafl› Mehmed A¤a. 1182 (1768). Kâtibî sikkeli. Rizeli Ömer A¤a. 1309 (1891). Fesli. Üsküdar Sultantepesi’nde sakin Ferik Hac› Ömer Pafla’n›n damad› binbafl› hac› Mustafa Efendi. 1314 (1897). Parmakl›k içinde. Mirliva Meh- Üsküdar Mezarl›klar› med Reflid Pafla’n›n efli Ayfle Han›m. 1257 gurre-i Cemaziyelâhir (Temmuz 1841). Sikkeli. Kutbü’l-ârifîn Aziz Mahmud Hüdâyî (k.s.) Hazretlerinin hankâh-› âlîleri hatibi ve Ac›badem Tekkesi fleyhi efl-fleyh es-seyyid el-hac Haf›z Mehmed Emin Efendi. 1198 Safer 24 (Ocak 1784). Sermüezzin-i flehriyarî es-seyyid Salih Efendi. 1183 (1769). Beflir A¤a. Tarih k›sm› gömülü. Rikâb-› Hümâyun kaimmekam› Mustafa Pafla’n›n efli sarayl› elhace Rana Han›m. Ve Mustafa Pafla utekas›ndan Hasan A¤a. 1228 (1813). Büyük molla sar›kl›. Uzun kitâbe. El-hac Kaimmekam Mustafa Pafla’n›n kardefli “Menba’-› fazl-› ulum haf›z Ömer Efendi.” 1246 R. evvel 18 (Eylül 1830). Mustafa Pafla’n›n ye¤eni Hüseyin Bey’in efli Fatma Han›m. (Sicill-i Osmânî, 4/463-464) 1309 (1891). Üsküdar Sultantepe’de sakin ferik Hac› Ömer Pafla’n›n damad› binbafl› hac› Mustafa Efendi’nin azatgerdesi fierafeddin A¤a. 1228 (1813). Tatar-› Sadr-› âlî Ahmed A¤a’n›n o¤lu ‹smail. 1331 (1913). Üsküdar tulumba müdürü hac› Ahmed A¤a’n›n o¤lu Bahriye kola¤as› Hüseyin. 1296 (1878). Hocapafla kurbinde Karaki Hasan Çelebi Mahallesi Ahalisi’nden Mustafa fiükrü Efendi’nin babas› Yakub Pafla kethüdas› el-hac Mehmed Reflid Efendi. 1303 (1885). Üsküdar Paflakap›s› tulumbac›bafl›s› el-hac Ahmed Bey. 1192 Receb 12 (A¤ustos. 1778). Lâhit. Kâtibi Dîvân-› vüzera-y› azam Ali Efendi’nin o¤lu Haf›z-› Kur’an fiehid Hasan Hamid Efendi. 1197 (1783). Kafesî sikke. Dîvân-› Hümâyun hâcegân›ndan Aziz Ali Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/468) “Menba’-› fazl-› hakikat flevk-i Hakk’a âflina” idi. 1207 (1792). ‹brahim Pafla kethüdas› el-hac Mehmed Efendi. 1217 Rebiyülevvel 21 (Temmuz 1802). Dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan Sipahiler a¤as› Sak›zl› Mehmed A¤a. O¤lu, 1227, Mehmed Zülfikar A¤a. 1226 (1811). Sak›zl› Mehmed A¤a’n›n hazinedar› Hasan A¤a. 1093 (1682). Tam köflede. Hamzavî tafl. Muslihüddin bin A¤azâde ‹brahim A¤a. 1226 (1811). Esirci Hüseyin A¤a. 1228 (1813). Halil Pafla mühürdar› Silâhfloran-› Hassa’dan Emin A¤a. 1089 (1678). Havva Han›m. 1272 (1855). Ricâl-i Devlet-i Aliyye’den ve vüzera-y› azam kap› kethüdas› Mehmed Nesim Efendi ve o¤lu. (Sicill-i Osmânî, 4/552) 1322 fiaban 12 (Ekim 1904). Cadde üzeri. Dîvân-› Hümâyun kalemi hulefas›ndan So¤ukçeflme Askeri Rüfldiyesi’nin tesisinden hatime-i hayat›na kadar imla muallimli¤inde bulunup bir çok talebe yetifltiren Kemal Bey. 1136 (1732). Osman Paflazâde Mehmed Bey. 1223 Receb 15 (Eylül 1808). Hasekibafl› Ahmed Efendizâde Hassa Hasekilerinden Sun’ullah Pafla. 1248 (1832). Gazi Sinan Pafla mütevellisi Sad›k Bey’in o¤lu ‹brahim Bey. Caddeden Biraz ‹ç Tarafta: 1244 fiaban (fiubat 1829). Rikâb-› Hümâyun kaimmekam› el-hac Mustafa Pafla’n›n ye¤eni Hüseyin Efendi’nin o¤lu Muhtar Beyefendi. 1274 fievval 27 (Haziran 1858). Dîvân-› Hümâyun hâcegân›ndan Haremeyn Müdürü Mehmed Emin Efendi. 831 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Sultan’d›r. (Sicill-i Osmânî, 1/49) Yan›nda: 1247 (1831). Dört dilim taçl›. Tarikat-i Nakflibendiyye’den efl-fleyh el-hac Mustafa Efendi. 1262 (1845). Salih Pafla’n›n tatara¤as› Lâlelili Mustafa A¤a. 1268 Cemaziyelevvel 5 (fiubat 1852). Dergâh-› âlî gediklilerinden Köteko¤lu Mehmed Emin A¤a’n›n efli sarayl› Sitemkâr Kad›n. 1267 Ramazan 12 (Temmuz 1851). Hasekibafl› Mehmed Emin Efendi’nin k›z› fierife Ayfle Han›m. 1111 (1699). Küçük Ayasofya Camii imam-› evveli Haf›zü’l-kurra es-seyyid Kadri Efendi. Bab-› âli bask›n›nda flehit olan K›br›sl›zâde Süleyman Tevfik Bey’in flâhidesi. Tarih k›sm› gömülü. Sikkeli. Küçük Ayasofya imam› Haf›z Çelebi el-hac Mustafa Efendi. 1231 (1815). Hasekibafl› M›srî Mehmed Emin A¤a’n›n efli Ayfle. 1067 (1656). Lâhit. Kallâvîli. Mirahur Ahmed Pafla. (Sicill-i Osmânî, 1/218) 1913 Biraz geride Piramit flâhide. Bâb-› âlî vak’as›nda vazife bafl›nda flehid olan K›br›sl›zâde Süleyman Tevfik Bey bin Mustafa Bedreddin Pafla. Do¤. 1296. (‹nal, Son Sadrazamlar, s. 1411) fiehid Tevfik Bey’in kabri civar›nda: 1034 (1624). Han Süleymaniyeli Mahmud A¤a. 1068 Ramazan 15 (Haziran 1658). Osman Çelebi. 1040 (1630). Dört köfle flâhide. Mirahur Ahmed Pafla lâhdi ile Hüseyin Pafla lâhdi aras›nda, fakat biraz arkada. “Haf›z Pafla Sultan›’n›n kapua¤as› Abbas A¤a”. Haf›z Pafla’n›n Sultan›, I. Ahmet’in k›z› Ayfle 832 1287 (1870). “Evvela flah-› Nakflibendi’den inabet alub / Çok zamanlar O Sultan’a gulam oldu / Ya’ni Yusuf Efendi’nin çaker-i bendesi / Hidmeti makbule geçüb flad-gam oldu / Kaygusuz Baba’ya hem bende olmufl idi / Ömrü oldukca fukaraya hüddam oldu / Kuburi kâtibi Hac› ‹brahim. 1127 (1715). Yerde, Abdülbaki Efendi. Cadde Üzerinde Etraf› Demir Parmakl›kl› Büyük Sofa: 1050 (1640). Kallavîli lâhit. A¤a Hüseyin Pafla. Geçdi bu menzil-i fânîden idüb azm-i beka Emr-i Mevlâ ile a¤a-y› saray-› Pafla Bu du’a fevtine tarih olur ol merhumun Sahn-› Cennet’de ide rûhu Hüseyin’in Me’va Sene 1050 1327 Mart (1911). Yemen’de flehid olan mitralyöz mülâz›m-› sânisi Kemal Paflazâde Ahmed Faz›l Bey. Üsküdar Mezarl›klar› 1218 (1803). Büyük molla sar›kl›. Hamidiye Medresesi hacesi ulemadan Sarây-› Hümâyun kilâri ‹brahim Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/145) Sultanahmedli fieyh Hac› Arif Baba merhumun mahdumu Muhyiddin Efendi ruhiçün Fatiha. 17 Zilkade 1286 Arabac› Baba Sofas›: 1292 Zilhicce 3 (31 Aral›k 1875). Sikkeli flâhide. Tarikat-i Aliyye-i R›fa’iyye meflayihinden Arabac›bafl› el-hace Arif A¤azâde merhum ve ma¤fur es-seyyid eflfleyh el-hac Mehemmed Rag›b Efendi ve sair ehl-i iman-› tevhidin ervah-› tayyibeleri çün el-Fatiha. 3 Zilhicce 1292 Caddeden 35-40 ad›m içeride ve 1050 tarihli Hüseyin Pafla lâhdinin arkas›ndad›r. 1240 (1824). Sultanahmed Arabac›bafl›s›zâde el-hac Mehmed Arif A¤a’n›n o¤lu fiükrü Mustafa Efendi. 1240 (1824). Sultanahmed’de Arabac›bafl›zâde el-hac Mehmed Arif A¤a’n›n efli fiekûhî Fat›ma Han›m. 1240 (1824). Arabac›bafl›s› Mehmed Arif A¤a’n›n k›z› Hacer Han›m. Tarih k›sm› gömülü. Mevlevî sikkeli. Tarikati aliyye-i Nakflibendiyye’den Güzelhisarî el-hac Salih Dedeefendi. Arabac› Baba Sofas› önünde, fleyh Haf›z ‹hsan Ungay Aile Sofas› vard›r. fiâhide yoktur. Arayol Üzerinde Küçük fiâhide: 1241 Rebiyülevvel 7 (20 Ekim 1825). Kâtibî sikkelidir. Rûhunu teslim-i Hakk itdi Hac› Ahmed A¤a Cennete itsün an› idhal ol Rabbü’l-ehad Göçdü flimdi Hac› Ahmed kabri nur olsun meded Ser-arabac›yan-› Hâssa merhûm ve ma¤fûr el-hac Ahmed A¤a ruhuna Fatiha. 1279 (1862). Gazi Sultan Ahmed Han Hazretlerinin Ser arabac›s› el-hac Arif Baba’n›n ruhu için el-Fatiha / 1279. 1012 (1603). Handan Sultan tayesi Amine Hatun. Cadde Taraf›, A¤a Hüseyin Pafla Lâhdi Önü: Tarih k›sm› gömülü. Sultan Selim Han kap›a¤as› Küçük Osman A¤a ve o¤lu. 1227 Ramazan 8 (Eylül 1812). Sinan Paflazâde Mehmed Sad›k Bey’in efli Esma Han›m. Bâb-› âli bask›n›nda flehit olan K›br›sl› Tevfik Bey. Parmakl›kl› kabir kendisine ait olup piramit fleklindeki flâhidesi kasten yana at›lm›flt›r. Sultanahmet’te Dü¤ümlü Baba Tekkesi’nin kurucusudur. Dikdörtgen prizmas› fleklindeki flâhidesi kefeki tafl›ndan olup iki parçad›r. 1286 Zilkade 17 (18 fiubat 1870). fiâhidesi sikkeli olup kad›n flâhidesine benzeyen ayak tafl› vard›r. Kitâbesi fludur: Nakflibendiyye tarikatinden idi ol bu zât kim Hayli demler post-niflînlik eyledi halk-› azîm Sâlikâne rûh-› hakk› gösterüb telkin ile Oldu hem behinü’l-meflâyih-i sâhib-i irflâd fehîm Semt-i hanîfden gelince “‹rc›î” emri hemân Göz yumub itdi itâ’at emr-i Hüda’y› alîm Gülflen-i bâ¤-› cinânda râh olsun gül gibi Esmesün bâd-› hazân hiç görmesün renc ü elîm Çün kalem flakk oldu fiakir düfldü târîh fevtine ‹tdi Muhyiddin Efendi meskenin dâr-› na’îm. 833 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1189 (1775). Kâtibî sikkeli. Kâtib-i kethüday› dergâh-› hümâyun tu¤rakefl Mehmed Emin Efendi. 25 Muharrem. (Sicill-i Osmânî, 1/410) 1190 (1776). Divan-› Hümâyun kâtiplerinden Mehmed Ataullah Efendi. 1161 (1748). Hamzavî tafl. Ali Pafla kethüdas› ‹brahim A¤a. 1200 (1785). Cidde valisi silâhdar ‹brahim Pafla kethüdas› Mustafa A¤a’n›n efli Fatma Han›m. 1206 (1791). Müderrisîn-i kirâmdan Ömer Efendi’nin efli Hadice Kad›n. 1204 (1789). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Sadr-› Esbak Yusuf Pafla Kethüdas› el-hac Mustafa Efendi’nin efli Zeliha Kad›n. 4/656) 1192 (1778). Kâtibî sikkeli. Kaptanpafla Kethüdas› el-hac ‹brahim A¤azâde Ahmed Beyo¤lu hulefa-y› mektubî-i sadr-› âlî ‹brahim Beyefendi. 10 fiaban. 1143 (1730). Hamzavî tafl. Hammamc›zâde Yusuf Paflazâde Ahmed Bey’in efli Rukiye Kad›n. Bâb-› âlî Bask›n› s›ras›nda flehid olan K›br›sl› Tevfik Bey. Parmakl›kl› kabir kendisine ait olup piramit fleklinde flâhidesi kasten yana at›lm›flt›r. 1192 Cemaziyelevvel 22 (Haziran 1778). Ahmed bey’in k›z› Sa’ide Han›m. 1236 Rebiülevvel 23 (Aral›k 1820). Kâtibî sikkeli. ‹zmirli Kâtibzâdeler’den el-hac Ali Efendi. (M. Aktepe, ‹zmir’e Ait Baz› Kitâbeler. Tarih Der. Say›: 19/57) 1210 (1795). Mehter A¤as› Seyyid Mustafa. Hanya Fatihi Yusuf Pafla Lâhdinin Arkas›: 1055 (1645). Kallâvîli lâhit. “Merhum Fatih-i Hanya el-gazi hazreti / Silâhdar Yusuf Pafla’n›n ruhuna Fatiha.” (Sicill-i Osmânî, 1223 Muharrem 26 (Mart 1808). Sadr-› esbak Mehmed Pafla biraderi Serbevvâbîn-i dergâh-› âlî Hüseyin Bey. (Sicill-i Osmânî, 4/509-510 Melek Mehmed Pafla) 1029 (1619). Çok de¤iflik hamzavî tafl. Tavil (Uzun) Ahmed Pafla. 1259 (1843). Befliktafl’ta kitapç› hamamc›s› el-hac Mahmud A¤a. 1288 Muharrem 15 (Nisan 1871). fievketlu Abdülaziz Efendimiz’in cariyelerinden Fikret Kalfa. 1057 (1647). Sütun flâhide. Marmaral› merhum ve ma¤fur Bali Çelebi ruhi çün Fatiha Fî flehr-i cemaziyelâhir sene 1057. 1216 (1801). Befliktafl’ta Kitapç›lar hamamc›s› Mehmed Ruflen Efendi. 1132 (1719). Güzel görünüfllü de¤iflik bir tafl. Hatt› nefistir. Uzun kitâbesinde yaln›z ad› yaz›lm›flt›r: Ahmed Bey. Girit Hanya fatihi Silahtar Yusuf Pafla’n›n lâhdi. 834 Hanya fatihi Yusuf Pafla’n›n o¤ludur. Kitâbesi 10 m›sra olup; Üsküdar Mezarl›klar› Rûh-› Ahmed’in yüz otuz iki sâlinde göçüb Vas›l oldu bâ¤-› Adn içre Makam-› Ekber’e diye bafllamaktad›r. 1152 (1739). Marmaral› Hac› Ahmed’in k›z› Nimetullah Han›m. 1288 (1871). Bayezid’de ka¤›tc› esnaf›ndan Hocapaflal› el-hac Mustafa A¤a. 1275 (1858). Tarikat-i aliyye-i Nakflibendiyye’den efl-fleyh es-seyyid el-hac ‹smail Aflkî Efendi. Cadde Üzeri ve Yusuf Pafla Lâhdi Solu: 1153 gurre-i Cemaziyelâhir (24 A¤ustos 1740). Yusuf Paflazâde Ahmed Bey’in k›z› Ayfle Han›m. Hanya Fatihi Yusuf Pafla’n›n Ahmed Bey adl› bir o¤lu vard›r. Yukar›da yaz›lan 1132 tarihli flâhide bu Ahmed Bey’e ait olmal›d›r. Ahmed Bey’in k›z› da bu Ayfle Han›m’d›r. (Sicilli Osmânî, 4/656 Yusuf Pafla) 1143 ve 1192 tarihli flâhidelere bak›n›z. (Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, s. 890) Salacak’ta sahilsaraylar› vard›. 1161 (1748). Ali Pafla kethüdas› ‹brahim A¤a. 1156 (1743). Kafesî destarl›. Zekeriyya Efendi’nin 11 kitâbeli büyük, demir parmakl›kl› sofas› önündedir. Maliye Tezkirecisi Münif Mustafa Efendi. ‹ran’a elçi olarak gitmifltir. (Sicill-i Osmânî, 4/519; F. R. Unat, Osmanl› Sefirleri, s. 84; fiem’danizâde Tarihi, 1/243) 1163 (1749). Kâtibî. Hâlâ kapudan fiehsuvarzâde el-hac Mustafa Pafla’n›n kethüdas› el-hac ‹brahim A¤a. (Sicill-i Osmânî, 4/438 Mustafa Pafla) 1190 (1776) Demir parmakl›kl› ‹brahim Edhem Efendi Sofas› sa¤› ve bitiflik. Divan-› Hümayun kâtiplerinden Seyyid Mehmed Atâullah Efendi. Bunun arkas›nda; 1227 N. 8 (15 Eylül 1812) Sinan Paflazâde Mehmed Sad›k Bey’in efli Esma Han›m. 1239 tarihli flâhideye bak›n›z. 1195 Ra. 25 (20 Mart 1781). Silâhdar-› hazre- Hanya Fatihi Yusuf Pafla’n›n o¤lu Ahmet Bey’in 1132 tarihli flâhidesi. ti flehriyarî flehsuvarzâde Dervifl Seyyid Mehmed Beyefendi’nin efli Nefise Han›m. 1238 Z. 5 (13 A¤ustos 1823). Kafesî destarl› flâhide. Sab›ka kethüda-y› sadr-› âlî Abdullah Birri Efendi’nin damad› eâz›m-› ricâl-i devlet-i Aliyye’den ‹smetlu Beyhan Sultan Kethüdas› Mehmed Sad›k Efendi. (Sicill-i Osmânî,3/193-194 Sad›k Mehmed Efendi). Abdullah Birri Efendi, 1212 fiaban›nda (Ocak 1798) vefat etti. Kabri Eyüp’te Kaflgârî yolundad›r. Âlim, faz›l, akrar›na faik, flair, çok do¤ru ve devletine sad›k bir zat idi. Meflhur Hac› ‹brahim Efendi’nin k›z kardefli ile evlenmifl olup Lâleli’de mektebi ve evkaf› ve ayr›ca “Mevridü’l-Ukud” (Var›lacak Yol/akid) nam›nda bir eseri mevcuttur. (S. N. Ergun, Türk fiâirleri, 2/72; Türk Dili ve Ed. Ans. 1/449; M. N. Haskan, Eyüp Sultan Tarihi, s. 293; Resmî Ahmed Efendi, Halifetü’r-Rüesa Zeyli, Sicill-i Osmânî, 3/391 Abdullah Birri Efendi) 835 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1238’de vefat eden Kethüday› Sadr-› Âli Abdullah Birrî Efendi’nin damad› Mehmed Sad›k Efendi’nin kafesî destarl› flâhidesi. 1204 (1789). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Sadr-› esbak Yusuf Pafla’n›n Kethüdas› el-hac Mustafa Efendi’nin efli Zeliha Kad›n. (Sicill-i Osmânî, 4/667 Koca Yusuf Pafla) 1230 Zilhicce 3 (Kas›m 1815). Dergâh-› âlî Yeniçeri Efendisi Mehmed Sad›k Efendi’nin k›z› ve Hâcegândan Mehmed Rag›b Efendi’nin efli fierife Fatma Han›m. 1277 tarihinde vefat eden ‹brahim Ethem Efendi’nin aile sofas›. 1232 (1816). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Tayfun Efendi’nin k›z› Adile Han›m. 1260 (1844). Humbarahane-i Âmire Naz›r› Mehmed Sad›k Efendi’nin efli Zeyneb Kad›n. 1317 fiaban (Aral›k 1899). Tabib-i hazik ‹brahim Halil Bey ‹brahim Edhem Efendi Sofas›: Etraf› demir parmakl›k ile çevrilmifl olup cadde üzerindedir. 1277 Receb 18 (30 Ocak 1861). Eâz›m-› ricâli Devlet-i Aliyye’den olup uzun müddet Kethüda Bey Kâtibi ve iki def’a ‹htisab Nezareti ve Surre-i Hümâyun Emaneti ve Maliye Meclisi azal›¤› memuriyetlerinde bulunup vaki olan istifas› üzere esna-y› infisalinde vefat eden ‹brahim Edhem Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/163) 1316 (1898). ‹brahim Edhem Efendi’nin k›z› ve Divan-› Muhasebet azas› Mehmed Tahir Efendi’nin efli Emine Zekiye Han›m. 1322 (1904). Divan-› Muhasebat azas› Mehmed Tahir Efendi’nin k›z› ve Rüsumat hulefas›ndan Mahmud Naci Bey’in annesi fierife Ayfle Han›m. 836 Üsküdar Mezarl›klar› 1327 (1909). Rüsumat Hulefas›ndan Mahmud Naci Bey. 1330 (1911). Karantina S›hhiyesi azas› Nuri Pafla’n›n k›z› Fatma Münire Han›m. Bu sofan›n arkas›nda bir sütun flâhide üzerindeki kitâbeler flunlard›r: 1050 (1640). Hac› Mustafa’n›n kar›ndafl› o¤lu Hac› Yusuf. 1096 (1684). Fat›ma Hatun. 1101 (1689). Ümmühan Hatun. Hüseyin A¤a Pafla Sofas›: 1334 Mart 31 (1917). 7. Ordu 2. Kolordu 26. f›rka kumandan› iken Harbi Umumî’de Filistin Cephesi’nde flehiden vefat eden Piyade kaimmakam› Kemal Pafla’n›n damad› Nuri Paflazâde Saib Bey. 1337 R.âhir 29 (fiubat 1919). Mülga 5. Orduyu Hümâyun’u Haleb nizamiye 3. f›rka kumandanl›¤›ndan emekli Ahmed Kemal Pafla. Hanya Fatihi Yusuf Pafla Lâhdi Yan›: ‹brahim Ethem Efendi’nin flâhidesi. Lâhdi da¤›lm›fl haldedir. 1164 (1750). Veznedar Mehmet A¤a’n›n zevcesi Hüsniye Hatun. 1141 (1728). Mihrapl› flâhide. Veznedarbafl› Ahmet A¤a’n›n hemfliresi Aifle Hatun. Veznedar ailesine ait flâhideler. 837 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1239 Cemaziyelâhir 13 (fiubat 1824). Çal âyân› el-hac Mehmed Emin Efendi’nin k›z› Çall› Tahir A¤a’n›n efli Esma Han›m. 1284 gurre-i Rebiyülevvel. (Temmuz 1867). Erkân-› harp livas› saâdetlu Ömer Naili Pafla’n›n efli ve esirci Kara Hasan A¤a’n›n k›z› nevcivan iken vefat eden Fat›matü’z-Zehra Han›m. 1330 (1912). Cadde üzeri olup etraf› demir parmakl›kl›d›r. fiâhidesi f›rça-palet kabartmal›d›r. “Kitâbet-i resm ve musiki fenlerinde sahib-i kemal iken 19 yafl›nda vefat eden ‹nas-› ‹dadiye ve ‹nas-› Numune-i Rüfldiye muallimesi Kadri Bey’in k›z› Müfide Han›m. ‹lk kad›n ressam›m›z idi. Mezarl›k duvar›nda: “Osmanl› Ressamlar Cemiyeti Azas›” diye yaz›lm›flt›r. Ressam Pertev Boyar Bey, Türk Ressamlar› adl› eserinde diyor ki: Ressam ve musikiflinas Müfide Han›m’›n flâhidesi. Müfide Han›m’›n ‘Osmanl› Ressamlar Cemiyeti’ azas› oldu¤unu belirten kitabesi. Mezarl›k duvar›na konmufltur. 838 1215 (1800). Büyük molla sar›kl›. Mevali-i azamdan muvakkit-i fudalâ-y› dehrden faziletlu Üsküdar kazas› ‹skilibî Ahmed Safiyüddin Efendi. 1172 (1758). Sab›k fiam ve Halep kap›kethüdas› Mustafa A¤a. 1296 (1878). M›s›r Çarfl›s› tüccarlar›ndan Salih Efendi. Karun kadar zengindi. Bayan Müfide Kadri, Çaml›cal›d›r. Babas› Kadri Bey olup on yafl›nda iken resme merak etmifltir. Meflhur Ressam Osman Hamdi Bey’den ders alm›flt›r. Bu çok hassas bayan, resim yapmad›¤› zaman müzik ile meflgul olurdu. Ud, keman ve mükemmel piyano çalard›. 1909’da Beyo¤lu’nda “Soçiyata Operaya” Cemiyeti salonunda tertip olunan beflinci sergide üç ya¤l› boya ve bir pastel levha teflhir etmifltir. Müfide Han›m, Dersaadet ‹nas ‹dadisi resim ve musiki muallimi iken hastalanm›fl ve 1912’de pek genç oldu¤u halde vefat etmifltir. Müfide “Ravza-i Mutahhara” isimli bir tablosunu Saray’a hediye etmifltir. Di¤er bir tablosu Münih’te bir sergide teflhir edilmifl ve bir adet madalya alm›flt›r. Ayr›ca Rauf Yekta Bey (1871-1935) merhumun o¤lunun bir portresini yapm›fl ve vefat›ndan iki sene evvel Rauf Yekta Bey’e vermifltir. Vefat›ndan sonra bütün eserleri (40 kadar) babas› taraf›ndan 1328 (1913)’te Sultanahmet Bahçesi’nde evvelce mevcut olan Belediye’ye ait binada sergi halinde Üsküdar Mezarl›klar› teflhir edilmifl ve derhal pek ço¤u sat›lm›flt›r. Halide Edip Ad›var da O’nun Niflantafl›’nda do¤du¤unu ve annesini çok küçük yaflta kaybetti¤i için halas› taraf›ndan büyütüldü¤ünü yaz›yor. Halide Edip “Son Eseri” adl› kitab›n› ona ithaf etmifltir. Kendisinin çok sevdi¤i bir arkadafl› idi. Kadri Bey’in kona¤› ‹stanbul’da Divanyolu’nda Cevri Kalfa Mektebi’nin bitifli¤inde idi. Bugün yerinde meflhur Sultanahmet Köftecisi vard›r. fiehremaneti mümeyyizlerinden olan Kadri Bey, burada kârgir ve alaf›ranga bir konak yapt›rm›flt›. Kadri Beyin ayn› zamanda, Altunizâde ‹smail Pafla’n›n vekil-i umumîsi oldu¤u söylenir. Kibarl›¤› ve nezaketi ile tam bir ‹stanbul Efendisi idi. (Süheyl Ünver, Kahvehanelerimiz ve Eflyas›, s. 32; P. Boyar, Türk Ressamlar›, s. 217; Malik Aksel, Sanat ve Folklör, 277-297) ‹smail Dümbüllü Sofas›: 1950 Arayol üzeri, demir parmakl›k çevrili. Tahir A¤a Dergâh-› flerifi fleyhi Behcet Efendi’nin o¤lu Feyzullah Efendi. Do¤. 1306 (1888). Arayolun Sa¤ Köflesi: 1045 (1635). Ümmühan Kad›n. 1184 (1770). Kafesî destarl›. Ayasofya-i Kebir kâtibi ‹brahim Efendi. 1186 (1772). Saliha Sultan’›n baltac›s› Haf›z Salih Efendi. 1213 Safer 7 (Temmuz 1798). Silâhdar Emin Pafla kethüdas› el-hac Hüseyin Efendi’nin efli Emine Han›m. (Sicill-i Osmânî, 1/413 Emin Pafla) 1213 Rebiyülâhir 2 (Eylül 1798). Valide Sultan cariyesi Peyker Kalfa. 1216 (1801). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’dan Silâhdar Emin Pafla kethüdas› Meflhur tulûat sanatkâr› Üsküdarl› ‹smail Hakk› Dümbüllü’nün flâhidesi. 1973 Kas›m 5. ‹smail Hakk› Dümbüllü. Do¤. 1899 1927 Prof. Dr. Celal Muhtar Özden. Do¤. 1865. Tarih k›sm› k›r›k, fesli. Tophane-i Âmire Harbiye Dairesi azas› olup Mekke-i Mükerreme’de vefat eden Mirliva ‹smail Esad Pafla. 1322 (1904). Nafia Muhasebecisi ve Ömer Avni Efendi’nin o¤lu Mehmed Mahir Bey. 1287 (1870). A¤nam ruznamecisi Ömer Avni Efendi. 1293 Receb 28 (A¤ustos 1876). Tarikat-i aliyye muhibban›ndan Maliye hazine hulefas›ndan Baba Efendi diye an›lan Ahmed Agâh Efendi. Efli, 1307, fierife Hadice Han›m. 1266 (1849). Çok güzel ve çok ince yaz›. Harf yüksekli¤i 6 milimetre geniflli¤i ise 3 milimetredir. ‹stanbul mezarl›klar›nda bir efli yoktur. K›rk›k el-hac Ali. 839 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar el-hac Hüseyin Efendi’nin o¤lu Mustafa Efendi. Edhem Bey’in efli ve R›za Bey’in kay›n validesi Ayfle Nazîre Han›m. 1236 R. âhir (Ocak 1821). Fesli. Babü’s-saâdetü’l-aliyye a¤as› Mustafa A¤a. (Sicill-i Osmânî, 4/466). Kabri, Hüseyin A¤a Pafla lâhdi önündedir. 1933. 11. 5. Üsküdar Mevlevîhanesi Dede fleyhi Ahmet Arif. 1237 Muharrem 21 (Ekim 1821). Arayol üzeri. Enderun-› Hümâyun Hane-i Seferli A¤alar›’ndan Babü’s-saâde A¤as› yedekcisi olup genç yafl›nda vefat eden Eyyüb A¤azâde Hasan Hüseyin A¤a. 1976 Necmeddin Okyay. Do¤umu 1883. Mürekkepçilik, âhârc›l›k, okçuluk, gülcülük, eski tarz mücellitlik ve hattatl›k ustas›, hezarfen. Kabri takriben D Bölümü’nün ortas›ndad›r. (U. Derman, Türk Sanat›nda Ebru) Tarih k›s›mlar› gömülü olanlar: 1260 (1844). Sadr-› esbak Hüsrev Pafla’n›n bendesi Mustafa Reflid Efendi’nin efli Fatma Han›m. 1293 (1876). Mekteb-i T›bbiye-i fiâhâne Bafl Kâtibi Mehmed Muhtar Efendi’nin efli Emine Han›m. Büyük kafesî destarl›, Silâhdar Emin Pafla kethüdas› Hüseyin Efendi ve k›z›. Haremeynü’fl-flerifeyn evkaf-› celilesi müdürü el-hac Mehmed Arif Efendi. Fethi Ahmet Pafla Ailesi Hazîresi: 1304 (1886). Hasan Tahsin Pafla’n›n torunu Ahmet Âgâh Efendi’nin o¤lu Hazine-i maliye Masarifat ‹daresi Umumiyesi Hâcet Bey’in efli Hatice Fethiye Han›m. 1308 (1890). Mekteb-i T›bbiye-i fiâhâne Bafl Kâtibi Cemiyet-i T›bbiye-i Osmaniye azas› Mehmed Muhtar Efendi. 1311 (1893). Meclis-i vâlâ mazbata odas› hulefâs›ndan ‹smail ‹lhami Efendi. 1311 (1893). Hazîre-i Enderun-› Hümâyun baflkâtibi ‹brahim Edhem Bey’in k›z› ve hazine-i müflarünileyhin ser gulam› R›za Bey’in efli fierife Emine Han›m. 1317 (1899). Edhem Beyin torunu ve Mir-i müflarünileyhin damad› haftani-i hazine-i Hümâyun R›za Bey’in k›z› fierife Ayfle Nedime Han›m. 1318 Zilhicce 18 (Nisan 1901). Kayseri Redif Livas› Hac› Ali Beyzâde Mehmed Zeki Pafla. 1322 (1904). fiehzadebafl› Camii müezzini ve Gazi ‹brahim Pafla türbedar› Sinoblu Ali Galib Efendi. 1322 (1904). Rical-i Devlet-i Aliyye’den Hazine-i Enderun-› Hümâyun Kethüdas› 840 Duvardibi mevkiinde, Nuhkuyusu Caddesi’nin sol köflesine yak›n bir yerde ve Ayfle Hatun Çeflmesi’nin yan›nda olup set üzerindedir. Etraf› demir parmakl›k ile çevrilmifltir. Burada gömülü olanlar flunlard›r: 1178 (1764). ‹zdin Voyvodas› kap› çukadar› Uzun Mehmed A¤a’n›n kay›n validesi Esma Hatun. 1181 fiaban 15 (Aral›k 1767). Saray-› Cedid A¤as› Tosyavî Mehmed A¤a. 1186 Cemaziyelevvel 14 (A¤ustos 1772). Enderun-› Galata’da iken vefat eden Rodosî Mehmed A¤a. Fethi Pafla’n›n büyük babas›.Ender tu¤ral›d›r. 1206 (1791). Rodosî Ahmed A¤a’n›n k›z› Emine Han›m. 1209 Recep 3 (24 Ocak 1795). Rodosî Mehmed A¤a’n›n annesi Rodosî Ayfle Hatun bint-i Hasan A¤a. Yandaki çeflme ve namazgâh›n sahibesidir. 1209 (1794). Rodosîzâde ‹pflir Hüseyin Bey. 1210 Recep 17 (27 Ocak 1796). Mehmed Halid Efendi. Üsküdar Mezarl›klar› 1214 Zilhicce 7 (May›s 1800). Hüseyin A¤a’n›n efli Hadice Han›m. 1215 (1800). Rodosî Hac› Ahmed A¤a. Yaln›z fesli bafl flâhidesi mevcuttur. Kitâbesi fludur: 1223 Safer 23 (Nisan 1808). Rodosî Ahmed A¤a’n›n kad›nlar›ndan ‹zzeti Zeliha Kad›n. 1227 (1812). Rodosî el-hac Ahmed A¤a’n›n genç yafl›nda vefat eden o¤lu Hasan Bey. Yine bir zat-› pak mesken-i zebani / Ecel azm itdürüb me’vaya an› / Ayâl-› evlâdlara hasret itdi nihânî / ‹düb tevhid ile izfaf flehid / Rodosî Hac› Ahmed A¤a’n›n rûh-› revan› / Olub çün “zaikatü’lmevt”e mazhar / Ki Cennet’dir flimdi an›n mekân› / Oku bir Fatiha ihlas ile gel / Cinanda Kevsere kand›rsun an› / Ruhuna Fatiha -1215. 1235 Rebiyülâhir 15 (Ocak 1820). El-hac Ahmed A¤a’n›n bafl efli Hadice Nimetullah Hatun. Sicill-i Osmânî, 1 / 276’da flu bilgi vard›r: Pederi Rodosî Mehmed A¤a’d›r. Enderun-› Hümâyun’a girmifl rikâbdar-› flehriyârî olmufltur. 1204 Muharreminin sekizinde (30 Eylül 1789) emekli edildi. Sonra Hicâz Haftan A¤as› oldu. 1215’de döndü ve vefat etti. Fethi Pafla’n›n babas›d›r. 1254 (1838). Rodosî Haf›z el-hac Ahmed A¤a’n›n k›z› Ayfle Han›m. Bu tafl sonradan dikilmifl olmal›d›r. Fes’in 1247 (1832) tarihinde ‹stanbul ve di¤er flehirlerde bir fermanla giyildi¤i düflünülürse bunun do¤rulu¤u anlafl›l›r. 1253 (1837). Rodosî el-hac Ahmed A¤a’n›n kerîmezâdesi 15 yafl›nda vefat eden Hüseyin Hüsnü Bey. 1267 (1850). Lâhit. Tophane-i âmire müfliri Fethi Pafla’n›n o¤lu Mühendishane-i Berri-yi fiahane Mirlivalar›ndan Mehmed Besim Pafla. (Sicill-i Osmânî, 2/18) 1271 fievval 15 (Temmuz 1855). Lâhit. Tophane-i Âmire Müfliri devletlu atufetlu Fethi Pafla’n›n annesi Rodosî el-hac Haf›z Ahmed A¤a’n›n halilesi Saliha Kad›n. Tophane Müfliri Ahmet Fethi Pafla Sofas›. 841 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1285 (1868). Ahmed Fethi Pafla hafidi Tersane-i Âmire mirlivas› Said Pafla’n›n o¤lu Ahmed Rauf Bey. D. 1282. 1288 (1871). Fethi Pafla’n›n torunu Mustafa Bayezid Bey. 1289 Receb 27 (Eylül 1872). Fethi Pafla’n›n biraderi Mehmed fiadi Bey. Kitâbesi M›srîzâde imzal›d›r. 1289 (1872). Lâhit ve çok k›sa kitâbe. Misli Cihan Han›m. 1298 fiaban 7 (Temmuz 1881). Tophane-i Âmire müfliri Fethi Ahmed Pafla Hazretlerinin haremi ve Damad-› flehriyarî Celalüddin Pafla Hazretlerinin annesi Ayfle fiemsinur Han›m. Celalüddin Pafla, Cemile Sultan’›n eflidir. 1885 May›s›nda, Sultan Aziz’in öldürülmesine yard›m etti¤i gerekçesiyle Taif Kalesi’nde bo¤ularak öldürüldü. 1299 (1881). Damad-› flehriyarî Devletlu Mahmud Celalüddin Pafla’n›n torunu Nurullah Bey. 1327 (1909). Fethi Pafla’n›n k›z› ve Said Pafla’n›n efli Emine Güzide Han›m. Do¤umu 1265 (1848). Said Pafla, de¤erli bir vezirimiz olup 1313 fiaban›nda (Ocak 1896) vefat etti. Kabri, kay›n pederinin yak›n›nda, Sultan II. Mahmut Türbesi hazîresindedir. (Sicill-i Osmânî, 4/858-59) 1939 Kanunisâni, Müflir Fethi Ahmed Pafla’n›n torunu Müflir Said Pafla’n›n k›z› ve Hüseyin Remzi Pafla’n›n efli Ayfle Mediha Han›m. Fethi Ahmet Pafla Ailesine Mensup Olup da Hazîre D›fl›nda Gömülü Olanlar: 1279 (1862). Etraf› demir parmakl›kl› lâhit. Çeflmenin hemen arkas›ndad›r. ‹smetlu Cemile Sultan Hazretlerinin mahdum-› âlîleri Mehmed Besim Beyefendi. Cemile Sultan, Muhmud Celalüddin Pafla ile 1858’de evlendirilmifltir. 1283 (1866). Tophane-i Âmire Müfliri Fethi Pafla’n›n cariyelerinden Cinan Kalfa. 1291 (1874). Vükela-y› Saltanat-› Seniyye’den Fethi Pafla’n›n mirahuru el-hac Osman A¤a. 1299 Rebiyülevvel 14 (fiubat 1882). Damad-› hazreti flehriyarî devletlu atufetlu Mahmud Celalüddin Pafla Hazretlerinin cariyelerinden Lalifer Kalfa. 1301 (1883). Devletlu ismetlu Cemile Sultan Hazretlerinin daire-i devletlerinden Mehpare Han›m. Duvardibi’nde Ayfle Kad›n Çeflmesi arkas›ndaki namazgâhta Cemile Sultan’›n o¤lu Besim Beyefendi’nin flâhidesi. 842 Fethi Pafla’n›n Kuzguncuk’taki muhteflem yal›s›nda vefat eden ve onun varislerinden olan fievket Mocan’›n kabri de buradad›r. Vefat tarihi yaz›lmam›flt›r. Rodosî Ahmed A¤a, Karacaahmet Camiinin Üsküdar Mezarl›klar› ikinci bânisidir. 8. Ada - E Bölümü: Tunusba¤›’ndan Çiçekçi’ye giderken, sa¤ taraftaki metruk mezarl›k, 1972 tarihinde aç›lan bir ara yol ile ikiye ayr›lm›flt›r. 1086 (1675). Lâhit. flâhidesi mihrapl›d›r. Kitâbe siliktir: ......... zümresinde, kethüday› Sadr-› Halil’in Süleyman A¤a. 1099 (1687). Caddeden içeride ve arka duvara yak›n bir yerdedir. Sadr›azam Siyavufl Pafla. Kitâbesi fludur: Sadr-› a’zam o fleca’at eser rûz-› gaza Merd-i meydân-› flehâdetini taleb-pervâ Gülzâr eylerdi dest-i..... giryân olarak Düflmen-i dinle çokdan mehleke buldu rehâ Akibet an› itdiler flehid erbâb-› fesâd Sadr-› Firdevs ide makâm›n Cennet’de Mevlâ Nâm›n› halk-› cihân rahmetle yad eyler Zulmü hayf eylediler an› iflra ama Yazd› flân›nda an›n kilk-i k›ssa bir tarih Ehl-i bezm-i flehid Hac› Siyavufl Pafla 1099 (Ayvansarayî, Mecmua-y› Tevarih, Haz. F. Derin-V. Çabuk, s. 410; Ayvansarayî, Vefeyât, s. 49-50; Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/68, 229; Sicill-i Osmânî, 3/117) Sadrazam Siyavufl Pafla’n›n 1099 (1687) tarihli flâhidesi. 1171 (1757). Seyyid Haseki Halil A¤a. 1100 R. evvel (1688). K›r›k, rakam yanl›fl olabilir. Emir-i muhterem Yusuf Bey ibn-i Mustafa Pafla. 1173 (1759). fiehid Ali Pafla’n›n ye¤eni zuamadan Mehmed Beyefendi’nin efli fiehide Hadice Han›m. 1113 (1701). El-hac Mehmed A¤a. 1175 (1761). fiehid Ali Pafla’n›n biraderzâdesi Hassan Bey. 1117 (1705). Dört köfle kefeki tafl. Bostanc›bafl› Mustafa A¤a. 1128 R. evvel 9 (Mart 1716). Sarayl› Ayfle Hatun. 1159 (1746). Karahisar-› fiarkî müftüsü Mustafa Efendi el-maruf. 1169 Receb 7 (Nisan 1756). Hâlâ Rodos mutasarr›f› Kapudan Süleyman Paflazâde Mustafa Pafla’n›n k›z› ve Arabzâde Ata Efendi’nin efli Fatma Han›m. Kabri lâhit fleklindedir. (Sicill-i Osmânî, 4/430 Mustafa Pafla) 1177 Rebiyülâhir 27 (Kas›m 1763). Kallâvîli. Sab›ka Serbostaniyan-› Hassa’dan olan dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan Hüseyin A¤a. K›z›, 1216 fievval (fiubat 1802), Nefise Han›m. (Sicill-i Osmânî, 2/211) 1182 (1768). Sadr-› âlî odabafl›s› Mehmed A¤a kar›ndafl› Veli A¤a. 1198 fievval 21 (Eylül 1784). Hâlâ Sadr-› Rum Ahmed Ataullah Efendi Hazretlerinin torunu Hamdullah Efendi’nin efli Zeliha Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/477) 843 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1200 (1785). Dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan Hüseyin A¤azâde Haseki Mehmed Emin A¤a. 1190 (1776). Dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan Sirozî Hüseyin A¤a’n›n efli Nefise Han›m. 1203 (1788). Zaim Hüseyin A¤a’n›n o¤lu Mehmed Said A¤a. 1193 (1779). El-hac Yekta Usta. 1212 Rebiyülâhir 3 (Eylül 1797). Sadr-› rum-› esbak Arabzâde Abdurrahman Efendi’nin efli Hatem Hatun. (Sicill-i Osmânî, 3/320; Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, s. 550) 1194 Cemaziyelevvel 25 (May›s 1780). Rumeli kuzat›ndan Hac›o¤lupazarc›¤› muvakkiti el-hac Mehmed Fazlullah Efendi. 1200 (1785). Macuncu-i hazreti flehriyarî Sarayl› Hoflyar Kad›n. 1226 Ramazan 29 (Kas›m 1811). Kallâvîli. Dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan sab›ka Serbostaniyan-› Hassa el-hac ‹brahim A¤a. (Sicill-i Osmânî, 1/150) 1200 (1785). Kâtibî sikkeli. Serbostaniyan-› esbak Dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan Sirozî Hüseyin A¤azâde Haseki Mehmed Emin A¤a. 1227 Muharrem 13 (Ocak 1812). Kâtibî sikkeli. Dergâh-› âlî kap›c›lar›ndan Serbostaniyan-› Hassa el-hac Hüseyin A¤a. (Sicill-i Osmânî, 2/219) 1211 Zilkade 7 (May›s 1797). El-hac Fazlullah Efendi’nin k›z› ve Halil Efendi’nin efli Zeliha Han›m. 1227 Zilkade 19 (Kas›m 1812). Hâlâ imam-› sâni-i Sultanî Efendi’nin validesi Zeyneb Hatun. Tarih k›sm› gömülü. Merhum Kaba Halil’in ye¤eni el-hac ‹brahim Efendizâde eflraf-› kuzatdan el-hac Mehmed Arif Efendi. K›z›, 15 Rebiyülevvel 1230 (fiubat 1815), Rukiye Han›m. Kaba Halil Efendi’nin Karagümrük’te bir medresesi vard›r. Tarih k›sm› gömülü. Bezmialem Valide Sultan cariyelerinden sarayl› Fernihal Kalfa. 1234 fievval 4 (Temmuz 1819). Sab›ka Serbostaniyan-› Hassa el-hac ‹brahim A¤a’n›n damad› Haseki Mustafa A¤a. 1218 (1803). Tu¤ra kabartmal› muhteflem tafl. “Serbostaniyân-› devletin halilesi Hadice Kad›n” 1218 (1803). Serbostaniyan-› hassa ‹smail A¤a’n›n k›z› Hibetullah Han›m. 1219 (1804). El-hac Muvakkit Fazl› Efendi’nin efli Hanife Han›m. 1224 (1809). Kâtibî sikkeli. Sultan Mustafa Han validesi piflkeflcisi Bekir A¤a. 1227 (1812). Kâtibî sikkeli. Çorlulu Kara Halil Paflazâde Silâhflor-› Hazreti flehriyârî el-hac Mustafa Bey. (Sicill-i Osmânî, 2/297) 1236 (1820). Hâlâ Paflakap›s›’nda Ahmed Efendi’nin efli Haseki Halil A¤a’n›n k›z› fierife Hizmete Han›m. 1153 (1740). Hasekizâde Mehmed Emin. 844 1179 (1765). Rüstem Usta. 1240 (1824). Kâtibî sikkeli. Mustafa Efendi’nin k›z› fierife Zekiye Han›m. 1184 (1770). fieyhülislâm-› esbak Mustafa Efendi itba›ndan el-hac Yahya A¤a’n›n k›z› Ayfle Monla. 1248 Cemaziyelevvel 5 (Ekim 1832). fiakir Bey’in süt validesi Hadice Kad›n. fiakir Bey’in Do¤anc›lar’da bir çeflmesi vard›r. 1185 (1771). “Halil Pafla-y› zi-flân ü keremin duhter-› pâki Mahdume Han›m” (Sicill-i Osmânî, 2/297) 1212 (1797). Sab›ka Bostanc›bafl›zâde Bostanc› el-hac ‹brahim A¤a’n›n k›z› Nefise Han›m. (Sicill-i Osmânî, 1/135) Üsküdar Mezarl›klar› 8. Ada - F Bölümü: zâde, Osman Efendi’nin annesi Rukiyye Kad›n. Abdullah Efendi Aile Sofas›: Sofa, T›bbiye Caddesi üzerinde, 8. Ada’n›n karfl›s›ndaki metruk mezarl›ktad›r. Sol taraf›nda, benzin istasyonu, kahve ve Ayfle Hatun Namazgâh›, sa¤ taraf›nda ise Sadrazam Siyavufl Pafla Mezarl›¤› bulunmaktad›r. T›bbiye Caddesi’ne aç›lan bir ara yol mezarl›¤› ikiye bölmüfltür. Sofa, arkadaki apartmanlar için 1973 senesi aç›lan bu ara yolun sol taraf›nda olup etraf›n› alçak, kesmetafl bir duvar çevirmifltir. Mezarl›k duvar› yap›lmadan evvel hazîreye sol taraftaki bir merdivenle ç›k›l›rd›. Bu merdiven bugün de mevcuttur. Buras›n›n Ayfle Hatun Namazgâh Sofas› oldu¤u san›lmaktad›r. 1193 (1779). fiam Kad›s› Mehmed Selâm Efendi’nin “Duhter-i pakizesi” el-hace fierife Selima Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/52) Selâm Efendi, fieyhülislâm Mustafa Efendi’nin damad› idi. Vefat›, 1204 (1789) tarihindedir. 1194 Muharrem 18 (25 Ocak 1780). Sab›ka Edirne kad›s› olup ‹stanbul payesi olan Mehmet Ganim Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/618) 1197 Ramazan 8 (A¤ustos 1783). Müderrisîn-i kirâmdan Mehmet Ganim Efendizâde Mehmet Sad›k Efendi. Hazîrede bulunan flâhideler flunlard›r: 1184 (1770). Rumeli sadr›ndan nakibü’l-eflraf fieyhülislâm Mustafa Efendizâde Abdullah Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/385 Abdullah Efendi Feyzullah Efendizâde) fieyhülislâm Feyzullah Efendi 1115 (1703)’te flehiden vefat etti. O¤lu, fleyhülislâm Mustafa Efendi’nin kabri, Tunusba¤›’nda ve Eski Menzilhane karfl›s›ndad›r (öl. 1158 /1745). 1185 (1771). Nakibü’l-eflraf Abdullah Efendi- 1197 Cemaziyelevvel 15 (Nisan 1783). Sab›ka Edirne kazas› ‹brahim Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/138) 1198 (1783). Sab›ka Sadr-› Rumeli Mehmet Nafi Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/537 Feyzullah Efendizâde) 1205 Cemaziyelevvel 2 (7 Ocak 1791). Âl-i feyzden (peygamber nesli) fiam Kad›s› Mehmet Selâm Efendi’nin efli fierife Hadice Han›m. Karacaahmet Mezarl›¤› 8. Ada F bölümünün görünüflü. 845 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1206 Rebiyülevvel 7 (Kas›m 1791). fieyhülislâm Mehmet Kâmil Efendi’nin o¤lu Süleymaniye müderrisi Mehmet Muhib Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/67-68 Kâmil el-hac Mehmet Efendi) 9. Ada’da fieyhülislâm Kâmil Efendi Sofas›na bak›n›z. 1209 Gurre-i Zilhicce 1 (19 Haziran 1795). ‹stanbul payeli Mehmet Halis Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/268-269) fieyhülislâm Feyzullah Efendizâde. 1211 (1796). Rumeli Kad›askeri Nakibü’l-eflraf Abdullah Efendi’nin efli Saliha Han›m. Karacaahmet Mezarl›¤› 8. Ada F Bölümü’nün krokisi. 1206 Cemaziyelevvel 12 (Ocak 1792). fiam Kad›s› M. Selâm Efendi’nin k›z› el-hac Behiye Han›m. 1206 Gurre-i Cemaziyelevvel (27 Aral›k 1791). fiam kad›s› Mehmet Selâm Efendizâde Mehmed Salim Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/52 M. Salim Efendi) 1220 gurre-i fiaban (25 Ekim 1805). fieyhülislâm Dürrizâde Mehmet Ataullah Efendi’nin o¤lu Yeniflehir Fener kazas› Mehmed Hamid Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/106) Annesi Feyzullah Efendizâdelerden Azize Han›m’d›r. 1226 fiaban 22 (Eylül 1811). Süleymaniye müderrisi, ‹stanbul Kad›s› Mehmet Ganim Efendizâde Mehmet Arif Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/618 Ganim Efendi) 1227 Cemaziyelâhir (Haziran 1812). Kudüs mollas› Hekimbafl› Arif Efendi’nin torunu Medhizâde Abdürrahim Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/722 ve 3/266 Arif Efendi) Hattat idi. 1229 Ramazan 15 (Eylül 1814). Selâm Efendi’nin k›z›, Mehmet Halis Efendi’nin efli Ziynet Han›m. 1231 Gurre-i Cemaziyelevvel (30 Mart 1816). Kazasker Osman Molla Efendi’nin kethüdas› kuzattan Ramazanzâde Mehmet Said Efendi. 1231 Rebiyülâhir 21 (21 Mart 1816). Nakibü’l-eflraf Mehmet Emin Efendi’nin efli Sarayl› Manende Han›m. 1227 (1812) tarihinde vefat eden Hekimbafl› Arif Efendi’nin torunu Medhizâde Abdürrahim Efendi’nin flâhidesi. 846 1233 Rebiyülevvel (Ocak 1818). Anadolu kazaskeri payeli nakibü’l-eflraf Abdullah Efendizâde Mehmet Emin Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/423) 1234 Cemaziyelâhir (Nisan 1819). ‹stanbul payeli, Mekke-i Mükerreme kad›s› fiey- Üsküdar Mezarl›klar› hülislâm M. Kâmil Efendi’nin damad› Esirîzâde Mehmed Ref’i Efendi. Edip ve flâir idi. (Sicill-i Osmânî, 2/412 Ref’i Efendi; Osmanl› Müellifleri, 1/308, 396 Esirî Mehmet Efendi fieyhülislâm) 1239 Zilkade 25 (Temmuz 1824). Mus›ll›-i Süleymaniye fieyhülislâm Mehmet Mollazâde es-seyyid Mehmet fierif Efendi. Büyük molla sar›kl› flâhidesindeki kitâbe fludur: Nâgihân bir derde düfldüm bulmad›m aslâ devâ Derdim efzûn oldu umdukca tabîblerden vefâ Bî-karâr itdi nihâl-i ömrümü bâd-› ecel Hayflar kim tâzelik halinde oldum mübtelâ Âl-i feyzim hem dahi ceddim Resûl-› Kibriyâ Müderris-i kirâmdan bâ-musule-i Süleymaniye fieyhülislâm-› esbak merhûm Mehmed mollâ zâde es-seyyid Mehmed fierif Efendi. Esirizâde Mehmet Refi’ Efendi’nin 234 (1819) tarihli flâhidesi. 1243 Receb 17 (fiubat 1828). fieyhülislâm-› esbak Dürrizâde Mehmet Ataullah Efendi’nin k›z› fierife Nefise Han›m. 1249 (1833). Bâ paye-i Anadolu Nakîbü’l-eflraf Emin Molla Efendi’nin efli Demhofl Kad›n. bü’l-eflraf Abdullah Efendizâde Mehmet Emin Efendi’nin annesi Mevsume Kad›n. 1252 (1836). Bâ paye-i Anadolu Nakîbü’l-eflraf Emin Molla Efendi’nin k›z› fierife Zübeyde Han›m. 1195 Ramazan 20 (9 A¤ustos 1781). Sab›ka Rumeli Kad›askeri olup nakibü’l-eflraf iken vefat eden es-seyyid Abdullah Efendizâde müderrisîn-i kiramdan esseyyid Mehmet Emin Efendi’nin k›z› fierife Libabe Han›m. * * * 1146 (1733). Siyavufl Pafla civar›. Tavus kuyruklu bafl tafl›. On m›sral› kitâbenin tarih beyti fludur: ‹ki dest açub didi Vâs›f an›n tarihin Emine Han›m ‹lâhî k›la Adn’i cây-gâh 1146 Elçi ‹brahim Pafla’n›n efli idi. Pehle tafl›n›n dört köflesine birer rozet yap›lm›flt›r. Bu flekil hiç bir kabirde yoktur. (Sicill-i Osmânî, 1/120 Elçi ‹brahim Pafla) 1184 Safer 20 (Haziran 1770). Haseki Mustafa A¤a’n›n efli Hafize Hatun. 1194 Rebiyülevvel 11 (Mart 1780). Rumeli sadaretinden mazulen vefat eden Naki- 1198 Cemaziyelevvel 11 (Nisan 1784). Güzel flâhide. Sadr-› esbak merhum Mehmet Pafla’n›n valid-i manevîsi Delailü’l-Hayrat Haf›z› el-hac Hüseyin Beyefendi. (Sicill-i Osmânî, 1/409 ve 2/216 Mehmed Emin Pafla Ya¤l›kc›zâde) 1200 Zilhicce 15 (Ekim 1786). Güzel yaz›. Kutbu’l-ârifîn-i âgâh Mehmet A¤a hülefas›ndan tir-keman (ok at›c›) Kâtibi Hasan Efendi. 1201 (1786). El-hac Hüseyin A¤a. 1203 Gurre-i Safer (Kas›m 1788). Sultan Mustafa Hazretlerinin çira¤lar›ndan Silâhflor-› fiehriyarîden Lalazâde Ahmet 847 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Beyefendi’nin efli ahlâk sahibi Fat›ma Bedricihan Kad›n. (Sicill-i Osmânî, 4/589 Lalazâde Mehmet Nuri Bey; 1/276 Ahmet R›fat Bey) 1204 Cemaziyelevvel 6 (Ocak 1790). Rikab-› Hümayun kethüdas› kaimmakam› olan ‹brahim Efendi’nin kethüdas› el-hac Ahmed A¤a’n›n namurad ve flehiden vefat eden efli Esma Hatun. 1206 (1791). Nefis tafl. Gümrük Eminizâde Said Bey’in efli Mahitab Kad›n. 1208 Receb 22 (fiubat 1794). Sahib-i sofa elhac Ahmet A¤a cariyelerinden fierefzan Kad›n. (Kal›n Ahmet A¤a için bkz. Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/205) 1209 Ramazan 27 (Nisan 1795). Yerde. Cidde valisi silâhdar-› hazreti flehriyarî ‹brahim Pafla’n›n k›z› Aifle Han›m. “‹flbu tafl bin ikiyüz dokuz senesi Ramazan-› flerifinin yi¤irmi yedinci Kadir gicesi fani alemden ayr›lan Aifle Han›m için dikildi.” (Sicill-i Osmânî, 1/137) 1206’da vefat eden Gümrük Eminizâde Said Efendi’nin efli Mahitab Kad›n’›n nadir flâhidesi. Kemankefl Hüseyin Bey’in 1212 tarihli flâhidesi. 848 1210 (1195). Hâlâ Anadolu Valisi Seyyid elhac Ebubekir Pafla’n›n cariyesi Hofleda Kad›n. (Sicill-i Osmânî, 1/183) 1210 (1795). Kafesî destarl›. Yaz›c›-i esbak Hâcegân-› Divan-› Hümayun’dan el-hac Mehmed Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/269) 1212 Cemaziyelevvel 17 (Kas›m 1797). Eski kâtibî sikkeli, ok ve yay kabartmal› flâhide. Silâhflor-i hazreti flehriyarîden Ahmet A¤azâde Kemankefl Hüseyin Bey. K›z›, 1209 (1794), Emine Han›m. 1213 Cemaziyelâhir 2 (Kas›m 1798). Hâcegân-› Divan-› Hümayun’dan Çaprasl› damad› Süleyman Efendizâde Arif Efendi’nin efli Zeliha Kad›n. Çaprasl›’n›n k›z› ve M›s›r-Kahire Valisi vezir-i mükerrem el-hac Ebubekir Pafla’n›n efli Fat›ma Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/89 Çaprast›l›) 1214 Muharrem 21 (Haziran 1799). Rikab-› Hümayun kethüdas› el-hac Ahmet A¤a’n›n kar›ndafl› Vezir A¤as› Mehmet A¤a. Üsküdar Mezarl›klar› 1214 Rebiyülâhir 27 (Eylül 1799). fieyhülislâm Dürrizâde es-seyyid Ataullah Efendi’nin efli Azize Han›m. Lâhdi da¤›lm›flt›r. (Sicill-i Osmânî, 3/476; Feyzi Kurto¤lu, Gelibolu, s. 103). 1215 (1800). Tu¤ral› nefis tafl ve hat. Kara ‹smail Paflazâde Hac› Ali Beyefendi’nin efli Afife Han›m. (Sicill-i Osmânî, 1/367 ‹smail Pafla) 1216 (1801). Rikab-› hümayun kethüda kaimmakam› ‹brahim Efendi’nin kethüdas› el-hac Ahmet Efendi’nin efli Raife Han›m. 1217 fiaban 10 (0Aral›k 1802). Hâcegân-› Divan-› Hümayun’dan Tayfur Efendi’nin efli Sinerud Kad›n. 1219 (1804). Kethüda-y› sadr-› âlî ‹brahim Nesim Efendi’nin Karakula¤› Ali A¤a’n›n efli Zekiyye Kad›n. 1220 Safer 7 (May›s 1805). Da¤›lm›fl lâhit. Esseyyid Abdullah Efendizâde kad›asker es-seyyid Osman Efendi. Nefis hat, ‹mam-› gemi Tahir Efendi imzal›d›r. Kazasker es-seyyid Osman Efendi’nin flâhidesi. 1221 Gurre-i flevval (Aral›k 1806). Kafesî destarl›. Hâcegân-› Divan-› Hümayun’dan ‹brahim Efendi. 1224 (1809). Hâcegân-› Divan-› Hümayun’dan Çeprastl› damad› Süleyman Efendi’nin k›z› ve M›s›r-Kahire Valisi Ebubekir Pafla’n›n efli Fatma Han›m. (Sicill-i Osmânî, 1/183) 1221 fievval 28 (Ocak 1807). Kethüda-y› sadr-› âlî ‹brahim Nesim Efendi’nin kethüdas› Hâcegân-› Divan-› Hümayun’dan el-hac Ahmed Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/148 ‹. Nesim Ef.) 1226 Ramazan 15 (Ekim 1811). fiam kazas› mazulü Hekimbafl› Mehmet Molla Efendi’nin k›z akrandafl› es-seyyid Mehmet Halis Molla Ela Efendi’nin efli Zübeyde Han›m. 1222 Cemaziyelevvel 15 (Temmuz 1807). Elhac Ali Beyefendizâde Silâhdar-› Hassa’dan ‹smail Beyefendi’nin efli Refia Kad›n. 1227 (1812). Kâtibî sikkeli. Galata Saray› A¤alar›’ndan fiakir A¤a. 1222 Ramazan 12 (Kas›m 1807). Süleyman Bey’in ç›raklar›ndan Teberdarlar Oca¤›’ndan ç›kma ‹brahim A¤a. 1227 Rebiyülâhir 5 (Nisan 1812). Kâtibî sikke güzel hat. K›br›sî Hac› Bekir A¤a. Ayak tafl› Sad›k imzal›. 1223 (1808). Çaprasl› damad› Süleyman Efendi’nin bafl çukedar› Bekir A¤a’n›n efli Ayfle Hatun. 1227 Gurre-i Safer (fiubat 1812). Kafesî destarl›. Sadr-› esbak Ziya Yusuf Pafla’n›n kap› kethüdas› ve Tophane Naz›r› Hâcegân-› Divan-› Hümayun’dan Mehmet Tayfur Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/261) 1224 (1809). Ahmet A¤a’n›n o¤lu olup genç iken vefat eden Ataullah Efendi. 1227 Zilhicce 10 (Aral›k 1812). Zaime ‹brahim A¤a’n›n efli el-hac Hadice Hatun. 849 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1240 Ramazan 28 (May›s 1825). Hâcegân-› Divan-› Hümayun’dan Niflanc› Mustafa fieci’ Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/468) 1241 fievval 15 (May›s 1826). Yayl›kc›lar Haffaf el-hac Ali A¤a. 1247 Safer 26 (A¤ustos 1831). Çukedar-› hazreti flehriyarî Halil A¤a’n›n efli fierife Hadice Han›m. 1330 Safer 6 (Ocak 1912). Yerdeki bir mermer levha üzerinde “fieyhülislâm-› esbak Takizâde Zekeriyya Efendi ahfad›ndan piyade miralay› Mehmet Remzi Bey” diye yaz›l›d›r. 1253 (1837). Büyük fesli. Çukedar-› hazreti flehriyarîden mahreç es-seyyid Halil A¤a. 1343 fiaban 15 (Mart 1924). ‹ki lâhit. “‹ki garip flehid kardefller” Mehmet Bey ve Esma Han›m. Diyarbekir Nakibü’l-eflraf› hace Mes’ud Beyefendi’nin k›z› ve Niyazi Bey’in efli Esma Han›m. 1243 (1827). Genç vefat eden Hac›zâde merhum Ebubekir Efendi’nin k›z› “Serv-i gülzar-› flerafet Rukiye Han›m” 9. ADA 1256 Cemaziyelâhir 6 (A¤ustos 1840). Niflanc› Mustafa fieci’ Efendi’nin efli sarayl› Hadice Kad›n. 1264 Receb 15 (Haziran 1848). Rical-i Devlet-i Aliyye’den Sergi Muhasebecisi elhac es-seyyid Dervifl Hasan Efendi. (‹mzal›d›r.) 1287 Cemaziyelevvel 3 (Temmuz 1870). Fesl›. Haydarpafla Kasr-› Hümayunu bekçisi Edhem A¤a. 1295 Ramazan (Eylül 1878). Maliye hazine-i celilesi muhasebe kalemi mümeyyizi Mehmet fiakir Bey’in efli fierife Atiyye Han›m. O¤lu Hüsnü Bey’in efli, 1279 (1862), Hurisiye Han›m. 1298 Rebiyülâhir 21 (Mart 1881). Efl-fleyh Hüsameddin Ankaravî (k.s.) Hazretlerinin sülâle-i tahiresinden Telhisi Hasan A¤azâde züemay› dergâh-› âlî’den Mehmet Emin Bey’in efli Afife ve Saliha Refia Han›m. 1310 (1892), Çukedar-› Hazreti fiehriyarî esseyyid Halil A¤a’n›n k›z› zahide ve arifeden hace Nesibe Han›m. 850 Âsitâneli Münire Han›m. Tunusba¤› Çeflmesi arkas›. 9. Ada - B’den A Noktas›na (Gündo¤umu Caddesi Boyunca): 1200 fievval 10 (A¤ustos 1786). Abdülhamid Han efendimizin Has Odabafl›s› Hattat Salih A¤a. (Sicill-i Osmânî, 3/208) Kabri lâhit fleklindedir. 1244 Muharrem 21 (A¤ustos 1828). Molla sar›kl›. Havass-› refia kad›s› (Eyüp Kad›s›) el-hac ‹brahim fiefik Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/152) 1222 (1807). Güzel yaz›. Ricâl-i Devlet-i Aliyye’den Darphane-i Âmire Naz›r› Ebubekir Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/183) 1234 Ramazan 29 (Temmuz 1819). Darphane-i Âmire Emini Ebubekir Efendi’nin hemfliresi hace Hadice Kad›n. 1178 (1764). Sikkeli. Ah›skal› Edirne kazas› el-hac Mehmed Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/248) 1237 (1821). Naz›r ‹brahim A¤a’n›n annesi Fatma Hatun. 1316 (1898). Sultan Abdülaziz Han seccadecibafl›s› Osman Efendi. 1308 fiaban 15 (Mart 1891). Kala-i Sultanî müftüsü Said Veysi Efendizâde mevâlî-i kirâmdan fazîletlu Haf›z Abdürrahim Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/335) 1324 Ramazan 20 (Kas›m 1906). Üsküdar’da ve ‹hsaniye Mahallesi’nde Kurfluncu 1249 (1833). Güzel yaz›. Darphane Naz›r› Ali Efendi. Üsküdar Mezarl›klar› 1309 C.âhir 9 (Ocak 1892). Befliktafll› ‹brahim A¤a’n›n k›z› ve 5. Ordu-yu Hümâyun reis-i erkân› Süleyman Pafla’n›n efli Fatma Ferdane Han›m. Sofa: 1907 Sadr-› esbak Hüseyin Avni Paflazâde Fuad Gelendosî. 1938 Hamdi Gelendosî. 1322 (1904). Sadr-› esbak Hüseyin Avni Pafla mensûban›ndan Mehmed Cafer Efendi’nin efli Münire Han›m. (‹nal, Son Sadrazamlar, s. 586) * * * 1253 Zilkade 25 (fiubat 1838). Üsküdar’da fiemsipafla’da Dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan ‹zzet Bey’in efli Fatma Han›m. 1185 (1771). Üsküdar A¤as› Haseki Mustafa A¤a’n›n baflçukadar› Osman A¤a. 1203 (1788). Kuzat-› kirâmdan Hasan Efendi. 1197 (1782). Haseki el-hac Mustafa A¤a’n›n ye¤eni Gülflenî Ahmed A¤a’n›n k›z› olup gençli¤inde vefat eden Mihrimah Dudu. 1162 (1748). Kandiyeli 14. Cemaatten B›çakç› Kara Ali. 1248 (1832). Üsküdar’da basmac› odas› Hamuro¤lu el-hac Hüseyin A¤a. 1162 (1748). Haseki 8. cemaatten Mustafa A¤a. 1253 (1837). Devletlu 5. Kad›n kahvecisi Rüstem A¤a. 1247 (1831). Fesli. Tebdil eskisi Mehmed A¤a. 1307 (1889). Ferikan-› kirâm saâdetlü Abdülkerim Pafla’n›n efli Hace Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/357) 1151 (1738). Hamzavî tafl. Hisarî Mehmed A¤a. 1255 (1839). Asakir-i Hassa yüzbafl›s› Ali A¤a. 1230 (1815). Kafesî destarl›. Hâcegân-› Dîvân-i Hümâyun’dan Hasan Ferdi Efendi. 1270 (1853). Cidde Valisi Mehmed Pafla’n›n efli Esma Han›m mu’tekas› (azatl› köle) Ömer A¤a’n›n efli Ayfle Kad›n. 9. Ada’da Darphane-i Âmire emini Ebubekir Efendi ve k›zkardefli Hace Hadice Kad›n. 1221 (1806). Darbhane-i âmire Naz›r› Abdülbaki Efendi’nin k›z› Hadice Han›m. 1226 Cemaziyelâhir 28 (Temmuz 1811). Ürgüblü muhaddisîn-i kiramdan Ömer Efendi. (Merâk›d, s. 50-51) 1182 (Haziran 1767). Giritli Hanyal› Çolak Baba Ali. 1270 Rebiyülevvel 2(Aral›k 1853). Bin ikiyüz 851 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 9. Ada’da fieyh Yakup Gafurî Efendi’nin flâhidesi. yirmidokuz senesi vefat eden sadr-› esbak Divitdar Mehmet Pafla’n›n torunu Numan Bey’in o¤lu Mustafa Necib Bey. (Sicill-i Osmânî, 4/274) 1237 (1821). Mudurnulu fieyh ‹smail Efendi’nin o¤lu Dervifl Salih Efendi. 1140 (1727). ‹mam-› sâni-i flehriyarî Abdullah Efendi. 1309 (1891). Maliye Nezareti kalemi müdürü el-hac Said Bey’in efli Fat›matü’z-zehrâ Han›m’›n k›z› Hanife Seniye Han›m. 1308 R. âh›r 23 (Aral›k 1890). Maliye Nezareti’nden Said Bey. (Sicill-i Osmânî, 3/49) Karacaahmet Mezarl›¤› 9. Ada’n›n vaziyet krokisi. 1267 Cemaziyelâhir 3 (Nisan 1851). Hâzâ kabri el-hac Ömer bin Abdullah Efendi el-Akflehri el-müfltehir-i hace-i hazreti flehriyarî (Sicill-i Osmânî, 3/600-601; Merâk›d, s. 50) 1327 (1909). Ricâl âleminden ve tarikat-i Nakflibendiyye’den Akflehri Abdullah Efendizâde Sultan Bayezid civar›nda Emin Bey Mahallesi imam› mevâlîden Hakk› Efendi ve efli. 1285 R. evvel 14 (Temmuz 1868). Sikkeli ve güzel yaz›. fieyhülislâm Arif Hikmet Beyefendi’nin kethüdas› mevâli-i kiramdan Erzincanî Sinanzâde el-hac Haf›z Mehmet Emin Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/435) 1211 (1796). Kafesî destarl›. Karahisarî Ahmed Paflazâde Mustafa Beyo¤lu Ömer Bey. (Sicill-i Osmânî, I/272 Ahmed Pafla). 1158 (1745). Kayserili âlemü’l-ulema efl-fleyh el-hac Ebubekir Efendi. 1233 (1817). Karahisarî Ahmed Pafla’n›n efli Heybetullah Han›m. 1163 (1750). El-hac Ebu Bekir Efendi’nin k›z› fierife Fat›ma Hatun. Büyük Sofa: Mezarl›k duvar›ndan biraz içeridedir. 1223 Zilkade 23 (fiubat 1809). Muhallefat ha- 852 Üsküdar Mezarl›klar› lifesi seyyid Mehmed Said Efendi’nin efli Zeynep Taravet Kad›n. 1221 (1806). Muhallefat halifesi Mehmed Said Efendi’nin efli Ziba Fatma Han›m. Cariyesi 1224, Hadice Kad›n. 1229 Rebiyülevvel 15 (Mart 1814). Baruthane Naz›r› Mehmed Said Efendi’nin cariyesi Emine Han›m. 1230 Rebiyülevvel 11 (fiubat 1815). Defterdar-› fl›kk-› evvel Mehmed Said Efendi’nin k›z› Cemile Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/41) 1240 Muharrem 29 (Eylül-1824). Kâtibî sikkeli. Edirne valisi Esad Pafla’n›n mühürdar› fli’r ü infla sahibi merd-i edib fiakir Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/126) 1211 (1796). Sarayl› Hadice Kad›n. 1225 (1810). Mühürdar Emin A¤a’n›n pederi utekalar›ndan Selim A¤a. * * * 1149 (17373). Hüdâyî Aziz Mahmud Efendi Âsitânesi fleyhi Yakub Gafurî Efendi. fiâhidesi üzerinde 13 dilimli Celvetî Sikkesi vard›r. Tafl›, fieyh Osman fiems Efendi aç›k türbesinin sa¤ taraf›ndad›r. 26 ad›m mesafede ve mezarl›k duvar›n›n hemen arkas›ndad›r. Kitâbesi fludur: Celvetî Mahmut Efendi’ye halife idi bu Lezzet-i dünyaya kat’a eylemezdi ârzû Giceler kaim günü savm üzre geçdi niçe y›l Hak budur kim râh-› takvada iderdi cüst ü cû Murg-› rûhu Cennet-i Firdevs içinde ola flâd Sebz-i ba¤-› gülflen-i Adn ide daim sû-be-sû Bir elif kamet gidüb fevtinde tarihin didi Kutb-u hakk Yakub Efendi bezm itdi hakka Hu sene 1149 fî Ramazan 15 1229 (1814). Baruthane Naz›r› Mehmet Said Efendi’nin cariyesi Nesibe Kad›n. 1183 Zilkade 8 (Mart - 1770). Mehterbafl› elhac Ahmed A¤a. 1206 (1791). Erzincan Müftizâde Mustafa Efendi. 9. Ada’da, Mehterbafl› el-hac Ahmet A¤a. 1203 (1788). Erzincan Müftizâde dersiâm Mehmed Sad›k Efendi. 1314 Eylül 7 (1898). Ayasofya-i kebir dersiâmlar›ndan Kastamonili Hasan fievki Efendi. 1304 Safer 10 (Kas›m-1886). Fesli ve dört dilimli taç kabartmal› flâhide, uzun yaz›s›: “Budur kabr-i flerif-i Edhem ‹brahim Pafla” diye bafllamaktad›r. Tarih beyti fludur: Konunca lâhde gülbank›n çeküb Salim didi tarih ‹lâhî iflte bu sâd›k kulun Edhem Sana geldi 10 Safer 1304 (Sicill-i Osmânî, I/316; Merâk›d, s. 50) 1304 Ramazan 10 (Haziran 1887). Yüz on yafl›nda vefat eden ‹brahim Edhem Pafla 853 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Baba’n›n o¤lu giriftzen R›za Bey. 1159 (1746). Üsküdar’da Âsitâne fleyhi esseyyid Osman Efendi’nin k›z› fierife Emine Hatun. Tarih k›sm› gömülü. fiâhidesi üzerinde 17 dilimli bir sikke vard›r. Kutbü’l-ârifîn gavsü’l-vâs›lîn efl-fleyh Selâmi Efendi’nin postniflîni olan Yakub Efendizâde fieyh Mustafa Efendi. 1240 (1824). Sultan Ahmet fieyhi el-hac Hüseyin Efendi’nin o¤lu Ahmet Efendi’nin efli Cemile Han›m. ad›m afla¤›da ve duvardan 20 ad›m içeridedir. Kitâbesi fludur: Nâflir-i ulûm u fünûn Aliyye vü aliyye te’lif Nesh-i nadire ile mütehayy›z Faz›l ulema ve fluaradan Maliye Sicill-i Ahval Kalemi Mümeyyiz-i hariri flehr el-hac Mehmed Sa’id Bey’in ruh-› fierifi çün el-Fatiha Yan›nda: Tarih k›sm› gömülü. Sultan Ahmet fieyhi Üsküdarî el-hac Hüseyin Efendi. Maliye Sicill-i Ahval Kalemi mümeyyizi Mehmed Sa’id bey’in halilesi Fat›matü’z-zehra Han›m’›n ve kerimesi Hanife Samiye Han›m’›n ruhlar› çün el-Fatiha. 1197 (1782). El-hac Mustafa A¤a. Validesinin 16 C. evvel 1316 1241 (1825). Hane-i Hassa’dan ç›kma Esad A¤a. Kerimesinin 10 R. âhir 1309 (Sicill-i Osmânî, 3/49) 1232 Cemaziyelevvel 9 (Mart 1817). Dîvân-› Hümâyun mualla erkân›ndan Haf›z ‹smail Bey. (Sicill-i Osmânî, 1/377) 1316 C. âhir 3 (Ekim 1898). Fukara-y› Kadiriyye’den Ni¤de eflraf›ndan kaimmakam Mustafa Beyzâde Bayezid Kaimmakam› Mehmed Arif Bey. 1192 gurre-i Receb (Temmuz 1778). Hâlâ Sultan Ahmed Camii ruznamecisi Mustafa Efendi’nin efli Zübeyde Han›m. 1324 Zilhicce 27 (fiubat 1907). Nefis yaz›, yer yer tahrip olmufl. Sab›ka Emir-i Mekke-i Mükerreme....... saadetlu devletlu fierif Abdülmüttalib Hazretlerinin torunu fiura-y› Devlet Tanzimat Dairesi muavinlerinden Saadetlu fierif Mes’ud Beyefendi. 1276 (1859). Sultan Mahmud Han flerbetcibafl›s› el-hac Mehmed Said Efendi. 854 Yan›nda: 1184 Cemaziyelevvel (A¤ustos 1770). Kitâbesi fludur: Geldi tabîb kaza-i Hikme-i kanun ile Verdi ecel flerbetin kâse-i hûn ile Yakd› felek çarh›n› eyledi zîr-i debir Ayifle bir âh eyledi atefli ta’un ile Dervifle Hatun. 1184 Cemaziyelevvel. Tavus kuyruklu tafl›n arkas›na ayet-i kerime yaz›lm›flt›r. (fieyh Osman fiems Efendi Türbesi bahsine bak›n›z.) 1233 (1817). Ca¤alazâde Reflid Bey’in efli fierife Emine Han›m. Biraz ‹ç Tarafta Bir Sofa: 1281 (1864). Dâr-› fiûrâ ketebesi mütehayyizan›ndan Ahmed Ataullah Bey’in efli Hadice Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/481) 1227 (1812). Güzel tafl, uzun yaz›. Do¤anc›lar’da Ser silâhflor fiakir A¤a’n›n efli Ayfle Hatun. fiakir A¤a’n›n Do¤anc›lar’da bir çeflmesi vard›r. 1308 R. âhir 21 (Aral›k 1890). Mehmed Said Bey. fieyh Osman fiems aç›k türbesi sa¤›nda, mezarl›k duvar› üzerinden 70 1250 Cemaziyelevvel 11 (Eylül 1834). Üsküdar ‹htisab› memuru Mehmed Dürri Efendi’nin efli Rukiye Han›m. Üsküdar Mezarl›klar› 1272 Cemaziyelâhir 5 (flubat 1856). Dört dilim taçl›. Dökmeci el-hac Mehmed Sad›k A¤a’n›n o¤lu Hazreti Sultan Seyyid Ahmed El-Bedevî (k.s.) kudema-y› fukara-y› hulefas›ndan el-hac Hüseyin Baba. 1295 (1878). Harameyn-i flerifeyn tercüman› saâdetlu el-hac Hasan fiükrü Efendi’nin k›zkardefli Zeynep Han›m. * * * 1211 Recep (Aral›k 1796). Kafesî destarl›. Muhsinzâde Ahmed Bey’in damad› Hâcegân-› Dîvân-› Hümayun’dan Silâhdar ‹brahim A¤azâde Mehmed Said Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/35, 4/255 Muhsinzâde) tâbesi aynen fludur: Rukiyye Hatun heman gülüm handan Hünkâr Ebesi’nin k›z›d›r o can Gül cemali onun sarard› soldu Ecel yakub ana irifldi ferman Vaz’-› hamli sebeb oldu mevtine A¤lad› ana zemîn-i âsmân Gitdi hasret ehline, kader iflte Yi¤irmidokuz yafl›nda verdi can Ola ruhuna rahmet hem Fatiha Makam-› Cennet ola kendi fladman 1149 1259 (1843). Gazi Sultan Mahmud Han Kad›nlar›ndan el-hace Baflkad›n Hazretle- Karacaahmet Camii (Fethi Ahmet Pafla Camii). Arkas›ndaki yol sonradan mezarl›¤a kat›lm›flt›r. 1124 (1712) Muhteflem kallavîli dört köfle eflsiz tafl. Ser Sekban ‹smail A¤a. (Merâk›d, s. 112; Sicill-i Osmânî, 1/359) 1301 (1883) Kaimmakam ‹brahim Bey. 1331 Safer 1 (Ocak 1913). Demir parmakl›kl›. Balkan muharebesinde Edirne müdafilerinden topçu kumandan› R›fat Pafla’n›n efli Eflref Han›m. 1198 fievval 4 (A¤ustos 1784). Büyük sar›k, güzel hat. Eflrâf-› kuzat-› kirâm fuzala-y› fiham Ser Levha-i Yemin-î Anadolu esseyyid Hasan Efendi. (Sicill-i Osmânî, 2/157) 1304 C. âhir 14 (Mart 1887). Tophane-i Âmire Meclisi Harbiye Dairesi azas›ndan kaimmakam Mehmed Emin Bey. 1324 Zilhicce (Ocak 1907). Kaimmakam Emin Bey’in k›z› ve kaimmakam Hasan Tahsin Bey’in efli Fatma Han›m. 1305 Ramazan (May›s 1888). Serdar-› Ekrem Abdülkerim Nadir Pafla’n›n damad› Seraskeri Topcu Dairesi’nden fievket Bey. 1127 (1715). Hâzâ kabri Abdurrahman Pafla’n›n ser-i maktuudur. (Sicill-i Osmânî, 3/318) Sufi Abdurrahman Pafla. Bahir Mustafa Pafla’n›n babas›d›r. 1149 (1736). Tavuskuflu kuyruklu güzel tafl; aln› rumîli, iki yan› ise kum saatlidir. Ki855 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar rinin kahvecibafl›s› Hüseyin A¤a. (Ç. Uluçay, Padiflahlar›n Kad›nlar›, s. 123) 1182 (1768). Gümrük Emini ‹shak A¤a’n›n efli fiekban Kad›n. 1273 (1856). Ayasofya fieyhi Yusuf Efendi Hazretlerinin k›z› Zeyneb Han›m. (Sicilli Osmânî, 4/674) 1239 (1823). Hâlâ Serbostaniyan-› Hassa Osman A¤a Hazretlerinin pederi Arakiyeci Ye¤en Halilzâde Ahmed A¤a. (Sicill-i Osmânî, 3/443) 1250 Rebiyülevvel 15 (Temmuz 1834). Kara Feyzizâde Dergâh-› âlî Kap›c›bafl›lar›ndan Ali Beyefendi. Tarih k›sm› gömülü. Uzema-y› meflayih Bosnevî el-hac Mehmed Tevfik Efendi Hazretlerinin müridan›ndan kuruyemiflçi Mustafa A¤azâde Ali Efendi. Nalçac› Halil Efendi Tekkesi bahsine bak›n›z. 1265 (1848). Asakir-i Hassa-i fiehinflahi piyade 1. alay› hocas› Süleyman Efendi. 1314 (1896). Viran k›rm›z› türbenin içinde. Üsküdar’da Karakad› Mektebi Hocas› Hac› Süleyman Efendi’nin annesi Zeyneb Hatun. 1207 (1792). Kafesî destarl›. Rikâb-› Hümâyun kethüdas› Ali Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/550) 1227 fiaban 20 (A¤ustos 1812). Gedikpafla’da Akarçeflme kurbinde Taflmektep hocas› Ali Efendi’nin efli fierife Nefise Han›m. 1270 (1853). Onüç dilim sikkeli. fieyh Aziz Mahmud Hüdâyî Dergâh-› fierifi’nde imaret hizmetinde bulunan Bekmezci Latif A¤a’n›n o¤lu Dervifl Raif Efendi. Sofa: 1313 (1895). Piyade dairesinde 3. flube mümeyyizi el-hac Ahmet Galip Efendi’nin efli Aliyye Han›m. 1309, K›z› Emine Han›m. Di¤er k›z›, 1307, Hafize Han›m. 1309 (1891). ‹nce Alemdarzâde Ahmed Cemil Bey’in k›z› ve Bab-› Vâlâ-y› Seraskeri-i Hassa Erkân-› Harp Dairesi’nin nüfus kalemi halifesinden Haf›z ‹brahim Efendi’nin efli Ayfle Adile Han›m. 1307 (1889). Tophane-i Âmire miralay› Mehmed Daver Bey. K›z› ve Zeytinburnu Hastahanesi operatörü tabib Fethi Bey’in efli olup 1322 (1904)’te vefat eden Fatma Han›m. * 1196 Ramazan 16 (25 A¤ustos 1782). Tophanelizâde fleyh el-hac Mehmed Efendi. 1176 Cemaziyelâhir. 8 (Aral›k 1762). Tophanelizâde el-hac Mustafa Efendi. 1156 Ramazan (Ekim 1743). Mukabele-i süvari Baflhalifesi Tophanelizâde Mahmud Efendi.(Sicill-i Osmânî, 4/325) K›s›kl› yolu üzerindeki bir semte hâlâ Tophanelio¤lu denir. Burada bir çeflmesi, Bülbülderesi semtinde de kona¤› vard›. Üzerinde bulundu¤u sokak Tophanelio¤lu Sokak ad›n› tafl›maktad›r. 1165 (1751). Dervifl Ahmed Dede. (Merâk›d, s. 58) 1294 (1877). Filibe Naz›r› Hüseyin A¤a’n›n k›z›, Refik Bey’in efli Hadice Hesna Han›m. 856 * * 1305 (1887). Ferikan-› kirâmdan saâdetlu Ahmed H›fz› Pafla’n›n k›z› ve Alay Kâtibi Tevfik Efendi’nin efli S›d›ka Han›m. Tarih k›sm› gömülü. Kafesî destarl›. Dergâh-› âlî Yeniçerileri kap› halifesi Mir Ömer Efendi. 1297 (1879). Kassam ve Tophane Müftüsü fiükrü Efendi. 1170 Muharrem 12 (Ekim 1756). Lâhdi kafesî destarl›d›r. Defterdar-› fi›kk-› evvel esseyyid Mehmed Memifl Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/512). 1270 gurrei Cemaziyelevvel (fiubat 1854). Devletlu Ahmet Fethi Pafla Hazretlerinin Kapuçukedar› Osman A¤a. Üsküdar Mezarl›klar› A noktas›ndan E Noktas›na Do¤ru Duvar Boyu: 1108 (1696). Bezeztânî el-hac Mehmed A¤a. mud Bey. (Sicill-i Osmânî, 4/335-349; Merâk›d, s. 71) Otuz seneden fazla inziva hayat› yaflam›fl ve 56 yafl›nda vefat etmifltir. Bir flâhide. Aynen; “Merhum Çak›rc›bafl› Seyfi Mustafa A¤a 69” diye yaz›l›d›r. 1297 (1879). Defter-i Hakanî senedat müdürü Mehmet Ali Efendi. 1157 (1744). Kad›asker Feyzullah Efendi’nin k›z› Akile Han›m. (Sicill-i Osmânî, 4/35 Feyzullah Efendi) 1300 fievval 15 (19 A¤ustos 1883). Tunusba¤› Caddesi üzerinde sütun flâhide. Uzun kitâbesi: 1175 gurre-i Cemaziyelevvel (Kas›m 1761). fiaml› el-hac Mehmed Efendi Vah Hazinedar Ahmed A¤a’n›n vah zevcesi Ni’met-i dünya ile bulmufl iken hâl-i refâh› 1177 gurre-i Cemaziyelevvel (Kas›m 1763). ‹skilibî müfessirîn-i izam Abdurrahman Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/322; Merâk›d, s. 72) 1182 Muharrem (May›s 1768). fieyhülislâm ‹shak Efendi’nin k›z› fierife Emetullah Han›m. (Sicill-i Osmânî, 1/326) 1184 (1770). Sufi Halil Efendi. 1236 (1820). M›s›r Çarfl›l› kap›kethüdas› elhac Halil A¤a. 1281 (1864). Tepedelenli Ali Pafla’n›n o¤lu Mir-i mirandan Muhtar Paflazâde Mah- diye bafllamakta ve; Fevti tarihin ç›kub bir hatif-i agehi didi Saliha Han›m ide dar’ün-nâimi câygâh diye son bulmaktad›r. 1311 (1893). Etraf› parmakl›k çevrili. Vükelay› saltanat-› seniyyeden Ahmed Zühdü Pafla’n›n annesi fierife Emine Han›m. Pafla’n›n K›z›ltoprak’ta camii vard›r. 1321 (1903). Mütercim Mehmed Pafla’n›n kalfalar›ndan Mehmed Efendi’nin efli Raife Han›m. K›rm›z› Türbe’nin bugünkü durumu. Yaln›z bir duvar› kalm›flt›r. 857 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1328 Zilkade (Kas›m 1910). Kad›zâde aziz-i muhterem mevlâna efl-fleyh es-seyyid Mehmed Nuri Behcetî en-Nakflibendî (k.s.) Hazretlerinin kudema-y› müntesibîn-i kirâmdan Sadr-› Esbak Merzifonî Kara Mustafa Pafla Hazretlerinin vakf› kâtibi el-hac Mehmed Galib Efendi ‹bn-i Abdülkadir Efendi. Yedekçi Sofas›: 1146 Safer 15 (Temmuz 1733). Kafesî destarl›. Bafl muhasebeci el-hac Yedekcizâde Ali Efendi. Burada Yedekçi ailesine ait alt› tafl vard›r. (Sicilli Osmânî, 3/533; 4/235 Yedekci Mehmed Pafla) 1288 (1871). Maliye hazinesinde dîvân-› muhasebât azas› el-hac Arif Efendi’nin o¤lu Masarifat Muhasebesi’nden Mehmed fievket Bey. 1216 (1801). Selânik’te ‹shak Pafla evlâd›ndan Abdurrahman A¤a’n›n k›z› Hadice Han›m. 1293 (1876). Trablus ve ‹flkodra mektubcusu Vidinli el-hac Mehmed A¤a’n›n o¤lu Ali R›za Beyin k›z› ve vali Vam›k Pa- Karacaahmet Mezarl›¤›’nda ‘At Türbesi’ denilen türbe. Türbe asl›nda Niflanc› Hamza Pafla’ya aittir. 858 fla’n›n torunu Feride Adile Han›m. 15 fiin. (Sicill-i Osmânî, 4/602) Tarih k›sm› gömülü. Kâtibî sikkeli. Gekbuzeli (Gebze) Fazlullah Pafla evkaf› mütevellisi ‹brahim Efendi. 1172 (1758). Dört dilimli sikke. Hâzâ kabri es-seyyid Mehmed Murad Dede en-Nakflibendî. 1284 (1867). Maliye Hazine-i Celilesi’nde Divan-› muhasebeden el-hac Emin Efendi. 1080 (1669). Aynen: Merhum Cündi Mehmed hafidesi k›z›-o¤lu efl-fleyh Ahmed Efendi. Sofa: 1252 fiaban 22 (Aral›k 1836). Müderrisîn-i kirâmdan fiükrüzâde Abdülvehab Efendizâdezâdesi Abdülvehab Efendi. 1253 (1837). Müderrisîn-i kiramdan fiükrüzâde Feyzullah Efendi’nin k›z› müderris Osman Efendi’nin efli fierife Abide Han›m. 1235 (1819). Müderris Osman Efendi. Üsküdar Mezarl›klar› 1202 (1787) Selânik Kad›s› fiükrüzâde Feyzullah Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/38) * * * 1258 (1842). Eflraf-› kuzat-› kiramdan Tosyevî Mehmed Reflid Efendi’nin efli Zeliha Han›m. K›z›, 1252, Fatma Han›m. 1244 (1828). Rical-i Devlet-i Aliyye’den Kesriyelizâde Nu’man Beyefendi necl-i necîbinden Hâcegân-› Divan-› Hümâyun’dan Mehmed Es’ad Beyefendi ’nin efli Münire Han›m. (Sicill-i Osmânî, 4 / 571). Tarihsiz. Ayazma Cami-i fierifi ser müezzini elhac Hüseyin Hüsnü Efendi. 1302 R. evvel 15 (Mart 1885). Bab-› Seraskeri’de harbiye kalemi ketebesi Hayreddin Pafla sülâlesinde Hac› ‹brahim Pafla bin Halil Paflazâdeler’den el-hac Mehmed Fasih Bey. Reisü’l-Hattatîn Hamdullah Efendi Hazîresi Bahsine bak›n›z. 1224 Cemaziyelevvel 21 (Temmuz 1809). Hattat Osman Efendi’nin k›z› Hadice Han›m. Tarih k›sm› gömülü. Kâtibî sikke, Hattat Mustafa Efendi. 1166 Cemaziyelevvel 4 (Mart 1753). Fahrü’lmüderrisîn-i kirâm Hattat fiakirzâde elhac Mehmed Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/240; Merâk›d, s. 73; Tuhfe, s. 360, 419) 1220 (1805). Ayasofya-i kebir Medresesi’nde kain Hattat Abdürrahim Hilmi Efendi. 1192 (1778). Nakflibendî Hattat el-hac Ahmed Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/266) 1180 fiaban 12 (Ocak 1767). Hamzavî tafl. Elhattat ve’l müderrisîn-i kirâm ve ser et›bba-y› Saray-› Galata el-hac Hasan Carullah el-maruf bi tesbihci. 1060 (1650). Kefeki tafl. Merhum Ken’an Çavufl. 1315 Ramazan (Ocak 1898). Üsküdar’da Esbpazar›’nda (Atpazar›) Suluhan odabafl›s› Kayseriye ba¤l› Talas Kazas› ahalisinden Hac› Mustafa A¤a. 1301 (1883). Kethüda Efendi Hac› Salih. 1179 (1765). Ser Kozbekçisi el-hac Ali A¤a. Tarih k›sm› gömülü. Hattat ‹brahim Efendi’nin k›z›........ Tarih k›sm› gömülü. Süvarî halifelerinden Hocapaflal› Hattat Afif ‹brahim Efendi. (Tuhfe-i Hattatîn, s. 50: öl. 1181/1767) 1184 (1770). Afif ‹brahim Efendi’nin damad› Hattat Ali Efendi’nin k›z› Emine Han›m. 1338 (1919). Ömer Pafla torunu Ali Haydar Bey. 1325 (1907). Yi¤it Ömer Paflazâde Ali R›za Bey’in efli Hadice fiirindil Han›m. Ayn› tafl, Ali Bey, 1293 (1876). 1256 (1840). Ömer Pafla’n›n annesi fierife Emine Han›m. 1258 (1842). Ömer Paflazâde Mehmed Bey’in k›z› Seyyid Ali Sultan huzurunda nasib alan ve 18 yafl›nda iken vefat eden Seyyide Emine Han›m. 1197 (1782). Tokat Voyvodas› Ali A¤a. 1301 (1884). Ulema-y› ricalden ve eflrâf-› kuzâtdan Halebli Yedisakalzâde el-hac Abdülkadir Efendi. Efli, 1309, Safiyye Han›m. 1268 (1851). Yedisakalzâdeler’den el-hac Abdülvehab Efendi. 1274 (1857). Teflrifat-› Hümâyun muavini Ali Bey’in k›z› fierife Hadice Han›m. 1184 (1770). Rag›b Pafla silâhdar› Zehrab A¤a. fieyhü’l-Hattatîn Önü: 1295 Safer 3 (6 fiubat 1878). Bosna Travik Hanedan›’ndan ecille-i rical-i Devlet-i Aliyye’den Rumeli Beylerbeyi payeliler859 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar den ve fiura-y› Devlet azas›ndan Tezkirecizâde Mehmed Dervifl Pafla. (Sicill-i Osmânî, 2/337) 1182 (1768). Ulema sar›kl›. Yeniçeflme Camii (Ahmediye Meydan›’nda idi) imam› elhac Hüseyin Efendi. 1176 (1762). Hindî o¤lu Osman A¤a. 1245 (1829). Haseki Sultan vakf› cabisi Hamza Baba. Gurre-i Rebiyülâhir. (Abdi Pafla Sofas› Bahsine Bak›n›z.) 1188 Zilkade (Ocak 1775). Enderun-› Hümâyun Hane-i Hassa’dan A¤ay› peflkiri Hazreti flehriyarî Dergâh-› âlî gediklilerinden Ali Efendi. 1185 Zilhicce 20 (Mart 1772). Dakikizâde sahib-i zühd ü flefkat Süleyman Efendi. 1305 (1887). Kitâbeleri özellikle kaz›nm›fl iki flâhide, biri 1305 tarihlidir. “Ümera-y› Cerakis’den Gazi Girayzâde Ali Bey’in efli” Bundan sonras› kaz›nm›flt›r. Cetvelleri duruyor 1402 (29 May›s 1982). “Kibar hattatînden” Hamid-i Amidî (Aytaç). 297-8/1b Velâdeti: 1309 (1891-92). fiâhidesinin üst k›sm›na eski yaz›yla “Hâmid” ismi simetrik olarak hak edilmifltir. Kapan-› Dakik Sofas›: 9. Ada’n›n ortas›nda ve Abdi Pafla Sofas› gerisindedir. 1313 (1895). Devletlu Arif Pafla’n›n damad› K›r›mîzâde, Zahire anbar› emini Hac› Musa A¤azâde Mehmed ‹zzet Bey. 1183 (1769). Kefevî ‹brahim Molla. 1190 Receb (A¤ustos1776). Dakikizâde Süleyman Efendi’nin efli fierife Emetullah Han›m binti Davut A¤azâde Mehmed A¤a. Tarih k›sm› gömülü. fieyhülislâm Dürrizâde Abdullah Molla Efendi’nin etba›ndan eflraf-› kuzatdan Ali Rüfldi Efendi’nin k›z›........ 1256 (1840). Zahire anbarlar› emini Musa A¤a. (Sicill-i Osmânî, 4/525) 1293 (1876). Zahire anbarlar› emini Musa A¤azâde Mehmed ‹zzet Bey’in o¤lu Mehmed fievki Bey. Tarih k›sm› gömülü. Anbar Emini Musa A¤azâde Arif Bey. 1227 (1812). Sekbanbafl› Arif Paflazâde Halid Bey. (Sicill-i Osmânî, 3/268) 1250 Ramazan 7 (7 Ocak 1835). Arif Pafla’n›n k›z› sab›ka Anbar Emini el-hac Musa A¤a’n›n efli fierife Haf›ze Han›m. Sofa: 9. Ada ortas›ndad›r. 1079 (1668). Kefeki tafl. Attar Dilâver Bey. 1151 (1738). Ca¤alo¤lu Mehmed Tabi Bey. 9. Ada’da “Kibar hattatînden hattat-› flehir” Hâmid (Aytaç) Bey’in flâhidesi. 860 1218 (1803). Kuzatdan Ankaravî el-hac Mustafa Efendi’nin efli Habibe Han›m. Sofa: ‹ç taraf. Üsküdar Mezarl›klar› 1057 Ramazan (Ekim 1647). Örfî kavuklu ince dörtköfle sütun tafl. “Merhum Hasan Çavufl’un ruhuna Fatiha, flehri ramazan” nadir tafllardan biridir. 1175 (1761). Nefis yaz›. Atik Valide Sultan evkaf-› flerifin kâtib-i evveli Mes’udzâde Mustafa Efendi’nin efli Fatma Han›m bint-i Süleyman. (Mecmua-y› Tevarih, s. 237-238; Sicill-i Osmânî, 4/366) 1217 (1802). Niflanl› ender tafllardan, dolama periflanî sikkeli. 25. bölükten Kastamonili Topsakal Hasan Efendi. Üç bal›k resmedilmifltir. 1140 (1727).“Bezm-i gülzar-› cinanda gül Halil” 1231 (1816). Mücellid el-hac Ahmed A¤a. 1204 (1789). Mes’ud Efendizâde, Atik Valide Sultan Kâtibi Ebu’l-Ahmed Efendi. 1157 (1744). Atik Valide Sultan Kâtibi Mes’udzâde k›z› Ayfle Han›m. 1137 Ramazan 21 (Haziran 1725). Hamzavî tafl. Üsküdar’da Valide Camii Cum’a fleyhi alemü’l-ulema Erzurumî Mustafa Efendi. 1182 Cemaziyelevvel 6 (Eylül 1768). ‹stanbul’da K›z›lmusluk kurbinde sakin Hane-i Hassa’dan Hattat Abdullah Efendi. 1253 (1837). Hammallar kethüdas› el-hac Hüseyin A¤a. 1125 (1713). Mes’ud Efendi. Tafl› yerde olup ancak ismi ve tarihi görülmektedir 1310 Receb (Ocak 1893). Bâb-› Vâlây› Seraskeri’de 1. fiube Müdürü Hac› Hasan Tahsin Efendi Arif Pafla Sofas›: 1198 (1783). Sultan Ahmet Camii’nde 20 seneden fazla dersiâmm olan Haf›z Ahmet Efendi. 1211 (1796). Balkapan› tüccarlar›ndan Konevîzâde ‹brahim A¤a. 1237 (1821). Kapan-› dakik tüccarlar›ndan K›r›mî el-hac ‹smail A¤a. 1141 (1728). Ser-et›bba Nuh Efendi ç›ra¤› Gülsün Kad›n. Tunusba¤› Caddesi’nden biraz içeride olup etraf› duvar ve demir parmakl›k ile çevrilmifltir. 1302 fievval 15 (Temmuz 1885). Tophane-i âmire feriklerinden Mehmed Arif Pafla. Kitâbesi M›srî Ali imzal›d›r. Sicill-i Osmânî’de kay›tl› de¤ildir. 1297 (1879). Arif Pafla’n›n kay›n validesi Hadice Han›m. 1216 (1801). Sofa önü. Tatar Samakovlu Güzel Mustafa A¤a. Cadde Üzeri: (Suyolcubafl› Sofas› bahsine bak›n›z.) 1184 (1770). Ebubekir A¤a. ‹ç Tarafta Bir Sofa: 1130 (1717). Çukac›zâde ‹brahim A¤a. 1185 (1771). Destarizâde Erzurum defterdar› Mehmed Said Efendi. 1186 (1772). Destarî Süleyman Efendi. 1154 Zilkade. 22 (Ocak 1742). Hamzavî tafl. Atik Valide Sultan kâtibi Mes’udzâde Mustafa Efendi. Ayn› kabir bafltafl›, tarihsiz on m›sral› kitâbe ve kafesî destar. “Mustafa Mes’ud Efendi” (Ayvansarayî, Mecmua-y› Tevarih, Haz. F. Derin-V. Çabuk, s.75) 1190 (1776). Çak›rc›bafl› ye¤eni Abdülhalim A¤a. 1255 (1839). Serdestar-› hazreti flehriyarînden mahrec Mehmed Emin A¤a. 1194 (1780). Sab›ka Çak›rc›bafl› Abbaszâde ye¤eni Ahmed A¤a. 1172 (1758). Kafesî destar. Riyaz-› hüner (bahçeler tanzim eden) Mahmud Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/326) 861 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1239 (1823). T›rnakc› hazinedar› el-hac Mustafa A¤a. 1188 (1774). fiahin Pafla damad› Zaime Mustafa A¤a. (Sicill-i Osmânî, 3/134) 1263 (1846). Basmac› ustalar›ndan Ahmed’in efli Afife Han›m. 1204 (1789). M›s›r tüccarlar›ndan el-hac Hüseyin ibn-i Mehmed. 1239 (1823). Ca¤alazâde Reflid A¤a’n›n annesi Fatma Hatun. Sofa: 1261 Gurre-i Zilhicce (Aral›k 1845). Vüzeray› azam kap› kethüdalar›ndan ve esbak Teflrifat-› Hümâyun kisedar› ‹smail ‹smet Efendi ve efli. (Sicill-i Osmânî, 3/473) B ve C Noktalar› Aras›: fieyhülislâm Mustafa Efendi Hazîresi bahsine bak›n›z. Nakilbend Camii’nin hatibi, Emir Hoca diye maruf fieyh Hasan Efendi. Hasan Efendi Sofas›: Arif Pafla Sofas› Gerisinde Di¤er Bir Sofa: 1221 Rebiyülevvel (May›s 1806). Esbak Çal›k Mehmed Pafla’n›n efli hace Zeliha Han›m. 1209 Gurre-i fievval (Nisan 1795). Çal›k Mehmed Paflazâde Mir-i Miran-› kirâmdan Ahmed Pafla’n›n o¤lu Yahya Bey. 1171 Safer 10 (Ekim 1757). Hamzavî tafl. Esseyyid efl-fleyh Hasan Efendi efl-flehir hace el-hatib-i Cami-i Nakilbend. (Sicill-i Osmânî, 2/153) 1201 (1786). Nakilbend hatibi Hasan Efendi’nin efli Ayfle Han›m. 1216 (1801). Çal›k Mehmed Pafla eflinin hasekisi Mustafa A¤a. 1076 (1665). Mehterbafl› Mustafa A¤a. 1202 (1787). Çal›k Mehmed Pafla’n›n k›z› Havva Han›m. (Sicill-i Osmânî, 40/248) 1231 Za. 15 (Ekim 1816). Kemankefl binyüzcü Tacirzâde Mehmed Emin A¤a Üsküdarî. * * * 1174 (1760). Selânik mollas› Alizâde Efendi’nin damad› Hasan Efendi. 1222 (1807). Kethüda-y› Sadr-› âli hulefas›ndan Sad›k Efendizâde Dervifl Mahmud Efendi. 862 fieyhülislâm Mustafa Efendi Sofas› önündedir. Etraf› muntazam kesmetafl ile çevrilmifl olup bir çok flâhidesi yok olmufltur. * * * 1161 (1748). fieyhülislâm Mustafa Efendi sofas› arkas›ndad›r. Çok büyük sar›kl›. Mukteda-y› zühd-ü takva cami-i ilm-i amel Mustafa nam ‹mam-› evvel-i flah-› cihan Sarm›sakc›zâde Mustafa Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/429) Üsküdar Mezarl›klar› 1265 C. âhir (Nisan 1849). Fesli. Kurena-y› selatin-i seniyyeden ve eâz›m-› rical-i Enderun-› Hümâyun mülûkanelerinden Hazine-i Hümâyun Kethüdas› Mehmed Nazif A¤a. (Sicill-i Osmânî, 4/564-565) 1205 (1790). Sultan Mehmed Han Camii dersiâmdan Konevî efl-fleyh Haf›z ‹sa Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/162) 1241 (1825). Müderrisîn-i kirâmdan Konevî ‹sa Hocazâde Haf›z el-hac Mustafa Efendi ibn-i Abdullah. 1202 (1787). fiam-› flerif kazas› dersiâm Karsî Mehmed Efendi. Tarih k›sm› gömülü. Tam B noktas›. Sadr-› esbak Selim Mehmed Pafla biraderzâdesi Tercüme Odas› hulefas›ndan Mustafa At›f Bey. (Sicill-i Osmânî, 3/60-61 Selim Pafla) 1240 fievval 21 (Haziran 1825). Esbak telhisîi sadr-› âlî silâhfloran-› hassadan el-hac Haf›z Mehmed Reflid Efendi’nin efli Han›m Sultanzâde Maksude Han›m. * * * 1299 (1881). Adliye Nezareti ser veznedar› Van eflraf›ndan Dilâverzâde Hüseyin Efendi ve 16 yafl›nda vefat eden o¤lu. 1280 (1863). Sadr-› esbak Selim Mehmed Pafla’n›n ye¤eni Hasan Bey. 9. Ada - A Bölümü: fieyhülislâm Kâmil Efendi Hazîresi: Tunusba¤› Caddesi ile Bakkal Bekir Soka¤›’n›n (flimdi, Musahipzâde Celal Sokak) birleflti¤i yerde ve soka¤›n sol köflesindedir. Üç taraf› kesmetafl kaideli hazîrede gömülü olanlar flunlard›r: 1161 (1748). fieyhülislâm-› esbak fiehid-i sa’id es-seyyid Feyzullah Efendizâde esseyyid Mehmed Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/236) Anadolu payeli idi. 117. fievval 7. Son rakam yaz›lmam›flt›r. Sab›ka fieyhülislâm merhum es-seyyid Mustafa Efendi’nin k›z› fierife Zeyneb Han›m. Mustafa Efendi 1158 (1745) tarihinde vefat etmifltir. Kabri, biraz ileridedir. (Sofas› bahsine bak›n›z.) 1173 (1759). Mehmed Tayyib Efendi ibn-i Osman Efendi. 1174 (1760). fierif Mehmed Efendi ibn-i esseyyid Mehmed Efendi. 1178 Ramazan 1 (1 flubat 1765). Merhum fierif Molla Efendi’nin validesi Havva Kad›n. 1181 Cemaziyelevvel 24 (Ekim 1767). fieyhülislâm-› esbak flehid es-seyyid Feyzullah Efendi’nin k›z›, fahrü’l-muhaddarat fierife Fatma Han›m. fieyhülislâm Mehmet Kâmil Efendi’nin aile sofas›. 1282 (1865). Selim Mehmed Pafla’n›n müteallikat›ndan (yak›nlar›ndan) Emrullah A¤a’n›n k›z› ve Selim Pafla’n›n efli Fatma Han›m. Tarih k›sm› gömülü. Selim Pafla’n›n biraderi Halil Beyzâde müdderisîn-i kirâmdan Ali Galib Bey. Halil Bey’in kabri karfl› köflede ve 10. Ada’dad›r. 1197 (1783). Kastamonili Haf›zzâde Haf›z eflfleyh ‹brahim Efendi. 1326 (1908). Fesli flâhide, Afyonkarahisar redif f›rkas› kumandan› Mirliva mütekaid Rag›b Pafla. 863 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1184 (1770). Es-seyyid Mehmed Tayyib Efendizâde es-seyyid Osman Efendi. 1209 Rebiyülâhir 3 (Ekim 1794). Âl-i Feyz’den fieyhülislâm-› esbak es-seyyid Mehmed Kâmil Efendi Hazretlerinin hemflire-i muhteremeleri fierife Sami Han›m. 1215 Rebiyülâhir 10 (1 Eylül 1800). Kitâbe aynen fludur: Hüve’l-Bâkï. fiehid-i sa’îd Feyzullah Efendi hafidi vas›l-› rahmet-i Hakk fieyhülislâm-› esbak es-seyyid Mehmed Kâmil Efendi ruhi çün r›zaen-lillah el-Fatiha. (Sicill-i Osmânî, 4/67) fieyhülislâm Mehmet Kâmil Efendi’nin flâhidesi. Üsküdar Vapur ‹skelesi ile Paflaliman› aras›nda ve eskiden S›rayal›lar denilen yerdeki yal›s›nda vefat etti. Karabekirzâde Osman Efendi’nin (Sicill-i Osmânî, 3/431) o¤lu olup 1142 (1729)’da do¤du. Annesi, fleyhülislâm Feyzullah Efendi’nin k›z›d›r. 26 C. evvel 1202 (Mart 1788)’de fleyhülislâm oldu. Bir sene sonra azl edilerek Keflan’a sürüldü. ‹lim sahibi olup siyasete kar›flm›flt›r. O¤lu, müderris Mehmed Muhib Efendidir. (Devhatü’l-Meflayih, s. 113; Cevdet Tarihi, Sabah Gazetesi Yay. 7/128) 1216 fievval 7 (10 flubat 1802). fieyhülislâm-› esbak Mehmed Kâmil Efendi’nin küçük k›z› fierife Amine Han›m. 1223 fiaban 5 (Eylül 1808). fieyhülislâm-› esbak Mehmed Kâmil Efendi’nin efli hace Nesibe Kad›n. 1233 (1817). Sadr›azam mektubcusu hulefas›ndan merhum Ahmet Efendi’nin ninesi hace Necibe Kad›n. 1291 (1874). Tatarc›kzâde Ahmed Reflid Efendi’nin torunu esbak sal payelilerden Mehmed Kâmil Efendi. Rumeli Kad›askeri olan Tatarc›kzâde Abdullah Efendi 1211 Zilkadesinin 9. (May›s 1797) günü vefat ederek Edirnekap› Mezarl›¤›’na gömülmüfltür. Yan›nda müderris o¤lu Osman At›f Efendi’nin 1228 (1813) tarihli flâhidesi vard›r. * 864 * * 1287 Muharrem 20 (Nisan 1870). Fesli. Hadimü’l-fukara bende-i Âl-î Abâ Enderun-› Hümâyun’dan mahrec Mehmed Memifl Efendi. 1208 Muharrem 27 (Eylül 1793). fiehid ‹brahim Efendi. 1006 (1597). Sâhibu’l-hayr Bali Çavufl. Burada bir camii vard›. 1180 Zilhicce (May›s 1767). Sab›ka Defterdar Ahmed Paflazâde el-hac Mustafa Bey. (Sicill-i Osmânî, 2/242 Halimî Mustafa Pafla) 1173’te idam edildi. Kabri Burmal› Mescit hazîresindedir. (Ayvansarayî, Vefeyât, s. 20; fiem’danizâde Tarihi, Haz. M. Aktepe, II/A, s. 37) 1218 Receb (Ekim 1803). Kuflcu Za’im Ali A¤a. Üsküdar Mezarl›klar› 1224 (1809). Divan-› Hümâyun Çavufllar›ndan Kuflcuzâde fievki Ahmed A¤a. 1224 (1809) Kâtibî sikkeli. Taflköprülü Nakkafl Seyyid Abdurrahman A¤a. 1227 fievval (Ekim 1812). Kuflcu Za’im Ali A¤a’n›n efli Ümmügülsüm Hatun. 1246 Gurre-i Zilhicce(May›s 1831). Sikkeli. Kitâbesi aynen fludur: Ba¤-› gülistan-› Kadiriyye’de bir gül-i ra’na idi Buy-› ›trî emin k›ld› nice cân› pür-safâ Çün tarîk-i Kadiriyye’de sa’y idüb buldu kemâl Eyledi bu makâm› ihya ki, Zikrullah ola Davete itdi icâbet cân›na minnet bilüb K›ld› bî-pervâ azimet itmedi havf u recâ Çün hitâb-› “‹rc›î” irdi semâ s›rr›na Rûh-› pâki eyledi kandil-i arfl› ruflenâ. Kutbü’l-ârifîn gavsü’l-vâs›lîn Hazreti fieyh Sultan Abdülkadir bendelerinden merhûm ve ma¤fûr efl-fleyh el-hac Halil Efendi ruhi çün el-Fatiha. Bali Çavufl Mescidi’nin ikinci bânisi ve postniflîni idi. 1251 Rebilüyevvel 12 (Haziran 1835). Kuflçuzâde el-hac Ali Bey’in efli fiemsinüma Han›m. Tarih k›sm› gömülü. Sikkeli. fieyhülislâm-› esbak Arabzâde Ahmed Ataullah Efendi’nin Lalazâdesi eflraf-› kuzatdan Duhani Mehmed Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/477 Ataullah Efendi) 1277 (1860). Fesli ve Mevlevî sikke kabartmal›. Hadimü’l-fukara bende-i Âl-i Abâ Enderun-› Hümâyun’dan mahrec Mehmed Memifl Baba. 1321 (1903). Posta ve Telgraf Nezareti evrak Müdürü Salim Bey’in o¤lu Mekteb-i Mülkiye-i fiahane mezunlar›ndan Mehmed Alaeddin Bey. Matbah-› Âmire Müdürü Lütfullah Ât›f Efendi Hazîresi: ‹nadiye’de, alt› yolun birleflti¤i meydandad›r. Karfl›s›nda, ‹nadiye Tekkesi, Taflç›lar Mezarl›¤›, Haflim Baba ve Selim Baba’n›n kabirleri bulunmaktad›r. Hazîre, Gümdo¤umu Caddesi ile ‹nadiye Mescidi Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde ve Soka¤›’n sa¤ köflesinde evlerin önünde ve su deposunun hemen yan›ndad›r. Etraf› demir parmakl›k ile çevrilmifl bulunan hazîrede gömülü olanlar flunlard›r: 1251 (1835). Mihrimah Sultan Cami-i flerifi müezzini Kolanc›zâde Mehmed Emin Efendi 1247 Muharrem 7 (18 Haziran 1831). Kutbü’l-ârifîn sultanü’l-vâs›lîn efl-fleyh Yusuf Efendi Hazretlerinin hulefalar›ndan Develibeli Veliyüddin Efendi Hazretlerinin halifesi Ayfle Bac›. 1261 (1845). Mabeyn-i Hümâyun kilercilerinden Ahmed fievki A¤azâde el-hac Said Arif. 1256 (1840). Ayn› kabirde, Galata gümrü¤ü Naz›r› Lütfullah Efendi’nin k›z› fierife Emine Hatun. 1274 (1857). Nakkaflî Mustafa A¤a’n›n o¤lu Ahmed Bey. 1260 Zilkade 22 (Aral›k 1844). Lütfullah Efendi’nin annesi ve Galib Efendi bendegân›ndan Ümmügülsüm Han›m. 1277 (1860). “Mahdum-› Mir Hac› Ali Hâcegân’dan ya’ni Mehmed Hatti Efendi güzide Hu” 1310 (1892). Sultan Abdülaziz Han kilercilerinden Piflkeflcizâde Osman Nuri Bey. Tarih k›sm› gömülü. Cennet-mekân Bezmiâlem Valide Sultan Hazretlerinin Piflkeflci-bafl›s› (hediye veren) Osman Efendi. 1274 Rebiyülevvel 3 (22 Ekim 1857). Fesli.Bendegân-› Âl-i Abâ ve Band›rmavî’nin bendegân›ndan ve fieyh Galib Efendi bendegân›ndan ve Hazine-i Hassa Muhasebecisi Mustafa fiefi Efendi. 1277 Zilkade 29 (8 Haziran 1861). Tarik sikke kabartmal› sütun flâhide üzerindeki kitâbe fludur: 865 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Ecille-i rical-i Devlet-i Aliyye’den Ve Band›rmavîzâde efl-fleyh Es-seyyid el-hac Mehmed Galib Efendi Hazretleri’nin bendegân›ndan Olub Matbah-› Âmire müdiri iken dahil-› ravza-i cinân olan es-seyyid Lütfullah Ât›f Efendi ’nin rûh-› flerifi-çün R›zaen-lillah Fatiha. Mahmud Pafla Cami-i flerifi kâtibi hac› Resul Efendi 1149 (1736). Kafesî sikkeli. Haslar Halifesi elhac Yusuf Efendi 1163 (1749). Hace fierife Hadice Hatun. 1189 Muharrem 27 (Mart 1775). Resul Efendizâde fierife Hadice Han›m. 1286 (1869). Lütfullah Efendizâde Mehmed Cemaleddin Efendi’nin o¤lu Kâmil Efendi 1192 (1778). Genç yafl›nda vefat eden Tahir A¤a. 1302 (1884). Lütfullah Efendi’nin bald›z› fierife Vahide Han›m. 1200 (1785). Sungurbey A¤as› zaim el-hac Mustafa A¤a. 1303 R. âhir 27 (fiubat 1886). Ecillei rical-i Devlet-i Aliyye’den Lütfullah Efendi merhumun halilesi tarikat-i aliyye bendegân›ndan fierife Fat›ma Behiyye Han›m. 1208 (1793). Sab›ka Sungurbey A¤as› el-hac Mustafa A¤a’n›n k›z› olup genç yafl›nda vefat eden Zübeyde Han›m. 1320 R. evvel 1 (8 Haziran 1902). Saray-› Hümâyun cenâb-› mülûkâne Matbah-› âmire müdiri Lütfullah Efendi’nin o¤lu Üsküdar Bidayet Mahkemesi azas› ve tarikat-i aliyye bendegân›ndan Cemal Bey. Bu hazîre 1989 Ramazan Bayram›’n›n birinci günü, bir müteahhit taraf›ndan tamamen imha edilerek yok edildi. Yapt›¤›m soruflturmada parçalanan tafllar›n at›ld›¤› yeri dahi ö¤renemedim. Sicill-i Osmânî, 4/90’da flu bilgi vard›r: Lütfullah Efendi kalemden yetiflip hâcegândan olup Varna bina emini oldu. 1243 (1827)’de Küçük Evkaf Muhasebecisi, sonra uzun müddet Matbah-› Âmire müdiri oldu. A-B K›sm›nda Büyük Sofa: Gündo¤umu Caddesi üzerinde ve mezarl›k duvar›ndan 20 ad›m geridedir. Etraf› kesmetafl duvarla çevrili olan hazîrede flu flâhideler vard›r: 1085 (1674). Müteferrikadan Üsküdarî Ahmed A¤a. 1162 Muharrem (Ocak 1749). Kâtibî. 10 m›sral› kitâbesi vard›r. Hazreti flahenfleh-i dehrin h›div-i âlemin Bende-i Hassa Silâhfloru olan Abbas A¤a 1189 (1775). Emin Efendi. Kitabesi fludur: Diriga o Hazreti fahr-i emacid-i devlet Emin Efendi ki, eylerdi dehr an› tahsin Güzide kâtib ve damad-› Kethüda Bey idi Arûs-› kâmi tutuk-pûfl k›ld› perde-niflân Gelince name-i ayfl›n zeman ân›n memhur Kodu bu safhada nâm›n fakat cû-fas-s› nigin Veda itdi bu matem saray dünyaya Hemifle-kâr-› ahibbay› k›ld› âh ü enîn Didi bir âh ile hem du’â ve hem târîh Hudâ makâm-› Emîni naîm ide amîn 1189 Kafesî destarl› flâhidesi, Büyük Selim Pafla Sofas› arkas›ndad›r. 1210 (1795). Sikkeli. B noktas›ndad›r. Eflfleyh el-alim el-amil ve’l-kemâl el-fâz›l kutb-› aktab Hadim müftüsü es-seyyid efl-fleyh Mehmed Efendi. 1183 (1769). Câbizâde Sa’dullah A¤a. 1107 (1695). Sikkeli dört köfle tafl. Resul Efendizâde müderris Mehmed Efendi. 1110 (1698). Mahmiye-i ‹stanbul’da vaki 866 1192 (1778). Diyarbekirli Cabizâde Sa’dullah A¤a’n›n k›z› Hamide Hatun. Üsküdar Mezarl›klar› 1218 (1803). Kuzattan Ankaravî el-hac Mustafa Efendi’nin efli Habibe Kad›n. 1290 Ramazan 29 (Kas›m 1873). Abdi Pafla’n›n efli Hibetullah Han›m. 1270 Rebiyülevvel 11(1853). Bin ikiyüz yirmidokuz senesi dünyaya gelen sadr-› esbak Divitdar Mehmed Pafla’n›n torunu Nu’man Bey’in o¤lu Mustafa Necib Bey. (Sicill-i Osmânî, 4/239-240). Kabri Gündo¤umu Caddesi üzerinde ve mezarl›k duvar›n›n hemen arkas›ndad›r. 1293 Cemaziyelâhir 15 (Temmuz 1876). Abdi Pafla’n›n k›zkardefli ve Tersane-i Âmire liman baflkâtibi Hüseyin Efendi’nin efli Ayfle Han›m. 1314 (1896). Saadetlu Âgâh Pafla’n›n annesi Fatma Fitnat Han›m. Âgâh Pafla’n›n kabri karfl›s›nda ve 10. Ada’dad›r. 1297 fievval 6 (11 Eylül 1880). Efahim-i Müfliran-› Devlet-i Aliyye Çerkes Abdi Pafla. (Sicill-i Osmânî, 3/413) 1307 (1889). Hazret- fiehriyarî’den Medineli Sermüezzin el-hac ‹brahim Efendi’nin efli fierife Selime Han›m. “Abdi Pafla, Hüsrev Pafla’n›n kölelerinden olup askeriyeye girip 1247 (1831) tarihine kadar Saray-› Hümâyun’da muallimlik yapt›. 1255 (1839)’da Ankara mirlivas› ve sonra ferik oldu. Yunan muharebesinde bulundu. 1290 (1873)’te fiura-y› Devlet azas› ve iki sene sonra Zabtiye Müfliri oldu. 1195 (1780). Esirci Hac› Ahmed A¤a. Tarih k›sm› gömülü. Hâlâ Ser-sikkegân-› Derbhane-i Âmire Abdülbaki Efendi’nin k›z› Hadice Han›m. Abdi Pafla Sofas›: Sofa, Tunusba¤› mevkiinden Karacaahmet Sultan Türbesine giden, Tunusba¤› Caddesi üzerinde, takriben yolun orta yerinde ve sol taraftad›r. Etraf› alçak bir duvarla çevrilmifl olup, oldukça büyüktür. içindeki flehideler flunlard›r: 1293 C. âhir 15 (Temmuz 1876). Müflir Rauf Pafla’n›n efli ‹ncu Han›m. Girdi¤i muharebelerde baflar›l› idi. Çal›flkan ve çok do¤ru bir zatt›. O¤ullar›, Rauf Pafla ile Hüsrev Pafla’d›r. Rauf Pafla’n›n kabri hazîrededir.” Abdi Pafla’n›n Salacak’a inen yokuflun bafl›nda ve Sinan Pafla Camii’nin yan taraf›nda ve Toprak Soka¤›n sa¤ köflesinde bir kona¤› vard›. 9. Ada’da, Abdi Pafla Sofas› 867 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Rauf Pafla, tahsilini Paris’te tamamlam›fl, 1849’da yaver olarak Ömer Pafla’n›n maiyyetinde Bosna’da ve K›r›m muharebelerinde bulunmufl ve sonra atefle olarak Paris’e gönderilip alt› sene orada kalm›flt›r. Frans›z Erkân-› Harbiye Mektebinde tahsilini tamamlad›. 1868’de liva rütbesiyle Sultan Aziz’in bafl yaveri olarak Avrupa seyahatinde bulunmufltu. ‹ki defa Bahriye Naz›r› oldu ve sonra serasker ve Tophane müfliri oldu. 1881’de ‹stanbul’da Hassa Ordusu müflirli¤ine tayin edildi ve bu görevde 27 sene kald›ktan sonra Küçük Çaml›ca ete¤indeki köflkünde vefat etti. Babas› gibi do¤ru ve çal›flkan bir paflam›zd›. (A. Gövsa, Meflhur Adamlar 4/1316; Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar 2/542, 840) 1304 Ramazan 15 (Haziran 1887). Rusumat Müdürü merhum Mustafa Âgâh Bey’in efli tarikat-i aliyye-i Nakflibendiyye’den fierife Hadice Adile Han›m. 1319 (1901). Abdi Pafla’n›n torunu R›za Bey. 1330 Zilkade 26 (flubat 1903). Erkân-› Harp-› ferikan Tevfik Sami Pafla bin Abdülgani Bey. 1327 (1909). Hassa Müfliri Mehmed Rauf Pafla. Do¤. 1832. 1928 Aral›k 26. Söylemezo¤ullar›’ndan Esad Cabir Pafla. Suyolcubafl› Sofas›: 1300 (1882). Bâb-› âlî tercüme odas› hulefâs›ndan R›fat Beyin annesi Ayfle S›d›ka Han›m. 1302 Cemaziyelâhir 13 (30 Mart 1885). Mora’da bulunan ‹nebaht› Hanedan›’ndan Na’ili Bey’in k›z› ve Bacaks›z Ahmet Pafla merhumun efli ve Ferik Ali R›za Pafla’n›n annesi Hatice Han›m. Suyolcubafl› Sofas›. Tafl iflçili¤i ve hat güzelli¤i bak›m›ndan eflsizdir. 868 Tunusba¤›’dan Karacaahmet Türbesi’ne giden Tunusba¤› Caddesi üzerinde ve sol tarafta, takriben yolun orta yerinde olup mezarl›k duvar›n›n hemen arkas›ndad›r. Büyük sofadaki alt› flâhide feci flekilde moloza gömülmüfltür. Di¤er flâhideler flunlard›r: 1237 Cemaziyelâhir 15 (8 May›s 1822). fierife Ayfle Han›m. Kitâbesi fludur: Üsküdar Mezarl›klar› fiu cihâna geldim amma asla rahat bulmad›m Göz açub bir dem gençli¤imde flâd olub hiç gülmedim Çal›flub nice tabibler derde dermân bulmad›m Nûfl idüb câm-› ecel lokmane hâcet koymad›m Hükm-i takdir böyle imifl çâre yok bilmedim Firkatiyle yand› ba¤r›m cihâna doymad›m. Suyolcular Bölükbafl›s› Seyyid Reflid A¤a’n›n kerimesi fierife Aifle Han›m. 15 Cemaziyelâhir 1237 1235 (1819). Saide Han›m. Kâtibesi fludur: Reflid A¤a Suyolcular bölükbafl›s› merhumun Kalub bu duhter-i pâkizesi âlemde bir müddet Dilerken nahl-› ömr-i afiyetden meyve-çin olmak Dirîgâ kand bad cûd gerdun irmedi mühlet Olub ta’un ile ezrede cism-i cani bir kaç gün fiehâdetle hemân dâr-› bekaya eyledi rihlet Vefât›n yâd iderken yazd›lar târîh-i cevher-dâr Saide Han›m’›n Mevâ-y› ukbâs› ola Cennet 1235 1241 (1825). Oniki yafl›nda vefat eden Fat›ma Ulviye Han›m. Suyolcu Sofas›’nda Mustafa Allâme Efendi’nin nefis hatl› güzel flâhidesi. Çinili Cami yan›ndaki soka¤a Allâme ismi verilmifltir. Tarih k›sm› gömülü. Suyolcuzâde el-hac Mehmed Efendi’nin o¤lu Ali Efendi. 12.... Emsalsiz tafllar, tu¤ra kabartmal›. Kitâbesi fludur: Ç›ra¤› Esma Sultan’›n Hadice Faize Han›m O verd-i ‹smet Allâme Efendi ’nin halilesi Yapub amade etdi merkadin hâl-i hayât›nda Taleb-kâr oldu lutf-› zevk-i Hakk kurb-i Mevlâ’y› Bilüb dehri fenân›n nekâbeti oldu¤unu âhir ‹derdi daima........ ........... Makam› itsün ana Mevlâ behcet-i cây-› ulyây› ‹düb ma¤fûr zebin ile yâ Rab mesken-i Cennet Refîk eyle aflk›na Muhammed-i Nûr-› tecellây› 12.... Kendi haz›rlad›¤› ve yazd›rd›¤› flâhidesinin son iki rakam›n›, arkas›nda b›rakt›¤› vefas›z taallukat›, ne yaz›k ve ay›p ki, kazd›rmam›fllard›r. Ayak tafl› gül kabartmal›d›r. 1222 (1807). “Hazret-i Allâme kim k›z› Fat›ma Han›m.” 1230 Ramazan 13 (19 A¤ustos 1815). Kâtibî sikkeli flâhidesi tu¤ra kabartmal›d›r. Kitâbesi fludur: Âh kim ey çarh etvar kar-› nâ-sezâ Nice feryad idelim senden Cenab-› ‹zzete Zümre-i haffat›n a’kal-i âlim-i Allâmesin Üç sene dûfl eyledin hayfa devâs›z illete Akibet virüb hevâya has›l›n bâd-› ecel “‹rc›î” fermân› geldi sûz-› Hakk’dan da’vete Namdâfl-› seyyidü’l-kevneyn el-hac Mustafa Rûh-› pâkin gark ide Hakk bahr-i nûr-› rahmete Rahmet-i Hakk’› görünce terk idüb bu kesreti Kurb-i Hakk’a atd› can vard› mekân-› vahdete Gerçi çok evlâd ata k›ld› cihanda Hakk ana Lik kalmad› biri ola vesile-i rahmete Bir du’a ile didi tarihini Kalâyî kim Mustafa Allâme lay›k ola yâ Rab Cennet 1230 Ramazan 13 Kitâbesi flair Kalayî Mehmed Emin Refi Efendi taraf›ndan söylenmifltir. (Türk Dili ve Ed. Ans. 5/111; Merâk›d, s. 82; Sicill-i Osmânî, 4/462-463) 869 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Mustafa Allame Efendi “Mektubî-i Sadr-› Ali” idi. Çinili Cami yan›ndaki soka¤a ismi verilmifltir. Hazîrede gömülü bir tafl üzerinde; “Darphane Müfliri R›za Pafla’n›n hemfliresi Emine Han›m” diye yaz›l›d›r. Ali R›za Pafla 1252 Ramazan›nda (Ocak 1837) Ayasofya Camii içinde flehid edildi. Kabri, Eyüp’te Mihriflah Valide Sultan ‹mareti kap›s› karfl›s›ndad›r. (Sicill-i Osmânî, 2/397). 1211 (1796). Mektûbi-i sadr-› âlî hulefas›ndan Telhisîzâde hac› Mustafa Allâme Efendi’nin k›z› Ayfle Han›m. fieyhülislâm Mustafa Efendi Hazîresi: 9. Ada’da Gündo¤umu Caddesi ile eski ad› Bakkal Bekir Soka¤› olan flimdiki Musahipzâde Celal Sokak aras›nda uzanan ‹nadiye Mescidi Soka¤› üzerinde ve ‹nadiye Meydan›’ndan gelirken sol tarafta ve yolun dirsek yapt›¤› yerdedir. Eskiden bu hazîrenin karfl›s›nda meflhur Üsküdar Menzilhanesi bulunuyordu. flimdi yerinde evler vard›r. fieyhülislâm Mustafa Efendi aile sofas›n›n periflan hali. Arkada görülen sutün flâhide Mustafa Efendi’ye aittir. 870 Büyük hazîrenin etraf›n› çeviren alçak kesme tafl duvar yer yer yok olmufltur. Çok bak›ms›z ve periflan durumdad›r. Hazîredeki flâhideler flunlard›r: 1124 (1712). Sadr-› Rum-› sab›k es-seyyid Mustafa Efendi’nin valideleri hace Fat›ma Hatun. Ayak tafl› üç servi a¤ac› kabartmal›d›r. 20 R. âhir 1115 (2 Eylül 1703). tarihinde vefat eden fieyhülislâm Feyzullah Efendi’nin efli olup onun ölümünden sonra Mahmut bin Mustafa ile evlenmifltir. Mahmut Efendi Tokatl› olup K›z Mahmut denmekle maruf ünlü bir hattat idi. 1147 (1734) tarihinde vefat ederek eflinin yan›na gömüldü. Tafl› mevcut de¤ildir. (Müstakimzâde, Tuhfe, s. 508) 1151 (1738). Es-seyyid Mehmed Es’ad ibnü’flfleyh Mehmet Efendi. 1156 (1743). Kitâbesi çok k›sad›r: Muteber Hatun. Üsküdar Mezarl›klar› 1158 (1745). Sütun. Kitâbesi fludur: fieyhülislâm iken veda’-i âlem-i fânî ‹den merhum ma¤furleh Es-seyyid Mustafa Efendi ibn-i el-merhum Efl-flehid es-sa’id fieyhülislâm Es-seyyid Feyzullah Efendi ruhlar›na el-Fatiha. Fî evahir-i Muharrem sene 1158 (1745 senesi flubat›n›n sonlar›) (Sicill-i Osmânî, 4/428) 1178 (1764). fieyhülislâmzâde es-seyyid Abdullah Efendi’nin k›z› Saliha Han›m. 1181 (1767). “Hâlâ Nakibü’l-eflraf es-seyyid Mustafa Efendizâde es-seyyid Abdullah Efendi Hazretlerinin mahdum-› mükerremleri merhum ma¤furleh es-seyyid Mustafa Molla Efendi’nin ruhlar› çün elFatiha.” (Sicill-i Osmânî, 3/385, ölüm tarihini 1184 göstermesi yanl›flt›r.) Bu aileye mensup olup buraya gömülmüfl olan baz› kimselerin flâhideleri bugün mevcut de¤ildir. Bir k›sm›n› kaz› neticesi ç›karmak mümkündür. fieyhülislâm Mustafa Efendi’nin, Eyüp’te muhteflem bir tekkesi, Saraçhanebafl›’nda bir çeflmesi vard›r. fieyhülislâm Mustafa Efendi’nin o¤lu Abdullah Efendi 24 C. evvel 1184 (Eylül 1770)’te vefat ederek Tunusba¤›’nda fieyhülislâm Mirzazâde fieyh Mehmet Efendi’nin (öl. 1147/1734-35) yan›na defnedildi. O¤ullar› Osman, Mehmet Emin ve Mustafa efendilerdir. Mustafa Efendi 1181 (1767)’de vefat ederek ceddi yan›na defnedildi. Torunu ve Mehmet Emin Efendi’nin o¤lu Abdullah Efendi 17 Ramazan 1247 (19 fiubat 1832)’de vefat ederek yan›na gömülmüfltür. Abdullah Efendi’nin o¤lu Osman Efendi ise 7 May›s 1805’te vefat ederek büyükbabas›n›n yan›na defnedildi. Abdullah Efendi’nin di¤er o¤lu Dervifl Mehmet Efendi 16 C. evvel 1204 (1 fiubat 1790)’da vefat ederek Tunusba¤›’nda Mirzazâde Mehmet Efendi ’nin yan›na gömülmüfltür. Mehmet Emin Efendi 1232 (1817)’de vefat etmifl ve bunun yan›na defnedilmifltir. Feyzullah Efendi ’nin k›z› Seyyide Ayfle Han›m Üsküdar’da Sultantepe’de camii olan Mirzazâde Mehmet Efendi ile torunu Azize Han›m ise Paflakap›s›’nda muazzam bir kona¤› olan Dürrizâdeler’den fieyhülislâm Ataullah Efendi (öl. 1785) ile evlendirilmifltir. Hazîrenin yeri için Mirzazâde Camii bahsine bak›n›z. Hazîrede yaln›z bafl taraf› kalm›fl bir lâhit vard›r. Rakam yaz›lmam›flt›r. Uzun kitâbesi: Fürâg-› handan Mustafa mahdûm-› âlî-câh Hafid-i fleyhülislâm-› mürüvvet pîfle kim diye bafllamaktad›r. ‹smi, Seyyid Übeydullah’t›r. 11.. Son iki rakam okunmaz haldedir. fieyhülislâm hazinedar› validesi Emetullah Hatun. Hasan Efendi Aç›ktürbesi: 1293 Zilhicce 28 (Ocak 1877). Sütun flâhide. Eshab-› kalem, Tercüman-› Harameyn Hasan Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/172) Tercüman-› Harameyn idi bu hem-nâm-› Hasan Sahib-i rütbe vü cah idi hem eshâb-› kalem Saf idi rû-yi rûh› defter-i amâli gibi Ç›kmam›fl kilk-i hata sanki ana hiç rakam Sûretâ âdem ve sîretde melek hâlet idi Ki olurdu ana dûzah flehvat âlem Onsekiz y›l oturub flirb ü bil-tehada tamâm Oldu Hacc-i fierifa fete-i beyt-i haram ‹ntisab eyliyerek fieyh Mehmed Can’e Nakflibendiye’den olub hem tarike mahrem Hem tarik-i Bedevî’den de idüb istihlaf Mevlevî’den de muhibbane olub sâhib-i dem Handan idi fakirane tarik ehli ile Geçinüb eyler idi anlara ibzâl-i ni’me Hubb-› evlâd-› Resul ile cihândan göçdü Ola ukbada flefi’i Hüseyin’in ikram fiems ç›kd› dûzban kalemden tarih Tercüman-› harameyn oldu Hasan ile hemdem 28 Zilhicce 1293 Etraf› demir parmakl›k ile çevrilmifltir. Kabri, fieyh Osman fiems Efendi aç›k türbesinin 35 ad›m önündedir. fiâhidesi üzerinde Nakflî, Bedevî ve Mevlevî sikkelerinin kabartmalar› vard›r ki, bir efli dahi yoktur. Hatt› nefistir. Kitâbesi, fieyh Osman fiems Efendi’nin eseridir. 871 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 10. ADA Karacaahmet Sultan Türbesi Sa¤›ndaki Hazîre: 1267 (1850). Evkaf-› Hümâyun Naz›r-› esbak› Mehmed fievki Efendi efli Hadice Mihrivefl Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/173 fievki Efendi) 1267 (1850). Üsküdar merkezi zabtiye bölükbafl›s› ‹zzet A¤a’n›n efli Hediye Han›m. 1272 (1855). Antalya Mütesellimi müteveffa Mehmed Said Efendi’nin efli Hace fierife Nimetullah Han›m. 1273 (1856). Mehmed Rüfldi Pafla’n›n annesi Fat›matü’z-Zehra Han›m. Kabri lâhit fleklinde olup kitabesi Mehmet R›fat imzal›d›r. 1284 (1867). Enderun-› Hümâyun hademelerinden Cemal Bey’in hemfliresi Ulviyye Han›m. 1284 Rebiyülevvel 25 (27 Temmuz 1867). Tarikat-i aliyye-i Kadiriyye meflayihinden Teflrifatî el-hac Ahmed R›f’at Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/300) 1285 Rebiyülevvel 3 (24 Haziran 1868). Valid-i macid-i cenab-› padiflahî Sultan Abdülmecid Han Hazretlerinin Esvabc›bafl›s› Ahmed Bahaeddin Bey’in efli Cihanyar Münire Han›m. (Bkz. 8. Ada, A Bölümü) 1285 (1868). Mehmed Celâleddin Paflazâde Süleyman Raflid Bey’in efli Emine R›fkiye Hatun. 1289 (1872). Ser-et›bba-y› hazreti flehriyarî müteveffa Behçet Efendi’nin k›zkardefli fierife Fatma Han›m. 1291 (1874). Hassa Ordu-yu Hümâyunu ser tabibi el-hac Akif Bey’in efli Fat›matü’zZehra Han›m. 1292 C. âhir 27 (A¤ustos 1875). Mabeyn-i Hümâyun baflkâtiplerinden ve fiura-y› Devlet azas› Halim Efendi. Sicill-i Osmânî, 2/243’te Halimi ad› ile kay›tl›d›r. 1295 Zilkade 19 (14 Kas›m 1878). Rüfldi Pafla (Sicill-i Osmânî, 2/387). Turak Pafla’n›n ye¤eni Abdülkerim Beyzâde Mustafa Kâmil Bey’in o¤ludur. Hemen yan›ndaki sebil hazîresinde medfun olan fieyhülislâm Sa’deddin Efendi’nin damad› idi. Turak Pafla’n›n kabri ‹stanbul’da Seyyid Nizam Camii hazîresindedir. 1298 (1881). M›s›rl›zâde Tarsusî Ali R›za Efendi. Faziletiyle flöhret sahibi idi. 1300 (1882). M›srîzâde Tarsus do¤umlu Yusuf Neyyir Bey. Kabri lâhit fleklindedir. 1300 (1882). Halil Mahir Bey’in efli Safiyye Han›m. 1306 (1888). Lâhit. Feyzullah Pafla. 1318 (1900). Muhtar Efendizâde Mehmed Halid Bey. D. 1255 (1839). 1322 Temmuz 25 (1906). Sultan Abdülmecid Han’›n esvabc›bafl›s› Ahmed Bahaeddin Bey. 1286 (1869). Üç padiflaha bilâ fas›la hizmet eden okçubafl› el-hac Emin A¤a. (Sicill-i Osmânî, 1/435) 1327 (1909). Tarikat-i aliyyeden Tahmisi-i Hazret-i fiehriyarî Hüseyin Hasan Efendi. 1286 Cemaziyelevvel 1 (A¤ustos 1869). Fesli. Berberbafl› el-hac Emin Efendi. 1334 (1915). ‹kinci Ordu-yu Hümâyun süvari feriki fiükrü Pafla. D. 1253 (1837). 1286 Ramazan 15 (19 Aral›k 1869). Mirliva Ali Pafla. 1340 (1921). Sultan Selim Cami-i flerifi hatibi el-hac es-seyyid Osman Nuri Efendi’nin o¤lu mevaliden Süleyman Halil Efendi. 1286 R. evvel 19 (29 Haziran 1869). Hacc-› fierif muhaf›z› Mir-i miran Mahmud Pa872 fla. Bu iki Pafla Sicill-i Osmânî’de kay›tl› de¤ildir. Üsküdar Mezarl›klar› 1278 Muharrem 15 (1861). Ferik Hac› Avni Pafla. (Sicill-i Osmânî, 3/609) ‹lk defa setre ve pantalonu bu zat giymifltir. 1300 (1882). Lâhit. M›srîzâde Tarsus do¤umlu Yusuf Neyyir Bey. Karacaahmet Sultan Türbesi Arkas›: 1173 (1759). Saray-› cedid a¤as› Giritli Yusuf A¤a’n›n efli Fatma Han›m. 1179 (1765). Eflraf-› kuzattan Kad›zâde Abdullah Efendi. 1180 Rebiyülevvel 25 (31 A¤ustos 1766). Sikkeli. Vakayi kâtibi mazlumen ve flehiden vefat eden Halebî Cabirizâde esseyyid Yusuf Efendi. Sicill-i Osmanî’de kay›tl› de¤ildir. dan Mehmed Said A¤a. Tarih k›sm› gömülüdür. (Sicill-i Osmânî, 3/387) 1198 Muharrem 15 (Aral›k 1783). Sabih Ahmed Efendi. 1206 (1791). Üsküdar Mihrimah Sultan Camii müezzin bafl›s› Hac› Süleyman Efendi. 1209 Zilkade 28 (Haziran 1795). Sabih Ahmed Efendi’nin efli sarayl› a¤a ustas› Nefise Han›m. 1220 (1805). Reisü’l-müneccim Abdullah Efendi’nin efli Ayfle Hatun. 1227 Zilkade. 7 (12 Kas›m 1812). Arif-i billah Müneccimbafl› Sad›k Efendi. Nefis hat. 1194 fiaban 15 (16 A¤ustos 1780). 1233 (1817). Ser müneccim-i hassa Mehmed Sad›k Efendi’nin efli Saliha Hatun. “Mürflid-i kâmil Müneccim bafl› âh Gitdi Abdullah Efendi Cennet’e” 1252 (1836). Galata gümrük bafl kâtibi Mustafa Efendi’nin efli Fatma. Nefis hat. O¤lu, Hazine-i Hümâyun a¤alar›n- 1262 Muharrem 2 (Ocak 1846). Ondört m›s- Gündo¤umu Caddesi, Yüksekkald›r›m mevkii 873 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar zir Bey’in k›z› Emine Rabia Han›m. 1298 Ramazan 1 (28 Temmuz 1881). Mimarbafl› Kas›m A¤a neslinden asr-› Sultan Selim-i Salis’de meflhur Arif Efendi’nin k›z› ve Sad›k Efendi’nin efli Fatma Zehra Han›m. Her iki kabir bir set sofa içindedir. 1305 R. âhir 8 (24 Aral›k 1887). Edirne Valisi Süleyman Pafla’n›n o¤lu tarikat-i aliyye-i R›faiyye hulefas›ndan Mehmed Fuad Bey ve k›z›, 1287, Fatma Han›m. 1327 (1909). Tersane-i Âmire müdürlerinden emekli Miralay Bahaeddin Bey. Tarih k›s›mlar› gömülü olanlar: * Saray-› Hümâyun hazine a¤alar›ndan Abdullah Efendi. * Müneccim-i flehriyârî Hüseyin Hüsnü Efendi’nin k›z› Emine Han›m. * Müneccimbafl› Mehmed Rak›m Efendi. Sicill-i Osmânî, 2/366’da vefat›n› 1241 (1825) olarak göstermifltir. 1296 (1879). Altûnîzâde devletlu ‹smail Pafla Hazretlerinin enifltesi Mehmed Salim Efendi. Aflç›bafl› Camii Karfl›s›nda Bulunan Kabirler: 1054 (1644). Muhteflem lâhdin bafl ve ayak tafllar› poligonaldir. Kitâbesi fludur: Karacaahmet Mezarl›¤› 10. Ada’n›n vaziyet krokisi. ral› uzun yaz›. Galata gümrü¤ü bafl kâtibi Mustafa Subhi Efendi. Tarih beyti fludur: Eylerim ‹zzet du’a tarih-i fevtin söyledim K›la mesken Mustafa Subhi Efendi Cennet’e (Sicill-i Osmânî, 3/220) 1283 (1866). Türbenin hemen arkas›nda. Lâhit. Nefis hat. Fehime Han›m. “Merhum Mustafa Çavufl ruhiçün Fatiha sene 1054” ‹stanbul’da, Draman’da Kefevî Camii civar›nda mektebi vard›. (Hadîkatü’l-Cevâmi, s. 186; Sicill-i Osmânî, 4/391) 1135 Zilkade 13 (A¤ustos 1723). Sikkeli, dört köfle flâhidesi çok orijinaldir. Abdurrahman. 1159 (1746). Taflc›bafl› el-hac Ahmed A¤a. 1291 (1874). Mimarbafl› Kas›m A¤a neslinden Okçubafl› Ali Beyzâde Mahmud Ne874 1192 (1778). Çok de¤iflik bir tafl, büyük flâhi- Üsküdar Mezarl›klar› denin sol alt köflesine, küçük flâhide kabartmas› yap›lm›fl ve üzerine de kitâbesi yaz›lm›flt›r. Büyük tafl: “Çavuflun zevcesi ve taflc›bafl› Mehmed A¤a’n›n kerimesi Lebibe Hatun” Karabartma üzerine de, “Taflc› Osman Kalfa’n›n k›z› Hafize Molla. 1229 (1814)” diye yaz›lm›flt›r. 1193 (1779). Karacaahmet Sultan türbedar› Taflç›bafl› o¤lu Mehmed A¤a. 1313 Zilkade 12 (Nisan 1896). Tarikat-› aliyye-i Nakflibendiyye fukaras›ndan Aflç›bafl› Mahallesi imam ve hatibî ‹stanbulî es-seyyid Haf›zü’l-Kur’an Hasan Fahri Efendi. Burada, Üsküdar taflç›lar›na ait alt› flâhide vard›r. 1321 Zilkade 11 (29 Ocak 1904). Sudûr-› azamdan mukarrirîn-i kirâmdan Haf›z Eflref Efendi. Kitâbe Hamid imzal›d›r. Gömülü. Kutbü’l-ârifîn Karacaahmet Sultan türbedar› Zeyneb Monla Kad›n. Gömülü. fieyh Ahmed Efendi. Alt› Sütunlu Türbe Etraf›nda Gömülü Olanlar: 1215 fiaban 20 (Ocak 1801). Enderun-› Hümâyundan Hazinedarbafl› Silistreli Hasan A¤a. Sütun flâhidesi büyük kavukludur. 1223 (1808). Zerrinbafl. Enderun-› Hümâyun’dan hane-i seferli Sufyan A¤a. 1227 (1812). Tu¤ra kabartmal›. Hassa Emir Ahmedzâde taflc› Mustafa A¤a’n›n efli fierife Zekiye Han›m. 1230 Gurre-i Safer (Ocak 1815). ‹stanbul cizyesi mukataas›n›n veznedar› Galatal› flerafetlu Pafla Mustafa A¤a. 1277 (1860). Es-seyyid el-hac Abdüllâtif Efendi. Etraf› demir parmakl›kl›d›r. 1279 (1862). Tarikat-i aliyye-i R›faiyye’den darü’l-hadis müderrisi Münzevî kutbü’lârifîn gavsü’l-vâs›lîn sultanü’l-kâmilîn ‹mam-› azam flöhretli el-hac Mehmed Tevfik Efendi hulefas›ndan fieyh Raflid Efendi’nin müntehi derviflan›ndan flehîrü’s-seyyid Mehmed Tevfik Efendi. Nalçac› Tekkesi bahsine bak›n›z. 1281 (1864). Abdüllâtif Efendi’nin efli fierife Hasibe Han›m. Kabri, kocas›n›n yan›ndad›r. 1285 Ramazan 16 (Ocak 1869). Abdüllâtif Efendi’nin o¤lu fiehremaneti aklâm hulefas›ndan Mustafa Fazl› Efendi. Kabri, babas›n›n yan›ndad›r. 1285 Receb 21 (Kas›m 1868). Parmakl›kl›. Arif-i billah fieyh Ali R›za Efendi kuddise s›rruh. Kabri türbenin arkas›ndad›r. (Merâk›d, s. 59) 1296 (1879). Mekteb-i ‹dadi-i fiahane’de 35 sene müderrislik ederek emekli olan allame ve kudema-y› üstad-› kîram Çorumlu Osman Efendi D. 1233 (1817). Kabri, Abdüllâtif Efendi’nin yan›ndad›r. Dilbilgisine dair bir kitab› vard›r. (Sicill-i Osmânî, 3/450; Merâk›d, s. 59) 1296 (1879). Kudema-y› Mir-i mirân’dan ve meclis-i idare-i zabtiye aza-y› sab›kas›ndan Mehmed Rag›b Pafla. Kitâbesi, M›srîzâde Ali R›za imzal›d›r. (Sicill-i Osmânî, 2/362) 1299 (1881). Asakir-i bahriye-yi flahane kola¤as› Ahmed Kapdan. 1316 Muharrem (May›s 1898). Topcuda zât-› hazâkatmend Mahmud Efendi. 1325 (1907). Mirliva Ahmed Arif Pafla. D. 1274 (1857). 1329 R. âhir 21 (21 Nisan 1911). Kutbü’l-ârifîn Yanya Efendi türbedar› Mehmed Nuri fiemseddin Efendi (k.s.) Hazretlerinin güzidegân-› müntesiban›ndan Mekteb-i T›bbiye ders Naz›r› Ahmed Necati Efendi. Kabri türbe arkas›ndad›r. Sadrazam Selim Pafla Sofas›nda Gömülü Olanlar: Sofa, Gündo¤umu Caddesi ile Büyük Selim Pafla Caddesi’nin birleflti¤i yerde ve ikinci cad875 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar “Hotin Aile Kabristan›” ve Büyük Selim Pafla flâhidesi. denin sa¤ köflesindeki set üzerindedir. 22 x 11 ad›m ebad›ndaki büyük hazîreye dokuz basamakla ç›k›l›r. Yol seviyesi düflürüldü¤ünden çok yüksekte kalm›flt›r. Gündo¤umu Caddesi’ne bakan cephesine “Hotin Aile Kabristan› 1247” diye yaz›lm›flt›r. Selim Pafla’n›n makam tafl›, çok genifl çapl› olup üzerinde flu kitâbe vard›r: Cenab-› sadr-› esbak fiam Valisi Selim Pafla Vâhidü’l-asr sâhib-i cûd u tedbir adalet râ Husûsa ümm-ü eyyâm idemez bir mislini tevlid E¤erce dilde mazrub ise de illiyetle el-celi Emir-i hac› emr-i mu’tenas›n eyleyüb tefevvüz Varub fiam-› fierife cüz-ü rûz-ârâm ile hatta Çal›fld› hidmet-i me’mûresin icraya ez cümle Mehâmm-› hacc› itmame flüru itmifl iken hayfa Ne çâre eylesün takdir idüb tedbirini ta¤yir fiehid itdiler ol destûr-› âlîflan› bî-pervâ Nebi-i Allah yahi bâ-husûs fieyh-i Ekber etka Civâr-› meflhed-i envâr›na câr eyledi Mevlâ Mücevher harf ile târîh-i fevtin böyle yaz Ali Yed-i cûd ile mazlumen heba oldu Selim Pafla R›zaenlillah el-Fatiha. Sene 1247 fî Cemaziyelevvel (Ekim 1831) Selim Pafla, Hotin’e gönderilmifl olan Kap›c›bafl› Mustafa A¤a’n›n o¤ludur. Kendisi Bender’de do¤du. Bir tak›m görevlerde bulunduktan sonra, ölen fiam valisinin zapt›na memur 876 ve daha sonra 20 Muharrem 1240 (14 Eylül 1828)’de sadr›azam oldu. Yeniçeri Oca¤›’n›n kald›r›lmas›nda büyük hizmette bulunduktan sonra 14 R. âhir 1244 (24 Ekim 1828)’de azl edildi. 1247 C. âhirinde, asayifli yoluna koymak üzere fiam valisi oldu. Ancak, M›s›r valisi Mehmet Ali Pafla kendi yolu üzerinde, böyle flöhret sahibi, mühim ifller baflarm›fl bir kimsenin valili¤ini istemedi¤inden para ile fiam ahalisini ayakland›rd›. 1831 aral›¤›nda kona¤›na hucüm ederek yakt›lar ve kendisi dahi yanarak vefat etti. Kabri, fieyhü’l-ekber Muhyiddin Arabi’nin Kayisun Da¤› ete¤inde bulunan türbesinin yan›ndad›r. Vefat›nda 58 yafl›nda idi. 1140 (1727). Turhan Bey kap›kethüdas› ‹brahim A¤a. 1167 (1753). Kazanc›zâde Memifl A¤a. 1181 (1767). Abdullah A¤a. 1227 Zilkade. 15 (20 Kas›m 1812). Sadr-› azam Memifl Ziya Pafla’n›n efli Zeyneb Han›m. Tu¤ral› tafl› muhteflemdir. (Sicill-i Osmânî, 4/513 Ziya Pafla) 1287 (1870). Sadr›azam Selim Pafla’n›n damad› maliye tahsilât muhasebe mümeyyizlerinden Mehmed Eflref Beyefendi. Üsküdar Mezarl›klar› 1289 (1872). Sadr›azam Selim Pafla’n›n damad› Emin Efendi’nin annesi Zeyneb Han›m. 1322 (1904). Divan-› harp-› mahsus azas›ndan Miralay Hüseyin Nazmi Bey. 1323 (1905). Sadr-› esbak Selim Pafla’n›n biraderzâdesi Tevfik Bey’in..... (burada tafl k›r›kt›r) Kahya Bey. 1332 (1913). Sadr-› esbak Selim Pafla’n›n biraderzâdesi mahkeme-i istinaf azas›ndan Tevfik Bey’in efli Ayfle Adile Han›m. 1336 (1917). Tevfik Bey’in torunu ve Suriye Vali-i esbak› Galib Bey’in k›z›, yedi yafl›nda vefat eden Fatma Necadet Han›m. Rakam olmayan bir tafl üzerinde; “Sab›k Suriye Valisi Ali Galib Hotin ve efli Naciye Hotin” diye yaz›l›d›r. Sicill-i Osmânî’ye göre Selim Pafla’n›n biraderzâdesi Ali Galib Bey, 1257 (1841) tarihinde vefat etmifltir. Babas›, Halil Beyefendi’nin 1252 (1836) tarihli flâhidesi ise ‹nadiye tekkesi karfl›s›ndad›r. Selim Baba Hazîresi bahsine bak›n›z. 1326 (1908). Sadr-› sab›k Selim Pafla’n›n bira- derzâdesi Tevfik Bey’in utekalar›ndan Nefl’et Kalfa. Selim Pafla Sofas› Arkas›nda Gömülü Olanlar: 1189 (1775). Kafesî destarl›d›r. Emin Efendi. (Sicill-i Osmânî, 1/410) “Dirîga ol Hazreti fahr-i emâcid-i devlet Emin Efendi ” “Güzide kâtib ve dâmâd-› kethüda bey idi” 1258 Muharrem 7 (fiubat 1842). Molla sikkeli. Eflrâf-› kuzâttan Üsküdarî Kassabbafl› kâtibi Abdülgani Efendi. Selim Pafla Sofas›n›n Sa¤ Taraf›nda Gömülü Olanlar: 1116 (1704). Bâzergân Salih A¤a. 1149 (1736). Tavus kuyruklu tafl. Bâzergân Salih A¤a’n›n k›z› Fatma Hatun. 1219 (104). Mevkûfat Kalemi ikinci halifesi ve Koyun halifesi ‹smail Efendi 1225 (1810). M›s›r Kahire kazas› Meflreb Efendizâde el-hac Abdurrahman Efen- Ayfle Kad›n’›n 1065 tarihli emsalsiz lâhdi. 877 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 10. Ada’n›n ‹ç Taraf›: 1071 (1660). Mehmed Dede. 1223 Safer (Nisan 1808). Atik Valide Sultan Cami-i flerifi imam› taflc› el-hac Haf›z Ahmed Efendi. 1245 Safer 3 (4 A¤ustos 1829). Ba¤c› el-hac Ali A¤a. Sa’deddin Efendi Sebil Ve Çeflmesi Arkas›: 1294 C. âhir 25 (Temmuz 1877). Tarikat-i aliyye-i Nakflibendiyye hulefay› kirâm›ndan ve kudema-y› ecille-i rical-i Devlet-i Aliyye’den Girit Vilâyeti Kapukethüdas› Mora Müftüsü Abdülhalim Efendizâde Yahya Sezai Efendi (Sicill-i Osmânî, 4/644-645) di’nin kay›n validesi Nefise Kad›n. R›dvan A¤a’n›n 1062 tarihli güzel lâhdi. 1230 (1815). M›s›r Kahire kazas› Meflrebzâde Abdurrahman Efendi’nin efli merhum Koyun halifesi ‹smail Efendi’nin k›z› Afife Han›m. (Sicill-i Osmânî, 3/546 Ali Meflreb Efendi) 1232 (1816). Meflrebzâde Abdurrahman Efendi’nin o¤lu Ali Raik Efendi’nin efli Fatma Han›m. 1251 (1835). Sadr-› Anadolu devletlu Meflrebzâde Efendi’nin kethüdas› müderrisîn-i kirâmdan el-hac Ahmed Reflid Efendi’nin efli fierife Fatma Han›m. fiat›rzâde Hazîresi bahsine bak›n›z. 1252 (1836). fiemsipaflal› deryay› kapudan Mehmed Pafla merhumun kayn› merhum el-hac Emin A¤a’n›n efli hace Ayfle Han›m. 1336 (1917). Musikiflinas Hac› Faiz Bey’in küçük kardefli Yeniköylü Hadi Bey. De¤erli bir ilâhî bestekâr› ve Tarabya Camii imam ve hatibi Haflim Efendi’nin o¤lu idi. Yaz›n Yeniköy’de, k›fl›nda Ahmediye’deki evinde oturuyordu. Hadi Bey, Yeniköylü müzisyen Hasan Efendi’nin mümtaz ö¤rencisi idi. Kabri, babas›n›n yan›ndad›r. (S. N. Ergun, Türk Musikisi Ant. s. 644) 878 1304 (1886). Rüsûmat Emaneti hademesinden ve Girit Kapukethüdas› Yahya Sezai Efendi tevabiinden Siyahî Mehmed Efendi 1309 (1891). Girit ve Cezayir Bahr-› Sefid kapu kethüdas› Yahya Sezai Efendi mensubat›ndan Zîba Kalfa. 1320 (1902). Ricâl-i Devlet-i Aliyye’den kapukethüdas› Yahya Sezai Efendi’nin efli Fatma Muhibbe Han›m. Sebilin Sol Taraf›ndaki Girifl Yan›nda Gömülü Olanlar: 1197 Zilkade. 7 (Aral›k 1783). Sipâh kâtibi Seyyid Mustafa Efendi’nin efli hâfize ve âlime Sarayl› Tuba Ayfle Kad›n. 1203 (1788). Hâcegân-› Divan-› Hümâyundan sab›ka Rikâb-› Hümâyun çavufllar›ndan Mustafa Efendi. Yan›nda k›z›n›n gömülü tafl› vard›r. 1304 (1886). Yeniflehir Fener eflraf›ndan ve tarikat-i aliyye-i R›faiyye meflayihlerinden efl-fleyh Halil bin Abdulfettah Efendi. (Merâk›d, s. 60) Kitâbesi onbir s›rad›r. fieyh Halil Efendi’nin kitâbesi fludur: Mazhar-› feyzu’r-R›faî Hazreti fleyhü’fl-flüyûh Hankâh-› sadr-› Hulde hû diyüb oldu dâhil Üsküdar Mezarl›klar› Olsun ol ser-tâc-› erbâb-› bekan›n dem-be-dem Rûh-› pâki nâil-i lûtf-› Hüdâvend-i celîl Nâr-› rûz-› ademden demâdem eyleyüb mahfuz Hak Teâlâ eylesün nayân-› âb-› Selsebîl Fevtine tarih yazd›m kilk-i cevherdar ile Saha-i Huld-i berînde buldu Me’vâ’y› Halîl. Yeniflehir Fenâr eflraf›ndan ve Tarikat-i Aliyye-i R›fa’iyye meflayih-i kirâm›ndan efl-fleyh Halil bin Abdülfettah Efendi. 1065 (1655). R›dvan A¤a yan›. Çiçek kabartmal› lâhit. Tarih k›sm› gömülü bir tafl: An-asl Ç›ld›r Sanca¤› ümera ve eflrâf›ndan Hüseyin Beyzâde Mehmed Ali Bey’in k›z› Çürüksu Hanedân-› kadîminden ve 1. Orduyu Hümâyun Nizamiye 3. Alay Kumandan› Bahri Bey. 1069 Zilkade 3 (23 Temmuz 1659). Nurullah ibnü’fl-fleyh ‹brahim el-Aksarayî. (Merâk›d, s. 37) 1309 (1891). Hem flehide, hem garibe ve hem masume Fa’ide Han›m. 1103 (1691). Hamzavî tafl. Bab-› Hümâyun Hazinedar› B›y›kl› Mustafa A¤a. Her ikisi de ayn› sofada olup Bahri Bey için yeni yaz› ile, Bahri Pafla 1838-1915 diye yaz›lm›flt›r. 1171 (1757). Sikkeli. Kutbü’l-ârifîn Band›rmal› Hazretlerinin bendelerinden fieyh Selim. Selim Baba Hazîresi: 1174 Rebiyülâhir 16 (26 Ekim 1760). Sikkeli. Atik Valide imam› Halil Efendi. Hattatt›r. Karacaahmet Mezarl›¤›, 10. Ada’s›n›n bir parças› olup ‹nadiye Meydan›’ndad›r. Etraf›, Gündo¤umu Caddesi, Büyük Selim Pafla Caddesi ve ‹nadiye Mezarl›k Sokak ile çevrilmifltir. Burada gömülü olanlar tarih s›ras› ile flunlard›r: Neslihan Hatun idüb dâr-› bekaya intikâl Geçdi dünyadan k›la rahmet Hüdâ-y› müsteân Hatif-i kudsî didi merhûmenin tarihini Neslihan’e cây-gâh ola cinân-› câvidân Ruhi çün Fatiha fî flehr-i Rebiyülevvel 29 1065 1102 (1690). “Dersiam ve fuzelây-› kirâmdan” Üsküdarî Debba¤zâde Osman Efendi 1179 (1765). Muhibb-i hanedandan, muhz›r bafl› (mübaflir) el-hac Veli A¤a. 1180 (1766). Bektâflî sikkeli. Ali Baba. 1062 (1651). Servili muhteflem lâhit. ‹nadiye Mezarl›k Sokak köflesinde 60 ad›m ileride ve mezarl›k duvar›n›n arkas›ndad›r. R›dvan A¤a. (Sicill-i Osmânî, 2/402). Kitâbesi fludur: Neslihan Hatun’un 1065 tarihli ve mihrapl› lâhdi. ‹ki Bektâflî sikkeli flâhide daha vard›r. Han-› Hazinedar-› Sultani olan R›dvan A¤a Eyledi rihlet cihândan rûhuna rahmet ola Gurre-i mâh-› Muharrem’de idüb dünyây› terk Oldu ukbâya misâfir vele izzet ola Fevtini gûfl eyleyüb Hatif didi tarihini Göçdü bu merhûm ‹lâhî meskeni Cennet ola 1062 1065 Rebiyülevvel 6 (14 Ocak 1655). R›dvan A¤a yan›. Servili lâhit, emsalsiz güzel ve nefis hat. ‹ntekalet el-merhume Ayfle Kad›n Bint-i Hazinedar el-hac Mustafa ruhi çün 6 Rebiyülevvel 1065 879 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1190 (1776). Bektâflî sikkeli. Hüseyin Dede. yan›nda befl Bektâflî babas›n›n flâhidesi vard›r. 1202 Muharrem 21 (Kas›m 1787). Küçük lâhit. Haflim Ali Beyefendi’nin k›z› fierife Fatma Han›m. 1197 Muharrem 12 (19 Aral›k 1782). Haflim Baba aç›k türbesi karfl›s›. Sikkeli küçük flâhidesi üzerindeki kitâbesi fludur: 1202 (1787). Tarik sikkeli. Kutbü’l-ârifîn Saçl› Hüseyin Efendi hulefas›ndan ve Tabutculariçi Sünbülî fieyhi Kara Ali Efendi. Allah Hû dost Gaziyan’›n menazili, nazargâh-i âlî, pîr-i tarîkat Hac› Bektafl-› Veli merhum ve ma¤fûr Dervifl Selim Baba ruhuna el-Fatiha 1197 Muharrem 12 1213 (1798). Acayip ve de¤iflik Mevlevî sikkeli. Meflâyih-i fiuara-y› Mevleviyye’den fieyh Rasim Ahmet Efendi. (Türk Dili ve Ed. Ans. 7/311) (S. N. Ergun, Mezar Kitâbeleri s. 19; S. N. Ergun, Bektâflî fiairleri, s. 335) 1197 Ramazan 10 (9 A¤ustos 1783). Kafesî sikkeli lâhit. Hâcegân-› Divân-› Hümâyundan Ruznameci-i evvel fiehid Ali Pafla yegeni Haflim Ali Beyefendi ruhi çün el-Fatiha. (Sicill-i Osmânî, 4/623) 1201 (1786). Lâhit. fierife Zeyneb Han›m bint-i Haflim Ali Bey. 1226 (1811). Haflim Baba fukaras›ndan Molla Hüseyinzâde Dervifl Ahmet. 1239 Ramazan 25 (May›s 1824). Hâlâ ‹brail Muhaf›z› devletlu ‹brahim Pafla kethüdas› Dergâh-› âlî kap›c›bafl›lar›ndan Mehmed Rüstem A¤a’n›n efli Naile Han›m. 1242 Rebiyülâhir 15 (Ekim 1826). R›dvan A¤a civar›. Kapudân-› Derya merhum el-hac Mehmet Pafla halilesi el-hac Hanife Han›m. (Sicill-i Osmânî, 4/277; Kronoloji, 4/585-587) 1243 (1827). Devletlu el-hac Süleyman Pafla’n›n efli hace ‹zzet Kad›n. 1251 (1835). Celvetî tarikatinden keramet sahibi Ali Nuri Baba. 1250 (1834). Sadr›esbak Gazi ve flehid Selim Pafla biraderi Tahmis Naz›r› Halil Beyefendi. Yan›nda, 1277 (1860) efli Seyyide Emine Han›m. 1254 Rebiyülevvel 6 (30 May›s 1838). Mutaflar kethüdas› el-hac Ahmet A¤a. 1258 (1842). Sikkeli. Etraf› demir parmakl›kl› aile sofas›. Kitâbesi çok uzundur. “Mürflid-i tekye-niflîn vâk›f-› esrâr-› yakîn Ya’ni Halil hace-i danâ ol sâhib-i hâl” 10. Ada’da fiair Fodlac›zâde Ahmet Rasim Efendi’nin flâhidesi. 880 1262 (1846). Sikkeli. Bende-i Âl-i abâ Band›rmazâde bendelerinden Selim Baba’n›n türbedar› Dervifl S›rrullah Baba. 1264 (1848). Divân-› Hümâyunda dahiliye kalemi hulefas›ndan Osman Raflid Efen- Üsküdar Mezarl›klar› di. Efli, 1248 (1832), Zübeyde Han›m. 1269 (1852). Derviflzâde Mehmed fiükrü Efendi. 1270 Cemaziyelâhir 21 (21 Mart 1853). Köflede duvar›n hemen arkas›nda, kitâbesi aynen fludur: Sâhib-i Dîvân Rasim ma’den-i fazl ü hüner Sâl-› vefir itmifl idi ihtiyâr-› inzivâ Emr-i “‹rc›î” gûfl idüb k›ld› teveccüh âmire ‹tdi nasut aleminde Hakk deyu lahuti câ Mektûbî-i Sadr-î âlî hulefâs›ndan ve fluara-y› benamdan Fodulac›zâde es-seyyid Ahmed Rasim Efendi ’nin ruh-i flerifi çün ve kaffe ehl-i iman ervah› çün lillâhi teâlâ el-Fatiha 1270 Cemaziyelâhir 21 (‹nal, Son As›r Türk fiairleri, s. 1341; Merâk›d s. 38; Sicill-i Osmânî, 2/350; Osmanl› Müellifleri, 2/199) 1270 Zilkade 23 (A¤ustos 1854). Bektâflî sikkeli. Dört dilimli abanî sar›k, etraf› demir parmakl›kl›. Kitâbesi fludur: M›s›r-Kahire’de defin-i hak-i ›t›rnak olan Âl-i beyt-i Resul’den Set Rukiyye Hazretlerinin türbedar› muhibb-i hanedandan efl-fleyh es-seyyid Ali Baba Hazretlerinin rûh-î alilerine el-Fatiha. 1281 Rebiyülevvel 20 (A¤ustos 1864). Uzun müddet tekkenin türbedarl›¤›n› yapan Salih Dede. 1285 (1868). Kutbü’l-ârifîn ve ‹nadiye Tekkesi fleyhi Galib Efendi bendegân›ndan Muhlis Efendi. 1290 (1873). fiâhidesi Bektâflî sikke kabartmal›d›r. Abdi Baba. “Hu dost” diye bafllayan kitâbesi çok uzundur. 1321 Zilkade 7 (Ocak 1904). Duvar üstü, fesli flâhide uzun yaz›. Yazd› tarihini didi Hami Yanya’dan ‹smail Pafla’ya makar der kurb-i cinan 1323 (1905). Bab-› seraskeri levâz›m-› umumiye dairesi 3. flubeden ve Debba¤-hane müdürü Mirliva ‹smail Pafla’n›n efli ve Adana vilâyeti telgraf ve posta bafl mü- dürü Hilmi Bey’in annesi Fatma Huriye Han›m. 1262 (1846). Ser kâtip Hurflid Efendi’nin efli Mutia Han›m. fiair Emin Hâki Bey’in kabri. 1328 K. evvel 5 (1916). Abide gibi flâhide. Sanayi-i Nefise’nin nadir yetifltirdi¤i bir kifli olup sanat ve mesle¤i u¤runda hayat›n› feda eden Bahriye Kola¤as› Hakk› Bey. 1339 Recep 4 (14 Mart 1921). Aziz Mahmud Hüdâyî Hazretleri türbedar› Haf›z Hasan Avni Efendi’nin o¤lu Defter-i Hâkanî Kalemi hulefas›ndan fiair Emin Hâki Bey. D. 1890. Annesi Fahriye Han›m 1942’de vefat etti. Sonradan yapt›r›lan kabri yüksek olup üzerinde fesli bir flâhide vard›r. Kitâbesi fludur: Ruhunu nûr-› Muhammed Mustafa olsun emin Rahmetin envâr-› tâbâniyle rûflen eyledi Ref’-i yed etdim semâya söyledim târîhini Rûh-› Hâki âlem-i eflâki mesken eyledi. Güzide flu’ara-y› Mevleviyye’den ve Defter-i Hâkanî Kalemi hulefas›ndan Emin Hâki Bey’in hücre-i manevîsidir. 4 Receb 1339 Kitâbesi Üsküdarl› Tal’at Bey taraf›ndan yaz›lm›flt›r. (‹nal, Son As›r Türk fiairleri, s. 523; Merâk›d, s. 39) 881 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1238 (1822). Zerrinbafl. Enderun-› Hümâyun’da hane-i seferlide yama¤-› tüfengi Mehmed ‹smet A¤a. 1252 (1836). Merhum fiehrî Efendi’nin efli Ümmügülsüm Han›m. 1279 (1862). Enderun-› Hümâyun’dan ayr›lma Edhem Efendi. 1296 (1879). fieyhü’l-hattatîn merhum Üsküdarî ‹zzeti el-hac Mehmed Emin Efendi’nin k›z› Nazife Rukiyye Han›m. Emin Efendi, Son Hattatlar’da ve Sicill-i Osmânî’de kay›tl› de¤ildir. Baz› ‹lâveler: 1010 (1601). ‹brahim Efendi’nin o¤lu Ömer A¤a. 1140 (1727). Tarik-i sâdât-i Nakflibendiyye’den el-hac Osman Efendi. 10. Ada’da, ‹skender Baba Tekkesi fleyhi Mehmet fiakir Efendi. 1180 (1766). Abdal Musa Sultan vekilharc› el-hac Ali. 1257 (1841). fieyhü’l-kurra Haf›z Tahir Resmi Efendi’nin efli fierife Necibe Han›m. 1189 (1775). Mahmudpafla’da kahveci Dervifl Halil. “Yirmi bir yafl›nda gitdim dâr-› bekaya âh ‹ki sagîr evlâd›m terk eyledim âh” 1213 (1798). fieyh Ahmed Efendi. 1215 (1800). Abdullah Baba. Burada gömülü olan üç fieyh Efendi için Kaymakç› Tekkesi Mescidi bahsine bak›n›z. Sadrazam Haf›z Ahmet Pafla lâhdinin kitabesi. * * * Gündo¤umu Caddesi üzerinde büyük sofa. Periflan durumdad›r. 1279 Receb 15 (Ocak 1863). Tarik-i aliyye-i Halvetiyye’den Band›rmal›zâde efl-fleyh es-seyyid Mehmed Galib Efendi (k.s.) Hazretlerinin bendegân›ndan Matbah-› Âmire Müdiri Lütfullah Efendi’nin biraderi ‹skender Baba Dergâh-› flerifi postniflîni iken dahil-i ravza-i cinan olan eflfleyh es-seyyid Mehmed fiakir Efendi. (Sicill-i Osmânî, 4/90 Lütfullah At›f Efendi) 1310 Ramazan 25 (Nisan 1893). Sikke kabartmal›. Tarik-i Halvetiyye ricalinden kutbü’l-ârifîn Band›rmavî fieyh Yusuf Efendi Hazretlerinin sülâle-i tahirelerinden ve ‹skender Baba Dergâh› postniflîni fiakir Efendi’nin o¤lu Dahiliye ve Evkaf› Hümâyun mektubcusu ve Orman ve Ma’den Meclisi reisi tarik-i aliyye-i Halvetiyye ve kudemay› ricâlden es-seyyid Mehmed fierafeddin Efendi. 882 Üsküdar Mezarl›klar› 1313 (1895). Sikke kabartmal›. Onyedi yafl›nda vefat eden fieref Beyzâde Mir Mehmed Haflim Efendi. 1330 (1912). Sikkeli. Es-seyyid efl-fleyh Mehmed Münib ibnü’s-seyyid Abdullah. Gündo¤umu Caddesi üzerinde, Selim Baba’n›n biraz ilerisinde ve duvar›n hemen arkas›nda, tarih k›sm› gömülü, Kadirî taçl› flâhide: “Pirü’s-salikîn Nasuhî Efendi Hazretlerinin hulefalar›ndan efl-fleyh Abdullah Efendi’nin o¤lu eflfleyh Feyzullah Efendi” Tarih k›sm› gömülü, fesli, Alo Pafla ahfad›ndan ve muhibb-i hanedân-› ehl-i beytden binbafl› Haf›z Mehmed Efendizâde Jandarma Dairesi jurnal kalemi mümeyyizi rütbe-i seniyye Hac› Ahmed Bey. Haf›z Ahmet Pafla Lâhdi ve Çevresi: 962 (1554). Haf›z Pafla’n›n arkas›nda. “fiaban-i ber murad” Kitâbe bu kadard›r. Sadrazam flehid Haf›z Ahmed Pafla. 1189 (1775). Sab›ka Bostanc›bafl› Hac› ‹brahim A¤a Sad›ku’l-kul idi her vekile âlemde emîn Kitâbesi on s›rad›r. ‹nadiye Meydan› ile Karacaahmet Sultan Türbesi aras›nda, Yüksekkald›r›m mevkiinde, Gündo¤umu Caddesi üzerinde, takriben yolun ortas›nda, mezarl›k duvar›n›n hemen arkas›nda, yokufl yukar› ç›karken sol tarafta ve mezarl›¤›n10. Ada’s›ndad›r. Haf›z Ahmed Pafla’n›n322-3231b+326-71a üç katl› muhteflem lâhdi, da¤›lm›fl, poligonal bafl tafl› pehle üzerine yat›r›lm›flt›r. Üzerindeki nefis kitâbe fludur: Sene 1041 (1631) Merhum Gazi fiehid vezir-i a’zam Haf›z Ahmed Pafla’n›n ruhi çün Fatiha okuyana Allah rahmet eyliye Müezzinzâde Haf›z Ahmed Pafla Filibeli’dir. Saray-› Hümâyun’da Do¤anc›bafl› olup padiflah›n nedimi oldu. Bir kere Kaptan-› Derya ve iki defa Sadr›azam olmufltur. ‹kinci sadaretinde ve üç ay sonra flehiden vefat etti. Müdebbir, mukdedir ve flair idi. Asi yeniçeriler üzerine tek bafl›na yürümüfl ve att›¤› yumruklarla bir kaç›n› öldürdü¤ü için halk aras›nda “Haf›z Pafla yumru¤u” meflhur olmufltur. Çevresinde gömülü olanlar flunlard›r: Bostanc›bafl› Halil A¤a’n›n flâhidesi. 883 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Tarih rakam› olmayan bir tafl. 13 Yafl›nda vefat eden “vâlidine sab›rlar” dileyen, “Tebdil hasekisi Hüseyin Beyzâde kethüda-y› sadr-› âli”. 1233 Zilkade 17 (18 Eylül 1818). fieyhülislâm Mehmed Kâmil Efendi’nin imam› Üsküdar Kazas› el-hac Haf›z Ali Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/556) 1252 (1836). Hâcegân-› Dîvân-› Hümâyun’ dan ve Dahiliye Kalemi hulefas›ndan Halil Beyefendi’nin efli fierife Emine Han›m. Halil Beyefendi flâhidesinin tarih k›sm› gömülüdür. 1254 (1838). Mehmed A¤a’n›n efli Fatma Han›m. Hâdim-i fiâh-› Cihân›n hidmetiyle mükerrem Nam-› pâkidir Mehmed eylesün Hakk flâdmân Zevce-i Fat›ma Han›m eyledi azm-i beka 1254 1196 (1782). Bostanc›bafl› Halil A¤a. 10. Ada’da, Bostanc›bafl› Halil A¤a Sofas›. Sab›ka Bostanc›bafl› rahmetullahi aleyh Devlet-i ikbâliyle olmufldu Kapuc›bafl› diye bafllayan kitabesinin tarih beyti fludur: ‹de mahflerde flefâat ana ol Fahr-i cihân ‹zz ile yâ Rab Halîl’e câygâh ola cinân 25 Ramazan 1196 (3 Eylül 1782) (Sicill-i Osmânî, 2/298) 1200 (1785). Feyzullah Afif Efendi’nin o¤lu Halil Nureddin Efendi. 1208 Cemaziyelevvel 13 (Aral›k 1793). Üsküdar Kad›s› Esirizâde Sad›k ‹smail Efendi 1211 Zilkade (May›s 1797). Bostanc›bafl› Halil A¤a’n›n efli Fatma Han›m. 1217 (1802). Mekke-i Mükerreme Kazas› Feyzullah Afif Efendi’nin k›z› Ayfle Han›m. 1219 (1804). Mehmet Sad›k Bey. 1226 (1811). Genç yafl›nda vefat eden Halil A¤a’n›n o¤lu Hasek-i Hazreti fiehriyarî’den Hüseyin Bey. Bunun hemen yak›n›nda; 884 1260 (1844). Sultan Mahmud’un Okçubafl›s› Mehmed A¤a. Tarih rakam› zorlukla okundu¤undan de¤iflik olabilir. 1264 (1848). Selânik Valisi Bekir Sami Pafla’n›n babas› el-hac Mustafa Efendi. (Sicill-i Osmânî, 3/8 Sami Ebubekir Pafla) 1276 (1859). Buhurdanc›-i hazreti flehriyarî el-hac Mustafa A¤a’n›n k›z› Emine Han›m. 1290 Zilkade. 27 (Ocak 1874). Bab-› âlî hulefas› odas› mektubî-i ser-nüvisi Ali Sabit Efendi. Kitâbesi on iki m›sra olup; ‹flte mümtâz ser-efrâz Ali Sabit Bey diye bafllamaktad›r. 1319 (1901). Nefis yaz›. Hassa Nizamiye sanayi alay› miralay› Mustafa Bey. 1324 C. evvel 8 (30 Haziran 1906). Bende,i Âl-i Âbâ’dan R›faî fleyhi Arif Efendi. Haf›z Ahmed Pafla lâhdinin sol taraf›ndad›r. Karacaahmet Sultan Türbesi ile Aflç›bafl› Camii Aras›: Üsküdar Mezarl›klar› 1158 (1745). Çok iri sikkeli. Taflc› Küçük elhac Ahmed A¤a. 1220 (1805). Zerrinbafl. Enderun kilâri-i Hassa a¤alar›ndan Ali A¤a. 1274 (1857). Küçük molla sar›kl›. Karacaahmet civar›nda sakin iken hac dönüflü yolda vefat eden ve ad›na tafl dikilen Emin A¤a. Pir fia’ban-› Veli’ye eyleyince intisab Ferd-i yekta oldu tevhide hemifle-yi bî-misâl Mustafa Seyyid Efendi sâlik-i râh-› Hüdâ Vâk›f-› remz-i hakikat fieyh idi sahib-i kemâl Hakka mâil-i fler’î ile âmil bir ehl-i dil idi Âbid ü zâhid veli flûrîde meflreb ehl-i hâl Ömr-ü encâm› resid oldukda herkes âkibet Âdet olmufl bezm-i fânîden bekaya intikâl Ebvâb-› cinândan da’vet içün kudsiyân Kurb-i Hakk’a eyledi Seyyid Efendi irtihâl 16 Receb 1321. 1310 (1892). Evkaf-› Hümâyun Nezaret-i Celilesi masarifat Müdürü müteveffa R›fat Efendi’nin efli fierife Tahire Han›m. Yan›nda, 1312 Zilkade (May›s 1895). Nakflibendî fukaras›ndan Aflç›bafl› Camii imam ve hatibi Haf›zü’l-Kur’an Hasan Fahri Efendi. 1296 (1879)’da vefat eden fieyh Ali Efendi’nin kar›ndafl› Bosnal›zâde efl-fleyh Hac› Mehmed Efendi’nin dervifli mezarc› Feyzullah A¤a’n›n kabri vard›r. (Merâk›d, s. 59) 1316 (1898). Talibî Efendi’nin k›z› Emine Kâmile Han›m. TAfiÇILAR MEZARLI⁄I 1321 Receb 16 (8 Ekim 1903). Demir parmakl›k ile çevrili. Kitâbesi fludur: ‹ nadiye Meydan›’nda, Gündo¤umu Caddesi ile ‹nadiye Mezarl›k Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde ve soka¤›n sol köflesinde olup üçgen fleklinde bir adad›r. Karfl›s›nda, Haflim Baba’n›n aç›k türbesi, mezarl›k duvar›nda ise, kitâbesiz ‹nadiye Çeflmesi bulunmaktad›r. Hazîrede gömülü olanlar flunlard›r: 1112 (1700). Duhani Murtaza Beyzâde silâhflor-› fiehriyarî ‹brahim Bey. 1150 (1737). Mihrabl› tafl. Salih A¤a’n›n k›z› Ayfle Hatun. 1151 (1738). Kayserili fiat›rzâde el-hac Mahmud Kulu. 1176 (1762). Kâtibî sikkeli. Kayseri kuralar›ndan Taflc›bafl› el-hac Mustafa A¤a. 1176 (1762). Taflc›bafl› el-hac Ebubekir A¤a. 1195 (1781). Taflc› Hasan A¤azâde Mehmed Sad›k Efendi 1203 (1788). Sarayl› Ayfle Yekta Hatun. 1251 Sin gurre (1835). Tarikat sikkeli. Haflim Efendi neslinden Feyzi A¤a’n›n o¤lu Za- 10. Ada’da, Sadrazam Haf›z Ahmet Pafla lâhdinin yan›nda, Sultan II. Mahmut’un okçu bafl›s›n›n flâhidesi. 885 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar kirbafl› Dervifl Mehmet Efendi 1257 Ramazan 27 (12 Kas›m 1841). Çal›k fieyhi fieyh Ahmed Efendi. Kitâbesi fludur: Olucak ferman-› Hakk icabet ister da’vete Emrine mût’i olan cümle ererler izzete Azm idüb gitdi beka mülkine bir merd-i sehi El çeküb gâhi cihandan erdi kurb-i rahmete Emr-i Hakk’a karfl› durmak kimseye mümkün de¤il Gitdi Çal›k fieyhi fieyh Ahmed Efendi ahrete R›zaen lillâhi teâlâ Fatiha. 1262 (1846). Kitâbe aynen fludur: Yine gülzâr-› letafet içre bir gül goncenin Nefle-yâb-› flevk olub her dem o ser ü ser-firâz Ba¤-› âlemde iderdi naz ü flive ile haram Vaz’-› haml eylerken ol derc-i nezaket k›ld› Hakk Pâk-› tiynet ehl-i ismet sahib-i iffet idi ‹rtihali..... cevheri söyledim tarihini Eyliye Zeyneb Han›m’›n yâ Rab Adn ile bekam Mustafa Haflim Beyefendi’nin 1286 tarihli flâhidesi. 1261 (1846). El-hac Ali Rüfldi Efendi. 1262 Ramazan 29. (Eylül 1846). El-hac Rüfldi Efendi’nin efli Rabia Han›m. 1264 (1848). Sarayl› Dervifle-i Nakfliyye’den La’l-i Felek Kalfa. 10. Ada’da Müneccimbafl› Abdullah Efendi Sofas›’n›n periflan hali. 1269 Receb 15 (24 Nisan 1853). Tarikat-i Celvetiyye fukaras›ndan Âl-i Âbâ esbak Gelibolu Âyân› Hac› Mehmed A¤a. 1271 fiaban 15 (Ekim 1854). Mevlevî sikkeli. Kitâbesi fludur: Cümle var›m terk idüb hâke serdim cismimi Muhibbim sizlere ibret nümâd›r Kim olmufl ber murad iflbu fenâda Gider elbet gelen emr-i Hüdâ’d›r Çün olmufl cümlesi hâk ile yeksan Ki ihsan anlara ancak du’âd›r Bi hamdi lillah delilim cedid-i pâk Âl-i Âbâ’d›r Gulam Abdülkadir’in Mehmed Emin Baba’d›r. 1272 Z. 19 (A¤ustos 1856). Kitâbe aynen fludur: Niyaz-› maksad›m ancak Hüdâ’dan Ay›rmas›n beni Âl-i Âbâ’dan Safas›n görmedim mihnetle her an Geçürdüm ömrümü firakadan Tabibler derdime dermandan aciz Ecel geldi çare olmaz devadan Ki r›hlet eyledim âhir cihândan Unutmas›n beni dostum du’âdan Ebubekir S›dki Efendi’nin halilesi Merhume fierife Emine Han›m 1276 (1859). Mevlevî sikkeli. Der Saâdet Ordusu tahrirat odas› ketabesinden Mehmet Abdülhadi Efendi. 886 Üsküdar Mezarl›klar› 1278 (1861). Sütun fleklinde muhteflem bafl ve ayak tafllar› vard›r. Kaimmekam M. Emin Bey’in k›z› ve Kaimmekam Mustafa Bey’in efli Nefise Han›m. 1307 (1889) Vali-i fiam ve Müflir-i Arabistan-i esbâk Ha’iz-i feyz-i fiehadet olan Ahmed Pafla Hâke düfldükde k›lub derd-i firakiyle hazin Necli hem-nam Ali Mir R›za’y› hakk› ‹ki y›l geçmedi fevt oldu bu bîçare dahi Nar-cansuz verem cismin idüb mahv ü heba Maderi dahi Selânik’te itmifldi vefat Tazelikde iki hicran bunu k›ld› ifnâ Ceddesi ile kar›ndafl› ehibbas› temam Kald›lar hicri ile nâle vü feryad ü büka Seyyiatin idüb ihsan ‹lâhî ma¤fur Eyliye ni’met diri¤ine lay›k Mevlâ Yaz münacat ile tarihini menkut Senih Cây-geh-i Cennet-i a’lâ da bula Mir R›za 1278 Karacaahmet Türbesi ve Sebili Arkas›: Ahmet Pafla, 1277 Cemaziyelâhir (Aral›k 1860) tarihinde fiam’da, suçsuz oldu¤u halde, Avrupa devletlerine hofl görünmek için kurfluna dizilmifltir. Kültürlü ve yi¤it bir paflam›z idi. Nur içinde yats›n. Buras› Müneccimbafl› Mezarl›¤› ad› ile ünlü idi. 1179 (1765). Mevhibe Kad›n. 1206 (1791). Üsküdar’da Mihrimah sultan Cami-i flerifi müezzinbafl›s› el-hac Süleyman Efendi. 1290 Cim 20 (A¤ustos 1873). Esma Sultan köflk bekçisi Hasan A¤a’n›n o¤lu Enderun-› Hümâyun-› Hassa oda a¤alar›ndan Mustafa Efendi. 1292 Cemaziyelevvel 15 (Haziran 1875). Harem-i Hümâyun a¤alar›ndan Lala Davud A¤a. 1296 (1879). Ferikân-› kiramdan Hüseyin Pa- 1286 Safer (May›s 1869). Sütun flâhide Bektâflî taçl› ve teslim tafll›. Tarik-i Nâzenin fukaras›ndan Gelibolu Âyân› Hac› Mehmet A¤a’n›n o¤lu Mustafa Haflim Beyefendi. Kabri, T›bbiye Caddesi üzerinde iken buraya getirilmifltir. Evi, Tunusba¤› Çeflmesi karfl›s›nda idi. Torunu ‹ffet Han›m, Üsküdar fieyh Nuri Efendi Tekkesi fleyhi Hayrullah Tacüddin Efendi’nin eflidir. Kendisinin “Haflim Bey Mecmuas›” ad›yla bas›lm›fl bir flark› mecmuas› vard›r. (‹nal, Hofl Sada, s. 185; Y. Öztuna, Türk Musikisi Ans. 1/255) 1303 fiaban 11 (May›s 1886). Bâb-› serasker-i aklâm-› ketebesinden Abdülhadi Efendi’nin o¤lu ve Asakir-i Hazreti Padiflahi tabib Yüzbafl›s› Refik Bey. 1307 Bir flâhide üzerinde üç kitâbe bulunmaktad›r ki, fludur: Seyyid Nizameddin evlâd›ndan Kaimmekam Mehmed Emin Bey. 1280 (1863) Kaimmekam Mehmet Emin Bey’in efli Emine Mümine Han›m. 1293 (1876) Tabib-i âlem Mazhar Pafla. 887 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar fla’n›n biraderi Ömer Lütfi Bey. 1314 (1896). Demir parmakl›, levha. Necabetlu Alaeddin Efendi Hazretlerinin cariyelerinden Zeheb Kalfa. 1315 Receb 22 (Aral›k 1897). Etraf› parmakl›kl›, cadde üzeri: “Havran’da Dürzi Muharebesi’nde mübtela oldu¤u illetden rehyab olam›yarak Dersaâdet’de irtihal eden Ferik Hüseyin Âgâh Pafla.” Ayak tafl›na ayr›ca 12 m›sral› bir fliir yaz›lm›flt›r. Tarih beyti fludur: Çaryar-› Nebevî geldi didi tarihin fiad olub Cennet’e azm eyledi Âgâh Pafla. 1321 (1903). Bâb-› Vâlâ-y› Seraskeri istihkam ve inflaat dairesi evrak müdürü izzetlu Ömer Raik Efendi’nin efli Fatma Müveddet Han›m. Tabip Feyzullah Pafla’n›n flâhidesi. 1336 Kanunisâni 28 (1920). “Mesle¤inin en samimi hadimi, milletinin en büyük müflerrihi, faziletlerin müebbed timsali olan Dr. Mazhar Pafla. T›b Medresesi, Teflrih Medresesi, Tabib-i Âlem ve Müflerrih s›fatlar›yla 42 sene ‹slâml›kTürklük dânifllik âlemine hidmet ettikten ve hayat›n›n her devresini müstakbel nesillere sa’yin ve fedakarl›¤›n” timsali. (A. Gövsa, Türk Meflhurlar›, s. 240) 1342 (1923). Tabib Ferik Feyzullah Pafla. Do¤. 1261 (1845). (A. Gövsa, Türk Meflhurlar›, s. 240) NAKKAfi BABA MEZARLI⁄I (BAHR‹ BABA MEZARLI⁄I) N akkafl Baba Türbesi bahsine bak›n›z. Mezarl›kta gömülü olanlar flunlard›r: Tabip Feyzullah Pafla’n›n efli Sâmiye Han›m’›n flâhidesi. 888 1274 Receb 27 (Mart 1858). Çiçek kabartmal› lâhit. Yeniflehir Fener hanedan›ndan Ethem Efendizâde rical-i Devlet-i Aliyye’den Dersaâdet Zahire Gümrü¤ü mül- Üsküdar Mezarl›klar› tezimi Ahmed Reflid Efendi. (Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, s. 887) 1307 (1890). Musikiflinas ve Bestekâr fievki Bey. Kabri yol üzerinde ve tepeye ç›karken sol taraftad›r. Kitâbesi fludur: Musiki fenninde kesb-i imtiyaz Eylemifldi fievki-i ahenk-tiraz Rahatü’l-ervah idi her na¤mesi Sûzidilden gösterirken perde saz Taze bir verd-i haya-perver iken K›ld› pejmurde hazan tire naz Tar tanbur hayat› gam alub Eyledi makarrab-› kalbi ihtizâz Müstear-› dekan nakfle tab’› kim Merhal-i Nakkafle oldu sayesâz Bir nefesde mürg-i ruhu bal açub Cennete kondu misal-i flahbaz Ç›kd› bir tarih-i pesendide Hafid Hâke düfldü bi-emel o verdinaz 1307 si’nin müceddeden bina ve inflas›na muvaffak olan Tarikat-i Aliyye-i Halvetiyye fukaras›ndan Osman Efendizâde esseyyid Mustafa ‹zzet Efendi. 1314 (1896). Mecazib-i ‹lâhiyye’den Mehemmed Ata Bey. 1320 (1902). Bendegân-› tarik-i aliyye Seyyid Ahmed el-Bedeviyye’den ve muhibb-i Hanedan-› Ehl-i Beyt-i Nebeviyye’den Hadice Huriye Han›m. 1322 Temmuz (1906). Bedevî sikke kabartmal›. Beylerbeyi’nde Settariyye Bedevî Dergâh-› fierifi postniflîn-i evveli ârif-i billah muhibb-i Ehl-i Beyt-i Resûlillah mürflidü’s-salikin es-seyyid efl-fleyh Mehemmed Hamil Efendi. Dergâhtan bakiye-i izam› nakli tarihi Kitâbe, yak›n arkadafl› ve Saltanat Müddei-i umumisi (savc›) Hafid Bey taraf›ndan yaz›lm›fl ve tafl› da kendisi taraf›ndan diktirilmifltir. fievki Bey, 2 Zilhicce 1307 (19 Temmuz 1890) tarihinde vefat etti. (‹nal, Hofl Sada, s. 276; Konyal›, Üsküdar Tarihi, 1/376; Y. Öztuna, Türk Musikisi Ans. 11/285). 1305 Zilhicce 6 (A¤ustos 1888). Ecille-i ricali Devlet-i Aliyye’den Meclis-i Vâlâ azas› fieyhü’r rical ‹smail Hakk› Bey. (Sicill-i Osmânî, 1/387). 1916 Temmuz 10. Muallim R›fat Pafla. Türk matematikçisi olup eserleri vard›r. (M. Larus 10/591) Sofa: Mezarl›k merdivenleri karfl›s›nda, biraz ileride ve set üzerindedir. Sofaya yerlefltirilmifl mermer bir levhada flu kitâbe vard›r: “Beylerbeyi Bedevî Dergâh› postniflîni Mehmed Rami Efendi ve efli.” Tarih yaz›l› de¤ildir. Di¤er flâhideler flunlard›r: 1302 (1884). Tarikat-i aliye-i Bedeviyye’den Beylerbeyi’nde kain Settariyye Zaviye- Bestekâr fievki Bey’in flâhidesi. 889 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1326 (1946). Bu tarih 1943 olmal›d›r. Yanl›fll›kla 1946 yaz›lm›flt›r. 1333 (1914). fieyh Hamil Efendi’nin büyük k›z› Fat›ma Hüsniye Han›m. 1334 (1915). fierbetdar R›faî Dergâh› postnîflini es-seyyid efl-fleyh Mehmed Efendi. O idi meclis-i icray› emanetde reis Himmeti flehr-i ‹stanbul’u ederdi ihya Bulmad› derdine hazzak tabib çare Emr-i Hakk’a gelemi karflu kimesne hâfla Vire ahlaf›na sabr-› cemil ecr-i cezil Kendi oldukca safa-yâb türbegâh-› beka Fevtine yazd› kalem m›sra’-› tarih güher Serv-i can itdi feda Cennet’e Ahmed Pafla 1308 Uryanîzâdeler Sofas›: Mezarl›¤›n merdivenlerini ç›kt›ktan sonra, 300 ad›m tepeye do¤ru yüründü¤ünde sa¤ taraftaki etraf› demir parmakl›kl› büyük sofad›r. Hemen yan›nda 15 fiaban 1305 (Nisan 1888) tarihli, Uryanîzâde Ahmed Esad Efendi Namazgâh› bulunmaktad›r. Üzerinde mihrab ayeti ve zincire as›l› kandil kabartmas› vard›r. 1317 (1899). Sudûr-› ›zamdan mahkeme-i temyiz azas› Kâmil Beyzâde Hasan Tahsin Bey. Kâmil Bey’in efli Fatma Han›m. 1301 (1883). fieyhülislâm Uryanîzâde Ahmed Esad Efendi için, Abdülkadir Altunsu’nun Osmanl› fieyhülislâmlar› adl› eserinin 212. sayfas›na bak›n›z. 1935 Musikiflinas Mehmed Rauf Yekta. Do¤. 1871. (Y. Öztuna, Türk Musikisi Ans. 11/169). Sofada befl flâhide vard›r ki, flunlard›r: Türbe: 1316 (1898). fieyhülislâm esbak Uryanîzâde Ahmed Es’ad Efendi merhumun k›z› Fatma Ârife Han›m. 1376 (1956). Do¤umu 1313 (1895). Leylâ. Mermer lâhdinin üzerine flu dörtlük yaz›lm›flt›r: 1317 Zilhicce 8 (Nisan 1900). Uryanîzâde Mehmed Cemil’in (semte ismi verilen meflhur Cemil Molla Beyefendi) masume k›z› Behire Han›m. Cemâl-i pâkine yoktur Cihanda olmayan âfl›k Leylâ âfl›k, Mecnun âfl›k Bütün kevn-ü mekân âfl›k 1322 Rebiyülevvel 10 (May›s 1904). Uryanîzâde Mehmed Cemil’in o¤lu masume Ahmed Tar›k Bey. Türbe d›fl›nda bir lâhit vard›r. Üzerinde yaln›z, eski yaz› ile Mecnun yaz›l›d›r. Tarih yoktur. 1323 Cemaziyelevvel 17 (Temmuz 1905). Uryanîzâde Ömer Said Bey. Do¤. 1273 gurre-i fievval (May›s 1857). 1329 (1911). Tarikat-i Bedeviyye’den Muzika-i Hümâyun kola¤al›¤›ndan mütekaid ‹stavroz Tekkesi icazelilerinden fleyh Kâmil Efendi. fiâhidesi sikkelidir. 1976 Feyyaz Uryanî. Do¤umu 1906. (Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, s. 877) 1341 (1922). fieyh Kâmil Efendi’nin efli Feyziye Han›m. Bu aile devam etmektedir. * * * 1308 (1890). fiehremaneti’nde reis olup ‹stanbul’u ihya eden Ahmed Pafla. (Sicill-i Osmânî, 1/307-308) Kitâbesi aynen fludur: Rumeli pâyeli bir zat-› güzide evsaf “‹rc›î” emrin alub eyledi azm-i ukba 890 1299 (1881). Tarikat-i aliyye-i kadiriyye meflayihinden Erzurumî el-hac fleyh Osman Hakk› Efendi. Sofa: 1325 (1907). Etraf› demir parmakl›kl› muhteflem flâhideler. Diyarbekir (Diyarbak›r) Valisi Faik Pafla. 1334 (1915). Faik Pafla’n›n efli Fatma Han›m. Do¤umu 1264 (1847). Üsküdar Mezarl›klar› * * * 1289 (1872). Arpa Emini el-hac Emin Efendi’nin k›z› Amine Han›m. 1241 gurre-i Rebiyülevel (Ekim 1825). Fesli. Muhasebe halifelerinden fleyh seyyid Mehmed Emin Efendi. 1299 (1881). Osman Pafla’n›n ye¤eni Salih Bey’in o¤lu Osman Bey. 1245 (1829). Silâhflor-› esbak hazreti flehriyarî merhum es-seyyid Abdullah A¤a’n›n k›z› fierife Fatma Han›m. 1312 (1894). ‹stable-i âmire müdürü Halil A¤azâde kilâri-i hazreti flehriyarî’den Mahmut Bey. 1287 fievval 23 (Ocak 1871). Tüccar-› Hayriyye’den Sebaizâde es-seyyid el-hac Necib Ahmet Efendi. 1318 (1900). Teslim tafll› flâhide. Bafl ve ayak tafl› ve hatta flâhidesinin yan yüzlerine dahi yaz› yaz›lm›flt›r. Bektâflî babalar›ndan Ali Siret Baba. Do¤umu 1246. Halk Galib Baba diyor. 1290 Rebiyülâhir 12 (Haziran 1873). Etraf› parmakl›kl›. “Kudema-y› Saltanat-› seniyye’den ve Evkaf-› Hümâyun mütehayyizan-› me’murinden Atif Beyefendi.” 1932 ‹smail Zühdi Pafla. Do¤umu 1839. 1315 (1895). Tüccar-› mu’teberandan Sebaizâde Süleyman Bey. Efli: 1932 Ferik Abdülhamid Pafla (Do¤umu 1856) ve ailesine ait flâhideler. 1320 (1902). Fatma Hayrati Han›m. 1951 Bestekâr fievki Bey’in 1889’da evlendi¤i efli Melek Han›m. Kabri, fievki Bey’in yan›nda olup 82 yafl›nda oldu¤u halde vefat etmifltir. 1329 (1911). Halep eflraf-› mu’teberan-› tüccardan Sebaizâde Abdurrauf Efendi’nin o¤lu Asakir-i fiahâne miralay› Abdülkadir Bey. 1975 Pafla Baba lâkab›yla ünlü, eski Muharip Gaziler’den ‹hsan Aksoley Pafla. Do¤umu 1899. Tarih k›sm› gömülü. fiakir Ahmed Pafla’n›n a¤alar›ndan es-seyyid Ahmed A¤a. Süreyya Bey Sofas›: Nakkaflbaba Mezarl›¤›’nda çok eski tarihli kabir tafl› yoktur. En eski flâhide 1225 (1810) tarihli olup Köprülüzâde Mustafa Bey’in o¤lu Abdülvahid Bey’e aittir. (Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, s. 721) Rakam yok. Sütun flâhide: “Es-seyyid Tosun Baba / Tarih-i nazargâh-› Lillah” 1236 fiaban (May›s 1821). Kâtibî sikkeli. Tarik-i fiazeliye meflayih-i kiramdan kutbü’l-ârifîn müfessir ü muhaddisîn el-malik efl-fleyh es-seyyid Ahmed Arafat Fiyumi Efendi. 1233 (1817). Yusuf Âgâh Efendi’nin kaftan a¤as› seyyid Halim A¤a. Âgâh Efendi’nin Kas›mpafla’da bir camii vard›r. Etraf› demir parmakl›kl› olup mezarl›¤›n en uç noktas›nda ve yar›n üzerindedir. 1321 Cemaziyelâhir 22 (Eylül 1904). Sütun bafl tafl›. Tarih beyti fludur: Düfldükde zemine teni tarihini yazd›m Dîdâr-› Hüda oldu bu Didâre-i bî-dîdâr Ayak tafl›ndaki kitâbe ise fludur: Maliye hazine-i celilesi divan-› umumiye muhasebesi emval-i eytam (öksüz çocuklar›n servetleri) mümeyyizi izzetlu Süreyya Bey’in efli Hadice Didar Han›m. 1319 Eylül. (Sicill-i Osmânî, 2/64) Süreyya Bey ayn› zamanda flairdi. Münir Pafla Sofas›: 1238 (1822). Enderun-› Hümâyun’dan mahrec Çekdiribeyizâde es-seyyid Mehmed Emin Bey. Süreyya Bey Sofas› yan›nda olup demir parmakl›kl›d›r. 891 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar 1301 (1883). Münir Pafla Hazretlerinin valideleri merhume Han›mefendi’nin mu’tekalar›ndan Zat›gül Kad›n. 1323 Receb 9 (Eylül-1905). Mehmed Galib Efendi. Cemil Bey Sofas›: 1302 fiaban 11 (26-May›s 1885). Lâhit. Enli flâhidesi fesli ve Mevlevî sikke kabartmal›d›r. Mülhakat Naz›r› ‹stanbul’un / Mir-i yekta-y› adimü’l-akran Nam› ünvan rüsûmât-› flerif / Medd hatta gümrü¤e sermaye-i flan Mabeü’l-fahr-› rical-i devlet / Ser firaz-› ümera vü âyân Muhlis ve mu’tedil Hükm-i Kadir / Pâk siret iden pâkize cinân Bir melek indi didi tarihin / Cennete Mir Rauf oldu divan. (Sicill-i Osmânî, 2/424) 1303 (1885). Dahiliye Naz›r› Ahmed Pafla-y› Hakk Hem pâkizesi banu-y› ismet Fat›ma diye bafllayan kitâbesinin tarih beyti fludur: Yazd› tarih-i menkute çak çak oldu kalem S›rr-› ruhun gonce-fem Mevlâ’s›na virdi heman 1295 (1878) Mir Münir’in kerimesi Sabiha Han›m. 1291 (1874). Mir Münir’in kerimesi Besime Han›m. “Gül gibi idi Besime duht-› nazikân-› Hazreti Mir Münir” Etraf› demir parmakl›kl› olup Münir Pafla Sofas› yan›ndad›r. 1307 (1889). Tophane-i Âmire Müfliri Zeki / Pafla’n›n kaimbiraderi / ve Kastamoni valisi Enis / Pafla’n›n mahdumu ve esbak / Trabzon valisi Emin / Muhlis Pafla merhumun / hafidi olub flu hâk-› / hazan intinay› inzivâgâh-› vahdet / eden Cemil Bey’in / ruhi çün el Fatiha. 1309 (1891). Tophane-i Âmire Müfliri Zeki / Pafla’n›n kaim validesi / Ve Kastamoni valisi Enis / Pafla’n›n zevcesi ve esbak / Trabzon valisi Emin Muhlis / Pafla merhumun kerimesi / olub flu makbere-i sükun-› / inzivada günûde-i hâk-i ma¤firet / olan Fat›ma Sabiha Han›m’›n / ruhiçün el-Fatiha. Zeki Pafla 1333 (1914) tarihinde Büyükada’da vefat etmifltir. (A. Gövsa, Türk Meflhurlar›, s. 412; Sicill-i Osmânî, I/435 Müftizâde Emin Mehmet Pafla. öl. 1291/1874) * * * 1319 (1901) K›l›ç kabartmal› lâhit. Tophane-i Âmire muhasebecisi Hadi Bey. 1327 R. âhir 5 (Nisan 1909). Temyiz mahkemesi azas› Arif Bey. ‹tdi ahkam-› cefa Arif billâhi flehid. * * * 1301 (1883). Sudûr-› azamdan Kâmil Beyefendi’nin efli el-hace Fatma ‹ffet Han›m. 1311 (1893) Sudûr-› azamdan Kâmil Beyefendizâde Tahsin Efendi’nin efli Gülsüm Han›m. 1323 (1905) Hademe-i Hassa yoklamac›s› Ali R›za Efendi merhumun k›z› ve hariciye Nazareti muhasebe kalemi evrak müdürü merhum Mehmed Galib Efendi’nin efli Emine Han›m 892 1338 (1919) Esbak surre Emini merhum Mustafa Reflid Pafla’n›n efli Fatma Dürnev Han›m. Çocuklar›n›n kabirleri de buradad›r. 1330 (1912) K›l›ç ve kalpak kabartmal› flâhide. Ali Nizami Efendi ibn-i fievket Bey. Ali Nizami Pafla’n›n torunu olmal›d›r. 1926 Matbaa-i Osmaniye Müdürü merhum Bekir Sami Efendi’nin efli Fatma Han›m’›n o¤lu sab›k Zürih bafl flehbenderi Ali R›za Bey. Üsküdar Mezarl›klar› 1929 Büyük din alimi Mehmed Fevzi Efendi. Do¤umu 1845. 1252 (1836). Molla sar›kl› Ömer A¤azâde Abdurrahim Efendi. 1312 (1894). Maliye Naz›r-› esbak› Hasib Pafla’n›n damad› Maadin Müdürü Talât Bey’in torunu ve Bab-› ali tercüme odas› evrak-› arabiyye musahhihi (yanl›fl düzeltici) saâdetlu Mustafa Reflid Bey’in o¤lu Mehmed Talât Bey. 1260 (1844). Sab›ka Anadolu Kad›askeri kalemi reisi ve evkaf muhasebesi halifesi Mehmet Besim Efendi. SELÂN‹KL‹LER MEZARLI⁄I M ezarl›k, Bülbüldere mevkiinde ve Bülbüldere-Ba¤larbafl› yolu ile Selânikliler Soka¤›’n›n aras›ndaki genifl alan› kaplar. Bülbüldere, Feyziye Camii’nin hemen yan›ndan bafllayarak kademeli bir flekilde Selâms›z Tepesi’ne kadar uzan›r. Mezarl›¤›n Selânikliler Soka¤›’na ve Kuflakç› Soka¤›’na aç›lan kap›lar› vard›r. 1919 ‹zmir’de iflgalci düflmana kahramanca ilk karfl› koyan flehid Dr. Kaymakam fiükrü Bey Do¤umu 1870. Mezarl›¤›n üst taraf›nda, Sadrazam Giritli Mustafa Pafla’n›n torunu ve ahfad›n›n flâhideleri bulunmaktad›r. Burada ayr›ca “‹zmir’de iflgalci düflmana ilk kurflunu atan hürriyet kahraman› mukaddes flehid gazeteci Osman Nevres (Hasan Tahsin Recep) l888-1919” ad›na dikilmifl bir abide vard›r ki, üst kap› karfl›s›ndad›r. Bülbüldere-Ba¤larbafl› yolu ile Selânikliler Soka¤› aras›nda uzanan bu mezarl›k, iki k›s›mdan oluflmaktad›r. Bülbüldere-Ba¤larbafl› yolu taraf› ve Bülbüldere kenar› Selâniklilere, Selânikliler Soka¤› taraf› ise Üsküdar ahalisine aittir. Esas Selâniklilerin kabir tafllar›n›n en eskisi 1178 R. (Eylül 1764) tarihlidir. Bunu, Hicrî 1310-1311-1316-1318-1320 tarihli olanlar› ile di¤erleri takip etmektedir. Bu tarihler de gösteriyor ki, Selânik Dönmeleri 1877-78 Osmanl› Rus Savafl›’ndan sonra ‹stanbul’a göç etme¤e bafllam›fllar ve bu ak›n, 1897 Yunan Harbi’nden sonra da devam etmifl ve 1912 Balkan Harbi’nden sonra Selânik’in Yunanl›lar’›n eline geçmesi ile en üst düzeye ulaflm›flt›r. Selâniklilere ait k›s›m 1300 (1883) tarihinde Feyziye Camii ile beraber kurulmufltur. Eskiden yaln›z Üsküdar Ahalisi’nin gömüldü¤ü Bülbüldere Mezarl›¤›, H. 1300 tarihinden itibaren ikiye ayr›larak bir k›sm›na yaln›z Selânikliler gömülme¤e bafllam›fl ve buras› Selânikliler Mezarl›¤› ad›n› alm›flt›r. Hepsi zengin olan bu insanlar, fiiflli ve Niflantafl› semtlerine yerleflmifller ve bu arada kendi çocuklar› için, Feyziye Lisesi ile fiiflli Terakki Lisesi’ni açm›fllard›r. Mezarl›¤›n yan›ndaki Feyziye Camii de iflte bu s›ralarda Yani 1300 (1883) tarihinde bunlar taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Bülbüldere Mezarl›¤›’n›n kuruluflu çok eskilere dayanmaktad›r. fiimdilik en eski kabir tafl›, dört köfle bir flâhide üzerinde sikkesi bulunan ‘Kazda¤› Mehmed Efendi’nin 1060 (1650) tarihli mezar›d›r. Burada topra¤a gömülü durumda pek çok tafl vard›r. Selânikliler Mezarl›¤›’nda bir çok tan›nm›fl flahsiyetler gömülüdür. Bunlar aras›nda Atatürk’ün hocas› Muallim fiemsi Bey’in (Vefat›: 1917) ve meflhur Bestekâr Selânikli Ahmet Bey’in (Vefat›: 4 Aral›k 1928) kabirleri vard›r. Ahmet Bey’in lâhdinin ön yüzünde mermer kabartma bir ud resmi yap›lm›flt›r. Hemen giriflte ise meflhur Kapanc› Ailesi’nin mezarlar› bulunmaktad›r. Mezarl›ktaki flâhideler flunlard›r: 1106 (1694). Ali A¤a bin Abdullah. 1113 (1701). Ali A¤a. 1141 (1728). Hamzavî tafl. Köprülüzâde el-hac Abdullah Pafla’n›n divan efendisi Fevzi Efendizâde el-hac Feyzullah Efendi. Yine bu mezarl›kta bulunan 1178 tarihli bir flâhide periflânî sar›kl› olup üzerindeki yaz› fludur: “Selânikli Kalc›zâde Mustafa Çelebi bin Abdullah” 893 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Bu zat›n bir Selânik Dönmesi oldu¤u baba ad›n›n Abdullah olarak yaz›lmas›ndan anlafl›lmaktad›r. Bu Mustafa Çelebi’nin ad› Sabatay Sevi adl› eserde bir kaç defa geçmektedir. (Bkz. ‹. A. Gövsa, Sabatay Sevi) fiimdiki fleklini 1883 tarihlerinde alan mezarl›¤a ilk Selâniklilerin gömülmesine, bu tarihten 120-150 sene evvel; belki de dinî reisleri Sabatay Sevi’nin 1675’teki vefat›ndan sonra bafllanm›flt›r. Dönmeli¤in kurucusu Sabatay Sevi adl› bir Yahudi’dir. Kendisi, 7 Temmuz 1626 tarihinde ‹zmir’de asl› ‹spanyol olan bir Yahudi ailesinde dünyaya gelmifltir. Babas›, Türkler aras›nda Karamentefl diye tan›nan Mordehay Sevi’dir. Sabatay kendisini mesih ilân etmifl ve buna bir çok kimseyi inand›rm›flt›. Fakat ölümle tehdit edilmesi üzerine Müslüman oldu. Edirne Saray›’nda, Sadrazam kaymakam› Merzifonlu Kara Mustafa Pafla, fieyhülislâm Minkarîzâde Yahya Efendi ve Sultan imam› meflhur vaiz Vanî Mehmet Efendi’nin haz›r bulundu¤u bir divanda l5-Rebiyülevvel 1077 (15 Eylül 1666) tarihinde ‹slâmiyeti kabul etmiflti. Mehmet Aziz ismini alan Sabatay Sevi, 30 Eylül 1675 tarihinde, Arnavutluk’un Ülgen flehrinde ölmüfltür. 894 Onun ölümü ile Dönmeler üçe ayr›lm›flt›r. 1- Abdullah Yakup Çelebi’yi lider tan›yanlar. 2- Mustafa Çelebi’yi lider tan›yanlar. Bu zümre, Karakafllar, Müminler, Onyollular veya Osman Baba Partisi ismiyle de bilinirdi. 3- Kapanc›lar Partisi. Osmanî A¤a’n›n 1720 tarihindeki ölümü üzerine ortaya ç›km›flt›r. Bu üç parti 1300 (1883) senesinde birlefltirilmek istenmifltir. Bu tarihte, Gonca-i Edeb isminde bir mecmua ç›karan genç Sabatayist’ler, Sabatay ananesinin art›k unutulmas› lâz›m geldi¤i ve izdivac (evlenme) yolu ile Türk camias›na kar›flmaman›n pek gülünç oldu¤unu yazmaya bafllam›fllard›. ‹flte bu s›ralarda Bülbüldere Mezarl›¤›’n› kendilerine uygun buldular. Mezarl›¤›n bir dere kenar›nda seçilmesinin nedeni de çok eskilere dayan›yordu. ‹nançlar›na göre Mesih ölmüfl de¤ildi. Onu as›rlarca halifelerinin flahs›nda yaflatt›lar inanca göre Mesih’le buluflmak ancak bir su kenar›nda mümkündü. Kaynaklar: (Gezi Notu) (Türk Ans. 14/41) (A. Gövsa, Sabatay Sevi) (‹slâm Ans. 3/646) (M. Larus, 3/862) (H. Göktürk, Bülbülderesi, Selânikliler Mezarl›¤›, ‹stanbul Ans. 6/3173) Üsküdar Mektepleri Üsküdar Mektepleri ÜSKÜDAR SIBYAN MEKTEPLER‹ ‹ lkö¤renim görmek üzere aç›lan okullara bu ad verilirdi. Hemen her mahallede bulundu¤undan halk aras›nda Mahalle Mektebi ad›yla an›ld›¤› gibi, ço¤u taflla yap›lm›fl binalar oldu¤undan Tafl Mektep de denirdi. Bu mektepler ekseriyetle camilere bitiflik büyük bir odadan ibaretti. ‘Amin Alay›’ ile okula bafllayan çocuk, umumiyetle camiin imam› veya müezzini olan ‘Hoca Efendi’ den ders görürdü. Okutulan dersler elifbadan (alfabe) bafllamak üzere Kur’an, yaz›, ilmihal ve hesaptan ibaretti. Sonralar› buna tarih ve co¤rafya da ilâve edilmifltir. ABDÜLBAK‹ EFEND‹ SIBYAN MEKTEB‹ O kul, Servilik Caddesi üzerinde ve yukar›daki isimle an›lan camiin son cemaat yerinin önündedir. Meyilli bir arazide yap›ld›¤›ndan cadde taraf› bir, avlu taraf› ise iki katl›d›r. Kesme tafltan yap›lan okul binas› sonradan çimento ile s›vanm›flt›r. Hiç bir yerinde kitâbesi yoktur. Cami ile beraber 1054 (1644) tarihinde Halep Mollas› Abdülbaki Efendi taraf›ndan yapt›r›lm›fl olmal›d›r. Camii bahsine bak›n›z. Bugün meflruta olarak kullan›lmaktad›r. Kaynaklar: (O. Ergin, Türkiye Maarif Tarihi, 1/68, 80 ve 3/730) (M. Pakal›n, Tarih Deyimleri, 3/201-203) Abdülbaki Efendi Mektebi. Bu mektepler sabahleyin erkenden aç›l›r, ikindiye kadar devam ederdi. Sabahleyin gelen ö¤renciler flimdiki ö¤renci and› gibi hep bir a¤›zdan, ‘Gülbang’ okurlard›. Ücretli olan s›byan mekteplerinde s›n›f taksimat› yoktu. Hatim indiren mektebi bitirmifl olurdu. Resmi ‹ptidaî Mektepler’in aç›lmas› ve ço¤almas› ile s›byan mektepleri tabiri b›rak›lm›fl ve onun yerine Mekâtib-i ‹btidaiyye tabiri kullan›lmaya bafllanm›flt›r. 1870 tarihlerinde yaln›z Üsküdar’›n merkezinde 28 s›byan mektebi vard›. Oysa o tarihte ‹stanbul’un di¤er merkezlerinde bu kadar okul yoktu. O devirde, Üsküdar’a ba¤l› olan Kad›köy’de sadece alt› okul bulunuyordu. 897 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Dershane, 182 sene mektep vazifesi görmüfl, 1899 tarihinde ölen, Ahmediye Camii imam› ve Rufaî fleyhi Mahmut Efendi taraf›ndan da tekke haline getirilmifltir. Bundan ötürü avlu kap›s› evvela, Dershane-Mektep Kap›s› ve daha sonra da Tekke Kap›s› ad›n› alm›flt›r. Avlu kap›s› üzerindeki 16 m›sral› tarih kitâbesi dershane için konmufltur. Bu kitâbe için Ahmediye Camii bahsine bak›n›z. Abdülbaki Efendi Camii ve mektebi AÇIKTÜRBE KIZ RÜfiD‹YES‹ 1 329 (1911) tarihinde aç›lm›flt›r. Hakk›nda fazla bilgi yoktur. AHMED‹YE CAM‹‹ MEKTEB‹ D ershane, Ahmediye Külliyesi’ne dahil olup, Gündo¤umu Caddesi’ne aç›lan mermer avlu kap›s›n›n ve iki yan›ndaki sebil ile çeflmenin üzerindedir. Ahmediye Camii Mektebi’nin kitabesi. Dershane, 1133 (1720-21) tarihinde Tersane Emini Ahmet A¤a taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Plân› için Ahmediye Camii bahsine bak›n›z. Bu plân, Reflad Sevinçsoy Bey taraf›ndan ‹stanbul Ansiklopedisi için yap›lm›flt›r. Buradan al›nm›flt›r. Dershane kap›s›ndan, üzeri tonoz kemerli bir koridora girilir. Sa¤daki kap›dan ve iki dirsekli tafl bir merdivenden fevkânî olan dershaneye ç›k›l›r. Sekiz köfleli, tek kubbeli dershanenin önünde zemini tafl döfleli bir avlu vard›r. Bu avlunun üzeri, iki yandan dershaneye, ön k›s›mlar› zarif mermer sütunlara bindirilmifl üç beflik kubbeli genifl bir revak ile örtülmüfltür. Sütun bafll›klar› istalaktitlidir. fiair Salim’in haz›rlad›¤› ve nesih hat ile yaz›lm›fl befl sat›r halindeki on m›sral› kitâbesi mermer kemerli kap› üzerindedir ki, fludur: Cenab-› sâhibu’l-hayrat ya’ni el-hac Ahmed kim An›n nakfl-› mekin ifltihâr›d›r Eminzâde Hezar-› ahsenet o merd-i akibet endifl ü âgâh Ki olmaz ziynet dihi rûze-i dünyaya dildâde Bilüb dehrin fenas›n da’ima fikri muad eyler Bugünden haz›r eyler zahr ü zâr›n yevm-i miâde Bu beyt-i ilm ü fazl› hasbeten-lillah idüb ma’mur Ulûma sa’y iden tâlîbler içün itdi âmâde Salima zeyl-i itmam›nda nakfl itdim bu tarihi Bu darü’z-zeyn-i ilmi eyledi tekmil Eminzâde Sene 1133 fiair Salim için Ahmediye Sebili bahsine bak›n›z. Dershane, alt üst befler pencereden ›fl›k almaktad›r. Tamamen kesme tafltan yap›lm›fl olan bu eserde ayr›ca d›fla taflmal› üstü istalaktitli bir mihrap bulunmaktad›r. Bunun sa¤ taraf›nda bir dolap vard›r. Bu güzel manzumenin mimar›, Kayserili Mehmet A¤a’d›r. Lâle Devri bafl mimar› olan Mehmet A¤a için, Emetullah Valide Sultan Camii bahsine bak›n›z. Mir’at-i ‹stanbul yazar›, mektebin Kefçe Dede ismine izafeten, mescit olarak yapt›r›ld›¤›n› ifade etmektedir. Ahmet A¤a külliyesi d›fl›nda 898 Üsküdar Mektepleri bir mektebinin bulunmas› bu ifadeyi do¤rulamaktad›r. Bugünkü kitâbe belki de bu mektep kap›s› üzerinde idi. AHMED‹YE MEKTEB‹ M Çok zamanlar kaim olmuflken, geçende bir hârik Haile eyledi ihrâk ü imha mektebi Bâni-i sâni olub Osman Efendi hayr-ile Yapd› bu kerre esas›ndan pek a’la mektebi Cevherin tarihini s›byan okur ezber Senih Bu mücedded itdi infla bu vâlâ mektebi 1289 ektep, eski ad› Ahmediye Caddesi olan flimdiki Gündo¤umu Caddesi ile Kefçedede Mektebi Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde ve soka¤›n sol köflesinde idi. Karfl›s›nda Ahmediye Camii muvakkithanesi bulunmaktad›r. Kaynaklar: (Mir’at, s. 108) (‹stanbul Ans. 1/378) Ahmediye Camii bânisi, Tersane Emini Ahmet A¤a taraf›ndan 1134 (1721) tarihinde külliyeden ayr› olarak yapt›r›lm›flt›r. O Günümüze kadar gelemeyen mektep, 1865 tarihlerinde yanm›fl ve 1289 (1872) senesinde, Osman Efendi ad›nda bir hay›r sahibi taraf›ndan da yeniden yapt›r›lm›flt›r. Kap›s› üzerindeki, fiair Senih Süleyman Efendi’nin haz›rlad›¤› tamir kitâbesi, Mir’at-i ‹stanbul adl› eserden al›nm›flt›r. Kitâbe fludur: Ahmediye Cami’i bânisi k›lm›fld› bina Bu mahalde itdirüb pâk ü râ’nâ mektebi AL‹ A⁄A SIBYAN MEKTEB‹ kul, Do¤anc›lar Camii avlusunda ve mektep ile beraber 1114 (1702) tarihinde yapt›rd›¤› çeflmesinin üzerinde idi. Bugün mevcut de¤ildir. Karfl›s›nda Ahmet Pafla Türbesi vard›r. 1910 tarihlerinde mevcut oldu¤unu Mir’at-i ‹stanbul yazar›n›n: “Camiin yan›nda bir mekteb-i ibtidayi ve alt›nda bir çeflme vard›r” ibaresinden anl›yoruz. 1920 tarihine kadar, Sümbülzâde Soka¤› bu çeflme ile Ahmet Pafla Türbesi aras›ndan geçiyordu. Türbe önündeki Sümbülzâde Soka¤› 1925 tarihlerinde aç›lm›flt›r. Ahmediye Camii sebili ve mektebi. 899 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar zengin bir insan› olan ‹smail Zühdü Pafla, için Altunizâde Camii bahsine bak›n›z. Mektep, zükûr (erkek) ve inas (k›z) olmak üzere iki k›s›md›. Ahflap olan bu yap›lar 1925 tarihlerinde harap bir vaziyette idi. Üsküdar’›n eski irfan yuvalar›ndan say›lan bu okullar bugün mevcut de¤ildir. ALTUNÎZÂDE RÜfiD‹YE MEKTEB‹ 1 319 (1901-2) tarihinde aç›lm›flt›r. Camii civar›nda idi. Kaynak: (O. Ergin, Türkiye Maarif Tarihi, s. 375, 736, 839) Atik Valide Sultan Daru’l-kurras›. 1132 (1720) tarihinde idam edilen Ali Pafla için ‹zmirli Ali Pafla Çeflmesi ve Çak›rc›bafl› Hasan Pafla Camii bahislerine bak›n›z! Kaynak: (Mir’at-i ‹stanbul, s.100-101) ALTUNÎZÂDE ‹SMA‹L ZÜHDÜ PAfiA MEKTEB‹ M ektep, Altunizade semtinde ve bu isimle an›lan camiin sol taraf›nda, Tophanelio¤lu-Koflu Yolu üzerinde idi. Atik Valide Sultan S›byan Mektebi ve çevresi 1282 (1865-66) tarihinde, cami, hamam, çarfl› dükkânlar› ve mahalle ile beraber, ‹smail Pafla’n›n paras› ile yapt›r›lm›flt›r. Devrinin çok AT‹K VAL‹DE MÜLK‹YE RÜfiD‹YES‹ Üsküdar Mülkiye Rüfldiyesi ad›yla da bilinen okul 1291 (1874) tarihinde tesis olunmufltur. Bu tarihte, s›n›f-› evvelinde (1. s›n›f) ö¤rencisi olmad›¤› halde, salisinde (3. s›n›f) ellibir, s›n›f-› rabisinde (4. s›n›f) ellibefl ö¤renci vard›. Bu ö¤renciler sekiz ö¤retmen taraf›ndan yetifltiriliyordu. Mektebin bulundu¤u yer ve sonraki durumunu tesbit etmek mümkün olmam›flt›r. Kaynak: (O. Ergin, Türkiye Maarif Tarihi s. 375, 736) AT‹K VAL‹DE SULTAN SIBYAN MEKTEB‹ M ektep, Kartal Baba Caddesi ile Valide ‹mareti Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde ve soka¤›n sa¤ köflesindedir. Bugün, meflruta olarak kullan›lan yap›ya ç›kmak için evvela Valide ‹mareti Soka¤›’na aç›lan kesme tafl söveli ve kemerli bir kap›dan küçük bir avluya girilir. Kap›n›n sol taraf›nda ve kald›r›m›n üzerinde duran bir Bizans sütun bafll›¤› dikkati çekmektedir. 900 Üsküdar Mektepleri Ulu bir ç›nar a¤ac›n›n gölgeledi¤i avlunun sol taraf›ndaki, korkulu¤u ve basamaklar› kesme tafl olan bir merdivenden, dershanenin önündeki sahanl›¤a ç›k›l›r. Bu k›sm›n bir revak ile örtülü oldu¤u san›lmaktad›r. Dershane kare plânl› olup bir sa¤›r kubbe ile örtülmüfltür. Kubbe, dört ana duvara ve düz köfle tromplar›na oturtulmufltur. Kirpi saça¤› binay› f›rdolay› çevirir. Kemerli kap›s› üzerinde kitâbesi yoktur. ‹ki s›ra tu¤la, bir s›ra kesme tafltan yap›lan bu klâsik Mimar Sinan yap›s› sivri ve düz kemerli pencerelerinden ›fl›k al›r. Bir çok tadilâta u¤rad›¤› için soka¤a bakan pencerelerinin hepsi kapat›lm›flt›r. Okul, Nurbânu Valide Sultan taraf›ndan Valide-i Atik Camii külli›esinin yapt›r›ld›¤› s›rada 991 (1583) tarihinde infla olunmufltur. Mektep, 1928 tarihlerinde faaliyetine son vererek, Toptafl› Cezaevi’ni koruyan Jandarma Bölü¤ü’nün emrine verilmifltir. Bu s›rada çok de¤iflikli¤e u¤ram›fl ve eski merdiven kapat›larak yenisi yap›lm›flt›r. Valide-i Atik Camii ve Feridun A¤a Kütüphanesi bahsine bak›n›z ATLAMATAfiI MÜLK‹YE RÜfiD‹YES‹ AYAZMA SIBYAN MEKTEB‹ M ektep, Ayazma Camii’nin k›blesi taraf›nda ve Ressam Ali R›za Bey Soka¤› ile Mehmet Pafla De¤irmeni Soka¤› aras›ndad›r. Atik Valide Sultan S›byan Mektebi. Ayazma Camii ile ayn› zamanda yap›lm›flt›r. Yirmidokuz ayda tamamlanan bu inflaata, 19 Zilhicce 1171 (4 A¤ustos 1758) tarihinde, büyük bir merasim ile bafllanm›fl ve 1174 senesi Cemaziyelâhiresinin sonlar›nda (1761 y›l› ocak ay›n›n sonlar›) bitirilmifltir. Mektep, 156 sene, s›byan okulu olarak vazife gördükten sonra y›kt›r›larak yerine flimdiki bina yap›lm›flt›r. Merdivenli kap›s› üzerindeki eski yaz› kitâbesi fludur: Ayazma S›byan Mektebi. O kul, 1291 (1874) tarihinde Atlamatafl› ad›yla ünlü semtte ve bu semtin sokaklar›ndan olan Selâms›z Caddesi (flimdiki Selâmiali Efendi Caddesi) üzerinde ve Selim A¤a S›byan Mektebi’nde tesis olunmufltu. 1930 tarihlerinde Pervitij’in sigorta haritalar›nda plân›n› gördü¤ümüz yap›, 1935 tarihinden sonra y›k›lm›flt›r. 1874 y›l›nda okulun “s›n›f-› evvelinde hiç talebesi bulunmad›¤› halde, s›n›f-› sânisinde onbir, s›n›f-› salisinde otuz iki, s›n›f-› rabisinde k›rk ö¤renci vard›.” Bunlar, dokuz ö¤retmen taraf›ndan yetifltiriliyordu. Selim A¤a Mektebi bahsine bak›n›z. 901 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Ayazma ‹lk Mektebi diplomas›. Müdafaa-i Milliye paras› ile yeniden yap›lan Ayazma Vak›f ibtidai mektebi. 1333 Okul, 1915 y›l›nda ve birinci dünya savafl› s›ralar›nda yap›lm›flt›r. Ayazma S›byan Mektebi hocas› meflhur ‹brahim Ethem Efendi’nin flâhidesi. Ayazma Mektebi Kitabesi. Eski mektep ahflap olup ihtiyac› karfl›lam›yordu. fiimdiki okul Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi’nin 21 Cemaziyelevvel 1331 tarihinde, dördüncü defa getirildi¤i Evkaf-› Hümâyun Nezareti s›ras›nda yapt›r›lm›flt›r. Mimar› meflhur Kemaleddin Bey’dir. Cumhuriyet Dönemi’nde ‘Üsküdar 21. ‹lk Mektebi’ ismini alan okula sonradan “Cumhuriyet ‹lkokulu” ad› verilmifltir. Üç katl› yap›n›n bir bölümüne, 1975 tarihinde “Üsküdar Ortaokulu” aç›lm›flt›r. Okulun bahçesi, yol afl›r› yerde ve mektebin arka taraf›ndaki Bükücüler Çarfl›s›’n›n bulundu¤u yerde idi. Bu ifl yerleri de cami ile beraber yap›lm›flt›r. Okulun sa¤ taraf›nda, Mimar Sinan zaman›nda kald›¤› tahmin edilen biri küçük, di¤eri ise büyük iki su haznesi ve Ayazma Hamam› bulunmaktad›r. Daha genifl bilgi için Ayazma Camii, Ayazma Hamam› ve Ayazma Saray› bahislerine bak›n›z! Kaynaklar: (‹nal, Evkaf-› Hümâyun Nezareti’nin Kuruluflu, Haz. N. Öztürk, Vak›flar Der. 19/82) (‹. Yavuz, Mimar Kemaleddin, s. 208) (Konyal›, Üsküdar Tarihi, 2/302; Osm. Arfl. Evkaf ‹daresi Katalo¤u, 1/28) AYfiE HATUN SIBYAN MEKTEB‹ K ›s›kl› ile Ümraniye aras›nda uzanan Alemda¤ Caddesi üzerinde idi. Bânisi ve yap›ld›¤› tarih belli de¤ildir. 1930-35 senelerinde yok olmufltur. 902 Üsküdar Mektepleri AZ‹Z MAHMUD HÜDÂYÎ EFEND‹ MEKTEB‹ O kul, Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi Camii’nin k›ble taraf›nda ve Kap›c› Ç›kmaz› ile Aziz Mahmut Efendi Soka¤› aras›ndaki dar saha üzerine yap›lm›flt›. 1003 (1594-95) tarihinde külliye ile beraber infla olunan bu okulda, Hüdâyî Hazretlerinin, 1004 (1595-96) tarihinde vefat eden o¤lu Evliya Mehmet Efendi’nin de okudu¤u rivayet edilir. Çok küçük yaflta kerametinin zuhur etti¤i söylenen Evliya Mehmet Muhtar Efendi’nin, her gün beraber okula gitti¤i arkadafl›n›n ölüm haberini almas› üzerine “evlerine koflarak elinden tuttu¤u gibi aya¤a kald›rd›¤›” eski Üsküdar sakinlerince hâlâ anlat›lmaktad›r. ‹slâmiye ve erike piray-› Okul, 1266 (1850) tarihinde cami ile beraber yanm›fl ve k›sa bir müddet sonra da Sultan Abdülmecit taraf›ndan yeniden yap›lm›flt›r. Yap› fleklinin klâsik oldu¤u san›lan mektep XX. yüzy›l bafllar›nda ortadan kalkm›flt›r. Ayn› isimle an›lan camii bahsine bak›n›z! 2- Saltanat-› seniyye-i Osmaniye es-Sultan ibni’s-Sultan el Gazi Abdülhamid Baytar Mektebi’nde Osmanl› armas›. 3- Han-› sâni Hazretleri taraf-› eflreflerinden iflbu ........... (okunamayan 2 kelime) celile-i 4- Mülûkânelerine ilâveten bin üç yüz on bir sene-i hicriyyesinde bina ve infla edilmifltir. BAYTAR MEKTEB‹ Ü sküdar-Kad›köy yolu üzerinde olup, Selimiye K›fllas› süvari birli¤inin atlar›na veteriner yetifltirmek gayesi ile tesis edilmifltir. Bugün de, Veteriner Fakültesi ve Hayvan Hastahanesi ad› alt›nda faaliyet göstermektedir. 18 fiaban 1311 (24 fiubat 1894) Kitâbe Hattat imzal›d›r. Uzak oldu¤u için okunamad›. Baytar Mektebi. Bina, 1311 (1894) tarihinde Sultan II. Abdülhamit taraf›ndan flimdiki flekli ile yapt›r›lm›flt›r. Yap›, bir bodrum kat üzerinde, iki kattan ibarettir. Birinci kata mermer bir merdivenle ç›k›l›r. Binan›n aln›nda iki s›ra halinde haz›rlanm›fl, dört m›sral› bir kitâbesi vard›r. Kitâbenin ortas›na tu¤ral›, muhteflem Osmanl› Armas› yerlefltirilmifltir. Bunun sa¤ ve solunda ikifler m›sra bulunmaktad›r. Kitâbe çok uzak ve yer yer erimekte oldu¤undan okunabilen k›s›mlar› flunlard›r: 1- Ziynet efzâ-y› makam-› mu’allay› Hilâfet-i 903 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar CEVHER A⁄A MEKTEB‹ O kul, Ümraniye çarfl›s› içinde ve Ümraniye Camii ismiyle de an›lan Cevher A¤a Camii’nin sonradan kapat›lan ilk cümle kap›s›n›n sa¤ taraf›ndad›r. Fevkânî olan bu tafl yap›, 1315 (1897-98) tarihinde, Sultan II. Abdülhamit’in musahiplerinden Cevher A¤a taraf›ndan cami ile beraber yapt›r›lm›flt›r. ÇAVUfiBAfiI MEKTEB‹ O kul, Pazarbafl› Mahallesi’nde, eski ad› Toprak Sokak olan flimdiki Boy Beyi Soka¤› üzerinde ve Yald›zl› Tekke ismiyle de bilinen Fenâyî Ali Efendi Celvetî Tekkesi’nin karfl›s›ndad›r. Fevkânî olan bu güzel okul binas›n›n alt›nda, devrinin en güzel örneklerinden biri olan çeflme, hazne ve helâlar bulunmaktad›r. Dershane bunlar›n üzerine oturtulmufltur. Ayn› isimle bilinen camii bahsine bak›n›z. CEVR‹ USTA SIBYAN MEKTEB‹ O kul, Toptafl› Caddesi ile Nuhkuyusu Caddesi’nin birleflti¤i yerde bulunan Cevri Usta Camii’nin avlusu içinde idi. Bu cami bahsine bak›n›z. Cami avlusuna ç›k›lan merdivenin sol taraf›nda bulunan mektep, 1966 tarihinde yol geniflletilirken kald›r›lm›flt›r. Y›¤ma moloz tafl›ndan yap›lan bu binan›n caddeye bakan küçük pencereleri vard›. Okul, 1810 tarihlerinde Cevri Kalfa taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. ÇAKIRCIBAfiI HASAN PAfiA MEKTEB‹ D o¤anc›lar Camii yak›n›nda, büyük bir ihtimalle Üsküdar Kaymakl›k binas›n›n yerinde idi. Hadîka yazar›; “Cami yak›n›nda bina eyledi¤i mektep zamanla harap olmakla camiin sofas›n› mektep yapm›fllard›r” demektedir. Cami ile beraber 966 (1558) tarihinde yapt›r›lm›flt›r. Mimar Sinan yap›s› idi. “Sab›k dühan (tütün) gümrükçüsü Numan Bey” 1203 (1788)’de, Do¤anc›lar Camii ile beraber mektebi de yeniden yapt›rm›flt›r. Kaynaklar: (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/230; F. Emecan, Tarih-i Lebiba’ya Dair, ‹stanbul Üni. Ed. Fak. Tarih Der. Say›: 33, s. 235) 904 Çeflmenin sol taraf›ndaki mermer söveli ve kemerli bir kap›dan mektebin avlusuna girilir. Kap› üzerinde kitâbe yoktur. Zemini tafl döfleli bu avlunun ilerisinde helâlara aç›lan bir kap› ve üst kattaki dershaneye ç›k›lan tafl bir merdiven vard›r. Dershanenin önündeki antreye aç›lan kap› üzerinde bugün mevcut olmayan bir tamir kitâbesi bulunuyordu. Mehmet Raif Bey’in Mir’at-i ‹stanbul adl› eserinden al›nan kitâbe fludur: Bâni-i evveli merhum flehid Ahmed Pafla Eylemifl idi bu tafl mektebi muhkem ihya Yüre¤i tafl olsa cevr-i çarh-i gerdun Dil-i âfl›k gibi kalm›fl idi hayfa viran Pek güzel eyledi ta’mirat› merd-i sa’id K›ld› bu nev eseri hayre karin Rabb-› Mecid Re’fetâ tarihi yaz cûd-i âli hayr-hâh Yapd› bu mektebi s›byana r›zaen-lillah 1298 fiair Refet’in haz›rlad›¤› bu kitâbeden, harap olan mektebin 1881 tarihinde, Ali ad›nda bir hay›rsever taraf›ndan onar›lm›fl oldu¤unu ö¤reniyoruz. Okul, çeflme ile beraber 1116 (1704) tarihinde, fiehid Ahmet Pafla taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Ahmet Pafla’n›n Çavuflbafl›l›¤› s›ras›nda infla edildi¤i için Çavuflbafl› Mektebi diye ünlüdür. Türk Ahmet Pafla Çeflmesi bahsine bak›n›z. Ahmed Pafla 1128 fiaban›n›n 16. günü (5 A¤ustos 1716) Varadin fiavafl›’nda flehid olmufl ve aziz naafl›, Tuna Nehri yolu ile Yugoslavya’dan getirilerek, hayatta iken haz›rlad›¤› san›lan türbesine gömülmüfltür. Eyüp Sultan’daki bu türbe bugün mevcut de¤ildir. Üsküdar Mektepleri 1894 zelzelesinden çok hasar gören yap› bugün çok harap haldedir. 1991’de k›smen restore edilmifltir. Mektep, alt kat tonozlar› üzerine oturtulmufltur. Çeflmesinin büyük bir haznesi vard›r. Alt katta bilezi¤i kitâbesiz bir de kuyu bulunmaktad›r. Üst kata ç›kan merdiven y›k›lm›flt›r. Kuyunun yan›nda mermer bir kitâbe mevcuttur. Toprak alt›ndan ç›kar›lan bu kitâbenin yar›s›ndan ço¤u yok olmufltur. Kitâbede, ‘Bânii evveli merhum fiehid Ahmet Pafla’n›n ad› geçmekte ve kitâbenin ‘Vezzani-i telgraf-› saray maiyyetinden’ birine ait oldu¤u anlafl›lmaktad›r. Mir’at-i ‹stanbul yazar› bu kitâbeyi eksik olarak kaydetmifltir. Mektep, saray telgraf›nda memur Pertev Bey taraf›ndan tamir edilmifltir. Kuyunun da bu s›rada aç›ld›¤› san›lmaktad›r. Pertev Bey, III. Ahmet’in k›z›, Sar› Abdullah Pafla’n›n efli olup 1192 (1778)’de, Eyüp’teki sahilsaray›nda vefat eden Saliha Sultan’›n torunlar›ndand›r. Saliha Sultan’›n kabri Eyüp Sultan’da flad›rvan avlusundad›r. Muhteflem bir lâhdi vard›r. Pertev Bey, 1310 (1892)’de vefat etti. Soka¤a bakan yüzü 19 ad›m (14.25 m) olan okulun derinli¤i 14 ad›md›r (10.50 m). Yan duvarlar› y›¤ma, ön cephesi ise üç s›ra tu¤la bir s›ra kesme taflt›r. Kalm›fl olan iki duvar›nda düz köfle tromplar› bulundu¤una göre, kare plânl› olan dershane üstünün, bir kubbe ile örtülü oldu¤u anlafl›l›r. Fakat, 1935 tarihlerinde çöken okulun çat›s› ahflap idi. Dershane, 10-15 cm. kadar yola tafl›r›lm›flt›r. Dershanenin ön cephesinde üç, arka taraf›nda ve girifl kap›s›n›n iki yan›nda birer ve giriflin önündeki antrenin arka cephesinde üç pencere vard›r. ‹ki yan cephesinde pencere yoktur. Çavuflbafl› Mektebi 1993’te restore edilmeye baflland›. Ön pencereler kesme tafl söveli ve klâsik topuzlu demirlidir. Arka pencereleri y›k›lm›flt›r. Pencere üzerindeki flebekeler yok olmufltur. Ahmet Pafla’n›n di¤er mektebi için, Türk Ahmet Pafla Mektebi bahsine bak›n›z. XVIII. yüzy›l›n ünlü hattatlar›ndan Üsküdarl› Abdurrahman Efendi bu mektebin hocas› idi. Temmuz 1994 tarihinde, mektebin asl›na uygun olarak restore edilmekte oldu¤unu gördüm. Kaynaklar: (M. Raif, Mir’at-i ‹stanbul, s.132, 191) (Gezi Notu) (Konyal›, Üsküdar Tarihi, 2/306) (Müstakimzâde, Tuhfetü’l-Hattatîn, s. 150) (Osm. Arfl. Evkaf Defteri III, No: 23899) (Sicill-i Osmânî, 1/47; 1/239; 4/424 Mustafa Pafla Sar›) Ç‹N‹L‹ CAM‹ SIBYAN MEKTEB‹ M ektep, Çinili Hamam Soka¤› ile Çavufldere Caddesi’nin birleflti¤i yerde ve soka¤›n sa¤ köflesindedir. Sa¤ taraf›nda Çinili Cami, ön taraf›nda ve biraz ileride Ümmi Ahmet Efendi Tekkesi ve Çinili Hamam, arka taraf›nda ise Kösem Sultan Çeflmesi ve yolun karfl›s›nda da Afganl›lar Tekkesi bulunmaktad›r. Çavuflbafl› Mektebi kitabesinin bir k›sm›. 905 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Çinili Cami bahsine bak›n›z. Kare plânl› bu fevkânî mektebin iki avlu kap›s› vard›r. Biri çeflmenin sa¤ taraf›nda, di¤eri ise, Çinili Hamam Soka¤› üzerindedir. Her ikiside avlu duvarlar› gibi, kesme tafltan yap›lm›fl olup, kemerlidir. Mektebin, çeflme taraf›ndaki cephesi önünde, etraf› çok alçak kesme tafl duvar ile çevrili bir bahçesi vard›. Burada bulunan kitâbesiz kuyu bilezi¤i, sonradan cami kap›s›n›n sol taraf›na kald›r›lm›flt›r. A¤açlar›n gölgeledi¤i bu flirin ve mistik bahçe, namaza gelen kimselerin oturdu¤u, dinlendi¤i bir yerdi. Mektebin arkas›ndaki çeflmenin kitâbesi 1052 (1642) tarihlidir. Oysa Çinili Cami 1050 (1640)’ta yap›lm›flt›r. Bu, soka¤a aç›lan avlu kap›s› üzerindeki kitâbeden anlafl›lmaktad›r. ‹htimal mektep, çeflme ile beraber 1052 y›l›nda yap›lm›flt›r. Çünkü, ayn› avlu duvar›n›n çevreledi¤i yerdedir ve mektebin alt› çeflmenin haznesidir. Mektep, haznenin tonozu üzerine oturtulmufltur. Mektebe ç›k›lan tafl merdivenin sol taraf›ndaki hazne penceresi sonradan kap› haline getirilmifltir. Bugün odunluk olarak kullan›lmaktad›r. Mektep, Çinili Cami gibi, Kösem Valide Sultan taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Mahpeyker Kösem Valide Sultan Çeflmesi bahsine bak›n›z! Mektebe, uzun tafl bir merdivenle ç›k›l›r. Merdivenin sol taraf› kesme tafl korkuluktur. Kap›lar› üzerinde kitâbe yoktur. Mektep kap›s›n›n sol taraf›nda bir, di¤er cephelerde ise, ikifler penceresi vard›r. Bu pencerelerin üzerinde birer adet, kemerli alç› pencere bulunmaktad›r. Kesme tafltan yap›lm›fl olan mektebin dört duvar› üzerine bir kubbe oturtulmufltur. Kubbenin kilit yerine mermer bir alem yerlefltirilmifltir. ‹çinde bir ocak yeri ve dolaplar vard›r. Oca¤›n zarif ve klâsik tarzdaki bacas› kubbenin yan taraf›nda görülmektedir. Çinili Cami S›byan Mektebi. 1964 tarihinde restore edilmifl ve Çinili Çocuk Kütüphanesi ad› alt›nda hizmete aç›lm›flt›r. DEBBA⁄LAR MEKTEB‹ O kul, Büyük Selim Pafla Caddesi üzerinde, Kurban Nasuh Camii’nin k›ble yönünde, fiehzade Abdülhamid’in 1141 (1728-29) tarihinde yapt›rm›fl oldu¤u çeflmenin sa¤ taraf›nda ve Büyük Selim Pafla Caddesi ile Tabaklar Camii Soka¤›’n›n birleflti¤i köflede idi. Baz› listelerde Debba¤ Bekir A¤a Mektebi ad› ile kay›tl›d›r. Üç katl› olan bu ahflap yap› 1950 tarihlerinde y›k›lm›flt›r. Yeri için Kurban Nasuh Camii bahsine bak›n›z. DEFTERDAR MEKTEB‹ (MEHMET TAH‹R EFEND‹ MEKTEB‹) O kul, Harem ‹skelesi civar›nda, Selimiye ‹skele Caddesi ile Kavak Bay›r› Soka¤›’n›n birleflti¤i köflede, Mehmet Tahir Efendi Camii’nin do¤u taraf›nda idi. Bu fevkânî yap›n›n alt›nda Mehmet Tahir Efendi’nin bir çeflmesi vard›. Camii ve çeflmeleri bahsine bak›n›z. Mehmet Tahir Efendi, cami ve çeflmelerini 1242 (1826-27) tarihinde yapt›rd›¤›na göre, klâsik s›byan mektebini de bu s›ralarda yapt›rm›fl olmal›d›r. 1925 tarihlerinde harap olan okul, 1953 senesinde y›k›lm›fl ve yaln›z alt›ndaki çeflme kalm›flt›r. 906 Üsküdar Mektepleri Mektebe, Selimiye ‹skele Caddesi’ne aç›lan dar, ç›kmaz bir aral›ktan giriliyordu. ESMA SULTAN MEKTEB‹ M ektep, eski Tunusba¤› Caddesi yeni ‹nadiye Mescidi Soka¤› üzerinde ve Bali Çavufl Mescidi’nin karfl›s›nda idi. Bali Çavufl Mescidi bahsine bak›n›z. 1925-30 tarihlerinde mevcut olan mektep bugün mevcut de¤ildir. Esma Sultan’›n kimli¤i için bu isimle bilinen çeflmesi bahsine bak›n›z. EVL‹YA HOCA MEKTEB‹ M ektep, Evliya Hoca Camii’nin sa¤ tara›fnda ve Evliya Hoca Soka¤› üzerinde idi. Gerçek durumu bilinmeyen okul XX. yüzy›la gelememifltir. Evliya Hoca Camii bahsine bak›n›z. FATMA HANIM MEKTEB‹ M ektep, Küçük Çaml›ca Tepesi’nin güney eteklerinde ve 1309 (1891-92) y›l›nda fieyhülislâm Bodrumî Ömer Lütfi Efendi taraf›ndan yapt›r›lan camiin karfl›s›ndad›r. Bodrumî Ömer Efendi Camii bahsine bak›n›z. Y›¤ma tafltan yapt›r›lan mektep, 1311 (189394) y›l›nda Ömer Efendi’nin efli, Fatma Han›m taraf›ndan infla ettirilmifltir. Yap›ld›¤› tarihten 1925 y›l›na kadar okul olarak kullan›lm›fl ve sonra meflruta haline getirilmifltir. Mektebin sa¤ taraf›nda ve Bodrumî Camii Soka¤› üzerindeki bir masla¤›n cephesi üzerine mektebin on m›sral› kitâbesi yerlefltirilmifltir ki, fludur: Fatma Han›m Mektebi. Hazreti Lütfi Efendi kim odur fieyhülislâm ol eb-i fazl ü kemal Zevce-i ismetpenâh› Fat›ma Han›m al saliha ve huri misal Fî-sebîlillâh bu zîba mektebi Eyledi infla zehi Cennet misal Padiflah›n ömrün efzûn ide Hakk Hac› Han›m da ola mesrûr-i bâl Cevherîn tarihi yazd›m Re’fetâ Dâr-i feyz ü mekteb-i zîba vü âl 1311 Kitâbe fiair Refet Efendi taraf›ndan haz›rlanm›flt›r. ‹brahim Refet, 1834’de Diyarbak›r’da do¤du. Tahsilini tamamlad›ktan sonra, Hamdi Pafla’ya intisab ederek ‹stanbul’a geldi. Pafla’n›n Üsküdar’daki kona¤›nda hocal›k etti. 1866’da Bâb-› Âli Buharî hocal›¤›na atand›. Üsküdar’da Valide-i Atik Camii Medresesi’nde ders verdi. 14 Cemaziyelâhir 1321 (7 Eylül 1903)’te vefat ederek Karacaahmet Me- Fatma Han›m Mektebi vaziyet krokisi. 907 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar zarl›¤›’na gömüldü. Kabri, 1. Ada’da ve Vak’anüvis As›m Efendi Sofas›ndad›r. Kaynaklar: (Gezi Notu) (E. Koçu, ‹stanbul Ans. 5/2842) (‹nal, Son As›r Türk fiairleri, s. 1382) (Merâk›d, 13) (Konyal›, Üsküdar Tarihi, 2/333) FETTAH EFEND‹ MEKTEB‹ Y ap›l›fl tarihi belli olmayan mektep, Bülbüldere Caddesi üzerinde ve Abdülfeyyaz Soka¤› civar›nda idi. Hemen yan›nda Hammal Mehmet A¤a Mescidi, karfl›s›nda Haydar Dede Özbekler Tekkesi ve Bülbüldere Caddesi üzerinde de Abdülhalim Efendi’nin yapt›rd›¤› küçük köprüsü vard›. Bu köprü Bülbülderesi üzerine infla edilmifltir. Mektep mülhak vak›flardan olup yeri 1924 tarihinde arsa idi. FEYZ‹YE MEKTEB‹ (EBE HAF‹ZE HANIM MEKTEB‹) M ektep, Bülbüldere semtinde ve Feyziye Camii’nin sa¤ taraf›nda fevkânî olarak yap›lm›flt›r. Alt›nda, bir çeflmesi bulunuyordu. Mektep, Ebe Hafize ad›nda bir hay›r severin vasiyeti üzerine 1300 (1882) tarihinde yapt›r›lm›flt›r. 1925 y›l›nda mamur oldu¤u görülen bu eser, 1930-35 tarihlerinde yok olmufltur. K›rk sene gibi k›sa bir zamanda ortadan kalkt›¤›na göre mektep ahflap olmal›d›r. Mektebin kitâbesi günümüze kadar gelememifltir. 1314 (1896-97)’de bas›lan Mir’at-i ‹stanbul adl› eserden aynen al›nan kitâbesi fludur: Kabile Hafize Han›m’d›r sebeb Bir vasiyyetle yap›ld› haliya Sa¤l›¤›nda terk idüb nakd-i helal ‹flbu dâr-› ilmiyeyi acib derya Eyledikce t›fl-› kudek besmele fiad ola ruh-› flerifi da’ima Çar harf-i imdad ile tarih-i Nebil Söyledim cevher gibi bende ona K›l sela etfale bu m›sra’la Mekteb-i pür feyze gel subh ü mesa 1300 908 Kitâbe, fiair Haf›z Mehmet Nebil Bey taraf›ndan haz›rlanm›flt›r. Kendisi, Riyaziyeci Osman Saib Efendi’nin o¤ludur. K›z kardefli Nakiye Han›m ‹stanbullu Osmanl› kad›n edebiyatç›lar›n›n tan›nm›fllar›ndan, Farsça bilen bir edibe; Teyzesi fierife Han›m da tan›nm›fl bir flaire idi. Nebil Bey, Ayval›k Kazas› noterli¤ini yapmakta iken, 1307 (1889-90) tarihinde vefat etmifltir. Nakiye Han›m ise, 1316 (1898-99)’da vefat ederek Yenikap› Mevlevîhanesi hazîresine, teyzesinin yan›na gömülmüfltür. Osman Saib Efendi, meflhur alimlerden Mentefleli Palab›y›k Mehmed Efendi’nin kardefli Hoca Abdullah Efendi’nin o¤ludur. 1280 (1863-64)’te vefat ederek, 1252 (1836-37)’de vefat etmifl olan babas›n›n Edirnekap› d›fl›ndaki kabri yan›na gömülmüfltür. Mir’at-i ‹stanbul yazar›, yukar›da yaz›lan kitâbenin mektebin alt›ndaki çeflme üzerinde bulundu¤unu ve ayr›ca “mektebin di¤er cihetinde büyük bir çeflmenin” mevcudiyetini beyan etmektedir. Bu çeflme, 1141 (1728-29) tarihinde Hatice Sultan taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Eserde çeflmenin 1131 senesinde yap›ld›¤› yaz›l› ise de kitap sahibi M. Raif Bey bütün ay›nl› 4 rakkam›n› 3 olarak okumufltur. Kaynaklar: (Mir’at, s. 86) (M. Tahir, Osmanl› Müellifleri, 1/273, 2/287-288 ve 3/285) FISTIKLI MEKTEB‹ (HAT‹CE SULTAN MEKTEB‹) M ektep, flimdiki ad› ‹hsaniye olan eski Sinan Pafla Mahallesi hudutlar› içinde, eski ad› F›st›kl› Mektebi Soka¤› olan flimdiki ‹hsaniye Soka¤› üzerinde ve ‹hsaniye ‹skele Soka¤›’n›n karfl›s›nda idi. Klâsik mektebin alt›nda ve yol kenar›nda, mektep ile beraber yapt›r›lan bir çeflme, karfl›s›nda, yol afl›r› yerde ise F›st›kl› Namazgâh› vard›. Çeflme ve Namazgâh bahislerine bak›n›z. Etraf›ndaki f›st›k çamlar›ndan dolay› F›st›kl› Mektebi ad› ile ünlü okul, 1927 tarihinde Vak›flar ‹daresi taraf›ndan Milli E¤itim Bakanl›¤›’na devredilmifltir. Üsküdar Mektepleri 1935 y›llar›nda y›k›lan okulun tonoz temel bakiyeleri bugün de görülmektedir. Namazgâh daha evvel ortadan kalkm›flt›r. Bu y›k›m s›ras›nda çeflmenin kitâbesi, sonradan K›z Sanat Enstitüsü olan Mabeyinci Haf›z Mehmet Bey’e ait bulunan Köprülü Konak yan›ndaki karakolun duvar›na yerlefltirilmifl idi. Karakolun y›k›lmas› s›ras›nda yok olan üç sat›rl›k kitâbe fludur: Sâhibu’l-hayrat ve’l-hasenat merhume ve ma¤furün lehâ Cennet mekân Firdevs-afliyan Hatice Sultan Bintü’s-Sultan Mehemmed Han aleyhüme’r-rahmetü ve’l-gufran 1178 (1764-65) Mektep ve çeflme, Sultan IV. Mehmet’in k›z› Hatice Sultan’›n ruhu için vefat›ndan 20 y›l sonra, kendisine derin bir sevgi ve sayg› besleyen, Ayazma Camii bânisi Sultan III. Mustafa (1757-1774) taraf›ndan Muharrem 1178 tarihinde yapt›r›lm›flt›r. Sultan Mustafa, Ayazma Camii’ni de annesinin ruhu için vefat›ndan 32 y›l sonra yapt›rm›flt›. – Aman, Celal Bey o¤lum... geç kal›yoruz, afla¤›ya in, diyordu.......” diye anlatmaktad›r. Meflhur Haf›z Hac› Sabri Efendi, F›st›kl› Mektebi’nin ‘Muallim-i evveli’ iken, Aç›ktürbe Yokuflun’daki Gizlice Evliya Zaviyesi fleyhi Mehmet Muhlis Efendi’nin o¤lu Haf›z Hüseyin Tevfik Efendi de (1849-1906) ‘Muallim-i sâni’si idi. Ayn› zamanda Selimiye Camii imam› olan alim, Sabri Efendi 27 Cemaziyelâhir 1309 (28 Ocak 1892) tarihinde vefat etti. Kabri, Karacaahmet Mezarl›¤›’nda 3. Ada’da, Harmanl›k Kap›s›-fiehitlik Camii yolu üzerinde, giderken sa¤ tarafta, Çürüksulu Sofas› solunda ve mezarl›k duvar›ndan 20 ad›m içeridedir. fiâhidesindeki kitâbe fludur: “Üsküdar’da Selimiye Camii imam› ve F›st›kl› Mektebi muallimi üstad-› küll Ispartal› es-seyyid el-hac Haf›z Hüseyin Sabri Efendi 1309” Yan›nda “damad› ve Selimiye Camii imam-› sânisi ve Pafla kap›s› dahilinde Mülkiye Mektebi muallimi Haf›z ‹smail Hakk› Efendi” nin 1301tarihli flâhidesi vard›r. Hatice Sultan’›n efli, Sadrazam Damat Hasan Pafla’n›n Nasuhî Tekkesi yan›nda bugünde mevcut olan 1117 (1705-6) tarihli bir çeflmesi vard›r. Bu çeflme bahsine bak›n›z. Meflhur Dr. Akil Muhtar Özden Bey’in a¤abeyi Dr. Celal Muhtar Özden, 1865 y›l›nda ‹hsaniye Üst Sokak’taki (Sultaniye-Çatmac›larDr. S›tk› Özferendeci Soka¤›) evlerinde do¤mufl ve bir çok Üsküdarl› gibi bu mektepte ilk ö¤renimine bafllam›flt›. Merhum Dr. Celal Muhtar Özden, hat›ralar›nda; “‹lk okula gitmek ça¤›na girdi¤im zaman F›st›kl› Mektebine devam etme¤e bafllad›m. Bu okul, çok yüksek bir insan olan Sabri Hoca Efendi taraf›ndan idare ediliyordu. Do¤rusunu söylemek lâz›m gelirse az çok haflar›l›k etmekten geri kalmazd›m. Hatta bir kaç kere de Hoca Sabri Efendi’nin falakas›n› tatt›m... Bir gün kalfa, mektebe getirmek üzere beni alma¤a gelmiflti. Arkadafllar›m›n yan›na kat›lmayarak kaçt›m ve bir a¤aca t›rmanarak oradan da duvar›n üzerine ç›kt›m. Zavall› kalfam›z, ayn› hareketi yapamad›¤› için s›zlanma¤a bafllad›: F›st›kl› Mektebi meflhur hocas› Haf›z Hüseyin Sabri Efendi 1309 (1890)’da vefat etmifltir. 909 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Hocan›n elini öptük. Elifbe okuttu, bir aferin dedi, dua ettiler. Babam hocadan izin isteyece¤iz dedi. ‹stedim. “Bugün bütün talebeye sizin için izin verece¤im” dedi. Ben bu mektebe dört sene gittim, geldim. Elif üstün, be üstün diye hep bir a¤›zdan elifba ö¤retirlerdi.... Hoca Sabri Efendi çok hürmet edilen bir zatt›... Mektepte ö¤le yeme¤ini yerdik. Sabahleyin kalfa gelir, beni çantam› ve sefer tas›m› al›r, mektebe getirirdi. Akflam da eve iade ederdi. Bütün bu mektebin ücretini aileler verirdi. F›st›kl› Mektebi’nden hat›ramda kalan tafll›ktaki aflureci, aras›ra mahallede birinin vefat› hasebiyle verilen lokma ziyafeti ve zannedersem bazen de mektebe bafllayanlar flerefine verilen helva...” Akil Muhtar Bey, 1877’de ‹hsaniye’de do¤mufl ve 12 Mart 1949’da vefat etmifltir. De¤erli bir doktorumuzdu. F›st›kl› Mektebi’ne 1883 tarihinde bafllam›flt›r. Kal›nzâde Ahmet A¤a’n›n flâhidesi. Dr. Akil Muhtar Özden de hat›ralar›nda flunlar› anlatmaktad›r: “Benim zaman›mda çocuklar iptidaiye mektebine (ilkokul) çok defa ilâhîlerle bafllat›l›rd›. Çocuk tertemiz giydirilir, yald›zl› cüz kesesi boynuna tak›l›r, bazen bir midilli üzerine bindirilir, bazen de araba ile veyahut yürüyerek alay›n bafl›nda giderdi. Okulun çocuklar› s›ra ile arkas›ndan ilâhî söyleyerek sokak sokak dolafl›rlard›. O gün izin günü olurdu. Ö¤rencilere yeni gelenin ailesi taraf›ndan birisi, otuzar para da¤›t›rd›...... Beni babam F›st›kl› Mektebi’ne götürdü... Mektebin merdivenlerinden ç›kt›k. Bir sofadan geçtik. O zaman bana pek büyük gözüken dershanemize geldik. Kap›n›n karfl›s›nda Hoca Sabri Efendi’nin kürsüsü vard›. Genifl minderli bir yer. Önünde rahleler. Duvarda bir falaka as›l›. Bir taraf›nda bir kaç uzun deynek, beyaz sakall›, beyaz sar›kl› nur yüzlü, heybetli bir hoca idi. Dershanenin dört köflesine dört s›n›f yerlefltirilmiflti. Hocan›n sa¤›nda dördüncü s›n›f, bafl kalfan›n idi. Solunda bizim kalfan›n s›ralar›, minderleri vard›. 910 Kaynaklar: (Canl› Tarihler, 2/3 vd.) (Pervitij Sigorta Haritas›) (S. N. Ergun, Türk Musikisi Ant. s. 479) (Merâk›d-› Mutebere-i Üsküdar, s. 52) (S. Ünver - N. Ayayd›n, Dr. Akil Muhtar Özden, Haseki T›b Bülteni XII, Say›:1) GEREDEL‹ MEKTEB‹ U ncular Soka¤› üzerinde ve Geredeli Mescidi yan›nda idi. Geredeli Mescidi vakf›ndan olan bu mektep, 1924 tarihinde arsa halinde idi. Geredeli Mescidi bahsine bak›n›z. GÜLFEM HATUN MEKTEB‹ E ski ismi Karacaahmet Caddesi olan flimdiki Hakimiyet-i Milliye Caddesi üzerinde idi. Fevkânî olan bu mektebin alt›nda ismi bilinmeyen bir çeflme bulunuyordu. ‹htimal mektep ile beraber yap›lm›flt›r. Yan›nda ve köflede Gülfem Hatun Türbesi vard›. Gülfem Hatun Medresesi bahsine bak›n›z. Gülfem Hatun, 969 (1561-62) tarihinde camiini tamamlayamadan vefat etti¤ine göre, di¤er eserleri gibi mektep de bir müddet sonra biti- Üsküdar Mektepleri HACI BEDEL MEKTEB‹ rilmifltir. Mimar Sinan’›n eseri olmal›d›r. Mektep, 1930 tarihlerinde mevcuttu. Yeri, Pervitij’in yapm›fl oldu¤u sigorta paftalar›nda gösterilmifltir. Gülfem Hatun Camii bahsine bak›n›z. 1940 tarihinde mektep y›k›lm›fl ve yeri sat›lm›flt›r. Gülfem Hatun’un kabri de bu s›rada camiin yan›na nakledilmifltir. Kaynak: (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/205) GÜLFEM HATUN KIZ RÜfiD‹YES‹ 1 294 (1877) tarihinde kurulmufltur. Bu tarihteki bir devlet salnamesine göre okulun 30 ö¤rencisi ve dört ö¤retmeni vard›. HACE HESNA HATUN MEKTEB‹ M ektep, bu isimle bilinen mahalledeki camiin alt kat›nda idi. Fevkânî olan camiye bir merdivenle ç›k›l›yordu. Cami ve mektep, 1307 (1889-90) tarihinde yanm›fl ve 1318 (1900-1) y›l›nda yine fevkânî olarak yapt›r›lm›flt›. 1957 tarihinde camiin yenilenmesi s›ras›nda, cami tek katl› olarak infla olundu¤undan, meflruta olarak kullan›lan mektep ortadan kalkm›flt›r. Mektebin yap›m tarihi için Hace Hesna Hatun Camii bahsine bak›n›z. HACI AHMET PAfiA MEKTEB‹ M ektep, Hayrettin Çavufl Camii ile fiehzade Numan’›n 1141 (1728-19) tarihinde yapt›rm›fl oldu¤u çeflmenin yan taraf›nda, Ferah Soka¤› ile Beygirciler Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde idi. Hac› Bedel ad›ndaki bir hay›rsever insan›n yapt›rd›¤› bu okul, iki katl› ve ahflapt›. Hac› Bedel K›z Mektebi ad›yla bilinirdi. Yap›ld›¤› tarih belli de¤ildir. K›z okulu oldu¤una göre, 1875 tarihinden sonra aç›lm›fl olmal›d›r. Yeri, 1940 tarihlerinde sat›lm›flt›r. Hac› Bedel Mustafa Efendi 1914-1915 Çanakkale harpleri s›ras›nda flehid olmufltur. HACI FA‹K EFEND‹ MEKTEB‹ G ünümüze kadar gelemeyen bu mektep, Durbali Sokak üzerinde ve bu soka¤›n Hatmi Soka¤› ile birleflti¤i yerde ve ikinci soka¤›n sa¤ köflesinde idi. Hangi tarihte yap›ld›¤› belli olmayan bu mektep mülhak vak›flardan olup 1924 y›l›nda harap durumda idi. Biraz ilerisinde bulunan Fatma Hatun Camii 1176 (1762-63) tarihinde tamir edilmifltir. Mektebin yeri bugün arsa halindedir. Hatmi Soka¤›’na göre yüksek bir mevkide bulundu¤undan bu yol taraf› istinat duvarl›d›r. Toptafl›’na bakan çok güzel bir manzaras› vard›r. Hemen karfl›s›nda, yol afl›r› yerde ve Hatmi Soka¤›’n›n sol bafl›nda Hilmi Çeliko¤lu ‹lkö¤retim Okulu bulunmaktad›r. Fatma Hatun Camii bahsine bak›n›z. Mektebin yeri için fieyh Selâmi Ali Efendi Çeflmesi bahsine bak›n›z. O kul, Do¤anc›lar Meydan›’nda ve Çak›rc›bafl› Hasan Pafla Camii civar›nda idi. Hac› Ahmet Pafla için türbesi ve hamam› bahsine bak›n›z. Günümüze kadar gelemeyen mektebin hangi tarihte yok oldu¤u belli de¤ildir. Ahmet Pafla hamam›n› 993 (1585) tarihinde yapt›rd›¤›na göre, mektebini de bu s›ralarda yapt›rm›fl olmal›d›r. Bir Mimar Sinan yap›s› idi. HASAN BEY MEKTEB‹ B üyükçaml›ca’da Selâmi Ali Efendi Tekkesi civar›nda idi. 1924’te harapt›. 911 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar HAS ODABAfiI AHMET A⁄A MEKTEB‹ B u tafl mektep, ‹nadiye semtinde ve bu semtten Tunusba¤› mevkiine ç›k›lan yokufl yolun sa¤ bafl›nda idi. Bu gün mevcut olmayan bu klâsik mektep için, Hasodabafl› Ahmet A¤a Sebili bahsine bak›n›z. 1053 (1643) tarihinde yap›lm›fl olan bu fevkânî mektebin alt›nda sebil ve çeflme vard›. 1940 tarihlerinde sebilin yaln›z ön cephesi kalm›flt›. Sâhibu’l-hayrat Kal›nzâde merhum el-hac Ahmed A¤a’n›n Ruhiçün el-Fatiha 1197 Zilkade (Ekim 1783) diye yaz›l›d›r. Mektebin, Nuhkuyusu Caddesi üzerinde, Nuhkuyusu Camii yak›n›nda, vak›f evleri vard›, Kaynaklar: (Gezi notu) (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/205) ‹BRAH‹M A⁄A MEKTEB‹ ‹ brahima¤a Çay›r› yan›ndaki camiin yan›nda idi. Bugün mevcut de¤ildir. ‹brahim A¤a Camii ile beraber yapt›r›lm›fl olmal›d›r. Bu cami bahsine bak›n›z. 1870 de, Ac›badem’de Sarayard› Sokak ile Ata Soka¤›’n›n birleflti¤i köflede ve 3 nolu ahflap evde dünyaya gelen meflhur ve ünlü mimar›m›z Kemaleddin Bey, bu s›byan mektebinde okumufltur. Okulun ne zaman y›k›ld›¤› belli de¤ildir. Kaynaklar: (Y. Yavuz, Mimar Kemalettin, s. 73) (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/242) KALINO⁄LU AHMET A⁄A MEKTEB‹ M ektep, Eski Hamam yak›n›nda ve Hüsrev A¤a Camii yan›nda idi. Ayvansarayî Haf›z Hüseyin Efendi, Hadîkatü’l-Cevâmi adl› eserinde ve Hüsrev A¤a Mescidi bahsinde; “Mescidin bânisi Darü’s-saâde A¤as› Hüsrev A¤a’d›r. Mihrab önünde medfundur. Minberini, Kal›no¤lu denmekle maruf el-hac Ahmed A¤a koymufl ve bir mekteb dahi yapt›rm›flt›r” demektedir. Ahmed A¤a’n›n kabri, Üsküdar’da Seyyid Ahmet Deresi’nin bir kolu yan›nda, ‹ranl›lar Camii’ne giderken yolun dönemeç yapt›¤› yerde ve solda, eski tafl köprünün hemen yak›n›nda ve mezarl›k duvar›n›n arkas›ndad›r. Tafl›nda: 912 KARAKADI MEKTEB‹ (‹SMA‹L A⁄A MEKTEB‹) M ektep, Selâmiali Efendi Caddesi üzerinde ve Çingene F›r›n› Camii’nin k›ble taraf›nda idi. Bu isimle bilinen cami bahsine bak›n›z. Okul Arpac›lar kethüdas› el-hac ‹smail A¤a taraf›ndan yap›lm›flt›r. Cami, 1000 (1591-92) tarihinde yap›ld›¤›na göre mektep 1610 y›llar›nda yapt›r›lm›fl olmal›d›r. Çünkü okul camiin yap›m›ndan bir müddet sonra infla olunmufltur. Bu eski ve tarihi yap›da, eski Üsküdarl›lar›n bir ço¤u feyiz alm›flt›. 1925-30 tarihlerinde tamire muhtaç durumda iken 1935 y›l›nda y›k›lm›flt›r. Ahflap olan yap›n›n bir kaç defa tamir edildi¤i muhakkakt›r. “Karakad› Mektebi hocas› meflhur Hac› Süleyman Efendi’nin annesi Zeynep Han›m 1314 (1896)’da vefat ederek Karacaahmet’te alt› direkli türbe karfl›s›nda ve yol afl›r› yerdeki k›rm›z› kiremitli türbeye gömülmüfltür. Tafl› mevuttur.” Kaynak: (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/234) MAHMUT ÇAVUfi MEKTEB‹ (TAfi MEKTEP) B ugün mevcut olmayan okul, Karacaahmet Türbesi’nin arka taraf›nda, eski Mektep Soka¤›, bugünkü Aflç›bafl› Mektebi Soka¤› üzerinde idi. Yap›mc›s›n›n ismi, bu soka¤›n yan›ndaki soka¤a ad olarak verilmifltir. Üsküdar Mektepleri Ayvansarayî Hüseyin Efendi, Mecmua-y› Tevarih adl› eserinde: “Bânisi Vefal› Mahmut Çavufl demekle meflhurdur. Tâk-› dergâh›nda olan tarih budur: fiehr-i ‹stanbul’dand›r hem civar-› fieyh Vefa ‹smi Mahmud’dur veli Hakk vire car-i mücteba Kâbe-i maksude irmek içün hem ol merd-i Hakk Bu muallimhaneyi bünyad idüb buldu safa Sâhibu’l-hayrata müjde geldi tarih-i Latif ‹lmü’l-Kur’an mâ lem ya’leme va sadre deva 1155 fiair Latif’in yazm›fl oldu¤u kitâbeden mektebin 1155 (1742) tarihinde yap›lm›fl oldu¤u anlafl›lmaktad›r. Hüseyin Efendi’nin yukar›da ad› geçen kitab›nda, Mahmut Çavufl’un Karacaahmet Mezarl›¤›’nda “Alt› direk kurbünde yol kenar›nda K›rm›z› Parmakl›k içinde medfun bulundu¤u ve mezar tafl›ndaki tarihe göre 1118 (17067)’de vefat etti¤i yaz›l›d›r. Bu durumda okulun 1742’de yenilendi¤i anlafl›lmaktad›r. Zira Mahmut A¤a’n›n vakfiyesi 1095 tarihlidir. Mektep, XIX. yüzy›l sonlar›nda y›k›lm›fl olup yeri bugün arsa halindedir. Kapamal› Mektep ad›yla ünlü idi. Hac› Mahmut A¤a’n›n fiaban 1095 (Ocak 1684) tarihli vakfiyesine göre babas›n›n ad› Sefer olup vakfiye flartlar› fludur: “Üsküdar’da Karacaahmet Tekkesi kurbünde Aflç›bafl› Mahallesi’nde müceddeden bina ve ihdas ettirdi¤i muallimhanede alim bir muallimin çocuklara talim-i ulûm etmesi ve s›byandan 25 neferine her sene elbise sat›n al›n›p giydirilmesi ve senede bin akçelik has›r ve kömür al›nmas›” Mahmut A¤a’n›n efli “‹stanbul’da fieyh EbulVefa Mahallesi sakinlerinden Yahya A¤a’n›n k›z› Emetullah Hatun’un flehri ramazan 1095 (A¤ustos 1684) tarihli vakfiyesinde” .......Üsküdar’daki Hac› Mahmut A¤a Mektebinde “25 neferin Kur’an-› Kerim okumalar› ve kendisinin babas› Yahya A¤a’n›n Selânik’teki kabrinde 5 nefer kimsenin birer cüz okumalar›” flart olarak yaz›lm›flt›r. Mahmut A¤a ile kar›s›n›n kabirleri Karacaahmet Türbesi’nin sol taraf›ndaki Saadeddin Efendi Sebili’nin tam karfl›s›nda ve Tophanelizâdeler hazîresinin hemen yan›ndad›r. Aç›k bir türbe fleklinde olan Mahmut A¤a Sofas›n›n etraf› k›rm›z› tu¤ladan parmakl›kl› ve harpufltal› olarak yap›lm›fl bir duvar ile çevrilmifltir. Bir adam yüksekli¤inde olan bu duvar›n pek az bir k›sm› mevcuttur. Kesmetafl söveli, kemerli kap›s›ndan eser kalmam›flt›r. Kaynaklar: (Ayvansarayî, Mecmua-y› Tevarih, s. 277) (H. B. Kunter, Türk Vak›flar› ve Vakfiyeleri, Vak›flar Der. Say›:1, s.125) (Gezi Notu) (E. Koçu, Türk Giyim Kuflam ve Süsleme Sözlü¤ü, s. 144) MALATYALI ‹SMA‹L A⁄A DARÜ’L-KURRASI D arü’l-kurra, A¤ahamam› mevkiinde, Malatyal› ‹smail A¤a Camii yan›nda idi. Fevkânî olan yap›n›n alt›nda ‹smail A¤a’n›n bir çeflmesi vard›. 1026 (1617) tarihinde, Babü’ssaâde A¤as› ‹smail A¤a taraf›ndan cami ile beraber yapt›r›lm›flt›r. Darü’l-kurran›n mevcudiyetini bugün de mevcut olan çeflmenin kitâbesindeki “Hazreti Kur’an tilâvetine bina ettiren” ibaresinden anl›yoruz. Harap olan mektep, 1320 (1902) tarihinde camiin tamiri s›ras›nda y›kt›r›lm›fl ve alt›ndaki çeflme de cami duvar›n›n içine al›nm›flt›r. A¤a Camii ile Babü’s-saâde A¤as› ‹smail A¤a Çeflmesi bahislerine bak›n›z. MEHMET A⁄A MEKTEB‹ (BULGURLU MESC‹T MEKTEB‹) M ektep, ‹nkilâp Mahallesi’nde ve Bulgurlu Mescit’in karfl›s›nda idi. Bu mescit bahisine bak›n›z. Günümüze kadar gelemeyen mektebin alt›nda bir de sebil vard›. 1890 tarihlerinde yaz›lan, Mir’at-i ‹stanbul adl› eserin sahibi Mehmed Raif Bey, bu mektep ve sebili görmüfl ve kap›s› üzerindeki kitâbeyi eksik ve baz› kelimeleri yanl›fl olarak yazm›flt›r. Tarihi ise, 1090 de¤il 1052 dir. Bu kitâbe, Bulgurlu Mescid’in tamiri s›ras›nda duvar›na dolgu malzemesi olarak kullan›lm›flt›r. Kitâbe, mabedin yeniden yapt›r›lmak üzere 1992 May›s’›nde 913 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Kitâbedeki Darü’s-saâde A¤as› Eski Mehmed A¤a sözünden mektebin, Üsküdar’a bir çok eser kazand›rm›fl ve 999 (1590)’da vefat ederek ‹stanbul’da, Çarflamba’da camii yan›ndaki türbesine gömülen Mehmed A¤a taraf›ndan yapt›r›ld›¤› ve 1052’de de tamir edildi¤i anlafl›lmaktad›r. Mehmed A¤a Camii bahsine bak›n›z. Mektep, 1176 (1763) tarihinde vefat eden Sadrazam Rag›b Mehmed Pafla taraf›ndan yeniden yapt›r›lm›flt›r. Darü’s-saade A¤as› Mehmet A¤a Mektebi’nin 1642 tarihli kitabesi. y›kt›r›lmas› s›ras›nda ortaya ç›km›flt›r. Üç s›ra halinde haz›rlanm›fl olan kitâbe fludur: Hamd ol Cenab-› Müste’an Eyledi tevfikân› ana ata Ya’ni ol Darü’s-saâde A¤as› Sâhibu’l-hayr eski Mehmed A¤a Hasbeten-lillah ta’mir eyleyüb Bu muallim-haneyi k›ld› bina Fî-sebîlillâh hem yapd› sebîl Ta ki, rahmet bula ol rûz-› ceza Avn-i Rabbanî ile oldu temam Cümle âlem ana itdiler du’a Harf-i nokta ile didim tarihini Mekteb-i irfan sebîl-i bi’r ma 1052 (1642) Kaynaklar: (Gezi Notu) (Mir’at, s. 119) (Sicill-i Osmânî, 4/184 Mehmed A¤a) (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/237) (Ayvansarayî, Mecmua-y› Tevarih, s. 277) MEHMET A⁄A MEKTEB‹ T oygar Hamza Çelebi Camii civar›nda ve Toygar Hamza Soka¤› ile Hac› Mutu Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde idi. 1920 tarihinden evvel y›k›lm›fl olup yeri hâlâ arsa halindedir. Mektep, 1178 (1764)’te vefat eden Samurkafl Solakbafl› Hac› Mehmet A¤a taraf›ndan yap›lm›flt›r. Kabri, Çarfl›kap›’da hanesi civar›ndaki Hal›c› Hasan Camii Mezarl›¤›’nda idi. Fakat mezarl›kla beraber yok olmufltur. Mehmet A¤a, ayn› zamanda Solakbafl› Camii’nin de bânisidir. Selâms›z’daki Fatma Hatun Mescidi’ne minber vaz eylemifltir. Kaynaklar: (Gezi Notu) (Hadîkatü’l-Cevâmi 1/136) (Sicill-i Osmânî, 4/247) MEHMET A⁄A MEKTEB‹ (KEMER ALTI SIBYAN MEKTEB‹) M ektep, Atpazar› semtinde ve Valide-i Atik Çeflmesi Soka¤›’n›n sol taraf›ndad›r. Bugün mevcut olan bu eser, Darü’s-saâde A¤as› Mehmet A¤a taraf›ndan 998 (1589-90) tarihinde Kemer Alt› Camii ve Çeflmesi ile beraber yapt›r›lm›flt›r. Mehmet A¤a veya Kemer Alt› Camii bahsine bak›n›z. Mehmet A¤a Mektebi. 914 Mehmet A¤a’n›n, Tabaklar Camii Soka¤› ile Balc›lar Yokuflu’nun birleflti¤i köflede, 995 (1587) tarihinde yapt›rm›fl oldu¤u bir çeflmesi, Üsküdar Mektepleri namazgâh› ve su terazisi vard›r. Bu eserler bahsine bak›n›z. Kare plânl› mektep, kesme tafltan tu¤la hat›ll› olarak yap›lm›fl olup kirpi saçakl› ve ahflap çat›l›d›r. Alt kat›nda helâ ve bir oda bulunmaktad›r. Tafl ve dik bir merdivenden üst kattaki dershaneye ç›k›lmaktad›r. Bunun yan›nda küçük bir oda daha vard›r. Mektebin kap›s›, Toptafl› Caddesi üzerindeki bir hana aç›l›yordu. Bu han, 1975 y›l›nda y›k›lm›flt›r. Hiç bir yerinde kitâbesi yoktur. Kaynak: (Gezi Notu) MEKTEB-‹ TIBB‹YE-‹ fiAHANE (HAYDARPAfiA L‹SES‹) di’nin (1837-1912) eseridir. Hâlâ güzelli¤inden ve netli¤inden hiç bir fley kaybetmedi¤i halde, çok yüksek bir yerde bulundu¤u için, bugüne kadar okunamam›flt›r. 6 Cemaziyelula 1318 (1 Eylül 1900) tarihli bu kitâbe “Ziynet efza” diye bafllamakta olup 18 ad›m boyundad›r. Takriben 14 metredir. Bu ihtiflaml›, simetrik yap›n›n iki yan›nda ve esas binan›n köflelerinde, orta kap› üslûbunda ve fleklinde, birer kap› daha vard›r. Bu kap›n›n önündeki sahanl›¤a ve tek tarafl› ve 32 basamakl› bir merdiven ile ç›k›l›r. Bu sahanl›¤›n alt›nda bir kap› bulunmaktad›r. Merdivenlerin kenarlar›ndaki dökme demir oymal› korkuluklardan eser kalmam›flt›r. Bu iki yan kap›lar›n iki taraf›nda yükselen dört yüzlü kulelerin üzerinde saat yoktur. Ve bu kulelerin aras›ndaki oymal› al›nl›¤a Sultan II. Abdülhamit’in birer tu¤ras› hak edilmifltir. Mekteb-i T›bbiye-i fiahane’nin arka girifli. B u muhteflem yap›, Haydarpafla Numune Hastahanesi karfl›s›nda ve T›bbiye Caddesi üzerindedir. Frans›z mimar Vallaury ile Raimonde D’renco’nun beraberce 1318 (1900-1) tarihinde yapt›klar› bu eflsiz yap›, Kanunî Sultan Süleyman taraf›ndan Haydar Pafla’ya tanzim ettirilen ve daha sonra da onun ismi ile üne kavuflan ‘Hasbahçe’ içine, Sultan II. Abdülhamit’in (1876-1909) emri ile Numune Hastahanesi ile beraber infla ettirilmifltir. Süheyl Ünver Bey’e göre 6 Ekim 1903’te yap›lan bir merasimle e¤itime bafllanm›flt›r. Bu dört katl› yap›n›n ortas› avlu olup, cümle kap›s› Marmara Denizi’ne bakan cephesindedir. Tamamen granit tafl›ndan yap›lm›flt›r. Tak kap›ya iki tarafl›, üç sahanl›kl› ve 32 basamakl› bir merdivenle ç›k›l›r. Orta sahanl›¤›n alt›nda bir kap› vard›r. Üç bölümlü cümle kap›lar›n›n üzerinde, granit tafl konsollar ve bunlar›n üzerinde ise, alt› pembe mermer sütun yer alm›flt›r. Bu zarif sütunlar›n üzerindeki genifl ve yüksek kemer ve korniflîn üzerine, mermer çok büyük bir kitâbe ve bunun üzerine de Osmanl› Devleti’ni sembolize eden meflhur arma yerlefltirilmifltir. Arma sonradan çimento ile s›vanm›flt›r. Kitâbe, kap›n›n iki yan›nda yükselen dört yüzlü, yüksek, saat kulelerinin aras›nda uzanmaktad›r. Üç sat›r halinde yaz›lan bu nefis yaz› R. 1318 tarihli olup Reisü’l-hattatîn Sami Efen915 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar su, Ankara asfalt›n›n di¤er taraf›nda kalm›flt›r. 15 Mart 1868 tarihinde, Salacak’ta do¤mufl olan Operatör Cemil Topuzlu Pafla, Canl› Tarihler adl› hat›ra kitab›nda: “Abdülhamid II devrinde ‹stanbul’da iki tane t›p mektebi vard›. Biri, Sirkeci ‹stasyonu civar›nda bulunan eski Gülhane K›fllas›’ndaki ‘Mekteb-i T›bbiye-i Askeriye-i fiahane’, di¤eri Kad›rga’daki ‘Mekteb-i T›bbiye-i fiahane’ ........Ben o zamanlar, Abdülhamid II’nin iradesiyle s›k s›k saraya ça¤r›l›rd›m.... Gene bir gün, Padiflah’›n yüzündeki tebessümden cesaret alarak yavafl yavafl Mekteb-i T›bb›ye-i Askeriye’nin mevki itibariyle fena bir yerde oldu¤unu söyledim... Mekteb-i T›bbiye-i fiahane’de Osmanl› armas›. Tu¤ralar›n yan›nda Hattat Sami Efendi’nin imzas› vard›r. Dar yüzü 155 ad›m, genifl yüzü 238 ad›m olan bu eflsiz, fakat bugün için harap yap›n›n, alt iki s›ra pencereleri dikdörtgen fleklinde üst iki s›ra pencereleri ise kemerlidir. Alttan üçüncü s›ra pencerelerin kemerleri pembe ve beyaz mermerden yap›lm›flt›r. Payandal›, genifl saça¤›, ‹stanbul Lisesi binas›ndaki gibidir. Cümle kap›s› önünde, ayr›ca, parmakl›kl› alçak bir duvar ve arabalar›n manevra yapabilmesi için kavisli yap›lm›fl bir genifl saha vard›r ki, bugün duvarlar› k›smen y›k›lm›fl ve k›smen de cüruf ile örtülmüfltür. Padiflah ve okulun hocalar›, vapur ile Harem ‹skelesi’nin ilerisinde bulunan ‘Tafl ‹skele’ye geldikten sonra arabalarla bu kavisli kap›dan geçerek cümle kap›s›n›n önüne gelirlerdi. Okulun arka cephesi, ön cephesinden tamamen ayr› üslûpta yap›lm›flt›r. Buradada iki yan kap› vard›r. Bu kap›lar›n önünde, kal›n ayaklara oturtulmufl revaklar bulunmaktad›r. Orta kap› revak›, ayr›ca pembe mermer sütunlarla bezenmifltir. Bu cephedeki odalar›n fazla ›fl›k alabilmesi için, cümle kap›s›n›n iki yan›na simetrik olarak, üç girinti ve üç ç›k›nt› yap›lm›flt›r. Girintili k›s›mlarda, iki bölümü birbirine ba¤layan koridorlar, ç›k›nt›larda ise odalar yer alm›flt›r. Cadde taraf›ndaki cümle kap›s› üzerinde kitâbe yoktur. Yap›n›n yanlar›nda, baz› ilâve binalar ve ayr›ca güzel, kubbeli bir hamam› vard›r. Botanik bahçesi, limonlu¤u ve bacal› su depo- 916 Abdülhamid II: – Mekteb-i T›bbiyemiz hakk›nda söyledi¤iniz fleyler çok nazar-› dikkatimi celbetti. Yar›n Selâml›k Resmi’nden sonra Serasker R›za Pafla ile bu husus için görüflece¤im. Size mükemmel bir mekteb-i t›bbiye yapt›rma¤› vadediyorum..... Serasker R›za Pafla, ‘‹rade-i Seniyye’ mucibince T›bbiye Mektebinin Edirnekap›s›’nda ve sur haricinde inflas›n› hünkâra arzetmifl, Abdülhamid II ise, binan›n deniz afl›r› bir yerde, mümkün ise Haydarpafla taraf›nda yap›lmas›n› tercih eylemifl. ‹flte bu suretle flimdi Haydarpafla Lisesi olan muazzam bina infla olundu. ‹nflaat bedeli 450.000 alt›n tutmufltu... T›bbiye Mektebi’nin inflaat› bitince, s›ra, karfl› tarafta yap›lacak olan Hastahaneye gelmiflti... Hastahanelere nezaret etmek hususu Gülhane Tatbikat-› Askeriye Mektebinde muallim olan Rieder Pafla’ya havale edilmiflti... Pafla’n›n nezareti alt›nda bir iki pavyon yapt›r›lma¤a baflland›. Fakat, zavall› Rieder Pafla, binalar› teftifl ve tetkik ederken aya¤› kayd›. Ta ikinci kattan pald›r küldür yere yuvarland›, beli k›r›ld›... Hastahanelerin inflaat› bir türlü bitmek bilmiyor ve böylece seneler geçiyordu. O s›ralarda T›bbiye-i Askeriye talebesinden bir kaç›n›, yapt›klar› ‘Hürriyet-perverâne’ nümayiflten ve ceplerinde ‘evrak-› muz›rre’nin bulunmas›ndan dolay› tevkif ettiler. Padiflah, ‘ihtilâl yata¤›’ addetti¤i Mekteb-i T›bbiye-i Askeriye’nin derhal Haydarpafla’daki binalara ta- Üsküdar Mektepleri ruret haline gelmiflti. Çanakkale’den gemilerde getirilen yaral› askerler, Haydarpafla ‹skelesi’nden getirilerek, hastahane haline getirilmifl okula yerlefltirildi¤inden, baz› günler de dersler tatil ediliyordu. Fakat ne yaz›k ki, bu teflekkül, 1933 y›l›n›n sonbahar›nda Dr. Reflit Galip Bey’in Milli E¤itim Bakanl›¤› s›ras›nda, ‹stanbul Üniversitesi merkez binas›n›n bir bölümüne tafl›nm›fl ve 1934 senesinde de Haydarpafla Lisesi haline getirilmifltir. Bina emini durumunda olan Serasker R›za Pafla, Sultan Abdülhamid zaman›nda 17 sene seraskerlik görevinde bulunmufl ve 21 Eylül 1336 (1920) tarihinde Fransa’n›n Nis flehrinde vefat etmifltir. Vasiyeti gere¤ince nafl›, 26 Ekim 1336’da ‹stanbul’a getirilerek, Koca Mustafa Pafla Camii avlusundaki Sümbül Sinan Türbesi içine defnedilmifltir. Mekteb-i T›bbiye-i fiahane’nin cümle kap›s›. fl›nmas›n› irade buyurdu....” 1908 II. Meflrutiyeti’nin ilân›ndan sonra, Haydarpafla Mekteb-i T›bbiye-i Askeriye’si fakülte haline getirilmek istendi ise de muaffak olunamam›flt›. K›sa bir müddet sonra, T›p Fakültesi haline getirilen Kad›rga’daki Mekteb-i T›bbiye-i Mülkiye-i fiahane, Haydarpafla Mekteb-i T›bbiye-i Askeriye’si ile birlefltirildi. Bu sayede, Fakülte haline gelen Haydarpafla Mektebi’nin “oda ve salon tavanlar› çok yüksekti, soba ile ›s›nm›yordu. Kalorifer yapt›rd›m ki, bu resmi bir dairede ilk defa vücuda getirilen tesistir. Ayn› zamanda, Avrupa’da bile misline nadir tesadüf edilen bir teflrihhane (bir cesedin parçalara ayr›larak incelendi¤i yer) ile mükemmel laboratuarlar tesis ettirdim...” Askeri T›bbiye, 1897 olay›ndan bir hafta sonra, Haydarpafla’daki yeni binaya tafl›nm›flt›. Askeri T›bbiye, caddeden bak›ld›¤›nda binan›n sol taraf›nda bulunuyor ve buraya C kap›s›ndan giriliyordu. Bu k›s›mdaki güzel, flirin, küçük hamam Askeri T›bbiye ö¤rencileri için sonradan yapt›r›lm›flt›r. Mekteb-i T›bbiye-i fiahane’nin mimar› Aleksand›r Vallori (Alexandre Vallaury), 2 Nisan 1850 tarihinde ‹stanbul’da do¤du. Frans›z as›ll› bir ailenin çocu¤udur. Babas›, Saray’›n flekercibafl›s›d›r. Pasta ve flekerleme dükkân› da, sonradan Hristaki Pasaj› olan Opera Naum’un yan›nda idi. Naum Tiyatrosu da denilen bu Mekteb-i T›bbiye-i fiahane’nin saat kuleli ön cephesi. “Haydarpafla T›p Fakültesi merkezi binas›, teflrihhanesi, bütün laboratuarlar›, hastahanesi ve nebatat bahçesi ile tam bir teflekkül, tam bir kurulufl idi. Ö¤renci, bir gün içinde, bu müesseselerin bir kaç›na devam etmek imkân›n› rahatl›kla bulabiliyordu.” Müderris (Prof.) Dr. Celal Muhtar (Özden) Bey’in umumi müfettiflli¤i senelerinde, okul ö¤rencisine, ö¤le yemeklerinde, K›z›lay taraf›ndan bir ekmek veriliyordu. Bu durum, I. Dünya Harbi’nin o s›k›nt›l› günlerinde bir za917 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar görkemli yap›, Galatasaray Lisesi’nin kap›s› karfl›s›nda idi. 1870 büyük Beyo¤lu yang›n›nda yand› ve yerine flimdiki binalar yap›ld›. A. Vallori, yüksek ö¤renimini Paris’te tamamlam›fl, 2 Mart 1883’te ‹stanbul’a dönmüfl ve 2 May›s 1921’de de ‹stanbul’da ölmüfltür. Vallori’nin ‹stanbul’da yapt›¤› binalar flunlard›r: Taksim, Osmanl› Bankas› lojman› cumbas›. Bu güzel eser 1956’da y›kt›r›ld›. ‹stinye’de, Afif Pafla Yal›s›; fiiflhane’de, Decugis Evi; Rumelihisar›’nda, Müflir Zeki Pafla Yal›s›; Üsküdar Nakkafltepe civar›nda Mecid Efendi Köflkü; Erenköy’de, R›dvan Pafla Köflkü. Bu güzel yap› da bugün mevcut de¤ildir. Eminönü ve Galata’daki Osmanl› Bankas› ve genel müdürlü¤ü; Karaköy’de Sultan II. Abdülhamit’in o¤lunun ad›n› tafl›yan Ömer Abid Han; Ca¤alo¤lu’nda, sonradan ‹stanbul Lisesi olan Düyun-› Umumiye Binas›; Sultanahmet’te Sanat Mektebi binas›; Tepebafl› Pera Palas Oteli; Eminönü’nde Hidayet Camii; ‹stinye’de Köybafl› mevkiinde Osman Reis Camii ve Büyükada’da Rum yetimhanesi. Kaynaklar: (Müfit Mansel, Numune Hastahanesi; T›b Fakültesi, Meflrutiyet Y›llar› Tarihine Dair, Belleten 1959, Say›: 90, s. 287) (A. Güner Sayar, S. Ünver, ‹stanbul 1994, s. 86) (Birinci Cihan Harbi’nde T›b Fakültesi, Modern Tedavi Mec. No: 3, 1951, s. 70-74) (Afife Batur, Mekteb-i T›bbiye-i fiahane Binas›, ‹stanbul Ans. 5/377-379) (Mustafa S. Akpolat, Vallaury Alexandre, ‹stanbul Ans. 7/364) (Said N. Duhani, Eski ‹simler Eski Evler. TTOK Yay. 1982, s. 16) (Topkap› Saray› Müzesi, Y›ll›k 5, ‹stanbul 1992) (Mustafa Cezar, Sanatta Bat›ya aç›l›fl ve Osman Hamdi, ‹stanbul 1971, s. 131) (Mustafa Cezar, 19 Yüzy›l Beyo¤lusu, ‹stanbul 1991, s. 202-203) M‹HR‹MAH SULTAN SIBYAN MEKTEB‹ M ektep, ‹skele Camii ismiyle de bilinen Mihrimah Sultan Camii’nin k›ble taraf›nda ve eski ad› Büyükyokufl olan, flimdiki Yeni Dünya Soka¤› ile Selman A¤a Çeflme Soka¤›’n›n birleflti¤i yerdedir. Tamamen kesme tafltan yap›lm›fl olan bu Mimar Sinan yap›s›, 954 (1548) tarihinde infla edilmifltir. Yan yana iki bölümden oluflan mektebin birinci salonu yazl›k, ikinci salonu ise k›fll›k k›s›md›r. Yazl›k k›s›m kare plânl›d›r. Dört kemer ve düz köfle tromplar› üzerine oturtulmufl bir sa¤›r kubbe ile örtülmüfltür. Kubbe, sekiz yüzlü bir kasnak üzerindedir. Küçük avluya aç›lan mermer söveli ve kemerli kap›s› üzerinde kitâbe yoktur. Yeni Dünya Soka¤›’na bakan cephesi, yekpare pencere olup bir eyvan fleklindedir. bu genifl pencerenin devrinden kald›¤› sonradan aç›lmad›¤› san›lmaktad›r. Kap›n›n sol taraf›ndaki duvarda iki, eyvan pencerenin karfl›s›ndaki duvarda da iki dolap yeri, üzerlerinde ise birer alç› pencere vard›r. K›fll›k k›s›m ile yazl›k bölüm aras›nda kitâbesiz, mermer söveli, kemerli bir kap› ile altta iki, üstte ise bir pencere bulunmaktad›r. K›fll›k k›sm›n her iki soka¤a bakan altta iki, üstte bir alç› penceresi vard›r. Sol taraftaki duvarda nifl fleklinde bir ocak yeri mevcuttur. Dört ana duvar üzerine oturtulan sa¤›r kubbesi kurflun kapl›d›r. Mihrimah Sultan Mektebi’nin yazl›k k›sm› ve girifli. 918 D›fl görünüfl ve flekil bakam›ndan k›fll›k k›s›m di¤er bölümden tamamen ayr› yap›dad›r. Kare plânl› olan bu k›sm›n üzerinde üç yüzünde birer pencereleri ve dört köflesinde küçük yar›m kubbelerin bulundu¤u sekiz yüzlü bir k›s›m vard›r ki, bunun üzerine de ayr›ca sekiz yüzlü Üsküdar Mektepleri de yapt›rm›fl oldu¤u bugün de mevcut olan bir çeflme vard›r. Mektebin, bu çeflmenin arkas›nda veya karfl›s›ndaki köflede Mumcubafl› Mescidi’nin alt›nda oldu¤unu tahmin etmekteyim. Mektep ve mescit, 1900 tarihlerinde yok olmufltur. Balç›k Soka¤› köflesinde yapt›r›lan bir apartman inflaat› s›ras›nda yap›lan hafriyatta bir mermer sütun ç›kar›lm›flt›r. Üzerinde uzunlamas›na yaprak motifleri olan bu tafl›n, bir silme oldu¤u kan›s›nday›m. Kaynak: (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/236) MUSTAFA A⁄A MEKTEB‹ M bir kasnak oturtulmufltur. Kubbe, bu kasna¤›n üzerine bindirilmifltir. Kubbe etekleri bir silme ile çevrilmifltir. Devrinin en güzel ve tipik eserlerinden biri olan okulun avluya bakan cephesi ile k›ble taraf› y›¤ma tafltan yap›lm›flt›r. Alt pencereleri klâsik, topuzlu demir parmakl›kl›d›r. Kapaklar› yok olmufltur. K›fll›k k›sm›n alt›nda bir eyvan çeflme ve hazne vard›r. Mihrimah Sultan Camii ve Çeflmesi bahislerine bak›n›z. Bina, 1968 tarihinde Çocuk Kütüphanesi haline getirilmifltir. ektep, Ayvansarayî Hüseyin Efendi’ye göre “Aflç›bafl› Pervane Mehmet A¤a’ n›n mahallesinde Attar Ali Pafla’n›n dükkân› köflesindedir.” Bu yer, eski ad› Kuyubafl› olan flimdiki Kap›a¤as› mevkiinde ve ‹nadiye Camii Soka¤› ile Aflç›bafl› Mektebi Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde ve ikinci soka¤›n sa¤ köflesinde ve Aflç›bafl› Camii’nin yan›nda idi. (MUMCUBAfiI MEKTEB‹) Okul, Anadolulu oldu¤u için ‘Türk’ lâkab›yla an›lan el-hac Mustafa A¤a taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Kendisi, ‹kinci Sekbanlar’›n odabafl›l›¤›ndan ç›km›fl, Reisü’l-küttab Üçanbarl› Mehmet Efendi’nin (öl.1145/1732) kethüdas› iken Silâhdar a¤as› olmufl ve 1163 (1750) fievvalinde M›s›r’a gönderilmifltir. 1167 fievvalinde (A¤ustos 1754) kalp yetmezli¤inden vefat etmifltir. Kabri, Aflç›bafl› Camii’nin karfl›s›ndaki Karacaahmet Mezarl›¤›’nda ve mezaristan seddi kenar›nda ve 1924’te tamire muhtaç iken bugün yok olmufltur. M ektebin yeri ve yap›l›fl tarihi belli de¤ildir. Fakat, mektebin Sultantepe, Hac› Hesna Hatun Mahallesi’nde oldu¤u bilinmektedir. Fevkânî olan bu klâsik mektebin alt›nda ve köflede mektep ile beraber yapt›r›lan bir sebil vard›. Mustafa A¤a Sebili ile Aflç›bafl› Camii bahislerine bak›n›z. Hadîkatü’l-Cevâmi adl› eserde, Sultantepe’de bulundu¤u yaz›l› olan Mumcubafl› Mescidi vard›r. Mumcubafl› Mehmet A¤a taraf›ndan yap›lm›fl bulunan bu mabedin de yeri malum de¤ildir. Mektebin kap›s› üzerinde bulunan kitâbe Re’isü’l-kurra Yusuf Efendizâde Hilmi el-hac Abdullah Efendi taraf›ndan yaz›lm›flt›r ki, fludur: MUMCUZÂDE MEKTEB‹ Servilik Caddesi ile Balç›k Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde, Arslan A¤a’n›n 1056 (1646) tarihin- Mihrimah Sultan S›byan Mektebi. Mustafa A¤a-y› ziflan bi’r ihdâs eyledi Tâ bula ân›n sevab-› ruh-› mevtâya vusûl Hem civar›nda an›n bu mektebi bünyad idüb Ne güzel hayr ü sevaba malini k›ld› büzûl 919 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Cem olub anda okurlar bunca etfâl ü si¤âr Dembedem itmekde ona rahmet-i Mevlâ nüzûl Nice nice bunca hayrata Hüda tevfik idüb Ahirinde hem flefa’at eyleye ana Resûl Hame-i Hilmi du’a ile didi tarihini Mekteb-i sibyan› yâ Rab lütf idüb eyle kabûl 1166 (1753) Mektep XIX. yüzy›l sonlar›nda yok olmufltur. Mustafa A¤a, Kumkap›’da Kazanî Sadi Mahallesi’nde Molatafl› Caddesi üzerindeki Dülbendci Mescidi’ne minber koymufltur. Kaynaklar: (Ayvansarayî, Mecmua-y› Tevarih, s. 276) (Hadîkatü’l-Cevâmi, 1/109) (Sicill-i Osmânî, 3/378; 4/433) (fiem’danizâde Tarihi, Haz. M. Aktepe 1/138-140 Abdullah Efendi) MÜHEND‹SHANE-‹ BERRÎ-‹ HÜMAYUN K umbarahane ve Mühendishane ad›yla 1147 (1734) tarihinde ve Sultan I. Mahmut zaman›nda Toptafl› Bimarhanesinde aç›lm›flt›r. Bir müddet sonra kapanan bu okul 1173 (1799)’da Sadrazam Koca Rag›p Pafla taraf›ndan Sütlüce civar›nda tekrar aç›lm›flt›r. Kumbarac› Ahmet Pafla taraf›ndan ilk önce Ayazma Camii civar›ndaki ünlü Ayazma Saray›’n›n bir bölümünde kurulan okulda Topçu Subaylar›’na modern bir flekilde matematik dersleri verilmiflti. Bu okul, sonradan tesis olunan Topçu Okulu’nun nüvesi olmufltu. Merhum Osman Ergin Bey, Türkiye Maarif Tarihi isimli k›ymetli eserinde; “Yeniçerilere nisbetle daha maharetli görülen Hasekilerle Bo¤aziçi Bostanc› efrad›ndan münasipleri seçilerek bu mektebe talebe yazd›r›ld›” demektedir. Osmanl› Türklerinde ‹lim adl› eserinde Adnan Ad›var Bey flunlar› yazmaktad›r: “Yeniden kurulan ulûfeci kumbarac›lara mahsus ‘Kumbarac› K›fllas›’ Ahmet Bonneval Pafla’n›n ölümünden sonra, bir müddet de evlâtl›¤› Süleyman A¤a taraf›ndan idare edilmiflti. Üsküdar’da, Toptafl›’nda eski t›marhanedeki 920 bu matematik ve geometri okulunun ömrü pek k›sa olmufl ve kumbarac›lar›n yeni talimlerden s›zlanmalar› ve isyan ç›karacaklar› korkusundan, bu heyet da¤›t›lm›flt›r. Hendesehane’nin bu Kumbarac› K›fllas›’nda çal›flm›fl veya ayr›ca bir kurulufl halinde ifllemifl olmas› ihtimalleri vard›r. Tarihlerde bunu aç›kça görmek kabil de¤ildir. Ancak, Atâ tarihi bu Hendesehane’nin ilk hocas› olarak Yeniflehir müftüsüzâde Mehmet Sait Efendi’nin ad›n› vermektedir. Bu zat›n, iki fleyin aras›ndaki uzakl›¤›n, ölçü kullan›lmadan, yani yanlar›na gidilmeden, ölçülmesi için bir alet ihtira (keflf) etmifl oldu¤undan ve bu alete Rub-i müceyyib-i zülkavseyn ad›n› verdi¤inden 1149 (1736) tarihli risalede bahsedilmektedir. Bu aletle, bir üçgenin bir kenar› ve iki aç›s› bilinirse öteki kenar ve aç›lar›n› hesap etmenin mümkün oldu¤unu söyleyen yazar, aletini fieyhülislâm Pirîzâde Mehmet Efendi’ye anlat›yor. fieyhülislâm da aleti Sultan I. Mahmut’a takdim etmifl ve baz› düzeltmelerde bulunduktan sonra mektepte kullan›lmas›n›n faydal› olaca¤›na karar verilmifltir.” Bu aç›klama, baz› geometri aletlerinin Türkiye’de ilk defa Üsküdar’da kullan›ld›¤›n› göstermektedir. Alim, flair ve ayd›n fikirli bir zat olan fieyhülislâm Mehmed Sahib Efendi, 9 Recep 1162 (25 Haziran 1749) tarihinde Üsküdar’daki kona¤›nda vefat ederek, Çiçekçi dura¤›n›n arkas›nda, fiair Nedim’in gömülü bulundu¤u yerin civar›nda ve yeniçeri subaylar›ndan olan babas› Pirî A¤a’n›n yan›na gömülmüfltür. Kaynaklar: (Hasan Ali Yücel, Orta ö¤renim, s. 3) (M. Pakal›n, Tarih Deyimleri, 3/201) (O. Ergin, Türkiye Maarif Tarihi, 1/44-49) (A. Ad›var, Osmanl› Türklerinde ‹lim, s. 164) (Daniflmend, Kronoloji, 4/536) (‹. Hakk›, Merâk›d, s. 65) (A. Gövsa, Meflhur Adamlar, 4/1266) (fiem’danizâde Tarihi, Haz. M. Aktepe, 1/147) (Atâ Tarihi, s. 158, 175) NAKKAfiTEPE ‹LKOKULU O kul, Gümüfl Yol ile Baba Nakkafl Soka¤›’n›n birleflti¤i yerdedir. 1934 tarihli ‹s- Üsküdar Mektepleri tanbul fiehri Rehberi, 26. paftada ve Pervitij’in, Üsküdar Sigorta Haritas›’nda yeni belirtilmifltir. Okulun civar›nda, ayn› tarihte yapt›r›lan, Mahbub A¤a Çeflmesi, bugün Koç Vakf›’na geçmifl olan Emine Sultan Saray› ve biraz ileride, fiehzade Abdülmecit ve Ömer Hilmi Efendi Köflkleri bulunmaktad›r. Hemen arkas›nda ise, Nakkafltepe Atl› Polis Karakolu vard›. Ahmet Rasim Bey, fiirket-i Hayriye Bo¤aziçi’nde adl› eserinde: “Kuzguncuk veya Frenk Tepesi nam›yla maruf olan Münir Pafla Tepesi’nde Müdafaa-i Milliye Cemiyeti’nin ve ahali-i mahalliyenin himmetiyle kârgir bir mektep vücude getirilmektedir” demektedir. eser 1924 tarihinde bak›ml› idi. Yap›l›fl tarihi belli olmayan bu mektep Sultan II. Mahmut’un Bafl kad›n› Nevfidan Hatun taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Nevfidan Hatun, 15 Rebiyülâhir 1272 (27 Aral›k 1855)’te vefat etti. Kabri efli Sultan Mahmut Türbesi’ndedir. Fatih Çarflamba’da Murat Molla Mesnevihanesi’ne kitabeli bir sarn›ç yapt›rd›. Sar›gaz› Köyü’nde de kitabeli bir çeflmesi vard›r. Kaynaklar: (A. Dündar, Arfliv’deki Plân ve Çizimler, Ankara 2000, s. 99, 162, 164) (Ç. Uluçay, Padiflahlar›n Kad›nlar› ve K›zlar›, s. 123) NURBÂNU SULTAN DARÜ’L-KURRASI Okul 1914 tarihinde yapt›r›lm›flt›r. Ayn› cemiyet, yine ayn› tarihlerde Üsküdar’da Ayazma Mektebi’ni yapt›rm›flt›r. Okul binas›n›n kap›s›na befl basamakla ç›k›l›r. Önünde üç sütunun tafl›d›¤› bir revak vard›r ki, üzerine iki oda oturtulmufltur. ‹ki katl› yap›n›n kitâbesi yoktur. Bo¤aziçi Köprüsü’nün yap›m› s›ras›nda, Beylerbeyi s›rtlar›ndaki, mahallenin istimlâk edilmesi ile okul ö¤rencisiz kalm›fl ve kapat›lm›flt›r. 1991 tarihinde 4 milyar lira sarf edilerek, çal›flma konutu ve yabanc› misafirleri a¤›rlamak üzere adeta yeniden yapt›r›ld›. Ahflap olan içi, betona çevrildi. ‹çi k›ymetli eflyalarla döflendi. Fakat hiç gelen olmad›¤›ndan eflyalar›n büyük bölümü, ö¤retmen evlerine gönderildi. D arü’l-kurra, Toptafl› Camii k›blesi yönünde ve Çinili Cami Soka¤› üzerindedir. Soka¤›n sa¤ köflesine çok yak›n bir yerde bulunan bu güzel yap›, iki s›ra tu¤la ve bir s›ra kesme tafltan yap›lm›fl olup bir sa¤›r kubbe ile örtülmüfltür. Kubbe, kal›n dört ana duvar ile düz tromplar üzerine oturtulmufltur. Üzeri kurflun kapl› olan bu kubbenin kilit noktas›na kesme tafl bir alem yerlefltirilmifltir. Kirpi saça¤› binay› f›rdolay› çevirir. Binan›n ön taraf›ndaki avlunun bir k›sm› üzerine sonradan bir ev yap›lm›fl ve avlunun etraf›n› çeviren duvar› y›k›lm›fl ve kuyusu da doldurulmufltur. Avlu duvar›n›n bir k›sm› bugün de görülmektedir. Nurbânu Sultan Daru’l-kurras›. Okul arazisinin 700 metre karesi Milli E¤itim Bakanl›¤›’na, 900 metre karesi de belediyeye aittir. Belediye’ye ait olan›n karakol arsas› oldu¤u san›lmaktad›r. Kaynaklar: (Gezi Notu) (fiirket-i Hayriye, ‹stanbul 1333, s. 126) (Sibel Kahraman fien, Milyarlar Havaya Uçtu, Milliyet 17 Kas›m 1995) NEVF‹DAN HATUN MEKTEB‹ B ülbülderesi Caddesi üzerinde ve Feyziye Camii civar›nda idi. Mülhakadan olan bu 921 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Do¤u yönüne bakan cephesinin sa¤ taraf›nda bulunan cümle kap›s›ndan kütüphaneye girilir. Sol taraf›nda bir pencere vard›r. Tonoz kap›n›n üzerinde kitâbe yoktur veya kaybolmufltur. Bu cephe, 1894 zelzelesinde y›k›lm›fl ve yeniden yap›lm›flt›r. Fakat revak› yenilenmemifltir. Güney taraf›nda nifl fleklinde bir mihrap ve bunun iki yan›nda alt üst dört pencere, kap›n›n sa¤ taraf›nda, pencere bulunmayan cephesinde iki dolap yeri, karfl›s›ndaki cephede ise alt üst dört pencere vard›r ki, yap› on pencereden ›fl›k al›r. Alt pencereler düz kirifl, üsttekiler ise sivri kemerlidir. Klâsik topuzlu çerçeveleri bulunan alt pencerelerin demir kapaklar› hâlâ durmaktad›r. Darü’l-kurran›n zemini, buray› iflgal edenlerce, bir metre kadar kaz›larak derinlefltirilmifl ve bir ahflap bölme yap›larak iki katl› hale getirilmifltir. Alt kat için, Çinili Cami Soka¤› taraf›ndaki cephesi delinmek suretiyle bir de kap› aç›lm›flt›r. Bu kazma s›ras›nda ç›kan toprak, hazîre ve Darü’l-kurra’n›n etraf›na dökülmek suretiyle zemin bir metre yükselmifltir. Bundan dolay›, alt pencereler toprak ile bir hizaya gelmifltir. Alt kat uzun müddet ah›r olarak kullan›lm›flt›r. Mimar Sinan’›n eseri olan bina, 991 (1583) tarihinde, Valide-i Atik Camii Külliyesi’nin yap›m› s›ras›nda infla edilmifltir. 18. yüzy›lda Darü’s-saâde A¤as› Feridun A¤a, buraya bir tak›m kitaplar vakfetmifl ve bu s›rada yap›y› da onard›¤›ndan onun ad› ile an›l›r olmufltur. Kütüphane sahibi Feridun A¤a’n›n kimli¤i hakk›nda bir bilgi edinmek mümkün olmam›flt›r. Feridun A¤a’n›n kabri, kütüphanenin arka taraf›ndaki hazîrededir. Sütun fleklindeki poligonal bafl flâhidesi, hazîrede bulunan bir gece kondunun içinde kalm›flt›r. Yirmialt› senelik kirac› Mehmet Genç üzerinde hiç bir yaz› olmad›¤›n› belirtti. Hazîredeki kabirlerden eser kalmam›flt›r. Yaln›z, bir flâhide topra¤a gömülü vaziyette durmaktad›r. fieklinden hicrî onuncu asra ait oldu¤u tahmin edilen muhteflem bir lâhdin yan kapaklar› kütüphanenin kap›s› önüne getirilerek eflik yap›lm›flt›r. M. Tahir Bey, Osmanl› Müellifleri adl› eserinde Mehmet Emin Üsküdarî Efendi’nin kitaplar› için flu ifadeyi kullanm›flt›r: “Bu kitaplar›n pek ço¤u halen cami-i flerifin (Toptafl› Camii) k›ble taraf›nda Evkaf Nezareti’nin himmetiyle yeniden 922 yapt›r›lan kütüphanede mahfuzdur. De¤erli eserleri 30’dan fazla olup görülebilenleri bunlard›r” diyerek 23 kitab›n ad›n› vermifltir. Üsküdarî Müderris Emin Efendi 1149 (1736) tarihinde vefat etmifltir. Kabri Üsküdar’da, Bülbülderesi Mezarl›¤›’ndad›r. Kaynaklar: (Sicill-i Osmânî, 1/405) (M. Tahir, Osmanl› Müellifleri, 1/400) (A. Kuran, Mimar Sinan, s. 357) (M. Meriç, M. Sinan Hayat› ve Eserleri) (Tuhfetü’l-Mimarîn, s. 35) (Tezkiretü’l-Ebniye, s. 100) RODOSÎ AHMET A⁄A MEKTEB‹ O kul, Karacaahmet Camii ismiyle de bilinen Fethi Ahmet Pafla Camii’nin civar›nda idi. Bu cami bahsine bak›n›z. Mektep, cami ile beraber takriben 1790-95 y›llar›nda Fethi Ahmet Pafla’n›n babas›, Ahmet A¤a taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Üsküdar’›n eski resimlerinde, camiin kuzey taraf›nda ve bugün musalla tafl›n›n bulundu¤u yerde, alt› kârgir üstü ahflap bir bina görülmektedir. Mektebin bu yap› olmas› muhtemeldir. 1940 tarihlerinde y›k›lm›flt›r. RÜSTEM PAfiA SIBYAN MEKTEB‹ M ektep, ‹mrahor Semti’nde ve bu semte ismini veren camiin, 1141 (1728-29) tarihinde yapt›r›lan çeflme ile 1007 (1598-99) tarihinde yapt›r›lan Ayfle Sultan Çeflmesi ve darü’l-kurras›’n›n karfl›s›nda ve Do¤anc›lar Caddesi ile Haf›z Ali Pafla Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde ve soka¤›n sol köflesindedir. Okul, tafl bir kaide üzerine oturtulmufl olup, üst k›sm›, üç s›ra ince tu¤la ve bir s›ra kesme tafltan yap›lm›flt›r. ‹ki odas› bulunan yap›n›n çat›s› ahflap ve kirpi saçakl›d›r. Alt pencereleri düz, üst pencereleri ise sivri kemerlidir. Do¤anc›lar Caddesi’ne aç›lan bir kap›dan evvela bir avluya girilir. Hiç bir yerinde kitâbesi yoktur. Mimar Sinan’›n eserlerini belirten kitaplarda ismi olmad›¤› halde, onun bir Sinan ya- Üsküdar Mektepleri p›s› oldu¤u söylenebilir. Mektebin hangi tarihte yap›ld›¤› belli de¤ildir. Rüstem Pafla, Kanunî Sultan Süleyman’›n sadrazam› olup ilk defa 1544-1553 ve sonra 15551561 tarihleri aras›nda olmak üzere iki defa sadaret mevkiine getirilmifl ve bu görevde bulundu¤u s›rada 1561 tarihinde vefat ederek fiehzadebafl› Camii hazîresindeki türbesine gömülmüfltür. ‹lk görevden ayr›ld›ktan sonra, bir müddet Sultantepe’de, efli Mihrimah Sultan’a ait olan muhteflem sarayda oturdu¤u bilinmektedir. Rüstem Pafla’n›n Üsküdar’da bir çeflmesi ve bir de kendi ad›na yapt›rd›¤› saray vard›r ki, mektebin hemen arkas›nda Oyma Saray ç›kmaz› ile Haf›z Ali Pafla Soka¤› aras›nda ve bugün çocuk park› yap›lan yerde idi. Saray ve mektebin 958 (1551) tarihinde, Kanunî taraf›ndan Üsküdar Saray›’n›n Mimar Sinan’a yapt›r›ld›¤› s›rada infla olundu¤u san›lmaktad›r. Rüstem Pafla’n›n Taflç›lar Camii yan›na yapt›rd›¤› çeflmesi de 952 (1545-46) tarihlidir. Bu çeflme ve saray› bahsine bak›n›z. Mektep alt üst pencerelerden ›fl›k al›r. Alt pencereler klâsik demir parmakl›kl›d›r. Binan›n dar olan cephesinde ortada bir nifl, iki yanda ise dolap yerleri vard›r. Niflli bölümün karfl›s›ndaki birinci bölümün sokak taraf› hariç, iki duvar› ba¤dadîdir. Bu k›sm›n, y›k›ld›ktan sonra yap›ld›¤› san›lmaktad›r. Mir’at-i ‹stanbul yazar›, Mihrimah Sultan Mektebi dedi¤i Rüstem Pafla Mektebi civar›nda baflka bir “iptidaî mektebin” daha bulundu¤unu bildirmektedir. Bir tesadüf eseri olarak bu mektep de 1299 (1881)’de baflka bir Rüstem Pafla taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Zengin bir kimse olan bu Rüstem Pafla, Diyarbekirli olup 1299 Saferinde (Ocak 1882) Üsküdar’daki kona¤›nda vefat ederek Merkez Efendi Mezarl›¤›’na gömülmüfltür. Vehib Pafla ile Kani Pafla bu zat›n o¤ullar›d›r. Di¤er bir Rüstem Pafla için Nasuhî Tekkesi Camii bahsine bak›n›z. Mektep 1315 (1897)’de onar›lm›flt›r. Evkaf ‹daresi Katalo¤unda Ca¤alzâde Mektebi ad› ile kaydedilmifltir. Rüstem Pafla S›byan Mektebi. Kaynaklar: (Mir’at-i ‹stanbul, s. 102) (Sicill-i Osmânî, 2/379) (Konyal›, Üsküdar Tarihi, 2/332) (Osm. Arfl. Evkaf ‹deresi Katalo¤u, 1/129) RUM MEHMET PAfiA MEKTEB‹ M ektebin 876 (1471-72) tarihinde cami külliyesi ile beraber yap›ld›¤› san›lmaktad›r. Fevkânî olan bu yap›, eski ad› Medrese Soka¤› olan bugünkü Eflref Saat Soka¤›’na aç›lan cami avlu kap›s›n›n üzerinde bulunuyordu. Sa¤ taraf›nda Rum Mehmet Pafla Medresesi vard›. Bugün yerinde, ahflap üzerine s›val› bir meflruta binas› bulunmaktad›r. Üsküdar’da yapt›r›lan ilk okul budur. Rum Mehmet Pafla Camii bahsine bak›n›z. SEL‹M A⁄A SIBYAN MEKTEB‹ M ektep, Selim A¤a Kütüphanesi’nin sa¤ taraf›nda ve Selâms›z Caddesi üzerinde idi. Ayn› isimle an›lan kütüphane bahsine bak›n›z. Mektebin 1196 (1782) tarihinde kütüphane ile beraber yapt›r›lm›fl oldu¤unu kütüphanenin avlu kap›s› üzerindeki kitâbesinden ö¤reniyoruz. 923 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Emsali gibi bu irfan yuvas›n›n da fevkânî oldu¤u ve alt›nda bir çeflmesinin bulundu¤u bilinmektedir. Mihrimah Sultan Suyu bahsine bak›n›z. Mektebin sa¤ taraf›nda soka¤a ismini veren Tembel Hac› Mehmet Efendi Camii vard›. S›byan okulunun karfl›s›nda ve yol afl›r› yerde de Atlamatafl› Han› bulunuyordu. Mamur olan Selim A¤a S›byan Mektebi 1937 tarihlerinde y›kt›r›larak halk›n Tafl Mektep dedi¤i flimdiki 23. ‹lkokul binas› yapt›r›lm›fl ve okul daha sonra Hac› Selim A¤a ‹lkokulu (flu anda ‹lkö¤retim Okulu) ad›n› alm›flt›r. Vaziyet plân› için Tembel Hac› Mehmet Efendi Camii bahsine bak›n›z. Mektebin sa¤ taraf›ndaki avluda Hac› Selim A¤a’n›n, o¤lunun ve eflinin kabirleri vard›. Kütüphanenin son haf›z-› kütüb’ü, Mevlevî fleyhi Ahmet Remzi Efendi; “Kütüphane ve s›byan mektebi biribirine bitiflik olarak yapt›r›lm›fl ve bu mektebin caddeye naz›r demir parmakl›kl› avlusu makbere ittihaz edilerek.... aile mezar› olmufltu. Ad› geçen mektep bir aral›k (Atlamatafl›) Rüfldiye Mektebi olarak Üsküdar’›n feyz kazand›ran ve terakkisi olmufl ve en sonra ilk mektep haline çevrilmifltir. 25 Rebiülevvel 1345 ve 5 Ekim 1926 tarihinde mektebin müdürü bulunan fiahin Bey, “Çocuklar korkuyor” bahanesiyle bu mezar› mektebe çiçek bahçesi yap›lmak üzere teflebbüste bulunarak ald›¤› emir üzerine kald›rtm›fl ve Hac› Selim A¤a, Ahmet Nazif Efendi ve Selim A¤a’n›n zevcesinin kabir tafllar›n› kütüphane avlusunun sa¤ taraf›na, köflede duvar dibine naklettirmifl, 25 gün sonra kendisi de âhirete intikal etmifltir. 23. ‹lkokul ad›n› alan bu mektebin ö¤rencisi ço¤al›nca genifl bir bina yap›lmas› gerekli görülmüfl. ‹stanbul Kültür Direktörü Bay Tevfik taraf›ndan Kültür Bakanl›¤›’na bildirilerek buyru¤u al›n›p yap›lmaya bafllanm›fl. Eski mekteb yeni biçime uymad›¤›ndan kökünden sökülüp y›kt›r›lm›fl ve yeri dar gelmekle yan›nda bulunan Tenbel Hac› Mehmet Efendi Camii arsas› Evkaf’tan sat›n al›n›p dört metresi yola b›rak›lm›fl, dört metresi de okul yerine eklenmifltir. Temeller eflilirken Hac› Selim A¤a’n›n lâhdi meydana ç›km›fl ve kemikleri toplanm›flt›r. 924 Cami arsas›n›n mihrab› taraf›nda bulunan Tembel Hac› Mehmet Efendi’nin kabri yol ortas›nda kald›¤›ndan efldirilip kemikleri Hac› Selim A¤a’n›n kemikleriyle bir arada olarak Kütüphane avlusundaki fiahin Bey taraf›ndan Hac› Selim A¤a’n›n kabir tafl› kald›r›l›p geniflçe bir lâhit yapt›r›lm›fl ve... 3 Haziran 1937 resmi tarihine rastlayan 23 Rebiülevvel 1356 Perflembe günü yukar›da yaz›lan lâhde konmufltur” demektedir. Mir’at-i ‹stanbul adl› eserde flu bilgi bulunmaktad›r: “Mekteb mülkiye rüfldiyesi iken 1311 (189394) senesinde k›z rüfldiyesine tahvil olunmufldur. Kap›s› üzerinde “Hayrukum men tealleme’lKur’ane ve allemehu” hadis-i flerifi mahkûkdur. Kap›n›n iki taraf›nda iki ufak çeflme vard›r. Sol taraf›ndakinin üzerinde “Ve sekahum rabbuhum fleraben tahurâ” ayet-i kerimesi, sa¤ taraf›n›n üzerinde “Aynen yeflreb bihâ tesmi selsebîlâ” âyeti yaz›l›d›r.” HACI SEL‹M A⁄A MEKTEB‹ HAKKINDA ARfi‹V VES‹KALARI S üleymaniye Genel Kitapl›¤› fotokopi arflivinde 20 numara ile kay›tl› bulunan Hac› Selim A¤a Vakfiyesi’nde: “Bir alim ve kâmil kimesne mekteb-i merkumda mu’allim-i s›byan olub vürud eden evlâd-› müminîn ve etfal-i müslimîne talim-i Kur’an-› Kerim ile hizmet ta’lime bilâ-tekasül vela-tahavün cidd ü sa’y eyleye yevmî yirmibefl akçe vazifeye mutasarr›f ola ve mekteb-i merkumda mu’allim olan efendi meflrutiyet üzre yevmî befl akçe vazife ile sûre-i flerife olub beher yevmî ba’de tasir furkan-› kerimeden sure-i kerime-i mülk tilâvet ve sevab›n› sultan-› enbiya ve sened-i esfiya Hazreti Muhammedü’l-Mustafa... Hazretlerinin mu’attar ve mu’alla ve müzekka ruh-› fleriflerine (23 b) ve bu za’ifin ruh-› naturan›ma ihda eyliye meflrutiyet üzre yevmî befl akçe vazifeye dahi mutasarr›f ola ve bir mecid u sa’› hizmetinde mura-i ehl ü müstehik kimesne dahi Halife-i Mekteb olub hizmet-i hilâfetin kema hiye hakkuha bî-kusur ede ve tekmil eyliye yevmî on akçe vazifeye mutasarr›f ola ve Üsküdar Mektepleri Selimiye Camii S›byan Mektebi. halife-i mekteb olan efendi dahi kezalik meflrutiyet üzre yevmi befl akçe ile ihlashan olub beher yevm ba’de’l-asr onbirer sure-i flerife-i ihlas› k›raat eyleyüb ol dahi sevab›n› fahr-i kainat ve seyyid-i mevcudat aleyhi-efdalü’s-salavat ve ekmelü’t-tehiyyat Efendimiz Hazretlerinin mücteba ve mürteza ruh-› pür fütûhlar›na ve bu fakirin ruhuna ihda eyleyüb meflrutiyet üzre yevmi befl akçe vazifeye dahi mutasarr›f ola. Ve mekteb-i (24 a) merkume müdavemet eyliyen etfal-i mümininin yirmi nefer akdemine beher sene ramazan-› flerifde galle-i vakf›mdan ba- ma’rifet mütevelli birer fiam alacas› entari ve birer ma¤rib fesi ve birer karacalar kufla¤› ve birer bugafli ciltiyan ve birer çift mest pabuç al›verilüb mu’allim-i mekteb olan efendiye dahi üçbin akçe ve halife-i mekteb olana binbeflyüz akçe ›ydiyye baha verile ve beher sene vakt-i flita takarrübünde mekteb-i merkume galle-i vakf›mdan yirmi guruflluk kömür ifltira olunub eyyam-› sayfde dahi etfal-i müminîni seyre götürmek için ba-yed-i mütevelli galle-i vakf›mdan hace-i mekteb olan efendiye yirmi gurufl verilüb olan evlâd-› müminîni (24 b) bir yevm-i cuma’da mesireye götürüb yirmi guruflu harc ve sarfla ma’sumîni tatyib eyleye. Ve erbab-› hüsn-i hatdan bir sahib-i ketebe efendi dahi mekteb-i merkumede hace-i meflk olub haftada iki gün etfal-i müslimîne ta’lim-i san’at-› hatt-› sülüs ile kemahü hakka eday-› hizmet-i lazime eyliye yevmi befl akçe vazifeye mutasarr›f ola. Ve bir mukaddem ve mura› kimesne mekteb-i merkume bevvab (kap›c›) ve ferrafl ve kapu ittisal›nda kain çeflme-i ma-i lezize haf›z-› tas olub beher yevmi mekteb-i merkum kapusunu feth ve i¤lâk (aç›p-kapama) ve derun ve bî-rûnunu (içini-d›fl›n›) tathir ve tanzif (temizleme)” etmelerini flart koflmufltur. Kaynaklar: (N. Bayraktar, Üsküdar Kütüphaneleri, Vak›flar Der. 16/47-57) (Salname-i Osmânî, Sene 1314, s. 464) (Milli Gençlik Mec. Say›:34-35, fiubat-Mart 1979, s. 74) SEL‹M‹YE SIBYAN MEKTEB‹ M ektep, Selimiye Camii’nin avlusunda ve Selimiye K›fllas› Soka¤› ile fierif Kuyusu Soka¤›’n›n birleflti¤i köflededir. Fevkânî olan bu yap›n›n alt kat› kesme tafl, üst kat› ise ahflapt›r. Bugün çocuk kütüphanesi olarak kullan›lan alt kat›n kap›s› Selimiye K›fllas› Soka¤›’na aç›lmaktad›r. Meflruta olarak kullan›lan esas mektep k›sm›n›n, kesme tafltan yap›lm›fl kemerli kap›s› cami avlusuna bakmaktad›r. Her ikisinin de kitâbesi yoktur. 925 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Mektep, cami ve di¤er müfltemilât ile beraber, Sultan III. Selim taraf›ndan yap›lm›flt›r. ‹nflaata, 1216 (1801-2) tarihinde bafllanm›fl ve cami kap›s›n›n üzerindeki kitâbeden de anlafl›laca¤› üzere, 1219 (1804-5) tarihinde bitirilmifltir. Bina, takriben 120 y›l mektep olarak hizmet gördükten sonra 1915 senesinde Karakol olmufltur. Selimiye Camii bahsine bak›n›z. Sultan Selim’in 4. Kad›n› Refet Kad›n’›n Selimiye’de bir mektebi vard›. Acaba mektep, bu han›ma m› aitti? Refet Kad›n, 1867 tarihinde vefat etti. Kabri, Eyüp’te Mihriflah Valide Sultan Türbesi’ndedir. Mektebin 1918 (Eylül1324)’deki müdürü ünlü hattat Behaüddin Bey idi. SOLAK S‹NAN SIBYAN MEKTEB‹ M ektep, Solak Sinan Camii’nin sa¤ taraf›nda ve Tophanelio¤lu Soka¤› üzerinde idi. Mektebin hangi tarihte yap›ld›¤› belli de¤ildir. Mabet, 955 (1548) tarihinde yap›ld›¤›na göre ya bu s›ralarda veya daha sonraki bir dönemde infla edilmifl olmal›d›r. 1930 tarihlerinde harap olan okulun yerinde bugün meflruta binas› vard›r. SOLAK S‹NAN MEKTEB‹ M ektep, eski ad› Medrese Soka¤› olan bugünkü Eflref Saat Soka¤› üzerinde ve bu soka¤›n Çeflme-i Cedid Soka¤› ile birleflti¤i yerde ve 1141 (1728-29) tarihli Ümmügülsüm Sultan Çeflmesinin hemen arkas›nda idi. Mektebin bahçesinde bulunan, fiair fiem’î’nin türbesi bugünde mevcuttur. Solak Sinan, mahallesine ismini veren camiini 955(1548) tarihinde yapt›rd›¤›na göre mektebi de bu s›ralarda infla ettirmifl olmal›d›r. Mektep, harap bir durumda iken, Özel ‹dare’ce 1930 tarihlerinde sat›lm›flt›r. 926 SULTAN III. SEL‹M (SEL‹M-‹ SAL‹S) NÜMÛNE MEKTEB‹ M ektep, ‹hsaniye’de, eski ad› Çit Soka¤› olan flimdiki Neyzenbafl› Halil Can Soka¤› üzerindedir. Genifl bir alan› kaplayan okul, 1931 tarihinde, Sadrazam Mithat Pafla’n›n enifltesi Tosun Pafla’n›n kona¤›’n›n arsas› yerine yap›lm›flt›r. Bu konak bahsine bak›n›z. Nümûne okul olarak yapt›r›lan bu mektep, yüksek bir set üzerine oturmufl oldu¤undan, binan›n ön taraf›ndaki bahçeye iki tarafl› bir merdivenle ç›k›l›r. Sokak taraf›nda, yüksek istinat duvarlar› vard›r. Hemen yan›ndaki ‹hsaniye Karakolu ve Hatice Sultan Çeflmeleri’nden eser kalmam›flt›r. Hiç bir yerinde kitâbesi yoktur. Paflakap›s› mevkiindeki, Üsküdar Adliyesi ahflap binas›n›n, 1940 senesinde yanmas› üzerine bir müddet mahkeme binas› olarak kullan›lm›flt›r. Cumhuriyet Dönemi’nde evvela 19. ‹lkokul ad›n› alan mektebe 1949’da III. Selim ‹lkokulu ismi verilmifltir. General Muhsin Batur, General Ali Fethi Esener, Avni An›l ve Müzeyyen Senar gibi ünlüler bu mektebten mezun olmufllard›r. Meflhur Musikiflinas Zekâi Dede’nin o¤lu Ahmet Irsoy, 1922 Oca¤›nda, bu okula musiki muallimi olarak atanm›flt›r. (S. N. Ergun, Türk Musikisi Ant. 650) SÜLEYMAN A⁄A MEKTEB‹ M ektep, Bulgurlu Köyü’nde ve Bulgurlu Caddesi üzerinde olup, Bulgurlu Camii ile Hamam› aras›ndad›r. Sultan I. Mahmut (1730-1754)’un silâhdarlar›ndan Süleyman A¤a taraf›ndan 1169 (175556) tarihinde yap›lm›flt›r. Mektep, zamanla harap oldu¤undan Haydar Pafla taraf›ndan 1289 (1872)’de tamir edilmifl ve bu esnada eski hüviyetini tamamen kaybetmifl- Üsküdar Mektepleri tir. Sultan II. Abdülhamit devri ricalinden olan Haydar Pafla, bu onar›m s›ras›nda mektebi, zemin kat› kârgir, üstü ahflap hale getirmifl ve kap› üzerindeki mermer kitâbesini de, mektebin cami avlusuna bakan yan duvar› üzerine naklettirmifltir. fiair Nüzhet Efendi’nin, befl sat›r halinde haz›rlad›¤› on sekiz m›sral› kitâbesi fludur: Padiflah-› âlem ü âdil h›div-i kamrân Hazreti Sultan Osman Han-› ‹skender tüvân Dâimâ tatbik ider fler’-i flerîfe kâr›n› Hakk an›n çün k›ld› ol sultan› kutb-› ârifân Rûz ü fleb tab’-› flerifi nâil-i ihsan olub K›ld› çok evkaf ü hayr sarf-› mal-i bî-girân Hazin-i sultan-› âlem ya’ni Süleyman A¤a Oldu peyrevi ol fleh-i âlî cenaba bî-keman Celb-i tahsil-i riza-y› Hazreti Allah idüb S›dk ile hayrata malin k›ld› sû gibi revân fievkale ta’lim Kur’an itme¤e etfal içün Karye-i Bulgurlu’da bu mektebi yapd› heman Sa’yini meflkur eyleyüb Hakk ömrün efzûn eylesün Ola böyle nice hayrat ile memdûh-i cihân Yâ ‹lâhî ezber itsünler du’ay› vâk›f› Fazl-› lütfunla senin ehl-i zemîn ü âsmân Harf-i menkut ile Nüzhet söyledi tarihini Mekteb-i nazik muallimhane-i âli mekân sene 1169 Ketebehu Osman Kâtibi hazini flehriyâri fiair Nüzhet Ömer Efendi, Urfal›’d›r. Uzun müddet Sadrazam Rag›p Pafla’n›n (l699-1763) mühürdarl›¤›nda bulundu. Eserleri vard›r. 1192 (1778)’de vefat ederek, Galata Mevlevîhanesi hazîresine gömüldü. Kitâbenin hattat› Gümülcineli Osman Efendi’dir. Haf›z-› Kur’an idi. ‹stanbul’da Mirahur Camii imam› Hattat Abdullah Efendi’den icazet (diploma) ald›. Yedekçi Mehmed Pafla’n›n (ölümü 1158) imam› oldu. 1173 (1759)’da vefat etti. Kabri, Karacaahmet Mezarl›¤› 9. Ada’da, fieyh Hamdullah Efendi’nin kabri civar›ndad›r. Fakat tafl› mevcut de¤ildir. Haydar Pafla, bu tamir s›ras›nda cami avlusundaki flad›rvan› da tamir ettirmifltir. Mektep, 1961 tarihinde yapt›r›lan K›s›kl› ‹lkokulu’na tafl›nd›¤›ndan kiraya verilmifl ve k›sa bir müddet sonra da y›k›lm›flt›r. Mektebin kitâbesi bugün üç parça haline gelmifl olarak, cami hazîresinin duvar›na dayanm›fl vaziyettedir. Hadîka yazar›, okulun H. 1164 tarihinde yap›l- Süleyman A¤a Mektebi’nin üç parça haline gelmifl olan kitabesi. d›¤›n› beyan etmifltir. Oysa kitâbedeki tarih H. 1169’dur. 22 Zilhicce 1156 (6 fiubat 1744) tarihli bir takrirde “Saray-› matbah-› âmire emîni Süleyman A¤a’n›n Üsküdar’da” bir mektep ve kütüphane tesis etti¤i yaz›l›d›r. Tarihler aras›nda 13 senelik bir fark vard›r. Bunlar›n iki ayr› mektep oldu¤u san›lmaktad›r. Mektep sahibi Süleyman A¤a, Enderun-› Hümâyunludur. Sonra rikabdâr-› flehriyarî oldu. Kap›c›bafl›l›kla 1157 Recebinde (A¤ustos 1744) Yeniçeri Oca¤›’nda Silâhdar A¤as› olup sonra Miralem oldu. Sonra iki defa daha Silâhdar A¤as› oldu. Mektebi yapt›rd›¤› 1169 senesi Recebinde (Nisan 1756) vefat etti. Kabri, kona¤›n›n bulundu¤u ‹stanbul’da Küçük Ayasofya Camii hazîresindedir. Yazl›k köflkü Bulgurlu’da idi. De¤iflik bir biçimde olan flâhidesi, Kesikbafl Türbesi Kap›s› önünde olup ayak tafl› poligonald›r. Kitâbesi fludur: Hüve’l-Hallâkü’l-Bâkî Merhum ve ma¤fur / El-muhtac ilâ rahmeti Rabbi’l-gafur sab›ka Bafl Ba-kulu Süleyman (Aynen böyle yaz›l›d›r; Bafl Baki Kulu olmal›. M.N.H.) A¤a’n›n ruhi çün Bi-hürmeti’l-Fatiha 1169 Kaynaklar: (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/256) (‹stanbul Ans. 6/3125) (M. Tahir, Osmanl› Müellifleri, 2/277) (Mir’at, s. 53-54) (Sicill-i Osmânî, 3/81 Süleyman A¤a) (Konyal›, Üsküdar Tarihi, 2/304) (Tuhfetü’l-Hattatîn, s. 305-306) (Evkaf Def. IV, No: 29601) 927 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar SÜLEYMAN PAfiA SIBYAN MEKTEB‹ olan bu binan›n yerinde bir çini imalathanesi bulunuyordu. Bugün eser kalmam›flt›r. ektep, Halk Caddesi ile Viransaray Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde ve fiehid Süleyman Pafla Camii’nin ön taraf›nda idi. Bugün mevcut olmayan bu klâsik ve fevkânî yap›n›n alt›nda Süleyman Pafla’n›n bir çeflmesi bulunuyordu. M Bânisi, Osmanl› devleti ricalinden olan Türk Ahmet Pafla’d›r. Kendisi 1716’da Varadin Muharebesi’nde flehid olmufltur. Ahmet Pafla’n›n bu eserinden baflka Çavuflbafl› semtinde de fevkânî bir mektebi ve çeflmesi vard›r. Bu mektep ve çeflme bahsine bak›n›z. Cami, 1098 (1687) tarihinde yap›ld›¤›na göre, okul da bu s›ralarda yap›lm›fl olmal›d›r. fiehid Süleyman Pafla Camii bahsine bak›n›z. Harap durumda olan mektep, 1935 tarihlerinde y›k›lm›flt›r. Boy Beyi Soka¤› üzerinde bulunan bu mektep ve çeflmeyi 1116 (1704-5) tarihinde bina etti¤ine göre, Davut Pafla Camii yan›ndaki mektebi de bu tarihlerde yapt›rd›¤› söylenebilir. fiABAN EFEND‹ SIBYAN MEKTEB‹ Hangi tarihte yap›ld›¤› bilinmeyen bu klâsik okul, Muhyi Efendi Tekkesi’nin yan taraf›nda ve Sal› Soka¤› üzerinde idi. Sol taraf›nda Zeynep-Kâmil Hastahanesi bulunuyordu. Mimarî flekli de, flimdi mevcut olan Çavuflbafl› Mektebi’nin ayn›s› olmal›d›r. Mektebin ne zaman y›k›ld›¤› belli de¤ildir. Camiin kaderi ile yak›n iliflkisi olan mektep bir çok defa yanm›fl ve ihtimal 1250 (1834-35) tarihinden sonra yok olmufltur. Kaynak: (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/205) ÜSKÜDAR AMER‹KAN KIZ KOLEJ‹ XX. yüzy›l bafllar›nda y›k›lm›fl olan bu mektebin yeri için Muhyi Efendi-Himmet Baba Tekkesi bahsine bak›n›z. K TAVAfi‹ HASAN A⁄A MEKTEB‹ (‹NAD‹YE MEKTEB‹) M ektep, ‹nadiye Mektebi Soka¤› üzerinde ve Tavafli Hasan A¤a Camii önünde ve avlunun soka¤a aç›lan kap›s›n›n sol taraf›nda ve flimdiki meflrutan›n yerinde idi. Okulun kimin taraf›ndan ve hangi tarihte yap›ld›¤› belli de¤ildir. Tavafli Hasan A¤a Camii bahsine bak›n›z. TÜRK AHMET PAfiA MEKTEB‹ M ektep, Hakimiyet-i Milliye Caddesi üzerindeki Kara Davut Pafla Camii’nin Büyük Hamam Soka¤›’na (eski Boyac› Sokak) aç›lan avlu kap›s›n›n yan›nda idi. Fevkânî 928 olej, Selâms›z semti ile Ba¤larbafl› aras›nda, Vak›f Soka¤›’n›n nihayetinde, eski tramvay deposu ile meflhur Beylero¤lu Tiyatrosu’nun arkas›ndad›r. Hemen yan taraf›nda ünlü Marko’nun bahçesi vard›. Okulun arka kap›s› da Ekmekçibafl› Soka¤›’na aç›l›yordu. Okul Boston Amerikan Kad›nlar Cemiyeti taraf›ndan 1871 tarihinde, High School ad› alt›nda aç›lm›flt›r. ‹lk zamanlar orta dereceli bir okul iken 1890 y›l›nda dört s›n›f ilâvesiyle lise derecesine getirilmifl ve Konstantinopl K›zlar Koleji ad›n› alm›flt›r. 1905 tarihinde okul binalar›ndan birinin yanmas› üzerine 1914’de Arnavutköyü’ne tafl›nm›flt›r. Okul bugün de muhtelif binalarda faaliyet halindedir. Laura Farnham ve Leila Persons adl› iki Amerikal› genç k›z, 1870 y›l›nda, Amerikan Bord denilen e¤itim servisini Türkiye’de k›z ö¤rencilerin devam edebilece¤i bir okul açma konusunda ikna ettiler. Miss Farnham 1866’larda Türkiye’de görevliydi. Üsküdar Mektepleri Amerikan Bord, 1812’de kurulmufl ve daha sonra bütün dünyada yayg›n bir hale gelen ilk özel Amerikan yurt d›fl› e¤itim örgütü idi. Türkiye’deki kuruluflu 1820 tarihlerindedir. Daha ziyade ermeni vatandafllar›n k›z ö¤rencilerini e¤itmek amac›yla aç›lan okulda 1975-76 ö¤retim y›l› içinde 517 Türk, 2 Ermeni, 2 Rum, 1 Amerikal›, 1 Süryani ve 35 Musevi ö¤renci bulunuyordu. Okulun de¤iflmez kural› olarak müdürü Amerikal›, yard›mc›s› da her zaman Türk’tür. Müdür yard›mc›l›¤› 1925 y›l›ndan sonra kurulmufltur. Bu tarihten 1976 y›l›na kadar gelen üç müdür yard›mc›s› Bülent Yener, Semiha Malatyal›o¤lu ve Esin Hoyi Han›mlar idi. Semiha Han›m bu okulun mezunlar›ndand›r. Halide Edip Ad›var’›n babas› Edib Bey, k›z›n› bu okula gönderebilmek için ‹cadiye Tepesi civar›ndaki bir eve tafl›nm›flt›. Evin karfl›s›nda da meflhur Aziziye Tiyatrosu bulunuyordu. Mor Salk›ml› Ev adl› hat›ra kitab›nda, evin yard›mc›lar›ndan Ahmet A¤a’n›n pazar günleri onu tiyatroya götürdü¤ünü ve Kel Hasan ile Peruz Han›m’› burada seyretti¤ini yazmaktad›r. 1900 senesinde mezun olan Halide Edib’in son s›n›f›nda ancak 8 ö¤renci bulunuyordu. Kaynaklar: (O. Ergin, Türkiye Maarif Tarihi s. 623-651 ve 1232) (E. Koçu, ‹stanbul Ans. 5/2528 vd. ile 6/3444) (Mübeccel ‹zmirli, Üsküdar Koleji Tam Yüz Yafl›nda, Hayat Mecmuas›, Kas›m 1976) 9) Cemaron Okulu 10) Nersesiyan Okulu 1) Azkaniver Hayuhyafl ‹ngerutyan cemiyeti ve Matmazel Zabel Hanc›yan ile di¤er baz› Ermeni Kad›nlar› taraf›ndan 1879 tarihinde kurulmufltur. 2) Berberyan Okulu, Reteos Berberyan taraf›ndan 1876’da yat›l› ve yat›s›z olarak Kad›köy’de aç›lm›fl ve k›sa bir müddet içinde büyük bir flöhret kaz›nm›flt›r. Okul ilk önce Kad›köy’de Latin Kilisesi’nin bulundu¤u sokakta aç›lm›flt›r. 1 Ekim 1876 y›l›nda e¤itime bafllayan okul 1878-79 ders y›l›nda Üsküdar ‹cadiye semtindeki bir binaya tafl›nm›fl ve 1879-80 ders y›l›nda da Selâms›z’da Ekmekçibafl› Noradunkyan ailesinin hanesi olan ve Amerikan Yenimahalle’de ‹lya Profiti Rum Kilisesi karfl›s›ndaki Rum okulu. Ö¤renci yoklu¤undan kapanm›fl ve Özel Do¤ufl Anaokulu olmufltur. Cemaran Ermeni Okulu. 1911’de yap›lm›flt›r. ÜSKÜDAR’DA AÇILAN ERMEN‹ OKULLARI E skiden beri ‹stanbul ve Anadolu’da bir çok Ermeni Mektebi vard›. Bunlardan Üsküdar’da olanlar› flunlard›r: 1) Azkaniver Hayuhyafl ‹ngerutyan Okulu 2) Berberyan Okulu 3) Mezburyan Okulu 4) Haygazyan Okulu 5) Dadyan Okulu 6) Yeranuhyan Okulu 7) Kapamaciyan Okulu 8) Surp Haç Kilisesi Okulu 929 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Çinili Karakolu civar›nda, Selâms›z Mezarl›¤› Soka¤› üzerindeki Frans›z Okulu. Nersesyan Yermonyan Ermeni ‹lkokulu. Koleji’nin yan›nda bulunan genifl binaya nakledilmifltir. Okul, 1927 y›l›nda kapanm›flt›r. Okulun kurucusu olan Berberyan Efendi, 8 Nisan 1907 tarihinde vefat ederek Ba¤larbafl› Ermeni Mezarl›¤›’na gömülmüfltür. 3) Mezburyan Okulu, M›¤›rd›ç Mezburyan taraf›ndan k›zlara mahsus olmak üzere 1870 tarihinde Hisardibi’nde (Yedikule) aç›lm›fl, 1879’da Üsküdar’da ‹cadiye semtine tafl›nm›fl ve buradan da Kad›köyü’ne nakledilmifltir. 4) Haygazyan Okulu, Mihran Agacanyan taraf›ndan 1885 tarihinde ‹cadiye’de aç›lm›flt›r. Okulun çok k›sa bir e¤itim hayat› vard›r. Selâms›z Mezarl›¤› Soka¤› üzerindeki Frans›z Okulu Müdüriyet binas›. Cumhuriyet döneminde 48. ‹lkokul olmufltur. 5) Dadyan Okulu, 1910 tarihinde Selâms›z’da meflhur Dadyan ailesinden olan Matmazel Bayzar Dadyan taraf›ndan yat›l› ve yat›s›z k›z okulu olarak aç›lm›fl ve I. Dünya Savafl›’ndan sonra Bak›rköy’üne nakledilmifl ve sonra da kapanm›flt›r. Kurucusunun vefat› üzerine 1922’de kapanm›flt›r. Okulun ilk binas› Amerikan K›z Koleji ile Berberyan Mektebi aras›nda Yaz›c› Bo¤os A¤a Odyan’›n (1795-1862) kona¤› idi. Bu bina 1950’de y›kt›r›lm›fl ve yeri Âmirekan Koleji taraf›ndan sat›n al›nm›flt›r. Dadyan Mektebi 1914-15 aras›nda F›st›ka¤ac›’nda Bostanc›yan Kona¤›’na tafl›nm›flt›r. Bu bina 1921’deki Büyük Üsküdar Yang›n›’nda yanm›fl ve okul bundan sonra ‹cadiye’de Kirkor Nersesyan’›n kona¤›na nakledilmifltir ki, bu konakta halen Üsküdar K›z Koleji bulunmaktad›r. Nersesyan kona¤›, sonradan Amiral Vâs›f Pafla’n›n mülkü olmufltur. 6) Yeranuhyan Okulu, 1914’de Madam Noemi Kirkoryan taraf›ndan aç›lm›fl ve 1922 tarihinde kapanm›flt›r. 7) Kapamacyan Okulu, 1918’de ‹cadiye’de Kapamacyan taraf›ndan aç›lm›fl olan okul dört befl sene sonra kapanm›flt›r. 8) Surp Haç Kilisesi Okulu, 1706 tarihinde Papaz Abraham taraf›ndan kilisenin civar›ndaki evinde aç›lm›flt›r. 9) Cemaran Okulu, ilkokul mezunlar› için aç›lan bir okul olup 13 Eylül 1838 tarihinde büyük bir merasimle tesis edilmifltir. Eskiden ö¤renciler gezerek ders gördü¤ü için bu ad verilmifltir. ‹stanbul’un ilk Ermeni Yüksekokulu budur. Hassa Mimar› Karabet Amira Balyan (1800-1866) ve enifltesi Hassa Mimar› Ohannes Amira Serveryan’›n (1786-1858) maddî yard›mlar› ile Yenimahalle semtinde, bugünkü Semerciyan Cemaran ‹lkokulu’nun yerinde aç›lm›flt›r. Buras› eskiden Kudüs Ermeni Patrikhanesi’nin misafirhanesi imifl. Okul 1841 tarihinde baz› ihtilâflar yüzünden 930 Üsküdar Mektepleri kapanm›fl ve k›sa bir dönem için askerî hastahane haline getirilmifl fakat 1 Ekim 1846’da tekrar okul olmufltur. 1850 tarihinde, Yedikule Ermeni Hastahanesi’ne nakledilen okul binas› 1854-55 y›llar›nda ve K›r›m Harbi s›ras›nda tekrar askerî hastahane haline getirilmifltir. Bundan sonra, 1859 y›l›na kadar resmi idadi mektebi olmufltur. Nihayet, 2 A¤ustos 1887 tarihinde büyük Yenimahalle Yang›n›’nda, üç katl› ahflap bina tamamen yanm›flt›r. 1911’de ayn› yerde, tüccar Levon Semerciyan’›n maddî yard›m› ile bugünkü kârgir bina yapt›r›lm›fl ve okul Semerciyan-Cemaran Mektebi ad›n› alm›flt›r. Bu az›nl›k okullar›ndan baflka Üsküdar’da, 1839 tarihli bir listede ad› geçen, Frans›z Lâtin H›ristiyan okullar›ndan biri olan ‘Üsküdar Mektep ve Uvruvari’si ve ad›na 1912-13 tarihli bir listede rastlad›¤›m›z ‘Ekol ve Frer Marist’i ve Amerikan K›z Koleji vard›. ç›bafl› Kona¤› ile alt›ndaki tonoz çat›l› dükkânlar› ve bacas› yak›n zamanda y›k›lm›fl olan Tavukhane Oca¤› bulunmaktad›r. Toptafl› Askerî Rüfldiyesi kitabesi. Üsküdar Askerî Rüfldiyesi’ne tahsis edilen bu yap›, Toptafl› Külliyesi’ne ait olup Tabhane (prevantoryum) olarak infla olunmufltu. ‹ki katl› olan bu tafl yap›n›n üst kat› yuvarlak kemerler üzerine oturtulmufltur. Orta k›sm›nda oldukça büyük bir avlusu vard›r. 10) Nersesiyan Okulu. ‹ki katl› kârgir yap›, ‹cadiye Semti’nde, Ma¤aza Sad›k Soka¤› ile Hac› Bakkal Soka¤›’n›n birleflti¤i yerdedir. Kirkor Nersesiyan taraf›ndan kurulmufltur. Bu Ermeni zenginin muhteflem köflkü, mektebin civar›nda, Sürahici Soka¤› ile Yazmac› fierif Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde ve ikinci yolun sa¤ köflesindedir. Nizam-› Cedid ve Sekban-› Cedid devirlerinde (1793-1808) Süvari K›fllas› olarak kullan›lan bina, birçok tadiller ve tamirler görmüfl oldu¤undan ilk yap›s›ndan günümüze hemen hemen hiç bir fley intikal etmemifltir. Valide-i Atik Tabhanesi bahsine bak›n›z. Kaynaklar: (O. N. Ergin, Türk Maarif Tarihi) (Pamukcuyan, Dadyan Mektebi, ‹stanbul Ans. 8/4324) Yap›l›fl›ndan 220 y›l sonra Süvari Oca¤›’na verilen binan›n ne zamana kadar bu oca¤a hizmet etti¤i belli de¤ildir. Selimiye K›fllas› yan›ndaki Süvari K›fllas› 1805 tarihlerinde yap›l- “Mekteb-i Rüfldiye-i Askeriyye”. ÜSKÜDAR ASKERÎ RÜfiD‹YE OKULU (TOPTAfiI ASKERÎ RÜfiD‹YES‹) O kul, Toptafl› Caddesi üzerinde ve bu caddenin Sar› Mehmet Soka¤› ile birleflti¤i yerdedir. Bina, bugün Sokollu ‹lkö¤retim Okulu olarak kullan›lmaktad›r. Okulun bahçesinde, Ac› Çeflme ismiyle de yad edilen Topçu Kaymakam› Emin Bey’in 1271 (1854-55) tarihinde yapt›rd›¤› hayvan sulamaya yarayan çeflmesi; okulun sa¤ taraf›nda 991 (1583) tarihinde Nurbânu Valide Sultan Camii Külliyesi ile beraber, Mimar Sinan’a yapt›r›lan çifte hamam; tam karfl›s›nda fevkânî Afl931 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar d›ktan sonra ocak oraya nakledilmifltir. Valide-i Atik Dar-ü’fl-flifas› bahsine bak›n›z. Sultan Abdülaziz devrinde (1861-1876) yenileflen ve kuvvetlenen Ordu ile Donanma’n›n subay ihtiyac›n› karfl›lamak gayesi ile ‹stanbul’da 1292 (1875) tarihinde dokuz Askerî Rüfldiye Okulu aç›lm›flt› ki, bunlardan ikisi Üsküdar’da bulunuyordu. ‹lk aç›lan rüfldiyeler flunlard›: Gülhane, So¤ukçeflme, Koca Mustafa Pafla, Fatih, Eyüp, Kas›mpafla, Befliktafl, Üsküdar Paflakap›s› ve Üsküdar Toptafl›. Yüzy›l›n sonlar›na do¤ru, 1309 (1893) tarihinde Paflakap› Askerî Rüfldiyesi, Toptafl› Askerî Rüfldiyesi bu beldeye kafi görüldü¤ünden, mülkiye rüfldiyesine b›rak›lm›flt›. Daha sonra, mülkiye rüfldiyesi Üsküdar ‹dadisi olmufltu. Bu bahse bak›n›z. 1293 (1876) tarihli Devlet Salnamesi’ne göre, Toptafl› Askerî Rüfldiyesi’nin alt› ö¤retmeni, bir dahiliye subay› ve 148 ö¤rencisi; Paflakap› Askerî Rüfldiyesi’nin ise, sekiz ö¤retmeni, bir dahiliye subay› ve 104 ö¤rencisi vard›. Okulun cümle kap›s›n›n sa¤ taraf›nda iki, sol taraf›nda dört dükkân bulunuyordu. Bunlar sonradan esas bina ile birlefltirilmifltir. Kap›n›n iki yan›nda, duvara bitiflik mermer oluklu iki sütun vard›r. Bunlar›n üzerine Korent bafll›klar› ve vazolar yerlefltirilmifltir. Mermer kap› kemerinin üzerinde, dört sat›r halinde, sekiz m›sral› nefis bir hat ile yaz›lm›fl 1292 (1875) tarihli bir kitâbe bulunmaktad›r. Kitâbenin üzerindeki kornifl üzerinde bir sat›r halinde ‘Mekteb-i Rüfldiye-i Askeriyye’ yaz›s› okunmaktad›r. Bunun etraf›, Osmanl› Devletini sembolize eden arma ile sar›lm›flt›r. En üste yerlefltirilen Sultan Abdülaziz’in tu¤ras› sonradan kaz›nm›flt›r. Kitâbe fludur: Hazreti Abdülaziz Han ma’arif pîflenin Mülkün istikbalini te’mindir emniyyesi An›n içün açd› yer yer muntazam rüfldiyyeler Ne Stanbul ve ne Ba¤dad kald› ne Suriye’si Nakd-i vakti sarf idüb gel cem’-i zad-› dânifl et Harc-› âlemdir ucuzdur flimdi vezn-i k›yyesi Hâme-i tâz-› vatan Hüsnü didi tarihine Feyz ü sa’yin menba’›d›r askerî rüfldiyyesi Ketebe Aziz Sene 1292 932 Kitâbenin fliir k›sm›n› haz›rlayan Hüseyin Hüsnü Pafla, bir çok devlet görevlerinde, valiliklerde bulunmufl ve iki defa da Zaptiye Naz›r› olmufltu. Kitâbeyi yazd›¤› zaman, Safer 1291 (Mart/Nisan 1874) tarihinde atand›¤› bu makamda bulunuyordu. Sadrazam Ali Pafla’ya ba¤l› oldu¤u için Ziya Pafla taraf›ndan fliddetle tenkit edilmiflti. Divan sahibi oldu¤u bildirilen Hüsnü Pafla 10 Cemaziyelâhir 1294 (22 Haziran 1877) tarihinde, Yanya Valisi bulundu¤u s›rada orada vefat etti. Kitâbe yazar› Aziz Bey, meflhur Pertev Paflazâde Ahmet Cemaleddin Bey’in o¤ludur. 1267 (1850)’de do¤du. Bir tak›m memuriyetlerde bulunduktan sonra 27 Rebiülevvel 1333 (fiubat 1915)’te vefat etti. Üsküdar’da Camii’nin hazîresinde babas›n›n kabrine defn olundu. 1875 tarihinde aç›lan Üsküdar Askerî Rüfldiyesi orta okul seviyesinde olup yat›s›z, dörder s›n›fl› idi. ‹kinci Meflrutiyet’in ilân›ndan sonra, üç s›n›fa indirilmifltir. Harbiye Okulu için ö¤renci yetifltiren ve lise seviyesinde olan Askerî ‹dadiler 1261 (1845) tarihinden itibaren aç›lmaya bafllam›flt›. Aç›lan idadi okullar›na ö¤renci yetifltirilmesi ise ancak 1875 y›l›nda aç›lan bu rüfldiye okullar›yla mümkün olmufltu. Toptafl› Askerî Rüfldiyesi, 250.000 kurufl sarf› ile flimdiki flekline getirilmifl ve bu onar›m “Mekâtib-i Askeriye Naz›r-› sânisi Mirliva Saadetlu Süleyman Pafla” zaman›nda gerçekleflmiflti. Okulun tesisi için Sultan Abdülaziz’e yaz›lan arz, gurre-i Zilhicce 1291 (9 Ocak 1875) tarihlidir. Toptafl› Askerî Rüfldiyesi 1908 ‹nk›lab›’ndan sonra la¤v olunarak Mülkiye Rüfldiyesi ile birlefltirilmifltir. 15 Ocak 1329 (1914) tarihinde gerçeklefltirilen bu birlefltirme olay› ile Askerî Rüfldiyeler tarihe kar›flm›fl oldu. Uzun müddet bofl ve harap vaziyette kalan bina yeniden onar›larak 1953 tarihinde Sokollu ‹lkokulu (flimdi ilkö¤retim okulu) ad› ile e¤itime aç›lm›flt›r. Kaynaklar: (O. Ergin, Türkiye Maarif Tarihi, 2/418, 3/742-743, 4/1182) (Mir’at-i ‹stanbul, s. 122) (Konyal›, Üsküdar Tarihi, 2/301) (Sicill-i Osmânî, 2/177 Hüsnü Pafla) (Fethi Teveto¤lu, Süleyman Pafla) (‹nal, Son Hattatlar, s. 512) Üsküdar Mektepleri ÜSKÜDAR’DA AÇILAN ÖZEL OKULLAR 1 300 (1882) senesinde Sadrazam Sait Pafla’n›n sadareti zaman›nda Üsküdar’da aç›lma¤a bafllanan özel okullar flunlard›r: 1) Mizan-› Terakki 2) Ravza-i Terakki 3) fiûle-i Terakki 4- Altunizâde 5) Mir’ati Feyzi Hamidi Bu okullardan ilki bir ‹ptidaî K›z Mektebi olup 1319 (1903) tarihinde on bir; ikincisi ‹ptidaîRüfldî Erkek Mektebi olup otuz befl; üçüncüsü yine ‹ptidaî Erkek Mektebi olup yüz ö¤rencisi vard›. Altunizâde Erkek ‹ptidaî Mektebi’nin ise ö¤renci adedi belli de¤ildi. Aç›lan bu okullardan Ravza-i Terakki 1303 (1887) y›l›nda E¤inli Faik Bey taraf›ndan tesis olunmufltur. “Faik Bey, Darüflflafaka’n›n 1301 (1885) senesi mezunlar›ndan olup keskin zekas›yla flöhret alm›flt›r... Bu eflsiz kabiliyetli genç kendisine ve di¤er bir k›s›m yetim ve öksüz vatandafllar›na Darüflflafaka’da yap›lan hizmeti ve himmeti ödemek ve ço¤unu paras›z okutmak maksad›yla Ravza-i Terakki’yi açm›fl ve Darüflflafaka’dan ç›km›fl ve ç›kacak olan arkadafllar›n› da paras›z ders okutma¤a davet etmifltir. ‹flte bu maksatlad›r ki, birçok Darüflflafakal›lar’›n ezcümle fiair ‹smail Safa’n›n bu mektepte Türkçe ve Riyaziyeci Mehmet Emin’in hesap ve saire okuttu¤unu biliyoruz.... Üç katl› ahflap bir konakta aç›lan okul, Halil Rüfldü Bey’in elinde daha da inkiflaf etmifltir. Sonradan yeni ilâveler yap›lan okul bugün de Halil Rüfltü ‹lko¤retim Okulu ad›yla faaliyet göstermektedir. Halil Rüfltü Bey 1325 (1910) tarihinde vefat ederek fieyh Camii Çeflmesi arkas›ndaki etraf› demir parmakl›k ile çevrili yere gömülmüfltür. Mermer levha üzerine yaz›lan kitâbesi fludur: Üsküdar’da Ravza-i Terakki Mektebi Müdürü Halil Rüfldi Bey eyledi dâr-› bekaya r›hlet Otuz sene evlâd-› vatana eyledi hidmet Mükâfatlar ihsaniyle yâ Rab makam› olsun Cennet 1325 Kanunisâni / Ruhuna el-Fatiha / 1328 Muharrem Halil Rüfldi Bey, piyade kola¤as› olup 1278 (1861) tarihinde Üsküdar’da, flimdi okul olan ahflap binada dünyaya geldi. Harp Okulu’na girdi. 1297 (1880)’de piyade subay› olarak mezun oldu. Kendisi ayn› zamanda ressam oldu¤undan 1888-1890 seneleri aras›nda iki y›l So¤ukçeflme Askerî Rüfldiyesi’nde resim hocal›¤› yapt›. 1890’da Kola¤as› oldu. Befliktafl Askerî Rüfldiyesi’ne nakledilerek burada sekiz sene resim hocal›¤› yapt›. Çal›flkanl›¤› ve ö¤renci yetifltirmek hususunda gösterdi¤i gayret üzerine ‹ftihar ve Mecidi Madalyonlar› ile ödüllendirildi. Kabrindeki kitâbe için fieyh Camii bahsine bak›n›z. fieyhü’l-muharirîn Buhran Felek Bey, “Bir Meçhul Pedagog” bafll›kl› yaz›s›nda, Halil Rüfltü Bey’i flu flekilde tan›tmaktad›r: fieyh Camii’nde Halil Rüfldü Bey’in kabir kitabesi. E¤inli Faik bu mektebi kurduktan ve bir kaç yüz talebeyi oraya toplad›ktan sonra idaresini mubass›r diye yan›na ald›¤› Rüfldi Bey’e b›rakarak Adapazar›’na gitmifl ve orada da ilk hususi mektebi açm›flt›. Okul Toptafl› Caddesi üzerinde ve bu caddeye aç›lan bir ç›kmaz soka¤›n nihayetinde idi. Bahçe kap›s›n›n sol taraf›nda Hallaç Gani Efendi’nin tekkesi ve türbesi vard›. 1971 tarihinde türbenin yeri okulun bahçesine kat›ld›¤›ndan bir kabir bu bahçenin ortas›nda kalm›flt›r. Bu tekke bahsine bak›n›z. Toptafl› Caddesi geniflletildi¤inden okul, bugün caddenin hemen yan›ndad›r. 933 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar “19. yüzy›l sonlar› (1890’lar) 20. yüyy›l bafllar›nda (1900’ler) ‹stanbul’da paral› hususi Rüfltiye Mektepleri aç›lm›flt›. Bunlar›n müflterek vas›flar› paral› olmas› ve iyi tedrisat yapmas›, bir de isimlerinin ekseri terakki kelemesini tafl›mas› idi. Bunlar›n ikisi ‹stanbul’da idi: “Burhan-› Terakki, Numune-i Terakki” üçüncüsü Üsküdar’da idi: Ravza-i Terakki. Ben bu üçüncüsünde okudum. Çünkü Üsküdarl›’y›m. Bu mektepler zaman›na göre modern ö¤retim yapard›. Bu modern ne demekse onun o zamanki manas›n› pek iyi bilmiyorum ama, resmi rüfldiyelerden çok farkl› ve iyi talebe yetifltirirdi. Bu mektepler biri alfabe s›n›f›, üçü iptidai, üçü rüfltiye olmak üzere yedi senelik idi. (Bugün 8 senelik mekteplere dönüldü¤üne göre ayn› sistem kabul ediliyor demektir.) Bu mekteplerin bafl›nda zaman›n en iyi pedagoglar› bulunurdu. Bunlara müdür denirdi. Öteki iki ‹stanbul Rüfldiyesi’nin müdürlerini hat›rlam›yorum ama terbiye ilminde mütehass›s, malumat sahibi kimselerdi. Bunlara Mektepçi denirdi. Üsküdar’daki Ravza-i Terakki (ilerleme bahçesi) Rüfldiyesi’nin Müdürü -yani bizim müdürümüz- Halil Rüfltü Bey’di. Mektep bu zat›n mal› idi. O açm›fl, o tertib etmifl, o idare edegelmiflti. Halil Rüfltü Bey, ümmi denecek kadar tahsilsizdi. Türkçe basit ibareleri ve harekeli oldu¤u için Kur’an-› Kerim’i okurdu. Lâkin yaz› yazamazd›. Yedi sene onun nezareti alt›nda okudum. kendi eliyle yazd›¤› iki kelime görmüfltüm. Birisi “Aferin” ötekisi “Eflek”. Ama Halil Rüfltü Bey -nerede yetiflti¤ini bilmiyorum- çok iyi Mektepçi ve Pedagog idi. O kadar ki, kurdu¤u mektep, ‹stanbul’da iyi talebe yetifltirmekle ün salm›flt›. Hem pedagog, hem mektepçi olmak da her kula nasip olmufl bir hüner de¤ildi. Uzun boylu, top sakall›, yeflile kaçan ela gözlü hiddetli ve kuvvetli bir adamd›. Halil Rüfltü Bey, bekâr oldu¤undan mektepte yatar kalkard›. Halil Rüfltü Bey’in mektepçilikteki marifeti ne idi? Evvela Halil Rüfltü Bey’in kafas›nda muntazam 934 çal›flan tertipli bir beyni vard›. Çocu¤u evinden al›p evine b›rak›r ve ailenin çocukla daimi ilgilenmesini istedi¤i kadar kendisi de talebesinin hayat ve s›hhati ile ilgilenirdi. Karne usulünü ilk icad eden odur. Her hafta hangi derse kalk›p kaç numara ald›¤›m›z› matbu karnelere yazar perflembe akflamlar› ellerimize verirdi. Biz onu cuma günü (tatil günü idi) babalar›m›za veya velilerimize imzalat›r, mektebe geri getirirdik. Böylece aileler çocuklar›n›n bir haftal›k mektep hayat›n› ve neticelerini ö¤renirdi. Halil Rüfltü Bey, bununla yetinmezdi. Tahsili ve durumu iyi olmayan çocuklar›n velilerini mektebe ça¤›r›p görüflürdü. Baz› zay›f ailelerde haflar› çocuklar›n, bu karnelere babalar›n›n veya analar›n›n -bilgileri d›fl›nda- mühürlerini bast›rd›klar›n› ö¤renir, bunu yapanlar›n icab›na bakard›... Mektepten talebe kovuldu¤una flahit olmad›m. Me¤er ki, d›flar›da a¤›r bir suç ifllemifl ola. En tembel, en haflar› çocu¤u adam etme¤e çal›fl›rd›. Bu neticeye varmak için de de¤iflik usulleri vard›. Bir kere mektebin askerî üniformaya benzer bir k›l›¤› vard›. Yakam›za mektebin ad› ifllenirdi. Apoletlerimize numaralar›m›z yaz›l›rd›, bu numaralar›n s›f›rla bitenlerini tafl›yan talebe fakir meccanî talebe idi. Demek ki, yüzde on meccanî talebe okuyordu. Bunlar› da çal›flkan fakirlerden seçerdi. Ceketlerin kol a¤›zlar›na s›n›flar›m›za ve seneler göre ‘ilk’ için beyaz, Rüfltiye için sar› s›rma fleritler çekilirdi. S›n›f›n birincisinden dördüncüsüne kadar (I) fleklinde çavufl iflareti ifllenirdi. Birincisinin 4, ikincisinin 3, üçüncüsünün 2 ve dördüncünün bir s›ra s›rma fleritten çavufl iflareti vard›. Ben iptidai 3’den Rüfltiye bire dördüncülükle geçtim ve Rüfltiye birde dördüncü olarak koluma bir çavufl iflareti takm›flt›m. Çocukluk bu, bunlara çok önem verirdik. O kadar ki, s›n›f geçerken bu iflaretleri kaybetmek bizim için bir felaket olurdu. Rüfltiye birden, ikiye geçerken daha çok çal›flt›m s›n›f› ikincilikle geçtim. ‹kinci demek ikinci çavufl yani üç s›rmal› çavufl demekti. S›- Üsküdar Mektepleri n›f›n birincisi ise müdürün evlâtl›¤› Haf›z Nihat isminde çal›flkan, güzel bir arkadafl›m›zd›. Öksüz ve çal›flkan idi. Müdür Halil Rüfltü Bey’de bekâr ve kimsesizdi. Çocu¤u evlât edinmiflti. Mektebinde müdürün dairesinde yatar kalkar, bütün hocalardan istifade eder ve tabii birinci olurdu. Biz onu geçemezdik. Rüfltiye ikiden de üçe geçerken sene ortas›nda mektebe gelmifl ‘Süleyman Mehmedof’ ad›nda Rusya Azerbaycan›’ndan bir çocukla karfl› karfl›ya kald›m. Çocu¤un baflka kardeflleri de vard›. Babalar› bir hal› tüccar› idi. Üsküdar’da fiemsipafla’da bir yal› sat›n alm›fllard›. Varl›kl› kimselerdi. Rusya’dan hicret etmifllerdi. Üsküdar’a gelince tahsiline bizim mektepte devam etti. Ben önce ald›r›fl etmedim. Lâkin imtihan sonunda bir de bakt›m ki, Süleyman ikinci olmufl, ben ikincilikten üçüncülü¤e düflmüflüm. Dereler gibi göz yafl› döktüm. Ne olmufltu da ikincili¤i kaybetmifltim. Babam kederimi görünce ayakland›. Mektebe gitti. Hocalarla görüfltü, müdürle görüfltü. T›rnoval› Sabri Efendi isminde bir Arabî hocam›z vard›. O babam› k›flk›rtt›. – Bu çocu¤un hakk›n› yediler, Maarife müracaat edin. Tekrar imtihan isteyin, dedi. Biz de öyle yapt›k. Ve rahmetli Müdür Halil Rüfltü Bey’e akla gelmeyecek iftiralarda bulunduk. Mektebe müfettifller geldi. Müdür meseleyi güzellikle halletti. ‹kimiz de s›n›f›n ikincisi olduk ve mektebi öylece bitirdik. Halil Rüfltü Bey’in marifetlerinden biri de ‘Tevzi-i mükafat resmi’ diye imtihan sonunda aileleleri toplay›p büyük tantana ile çocuklara güzel yald›zl› ciltli kitaplar ve bazen de saat gibi fleyler da¤›tmas› idi. ‹mtihanlarda baflar› gösterenlere kitap verilirdi. Halil Rüfltü Bey çocuk döverdi. Allah için tertipli döverdi. O zamanlar dayak terbiye vas›talar›ndan idi. Bizim tahsilimizin ortalar›nda yeniden yapt›rd›¤› mektep binas›nda “Cennet oda” ad›nda, bahçedeki salk›mlara bakan, her taraf› güzel hal›larla döfleli küçük bir oda ve köflede boy boy de¤nekler vard›. Dayak atmak yetkisi müdüre ait idi. Yaln›z yaz› hocas› Talât Bey’in incecik bir de¤ne¤i vard›. O avuca vururdu. Müdür tabanlara. Halil Rüfltü Bey, bugün radyo ve televizyonlarda hatta gazetelerde tertip edilen bilgi yar›flma- s›n› o zaman düflünmüfl ve tatbik etmiflti. Halil Rüfltü iptidai 3’de eflya derslerini Frans›zca okuturdu. Halbuki Frans›zca alfabe Rüfltiye’de bafllard›. Müfettifller mektebe geldi¤i zaman Frans›zca kitaplar saklan›r, yerine tarih kitaplar› ç›kar›l›rd›. Ben 1906’da Frans›zca’m› kuvvetlendirmek için -kazara- Saint Benoit Frans›z Lisesi’ne girdi¤im ve birinci ihzari s›n›fa al›nd›¤›m zaman elime verilen eflya dersi kitab› benim tam 7 y›l önce iptidai üçte okudu¤um Frans›zca “Leçons des Choses” ad›nda “Eflya Dersleri” kitab› idi. Halil Rüfltü Bey, zaman›na göre ileri görüfllü ve pratik mektebci idi. Haftada bir gün ‘saç muayenesi’ yapard›. Çocu¤u önüne oturtur tarakla saçlar›n› tarar. Bit olup olmad›¤›n› arard›. Mektepteki 600 talebenin hepsine de¤ilse bile çapaçul talebenin temizlikleriyle u¤rafl›r ailesine haber gönderirdi. Haftada bir gün de t›rnak muayenesi yapar, uzun ve kirli t›rnaklar› orada kestirirdi. Halil Rüfltü Bey, mektebin ad›na Sultan Hamid’in 25. cülus y›ldönümünde “Hamidî” sözünü ilâve etti. Meflrutiyet’ten sonra ittihatç›lar adama musallat oldular. Mektebi al›p “‹ttihat ve Terakki” ad›n› verdiler. Halil Rüfltü Bey öldükten sonra, kendi mal› olan mektep Evkaf’a kald›. Son zamanlarda evlendi¤i kar›s›n› da o zaman›n miras kanununa göre, soka¤a att›lar. Halil Rüfltü Bey, binlerce Üsküdarl›’ya feyz vermifl bir adamd›. Baflar› flartlar›ndan biri de hocalar›n iyisini seçmesi idi. Bunlardan bir k›sm›n› sonradan üniversite hocas› olarak selâmlam›flt›k. Halil Rüfltü Bey okumas› var, yazmas› yok, fakat mükemmel bir pedagogtu. Vefat›ndan nice zaman sonra halen maarife intikal etmifl olan ilk okula kendi ad›n› koydurabildik. Bu kadar talebe yetifltirmifl ve o mektebin sahibi olarak çocuksuz ölmüfl olan, kendi mal› mektebe “Halil Rüfltü Bey ‹lkolulu” ad›n› koydurabildik. Memleketin, bu büyük pedago¤a yapt›¤› mukabele ancak bu kadar oldu. Halil Rüfltü Bey, zaman›ndan evvel gelmifl yerine düflememifl k›ymetlerden biri idi. Beni o yetifltirdi. Anmazsam nankörlük olur.” Allah gani gani rahmet eylesin. 935 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Kaynaklar: (O. Ergin, Türkiye Maarif Tarihi, 763, 832) (S. Pertev Boyar, Türk Ressamlar› 1948, s. 64-65) Bu nizamname üzerine ilk idadîler 1289 (1872) tarihinde Meflhur tarih yazar› Cevdet Pafla’n›n Maarif Naz›rl›¤› zaman›nda yaln›z ‹stanbul’da aç›labilmiflti. ÜSKÜDAR ‹DAD‹S‹ Paflakap›s› Askerî Rüfldiyesi ad› alt›nda 1292 (1875) tarihinde 250.000 kurufla yapt›r›lan okul binas›, Toptafl› Askerî Rüfldiyesi’nin ihtiyac› karfl›lad›¤› gerekçesiyle evvela mülkiye rüfldiyesi olmufl ve 1309 (1893) tarihinde de Üsküdar ‹dadîsi haline getirilmifltir. (PAfiAKAPISI ‹DAD‹S‹ ÜSKÜDAR SULTAN‹S‹ PAfiAKAPISI SULTAN‹S‹) ‹ dad’›n lugat manas› haz›rlamakt›r. Kendisinden üstün bulunan herhangi bir okula ö¤renci haz›rlayan ve yetifltiren okullara bu ad verilmifltir. Üsküdar (Paflakap›s›) ‹dadîsi ve çevresi. 1286 (1869-70) maarif nizamnamesi e¤itim derecelerinin tabiî icab› olmak üzere “köylerde ve mahallelerde s›byan, beflyüz evli kasabalarda sultanî mekteplerinin yap›lmas›na lüzûm görmüfltü”. “Arflivde görülen 22 Eylül 1309 (1893) tarihli bir tezkire-i samiyede ‘Payitaht-› saltanat-› seniyenin mühim ve kalabal›k mahalli olan Üsküdar civar› için henüz bir idadî mektebi aç›lmam›fl ve gerçi oralarda bir rüfldiye mektebi mevcut ise de gayr-i kafi (yetersiz) bulunmufl oldu¤una mebni (dayanarak) bugün hali (bofl) kalan ve bir idadî mektebi heyetini bar›nd›rma¤a müsait bulunan Paflakap›s› Mekteb-i Rüfldiyesi’nde bir idadî mektebi küflad›na lüzum gösterilmifl’ ve bu mektep o suretle aç›lm›flt›r.” 1319 (1903) y›l›nda idadînin 22 ö¤retim üyesine karfl› 162 ö¤rencisi ve üç mubass›r› vard›. 1908’de ‹kinci Meflrutiyet’in ilân›ndan sonra ‹stanbul’daki baz› idadîler sultanî mektebi haline getirilmifl ve bu arada da Üsküdar ‹dadîsi, bugünkü liselere eflit olan, Üsküdar Sultanîsi olmufltur. Resmi ad› Üsküdar Mekteb-i ‹dadî-i Mülkîsi olan bu irfan yuvas› 1912 senesinde Sultanî ismini alm›flt›r. Yaflad›¤›m›z Günler adl› eserinde Burhan Felek Bey flunlar› yazmaktad›r: “Üsküdar’›n bir Paflakap›s› vard›. Do¤anc›lar’la ‹hsaniye Mahallesi’ni biribirine ba¤layan bir küçük meydan› geçince etraf›nda Adliye, Jandarma, idadî ve hapishane gibi resmi binalar vard›. Kap›n›n biri, üstü Jandarma Dairesi olan bir k›saca ahflap tünel, öteki ‹hsaniye’ye aç›lan bildi¤imiz Nizamiye Kap›s›.... Paflakap›s› ‹dadîsi Dürrizâde ad›yla bir fleyhülislâm›n kona¤› imifl. Daha do¤rusu bu konak tadil edilerek mektep haline getirilmifl, temeli hamam› ve mahzen k›sm› kârgir tonoz, üst taraf› ahflap büyük bir bina idi.” Okul Sultanî olduktan sonra, bugünkü Dr. S›tk› Özferendeci Soka¤›’na Sultaniye Caddesi ad› verilmiflti. Bu cadde, eskiden Üsküdar’›n en ifllek ana yollar›ndan biri idi. Surre Alay› ile 936 Üsküdar Mektepleri Muharrem Alaylar› bu caddeden geçerdi. 1875 tarihinde Paflakap›s›’nda yanyana iki rüfldiye okulu vard›. Birisi ilk rüfldiye teflkilât› yap›ld›¤› zaman aç›lan Mülkiye Mekteb-i Rüfldiyesi idi. Üsküdar Merkez Rüfldiyesi ismiyle an›lan bu okul Paflakap›s› avlusunda bulunuyordu. Üsküdar’›n ilk feyiz merkezidir. Son s›n›f ö¤rencisi imtihan vermek flart› ile t›bbiye ve sair yüksek okullara girebilirdi. Paflakap›s› Mülkiye Rüfldiyesi, Cumhuriyet döneminde ‘Üsküdar 20. ‹lkokulu’ ad› ile e¤itime devam etmiflti. Paflakap›s›’ndaki ikinci okul, Paflakap›s› Askerî Rüfldiyesi idi. Maarif Nezareti, Erzurum’da askeriyeye verdi¤i bir binaya karfl›l›k bu mektebi alm›fl ve 1875 y›l›nda Paflakap›s› Askerî Rüfldiyesi’ni açm›flt›. 1893 tarihinde Üsküdar ‹dadîsi haline getirilen okulda bir çok tan›nm›fl flahsiyetler yetiflmifltir. ‹dadî haline geldi¤i dönemde ‹stanbul’da, ‹stanbul ‹dadîsi ve yat›l› Mülkiye ‹dadîsi’nden baflka idadî yoktu. 1912’de sultanî olan Paflakap›s› Askerî Rüfldiyesi, çok k›sa bir müddet sonra ç›kan Balkan Harbi s›ras›nda hastahane olmufl ve okul da Paflaliman›’ndaki bir yal›ya tafl›nm›flt›. 1914 y›l› sonlar›nda Paflakap›s› Mülkiye Rüfldiyesi binas›na s›¤›nan Üsküdar Sultanîsi, mütareke senesinde yanm›flt›. 1918 y›l›nda ‹ngiliz askerlerinin iflgaline u¤rayan Üsküdar Belediye binas›n›n, bu askerlerce kasten yak›lmas› üzerine geniflleyen yang›n, Do¤anc›lar’›n büyük bir k›sm›n›, Halk Caddesi’ni, Üsküdar Mutasarr›fl›¤› binas›n› ve bu arada, fieyhülislâm Dürrizâdeler’in büyük ve muhteflem kona¤›ndan tahvil edilen ahflap okul binas›n› da yakm›flt›. Okul, 1935 y›l›nda yap›m› tamamlanan flimdiki binas›na tafl›nd› ve daha sonraki dönemlerde yap›lan binalarda da Paflakap›s› ‹lkokulu aç›ld›. 1887’de Paflakap›s› Askerî Rüfldiyesi’ne giren Dr. Akil Muhtar Özden hat›ralar›ndaflunlar› yazar: “Buraya dokuz yafl›mda girdim. Mavi fleritli üniforma giydirdiler. Hocalar›n bir k›sm› zabit idi, bir k›sm› da sar›kl›... F›st›kl› Mektebi’nden Paflakap›s› Rüfldiyesi’nin bahçesi görünürdü... Bizim bahçede bir kar kuyusu vard›. K›fl›n buraya kar doldururlar, samanla örterler ve yaz›n ç›kar›rlard›... Ben Rus Muharebesi bittikten sonra (1878) dünyaya gelmiflim. Dört befl yafllar›mda iken Do¤anc›lar’da flimdi bahçe (park) olan meydanda üzerleri bezle örtülü uzun muhacir arabalar› vard›. Bu zavall›lar Rumeli’den gelmifllerdi. Babam bunlar› gösterir ve muharebenin ve bilhassa ma¤lubiyetin felaketinden bahsederdi.” F›st›kl› Rüfldiye Mektebi ismiyle de yad olunan Paflakap› Rüfldiyesi’nin yan›nda, Müflirlik Dairesi vard›. Bu daire, 1856’da ilân edilen Islahat Ferman›’ndan sonra, her eyalette mülkî ve malî ifller birlefltirilmek ve bir Müflir yönetimine verilmek suretiyle meydana getirilmiflti. Paflakap›s› Askerî Rüfldiyesi’nin idaresi müflirlik dairesinin görevi idi. Üsküdar (Paflakap›s›) ‹dadîsi. Burhan Felek Lisesi. Yang›ndan sonra Üsküdar Sultanîsi, evvela 20. ‹lkokul sonra, Üsküdar Ortaokulu olan flimdiki binaya s›¤›nd›. ‹lk k›sm› geçici olarak da¤›t›ld›, sonra Evkaf’tan al›nan F›st›kl› Okulu da Sultaniye ile birlefltirildi. 1925 senesinde bilhassa okul müdürü Mehmet Emin Bey’in gayretiyle ve ö¤retim üyelerinin bir y›l ücretsiz çal›flmak fedakârl›¤› ile lisenin birinci s›n›f› tekrar aç›ld›. S›n›flar› tamamland›. Lise iki sene, sekizer mezun verdi. 1929 senesinde binan›n müsaâdesizli¤inden tekrar Üsküdar Ortaokulu ad›n› ald›. 1931’de muhtelit (karma) oldu. Ö¤renci mevcudu 280’den 560’a ç›kt›. 1932’de 120 kiflilik k›z talebe için iki s›n›fl› K›z Sanat Okulu aç›ld›. 937 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Yakup Kadri Karaosmano¤lu, Üsküdar Sultanîsi’nde görev alm›fl ve edebiyat dersi vermifltir. Kendi ifadesine göre, hocal›¤a atanmas› Çanakkale Harpleri’nin devam› s›ras›nda olmufl ve o s›rada Atatürk, Anafartalar Kumandanl›¤›’na getirilmifltir. Bu s›rada mektebin son s›n›f›nda yaln›z bir tek ö¤renci varm›fl ve o da hocas›n›n yafl›ndaym›fl ve devaml› sohbet ederlermifl. Kaynaklar: (O. Ergin, Türkiye Maarif Tarihi, s. 412, 418, 742-743, 757) (H. A. Yücel, Türkiye’de Orta Ö¤retim, s. 646-647) (B. Felek, Yaflad›¤›m›z Günler, s. 16 vd.) (S. Ünver-N. Ayayd›n, Dr. Akil Muhtar Özden, Haseki T›p Bülteni XII, Say›:1) (M. Larus, 9/166) (1314 tarihli Salname-i Osmanî, s. 464) ÜSKÜDAR KIZ RÜfiD‹YE MEKTEB‹ 1 294 (1877) tarihinde kurulmufltur. Bu tarihteki devlet salnamesine göre, okulun 39 ö¤rencisi ve dört ö¤retmeni vard›. 1319 (19012) y›l›nda ö¤renci say›s› 112’ye yükselmiflti. ÜSKÜDAR M‹THAT PAfiA KIZ SANAT ENST‹TÜSÜ tep müdiresi Fatma Zekiye Han›m’›n yapt›¤› teflebbüsler neticesinde okul faaliyetine devam etti. Bu s›rada ad› Üsküdar ‹nas Sultanîsi olarak de¤ifltirildi. Cumhuriyet döneminde çok büyük geliflmeler gösteren okulun ahflap bahçe kap›s›, Kaptan Pafla Camii’nin yan taraf›nda ve yolun karfl›s›nda yerde bulunan muhteflem çeflmesinin hemen arkas›ndaki Kaptan Pafla Ç›kmaz›’na aç›l›yordu. Yap›lan istimlâklarla sahas› çok geniflleyen okulun bu ilk kap›s› sonradan kapat›lm›fl ve onun yerine Do¤anc›lar Caddesi’ne bakan yeni bir kap› aç›lm›flt›. Buradan uzun bir merdivenle okula gidiliyordu. Üç katl› ahflap konak, bir set üzerine yap›lm›flt›. Ön cephesindeki genifl cumbas› ahflap sütunlar üzerine oturtulmufltu. Bu bina sonradan y›kt›r›larak flimdiki kârgir okul infla edilmifltir. Üsküdar’da bu k›z okulundan baflka, Üsküdar K›z Rüfldiye Mektebi ve Gülfem Hatun K›z Rüfldiyesi isimleri ile bilinen okullar da vard›. Kaynaklar: (O. Ergin, Türkiye Maarif Tarihi, s. 575, 740, 1176) (‹stanbul fiehremaneti Mec. Say›:76/4 Y›l:1930) (Salname-i Osmanî, Sene 1314, s. 464) YAKUP A⁄A MEKTEB‹ O kul, Üsküdar Neharî K›z Sanayi Mektebi ad› alt›nda 1295 (1878)’de, Ahmet Vefik Pafla taraf›ndan, Do¤anc›lar Meydan›’nda büyük, ahflap Ramazan O¤ullar› Kona¤›’nda tesis edilmifltir. 1300 (1881) tarihinde Abdüllâtif Suphi Pafla’n›n (1818-1886) Evkaf Naz›rl›¤› s›ras›nda, okulun flimdiki yerinde bulunan ahflap kona¤a tafl›nd›. Ülkemizde ilk defa aç›lan bu sanat okulu, aç›l›fl›ndan 34 sene sonra, 1329 (1912) tarihinde ‹stanbul K›z Sanayi Mektebi ile birlefltirilmek sureti ile da¤›t›ld›. Fakat görülen lüzûm üzerine bir y›l sonra tekrar aç›ld›. 1336 (1920) senesinde, “ilk tedrisat vergisinin tali dereceli bir mektebe sarfedilmesini do¤ru bulmad›¤› için” mektebin da¤›t›lmas›na karar verildi. Okulun kapanmas›na raz› olmayan mek- 938 (SARAY A⁄ASI YAKUP A⁄A MEKTEB‹) K ap›a¤as› Mektebi ismiyle de bilinir. Bu muhteflem mektep, Toptafl› semtinde, Kap›a¤as› ad›yla an›lan mahaldedir. Mektebin dört taraf› yoldur. Toptafl› Caddesi, Hasan Bey ve Harmanl›k sokaklar› ile çevrilmifltir. Sol taraf›nda ve yol afl›r› yerde 1540 tarihinde Takkeci Mehmet A¤a taraf›ndan yapt›r›lan Arakiyeci Mescidi vard›. Mektep, bu mabetten 138 sene sonra infla edilmifltir. Tam karfl›s›nda ise Harmanl›k Namazgâh› ve kuyusu bulunuyordu. ‹stanbul Belediye Baflkan› Dr. Fahri Atabey, Toptafl› Bulvar›n› yapt›r›rken yolun seviyesini düflürdü¤ünden mektep, bu yola nazaran yüksekte kalm›flt›r. Mektep, kütüphane ve çeflmeden oluflan bu Üsküdar Mektepleri güzel manzume Kapua¤as› Yakub A¤a taraf›ndan 1089 (1678)’de yapt›r›lm›flt›r. Sicill-i Osmânî yazar› Mehmed Süreyya Bey, hakk›nda; “Harem saray-› Hümâyundan yetiflerek 1090 Cemaziyelevveli’nde (Haziran 1679) Eskisaray A¤as› oldu. Ard›ndan Babü’s-saâde A¤as› olup sonra ölmüfltür” demektedir. Siyahî Had›m Yakub A¤a, 1091 (1680) tarihinde vefat ederek, mektebin yan›ndaki küçük hazîreye gömülmüfltür. Lâhit fleklindeki kabri, esas mektep kap›s›ndan girildi¤inde sa¤ taraftad›r. Bafl ve ayak kapak tafllar› üçgen fleklindedir. Bafl flâhidesi dört köfle ince bir sütun olup üzerine K›zlar A¤alar›’na mahsus ve Selimî denilen a¤›z taraf› dar, üst taraf› genifl ve düz bir serpufl yerlefltirilmifltir. Bu tafl sonradan k›r›ld›¤›ndan lâhdin yan›na dikilmifltir. Üzerine flu kitâbe yaz›lm›flt›r: Lâ ilâhe illallah Muhammedun Resulullah Merhum ve ma¤furün-leh Kapu A¤as› Yakub A¤a Ruhi çün Fatiha Sene 1091 Mektebin Harmanl›k Soka¤›’na aç›lan iki kap›s› vard›r. Kemerli olan bu kap›lar, esas bina gibi muntazam kesme tafltan yap›lm›flt›r. Hazîrenin soka¤a bakan duvar›nda üç hâcet penceresi vard›r. Hasan Bey Soka¤›’na aç›lan flimdiki kap›, 1969 senesinde aç›lm›flt›r. Devrinin bu güzel eserinin üç d›fl yüzünün köflelerine birer kufl evi yap›lm›flt›r. Anlam›: Allah’›n Resulü -Allah’›n selâm› üzerine olsunbuyurdu: “‹lim istemek erkek ve kad›n bütün müslümanlara farzd›r.” Mektep kare plânl› olup tek kubbelidir. Harmanl›k Kap›s› ve Hasan Bey sokaklar›na bakan cephesinde alt üst olmak üzere dörder penceresi, girifl kap›s› taraf›nda ve iki yanda iki penceresi vard›r. Pencerelere klâsik topuzlu demir parmakl›klar yerlefltirilmifltir. Çeflme taraf›na bakan cephesinde iki dolap yeri ve üst tarafta ise kütüphaneye bakan bir penceresi vard›r. Bu pencere, mektep cami haline getirilirken kap› yap›lm›flt›r. Kubbesi dört kal›n duvar ve dört köfle trompu üzerine oturtulmufltur. Mektebin Toptafl› Caddesi’ne bakan taraf›nda ve çeflmenin üzerinde kütüphane vard›r. Harmanl›k Soka¤›’na aç›lan kap›s› üzerinde kitâbe yoktur. Kütüphane çeflmenin haznesi üzerine oturtuldu¤undan oniki tafl basamakla ç›k›l›r. Burada bir salon, bir antre ve bir helâ vard›r. Üzerleri beflik tonoz çat› ile örtülmüfltür. Antrenin bir, odan›n caddeye bakan yüzünde alt üst ikifler ve Hasan Bey Soka¤› taraf›nda ise alt üst üçer penceresi vard›r. Harmanl›k Soka¤› taraf›ndaki helâya yar›k fleklinde bir pencere açabilmek ve kütüphane odas›n› da kare duruma getirebilmek gayesiyle kütüphane kesme Yakup A¤a Mektebi. Mektebin önünde, Hasanbey Soka¤› taraf› kapal› kesme tafl duvar, di¤er taraf› aç›k ve sütunlu bir revak vard›. Bugün mevcut olmayan bu revak›n sütunlar› poligonal biçimde olup kenarlar› kabartmal› idi. Biri hazîrede yerde, di¤eri dershane duvar›nda ve ilk kondu¤u yerde duran sütunlar›n üzerinde baklaval› bafll›klar bulunuyordu. Revak›n üzerine biri beflik üç kubbe oturtulmufltu. Bu k›s›mdan esas mektebe girilir. ‹ç içe iki söveli ve kemerli olan kap›s› mermerdir. Tak›na iki sat›r halinde flu hadis yaz›lm›flt›r: Kale Resulullahi sallallahü aleyhi vesellem “Talebü’l-ilmi ferîdatün ‘alâ külli müslimin ve müslimetin” 939 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar tafl konsollar üzerinde soka¤a tafl›r›lm›flt›r. Yap›, yollar›n flekline uyduruldu¤u için genel olarak üçgen biçimindedir. Mehmet Raif Bey, 1890 tarihlerinde kaleme ald›¤› ve görerek yazd›¤› eserinde Arakiyeci Hac› Mehmed A¤a Mescidi’ni anlat›rken “burada Kapua¤as› Yakub A¤a’n›n çeflmesi ile üstünde bir kütüphane ve arkas›nda bir bap inas (k›z) mektebi vard›r” demektedir. Mektep, 1969’da cami haline getirilmifltir. Duvar›na tamamen yanl›fl flu levha as›lm›flt›r: Bânisi, Yusuf Divitçi Baba; yap›l›fl›, 1620; sahas›, 35 metre kare; ismi, Divitçiler Mescidi. Kaynaklar: (Sicill-i Osmânî, 4/649) (M. Raif, Mir’at-i ‹stanbul, s. 127) (Ayvansarayî, Mecmua-y› Tevarih, Haz. F. Derin-V. Çabuk, s. 277) (Defterdar Sar› Mehmed Pafla, Zübde-i Vekayiat, Tercüman Yay. 1/160) (Güney Kut-N. Bayraktar, Yazma Eserlerde Vak›f Mühürleri, s. 193) YEN‹ VAL‹DE CAM‹‹ MEKTEB‹ M ektep, Yeni Valide Camii Külliyesi’nin bir ünitesi olarak, 1708-1711 tarihleri aras›nda yap›lm›flt›r. Bânisi, Sultan III. Ahmet’in annesi Gülnufl Emetullah Valide Sultan’d›r. Mimar›, Kayserili Mehmet A¤a’d›r. Yeni Valide Camii bahsine bak›n›z. Ayvansarayî Hüseyin Efendi, Mecmua-y› Tevarih adl› eserinde “Saray A¤as› Yakub A¤a mektebi fevkânîdir. Alt›nda çeflmesi vard›r. Kabri dahi ordad›r. Mezar tafl›ndaki tarih 1080’dir.” demektedir. Hicri 1080 tarihi yanl›flt›r. Yakub A¤a bu mektebe baz› kitaplar vakfetmifltir. Bu kitaplar 1746 yazma ba¤›fltan olufluyordu. Kitaplar: Sâhibu’l-hayrat ve’l-hasenat. Vakf-› Hazreti Yakub A¤a-i Babü’s-saâdetü’s-seniyye, bi flart› en yukrau Fi’d-dershane bi Medineti Üsküdar 1091 Yeni Valide Camii Mektebi. kitâbeli mührü ile mühürlenmifltir ki, bu kitabede Üsküdar flehrindeki dershanede okunmak flart›yla vakfedildi¤i belirtilmifltir. Kitaplar bugün Üsküdar’da Hac› Selim A¤a Kütüphanesi’ndedir. Mektep, camiin Balaban Caddesi’ne aç›lan kemerli avlu kap›s›n›n üstündedir. Kemerin sa¤ taraf›ndaki oda, mahya odas›d›r. Tam karfl›s›nda ve yol afl›r› yerde, Yeni Valide ‹mareti ve caddenin köflesinde ise Sineperver Valide Sultan Çeflmesi bulunmaktad›r. Mektebe dik bir tafl merdivenle ç›k›l›r. Burada iki oda ve bir helâ vard›r. Odalar, cadde ve avlu taraf›ndaki befler ve yan cephesindeki iki pencereden ›fl›k al›r. Bunlar mermer söveli ve klâsik demir parmakl›kl›d›r. Bina, kesme tafl ve tu¤la hat›ll› olarak yap›lm›fl olup kirpi saçakl›d›r. Tonoz çat›l›d›r. Hiç bir yerinde kitâbesi yoktur. Kemerli, girifl kap›s›n›n yan›nda bir oda daha vard›r. Yeni Valide Camii Mektebi’nin (Gülnufl Emetullah Mektebi) en meflhur hocas› Vildan Faik Efendi idi. Hoca, 1299 (1881)’de derse bafllam›fl ve 1330 (1912) tarihine kadar bu görevde kalm›flt›. Bu vazifede iken 1301 (1883)’te Paflakap›s› Askerî Rüfldiyesi Farsça muallimi olmufl ve A¤ustos 1307 (1891)’de bu rüfldiyenin Üsküp’e nakli üzerine Üsküdar ‹dadîsi Farsça ö¤retmenli¤ine nakl edilmifltir. Bu de¤erli hoca 4 Temmuz 1341 (1925) tarihinde, Üsküdar’da Hace Hesna Hatun Mahallesi’nde, Servilik Caddesi’ndeki evinde vefat etmiflti. Kabri Karacaahmet Mezarl›¤› 8. Ada’da ve Turflucuzâde Sofas›’n›n sa¤ taraf›ndaki büyük sofada, k›z› Emine Tayyibe Han›m’›n yan›ndad›r. 940 Üsküdar Mektepleri YEN‹ VAL‹DE MEKTEB‹ (TUNUSBA⁄I SIBYAN MEKTEB‹) M ektep, Tunusba¤› otobüs dura¤›n›n civar›nda ve Tunusba¤› Caddesi ile Ethem Pafla Soka¤›’n›n birleflti¤i yerde ve 1092 (1681) tarihli Tunusba¤› Çeflmesi’nin yan taraf›nda idi. Tam karfl›s›nda, sonradan Maarif Müdürlü¤ü olmufl üç katl›, ahflap, Tunusba¤› Mahalle Mektebi bulunuyordu. Gülnufl Emetullah Valide Sultan taraf›ndan yapt›r›lan mektep, Yeni Valide Camii Külliyesi’nin 1120-1122 (1708-10) tarihindeki yap›m› s›ras›nda infla edilmifl olmal›d›r. 1932 tarihinde harap oldu¤u gerekçesiyle y›kt›r›lan mektebin yeri hâlâ arsa halindedir. Kaynaklar: (S. Albayrak, Son Devir Osmanl› Ulemas›, 45/493) (Merâk›d, s. 64) Gülnufl Emetullah Valide Sultan S›byan Mektebi’nin avludan görünüfl. 941 Üsküdar Kütüphaneleri Üsküdar Kütüphaneleri AHMED‹YE CAM‹‹ KÜTÜPHANES‹ Kütüphanenin 1139 tarihli vakfiyesi vard›r. fiamî Mehmed Efendi kütüphaneye 50 kitap vakfetmifltir. ütüphane, Ahmediye semtinde ve Ahmediye Camii Külliyesi’ne dahil olup 1134 (1721-22) tarihinde Tersane Emini Ahmet A¤a taraf›ndan fevkânî olarak yapt›r›lm›flt›r. Esvapç› Soka¤›’na aç›lan merdivenli avlu kap›s› bu yüzden “Kütüphane Kap›s›” ismini tafl›maktad›r. Bu kap›n›n kitâbesi yoktur. Kaynaklar: (‹stanbul Ans. 1/378) (M. Erdo¤an, Kayserili Mehmet A¤a, s. 17) (Vak›flar Genel Md. Ankara, No: 574, s. 11-14) (‹. Erünsal, Türk Kütüphaneleri Tarihi 2/82-296) (B. Ünsal, Türk Vakf›, ‹stanbul Kütüphaneleri Mimarî Yönetimi, Vak›flar Der. 18/102) K Kütüphaneye ç›kmak için dar bir kap›dan girilir. Uzunca bir koridorun sonunda iki tafl basamak ile sahanl›¤a gelinir. Burada 360 derece dönülerek on basamak ile kütüphane önündeki sahanl›¤a (hayat) ç›k›l›r. Üzeri, alt› mermer sütunun tafl›d›¤› üç kubbe ile örtülmüfltür. Sol taraf›nda bir küçük çeflme ve helâ bulunmaktad›r. Çeflmenin suyu, sakalar taraf›ndan tafl›nmaktad›r. Tek sa¤›r büyük kubbesi sekiz yüzlü bir kasna¤a oturtulmufltur. Alt üst 13 pencereden ›fl›k al›r. Kemerli ve mermer söveli kap›s›ndan içeri girildi¤inde sol tarafta iki kapakl› dolap, üç katl› mermer bir nifl bulundu¤unu görürüz. Tam karfl›da yaflmakl› bir ocak bulunmaktad›r. AZ‹Z MAHMUD HÜDÂYÎ EFEND‹ KÜTÜPHANES‹ A ziz Mahmud Hüdâyî Efendi Kütüphanesi cami avlusundaki Lütfi Bey (A¤a) Türbesi içinde 1334 (1915) tarihinde tesis edilmifltir. Bu tarihten evvel kitaplar cami içindeki dolaplarda muhafaza ediliyordu. Bunlar›n bir k›sm› Hüdâyî Efendi’ye ve bir k›sm› da Sadr›azam Halil Pafla ile baz› hay›r sahiplerine aitti. Kap›s›n›n üzerinde kitâbesi yoktur. Bu kitaplar 1915 senesinde fieyhülislâm Ürgüplü Hayri Efendi’nin Evkaf Nezareti zaman›nda, tekkenin son fleyhi olan Mehmed Gülflen Efendi’nin himmetiyle kurulan bu kütüphanede toplanm›flt›r. Kütüphane, Esvapç› Soka¤› taraf›nda ve bir köflesi konsollar üzerinde d›flar› tafl›r›lm›fl olarak tamamen kesme tafltan yap›lm›flt›r. Mehmet Gülflen Efendi bu kütüphane fihristinin bafl›na yazd›¤› bir notta bu hususu flöyle anlat›r: Kütüphanenin mimar›, Lâle Devri bafl mimar› Kayserili Mehmet A¤a’d›r. “Üsküdar’da kain Hazreti Hüdâyî Dergâh-› fierifi’nde üç yüz sene evvel Hüdâyî Hazretleri’nden ve muhtelif tarihlerde baz› muhibban 945 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar ve ba¤l› olanlar taraf›ndan dergâha vakf ve ba¤›fllanan befl alt› yüz raddesinde kitap Hazreti Aziz’den sonra dergâh›n ayr› ayr› müfltemilât›nda kal›p bunlar›n baz›s› da çok y›pranm›fl bir hale geldi¤i dergâha tayinimde görülmesiyle kitaplar›n özel bir kütüphanede bulundurularak istifadeye konulmas› arzu edilmifltir. Yeni Cami ad› ile meflhur mabedine, 1124 (1712) tarihinde, 66 yazma eserden oluflan bir koleksiyon vakfetmifltir. Bu kitaplar uzun y›llar camiin dolaplar›nda muhafaza edildikten sonra, 1924’te Üsküdar Hac› Selim A¤a Kütüphanesi’ne ve 1955’de de Süleymaniye Kütüphanesi’ne nakledilmifltir. Kitaplar›ndaki mührü: Bu kerre Evkaf-› Hümayun Nezareti celilesinin flayan buyurulan tensib ve müsaâde-i mahsusas› ve himmet-i aliye-i diyanet perverisi asar-› mübeccelesinden olmak üzere dergâhta medfun müsahib Lütfi Bey merhumun türbesinin bir k›sm› mevcut kabirlere zarar getirilmemek üzere kütüphane haline ifra¤ ile ad› geçen kütüphane oraya vaz edilmifl ve buna ilâveten gerek taraf-› acizanemden ve gerek sair baz› hay›r sahibi taraf›ndan vuku bulan ba¤›fllar ile kitap miktar› yukar›da müfredat› gösterildi¤i üzere 1073 adede vararak sab›k Bursa Meb’us-u muhteremi faz›l-i mükerrem Tahir Beyefendi taraf›ndan bi’t-tasnif mahallerine vaz ile istifadeye konulmufl ve fihrist olmak üzere iflbu defter tanzim ve kütüphaneye vaz edilmifltir.” Valide-i Sultan Ahmed Han-› Salis Sene 1124 Hüdâyî Efendi Kütüphanesi’nde 750 yazma, 1246 basma olmak üzere 1996 tane kitap vard›r. Aziz Mahmud Efendi’nin 18 Arapça, 12 Türkçe eseri de bunlar aras›ndad›r. Bunlar›n en önemlisi, Üftade Hazretleri’nin tasavvufi sözlerinin zapt›ndan meydana gelen ‘Vak›at’ adl› eseridir. Kütüphane, 1924’de Hac› Selim A¤a kütüphanesi’ne nakledilmifltir. Lütfi Bey Türbesi bahsine bak›n›z. Kaynaklar: (N. Bayraktar, Üsküdar Kütüphaneleri, Vak›flar Der. 16/51) (Konyal›, Üsküdar Tarihi, 2/403) EFGAN‹ fiEYH AL‹ HAYDAR EFEND‹ KÜTÜPHANES‹ K ütüphane ve fieyh Ali Haydar Efendi için Afganl›lar Tekkesi bahsine bak›n›z. GÜLNUfi VAL‹DE SULTAN KÜTÜPHANES‹ G ülnufl Emetullah Valide Sultan, 1122 (1710) y›l›nda Üsküdar’da yapt›rd›¤› ve 946 fleklindedir. Gülnufl Valide Sultan’›n kethüdas› Hac› Mehmet Pafla’da kütüphaneye baz› kitaplar vakfetmifltir. Kabri bu camiin hazîresindedir. Afganl› fieyh Ali Haydar Efendi de buraya baz› kitaplar vakfederek kütüphaneyi zenginlefltirmifltir. Afganl›lar Tekkesi bahsine bak›n›z. Kaynaklar: (N. Bayraktar, Üsküdar Kütüphaneleri, Vak›flar Der. 16/50) (G. Kut-N. Bayraktar, Yazma Eserlerde Vak›f Mühürleri, s. 54) (Sicill-i Osmânî, 4/219 Mehmed Pafla) (N. Bayraktar, Kad›n Gazetesi, 21 fiubat 1959) KEMANKEfi EM‹R HOCA KÜTÜPHANES‹ K emankefl Emir Hoca ad›yla meflhur Seyyid Abdülkadir Efendi’nin Valide-i Atik Camii’ne 1135 (1722) tarihinde vakfetti¤i kitaplardan oluflan bir kütüphanedir. Kitaplar›ndaki vak›f mührü üzerindeki yaz› fludur: Vakafe hâze’l-kitab es-seyyid Abdü’l-Kadir efl-flehir bi Emir Hoca el-Üsküdarî bi cami’-i Valide Sultan el-Atik fi’l-Üsküdar sânehu’llahu Teâlâ ani’l-ekdar Sene 1135 (1722) Hepsi 695 adet olan bu kitaplar›n 406 tanesi Arapça, 219 tanesi Türkçe, 59 tanesi Farsça, 10 tanesi Arapça-Türkçe ve bir tanesi de Farsça-Türkçe’dir. Kütüphene, 1927’de Selim A¤a Kütüphanesi ile birlefltirilmifltir. Cami içinde ayr›ca Nurbânu Valide Sultan’›n 991 (1583) tarihinden evvel vakfetti¤i 139 Üsküdar Kütüphaneleri adetlik bir kitapl›k daha vard›. Valide Sultan Kütüphanesi’nde din, tasavvuf, mant›k ve edebiyat gibi de¤iflik konularda yaz›lm›fl eserler bulunuyordu. Bugün Türk ve ‹slâm Eserleri Müzesi’ne nakledilen Kuran-› Kerimler yaz›, tezhib bak›m›ndan fevkalade idi. Fihriste müzeyyen, müzehheb (süslü ve alt›n suyu ile yald›zlanm›fl) ve nefisü’l-enfes olarak kaydedilmifltir. Abdülkadir Efendi, flad›rvan avlusunda bulunan ve bugün de mevcut olan merdivenli hücrede, talebelerine ders vermekte iken 1151 (1738) tarihinde vefat ederek, hünkâr mahfeli kap›s›n›n sa¤ taraf›ndaki hazîreye defn edilmifltir. Üzerine bir Nakflî sikkesi yerlefltirilmifl bulunan flâhidesinin önünde bir hâcet penceresi vard›r. Kendisi, Abdülkadir Geylanî neslinden olup hem Nakflibendî ve hem de Kadirî fleyhi idi. fiâhidesindeki kitâbe fludur: Emir Hoca, 1143 Rebiyülevvel (Eylül-1743) tarihinde düzenledi¤i bir vakfiye ile kitaplar›n›n bir k›sm›n› daha Atik Valide Camii’ne vakfetmifltir. Kaynaklar: (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/182) (M. Tahir, Osmanl› Müellifleri, Meral Yay. 1/400) (Defter-i Kütüphane-i Emir Hoca-Kemankefl, ‹stanbul 1303, 11 + 66 sayfa) (N. Bayraktar, Üsküdar Kütüphaneleri, Vak›flar Der. 16/50) (N. Bayraktar, Nurbânu Sultan Kütüphanesi, 17 Ocak 1959, Kad›n Gazetesi) (G. Kut-N. Bayraktar, Yazma Eserlerde Vak›f Mühürleri, s. 130) (Sicill-i Osmanî, 4/348) (fier’i Sicil, Üsküdar Mahkemesi No: 383 s. 58 b, 59 a) (‹smail Erünsal, Türk Kütüphaneleri Tarihi, 2/83, 297) M‹RZAZÂDE MEHMET EFEND‹ KÜTÜPHANES‹ Emir Hoca o Pir-i muhterem kim Vücûdu nûr-› mahz idi Serâpây› O nesl-i pak-i Abdü’l-Kaadir’den Zuhur itmifldi encümi içre çün ey An›n ismi de Abdü’l-Kaadir idi Ne hofl huy idi amma ol ne hofl-rây Ma’arif-mend idi sahib-i fazilet Kemankefllikde hudni misl ü hemtây› Emir Hoca cinan› eylesün cây El-Fatiha. 1151 K Etraf›n› çeviren demir parmakl›klar›n baz› k›s›mlar› yok olmufltur. Kendisinin Ahmet adl› bir o¤lu vard›. Silsile-i Celile-i Celvetiyye’de, Abdülkadir Efendi’nin, Erzincani fieyh Mustafa Efendi taraf›ndan yetifltirildi¤i ve Hüdâyî Âsitânesi’nde feyz ald›¤› görülmektedir. Çok harap durumda oldu¤undan yak›n zamanda yok olma¤a mahkumdur. Cami ve kütüphanenin, Üsküdar’a bakan güzel bir manzaras› vard›r. Osmanl› Müellifleri adl› eserinde Mehmet Tahir Efendi flu bilgiyi vermektedir: ütüphane, Sultantepe semtinde, Mirzazâde fieyh Mehmet Efendi Camii’nin k›blesi taraf›ndad›r. Servilik Caddesi’ne aç›lan dar bir yoldan gidilmektedir. ‹nce tu¤ladan yap›lm›fl küçük bir yap›d›r. Cadde taraf›nda, mermer söveli ve kemerli bir kap›s› ve her yüzünde de birer penceresi vard›r. Kare plânl› olan kütüphanenin üzerindeki kubbe çökmüfltür. Kütüphane, cami ile beraber 1143 (1730-31) tarihinde, fieyhülislâm Mirzazâde Mehmet Efendi taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Mimar›n›n, Kayserili Mirzazâde Mehmet Efendi Kütüphanesi’nden günümüze intikal eden duvar bakiyeleri. “Pir Aziz Mahmud Hüdâyî Hazretlerinin k›z›n›n o¤lu Seyyid Abdülhay Efendi’nin o¤lu Mehmet Emin Üsküdarî 1149 (1736)’da vefat ederek Üsküdar’da Bülbülderesi Kabristan›’na gömülmüfltür... Kitaplar›yla ilmi terekesi, Atik Valide Sultan müderrisi olup Emir Hoca nam›yla tan›nm›fl Abdülkadir Efendi’ye intikal etmifl ve bu zat›n vefat›yla da Valide Sultan Camii dolab›nda muhafaza edilmifltir. Bu kitaplar›n pek ço¤u halen cami-i flerifin k›ble taraf›nda, Evkaf Nezareti’nin himmetiyle yeniden yapt›r›lan kütüphanede mahfuzdur.” 947 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar NURBANU VAL‹DE SULTAN KÜTÜPHANES‹ Mirzazâde Mehmet Efendi Kütüphanesi restorasyon tasar›s›. N urbânu Valide Sultan Kütüphanesi için Kemankefl Emir Hoca Kütüphanesi bahsine bak›n›z. PERTEV PAfiA KÜTÜPHANES‹ K ütüphane, T›bbiye Caddesi üzerindeki Çiçekçi Camii’nin avlusundad›r. 1252 (1836) tarihinde, flair ve devlet adam› Pertev Pafla taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Dikdörtgen fleklinde, y›¤ma tafltan infla edilen bu küçük binan›n çat›s› ahflapt›r. Bir antre ve bir okuma salonundan ibarettir. Bugün meflruta olarak kullan›lmaktad›r. 665 yazma, 47 adet basma eserden oluflan kütüphane Cumhuriyet ink›lab›ndan sonra Ali Emiri Kütüphanesi (Millet Kütüphanesi)’ne ve 1963’de de Süleymaniye Kütüphanesi’ne nakledilmifltir. Kütüphanenin ilk müderrisi Vezirköprülü Ali Cami Efendi idi. Pertev Pafla, yapmfl oldu¤u bu kütüphane için flu tarihi düflürmüfltür: Mehmet A¤a olmas› olas›l›¤› kuvvetlidir. fieyhülislâm Mirzazâde camii bahsine bak›n›z. Pertev Pafla Kütüphanesi. Bugün meflrutad›r. Kaynaklar: (Konyal›, Üsküdar Tarihi, 2/403) (B. Ünsal, Türk Vakf›, ‹stanbul Kütüphanelerinin Mimarî Yöntemi, Vak›flar Der. 18/102-103) Hitam›nda didiler böyle tarih Kütüphane yap›ld› hamdullah 1252 Kütüphane ilk önce Sultan III. Selim taraf›ndan cami sahn›ndaki dolaplarda ve camiin yap›m tarihi olan 1221 (1806)’da tesis edilmifltir. Defter-i Kütüphane-i Selimiye’ye göre 1311 (1893) tarihinde kütüphanede 1320 cilt bulunuyordu. Pertev Pafla’n›n 1836 tarihli vakfiyesinden ö¤rendi¤imize göre, kütüphanenin yüksek maafll› iki haf›z-i kütübü vard›. Bunlar tekke mensuplar› aras›ndan seçiliyordu. Ancak, tekke mensuplar› aras›nda bu görevi yapacak dirayetli kimsenin bulunmad›¤› zaman hariçten emin ve mutemet bir kimsenin tayin edilmesi flart idi. Birinci haf›z-› kütüplü¤e tekkenin fleyhi ‹brahim Hayrani Efendi, ikinci haf›z-› kütüplü¤e de fieyh Ali Behçet Efendi’nin akrabas› Hattat ‹brahim Efendi getirilmifltir. Kütüphanenin ayr›ca bir de mücellidi vard›. fieyh ‹brahim Hayrani Efendi, 1260 (1844) tarihinde vefat etti. Kabri, kütüphanenin sa¤ ta- 948 Üsküdar Kütüphaneleri raf›ndad›r. Kendisi, ‹stanbul’da Afl›kpafla’da, Tahir A¤a Tekkesi seccade-niflîni ve ulemadan Ankaral› Kara Hüseyin Hamid Efendi’nin (öl. 1868) de mürflidi idi. fieyh Behçet Efendi’nin de “mümtaz ve aziz-i dilpesendi” oldu¤u söylenir. Kaynaklar: (‹. Erünsal, Türk Kütüphaneleri Tarihi, 2/127, 160, 188, 203) (‹. Hakk›, Merâk›d, s. 94) (Vak›flar Genel Md. Ankara, Kasa 108, s. 6-7) (Pertev Pafla Divan›, s. 58) (Defter-i kütüphane-i Selimiye, Dersaâdet 1311) (G. KutN. Bayraktar, Yazma Eserlerde Vak›f Mühürleri, s. 215) (O. Nuri, Pertev Pafla, Resimli fiark Mecmuas›, 1934 Mart, Say›: 39) SEL‹M A⁄A KÜTÜPHANES‹ K ütüphane, Atlamatafl› semtinde ve Selâmiali Efendi Caddesi üzerindedir. Sa¤ taraf›nda, bugün Selim A¤a ‹lkö¤retim Okulu’nun bulundu¤u yerde, soka¤a ismini veren Tembel Hac› Mehmet Efendi Camii, türbesi ve Selim A¤a S›byan Mektebi vard›. Kütüphane 1196 (1782) tarihinde Hac› Selim A¤a taraf›ndan yap›lm›flt›r. Selim A¤a, Reisü’l-küttab Tavukçubafl› damad› Mustafa Efendi’nin (tayini, 1736-1741 ve 1744-1747) ‹ran’dan sat›n alm›fl oldu¤u bir köledir. Sonradan efendisi taraf›ndan azat edilmifltir. fieyhülislâm Reiszâde Mustafa Aflir Efendi’nin babas› olan, bir çok hayrat› bulunan Mustafa Efendi’nin kendi hane halk›ndan ‹ranl› bir cariye ile birlefltirdi¤i Selim A¤a’ya bir süre sonra hazinedar› Bekir A¤a (daha sonra Pafla) sahip ç›km›fl ve Darphane Eminli¤i’nde madenlere gönderip para ve mal sahibi olmas›n› temin etmiflti. emretmiflken arac› flefaatçiler onu tehlikeden kurtar›p Hotin (Romanya’n›n Besarabya bölgesinde bir kale) defterdarl›¤›na tayin edilmesini sa¤lam›fllard›. Burada “mal toplay›p yalan ve hileli tasarruflar ile epeyce yüklü para edinmiflti”. Selim A¤a Kütüphanesi’nin girifli. Harp s›ras›nda Ordu, Sadrazam Niflanc› Ya¤l›kç›zâde Hac› Mehmet Emin Pafla (sadareti, 1768-69) kumandas›nda ve 1769 Nisan ay›n›n sonlar›nda fiumnu’ya geldi¤i zaman Baflkapu Kullu¤u ile flan kazan›p Kapucubafl›l›k görevine atand›. Ve bu sayede Sultan I. Abdülhamit’in merhametine intisab etmifl oldu. Bir müddet sonra Sultan Abdülhamit’in merhametini çekerek o¤lu Ahmet Nazif Efendi’ye M›s›r Kitâbeti’nin verilmesini sa¤lad›. Bu s›rada kendisi de Darphane Emini oldu. Daha sonra da Mutbak Emini ve Tersane Eminli¤i görevlerine getirildi. Saraydaki nüfuzu gittikçe artan Selim A¤a, ifl görmek isteyenlerin bafl vuracaklar› yegâne in- Selim A¤a Kütphanesi. Bekir Pafla’n›n vezirli¤i zaman›nda onunla M›s›r ve Halep’e giden Selim A¤a, Pafla’n›n vefat›ndan sonra Bafldefterdar Mektubî ‹brahim Sar›m Efendi’nin (Pafla) dairesine girmifl ve daha sonra da 1768-1774 Osmanl›-Rus savafl›n›n bafl›nda Edirne Saray›’n›n tamirine memur edilmifltir. “H›rs ve açgözlülü¤üne dair hareketlerinden dolay›” Sultan III. Mustafa (1757-1774) katlini 949 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar neticesinde evvela azl (31 Mart 1785) ve sonra da idam olundu. Pafla’ya korkunç bir düflmanl›k besleyen Selim A¤a’n›n bu iftiray› ortaya att›¤› söylenir. Osmanl› Devleti’nin en de¤erli Sadrazamlar›ndan biri olan Halil Hamid Pafla, Haydarpafla Mezarl›¤›’nda medfundur. Kallavîli iki bafl flâhidesi vard›r. Yukar›da belirtilen tarihte idam edilen Selim A¤a, Kütüphanesinin yan›nda bulunan mektebinin bahçesine gömülmüfltü. Sonradan mektep y›k›ld›¤›ndan o¤lu Ahmet Nazif Efendi ve zevcesi Zeynep Kad›n ile birlikte 1926 senesinin Aral›k ay›nda kütüphanenin mektep taraf›ndaki duvar› dibine nakledilmifltir. Kâtibî serpufllu bafl flâhidesindeki kitâbe fludur: Kütüphane sahibi Selim A¤a’n›n kâtibî bafll›kl› flâhidesi ile o¤lu Ahmet Nazif Efendi’nin horasanî bafll›kl› flâhidesi. san olmufltu. “Onlara muhalefet, korkunç bir âfete u¤ramakla birdi.” A¤a’n›n bu parlak ikbali, Sultan III. Selim’in (1789-1807) tahta geçmesi ile son buldu. Sultan Selim’in veliaht olarak bulundu¤u dairenin, d›flar› ile görüflmesini sa¤layan bir pencere vard›. O s›rada çukadar ve sonra kaptan-› derya olan Küçük Hüseyin A¤a (Pafla) ile bu pencere önünde sohbet ederdi. Bunu gören Selim A¤a, pencereyi tu¤la ile ördürerek Sultan Selim’in tam bir hapis hayat› yaflamas›na sebep olmufltu. Bu örme s›ras›nda da kendisine hofl olmayan sözler sarfetti¤i rivayet edilir. Bu hadiseden dolay› A¤a’ya müthifl mu¤ber olan (k›r›lan) Sultan Selim, tahta geçtikten 34 gün sonra 15 fiaban 1203 (11 May›s 1789) tarihinde Tersane’ye giderek, kendisinin içinde toplant› yapaca¤› büyük kalyonda, Tersane Emini Selim A¤a’y› cellâtlara teslim etmiflti. III. Selim’in, Selim A¤a’ya baflka bir yönden de k›rg›nl›¤› vard›. Bu, Sadrazam Halil Hamid Pafla’n›n idam› meselesidir: Selim A¤a’n›n o¤lu Ahmet Nazif Efendi, âhiretlik lâkab›yla an›lan Dürr-i fiehvar Han›m ile evlendirilmiflti. Sultan I. Abdülhamit’in flehzadeli¤inde bir odal›¤›ndan dünyaya gelmifl olan Dürr-i fiehvar Han›m’›n babas›na iletti¤i bir habere göre, yeniçeriler ayl›klar›n›n verilece¤i gün ç›karacaklar› bir kar›fl›kl›k ile Sultan Selim’in tahta geçmesini temin edeceklerdi. Bu kar›fl›kl›¤›n haz›rlay›c›s› oldu¤u söylenen Sadrazam Halil Hamid Pafla, bu müthifl iftira 950 Sâhibu’l-hayr ve’l-vakf Dergâh-› Ali Kapucubafl›lar›ndan Tersane-i Âmire Emini merhum Ve ma¤fur maktul el-hac Selim A¤a ruhuna Fatiha Fî 15 fiaban sene 1203 Selim A¤a’n›n idam›ndan 41 gün sonra, büyük o¤lu Ahmet Nazif Efendi idam edilmifltir. Dürr-i fiehvar Han›m’›n efli olmak nedeniyle Sultan Hamit’in damad› say›l›yordu. Bundan dolay› “Devlet ifllerini hal edip sonuçland›rmak ba¤›ms›zl›kla ellerinde idi. Nüfuz ve ikballerini felek bile çekemeyecek dereceye gelmiflti.” Üç defa çavuflbafl›l›k mevkiinde bulunan Ahmet Nazif Efendi, sonra Defter Emini olmufl ve bu vazifede iken, Sultan I. Abdülhamit devrinde, 6 Nisan 1784 tarihinde, Bafldefterdarl›k mesnedine getirilmifl ve bu görevde bulundu¤u s›rada, 13 May›s 1785 tarihinde sadaret kethüdal›¤›na (Baflbakan yard›mc›s›) atanm›flt›. 4 Aral›k 1786’da tekrar Bafldefterdarl›k (Maliye Bakan›) mesnedine getirilmifl ve bir sene sonra da azledilmiflti. Babas›n›n idam› s›ras›nda Ordu-yu Hümayun Sadaret Kethüdas› olan Nazif Efendi, kardefli Emin Efendi ile beraber ‹stanbul’a ça¤r›lm›fl ve geliflinde hapsedilerek mal ve eflyalar› elinden al›nm›flt›. 27 Ramazan 1203 (21 Haziran 1789) tarihinde, Kadir Gecesi oldu¤u halde, Bab-› Âli’ye getirtilerek idam edildi. Kafesî serpufllu bafl flâhidesindeki kitâbe fludur: Sab›ka kethüda-y› Hazreti sadr-› âlî Merhum ve ma¤fur el-muhtac Üsküdar Kütüphaneleri Maktul Ahmed Nazif Efendi’nin ruhi çün Allah-› Azimü’fl-fian’›n r›za-i fierifi içün el-Fatiha Fî 27 Ramazan sene 1203 Hattat Yesari Mehmet Esad Efendi, vücudunun sa¤ taraf›n›n yar›s› felçli ve sol taraf›n›n yar›s› titreflir durumda do¤du. Sol eliyle ta’lik yazmaya çal›flt›¤› için Yesari (solak) lâkab› verilmifltir. Bu küçük hazîrede ve kütüphane taraf›ndaki birinci kabirde, 23 Ramazan 1211 (21 Mart 1797) tarihinde vefat eden Selim A¤a’n›n efli Zeynep Kad›n gömülüdür. Bunun sa¤ taraf›nda, 1134 (1721-22) tarihinde vefat eden Tembel Hac› Halimi Mehmet Efendi’nin küçük, dört köfle sütun fleklinde flâhidesi bulunmaktad›r. Kendisi, Celvetî fleyhi oldu¤u halde bafl›nda oniki dilimli destar vard›r. Mektep taraf›nda ise, 1224 (1809) tarihli olup, kâtibî serpuflu k›r›lm›fl bulunan küçük bir çocuk flâhidesi vard›r. Cevdet Pafla’n›n meflhur tarihinde kaydetti¤ine göre zaman›n hattatlar› aras›nda Osmanl› Devleti’nin dire¤i çeken kalemlerin en ünlüsü say›lan ve günün tap›lan adam› fieyhülislâm Veliyüddin Efendi (ölümü 1182/1766), Yesari Efendi’nin halini ve eflsiz güzellikte temiz yaz›s›n› gördükçe; “Cenab-› Hak bu zat› bizim kibirle kalkan burunlar›m›z› k›rmak için göndermifltir,” demiflti. Selâmiali Efendi Caddesi’nden kütüphane bahçesine aç›lan kemerli kap›s›n›n iki yan›nda flebekeli pencereleri vard›r. Sol taraf›ndaki avlu duvar› en uç noktada 45 derece caddeye do¤ru k›r›larak buraya nifl fleklinde bir dinlenme mahalli yap›lm›flt›r. Tamamen kesme tafltan yap›lm›fl olan bu duvar›n üzeri harpufltal›d›r. Kap› üzerinde befl sat›r halinde, ondört m›sral› mermer bir kitâbe bulunmaktad›r. fiair Tevfik Efendi’nin kaleme ald›¤› bu nefis eser, Yesari Mehmet Esad Efendi’nin hatt› ile yaz›lm›fl olup fludur: Cenab-› umde-i erkân-› devlet mefharü’l-eflbâh Sütûde menba’-› lutf ü mürüvvet zât-› âlî-câh Emin-i matbah-› flahenflehi Hac› Selim A¤a Ki evsaf-› cemili nâse olmufl ziver efvâh Fena-y› devleti pâder-rikab-› dehri derk idüb Tedarik itdi azm-i menzil-i ukbâya zâd-› râh ‹düb ilm-i flerife izzet ü erbab›na ikram Mükemmel bir kütübhane bina itdi livechillah S›gar-› ümmete mekteb kibar›na kütübhane Binas›na muvaffak oldu ol sahib-i dil-âgâh ‹düb her harf-i evrak kitab›nca sevab ihsan Dü âlemde murad›n vire Hakk ber suret-i dil-hâh Du’a gûne didi itmam›n›n tarihini Tevfik Zehi darü’l-kütüb ecrin mükemmel eyliye Allah 1196 Ketebehü’l-fakir Mehemmed Es’ad el-Yesarî gafere zünubehu “Yesari’nin hanesi, adeta yaz› pazar› imifl. Haftada bir kaç gün sudûr ve kibarzâdelerden ve sair s›n›flardan talebe toplan›r, en iyi mürekkepçiler, ka¤›tç›lar, kalemciler, kalemtraflç›lar gelir al›fl verifl olurmufl. Merhum, günde birkaç meflke bakarm›fl. O¤lu Mustafa ‹zzet Efendi’nin evi de böyle imifl.” Yesari Mehmed Esad Efendi, 11 Recep 1213 (19 Aral›k 1798) tarihinde vefat ederek, Fatih’ten Âfl›kpafla’ya giden eski ismi Yeni Hamam Caddesi olan flimdiki Yesarizâde Caddesi üzerinde ve sol taraftaki seddin üstüne, Tuti Abdüllâtif Efendi Medresesi’nin yan›ndaki küçük hazîreye gömüldü. Yan›nda, Tuti Abdüllâtif Efendi’nin ve o¤lu Yesarizâde Mustafa ‹zzet Efendi’nin kabirleri vard›. Yol geniflletildi¤i s›rada medrese y›k›lm›fl ve kabirler ortada kald›¤›ndan 1910 tarihlerinde flâhideleri Evkaf Müzesi (Türk ve ‹slâm Eserleri Müzesi)’ne kald›r›lm›fl ve bir müddet sonra da tafllar, Fatih Türbesi hazîresine konulaca¤› ifade edildi¤inden Evkaf Nezareti’ne verilmiflti. Hac› Selim A¤a Kütüphanesi’nin kitabesi. Kitâbe üzerindeki al›nl›¤a top fleklinde, üç tepelik yerlefltirilmifltir. 951 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar Tafllar bugün bu hazîrededir. Kütüphane avlusunda ve sol tarafta Selim A¤a’n›n, suyunu Bülbüldere’den temin etti¤i kitâbesiz bir çeflme, sa¤ tarafta befl kabirli bir hazîre bulunmaktad›r. Kütüphanenin önünde dört mermer sütunun tafl›d›¤›, üç beflik kubbeli bir revak vard›r. Sütunlar aras› mermer korkuluklu olan revak›n üç yan›n› ahflap bir saçak çevirmektedir. Mermer söveli kütüphane kap›s›n›n kemeri siyah beyaz mermerden yap›lm›flt›r. Bunun üzerinde üç bölümden oluflan Hattat Osman Efendi’nin yazd›¤› bir âyet bulunmaktad›r. Dö¤me demirden yap›lm›fl kap›s› devrinden kalmad›r. Kütüphane iki bölümdür. Sa¤›r kubbeli birinci k›s›m esas kütüphane olup arkas›ndaki ikinci k›s›m XIX. yüzy›l sonlar›nda yap›lm›flt›r. Plân› için Tembel Hac› Mehmet Camii bahsine bak›n›z. Dört ana duvara ve düz köfle tromplar›na oturtulmufl bulunan kubbe kurflun kapl›d›r. Bina alt üst pencerelerden ›fl›k al›r. Alt pencereler düz, üst pencereler ise yuvarlak kemerlidir. Kap›n›n iki yan›nda birer, sa¤ ve sol cephelerde alt›flar pencere vard›r. Arka cephesi y›kt›r›larak ikinci k›s›m ile birlefltirilmifltir. ‹ki k›sm›n aras› bir demir parmakl›k ile kapat›lm›flt›r. Bu k›sm›n çat›s› ahflap olup üç cephesinde birer pencere vard›r. Burada kitaplar muhafaza olunmaktad›r. Bu bölüm yap›lmadan evvel kütüphanenin kitaplar› pencere altlar›na ve iki pencere aras›na yerlefltirilen dolaplarda korunuyordu. Devrinin bu güzel yap›s›, Üsküdar’da Ahmediye Kütüphanesi’nden sonra, kütüphane olarak yap›lan ikinci eserdir. Kütüphane müdiresi Say›n Raziye Nugay Han›mefendi’nin verdi¤i bilgiye göre kütüphanede, 4207 eser bulunmaktad›r. Selim A¤a Kütüphanesi’nin esas kendi kitaplar› 1299 adet olup sonradan buna Nurbânu Valide Sultan Camii’nden getirilen 139 kitap; Yakup A¤a Mektebi’nden getirtilen 29 kitap; Kemankefl lâkab›yla an›lan Emir Hoca’n›n 1135 (1722) senesinde Nurbânu Valide Sultan Camii içine vakfetti¤i 695 adet kitap ve Hüdâyî Aziz Mah952 mud Efendi Camii avlusunda bulunan kütüphanesindeki 1996 kitap ilâve edilmifltir. Bu kitaplar›n 2049 adedi Arapça, 1466 adedi Türkçe, 161 adedi Farsça, 99 adedi Arapça-Türkçe, 5 adedi Arapça-Farsça, 12 adedi Farsça-Türkçe, 1 adedi Frans›zca ve 1 adedi de Kürtçe’dir. Bunlardan baflka kütüphanede ayr›ca Haflim Pafla’n›n, Hüseyin Kâz›m Bey’in ve ‹hsan Mahvi Bey’in kitaplar› bulunuyordu. Fakat bunlar daha sonra Süleymaniye Kütüphanesi’ne nakledilmifltir. Haflim Pafla, Sadr›azam Koca Yusuf Pafla’n›n torunu ve fieyhülislâm Ahmet Muhtar Bey’in o¤ludur. Ahmet Muhtar Bey’in kabri için Yedi Emirler Türbesi bahsine bak›n›z. Haflim Pafla’n›n annesinin babas› Hac› Selim A¤a’n›n o¤lu Ahmet Nazif Efendi’dir. Pafla, Sultan II. Abdülhamit döneminde, 1903-1908 tarihleri aras›nda 5 sene Maarif Naz›r› olmufl ve II. Meflrutiyet’in ilân›ndan sonra istifa etmifl ve bir müddet sonra da sürgüne gönderilmifltir. “fiu mektepler olmasayd› maarifi ne güzel idare ederdim” sözüyle meflhur olmufltur. Bu kütüphane Haflim Pafla ad›yla an›lmakta ise de kitaplar kardefli Ali Haydar Bey taraf›ndan vakfedilmifltir. 102 yazma ve 3 basma eserden oluflan bir koleksiyondur. 1955 tarihinde Süleymaniye Kütüphanesi’ne nakledilmifltir. Kitaplar›n üçte birini divanlar teflkil eder. Kitaplar›ndaki mührü fludur: Koca Yusuf Pafla hafidi fleyhülislâm-› esbak Ahmed Muhtar Bey’in mahdumu Ali Haydar Bey’in Üsküdar’da ceddi Tersane-i Âmire emini Hac› Selim A¤a Kütüphanesi’ne vakfedilmifltir. Hac› Selim A¤a Kütüphanesi’ne kitap ba¤›fl›nda bulunanlardan biri de Hüseyin Kâz›m Bey’dir. Kendisi Trabzon Valisi Kadri Bey’in o¤ludur. 1870’de ‹stanbul’da do¤du. So¤ukçeflme Askerî Rüfldiyesi’nde ve ‹zmir’de ‹ngiliz Ticaret Mektebi’nde okudu. 1908’de Tevfik Fikret ve Hüseyin Cahit Beylerle Tanin gazetesini kurmufl ve bir tak›m memuriyetlerde bulunduktan sonra 1911’de ‹stanbul flehremini ve daha sonra Selânik Valisi olmufltur. I. Dünya Harbi s›ras›nda Suriye’ye çekilmifl ve oradaki kütüphanelerde alt› y›l kadar çal›flarak “Büyük Türk Lügat›”n› tamamlam›flt›r. Kâz›m Bey, muhtelif Türk lehçelerinden baflka Üsküdar Kütüphaneleri ‹ngilizce, Frans›zca, Farsça, Arapça, ‹talyanca ve eski Yunanca’y› da bilirdi. Son y›llar›nda Beylerbeyi’ndeki yal›s›nda oturuyordu. Hava de¤iflimi için gitti¤i Tarsus’ta 20 Ocak 1934 tarihinde vefat etti. Nafl›, ‹stanbul’a getirilerek Beylerbeyi Küplüce Mezarl›¤›’na gömüldü. Hüseyin Kâz›m Bey, 1932 tarihinde Hac› Selim A¤a Kütüphanesi’ne 558 kitap ba¤›fllam›flt›r. Bunlar 1953’te evvela fiemsipafla Halk Kütüphanesi’ne ve 1955’te de Süleymaniye Kütüphanesi’ne nakledilmifltir. Selim A¤a Kütüphanesi’ne kitap ba¤›fl›nda bulunanlardan biri de ‹hsan Mahvi Bey’dir. 1937 tarihinde 309 basma ve 8 yazma eser vakfetmifltir. Kitaplar›ndaki mührü: Ö¤retmen merhum ‹hsan Mahvi Balk›r’›n vakf›d›r 20. 12. 1936 fleklindedir. ‹hsan Bey, Bedesten hacelerinden Hayalî R›za Efendi’nin o¤ludur. 1309 (1891)’de ‹stanbul’da do¤du. Amcazâde Hüseyin Pafla ‹btidaî, Fatih rüfldî ve Vefa idadî mekteplerini bitirdi. Hoca Halis Efendi’den Arabî ve Tahirü’lMevlevî’den Farisî dersleri ald›. fieyh Celâleddin Dede ve Esad Dedeler’den Mevlevî tarikat›n› zabt ederek Mevlevî oldu. Bir tak›m memuriyetlerde bulunduktan sonra 30 Aral›k 1936’da vefat etti. kabri, Karacaahmet Mezarl›¤›’nda 8. Ada’da, fiair Nedim civar›ndad›r. Yapt›¤›m araflt›rmada tafl›na rastlayamad›m. Üsküdar Selim A¤a Kütüphanesi müdürü Ahmet Remzi Bey vefat›na flu tarihi düflürmüfltür: Düfldü bir bendesi tarih, Celalüddin’in Mahv-i hesti ederek gitti cemale Mahvî fiiirlerinde Mahvî mahlas›n› kullan›rd›. Bunu kendisine, Sultan Selimli flair Hamid Efendi vermifltir. Hac› Selim A¤a’n›n Nazif Efendi’den baflka Mehmet Emin Bey adl› bir o¤lu daha vard›. Emin Bey, Sadrazam Seyyid Hasan Pafla’n›n k›z› hace fierife Esma Han›m ve Ömer A¤a’n›n k›z› Hace fierife Hatice Han›m ile evlenmiflti. Çocuklar› fierife Fatma, fierife Cemile ve Mahmut Nuri Bey’dir. Emin Bey, babas› ve kardeflinin idamlar› üzerine uzun müddet memuriyetden uzak kalm›fl ve ancak, Sultan II. Mahmut’un tahta geçmesinden sonra Cizye Muhasebecisi olabilmifltir. Bir müddet sonra, Ordu’daki görevi s›ras›nda ve 1224 (1809) tarihinde vefat etmifltir. Emin Bey, 1221 (1806) senesinde kütüphanenin gelirlerini art›rmak için baz› vak›flar yapt›rm›fl ve bir de mücellithane tesis ettirmifltir. Kütüphanenin hazîresinde yukar›da adlar› yaz›l› olanlardan baflka, 20 Cemaziyelevvel 1264 (24 Nisan 1848) tarihinde vefat eden Selim Hac› Selim A¤a S›byan Mektebi ve Kütüphanesi’nin arka cepheden görünüflü. 953 Yüzy›llar Boyunca Üsküdar A¤azâde Mehmet Emin Bey’in k›z› fierife Cemile Han›m’›n da flâhidesi vard›. Kendisi, akrabas› oldu¤u Sadrazam Seyyid Hasan Pafla’n›n vakf›n›n 1247 (1832)’den beri mütevelliyesi idi. Bunun yan›nda, hace fierife Hatice Han›m ile Hac› Selim A¤azâde Mehmet Emin Bey’in o¤lu Mehmet Nurullah Bey’in flâ