sağlıkta adres - Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi
Transkript
sağlıkta adres - Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi
SAĞLIKTA ADRES BAŞKENT SAYI 13 / SONBAHAR 2013 figür diyet yağ sağlık Başkent Üniversitesi Hastanesi yayınıdır. OBEZİTE obez Ayın Konusu: büyük beden yaşam şekli mide şişmanlık yiyecek fast-food erkek beslenme yetişkin anne-baba çocuk egzersiz insan kadın vücut büyük sağlıksız fazla kilo spor kantin mide geniş kilo verme okul çikolata erkek ÇOCUKLUK ÇAĞINDA OBEZİTE TANI VE TEDAVİ BİRİMLERİ Acil Tıp Anestiziyoloji Ağrı Kliniği Aile Hekimliği Beyin ve Sinir Cerrahisi Çocuk Cerrahisi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dermatoloji Aşırı Terleme Tedavisi Botox Uygulaması Fototerapi Diş Hekimliği Endokrinoloji Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Gastroenteroloji Ülseratif Kolit & Crohn Hastalığı Merkezi Genel Cerrahi Yanık Polikliniği Göğüs Hastalıkları Sigara Bırakma Kliniği Uyku Laboratuarı Hematoloji Kemik İliği Nakil Ünitesi Kalp Damar Cerrahisi Göz Hastalıkları Kadın Hastalıkları ve Doğum Tüp Bebek Kardiyoloji Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Nörotoloji Polikliniği Nefroloji Ayaş Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi Yapracık Geriatri ve Psikososyal Rehabilitasyon Merkezi Yenikent Diyaliz Nöroloji Nükleer Tıp Ortopedi ve Travmatoloji Patoloji Plastik ve Rekonsrüktif Cerrahisi Psikiyatri Romatoloji Radyodiagnostik Tıbbi Genetik Tıbbi Onkoloji Üroloji Taş Kırma Kliniği Ürodinami Laboratuarı İÇİNDEKİLER 04 10 12 16 20 24 28 30 36 EDİTÖRDEN Sahibi Başkent Üniversitesi Hastanesi Adına Başhekim Merhaba sevgili okurlarımız, 13 Nisan 2009’dan 5 Ağustos 2013’e kadar sanki hiç aramızdan Prof. Dr. Ali HABERAL ayrılmamış gibi çalıştık. Biliyorduk ki bir saniyenin bile boşa har- Sorumlu Yazı İşleri Müdürü düşürmezdi. Bizlerin yani kendisiyle çalışma şansını edinenlerin en canmasına kızar; hafta 7 gün, gün 24 saat ilkesini dudaklarından Melek ALKAN ÇAKMAK çok şaşırdığı, kalbini sıkıştırdığı konu da buydu o yüzden: Yaklaşık Tasarım Uygulama Özgürlüğüne kavuştuğu ilk anda koşup geldiği yerde; hastanesinde, Can Matematik Yayınları Baskı Cem Veb Ofset Alınteri Bulvarı No: 29 Ostim / Ankara on metrekarelik bir alanda çalışmadan nasıl yapardı? hastalarının arasında dolaşırken yüzündeki gurur ve asaleti görünce yanıldığımızı anladık. İçinde bulunduğu duruma rağmen yaşam enerjisini kaybetmemiş, üretmenin insanlığa faydalı olabilmenin fiziksel tutsaklıkla ilgili olmadığının dersini vermişti orada bulunan kalabalığa. Yokluğuna odaklanmak yerine varlığına hazırlandığımız 4 yıl 4 ay Tel: (0312) 385 37 27 boyunca, bayrağı devralan Başhekimimiz Prof. Dr. Ali HABERAL Yayın Türü çehresiyle kalite anlayışından ödün vermeyerek, çağdaş tıbbı mo- öncülüğünde BAŞKENT yeni yatırımlara imzasını attı. Yenilenen Yerel Süreli Yayın dern mimari ile buluşturdu. En alt kademesinden en üst kademesi- Baskı Tarihi sarıldı işine. Bırakılan bir emanet gibi üzerine titredik kurumumu- ne kadar her aşamada özveriyle çalışan binlerce Başkentli daha da 25.09.2013 zun. Ve nihayet beklediğimiz o an geldi. Mehmet HABERAL hocamız İdare Adresi dık kendisini. Mareşal Fevzi Çakmak Caddesi 10. Sokak, No: 45 Bahçelievler / ANKARA Tel: (0312) 212 68 68 Faks: (0312) 223 73 33 www.baskent-ank.edu.tr aramıza katıldı. Gururla, özlemle ve başımız dik bir şekilde karşılaKurduğu yapı sayesinde aradan geçen zamanı lehimize kullanıp, size yakışır işler yaptık demenin gönül rahatlığıyla, bir kez daha HOŞGELDİNİZ hocam. Bu seferlik bu kadar, herkese keyifli okumalar dilerim. Melek ALKAN ÇAKMAK ÇOCUKLUK ÇAĞINDA OBEZİTE 4 Doç. Dr. Oya YÜCEL Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD İstanbul Uygulama ve Araştırma Hastanesi Gelişen dünyada, değişen yaşam sağlığında bozulma, cilt problemleri, Sorun enerji alımı ile tüketimi arasın- koşulları olumlu katkıları yanında özgüven duygusu ile ilgili psikolo- daki dengesizliktir. Obeziteyi sap- bazı olumsuzlukları da beraberinde jik sorunlar yaşayabilmektedir. Bu tamak için vücut kitle indeksi (VKİ) getirmektedir. Tüm dünyada obezite hastalıklar, yaşamı tehdit etmekte hesaplanır. Vücut kitle indeksi kişinin sıklığı katlanarak artmaktadır. Obe- veya yaşam kalitesini bozmaktadır. zite, günümüzün en sık hastalıkları listesinde giderek üst sıralara yükselmekte ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından çocukluk çağının en sık görülen kronik hastalıkları arasında yer almaktadır. Obezite ile ilişkili hastalıklar çocukluk çağında çok daha az görülmektedir. Ancak, fazla kilolu çocukların çoğu fazla kilolu erişkinler olarak yaşamlarına devam ettiklerinden, erken yaşlarında bazı ciddi hastalıklar için risk altında olacaklardır. Obez çocuklar; yüksek tansiyon, şeker hastalığı (diabet), insulin direnci, karaciğer yağlanması, erken yaşta kalp-damar hastalıkları, kemik Obezite ile ilişkili hastalıklar, sıklıkla çocukluk çağında sorun yaratmasa da erişkin dönemde yaşayacağı sıkıntılara zemin hazırlar. Günümüzde, yaşlılık hastalıklarının erken yaşlara kaymasının nedeni değişen çevre kilosunun, boyunun (metre) karesine bölünmesi ile elde edilen rakamlardır (kg / m2). Erişkinlerde, 30 ve üstü değerler obezite, 25 ile 30 arası fazla kilolu olarak yorumlanır. Çocuklarda ise, her ülkenin kendi çocukları için hazırlanan, cinsiyete göre değişen ve her yaş grubu için hazırlanmış stan- koşullarının yanında beslenme hata- dart çizelgelerle karşılaştırılır ve VKİ larıdır. değeri %95 üstünde olanlar obez Obezite, yağlı vücut kitlesinin, yağsız vücut kitlesine göre oranının artması olarak tanımlanabilir. olarak kabul edilir. Çocuklarda bel çevresinin standart çizelgelere göre %90 ve üstünde olması abdominal obezite olarak tanımlanır. Erişkinlerde ise bel çevresinin kadınlarda 88cm, erkeklerde 102cm den fazla olması durumu- 5 dur. Vücuttaki organ yağlanmasının Obezite sıklığı: Araştırmalara gö- obezite riski artmaktadır. Televizyon ve dolayısıyla kalp-damar hastalık- re, çocukluk çağında obez olanla- ve bilgisayar karşısında geçirilen sa- larının göstergesi kabul edilir, kilo rın %40’ı, ergenlik döneminde obez atlerin artması ve sağlıksız besinler fazlalığından çok daha önemli bir olanların ise %75-80’i erişkin dönem- tüketilmesi obezitenin en önemli ne- ölçümdür. Bel çevresi standartların de de obez olmaktadırlar. Obezite denidir. Ayrıca, çocuğun kendini na- üstünde olan kişilerin; yüksek tansi- sıklığının Avrupa ülkeleri ortalaması sıl algıladığı önemlidir. Ailenin, erken yon, diabet (şeker hastalığı) ve erken %16.5 (WHO,2012) iken ülkemizde çocukluk çağında fazla kilolu olmayı yaşta kalp-damar hastalıklarına aday % 13-21 olarak bulunmuştur. Obezi- desteklemesi, çalışan annelerin suç- olacağı bilinmelidir. te, kentlerde ve sosyoekonomik dü- luluk duygusuyla çocuğun sağlıksız zeyi yüksek olanlarda daha fazladır. beslenme isteklerine uyması, obezi- Özel okullarda %30 çocuk obez iken te eğilimli çocuğun üzülmemesi için Obezitenin metabolik etkilerinden insulin direnci, en sık görülen bozukluktur. İnsulin direncinin başlaması, öncelikle yağ metabolizması bozukluğu yaparak, karaciğer yağlanması bu oran devlet okullarında %14 olarak bildirilmiştir. Obezitenin Nedenleri durumu önemsemez davranılması, erişkin olduğunda da obezite ve ilişkili hastalıklar için aday olmasına yol açacaktır. Diğer bir anlatımla, sağlık- ve damarlarda bozulmayı başlatır. Çevre faktörleri: Çocuklarda diyet Obezlerde, oksijen kullanımı sonucu ve aktivite kiloyu belirler. Sağlıksız vücutta biriken toksin olan, serbest gıdalarla beslenme, televizyon ve oksijen radikallerinde artma da da- bilgisayar başında geçirilen saatle- mar bozukluğunun ilerlemesine yol rin artması, spor yapma alışkanlığı açar. Çocukluk çağının en belirgin olmaması ve belki de en önemlisi Beslenme hataları: En az bir yıl be- özelliği, obeziteye bağlı hastalıklar anne veya babanın obez olmasıdır. beklere anne sütü verilmesi, obezite- ortaya çıksa bile tedavi sonrası bun- Kardeşinde obezite olan çocuklarda, yi engelleyen en önemli etkendir. Al- ların tamamen normale dönmesidir. aile beslenme alışkanlıkları nedeniyle tıncı ayda ek gıdalara başlanmasıyla 6 lı çocuk yanlış beslenme nedeniyle belli hastalıklara aday bir erişkin olacaktır. En büyük şans, obezitenin önlenebilir bir hastalık olmasıdır. birlikte, obezite riski de başlamakta- Evde, çocuklar için sağlık- dır. Bebeklerin ilk iki yaşta, boy bü- lı atıştırmalıklar hazırlan- yümesine oranla fazla kilo alması da, sanıldığının aksine, sağlıklı büyüme değil obeziteye eğilim yaratmaktadır. Sağlıklı büyüyen çocukların bazıları da, yuvaya ya da ilkokula başladığın- malıdır; kuruyemiş, kuru ve yaş meyve, ev yapımı çağı için diğer kritik dönem ergenlik ta kısıtlı miktarda alınmalı, çağıdır. Fiziksel gelişmelerle birlikte evde çocuklarda bu risk daha da artacaktır. Televizyon karşısında geçirilen de spor için ders saatlerinin sayısı lerin söylediklerini ebeveynlerinkin- bulundurulmamalı, çikola- denlerdir. Fiziksel aktivitesi az olan da aktivite desteklenmeli ve belki monata, mısır gevreği gi- obezite riski artmaktadır. Çocukluk kontrolünün azalması en önemli ne- yaşam dersleri eklenmeli, açık alan- artırılmalıdır. Çocukların, öğretmen- da sağlıksız gıdalarla tanışmakta ve lim ve ailenin beslenme konusunda lanmalı, eğitim programlarına sağlıklı sütlü tatlı, süt, ayran, libi. iştah artması, sağlıksız gıdalara eği- Okullarda; kantin alışverişleri kısıt- Mayonez ve ketçap depolanmamalıdır. Yemeklerin evde aile ile birlikte yenmesi özendirilmeli, hafta sonları pizza, hamburger için aile programı yapılmamalı ve bu zamanların artması yanında atıştırma gıdalar ödül olarak sunul- alışkanlığı obezite için en ciddi risktir. mamalıdır. den fazla uyguladıkları bilindiğinden, eğitimciler için de eğitim programları hazırlanmalıdır. Genetik kaynaklı obezite sıklığı toplum genelinde, sanıldığının aksine az görülmektedir. Araştırmalarda, her iki ebeveyn obez ise çocuğun obez olma riski %80, yalnızca biri obez ise oran %50, ikisi de normal kilolu ise bu oran %10 olarak bulunmuştur. Besin hazırlanması ve beslenme disiplini annenin kontrolünde olduğundan, annenin obez olması 7 daha risklidir. Obez olan çocukların Obezitenin önlenmesinde, bebeklik- git “demek yerine birlikte yürüyüş, %60-70’inin annelerinin de obezite ten itibaren doğru davranışları be- bisiklet ve yüzme programları yapa- sorunu vardır. nimsemek zorunludur. bilirsiniz. Çocuğunuzun sevdiği akti- Bunun yanında obeziteye yol açan Kural 1: Örnek ol. bazı hormonal hastalıklar da vardır, ancak bu hastalıklar da çocuklarda sık görülmez. Bunların tanısı muayene ve bazı kan testleri ile kolayca konulmaktadır. Dolayısıyla, az karşılaşılan nedenleri bir tarafa bırakırsak, obezitenin nedeni yaşam tarzındaki yanlışlıklardan kaynaklanmaktadır. Hekimler için, obez bir çocuğu tedavi etmek, zayıf bir çocuğa kilo aldırmaktan çok daha zordur. Obezitenin önlenmesi için; Anne – baba olarak neler yapabilirsiniz: 8 Öncelikle hem anne hem de baba çocuğuna beslenme ve yaşam tarzı konusunda liderlik yapmalıdır. Çocukların ve özellikle ergenlerin davranışlarını belirleyen anne-baba davranışlarıdır. Çocuğunuza yapacağınız sözel uyarıların pek önemi yoktur. vitelere öncelik tanıyın. Kural 3: Sağlıklı beslenme kurallarını önce anne-baba uygulamalı, ailenin yaşam tarzı değişmelidir. Ev yemeklerini tercih edin, evde sağlıksız besinler depolamayın. Akşam yemeği sonrası atıştırmalıklardan uzak durun. Okul beslenme listelerini izleyin. Ancak, çocuğu beslenme ile obezite Kural 4: Televizyon ve bilgisayar ba- ve riskleri konusunda bilgilendirmek- şında geçirilen saatlere sınırlama ge- te ailenin görevidir. tirin. Bir yaşı dolana dek televizyon Kural 2: Aile aktiviteleri planla. Çocuğunuza “yürüyüş yap, spora izletmeyin, 2 yaşında günde iki kez 20 dakika çocuk programları izletilebilir. Obezite tedavisi Tedavinin başarılı olmasında en önemli olan, önce çocuğun sonra ailenin ikna olmasıdır. Motivasyon ve kontrol amacıyla aylık doktor izlemi başarıyı artıracaktır. DİYET Çocuklarda EGZERSİZ ve ergenlik çağında zayıflama diyeti Kilo kaybının sağlanması önerilmez. Çocuklara sağ- ve kalıcı olması için egzer- lıklı ve dengeli beslenme siz zorunludur. Haftada en kuralları az 3 gün ve en az 20 daki- anlatılıp, kişiye göre program uygulanabilir. Ara öğünlerle birlikte 5-6 öğün önerilir. Hedef, boy uzarken kiloyu korumak veya yavaş kilo kaybını sağlamak, beslenme disiplinini yerleştirmek, aileyi ve çocuğu eğiterek ka uygulanmalıdır. Ailenin ortak uygulayabileceği ve- Çocuklara zayıflatmak amaçlı ilaç tedavisi uygulanamaz. Insulin direnci gelişen çocuklarda ilaç tedavisi, yan etkileri izlenerek, doktor kontrolünde kullanılabilir. ya çocuğun yaşam tarzına uygun programlar seçilmelidir. Koşma ve ağır egzersiz sakıncalıdır. Egzersiz; kilo vermenin yanında kan programı tüm ailenin ortak dolaşımını düzenler, kemik uygulamasını sağlamaktır. sağlığını destekler, psiko- Hedef, beslenme disiplini- lojik iyi hissetmeyi sağlar. nin yaşam tarzı olmasıdır. İLAÇ TEDAVİSİ CERRAHİ TEDAVİ Çocuklarda önerilmemektedir. Sonuç olarak, çocukluk çağında obezitenin gelişmemesi için uğraşılmalı, oluşmuş obezite- Çocuğun demir, kalsiyum, de ise beslenme ve aile çinko ve vitaminleri eksik- disiplini siz alması, her gün beş temel gıdayı (et ürünleri, süt ürünleri, meyve, karbonhidrat) sebze, tüketmesi sağlanmalıdır. Çocuklarda ve ergenlerde hızlı kilo verdirici programlar sakıncalıdır; tedaviye uyum azalır, kaybedilen kilolar tekrar geri alınır ve kemik gelişimi olumsuz etkilenir. oluşturularak DAVRANIŞ TEDAVİSİ çocuğun istekli katılımı Amaç, öncelikle ailenin ve beslenme ve egzersiz de çocuğun yaşam şeklini, aktivitelerini, beslenme alışkanlığı ve düşünme tarzını değiştirmektir. Çocuğun kendi isteği ile kendi disiplinin sağlaması hedeflenmelidir. sağlanmalıdır. Sağlıklı programları ile tedavi planlanmalıdır. Çocuklar, sık aralıklarla izlenmeli ve motive edilmelidir. Tüm çaba gelecek nesillerin sağlıklı yaşaması için.. 9 BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ İLE OTİZM VAKFI İŞBİRLİĞİNDE “YAZ OKULU PROJESİ” Başkent Üniversitesi Rektörlüğü, Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi ile Otizm Vakfı işbirliğinde 2013 Ağustos ayında yaz okulu projesinin ikincisi gerçekleştirilmiştir. 10 Fakülte bünyesinde görev yapmakta olacağı inancından hareket edilmiştir. lemli davranış olarak kabul edilmekte- olan Yrd. Doç. Dr. Eylem TATAROĞLU Görsel sanatların ilkelerinden biri her ve Uzman Sibel AKTAŞ tarafından re- çocuğun farklı algı, bilgi, sezgi, duygu dir. Seramik çalışmalarda özellikle kile sim ve seramik dersleri ile çocukları- dünyası ve geçmiş hayat tecrübesi- mız desteklenmiştir. Otizmli çocuklarla ne sahip olduğunun kabul edilmesi yaz okulu proje kapsamındaki amaç, gerektiğidir. Daha da önemlisi görsel otizmli çocukların profesyonel sanat sanatlar her çocuğun yaratıcı olduğu ortamlarında, alanlarında yeterli öğre- ilkesini temel alır. tim elemanları tarafından eğitilmesi ve Kendilerini sözel olarak ifade edeme- sanattan zevk almalarını sağlayarak sanatın iyileştirici – rehabilite edicifonksiyonundan öğrencileri faydalandırmaktır. Otizmli çocukların sanatla serüvenlerini konu alan bu projeye 18 öğrenci katılmış; proje seramik ve resim dersleri yen otistik çocuklar, kendilerini ifade etmede görsel sanatlar dersini kulla- sürekli vurma ve kili sürekli yoğurmadan sonra bu problemli davranışların tekrarlanma sıklıklarında azalma görülmüştür. Seramik ve resim derslerinde başlarda çekingen ve hatta isteksiz olan çocukların zamanla daha istekli ve neşeyle işe koyuldukları gözlenmiştir. nabilmektedir. Bu sonuçtan yola çıka- Seramik derslerinde hiç konuşamayan rak, otistik çocuklara kendilerini ifade hatta hastalığın en zor safhasını geçi- edebilmeleri için uygun ortam, zaman, ren kursiyerin sürecin sonuna doğru malzeme, mekân verilmeli ve kendilerini ifade ederek ruhsal doyuma ulaş- seramikleri boyadığı ve konuştuğu gözlenmiştir. şeklinde yapılandırılmış ve dersler bir maları sağlanmalıdır. ay sürmüştür. Bu süreçte öğretim üye- Görsel sanatlar eğitiminden önce öf- leri gözlem, görüşme ve kuramsal veri keli, saldırgan davranışlar gösteren toplama gibi nitel veri toplama yön- otizmli çocuklarda bu davranışın sön- temleri ile bilgi toplamış; öğrencilerle düğü gözlenmiştir. birlikte deneyim kazanmışlardır. Otizmli çocukların, motor kas bece- Hayal gücünün gelişmemesi ile bilinen rilerinin eksikliğinin yanı sıra iletişim bu hastalığın sanatla tedavi sürecinde, açısından problemli davranışları da hayal gücü ve görsel algının sanatsal bulunmaktadır. Çocuğun vurma, elini etkinliklerle desteklenmesi de kuş- ısırma ya da yüzünü tırmalama, çığlık gilenmesini gerçekleştirerek her yıl far- kusuz son derece ilerletici ve faydalı atma ve aşırı öfkeli davranışları prob- kındalık oluşturulması amaçlanmıştır. Resim dersinde belli bir konuya bağlı olarak çalışma alışkanlığı zamanla kazandırılmıştır. Bunun yanında her konuya aynı temada resim yapmaya devam edenlerin olduğu da gözlenmiştir. Üniversitemiz de gerçekleştirilen bu yaz okulu süresince otizmli çocuklarımızın yapmış oldukları eserlerin ser- 11 GEBELİKTE TALASEMİ 12 Uzm. Dr. Aysun HALAÇOĞLU Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Hematoloji BD Talasemi genetik bir bozukluktur. Gü- zincir yapımı azlığı alfa talasemiye ne- nümüzde talasemi hastalarının yakın den olmaktadır. Beta zincir yapımı hiç takip ve tedavi olanakları sayesinde yoksa β0, beta zincir yapımı az da ol- yaşam süreleri artmıştır ve talasemi sa varsa β+ talasemi adı verilmektedir. hastaları sıklıkla gebe kalmayı tercih Dünya nüfusunun %3’ü beta talasemi etmektedirler. Talasemi hastalarını de- taşıyıcısı, Güneybatı Asya’da nüfusun mir eksikliği anemisi olan hastalardan %5-10’u alfa talasemi taşıyıcısıdır. Ül- ayırmak gerekir. Talaseminin tipini de SESSİZ TAŞIYICI: • Globin sentezinde orta derecede azalma vardır. •Hemoglobin elektroforezi ile bakılan Hb A2 düzeyleri normal, eritrosit çapı yani MCV değeri hafif düşük olabilir. kemizde Çukurova, Akdeniz kıyı şeridi, • Her iki ebeveynin sessiz taşıyıcı oldu- Marmara ve Ege bölgelerinde talasemi ğu homozigot çocukta orta derecede taşıyıcılığı çok sıktır. Türkiye’de yakla- bir anemi (Hb 6-7g/dl) nadiren dışarı- şık 4000 civarında beta talasemi has- dan kan verilmesi ihtiyacı ve karaciğer, tası ve 1.300.000 beta talasemi taşı- dalak büyümesi görülür. TALASEMİ NEDİR? yıcı vardır. TALASEMİ MİNÖR (Beta Talasemi Akdeniz anemisi yada diğer adıyla ta- BETA TALASEMİDE Taşıyıcılığı): KLİNİK SINIFLAMA Üç farklı tipte olabilir. olan hemoglobin zincirlerinden birinin 1. Sessiz taşıyıcı: Hematolojik olarak 1. Yüksek HbA2 ile olan β talasemi ta- veya birkaçının hasarlı sentezi sonucu normal şıyıcılığı gelişen, anemi ile karakterize hetero- 2. Talasemi minör (taşıyıcı): Hafif anemi • En fazla görülen tiptir 3. Talasemi intermedia (hasta): Dışarı- • HbA2: %3,5-8, HbF: %1-5’dir. dan kan verilmesi ihtiyacı fazla olma- 2. Yüksek HbA2, yüksek Hb F ile olan yan β talasemi taşıyıcılığı oluşur. Bu tanımlamaya göre, beta zin- 4. Talasemi majör (hasta): Dışarıdan • Farklı bir varyanttır. Hem HbA2 hem cir yapımı azlığı beta talasemiye, alfa kan verilmesi ihtiyacı fazla olan de Hb F (%5-20) yüksektir. β gen de- ayırt etmek önemlidir. Gebelikte Talesemi konusunu detaylandırmadan önce Taleseminin ne olduğuna kısaca bakalım: lasemi, otozomal resesif geçiş gösteren, dokulara oksijen taşıyan molekül jen bir grup hastalıktır. Talasemi, α, β, γ, δ olarak tanımlanan hemoglobin zincirinin veya zincirlerinin az sayıda yapılması veya hiç yapılamaması ile 13 TALASEMİ TAŞIYICISI EBEVEYN TALASEMİ TAŞIYICISI SAĞLIKLI ÇOCUK TALASEMİ TAŞIYICISI OLMAYAN EBEVEYN SAĞLIKLI ÇOCUK TALASEMİ TAŞIYICISI EBEVEYN TALASEMİ TAŞIYICISI EBEVEYN SAĞLIKLI ÇOCUK TALASEMİ TAŞIYICISI TALASEMİ TAŞIYICISI TALASEMİ MAJOR TALASEMİ TAŞIYICISI lesyonu varken, δ ve γ genleri sağlam- • Artmış demir emilimi sonucu demir • Uzun kemiklerde ve kafa kemiklerin- dır. birikimi bulguları görülebilir. de görülen patolojik kırıklar hastalar- 3. Normal HbA2 ile olan β talasemi ta- • Anne ve babada beta talasemi ta- şıyıcılığı şıyıcılığının gösterilmesi tanıya yardım- • Sessiz taşıyıcılardan ayrılmalıdır. cıdır. da görülen iskelet kusurları arasındadır. Beta Talasemi Majörde Tedavi ve İzlem: Sessiz taşıyıcılardan farkı, anemi olu- Beta Talasemi İntermedia’da Te- şudur (HbA2 seviyesi sınırda saptanır). davi ve İzlem: • Dışarıdan kan verilmesi • Hem β hem δ geni hasarlıdır. • Büyüme-gelişme, kemik değişiklikle- • Demir birikimini önleyici tedaviler ri ve dalak büyümesi yönünden izlem (demir şelasyon tedavisi) sik taşıyıcı ise homozigot çocukta ağır • Gerekli durumlarda dışarıdan kan • Dalağın çıkarılması klinik tablo görülür. verilmesi Beta talasemi taşıyıcılarına herhangi bir • Demir birikimini önleyici tedaviler rin izlem ve tedavisi tedavi vermeye gerek yoktur. Ancak (demir şelasyon tedavisi) • Kök hücre nakli • Ebeveynlerden biri bu tip, diğeri kla- genetik danışmanlık mutlaka verilmeli ve hastanın anne, baba ve kardeşleri taşıyıcılık yönünden taranmalıdır. BETA TALASEMİ İNTERMEDİA : • Homozigot talasemidir, ancak klinik bulgular beta talasemi majör kadar ağır değildir. • Enfeksiyon, cerrahi ve bazı özel stres durumları dışında Hb: 6-10g/dl düzeyindedir. • İlerleyen yaşla kemik iliği genişlemesine bağlı kemik değişiklikleri görülür. 14 • Dalağın çıkarılması • Ortaya çıkabilecek diğer problemle- TALASEMİ VE GEBELİK BETA TALASEMİ MAJÖR Günümüzde talasemisi olan pek çok • Klinik bulgular genellikle 6 ay–2 yaş kadın hamile kalmaktadır. Beta talase- arasında ortaya çıkar. mi hastalarının gebelik durumlarında • İlk 4-6 ayda anemi ve anemiye bağlı bulgular görülür. • Hasta soluktur, büyüme geriliği, ve karında şişlik mevcuttur. • Hafif sarılık, karaciğer, dalak büyümesi tespit edilir. • Kısa boy, büyük baş saptanır. hem kendileri hem de bebekleri açısından birtakım riskler vardır. Birtakım problemlerle karşılaşılması muhtemel olsa da kadın hastalıkları ve doğum ile hematolojinin yakın takibinde başarılı gebelik sonuçları görülmektedir. Talasemi hastalarının hemoglobin değeri 10-11 g/dl olduğunda kan veril- mesi gerekmez, hemoglobin değeri tiroid bezinin az çalışması gibi birtakım anne karnında gelişme geriliği görül- 6g/dl’den az olursa doğumla ilişkili endokrin anormalliklerle ilişkilidir. mektedir. Beta talasemi majör tanılı bir gebe- Beta talasemi majör’lü gebeler erken de dışarıdan kan verilmesi oldukça gebelik döneminde sol kalp ve akci- önemlidir, ancak bu grup hastaların ğer fonksiyonları açısından değerlen- Beta talasemi taşıyıcıları veya beta ta- çocukluk döneminden itibaren kan dirilmelidirler. Kalpteki demir birikimi lasemi intermedia’lı hastalar gebelik aldıkları düşünülürse, vücutta demir ve pulmoner arteriyal hipertansiyon birikimini önleyici tedavi almalarının da özellikle gebelik sırasındaki ölümlerle çok önemli olduğu aşikardır. Özellikle ilişkilidir. kalpte demir birikimi ritim bozuklukla- Beta Beta talasemi intermedia’lı gebelere rına ve kalp yetmezliğine yol açarak %80’inde gebelik sırasında %60-80 oranında ölüm ve sakatlıkların en önemli sebe- dışarıdan kan verilmesi gerekmektedir. dediğimiz baş - leğen kemiği uyum- bini oluşturur. Beta talasemi majör’lü Bu grup hastaların ortalama %30’unun suzluğu ve şeker hastalığının yol açtığı hastalara gebelik öncesi dönemde gebelik öncesinde kan alma ihtiyacının yüksek kilolu bebek nedeniyle sezer- kalp yetmezliği gelişmeden demir bi- olmadığı bilinmektedir. yan ile doğum sıklıkla gerekmektedir. rikimini önleyici tedaviler verilmelidir. Beta talasemi intermedia’lı gebelerde Yine bu grup hastalarda gebelikle be- %20-30 oranında erken doğum ve raber dışarıdan kan verilmesi ihtiyacı bebekte anne karnında gelişme geriliği artmaktadır. problemlerin (plasental yetmezlik gibi) sıklığı artar ve hastaya kan verilmesi gerekir. öncesinde teşhis edilmemiş olabilirler. Şüphe durumunda tam kan sayımı ve HbA2 düzeyi bakılmalıdır. görülmektedir. Demir birikimi ayrıca şeker hastalığı ve talasemi majör’lü sefalopelvik gebelerin uyumsuzluk Hastanemizin deneyimli hematologları ile kadın doğum hekimlerimizin koordineli çalışmaları sayesinde Talasemi taşıyıcılarının ve Talasemi hastalarının Beta talasemi majör’lü gebelerde %40 bebek sahibi olmaları yolundaki çalış- oranında erken doğum ve bebekte malar titizlikle takip edilmektedir. 15 GUATR VE TİROİD NODÜLLERİ 16 Uzm. Dr. Cüneyd ANIL Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma BD Tiroid bezi tiroid hormonu salgılamaktadır. Tiroid hormonu vücudumuzda; büyüme, gelişme, enerji oluşumu ve enerji kullanımı, vücut ısısının sağlanması ve devamlılığı, her türlü metabolizma faaliyeti, diğer hormonlarımızın üst düzeyde etkileri ve enzimlerin normal işlevlerinde çok önemli roller üstlenmektedir. Tiroid bezi, boynun ön tarafında, orta- sinir sistemi başta olmak üzere bütün Tiroid bezinin hastalıkları oldukça yay- da, gırtlağın hemen önünde yer alan sistemlerin çalışmaları üzerinde önem- gın görülmektedir. bir iç salgı bezidir (endokrin gland). li rol oynarlar. Çeşitli hastalıklarda bu Ağırlığı 18-20 gr kadardır. 5-6 kesme hormonlarının fazla üretilip salgılan- GUATR NEDİR? şekeri kadar bir büyüklüğü vardır. Ti- ması (hipertiroidi) ya da olması gere- roid bezinin şekli kabaca bir kelebeğe kenden az üretilmesi ve salgılanması benzemektedir. Kelebeğin sağ kanadı (hipotiroidi) söz konusu olabilir. gibi olan kısmına sağ lob, sol kanada Salgının fazla olması du- uyan kısmına sol lob denilmektedir. Bu lobları bağlayan isthmus dediğimiz köprü benzeri bir bölümü vardır. Kıvamı çok yumuşaktır; sağlıklı tiroid bezi, muayenede kolay fark edilemeyebilir. Tiroid bezi tiroid hormonu salgılamaktadır. Tiroid hormonu vücudumuzda; büyüme, gelişme, enerji oluşumu ve enerji kullanımı, vücut ısısının sağlanması ve devamlılığı, her türlü metabolizma faaliyeti, diğer hormonlarımızın üst düzeyde etkileri ve enzimlerin normal işlevlerinde çok önemli roller üstlenmektedir. Tiroid bezinde üretilen hormonlar genel olarak vücudun enerji durumunu kontrol ederler ve dolaşım, sindirim ve rumunda çarpıntı olarak adlandırılan kalbin hızlı at- Tiroid bezinin anormal büyümesine guatr denir. Tiroid bezinde ortaya çıkabilen yuvarlak ya da elips şeklindeki oluşumlara nodül denir. Nodül olmaksızın tiroid büyümesi basit (difüz) guatr, nodüllü tiroid büyümesi nodüler guatr olarak adlandırılır. Tiroid bezinin birden ması, aşırı iştah ve yemek fazla nodül içermesi durumu da multi- sinirlilik, ellerde titreme, Guatr oluşumunda iyot elementinin gibi şikâyetler oluşurken, kınlık, çevresel ve kişisel özellikler gi- yemeye rağmen kilo kaybı, terleme, saç dökülmesi salgının yetersiz olması halinde hareketlerde ağırlık, halsizlik, vücutta su tutulması ve kilo artışı, ciltte kuruma, ses kısıklığı, barsak hareketlerinde azalma, adet düzensizliği gibi şikayetler ortaya çıkar. nodüler guatr olarak bilinir. gıda ile yetersiz alınması, genetik yatbi değişik faktörler etkili olmaktadır. Özellikle iyot eksikliği, ülkemizde guatr oluşumunda yakın geçmişte en önemli etken olarak izlenmektedir. Tiroid Nodülleri Nodüller, tiroid bezi içinde normal tiroid dokusundan farklı yapıdaki hücre gruplarıdır. Toplumda çok sık karşılaşılan bir durum olan tiroid nodülleri ult- 17 rasonografinin yaygın olarak kullanıl- zamanlarda elle muayene ile hastaların alanlardan aspirasyon yapılabilmekte maya başlanması ile daha fazla tespit %5-10’unda nodül olduğu bildirilirdi. ve işlemin doğru sonuç verme oranı edilir olmuştur. Kadınlarda erkeklere Tiroid ultrason kullanımının yaygınlaş- yükselmektedir. göre daha sık görülürler. ması ile 40-50 yaş civarındaki erişkin likasyon riski son derece düşüktür. insanların hemen hemen %50’sinde Poliklinik koşullarında kısa sürede ya- tiroid nodülü veya nodüllerinin buluna- pılabilmekte, hasta daha sonra günlük potansiyel sorun nedeni bileceği gösterilmiştir. aktivitelerine devam edebilmektedir. ile değerlendirilirler. Birin- Genel olarak, nodüllerin yaklaşık %95’i Aspirasyonda gelen materyal lamla- Nodüller, temel olarak üç cisi nodülün kanser olup olmadığıdır. İkincisi, nodül veya nodüllerin otonom bir şekilde çalışarak aşırı hormon üretimi ile hipertroidi denilen hastalığa yol açıp açmadığıdır. Üçüncüsü iyi huylu olmasına karşın %5 civarında nodül içinde kanser bulunabilmektedir. Nodüller fonksiyonel yönden tiroid hormonu salgılayan (sıcak) ve hormon Biyopsinin ra yayılır ve inceleme için laboratuara gönderilir. Deneyimli bir sitolog, lamları boyayarak mikroskop altında inceler ve kanser hücresi bulunup bulunma- salgılamayan (soğuk ya da ılık) nodül dığına karar verir. olarak isimlendirilirler. Nodüllerin sıcak TEDAVİ ve İZLEM ya da soğuk oldukları sintigrafi adı verilen tetkik yöntemi ile anlaşılmakta, sayı, boyut ve yapıları ise USG ile değerlendirilmektedir. komp- Biyopsi sonuçları çoğu zaman iyi huylu çıkar. Bu durumda, nodüllerin boyutları ve görünümleri, belli aralıklarla ultrason ile takip edilir; bu süre genellikle Soğuk nodüllerde, kötü huylu hastalık 3 ay ile 1 yıl arasında değişir. Önemli bulunma ihtimali diğer nodül tiplerine bir değişiklik olmazsa, takip aralığı göre daha fazladır. zamanla açılır. Takipte, nodül boyut- Tiroid nodüllerinin kötü huylu olup ol- larında önemli değişiklik, ya da şüphe madığını anlamakta tercih edilen en uyandıran görünümler ortaya çıkarsa önemli yöntem nodüllerden ince iğne tekrar biyopsi yapılmalıdır. yapmadığıdır. ile alınan biyopsilerdir (Tiroid ince iğne Biyopsi sonucu kötü huylu, ya da kötü Elle yapılan muayeneden sonra en aspirasyon biyopsisi). Ultrason eşli- huylu olma açısından şüpheli çıkarsa, ğinde yapılan iğne biyopsilerinin tanı ilk geçerli tedavi yöntemi ameliyattır. koymadaki hassasiyeti %95-98 civa- Bu durumda, çoğu zaman tiroid be- rındadır. Yani bu yöntemle kanser çok zinin tamamının alınması gerekecektir. büyük yakalanabilmektedir. Bu da, ömür boyu ilaç kullanmayı ge- Genellikle, 1-1.5 cm boyutuna ulaşmış rektirir. Bu süreç, hastalığın olası tek- ve/veya ultrasonda şüpheli özellikler rarlama riski açısından düzenli takip Tiroid nodüllerinin büyük çoğunluğu gösteren nodüllere biyopsi yapılmalıdır. gerektirir. bası yapmazlar ve fazla hormon üret- Tiroid ince iğne aspirasyonu biyopsisi, Tiroid biyopsileri, seyrek olarak sonuç el ile saptanabilen nodüllere doğrudan vermeyebilir (tanısal olmayan, belir- yapılabildiği gibi, el ile saptanamayan siz,...gibi). Bu gibi durumlarda, has- ise, iri nodüllerde rastlanabilen, nefes borusu, yemek borusu, ve çevredeki büyük damarlara baskı yapıp önemli tetkik tiroid ultasonografisidir. Bunda da kullanılan cihazın görüntüleme yeteneği yanında o incelemeyi yapan hekimin bilgi ve deneyimi de önemlidir. mezler. Tiroid hormonları normal olduğu sürece, hastalardaki kilo değişimi, sinirlilik, çabuk yorulma, çarpıntı gibi oranda nodüllere veya tercihen planlanan tüm şikayetlerin, nodül varlığı ile ilişkileri tanın ve nodülün özelliklerine göre, bi- nodüllere ultrasonografi eşliğinde ya- yoktur. yopsi bir süre sonra tekrarlanabileceği pılabilir. Ultrason eşliğinde uygulama gibi, takip, sintigrafi, bazen de ameli- Ultrasonografinin yaygın kullanılmadığı sayesinde, varsa, özellikle şüpheli yat uygun yaklaşım olmaktadır. 18 Tiroid kanserleri genel olarak çok sal- kararı verildiğinde tiroidin tam olarak olarak, bu durum dışında nodül izle- dırgan ve ölümcül kanserler olmayıp ti- çıkartılması tercih edilebilmektedir. minde sintigrafinin yeri yoktur. Sıcak roid kanserine bağlı ölüm oranları son Mekanik bası yapan oldukça iri nodül- nodüllerde kanser olma olasılığı son lü hastalarda tedavi, cerrahidir. Has- derece düşük olması nedeni ile iğne tanın nodüllerin boyunda yaratabildiği biyopsisine gerek yoktur. derece düşüktür. Yine de tiroid nodülü nedeni ile ameliyat planlanan hastalarda nodülde kanser bulunup bulunmadığı ameliyattan önce mutlaka iğne biyopsisi ile araştırılmalıdır. Kanserli hastalarda tedavinin başarısı için tiroid bezinin geride hiç tiroid dokusu bırakmadan tam olarak çıkartılması gerekmektedir. Kanser saptanmayan hastalarda bırakılan tiroid dokusunun görüntü nedeni ile onlardan kurtulmak istemesi, diğer bir cerrahi gerekçesi olabilir. Tiroid cerrahisi ülkemizde oldukça başarılıdır; deneyim önemlidir. Yine de, her cerrahinin belli bir anestezi riski vardır. Hastanın nodülü veya nodüllerinin oto- Nodüllerin büyümesine engel olmak için bazılarınca verilen tiroid hormonu tedavisi genellikle yararlı olmamakta; yaşlılarda, postmenopozal kadınlarda çok hafif doz fazlalığı bile osteoporoza ve kalpte ritim bozukluklarına yol açabilmektedir. fonksiyon görmesi sayesinde hastala- nom, yani aşırı çalışıp çalışmadıklarını rın hayat boyu hormon kullanmaktan anlamak için tiroid hormonlarına (TSH, Nodüler tiroid hastalıkları toplumda kurtulması sağlanabilse de hastalığın sT4, sT3) bakmak gerekir. Kan testleri çok yaygın görülürler. Çoğu zaman tekrarlama ihtimali ve kalan dokularda aşırı çalışma ile uyumlu ise, tiroid sin- herhangi bir tedavi gerektirmeden sa- kanser gelişme riski gibi nedenler göz tigrafisi ile nodüllerin sıcak nodül olup dece takip yeterli olmaktadır. Ameliyat, önüne alınarak bu hastalarda ameliyat olmadıkları değerlendirilmelidir. Genel çok nadiren gerekir. 19 BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ KOLEJ AYŞE ABLA OKULLARINDA YENİ EĞİTİM ÖĞRETİM YILINA “MERHABA” 20 2013-2014 Eğitim-Öğretim Yılının ilk HABERAL’a sevgi, saygı ve şükran- yaşam sevinciyle buluşan öğrenme ders zili, 16 Eylül 2013 Pazartesi günü larımı sunuyorum. ve öğretme heyecanınız, coşkunuz çaldı. Kurumumuz; öğrencisi, öğretmeni, ve enerjiniz; inanıyorum ki tüm öğ- “Okul Öncesi” ve “1. Sınıf” öğrencileri velileri, mensup ve mezunları ile her rencilerimize dalga dalga yayılacak” için “Uyum Haftası” 09 Eylül 2013 Pa- geçen gün daha da büyüyen, birbi- dedi. zartesi günü başladı. Öğretmenleri ve rine güçlü bağlarla kenetli büyük bir Mükemmellikte Kararlılık Belgesi arkadaşlarıyla tanışıp kaynaşmalarının ailedir. Olan Kaç Okul Var? amaçlandığı Uyum Haftası’nda öğren- Atatürk ilke ve devrimlerinin ışığında 1946’dan günümüze geleceğe değer ciler, okullu olmanın heyecanı ile öğre- yürüyen, ödün vermediği misyon ve kazandıran Başkent Üniversitesi Özel nim yaşamlarının ilk haftasının mutlu- vizyonuyla, çağdaş ve kültürel de- Ayşeabla Okulları, 1996’da aldığı Kali- luğunu ve sevincini minik yüreklerinde ğerlerin sentezlendiği okulumuz, pek te Sistem Belgesi ile nitelikli eğitim-öğ- yaşadılar. çok başlıkta fark yaratmaya devam retim sürecini kalıcı kılmıştır. Başkent Üniversitesi Özel Ayşeabla etmektedir. Türkiye Kalite Derneği’nden 2012 yı- Okulları Genel Müdürü Sayın Hilal Er- Başkent Üniversitesi Özel Ayşeab- lında aldığı “Mükemmellikte Kararlılık” dinç açılışta yaptığı konuşmada; la Okulları olarak ilke edindiğimiz ve belgesi ile de Başkent Üniversitesi önde içselleştirdiğimiz değerler, önder ve Özel Ayşeabla Okulları’nda verilen eği- gelen üniversitelerinden birisi olan öncü bir Kurum olmamızda bize reh- timin uluslar arası kalite standartlarına Başkent Üniversitesi bünyesine katıl- berlik etmekte, çağdaş ve dinamik uygunluğu ve eğitimin her aşamasında masını sağlayan, okul öncesi eğitim- yapımıza güç katmaktadır. kalitenin sağlanmış olduğu kanıtlan- den üniversiteye kadar, sahip olduğu Değerli Öğretmenlerim, mıştır. kurumlar zinciri ile eğitimin sürekliliği Çocuklarımızın bireysel gelişim yol- Geleceğe Işık Tutan Projeler ilkesini gerçekleştiren Değerli Kurucu culuğunda, onlara sevgiyle bütünleş- Başkent Üniversitesi Özel Ayşeabla Rektörümüz Sn. Prof. Dr. Mehmet tirdiğiniz bilginizi sunuyorsunuz. Sizin Okulları, bilginin hızla üretildiği ve tü- “Kurumumuzun, Ankara’nın 21 ketildiği çağımızda ezberlemeye de- Doku” projesi ile kitap okuma sürecini CLIL (İçerik Tabanlı Dil Eğitimi): Yirmi- ğil; bilgiye ulaşma, bilgiyi kullanma ve farklı etkinliklerle zenginleştirmektedir. ye yakın eğitimsel yaklaşımı barındı- üretmeye dayalı çağdaş bir anlayışla Geleceğin Bilim Adamları, Özgür Dü- ran CLIL; Matematik, Tarih, Coğrafya, öğrenci yetiştirmektedir. Çoklu zeka şünen Bireyleri... Fen Bilimleri, Sosyal Bilimler gibi farklı ve yapılandırıcı yaklaşımla sürdürdüğü proje tabanlı öğretimle, bireysel farklı- Küçük yaşlardan itibaren “Bilim”e dokunan, yaparak-yaşayarak öğrenen lıklardan kaynaklanan çeşitliliği daha bireyler yetiştiren okul, öğrencilerin değerli kılmaktadır. merak, sorgulama ve sistemli çalışma Okulda; Araştırmacı Çocuk Merkezi ile sonucunda ürettikleri ürünleri her yıl iş birliği içerisinde yürütülen projede, “Geleneksel Bilim Şenliği”nde sergile- öğrencilere araştırma yapma ve soru mektedir. sorma becerileri kazandırılarak öğren- Yabancı Dil Eğitimi meye destek olacak ve öğrenmeyi kalıcı kılacak çalışmalar yapılmaktadır. ESOL Belgesi: Yabancı dilde; sorgulayabilen, iletişim kurabilen ve bilgisini “Mental Aritmetik” çalışmaları ile öğ- yaşama aktarabilen bireyler yetiştirme- rencilerin beyin gelişimlerine uygun, yi ilke edinen okul; tüm öğrencilerini, zihinsel aritmetik teknikleriyle hafıza uluslar arası geçerliği olan “ESOL Bel- tekniklerini birleştiren ve beyinde sinerji gesi” ile belgelendirmektedir. yaratan özel bir aritmetik öğretim sistemi uygulanmaktadır. CONVERSATION CLUB: Öğrencilerin disiplinler içeriğinin yabancı dili öğretirken kullanılmasıdır. Bu fonksiyonel dil eğitimi, öğrencilerin; yabancı dilde bilgi toplama, sentez yapma ve değerlendirme olanağı bulmalarına yardımcı olmaktadır. Başarılı, Onurlu, Mutlu Bireyler Okulda, başarının tek yönlü olamayacağı bilinciyle; • Evrensel ve kültürel değerlere bağlı, • Akademik ve sosyal gelişimi en üst düzeyde olan, • Yaşam boyu öğrenmeyi hedefleyen, • Başarılı, onurlu ve mutlu bireyler yetiştirmek amaçlanmaktadır. kitap, dergi, DVD ve CD gibi görsel Sanatsal, Kültürel, Sportif Kitap Oku Geleceği Doku ve işitsel kaynakları rahatlıkla kullana- Çalışmalar Öğrencilerde kitap okuma alışkanlığı- bildikleri Konuşma Kulübü; bilgilerin Öğrencilerin akademik başarılarının nın kazandırılması ve geliştirilmesine sözel olarak ifade edilebilmesine de yanı sıra sanatsal ve sosyal yönden de önem veren okul, “Kitap Oku Geleceği ortam sağlamaktadır. başarılı olmaları önemsenmektedir. 22 Yaratıcı, kendine güvenen, estetik be- Temel Hedefler Bilinmeyene duyulan merakı, öğrenme ğeni düzeyi gelişmiş, yaşama olumlu Atatürk ilke ve devrimleri ışığında yü- isteğini ve heyecanını çoğaltmak bakan, dünyaya ve yakın çevresine rümek Sanat dallarına ve çeşitli spor branşla- karşı duyarlı, bedensel ve ruhsal açı- Sevgiyle yaklaşarak kendilerine ve rına yönelik ilgi uyandırmak, bu alan- dan sağlıklı bireyler yetiştirmeyi amaç- çevrelerine güven duymalarını sağla- larda disiplinli çalışmaya özendirmek layan kurumumuzda; sanatsal, kültürel ve sportif faaliyetlerde birçok ulusal ve uluslararası başarı kazanılmıştır. EKO Okul, Hijyen Okul mak Paylaşmanın, zorluklarla başa çıkmanın, dostluğun ve arkadaşlığın keyfini yaşatmak Başardıkları ile gurur duymalarını sağ- Hoşgörüyle yetiştirmek, sabırlı olmayı öğretmek Doğayı, hayvanları, çevreyi koruma ve geliştirme sorumluluğunu aşılamak Heyecanlarını ve umutlarını paylaşmak Çevre bilinci yüksek, çevre yönetimi lamak, kaybettiklerinde mücadeleyi konusunda akılcı yaklaşım sahibi bi- sürdürmeyi öğretmek Kendisini, ailesini, çevresini, vatanını reyler yetiştirmeyi amaçlayan okul, Doğru tercih ve uygulama sorumlulu- sevme bilincini oluşturmak Beyaz ve Yeşil Bayrak sahibidir. ğunu almayı öğretmek Ve mutlu bir aile yaratmak... 23 SAĞLIKLI YAŞLANMA 24 Uzm. Dr. Fisun SÖZEN Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği ABD Sosyal Yaşlılık: Kültürel duruma ve 2000 yılında 600 milyon olan 60 yaş sosyal özelliklere göre toplumdan top- ması”dır. üzerindeki kişi sayısının 2050 yılında 2 luma değişen yaşlılık tanımıdır. milyara ulaşacağı öngörülmekte, 1998 Yaşlanma, organizmada, molekül, hüc- Genel olarak yaslanma süreci 5 aşa- yılında %10 olan yaşlı nüfus oranının Yirminci yüzyıl ile birlikte gelişen en önemli kavram; “toplumların yaşlan- re, doku, organ ve sistemler düzeyinde zamanın ilerlemesi ile ortaya çıkan, geriye dönüşü olmayan, yapısal ve işlevsel değişikliklerin tümüdür. Yaşlılık; kronolojik, biyolojik, fizyolojik (fonksiyonel), psikolojik ve sosyal olmak üzere farklı şekillerde tanımlanabilir. Kronolojik Yaşlılık: Geçen zamana göre bir yıllık birimler esas alınarak yapılan yaslılık tanımını belirtir. Biyolojik Yaşlılık: Yaşlanmaya bağlı olarak insan vücudunun yapı ve fonksiyonlarında meydana gelen değişikliklerdir. mada incelenmektedir: 1. Moleküler yaşlanma: Kollajen makromoleküllerinin birikimi ile oluşan intra-intermoleküler köprülerin, tendon, deri ve kan damarlarının elastikiyetinde azalmaya yol açması ile olmaktadır. 2. Hücresel yaşlanma: Mutasyona uğramış hücrelerde artış olarak kabul edilmektedir. 3. Doku ve organ yaşlanması: Bir- çok organda, yapısal ve işlevsel de- ğişikliklerin ortaya çıkmasıdır. Hücre işlevlerinde ilerleyen bir azalma, stres durumlarında devreye giren yedek ka- 2025 yılında %15 ‘e çıkacağı ifade edilmektedir. 2050 yılı itibariyle dünyada yaşlı sayısı çocuk sayısının iki katı olacaktır. En belirgin artış gösteren yaşlı kesimi 80 yaş üzerindekiler olup, 2000 yılında 70 milyon olan bu grubun gelecekteki 50 yıl içinde beş katından daha fazla bir artış göstereceği saptanmıştır. Türkiye’de yaşlı nüfusun durumu incelendiğinde; Türkiye İstatistik Kurumunun son güncellemesine göre (Ocak 2009) Türkiye nüfusu 71.517.100’dür. Bunun %6.8’i 65+ yaş grubundadır (yaklaşık 4.863.163 kişi). pasitenin azalması, sinirsel işlevlerde Yapılan demografik projeksiyonlarda Çevreye adaptasyon (uyum) sağlama azalma ve duyusal değerlendirme ye- yeteneğinin yani iş gücünün, çalışma tisinde azalma olmaktadır. Türkiye nüfusunun 2050 yılında yakla- Fizyolojik (fonksiyonel) Yaşlılık: kapasitesinin, kas kütlesinin, kalp debisinin ve aerobik kapasitenin düşmesi olarak tanımlanmaktadır. Fizyolojik yaslanma yapısal ve fonksiyonel değişimle- şık 100 milyon olacağı hesaplanmakta- 4. Bireysel yaşlanma: Kişinin çevreye dır ki bu durumda 65 yaş üzeri nüfus giderek ölümle sonuçlanacak şekilde 2040 yılında %13.6’sı ve 2050 yılında uyum yeteneğinin azalması ile birlikte, 2030 yılında toplam nüfusun %10.8’i canlılık fonksiyonlarının bozulmasıdır. ise 17.3’ünü oluşturacaktır. 5. Toplumsal yaşlanma: Bir toplum- Nüfusun yaşlanması konusunda ulus- daki 64 yas ve üzeri nüfusun tüm nüfu- lararası, ulusal, bölgesel ve yerel çalış- derinin elastikiyetini kaybetmesi, kırışık- sa oranını gösteren bir özelliktir. malar bir arada belli bir koordinasyon lıkların oluşması bulunmaktadır. Ayrıca Yirminci yüzyılda tıp, bilim ve teknoloji içerisinde yürütülmelidir. Yaşlılık alanın- ri içermektedir. Bu değişimler arasında aerobik kapasitenin düşmesi, hafıza kayıpları, vücut postürünün değişmesi, beyin, kalp ve diğer kas dokularında yasla beraber yerine konulamayan hücre kayıpları da oluşmaktadır üçgenindeki gelişmelere paralel olarak dünya nüfusundaki artış hızlanmış, ölüm oranlarında belirgin azalma olmuş da geliştirilen politikalar yalnızca maddi yardım çerçevesinde sınırlandırılmayıp, toplum genelinde konunun bütün bo- Psikolojik Yaşlılık: Kişilerin duygula- ve bunun sonucunda da 2050 yılında yutlarıyla değerlendirilmesine olanak rında, algılamalarında ve davranışların- dünya nüfusunun 8.909 milyara ulaşa- sağlayacak bir farkındalığın geliştirilme- da oluşan degisimlerdir cağı hesaplanmıştır. si gerekmektedir . 25 Ülkemizdeki kültürel yapı nedeniyle, Parkinson hastalığı, görme sorunları ve meye neden olabilmektedir. Yaş (özel- yaşlıların yakınlarının yanında barınması artritler olarak sıralanmaktadır. Bu yaş yaygın olmakla birlikte, aile tipinin gide- likle 80 yaş üstü), kadın olmak,yalnız grubunda bildirimi yapılmamış hastalık rek çekirdek aile tipine kayması, gele- sayısı ve oranı çok yüksektir. 65 yaş ve yaşamak, sağlık problemleri, depres- cekte bu konuda sorunun boyutlarının üzerindekilerin %90’ ında bir, % 15’in- artacağını düşündürmektedir. de ise dört veya daha fazla kronik has- Yakınların yanında zorunluluk sonucu talık bir aradadır. kalan yaşlıların yaşam kalitesi düzeyi GERİATRİK SENDROMLAR de tartışılabilir. Genel olarak Türkiye’de yaşayan yaşlı bireylerin gerek algılanan sağlık gerekse yaşam kalitesi açısından batılı ülkelerdeki yaşlılardan belirgin şekilde daha dezavantajlı durumda oldukları anlaşılmaktadır. Yaşam süresinin uzaması sadece mortalite ve morbidite yönünden değil, bireylerin yaşam kalitesi açısından da önemli sorunları birlikte getirmektedir. Ağrı Yaşam süresinin uzaması sadece mor- olarak tanımlanmıştır. Kırılganlık romlardan biri olup, oluşan strese artmış hassasiyet olarak tanımlanmakta tedir. Yapılan epidemiyolojik çalışmalar ve birbiri ile ilişkili pek çok sistemde bo- yaşlı nüfusun %25-70’sinin kronik ağrı ile başa çıkmaya çalıştığını göstermektedir . yaşında pik kemik kitlesinin %30’u kaybedilmiştir. Yaşla birlikte vertebral kırık insidansı progresif olarak artmaktadır. hastalığı, hipertansiyon ve osteoporoz, Düşmeler sadece yeti kaybına neden olanlar ise; Yaşlılardaki pek çok fizyolojik kayıp düş- 26 runu düşme için belirleyici risk faktörleri da önemli sorunları birlikte getirmek- Kemik kaybı 30 yaşlarında başlar, 80 lar, inme, diyabet, KOAH, koroner arter kötü fiziksel fonksiyon ve mobilite so- şayan kişilerin yaşam kalitesi açısından talıklar; kanser, kalp yetmezliği, böbrek bına neden olanlar; kognitif bozukluk- daha fazla medikal problemi olması, Kırılgan yaşlı sendromu, geriatrik send- Osteoporoz ve Kalça Kırığı iken,yaşamsal önemi yanında yeti kay- dönmesi, hatırlama problemi, 3 veya talite ve morbidite yönünden değil, ya- İleri yaşlarda yaşamı tehdit eden hasyetmezliği, anemi, KOAH, DM, demans yon, uyku sorunları, inkontinans, baş zulma ile seyretmektedir. 65 yaş üstü kişilerin %7’sinde,80 yaş üstü kişilerin %30’unda bu sendroma rastlanmaktadır .Beslenme yetersizliği, bağımlılık, uzamış yatak istirahati, basınç yarası, yürüme bozukluğu, genel güçsüzlük, çok ileri yaş, kilo kaybı, anoreksi, düşme korkusu, demans, kalça kırığı, deliryum, konfüzyon, ev dışına az çıkma ve çoklu ilaç kullanımı kırılgan yaşlının özellikleri olarak tanımlanmıştır İnkontinans (idrar kaçırma) İdrar inkontinansı ileri yaş grubunda oldukça sık rastlanan ancak diğer geriatrik sendromlara göre, göz ardı edilen bir klinik tablodur. Kadınlarda %15-34, erkeklerde %7-15 sıklığında görüldüğü değişiklik, hareket kısıtlılığı, uykusuzluk ve depresyon başta olmak üzere psikolojik sorunlar sonucu kişinin beslenme durumu değişiklik gösterir ve bazen bu değişiklikler sorun yaratacak boyutlara gelir. 3. Yaşlılarda kayıt dışı hastalıklar sıktır; hasta, işitme kaybı, idrar kaçırma, kabızlık, gece olan bacak ağrıları, bilinç bulanıklığı veya diğer bazı yakınmalarını yaşlılığın doğal seyri kabul ederek öykü sırasında bildirmeyebilir. bildirilmektedir. İlaç Kullanımı 4. Yaşlı hastalarda birçok patolojik du- İnkontinans, klinik, psikolojik ve sosyal Yaşla ilişkili değişiklikler ve ek hastalık- rum aynı anda var olabilir ve bunlara yönden kişinin yaşamı önemli derecede lar ilaçların yan etkilerinde belirgin artışa yönelik birçok ilaç da kullanılıyor veya etkileyen bir tablodur. Anksiyete, dep- neden olmaktadır. değişik tedaviler uygulanıyor olabilir. resyon, bağımlılık ve sosyal izolasyon İhmal Sendromu ve Suistimal 5. Yaşlılarda çoklu ilaç kullanımı ora- riski oluşturmaktadır. Uyku Bozuklukları İleri yaşta yaygın olarak uyku-uyanıklık döngüsünde bozulma göze çarpmaktadır. %50’den fazla yaşlı uykuya başlama ve devam ettirme sorunu yaşamaktadır. Dinlenmemiş uyanma, erken kalkma, uykuya dalmada güçlük, gündüz uyuklama, gece sık uyanma en sık ortaya konan şikayetlerdir. Deliryum (Bilinç Kaybı) Deliryum ileri yaş grubunda, fonksiyonel bozulma, bağımsızlık kaybı, kuruma yerleşme ve ölüm gibi olaylar zincirinin başlatıcı veya anahtar parçası olduğu düşünülmektedir. İhmal sendromu, ileri yaş kişilerde sağlık ve temizliğe dikkat etmeme, hareketsizlik, yeteneksiz veya isteksizlikten ileri gelen sorunlar gibi karmaşık davranış spektrumu ile kendini gösteren bir tablodur.1/5 yaşlıda ihmal karşımıza çıkmaktadır .Demans, depresyon, ob- nı yüksektir. Öykü alınırken yaşlı hasta tarafından kullanılan ilaçların tümünün hekimi tarafından görülmesi ve bilinmesi önemlidir. Reçetesiz ilaç kullanım oranı yüksektir ve ayrıca genellikle hastanın aldığı ilaç türü / dozu ile ona reçete edilen ilaç türü / dozu arasında sesif bozukluk, alkolizm gibi psikiyatrik farklar vardır. ve medikal problemler neden olan veya Yaşlılarda aşağıdaki belirtiler önemsen- katkıda bulunan faktörler olarak düşünülmektedir. Geriatrik hastanın değerlendirmesi; meli ve dikkatle değerlendirilmelidir; • nefes darlığı yaşlılardaki çoklu problemleri kapsayan • inatçı öksürük tanımlayıcı, açıklayıcı ve çözüm üretici • kontrol dışı kilo kaybı bir tarz içinde yapılmalı, sağlıklı yaşlanma hedefine ulaşmak için, ileri yaş gru- • uzun süren ses kısıklığı bunda karşılaşılan sorunların fiziksel, • şişlik veya kitle ele gelmesi Risk faktörleri olarak; demans veya psikolojik ve sosyal yönden ele alınması kognitif bozukluk, ileri yaş, deliryum ve bu sorunlara karşı duyarlılığın arttırıl- • göğüs kemiği üzerinde ağrı veya nörolojik hastalık öyküsü,ek has- ması önem taşımaktadır. talıkların çokluğu, erkek cinsiyet, kronik renal veya hepatik hastalık, duysal Yaşlı Hastaya Yaklaşımda bozukluk, immobilizasyon,ilaçlar, akut Temel İlkeler nörolojik hastalık, cerrahi, çevre,ağrı, Geriatrik hastalar söz konusu olduğun- emosyonel distres, uyku yoksunluğu, da göz önüne alınması gereken temel metabolik bozukluk sayılabilir. ilkeler: Malnütrisyon (Yetersiz Beslenme) 1. Yaşlılarda hastalıkların prezantasyo- Yaşlı hastalarda karşılaşılan genel bir problemdir. Diş sorunları, gastrointestinal sistem bozuklukları, kardiyovasküler bozukluklar, kanser, endokrin problemleri, nörolojik fonksiyonlarda nu değişkendir. Semptomlar hastalığın bulunduğu organ sisteminin semptomları olmayabilir. 2. Yataktan çıkmama, yememe gibi sadece non spesifik yakınmalar olabilir. • sık sık idrara gitme ve çok su içme • beklenmeyen ve anormal kanamalar • uzun süren yara, ben veya siğilde hızlı büyüme İnsanın kendine fiziksel, duygusal, sosyal, ruhsal ve ekonomik açıdan daha iyi bakabilmeye çalışması, emeklilik döneminde yaşamını yeniden düzene sokması, bu aşamada önüne çıkan olanakları değerlendirmesi ve yaşamının son dekatlarını heyecanlı bir hale getirmesi; yaşamına yıllar katarken yıllara da yaşam katması temel hareket noktaları olmalıdır. 27 Adres: Eskişehir Yolu 25.km, Yapracık - ANKARA İletişim: 0 (312) 299 82 00 BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ HASTANESİ GERİATRİ PSİKO - SOSYAL REHABİLİTASYON MERKEZİ 28 1997’de pasitelidir. Birim nitelikli Uzm.Doktor, Dahili Kliniğinde; bünyesine kazandırdığı yeni birimle- Hemşire ve Personel kadrosuyla üst -Yeni tanı böbrek hastalarının hasta- rinden biriside Geriatri Psiko-Sosyal düzey sağlık hizmet vermektedir. lıklarına ve diyalize alıştırılması, Fistül Başkent Üniversitesinin Rehabilitasyon Merkezi’dir. Eskişehir yolu üzerinde, Üniversite kampüsünden 5 km ileride, Yapracık Mahallesi yamacında, sakin, huzurlu bir ortamda kurulan bu hastanede 1 adet Acil Müdahale Odası ve 27 tek yataklı banyolu oda (Odalarda mini buzdolabı, Lcd ekran televizyon ve banyo ISO 9001 Kalite Sistem Belgesine sahip olan bu merkezde bu sisteme uygun olarak çalışan, Cerrahi ve Dahili bölümler, Hemodiyaliz, Periton diyalizi, Radyoaktif İyot Tedavi Merkezi, İzolasyon Ünitesi, Psikiyatri ve Yaşlı Bakımı hizmetleri verilmektedir. bakımı (Nefroloji ünitemizde Hemodiyaliz, Hemofiltrasyon uygulamalarına gereksinim gösteren yatan hastalara 4 adet hemodiyaliz makinesi ile hizmet verilmektedir.) - Periton diyaliz (SAPD) açılmasına karar verilen hastaların kendilerine ve yakınlarına SAPD eğitimlerinin veril- Cerrahi Kliniğinde; mesi, İyot Tedavi Odası) 16 Çift yataklı ban- -Böbrek, Karaciger ve Kalp trans- Radyoaktif İyot Merkezinde; yolu oda ve 6 Çift yataklı banyosuz plantasyonu öncesi hazırlık evresi ve Hipertroidi ve Papiller Ca tedavileri ile oda olmak üzere 49 oda 71 yatak ka- ameliyat sonrası bakım. hastalarımıza hizmet verilmektedir. bulunmakta, 2’si VIP, 2’si Radyoaktif 29 SÜNNET 30 Uzm. Dr. Tuğba ACER Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Cerrahisi ABD Sünnet tıbbi anlamda; erkeklerde yol açar. Aynı tedirginlik aileler için de ENDİKASYONLAR: penis başını (glansı) örten ve koruyan geçerlidir. Sonuçta bunun cerrahi bir A. Tıbbi: üstderinin (sünnet derisi) bir kısmının işlem olması tedirginlik yaratıcıdır. veya tamamının kesilmesidir. Sıklığı ve Faydaları: Sünnet, Türk kültüründe önemli bir yer Sünnet birçok toplum ve kültürde, fay- tutar. Hem dini hem de geleneksel bir dasını düşünmeden dini inanç ve gele- görev olarak kabul edilir. Bu nedenle nekler nedeniyle uygulanmaktadır. Bu- ülkemizdeki erkek çocukların hemen gün, dünya erkek nüfusunun yaklaşık hemen tamamı sünnet olurlar. Sünnet 1/6’i sünnetlidir. ABD’de sünnet ora- B. Tıp dışı: olmak, erkek olmanın bir adımı olarak nının %60 ile %80 arasında, diğer İn- 1. Dini anılır ve çocuğa, onun için önemli olan gilizce konuşan ülkelerde ise ortalama 2. Sosyokültürel büyümenin bir aşaması olarak anlatı- %10’un altında olduğu sanılmaktadır. lır. Sünneti çocuk açısından özel kılan Hastalıklara karşı profilaksi amacıyla diğer toplumsal uygulama da, kendi- rutin yenidoğan sünnetinin yaygınlık sinin olayın ‘prensi’ olarak sunulduğu kazanması 19. yüzyıla rastlar. Yaptığı- Sünnet Düğünü ve verilen hediyeler- mız bir çalışmada, kliniğimize sünnet 1. Tüm penil anomaliler (hipospadias, dir. Ayrıca, okul döneminde, sünnet için başvuran ailelerin %81’i sünneti, epispadias, megalouretra vs.) olan arkadaşlarının gerisinde kalmama öncelikle sağlık açısından istediklerini B. Rölatif: duygusu da çocukların bazen kendili- belirtmişleridir. 1989 yılında Amerikan ğinden sünnet olmayı talep etmelerine 1. Kanama diyatezi Pediatri Akademisinin sünnetle ilgili yol açabilmektedir. görev komisyonu, yenidoğan sünneti- Gene de, önemli bir vücut parçasında nin potansiyel tıbbi faydaları ve avan- acıya yol açması nedeniyle, sünnet tajları yanında, risk ve dezavantajları korkulan ve çekinilen bir uygulama- da olduğunu deklare ederek, girişim 1. Sünnet derisi ile ilgili problemleri ön- dır. Çocuğun kafasındaki imaj ve bi- öncesinde ebeveyne bunların anlatıl- ler, veya varsa giderir. linmeyenin korkusu genelde tepkiye masını önermiştir. 2. Penis kanseri riskini elimine eder. 1. Postit (Prostatın iltihabı) 2. Balanopostit (Penis ucunun iltibahı) 3. Fimozis (Sünnet derisinin darlığı) 4. Parafimozis (Sünnet derisinin geri çekilerek penis ucunu sıkıştırması) 3. Ailevi (Babanın sünnet durumu) KONTRENDİKASYONLAR: A. Mutlak: 2. Prematürite 3. Ciddi sağlık problemleri POTANSİYEL TIBBİ FAYDALAR: 31 3. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (HIV Ara yaşlar ise, Çocuk Psikolojisinde gibi) ve serviks kanseri insidansını dü- Penisin, hipospadias (id- Fallik Dönem olarak bilinen ve cinsel rar deliğinin normalden organın çocuk için çok önemli oldu- aşağıda olması, hastanın ğu bir dönemdir. Bu dönemde cinsel aşağıya doğru işemesi) organa yapılacak bir müdahalenin, veya epispadias (idrar ciddi bir cezalandırma olarak yanlış deliğinin normalden yu- sal ve fizyolojik değişiklikler anlaşılabildiği ve ruhsal travmaya yol karıda olması, hastanın 2. Potansiyel komplikasyonlar açabildiği düşünülmektedir. Diğer yan- yukarı doğru işemesi) 3. Sünnet derisinin irreversibl kaybı dan, psikiyatrist ve psikologların ısrar- varsa, bu sorunlar ame- Sünnet, bebeklerde idrar yolu enfek- la üzerinde durduğu ‘fallik dönem’de liyat ile düzelene ka- sünnet ve ileriki yıllarda psikolojik etki- rar sünnet yapılmaması lenme bağlantısı 100 yılı aşkın süredir gerekmektedir. AIDS ve diğer cinsel yolla bulaşan has- ortaya konulamamıştır. Ayrıca bu yaş- sünnet derisi, gerekirse talıklar ile penis kanseri riskini azalttığı lardaki çocuğa sünnetin gerekliliğini bu ameliyatlarda greft anlatmak, ondan anlayış beklemek ve (tamir için doku) olarak Sünnetin kaç yaşında rahat bir cerrahi girişime izin verecek kullanılabilir ve çıkartıl- yaptırılması gerektiği sükuneti sağlamak oldukça zordur. mamalıdır. konusunda da tartışma- Yine de bu dönemdeki bir çocuk, ikna Hasta, herhangi bir enfeksiyon (ilti- lar vardır. Ya çocuğun edilerek, çağımızın acısız sünnet yön- ne yapıldığını anlayama- temleri ile ceza algısı oluşmadan sün- yacağı, net edilebilir. şürebilir. 4. Yenidoğan erkeklerde üriner enfeksiyon insidansını on kat azaltır. OLUMSUZLUKLARI: 1. Çocuğun yaşadığı geçici davranış- siyonu geçirme oranını azaltmaktadır. Ayrıca, yapılan çalışmalarda, özellikle hijyenik olmayan erkeklerde sünnetin tespit edilmiştir. hatırlamayaca- Çünkü hap) geçiriyorsa (Boğaz veya akciğer iltihapları gibi), bu durum anestezi açısından olumsuz olacağı için, hastanın enfeksiyonu geçene kadar sünnet ğı ve yabancıyı tanıya- Sünnet Öncesi Hazırlıklar: mayacağı kadar erken Sünnet konusunda karar aileye aittir. dönemde (tercihen do- Sünnet yaşı, uygulanacak anestezi ve ğumu takiben veya ilk den sünnet olursa olumsuz tepkileri sünnet yöntemi aile tarafından karar- daha fazla olur ve ileri dönemlerde ai- iki yaşın içinde), ya da laştırılır. Sünnet öncesi muayenede, bu sağlıklı iletişim kurula- konularda hasta ailesine bilgi verilir ve bilecek çağa geldiğinde ameliyata (sünnete) engel bir durum (6-7 yaşından sonra) ya- olup olmadığına bakılır, hasta muaye- (glansdaki) idrar deliği (meatus) görü- pılmalıdır. ne edilir. lecek kadar geri çekilememesidir. Fiz- 32 ertelenmelidir. Sünnet öncesi çocuk kesinlikle cerrah ve aile tarafından bilgilendirilmelidir. Çocuk bilgilendirilme- lesine ve doktorlara karşı güven kaybı yaşayabilir. Fimozis, penis başını (glansı) örten üstderinin (sünnet derisi), penis başındaki yolojik fimozis, yenidoğan bebeklerde sünnet derisindeki açıklığın genişletil- özel hazırlanmış hastane odalarında %50 oranında görülen normal kabul mesi veya sünnet yapılmasıdır. bir cerrah tarafından yapılması gerek- edilen bir durumdur. Sünnet derisini Ayrıca, geri çekilen sünnet derisinin mektedir. geri çekilerek glansın görünür hale ge- penis başını sıkıştırması ve tekrar yeri Sünnette ağrı kontrolü ve anestezi, tirilme çabaları ve bölge temizliği ağrı, getirilememesi (parafimozis) ile penis genel veya lokal anestezi ile yapıla- kanama, skar oluşumu, daha da da- başının (glansın) kangrene gitmesi söz bilir. Biz, genel anesteziyi, çocuğun ralma (iyatrojenik fimozis) ve psikolojik konusu olabileceğinden sünnet deri- tamamen uyumasını sağlayarak ağrı travma oluşturabileceği için önerilmez. sinin geri çekilmesi önerilmez. Bu tür ve tedirginliği tamamen ortadan kal- Sorunlu (Patolojik) fimozis sünnet de- acillerde, kan akımını rahatlatmak için dırması nedeniyle ve çocuğun sünnet risi ucundaki açıklığın idrarın rahatça acilen sünnet derisinin kesilmesi ge- sırasında hareket etmesini engellediği dışarı çıkmasına izin vermeyecek ka- rekmektedir. için tercih etmekteyiz. Aileleri tedirgin dar dar olmasıdır. Bu durumda sünnet Sünnet İşlemi: eden anestezi riskleri, hastanın sünnet derisinin işeme sırasında balon gibi Sünnet, vücudun bir kesiminin kesi- öncesi tam muayene ve değerlendir- şişmesi, tekrarlayan idrar yolu enfeksi- lip, onarılmasını içerdiği için ‘Cerrahi’ mesinin yapılması, gelişen anestezi yonları görülmesi veya sünnet derisi ve bir işlemdir. Gerekli ağrı kontrolünün teknik ve ilaçları, deneyimli doktor ve penisin iltihabı (balanopostit) görülebi- ve steril (temiz) şartların sağlanma- personel varlığı ile epey azalmıştır hat- lir. Sorunlu (patolojik) fimozisin tedavisi sı için ameliyathane veya sünnet için ta yok denecek kadar azdır. 33 Ayrıca, lokal anestezi ile de sünnet aradaki cilt çıkartılır ve kanama durdu- de bitiyor ve yara iyileşmesi %75 yedi yapılabilmektedir. Lokal anestezi ile racak işlemler yapıldıktan sonra dikiş günden önce tamamlanıyor. sünnet özellikle yenidoğan bebeklerin konur. Hem kesilme hattının net olarak Sünnet sonrası, oranları çok düşük sünnetinde tercih edilmektedir. Sakin- belirlenmesi, hem de kanama kontro- olsa da, kanama veya iltihap (enfeksi- leştirici (sedasyon) desteği ile (yenido- lünün daha iyi yapılması açısından cer- yon) gelişebilir. Aileler belirgin kanama ğan bebeklerde gerek yoktur) yapılan rahi sünneti önermekteyiz. olduğunda hemen acile başvurma- Sünnet Sonrası: ları konusunda uyarılırlar. Sünnetten Bizim tecrübelerimize göre, sünnet sonra penisin bir miktar şişmesi, kesi sonrası sargıya gerek yoktur. Sün- yeri altında ve çevresinde küçük mor- net sonrası kontrolde açılan sargılar, luklar olması normaldir ve zamanla çocuklarda acıya ve korkuya neden geçerler. Sünnet sonrası çocukların olduğu için kliniğimiz tarafından uygu- bol kıyafetlerini giymeleri önerilir, özel lanmamaktadır. Sünnet sonrası, özel- kıyafetler gerekli değildir. Sünnetten likle ilk gün düzenli ağrı kesici (analjezi) sonraki ikinci günde hastalar kontrol uygulanması (ağızdan alınan haplar ile) muayenesine çağırılarak iltihap varlığı ve sünnet bölgesine antibiyotikli krem ve yara iyileşmesi kontrol edilir. Kont- uygulanması sünnet sonrası bakım rol muayenesi normalse hasta tekrar için yeterlidir. Bebeklik yaş grubunda- çağırılmaz. Yaptığımız çalışmada, sün- ki hastalarda, iltihap riskini azaltmak netten çok sonra ailelere sorulduğun- için, alt bezlerinin sık değiştirilmesi ve da, ailelerin %61’i sünnet sürecinin temizliğe (hijyene) dikkat edilmesi özel- beklediklerinden daha kolay olduğu- likle vurgulanır. Yaptığımız çalışmaya nu, %31 ise bekledikleri gibi olduğunu göre ağrı kesici ihtiyacı %83 ilk 3 gün- belirtmişlerdir. kaudal blok (kuyruk sokumundan sinirlere yapılan uyuşturucu iğne ile belden aşağısının uyuşturulması) veya penil blok (penis penis çevresine uyuşturucu iğne yapılması) sünnetin ağrısız geçmesini sağlamaktadır. Bu yöntemler, hasta genel anestezi ile sünnet edildiğinde, hasta uyurken yapılarak hasta uyandıktan sonra ağrısı olmaması sağlanmaktadır. Biz çoğunlukla penil blok yaparak sünnet sonrasının daha rahat geçmesini sağlamaktayız. Birçok sünnet yöntemleri olmakta birlikte en sık kullanılan ve bilinenler, sünnet klempi uygulamaları ve cerrahi sünnettir. Sünnet klempi uygulamaları, penis ucunu koruyarak takılan bir alet ile sünnet derisinin ezilmesi, bu ezilen sınırdan kesilmesi ve kalan sınırın kanama kontrolü sonrası dikilmesi ile yapılır. Bazı sünnet klempleri bir süre peniste kalarak ezilen cilt hattında doku devamlılığı sağlandıktan sonra çıkartılır. Sünnet klempi uygulamaları lokal anestezi altında yapılabilmektedir. Bu uygulamalar, çoğunlukla ameliyathane ortamı olmayan yerlerde tercih edilmektedir. Cerrahi sünnette ise, peniste kesilecek cilt çizgisi görülüp belirlenerek kesilir, 34 YEME BOZUKLUKLARI 36 Uzm. Dyt. Gözde ARITICI Başkent Üniversitesi Hastanesi Beslenme ve Diyet Bölümü Yeme bozukluklarının tarihçesine ba- isteği, diyet yapan kişilerin oranındaki Bunlar; aşırı kilo kaybına bağlı mal- kıldığında; antik çağlardan beri deği- artışı ve hatta yeme bozukluklarının nutrisyon, osteoporoz, menstrual sik- şen sıklık ve belirtilerle uzun yıllardır var yaygınlaşmasının bir nedeni olarak lusun azalması, düşük kan basıncına olduğu bilinmesine karşın özellikle son açıklanabilir. bağlı kalp problemi, dolaşım bozuklu- 50 yılda modern çağın hastalıkları ola- En çok bilinen yeme bozuklukları, ano- ğu ve ileri safhalarda kalp krizidir. Eğer rak artış göstermiştir. Zayıflığın; sağlık, reksia nervosa, bulumia nervosa, tıka- hastalık erken yaşlarda ve hastalığın çekicilik ve toplumda itibar kazanma nırcasına yeme bozukluğu ve başka erken evrelerinde fark edilip tedavisine yolu olarak görülmesi; günümüzde, bu türlü tanımlanamayan yeme bozukluk- başlanabilirse klinik sonuçları daha iyi hastalıkların toplumun daha geniş bir larıdır. Yapılan çalışmalarda yeme bo- olabilir. kesimini etkilemesinin nedeni olarak zukluklarının %50’ den %80’e varan Anoreksia Nervosa gösterilmektedir. Özellikle adölesan oranlarda genetik yatkınlığının olduğu Anoreksia’da kişiler kilo alma endişe- dönemdeki kız ve erkeklerde yeme görülmüştür. Bunların yanında psi- siyle kendilerini açlığa sevk ederler. bozukluğu görülme sıklığı artmıştır. kososyal ve çevresel birçok faktörde Genetik bir yatkınlık olmakla birlikte Kızlarda erkeklere göre daha çok gö- hastalığın ortaya çıkmasında rol oynar. birçok vakada hastalığın bilinçsiz za- rüldüğü düşünülmesine karşın son Temel olarak duygusal bir bozukluktur, yıflama diyetleri sırasında ortaya çıkışı yıllarda yapılan çalışmaların sonuçları yeme bozukluğu olan kişilerde dep- da dikkat çekmektedir. Sonuç olarak erkek adölesanlarda da görülme sıklı- resyon, toplumda itibar kaybetme, bu kişilerde %25 ve üzerinde kilo kay- ğının oldukça fazla olduğu yönündedir. intihara eğilim, problemlerle mücade- bı oluşur. Özellikle karbonhidrat ve yağ Normal yeme alışkanlığı; günümüzde le edememe gibi davranış problemleri içeren gıdaların tüketimi oldukça azal- sürekli olarak diyet yapma olarak ta- görülmektedir bunun yanında hasta- mıştır. Egzersiz yapmaya ve hareketli nımlanmaya başlamıştır. Toplumda var ların çok sayıda bedensel sonuçlarla olmaya özen gösterirler. Yemek ko- olan “ideal vücut” ölçülerine kavuşma da mücadele etmeleri gerekmektedir. nusuna özel olarak ilgi gösterirler her 37 yiyeceğin kalorisi ve besin değerine Bulumia Nervosa mia tanısı konur. İki türü vardır. Bun- ilişkin oldukça bilgilidirler. Yiyeceklere Anoreksiadan farklı olarak bulumia lardan birincisi boşaltıcı yani kişi karşı olan bu ilgileri sayesinde birçok olan kişiler iştahlıdır ve normal kiloda kendini kusturur veya idrar söktürücü tarifleri vardır mutfakta oldukça yaratıcı olabilirler. Aşırı yemek yedikten sonra veya barsak yumuşatıcı kullanır. İkinci yemekler yapabilirler. Ayna karşısında kilo alma korkusuyla isteyerek kusar, cins boşaltıcı olmayandır bunlar da oldukça fazla vakit geçirirler; bazıları idrar söktürücü veya barsak yumu- oruç tutar veya aşırı egzersiz yaparlar. tamamen kilolu olduklarına inanırken şatıcı kullanırlar. Böylelikle aldığı yiye- Tipik bulimikler çok kısa sürede çok bazıları bölgesel olarak kalça, basen, ceği çıkarırlar. Üç ay boyunca haftada fazla yiyecek tüketirler bunu takiben baldır gibi bölgelerinin yağlandıklarını en az iki kere kişi tıkanırcasına karın bölgelerinde rahatsızlık ve uyku iddia ederler. yemek yeme veya uygunsuz Anoreksia olan bir hasta uzun süre çok dengeleyici zayıf olma ve günlük gereksinmesinin gösteriyor ise, kişinin oldukça altında beslenmesinden dola- öz yı ciddi sağlık sorunları ile karşı karşı- leri beden ölçüleri yadır. Bunlardan bazıları; baş dönmesi, ve kilodan faz- akıl karışıklığı, kuru ve kırılan saç, dü- lasıyla şük kan basıncı, kaşeksi, düşük kan kileniyor şekeri, yüksek kolesterol, ellerde mo- ise bu- rarma, kas kaybı, tendon reflekslerin- l u - de azalma, osteoporoz, kuru cilt, bacaklarda ödem, büyüme ve gelişmede gerileme, vücut sıcaklığının düşmesi, kadınlarda menstruasyon olamamasıdır. Hastaların birçoğunda tedaviye karşı direnç söz konusudur. Tedavileri fazla vakit alabilir ve geri dönüşümlü olabilir bir kısmının hastanede tedavi edilmeleri gerekebilir. Tedavisinde bu konuda deneyimli doktor, psikolog ve diyetisyenden oluşan ekibe ihtiyaç vardır. 38 davranışlar değerlendirme- et- hali oluşur ve kişi kendini kusmaya zorlar. Kusma alışkanlığı; diş çürümesi, tükürük bezleri genişlemesi, vücudun aşırı susuz kalması, potasyum azalması ve diğer elektrolitik dengesizlikleri gibi pek çok sağlık sorununa neden olur. Bunların dışında; kalp ritim bozukluğu, ellerde nasırlaşma ve ayaklarda ödem görülür. Bu hastaların tedavisinde amaç öncelikle kusmanın önlenebilmesidir. Kusmaya neden olacak fizyolojik bir sorun yok ise psikolojik destek ile bu davranış ile baş edebilme yolları öğretilmelidir. Tıkanırcasına Yemek Yeme Bozukluğu Kontrol hissinin kaybolması ile birlikte aşırı miktarda yiyecek alımı ve bununla beraber psikolojik baskı hissi ile karakterizedir. Bulimia nervozadan farklı olarak, kilo almayı sınırlayacak davranışlar (zorla kusma, idrar söktürücü veya barsak yumuşatıcı kullanımı gibi) görülmez. Bu kişilerde yeme ataklarının görüldüğü zamana göre; gece yeme sendromu, karbonhidrat açlığı, için iyi bir aday olduğunuzu görebilirsi- - Sevdiğiniz yiyecekleri sağlıklı besle- niz hemen önlem almalı ve tıpkı diğer nebilmek için tüketmeyi bıraktınız mı? yeme bozukluklarında olduğu gibi bu konuda çalışan uzman bir diyetisyen - Yediğiniz yiyecekler kendinizi suçlu ve psikologdan yardım almalısınız. hissetmenize neden oluyor mu? premenstrural sendrom olarak sınıf- - Her gün üç saatten fazla zamanı ne - Beslenme şekliniz sizi sosyal ortamı- landırılabilir. yemeniz gerektiğini düşünerek mi ge- mevsimlik duygu durum bozukluğu ve Ortoreksiya Sağlıklı yemek yeme takıntısıdır. Literatüre son dönemde eklenmiş yeni bir yeme bozukluğudur. Uzmanlar gele- çiriyorsunuz? - Öğünlerinizi günler öncesinden plan- nızdan uzaklaştırıyor mu? - Yediklerinizin sağlıklı olması kendi- lıyor musunuz? nize duyduğunuz saygının artmasını - Yemeklerinizin besin değeri yemek sağlıyor mu? cek 10 yıl içerisinde bu hastalığın hızla yerken aldığınız hazdan daha mı artacağına vurgu yapmaktadır. Eğer önemli? aşağıda yer alan soruların 4 tanesine - Yediklerinizin kalitesi artarken yaşam evet cevabını veriyorsanız ortoreksiya kaliteniz mi azaldı? - Sağlıklı beslendiğinizde kendinizle barışık ve kontrolün sizde olduğunu hissediyor musunuz? 39 BEBEĞİMİN YOLCULUĞU BEBEĞİMİN YOLCULUĞU Hayatınızın en kıymetli üyesinin, bebeğinizin, gözlerini daha dünyaya açmadan geçirdiği muhteşem yolculuğu ölümsüz kılmak istedik. Hamilelik haberini öğrendiğiniz ilk andan doğum anına kadar olan süreçte bebeğinizde meydana gelen fizyolojik gelişmelerin görüntülerini kaydedip, bu görüntüleri montajlayarak kısa film haline getiriyoruz. Bebeğinizin anne karnındaki görüntüleri öğretim üyesi doktorlarımız tarafından okunarak DVD’ye kaydediliyor. Bebeğinizin 6. ayında dört boyutlu ultrason kayıtları da bu görüntülere eşlik ediyor. Belgesel niteliği taşıyan bu muhteşem arşiv; özel bir prodüksiyonla kurgulanıp, doğum sonrasında yüksek kaliteli DVD ve USB’ye kaydedilerek sizlere teslim edilmektedir. Bu hizmetten farklı olarak dilerseniz doğum sonrasında doğum fotoğrafçılığı paketimizle de bu özel anınızda yanınızda olmaktan gurur duyuyoruz. Bu pakette; doğum öncesinde, doğumu görüntüleyecek ekibimiz ailelerimizle tanıştırılıyor. Doğum anı, doğum sonrası bebekle ilk karşılaşma, ilk emzirme ve ailece çekilen fotoğraflar, bir CD ye kaydedilerek tarafınıza iletilecek, seçtiğiniz fotoğraflarda ışık ve renk düzeltmeleri yapıldıktan sonra sizlere ulaştırılacaktır. Bu eşsiz anı unutulmaz kılacak dijital görüntüler, günün hikayesine uygun olarak sıralanarak doğum albümü halinde sunulacaktır. Bebeğinizi dünyaya getirmek için seçtiğiniz hastanemizde, bu anın görkemine uygun olacak şekilde, dilerseniz doğum odanızın süslemesi de profesyonel bir ekip tarafından gerçekleştirilmektedir. Bebeğinizle ilgili talep edeceğiniz tüm hizmetler, isteğinize göre detaylandırılarak programlanacaktır. Kişiye özel olarak tasarladığımız, bebeğinizin doğumundan geriye kalacak eşsiz paketlerimiz hakkında detaylı bilgi almak için ofisimize bekliyoruz. Detaylı bilgi için: 0312 212 68 68/1340 40 SİGORTA ŞİRKETLERİ BANKALAR ADAC ÖZEL SAĞLIK SİGORTA (ALMANYA) FORTİS BANK A.Ş. MENSP. EMEKLİ SAND. VAKFI AK SİGORTA A.Ş. GARANTİ BANKASI A.Ş.EMEKLİ VE YARDIM SAND. VAKFI ALLİANZ SİGORTA A.Ş. İŞ BANKASI ANADOLU ANONİM TÜRK SİGORTA A.Ş. ŞEKERBANK VAKFI ANKARA ANONİM TÜRK SİGORTA ŞİRKETİ TC MERKEZ BANKASI AXA SİGORTA A.Ş. TC MERKEZ BANKASI SOS.GÜV.VAKFI AXA SİGORTA A.Ş. SAĞLIĞIM TAMAM POLİÇESİ TÜRKİYE VAKIFLAR BANKASI ACIBADEM SİGORTA A.Ş. ESBANK MENSUPLARI EMEKLİ SANDIĞI VAKFI BUPA INSURANCE LTD. İNGİLTERE CGM COMPUGROUP A.Ş. DEMİR HAYAT SİGORTA A.Ş. DUBAİ SİGORTA A.Ş. ERGO SİGORTA A.Ş. EUREKO SİGORTA A.Ş. EURO-CENTER EUROP ASSISTANCE GENERALİ SİGORTA A.Ş. GMC SERVICES INTERNATİONAL FRANSA GROUPAMA SİGORTA A.Ş. GÜNEŞ SİGORTA A.Ş. GÜVEN SİGORTA A.Ş. HALK SİGORTA (BİRLİK SİGORTA) A.Ş. RESMİ KURUMLAR ANAYASA MAHKEMESİ BAŞKANLIĞI HDI SİGORTA A.Ş. ANKARA SANAYİ ODASI INTER PARTNER ASSISTANCE ANKARA TİCARET ODASI MAPFRE GENEL SİGORTA A.Ş. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ SAĞLIK BAKANLIĞI MAPFRE GENEL SİGORTA A.Ş. FARK YOK POLİÇESİ MİLLİ REASÜRANS T.A.Ş. MENSP. EMEKL. VE SAĞLIK SAND. VKF. MARM A.Ş. SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞI METLIFE EMEKLİLİK VE HAYAT SİGORTA A.Ş. TCDD VAKFI MONDIAL ASSISTANCE TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ RAY SİGORTA A.Ş. YEŞİLKART REMED ASSISTANCE BORAJET HAVACILIK TAŞIMACILIIK S.O.S. INTERNATIONAL AMBULANS SERVİSİ A.Ş. GÜNEŞ EKSPRES (SUN EXPRES) HAVACILIK AŞ. SOMPO JAPAN SİGORTA A.Ş. (Fiba Sigorta A.Ş.) HAN HAVACILIK TUR ASSIST HELİPORTUGAL VANBREDA MNG HAVA YOLLARI TAŞIMACILIK A.Ş. YAPI KREDİ SİGORTA A.Ş. SKYLİNE ULAŞIM TİCARET A.Ş. ZİRAAT SİGORTA A.Ş. TÜRK HAVA KURUMU ZÜRİCH SİGORTA A.Ş. YÜZÜAK HAVACILIK 41