Türkiye Gıda Sektörü Raporu
Transkript
Türkiye Gıda Sektörü Raporu
TÜRKİYE CUMHURİYETİ BAŞBAKANLIK Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı TÜRKİYE GIDA SEKTÖRÜ RAPORU TEMMUZ 2010 DECEMBER 2009 İÇİNDEKİLER 1. Yönetici Özeti 3 2. Sektöre Genel Bakış 4 2.1 Küresel Sektör 4 2.2 Türkiye Gıda Sektörü 5 2.2.1 Genel Bakış 5 2.2.2 Yiyecek ve İçecek Üretimi 8 2.2.3 Yiyecek Tüketimi 8 2.2.4 İçecek Tüketimi 10 2.2.5 Organize Perakende Sektörü 11 2.2.6 Yiyecek ve İçecek Uluslararası Ticareti 13 2.3 Sektördeki Önemli Şirketler 13 2.4 Sektördeki Gelişmeler 14 2.5 Konumlanma Haritası 15 2.6 Yatırım Fırsatları 16 2.7 SWOT Analizi 18 2.8 Sektör Kurum ve Kuruluşları 19 ŞEKİLLERİN LİSTESİ 20 KISALTMALAR 21 2 1. Yönetici Özeti Küresel yiyecek ve içecek pazarının Çin, Hindistan, Brezilya gibi yükselen ekonomilerde sağlıklı ürünlere yönelik talebin artması ve net gelir seviyesinin yükselmesi sayesinde yıllık % 3 büyümeyle 2010 yılında 3,8 1 trilyon ABD dolarına ulaşması beklenmektedir. Tüketiciler zorunlu ihtiyaç olmayan ev eşyası gibi ürünlerdeki harcamalarını küresel ekonomik krize bağlı olarak kısmışlardır. Ancak, yiyecek ve içecek gibi temel ihtiyaç ürünlerindeki harcamalar bu dönemde sabit kalmıştır. Ekonomik daralmanın tüketim alışkanlıklarını ve önceliklerini etkilemiş olmasına rağmen, kaliteye olan ilgi, sağlık ve sürdürülebilirlik tüketimde hâlen önemli bir role sahiptir. Gıda güvenliği konusundaki 2 önceliklerin öneminin gelecekte artması beklenmektedir. Yiyecek ve içecek sektörü çok parçalı bir yapıya sahiptir. 2007 yılının en büyük 10 firması küresel pazarın yalnızca % 12,9’unu elinde bulundurmaktadır. Avrupa Birliği küresel ticaretteki en önemli oyuncudur ve dünya çapında yiyecek ve içecek ürünlerinin en büyük ihracat ve ithalatçısıdır. Ancak, Çin ve Brezilya’nın geçtiğimiz yıllardaki artan payları nedeniyle, Avrupa Birliği’nin payı 1998’deki % 24,6 seviyesinden 2007’de % 19,8’e 3 kadar düşmüştür. ABD dünya ticaretinde ikinci sıradadır ve Brezilya ve Çin tarafından takip edilmektedir. Türkiye potansiyel yatırımcılar için oldukça çekici bir pazardır: Business Monitor International (BMI) tarafından yiyecek ve içecek sektörü için yapılan 3. Çeyrek 2010 CEE iş ortamı sıralamasında, büyük nüfusu (yaklaşık 73 milyon), pazardaki doymuşluk ve olgunluk seviyesinin düşüklüğü, elverişli bir uzun dönemli ekonomik yapının varlığı ve tatminkâr düzeydeki kişi başı milli gelir seviyesi sayesinde 5. sırada yer almaktadır. Buna ek olarak, giderek iyileşen yiyecek ve içecek ticaret dengesine sahip önemli bir tarımsal üretici olarak, Türkiye, ham maddeye kolay erişim sağlamaktadır. Tarım sektörüne yüksek derecede bağlı olan yiyecek ve içecek sektörü, ülke üretiminde % 18 – 20 oranıyla önemli bir paya sahiptir. Türkiye yiyecek ve içecek sektörü üretiminde 2008 yılında 2007 yılına göre % 4,1 oranında artış kaydedilmiştir, ancak 2009 yılında 2008 yılına göre % 1,3 oranında azalma görülmüştür. Bu azalma küresel ekonomik krizden 4 geçici olarak etkilenen çeşitli sektörlerdeki azalmadan daha düşüktür. Türkiye gıda sektörü perakendeciler gıda üreticilerinden daha yüksek standartlar talep ettikçe ve sektördeki yatırımlarla birlikte iyileştirmeler gerçekleştikçe daha da gelişmiş bir hâl almaktadır. Organize perakendeciliğin yaygınlaşması ve net gelir seviyesinin yükselmesiyle birlikte, Türk tüketicilerinin tüketim tercihleri hazır yemekler ve dondurulmuş yiyecekler gibi paketlenmiş ve işlenmiş gıdalara kaymıştır. Buna ek olarak, tam zamanlı işlerde çalışan kadın sayısının artması dondurulmuş ve hazır gıdaya olan talep trendini desteklemiştir. Ülkedeki yükselen refah düzeyinin bir göstergesi olarak, 2009 yılında % 8,4 olan gıda tüketiminin gayrisafi yurt içi hasılaya oranının 2014 yılında % 7,2’ye düşmesi beklenmektedir. Özellikle alkolsüz içecek satışlarının artışına bağlı olarak, 2009 ve 2014 yılları arasında içecek tüketiminin değer bazında % 16,4’lük YBBO ile 5 artması beklenmektedir. Türkiye’nin yiyecek, içecek ve tütün ticaret dengesinin tahmin döneminde ülkenin hacmi oldukça büyük olan tarım sektörü sayesinde pozitif olarak büyümesi beklenmektedir. Tüketicilerin giderek daha geniş çeşitlilikte 4 yiyecek ve içecek ürünleri talep etmeleri sonucunda yıllık ticaret dengesinin 2005 yılındaki 4,4 milyar ABD 5 doları seviyesinden 2014 yılında 6,2 milyar ABD dolarına ulaşması beklenmektedir. Aynı zamanda, ihracatın da bu dönemde % 46 oranında büyümesi ve ihracat hacminin 9,1 milyar ABD dolarına ulaşması 5 beklenmektedir. 1 İlk 10 Yiyecek ve İçecek Şirketi, Business Insights, Şubat 2009 2 Top of Mind araştırması CIES (Tüketim Ürünleri Forumu), 2008 3 AB Yiyecek ve İçecek Sanayisi Rekabet Durumu, Veriler ve Rakamlar 2009, CIAA 4 TUİK, Türkiye İstatistik Kurumu 5 BMI 3 Organik tarım alanında 2000 yılından beri devam eden reformlarla bu alt sektöre yönelik artan uluslararası ilgi karşılanmaya çalışılmaktadır. Türkiye şu anda ürettiği neredeyse tüm sertifikalı organik gıda ürünlerini, çoğunluğu Avrupa’ya olmak üzere (yaklaşık % 85’i), ihraç etmektedir. Buna ek olarak, “helal gıda” üretimi potansiyeli çoğunluğu Müslüman olan Türkiye için önemli fırsatlar sunmaktadır. 2. Sektöre Genel Bakış 2.1 Küresel Sektör 6 Küresel yiyecek ve içecek pazarının 2010 yılında 3,8 trilyon ABD dolarına ulaşması beklenmektedir. 2007 yılında 3,5 trilyon ABD doları seviyesinde olan bu rakam, küresel krize rağmen yılda yaklaşık % 3 oranında büyümüştür. Çin, Hindistan ve Brezilya gibi gelişmekte olan pazarlar resesyonun gelişmiş pazarlarda tüketici harcamalarını azaltmasıyla büyümenin itici gücü olarak görülmeye başlanmıştır. Diğer taraftan, hayvan yemi gibi ham maddelerin, enerji kaynaklarının ve paketleme malzemeleri gibi diğer bazı malların artan fiyatları üreticiler için endişe kaynağı olmaktadır. Tüketiciler zorunlu ihtiyaç olmayan ev eşyası gibi ürünlerdeki harcamalarını küresel ekonomik daralmaya bağlı olarak kısmışlardır. Ancak yiyecek ve içecek gibi temel ihtiyaç ürünlerindeki harcamalar oldukça sabit kalmıştır. Ekonomik daralmanın tüketim alışkanlıklarını ve önceliklerini etkilemiş olmasına rağmen, kaliteye olan ilgi, sağlık ve sürdürülebilirlik tüketimde hâlen önemli bir role sahiptir. Örneğin, organik gıda satışları ABD’de genel 7 olarak sabit kalmayı başarmıştır. Gıda güvenliğine yönelik ilgi ve kaygıların CIES’in (Tüketim Ürünleri Forumu) yaptığı Top of Mind araştırmasında belirtildiği üzere artması beklenmektedir. 2010 yılı ve sonrasında beklendiği üzere, yiyecek ve içecek firmaları altyapının ve kapsamlı standartların eksik olduğu gelişmekte olan pazarlara odaklandıkça gıda güvenliği daha önemli bir konu haline gelecektir. Yiyecek ve içecek sektörü çok parçalı bir yapıya sahiptir. 2007 yılının en büyük 10 firması küresel pazarın yalnızca % 12,9’unu elinde bulundurmaktadır. Gıda zincirindeki oyuncular açısından ise perakende sektöründe konsantrasyon seviyesi yüksektir. Çoğu AB ülkesindeki üç büyük perakendeci pazarın % 40’ından fazlasını 6 elinde bulundurmakta ve Kuzey Avrupa ülkelerinde bu oran % 75’i aşabilmektedir. Şekil 1 – İlk 10 Küresel Yiyecek, İçecek ve Tütün Şirketi İlk 10 Yiyecek, İçecek & Tütün Şirketi 2008 2008 Net Satışları milyon ABD Doları Şirket Adı Ülke Bölge Nestle İsviçre Avrupa Japan Tobacco Japonya Asya/Pasifik 68.323 Philip Morris Intl. ABD Kuzey Amerika 63.640 PepsiCo ABD Kuzey Amerika 43.251 Kraft ABD Kuzey Amerika 42.201 Imperial Tobacco İngiltere Avrupa 40.504 Coca-Cola ABD Kuzey Amerika 31.944 Mars ABD Kuzey Amerika 30.000 Tyson ABD Kuzey Amerika 26.862 AB InBev Belçika Avrupa 23.692 101.823 Kaynak: Şirket bilgileri, Delo itte Glo bal P o wers o f the Co nsumer P ro ducts Industry 2010 (Tüketim Ürünlerinde Küresel Güçler 2010) 2007 yılında ihracat ve ithalatın toplamı 375 milyar ABD doları olmuştur. AB, küresel ticaretteki en önemli oyuncudur ve dünya çapında yiyecek ve içecek ürünlerinin en büyük ihracat ve ithalatçısıdır (AB’nin kendi içindeki ticareti hariçtir). Ancak, Çin ve Brezilya’nın geçtiğimiz yıllardaki artan payları nedeniyle (2007 yılı 6 İlk 10 Yiyecek ve İçecek Şirketi, Business Insights, Şubat 2009 7 Organic Food Sales Remain Strong (Organik Yiyecek Satışları Gücünü Koruyor), Time Magazine, 21 Temmuz 2009 4 itibarıyla payları sırasıyla % 6,5 ve 7,4), AB’nin küresel ihracat pazarındaki payı 1998’deki % 24,6 seviyesinden 8 2007’de % 19,8’e düşmüştür. AB’de yiyecek ve içecek sektörünün katma değerli büyümesi son birkaç yıldır artı % 2 civarında sabitleşmeye başlamıştır, oysa ki bu oranlar Çin ve Brezilya için 2007 yılında bir önceki yıla göre sırasıyla % 22 ve % 14 9 seviyesindedir. Şekil 2 – Dünya Yiyecek ve İçecek İthalat ve İhracatı Pazar Payları, 2007 Küresel Yiyecek & İçecek İhracatı - 2007 Küresel Yiyecek & İçecek İthalatı - 2007 AB 19,8% AB ABD 45,0% 11,5% 7,4% 3,3% 3,6% 4,6% Kaynak: CIAA, Avrupa Yiyecek ve İçecek Sanayii 2008 Çin 16,8% Çin Kanada Yeni Zelanda Diğer ABD Japonya 32,9% Brezilya Avustralya 6,5% 18,8% Rusya Kanada Meksika 2,1% 2,8% 2,9% 4,4% 9,6% 4,6% 5,1% Güney Kore Hong Kong, Çin Diğer Kaynak: CIAA, Avrupa Yiyecek ve İçecek Sanayii 2008 AB en büyük ihracatçı (küresel yiyecek ve içecek endüstrisi ihracatının % 20’si) ve ithalatçıdır (küresel ithalatın % 19’u). İthalat hacminde AB, ABD ve Japonya tarafından takip edilmektedir. AB’nin ihracatının yaklaşık %21’i ABD’ye yönelik gerçekleşmektedir, bunun yanında Çin’e yapılan ihracat da sürekli artmaktadır. AB ağırlıklı olarak Brezilya ve Arjantin’den ithalat gerçekleştirmekte ve bu iki ülkenin toplamı AB’nin ithalatının % 20’sini 10 oluşturmaktadır . 2.2 Türkiye Gıda Sektörü 2.2.1 Genel Bakış Yiyecek ve içecek sektöründeki üretim 2009 yılında 8,9 milyar TL olup ülkenin toplam üretiminin % 18-20’sini 11 oluşturmaktadır . Bu üretim büyük ölçüde ülkedeki tarım sektörüne bağlıdır. Türkiye’de geniş bir ürün yelpazesinde ekim yapılabilmesine, genel olarak ılıman olan iklim imkân vermektedir. Türkiye’de yiyecek ve içecek sektöründeki önemli alt pazarlar et ve et ürünleri, unlu mamuller, süt ürünleri, sebze ve meyveler, yağlar, şekerli ve çikolatalı mamuller, alkollü ve alkolsüz içecekler, hazır yemekler ve bebek mamalarından oluşmaktadır. Türk halkının yiyecek, içecek ve tütün için gerçekleştirdiği tüketim harcamalarının payı % 26 düzeyinde seyretmekteyken 2009-2010 yılında % 27 - 27,5 seviyesine yükselmiştir. Bu seviye Avrupa standardı olan % 15 - 20 arasındaki orandan yüksek kalmaktadır. Yiyecek, içecek ve tütüne yapılan tahmini toplam tüketici 8 9 CIAA (AB Yiyecek ve İçecek Sanayisi Federasyonu), 2008 Yıllık Raporu AB Yiyecek ve İçecek Sanayisi Rekabet Durumu, Veriler ve Sayılar 2009, CIAA 10 Confederation of the Food and Drink Industries of the EU (AB Yiyecek ve İçecek Sanayisi Federasyonu) 11 DPT, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, TUİK ve DPT verileriyle Deloitte hesaplaması 5 harcamaları 2007 yılında yaklaşık 120 milyar ABD doları, 2008 yılında ise 130 milyar ABD doları 12 seviyesindedir. Şekil 3 – Türkiye’de Kişi Başına Yiyecek ve İçecek Tüketimi Kişi Başına Tüketim Verisi 2004e 2005e 2006e 2007e 2008e 2009e 2010f 2011f 2012f 2013f Et tüketimi (kişi başına kg) 21.3 22.6 23.4 23.9 23.9 23.0 23.2 23.7 24.1 7.0 6.9 7.0 7.2 7.2 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 Meyve tüketimi (kişi başına kg) 105.2 105.3 107.2 109.4 109.5 108.5 109.4 111.1 112.5 114.0 Sebze tüketimi (kişi başına kg) 226.3 224.2 228.0 230.4 230.3 225.8 227.1 229.1 231.1 233.2 Süt tüketimi (kişi başına litre) 126.6 129.9 132.0 134.5 134.8 134.0 135.2 137.2 138.9 140.8 Kahve tüketimi (kişi başına kg) 0.5 0.6 0.6 0.7 0.7 0.6 0.7 0.7 0.7 0.7 Çay tüketimi (kişi başına kg) 2.4 2.7 2.7 2.7 2.7 2.7 2.7 2.7 2.7 2.8 Balık tüketimi (kişi başına kg) 24.6 e: tahmini f : öngörülen Kaynak: Eco no mist Intelligence Unit Serbest ve giderek daha liberal hâle gelen ticaret ve yatırım iklimi sayesinde, yeni işletmeler için pazara giriş engelleri oldukça düşük seviyededir. TOBB’un açıkladığı verilere göre yiyecek ve içecek endüstrisindeki faal şirket sayısı 2008 yılı sonu itibarıyla 2007 yılı rakamı olan 23.276’dan 22.092’ye düşmüştür. Türkiye’deki yiyecek ve içecek sektöründeki firmaların çoğunluğu genellikle özel girişim olan KOBİ’lerden oluşmaktadır. 13 Kapasite kullanım oranı yiyecek ve içecek sektörü için % 70 civarındadır. Türkiye halkının beslenme biçiminde unlu mamullerin yeri oldukça önemlidir. Bundan dolayı toplam gıda 13 firmalarının çoğunluğu (% 65) un ve unlu mamuller alt sektöründe bulunmaktadır. Şekil 4 – Alt Sektöre Göre Şirketlerin Dağılımı (2009) Alt Sektöre Göre Şirketlerin Dağılımı (2009) 3% 1% Un ve unlu mamuller 5% Süt ve süt mamulleri 4% Meyve & Sebze 12% 11% 65% Hayvansal ve bitkisel yağlar Şekerli ve çikolatalı mamuller Et mamulleri İçecekler Kaynak: DPT Türkiye BMI tarafından hazırlanan CEE İş Ortamı Derecelendirmesine göre 5. sıradadır. Bu analiz yiyecek ve içecek sektörünün yatırımcılar için çekicilik düzeyini, pazar büyüklüğü, tüketim seviyesi, gelecekteki potansiyel büyüme ile yasal ve politik duruma dayanarak ölçmektedir. 12 EIU, Türkiye: Tüketim Ürünleri ve Perakende Raporu, 29 Eylül 2009 13 T.C. Merkez Bankası, “İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı”, Şubat 2010 6 Şekil 5 – Yükselen Avrupa Yiyecek & İçecek Puanları Yükselen Avrupa Yiyecek ve İçecek İş Ortamı Puanları 2010 3. Çeyrek Potansiyel Getirilerin Limitleri Yiyecek & İçecek Pazarı Ülke Yapısı Lim itler Getirilerin Gerçekleşme Riskleri Pazar Riskleri Ülke Riski Riskler Yiyecek & İçecek İş Ortam ı Puanları Bölgesel Sıralam a Rusya 85 65,2 75,1 45 57,6 52,6 68,4 1 Macaristan 67 54,1 60,5 75 63,6 68,1 62,8 2 Polonya 59 60.0 59,5 70 66,1 67,7 62.0 3 Çek Cumhuriyeti 61 52,3 56,6 75 68,6 71,1 61.0 4 Türkiye 58 59,5 58,8 75 54,9 62,9 60.0 5 Slovakya 55 53,9 54,4 70 60,5 64,3 57,4 6 Slovenya 51 50.0 50,5 70 70.0 70.0 56,4 7 Litvanya 61 41,6 51,3 70 65,2 67,1 56.0 8 Romanya 51 51,6 51,3 60 57,2 58,3 53,4 9 Estonya 53 44,1 48,5 65 62,6 63,5 53.0 10 Sırbistan 63 46,6 54,8 50 44,5 46,7 52,4 11 Bulgaristan 45 47,7 46,4 55 60,7 58,4 50.0 12 Hırvatistan 41 48.0 44,5 60 62,5 61,5 49,6 13 Letonya 40 44,1 42.0 70 62,4 65,4 49,1 14 Ukrayna 53 46,4 49,7 35 50,9 44,6 48,1 15 Kaynak: B M I. P uanlama 100 üzerinden, 100 en yüksek o lacak şekilde. Yiyecek & İçecek İş Ortamı ana sıralamadır. İki alt sıralaması vardır: 'P o tansiyel getirilerin limitleri' ve 'Getirilerin gerçekleşme riski', sıralamalar sırası ile %70 ve %30 o ranında ağırlıklandırılmıştır. Özellikle Ülke Yapısı göstergesi açısından, Türkiye neredeyse 73 milyonluk büyük nüfusu, doygunluk ve olgunluk seviyesi henüz düşük olan pazarı, elverişli bir uzun dönemli ekonomik yapının varlığı ve tatminkâr düzeydeki kişi başı milli gelir seviyesi sayesinde yüksek bir puana sahiptir. Giderek iyileşen yiyecek ve içecek ticaret dengesine sahip önemli bir tarımsal üretici olarak, Türkiye ham maddeye kolay erişim sunmaktadır. Ayrıca, dağıtım ağı, gelişmiş ve büyümekte olan organize perakende sektörü ile sağlanmaktadır. Ancak, gıda tüketimi büyümesi 2009 yılında GSYİH büyümesini -% 4,7’ye indiren ekonomik krizin etkisiyle yavaşlamıştır. OECD tahminlerine göre, Türkiye’nin reel büyümesi 2010’da % 6,8, 2011’de ise % 4,5 olarak 14 gerçekleşecektir. BMI’nın büyüme tahminleri ise 2012, 2013 ve 2014 yılları için sırasıyla % 5,2, % 5,7 ve % 15 5,6 şeklindedir. Getirilerin gerçekleşme riskleri açısından, Türkiye bazı bölge ülkelerinden ülke risk puanı anlamında daha kötü puana sahiptir. Buna karşın, iş ortamının gelişimine destek veren hükümet aktif bir şekilde AB üyeliğini gerçekleştirmeye ve bir çok kritik reformu tamamlamaya çalışmaktadır. Uluslararası derecelendirme kuruluşu Standard & Poor's Türkiye’nin ülke notunu hükümetin borç yükünü azaltma ve finans sektöründe istikrarı sağlamadaki başarısını dikkate alarak Şubat 2010 itibarıyla yükseltmiştir. Uzun vadeli yabancı ve yerel para kredi notu BB ve BB+’ya çıkarılmıştır. 14 OECD (Organisation For Economic Co-operation and Development), Ekonomik Görünüm No.87 15 BMI 7 2.2.2 Yiyecek ve İçecek Üretimi Türkiye yiyecek ve içecek sektöründeki üretimde 2008 yılında 2007 yılına göre % 4,1 oranında artış kaydedilmiştir, ancak 2009 yılında 2008 yılına göre % 1,3 oranında azalma olmuştur. Bu azalma küresel 16 ekonomik krizden geçici olarak daha fazla etkilenen çeşitli sektörlerdekinden daha düşüktür. Şekil 6 – Yiyecek ve İçecek Sektörü Üretim Endeksi Yiyecek & İçecek Sektörü Üretim Endeksi (aylık ortalama) 151 137135131140 160 140 120 100 80 76 85 92 95 92 86 95 98 105 98 108113112105 102 60 40 20 0 Kış İlkbahar 2005 2006 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, baz yıl=2005 2.2.3 Yaz 2007 2008 Sonbahar 2009 Yiyecek Tüketimi Türkiye’deki geleneksel yemek alışkanlıkları toplumun büyük bölümünde fazla değişmeden varlığını korumaktadır. Bununla birlikte, Türkiye yiyecek sektörü, perakendeciler gıda üreticilerinden daha yüksek standartlar talep ettikçe ve yatırımlar sayesinde sektörde önemli iyileştirmeler gerçekleştikçe daha gelişmiş bir hâle gelmektedir. Organize perakendeciliğin yaygınlaşmasıyla ve net gelir seviyesinin yükselmesiyle birlikte, Türk tüketicilerinin tüketim tercihleri hazır yemekler ve dondurulmuş yiyecekler gibi paketlenmiş ve işlenmiş gıdalara kaymıştır. Buna ek olarak, tam zamanlı işlerde çalışan kadın sayısının artması, dondurulmuş ve hazır gıdaya olan talep artışını desteklemiştir. Avrupa’da kişi başına paketlenmiş gıda tüketimi en düşük ülkenin Türkiye olduğu düşünüldüğünde, söz konusu alt sektörlerde önemli bir potansiyel olduğu görülmektedir. Türkiye Türk halkının yemek alışkanlıklarında önemli bir payı olan unlu mamuller alanında dünyadaki en büyük pazarlardan birisidir. Yükselen gelir düzeyiyle birlikte, paketlenmiş ekmek tüketimi yükseliş göstermekte ve aynı zamanda çok tahıllı ve özel yapım gibi farklı çeşitlerdeki ekmeklere yönelik talep geleneksel unlu mamullere kıyasla kâr marjının daha yüksek olduğu bu alanda önemli fırsatlar sunmaktadır. 16 TUİK, Türkiye İstatistik Kurumu 8 Şekil 7 – Türkiye Gıda Tüketimi Göstergeleri Gıda Tüketimi 120 10.0% 100 12% 9.5% 9.0% 8.4% 8.3% 8.1% 7.8% 10% 7.6% 80 7.4% 7.2% 8% 60 6% 40 4% 20 2% - 0% 2005 2006 2007 2008 2009e 2010f Gıda Tüketimi (milyar TL) 2011f 2012f 2013f 2014f Toplam gıda tüketim büyümesi (yıldan yıla) Gıda tüketiminin GSYİH'daki Yüzdesi Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Basın, BMI Not: e: tahmini, f: öngörü Gıda tüketiminin GSYİH’e oranının, ülkedeki yükselen refah düzeyinin bir yansıması olarak, 2009 yılından 2014’e kadar % 8,4’ten % 7,2’ye düşmesi beklenmektedir (bkz. Şekil 7). Şekil 8 – Türkiye Kişi Başına Gıda Tüketimi Kişi Başı Gıda Tüketimi 1.200,0 10% 1.000,0 800,0 11% 10% 13% 10% 11% 15% 10% 4% 5% (1)% (5)% 600,0 0% -5% -10% 400,0 -15% 200,0 (23)% -20% - -25% 2005 2006 2007 2008 2009e 2010f 2011f 2012f 2013f 2014f Kişi başı gıda tüketimi (ABD $) Kişi başı gıda tüketimi büyümesi (yıldan yıla) Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu BMI 1,9 milyon tonluk yıllık üretim kapasitesiyle, şekerli ve çikolatalı mamuller sektörü de önemli bir konuma sahiptir. Dünya çapında ihracatı yapılan bazı şekerleme ürünleri, geleneksel Türk lokumu (“Turkish Delight”), karamel, sakız ve bonbondur. Yerli marka Ülker pazar lideri konumundadır, Kent (Cadbury yan kuruluşu) ve 17 Intergum da diğer önemli şekerleme üreticileridir. BMI’nın tahminlerine göre 2009 ve 2014 yılları arasında Türkiye’de toplam gıda tüketiminin % 34, kişi başı gıda tüketiminin ise % 21 oranında artması beklenmektedir. Bu tahmini büyümenin itici gücü organize 17 perakendecilik alanında ve işlenmiş gıda sektöründeki gelişmeler olacaktır. 17 BMI Industry View, Türkiye Yiyecek ve İçecek Raporu – İkinci çeyrek 2010 9 2.2.4 İçecek Tüketimi Türkiye’de içecek sektörü, sıcak içecekler, alkolsüz içecekler ve alkollü içecekler olarak analiz edilebilir. Şekil 9 – Türkiye’de İçecek Satışları Türkiye İçecek Satışları (ABD Doları milyon) 18,000 15.604 14.241 16,000 12.665 14,000 10.589 12,000 10,000 8,000 5.924 6.947 7.695 8.556 8.519 7.269 6,000 4,000 2,000 2005 2006 Kaynak: Basın, BMI Not: e: tahmini, f: öngörü 2007 2008 Alkolsüz içecekler 2009e 2010f Alkollü içecekler 2011f 2012f 2013f 2014f Çay satışları Sıcak İçecekler Türkiye, çay tarımı yapılan arazi büyüklüğü açısından dünyada 7., kuru çay üretiminde 5. ve kişi başına çay 18 tüketiminde 4. sıradadır. Günlük 6.600 tonluk üretim kapasitesiyle Türkiye’deki kuru çay pazarının % 6019 65’ine hakim olan kamu kuruluşu Çaykur geçmişten beri pazar lideridir. Çay piyasasındaki diğer önemli 20 oyuncular özel teşebbüsler olan Doğuş, Doğadan ve Unilever (Lipton) gibi firmalardır. Diğer sıcak içecekler arasında Türk kahvesi tüketimi yaygınlığını korusa da, Starbucks ve Caffé Nero gibi çeşitli alternatif ürünler sunan uluslararası kahve zincirleri de piyasaya girmektedir. Alkolsüz İçecekler Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu’nun verilerine göre, şişelenmiş su, Türkiye içecek endüstrisinin toplam kapasitesi olan 13.236 milyon litrenin yaklaşık % 50’sini oluşturarak üretim kapasitesine 21 göre birinci sırada yer almaktadır. 2009 yılında şişelenmiş su satışları yaklaşık 3,1 milyar TL olarak gerçekleşmiştir ve 2010 yılında 3,2 milyar TL’ye ulaşması beklenmektedir. Türkiye’de kişi başı yıllık şişelenmiş su tüketimi 2009 yılında 126 litreyle Fransa (142 litre) ve İtalya (176 litre) gibi gelişmiş ülkelerden çok aşağıda 22 değildir. DanoneSa maden suyu pazarında kendi markası Hayat ile lider konumdadır. Diğer önemli firmalar 20 ise Erikli, Nestle, Pınar, Niksar, Hamidiye ve Saka’dır. Soda ve meyve suyunun dahil olduğu diğer alkolsüz içecekler 2009 yılında toplam içecek endüstrisinin üretim 21 kapasitesinin % 37’sini oluşturmuştur. Coca Cola, Fanta, Sprite, Nestea, Powerade ve Schweppes markalarının dağıtıcısı olan Coca-Cola İçecek şişelenmiş su dışındaki alkolsüz içeceklerde açık farkla lider 20 konumundadır ve Pepsi ile Cola Turka tarafından takip edilmektedir. 18 Çaykur, Çay Sektörü Raporu, 2009 19 Çaykur internet sayfası, www.caykur.gov.tr 20 BMI 21 Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu, 2009 Raporu 22 SUDER (Ambalajlı Su Üreticileri Derneği) 10 Alkollü İçecekler Türkiye’de en fazla üretilen ilk dört alkollü içecek bira, rakı, şarap ve votkadır. Başlıca alkollü içecek olan bira, 2009 yılında toplam alkollü içecek üretiminin yaklaşık % 90’ını oluşturmuştur. Her ne kadar bira Türkiye’de üretilen başlıca alkollü içecek olsa da şarap üretimi ilk dört alkollü ürün arasında en hızlı şekilde artmıştır: 2009’da % 22 oranında artmış ve 2010’un ilk çeyreğinde 2009’un ilk çeyreği ile kıyaslandığında % 52 oranıyla 23 artışına devam etmiştir. Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu’nun verilerine göre, Anadolu Efes ve Türk Tuborg üretim kapasitesi yılda 1 milyon litreyi geçen iki bira üreticisidir. Efes markasının sahibi olan Anadolu Efes, Türkiye’de bira pazarının yaklaşık % 80’ini elinde bulundurmaktadır ve geri kalan pazar payının büyük çoğunluğuna sahip 20 olan Tuborg Anadolu Efes’i takip etmektedir. 2009 yılında 104 milyon litreye ulaşmış olan Türkiye’nin alkollü içecek ihracatının % 95’ini bira oluşturmaktadır. 23 Viskinin % 35’ini oluşturduğu ithalat ise 7 milyon litre olmuştur. Türkiye’nin geleneksel alkollü içeceği olan rakı, şarapla birlikte toplam üretimin % 4,4’ünü oluşturmaktadır. Büyük şarap üreticilerinin yanı sıra İç Anadolu, Trakya ve Ege bölgelerinde olmak üzere yaklaşık 300 adet 24 küçük ölçekli üretici bulunmaktadır. Şarap sektörünün toplam kapasitesi yaklaşık yılda 120 milyon litredir. Türkiye 2009 yılında toplamda 7,75 milyon ABD doları değerinde 3,6 milyon litre şarap ihraç etmiştir. İhracat 25 pazarları % 26 payla Belçika, % 25 payla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve % 15 payla Almanya olmuştur. 2.2.5 Organize Perakende Sektörü Her ne kadar Türk tüketicileri öncelikli olarak küçük market ve bakkallardan alışveriş yapıyor olsalar da, tüketicilerin daha geniş yelpazede ürünler ve yüksek kaliteli mallar sunan organize perakendecilere (süpermarket ve hipermarketler) yönelmesiyle bu geleneksel perakendecilerin pazar payları zamanla düşmüştür. Şekil 10 – Organize Perakende Sektörü Satışları (2005-2014) Türlerine Göre Türkiye Organize Perakende Satışları (milyar TL) 40 34.6 35 30.9 20% 27.7 30 24.8 25 19.7 20.6 22.3 15% 16.7 20 14.1 15 25% 10% 11.8 10 5% 5 0 0% 2005 2006 2007 2008 2009e 2010f 2011f 2012f 2013f 2014f Süpermarketler Hipermarketler İndirim Marketleri Toplam organize perakende büyümesi (yıldan yıla) Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, BMI Not: e: tahmini, f: öngörü 23 TAPDK (Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu) 24 IGEME, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Şarap Sektörü Raporu, 2010 25 Türkiye İstatistik Kurumu 11 Artan kentleşme, yükselen harcanabilir gelir seviyesi ve iş yaşamında kadın sayısının artması sayesinde perakendecilik sektörü özellikle büyük şehirlerde yavaş yavaş bu Batı tarzı operasyonlara kaymıştır. Buna rağmen küçük geleneksel perakendiceler hâlâ perakende yiyecek sektörünün % 60’ını ellerinde 26 bulundurmaktadırlar. Süpermarketler 1990’lı yıllarda Türkiye yiyecek ve içecek sektöründe faaliyetlerine başlamış ve 2000 yılında sektörde % 26 oranında pazar payı elde etmişlerdir. Etkileyici bir büyüme gösteren süpermarketler hâlihazırda sektörün yaklaşık % 40’ına hakim durumdadırlar. Fazla sayıda mağazaya sahip olan modern perakendeciler 26 yüksek alım güçleriyle geleneksel rakiplerinden daha kârlıdırlar. Organize Perakende Pazarı Oyuncuları Türkiye organize perakende sektörü oldukça rekabetçidir. Migros % 9 oranla pazarda en büyük paya sahiptir. 26 Migros’u % 8’le Carrefour ve % 7’yle BİM izlemektedir. Diğer uluslararası firmalar Metro ve Tesco Kipa’dır. Şekil 11 –Türkiye’de Organize Perakende Pazar Payları (%) Migros, 9% Carrefour, 8% BIM, 7% Metro, 5% Diğer, 64% Tansas, 4% Tesco Kipa, 3% Kaynak: BMI, 2008 verileri Organize perakende sektörü satışları büyük ölçüde satışları 2009 yılında 10,7 milyar TL’yi bulan süpermarketler tarafından gerçekleştirilmiştir. Hipermarket satışları ise yaklaşık 5,6 milyar TL’dir. 2005 ve 2008 27 yılları arasında süpermarketler % 16, hipermarketler % 19 ve indirim marketleri % 30 YBBO sağlamıştır. Şekil 12 – Türkiye’de Halka Açık Organize Perakende Şirketlerinin Temel Finansal Verileri ABD Doları Milyon Şirket Adı Şirket Türü Toplam Girişim Değeri (*) Piyasa Değeri (*) Toplam Ciro [SOA] Net Kar [SOA] BIM Birlesik Halka açık Magazalar A.S. 3.324 3.432,5 3.184,5 117 Migros Ticaret A.S. 2.375 2.374,8 4.219,4 131,3 Halka açık SOA : So n Oniki A y Kaynakl Capital IQ ; (*) M art 10, 2010 verisi 26 BMI Industry View, Türkiye Yiyecek ve İçecek Raporu – 2. Çeyrek 2010 27 Türkiye İstatistik Kurumu ve BMI tahmini 12 2.2.6 Yiyecek ve İçecek Uluslararası Ticareti Türkiye İstatistik Kurumu’nun verilerine göre 2007 ve 2009 yılları arasında Türkiye’nin yiyecek ve içecek ticaret dengesinin hareketi negatif yönde olmuştur. Türkiye, kuru meyve, tütün (Ege Bölgesi’nden) ve dünyanın en büyük tedarikçisi olduğu fındıkta (Karadeniz Bölgesi’nden) önemli bir ihracatçı konumundadır. Türkiye’nin 28 başlıca tarımsal ithalatı pamuk, soya fasulyesi, bitkisel yağ, tütün, mısır ve pirinçtir. Şekil 13 – Alt Sektöre Göre Yiyecek ve İçecek Uluslararası Ticareti İstatistikleri Alt Sektöre Göre Yiyecek & İçecek Sektörü İhracatı ABD$Milyon 2004 Hayvan yemleri Unlu mamuller Bira & Malt Şekerli mamuller Süt mamulleri Fermante edilmiş ürünlerden oluşan etil alkol 2005 2006 2007 Alt Sektöre Göre Yiyecek & İçecek Sektörü İthalatı 2008 2009 2 2 2 5 36 46 216 231 264 347 424 417 31 42 42 48 64 62 391 424 468 611 665 628 41 62 89 112 136 142 ABD$Milyon 90 Unlu mamuller 13 15 19 24 37 39 4 3 4 2 4 2 Şekerli mamuller 70 67 93 104 144 150 Süt mamulleri Fermante edilmiş ürünlerden oluşan etil alkol 60 67 80 115 133 120 27 35 47 56 66 92 Balık ürünleri Unlu ürünler ( Makarna, noodle, kuskus vs.) 82 77 105 134 141 138 Bira & Malt 29 35 33 27 148 173 154 50 66 80 108 182 149 55 67 60 83 112 177 Et & Et mamulleri İşlenmiş tahıl ürünleri Alkolsüz içecek, gazlı & gazsız su 271 532 377 572 814 787 62 76 67 85 92 82 İşlenmiş tahıl ürünleri Alkolsüz içecek, gazlı & gazsız su Diğer gıda ürünleri 194 234 323 440 545 537 1.850 1.789 2.082 2.318 2.146 37 48 55 52 68 56 Şekerli mamuller 38 5 58 16 21 4 281 497 498 411 785 508 Bitkisel ve hayvansal yağlar Şarap Toplam 8 8 9 9 8 8 3.348 4.273 4339 5.164 6.476 5.930 Kaynak: Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyo nu, 2009 Rapo ru & TÜİK 2009 113 129 1.548 2008 88 23 Nişasta ve nişastalı ürünler 2007 73 106 İşlenmiş sebze ve meyve 2006 61 13 Et & Et mamulleri 2005 55 110 Balık ürünleri Unlu ürünler ( Makarna, noodle, kuskus vs.) 2004 Hayvan yemleri Diğer gıda ürünleri İşlenmiş sebze ve meyve Nişasta ve nişastalı ürünler Şekerli mamuller Bitkisel ve hayvansal yağlar Şarap Toplam 2 2 3 3 4 5 461 368 414 426 375 214 68 91 83 136 184 151 18 12 21 32 38 31 266 326 393 443 431 362 41 63 75 105 179 143 129 161 161 189 250 167 17 25 20 33 46 25 589 737 858 767 1,611 1,172 2 3 4 4 5 4 1.904 2.113 2.453 2.661 3.761 2.905 Kaynak: Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyo nu, 2009 Rapo ru & TÜİK 2.3 Sektördeki Önemli Şirketler Türkiye yiyecek ve içecek sektöründeki başlıca firmalar aşağıda belirtilmiştir. Şekil 14 – Türkiye’de Yiyecek ve İçecek Sektöründe Önde Gelen Firmalar Türkiye’de Yiyecek ve İçecek Sektöründe Önde Gelen Firmalar,2009 ISO 500 2009 Şirket Adı Sıralaması Sektör Şehir 2009'da Üretim Bazlı Satışlar (milyon TL) 15 25 31 32 34 36 50 58 60 62 66 Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Coca-Cola İçecek A.Ş. Ak Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Anadolu Efes Biracılık ve Malt Sanayii A.Ş. Konya Şeker Sanayi ve Ticaret A.Ş. Ülker Çikolata Sanayi A.Ş. Kayseri Şeker Fabrikası A.Ş. Oltan Gıda Mad. İhr. İth. ve Tic. Ltd. Şti. C.P. Standart Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. SÜTAŞ Süt Ürünleri A.Ş. Şeker ve melas üretimi İçecek Gıda üretim ve dağıtım Çay üretimi Bira ve içecek Şeker üretimi Çikolata üretimi Şeker üretimi Fındık üretimi Tavuk, yumurta ve karides üretimi Süt ve süt ürünleri ürünleri Ankara İstanbul İstanbul Rize İstanbul Konya İstanbul Kayseri Trabzon İstanbul Bursa 2.007 1.308 974 950 921 880 723 681 652 629 621 69 86 94 104 105 117 120 149 157 Tat Konserve Sanayi A.Ş. Eti Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. Altınmarka Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. Ülker Bisküvi Sanayi A.Ş. Pınar Süt Mamülleri Sanayi A.Ş. Kent Gıda Maddeleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. Marsan Gıda San. ve Tic A.Ş. Önem Gıda San. ve Tic. A.Ş. Biskot Bisküvi Gıda San. ve Tic. A.Ş. Domates, ketçap, konserve gıda ve sebze üretimi Bisküvi ve çikolata üretimi Önceden paketlenmiş gıda üretimi Bisküvi üretimi Süt ve süt ürünleri ürünleri ve meze üretimi Şekerleme üretimi Margarin, makarna ve içecek üretimi Yiyecek ve içecek Bisküvi üretimi İstanbul Eskişehir İstanbul İstanbul İzmir Kocaeli Adana İstanbul Karaman 617 514 491 467 465 427 421 329 314 Kay nak: İstanbul Sanay i Odası 28 EIU, Türkiye: Tüketici Ürünleri ve Perakende Raporu, 29 Eylül 2009 13 2.4 Sektördeki Gelişmeler Küresel ekonomik daralma sona erdiğinde tüketici alışkanlıkları da değişecektir. Deloitte “Global Powers of the Consumer Products Industry 2010 (Tüketim Ürünleri Sanayisi Küresel Güçleri 2010)” raporuna göre, her ne kadar yiyecek ve içecek endüstrisi krizde iyi bir performans göstermiş olsa da, kriz ortamında alışverişlerinde daha dikkatli ve kalite konusunda daha talepkâr hale gelen tüketiciler indirimli ürünlere yönelmiş ve market markalarından kaçınmışlardır. Üreticiler bu değişimleri göz önünde bulundurmaktadırlar. Krizden çıkışla beraber şirket birleşme ve satın alımlarında gelecek yıllarda küresel olarak artış beklenmektedir. Bu durum aynı zamanda yükselen ekonomilerin pazarlarında büyümeye odaklanılmasıyla birlikte gıda güvenliği konusundaki dikkati artırmaktadır. BMI’ya göre Türk hükümeti, gıda güvenliğinin önemini göz önünde bulundurarak Türkiye gıda ve tarım sektörleri arasındaki ilişkileri iyileştirecek şekilde Tarım ve Gıda Bakanlığı’nın kurulacağını bildirmiştir. 14 2.5 Konumlanma Haritası Aşağıdaki harita Türkiye yiyecek ve içecek endüstrisindeki ana üreticilerin üretim tesislerini göstermektedir. Tat Konserve Sanayi Üretim Kapasitesi Domates Salçası 100.000 ton/yıl Konserve Sebze 40.000 ton/yıl Ülker Üretim Kapasitesi Çikolata 400 ton/gün Kent Gıda Üretim Kapasitesi 40.000 ton/yıl Oltan Gıda CP Standart Üretim Kapasitesi Tavuk 117.000 ton/yıl Altınmarka Üretim Kapasitesi 63.000 ton/yıl Çaykur Üretim Kapasitesi 29.800 kg/8 saat Coca Cola Company Üretim Kapasitesi 552 mn adet kutu/yıl Marsan Üretim Kapasitesi Margarin 200.000 ton/yıl Makarna 80.000 ton/yıl Su 180 milyon lt/yıl Türkiye Şeker Fab. Üretim Kapasitesi Şeker 2 milyon ton/yıl Sütaş Üretim Kapasitesi 2.500 ton/gün Kayseri Şeker Üretim Kapasitesi Şeker 12.000 ton/gün Yaşar Holding Üretim Kapasitesi Et 48.000 ton/yıl Süt 350.000 ton/yıl Anadolu Efes Üretim Kapasitesi 881 mn litre/yıl Konya Şeker Eti Üretim Kapasitesi 80.300 ton/yıl İçecek şirketleri Yiyecek şirketleri 15 Yatırım Fırsatları 2.6 Türkiye yiyecek ve içecek sektöründe faaliyet gösteren yabancı şirketlerin sayısı 2008 yılında 376’dan 2009 yılında 421’e yükselmiştir. Doğrudan yabancı yatırım 2008 yılında 1,2 milyar ABD doları ile en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Küresel finansal krizin etkileriyle 2009 yılında doğrudan yabancı yatırımlar imalat 29 sektöründe % 58 oranında, yiyecek ve içecek sektöründe ise % 83 oranında daralma yaşamıştır. Şekil 15 – Yiyecek ve İçecek Sektörü Yatırım Verileri Yiyecek & İçecek Sektöründe DYY (milyon ABD doları) 1,400 Yiyecek & İçecek Sektöründe DYY Şirketlerinin Sayısı 1.252 1,200 1,000 766 800 608 600 400 200 210 78 68 2004 2005 450 400 350 300 250 200 150 100 50 - Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 2006 2007 2008 2009 421 376 45 338 300 38 38 257 43 39 2005 2006 2007 2008 2009 Yeni Kuruluşlar Toplam Yabancı Sermayeli Şirketlerin Sayısı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Organik Gıda Sektörü Organik tarım 1985 yılında İzmir üzümü, ardından incir ve kayısı üretimiyle başlamıştır. Organik ürünler genellikle toplam organik üretimin % 39’unu oluşturan Ege Bölgesi’nde ve onu takiben % 18 paya sahip 30 Karadeniz Bölgesi ve % 13 paya sahip İç Anadolu Bölgesi’nde üretilmektedir. Türkiye, toplam organik gıda üretiminin neredeyse tamamını % 85’i Avrupa’ya yönelik olmak üzere ihraç 31 etmektedir. Avrupa’dan gelen yüksek talep ve organik gıdanın tanıtımı için hâlen devam etmekte olan reformlarla birlikte, Türkiye organik gıda endüstrisinde büyüme potansiyeline sahiptir. Helal Gıda Sektörü Müslüman bir ülke olarak Türkiye, “helal gıda” sektöründe yüksek bir büyüme potansiyeline sahiptir. Dünya Helal Forumu’na göre, küresel helal gıda sektörünün 2010 yılında 650 milyar ABD dolarına ulaşması 31 beklenmektedir. 29 Hazine Müsteşarlığı 30 ORGUDER (Organik Ürün Üreticileri ve Sanayicileri Derneği) 31 BMI 16 Şekil 16 – Türkiye Yiyecek, İçecek & Tütün Endüstrisinde Seçilmiş Satın Alma & Birleşme İşlemleri (2005-2010) # Alıcı Şirket Ülke Alınan Şirket Alt Sektör Tarih Hisse (%) İşlem Değeri (milyon ABD doları) GIDA 1 Altas Sirketler Grubu Türkiye Ordu Yag Sanayi AS Tarım işleme/ tahıl 30/01/2010 100,0% 33 2 Kanada Arbel Group Companies Tarım işleme/ tahıl 16/07/2009 100,0% 134 3 Alliance Grain Traders Inc Anadolu Efes Biracilik; Sucocitrico Cutrale Ltd. Türkiye; Brezilya Etap Tarim ve Gida Urunleri Taze üretim, alkolsüz içecek 07/01/2009 66,0% 25 4 FEM OGG Türkiye Tekel Ayvalik Tuzlasi Gıda içerikleri 23/09/2008 100,0% 6 5 Yildiz Holding AS Türkiye Kerevitas Gida Sanayi ve Ticaret A.S. Dondurulmuş ve soğuk gıda 17/09/2008 51,0% 17 6 Esas Holding AS Türkiye Peyman Gida Gıda içerikleri, Gıda-diğer 18/04/2008 30,0% 12 7 Fresh Cake Gida Türkiye Doruk&Unmas Unlu Mamuller Unlu Mamuller 30/04/2008 50,0% 38 8 Afia International Suudi Arabistan Yudum Food SA Gıda-diğer 14/01/2008 100,0% 71 9 Klueh Service Management Almanya Emin Catering Gıda diğer,Restaurant/Pubs 22/11/2007 51,0% 13 10 MGS Marmara Gida Türkiye Gidasa SA Gıda içerikleri, Alkolsüz içecek 15/08/2007 99,65% 174 11 Bulutoglu Gida ve Lojistik Türkiye Yalova Soguk Hava Tesisleri Dondurulmuş ve soğuk gıda 07/08/2007 100,0% 13 12 Cadbury Plc İngiltere Intergum Gida Sanayi Ve Ticaret A/S Şeker ve tatlı 28/09/2007 100,0% 450 13 TMSF Türkiye Sagra Süt Ürünleri, Gıda-diğer 07/06/2007 100,0% 104 14 Doruk Una Deger Katma Gida Türkiye Unmas Unlu Mamuller Unlu Mamuller 18/08/2006 50,0% 18 15 Fromageries Bel SA Fransa Karper Süt Ürünleri 28/02/2006 51,0% 16 16 Cadbury Plc İngiltere Kent Gida Maddeleri Şeker ve tatlı 10/04/2006 30,0% 94 17 Gidasa SA Türkiye Marsa Gıda içerikleri, Gıda-diğer 21/12/2005 49,0% 19 18 Ihlas Holding AS Türkiye Kristal Kola AS Alkolsüz içecekler 19 Central Bottling Company Ltd İsrail Turk Tuborg Bira ve Malt Sanayii AS Bira 15/09/2008 95,69% 167 TEKEL AS (Tobacco Business) Tütün 1.720 İÇECEK & TÜTÜN 20 British American Tobacco Plc İngiltere 19 24/06/2008 100,0% 21 Sarper Family Türkiye Sarper Tutun Ticarper Ve Sanayi AS Şarap/alkollü içecek 25/06/2007 50,0% 10 22 TPG Capital LP ABD Mey Icki Sanayi ve Tic Şarap/alkollü içecek 01/06/2006 90,0% 810 23 Coca Cola Icecek AS Türkiye Efes Sinai Yatirim Holding AS Şişeleme/konserveleme, Alkolsüz içecekler 02/12/2005 51,87% 305 Kay nak: Mergermarket 17 2.7 SWOT Analizi S trengths (Güçlü Noktalar) Genç ve artan nüfusuyla, Türkiye’de hem üretim hem de tüketim artış göstermektedir. Türkiye gıda endüstrisi, ülkedeki mevcut tarımsal ürün çeşitliliği sebebiyle önemli ihracat fırsatlarına sahiptir. Gelişen bir ülke olarak, tüketici harcamalarını da pozitif yönde etkileyecek olan kişi başı GSYİH’da gelecek yıllarda artış beklenmektedir. W eaknesses (Zayıf Noktalar) Küresel ekonomik krizden etkilenen değişken ekonomik ortam tüketici harcamalarını engelleyebilir Alkollü içeceklerde talebin İslami gelenekler ve yüksek Özel Tüketim Vergisi sebebiyle Avrupa ülkelerine kıyasla düşük düzeyde kalması. O T pportunities (Fırsatlar) İlgi düzeyi yüksek genç nüfusun yeni marka ve ürünlere açık olması Turizm sektöründeki büyümenin yiyecek ve içecek sektöründeki tüketimi de artırması. Henüz pazarın olgunluğa ulaşmaması sebebiyle yeni ürünlerin Türkiye’ye girebilme fırsatlarının olması. hreats (Tehditler) Tarımda istikrarsız mevzuat ortamının gıda sektörünü de etkilemesi. Yüksek enerji ve ham madde maliyetlerinin yiyecek ve içecek üreticilerinin performanslarını olumsuz etkilemesi. Dünyadaki yüksek kalite ve düşük fiyatta şarap üreten yeni şarap üreticileri sebebiyle şarap endüstrisinde yaşanan rekabet. 18 2.8 Sektör Kurum ve Kuruluşları Şekil 17 – Sektör Kurum ve Kuruluşları Kurum/ Kuruluş Kısaltma Tanım İletişim Bilgileri TGDF 23 sektörel dernek ve 1000'den fazla şirketten oluşmaktadır. Görevi bilimsel prensipler çerçevesinde ülkenin gelişimi ve serbest Pazar ortamı oluşturmaktır. . Altunizade Mah. Kısıklı Cad. Tekin Ak İş Merkezi No:1 Kat:2 Apartman no 7 Posta Kodu: 34662 Bağlarbaşı Üsküdar ISTANBUL Tel: (0216) 651 86 81 Fax: (0216) 651 86 83 Website: w w w .tgdf.org.tr BYSD Organizasyonun 57 üyesi vardır. Derneğin asıl görevi yurtiçinde gelişen yağlı tohumları kullanarak ülkenin bitkisel yağ talebini karşılamak ve üyelerin haklarını koruyarak aralarında birliğin korunmasını sağlamaktır. Atatürk Bulvarı 231 / 15 Kavaklıdere - ANKARA Tel: (0312) 426 16 82 - 83 Fax: (0312) 426 16 95 Website: http://bysd.org.tr Türkiye Makarna Sanayicileri TMSD Derneği Organizasyonun 25 üyesi vardır. Görevi makarna üreticilerine profesyonel, teknik, sosyal ve ekonomik konularda asistanlık sağlamaktır. Cinnah Cad. No:59 Çankaya – ANKARA Tel: (0312) 441 55 47 Fax: (0312) 438 34 33 Website: w w w .makarna.org.tr Salça İhracatçıları ve İmalatçıları Derneği Organizasyonun 14 şirketi temsil eden 26 üyesi vardır. Görevi üyelerinin haklarını korumaları için devletle ve sektörle olan iletişim ve koordinasyonlarını sağlamaktır. General Ali Rıza Gürcan Cad. Merter İş Merkezi No:19/B Kat:2 Merter - İSTANBUL Tel & Fax: (0212) 554 71 06 Website: w w w .siid.org.tr Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği SIID Tüm Gıda Dış Ticaret Derneği TÜGİDER Organizasyonun 115 üyesi vardır. Derneğin amacı tüm gıda ithalatçılarının işbirliğini sağlamaktır. Türkiye Süt, Et, Gıda Sanayicileri ve Üreticileri Birliği SETBIR Organizasyonun 74 üyesi vardır. Derneğin görevi sektörün gelişmesini sağlamaktır. Tarım Ürünleri Hububat, Bakliyat İş ve Paketleme Sanayicileri Derneği PAKDER Organizasyonun 76 üyesi vardır. ORGUDER Organizasyonun 32 üyesi vardır. Dernek, düzenli işleyişi ve organik ürün sektöründeki gelişmeleri ve yabancı pazarlardaki ihracat fısatlarını geliştirmeyi sağlar. Mevzuatların hazırlanması için gerekli kurumlarla birlikte çalışır. Organik Ürün Üreticileri ve Sanayicileri Derneği Büyükdere Cad.Somer Apt.No:64 Kat:5 D:13 Mecidiyeköy – İSTANBUL Tel: (0212) 347 72 22 Fax: (0212) 347 25 70 Website: w w w .tugider.org.tr Şehit Ersan Caddesi Çoban Yıldızı Sokak 100. Yıl Apt. No: 1/14 06680 Çankaya ANKARA Tel: (0312) 428 47 74-75 Fax: (0312) 428 47 46 Wesite: w w w .setbir.org.tr Büyükdere Cad. Somer Apt.No:64 KaT:5 D:13 Mecidiyeköy – İSTANBUL Tel: (0212) 347 72 22 Fax: (0212) 347 25 70 Website: w w w .pakder.org.tr Büyükdere Cad. Somer Apt.No:64 Kat:5 D:13 Mecidiyeköy – İSTANBUL Tel: (0212) 347 72 22 Fax: (0212) 347 25 70 Website: w w w .orguder.org.tr 19 ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1 – İlk 10 Küresel Yiyecek, İçecek ve Tütün Şirketi ...................................................................................... 4 Şekil 2 – Dünya Yiyecek ve İçecek İthalat ve İhracatı Pazar Payları, 2007 .......................................................... 5 Şekil 3 – Türkiye’de Kişi Başına Yiyecek ve İçecek Tüketimi ............................................................................... 6 Şekil 4 – Alt Sektöre Göre Şirketlerin Dağılımı (2009) .......................................................................................... 6 Şekil 5 – Yükselen Avrupa Yiyecek & İçecek Puanları.......................................................................................... 7 Şekil 6 – Yiyecek ve İçecek Sektörü Üretim Endeksi ............................................................................................ 8 Şekil 7 – Türkiye Gıda Tüketimi Göstergeleri ........................................................................................................ 9 Şekil 8 – Türkiye Kişi Başına Gıda Tüketimi ......................................................................................................... 9 Şekil 9 – Türkiye’de İçecek Satışları....................................................................................................................10 Şekil 10 – Organize Perakende Sektörü Satışları (2005-2014) ..........................................................................11 Şekil 11 –Türkiye’de Organize Perakende Pazar Payları (%) .............................................................................12 Şekil 12 – Türkiye’de Halka Açık Organize Perakende Şirketlerinin Temel Finansal Verileri .............................12 Şekil 13 – Alt Sektöre Göre Yiyecek ve İçecek Uluslararası Ticareti İstatistikleri ...............................................13 Şekil 14 – Türkiye’de Yiyecek ve İçecek Sektöründe Önde Gelen Firmalar .......................................................13 Şekil 15 – Yiyecek ve İçecek Sektörü Yatırım Verileri .........................................................................................16 Şekil 16 – Türkiye Yiyecek, İçecek & Tütün Endüstrisinde Seçilmiş Satın Alma & Birleşme İşlemleri (20052010) ............................................................................................................................................................17 Şekil 17 – Sektör Kurum ve Kuruluşları ...............................................................................................................19 20 KISALTMALAR BMI Business Monitor International YBBO Yıllık Bileşik Büyüme Oranı AB Avrupa Birliği GSYİH Gayrisafi Yurt İçi Hasıla TYDTA Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı KOBİ Küçük ve Orta Boy İşletmeler ABD Amerika Birleşik Devletleri TL Türk Lirası 21 Yasal Uyarı Bu Belge yatırımcılara Türkiye’deki büyüme öncelikli sektörlere dair bir sektör özeti sağlamak amacıyla, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı (“TYDTA”) tarafından, DRT Kurumsal Finans Danışmanlık Hizmetleri A.Ş.’nin (“Deloitte”) destekleri ile derlenen seriden biridir. Belge bu sektörle ilgili bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Belge her şeyi kapsama ya da olası bir yatırımcının bu sektöre yatırım yapma ya da yapmama konusunda karar vermesi için ihtiyaç duyacağı tüm bilgileri içerme iddiasında değildir. Belge’nin ya da sektöre dair yapılacak diğer incelemelerle bağlantılı olarak herhangi bir olası yatırımcıya ya da danışmanlarına verilecek herhangi bir yazılı ya da sözlü bilginin doğruluğu ya da tamlığı ile ilgili olarak, açık ya da zımni, herhangi bir beyanda bulunulmayacak ya da garanti verilmeyecektir ve bu konuyla ilgili olarak, TYDTA ya da Deloitte ya da herhangi bir alıcı ya da ilgili görevli, çalışan ya da temsilci tarafından herhangi bir sorumluluk kabul edilmeyecektir. TYDTA, Deloitte ve ilgili yan kuruluşları ve ortak şirketleri ile ilgili görevliler, çalışanlar ve aracılar Belge’ye ya da bu gibi bilgilere ve bu Belge ve bilgilerde ortaya çıkabilecek hatalara ya da ihmallere dayanabilecek tüm sorumlulukları açıkça reddeder. Belge’de yer alan bilgiler, Belge’nin hazırlandığı dönemde halka açık bilgi kaynaklarına dayanarak hazırlanmıştır. Özellikle gelecekle ilgili projeksiyonlar, hedefler ve tahminlerin (varsa) elde edilebilmesi ya da kabul edilebilirliği konusunda herhangi bir beyanda bulunulmamakta ve garanti verilmemektedir. TYDTA ve Deloitte Belge’de yer alan bilgileri doğrulamamıştır. Belge’yi alan kişiler, Belge’nin içindeki bilgileri yasal, kurumsal, vergisel ya da farklı bir öneri olarak yorumlamamalıdır. Herhangi bir alıcı ya da olası yatırımcı yatırım kararı verirken bu Belge’ye dayanmamalıdır. Kendi durum tespit çalışmalarını yapmaları ve bağımsız danışmanlık hizmeti almaları önerilmektedir. Belge, burada anlatılan hisse senetleri ya da şirketler ya da varlıkların satılması ya da satın alınmasına ya da söz konusu sektöre yatırım yapılmasına yönelik bir teklif ya da davet olmayıp, TYDTA ya da Deloitte ya da ilgili yan kuruluşları ya da ortak şirketleri tarafından yapılan bir taahhüt ya da öneri niteliğinde de değildir. Belge’nin dağıtımı ya da mülkiyet altına alınması ile ilgili olarak, TYDTA ya da Deloitte herhangi bir yargı alanında hukuksal sorumluluk kabul etmemektedir ve herhangi bir kayıt gereksinimi ya da diğer yasal sınırlamaların alıcı tarafından ihlal edilmesinden TYDTA ya da Deloitte sorumlu olmayacaktır. Belge’nin aslı ya da üzerinde değişiklikler yapılmış versiyonu, hiçbir durumda yayınlanamaz, çoğaltılamaz ya da bir ücret ya da üyelik karşılığında üçüncü taraflara satılamaz. Belge’nin fikri mülkiyet hakları TYDTA’a aittir. 22