HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 5

Transkript

CERRAHĠ BAKIM
HEMġĠRELĠK
BAKIM
YÖNETĠMĠ
HEDEFLER
Bu üniteyi çalıĢtıktan sonra;
 Ameliyat
öncesi
dönemde
hemĢirenin
sorumluluklarını söyleyebilecek
 Ameliyat öncesi hasta eğitimini planlayabilecek
 Planlı ameliyatlarda hazırlık aĢamalarını bilecek
 Ameliyat
sırası
dönemde
hemĢirenin
 Ameliyat
sonrası
hastanın
yapması
gereken
egzersizleri öğretebilecek
 Ameliyat
sonrası
dönemde
hemĢirenin
 Ameliyathanede hasta ve çalıĢan güvenliği için
oluĢturulan standartları bilecek
 Ameliyat
sırası
ve
sonrasında
oluĢabilecek
komplikasyonları söyleyebilecek
 Günübirlik
cerrahinin
avantajlarını
ve
dezavantajlarını sayabilecek
 Günübirlik cerrahi hemĢiresinin sorumluluklarını
bilecek
 Bakıma
yönelik
hemĢirelik
tanı
örnekleri
HAFTA
verebileceksiniz.
5
HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ
ĠÇĠNDEKĠLER
AMELĠYAT ÖNCESĠ HEMġĠRELĠK BAKIMININ YÖNETĠMĠ
1. Ameliyat Öncesi Genel Hazırlık
a) Ameliyat Öncesi Dönemde Fiziksel Hazırlık
b) Ameliyat Öncesi Dönemde Psikolojik Hazırlık
c) Ameliyat Öncesi Dönemde Yasal Hazırlık
d) Ameliyat Öncesi Dönemde Eğitim
2. Ameliyattan Önceki Gece Hazırlığı
3. Ameliyat Günü Hazırlığı
AMELĠYAT DÖNEMĠ BAKIMIN YÖNETĠMĠ
AMELĠYAT SONRASI HEMġĠRELĠK BAKIMININ YÖNETĠMĠ
4. Ayılma Ünitesinde Bakımın Yönetimi
5. Cerrahi Kliniğinde Bakımın Yönetimi
EVDE BAKIM
GÜNÜBĠRLĠK CERRAHĠ
SONUÇ
KONU ĠLE ĠLGĠLĠ HEMġĠRELĠK BAKIM PLANI ÖRNEKLERĠ
DEĞERLENDĠRME
KAYNAKLAR
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi
GĠRĠġ
Hastalıkların tedavi yöntemlerinden biri olan cerrahi giriĢimler, günümüzde anestezi
tekniklerinde, ameliyat sonrası bakımdaki geliĢmeler sonucunda en son baĢvurulan tedavi
yöntemi olmaktan çıkmıĢtır. Cerrahi giriĢimler acil durumlarda planlı hazırlık olmaksızın,
tanısı konmuĢ hastalarda önceden planlanarak yapılmaktadır. Planlanarak yapılan cerrahi
giriĢimlerin bir kısmı da gerek ameliyat öncesi hazırlık döneminde, gerekse ameliyat sonrası
bakım döneminde hastaneye yatmayı gerektirmemektedir.
Cerrahi giriĢim sonrası hastanın iyileĢme sürecinde, ameliyat öncesi hazırlık ve
eğitim ile ameliyat sonrası bakım, en az yapılan cerrahi giriĢim kadar önemlidir.
Gereksinimleri uygun Ģekilde karĢılanan, bakımı hakkında sorumluluk alması sağlanan hasta
ameliyat travmasıyla daha iyi baĢ edebilir ve komplikasyonlar geliĢmeksizin kısa sürede
iyileĢebilir. Bu nedenle cerrahi hastasının iyileĢme sürecinde cerrahi hemĢireliği önemlidir.
Cerrahi hemĢireliği, ameliyat olacak hastanın ameliyat öncesi, ameliyat sırası ve ameliyat
sonrası bakımını içerir.
Bu bölümde, ameliyat öncesi, ameliyat sırası ve ameliyat sonrası bakım ve günübirlik
cerrahi konularında bilgi sunulmaktadır.
AMELĠYAT ÖNCESĠ HEMġĠRELĠK BAKIMININ YÖNETĠMĠ
Ameliyat öncesi bakım, hastanın hastaneye giriĢ anından itibaren cerrahi giriĢime
kadar hastanın bireysel gereksinimlerine göre saptanan psikolojik ve fizyolojik hazırlıklar,
ameliyat öncesi hazırlık ve bakımı içerir.
Ameliyat öncesi dönem bakım ve hazırlığı, cerrahi tedaviyi olumsuz yönde
etkileyebilecek risk faktörleri erken saptamak, mümkünse durumu ameliyat öncesi düzeltmek,
hastanın ameliyat sırası ve sonrası stresle baĢ edebilmesini kolaylaĢtırmak, hastanın ameliyat
sonrası bakıma katılımını sağlayarak iyileĢme sürecini hızlandırmak ve olası komplikasyonları
önlemek ya da en aza indirmek için önemlidir.
Genel olarak planlanmış ameliyatlarda hazırlık üç aşamada uygulanır
1- Ameliyat öncesi genel hazırlık
2- Ameliyattan önceki gece hazırlığı
3- Ameliyat günü hazırlığı
1. Ameliyat Öncesi Genel Hazırlık
Ameliyatın türü ne olursa olsun hasta fiziksel, psikolojik, sosyal ve ekonomik yönden
etkilenmektedir. Her birey sosyo ekonomik, aile ve toplum içindeki rollerine bağlı olarak
farklıdır. Aynı ameliyata iki ayrı kiĢi farklı tepki gösterir. Hatta aynı birey, değiĢik zamanlarda
olduğu iki ameliyata farklı tepkiler gösterir.
Ameliyat öncesi genel hazırlık süreci, fiziksel, psikolojik, yasal hazırlık ve ameliyat
öncesi eğitimi içermektedir.
a) Ameliyat Öncesi Dönemde Fiziksel Hazırlık
Cerrahi giriĢime iliĢkin sorunların ve riskin en aza indirgenmesinde ameliyat öncesi
genel durumun optimal düzeye getirilmesi önemli rol oynar. Hastanın fiziksel açıdan
değerlendirilerek genel sağlık durumunun belirlenmesi, hemĢirelik bakımını planlamada yol
gösterici olacaktır.
Ameliyat öncesi dönemde hastanın fiziksel muayenesi ve fiziksel hazırlığı önemlidir.
Fizik muayene ile baĢtan ayağa genel değerlendirme yapılır (Tablo 1)
Tablo 1. Ameliyat Öncesi Fiziksel Muayene
Tanılama Faktörleri
Genel Muayene
Sorular ve YaklaĢımlar
Genel sağlık durumunu kayıt et.
Vücut pozisyonunu ve boyunu değerlendir.
YaĢam bulgularını ölç ve kayıt et.
Deri
Deriyi renk ve özellikleri yönünden değerlendi.r
Varsa yaraların yer ve görünümünü değerlendir.
Kemik çıkıntıları üzerindeki deriyi değerlendir.
Deri turgorunu dokunarak muayene et.
Göğüs ve Akciğerler
Göğüs simetrisini ve farklılıkları, toraksın çapını ve Ģeklini
değerlendir.
Solunum seslerini dinle.
Herhangi bir ağrı veya hassasiyet varlığını dokunarak muayene et.
Kardiyovasküler Sistem
Jugular (boyun veni) veni ĢiĢme yönünden değerlendir.
Apikal nabız hızını, ritmini ve özelliğini steteskop ile dinle.
Kalp seslerini steteskop ile dinle.
Periferik ödem varlığını kontrol et
Periferik nabızların özelliğini dokunarak muayene et.
Karın
Son defekasyon zamanını sorgula.
Karın çevresini gözle muayene et.
Barsak seslerini steteskop ile dinle.
BoĢaltım ile iliĢkili anormal durum (Kanlı dıĢkı ya da idrar
vb)varlığını sorgula.
Nörolojik Sistem
Hastanın oryantasyonunu ve bilincini, farkındalık ve konuĢma
düzeyini belirle.
Refleksleri muayene et.
Motor ve duyusal yeteneği değerlendir.
Görme ve iĢitme yeteneğini değerlendir.
Kas Ġskelet Sistemi
Eklem hareketlerini incele ve değerlendir
Kas gücünü elle muayene et.
Hastanın yürüme yeteneğini değerlendir.
Kaynak: Türgay A.S Ameliyat öncesi, sırası, sonrası bakım, Editör: Akça Ay, Sağlık Uygulamalarında
Temel Kavramlar ve Beceriler, Nobel Tıp Kitapevleri,Ġsanbul, 2010
Fiziksel Hazırlık
YaĢ : Çocuklar, gençler ve orta yaĢtaki eriĢkinler genelde ameliyatı iyi tolore ederler. Küçük
bebek ve yaĢlıların ameliyat riski yüksektir. YaĢlı hastalar cerrahi gerektiren hastalığa ek
olarak kronik hastalıklara ve sağlık sorunlarına sahip olabilirler.
YaĢlı kiĢilerin kardiyovasküler, pulmoner, gastrointestinal ve renal sistemlerinde
yaĢlılığa bağlı olarak geliĢen fizyolojik değiĢiklikler ameliyat sonucunu etkileyebilir.
Ateroskleroz, beslenme bozukluğu, anemi, sıvı açığı (dehidrasyon) da önemli sorunlardır.
Çoğunlukla azalmıĢ duyma ve görme gibi duyusal kısıtlılıklar da fiziksel değerlendirme de
dikkate alınmalıdır.
Ağrı: Ağrı önemli bir fizyolojik belirleyicidir ve dikkatli bir Ģekilde izlenmelidir. Hastayı
değerlendirirken akut ve kronik ağrı ayırımı yapılmalıdır. Bu ameliyat sonrası ağrı ile kronik
durumları ayırt edebilmeyi sağlar. Ağrıyı değerlendirmede bir ağrı ölçeği kullanılmalı ve bu
hastaya anlatılmalıdır.
Beslenme Durumu: Ameliyatın baĢarısı ve ameliyat sonrası iyileĢme, beslenme
durumuyla doğrudan iliĢkilidir. Ameliyat öncesi beslenmesi iyi olan hasta ameliyat stresiyle
daha kolay baĢ edebilir. Beslenmeyle iliĢkin temel sorunlar; protein, demir ve vitaminden
yetersiz olarak beslenmiĢ olmak ve ĢiĢmanlıktır.
Beslenme yetersizlikleri sıklıkla kronik hastalığı olan, ishal, kusma gibi sindirim
sistemi sorunları bulunan ve ileri yaĢlardaki hastalarda ayrıca kanser hastalarında görülür.
Ameliyat öncesi beslenme yetersizliğini karĢılamak, enerji ihtiyacı ve yara iyileĢmesini
kolaylaĢtırmak
amacıyla ameliyat
öncesi
dönemde karbonhidrat,
minerallerden zengin beslemek gerekir. Vitamin C
protein,
vitamin,
kollojen doku yapımında rol oynar,
Vitamin B sellüler enzim ve normal glikoz metabolizmasında rol oynar tüm bu vitaminlerin
eksikliğinde iyileĢme gecikecektir. Ağızdan alamayan hastalara enteral beslenme ya da total
parenteral beslenme uygulanabilir. Besinler parenteral beslenmede damar içi yolla, enteral
beslenmede bir tüp aracılığı ile doğrudan gastrointestinal sisteme verilir.
ġiĢman hastalarda ameliyat acil değilse ameliyat öncesi dönemde normal kilolarına
inmesi sağlanmalıdır. ġiĢman hastalarda ameliyat riski yüksektir. Hipertansiyon, kalp
yetmezliği, hipoventilatasyon riski yüksek, diyabetes mellitus gibi metabolik sorunlar ĢiĢman
hastalarda sık görülür.
ġiĢman hastalarda yağ dokunun fazla olması, teknik açıdan güçlük oluĢturur ve
ameliyat yarası normalden daha geniĢ olur. Bu nedenle inzisyonel herni, yara açılması ve
enfeksiyon riski yüksektir. ġiĢman hastalarda karında gaz (abdominal distansiyon), flebit, kalp
damar, endokrin, karaciğer ve safra hastalıkları daha fazla oluĢur. AĢırı kilo nedeniyle ĢiĢman
hastaların bakımı ve yatak içinde hareket etmelerinde zorluklar vardır. ġiĢman hastalarda
solunum ve dolaĢım sistemine ait sorunlar ve hareket kısıtlılığına bağlı basınç yarası risklerini
en aza indirmek için bu hastaların rahat hareketine izin veren özel yataklar vardır.
Sıvı-Elektrolit Dengesi : Sıvı elektrolit dengesinin sürmesi cerrahi hastası için son derece
önemlidir. Sıvı açığı (dehidrasyon), hastayı Ģoka ve elektrolit konsantrasyonlarında bozulmaya
ve ölüme götürebilir. YaĢlılarda, kronik hastalığı olanlarda hipovolemi varsa giderilmelidir.
Mümkünse ağız yoluyla sıvı alımı (2500-3000 lt.) sağlanmalı veya parenteral olarak sıvı açığı
giderilmelidir.
Sıvı, elektrolit dengesizlikleri bedendeki tüm sistemleri etkileme özelliğine sahip
olduğundan, ameliyat olacak hasta için önemli risk taĢır. Sıvı ve elektrolit dengesizliğinin
ciddiyetini saptamak çoğu zaman zordur. Belirgin bozuklukların ameliyat öncesi düzeltilmesi
zaman gerektirmektedir.
Enfeksiyon : Daha önce de belirtildiği gibi beslenme yetersizliği olan kiĢilerde enfeksiyon
riski yüksektir. HemĢire hastayı enfeksiyon bulguları açısından gözlemelidir. Gerek duyulursa
ameliyat ertelenebilir.
Kalp Damar (Kardio vasküler) Fonksiyonu : Ameliyat öncesi kalp damar
sisteminin hazırlanmasında amaç, sistemin ameliyat döneminde hastanın oksijen, sıvı ve
beslenme gereksinimlerini karĢılayabilmesidir.
Ameliyat riskini artıran kalbe iliĢkin sorunlar arasında; anjina pektoris, miyokard
infarktüsü, kalp yetmezliği, aritmiler, hipertansiyon, konjenital kalp hastalıkları sayılabilir.
Periferik damar hastalığı olanlara ekstremitelere iliĢkin ameliyat uygulanırsa, doku iyileĢmesi
gecikebilir.
Kalp damar hastalığı kuĢkusu olan hastalar ameliyat öncesi kan basıncı, nabız hızı ve
ritmi ödem ekstremitelerde ısı, renk değişimi, halsizlik ve nefes darlığı yönünden
değerlendirilmeliler.
Kalp hastalarında ameliyat öncesi düzenli bir tedavi Ģarttır. Anemi ve elektrolit
bozuklukları düzene sokulmalıdır. Ameliyat öncesi dönemde hasta bakımında dinlenme
önemlidir. Diyette, sodyum ( Na) ve kolesterolden fakir diyet yer almalıdır. Dijital kalp
ilaçları ve sıvılar uygun Ģekilde verilmelidir
Kardiyovasküler sistemin değerlendirilmesinde istenen baĢlıca tektikler; Elektro
Kardiyo Grafi (EKG), Santral Venöz Basınç (SVP), eritrosit sayımı, hemoglobin, hematokrit,
serum sodyum (Na) ve potasyum (K) değerleridir.
Solunum Fonksiyonu: Astım, Kronik Obstruktif Akciğer Hastalığı (KOAH), amfizem ve
bronĢektazi gibi pulmoner hastalıklar karbondioksit (CO2) ve Oksijen (O2) değiĢimini
engelleyerek ameliyat riskini artırırlar ve pulmoner enfeksiyon geliĢmesine neden olurlar.
Pulmoner hastalıktan kuĢku duyulan hasta, tanısı kesinleĢtirildikten sonra ameliyat öncesi
dönemde tedavi edilerek ameliyatta ve ameliyat sonrası dönemde komplikasyon geliĢmesi
önlenmiĢ ya da risk en aza indirilmiĢ olur.
Pulmoner fonksiyon bozukluklarını saptayabilmek için hasta nefes darlığı, hırıltılı
solunum, çomak parmak, göğüs ağrısı ve öksürükten bol miktarda balgam çıkarması, whezing,
egzersiz ve sigara içme durumu yönünden gözlenmelidir. Sigara içen hastalardan sigarayı
ameliyattan iki ay önce bırakması istenir. Bu hastalara özellikle ameliyattan 24 saat önce hiç
sigara içmemeleri söylenir. Yapılan çalıĢmalarda pek çok hastanın sigarayı ameliyattan 24 saat
önce bıraktığı belirtilmektedir. Bunun bile solunum yolu, kalp damar ve bağıĢıklık sisteminde
oluĢturacağı riski azalttığı gösterilmiĢtir.
Böbrek Fonksiyonu: Ameliyat olacak hastanın böbrek fonksiyonu sıvı elektrolit
dengesinin korunması ve artık ürünlerin bedenden atılabilmesi için yeterli olmalıdır. Akut
nefrit, akut renal yetmezlik, anuri, oligüri, prostat hipertrofisi idrar akıĢını engelleyerek üriner
enfeksiyona neden olduğu için ameliyat riskini artırır. Böbrek fonksiyonu, idrar yapım ve atım
bozuklukları, idrar görünümü, idrarda lökosit, eritrosit, protein, glikoz, dansite, kan üre
nitrojen (BUN), nonprotein nitrojen (NPN) ve kreatin açısından izlenmelidir. BUN ve NPN
testleri böbreklerin üre ve diğer protein yıkım ürünlerini atma durumlarını gösterir. BUN ve
NPN
değerleri
yüksek
olan
hastalarda,
ameliyat
sonrasında
böbrek
yetmezliği
geliĢebileceğinden bu hastaların ameliyat riski yüksektir.
Özellikle uzun süren ameliyatlarda, uterus veya mesane ameliyatlarında ya da ameliyat
sonrası dönemde yoğun bakım gereken hastalarda ameliyat öncesinde mesane kateterizasyonu
uygulanır.
Sindirim Sistemi Fonksiyonu : Sıvı elektrolit dengesizliklerinin büyük çoğunluğunun
sindirim sisteminden kaynaklanması nedeniyle ameliyat olacak hastanın sindirim sistemi
yönünden değerlendirilmesi önemlidir. Hastanın kusması, kusmuğun kanlı ya da yeşil olması,
bağırsak
alışkanlıklarında
değişiklik
ve
rektal
yolla
kanama
olup
olmadığı
değerlendirilmelidir.
Karaciğer Fonksiyonu : Anestezik maddelerin vücuttan uzaklaĢtırılmasında karaciğer
önemli rol oynar. Karaciğer hastalıkları anesteziklerin metabolize edilmesini etkiler bu yüzden
de akut karaciğer hastalıkları yüksek cerrahi mortaliteye neden olur. Yine karbonhidrat,
protein ve yağ metabolizmasında ve pıhtılaĢmada rol oynaması nedeniyle siroz gibi hastalık
durumlarında ameliyat riski artar. Karaciğer fonksiyonları yetersizse yara iyileşmesi gecikir ve
enfeksiyon riski artar. Bu nedenle ameliyat öncesi karaciğer fonksiyonlarında iyileĢme
amaçlanır. Alkolizm hikayesi olan ya da batında asit bulunan hastalar da karaciğer
fonksiyonları yönünden dikkatli izlenmeli ve değerlendirilmelidir.
Endokrin Fonksiyonu: Endokrin bezlerin fonksiyonu ameliyat öncesi dönemde iyi
Troid bezinin fonksiyonu cerrahi riski en aza indirmek için değerlendirilmelidir.
Hipertroidizm ameliyat sırası veya sonrası tiroid krizine, hipotroidizm ise anestezi sırası
hipotansiyon ve kardiak arreste neden olabilir. Bu nedenle troid bezine iliĢkin sorunlar
ameliyat öncesi dönemde tedavi edilmelidir.
Cerrahi giriĢim yapılacak diyabetli bir hasta kan Ģekerinin düĢmesi (hipoglisemi) ve
kan Ģekerinin yükselmesi (hiperglisemi) açısından risk altındadır. Hipoglisemi yetersiz
karbonhidrat alımına veya aĢırı insülin uygulanmasına bağlı olarak anestezi veya ameliyat
sırasında geliĢebilir. Hiperglisemi ameliyat sırasında oluĢan yükselen katekolamin (AdrenalinNoradrenalin) düzeylerine bağlı oluĢabilir. Ameliyat sırasında kan Ģekerinin yüksek olması
yara enfeksiyonu, glikozüri ve asidoz riskini artırır. Kontrollü şeker hastalığı olan bireydeki
cerrahi risk, şeker hastalığı olmayandan farksızdır. Burada amaç kan Ģekeri düzeyini 200
mg/dl altında tutmaktır.
Hiperglisemi de cerrahi stres ve stres hormonlarının seviyelerinin artmasıyla oluĢur.
Hiperglisemi cerrahi yarada enfeksiyon için riski artırabilir. Diğer riskler asidoz ve
glukozüridir. Cerrahi öncesi, sırası ve sonrası kan glikoz seviyesi takip edilmelidir.
Kortikosteroid kullanan hastalar adrenal yetmezlik riski altındadır. Cerrah ve
anestezistin haberi olup adrenal yetmezlik açısından kontrol edilmelidir.
Nörolojik Fonksiyon : Ameliyat öncesinde nörolojik muayeneyle hastanın kraniyal
sinirleri alt ve üst ekstremite refleksler, duyu refleksleri değerlendirilmelidir. Çünkü nörolojik
değerlendirme hastanın ameliyat öncesi genel sağlık durumu hakkında fikir verir; anestetikler
ve analjezikler santral sinir sistemini etkileyeceğinden bu ilaçlara karĢı oluĢabilecek
reaksiyonların önceden saptanmasına izin verir; özellikle ameliyat hastanın nörolojik
fonksiyonlarını etkileyecekse ameliyat sonrası durumun ameliyat öncesi nörolojik durumla
karĢılaĢtırılmasına olanak sağlar.
Ameliyat riskini artıran ciddi nörolojik durumlar arasında epilepsi ve parkinson
hastalığı sayılabilir. BaĢ ağrısı, baĢ dönmesi, kulak çınlaması, pupillerin eĢit olmaması ve
konvülsiyon hikayesi önemli nörolojik bulgulardır.
Hematolojik Fonksiyon : Tüm ameliyatlarda kan kaybı olur. Ameliyat öncesi kan grubu
tayini ve kan grubu uygunluk testi (cross-matchs) yapılmalıdır. Hastanın genel durumu, yaĢı,
ameliyat bölgesine göre doktor tarafından istenen kan hazır bulundurulmalıdır.
Ameliyat pıhtılaĢma sorunu olan hastalarda kanama ve Ģok riskini önemli ölçüde
artırır.
Bu
nedenle
hemotolojik
açıdan
hasta
iyi
Hastanın
değerlendirmesinde; kanamaya yatkın olma, diĢ çekimi ve traĢ sonrası aĢırı kanama, burun
kanaması, hepatik ya da renal hastalık, antikoagulan ilaç kullanma anormal kanama zamanı ve
protrombin zamanı ya da trombosit sayısı dikkate alınmalıdır. Ameliyat öncesi yapılan rutin
tarama testleri Tablo 2’de verilmiĢtir.
Tablo 2. Ameliyat Öncesi Yapılan Rutin Tarama Testleri
Test Adı
Tam kan sayımı
Açıklama
Eritrositler, hemoglobin (Hb) ve hemotokrit (Hct)
kanın oksijen taĢıma kapasitesi için önemlidir.
Lökositler, bağıĢıklık fonksiyonunun bir göstergesidir.
Kan Grubu ve Uygunluk Testi
(cross-matching)
Kan grubu tayini tüm cerrahi giriĢimlerden önce
belirlenmesi gereken bir testtir. Uygunluk testi ise
cerrahi iĢlem sırasında veya sonrasında kan
transfüzyonu gerekli olan vakalarda belirlenir.
Serum Elektrolitleri
(Na+, K+, Ca+2, Mg+2, Cl-,
HCO-3)
Sıvı elektrolit durumunu değerlendirmek için yapılan
testlerdir.
Açlık Kan ġekeri
Yüksek düzeyler, tanı konulmamıĢ diyabetes mellitüsü
gösterir.
Kan Üre, Nitrojen (BUN) ve
Kreatinin
Böbrek fonksiyonunu değerlendirmek için yapılan
testlerdir.
ALT (Alanin transaminaz), AST Karaciğer fonksiyonunu değerlendirmek için yapılan
(Asparatat aminotransferaz),LDH testlerdir.
(Laktat dehidrogenez) ve
Bilirübin
Serum Albümin ve Total Protein
Beslenme durumunu değerlendirmek için yapılan
testlerdir.
Ġdrar Tahlili
Ġdrar bileĢimini ve olası anormal bileĢenleri (Protein ve
glukoz) veya enfeksiyonu saptamak için yapılan
testlerdir
Göğüs Röntgeni
Solunum durumunu ve kalp boyutunu değerlendirmek
için yapılan testlerdir.
Elektrokardiyogram
Kalp problemlerini ya da hastalığı önceden tanımlamak
için yapılan testtir.
Ġmmun Fonksiyon: Hastanın ilaçlara karĢı var olan herhangi bir hassasiyeti ve bunun
neden olduğu önceki tepkiler saptanmalı ve belgelenmelidir. Hastadan daha önceki alerjik
reaksiyona neden olmuĢ olabilecek bütün maddeleri tanımlaması ve oluĢan tepkileri anlatması
istenmelidir.
Hastalarda immün sistemi baskılayan kortikosteroid tedavisi, böbrek nakli, AIDS ve
lösemi gibi hastalıklar da olabilir. Bu durumda en hafif bulgular veya en küçük ısı değiĢimleri
bile araĢtırılmalıdır. İmmün sistemi baskılanmış kişiler enfeksiyona daha yatkın olduklarından
asepsinin sağlanmasında daha dikkatli olunmalıdır.
Alkolizm : AĢırı miktarlarda alkol kullanarak akut alkol intoksikasyonuna giren bir çok kiĢi
acil nedenlerle ameliyata alınmaktadır. Acil cerrahi gerekiyorsa küçük ameliyatlar için lokal,
spinal veya blok anestezi kullanılır. Anestezi ile cerrahi giriĢim uygulanırken, genel anesteziye
de gereksinim duyulabilir. Eğer mümkünse alkol intoksikasyonu geçinceye kadar cerrahi
giriĢim ertelenir. Genel anestezi kullanılacaksa kusmayı ve olası aspirasyonu engellemek için
önce nazogastrik sonda uygulanabilir. Böylece anestezi sırasında meydana gelebilecek
komplikasyonların önüne geçilmiĢ olacaktır. Uzun süre alkol alan hastalarda malnütrisyon ve
A vitaminoz geliĢebilir.
Kullanılan Ġlaçlar : Bireyin düzenli kullandığı tüm ilaçlar ya da son bir hafta içinde aldığı
ilaçlar sorgulanarak listelenmelidir. Konvülsyonları durduran veya engel olan ilaçlar gibi bazı
ilaçların kandaki düzeyini sürdürmek yaĢamsal öneme sahiptir. Antikoagülanlar gibi düzenli
kullanılan bazı ilaçlarda ameliyat açısından risk yaratır. Var ise, hastanın kullandığı bitkisel
ilaçlar da sorgulanarak kayıt edilmelidir. Ayrıca hastanın, herhangi bir ilaca alerjisi olup
olmadığı da öğrenilmelidir.
Antikoagulanlar; kanamaya neden olabilir, ameliyattan önce kesilmelidir.
Antibiyotikler; bazı anesteziklerde istenmeyen etki oluĢturabilirler. Örneğin neomisin,
kanamycin, daha az sıklıkla streptomisin kas gevĢeticilerle beraber kullanıldığında sinir
iletimini keserek solunum paralizisi ile sonuçlanabilir.
Tranklizanlar; kan basıncını düĢürerek Ģoka neden olabilir.
Thiazid diüretikler; potasyum ve sıvı kaybına neden olabilir.
Steroidler; uzun süre kullanıldıysa, adrenal bezlerin korteksi baskılanır. Stres
durumunda yeterince steroid hormon salınamaz ve hastanın anestezi ve ameliyat sonrası
stresiyle baĢ etmesi zorlaĢır.
Antihipertansifler; anestezide hipertansiyona neden olabilir.
Digital, insülin ve kortikostroidlere devam edilmeli, ameliyat ve ameliyattan sonra
bunların dozları dikkatle ayarlanmalıdır.
b) Ameliyat Öncesi Dönemde Psikolojik Hazırlık
Ameliyat öncesi psikolojik hazırlık, hastanın ve yakınlarının stres ve endiĢesini azaltan
ve en az fizyolojik hazırlık kadar önemli bir hazırlıktır.
Ameliyatı yapacak cerrahın hasta ve ailesine tedavinin gerekliliğini ve tedavinin
çıkabilecek komplikasyonlarını açıklamasıyla hazırlık dönemine baĢlanmıĢ olur. Ameliyat
öncesinde anksiyete nedenlerinin en önemlilerinden birisi belirsizlik korkusudur. KiĢilerde
korku yaratan durumlarsa anestezi tehlikesi, ameliyat sonrası ağrı, kanser olma, organ
kaybı, sevdiği kiĢi ve iĢten uzak kalma gibi nedenlerdir. Operasyonun küçük ya da büyük
olması korkuyu pek etkilemez.
Ameliyat hasta için sadece fizyolojik bir stres kaynağı olmayıp aynı zamanda güçlü bir
psikolojik stres kaynağıdır. Bu nedenle ameliyat öncesi iyi bir psikolojik hazırlık gerekir iyi
hazırlanmamıĢ hastalarda paranoya, depresyon ameliyat stresine uygun gösterememe ve
buna bağlı komplikasyonlar ve hastanın iyileĢmesi gecikebilir. HemĢire; hastalarla
iletiĢimini daima açık tutmalıdır. Hastayı duygularını açıklaması için cesaretlendirmeli ve
hastanın anlamadıklarını tekrar etmelidir.
Ameliyat öncesi ve sonrası yaĢayacağı evreleri hasta ve ailesine anlatmalıdır. Hastanın
ameliyat odasına dönüĢünde araç ve gereçlere bağlı olabileceği aile ve hastaya neden ve
sonuçlarıyla önceden söylenmelidir. Aile üyeleri ile hastaya birlikte nasıl destek
olabilecekleri konularını tartıĢmalıdırlar.
Ameliyat öncesi iyi bir psikolojik hazırlık;
- Anksiyeteyi gidermeye,
- Ameliyatta az anastezik, ameliyat sonrası az analjezik kullanımına,
-Ameliyat sonrasında yaĢam bulgularının kısa sürede düzene girmesine,
- Strese tepki olarak salınacak kortikostroidlerin az salınımına,
- Ameliyat sonrası hızlı iyileĢme ve erken taburcu olmaya yardımcı olur.
AraĢtırmalar, iyi bir psikolojik hazırlıkla hastaların ameliyat travmasıyla daha iyi baĢ
edebildiklerini, komplikasyonların daha az geliĢtiğini, hastaların kısa sürede iyileĢtiklerini
göstermiĢtir.
Ġyi bir psikolojik hazırlık içinde hastanın inançlarına da saygı gösterilmeli ve
inançları desteklenmelidir. Ruhsal inançların insanların korku ve anksiyete ile olan
mücadelesinde önemli rolleri vardır. Ġstendiği zamanlarda hastanın ruhsal destek almasına
yardım edilmelidir. Hastaya ait bu konudaki bilgiler ve bakıĢ açıları günlük bakım ve
konuĢmalar sırasında alınabilir.
Tablo 3. Ameliyat Öncesi Dönemde Hastada Ortaya Çıkabilecek Sorunlar
Problem
ĠliĢkili Olduğu Faktörler
Bilgi Eksikliği
Ameliyat öncesi rutinlere ve ameliyat sonrası bakıma
iliĢkin
Korku
Genel rolleri yerine getirmede fonksiyon yeteneğini
kaybetme
Kötü cerrahi sonuç
Ölüm riski
Anestezi sırasında kontrol kaybı veya anestezi sırasında
uyanma
Ameliyat sonrası yetersiz analjezi hissetme
Uyku Örüntüsünde
Bozulma
Hastane rutinleri
Psikolojik stresle iliĢkili
Beklenen Yas
Etkisiz baĢ etme
Planlanan ameliyatla iliĢkili vücut parçasının kaybını
hissetme
BaĢ etmeye yönelik değer yargıları
Cerrahi sonucun açıklığında eksiklik
ÇözümlenmemiĢ geçmiĢteki negatif enerji deneyimi
c) Ameliyat Öncesi Dönemde Yasal Hazırlık
Herhangi bir cerrahi iĢlem öncesinde hastalar genellikle kuruma özel olan bir izin
formu imzalamalıdır. Böylece hasta, anlamadığı ya da istemediği herhangi bir cerrahi iĢlemin
yapılmasından korunacağı gibi aynı zamanda hastane ve sağlık bakım profesyonelleri de hasta
ve ailesi tarafından yöneltilecek herhangi bir suçlamadan korunur. İzin formu hasta
kayıtlarının önemli bir parçasıdır ve mutlaka hasta ile birlikte ameliyathaneye
gönderilmelidir.
Ġzin imzalatmadan önce hastaya ameliyat hakkında yeterli açıklama yapılmalı, olası
komplikasyonlar, geliĢebilecek Ģekil bozuklukları da söylenmelidir. Bilinçsiz ve 18 yaĢından
küçükler içinde izin formu ebeveynlerine imzalatılmalıdır. Çocuk doğurma fonksiyonunu
olumsuz yönde etkileyen tedavi düĢükleri eĢlerin yazılı izninden sonra gerçekleĢtirilmelidir.
Yalnız hayat kurtarıcı ameliyatlar acil olduğu durumda izin almadan yapılabilir.
Bireyin kendisinden alınan bilgilendirilmiĢ izin; hastanın bilinci / akli dengesi yerinde,
verilen bilgiyi anladığını ifade ediyorsa ve sakinleĢtirici ilaç / uyuĢturucu madde almadığı
zaman geçerlidir.
Hiçbir hasta ameliyat onay formunu imzalattırmak için zorlanmamalı ve acele
ettirilmemelidir. Ameliyata girmek istememek bir hastanın en doğal ve yasal hakkıdır. Ancak
bu tip bilgiler belgelenmelidir.
AAmeliyat Öncesi Alınan BilgilendirilmiĢ Ġzin Formu
-
Ameliyat türü ve amacını
-
Ameliyatı yapan cerrahın adını
-
Ameliyat risklerini (doku hasarı, biçimsizliği veya hatta ölümü)
-
Ameliyatın baĢarı Ģansını
-
Olası alternatif yöntemleri
-
Hastanın izini reddetme veya sonra izni geri çekme hakkı olduğu bilgisini içermelidir
Kaynak: Türgay A.S Ameliyat öncesi, sırası, sonrası bakım, Editör: Akça Ay, Sağlık Uygulamalarında Temel
Kavramlar ve Beceriler, Nobel Tıp Kitapevleri,Ġsanbul, 2010
d) Ameliyat Öncesi Dönemde Eğitim
Hasta eğitimi, bilgilendirme ve destek sağlama, yanlıĢ anlamaları düzeltme ve hastanın
bireysel bakımdaki rol ve sorumlulukları kavramasına yardımcı olmayı amaçlar.
Ameliyat öncesi dönemde hasta eğitimi, cerrahi giriĢim öncesi, hastanın mental olarak
hazırlanmasına ve yapılacak uygulamaları anlamasına yardım etmeyi kapsar. Hasta ve hasta
yakınları ameliyat öncesi anksiyete yaĢarlar. Anksiyete kalp hızını ve kan basıncını arttırır,
cerrahi giriĢim sonrası komplikasyonların ortaya çıkmasına ve kanamaya neden olabilir.
Yine ameliyat öncesi dönemde eğitim ameliyat sonrası komplikasyonları azaltır, hasta
memnuniyetini arttırır. Ġyi planlanmıĢ eğitim, hastanın iĢine ve diğer günlük yaĢam
aktivitelerine daha erken dönmesini sağlar.
Ameliyat öncesi dönemde bakımı planlama hasta ve bakım veren bireyi kapsamalıdır.
Ameliyat öncesi dönemin uzunluğu ameliyat öncesi bakımı ve planlamayı etkiler. Hasta
ameliyattan birkaç gün önce hastaneye kabul edildiği zaman, bakım ve eğitim planı
geliĢtirilebilir. Hasta ameliyat günü kabul edildi ise, bakım ve eğitim planı ayaktan tedavi
edilen hasta esasına göre yapılır.
Ameliyat öncesi eğitim için en uygun zaman, ameliyattan önceki gün öğleden sonra ya
da ameliyat gecesidir.
Cerrahi hastası için taburculuk planı, hastaneye kabul sırasında veya öncesinde
baĢlamalıdır. Hastanın taburculuk gereksinimlerini erken planlama, iyileĢmenin ve uyumun
hızlandırılması açısından özellikle önemlidir. Taburculuk planında, hastanın ve bakım
verenin yetenekleri ve bakım kaynakları, finansal kaynakları ve evde sağlık hizmetlerine
yönelik veriler birleĢtirilmelidir.
Ameliyat öncesi dönemde eğitimin temel ilkeleri, hastayı bilgilendirme, anksiyeteyi
azaltmak için psikososyal destek, cerrahi hastası (perioperatif hasta) ve hastaya bakım
verenin rolleri ve beceri öğretimidir.
Hastayı Bilgilendirme: Hastaya neyin ne zaman yapılacağı ve beklenen duruma ya da
rahatsızlıklara yönelik hastanın ne deneyimleyeceğini kapsayan bilgilendirme yapılmalıdır.
Hastanın gereksinimleri / istekleri dikkatlice dinlenmeli, hastanın merak ettikleri
açıklanmalı, korkularını belirlemek için hastanın sözlü ya da sözlü olmayan tepkileri
-Ameliyat öncesi işlemler hakkında bilgilendirme:
Cerrahi kliniğin yeri
Ameliyat için bekleme alanının yeri
Derlenme veya yoğun bakımın yeri
Ameliyat sonrası ünite ve bekleme alanının yeri
Yara yeri
Ameliyat ile ilgili anatomik ve fizyolojik değiĢiklikler
-Ameliyat öncesi yapılan rutin işlemlerin tanımlanması veya açıklanması:
Tanı için gereken iĢlemler
EKG
Ameliyat öncesi laboratuar testleri
Beslenme ve açlık durumu
Barsak hazırlığı
Ġdrar yapma cilt hazırlığı
Ameliyat öncesi sedasyon
Anestezi
Takam diĢler ve protezlerin çıkarılması
Ameliyathane
Anestezi
-Ameliyat sonrası rutin işlemlerin tanımlanması:
Ameliyat sonrası drenler
Sıvılar
Ġlaçlar
Pansumanlar
Diyet ve beslenme
Ameliyat sonrası hemĢirelik değerlendirmeleri
Taburculuk eğitimi
-Ameliyat öncesi eğitimde duyularla ilişkili bilgiler
Ameliyat öncesi, ameliyathane ve derlenme ünitesinde görecekleri, hissedeceği ve
koklayacakları konusunda bilgi
Lokal veya genel anestezi uygulaması esnasında hissedecekleri
Ameliyat öncesi verilen ilaçların oluĢturduğu hisler
Genel anestezi giriĢiminde kullanılan ilaçların tadı ve kokusu
Ameliyat sonrası ağrı
Ameliyat masasından sedyeye nakilde hissedilecekler
Ameliyat sonrası bazı iĢlemlere bağlı hissedecekleri (Örneğin entübasyona bağlı boğaz
ağrısı)
-Zamanla ilgili bilgiler
Ameliyatın tarih ve saati
Hastanın kliniğe gelme zamanı
Ameliyat öncesi bekleme zamanı
Ameliyatın süresi
Ameliyat sonrası derlenme ünitesinde kalma süresi
Hastanede kalma süresi
Beslenme hakkında bilgi (en son yemek yeme zamanı)
Dren, alçı, pansuman vb malzemelerin ne zaman çıkarılacağı
Ailenin ziyaret edebileceği zamanlar
Anksiyeteyi Azaltmak İçin Psikososyal Destek: Hasta aktif olarak dinlenmeli, duygusal
destek sağlanmalı ve doğru bilgilendirme yapılmalıdır. Duygusal destek sağlanarak
hastanın endiĢe ve korkularla baĢ etme mekanizmaları kuvvetlendirilir.
Cerrahi Hastası (Perioperatif Hasta) ve Hastaya Bakım Verenin Rolleri ve Beceri
Öğretimi: Ameliyat sonrası evrede endiĢeyi azaltabilecek, iyileĢmeyi hızlandırabilecek ve
yan etkilerin önlenmesine yardımcı olacak hasta tarafından yapılacak özel uygulamalara
iliĢkin sorumlulukları kapsar.
Hasta öğretiminde temel ilkeler Ģunlardır:
 Cerrahın hastaya açıklama yaptığı öğrenilerek hastayı kuĢkuya düĢürecek
farklı açıklamalar yapılmamalıdır.
 Gerektiğinden fazla bilgi verilmesi hastada anksiyete yaratabileceğinden
hastayla bir ön görüĢme yapılarak ne kadar bilgiye ihtiyacı olduğu
belirlenmeli ve bu yönde açıklama yapılmalıdır.
 Hastanın anlayabileceği terimler kullanılmalıdır.
 Hastaya bir kerede fazla bilgi verip bunaltmamak için öğretimi kısa süreler
ve sık aralıklı yapılmalıdır.
 Hastaya soru sorabilmesi için yeterli zaman ayrılmalıdır.
 Öğretimde tüm görsel-iĢitsel araçlardan faydalanılmalıdır.
 Hastaya öğretilen yeni beceri veya tekniği yaparak göstermesi istenilmelidir.
 Hasta ailesi ve yakınları ameliyat öncesi hazırlık ve eğitim aktivitelerine
katılmalıdır.
Ameliyat öncesinde yapılan eğitimin baĢarısı ameliyat sonrasında hastanın kendi
bakımına aktif olarak katılmasıyla ve sorun geliĢmeksizin kısa sürede iyileĢmesiyle
değerlendirilebilir.
Ameliyat olacak hastalara derin solunum, öksürük, dönme ve ekstremite egzersizleri
öğretilmeli ve bunlar için en uygun zaman ameliyattan önceki günün öğleden sonrası ya da
gecesidir. Açıklamalar ameliyattan birkaç gün önce yapılırsa hasta unutabilir ya da
ameliyattan hemen önce yapılırsa endiĢeli olduğu için dinleyemeyebilir.
Derin Solunum-Öksürük Egzersizlerini Öğretmek
Bu egzersizler akciğerlerin geniĢlemesini sağlamak ve kanın oksijenlenme kapasitesini
artırmak için yapılır. Derin solunum ve öksürme egzersizleri hastanın iyileĢme hızını
arttıracak ve solunum komplikasyonlarını azaltacaktır. Bu egzersizler akciğerlerdeki
kollabe alveollerin geniĢlemesine ve ameliyat sonrası pnömoni ve atelektazi geliĢiminin
önlenmesine yardımcı olur.
Derin Solunum Egzersizleri
Derin soluk almada karın kaslarını kullanarak burun yoluyla yavaĢça içeriye alınan hava,
dudakların arasından yavaĢça dıĢarıya verilir. Doğru Ģekilde derin soluyabilmek için sadece
göğüs kafesi kasları değil, diyafram ve karın kasları da kullanılmalıdır.
Tablo 4. Derin Solunum Egzersizleri
DERĠN SOLUNUM EGZERSĠZLERĠ ĠġLEM
BASAMAKLARI
(Büzük Dudak -Pursed Lip ve Diyafragmatik Solunum)
1. Hastaya uygulama hakkında bilgi ver.
2.
ĠĢlem için hastadan izin al.
3.
Hastaya pozisyon ver.
Pursed Lip Solunum Ġçin; hastayı oturt ya da yatak içinde dik
oturur pozisyon ver.
Diyafragmatik Solunum Ġçin; hastaya sırt üstü yatar pozisyon
ver. Dizlerinin baĢının altına bir yastık yerleĢtir.
4. Kağıt mendi ve atık kutusunu kolay ulaĢılabilir Ģekilde
yerleĢtir.
5. Hastanın elerini göğüs kafesi ve karın üzerine yerleĢtir.
Pursed Lip Solunum Ġçin;hastaya ellerini kaburga kemikleri
altına, orta parmaklar birbirine dokunacak biçimde diyafragma
üstüne yerleĢtirmesini söyle
Diyafragmatik Solunum Ġçin; sağ el üst karın bölgesine, sol
el göğsün üst tarafına yerleĢtirilir.
6.
a. Hastadan, içinden dört sayana
kadar burundan yavaĢ ve derin bir
nefes almasını iste.
MANTIKSAL GEREKÇESĠ
Böylece hastanın endiĢeleri giderilir, iĢ birliği
yapması sağlanır.
Hasta olarak kiĢisel haklarının farkına varmasını
sağlar.
Göğüs kafesinin rahat olmasını sağlar ve
abdominal kasların gergin olmasını engeller.
Egzersiz sırasında sekresyon çıkıĢı ya da kusma
olabilir.
Hasta soluk alıp verdiğinde göğüs kafesindeki
yükselmeyi hisseder.
Sağ el altındaki karın bölgesinin yukarıya doğru
hareketi hissedilmelidir. Sol el altındaki üst
göğüs bölgesinin hareketi minimal olmalıdır.
Nefes alma ve verme sürelerinin kontrolünü
kolaylaĢtırır.
b. Diyafragmatik solunumda
da dört sayıncaya kadar burun
yoluyla nefes alırken, sağ el altındaki
karın bölgesinin yukarıya doğru
hareketi hissedilmelidir
Nefes Ver
7.
Nefes Al
Nefes alınan süre kadar, havayı içinde tutmasını söyle
(Hasta isterse içinden dörde kadar sayabilir)
Alveollerde gaz değiĢimi gerçekleĢir
8.
Hastadan dudaklarını ıslık çalar
gibi büzerek, uzun sürede
nefesini ağzından dıĢarı
vermesini söyle.
Uzun ekspirasyon ile akciğerlerde kalan hava
miktarı azalır. Daha derin nefes alma
gereksinimi doğar.
Diyafragmatik solunumda hasta karın bölgesinin
aĢağıya doğru hareketini hissetmelidir.
UYARI: Egzersizler yemeklerden iki saat sonra, baĢlangıçta 2-3 dakika gibi kısa sürelerde, hastanın tolere
etmesiyle 10 dakikalık süreler halinde, günde ortalama 30 dakika olacak Ģekilde tekrarlanmalıdır.
9. ĠĢlem sonrası hastaya rahat pozisyon ver.
Hastanın rahat etmesini sağlar.
10. Malzemeleri ortamdan uzaklaĢtır.
11. Yapılan uygulamayı, bireyin tepkilerini, gözlem bulgularını
Bakımın devamlılığını sağlar ve yasal
kayıt et.
olarak yazılı kaynak oluĢturur.
Kaynak: Süzen B.L. Solunum sistemi uygulamaları, Editör: Akça Ay, Sağlık Uygulamalarında Temel Kavramlar ve
Beceriler, Nobel Tıp Kitapevleri,Ġsanbul, 2010
Büzük dudak solunumu, nefes verme süresi alma süresinin en az iki katı olacak biçimde ve
sürekli olarak, zorlamadan büzülmüĢ dudakların arasından nefes verme Ģeklidir.
Diyafragmatik solunumda burundan nefes alınırken karın mümkün olduğunca ĢiĢirilmeye
çalıĢılır.
Öksürük Egzersizi
Öksürme egzersizi, bronĢlarda biriken sekresyonun kolay çıkartılmasına ve öksürüğü
kontrol etmeye yardımcı olur. Etkili öksürme, sekresyonun akciğerlerden dıĢarı atılmasını
kolaylaĢtırır, bakterilerin çoğalarak pnömoni vb hastalıkları oluĢturmasını engeller.
Özellikle ameliyat sonrası dönemde anestezi ilaçları akciğer sekresyonunu arttırır ve
hareketsizlik bronĢlarda sekresyon birikmesine neden olur. Bu durum, pnömoni gibi
akciğer sorunlarının geliĢmesine ortam sağlar. Sekresyonların birikme riskinin fazla olduğu
hastalar, öksürme egzersizlerine ameliyattan önce baĢlamalıdırlar.
Tablo 5. Öksürme Egzersizleri
ÖKSÜRME EGZERSĠZĠ ĠġLEM BASAMAKLARI
1.
Hastaya uygulama hakkında bilgi ver.
2.
ĠĢlem için hastadan izin al.
3.
Hastayı sandalyeye oturt ya da yatak içinde dik oturur
pozisyon ver.
4.
Batın ameliyatı
geçirmiĢ ise, bir yastık
ya da katlanmıĢ
havluyu insizyon
bölgesi üstüne gelecek
biçimde yerleĢtir.
Öksürme sırasında
bölgeyi yastıkla
kuvvetlice desteklemesi
konusunda hastayı
uyar.
Böylece hastanın endiĢeleri giderilir, iĢ
birliği yapması sağlanır.
Hasta olarak kiĢisel haklarının farkına
varmasını sağlar.
Göğüs kafesinin rahat olmasını sağlar ve
abdominal kasların gergin olmasını
engeller.
Öksürme sırasında oluĢabilecek gerilmeyi
ve gerilme nedeniyle oluĢabilecek ağrıyı
azaltır.
Balgam çıkıĢı sırasında öğürme ve kusma
olabilir.
6. Hastaya üç kez solunum egzersizinde olduğu gibi
Biriken sekresyonun dıĢarı atılmasını
nefes alıp vermesini söyle. Son nefesten sonra,
kolaylaĢtırır. Ard arda öksürme, mukus
burundan derin bir nefes almasını ve nefes verirken
hareket etmesini ve dıĢarı atılmasını
güçlü ve kesik kesik, ard arda öksürmesini söyle.
kolaylaĢtırır. Tapotman titreĢim sağlayarak
Öksürme sırasında hastanın sırtına tapotman yap.
sekresyonun çıkıĢını kolaylaĢtırır.
UYARI: ĠĢlem üç kez, hasta tolere edebiliyorsa beĢ kez tekrarlanır. Hasta egzersiz sırasında çok yorulmuĢsa
dinlenmesi için zaman verilmelidir. Öksürme egzersizi gün içinde, her iki-üç saatte bir tekrarlanmalıdır.
7. ĠĢlem sonrası hastaya rahat pozisyon ver.
Hastanın rahat etmesini sağlar.
9. Yapılan uygulamayı, bireyin tepkilerini, gözlem
Bakımın devamlılığını sağlar ve yasal
bulgularını kayıt et.
olarak yazılı kaynak oluĢturur.
5.
Hastanın diğer eline kağıt havlu ya da mendil ver.
Kaynak: Süzen B.L. Solunum sistemi uygulamaları, Editör: Akça Ay, Sağlık Uygulamalarında Temel Kavramlar ve
Beceriler, Nobel Tıp Kitapevleri,Ġsanbul, 2010
Bu egzersizler ameliyat olacak her hasta için önemli olmakla birlikte solunum problemi
olan ve 50 yaĢ üstündeki hastalar için önemlidir. Öksürük egzersizleri yeterince
yapılmadığı takdirde hipostatik pünomoni ve diğer akciğer komplikasyonları oluĢabilir.
Ancak kulak veya göz cerrahisi geçirecek, ya da hiatus veya büyük karın fıtık tamiri
yapılacak hastalarda öksürme egzersizi yaptırılmamalıdır. Ayrıca beyin cerrahisi geçiren
hastalar ameliyat sonrası kafa içi basıncı arttırmamak için öksürmemelidirler.
Spirometre (Triflow) ile Solunum Egzersizi
Akciğer ventilasyonunu ve oksijenlenmeyi düzeltmek, solunum sekresyonlarını
yumuĢatmak ve kollabe alveolleri ĢiĢirerek atelektaziyi önlemek ya da tedavi etmek
amacıyla yardımcı araçlar kullanılarak solunum egzersizi yaptırılabilir.
Spirometre (Triflow) akciğerlerin geniĢlemesine, havayolu ile anestetik gazların ve
mukusun çıkmasına ayrıca dokuların oksijenlenmesine yardımcı olan araçlardır. Tüm
spirometreler yavaĢ ve maksimum inspirasyonu destekler. Spirometreler hacim arttırıcı ve
akım arttırıcı (volumetrik) olarak iki grupta incelenir. Hacim arttırıcı spirometreler hastanın
akım hızından soluduğu havanın hacmini hesaplar, daha büyük, daha karmaĢık ve daha
pahalıdır. Akım arttırıcı spirometreler solunum çabasını (akım hızını) cm3 olarak ölçer (cm3
/ Sn). Bu spirometrelerin genellikle üç silindiri (triflow), her silindirin de bir renkli topu
bulunur. Örneğin hasat nefes aldığında, ilk top yükseldiğinde akım hızı 600cc/sn, 2.topta
900 cc/sn ve 3. Topta 1200 cc/sn olur.
Tablo 6. Spirometre (Triflow) Ġle Solunum Egzersizi
SPĠROMETRE (TRĠFLOW) ĠLE SOLUNUM
EGZERSĠZĠ ĠġLEM BASAMAKLARI
1. Hastanın durumunu değerlendir ve
uygulamaya engel bir durum olup
olmadığını belirle.
2. Uygulama için gerekli malzemeleri hazırla.
3. Ellerini yıka.
4. Bireye ismiyle seslenerek, kolay anlaĢılır
biçimde iĢlemi açıkla.
5. Hastayı dik pozisyonda oturt.
6. Spirometreyi dik pozisyonda tut. Spirometre
ekspiryum sırasında ters çevrilmeli,
inspiryum sırasında düz tutulmalıdır.
7. Hastadan, spirometrenin ağızlığını diĢler
Olası riskleri önler.
Uygulamanın etkin biçimde
yapılması için gerekli malzemelerin
hazır olmasını sağlar.
Mikroorganizmaların taĢınmasını
önler.
Yapılacak iĢlemi anlamasını ve
iĢbirliği yapmasını sağlar,
anksiyeteyi azaltır. Kimlik kontrolü
olası yanlıĢları önler.
Bu pozisyon akciğerlerin en üst
düzeyde geniĢlemesini sağlar
Spirometrinin dik tutulması hava
akımını kolaylaĢtırır ve cihazın
doğru çalıĢmasını sağlar. Her insan,
farklı akciğer kapasitesine sahiptir.
Cihazın bireye uygun olarak
ayarlanması, optimal akciğer
inflasyonunu sürdürür.
Dudakların sıkıca kapatılması
arasına yerleĢtirmesini ve dudaklarını sıkıca
kapatmasını iste
8. Burnundan yavaĢça ve derin nefes almasını
2-3 saniye için nefesini tutmasını söyle.
9. Ağızdan yavaĢça, akciğerlerindeki tüm
havayı üfleyecek biçimde nefes vermesini
iste. Bu sırada spirometre ters pozisyonda
tutulmalıdır. Birkaç kez arka arkaya nefes
alıp verme iĢlemini tekrarlamasını iste ve
hastayı gözlemle.
10. Spirometreyi ağızdan çıkar ve hastanın 4-5
normal nefes alıp vermesini iste.
11. Spirometreyi düz pozisyonda tut ve
ağızlığını tekrar dudakları arasına almasını
iste.
12. Hastadan spirometre ağızlığı ağzında iken
ağızdan derin bir nefes almasını iste. Bu
sırada spirometre düz pozisyonda
tutulmalıdır.
13. Alınan havayı kısa bir süre akciğerlerde
tuttuktan sonra burundan nefes vermesini
söyle.
14. Ameliyat sonrası dönemde, spirometrenin
her iki pozisyonunda solunum egzersizinin
her 1-2 saatte bir, 5-10 kez tekrarlanması
gerektiği konusunda hastaya bilgi verilir.
15. Uygulama sonrası hastaya rahat bir
pozisyon ver.
17. Yapılan uygulamaları, bireyin tepkilerini,
ortaya çıkan beklenmeyen sonuçları kaydet.
ağızlığın etrafından hava sızıntısı
olmasını önler.
Nefesi tutma alveollerin maksimum
düzeyde ĢiĢmesini sağlar.
Hiperventilasyon önlenir.
Hastanın dinlenmesine fırsat verir.
Spirometre ekspiryum ve inspiryum
için iki farklı pozisyonda kullanılır.
Solunan havadaki oksijenin kana
geçiĢini ve akciğer kapasitesinin
geniĢlemesini sağlar
Sık uygulama alveol kollapsını önler
Hastanın rahat etmesini sağlar
Mikroorganizmaların yayılmasını
engeller.
Kayıt etme, hasta için verilen
bakımın devamlılığını sağlar ve
sağlık bakım profesyonelleri için
yasal kaynak oluĢturur.
Dönme Egzersizi
Ameliyat öncesi dönemde hastaya karyola kıyılıklarını kullanarak bir yandan diğer yana
dönme uygulaması yapılmalıdır. Dönme venöz dolaĢımı geliĢtirir ve solunum
problemlerinin geliĢimini önler. Ameliyattan sonra saatte 1 kez ya da 2 saatte bir kez
dönmesi söylenmelidir.
Bacak- Ayak- Eklem Egzersizleri
Hastalara tüm eklemlerini özellikle kalça, diz ve ayak bileği eklemlerini hareket ettirmeleri
ve ayaklarını çevirmeleri söylenmelidir.
Bu egzersizler venöz dönüĢü kolaylaĢtırır, tromboflebit gibi dolaĢım problemlerini
önlemeye yardımcı olur. Yine gaz ağrılarının giderilmesini sağlar
Tablo 7. Bacak- Ayak Egzersizleri
BACAK – AYAK EGZERSĠZLERĠ ĠġLEM
BASAMAKLARI
1.
Hastanın durumunu değerlendir ve uygulamaya
engel bir durum olup olmadığını belirle.
2.
Uygulama için gerekli malzemeleri hazırla.
3.
Ellerini yıka.
4.
Bireye ismiyle seslenerek, kolay anlaĢılır biçimde
iĢlemi açıkla.
5.
Hastanın
ayaklarını bilekten
ileriye (aĢağı) doğru
(plantarfleksion) ve
arkaya (yukarı) doğru
(dorsofleksiyona) pedal
gibi hareket ettirmesini
söyle. Bileklerini
dairesel hareketlerle sağa
ve sola doğru
döndürmesini iste.
6.
Dizlerini bükerek ve uzatarak hareket ettirmesini
ve ayakları dorsofleksiyonda iken dizlerinin arka
kısımlarını yatak yüzeyine bastırmasını söyle.
7.
Bacaklarını yatak yüzeyinden yükseltmesini ve
tekrar eski pozisyonuna getirmesini iste.
Olası riskleri önler.
Uygulamanın etkin biçimde yapılması
için gerekli malzemelerin hazır
olmasını sağlar.
Mikroorganizmaların taĢınmasını
önler.
Yapılacak iĢlemi anlamasını ve
iĢbirliği yapmasını sağlar, anksiyeteyi
azaltır. Kimlik kontrolü olası yanlıĢları
önler.
Ameliyat sonrası venöz dönüĢü artırır.
Ameliyat sonrası venöz durgunluğu
önler.
Ameliyat sonrası dolaĢımı artırır.
a. Ameliyattan Önceki Gece Hazırlığı
Ameliyattan önceki gece hazırlığı, ameliyatın baĢarılı olabilmesi için ameliyat bölgesi
cilt hazırlığı, ameliyat için barsağın hazırlığı, anestezi hazırlığı ve dinlenme / uykuyu
içerir.
Cilt Hazırlığı:
Ameliyat öncesi cilt hazırlığının amacı cilde zarar vermeden bakterileri azaltmaktır.
Bedenin mikroorganizmaya ilk savunma hattı cilttir. Ameliyat cildin bütünlüğünü bozarak
enfeksiyon olasılığını artırır. Cilt hazırlığı deri üzerindeki mikroorganizmaların sayılarını
azaltarak enfeksiyon geliĢimini önler. Ameliyat alanı kaba kirlerin giderilmesi için sabunlu
su ile yıkanır. Özel bölgelere yönelikse antiseptikler kullanılabilir. Cilt hazırlığının
mümkün olduğunca ameliyata yakın zamanda yapılması savunulmaktadır.
Genel banyo, ağız bakımı ve temiz saçlar da hastanın kendini rahat hissetmesini
sağlayacaktır. Cilt hazırlığı ameliyat bölgesi ve hastane yönetimine göre değiĢiklik
göstermektedir. Genel olarak kesi sahasındaki tüyler operasyonu zora sokmadıkça ameliyat
öncesi temizlenmemesi önerilmektedir. Ameliyat bölgesinin tüylerden arındırılması
gerektiğinde, giriĢimden hemen önce elektrikli traĢ makinesi kullanılması önerilmektedir.
Cilt hazırlığında kesi olması, enfeksiyon belirtileri görülmesi kayıt edilmelidir. DolaĢım ve
dokuların oksijenlenme problemlerinin kolayca belirlenmesi için, ruj, oje vb. makyaj
malzemeleri, takma diĢ veya diĢ protezleri varsa çıkarılmalıdır.
Ameliyat Ġçin Barsağın Hazırlığı
Lavman, tüm cerrahi giriĢim öncesi rutin olarak kullanılmamaktadır., ancak barsak
cerrahisi
planlanmıĢsa
temizleyici
lavmanlar
istenebilir.
Lavman
uygulanacaksa
ameliyattan bir gün önce temizleyici bir lavman veya laksatif verilir ve ameliyat sabahı
tekrarlanabilir. Lavman uygulama amacı periton boĢluğunun dıĢkıyla kirlenmesini kolon
yaralanmalarını önlemek ve ameliyat alanının iyi görülmesine olanak sağlamaktır. Ek
olarak barsak florasını azaltmak için antibiyotikler verilebilir.
Ameliyattan önce yine sonda koyularak idrar alınmalı ve mesane tamamen boĢaltılmalıdır.
Anestezi Hazırlığı
Ameliyat öncesi anestezistin hastayı ziyaretinin amacı;
 Özellikle kardiyovasküler, pulmoner sistemi değerlendirme
 Hasta hakkında ayrıntılı bilgi edinme
 Uygulanacak anestezi türünün seçimi ve hastanın buna katılımı
 Ameliyathanede tanıdık yüz görerek güven duygusunu destekleme
 Gerekli ise bir sakinleĢtirici isteminde bulunmadır.
Ġstirahat ve Uykunun Sağlanması
Hasta psikolojik ve fizyolojik olarak iyi hazırlanmıĢsa, ameliyattan önceki geceyi rahat
geçirir. Hasta odasının havalandırılması, sırt masajı yapılması ve bir bardak ılık süt
verilmesi hastanın rahat uyumasına yardımcı olabilir. Ameliyat öncesi dönemde, iyi bir
uyku ve dinlenme ameliyat sürecini olumlu etkileyeceği gibi hastanın gevĢemesine de
yardımcı olur. Hastanın ameliyat öncesi gece uyumasına yardım edilmelidir. Hastanın
yakınlarını görme isteği dikkate alınabilir. Korku ve endiĢelerin açıklanmasına fırsat
verilebilir. Uyku probleminin varlığında çoğu kez sedatif ilaçlar uygulanır. Uyku ilacının
uyku saatinden önce alınması sağlanır.
b. Ameliyat Günü Hazırlığı
Ameliyat günü sabahı hasta genellikle premedikasyon yapılma saatinden 1 saat önce hasta
uyandırılır. Ameliyat öncesi hazırlık hemĢire tarafından son kez kontrol edilir hastanın
soruları varsa yanıtlanır.
Hemşirenin yapması gerekenler;
-
YaĢam bulguları alınır ve kayıt edilir
-
Cilt hazırlığı kontrol edilir
-
Lavman, damar içi sıvı uygulaması gibi özel istemler varsa bunlar uygulanır
-
Ġdrar yapması söylenir, miktar ve dansitesi kontrol edilir
-
Protezleri varsa çıkartılır, takıları varsa çıkartılıp ailesine verilir veya uygun
yerde saklanır oje vs. silinir
-
Ameliyat gömleği giydirilir, baĢa saçları örten bone takılır,
-
Özel istemleri varsa (nazogastrik tüp uygulama, insülin uygulama veya
antiemboli çorap giydirme gibi) yerine getirilir Antiembloi çorapları, bacağı
sağlam bir Ģekilde saran elastik çoraplardır. Bacak venlerine basınç
uygulayarak, venöz kanın kalbe dönüĢün kolaylaĢtırır. Ayrıca bacaktaki arteryel
dolaĢımı geliĢtirmekte ve bacaklarda ödem oluĢumunu önlemektedir.
-
Tüm laboratuar bulguları ve tetkiklerin hazır olduğu, gerekli araç gereç ve
ilaçların varlığı kontrol edilir.
Anestezi Öncesi (Premedikasyon) Ġlaç Uygulaması
Günümüzde anestezi ilaçlarındaki geliĢmelere bağlı olarak anestezi öncesinde ilaç
kullanımı daha azdır. Bazı ameliyatlardan önce sekresyon salınımını azaltmak ve sedasyon
sağlamak amacı ile, bazı hastanelerde ise kurum politikası olarak ameliyat öncesi ilaçlar
uygulanabilir. Ameliyat öncesi ilaç uygulamaları hasta ameliyathaneye gönderilmeden
yarım saat önce serviste ya da hasta ameliyathaneye gittikten sonra ameliyat öncesi verilir.
Yaygın olarak kullanılan premedikasyon ilaçları, sedatifler ve trankilizanlar (Örneğin
diazem), narkotik analjezikler (örneğin morfin), antikolinerjikler (örneğin atropin),
histamin reseptör antihistaminkleri (örneğin ranitidin)’dir.
HemĢire bu ilaçları uygularken de 8 doğru ilkesine uymalıdır. (Doğru ilaç, Doğru doz,
Doğru zaman, Doğru yol, Doğru hasta, Doğru etki, Doğru form, Doğru kayıt,) Hasta
ameliyathaneye gittikten sonra yatağı yapılır, damar içi sıvı (serum) askısı, tansiyon aleti,
oksijen tüpü hazırlanır, oda havalandırılır. Tozun önlenmesi enfeksiyonu önlemek için
önemlidir.
Sonuç olarak ameliyat öncesi dönemde, ameliyat öncesi yapılması gerekenler hemşire
kontrol listesinde kontrol edilir. Tamamlanan dosya ve ona iliştirilmiş onay formu hastayla
birlikte ameliyat odasına gönderilir. Anesteziyi veya cerrahiyi zora sokabilecek herhangi
bir son dakika gözlemi açıkça görülebilecek şekilde not edilir.
Tablo 8. Ameliyat Öncesi HemĢire Kontrol Listesi
Ameliyat Öncesi HemĢire Kontrol Listesi
Ameliyat Öncesi Kontrol Listesi
Evet Hayır Yok
Hastanın kimliği kontrol edildi mi?
Hikaye ve fiziksel muayene dosyada
EKG (40 yaĢın üzerindeki hastalar için)
En son yenilen yemek
Tarih:
Saat:
Hastanın imzası:
Hastaya ameliyat için önlük giydirildi mi?
Bone, galoĢ verildi mi?
Hastanın takma diĢleri veya protezi var mı?
Takma diĢler veya protezler çıkarıldı mı?
Makyaj, takılar, tokalar çıkarıldı mı?
Gözlük, kontak lensler çıkarıldı mı ?
Protezler ve iĢitme cihazı çıkarıldı mı?
Hasta idrar yaptı mı?
En son idrar yaptığı saat:
Hasta eğitimi yapıldı mı?
Ameliyat öncesi ilaç tedavisi var mı?
Hastanın yanında refakatçi var mı?
Kaynak: Yavuz M. Ameliyat öncesi bakım, Editörler: Karadakovan A, Eti Aslan F. Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda
Bakım. Nobel Kitapevi, Adana, 2010
AMELĠYAT DÖNEMĠ BAKIMIN YÖNETĠMĠ
Ameliyat giriĢiminin gerçekleĢtirilmesini kapsayan bu dönem, hastanın ameliyathane
girmesiyle baĢlar, anestezi indüksiyonundan, hastanın ayılma odası veya yoğun bakıma
nakledilmesine kadar sürer. Hastanın cerrahi kliniğinden ameliyathaneye alınmasıyla,
hastanın bakım sorumluluğu ameliyathane ekibine geçer. Ameliyathane ekibi, ameliyathane
hemĢiresi (skrab- steril hemĢire, sirküle hemĢire- dolaĢıcı hemĢire), cerrah, cerrahi
asistanlar, anestezi doktoru ve anestezi teknisyeninden oluĢur.
Ameliyathane hemĢiresi, hemĢirelik sürecinde hasta bakımını bir temele dayandırarak
yürüten hemĢiredir. Ġki farklı rolü vardır. Sorumlulukları steril olan ve steril olmayan
uygulamaları içerir. Eğer hemĢire steril olmayan alan içinde görev yapıyorsa (dolaĢıcı,
sirküle hemĢire), steril alan içinde kalırsa steril (enstrumante-skrab) hemĢire rolünü yürütür.
Skrab hemĢire; ameliyat süresince cerrahın yanında bulunur, aletleri, iplikleri, steril havlu
ve benzeri maddeleri cerraha verir. Ameliyat odasının hazırlığından sorumlu steril
hemĢiredir.
Steril
mayo
masasının,
örtülerin,
tampon-kompreslerin,
irrigasyon
solüsyonunun, dikiĢ materyallerinin ve diğer alet ve cihazların hazırlanmasından, cerrahın
ve asistanların steril gömlek, eldiven, giymesine yardımcı olmaktan, hastanın örtülmesine
yardım etmekten, patoloji parçasının sirküle hemĢireye tesliminden sorumludur.
Sirküle hemĢire; ameliyat odasının yöneticisi olarak fonksiyon görür. Steril gömlek ve
eldiven giymez. Ameliyattan önce tüm aletlerin çalıĢır durumda olup olmadığını ve
malzemeleri kontrol eder. Hastayı ameliyathaneye kabul edip, dosyasını kontrol eder.
Kullanılacak malzemenin mekanik ve elektrikli ekipmanların hazırlanmasına,
hastanın
ameliyat masasına alınmasını ve doğru pozisyonun verilmesine, cerrahi insizyon için cilt
temizliğinin yapılmasına, hastanın örtülmesine yardım eder.
Ameliyathanede personel, araç-gereç, program, bütçe hazırlanması ve koordinasyondan
sorumlu olan ameliyathane sorumlu hemĢiresidir. Sorumlu hemĢire yönetim becerilerini
planlama, organizasyon, uygulama, kontrol ve değerlendirmeyi içeren süreci yaĢama
geçirir. Sürekli eğitim ile kendini yeniler.
Ameliyat dönemi hemĢirelik bakımı, ameliyat sırasında hastanın güvenliğini ve
homeostazisi sürdürmeye, hastaya uygun pozisyon vermeye ve hastaya psikolojik destek
olmaya odaklanır.
Ameliyat Sırasında Hastanın Güvenliğini ve Homeostazisi Sürdürme
Hasta ameliyathaneye geldiğinde ameliyathane hemĢiresi hastanın bakımı ve
güvenliği için bilgi toplar. ĠletiĢim ve tıbbi öykü hasta bakımının güvenliği için gerekli,
hataları önleyen ve oluĢan hatada, yasal savunmada delil olarak kullanılacak kayıtlardandır.
Empatik iletiĢim, iyi dinleme becerileri, sözsüz iletiĢime uyanık olma, açıklama yapma,
hastanın rahatlığını sağlama ameliyathane hemĢiresinin görevidir.
Kurumsal politika ve prosedürlere göre hasta ameliyathaneye kabul edilir. Hastanın kol
bandı varsa kol bandıyla, dosyadaki ve listedeki adıyla, sözel olarak kimliği, protokol
numarası, doğum tarihi, hekimin adı, ameliyatın yapılacağı yer, hasta ve cerrahi liste ile
karĢılaĢtırılır. Tıbbı kayıtlar, ameliyat onay formu cerrah ve anestezist tarafından kontrol
edilir. Ameliyat onay formu, laboratuar sonuçları, muayene ve tanı sonuçları ameliyattan
önce hazırlanır ve ameliyathane hemĢiresi tarafından hasta değerlendirilir.
Alerjiler, lateks alerjisi, daha önce anestezi alma öyküsü, kan transfüzyonu, dikkatlice
kaydedilmelidir. Alerji bilgi bandı hastada alerjik reaksiyon geliĢtiren ilaçların ve
malzemelerin kullanılmasını engeller. Ameliyathane hemĢiresi doktor istemine göre cilt
hazırlığını yapar, tıbbi tedavisini uygular, eliminasyonunu sağlar, lavman yapılmıĢsa
sonucunu, idrar miktarını kaydeder.
HemĢire yapılan tedavileri, doktor istemine göre kan ve kan ürünlerini uygulamalıdır.
Bütün ilaçlar verilmeden önce: ilaç dolabından çıkarıldığında, enjektöre çekilmeden önce
ve hastaya verilmeden önce 3 kez kontrol edilmelidir. Ameliyathane hazırlandığında,
hastanın ameliyathaneye nakline yardımcı olunmalıdır. Anestezinin indüksiyon evresinde
hasta konuĢmalara karĢı hassastır. Son zamanlardaki çalıĢmalar bazı hastaların cerrahi
iĢlem sırasında bile duyduklarını göstermektedir. Bu nedenle; cerrahi ekibin yüksek sesle
konuĢması ve ameliyat odasındaki gürültü önlenmelidir. Ameliyat için hastaya uygun
pozisyon verilmeli, cilt hazırlığı doğru yapılmalı, steril alan hazırlanmalı ve sürdürülmeli,
ameliyat sırasında steril araçlar hazırlanmalı ve doğru biçimde açılmalı, steril olması
gereken ilaçlar ve solüsyonlar temin edilmeli, kateterler, tüpler, drenler ve örnekler doğru
biçimde hazırlanmalı ve uygun koĢullarda korunmalı, gazlı bezler, kesici araçlar vb.
malzemeler ameliyat öncesi ve sonrası sayılmalı, yapılan iĢlem ve hastanın giriĢimlere
cevabı zamanında kayıt edilmelidir. Skrab hemĢire tüm aletleri ve gazlı bezleri (spanç)
saymadan cerrah ameliyat insizyonunu kapatmamalıdır.
Hastanın karĢılaĢabileceği diğer önemli bir risk, hastanın servisten ameliyathaneye,
ameliyathaneden ayılma odası ve servise nakli sırasında ya da sedyeden, tekerlekli
sandalyeden ameliyat masasına, ameliyat masasından sedyeye, tekerlekli sandalyeye nakli
sırasında düĢmesi, düĢürülmesi gibi risklerdir.
Hasta naklinin hastanın güvenliğini tehlikeye sokmadan yapılabilmesi için potansiyel
risklerin bilinmesi ve önlemlerin alınması gerekmektedir. Hastanın nakil iĢlerinden
ameliyathane hemĢireleri sorumludur. Hastanın sedyeye nakli esnasında 3-4 personel
yardımcı olmalıdır. Sedye, tekerlekli sandalye ve ameliyat masasının tekerlekleri hasta bir
yerden diğerine alınırken kilitlenmelidir. Hipotermi ameliyat öncesi dönemde baĢlayıp
ameliyat sonrası döneme kadar devam eden bir süreç olduğundan, hastanın nakli sırasında
vücut ısısı korunmalıdır.
Hipotermi
Hipotermi santral ısının 36 derecenin altına düĢmesidir. Perioperatif hastalarda hipotermi
%50-%90 oranında görülmektedir. Ameliyat esnasında hastada vücut ısısındaki
değiĢikliklerin;
yaĢ,
cinsiyet,
vücut
yüzey bölgesi,
ameliyatın tipi
ve süresi,
ameliyathanedeki ısıyla iliĢkili olduğu ve myokard infarktüsü, solunum yetmezliği, inme ve
kanama gibi komplikasyonlarında hipotermi ile iliĢkili olduğu belirtilmektedir.
Hipotermi nedenleri; ameliyathane ısısı 18-21 derece arasında olmalıdır. DüĢük
ameliyathane ısısı üst üste giyinen ameliyat ekibinin konforunu sağlamak için önerilmekle
birlikte, hastada hipotermiye neden olur. IsıtılmamıĢ intravenöz sıvı ve kanın hastaya
verilmesi, büyük ameliyatlarda vücut boĢluklarının uzun süre açıkta kalması, soğuk
sıvılarla irrigasyon yapılması, hareketsizlik, ameliyattan önce aç kalma, yaĢlılık hipotermi
riskini arttırır.
Isı regülasyon fonksiyonlarının çoğunun inhalasyon anestezikleri ile deprese olması, kuru
ve soğuk gazların ventilasyonu, laparoskopik iĢlemler için karbondioksit gazının verilmesi
vücut ısısını düĢürür. Anestezi hipotalamik cevabın direkt inhibisyonu ile ısı üretimi azaltır.
Normoterminin devamı için vücudun feedback sistemi kontrol edilemez. Anestezi
uygulanmıĢ hastada titreme ile ısı üretilemez, anestezi indüksüyonu sırasında oluĢan
vazodilatasyon ısının merkezden periferik dokulara dağılımına neden olur. Ġndüksiyonu
izleyen 30 dakika içinde santral ısı 0.5-1.5 derece azalır, ayrıca anestezi periferik
vazodilatasyona neden olur. Bütün bu nedenlerle genel anestezi altında hafif hipotermi %80
oranında görülür. Ameliyat esnasında hastayı ısıtmanın hipotermiyi önlemede etkili olduğu
ve postoperatif komplikasyonları azalttığı gözlenmiĢtir. Hasta uygun bir yöntemle ısıtılması
vücut ısısının daha fazla düĢmesini önler. Hasta pasif eksternal yöntemlerle (baĢ ve
vücudunun örtülmesi, oda ısısının arttırılması), aktif internal yöntemlerle (ısıtılmış nemli
hava, ısıtılmış damar içi sıvılar ve irrigasyonlar, ekstrakorporeal eksternal ısıtma),
ısıtılmıĢ havlu, hidrotermik battaniyeler, termal ısıtma fanları, radiant ısıtma lambaları ile
ısıtılabilir.
Hastaya Pozisyon Verilmesi
Hastaya ameliyatta uygun pozisyon verilmesi, hemĢire, cerrah ve anestezist tarafından
paylaĢılan bir sorumluluktur. Ameliyatta ideal hasta pozisyonu;
-Cerrahi alanı en uygun biçimde görmeyi ve ulaĢmayı
-Anestezi ve yaĢam fonksiyonlarını en iyi değerlendirme ve sürdürmeyi
-Hastayı zarardan korumayı sağlar.
Hastanın ameliyat masasındaki pozisyonu, fiziksel tespit bantlarıyla tespit edilerek
sürdürülür ve vücut çıkıntıları petlerle desteklenir. Pozisyonda, hastanın normal eklem
hareketlerinin ve vücudunun dengede olduğuna (kas, kemik ve bağ dokusunun gerilip
yaralanmadığına) dikkat edilmelidir.
Hastaya verilecek pozisyonların başlıcalar şunlardır:
Dorsal rekümbent pozisyonu;
herni onarımı, mastektomi ya
da
bağırsak
ameliyatı
için
uygundur.
ġekil 1. Dorsal rekümbent pozisyonu
Trendelenburg pozisyonu; Hasta
sırtüstü
yatar
ameliyat
pozisyonda
masasının
alt
iken
kısmı
bükülür ve dizler, bükülü alt kısım
üzerine
yerleĢtirilir.
Böylece
ġekil 2. Trendelenburg pozisyonu
bacaklarda peroneal sinir ve alt ekstremite damarları üzerine olabilecek bası engellenmiĢ
olur. Sıklıkla karnın alt kısmı ya da pelvis ameliyatları için uygundur.
Litotomi
rektal
pozisyonu;
bölge
uygundur.
perineal
ameliyatları
Hasta
sırtüstü
ve
için
yatar
pozisyondadır. Vücudun bacaklara
kadar olan bölümünün masa üstünde
kalmasını sağlamak için masa kalça
bölümünden kırılır.
ġekil 3. Litotomi pozisyonu
Lateral pozisyon; Hasta sırtüstü
pozisyonunda
uyutulup
entübe
edildikten sonra, ameliyat bölgesi
sol tarafta ise sağ lateral, sağ tarafta
ise sol lateral pozisyon verilir.
Böbrek,
göğüs
ya
da
kalça
ġekil 4. Lateral pozisyonu
ameliyatları için uygundur.
Laminektomi
pozisyonu;
Spinal
ameliyatlar için uygundur.
ġekil 5. Laminektomi pozisyonu
Hastaya Psikolojik Destek Olmak
Hastaların ameliyathanede ameliyat öncesi dönemde sağlık ekibinden beklentileri arasında
ameliyat öncesi bekletilmeme ve ruhsal olarak rahatlatıcı Ģekilde konuĢulması, ilgi, hoĢgörü
gösterilmesi yer almaktadır. Hasta ameliyathaneye vaktinden çok önce çağrılıp
bekletilmemeli ve ameliyatı beklerken sakin bir ortam sağlanmalıdır. Bazı hastalar yoğun
anksiyete yaĢadıkları için anksiyeteyi azaltmak amacıyla müzik dinletilebilir.
Ameliyathanede Hasta ve ÇalıĢan Güvenliği Ġçin Standart Önlemler
EI yıkama: Enfeksiyonların yayılmasının önlenmesinde basit ucuz ve en pratik yöntemdir.
Eller her bulaĢtan sonra, eldiven giyilmeden ve çıkarıldıktan sonra, bir hastadan, diğer
hastaya geçiĢte antimikrobiyal sabunla yıkanmalı ya da alkol bazlı antiseptik solüsyonla
ovulmalıdır. Personeli bulaĢtan korumak için; eldiven, gömlek, maske, gözlük, yüz
koruyucu, ayakkabı koruyucu gibi malzemeler kullanılmalıdır.
Eldiven: Kan, vücut sıvıları, sekresyon ve diğer çıkartılarve kontamine materyale
dokunmadan önce eldiven giyilmelidir. Eldiven kontamine materyale temastan sonra
değiĢtirilmelidir. Eldiven çıkarıldıktan sonra ve baĢka bir hastaya geçmeden önce eller
yıkanmalıdır.
Maske, gözlük ve yüz koruyucu: Kan, vücut sıvıları ve sekresyonların sıçrama,
saçılmasından korunmak amacıyla kullanılmalıdır. Bu koruyucu önlemler burun, ağız ve
gözün müköz membranının korunmasını sağlar.
Gömlek / önlük: Gömlek derinin ve giysilerin kan, kan ürünleri, sekresyonlarla
kirlenmesini önler. Gömlek eller yıkandıktan sonra ve diğer hastaya geçerken
çıkarılmalıdır.
Delici ve kesiciler: Yapılan çalıĢmalarda; delici, kesici alet yaralanmalarına en sık iğne ya
da diğer kesicilerin elden ele geçirilmesi esnasında meydana geldiği saptanmıĢtır. AORN
delici kesici alet yaralanmalarını önlemek amacıyla "elsiz teknik" uygulanmasını
önermektedir.
Ameliyathanede yaralanmalar iğne, bistüri ucu ve diğer kesicilerle meydana gelebilir.
Enjektör iğneleri enjektörden çıkartılmadan enfekte atık kutusuna atılmalıdır. Bistüri uçları
sapından çıkartılırken klemp kullanılmalı ve uç enfekte atık kutusuna atılmalıdır.
Hasta bakım setleri: Tek kullanımlık malzemeler kullanıldıktan sonra atılmalıdır. Tekrar
kullanılabilen malzemeler baĢka hasta için kullanılmadan önce temizlenip, dezenfekte
edilmelidir. Kan, kan ürünleri, sekresyon ve diğer çıkartılarla kirlenmiĢ malzemelerin deri,
mukoz membran, giysilere bulaĢması ve hastaya, personele ve çevreye transferi
önlenmelidir.
ÇamaĢırlar: Kan, kan ürünleri, sekresyon ve diğer çıkartılarla kirlenmiĢ çamaĢır veya
örtülerin deri, mukoz membran, giysilere bulaĢması ve hastaya, çalıĢanlarla ve çevreye
taĢınması engellenmelidir.
AMELĠYAT SONRASI HEMġĠRELĠK BAKIMININ YÖNETĠMĠ
Ameliyat edilen hastalarda anestezinin bitimi ile hastanın tamamen iyileĢip hastaneden
çıkabilecek hale geldiği an arasında geçen süre ameliyat sonrası dönem olarak adlandırılır.
Ameliyat sonrası bakımın amacı, hemostatik dengeyi yeniden düzenlemek, bu dönemde
ortaya çıkabilecek komplikasyonları önlemek ya da en aza indirmek, erken belirlemek ve
oluĢması durumunda tedavi etmektir.
Ameliyat sonrası bakım ve takip, anestezi sonrası bakım (ayılma ünitesinde bakım) ve
devam eden bakım (ameliyat sonrası klinik bakım) olarak iki aĢamada gruplandırılabilir.
Hasta ameliyattan hemen sonra anestezi sonrası bakım ünitesine (hasta ayılma ünitesine)
alınır.
Ayılma Ünitesinde Bakımın Yönetimi
Ameliyatı tamamlanan hasta ayılma ünitesine getirilir. Ayılma ünitesi, ameliyat bittikten
sonra, anestezi ilaçlarının etkisinden kurtuluncaya ve yaĢam bulguları stabil oluncaya
kadar hastanın izlendiği bölümdür. Ayılma ünitesinde kalıĢ süresi verilen anestezi süresine
bağlı kalmakla birlikte, yaklaĢık yarım saat ile 1-2 saat gibi kısa bir süredir. HemĢire hasta
gelmeden önce tansiyon aleti, airway, damar içi sıvı uygulama malzemeleri, aspirasyon
cihazı, böbrek küvet, kardiak monitör ve acil durumda kullanacağı aletleri hazır
bulundurur. Hastanın anestezi sonrası bakım ünitesinde, solunum, kardiyovasküler
fonksiyonlar, santral sinir sistemi, sıvı dengesi, yara durumu ve genel durumu her 10-15
dakikada bir değerlendirilir. Hastaya dönme ya da öksürme sırasında yardım edilir. Hastaya
spinal anestezi uygulanmıĢ ise, hasta belli bir zaman sürecinde düz olarak yatmalıdır.
Hastanın yutma ve öğürme gibi reflekslerinin geri dönmesi, anestezinin sonlandığını
gösterir. Hastaya adıyla seslenilerek hasta uyandırılmalı, normal ses tonu ile ameliyatının
bittiği ve anestezi sonrası bakım ünitesinde olduğu söylenmelidir.
Ayılma ünitesinde çalışan hemşirenin ameliyatı yapan ekip üyelerinden biriyle konuşarak
elde etmesi gereken bilgiler:
-
Hastanın genel durumu nasıl?
-
Hastanın tıbbı tanısı ne ?
-
Ameliyat sırasında herhangi bir komplikasyon geliĢti mi?
-
Ameliyat sırasında, patolojik değerlendirme yapıldı mı?
-
Gözlenmesi gereken herhangi bir komplikasyon var mı?
-
Hemen uygulanması gereken özel bir istem var mı?
Bundan sonra hastanın gözlenip, kayıt edilmesi gereken durumlarsa;
-
Ayılma ünitesine geldiği saat
-
Bilinç düzeyi
-
YaĢam bulguları
-
Cilt rengi ve nemi
-
Pansumanları
-
Damar içi sıvıları
-
Kan veriliyorsa hızı,alerjisi
-
Üretral katater varsa klempin açılıp idrarın miktar ve renginin renginin kayıt
edilmesi
Ayılma Ünitesinde Bakımın Hedefleri
-Havayolu Açıklığını Sürdürmek: Havayolu tıkanması ve ventilasyonun azalması,
hipoventilasyona neden olabilir. Bu durumlar önlenmezse, atelektazi ve pnömoni
geliĢebilir.
Hasta sırt üstü yattığı zaman baĢı yana çevrilmeli, çenesi mandibula üzerinden ileri doğru
itilerek dilin geri kayıp solunum yolunu kapaması önlenmelidir. Solunum yolu tıkanması
nedenleri arasında, mukus birikmesi, mukus ya da kusmuğun aspire edilmemesi, yutma
refleksinin kaybı, çene ve dil kaslarının gevĢemesiyle dilin geriye kayması, entübasyon ya
da anestetiklerin etkisiyle meydana gelen laringospazm sayılabilir.
Havayolu açıklığını sürdürmek için hastanın ağzına airway yerleĢtirilebilir.
Aspirasyon riskini azaltmak için hasta yakından izlenmelidir. Sakıncası yoksa baĢ 15-30
cm yükseltilmelidir. Kusma varsa aspirasyonu önlemek için hasta yan döndürülür.
UNUTMAYIN
Hipofarengeal tıkanmada baĢ geri çekilir ve yana eğilir. Çene öne itilir. Bu
manevra dili önde tutar, solunum yolunu açar.
-Kardiyovasküler Fonksiyonları Sürdürmek: Hastanın mental durumu, yaĢam bulguları,
kardiyak ritmi, cildin ısısı, rengi, nemi ve idrar miktarı kardiyovasküler fonksiyonları
değerlendirmede yararlanılan parametrelerdir.
Ayılma ünitesinde görülen ilk ve önemli komplikasyonlar hipotansiyon, Ģok,
kanama, hipertansiyon ve disritmidir.
UNUTMAYIN
Kanama tam kontrol altına alınmadıkça, çok hızlı ve fazla miktarda damar
içi sıvı, kan basıncını artırarak kanamayı tekrar baĢlatabilir.
-Ağrı ve Anksiyeteyi Gidermek: Ayılma ünitesinde opioid analjezikler sıklıkla damar içi
uygulanır. Opioidler ağrıyı kısa sürede geçirir. Ancak hasat henüz anesteziklerin etkisi
altındayken olası ilaç reaksiyonları ve solunum merkezi depresyonu yönünden dikkatli
olunmalıdır.
Hastanın fizyolojik durumu ve ağrı Ģiddeti izlenirken, endiĢe ve korkuları da
azaltılmalıdır.
-Bulantı ve Kusma Kontrolü: Ayılma ünitesinde bulantı ve kusma yaygın bir sorundur.
Hastanın bulantı ve kusmasının artmasını beklemeden önlem alınmalıdır.
Hastanın ayılma ünitesinde kliniğe gönderilmesi için gerekli kriterler;
1- Genel anestezinin etkisinin geçmiĢ olması
2- ġuurunun tamamen açılması, uyanması
3- YaĢam bulguları dengeli veya en son 30 dakika ameliyat öncesi yaĢamsal
bulguları ile tutarlı olması
4- AĢırı kanama, kusma olmaması
5- Koruyucu reflekslerin (yutma, öğürme gibi) geri gelmesi
6- Dört ekstremitenin de hareket ettirilebilmesi
7- Vücuda giren sıvı ile vücuttan çıkan idrar miktarı dengeli (en az saatte 30 cc)
olması
8- Pansumanların kuru ve sağlam olması
Cerrahi Kliniğinde Bakımın Yönetimi
Kliniğe kabul edilen hastanın odasında bulunması gereken araç gereçler, serum askısı,
drenaj bağlantı ĢiĢesi torba ya da sakĢın cihazı, böbrek küvet, tek kullanımlık petler,
battaniye ve ameliyat sonrası bakım formlarıdır. Hastanın ayılma ünitesinden gönderileceği
haber verildiğinde, ilave olabilecek gerekli araç gereç öğrenilir. Ayılma ünitesi hemĢiresi
klinik hemĢiresine hastanın durumu ile ilgili bilgi verir.
Ayılma ünitesi hemşiresinin klinik hemşiresine vermesi gereken bilgiler:
Beklenmeyen ameliyat dönemi olayları
Tahmini kan kaybı
Aldığı sıvı miktarı ve türü
Ağrı kontrolü için verilen ilaçlar
Hastanın durumuyla ilgili kendisi ve ailesine bilgi verilip verilmediği
Hasta bilinci açık olarak servise gönderilmesine rağmen, geldikten sonra Ģuur kontrolü ve
yaĢam bulguları sık sık kontrol edilmeli ve kayıt edilmelidir. Erken ameliyat sonrası
dönemde, kanama ve Ģok riski yüksektir. Bu nedenle hastanın yakın takip edilmesi gerekir.
Ameliyat Sonrası Cerrahi Kliniğinde Bakımın Hedefleri
1- Kardiyovasküler Fonksiyonu Sürdürmek
Ġyi bir doku perfüzyonu için kardiak debi yeterli olmalıdır. Kardiyak debinin yeterli olup
olmadığını belirlemek için hastanın kan basıncı, nabız ve solunum değerlendirilmelidir.
Kan basıncı : kan basıncının normal sınırlarda olup olmadığını değerlendirmek için
hastanın ameliyat öncesi temel kan basıncı değeri bilinmelidir. Doktora bildirilmesi
gereken anormal durumlar;
a) Sistolik basıncın temel dengelerinden 20 mm Hg daha fazla düĢmesi
b) Sistolik basıncın 80mmHg altında olması
c) Kan basıncının her ölçümde 5-10mmHg lik düĢüĢ göstermesidir.
Nabız : Bradikardi; (Nabzın60 dk.↓) genelde anestezik ilaç nedeniyle geliĢir.TaĢikardi;
(110dk↑) kan kaybı, kardiak aritmiler, ateĢ, atelektazi, pünomani, pnömotorax, anksiyete,
anestezik ajanlar, oksijen azlığı ile oluĢabilir.
Solunum : Hızlı ve zor solunum; Anoksi, Ģok ve oksijen azlığı nedeniyle
geliĢebilir.Yüzeysel yavaĢ solunum: solunum sistemi depresyonu nedeniyle geliĢir.
Yüzeysel ve zor solunum: (Boyun, diyafram kasının kullandığı solunum) anestezi
nedeniyle geliĢebilir. Ağrının varlığı da solunumu zorlaĢtırabilir. Bu yüzden ağrı
giderilmelidir.
2-
Solunum Sistemi Fonksiyonunu Sürdürmek
Solunum fonksiyonunun sürdürülmesinde uygun pozisyon, açık hava yolunun sağlanması
temeli oluĢturur.
Ameliyat sonrası erken dönemde solunum fonksiyonu geliĢtirmek için yapılması
gerekenler;
-
Uygun pozisyonla dilin geri kaçmasını önlemek
-
Doktor istemi doğrultusunda oksijen tedavisine baĢlamak
-
Aspiratörle hastanın ağız ve farenksteki sekresyonlarını temizlemek
Akciğerlere iliĢkin komplikasyonların belirti ve bulguları; AteĢ, huzursuzluk dispne,
taĢikardi, solunum seslerinde değiĢiklik ve koyu balgamdır.
Solunum komplikasyonları geliĢmesini önlemeye yönelik olarak baĢlıca hemĢirelik
uygulamaları;
-
Ameliyat öncesi hastaya derin solunum ve öksürük egzersizleri yaptırmak. Bunu
yaparken de insizyon yerini nasıl destekleyeceğini göstermek
-
Hastanın çıkardığı balgamı kontrol etmek
-
Yeterli sıvı alımı sağlanarak sekresyonların yumuĢamasına yardımcı olmak
-
En erken dönemde hastayı mobilize etmek
-
Ağrı için narkotikler veriliyorsa hastayı solunum depresyonu yönünden izlemek
-
Solunum enfeksiyonu yönünden hastayı izlemek
3- Yeterli Beslenme ve BoĢaltımı Sağlamak
Mümkün olduğunca erken dönemde normal beslenmeye geçiĢ sindirim sistemi
fonksiyonlarının normale dönmesini sağlarken, psikolojik olarak da hastayı olumlu yönde
etkiler. Ameliyat nedeniyle hastada negatif nitrojen dengesi (protein yıkımının artması)
geliĢir ve bunun kısa sürede düzeltilmesi için diyet önemlidir. Anabolik etki (bedende
proteinlerin yapımı) genellikle beslenme durumu normal olan hastalarda ameliyattan sonra
7. ve 10. günlerde baĢlar.
Hastanın ameliyattan sonra normal diyet almaya baĢlama zamanını doktor anesteziyi,
uygulanan ameliyatı ve hastanın sindirim sistemi fonksiyonlarını dikkate alarak belirler.
Bazı ameliyatlardan sonra (örneğin kolesistektomi) hastaların 24-48 saat ağız yoluyla sıvı
ve besin almamaları gerekir. Nazogastrik tüp uygulanan hastalarda ağız yoluyla
beslenemez. Uzun süre ağızdan beslenemeyecek hastalar total parenteral yolla beslenir.
Bunu izlemek hemĢirenin görevidir.
Genellikle ameliyattan sonraki ilk 24-36 saatlik sürede hastaların bulantısı vardır. Bu
dönemde hastalara limonlu çay, meyve suyu, çorba verilebilir. Ameliyattan 36 saat sonra
hasta az posalı veya normal diyet alabilir.
Ameliyattan sonra hastanın barsak hareketleri de değerlendirilir. Bağırsak hareketleri
ameliyat sonrası 2-3 günde yoksa doktor laksatif ilaç verilmesini ya da boĢaltıcı lavman
yapılmasını isteyebilir..
4- Sıvı-Elektrolit Dengesini Sürdürmek
Ameliyatı takiben uygun sıvı-elektrolit alımı ve çıkarılması sürekli gözlenerek
kaydedilmelidir. Alım ve çıkarma arasındaki dengesizlik metabolik atık ürünlerin
birikimine, sonuçta da kardiyolojik ve nörolojik sorunların oluĢmasına yol açar.
Cerrahinin sıvı-elektrolit dengesini nasıl etkilediğinin bilinmesi gerekir. Ameliyat bir
travmadır ve bedenin bu travmaya karĢı oluĢturduğu nöro-endokrin tepkiye bağlı olarak 2
ile 5 günde;
Bedende sodyum ve su tutulumu vardır.
Potasyum kaybı vardır.
Ekstraselüler sıvı hacmi artmıĢtır.
Ġdrar miktarı azalmıĢtır.
Ameliyattan sonraki 5-7. günlerde bedenin ameliyata karĢı oluĢturduğu stres tepkisinin
etkisi geçer ve Sodyum ve Potasyum normale döner, idrar miktarı artar, hücre dıĢı sıvı
hacmi normale döner.
Ameliyat sonrası sıvı-elektrolit tedavisinin iki temel amacı vardır;
-
Yeterli sıvı vererek hücre dıĢı sıvı ve kan hacmini korumak, böylece uygun
kardiak debi, kan basıncı ve idrar atılımını sağlamak
-
Konjestif kalp yetmezliği ve pulmoner ödeme yol açabilecek aĢırı sıvı
yüklenmesini önlemek
HemĢirenin sıvı elektrolit dengesini sürdürmeye yönelik yapması gerekenler;
-
Hastanın aldığı ve çıkardığını doğru bir Ģekilde ölçülüp kayıt etmek.
-
Normal olmayan laboratuar bulgularını doktora bildirmek.
-
Sıvı elektrolit dengesizliğinin belirti ve bulgularını izlemek.
-
Tüpleri uygun Ģekilde irrige etmek.
-
Solunum asidozunu önlemek için öksürük ve solunum egzersizlerini yaptırmak.
-
Barsak sesleri baĢladığında uygun sıvıları ağız yoluyla vermek..
5- Böbrek Fonksiyonunu Sürdürmek
Ameliyat sonrası hastanın yeterli sıvı alması için desteklenmesi böbrek fonksiyonun
geliĢmesine yardım eder. Hastaya sıvı verilmeden önce sıvı kısıtlamasının olup, olmadığı
öğrenilmelidir. Ameliyat sonrası erken dönemde ADH ve aldosteron miktarının artmasına
bağlı olarak bedende su ve sodyum tutulacağından sıvılar dikkatli verilmelidir.
Yeterli sıvı alan hastaların ameliyattan sonra 6-8 saat içinde idrar yapması beklenir.
Ameliyat sonrası idrar yapamama nedenleri; Anestezi, korku, ağrı, utanma, katater varsa
tıkalı olması ve hasta pozisyonu olabilir. Hasta idrar yapamıyorsa mesane distansiyonu
belirtileri açısından izlenmelidir.
Hastanın idrar yapmasına yardımcı olacak giriĢimler:
-
Hasta odasındaki çeĢme açılarak, su sesiyle perineal kaslarının gevĢemesi
sağlanır.
-
Erkek hastanın yatak kıyısında dik durarak idrar yapması sağlanır.
-
Kadın hastaların perianal bölgesine ılık su dökülebilir
-
Sürgü ısıtılır, soğuk sürgü otomatik olarak kasların kasılmasına neden olur.
-
Pozisyon değiĢtirme ve istemde varsa ağrı kesici ilaçlar vererek hasta
rahatlatılmaya böylece idrar yapımına yardımcı olunmaya çalıĢılır.
-
Tüm bunlara rağmen idrar yapılmıyorsa üretral katater takılabilir. Katater ile
üriner enfeksiyon riski artacağı unutulmamalıdır ve enfeksiyon belirtileri
izlenmelidir.
6- Ġstirahatı Sağlamak
Hastanın istirahat edebilmesi için ağrı, huzursuzluk,bulantı ve kusmasının olmaması
gerekir.
Ağrı: Ameliyat sonrası ağrı geliĢmesinde hastaya uygulanan anestezik madde, hastanın
anksiyete düzeyi, ameliyatın büyüklüğü ve uzun sürmesi rol oynar. Nitrous Oxide
kullanıldığında ağrı erken devrede geliĢir çünkü etkisi oldukça çabuk vücuttan atılır.
Analjezikler verilmeden önce mesane distansiyonu, sıkı alçı ve kötü pozisyon gibi ağrıya
neden olacak bir sorunun olup olmadığı kontrol edilmelidir. Böyle bir sorun varsa öncelikle
bunlar giderilmelidir.
Ağrı ve anksiyeteyi kontrol altına almak ve tedavinin etkisin, artırmak için hastaya
gevĢeme teknikleri öğretilmelidir. Ağrısı Ģiddetli değilse gevĢeme teknikleriyle hasta
rahatlayabilir.
Hastalara ağrı kesiciler verildiğinde etkisini gösterinceye dek, kas gevĢetme, çene
gevĢetme, yavaĢ solunum ve müzik dinletme tekniği kullanılarak hastanın rahatlaması
sağlanabilir.
Kas gevĢetme tekniği; Hastaya gözlerini kapatması ve ayaklarından baĢlayarak yüzüne
kadar vücudunun her bölgesine konsantre olarak gevĢemesi önerilir. Bu arada hastaya onu
rahatlatacak bir Ģeyler düĢünmesi önerilir.
Çene gevĢetme ve yavaĢ solunum tekniği; alt çene hafifçe düĢürülerek ağız bir miktar
açılır, dudaklar rahat bırakılır. YavaĢ ve ritmik olarak nefes al, ver, dinlen üçlüsünü
tekrarlaması söylenir.
YavaĢ solunum tekniği ile; yavaĢ ve derin nefes al ve verirken gevĢeme ye baĢladığını
hisset. Rahat ve düzenli nefes al ver. Nefes verirken 1,2,3 diye sayılabilir veya farklı
kelimelere odaklanılabilir (gevĢeme,kendimi rahatlamıĢ hissediyorum gibi). GevĢemeliyim
gibi gerginlik yaratacak zorlamalardan kaçınılmalıdır.
Müziğin gücü ile de hastalar rahatlayabilir. Hastaya hoĢlandığı türde müzik dinleterek
ağrıyı kontrol altına alması sağlanabilir.
Huzursuzluk: Ağrı, mesane distansiyonu, abdominal distansiyon, anksiyete, oksijen azlığı,
kanama, pansumanların sıkı ve ıslak olmasıyla huzursuzluk geliĢebilir. Nedene yönelik
sorun giderilmelidir.
Bulantı-Kusma: Bulantı kusma nedenleri, premedikasyon, anestezinin türü, gastrik alanda
biriken sıvı, abdominal distansiyon, anksiyete, korku ile iliĢkilidir. Hastaya ağız bakımı
vererek, yüzüne soğuk kompres uygulayarak ve antiemetik vererek bulantı önlenmeye
çalıĢılır.
7- Yara ĠyileĢmesini Sağlamak
Yara iyileĢmesinin sağlanmasında ameliyat sırasında ve sonrasında asepsi ilkelerine kesin
bir Ģekilde uyulması en önemli faktördür. Enfeksiyon geliĢmesini önlemek için pansuman
ve drenlerin bakımına özen gösterilmelidir.
Drenler; ameliyat yapılan bölgede sıvı birikimini önlemek amacıyla kullanılır. Sıvı birikimi
çevre dokulara baskı yapar, sıvıda biriken bakteriler, kolayca çoğalıp enfeksiyona neden
olur. Drenler yaraya yerleĢtirilebileceği gibi beden içindeki bir organ ya da boĢluğa da
yerleĢtirilebilir. Drenlerin sayısı, sıvı drenajı gözlenip kaydedilir.
Pansumanlarda aĢırı drenaj yara etrafında kızarıklık, ateĢ enfeksiyon belirtileridir ve
doktora haber verilmelidir.
8- Hareketi Sağlamak
Uzun süre hareketsiz kalan hastalarda, dolaĢım problemleri (ortostatik hipotansiyon, venöz
staz, trombüs oluĢması gibi), idrar retansiyonu, böbrek taĢları geliĢir. Hareketsizlik,
böbrekleri etkileyerek idrar retansiyonu ve böbrek taĢı oluĢumunu hızlandırır, solunum
problemleri, sindirim sisteminde konstipasyon ve negatif nitrojen dengesinin geliĢimi gibi
sorunlar belirir. Bunun yanında deride basınç yarası oluĢumuna neden olabilir.
Bu sorunları önlemek için hastaya öksürük, solunum, yatak içinde dönme ve ekstremite
egzersizleri yaptırılmalı, en erken dönemde mobilize edilmeli, sık sık pozisyonu
değiĢtirilmelidir.
Erken dönemde hastanın fiziksel aktivitelerine ulaĢması iyileĢmeyi taburcu olmayı
hızlandıracağı gibi kendini iyi hissedip psikolojisinin de düzelmesini sağlayacaktır.
9- Psikolojik Destek Sağlamak
Ameliyat sonrası problemli geçen hastaların psikolojik desteğe ihtiyaçları daha fazladır.
Bazı hastalarda ameliyat sonrası akut konfüzyon durumu geliĢebilir. Konfüzyon durumu
dikkatsizlik, unutkanlık, uygun olmayan davranıĢlar, tutarsız konuĢmayla belirlenir ve
ameliyatın neden olduğu dehidratasyon, oksijen azlığı, anemi, düĢük kan basıncı, hormonal
dengesizlik gibi fizyolojik nedenlerden kaynaklanabilir. Konfüzyon nedene yönelik
tedaviyle önlenebilir.
10- Komplikasyonları Önlemek
Ameliyat ne kadar küçük olursa olsun her zaman komplikasyon geliĢme tehlikesi vardır.
Ameliyat sonrası sık görülen komplikasyonlar;
Tromboflebit
Ameliyattan 7-14 gün sonra ortaya çıkar. Tromboflebit oluĢmasında ven duvarının
yaralanması, kan akıĢının yavaĢlaması ve kanın pıhtılaĢma bozuklukları rol oynar. Uzun
süre hareketsizlik, ĢiĢmanlıkta bu komplikasyonların geliĢmesinde
rol oynar.
Tromboflebitin en büyük tehlikesi ven duvarından kopan pıhtının dolaĢıma katılarak
akciğer, kalp, beyin damarlarını tıkamasıdır.
Ameliyattan sonra hastaya bacak egzersizinin yaptırılması, varsa varis çorabı giydirilmesi
ya da elastik bandaj uygulanması ve hastanın erken dönemde mobilizasyonuyla
tromboflebit geliĢmesi önlenebilir.
Yara Enfeksiyonu
Genellikle ameliyattan sonraki 5.gününde ortaya çıkar. Yara enfeksiyonunun geliĢmesinde
rol oynayan baĢlıca faktörler ;
-
ġiĢmanlık; yağ dokusunun dikilmesi ve iyileĢmesi güçtür.
-
Zayıflık; kanser malnütrasyonu, ülseratif kolit gibi nedenler organizmanın
direncini düĢürür.
-
YaĢlılık
-
Uzun süren komplikasyonlu ameliyatlar daha fazla stres yaratarak direnci
düĢürür.
-
Steroid, radyasyon, antikanser ilaçlarıyla tedavide lökosit sayısını azalttıkları
için enfeksiyona direnci azaltırlar.
-
Ameliyathanede
pansumanların
değiĢtirilmesinde
asepsi
kurallarına
uyulmaması.
Enfeksiyon bulguları lokal ve sistemik olarak kendini gösterir. Tedavide lokal veya
parenteral antibiyotik kültür sonucuna göre verilir. Yara cerrah tarafından steril serum
fizyolojikle yıkanır ve insizyon yerine dren yerleĢtirilir. Vücut direncini artırmak için
hastanın uygun beslenmesi sağlanır.
Yara Açılması ve Eviserasyon
Yara açılması ameliyat yarasının birleĢim yerinde bir açıklık olmasıdır; evisserasyon ise
beden içindeki organın insizyon yerinden dıĢarıya çıkmasıdır.
Kronik hastalığı olan, ĢiĢman ve zayıf hastalarda sık görülür. Yara açılması ve
evisserasyonda yara enfeksiyonuna neden olan faktörlerin yanı sıra ameliyatta yaranın
uygun Ģekilde kapatılmaması, öksürük, kusma nedeniyle dikiĢlerin aĢırı gerilmesi de rol
oynar.
Yara açılması ve evisserasyonu önlemek için öksürürken insizyon desteklenmeli, yara
enfeksiyonu önlenmeli, hastanın yeterli besin sıvı alması sağlanmalıdır.
Yara Açılmasında Hemşirenin Görevleri:
-Sakin olmalı,
-Doktora durumu bildirmeli,
-Hastanın yanından ayrılmamalı,
-Hastaya doktorun geleceğini söylemeli,
-Evisserasyon yerinin üstü serum fizyolojikle ıslatılmıĢ pansumanla kapatılmalı,
-Hastaya Semi Fowler pozisyonu vermeli,
- Hastanın yaĢam bulgularını ölçmeli,
-Hastayı ameliyat için hazırlamalı,
-Damar içi sıvı malzemesini, gastrik tüp ve sakĢın cihazını hazır bulundurulmalı.
Paralatik Ġleus
Ameliyattan sonra paraletik ileus (bağırsak hareketlerinin durması) anestezi, ameliyat
sırasında batın içindeki organların ellenmesi, sıvı elektrolit dengesizlikleri ve ameliyat
yarasının enfekte olması nedeniyle geliĢebilir. paralitik ileus belirtileri bağırsak seslerinin
olmayıĢı ve gaz-gaita çıkıĢının olmamasıdır. Derhal hastanın oral yolla beslenmesi
durdurulur, nazogastrik veya intestinal tüp yerleĢtirilir ve sakĢına bağlanır. Damar içi mayi
uygulanır ve elektrolit dengesizliği giderilir.
Duygusal Bozukluklar
Beden imajındaki değiĢiklikle sonuçlanan ameliyatlarda duygusal bozukluklar ortaya
çıkabilir. Duygusal
bozukluklar depresyon, ağrının artması, uyku bozuklukları, kendi
bakımına katkıda bulunmama gibi belirtilerle ortaya çıkabilir. Bazen de strese bağlı olarak
gastrointestinal sistem bozukluğu ve kardiyovasküler sorun ortaya çıkabilir. HemĢire
hastayla etkili iletiĢim kurarak yeterli psikolojik destek sağlamalıdır.
Tablo 9. Ameliyat Sonrası Dönemde Görülen Sistemler ile ĠliĢkili Sorunlar
Problem
SOLUNUM
Pnömoni
Tanım
Neden
Klinik Belirtiler
Koruyucu Önlemler
Alveollerin
iltihaplanması
Enfeksiyon, toksinler veya
iritanlar
Atelektazi
Sekresyonların
atılamaması nedeni
ile alveollerin
kollapsı.
Pulmoner
Embolizm
Akciğerlere giden
bir kan pıhtısının
pulmoner arteri
tıkaması, bu
nedenle bir veya
birkaç loba giden
kan akıĢının
durması
BronĢial pasaj yollarlını
tıkayan müküs tıkaçlar,
yetersiz akciğer
havalanması, analjezikler,
hareketsizlik
Harekersizlikten dolayı
ven dolaĢımının durması,
cerrahi iĢlem sırasında
oluĢan ven yaralanmaları,
östrojeni yüksek oral
kontraseptif kullanmıĢ
olma, daha önceden var
olan pıhtılaĢma ve dolaĢım
bozuklukları
Yüksek ateĢ,öksürük,
kanlı balgam, iltihaplı
tükürük, dispne, göğüs
ağrısı
Belirgin dispne, siyanoz,
plevral ağrı, halsizlik,
taĢikardi, solunum
sayısında artma, ateĢ,
öksürük, hırıltılı solunum
Ani göğüs ağrısı, nefes
almanın kısalması,
siyanoz, Ģok (taĢikardi ve
kan basıncı düĢmesi)
Derin solunum ve
öksürme egzersizleri,
yatakta hareket, erken
ayağı kaldırma
Derin solunum ve
öksürme egzersizleri,
dönme, erken ayağı
kaldırma, yeterli sıvı
alma
Dönme, ayağı kaldırma,
emboli giderici çoraplar
Hızlı ve zayıf nabız,
solunum sayısının
artması, kan basıncı
düĢüklüğü, soğuk ve
nemli deri, susuzluk, idrar
miktarının azalması
Hızlı ve zayıf nabız,
solunum sayısının
artması, kan basıncı
düĢmesi, soğuk ve nemli
deri, susuzluk, solgunluk,
idrar miktarının azalması
Belirtilerin erken
tanınması
DOLAġIM
Hemoraji
Ġç veya dıĢ kanama
Damar dikiĢlerinin sağlam
olmaması nedeni ile
dikiĢlerin açılması
Hipovolemik
ġok
Yetersiz doku
perfüzyonu sonucu
kan volümünün
belirgin bir Ģekilde
azalması
Sıvı açığı, hemoraji
Tromboflebit
Bir kan pıhtısından
dolayı, genellikle
bacak venlerinin
iltihaplanması
Oturmaya veya
hareketsizliğe bağlı venöz
kan akıĢının yavaĢlaması,
kanın pıhtılaĢmasının
artması, enflamasyonla
sonuçlanan ven travmaları
Ağrı, kramp Ģeklinde
ağrı, etkilenen alanda
ĢiĢme, kızarıklık,
dokunulduğunda sıcaklık,
ven sert olarak hissedilir.
Hasta yürürken veya ayak
dorsofleksiyona
getirildiğinde baldırda
ağrı hissedilir.
Erken ayağı kaldırma,
bacak egzersizleri,
emboli giderici elastik
çoraplar, yeterli sıvı
alımı.
Trombüs
Genellikle bacak
venlerinde veya
arter duvarına
tutunmuĢ bir kan
pıhtısı
Venöz durma; bacak,
pelvis, karın
ameliyatlarından sonra
ven yaralanmaları,
östrojen kullanımı gibi
kan pıhtılaĢmasını artıran
faktörler
Pulmoner ambolideki
belirtiler vardır. Emboli
kalp ve beyine ilerlerse
kardiyak ve nörolojik
belirtiler oluĢur.
Erken ayağı kaldırma,
bacak egzersizleri,
emboli giderici elastik
çorapların giyilmesi,
yeterli sıvı alımı.
Belirtilerin erken
tanınması
Tablo 9. Ameliyat Sonrası Dönemde Görülen Sistemler ile ĠliĢkili Sorunlar (Devam)
Problem
Tanım
ÜRĠNER SĠSTEM
Mesanenin kendi
Üriner
kendini boĢaltma
retansiyon
yeteneğinin
olmaması, idrarın
mesanede
toplanması
Neden
Klinik Belirtiler
Koruyucu Önlemler
Narkotik ve anestetiklerin
mesanenin kas tonüsünün
bastırılmıĢ olması, komĢu
organlara(rektum, vajina
gibi) ameliyat sırasında
elle dokunulması
Alınan sıvının
çıkarılan sıvıdan
fazla olması, idrar
yapamama veya az
miktarda sık idrara
çıkma, mesanenin
ĢiĢmesi, suprapubik
rahatsızlık
Aldığı-çıkardığı
sıvının takip
edilmesi, idrar
yapmayı
kolaylaĢtırıcı
önlemler
GASTROĠNTESTĠNAL SĠSTEM
Konstipasyon
YumuĢak gıdalara
baĢladıktan sonra
48 saat içinde
gaita çıkaramama
Selülozlu yiyeceklerden
yoksun kalma,
analjeziklerin bağırsak
hareketini azaltması
DıĢkılamanın
olmayıĢı, karında
gerginlik ve
rahatsızlık
Yeterli sıvı alımı,
lifli(selülozlu) diyet,
erken ayağı kaldırma
Karında
gazdan ileri
gelen ĢiĢkinlik
Bağırsaklarda gaz
birikimi
Anestezinin etkisi ve
ameliyat sırasında
dokunulmaya bağlı
bağırsak hareketlerinin
yavaĢlamıĢ olması
Gözlenebilir Ģekilde
distansiyon, karında
rahatsızlık (gaz
sancısı), bağırsak
seslerinin yokluğu
Erken ayağı
kaldırma, intravenöz
gereksiniminin
karĢılanması,
peristaltizm geriye
döndüğünde bol sıvı
içeren, düzenli diyet
Ağrı, karında gerginlik,
peristaltizm baĢlamadan
gıda ve yiyecek almaya
baĢlama, belirli ilaçlar,
anksiyete
Mide rahatsızlığı
hissettiren Ģikayetler,
öğürtü veya
öğürmek
Peristaltizm
baĢlayıncaya kadar
intravenöz sıvılar,
düzenli diyet,
gerekirse anti emetik
ilaçlar, ağrı için
analjezikler
Ġnsizyonun
(kesinin) veya
dren tarafının
enfeksiyon ve
enflamasyonu
Aseptik tekniğin olmayıĢı,
yaradan alınan kültür
sonucu
mikroorganizmanın
belirlenmesi
Yarayı kuru ve temiz
tutma, pansuman
uygularken cerrahi
aseptik tekniğe
dikkat etme
Yara açılması
Ġnsizyon
iyileĢmeden önce
dikiĢlerin
ayrılması
Malnütrisyon, dolaĢım
azlığı, yaranın aĢırı
zorlanması
Cerahatlı akıntı,
kızarıklık,
hassasiyet, bedeb
sıcaklığında
yükselme, yarada
koku
ArtmıĢ insizyon
drenajı, deri
altındaki dokuların
insizyon boyunca
görülebilir olması
Yara
eviserasyonu
Ġnsizyon yerinden
iç organların ve
dokuların dıĢarıya
çıkması
Ġnsizyonun açılması
ve organ
çıkıntılarının
görülebilmesi
Yeterli beslenme,
insizyona yeterli
destek sağlama, aĢırı
hareketten sakınma
Bulantı ve
kusma
YARA
Yara
enfeksiyonu
Yeterli beslenme,
insizyona yeterli
destek sağlama, aĢırı
hareketten
sakınılması
EVDE BAKIM
Kendi Bakımını Öğretme
Hastalar cerrahi giriĢimden sonra kendi bakımlarını sürdürmek için daha ayrıntılı bilgiye
gereksinim duyarlar. Günümüzde yaygın yaklaĢım biçimi hastaya bir an önce kendi
bakımını sürdürebilecek güç ve cesareti kazandırarak taburcu etmektir. Bu yaklaĢımın bir
çok avantajları vardır. Bu nedenle hastaya cerrahi giriĢime özgü bakım öğretilmeli, ne
zaman ve kimi arayacağı konusunda bilgi verilmelidir.
Sürekli Bakım
Evde bakım halk sağlığı hemĢireleri tarafından yürütülür. Evde bakımda hasta
ameliyat sonrası komplikasyonlar yönünden değerlendirilir. Ayrıca cerrahi insizyon alanı,
solunum ve kardiyovasküler sistemin durumu, ağrı kontrolü, sıvı ve beslenme durumu ve
hastanın ameliyat öncesi durumuna dönüĢ seyri değerlendirilir. Hasta ve ailenin pansuman
değiĢtirme, drenaj sistemi ve diğer araçlar ile order edilen ilaçları kullanabilme yeteneğine
bakılır. Evde bakım hemĢiersi gerekliyse pansuman ya da kateter değiĢimini yapar. Hangi
durumlarda hastane, hekim ya da hemĢirenin aranacağı söylenir.
Yara bakımı, dren bakımı ve drenajın izlenmesi, kateter bakım, sıvı tedavisi, fiziksel
meĢguliyet tedavisi ile ilgili hizmet sunan yerlerin adres ve telefon numaraları verilir.
GÜNÜBĠRLĠK CERRAHĠ
Günübirlik cerrahi (Ambulatory surgery, Outpatient, Day surgery, DıĢ vaka) özellikle
hastaların ameliyat olacakları gün içinde hastaneye kabul ve taburcu edildikleri cerrahi
iĢlemleri belirtmektedir.Günübirlik cerrahi zamanın kısa olması nedeniyle ameliyat öncesi
hazırlık, ameliyat sonrası bakım ve düzenlemelerle ilgili, iyi hazırlanmıĢ, protokollere
gereksinimi arttırmaktadır.
Günübirlik Cerrahinin GeliĢimi
Hasta bireye evdeki aile üyelerinin bakması yüzyıllar boyunca uygulanan bir yöntemdir.
Günübirlik cerrahi kavramı, hastanelerin iyileĢme yerleri olarak görülmesinden öncelere
dayanmaktadır.
Hekimler, hemĢireler ve toplum tarafından günübirlik cerrahinin çok yaygın kabul
görmesinin nedenleri olarak; fiyatlarının uygun olması, cerrahi teknolojideki geliĢmeler,
(lazer, laparoskopik cerrahi vb.) anestezi yöntemlerinin geliĢmesi, (kısa etkili anestezikler),
analjezi yöntemlerinin geliĢmesi (uygun ağrı kontrolü) sağlık sigorta sistemlerindeki
değiĢiklikler (maliyeti azaltma isteği) sağlık bakımı alacak kiĢilerin önceliklerindeki
değiĢiklikler (iĢe erken dönme) etken olarak gösterilmektedir.
Önceleri iki-üç günde yapılan cerrahi iĢlemler, günümüzde günübirlik cerrahi ile üç - dört
saatle sınırlandırılmaktadır.
Günübirlik cerrahi iĢlemlerinin geniĢletilmesi, hemĢirelik uygulamalarında da hasta
gereksinimlerinin değiĢmesine bağlı olarak farklılıklar oluĢturmaktadır. Günübirlik cerrahi
hastalarının gereksinimleri hastaneye yatan hastalardan farklıdır ve bu yönden
değerlendirilmelidir. Çünkü günübirlik cerrahi hastalarının çoğu temelde sağlıklıdır ve
hastanede çok az zaman geçirirler. Bu nedenle hastaların ve hemĢirelerin beklentileri,
rolleri değiĢmektedir.
Günübirlik cerrahide, cerrahlar ve hastalar arasında iletiĢimi sağlamada hemĢireler önemli
bir role sahiptir. BaĢarılı bir günübirlik cerrahi için hemĢireler tarafından sağlanan bakımın
kalitesi önemlidir. Günübirlik cerrahide hasta bakımının yetersizliği veya baĢarısında
hemĢirelerin çok önemli etkileri vardır. Ülkemizde de sağlık sistemleri içerisinde önemli
bir gelecek vadeden günübirlik cerrahi iĢleminde hemĢirenin rolü giderek daha fazla önem
kazanmaktadır.
Günübirlik Cerrahi Ġçin Hasta Seçimi
Günübirlik cerrahide kaliteli bakım ve güvenli hemĢirelik uygulamaları, uygun hastalar
seçildiğinde daha etkili olmaktadır. Uygun hastaların seçiminden cerrah, konsültasyon
hekimi ve anestezist sorumludur. Hasta seçiminde tıbbi durum, teknolojik geliĢmeler,
güvenlik ile ilgili önlemler ve ekonomik nedenler etkili olmaktadır.
Amerikan anestezi sonrası hemşireler derneğinin (ASPAN) günübirlik cerrahi hasta seçim
kriterleri:
 Amerikan Anestezistler derneğinin ASA fiziksel durum sınıflanması
 Pozitif isteklendirme (motivasyon)
 Ġyi genel sağlık
 Ġyi kontrol edilen sistematik hastalıklar
 Yeterli veya uygun destek sistemleridir.
Tıbbi durumu değerlendirmek için ASA tarafından önerilen hasta sınıflamasında
belirlenen kriterler şunlardır:
Sınıf I: Organik, fizyolojik, biyokimyasal ve psikiyatrik bir yetersizliğin olmaması,
varolan cerrahi sorunun lokalize ve herhangi bir sistemik yetersizliğin olaya eĢlik etmemiĢ
olması.
Sınıf II: Hafif/ orta düzeyde sistemik bir sorun olmasına karĢın bunun cerrahi giriĢime
engel olmaması ve cerrahi yöntemlerle tedavi edilebilir olması.
Sınıf III: Herhangi bir nedenden kaynaklanan ciddi sistemik yetersizlik ya da hastalığın
söz konusu olması ancak bu yetersizliğin düzeyini belirlemenin mümkün olmaması.
Sınıf IV: Cerrahi giriĢimle düzeltilemeyecek, yaĢamı tehdit edici yetersizlik olması.
Sınıf V: YaĢama Ģansının çok az olması.
ASA’ya göre, genellikle, I.ve II. sınıf grubuna giren hastaların günübirlik cerrahi
için en uygun adaylar olduğu, ancak fizyolojik parametrelerin çok iyi kontrol altına
alınabileceğine karar verilen III.sınıf hastaların da aday olarak düĢünülebileceği
bildirilmektedir
Günübirlik cerrahi için hasta ön değerlendirme kriterleri:
 Hastanın kronik bir hastalığının olmaması,
 Ameliyat sonrası evrede evde hasta ile birlikte bulunabilecek bir eriĢkinin
bulunması (ilk 24 saat)
 Hastanın ulaĢabileceği bir telefonun olması,
 Hastanın hastaneye arabayla 30 dakika veya daha yakın bir sürede ulaĢılabilecek
uzaklıkta yaĢıyor olması
Günübirlik Cerrahinin Avantajları
Günübirlik Cerrahinin Dezavantajları
Hastanın yaĢam düzeni çok az değiĢir
Hasta ameliyat öncesi eğitim alamayabilir
Hasta daha fazla bireysel bakım alır
Hasta beklenen zamanda klinikten taburcu olmayabilir
Hastanın anksiyetesi daha azdır
Hastaya evinde yardım edecek bir kiĢi olmayabilir
Maliyet azalır, fiyatlar düĢer
Acil durumda uygun desteğin sağlanmaması, hastada
sorunlara neden olabilir
Hastane enfeksiyonları riski azalır
Erken iĢe dönme ile hastanın yakınmaları azalır
(normal yaĢama daha çabuk geçme)
HemĢirelik Yönetimi
Ameliyat öncesi Hazırlık
Günübirlik cerrahinin baĢarısındaki en önemli anahtar, hasta ve ailesinin hazırlanmasıdır.
Ameliyat öncesi hazırlıkta ameliyat öncesi gereken incelemeler için, hastalar ameliyattan
en az bir hafta önce hastaneye çağrılıp bu incelemeler yapılmalıdır. Ameliyat öncesi
hazırlıkta ameliyat için gereken laboratuar incelemeleri, EKG, radyografi, anestezi ve iç
hastalıkları hekimi ile görüĢme ve gereken diğer incelemelerin aynı günde yapılması
gereksiz beklemeleri ve hastanın tekrar gelmesini önlemektedir.
Hasta Eğitimi
Günübirlik cerrahi hastası, ameliyat öncesi hazırlık ve ameliyat sonrası bakımın önemli bir
bölümünü bireysel olarak üzerine alacağı için, burada eğitimin gerekliliği daha fazla önem
taĢımaktadır. Kendi kendine bakım aktiviteleri streslidir. Anksiyete nedeniyle hastalara
verilen bilgilerin bir kısmı unutulabilir. Bu nedenle ameliyat ile ilgili bilgilerin değiĢik
Ģekillerde sözel, görsel (filmler, slaytlar, videobantları) ve yazılı olarak verilmesi yararlıdır.
Yazılı bilgi ameliyat öncesi iletiĢimin kalitesini arttıran önemli bir yöntemdir. Ameliyat
öncesi bilgilerin yazılı olarak verilmesi hastaların ve ona bakım verecek yakınlarının
uygulamalar hakkında bilgi edinmesini kolaylaĢtırmakta ve unuttuklarında tekrar okuyarak
anımsamasına olanak vermektedir.
Günübirlik cerrahi hastasına verilmesi gereken bilgiler:
 Nereye, nasıl ve ne zaman geleceği
 Neleri getirmesi gerektiği (resmi kayıtlar, laboratuar sonuçları, tedavileri ile
ilgili belgeler vb.)
 Neleri getirmemesi gerektiği (mücevher, diğer değerli eĢyalar, gerekli değilse
kontak lensler vb.)
 Kiminle geleceği (ona refakat edecek bir veya iki kiĢiden fazla kiĢinin gelmemesi)
 Ameliyat günü ameliyat zamanından önce gelmesi
 Gece ağız yoluyla besin alımının kısıtlanması
 Ameliyattan önceki gece duĢ alması
 Bilgi alıĢ veriĢi için telefon numarasının verilmesi
Hastanın Ameliyat Sabahı Hazırlığı
HemĢire, hastanın kimliğini kontrol ederek doğru hasta olduğundan emin olmalıdır.
Ameliyat öncesi hasta hazırlığında
 Hastanın test sonuçlarının tam ve dosyada olup olmadığı kontrol edilir
 En son saat kaçta yemek yediği tarih ve saat olarak belirtilip bu durum hastanın
imzası alınarak doğrulanır
 Hastaya ameliyathane için, önlük, bone ve galoĢ verilir
 Takma diĢleri çıkarılır
 Makyajı silinir
 Kontak lensler, gözlükler, takılar ve varsa protezler çıkarılır
 Yaptığı son idrarı kaydedilir
 Hastanın değerli eĢyaları saklanır veya aile bireylerine verilir
 Tüm bu iĢlemelerin nedeni hastaya ve ailesine anlatılır
Ameliyathanede Bakım
Günübirlik cerrahi hastasının güvenli ameliyathane bakımının temelleri hastaneye yatan
hastalarla aynıdır. Günübirlik cerrahi hastaları için anestezide kullanılan ilaçların çoğu kısa
etkilidir.
Günübirlik Cerrahide Anestezi Sonrası Bakım
-
Anestezi sonrası bakım ünitesine kabul
-
Anestezi sonrası bakım I. Evre
-
Anestezi sonrası bakım II. Evre
Anestezi Sonrası Bakım Ünitesine Kabul
Ameliyathane dolaĢıcı hemĢireleri hemĢirelik bakımın etkileyebilecek veya anestezi
sonrası bakım ünitesi hemĢiresi için bilgi sağlayabilecek ameliyathanedeki olayları rapor
etmelidir.
Anestezi personeli, anestezi yöntemi, ameliyat öncesi ilaçların etkileri, anestezi
ilaçları, kas gevĢeticiler, narkotik ilaçlar ve bunların etkilerini gidermek için kullanılan
ilaçlar, uygulanan anestezinin süresi, cerrahi iĢlemin tipi, tahmin edilen sıvı / kan kaybı ve
replasmanını rapor etmelidir.
Hava yolu açıklığı, yaĢam bulguları ve beden ısısında stabilite, bilinç düzeyi, eğer
varsa ameliyat yerinin pansuman durumu, damar içi
sıvılar ve damara giriĢ yerinin
durumu, idrar çıkıĢı ve pozisyon ve rahatlık durumunu içeren önceki kayıtlara da dikkat
edilmelidir.
Anestezi Sonrası Bakım I. Evre
Ameliyat sonrası hastaların fizyolojik dengelerini yeniden kazanmalarına kadar geçen
süreyi içerir. Ameliyat sonrası fiziksel değerlendirmeyi içeren kayıtlar:
 YaĢam Bulguları
 Aldığı çıkardığı sıvıların izlemi
 Tedavilerin kaydedilmesi
 Bilinç düzeyi
 Deri ve durumu
 DolaĢım(periferik nabızlar ve uygunsa extremite(lerin) duyarlılığı
 Hastanın pozisyonu
 Sıvı tedavisi, damar yolunun yeri, tipi ve infîizyon sıvısının miktarı
 Pansuman durumu
 Eğer pansuman yoksa dikiĢlerin durumu
 Varsa drenajın tipi ve miktarı
 Bulantı ve kusmanın belirtilmesi
 Fiziksel ve duygusal rahatlık durumu
 Eğer kurumda kullanılıyorsa ölçekli değerlendirme
Anestezi Sonrası Bakım II. Evre
Anestezinin etkilerinden derlenme ile baĢlar ve eve dönüĢe hazır oluncaya kadar sürer.
Ameliyat Sonrası Bakımda HemĢirelik ĠĢlemleri
 Hastanın kimliğini tespit etmek
 Hastanın gizliliğine gereken önemi vermek
 YaĢam bulgularım almak ve izlemek
 Ġstemdeki ilaçları uygulamak ve sonuçlarını kaydetmek
 Önerildiği gibi ağrı kesicileri uygulamak ve sonuçlarını kaydetmek,
 Solunum fonksiyonlarını geliĢtirmek, sürdürmek ve izlemek
 DolaĢım fonksiyonlarını geliĢtirmek, sürdürmek ve izlemek
 Ameliyat yerini izlemek
 Verilen sıvıları izlemek, gerektiğinde çıkarmak
 Ağızdan sıvı vermek
 Taburculuktan önce hastaya idrar yapıp yapmayacağını sormak
 Yardım ile ayağa kaldırmak
 Fiziksel ve duygusal rahatlığı sürdürmek ve güvenliği sağlamak
 Kayıtlar ve bilgide güvenirliği sağlamak
 Hasta ve ailesi için evde bakım için yazılı talimatları sağlamak, taburculuk planını
yeniden gözden geçirmek
 Eğer uzayan
bakım
gereksinimi
varsa
evde
bakımı sağlamak ve sosyal
kurumlardan yardım istemek
 Hastayı ameliyattan sonraki gün telefon ile arayarak durumunu değerlendirmek
Evde Bakım Ġçin Hazırlık
Günübirlik
cerrahi
terimi
bireyler
tarafından
değiĢik
ve
farklı
olarak
algılanmaktadır. Günübirlik cerrahi hastası için tıbbi bakım bir gün içerisinde olmakla
beraber hastanın ameliyat sonrası iyileĢmesi hastaneye yatan bir hasta gibidir.
Taburcu olacak hastaya ilaçların dozu, sıklığı ve yan etkilerinin belirtileri hakkında,
ameliyatla ilgili hastaneye bildirmesi gereken sorunlar ile ilgili açıklamalar yapılmalıdır.
Hastaya bakım verecek kiĢinin ilgili, fiziksel olarak yeterli güçte, yardım veya bakım için
istekli, öğrenme kapasitesi olan, gerçekçi beklentileri olan evde gerekli koĢulları
sağlayabilecek ve hastanın gereksinim duyacağı yardımlar konusunda planlı düĢünebilen
kiĢi olması gereklidir.
UNUTMAYIN
AteĢ, enfeksiyon belirtileri, uzamıĢ bulantı ve kusma, aĢırı ve beklenmeyen
kanama, zor idrar yapma, ağrı kesici ile geçmeyen ağrının mutlaka kliniğe
bildirilmesi gerektiği hastaya açıklanmalıdır.
!!!!!!!!!!!!!!!!
Günübirlik Cerrahi Taburculuk Kriterleri
 YaĢam bulgular stabil mi?
 Yutma, öksürme, öğürme refleksleri var mı?
 Kusma, bulantı var mı?
 BaĢ dönmesi var mı?
 Solunum sorunu var mı?
 Uyanık, oryante mi?
 Pansumanlar kontrol edildi mi?
 Ġdrar yaptı mi?
 Ağrı kontrol edildi mi?
 ĠyileĢme skoru 8-10
 Ekstremite nabız kontrolü (Bölgesel anestezi)
 Yürüyebiliyor mu?
 Taburculuk talimatları verildi mi?
 ÇıkıĢı hekim onayladı mı? Ġmzası var mı?
 Hastanın yanında onu götürecek refakatçi var mı?
 Talimatlar refakatçiye de açıklandı mı?
 Hasta ve yakını talimatları anlayabildi mi?
 Değerli eĢya vb. malzemeleri geri verildi mi?
Taburculuk Sonrası Ġzlem
Günübirlik cerrahide kalite güvenliği programlarının temel amacı olası sorunların
çözümü yoluyla kaliteli hemĢirelik bakımının sağlanması ve istenen sonuçlara ulaĢmaktır.
Günübirlik cerrahi hastalarının hemĢirelik bakımında kaliteyi sürdürmek hasta ile harcanan
zaman kısıtlı olduğu için bu hemĢireler için hala devam eden bir problemdir ve konu ile
ilgili çalıĢmalar çok kısıtlıdır.
Özet olarak
Günübirlik cerrahi hastanede yatan hastalara uygulanan cerrahi giriĢimi temel alan,
ancak yatıĢ gerektirmeyen ve aynı gün taburculuğu öngören bir yaklaĢımdır. .Yakın bir
gelecekte günübirlik cerrahi giriĢimlerin tüm alanlardaki giriĢimlerin yaklaĢık % 75’ini
alacağı belirtilmektedir. Bu alandaki geliĢmeler uygun hasta seçimi ve hazırlığının önemine
iĢaret etmekte ve cerrahi hemĢireliğinin sınırlarının hastane dıĢına çıkması gerektiğini
göstermektedir.
“ Günübirlik cerrahi hastaneye yatan veya yatmadan ameliyat olan hastalar için
gerekli aletleri, ağrıyı, hasta ve ailesini ortadan kaldırmaz, sadece boĢa geçen
zamanı azaltır” Michel L
SONUÇ
Günümüzde teknolojideki geliĢmelere paralel olarak cerrahi ve anestezi
tekniklerinin geliĢmesiyle birlikte cerrahi ve anesteziye bağlı riskler sürmektedir. Hastanın,
ameliyat öncesi, sırası ve sonrası bakımının sürdürülmesi, yapılacak uygulamalar, ameliyat
sonrası yaĢam biçimi değiĢiklikleri hakkında bilgilendirilmesi, güvenliğinin sağlanması,
hasta ve yakınları ile iĢbirliğinin kurulması ameliyat sonrası oluĢabilecek komplikasyonları
azaltmak ve /veya önlemek için oldukça önemlidir. Bu durum cerrahi ekibe özellikle
cerrahi hemĢiresine büyük sorumluluklar yüklemektedir.
KONU ĠLE ĠLGĠLĠ HEMġĠRELĠK BAKIM PLANI ÖRNEKLERĠ
HemĢirelik Tanısı: Anksiyete
Nedeni:
Bilinmeyene karĢı korku
Ağrı
Sosyoekonomik durumun yetersizliği
Sağlık durumunda değiĢme
Beklenen Sonuç:
Hasta anksiyeteyi kontrol ettiğini fizyolojik ve psikolojik olarak daha rahatladığını
ifade eder
GĠRĠġĠM
GEREKÇE
Anksiyete belirtilerini izlemek ve
kaydetmek
Ameliyat geçirme yaĢamı tehdit eden bir durum
olabilir.
Hasta ve ailesinin
düzeyini belirlemek
anksiyete
DüĢük düzeyde anksiyetede öğrenme mümkün
olmasına rağmen yoğun anksiyete hasta eğitimi
ve öğrenmeyi etkiler.
Hastanın ankisyete ile baĢ etme
yöntemlerini izlemek
Hastanın anksiyete ile baĢ etme yöntemleri
bireyseldir ve anksiyetenin azalmasında etkilidir.
Solunum egzersizi, gevĢeme teknikleri, müzik
dinleme yararlı olabilir.
Yapılan tedavi ve giriĢimleri hasta
ve ailesine açıklamak
Anksiyeteyi azaltmaya yardım eder.
Hastayı çevresel uyaranların az
olduğu bir ortama almak
Uyaranların az olması anksiyeteyi azaltır.
Hasta yakınlarının bekleyebileceği
uygun bir ortam sağlamak
Hasta yakınlarını rahatlatır.
Uygun bir zamanda hekim ile
birlikte hastanın durumu, tedavisi
ve bakımı hakkında bilgi vermek
Bilgi alma hasta yakınlarını rahatlatır.
Ameliyat sonrası iĢlemlere iliĢkin
bilgi vermek
HemĢirelik tanısı : Aspirasyon Riski
Nedeni:
Merkezi sinir sistemi depresyonu nedeniyle solunum yollarına besin ve sıvıların
girmesi Öksürme ve yutma refleksini baskılanması
Gastrointestinal motilitede alma,abdominal distansiyon, gastrik sonda takılı olması
Beklenen sonuç:
Hasta solunum yolları açıklığını devam ettirir.(solunum sesleri normal, dakikada 1220, normal solunum Ģekli, normal deri rengi ve oksijen saturasyonu)
GĠRĠġĠM
GEREKÇE
Dört saatte bir ve gerektiğinde daha sık
olarak solunum hızı ve derinliğini
izlemek
Solunum yollarının erken değerlendirmesini
sağlar
Aspirasyon, dispne, öksürme, siyanoz,
sesli solunum ve ateĢ gibi belirtileri
kaydetmek
Aspirasyonun erken değerlendirmesi erken
giriĢim yapayı sağlar. Disfaji olan hasta
aspirasyon açısından risk altındadır.
Sedatif alan hastanın bulantı ve kusması
varsa hastayı hemen yan pozisyona
getirmek
Aspirasyon riskini en aza indirir.
Hekim istemine göre antiemetikleri ve
diğer ilaçları uygulamak (histamin H2
reseptör
antagonisti,
omeprozol,
metakloramide)
Bulantı ve kusma aspirasyon riskini artırır.
Gerektiğinde oral ve faranjial aspirasyon
yapmak
Aspirasyon riskini azaltır.
Beslenme sondası varsa ilk beslemeye
baĢlamadan röntgende sondanın yerini
doğrulamak, beslemeye ve ilaçları
vermeye baĢlamadan önce sondanın
açıklığını kontrol etmek
Aspirasyon riskini azaltır.
Nazogastrik sondadan sürekli besleme
yapılıyorsa 4 saatte bir rezidüel mide
içeriğini kontrol etmek
Rezidüel mide içeriği 100 ml'den fazla ise
besleme
yapılması
sakıncalıdır. Kontrol
amacıyla mideden gelen sıvı tekrar sondadan
verilmemelidir.
Besleme sırasında yatağın baĢ ucunu
yükseltmek ve en azından 30 dakika
aralarla beslemek
Oturur pozisyon aspirasyon riskini azaltır,
besinlerin
mideden
barsaklara
geçiĢini
kolaylaĢtırır.
4-8 saatte bir barsak seslerini, abdominal
gerginliği, inspeksiyon, palpasyon ve
perküsyonda abdominal değiĢiklikleri
izlemek
Abdomianal distansiyonda artma ve barsak
seslerinde azalma îleus göstergesi olabilir.
Ġleusda bulantı, kusma olasılığı arttığı için
aspirasyon riski de artmaktadır. Barsak
seslerinin artması ise mekanik bir obstüriksiyonu
gösterir. Kusma ve aspirasyon riski artar.
Hastanın erken ayağa kalkmasını ve sık
sık yürümesini desteklemek
Gastraintastinal motilite sağlanarak abdominal
distansiyon önlenir.
Ağızdan beslemeye baĢlamadan önce
yutma refleksini kontrol etmek
Yutma refleksi larenksin iki yanına hafifçe
dokunarak j ve hastaya yutması söylenerek
kontrol edilir.
Oral, fasiyal ve boyun cerrahisi
hastalarında ilk beslemeyi dikkatlice
yapmak
Bu tür hastalarda aspirasyon riski artar.
Trakeostomisi olan hastalarda yutma
refleksini özellikle değerlendirmek
Trakeostomili hastalarda aspirasyon sık görülür.
Trekeostomi tüpünün balonu tam ĢiĢirilmelidir.
Beslenme sırasında hastaya yeterince
zaman vermek ve gerekirse yardımcı
olmak
Acele ile beslenme aspirasyona yol açabilir.
HemĢirelik Tanısı: Bilgi Eksikliği
Nedeni: Cerrahi iĢlem
Ameliyat öncesi iĢlemler
Beklenen Sonuç:
Cerrahi iĢlemden öncesi ya da acil giriĢim gerektiren durumlarda erken ameliyat
sonrası dönemde 24 saat içinde hasta cerrahi iĢlemler, ameliyat öncesi iĢlemler ve ameliyat
sonrası bakım hakkında bilgi edindiğini sözel olarak ifade eder, ameliyat sonrası egzersizleri
yapabilir.
GĠRĠġĠM
GEREKÇE
Ameliyat öncesi
Tanı ve iĢlemler hakkında bilgi edinmek için
hastanın isteğini değerlendirmek
Bazı kiĢiler ayrıntılı bilgi edinmek için yardıma
gereksinim duyarlar, bazı kiĢiler de daha basit
açıklamaları tercih ederler.
Hastanın öğrenme yeteneğini belirlemek
Bilgisi olmayan hastalar için iyi geliĢtirilmiĢ
yararlıdır. Öğrenme konusundaki engeller
arasında nörolojik defisit, iletiĢimin etkisiz
olması, duyusal değiĢiklikler, korku, anksiyete,
motivasyon eksikliği olarak sayılabilir.
Hastaya anlayabileceği Ģekilde tanı, cerrahi iĢlem,
ameliyat öncesi süreçler , ameliyat sonrası tedaviler
hakkında bilgi vermek, hastanın daha önceki
ameliyat deneyimlerinde yaĢadığı olumsuz etkileri
belirlemek, hasta bakımı ile ilgili verileri
kaydetmek ve gerektiğinde diğer görevlilere
iletmek
Hastanın bilgi, geçmiĢ deneyimleri, cerrahi
giriĢim ile ilgili düĢünceleri, hasta açısından en
uygun giriĢimleri belirlemeye yardım eder.
Hasta eğitimi sırasında çeĢitli eğitim araçlarını
kullanmak (broĢür, resim, Ģekil), yazılı ve sözlü
olarak bilgi vermek, yazılı materyal verilirse
hastanın okuma yeteneğini değerlendirmek
Her bireyin öğrenme ve anlama düzeyi farklıdır
Ameliyat öncesi dönemdeki olayları hastaya ve
ailesine açıklamak:
Hasta ve ailesini bilgi düzeyinin artması stresin
azalmasına yardım eder, bakıma katılmalarını
sağlar.
Ameliyat sonrası hastanın bulunacağı ortam
Ameliyat sonrası hastanın bulunacağı ortamın
özellikleri (sesler, cihazlar)
Hastaya verilecek ilaçlar
Gerektiğinde barsak hazırlığın nasıl yapılacağı
GĠRĠġĠM
GEREKÇE
Ameliyat öncesi
Abdominal ve torasik insizyonun
Ağrı yönetiminin nasıl yapılacağı (PCA)
Ameliyat sonrası hastaya
drenler, setlerin neler olacağı
takılacak
cihazlar,
Ameliyat sonrası antiembolik çorap kullanımı
Venöz stazı önler ve trombüs oluĢum riskini
azaltır
Ameliyat sonrası beslenme Ģeklinin nasıl olacağı
Genellikle ameliyat sonrası
sıvılardan baĢlatılmaktadır.
(aç kalma, ağızdan alamama süresi, sıvı beslenme)
Ameliyat sürecinde sigara içmeme
Hasta ziyaret saatleri
Aktivite kısıtlaması ve verilecek pozisyonlar
beslenme
açık
Sigara
içmeme
hipokseminin,
akciğer
enfeksiyonlarının ve pnömominin önlenmesini
sağlar
desteklenmesi
Solunum
egzersizi
yapmaya
yarayan araçların kullanılması
(spirometre)
Solunum ve öksürme egzersizleri alveollerin
açılmasını, sekresyonların atılmasını sağlar.
PCA'nın kullanımı
Yeterli ağrı yönetimi ağrıyı azaltarak hareketliliği
arttırır ve böylece nozokamiyal pnömoni riski azalır.
Bacak egzersizleri Yatak içinde
hareket
DolaĢımın hızlanması bacakta tromboemboli oluĢum
riskini azaltır
Taburcu olmadan önce hastaya
aktivite ile ilgili önlemleri
öğretmek
Bazı özel ameliyatlarda (total kalça protezi gibi)
ameliyat sonrası aktivitenin açıklanması önemlidir.
Aktivitenin ilerleyen bir Ģekilde
artırılmasını sağlamak
Hastanın tolere edebildiği ölçüde aktivitesini
artırması günlük yaĢam aktivitelerine uyumunu
kolaylaĢtırır.
Yeterli
dinlenmenin
açıklamak
Güçsüzlüğün önlenmesi
iyileĢmeyi hızlandırır.
önemini
ve
yeterli
dinlenme
Hasta ve yakınlarına dren, yara ve
tüp bakımını öğretmek, bu
konularda yazılı bilgi sağlamak
Hasta bakımının sürdürülmesini
yakınlarının bakıma katılmasını sağlar.
Hekim istemine göre önerilen
ilaçların kullanımı hakkında bilgi
vermek
Bu eğitim ilaçların düzenli ve etkili bir Ģekilde
kullanımını sağlar.
Yeterli sıvı ve besin alımının
önemini gözden geçirmek
Yeterli sıvı ve besin alımı dehidratasyonu, elektrolit
dengesizliğini ortadan kaldırır ve yara iyileĢmesini
hızlandırır.
OluĢacak sorunların belirlenmesi
için parametreleri tanımlamak:
bulantı/kusma, idrar boĢaltım
güçlüğü, vücut ısısında 38.3 C0
artıĢ, yara enfeksiyon belirtileri,
ağrının giderilmesinde yetersizlik,
ağrının özelliğinde anormal bir
değiĢme
Erken tanılama
sağlar
Hastanın evde bakım olanaklarım
Evde bakımın devamlılığını sağlar
komplikasyonların
ve
hasta
önlenmesini
değerlendirmek
Hastaya soru sorması için yeterli
zaman sağlamak
Kliniğe
kontrole
zamanlan bildirmek
geleceği
HemĢirelik Tanısı: Deri bütünlüğünde bozulma riski
Nedeni:
Dren ve tüplerden sekresyon sızması
Beklenen Sonuç:
Dren ve tüp çevresindeki deri bütünlüğü bozulmamıĢtır
GĠRĠġĠM
Pansuman ıslandığında
kullanarak değiĢtirmek
GEREKÇE
steril
teknik
Dren çevresindeki deriyi temiz ve kuru
tutmak
Yaranın kontamine olmasını engeller
Ġntestinal
sekresyonlar,
safra
sekresyonlar deriyi tahriĢ eder.
gibi
HemĢirelik Tanısı: DüĢme riski
Nedeni:
Uyku hali, senkop, ortostatik hipotansiyon, hipoglisemi, anestezi, sedatif ve analjezik
ilaçlar, mental durumda değiĢiklik, anemi, vasküler hastalıklar, halsizlik, ortopedik hastalıklar
Beklenen Sonuç:
Hasta düĢmez ve yaralanma olmaz.
GĠRĠġĠM
Hastada düĢme riski
faktörleri belirlemek
GEREKÇE
oluĢturan
Yardım
sağlar.
edilecek
hastaların
belirlenmesini
Ameliyat sonrası dönemde hastayı
yere, zamana ve kiĢilere oryante
etmek
Oryantasyon ve gerekli açıklamalar yapma
farkında olma durumunu artırır ve düĢme
riskini azaltır.
Yatak kenarlıklarını kaldırmak
Ekstremite ve kafa yaralanmalarını önler
Dren, tüp ve IV setleri güvenceye
almak
Dren, tüp ve IV setlerin çıkmasını önler.
Yükseltilebilen bir yataksa hastanın
kolay kullanabileceği bir yüksekliğe
getirmek
Hastanın düĢmesini önler
Çağırma
zili
varsa
hastanın
ulaĢabileceği bir yere koymak
Hastanın hemĢiresine gereksinim duyduğunda
ulaĢmasını j sağlar.
DüĢme riski olan hastalarda risk
faktörlerini tartıĢmak
Risk faktörlerini azaltmak
önlemlerin alınmasını
için
gerekli
sağlar.
Risk Faktörleri:
Günün belirli saatleri: uyumaya yakın saatler,
gece, yemekten
önce hipoglisemi olan saatler
Ġlaçlar:
Opioid
analjezikler,
hipnotikler, anestetikler
sedatifler,
Hareketliliğin bozulması: TaĢıma ve ayağa
kalkma sırasında
yardım gereken hastalar
Duyusal eksiklik: görme duyusunda değiĢme,
gözlük ve iĢitme
cihazı kullanma
Postural hipotansiyon: Hastanın posizyonunun
yavaĢ
değiĢtirme gerektiren durumlar
YaĢ: yaĢlı hastalar
HemĢirelik tanısı : Enfeksiyon Riski
Nedeni:
Ameliyat insizyonu Ġnvaziv giriĢimler Kronik hastalıklar
Beklenen Sonuç:
Hastada enfeksiyon görülmez (kan basıncı, nabız, ısı, solumun normaldir, idrar ve
balgamda anormal bulgu yoktur, mental durum iyidir, lokal enfeksiyon belirtileri)
GĠRĠġĠM
GEREKÇE
Enfeksiyon belirti ve bulgularını
izlemek (vücut ısısı, eritem, sıcaklık,
deride endurasyon, yara ve drenlerden
kötü koku gelmesi)
Enfeksiyonun baĢlaması ile immun
sistem aktifleĢir. Cerrahi giriĢim sonrası
ısının
yükselmesi
pulmoner
komplikasyonlar, üriner yol ve yara
enfeksiyonları, tromboflebit göstergesi
olabilir.
Laboratuar test sonuçlarını izlemek
Lokositlerdeki yükselme enfeksiyon
belirtisidir. Ġdrar i kültürü, solunum
sekresyonları, kan ve yara drenajı kültür
sonuçlan enfeksiyon etkenini gösterir.
Mental durum, oryantasyon, bilinç
düzeyini 4-8 saat aralarla izlemek
Enfeksiyon mental durum, oryantasyon
ve bilinç düzeyinde değiĢikliğe neden
olabilir.
2-4 saat aralarla öksürme de derin
solunum egzersizleri uygulamak, hastayı
yatak içinde döndürmek, solunum
seslerini dinlemek, öksürme ve balgam
çıkarmayı değerlendirmek
Alveollerin geniĢlemesi sekresyonlann
atılmasını sağlar.
Ġnvasiv giriĢim bölgelerinde
enfeksiyon belirtilerini izlemek
lokal
Lokal kızarıklık, ĢiĢlik, ısı artıĢı ve
drenaj enfeksiyon göstergesidir.
Enfeksiyon kontrol komitesi önerilerine
göre IV kateteri önerilen sürede
değiĢtirmek
Invasiv
giriĢim
değiĢim
süreleri
enfeksyon kontrol komitesi tarafından
hasta içi yazılı prosedürler belirlenir.
Drenaj tüplerinin iyi bir Ģekilde tespit
edilmesini sağlamak
Drenaj tüplerinin giriĢ
hareket
etmesi
mikroorganizmaların
yerlerinden
patojen
giriĢini
kolaylaĢtırır.
Drenaj tüplerinin açıklığım ve akıĢını
sağlamak
Drenaj tüplerinde akıĢın sağlanması
enfeksiyon oluĢma j riskini azaltır.
Drenaj yerlerini, drenajdan gelen
sıvıların
özelliğini
izlemek
ve
kaydetmek
Drenaj giriĢ yerlerinde lokal kızarıklık,
ĢiĢlik, ısı artıĢı ! ve kokulu drenaj
enfeksiyon göstergesidir.
Drenaj torbalarını bel seviyesinden aĢağ
ıda tutmak
Drenajın geriye kaçması enfeksiyon
riskini artırır.
Drenaj tüplerinin kıvrılarak
engellenmesinden kaçınmak
Drenajda staz enfeksiyon riskini artırır.
akıĢın
HemĢirelik tanısı : Enfeksiyon Riski (Devam)
GĠRĠġĠM
GEREKÇE
Drenajın kapalı sistem bütünlüğünü
korumak
Drenajda kapalı
riskini azaltır.
Ġnsizyon bölgesinde lokal enfeksiyon
belirtilerini izlemek
Ġnsizyon bölgesinde lokal kızarıklık,
ĢiĢlik, ısı artıĢı ve drenaj enfeksiyon
göstergesidir.
Hasta bakımından önce ve sonra el
yıkamak, vücut salgılan ile temasta
eldiven kullanımına dikkat etmek
El yıkama enfeksiyon kontrolünde en
etkili yoldur. Enfeksiyon kontrol
komitesi önerilerine göre eldiven
giyilmesi gereken iĢlemler belirlenmiĢ
olmalıdır.
Aseptik teknik kullanarak pansuman
değiĢimi yapmak, pansuman değiĢimi
yapılan iki hasta arasında el yıkamaya
dikkat etmek
Vücut bütünlüğü bozulduğunda cerrahi
asepsi ilkeleri uygulanmalıdır.
Pansumanda aniden ıslanma ve hastanın
insizyon bölgesinde ayrılma hissetme
durumunu izlemek
Yara ayrılması oluĢabilir. Yarada kötü
pürülan drenaj enfeksiyon göstergesidir.
sistem
enfeksiyon
Eviserasyon
olan
hastayı
yatak
istirahatinde, fowler pozisyonda, dizler
bükülü olarak tutmak, damar yolunu
açmak ve ağızdan alımı durdurmak
Eviserasyon olan
sağlamak gerekir.
Hastada eviserasyon geliĢirse organları
karın içine yerleĢtirmeye çalıĢmamak ve
steril serum fizyolojikle ıslatılmıĢ gaz
bez ile kapatarak ameliyathaneye
göndermek
Eviserasyonda iç organların korunması
önemlidir.
Titreme, dizüri, sık idrar yapma isteği,
suprapubik ve skrotal ağrı, kötü kokulu
idrar oluĢup oluĢmadığını izleme
Bu belirtiler üriner enfeksiyonu gösterir.
Sıvı kısıtlaması yoksa günde 2-3 litre
sıvı alımını sağlamak
Dilüe ve bol idrara çıkma enfeksiyon
riskini azaltır.
Barsak ve idrar boĢaltımı sonrası günlük
olarak perine ve meatus bakımını
yapmak
Mikroorganizmalar
mesaneye girebilir.
Meatus çevresindeki deride enfeksiyon
Meatus çevresinde kızarıklık, ĢiĢme ve
akıntı enfeksiyon belirtisidir.
Üriner kateter değiĢimini önerilen
sürede ve protokole göre yapmak
Kateter değiĢimi konusunda enfeksiyon
kontrol komitesi önerisi olmalıdır.
Hekim istemine göre drenaj
sekresyonlardan kültür almak
Kültür
sonucuna
göre
antibiyotiğin verilmesi sağlanır.
ve
hastada
kateter
rahatlığı
yolu
ile
uygun
HemĢirelik Tanısı : Fiziksel Harekette Bozulma
Nedeni:
Anestezi
Ameliyat geçirme
Tanıya bağlı olarak nöromusküler ve kas-iskelet sistemi bozuklukları
Göz ve beyin cerrahisi operasyonları
Beklenen Sonuç:
Hasta taburcu olmadan önce cerrahinin özelliğine bağlı olarak en üst düzeyde
hareketliliğe sahiptir
GĠRĠġĠM
GEREKÇE
Ameliyat
öncesi
hastanın
kas
gerginliğini ve kitlesini değerlendirilerek
fiziksel hareketliliği belirlemek
Ameliyat öncesi değerlendirme ameliyat
sonrası
hareketi
ile
ilgili
sorunların
edilecek
konuların
çözülmesine yardım eder.
Ortopedik, nörolojik ya da göz cerrahisi
uygulanmıĢsa
hastanın
kısıtlılık
derecesini belirlemek
Hastaya
Ameliyat sonrasında mümkün olan en
kısa sürede hastayı ayağa kaldırmak
Ayağa kaldırma ve aktivite hasta tolere
Ameliyat sonrası dönemde hastayı ayağa
kalkması için cesaretlendirmek
Ameliyat sonrası ayağa kalkma atelektazi,
yardım
belirlenmesini sağlar
edebildiği ölçüde gittikçe arttırılır.
pnömoni, trombofilebit, kas güçsüzlüğü,
barsak
hareketlerinin
yavaĢlaması
gibi
komplikasyonları önler.
Yarak içinde egzersizleri öğretmek
Gluteal
ve
quadriseps
izometrik
kas
egzersizleri ve buyun çevirme egzersizi kas
gerginliğini ve venöz dönüĢü artırır.
HemĢirelik Tanısı: Gaz DeğiĢiminde Bozulma
Nedeni:
Merkezi sinir sistemi depresyonu, ağrı, kas gerginliği, rekünbent posizyon, anestezinin
etkisi nedeniyle
akciğer geniĢlemesinde azalma
Ha.stalık süreci nedeniyle solunum fonksiyonunda azalma
Beklenen Sonuç:
GiriĢimde 12 saat sonra hasta etkili ventilasyonu sürdürür (solunum rahat, solunum
sesleri normal, deri rengi normal, oksijenasyon yeterli)
GĠRĠġĠM
Kan gazı sonuçlarını
GEREKÇE
ve
hipoksi
Pa02'de
azalma
hipoksemi
belirtisidir.
Hipoksinin erken belirtisi rahatsızlık, dispne,
taĢikardi, taĢipne, konfuzyondur. Özellikle
dilde ve oral mukoz membranda siyanoz ve
aĢırı laterji hipoksini geç belirtileridir.
Oksijen tedavisi sorunları uyku halinin
arttığı
özellikle
kronik
akciğer
hastalarında
hipoventilasyonun
baĢlamasını gözlemek,
Kronik akciğer hastalıklarında hipoksi ve
oksijen
tedavisi
sonrası
hipoventilasyon
olabilir.
Hasta tolere edebiliyorsa fowler
pozisyonu
vermek,
ameliyat
sonrasındaki 72 saat süresince 2 saat
aralarla derin solunum ve yatak içinde
döndürme yapmak
Derin
solunum
geniĢletir.
egzersizleri
Alveollerin
solunumdaki
geniĢlemesi
rahatlık
enfeksiyonlarının oluĢmasını önler
Ameliyatın ikinci gününde sakınca
yoksa hastayı ayağa kaldırmak
alveolleri
ve
akciğer
DolaĢım ve ventilasyonu sağlamak derin ven
trombozunu ve pulmoner emboli riskini
önler.
Hekim istemine
uygulamak
göre
analjezikleri
Ağrının azaltılması hastanın daha rahat derin
solunum
ve
öksürme
egzersizlerinin
yapılmasını sağlar.
Ağnlı bölgenin ya da yara bölgesinin
desteklenme yöntemini öğretmek
Rahatsızlığın giderilmesi etkili öksürmeyi
Hastaya etkili öksürme tekniklerini
öğretmek
BaĢlangıçtaki öksürük kısadır. Daha sonra
sağlar.
kısa bir nefes verme ile birlikte güçlü bir
öksürme gerçekleĢtirilir.
Hastada dispne varsa dudakları büzerek
solunum yapmasını öğretmek
Dudakları
büzerek
solunum
yapma
interkostal kasların kullanılmasını sağlar,
solunum hızım azaltır, tidal volümü artırır.
Hastada dispne varsa yemek masasını
kullanarak hastaya ortopne pozisyonu
vermek
Bu pozisyon dispneyi azaltır, diyafragmanın
Sakınca yoksa hastayı sıvı alımı
konusunda desteklemek (günde 2.5
litre)
Sıvı
daha rahat kontraksiyonuna neden olur.
alımı
pulmoner
sekresyonlann
viskozitesini azaltarak atılımım kolaylaĢtırır.
HemĢirelik Tanısı: Gaz DeğiĢiminde Bozulma (Devam)
GĠRĠġĠM
GEREKÇE
Ameliyat öncesi dönemde hastanın
solunum sistemindeki değiĢiklikler,
Ameliyat sonrasında oluĢabilecek sorunların
önlenmesi için önemlidir.
solunum ritmi,
derecesi,
göğüs
ekspansiyon
solunum seslerinin kalitesi,öksürük ve
balgam, sigara içme öyküsü
4-8 saatte
dinlemek
bir
solumun
seslerini
Ġritan maddelerin inhlasyonu akciğerde hasar
yapabilir.
Hipoksemi
ve
solunum
oluĢumuna neden olabilir.
Yüksek riskli hastalarda (yüksek doz
sedatif alan, akciğer hastalığı olan,
yaĢlı hastalar) oksijen \ saturasyonunu
izlemek ve <%92 altında olursa hekime
haber verme
enfeksiyonu
Oksijen saturasyonu periferal dokuların
oksijenlenmesini
gösterir.
<%92'lik
saturasyon oksijen verilmesini gerektirir.
HemĢirelik Tanısı: Ġdrar Retansiyonu
Nedeni:
Yatak istirahatı
Ağn
Anestezi
Analjezik ilaçlar
Cerrahi iĢlem
Beklenen Sonuç:
Uriner retansiyon olmadan idrar atımı normal olarak devam eder.
GĠRĠġĠM
GEREKÇE
Mesanede ağn ve distansiyon Ģikayetini
belirlemek
Ġdrar
Aldrgı-çıkardığı sıvı izlemi yapmak
Sıvı dengesi izlenir.
Ameliyat sonrasındaki 48 saat süresince
mesane üzerine perküsyon yapmak
Mesanedeni distansiyonu belirlemeye yardım
Ameliyattan 6 saat sonra idrar atımı
yoksa hekime haber
Ġdrar retansiyonunu gösterir
atımı
yoksa
hastanın
Ģikayetleri
araĢtırılır.
eder.
vermek
Yatak içinde hastayı oturur pozisyona
getirmek
Daha kolay idrar yapmasını sağlar
Ağrı veren ve mahremiyeti bozucu
uygulamalardan kaçınmak
Anksiyete idrar boĢaltımını güçleĢtirir.
HemĢirelik Tanısı: Konstipasyon
Nedeni
Hareket kısıtlılığu
Abdominal kaslardaki güçsüzlük
Ameliyat geçirme
Mental durumda değiĢme
Anestezi ve aneljezikler
Diüretikler
Karın içi operasyonlar
Ağızdan beslenememe ve sıvı alamama
Elektrolit dengesizlikleri
Gastrointestinal mobilitede azalma
Beklenen Sonuç
Hasta barsak alıĢkanlığını normal Ģekilde sürdürür, ameliyattan sonra barsak
hareketleri 48-72 saat içinde baĢlar, abdominal distansiyon yoktur.
GĠRĠġĠM
GEREKÇE
Gaz ve gaita çıkıĢını izlemek ve
kaydetmek
Bu
belirtiler
barsak
boĢaltımını
hareketlerinin baĢladığını gösterir.
gözden
Özellikle antidepresanlar, demir içeren
ilaçlar, opioid analjezikler, kas gevĢeticiler,
antikolinerjikler konstipasyona neden olur.
Abdominal distansiyon, hassasiyet,
hipoaktivite, yüksek tondaki barsak
sesleri, dolgunluk hissi gibi belirtileri,
izlemek
Abdominal
distansiyon,
hassasiyet,
hipoaktivite barsak motilitesinin azalma
belirtileri, yüksek tondaki barsak sesleri ve
dolgunluk
hissi
barsak
tıkanıklığı
belirtileridir.
Yatak istirahatı sırasında pozisyon
değiĢtirmek, egzersiz yapmak ve hasta
tolere edebiliyorsa erken ayağa
kaldırmak
Bu giriĢimler peristaltizmi uyanr.
Nazogastrik
tüp
çıkarıldığında
adbominal distansiyon, bulantı ve
Gastroentestinal motilitenin azalması giriĢim
yapılmasını gerektirir.
Hastanın
geçirmek
aldığı
ilaçları
kusmayı gözlemek
Hastayı açık sıvılarla beslenmeye
baĢlamak ve besinleri tolerasyonunu
gözlemek
Verilen besinlerin tolere edilememesi
abdominal distansiyon, bulantı ve kusmaya
neden olur.
Sakıncası yoksa oral sıvı alımının
günde 2500 mil ve daha fazla olmasını
sağlamak
Sıvı alımı barsak boĢaltımını rahatlatır
Hekim istemine göre barsak boĢaltımını
sağlayan ilaçlan vermek
Barsak boĢaltımı sağlanır
Beslenmede
sağlama
Lifli gıdalar barsak boĢaltımını sağlar.
lifli
gıdaların
alımını
Hasta tolere edebiliyorsa aktiviteyi
erken baĢlatmak
Barsak hareketlerinin baĢlatır.
HemĢirelik Tanısı: Sıvı Volüm Eksikliği Riski
Nedeni:
Cerrahi giriĢim sırasında sıvı ve kan kaybı
Ameliyat sonrası kanama
Drenajdan kayıplar
Kusma
Ağızdan alamama
Yetersiz sıvı alımı
Beklenen Sonuç:
Hasta hipovolemi belirtisi göstermez (kan basıncı > 90/60 mm-Hg, nabız 60100/dakika, solunum 12-24/dakika, kapiller dolma tam, ekstremiteler ılık, distal nabızlar
hissediliyor, idrar atımı saatte > 30 mi, hasta oryante, mental durum iyi)
GĠRĠġĠM
GEREKÇE
Ameliyat sonrası ilk 24 saatte yaĢam
belirtilerini 4 saat aralarla izlemek
YaĢam
belirtilerindeki
değiĢiklik
kanama
göstergesidir. Nabzı basıncında azalma, kan
basıncında azalma, kalp hızında artma, internal
kanama belirtisidir.
Hastanın fiziksel durumunu 4-8 saat
aralarla izlemek
Deri ve mukoz membranlarda kuruluk, aĢırı
susama, perferal nabızların dolgunluğunda
azalma, mental durumda değiĢiklik sıvı volüm
açığının göstergesidir.
Ameliyat sonrası ilk 24 saatte solukluk,
terleme,
ekstremitelerde
soğukluk,
kapiller dolmada yavaĢlama, distal
nabızların dolgunluğunda azama, mental
durumda bozulma ve disoryantasyonu
susma hissi, anksiyete belirtilerini
izlemek
Bu belirtiler hemoraji belirtileridir.
Ameliyat sonrası 4-8 saat aralarla idrar
dansitesini ve idrar atımım izlemek ve <
30 ml/saat olursa kaydetmek
Ġdrar miktarının < 30 ml/saat olması ve
dansitenin > 1030 olması kanama ve sıvı
volüm eksikliği belirtisidir.
Operasyon bölgesinde parlak kırmızı
kanama olup olmadığını gözlemek,
pansuman bölgesinde kanama varsa
hekime bildirmek
Önceden giriĢimde bulunulmasını sağlar
Yara drenlerini 2-3 saat atalarla izlemek,
kanama belirtisi varsa hekime bildirmek
AĢın
Nazogastrik tüpten drenejm özelliğini
gözlemek ve kaydetmek
Drenaj kan içeriyorsa ve kanama artıyorsa
Kan sayımı sonuçlarını izlemek
Hemoglobin
ve
beklenmedik
kanlı
drenaj
bildirilmelidir.
hekime bildirilmelidir.
ve
hematokritte
artma
dehidratasyon sonucu oluĢur. Kanama belirtisi
ise hemoglobin ve hematokritte düĢmedir.
Hastaya daha kalık IV kateterlerle birden
fazla damar yolu açmak
Hemoraji geliĢirse damar yolu kullanımı
Karın cildinden deri turgorunu izlemek
Hidrasyon iyi ise deri turgorunun kontrolü
önemlidir.
sırasında
cilt
hızla
eski
Ģekline
döner,
dehidratasyon varsa dönüĢ yavaĢ olur.
Ġdrar ve dıĢkı atını Bulantı ve aĢırı
terleme
varsa
sıvı
dengesini
değerlendirmek için aldığı-çıkardığı
izlemi yapmak
Hissesilen ve hissedilmeyen sıvı kayıpları
Mümkünse günlük kilo izlemi yapmak,
hastayı aynı kıyafetle, aç karnına ve
sabah tartmak
Günlük
Varsa santral vönöz basınç ölçümü
yapmak
Santral venöz basınç sıvı dengesinin en iyi
Varsa bulantı ve kusmanın nedenlerini
araĢtırmak
Nedenler arasında opioid analjezikler, gastrik
hesaplanmalıdır.
kilo
izlemi
sıvı
dengesinin
belirlenmesinde önemli bir göstergedir.
göstergesidir.
tüp tıkanıklığı, ve çevresel faktörler sayılabilir
HemĢirelik Tanısı: Sıvı Volüm Fazlalığı
Nedeni:
Kalp, böbrek ve kronik karaciğer hastalığı
Damar içi sodyum alımının fazla olması
Nöroendokin sistemin perioperatif aktivasyonunun olması
Beklenen Sonuç:
Ameliyattan sonraki ilk 24 saat içinde hastanın volüm dengesi normaldir (jugular ven
dolgunluğu yoktur, distal nabızların dolgunluğu normaldir, kalp ritmi ve solumun normaldir,
belirgin ödem yoktur, aldığı-çıkardığı sıvılar dengededir)
GĠRĠġĠM
GEREKÇE
Kan basıncında artma, nabızlarda
dolgunluk, dispne, solunum seslerinde
çıtırtı, kalp sesleirnde S3 duyulması,
peritibial ve sakral ödemi izlemek
Bu belirtiler kalp yetmezliğini belirtileridir.
Dispne ve solunum seslerinde çıtırtı sıvının
vasküler alandan akciğerlere geçtiğini
gösterir.
Ekstremitede ödem kontrolü yapmak
Ödem konrolünde 0 ve +4 arasındaki
değerlendirme kullanılır.
Yatak baĢım 30-45 derece yükseltmek,
boyun
ve
periferal
jvenlerdeki
dolgunluğu izlemek
Bu belirtiler sıvı yüklenmesi belirtileridir.
8-24 saatlerde aldığı-çıkardığı sıvıları
kaydetmek
Normal 24 saatlik sıvı atımı 1400-1500 mi
olmalıdır. Bir i saatlik atım ise 60 ml.dir.
Ġdrar atımının azalması sıvı tutulumunun
belirtisidir.
DEĞERLENDĠRME
1. Cerrahi hastası için taburculuk planı ne zaman baĢlamalıdır?
A.
B.
C.
D.
E.
Ameliyat sonrası dönemde
Taburculuğuna karar verilen gün
Hastaneye kabul sırasında veya öncesinde
Hasta ve yakınlarının istediği herhangi bir zamanda
Ameliyattan 2-3 gün sonra
2. AĢağıda solunum egzersizi için verilen ifadelerden yanlıĢ olanı iĢaretleyiniz?
A.
B.
C.
D.
E.
ĠĢlem için hastadan izin alınır
Nefes alınan sürenin iki katı kadar havayı içinde tutması söylenir
Burun yoluyla nefes alınır
Hastanın elleri göğüs kafesi ve karın üzerine yerleĢtirilir
Egzersizler yemeklerden iki saat sonra yapılmalıdır
3. AĢağıdakilerden
hangisi
ameliyat
sırasında
oluĢan
hipoterminin
komplikasyonudur?
A.
B.
C.
D.
E.
Myokard infarktüsü
Solunum yetmezliği
Ġnme
Kanama
Hepsi
4. AĢağıdakilerden hangisi ameliyat sırasında oluĢan hipoterminin tedavisinde
kullaılan aktif internal yöntemlerden değildir?
A.
B.
C.
D.
E.
IsıtılmıĢ nemli hava
IsıtılmıĢ damar içi sıvılar ve irrigasyonlar
Ekstrakorporeal eksternal ısıtma
Oda ısısının artırılması
IsıtılmıĢ irrigasyonlar
5. Hastanın ayılma ünitesinden kliniğe gönderilme kriterleri için verilen
ifadelerden yanlıĢ olan hangisidir?
A.
B.
C.
D.
E.
Hasta tarafından dört ekstremitenin de hareket ettirilebilmesi
AĢırı kanama, kusma olmaması
Vücuttan çıkan idrar miktarının saatte en az 30 cc olması
Pansumanların olmaması
YaĢam bulgularının en son 30 dakika ameliyat öncesi yaĢamsal bulguları ile
tutarlı olması
6. Ameliyat sonrası kan basıncının normal değerlerde olup olmadığını
değerlendirmek için parametre nedir?
A.
B.
C.
D.
E.
Sistolik basıncın 120mmHg olması
Diastolik basıncın 80 mmHg olması
Sistolik absıcın 120 mmHg, diastolik basıcın 80 mmHg olması
Hastanın ameliyat öncesi temel kan basıncının bilinmesi
Kan basıncının her ölçümde 5-10mmHg lik düĢüĢ göstermemesi
7. Günübirlik cerrahinin baĢarısındaki en önemli anahtar nedir?
A.
B.
C.
D.
E.
Hastanın eğitimi
Ameliyat öncesi hazırlık
Hasta ve ailenin eğitimi
Uygun hasta seçimi
Teknolojik geliĢmeler
8. Hangisi günübirlik cerrahide Anestezi Sonrası Bakım I. Evre hemĢirelik
iĢlevidir?
A.
B.
C.
D.
E.
Bilinç düzeyini değerlendirmek
Ġstemdeki ilaçları uygulamak ve sonuçlarını kaydetmek
Ağızdan sıvı vermek
Ameliyat yerini izlemek
Yardım ile ayağa kaldırmak
CEVAPLAR
1.
C
2.
B
3.
E
4.
D
5.
D
6.
D
7.
C
8.
B
9.
KAYNAKLAR
1. Erdil F, Özhan ElbaĢ N. Cerrahi Hastalıkları HemĢireliği, Aydoğdu Ofset, IV: Baskı,
Ankara, 2001
2. Yavuz M. Ameliyat öncesi bakım, Editörler: Karadakovan A, Eti Aslan F. Dahili ve
Cerrahi Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, Adana, 2010
3. Özbayır T. Ameliyat dönemi bakım, Editörler: Karadakovan A, Eti Aslan F. Dahili ve
4. Eti Aslan F. Ameliyat sonrası bakım, Editörler: Karadakovan A, Eti Aslan F. Dahili ve
5. Yavuz M. Günübirlik cerrahi, Editörler: Karadakovan A, Eti Aslan F. Dahili ve
6. Türgay A.S Ameliyat öncesi, sırası, sonrası bakım, Editör: Akça Ay, Sağlık
Uygulamalarında Temel Kavramlar ve Beceriler, Nobel Tıp Kitapevleri,Ġsanbul, 2010
7. Süzen B.L. Solunum sistemi uygulamaları, Editör: Akça Ay, Sağlık Uygulamalarında
8. Knipe CJ. Burns, In : Lewis MS, Heitkemper MM, Dirksen RS eds. Medical
Surgical Nursing Vol 2 th ed. Mosby, 2004
9. Özarmağan S Ameliyat öncesi hazırlık, Editör: Değerli Ü., Erbil Y Genel Cerrahi.,8.
Baskı, Nobel Tıp Kitabevler, Ġstanbul,2006
10. Ġğci A, Asoğlu O Ameliyet sonrası komplikasyonlar: Değerli Ü., Erbil Y Genel
Cerrahi.,8. Baskı, Nobel Tıp Kitabevler, Ġstanbul,2006
11. Tatlıses Demir N Preoperatif hazırlık-postoperatif bakım ve takip, Editör: Sabuncu N.,
Akça Ay F, Klinik Beceriler:Sağlığın değerlendirilmesi, Hasta Bakım Ve Takibi 2010
12. Ġlhan Erkal S. Perioperatif Bakım Editör: Akbayrak N, Erkal Ġlhan S, Ançel G,
Albayrak A. HemĢirelik Bakım Planları, Ankara, Nisan , 2007
13. Çilingir D, Bayraktar N. Günübirlik cerrahi süreci ve hemĢirelik bakımı.Hacettepe
Üniversitesi HemĢirelik Yüksekokulu Dergisi, 2006, sayfa:69-81
14. Aksoy G, Yazıcı Sayın Y. Günübirlik cerrahide hastanın hazırlığı. Cumhuriyet
Üniversitesi HemĢirelik Yüksekokulu Dergisi, 2004. Cilt 8, Sayı 2, Sayfa: 39-46
15. Yavuz M. Günübirlik cerrahide hemĢirelik bakımı. Ulusal Cerrahi Kongersi Cerrahi
HemĢireliği Seksiyonu Kongre Kitabı, 2002

HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 5

Transkript

Benzer belgeler

Tıbbi terim açık değilse, kısa açıklama içerir

onam formu - Ege Estetik Cerrahi

KOL GERME AMELİYATI BİLGİLENDİRİLMİŞ ONAM FORMU

Sağlık Personelinin Açıklaması: (Uygulanacak işleme uygun bilgi ile

Uygulanacak Olan Operasyonun Adı (Tıbbi terim açık değilse, kısa

Periferik Vasküler Girişimler İçin Bilgilendirilmiş Onam Formu

hiatal herni operasyonu hasta bilgilendirilmiş onam belgesi

ALT KONKA KOTERİZASYONU/ REZEKSİYONU AMELİYATI

Eklem Hastalıkları ve Cerrahisi Sürekli Tıp Eğitimi TTB

Plastik Cerrahi Klinikleri