Full Text
Transkript
Full Text
DOI Number : ISSN :XXXX-XXXX Turkish World Journal of Educational Research, Year: 1, Number: 1, April, 2016, p. 49-61 Türk Dünyası Eğitim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, Nisan 2016, s. 49-61 Ahmet BAHADIR1 KIZ MESLEK LİSESİ ÖĞRENCİLERİ ARASINDA SOSYAL MEDYA KULLANIM ORANLARININ İNCELENMESİ: KAYSERİ İLİNDE BİR ARAŞTIRMA Özet Bu çalışmamım amacı, ülkemizin git gide küreselleştiği, teknoloji kullanımının en üst seviyelere ulaştığı son yıllarda, özellikle gençler arasında son derece yaygınlaşan ve hayatlarının ayrılmaz bir parçası haline gelen; kız meslek lisesinde okuyan çoğunlukla sosyo-ekonomik alt gelir grubundaki kız öğrenciler arasındaki sosyal medya kullanım oranlarının incelenmesi ve değerlendirilmesidir. Kız meslek liselerinde öğrenciler arasında bu amaçla Kayseri il merkezindeki 7 okuldaki 496 öğrenciye Ek-1 bilgi formu üzerinden anket uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre 14-18 yaş grubundaki kız öğrenciler arasında internet kullanım oranı %89,92’dir. Kız öğrencilerin %85,88’inin sosyal medya hesabı bulunmaktadır. Yine kız öğrenciler sanal ortamlardaki en büyük tehlikeyi gizliliğin ihlal edilmesi, güvenlik ve pornografik yayınlar olarak görmektedirler. Araştırma sonuçlarına göre öğrenciler interneti en çok %50,86 oranında sosyal ağlara bağlanmak için kullanmaktadır. Araştırmaya katılan ergen kızların %84,89’u sanal ortamların bireyi tembelliğe sevk ettiği fikrini desteklemektedir. 2013 yılı RTÜK verilerine göre kız öğrenciler arasındaki (1-12 sınıf) ortalama %58,2 olan sosyal medya kullanım oranı % 90’lara ulaşmış durumdadır. Bu sonuçlar ışığında günümüzde kullanımı gitgide artan internet ve sosyal medya kullanımı öğrencilerin sosyal yaşamını ve derslerini ileri derecede etkilemektedir. Anahtar Kelimeler: İnternet, sosyal medya, facebook, twiter, instagram, ergenlik, kız öğrenci, kız meslek lisesi. EXAMINING THE RATE OF SOCIAL MEDIA USE OF THE STUDENTS AT VOCATIONAL HIGH SCHOOLS FOR GIRLS: A RESEARCH IN KAYSERI CITY Abstract The goal of this research is examining and evaluating the rate of social media use of the students at vocational high schools for girls, who are from the lower income socioeconomic groups of the society. Social media has been very common and indispensable, especially among young people during the recent years while the use of technology has 1 South Russian University, Institute of Management, Business and Law, Integrated Industrial and Organizational Psychology PHD Student, Rostov-Na-Donu, Russian Federation, ahmetbahadir38@gmail.com QR Ahmet Bahadır reached at the top level and our country has been global. The survey made from Appendix1 information form has been applied to 496 students at 7 schools in Kayseri city center. According to the results of the research, the rate of internet use is 89,92% among the female students between the age of 14-18. 85,88% of the female students have a social media account. These female students think that the greatest dangers at the virtual environments are violation of confidentiality, safety and pornographic publications. According to the results of the research, students use internet mostly for connecting to social networks, at the rate of 50,86%. 84,89% of the adolescent girls who have participated in the research support the idea that virtual environments steer people to laziness. According to the RTÜK data in 2013, the rate of social media use among female students (at 1st -12th class) was 58,2%, which has now reached over 90%. According to these results, internet and social media use, which has been increasing recently, is affecting students’ lessons and their social life severely Key Words: Internet, social media, facebook, twitter, instagram, adolescence, female student, vocational high school for girls GİRİŞ 21. yüzyılda teknoloji ve iletişimde meydana gelen hızlı gelişmeler, bilgiye ulaşma ve onu en etkin şekilde kullanma ihtiyacını insan için vazgeçemeyeceği bir gereksinim ve gündelik yaşamının kaçınılmaz bir parçası haline getirmiştir. Günümüz dünyasında bilgiye ulaşmanın en hızlı ve pratik yolu şüphesiz ki internettir. İnternet, dünya üzerinde sadece milyonlarca bilgisayarı birbirine bağlayan bir ağ olmayıp aynı zamanda milyonlarca insanı, binlerce sosyal grubu da bağlayan bir ortam olmakla birlikte sürekli büyümekte ve gelişmektedir. (Tektaş, 2014) Türkiye’de internet kullanımı hızlı bir şekilde yaygınlaşmaktadır. Özellikle çocuklar ve gençler bu yeni teknolojiye yoğun ilgi göstermekte ve kısa zamanda internet kültürü ile içli dışlı olmaktadırlar. İnternetin daha çok sayıda eve ulaşması, internet kullanılan ortamların sayısının hızla çoğalması kullanıcı kitlesinin internete erişimini kolaylaştırmaktadır. Ancak bu yeni teknolojinin, bireyleri eğitici olmasının yanı sıra, genç ve çocuklar için uygun olmayan içeriği ve kullanım amacı da endişe yaratmaktadır (Yüksel ve Baytemir, 2010). Özellikle evde, işte, okulda ve topluma açık alanlarda kablolu ve kablosuz internetin yaygınlaşması, mobilin internetin ve 3G teknolojisinin ortaya çıkması, internete erişimin çok kolay olması yönüyle gençler sosyal medya çok rahat bir şekilde erişebilmektedir. Akıllı telefonlar ve tabletler sayesinde artık sosyal medya ceplerindedir. Her geçen günde sosyal medyaya erişim kolaylaşmakta, sosyal medya kullanımı artmaktadır. Son eğilim, özellikle de Facebook, Twitter, İnstagram vb. gibi, sosyal ağ siteleridir. Sosyal ağ siteleri çok büyük bir iletişim ortamıdır. Bu sanal mecralar, günlük yaşamda kolay iletişim kuramayan bireylere, iletişim ve birçok kişiyle tanışma olanağı sunmaktadır. Sanal ortamda bireyler kendilerini daha kolay ifade edebildikleri gibi, günlük yaşamda kendilerini ifade etmekte güçlük çekenler, utangaç ya da kendine yeterince güveni olmayan kişiler bile sanal ortamda kendileri ya da hayallerindeki kişi gibi olabilmektedirler. İnternetteki, çevrimiçi toplulukların bir türü olarak sosyal ağ siteleri gittikçe popüler hale gelmiştir. Teknolojinin soğukluğunu insanların bir araya toplanmasıyla ortadan kaldıran sosyal ağ siteleri, insanlar arasında gerçekleşen yüz-yüze iletişimin yarattığı etkinin benzerini sanal ortamda meydana getirmektedir. Her ne kadar geleneksel ortamdaki gibi olmasa da sosyal ağ siteleri farklı bir paylaşım ortamı ve aslında canlı iletişim kanalıdır. Enteraktif iletişim araçları aracılığıyla Turkish World Journal of Educational Research, Year: 1, Number: 1, April, 2016, p. 49-61 50 51 Kız Meslek Lisesi Öğrencileri Arasında Sosyal Medya Kullanım Oranlarının İncelenmesi: Kayseri İlinde Bir Araştırma sunulan olanaklar bireylere bir gruba ait olduklarını hissettirmektedir. Bu durum günlük yaşamda iletişim kurmada ve sosyal ortamlara katılmada güçlük yaşayan bireylere kolaylıklar sağlamaktadır. Bireyler bu gruplar içinde onaylandıklarını, kabul edildiklerini hissetmektedirler. İnternette yüzünü görmedikleri insanlarla dertleşmek birçok kişiye daha kolay geldiği için kimi bireyler daha derin ilişkiler kurabilmektedirler. 2013 RTÜK araştırma verilerine göre araştırma konum olan ortaöğrenim yaş grubunda olan kız öğrenciler arasında internet kullanım süreleri şu şekildedir: 9.-12. Sınıf kız öğrencilerin %32,1’i 1-2 saat, %27,2’si 2-3 saat, %14’ü 3-4 saat, %11,3’ü ise 1 saatin altında sürelerde interneti kullanmaktadır. Bu oran erkek öğrencilerin kullanım oranlarının altında olmasına rağmen son derece yüksek bir orandır. İlerleyen yıllarla beraber hızlı bir artış göstermektedir. Araştırmaya katılan kız-erkek tüm öğrencilerin % 32,9’unun “ara sıra” ve % 17,6’sının “sıklıkla”, “okul dışındaki zamanlarda bilgisayar/tablette oyun oynadığı”, % 23,6’lık bir kesimin ise “hiçbir zaman” oyun oynamadığı, elde edilen bulgular arasındadır. “Kız” öğrencilerin “erkek” öğrencilerden daha az “oyun oynadığı”; yas grupları büyüdükçe, “bilgisayar/tablette oyun oynama” oranının, “her zaman ve sıklıkla” kategorilerinde arttığı tespit edilmiştir. İnternette vakit geçirmediği yüksek oranlarla tespit edilmiş olan Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgesindeki öğrenciler, doğal olarak “bilgisayar/tablette oyun oynamama” seçeneğinde de en yüksek orana sahip grupları oluşturmaktadır (http://www.rtuk.org.tr/Home/SolMenu/89). Araştırmalar internet kullanım yaşının ebeveyn gözetiminde ilkokul öncesi çağlarında başladığını göstermektedir. Günümüzde çocukların ilkokul 3.sınıf seviyesinden başlayarak interneti kendi başına kullanmaya çalıştığını görmekteyiz (www.guvenliweb.org.tr). Avrupa Çevrimiçi Çocuklar Projesi III (EU Kids Online III) raporu verilerine göre; Türkiye çocukların internet kullanımı açısından Avrupa’daki diğer ülkeler arasında “Düşük kullanım, Biraz risk” grubundadır. Türkiye’de çocukların büyük çoğunluğu internet kullanırken, %36’sı günde 1 saatten fazla internet kullanmakta, %52’si internet’e evden bağlanırken, bir o kadarı da İnternet kafelerden internete erişim sağlamaktadır. Türkiye’deki çocuklar İnternet kullanım becerileri konusunda Avrupa’nın en gerisinde gelmektedir. Aileler yine İnternet kullanımı açısından Avrupa’nın en gerisindedir. Özellikle kadınların kullanım oranı %24 olup, Avrupa’daki kadınların kullanım oranının %82 olduğu düşünüldüğünde büyük bir farklılık olduğu göze çarpmaktadır (http://eukidsonline.metu.edu.tr/ ). Aynı rapora göre, sosyal ağ üyeliği 13 yaş sınırı gerektirirken, Türkiye’deki 13 yaş altı çocukların yarısından fazlası Facebookkullanmaktadır. Ayrıca, çocuklar Avrupa ortalamasından daha fazla şekilde özel bilgilerini (cep telefonu, ev adresi) herkesle paylaşmakta, İnternet kullanım becerileriaçısından Avrupa’nın en düşük seviyesinde iken %85’e yakını bilgisayar konusunda çok şeybildiklerini iddia etmekte, annelerin %75’inden fazlası internet kullanmadıkları halde çocuklarınayeterince yardımcı olabildiklerini düşünmektedirler (http://eukidsonline.metu.edu.tr/ ). Sosyal medyanın bilinçsiz kullanımı özellikle kız öğrencilere, arkadaşlarına, ailelerine ve yakınlarına zarar vermektedir. Sosyal medyaya yansıyan bir olay ergen genç kızın zihninde derin izler bırakmaktadır. Bu izler yıllar boyunca gencin hafızasından silinmemektedir. Maddi ve eğitim olanakları yetersiz bir aileden yetişen genç bir kız sosyal bir medyada tanıştığı bir Türk Dünyası Eğitim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, Nisan 2016, s. 49-61 Ahmet Bahadır 52 gençten çok çabuk etkilenmekte, onunla arkadaşlık kurabilmektedir. Kurulan bu bilinçsiz arkadaşlık genç kızı farkında olmadığı tuzaklara çekebilmektedir. Bu ve benzeri binlerce olay her gün basında,internette ve sosyal medya kanallarında duyulmaktadır. Bu olayların neticesinde okuldan ve evden kaçmalar, fiziksel saldırılar, aile içi çatışmalar hatta intihar olayları yaşanmaktadır. YÖNTEM Bu araştırmanın amacı, Kayseri ili merkezinde öğrenim gören kız meslek lisesiöğrencileri arasında sosyal medya kullanım oranlarını incelemek ve değerlendirmektir. Bu amaçla il merkezinde bulunan kız meslek liselerinde öğrenim gören tüm öğrencileri kapsayan tanımlayıcı nitelikteki araştırmamda; veriler anket uygulama yöntemi ile elde edilmiştir. Araştırmanın evrenini 2015 yılı Mayıs ayında Atatürk Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Kocasinan Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Şerife Bacı Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Şaban Fazlıoğlu Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Celal Bayar Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Halide Nusret Zorlutuna Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi dâhil olmak üzere toplam 7 okulda öğrenim gören 496 kız öğrenci oluşturmaktadır. Çalışmada her okulda eşit sayıda sınıf ve öğrenci örneklem olarak seçilmiştir. Araştırmacılar ve şahsım tarafından hazırlanan anket 496 kız meslek lisesi öğrencisine 18.05.2015-30.05.2015 tarihleri arasında uygulanmıştır. Uygulanan anket formlarının değerlendirilmesinde SPSS paket programı, verilerin analizinde yüzdelik hesaplaması kullanılmıştır. BULGULAR Bu bölümde, araştırmaya katılan kız meslek lisesi öğrencilerine yapılan anketin sonuçlarına ve sonuçların değerlendirilmesine yer verilmiştir. Tablo 1. Araştırmaya katılan öğrencilerin tanımlayıcı özellikleri TANIMLAYICI ÖZELLİKLER Sayı Yüzde 14 18 15 120 3,62 24,19 16 108 21,77 17 146 29,43 20,96 Toplam 104 496 Eğitim Gördüğü Alanı Yok 160 100,0 32,25 Alan-Bölüm Bilişim Teknolojileri 82 16,53 Yiyecek İçecek Hiz. 80 16,12 Çocuk Gelişimi ve Eğt. 88 Büro Yönetimi 36 17,74 7,25 Güzellik ve Saç Bak. 20 4,03 Giyim Üretim Tek. 10 2,01 Yaş 18 ve yukarısı Turkish World Journal of Educational Research, Year: 1, Number: 1, April, 2016, p. 49-61 Kız Meslek Lisesi Öğrencileri Arasında Sosyal Medya Kullanım Oranlarının İncelenmesi: 53 Kayseri İlinde Bir Araştırma Gıda Teknolojisi 10 2,01 Aile ve Tüketici Hiz. 10 2,01 Toplam 496 Ailesinin Ortalama 1000 TL ve altı 188 100,0 38,52 Geliri 1001-2000 TL 214 43,85 2001-3000 TL 54 11,06 3001-4000 TL 22 4,50 4000 TL Üzeri 10 2,04 Toplam 488 100,0 İlkokul 220 44,35 Ortaokul(İlköğretim) 114 22,98 Lise (Ortaöğretim) 132 26,61 Üniversite-Lisans Üstü 30 6,04 Toplam 496 100,0 Okuma-Yazma Bilmeyen 10 2,01 İlkokul 254 51,20 Ortaokul (İlköğretim) 114 22,98 Lise (Ortaöğretim) 102 20,56 Üniversite-Lisans Üstü 16 3,22 Toplam 496 100,0 Sayı Yüzde Emekli 70 İşçi 154 14,28 31,42 Esnaf 80 16,32 Serbest Meslek 71 14,48 Özel Sektör 30 6,12 Memur 15 3,06 Diğer 14,28 Toplam 70 490 Ev Hanımı 410 100,0 83,67 İşçi 26 5,30 Memur 10 2,04 Aşçı 8 Diğer 36 1,63 7,34 Toplam 490 Kiminle/Nerede Anne-Baba Beraber 434 100,0 88,57 Oturuyor? Anne-Baba Ayrı/Annede 20 4,08 Babanın Eğitim Durumu Annenin Eğitim Durumu TANIMLAYICI ÖZELLİKLER Babanın Mesleği Annenin Mesleği Türk Dünyası Eğitim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, Nisan 2016, s. 49-61 Ahmet Bahadır 54 Anne-Baba Ayrı/Babada 10 2,04 Akrabalarında Kalıyor 8 1,63 Yurtta Kalıyor 14 2,85 Diğer 10 2,04 Toplam 496 100,0 Araştırmaya katılan kız meslek lisesi öğrencilerinin %3,62'si 14, %24,19’u 15, %21,77’si 16, %29,43’ü 17, %20,96’sı ise 18 ve üstü yaştadır. Öğrencilerin %32,25’i alanı olmayan 9. Sınıf öğrencileridir. Diğer bölümlerin oranı ise %2,01-16,53 arasındadır. Araştırmanın dikkat çeken yönlerinden biri de öğrencilerin ailelerinin ortalama gelir düzeyinin oldukça düşük düzeyde çıkmasıdır. Öğrenci ailelerinin %38,52’si aylık 1000 TL ve altı, %43,85’i ise 1001-2000 TL arasında kazanmaktadır. Öğrencilerin babalarının %44,35’i ilkokul, %22,98’i ortaokul, 26,61’i lise, %6,04’ü ise yükseköğretim mezunudur. Araştırmanın çapıcı sonuçlarından biri de annelerin yarıdan fazlasının ilkokul mezunu olmasıdır. Annelerin %51,20’si ilkokul, %22,98’i ortaokul, %20,56’sı lise, %3,22 üniversite-yüksekokul mezunudur. Annelerin %2,01 ise hiç okumayazma bilmemektedir. Araştırmaya katılan öğrencilerin babalarının %14,28’i emekli, %31,42’si işçi, %16,32’si esnaf, %14,48’i serbest meslek, %6,12’si özel sektör, %3,06’sı memur, %14,28’si ise diğer meslek gruplarındandır. Yine öğrencilerinin annelerinin %83,67 gibi büyük bir çoğunluğu ise ev hanımıdır. Kız meslek lisesi öğrencilerinin “Kiminle yaşıyorsunuz/oturuyorsunuz?” sorusuna %88,57’si anne-baba beraber ailesiyle cevabını vermiştir. Bu oranları %4,08 ile anne-baba ayrı/Annede, %2,04 ile anne-baba ayrı/Babada, % 1,63 ile akrabalarıyla beraber, %2,85 ile yurtta kalıyor seçenekleri takip etmektedir. Tablo 2. Kız meslek lisesi öğrencilerin interneti kullanım oranları(N=496) İnternet Kullanım Oranları Sayı Yüzde Hiç Kullanmayan 10 2,1 İhtiyaç Duydukça Kullanan 186 37,50 Günde 1-2 Saat 104 20,96 Günde 3-4 Saat 55 11,08 Günde 5-6 Saat 43 8,66 Günde 7-8 Saat 33 6,65 Günde 8 Saatten Fazla 65 13,10 Toplam 496 100,0 Tablodan da görülebilineceği gibi kız öğrencilerin %37,50’lik bir kısmı interneti ihtiyaç duydukça kullanmaktadır. İnterneti hiç kullanmayan oranı %2.10 gibi çok küçük bir seviyeye Turkish World Journal of Educational Research, Year: 1, Number: 1, April, 2016, p. 49-61 Kız Meslek Lisesi Öğrencileri Arasında Sosyal Medya Kullanım Oranlarının İncelenmesi: 55 Kayseri İlinde Bir Araştırma inmiştir. Araştırmamdaki çarpıcı bir sonuç da öğrencilerin %13,10’luk gibi önemli bir oranının da günde 8 saatten fazla internet kullanmasıdır. Tablo 3. Kız meslek lisesi öğrencilerin internete ulaşım(bağlanma) yerleri (N=556) İnternete Ulaşım Yerleri Sayı Yüzde Okuldan 20 3,59 Evden 200 35,97 İnternet Kafeden 4,31 Akıllı telefon-tabletten 24 302 Diğer 10 1,79 Toplam 556 100,0 54,31 Kız meslek lisesi öğrencilerinin internete bağlanma(ulaşım) yerlerini incelediğimizde %54,31 gibi büyük bir oranının akıllı telefon-tabletten eriştiğini görüyoruz. Öğrencilerin %35,97’si internete evden, %4,31’i internet kafeden, %3,59’u okuldan, %1,79’u ise diğer yerlerden erişmektedir. Tablo 4. Kız meslek lisesi öğrencilerin interneti kullanma amaçları (N=578) İnternet Kullanım Amaçları Sayı Yüzde Bilgi Alışverişi İçin 118 21,22 E-mail Alışverişi İçin 14 2,51 Gündemi Takip Etmek İçin 7,19 Sosyal Ağlara Katılım İçin 40 294 Eğlence İçin 96 17,26 Resmi Hizmetler İçin 2 0,35 Diğer 14 2,51 Toplam 578 100,0 52,87 Öğrencilerin %21.22’si interneti bilgi alışverişi için, %2,51’i e-mail alışverişi için, %7,19’u gündemi takip etmek için, %52,87’si sosyal ağlara katılmak için, %17,26’sı eğlenmek için(video,oyun…vs.), %0,35’i resmi hizmetler için, %2,51’i ise diğer işler için kullanmaktadır. Ek-1 Bilgi formundan çıkan önemli sonuçlardan biri de öğrencilerin neredeyse tamamına yakınının sosyal medyanın ne olduğunu bilmeleridir. Kız öğrenciler “Sosyal medyanın ne olduğunu biliyor musunuz?” sorusuna %93,14 oranında “evet”, %6,86 oranında ise “hayır” cevabını vermişlerdir. Kız meslek lisesi öğrencileri “Sosyal ağların (facebook,twiter,instagram,…) herhangi birini kullanıyor musunuz?” sorusuna %85,88 oranında “evet”, %14,12 oranında ise “hayır” cevabını vermişlerdir. Tablo 5. Kız meslek lisesi öğrencilerin en çok zaman harcadıkları sosyal medya hesabı (N=496) Türk Dünyası Eğitim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, Nisan 2016, s. 49-61 Ahmet Bahadır 56 Sosyal Ağın Adı Sayı Yüzde Facebook 248 50,00 Twiter 48 9,67 İnstagram 23,79 Diğer 118 82 Toplam 496 100,0 16,53 Kız meslek lisesi öğrencilerinin en çok zaman harcadıkları sosyal ağ hesabını incelediğimizde % 50,00 oranı ile ilk sırada “facebook” sitesi yer almaktadır. Facebook’u %23,79 ile “instagram”, %9,67 ile “twiter” takip etmektedir. “Diğer” seçeneğini işaretleyen öğrencilerin oranı ise %16,53’tür. Bu seçeneği işaretleyen öğrencilerin hangi sosyal ağı kullandıkları sorulduğunda ise “what is up,line…” gibi çoğunlukla akıllı telefon ve tabletlerde kullanılan sosyal ağ uygulamalarıdır. Tablo 6. Kız meslek lisesi öğrencilerin sosyal ağları hangi sıklıkla kullandığı (N=480) Sosyal ağların Kullanılma Sıklığı Sayı Yüzde Hiç Kullanmayan 40 8,33 İhtiyaç Duydukça 146 30,41 Günde 1-2 Saat 19,16 Günde 3-4 Saat 96 62 Günde 5-6 Saat 60 12,50 Günde 7-8 Saat 32 6,66 Günde 8 Saatten Fazla 44 9,16 Toplam 480 100,0 12,91 Ankete cevap veren 480 öğrenciden %8,33’ü sosyal ağları hiç kullanmamaktadır. Öğrencilerin %30,41’i sosyal ağları ihtiyaç duydukça kullandığını ifade etmektedir. Ergen kızların % 19,16’sı günde 1-2 saat, %12,91’i günde 3-4 saat, %12,50’si 5-6 saat, %6,66’sı günde 7-8 saat, %9,16’sı günde 8 saatten fazla sosyal ağları kullandığını belirtmektedir. Tablo 7. Kız meslek lisesi öğrencilerin sosyal ağları hangi amaçla kullandığı (N=686) Sosyal Ağların Kullanılma Amacı Sayı Yüzde Yeni Arkadaşlar Bulmak 36 5,24 Oyun Oynamak 28 4,08 Online Sohbet Etmek 12,24 Markaları Takip Etmek 84 26 Arkadaşlarını Takip Etmek 108 15,74 Gündemi Takip Etmek 88 12,82 Paylaşımlarda Bulunmak 82 11,95 Profil Güncellemek 34 4,95 Zaman Geçirmek 200 29,15 3,79 Turkish World Journal of Educational Research, Year: 1, Number: 1, April, 2016, p. 49-61 Kız Meslek Lisesi Öğrencileri Arasında Sosyal Medya Kullanım Oranlarının İncelenmesi: 57 Kayseri İlinde Bir Araştırma Toplam 686 100,0 Birden fazla seçeneğin işaretlenebildiği bu soruya verilen 686 cevap incelendiğinde en çok dikkati çeken sonuç %29,15 ile sosyal ağların “zaman geçirmek” için kullanılmasıdır. Kız öğrencilerin diğer sorulara verdiği cevaplar ve oranlarına bakıldığında %15,74’lük bir kısım arkadaşlarını takip etmek, %12,82’lik bir dilim gündemi takip etmek, %12,24 bir oran ise çevrimiçi sohbet etmek seçeneklerini yanıt olarak vermişlerdir. En az işaretlenen seçenek ise %3,79 ile markaları takip etmektir. Öğrencilere yöneltilen “Sosyal ağ hesabınızda kendi isminizi mi kullanıyorsunuz?” sorusuna cevap veren 432 kızdan %85,65’i “evet”, %14,35’i “hayır” demiştir. Oranlara bakıldığında kızların büyük çoğunluğu sosyal medya hesaplarında kendi isimlerini kullanmada bir mahsur görmemektedirler. Tablo 8. Kız meslek lisesi öğrencilerinin sosyal ağlarındaki arkadaş sayıları (N=460) Sosyal Ağlardaki Arkadaş Sayıları Sayı Yüzde 100’den Az 140 30,43 101-250 Arası 104 22,60 251-500 Arası 17,39 501-999 Arası 80 30 1000 ve Üzeri 108 23,47 Toplam 460 100,0 6,52 Tablodaki sonuçlar incelendiğinde %30,43’lük bir orandaki kız öğrencinin sosyal ağlardaki arkadaş sayısı 100’ün altındadır. Ancak anketteki ikinci yüksek değere bakıldığında %23,47’lik bir oranla “1000 ve üzeri arkadaş ”tır. Bu da bilinçsiz internet kullanımının en büyük göstergelerindendir. Maalesef ergenlik dönemindeki bu kızlar birçok tehlikenin farkında değillerdir. Kendilerine gelen birçok arkadaşlık isteğini hatta hiç tanımadığı kişilerin arkadaşlık isteklerini bile kabul etmektedirler. “Sosyal ağlar aracılığıyla tanışıp gerçek hayatta görüştüğünüz arkadaşınız var mı?” sorusuna cevap veren 436 kız meslek lisesi öğrencisinin %50,45’i “evet”, %49,55’i ise “hayır” demiştir. Bu sonuçlar da öğrencilerin nasıl bir tehlikeyle karşı karşıya kaldıklarının ve bilinçsiz internet kullanımının çağımızın en büyük sorunlarından biri olduğunun açık göstergesidir. Ek-1 bilgi formundaki “Arkadaşlarınızın ya da takip ettiğiniz kişilerin sosyal ağlardaki paylaşımlarına dikkat eder misiniz?” sorusuna öğrencilerin %75,00’ı “evet”,%25,00’i ise “hayır” yanıtını vermişlerdir. Anketimizin 19. sırada yer alan “Arkadaşlarınızın ya da takip ettiğiniz kişilerin sosyal ağlardaki paylaşımlarından olumlu veya olumsuz etkilenir misiniz?” sorusuna öğrenciler %54,44 oranında “evet”, %45,56 oranında “hayır” demişlerdir. Ergenlik dönemindeki kız meslek lisesi öğrencileri “Bir kişinin sosyal medyada olması, ona karşı tutumunuzu olumlu etkiler mi?” sorusuna %34,47 oranında “evet”, %65,53 oranında “hayır” cevabını vermişlerdir. Türk Dünyası Eğitim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, Nisan 2016, s. 49-61 Ahmet Bahadır 58 Tablo 9. Kız meslek lisesi öğrencilerinegöre sanal ortamın en büyük problemleri (N=620) Sanal Ortamdaki Problem Sayı Yüzde Hız ve Kapasite Yetersizliği 44 7,09 Gizliliğin İhlal Edilmesi 162 26,12 Güvenlik 21,29 Eşit Erişim Hakkının Tanınmaması 132 26 Aranan Bilgiye Ulaşılamaması 24 3,87 Bilginin Doğruluğunun şüphesi 120 19,35 Pornografik yayın, siber suç…vb 110 17,74 Diğer 2 0,32 Toplam 620 100,0 4,19 Yine birden fazla seçeneğin işaretlenebildiği bu soruda kızlara göre sanal ortamdaki en büyük problem %26,12’lik oran ile gizliliğin ihlal edilmesidir. Sırasıyla diğer önemli problemler %21,29’luk oran ile güvenlik, %19,35’lik oran ile bilginin doğruluğunun şüpheli oluşu, %17,74’lük oran ile pornografik yayın, siber suç olarak sıralanabilir. Diğer problemlerin yüzdelik oranları %10’un altındadır. Bu sonuçlar açıkça şunu göstermektedir: Kız öğrenciler her ne kadar birçok tehlikenin farkında olsa da sosyal medyayı ve sanal ortamı bilinçsiz bir şekilde kullanmaya devam etmektedir. Araştırmadaki çarpıcı sonuçlardan biri de öğrencilerin %84,47’sinin sanal ortamların bireyi tembelliğe sevk ettiği fikrine katılmasıdır. Bu fikre katılmayanların oranı %15,53’te kalmıştır. Anketteki “Sanal ortamların, suç işleme eğilimini arttırabileceği fikrine katılıyor musunuz?” sorusuna öğrencilerin %79,43’ü “evet”, %20,57’si “hayır” şeklinde cevap vermişlerdir. Kız öğrencilerin %80,65’i sanal ortamların toplumsal değerleri olumsuz yönde etkileyebileceği fikrini savunmaktadır. Bu fikre katılmayanların oranı %19,35’tir. Yine öğrenciler “Sanal ağlarda geçirdiğiniz zamanlar, ailenizle problem yaşamanıza neden oluyor mu?” sorusuna %46,38 oranında “evet”, %53,62 oranında ise “hayır” demişlerdir. Araştırmalara göre “evet” oranı erkek öğrencilerde oldukça yüksektir. Kız öğrencilerde ise bu oran yaklaşık yarı yarıyadır. Kız meslek lisesi öğrencileri “Sanal ağlarda geçirdiğiniz zamanlar, sosyal faaliyetlerinizi olumsuz yönde etkiliyor mu?” sorusuna %42,55 oranında “evet”, %57,45 oranında ise “hayır” demişlerdir. Ankette 28. sırada yer alan “Sanal ağlarda bir hesap oluşturduktan sonra, sosyal çevrenizle ilişkinizde bir azalma oldu mu?” sorusuna ise öğrencilerin %65,92’lik bir kısmı “hayır” diyerek bu fikre katılmamıştır. “Evet” diyenlerin oranı 34,08’de kalmıştır. Ergenlik dönemindeki kız öğrenciler sosyal medyada tanışıp evlenmeyi onaylamamışlardır. Bu fikri reddedenlerin oranı %73,80’dir. “Sosyal medya aracılığı ile tanışıp Turkish World Journal of Educational Research, Year: 1, Number: 1, April, 2016, p. 49-61 59 Kız Meslek Lisesi Öğrencileri Arasında Sosyal Medya Kullanım Oranlarının İncelenmesi: Kayseri İlinde Bir Araştırma evlenilebilir.” diyenlerin oranı ise %26,20’de kalmıştır. Bu sorunun devamı niteliğinde olan “Sanal ortamdaki arkadaşlıklar, sizi gerçek arkadaşlıklardan daha çok mutlu eder mi?” sorusuna ise kızlar %31,86 oranında “evet”, %68,14 oranında ise “hayır” demişlerdir. “Sanal ortamda kurulan ilişkilerin samimiyetine güveniyor musunuz?” sorusuna öğrencilerin %44,75’i “evet”, %55,25’i ise “hayır” yanıtını vermişlerdir. Birçok kişinin cevabını öğrenmek istediği “Sanal ortamlarda duygularınızı sosyal ortamlara göre daha kolay mı paylaşıyorsunuz?” sorusunu ergen kızlar %59,28 oranında “evet”, %40,72 oranında ise “hayır” şeklinde cevaplamışlardır. Anketin “Sosyal ağlar yüz yüze iletişimi olumsuz etkiliyor mu?” sorununa ise kız öğrencilerin %46,58’i “evet”, %53,42’si “hayır” diyerek, toplumca da çok tartışılan bu konuyu ucu açık bırakmayı tercih etmişlerdir. Tartışma, Sonuç ve Öneriler Ülkemizde çocukların ve gençlerin internet kullanım oranlarının her geçen gün çok hızlı bir şekilde arttığı artık yadsınamayan bir gerçektir. Çocuklar ve gençler özellikle sosyal ağlarda çok zaman geçirmektedir. Ellerinden düşmeyen akıllı telefonlar, tabletler artık onların hayatlarının bir parçası olmuştur. Veliler, anne-babalar, öğretmenler de artık kendilerini bu konuda çaresiz hissetmektedirler. İnternetin çocuklar ve gençler için pek çok faydasının olduğu açıktır. Ancak internette çocukların ve gençlerin karşılaşabileceği tehlikeli ortamlarda her geçen gün artmakta ve çok sayıda çocuk ve genç bu tehlikeli ortamlardan zarar görmektedir. RTÜK 2013 araştırma verileri ve bu konuda yapılan birçok araştırma incelendiğinde ve kıyaslandığında çıkan birçok bulgunun sonuçlarının örtüştüğü görülmektedir. Sosyal ağlar, kitlelerle paylaşılması için kişinin kendi profilinin paylaşılmasını zorunlu kılması sonucu kullanıcıların birbirlerinin profillerini eklemesine olanak tanıyan ve sistemdeki her kişinin birbirini görmesini sağlayan web tabanlı hizmetler olarak görülmektedir. Öte yandan sosyal ağlar, birbiriyle ilgili olan ve farklı grupları içinde barındırabilen web ortamında bir grubu ifade etmektedir. Sosyal ağlar, facebook gibi sosyal siteleri, fotoğraf paylaşım sitelerini, video paylaşım sitelerini, iş sektörü için hazırlanmış profesyonel siteleri, blogları, wikileri vb. içermektedir. Sosyal ağlar günlük hayatın niteliğini artırmakla beraber, kişilerin özel hayatlarını deşifre etmesi nedeniyle eleştiri konusu olmaktadır. Ancak bu durum sosyal ağlara olan ilgiyi azaltmamaktadır (Vural ve Bat, 2010). Yine Marmara Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu öğrencileri arasında yapılan bir çalışmada öğrencilerin tamamına yakının internet kullandığı saptanmıştır. Dijital ekonominin geliştiği ve bu ekonomide sosyal ağların önemli bir yer kapladığı dünyamızda öğrencilerin çoğunluğunun interneti hemen hemen her gün kullanmaları önemli bir gelişme olmakla beraber bu ağları ne kadar etkin kullandıkları ve bu etkinliği ne kadar faydalı hale getirdikleri önemlidir. Öğrencilerin internette geçirdikleri zamanın çoğunu sosyal ağlarda harcadıkları ve ilgilerinin sosyal ağlarda yoğunlaştığı sonucuna ulaşılmıştır. Öğrencilerin sosyalleşme kavramından anladıkları sosyal medyayı yoğun kullanmak ve sosyal ağlarda bolca vakit geçirmektir (Tektaş, 2014). Türk Dünyası Eğitim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, Nisan 2016, s. 49-61 Ahmet Bahadır 60 Araştırma konum olan kız meslek lisesi öğrencilerinde de durum yukarıda yazdıklarımdan farklı değildir. Artık kızların yaşamlarının bir parçası olan internet ve sosyal medyayı ebeveynlerin de kabullenmesi şarttır. Burada önemli olan ergenlik dönemindeki kızlara interneti ve sosyal medya kullanımını yasaklamak veya kısıtlamak değil, onlara bilinçli internet ve sosyal medya kullanmayı öğretmektir. Onları internette ve sosyal medyada karşılaşabilecekleri tehlikelere karşı uyarmaktır. Bu konuda görev ebeveynlerin dışında özellikle okullara, kamu kurumlarına ve sivil toplum örgütlerine de düşmektedir. Öğrencilere bu konuda düzenli olarak eğitimler verilmeli, bilinçli internet ve sosyal medya kullanımı öğretilmelidir. Öğrencilerin etkili zaman yönetimi konusunda bilgi sahibi olmaları için grup çalışmaları yapılmalı, seminerler düzenlenmeli ve sosyal ağları nasıl yararlı kullanmaları gerektiği konularında bilgi sahibi olmaları sağlanmalıdır. KAYNAKÇA Bat, M.,Vural, B. (2010). Yeni Bir İletişim Ortamı Olarak Sosyal Medya: Ege Üniversitesi İletişim Fakültesine Yönelik Bir Araştırma. Journal of Yasar University, 20(5), 3348‐3382. Hazar, M. (2011). Sosyal Medya Bağımlılığı-Bir Alan Çalışması. Ankara: İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi. Bahar. S: 32. Sayfa: 151- 176. http://eukidsonline.metu.edu.tr http://www.dijitalajanslar.com/internet-ve-sosyal-medya-kullanici-istatistikleri-2015/ http://www.guvenliweb.org.tr http://www.radikal.com.tr/yazarlar/ertan-acar/turkiye-sosyal-medyada-dunya-lideri-1354432/ http://www.rtuk.org.tr/Home/SolMenu/89 Alışkanlıkları Araştırması 2013) (Türkiye’de Çocukların Medya Kullanma Karadağ, L. (2010). İnternet Sizi Bekliyor. İstanbul: Mess Yayınları. Kaymak, G. (2012) .Sanal Topluluklardaki Sosyal Ağlarda Sosyalleşme ve Güven Sorunsalı: Ereğli Örneği (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Liebert, E. (2011). Facebook Masalları. İstanbul: Derin Kitap. Misztal, Barbara A. (1996), Trust in Modern Societies, Cambridge: Polity Press. Nalçoğlu, H. (2003). Medya ve Toplum. İstanbul: Ips İletişim Vakfı Yayınları. Solis, B. ve Breakenridge, D.(2009). Putting the Public Back in Public Relations. New Jersy: FT Press. Turkish World Journal of Educational Research, Year: 1, Number: 1, April, 2016, p. 49-61 61 Kız Meslek Lisesi Öğrencileri Arasında Sosyal Medya Kullanım Oranlarının İncelenmesi: Kayseri İlinde Bir Araştırma Tektaş, N. (2014). Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Ağları Kullanımlarına Yönelik Bir Araştırma, Tarih Okulu Dergisi (TOD), 7(17), 851-870.Doi: 10.14225/Joh474 Yüksel, G. ,Baytemir,K. (2010). İlköğretim öğrencilerinin internet kullanım amaçları ile algıladıkları sosyal destek düzeylerinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri dergisi, 8(1),1-20. Türk Dünyası Eğitim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, Nisan 2016, s. 49-61