indir - kocaelimakine.com
Transkript
indir - kocaelimakine.com
TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI PLASTİKLER DÜNYASI Genişletilmiş 2. Baskı Hikmet YAŞAR Kimya Yüksek Mühendisi Mayıs 2001 Ankara Yayın No : - 142/2 Baskı TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI Sümer Sokak 36/1-A 06440 Demirtepe / ANKARA Tel : (0-312) 231 31 59 Fax: (0-312) 231 31 65 e-mail : yayin@mmo.org.tr http://www.mmo.org.tr Yayın No: 142 / 2. Baskı ISBN : 975-395-443-3 Bu yapıtın yayın hakkı Makina Mühendisleri Odası'na attir. Kitabın hiçbir bölümü değiştirilemez. MMO'nın izni olmadan kitabın hiçbir bölümü elektronik, mekanik vb. yollarla kopya edilip kullanılamaz. Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Mayıs 2001 Ankara Dizgi Muazzez POLAT (MMO Merkez) Basımevi Özkan Matbaacılık Ltd. Şti. (0 312)229 59 72-74 ili ÜÇÜNCÜ BÖLÜM PROJE TASARIMI 5 4 . 1 . Gelişme Süreci, Tasarımda Genel Yaklaşım: Plastik alanında 1940'tan beri görülen hızlı ilerlemenin dikkate değer en önemli özelliği, tutarlı analitik tasarım teknolojisinden yoksun olunmasına rağmen (basınç altındaki verimin önceden söylenebilmesi gibi)" çok geniş bir alanda uygulama bulmuş olmasıdır. İstisnalar dışında bu uygulamalar, yıldırıcı denemeler, yanlışlıklar ve hatta bazen acıyla geçiştirilmiştir. Plastik piyasasının tamamının düşük ve önemsiz verime ihtiyaç gösteren uygulama alanlarına dönük olmasına rağmen özellikle şu son 30-40 yıl içinde gelişen ve eski sınırlarını zorlayan bugünkü plastiklerin uygulama alanları çok daha yüksek ve tüm gelişmeleriyle mükemmel diyebileceğimiz bir verim ihtiyacı göstermektedir. Tasarım teknolojisi hakkında amaca ulaşmak üzere anlatılmak istenen, malzeme seçimi işleminde hayati önem taşıyan bütün özelliklere sahip olarak verimin en hassas biçimde dile getirilmesidir. Tarihi süreç içinde plastikler tutarlı bir tasarım ve malzeme seçimi olmaksızın gelişmiş, belirli bir yere gelinmiştir. Ancak bugün ise bahis konusu madde seçimi ve tutarlı tasarıma ihtiyaç iyice benimsenmiştir. Geçmişte bu teknoloji maliyeti azaltma amacıyla uygulanmış ise de şu son birkaç yıl içinde iki eğilim bu konuya yeni bir bakış zorunluluğu getirmiştir. Bunlardan biri ürün güvenirliliği, yani kalitesi üzerinde giderek artan üstelemedir. Özellikle çok yüksek ve çok düşük sıcaklıklarda plastiklerin yarış içinde bulundukları metallere göre mekanik dayanım ve katılıkları daha zayıftır. Bu nedenle plastikler üst sınırlarının elverdiği şekilde tasarımlanarak kullanılırlar. Dolayısıyla sözü edilen sınırların gerçek çevre koşullarındaki sayısal değerlerinin bilinmesi giderek artan bir önem kazanmaktadır. Diğer unsur enerji tasarrufudur. Metal parçaların kullanıldığı motorlu araçlarda değişik malzeme olarak plastik kullanılması, hafifleme dolayısıyla daha az yakıt sarfını gerçekleştirmektedir. Tasarımcı veya üretim görevlisi için tasarım özelliklerinin tam olarak tanımlanabilmesi, bir gerilme analizinden boyut hesaplanmasına kadar birçok bilginin açıklık kazanmasıyla mümkündür. Bu ve buna benzer özelliklerin temel madde veya malzeme seçimlerinde en çok ihtiyaç duyulan önemli nitelikler olduğu şüphe götürmez bir gerçektir. Ancak metallerin bile analiz edilemeyen birçok nitelikleri (bünyesel gerilmeler gibi) vardır. Bu bakımdan yukarıda konu edilen verimle ilişkili bazı özelliklere güvenmek zorunda kalıyoruz. Plastiklerde bu özellikler tasarım denklemlerinde kullanılabilenlerle birlikte "Mühendislik özellikleri" adını alır. Bu özellikler darbe, yorulma, çekme dayanımları ile ısısal ve kimyasal dirençler, dielektrik özellikleri ve benzer çeşitli durumlardan ibarettir. Yalıtkanlık, aşınma dayanımı hafiflik ve karmaşık parçaların kolayca üretilmesi bakımlarından metallere üstün olmakla beraber, plastik tasarımlarında sıcakta yaşlandırma, elektriksel özellikler (statik elektrik dahil), optik berraklık ve bunun koşullara göre devamlılığı, gaz ve buhar geçirgenliği, alevlenebilirlik, PLASTİKLER DÜNYASI 171 1* . 1 * ••'' talaşlı işlenebilirlik gibi hususlar dikkate alınmalıdır. Özellikle karmaşık parçaların üretiminde kalıpta büzülmeden oluşacak farklı yapısal gerilmeler çok önemli olup, kullanılan plastiğin literatür özelliklerinden sapan dayanıksızlıklara neden olur. Bunu en aza indirmede iyi bir kalıp tasarım ve üretimi yanında gerekirse biçimlendirme yönteminin seçimi de büyük etken olur. Birçok yüzeyin fazla cidar kalınlığı ile birleştiği bir özel tekne yapımında "Döner Kalıplama" biçimlendirme tekniğinin uygulanması güzel bir örnektir. Bu sayede gerilmelerden eser kalmaz. 54.2. Tasarım ve Üretim Bir ürün veya parçanın plastikten yapılabilmesi için önce şu hususlar mevcut olmalıdır: 54.2.1. Plastiklerle İlgili Genel Bilgiler: Bu bilgiler çeşitli kuruluşlardan veya literatürden sağlanabilir. Bu eserin de ilgili bölümleriyle son kısımlarında bir kısım bilgiler metin ve çizelgeler halinde verilmiştir. Plastiklerle ilgili bilgilerin içeriği onların mekanik, fiziksel, kimyasal, ısısal, elektriksel, optik ve diğer özellikleri ile onların biçimlendirilmeleri, talaş kaldırarak işlenebilmeleri, yapıştırma, kaynak, kaplanabilme, markalanabilme ve benzeri özelliklerdir. Plastiğin fiyatı, satın alınabilme kolaylığı, depolama koşullan ve teknik güvenliğe ait özellikleri de önemli bilgiler arasındadır. Yukarıda bahis konusu edilen nitelikleri karşılayan bir plastik seçimi yapılırken malzemenin herhangi bir durumu ve statik özellikleri yanında basınç altında, sıcak ve soğuk koşullarda, açık hava ve ışın etkisinde, kimyasal ve korozif ortam etkisinde işlev azalmaları da ürün veya parça kullanım koşullarına göre göz önünde tutulmalıdır. Şekil 29'da bazı plastiklerin sürünme kopma dayanım eğrileri, Şekil 30'da çok yüksek mol kütleli YYPE borunun kopması, Şekil 31'de bazı termoplastların zamanla esneklik modüllerinin değişimi, 32'de çeşitli malzemelerde gerilme fonksiyonu olarak kopma süreleri, Çizelge 45'de fiyatlar, 46'da genel seçim bilgileri, Çizelge 48'de korozyon bilgileri görülmektedir. 54.2.2. Üretilecek Parça veya Komple ile İlgili Bilgiler: Parçanın tanınması anlamına da gelebilecek bu bilgiler başlıca aşağıda belirtilenlerden ibarettir. a- Parçanın büyüklüğü (birim malzeme vb. açısından), fiziki hali ve biçimi, rengi, ölçüler, cidar kalınlık ve değişimleri, toleranslar. b- Çeşitli özellikler ve kullanım işlevleri, kullanım ortamı, birim piyasa fiyatı, birim üretim maliyeti, satış karı vb. 172 PLASTİKLER DÜNYASI Şekil 29.Bazı Plastiklerin Sürünme Kopma Dayanımları Açıklamalar A- SAN-23°C'de B-EP, kalıp mlz. 120°C'de C- PA, %30 cam elyaflı, kuru, 120°C'de. D- PBT, %30 Cam elyaflı, 150°C'de E- PF, mineral dolgulu, 120°C'de F- Asetal, 80°C'de G- PS, darbe dayanımlı, 23°C'de. H- Alkid, kalıplama mlz. 120°C'de. Şekil 29 incelendiğinde, SAN, EP, PA ve PBT'ın nispeten daha yüksekte (gerilme ve zaman olarak) koptuğu görülmektedir. I İLiH. C. S 6 - \ *••» C> K'Ct C i C t ' t c r 7 30. Çok Yüksek Mol Kütleli PE Borunun Değişik Sıcaklıklarda Kopma Zamanlan PLASTİKLER DÜNYASI 173 i Uz W. A) Vinil Kopolimer, B) Sert PVC, C) PMMA, D) PC E) Sert F)PP Şekil 31. Bazı Plastiklerin Esneklik Modüllerinin Değişimi 49*0" - , -"' . - Al om. -—~— BüBass 'i — m. - ,2, S3 t ti ekatrapola3yon E7 £ s 1: Alüminyum alaşımı, 2: CTP, termoplast, kuru 3: CTP, termoplast, nemli ' -. " L f'tir> — •' " • — ^ — ^s _ mı» --— A : PMMA B C 0 E : : : : Sert PVC Vinil kopolimer Polipropilen Kurşun « E 1 \t> \CO 1060 lOCC'C (o' , Şekil 32. Çeşitli Malzemeler tçin Uygulanan Gerilmenin Fonksiyonu Olarak Kopma Süreleri 174 PLASTİKLER DÜNYASI Miti',, Eğrilerin durumu incelendiğinde termoplast ürünlerin kopmalarının birbirine yakın seyrettiği, cam lifi pekiştirmesiyle daha yüksek gerilme değerlerine dayanabildiği anlaşılmaktadır. Kısa süreli deneylerden ekstrapolasyonla oldukça güvenilir uzun süreli dayanım değerleri bulunabilir. 54.2.3. Tasarım Faktörleri ve Seçimler: Üretilecek parçalarda kullanılacak plastiklerin yukarıdaki şekillerde görülen özellikleri ve bilinen literatür özellikleri tasarımlarda göz önünde bulundurulmakla beraber parçanın işlevi açısından bütün faktörler (her türlü mekanik zorlamalar, kimyasal ve çevre koşullan, elektriksel ve ısısal etkenler vb.) muntazam bir şekilde incelenerek, gerekli güvenlik payları da verilerek seçimler ve konstrüksiyonlar yapılmalıdır. (Bak. Şekil 33). - Mekanik Faktörler: Termoplast, termoset plastiklerle bunların çeşitli dolgu maddelileri ve liflerle pekiştirilmiş tipleri mekanik bakımdarf çok büyük bir dağılım gösterirler. Çekme dayanımı ve basma dayanımının yüksek olması istenen ürünler olarak akrilik, epoksi, poliamid, poliester (termoplast), poliimid, poliasetal, polikarbonat, stiren akrilonitril, termosetlerden de üre formaldehit reçinesi akla ilk gelenlerdir. Lif pekiştirmesi bu dayanımı daha da arttırır. Çekme dayanımı yanında darbe dayanımı söz konusu olursa akrilik plastiğin darbe dayanımlı tipi, epoksi, poliester (termoplast), poliamid (oldukça iyi), poliimid ve polikarbonat yerine göre iyi plastikler sayılır. Çekme dayanımı gerekmeden darbe dayanımı yüksek olan ve akla ilk gelen plastikler, polietilen (yy), Akrilonitril butadien stiren, plastikleştirilmiş PVC, selüloz plastikleri, PP kopolimeridir. Bu arada çekme dayanımında olduğu gibi cam lifi ve diğer pekiştiricilerin darbe dayanımını önemli ölçüde arttırdığını belirtelim. Esneklik de plastik tasarımında önde gelen mühendislik özelliğidir. Esneklik modüllerinin düşük olduğu plastiklerde gerilmeler altında büyük değişiklikler görülür. Bunu önlemek üzere esneklik modülleri nispeten yüksek olan akrilik, aromatik poliamid, PA/PI kopolimeri, poliimid, poliester, selüloz asetat plastikleri, dolgulu olanlarını kullanmak kaydıyla da fenolik, melamin ve üre-formaldehit reçinelerini tasarımlarda düşünmek mümkündür. Termoplastların da dolgularına göre, örneğin %30'a kadar cam lifi alması halinde esneklik modülleri ilk değerlerinin üç misline kadar çıkabilmektedir. Bu dolgu, plastiğin ayrıca boyut kararlılığını da arttırmaktadır. Sürünme dayanımının yüksek olarak istenildiği mamul tasarımlarında akrilik, akrilonitril butadien stiren, poliimid, polikarbonat, sert PVC gibi ürünler seçilebilir. Cam lifi veya diğer lif pekiştirmelerinde de sürünme modülü değişimi ile ürün kalitesi yükselir. PLASTİKLER DÜNYASI 175 Cidar kalınlığı köşeler ve kesitler bakımından: Genel kural homojen cidar kalınlığı uygulanmasıdır. Keza birçok hallerde aşırı kalın cidarlardan (özellikle enj. kalıplamada) kaçınılmalıdır. Örnekler: YANLIŞ Kesit çok kalın: plastik sarfı çok ürünün soğuma ve olgunlaşma süresi uzun, enjeksiyonda yüzey kırışıklığı ve iç gerilmeler oluşur. DOĞRU ti Et kalınlığı az: cidar kalınlığı homojen ham madde sarfı az, yeterli dayanıklıdadır. Ürün soğuma ve olgunlaşma süresi daha kısadır. 1$ Cidar kalınlığı her yerde aynı değil taban çok kalın Daha kalın flanş: Dayanıklılık homojen değil, ham madde israfı var. Keskin köşeler: Kalıbın dolmasını güçleştirir, dayanıklılık azlığı verir, iş parçalarının kalıptan çıkarılmasını güçleştirir. Homojen cidar kalınlığı ve aynı dayanıklılık Homojen flanş kalınlığı: Destekle dayanıklılık artışı, az ham madde. Köşelerin yuvarlak oluşu kalıbın iyi dolmasını, parçaların kolay çıkmasını sağlar, ürün dayanıklığını arttırır. İff. t Kalın çerçeve: Homojen olmayan dayanıklılık Homojen kalınlıkta çerçeve: Homojen dayanıklılık Şekil 33. Basınç Kalıplama ve Enjeksiyon Kalıplama îçin Ürün Tasarımlarında Dikkate Alınması Gerekli Hususlar. 176 PLASTİKLER DÜNYASI ıı, \ Kalıplamada parçaya metal koymak: Bu işlemde genel kural, kalıplanan parçaların içine koyulacak metalik parçalar yeteri büyüklükte olmalı, metal parçaların yüzeylere fazla yakın olmadan gerilmeye ve çekmeğe karşı koyacak şekilde yerleştirilmeleri gereklidir. DOĞRU YANLIŞ Metal çok küşük ise sağlam tutunamaz ve sıkışamaz. Metal yeteri uzunlukta ise sağlam tutunur ve sıkışır. Vida Konstrüksiyonları: Plastik vida veya civata tepeleri yarık olmamalı, zorlandığında kırılmaması ve yalama olmaması için gömme kanallı olmalıdır. Oişi vidalar yüzeye kadar çıkmamalıdır. yüzey altında kalmış diş ise hasara uğramaz. Tutamak Noktaları: Tutamak tespit noktaları çok sağlam olmalı, keskin kenarlardan ve kesitin değiştiği yerlerde oyuklardan kaçınılmalıdır. Tespit yerleri içte değil dışta olmalıdır. Kesit tedrici değişirse zor kırılır Keskin kenarlı tutamak kolayca kırılır. N N s ;\^ *\ \Vr>\\ V vida tepesi tutamağa çok yakın, kırılma kolaylaşır. PLASTİKLER DÜNYASI vida tepesi tutamaktan yeteri uzaklıkta kırılma güçleşir. 177 Kesit değişimi bakımından: Genel kural kesit değişimi tedrici olmalıdır. YANLIŞ r~—o y DOĞRU kesitte ani değişim yapılırsa: Dayanıklılık az ve ürün kırılgan olur. 6 Harf basma: Parça üzerine kabartma yazı (kalıba oyarak) kolay yazılırsa da çabuk hasar görür. " Renkli oyma harflendirme yapılabilir. En iyisi oyma yüzey Özerine kabartma harf yapmaktır. Böylece harfler aşınmaya karşı korunurlar. Büyük yüzeyler: Bu tür ürünlerde genel kural olarak iç ve dışa kuşak yapılır veya bombe verilir kuşaklar büyük dayanıklılık sağlar. Kuşak yerine kap bombeli yapılırsa dayanıklığı daha da çok olur. 178 i PLASTİKLER DÜNYASI Termoplast parça herhangi bir yöntemle biçimlendirildikten sonra talaş kaldırmak suretiyle işlenecek ise buna en uygun olanlar nispeten sert malzemelerdir. YYPE; PA; PC, PS gibi plastikler ve diğerleri Çizelge 22 ve 23'e göre kolayca işlenebilirler. Termoset ürünler ise problem getirmeden çok daha rahat bir şekilde talaş kaldırmayla işlenebilirler. - Fiziksel ve Kimyasal Faktörler: Bir plastiğin tasarımda saydam olmasa gerekiyorsa bunlar polistiren, akrilik, polikarbonat, selüloz plastikleri, saydam poliamid gibi ürünlerden seçilebilir. Açık hava koşullarına direnç, optik berraklık (ve darbe dayanımı) gerektiğinde polimetil metakrilat (plexiglass) çok verimli olur (bu ürün ayrıca boyut kararlılığına da sahiptir). Polikarbonat da çok iyi mekanik özellikler yanında optik kaliteye sahiptir. Polistiren, selüloz nitrat ve poliamid gün ışığından etkilenir. Örnek: Eski yıllarda üretilen gönye, cetvel gibi kırtasiye malzemelerinin selüloz nitrattan üretilmeleri ve kimyasal kararlılıklarının yetersiz olmaları nedeniyle nitröz gazlarının ayrılması ve ortamdan dışarı çıkamayarak ürünü sarartması gibi. Şimdi ise akrilik plastikler kullanıldığından malzemeler yıllarca berrak kalmaktadır. İstenilen tonda homojen boyanabilme de önemli bir özelliktir. Sürtünme katsayısının küçüklüğü de tasarımlarda, özellikle kaymalı yatak*5?apımında çok önemli olabilmektedir. Poliasetal, poliamid ve fluorlu plastiklerin sürtünme katsayıları çok düşüktür. Ürün ayrıca nispeten sıcak ve korozif ortamda kullanılacak ise "Fluorlu plastikler"in ayrıcalığı vardır. Bu sınıfın belirgin örneği de politetrafluor etilen (ticari adı teflon olabilir) dir. Örnek: Bir fosfatlama tesisinde fosfatlanacak parçaları içerisinde bulunduracak ve sıcak kimyasal madde banyolarında dolaştıracak olan tamburların kaymalı yatakları Teflon'dan yapılmaktadır. Çelikhanelerde hadde yatağı olarak kullanılan poliamid bloklarını da ağır koşullarda basma dayanımının yüksekliği ve iyi bir kayma yüzeyi göstermesi bakımından örnek olarak verebiliriz. Plastik yoğunlukları bazı istisnalarıyla genelde 1 g/cm3 dolaylarındadır. Poliamidde 1.5, fluorlularda 2, cam lifi dolgulularda da 1.5-2.5 g/cm3 kadar olabilmektedir. Piyasada malzemeler kg olarak satıldığından parçanın metal ya da plastikten yapılması ile maliyeti yoğunluk tarafından doğrudan etkilenmektedir. Kimyasal maddelere direncin konu olduğu yerlerde genelde tavsiye edilecek plastikler, furan, ionomer, fluorlular, polietilen, polipropilen, polivinil klorid, poliester (termoset), polifenilen oksit ve sülfon polimerleridir. Bunlardan fluorlular, sülfon polimerleri ve polifenilen oksit ayrıca, sıcağa da dayanıklıdır. Kendi türünden dispersiyonla plastiklerin yapıştırılması onların çözücülerden etkilenmesiyle mümkündür. Tasarımda bu özellikteki plastikler selülozik, polistiren, SAN, ABS, vinil asetat, PMMA gibi ürünler arasından seçilebilir. Aksine çözücülere dayanıklı plastikler konu olduğunda poliamid, polietilen, fluorlular, polipropilen, poliasetal, poliimid, epoksi ve termosetlerden fenolik, melamin, üreformaldehit reçineleri düşünülebilir. PLASTİKLER DÜNYASI 179 - Isısal Faktörler Tasarımda gerekli görülen nitelik "sıcağa direnç" ise akla gelen plastikler fluorlular, sülfon, poliimid ve silikon plastikleridir. Isıya direnç yanında ikinci, üçüncü özellikler de istenebilir. Seçim de buna göre yapılır. Fluorlu polimerlerden PTFE'in 260°C sıcaklıkta, poliimidin (termoset) 350°C sıcaklıkta devamlı olarak kullanılabildiğini tekrar hatırlatmış olalım. Bu alanda çalışmalar sürdürülmekte olup bazı plastiklerle 500°C'de kısa süreli kullanımlar gerçekleştirilmiştir. (Polibenzimidazol). Özellikle termoplastların mekanik özellikleri sıcaklıkla değişim göstermektedir. Projede plastiklere ait kullanım üst sıcaklığı bu bakımdan büyük önem taşımaktadır. Çizelgelerden alınacak olan yük altında eğilme sıcaklığı plastiklerin tasarımında başvurulacak ısısal özelliklerden biridir. Plastiklerin ısısal genleşme katsayıları metallerinkine göre yaklaşık on defa daha büyük olduğu dikkate alınarak tasarımlar yapılmalıdır. Birçok plastik parça temas halinde iken çalışma sıcaklıklarının dalgalanması halinde boyutsal değişimler ve bu arada oluşacak gerilmeler olumsuz durumlara neden olabilir. - Diğer Faktörler: Dielektrik direnci plastiklerin üretimde kullanımları için pek önemli özellikleridir. Bu hususta yaygın plastikler PE, PP, PVC, akrilik, PI, PS, PA 6.6, poliasetal, poliester, üretan, fluorlu polimerler dielektrik direnci çok yüksek ürünler olarak bilinmektedir. Dielektrik kaybı (1000 devirde) plastiklerde genel olarak küçüktür, fakat PTFE, PE, PP, PS, ABS, PPO, SI, Sülfon gibi plastiklerde son derece küçüktür. Yanıcılık özellikleri de plastiklere göre değişmektedir. PTFE, PI, MF gibi plastikler yanıcı değildir. Yanabildiği halde tutuştuktan sonra kendiliğinden sönenlere örnek olarak PA 6.6, PA 6.12, PPO, PC, Sülfon, PVC (sert), CA, SI, MPE verilebilir. Yanmasını yavaş olarak sürdürenler Asetal, ABS, CA, EP, PF, PE, PMMA, PP, PS ve plastikleştirilmiş PVC'dir. Plastiklerin su absorbsiyonları genelde küçük ortalama değerlerde bulunursa da PTFE, PE, PP, Poliester (cam dolgulu) de çok az, CA, CAB, PA 6.6 plastikleştirilmiş PVC-UF plastiklerinde nispeten fazladır. Son olarak fiyatların da tasarımlarda önemli bir etken olduğunu belirtelim. Plastik fiyatları plastiklerin türlerine, her ülkenin üretim ve ticari koşullarına bağlı olarak değişir. Yurdumuzda 1990 yılı PETKlM kuruluşumuzca üretilen PE, PP, PS ve PVC fabrika fiyatları 1.2-1.5 $/kg olmakla beraber serbest piyasada biraz daha yüksek rakamlardan satılmaktadır. Daha geniş bir bazda plastiklerin birbirlerine göre pahalılık dereceleri AYPE = 1 alınarak Çizelge 45'te bilgi edinilmek amacıyla verilmiştir. Tasarımda kalite ve parça işlevi dikkate alınarak maliyet düşürülmeli, aksine hata yapmamalıdır. 180 PLASTİKLER DÜNYASI w Çizelge-45. Bazı Plastiklerin Yaklaşık Fiyat Farklılıkları (AYPE = 1 alınarak) Plastik türü Bağıl fiyat Akrilik Akrilonitril butadien stiren 1.8 3 Amino 3.2 Epoksi 4.7 Fenolik 2.2 Poliamid 6.6 9 Poliamid-Kevlar kompozit Poliamid-Poliimid Kopolimer 25.8 73 Poliasetal 6.5 2.1 Poliester Polieter sülfon 60-70 Polietilen (AY) 1 Polietilen (YY) Polipropilen Polisülfon Politetrafluor etilen Polivinilklorid Silikon • 1.5 2.6 22.7 32-40 1.5-25 7 Kalıp Yapım Teknikleri: Plastik kalıpçılığında amaca göre çeşitli malzemeler kullanılarak değişik yapım teknikleri uygulanmaktadır. Bunlardan yaygın olanlar aşağıda verilmiştir. a) Soğuk Döğme (forging): Kullanılan malzeme düşük karbonlu yumuşak çeliktir. Bir soğuk iş takım çeliğinden (Special K, veya 2601 nolu alaşım) yapılmış hassas kalıpta döğülen düşük karbonlu kalıp taslağı varsa talaşlı işlemleri de yapılarak sertleştirmek (yüzeysel) amacıyla sementasyona verilir. Su verme ile de 59-60 Rockwell C sertliğine getirilir. Yüzey parlatma, birleştirme ve kontrol ile işlem tamamlanır. Bu şekilde tamamlanan kalıbın en önemli özelliği yüksek kalıplama basınçlarına oldukça dayanıklı olmasıdır. Bazı hallerde yüzeysel çatlamalara tamamen engel olmak için krom nikelli malzeme de kalıp yapımında kullanılmaktadır. Normalde Plutonic 151, PLMA/2, PLMA/5, H49, Imperial R.I.O (1.4460), R.I.A., CD, Alloy C (1.2080), W.P 5, Motor 235 gibi malzemeler (Alman çelik anahtarından bunlarla ilgili bilgiler alınabilir.) yeterlidir. PLASTİKLER DÜNYASI 181 0 0 0 - 0 0 0 0 - 0 - + + 0 0 - - 0 0 0 + - - 0 - - 0 + - + 0 - 0 0 - + - - + - 0 + + + + 0 0 0 + - + 0 0 0 0 0 0 - - 0 0 - 0 - 0 0 + - + - + - 0 + + + + 0 + + + 0 0 + Etil selüloz 0 + Fenolik + 0 - Fluorokarbon (FEP) Melamin 0 Alevlendirme - + 0 Suya direnci 0 - 0 Asetal Havaya direnci 0 0 Epoksi Kimyasal direnç Sertlik 0 ABS (kalıplama mlz) Sıcakta kullanım Darbe dayanımı N. Çekme dayanımı Plastik cinsi Katılık Özellikler Fiyat \. Talaş kaldırmaya yatkınlık Çizelge-46. Genel Özelliklerine Göre Plastik Seçimleri Poliamid - + 0 Polietilen (A.Y) + + - Polietilen (Y.Y) + + - - + - Poliimid - - + + - + Polikarbonat 0 0 0 0 + + 0 0 0 0 0 PMMA 0 + + + - 0 0 0 + 0 - PCTFE - + 0 0 0 0 0 + + + + Polipropilen + + 0 0 - 0 0 + - + + Polistiren + + + + - + - - - 0 - Polisülfon - + + 0 0 + 0 + 0 0 0 PTFE - - - - 0 - PVC + 0 0 + + - + 0 0 0 PVDC 0 + 0 - - + 0 + 0 0 0 PVDF - + 0 0 - 0 + + 0 0 Selüloz asetat 0 + 0 + 0 + 0 - 0 - 0 Selüloz asetobutirat 0 + 0 0 0 + 0 - 0 - - Silikon - - - - - - 0 0 + 0 0 SAN + 0 + + - + 0 - - 0 - Üre-Formaldehit 0 + + + - + - - 0 0 0 + kullanıma uygun, 182 - tavsiye edilmez + 0 birçok hallerde yeterli PLASTİKLER DÜNYASI b) Berilyum-Bakır Alaşımından İşleyerek: Plastik kalıpçılığında Be-Cu alaşımı birçok avantajları bakımından tercih edilmektedir: - Sertlik değeri yeteri yükseklikte olabilir, - Isısal iletkenliği çok iyidir, bu nedenle plastik kalıplamada hızlı çalışma mümkün olur, - Korozyon direnci yüksektir, kullanılmadığı zamanlar depoya kaldırılan kalıbın greslenmesine gerek kalmaz, Dezavantaj olarak da elektrolitik kaplama yapılmamış ise kalıplar vinil plastiklerinden etkilenebilirler. Aşağıda Be-Cu alaşımından yapılmış kalıp malzemesinin özellikleri görülmektedir: Çekme dayanımı: 77.5-139 kgf/mm2 Uzama: % 1-6 Isısal genleşme katsayısı: 0.000017/°C Isısal iletkenlik, 20°C'de: 800-900 Btu/ft2.h.inç.°F (. 0.04744-0.05337 kcal/cm2.cm.h.°C) Ürün döküm sertliği (işlenişiz): 7-12 Rc Isıl işlem sonu (300-340°C'de 2-3 saat tutulup havada soğutulması ile): 20-25 Rc c) Diğerleri: Bunlar elektro-erozyon tezgahında çelik kalıp malzemesinin işlenmesi ki kalıplanan plastik yüzeylerine dekoratif matlık verir, çinko malzemeden (üretim kolaylığı ve korozyon direnci), Elektro biriktirme uygulamalarıdır. Kalıplarda Büzülme (kalıp çekmesi) Payları: Kalıplama sonucunda büzülme, kalıptan çıkan ürünün boyutları ile ürünün içerisinde kalıplandığı kalıp boşluğunun boyutları arasındaki farktır. (Boyut ölçmeleri oda sıcaklığında yapılmalıdır.) Soğuyan plastik ürün kalıp ölçülerine göre biraz daha küçüktür. Plastik niteliklerine göre değişen bu pay kalıp yapımında dikkate alınmalıdır. Fluorlu plastikler, poliamid, poliasetal, polietilen, polipropilen, termoplast poliester, poliüretan (termoset döküm sıvısı), polistiren gibi plastiklerde büzülme değerleri yüksek, ABS, akrilik, poliamid-lmid (kopolimer), poliester (termoset, alkid), poliimid, polifenilen oksit, polivinil klorid gibi plastiklerde düşük değerlerdedir. Ayrıca plastik hammadde bünyesine katılan cam lifi veya lif parçacıkları, karbon lifi, alüminyum tozu gibi dolgu maddeleri de büzülme değerlerini önemli ölçüde azaltır. Çizelge 4 incelendiğinde yaygın kullanılan plastikler için büzülme değerleriyle dolgu maddelerinin bu değerleri etkilemeleri ayrıntılı olarak görülebilir. PLASTİKLER DÜNYASI 183 İ • K Kalıplarda Koniklik: iş parçalarının kalıptan kolay çıkarılması, yüzeylerin hasara uğramaması için erkek ve dişi kalıp parçalarına belirli bir koniklik verilir. Özellikle erkek takım formu üzerine plastik malzemenin soğuma sırasında büzülmesi söz konusudur. Koniklik değeri her yüz için genelde l°dir. Kalıp bileşenlerinin toleransları bu miktardaki konikliği bazen engellemektedir. Büyük boyutlarda da konikliğin miktarı biçimlendirilmiş ürün fonksiyonunu bozabilir. Zorunlu hallerde azaltılmış taslak açıları (1/2 veya 1/4°) kullanılır. Kalıplarda konikliğin yanı sıra toleranslar da çok önemlidir. Takım yapım toleransları firmalara göre değişmekte ise de genelde ± 0.05 mm'dir. Ancak 300 mm'ye kadar kalıp bileşenlerinde özel bir istek yok ise bu tolerans değeri ± 0.013 mm (bileşen başına) alınabilir. Keza daha büyük kalıp parçaları yapımı ile ısısal faktörlerin ağırlıklı olduğu (genleşme gibi) durumlarda bu toleranslar koşullara göre ayarlanmalıdır. Örneğin 500 mm uzunluğunda bir kalıp parçası 20°C'den 70°C'ye çıkarıldığında 0.3 mm kadar uzayabilir. Düşey yüzeylere verilen konikliğin, oyukların büyüklüğünü arttırırken erkek formların büyüklüğünü azaltacağı göz önünde bulundurulması gereken bir husustur. Ürün tasarımı ile sıkı bir bağlılığı olan kalıp yapımında köşeler, kenarlar, kesitler, vida durumları vb. için Şekil 33'teki örnekler belirli bir fikir vermektedir. Kalıplarda Besleme Kanalları, Girişler ve Lüleler: Besleme kanalları enjeksiyon cihazı lülesinin erimiş plastik malzemeyi akıtmak üzere kalıba dayandığı ağız kısmı ile kalıptaki ürün boşluğuna malzemenin girdiği (Giriş) yer arasındaki yollardır. Bunlara bazen "Yolluk"ta denilmektedir. Kanallar tek ürün enjeksiyonunda bir, iki ya*da daha fazla ürün enjeksiyonunda şekilde görüldüğü üzere birden fazladır. Ana dağıtım kanalına birincil, tali kanallara da ikincil kanal adı verilir. Biçimlendirilecek ürün nitelikleri ile plastik türlerine bağlı olarak kalıp ağzı, kanalları ve girişler değişik olur. Şekil 34'te çok kullanılan kanallarla giriş çeşitleri görülmektedir. Plastik malzemelerde viskozite değerleri büyük ölçüde sıcaklığa bağlıdır. Her enjeksiyon işleminde kanal sistemindeki ısı kaybı yüzünden de viskozite değişebilir. Bu ısı kaybı kanal uzunluğu ve enjeksiyon hızı ile doğrudan bağıntılıdır. Bu kayıp, kanal boyu uzadıkça artacağından zorunlu hallerde kanal çapının değiştirilme durumu doğar. Dairesel kanallarda akan malzeme miktarı kanal çapının 4. kuvvetiyle doğru orantılı olduğundan çapta az bir büyütme akış kolaylığını önemli derecede arttıracaktır. Dörtgen kanallarda genişlik derinliğin en az 4 katı ise dairesel kanallara benzer durum doğar. Bu halde malzeme akışı kanal derinliğinin 3. kuvveti ile doğru orantılıdır. Basınçtaki düşme kanal uzunluğunun 1.25 kuvveti ile doğru orantılı olduğundan kanal boylarının kısa alınmasında yarar vardır. Enjeksiyon kalıplamalarda girişler dökümün en kalın yerinden açılır, (kalıptan çıkacak olan ürünün en kaim bölgesi). Bu şekildeki bir besleme ile malzeme gi184 PLASTİKLER DÜNYASI derek ince kısımlara daha kolay ulaşır. Ancak buna ek olarak akış ve kaynak hatları (eriyik halde farklı yollardan gelen plastik malzemenin birleşmesi), gaz kapanları gibi diğer akış etkenleri de göz önünde bulundurmalıdır. Giriş çeşitleri aşağıdaki gibi incelenebilir: (Bk. Şekil 34) - Tam (dolu) Girişler: Kesit alanları daha fazladır. Bütün termoplast malzemeler bu tip girişlerle beslenebilir. Bunlar kabarcık ve büzülmeyi en az düzeye indirdiği gibi kaynak yeri kusurlarını da çok azaltır. Başlıca kullanıldığı yerler yüksek viskoziteli plastikler (akrilik ve ABS gibi), büyük ve derin biçimlendirmelerde, engebeli parçaların üretiminde ve doğrudan girişli iki parçalı kalıplardır. Doğrudan girişli kalıplarla kova, çanak, radyo kabinleri, tepsi ve kapı gibi ürünler biçimlendirilir. Bu girişler kolay akan malzemeler için küçük çaplı, zor akan malzemeler için de büyük çaplı olarak tasarımlanırlar. - Daraltılmış Girişler: Bu girişler genellikle hem kenar hem de merkez beslemede kullanılabilirler. Serbest akan malzemeler için uygundur. Viskoz malzemeler için pek uygun değildir. Daraltılmış girişlerin başlıca avantajları, akış bittikten sonra malzeme burada hemen donar ve çevrim zamanını azaltır, girişin erken donmasıyla sıkışma ve gerilmeler (bu bölgede) azalır, giriş kısmındaki çapaklar ürün çıkarıldıktan sonra kolayca ve temiz bir şekilde yok edilebilir. Bu da ek işçiliğin azaltılması demektir. - iğne Girişler: Daraltılmış girişlerin çapı 0.76 mm'den az olduğunda bunlar iğne giriş adım alır. Genellikle polistiren gibi serbest akan malzemeler için kullanılır. Ürün üzerinde çok az giriş izi bırakır. Yaygın halde üç tabakalı kalıplarda kullanılır. - Fan (yelpaze) Girişler: Şekil 34'te görüldüğü gibidir. Tepsi gibi hem düz hem de ince dökümler için kullanılır. - Disk Girişler: Kalıplamanın besleme noktası etrafında simetrik olduğu (boru gibi), yayvan ya da basık çember şeklindeki ürünleri biçimlendirmede kullanılır. Dökümün bir noktadan yapıldığında tam karşıda kaynak hatları oluşumunun istenmediği durumlarda da kullanılan bir konstrüksiyondur. - Halka (çember) Girişler: Boru ya da tüp şeklindeki parçaların üretilmesinde kullanılırlar. Disk girişlere göre iyi sonuç alınırsa da işin çıkarılması zordur. PLASTİKLER DÜNYASI 185 i MV Giriş Ana dağıtım kanalı (yolluk) Kalıp bo?lufiu Kalıpta besleme düzeni 10» "A Dökümün devamı Tam (dolu) giriş Disk'giriş Fan giriş Yolluk kalıp boşluğu,. _ , / . "Yolluk Özel küresel radyüs Engel takozu Jet önleyici düzen Çatlama önleyici düzen K. Boşluğu Ağız YYPE için cidar kalınlığı 1/21 Kalıp boşluğu arttırılması Daraltılmış girişli kalıp Şekil 34. Kalıplarda Besleme Kanalları ve Girişler 186 PLASTİKLER DÜNYASI - YYPE Girişleri: Şekil 34'te görüldüğü üzere girişin tam karşısındaki kalıp cidar kalınlığı arttırılmıştır. (Normale göre 1/3 oranında daha fazla). Büyük gramajlı parçaların biçimlendirilmesi için avantajlıdır. Zira simetrik ve homojen kalıp dolumunu sağlar. YYPE ve diğer poliolefinlerle yapılacak küçük kalıplamalarda giriş çapı 0.76 ila 1.52 mm, büyük gramajlı ve kalın parçaların biçimlendirilmesinde de 2.30 mm'den büyük olmalıdır. - Çoklu Girişler: Gerilmelere neden olabilecek büyük veya düz parçaların üretilmesinde, uzun yolluklu kalıplarda ve erken soğumanın olabileceği durumlarda çoklu girişlerin kullanımı üretimi kolaylaştırır. Lüle'ler: Enjeksiyon cihazının kalıp ağzına dayandırılarak cihazdan kalıba erimiş plastik malzemeyi sevk eden kısmıdır. Birçok çeşidi olmasına rağmen yaygın kullanılanların başlıcaları küresel burunlular ve düz burunlulardır. Lülelerin genel biçimleri, boyutları enjeksiyon cihazının büyüklüğüne ve tipine göre değişir. Verilen bir kalıbı doldurmak üzere seçilen lüle, kalıp ağzından biraz daha küçük çıkışa sahiptir. Küresel burunlular hemen hemen bütün kalıplamalarda kullanılan uygun bir tiptir. Dezavantajı, lüleyi kalıp ağzı ile karşı karşıya tutan ağzın kısmen kapanmasına neden olabilecek sıvama yapmasıdır. Düz burunlu lüle kullanımı bu sıvamayı engellerse de biraz daha fazla ısı transferine gerek gösterir. Aynı zamanda düz burunlu lülelerde sızıntı daha fazladır. Şekil 35'te lüle çeşitleri görülmektedir. Düz ve küresel burunlu standard lüleler dışında belirli koşullar için uzun lüleler tasarımlanmıştır. Şekilde görüldüğü üzere kalıp ağzının alın plakasından içeride olduğu hallerde kullanılan bu lüleler enjeksiyon cihazının plastikleştirme kapasitesini arttırdığı gibi lülenin ısıtılması ve alın plakasından itibaren içeri giren kısmının yalıtılması ile de ağız ve yolluklarda ısı ve basınç kayıplarının az olmasını sağlayarak verimi ve kaliteyi yükseltirler. Yine şekil 35'te görülen Naylon için özel tasarımlanan lülede de malzeme viskozluğunu azaltıcı ısıtıcılar bulunmaktadır. Sızıntının kontrol altına alınması ve iyi bir akış bu sayede mümkün olur. Lüle ucunda donan malzemenin temizlenmesi de lüle deliğine verilen ters koniklikle sağlanır. 54.3. Kusurlu Tasarımlanmış Ürün Örnekleri - Çöp Bidonu Olayı: Bir büyük şehrimiz belediyesince caddelere büyük, kare kesitli, yaklaşık 1 m yükseklikte çöp bidonları koydurulmuştur. Tasarım olarak Avrupa'daki koşullara uygun, iyi bir malzemeden (dallanmış zincir PE) döner kalıplama ile sağlam görünümlü olarak üretilen bu bidonlar 2 yıllık bir kullanımla kapak ve ağız kısımPLASTİKLER DÜNYASI 187 D D+0.8 I _ t Ka aâzı "f Küresel burunlu lüle Silindir Düz b. lüle 1.0 ila 1.5 mm ' Isıtma bantları Uzatmalı (küresel b.) lüle H Isıtma bantları Naylon lülesi Şekil 35. Yaygın Kullanılan Lülelerin Basit Şemaları larından büyük hasar görmüşlerdir. Bu ürünün mevcut tasarımıyla ülkemiz koşulları için hor (kötü) kullanma faktörü dikkate alınmamıştır. Zira kullanıcılar kültür düzeyi ve iş disiplini bakımından Avrupadakiler gibi değildir. Dolayısıyla bazen tekme ile devrilen, düşürülen bu bidonların kısa zamanda kullanım dışı olması mukadderdi. Aynı ürünün üst tarafı örneğin 3 mm yerine 5 mm (hiç değilse yukarıdan itibaren 10 cm. lik bir çevre) yapılsa, hatta çelik bir çember yerleştirilse idi daha dayanıklı olması mümkün olurdu. Keza kapak ve menteşeler de dayanıklılık arttırıcı bir biçimde yapılabilirdi. - Şişirme Bidonlar: İçerisine çeşitli sıvılar koyulmak üzere genellikle PE türlerinden üretilen kulplu bidonlar tasarruf amacıyla yeteri miktarda malzeme kullanılmadığında özellikle köşelerde cidar incelmeleri görülmekte ve kolaylıkla bu zayıf yerlerden delinerek veya yırtılarak kullanım dışı olmaktadır. Bu üretim türü için yeteri kadar malzeme kullanmak, hatta şişirme tür PE tercih edilmek suretiyle sorunu çözmek mümkündür. - Otomotiv Sanayi: Otomotiv sanayinde kullanılan birçok parçanın üretilmesinde de tasarım kusurları, (özellikle yerli üretimde) görülmektedir. Arka sinyal lamba koruyucuları: Çok defa ucuz, kristal PS'den yapıldığı için küçük darbelerle dahi kırılmakta veya çatlamaktadır. PS yerine bu üretim için darbe dayanımı yüksek akrilik veya polikarbonat türü bir plastik kullanıldığında, 188 PLASTİKLER DÜNYASI H bunlar hafif parçalar olduğundan arabaların fiyatı yanında önemli bir maliyet artışı getirmeyecek, buna mukabil kalite de yükselecektir. Yine bu sanayi dalında kullanılan plastik vida başları, kaput destek pimleri, kapı tutamakları için çok defa kalitesiz plastik malzeme kullanılmaktadır. Kapı içi kaplama pimleri de böyledir. Çabuk koptuğundan kaplamalar kalkık hale gelmektedir. Yine bu sanayi dalında numara plakaları saydam plastik levha ile kaplanarak korunmak istenmektedir. Halbuki ürün kısa zamanda tozlanarak rakamların okunmasını engellemektedir. Burada da çelik sac yerine alüminyum kullanıp wash primer ve iyi bir boya ile kaplanmalı, yazılar yazılmalı, plastik levha da kullanılmamalıdır. Elektrik Malzemeleri: Priz, üçlü fiş gibi ürünlerde kontaklar son zamanlarda, TS 40 istekleri dışında çelik sacdan yapılarak çinko ya da pirinç kaplanmaktadır. Zamanla kaplama gidince direnç büyümekte ve kontaklar oksitlendikçe daha da büyüyen direnç aşırı ısınmaya neden olarak suçsuz plastiği yakmaktadır. Tamamen porselen malzeme kullanılarak (40-50 yıl önceleri) priz yapmanın günümüzde maliyet ve üretim güçlüğü bakımından bir anlamı olmamakla beraber priz ve üçlü fişlerde kaliteyi yükseltmek üzere kontak malzemelerinin değiştirilmesi (sert pirinç şerit gibi) ve kullanılan fenolik, melamin gibi plastiklerin de yanma direnci arttırılmış olanlarının seçimi kaliteyi ve kullanım güvenliğini arttıracaktır. Elektrikle ısınan saç bigudileri üretiminde de gövde çok defa YYPE'den yapılmakta, termokromi olayıyla sıcaklık kontrol altına alınmakta ise de yine kullanımda insan faktörü ile bazen fazla ısınan parçalar zamanla kırılıp ufalanmaktadır. Sıcağa karşı dirençli malzeme kullanılarak ve otomatik termostat düzeni ile ürüne kalite kazandırmak mümkündür. Saç kurutma cihazlarında fan ve direnç devreleri iyi akuple edilmelidir. Aksi halde örneklerde görüldüğü üzere yalnız direnç devresi çalışarak cihaz tahrip olmaktadır. - Okul Eşyası: Çantalar birçok defa vinil filmle kaplanmakta, kullanım koşulları içinde sert yerler veya cisimler çanta yüzeyini kolayca hasara uğratmaktadır. Vinil film kaplama yerine piyasada örnekleri bulunan ABS polimer levhalardan yararlanılarak sağlam çanta yapımı uygun olacaktır. Cetvel, gönye, iletki gibi kırtasiye eşyası da ucuzluk ön plana alınarak kristal PS'den yapılmaktadır. Bu ürünlerin gramajı ve satış fiyatları dikkate alındığında akrilik, polikarbonat gibi plastikerin kullanımı, kaliteyi yükseltecek fakat maliyeti pek fazla etkilemeyecektir. - Çeşitli Ev Eşyası: Melamin yemek tabakları ardarda kullanım sonucu kısa zamanda yüzeyinde çatlaklar oluşması, bu çatlakların mikroorganizma barındırmaya yatkın olması PLASTİKLER DÜNYASI 189 bakımından sağlığa uygun olmamaktadır. Soğuk ve dolaylı gıdaların sunulması için tepsiler veya büyük sebze, meyva tabaklan üretimiyle melaminin ve diğer plastik kapların gıda sanayinde kullanımı sınırlanmalıdır. Çatal kaşık ambalajları konusunda yeterli kalite çok defa görülmemektedir. Uluslararası kalitede üretim yapan, hatta defalarca madalya alan çatal kaşık üretimcisi bir büyük firmamızın ürünlerinin satış tezgahlarında çatlak, kenarları kırılmış kalitesiz plastik kutularda sunulduğu sık sık görülmekte ve insanı düşündürmektedir. Döşeme malzemesi olarak kullanılan vinil süngerler kolayca ezilmektedir. Bunlardan biraz daha iyi olmakla beraber poliüretan elastomer malzeme de ihtiyaca sınırlı bir çözüm getirmektedir. Yurdumuzda üretilmemekle beraber kapalı hücre A.Y. polietilen köpük malzeme bu amaç için insan sağlığı ve konforu bakımından çok daha elverişlidir. Büyük bir pazarı bulunan bu ürünün ülkemiz ilgili kuruluşlarınca üretimi yerinde olacaktır. Ürün çeşitli özellikteki türleriyle ambalajlama ve yalıtım için de değerli bir malzemedir. Çeşitli ev eşyalarından elbise askıları, bıçak sapları gibi ürünlerde de kalitesiz malzeme kullanımı ve kusurlu biçimlendirmeler görülmektedir. Tornavida sapının, vida sökerken avucumda parçalanması durumu da ilgi çekici bir olaydır. 54.4. Plastikler İçin Teknik Güvenlik Bina ve iş yerlerinde ham madde, malzeme, tesis, tezgah ve diğer hususlardan kaynaklanan, can, mal ve işgücü kaybına sebep olacak durumları önlemek ve verimli çalışmak için alınan önlemlerin tamamını "Teknik Güvenlik" diye tarif edebiliriz. Her işletmede bir güvenlik organı bulunması şarttır. Bu güvenlik organında, - îdari önderlik - Sorumluluğun paylaştırılması - Kişisel sorumlulukların çalışan herkes tarafından kabulü - Güvenli çalışma şartlarının oluşturularak devam ettirilmesi - Güvenlik eğitiminin ve belgelendirmenin tesisi - Bir kaza kayıt sisteminin işlerlik kazanması - Tıbbi ve ilk yardım sistemi - Güvenlik yönergelerinin hazırlanması ve asılması, gibi hususların var olması ve devam ettirilmesi gerekmektedir. Plastiklerle ilgili teknik güvenliği aşağıdaki konularda inceleyebiliriz. Yangından Korunma: Her plastiğin belirli bir yanma özelliği vardır. Çok kolay, adeta parlayarak yananlar olduğu gibi orta şiddette, yavaş, çok yavaş yananlar ve yanmayanlar da mevcuttur. Selüloz nitrat esaslılar barut gibi kolayca ve şiddetli bir şekilde yanar190 PLASTİKLER DÜNYASI lar. Akrilik, epoksi, furan, PE, PS, vinil asetat ve benzerleri yavaş yanan plastiklerdendir. Alkid kalıplama bileşimi, allil, selüloz asetat, melamin (dolgusuz), PA, PVC, PVDC ve poliester normal şartlarda yanıcı olmakla beraber yanmalarını devam ettiremezler. Ancak bu grup büyük yangınlarda artık bırakmayacak şekilde tamamen yanabilirler. Dolgulu melamin, dolgulu fenolik, fluorlu plastikler, silikonlar ve sülfon plastikleri hiç yanmayanlar grubuna girerler. Plastiklerin bu şekilde tariflenen yanma özellikleri göz önünde tutularak depolama ve işletme şartlarında gerekli önlemler alınmalıdır. Büyük depoların yangınlarında söndürme sırasında koruyucu malzeme ile gaz maskesi bazen yeterli olmayıp solunum (oksijen tüpü vs.) teçhizatını da gerektirebilir. Söndürmede B grubu söndürücüler kullanılmalıdır. Zehirlilik, Zararlılık: Halojenli çözücülerle halojenli plastik tozları çok zararlıdır. Bu zararlı etkiler iyi bir havalandırma ve dökülüp saçılmaları önlemekle mümkün olur. Kaynakla Çalışmalar: Koruyucu malzeme kullanılır. Mamul hasarı vermemeye dikkat edilmelidir. Artıkların Atılması: Çok temiz, termoset ürün koçanlarının ileride kullanılmak üzere biriktirilmesi, özellikle, organik peroksidi karışımların metal kaplarda, günde en az bir defa atelyeden uzaklaştırılması gerekir. Keza nitro selüloz parçacıklarının da hızlı yanma özelliği göz önünde tutularak fazla biriktirilmeden usulünce imhası, veya lak haline getirilerek değerlendirilmesi uygun olur. Diğer Plastiklerin Durumu: - Amino reçineleri: Daha çok üretim sırasında formaldehit'e maruz kalma tehlikesi vardır. Bu gaz cildi tahriş eder, egzamaya neden olabilir. Bunların talaşlı işlemeleri sırasında da çıkan tozlar zararlı olduğundan havalandırma yapılmalıdır. - Fenolikler: işleme sırasında (kalıplama) az miktarda fenol çıkar ki bu da kokusuyla belli olur. Zararlı olduğundan havalandırma yapılmalıdır. - Poliesterler: Stiren buharları fazla olduğunda göz ve solunum yollarını tahriş edebilir. Hızlandırıcı aminler de kostik yanıklara neden olabilir. Havalandırma iyi olmalıdır. - Epoksi Reçineleri: Sertleştirici amin yanıklar yapabilir. Eldiven giymelidir. PLASTİKLER DÜNYASI 191 ih î - Poliüretan: İzosiyanat monomeri deri ve solunum yollarını tahriş eder. TDI için MAK 0.1 ppm'dir. Köpük bozunması pek tehlike değildir. - Polivinil klorid: Toz halinde, solunduğunda çok zararlıdır, kanser yapabilir. Doğrama atelyelerinde koruyucu malzeme kullanılmalıdır. - Silikon: Zehirlilik derecesi çok azdır. - Polietilen: Fizyolojik bakımdan inert kabul edilirse de antioksidan ihtiva ettiğinde bunlar vücutça çekilebilir. Gıda maddeleriyle temasta bu durum dikkate alınmalıdır. Tozları solumak son derece zararlıdır. Kansere neden olabilir. - Polistiren: Polietilen gibidir. • Akrilonittil (vinil siyanür): Sürenden daha zehirlidir, 8 saatte MAK 20 ppm'dir. Stiren ve akrilonitril polimerize olduktan sonra inerttir. - Poliamid: Zehirli değildir, ancak termik bozunma ile zehirli maddeler çıkarabilir. - Selüloz Plastikleri: Fizyolojik bakımdan inerttir. - Akrilikler: Fizyolojik bakımdan inerttir. (akr. reçineden diş mlz. yapılır.) - Fluorokarbon Plastikleri: Fizyolojik bakımdan inerttir. Piroliz (ısıyla bozunma) ürünlerinden fluorlu hidrojen ve bir seri perfluoridli hidrokarbonlar burun ve boğaz yanması, titreme, ateş ve vücut ağrıları gibi rahatsızlıklar verir. Bu plastikler 200°C'nin üstünde ısıtılmamalıdır. Teflonlu mutfak malzemeleri dikkatle kullanılmalıdır. Kopan parçalar vücutça tolere edilememektedir. Bunların dışında "işçi sağlığı ve iş güvenliği" tüzüğü ile 7/7551 sayılı tüzük hükümleri ve diğer yasal yayın gerekleri atelye ve iş yerleri için uygulanmalıdır. 192 PLASTİKLER DÜNYASI MALZEME A K R İ ABS L O N İ T R İ L B U T A D İ E N S T İ R E N ÖZELLİKLER orta değerde darbe yüksek değerde %20 cam. elyaf %20 karbon güç yanabilir %40 Alüminyum dayanımlı darbe. day. dolgulu elyaf dolgulu yaprakçıklı, iletken kgf/cm2 422-527 309-443 773 1125 (ABS+PVC) 407 N/cm2 4136-5165 3028-4341 7575 11025 3989 2891 1.62-3.25 3.25-5.03 0.65-0.76 0.541 5.68 1.08 R 107-115 R 85-106 M 85 - R-100 R 107 5-25 5-70 3 1 - 5 93-104 96-102 102 103 - 100 - - - - - - 8-10 9.5-11 2.1 - 4.6 4 65-105 - - - - 1.03-1.06 1.01-1.05 1.22 1.21 1.61 350-500 350-500 460 500 - Opak - - - - ÇEKME DAY. MEKANİK o o z < DARBE DAY. jul/cm (izod) 295 Rockvvell SERTLİK Shore-Barcol UZAMA, % EĞİLME SICAKLIĞI, °C 18.5 atm yüklemede ISISAL 33 ISIL İLETKENLİĞİ 10" 4 cal-cm/sn.cm2. °C GENLEŞME KATSAYISI, Doğrusal, x10" 5 /°C ISIYA KARŞI DAY. °C (kullanım sıc, en çok) FİZİKSEL KİMYASAL m Çizelge-4. Plastiklerin Önemli Özellikleri ÜRETİM TEKNİĞİ > en BAĞIL YOĞUNLUĞU DİELEKTRİK DAY., 3.175 mm Levhada, V/mm OPTİK HAL D (sararır) GÜN IŞIĞI DİRENCİ KUVVETLİ ASİTLERE DİRENCİ 1.14 - E (az) E (az) - E E E E D KUVVETLİ BAZLARA DİRENCİ D D D D D BİÇİMLENDİRME TÜRÜ ı,c I,C ı,c I I I BİÇİM. Basıncı, kgf/cm2 560-1750 560-1750 1054-2108 - - - BİÇİM. Sıcak ğı, °C C:170, 1:180-200 C: 170,1:180-200 C, I: 176-260 221-260 - 232-288 KALIP ÇEKMESİ, % 0.4-0.9 0.4-0.9 0.2 0.05-0.3 0.3-0.5 0.1 D: dayanır, E: etkilenir, C: basınç kalıplama, T: aktarma kalıplama, I: enjeksiyon, E: ekstrüzyon Çizelge-4. Plastiklerin Önemli Özelliklen (Devamı) MALZEME t AKRILIK ÖZELLİKLER AKRİLONİTRİL Isıya dayanımlı EPOKSİ kalıplama mlz. kalıpl.mlz. kalıplama mlz. kalıplama mlz. cam elyafı mineral dolg. Novalac.tür.cm dolgusuz ely.yük.day kgf/cm2 773 633 350-1400 280-700 1260-1890 280-910 N/cm2 6889 6203 3430-13720 2744-6860 12348-18552 2744-8918 0.16-2.60 0.81 -2.60 0.16-5.41 0.16-2.71 13.53-18.39 0.11-0.541 M, 95-105 M, 72-78 M 100-112 M115 M 116 M 80-110 3-5 3-4 4 - 88-104 73 225-500 225-500 >400 115-550 4.5 6.2 4-10 4.35 - 4.5 50-60 66 11-50 20-60 - 45-65 75-85 60-88 110 110 120-260 95 BAĞIL YOĞUNLUĞU 1.16-1.19 1.15 1.6-2.0 1.6-2.1 1.84 1.11-1.40 DİELEKTRİK DAY., 3.175 mm 400-500 220-240 250-400 250-400 380-400 300-500 MEKANİK ÇEKME DAY. DARBE DAY. jul/cm izod) Rockwell SERTLİK Shore-Barool UZAMA, % EĞİLME SICAKLIĞI °C ISISAL 18.5 atm yüklemede ISI İLETKENLİĞİ 10"4 cal cm/sn, cm 2 , °C GENLEŞME KATSAYISI, Doğrusal, x 10"5/°C ISIYA KARŞI DAY. "C co T; r— m ÜRETİM TEKNİĞİ > FİZİKSEL KİMYASAL (kullanım sıc. en çok) 3-6 Levhada, V/mm OPTİK HAL - opak opak opak saydam GÜN IŞIĞI DİRENCİ D D D D D D KUVVETLİ ASİTLERE DİRENCİ E E D D D D KUVVETLİ BAZLARA DİRENCİ E E D D D D BİÇİMLENDİRME TÜRÜ I, C, E' C, E' I, C I, C T,C - BİÇİM. Basıncı, kgf/cm2 703-2110 1400 70-350 70-210 175-350 - BİÇİM. Sıcaklığı, °C I: 250, C 200, E200 160-173 140-180 140-165 140-165 - KALIP ÇEKMESİ, % 0.4-0.7 0.2-0.5 0.1-0.8 0.2-1 0.02 0.1-1 Jt£ > m 33 Çizelge-4. Plastiklerin Önemli Özellikleri (Devamı) ALKID, Termoset ÖZELLİKLER MALZEME T3 o o levha, darbe dayanımlı levha, alaşım (akrilik PVC) levhalık kalıplama mlz. PMMA kalıplama mlz. MMA-Stiren kopo limer, kalp.mlz. kgf/cm2 270-630 457 457 562-773 492-773 703 N/cm2 2646-6174 4478 4478 5507-7575 4821-7575 6889 0.16-0.27 0.76 8.11 0.16-0.22 0.16-0.32 0.16 E 98 M 61 R 99-105 M 80-100 M 68-105 M 75 - 40-140 100 2-7 2-10 3 176-270 77 71 71-102 73-99 96-100 12-25 - - 4-6 4-6 4-5 - 50-90 50-90 60-80 50 65 65-80 75-85 1.17-1.20 1.17-1.20 1.09 450 ÇEKME DAY. MEKANİK DARBE DAY. jul/cm izod) Rockvvell SERTLİK Shore-Barcol UZAMA, % EĞİLME SICAKLIĞI °C 18.5 atm yüklemede ISI İLETKENLİĞİ ISISAL 10' 4 cal cm/sn, cm 2 , °C GENLEŞME KATSAYISI, Doğrusal, x10" 5 / °C ISIYA KARŞI DAY. °C 55 1.6-2.3 - 350-450 - >400 450-550 400-500 OPTİK HAL - opak opak opak saydam - GÜN IŞIĞI DİRENCİ D D D D D D KUVVETLİ ASİTLERE DİRENCİ E (az) E E (az) E (az) E (az) E KUVVETLİ BAZLARA DİRENCİ E (az) E E E E (az) E BİÇİMLENDİRME TÜRÜ I, C, T döküm döküm döküm I,C I,C 140-1400 - - BAĞIL YOĞUNLUĞU FİZİKSEL KİMYASAL DİELEKTRİK DAY., 3.175 mm Levhada, V/mm BİÇİM. Basıncı, kgf/cm2 ÜRET TEKN 2-5 100 (kullanım sıc. en çok) in AKRİLİK Kalıplama mlz. BİÇİM. Sıcaklığ , °c I: 137-200 " C, T: 133-176 KALIP ÇEKMESİ, % 0.3-1 - - 703-1406 703-2110 1:162-260 1:155-260 C: 149-218 C: 149-204 0.1-0.8 0.4-0.7 Çizelge-4. Plastiklerin Önemli Özellikleri (Devamı) FENOÜK ÖZELLİKLER MALZEME 10 FLUORLU PLASTİKLER odun unu cam elyaflı, asbest dolgulu dolgulu ısıya day. ısıya day. kgf/cm2 350-630 490-1260 315-525 N/cm2 3430-6174 4802-12348 0.11-0.32 dolgusuz polikloro trifluor polltetra etilen fluoretilen 350-630 316-421 140-351 3087-5145 1430-6174 3097-4126 1372-3440 0.27-9.74 0.14-1.9 0.13-2.16 1.35-1.46 1.62 M, 100-115 E 54-101 M 105-115 M 93-120 R 75-95 UZAMA, % 0.4-0.8 0.2 0.1-0.5 1.5-2 80-250 200-400 EĞİLME SICAKLIĞI °C 149-188 176-315 149-260 73-83 258 (4.6 At. yük) 250 (4.6 At. ÇEKME DAY. DARBE DAY. jul/cm MEKANİK izod) Rockvvell SERTLİK Shore-Barcol Shore, 50-55 18.5 atm yüklemede ISI İLETKENLİĞİ ISISAL 10"4 cal cm/sn, cm 2 , °C GENLEŞME KATSAYISI, Doğrusal, x10" 5 / °C ISIYA KARŞI DAY. °C (kullanım sıc. en çok) BAĞIL YOĞUNLUĞU FİZİKSEL > KİMYASAL DİELEKTRİK DAY., 3.175 mm O) i— ÜRETİM TEKNİĞİ 4-8 8-14 6-22 3.5 4.7-5.3 6 3-4.5 0.8-2.1 1.4 6.8 - - 100-120 175 175 75 199 260 137-146 1.69-2.0 1.45-2.0 1.24-1.32 2.1-2.2 2.14-2.2 260-400 1(40-400 100-360 250-400 500-600 480 " OPTİK HAL opak opak opak opak opak opak GÜN IŞIĞI DİRENCİ E (az) E (az) E (az) E (az) D D KUVVETLİ ASİTLERE DİRENCİ E E E D D KUVVETLİ BAZLARA DİRENCİ E E E I, C I, C I, C E E - BİÇİMLENDİRME TÜRÜ m o o z Levhada, V/mm yükte) BİÇİM. Basıncı, kgf/cm 2 140-1400 70-1400 70-105 BİÇİM. Sıcaklığı, °C 1:165-205 1:165-200 1:165-200 C:135-210 C: 149-210 C: 149-204 0.4-0.9 0.1-0.4 0.4-0.9 KALIP ÇEKMESİ, % D D ı,c sinterleme 1054-4218 140-350 1:260-315 - C: 237-288 - 1-1.5 3-6 Çizelge-4. Plastiklerin Önemli Özellikleri (Devamı) cn m X FLUORLU PLASTİKLER, (Devam) ÖZELLİKLER MALZEME > PTFE, % cam elyaftı o o z > kgf/cm2 FURAN IONOMER abset kalıplama ve selülozik dolgulu ekstrüzyon mlz. dolgulu dolgulu MELAMİN FORMALDEHİT cam elyaf 140-190 235-506 210-315 175-380 350-910 350-910 1372-1862 2303-4959 2058-3087 1715-3724 3430-8918 3430-8918 1.46 1.19-3.25 - 3.79-8.66 0.11-0.22 0.32-9.74 - - R110 R53 M 115-125 M 115 Shore D 60-70 Shore D 75-79 - - 200-300 12-400 - 300-500 0.6-1 0.6 " 210-302 93-100 176-200 190-204 ÇEKME DAY. N/cm2 DARBE DAY. jul/cm MEKANİK (izod) Rockvvell SERTLİK Shore-Barcol UZAMA, % EĞİLME SICAKLIĞI °C (4.6 At. yükte) 18.5 atm yüklemede ISI İLETKENLİĞİ ISISAL 10' 4 cal cm/sn, cm 2 , °C GENLEŞME KATSAYISI, Doğrusal, x 10"5/ °C ISIYA KARŞI DAY. °C (kullanım sıc. en çok) BAĞIL YOĞUNLUĞU FİZİKSEL ÜRET TEKN KİMYASAL DİELEKTRİK DAY., 3.175 mm 10 PVDF Levhada, V/mm 8-10 2.4-4 - 5.7-6.6 6.5-10 10-11.5 7.7-10 10.6-14.3 - 10-17 4-4.5 1.5-2.8 260 150 - - 100-120 100-120 2.2-2.3 1.75-1.78 1.75 0.93-0.96 1.47-1.52 1.5-2.0 320 260-280 - 400-450 270-400 130-370 opak opak siyah saydam opak opak GÜN IŞIĞI DİRENCİ D D D D E (az) E (az) KUVVETLİ ASİTLERE DİRENCİ D D D D E E KUVVETLİ BAZLARA DİRENCİ D D D D E E BİÇİMLENDİRME TÜRÜ sinterleme I,C,E' C I,C,E' I,C,T C BİÇİM. Basıncı, kgf/cm2 210-560 70-350 70-350 140-1400 560-1400 1400-5600 - l,C:230-280 135-149 C: 136-176 T:150 136-176 E: 204-260 I,E: 230-260 l,C:130-170 2-3 0.3-1 0.15-5 OPTİK HAL BİÇİM. Sıcaklığ °C KALIP ÇEKMESİ, % 1.82-2.0 0.1-0.6 MALZEME ÖZELLİKLER POLİAMİD POLİAMİD-İMİD PA &12 PA 11, PA 12 PA 66, %40 Enj. kalıplama Enj.kalıplama ve Enj. kalıplama mlz. AL tozlu PA saydam, %30 Mlz. ekstrüzyon mlz. iletken kopolimer cam elyaflı kgf/cm2 616 560 560-630 a , 560 b 420 532-980 a -910 b 1981 N/cm2 6037 5488 5488-6174, 5488 4116 5214-9604,8918 19414 0.54 a , 0.76 b 0.97 a 1.1-2.97a 1.35a 0.81 a -0.97 b 1.1 MEKANİK ÇEKME DAY. DARBE DAY. jul/cm izod) Rockwell R114 a R 108 a a R106-109 ,105 b R114 a M93 a E94 SERTLİK Shore-Barcol UZAMA, % EĞİLME SICAKLIĞI °C 18.5 atm. yüklemede ISİSAL ISI İLETKENLİĞİ 10"4 cal cm/sn, cm 2 , °C GENLEŞME KATSAYISI, Doğrusal, x 10*5/°C ISIYA KARŞI DAY. °C m 33 o o ÜRETİM > TEKNİĞİ T3 FİZİKSEL KİMYASAL (kullanım sıc. en çok) BAĞIL YOĞUNLUĞU DİELEKTRİK DAY., 3.175 mm Levhada, V/mm OPTİK HAL GÜN IŞIĞI DİRENCİ 300 a 70-150 a ,250 b 5-6 191 120-125a 274 a 5 - 54 5.2 8 5.2-7.3 - 10 10 2.2 2.8 1.8 120 120 120 120 120 140 1.06-1.08 1.03-1.05 1.01-1.02 1.48 1.12-1.19 1.57 400a 425 a 450 a 350a 560 52-54 a 4a a 82 a 300 a 4 opak opak opak opak saydam opak solgunlaşır solgunlaşır solgunlaşır - solgunlaşır solgunlaşır KUVVETLİ ASİTLERE DİRENCİ E E E E E E KUVVETLİ BAZLARA DİRENCİ D D D E D D BİÇİMLENDİRME TÜRÜ 1 I,E' I,E I I I,C BİÇİM. Basıncı, kgf/cm2 70-1050 70-1050 70-1050 700-1400 350-1400 1050-2800 BİÇİM. Sıcaklığı, °C 232-288 270-310 248-319 KALIP ÇEKMESİ, % — 150 a ,300 b a: Kuru kalıplanmış, % 0.3 nemli. 1.1 I: 199-272 1:183-272 E: 199-246 E: 176-246 1.2 0.3-1.5 b: 50 nisbi nemde kondisyonlanmış. 1:315-354 C: 329-340 - 0.4-0.6 0.0-0.2 MALZEME ÇizeIge-4. Plastiklerin Önemli Özellikleri (Devamı) co POLİAMİD 6 ÖZELLİKLER dolgusuz 600 kgf/cm2 o o POLİAMİD 6/6 %30-35 yüksek darbe cam elyaflı dayanımlı, kopolimer 1120-1680 dolgusuz %33 cam elyaflı molibden sülfidli 525-770 770-840 1540-1960 959 ÇEKME DAY. 5880 10976-16464 5145-7546 7546-8232 15092-19208 9398 0.32-0.54 1.24-1.62a,2.9b 0.97 kopmaz 0.43- 1.1-1.2a,1.4-1.6b 2.43 R 120 a , M83 a M 100 a R119 a MEKANİK N/cm2 DARBE DAY. jul/cm 0.54 a ,1.14 b izod) R 119 a M 96 a , M78 b R81-110 a 30-100 a ,300 b 3-6 a , 6-7 b 150-270a 60 a ,300 b 3-4 a ,5-7 b 15 a 68-85 a 210-216a 45-54 75 a 252-254 a 127 a 5.8 5.8-11.4 - 5.8 5.1-11.7 - 8.0-8.3 2-3 - 8 1.5-2 5.4 120 140 - 150 150 150 1.12-1.14 1.35-1.42 1.13-1.15 1.37-1.38 1.15-1.17 440 a 360 a Rockvvell SERTLİK _ Shore-Barcol UZAMA, % EĞİLME SICAKLIĞI °C ISISAL 18.5 atm yüklemede ISI İLETKENLİĞİ 10"* cal cm/sn, cm 2 , °C GENLEŞME KATSAYISI, Doğrusal, x 10"5/°C ISIYA KARŞI DAY. °C ÜRETİM TEKNİĞİ FİZİKSEL KİMYASAL (kullanım sıc. en çok) 10 BAĞIL YOĞUNLUĞU DİELEKTRİK DAY., 3.175 mm 400 Levhada, V/mm _ a 400-450 a 1.08-1.17 450 a 600 a opak opak opak opak opak opak D.solgunlaşır D.solgunlaşır D.solgunlaşır D.solgunlaşır D.solgunlaşır D.solgunlaşır E E E E E E D D D D D D BİÇİMLENDİRME TÜRÜ I,E' I I,E' I I I BİÇİM. Basıncı, kgf/cm2 70-1400 210-1400 70-1400 70-1400 350-1400 350-1750 BİÇİM. Sıcaklığı, °C 226-275 250-288 232-390 272-325 272-298 260-315 KALIP ÇEKMESİ, % 0.5-1.5 0.3-0.5 0.8-1.8 0.8-1.5 0.4-0.6 0.7-1.8 OPTİK HAL GÜN IŞIĞI DİRENCİ KUVVETLİ ASİTLERE DİRENCİ KUVVETLİ BAZLARA DİRENCİ ' MALZEME ÇizeIge-4. Plastiklerin Önemli Özelliklen (Devamı) ÖZELLİKLER POLİARİLAT POLİARİLETER enj. kalıplama dolgusuz POLİASETAL homopolimer kopolimer ve ekstrüzyon mte. kgf/cm2 %20 cam elyaflı, %21 PTFE1İ homopolimer polimer 597 - 618-682 527 682 6056-6684 5165 6684 2.22-2.97 4.33 0.65-1.24 0.54-0.81 0.43 0.38-0.65 M, 85-100 R117 M 92-94 M 78 M 90 M 78 - ÇEKME DAY. N/cm2 MEKANİK DARBE DAY. Jul/cm izod) Rockvvell SERTLİK - - - - - 50-65 80 13-75 40-75 7 15-22 169-174 149 124-127 110 157 100 4.3 7.14 5.5 5.5 - - 6.2-6.3 6.5 10 8.5 3.6-8.1 7.5 >100 - 80,120 kısa süre 100-130 130-140 100-120 1.21-1.22 1.14 1.42 1.141 1.56 1.54 400-465 430 500 500 490 400 OPTİK HAL - - opak - - - GÜN IŞIĞI DİRENCİ D E - kireçlenir - - - E - - KUVVETLİ BAZLARA DİRENCİ •E - E - - BİÇİMLENDİRME TÜRÜ I.E" I I BİÇİM. Basıncı, kgf/cm 2 350-1400 700-1400 700-1400 1:315-398 285-310 0.4-0.7 Shore-Barcol UZAMA, % EĞİLME SICAKLIĞI °C 18.5 atm yüklemede ISI İLETKENLİĞİ ISISAL 10' 4 cal cm/sn, c m 2 , °C GENLEŞME KATSAYISI, Doğrusal, x10" 5 /°C ISIYA KARŞI DAY. °C (kullanım sıc. en çok) BAĞIL YOĞUNLUĞU FİZİKSEL KİMYASAL DİELEKTRİK DAY., 3.175 mm "D I— > 23 o o ÜRET TEKN m 5851 Levhada, V/mm KUVVETLİ ASİTLERE DİRENCİ BİÇİM. Sıcaklığı, °C I I I 700-1400 700-1400 700-1400 191-241 180-230 175-246 188-210 2.2.5 2 0.9-1.2 2-2.5 . E:315-340 KALIP ÇEKMESİ, % 0.6-0.9 m Çizelge-4. Plastiklerin Önemli Özellikleri (Devamı) ÖZELLİKLER MALZEME "O > POLIASETAL POLİBUTİLEN %30 karbon ekstrüzyon mlz. PBT, dolgusuz elyafı 33 o o POLİESTER, Termoset dökümlük, dökümlük, rijid esnek kgf/cm2 527 267-309 649-758 576 420-914 350-2100 N/cm2 5165 2617-3028 6360-7428 5645 4116-8957 3430-20580 0.38 kopmaz 0.13-0.35 0.43-0.54 1.1-2.2 21.6-167.7 - - M 94-101 M 68-78 - - ÇEKME DAY. MEKANİK DARBE DAY. jul/cm (izod) Rockvvell SERTLİK Shore D 55 65 - - Barcol 50-75 Shore D 84 94 1.5 300-380 50-300 50-300 <2 40-310 160 54-60 38-41 50-85 60-204 5.2 3.6 4.2-6.9 - 12.8-15 6.5 6.-9.5 100-120 100 100 1.53 0.910-0.925 1.34-1.39 - >450 OPTİK HAL GÜN IŞIĞI DİRENCİ Shore-Barcol UZAMA, % EĞİLME SICAKLIĞI °C 18.5 atm yüklemede ISI İLETKENLİĞİ ISISAL 10' 4 cal cm/sn, cm 2 , °C GENLEŞME KATSAYISI, Doğrusal, x10" 5 /°C ISIYA KARŞI DAY. °C 1.31-1.38 1.10-1.46 1.01-1.02 - 420-550 250-400 350-500 - opak saydam saydam saydam saydam - E D D D D KUVVETLİ ASİTLERE DİRENCİ - E D D D E KUVVETLİ BAZLARA DİRENCİ - D E E D E BİÇİMLENDİRME TÜRÜ I I,C,E I I döküm döküm BİÇİM. Basıncı, kgf/cm2 FİZİKSEL DİELEKTRİK DAY., 3.175 mm KİMYASAL - BAĞIL YOĞUNLUĞU r^ÜRET TEKN - - (kullanım sıc. en çok) -* POLIESTER, Termoplast PET, dolgusuz Levhada, V/mm 700-1400 700-2100 700-1400 280-700 - - BİÇİM. Sıcaklığı, °C 176-204 l,E':143-210 288-315 223-274 - - KALIP ÇEKMESİ, % 0.3-0.5 2-2.5 1.5-2 C: 149-176 a: Kuru kalıplanmış, % 0.2 nemli. 0.3-2.6 b: 50 nisbi nemde kondisyonlanmış. - MALZEME POLİESTER, ÖZELLİKLER POLİESTER, Termoset POLİETİLEN, A.Y. Termoset (alkid) cam elyafı cam elyaf cam homopolimer, homopolimer, kopolimer, (etilen parçacıklı dokulu dallan, zincirli doğrusal vinil asetat) kgf/cm2 1050-2100 210-703 2100-4200 84-320 133-280 155-280 N/cm2 10290-20580 2058-6889 20580-41160 823-3136 1303-2744 1519-2744 1.1-11 0.81-8.7 2.7-16.2 kopmaz 0.54-4.87 kopmaz - - - -- - Barcol 50-80 Barcol 50-80 Barcol 60-80 Shore D44-50 _ Shore D17-45 1-5 1 1-2 100-650 100-950 300-750 >204 >202 >202 40-44 (4.6 atm - - - - MEKANİK ÇEKME DAY. DARBE DAY. jul/cm izod) Rockvvell SERTLİK Shore-Barcol UZAMA, % EĞİLME SICAKLIĞI °C ISISAL 18.5 atm yüklemede SI İLETKENLİĞİ - - - 8 2-5 2-3.3 1.5-3 10-22 ISIYA KARŞI DAY. °C (kullanım sıc. en çok) >100 >100 >100 80-100 90-100 107 BAĞIL YOĞUNLUĞU 1.35-2.30 1.65-2.30 1.50-2.10 0.917-0.932 0.918-0.935 0.922-0.943 350-500 345-420 350-500 450-1000 - 620-760 opak opak opak opak opak opak D D D E E E (az) KUVVETLİ ASİTLERE DİRENCİ E (az) E (az) E (az) D D D KUVVETLİ BAZLARA DİRENCİ E (az) E (az) E (az) D D D BİÇİMLENDİRME TÜRÜ fırça, püskürt, döküm fırça, püskürt I,E' I,E' I,C,E' BİÇİM. Basıncı, kgf/cm2 - - - 10" 4 cal cm/sn, cm 2 , °C GENLEŞME KATSAYISI, > ÜRETİM TEKNİĞİ m 3J D O Z FİZİKSEL KİMYASAL Doğrusal, x10" 5 / °C I> yükte) DİELEKTRİK DAY., 3.175 mm Levhada, V/mm OPTİK HAL GÜN IŞIĞI DİRENCİ BİÇİM. Sıcaklığ , °C KALIP ÇEKMESİ, % ; 0.02-0.2 0.1-1.2 0.02-0.2 • - 16-20 350-1050 350-1050 70-1400 I: 150-230 1:176-260 I.E: 175-210 E: 122-230 E: 230-315 C: 93-149 1.5-5 - 0.7-3.5 m Çizelge-4. Plastiklerin Önemli Özelliklen (Devamı) MALZEME en -ı POLİETİLEN. Y.Y ÖZELLİKLER POLİFENİLEN OKSİT POLİFENİLEN SÜLFİD 33 O O kgf/cm 2 çapraz bağlı, düşük çekme yüksek çekme kablo derecesi dayanımlı dayanımlı homopolimer kopolimer 225-316 175-302 105-218 548 674 667 2205-3097 1715-2960 1029-2136 5370 6605 6537 0.22-2.2 1.73-2.43 - 2.2-2.7 2.7 0.27 R115 R 119 R123 dolgusuz MEKANİK ÇEKME DAY. N/cm2 DARBE DAY. jul/cm jzod) Rockvvell SERTLİK Shore D66-73 Shore D63-65 Shore D33-57 . 10-1200 170-800 180-600 50 60 1.2 79-90 68-70 38-78 82-100 112-129 - 11-12 - 3.8 5.2 6.9 5.9-11 7-11 - 38-68 33-59 49 ISIYA KARŞI DAY. °C (kullanım sıc. en çok) 125 120 110 - >110 - BAĞIL YOĞUNLUĞU 0.952-0.965 0.947-0.955 1.09-1.40 1.09-1.10 1.06 1.30 450-500 - 620-760 400 500-550 380 opak Shore-Barcol UZAMA, % EĞİLME SICAKLIĞI °C ISISAL 18.5 atm. yüklemede ISI İLETKENLİĞİ 10"4 cal cm/sn, cm 2 , °C GENLEŞME KATSAYISI, ÜRETİM TEKNİĞİ FİZİKSEL KİMYASAL Doğrusal, x10- 5 /°C O UJ DİELEKTRİK DAY., 3.175 mm Levhada, V/mm . opak opak opak opak opak GÜN IŞIĞI DİRENCİ E E E E (az) E (az) D KUVVETLİ ASİTLERE DİRENCİ D D D D D D D OPTİK HAL D D D D D BİÇİMLENDİRME TÜRÜ I,E* I,E' E' I,E' I,E' I BİÇİM. Basıncı, kgf/cm2 84-105 - - 84-1400 984-1400 350-1050 I: 190-260 125-150 1:204-315 I: 204-315 315-327 E': 215-260 E': 216-274 KUVVETLİ BAZLARA DİRENCİ BİÇİM. Sıcaklığı, °C KALIP ÇEKMESİ, % I,E':176-260 E': 190-246 1.5-4 1.5-4 2.5 0.5-0.7 0.6-0.8 Çizelge-4. Plastiklerin Önemli Özellikleri (Devamı) POLIIMID MALZEME ÖZELLİKLER kgf/cm2 POLİKARBONAT dolgusuz %50 cam yüksek düşük %30 cam %40 karbon termoplast elyaftı, termoset viskoziten viskoziteli elyafh elyafh 738-1200 450 668 668 1335 1687 7232-11760 4410 6546 6546 13083 16533 0.81 3.03 8.66 7.57 1.1 1.1 E 52-99 M 118 M 70 M 70 M 92 - ÇEKME DAY. MEKANİK N/cm2 DARBE DAY. jul/cm (izod) Rockvvell SERTLİK - - - 8-10 - 110 110 3-5 1.6 276-356 349 133 133 145 145 2.3-2.6 8.5 4.7 4.7 5.2 - 4.5-5.6 1.3 6.8 6.8 2.2 - 300 350 130 130 140 140 1.36-1.43 1.60-1.70 1.20 1.20 1.40 1.38 560 450 380 380 475 - opak opak saydam saydam opak opak GÜN IŞIĞI DİRENCİ D D D E çok az) E(çok az) E(çok az) KUVVETLİ ASİTLERE DİRENCİ D D E (az) E E E KUVVETLİ BAZLARA DİRENCİ E E E E E E BİÇİMLENDİRME TÜRÜ C I,C,T I I I BİÇİM. Basıncı, kgf/cm2 210-350 210-700 700-1400 560-1050 700-2100 I - BİÇİM. Sıcaklığı, °C 325-365 I,T: 199 293 273 293-343 304-327 0.5-0.7 0.5-0.7 0.1-0.2 1.5-2 Shore-Barcol UZAMA, % EĞİLME SICAKLIĞI °C 18.5 atm yüklemede ISISAL ISI İLETKENLİĞİ 10"4 cal cm/sn, cm 2 , °C GENLEŞME KATSAYISI, Doğrusal, x 10"5/°C ISIYA KARŞI DAY. °C (kullanım sıc. en çok) BAĞIL YOĞUNLUĞU FİZİKSEL r~ > KİMYASAL DİELEKTRİK DAY., 3.175 mm m o o ÜRETİM TEKNİĞİ 7K. I— Levhada, V/mm OPTİK HAL _ C:237 KALIP ÇEKMESİ, % 0.2 H 7\ ı— m 30 Çizelge-4. Plastiklerin Önemli Özellikleri (Devamı) POLİPROPİLEN ÖZELLİKLER MALZEME en homopolimer %40 cam POÜSTİREN (ve kopolimerleri) kopolimer elyaflı o o %30 karbon homopolimer, elyaflı homopolimer ısıya day. kgf/cm2 316-420 597-1050 280-386 478 365-527 500-576 N/cm2 3097-4116 5851-10290 2744-3783 4684 3577-5165 4900-5645 0.22-0.54 0.76-1.1 0.54-11 0.92-2.05 0.19-0.24 0.22-0.24 R 80-102 R 102-111 R 50-96 R 50-85 M 60-75 M 75-78 - - 100-600 2-4 200-700 0.5 1.2-2.5 2.0-3.5 50-60 149-154 46-60 51-56 76-94 93-103 2.8 8.4-8.8 3.5-4.0 - 3.0 3.0 8.1-10 2.7-3.2 6.8-9.5 8.3-10 5.0-8.3 6.8-8.5 105-127 127 - >105 65 71 0.900-0.910 1.22-1.23 0.890-0.905 1.04 1.04-1.05 1.04-1.05 600 500 600 800 500-575 500-525 MEKANİK ÇEKME DAY. DARBE DAY. jul/cm |izod) Rockvvell SERTLİK Shore-Barcol UZAMA, % EĞİLME SICAKLIĞI °C 18.5 atm. yüklemede ISISAL ISI İLETKENLİĞİ 10" 4 cal cm/sn, cm 2 , °C GENLEŞME KATSAYISI, Doğrusal, x 10' 6 / °C ISIYA KARŞI DAY. °C FİZİKSEL KİMYASAL (kullanım sıc. en çok) BAĞIL YOĞUNLUĞU DİELEKTRİK DAY., 3.175 mm Levhada, V/mm opak opak opak opak saydam saydam D (önlem ile) D (önlem ile) D (önlem ile) D (önlem ile) E (az) E (az) KUVVETLİ ASİTLERE DİRENCİ D D D D E (az) E (az) KUVVETLİ BAZLARA DİRENCİ D D D D D D I,E' I I,E' I I.C.E1 I,C,E' BİÇİM. Basıncı, kgf/cm2 700-1400 700-1750 700-1400 350-1400 350-1400 BİÇİM. Sıcaklığı, °C I: 204-288 260-288 I: 204-288 183-244 I,E': 176-260 I,E': 176-260 C: 149-204 C: 149-204 0.4-0.7 0.4-0.7 OPTİK HAL GÜN IŞIĞI DİRENCİ BİÇİMLENDİRME TÜRÜ ÜRET S TEKN I .'5 _ E: 204-260 KALIP ÇEKMESİ, % 1-2.5 E: 204-260 0.3-0.5 2.-2.5 0.1-0.3 MALZEME Çizelge-4. Plastiklerin Önemli Özellikleri (Devamı) POLİSTİREN VE KOPOLİMERLERİ (devam) ÖZELLİKLER kgf/cm2 SELÜLOZ PLASTİKLERİ homopolimer, kopolimer, kopolimer, kopolimer, ısı selüloz selüloz kauçuk stiren-metil stiren-akrilonitril day. %20 nitrat asetat modifiyeli metakrilat 190-435 570-680 700-836 752-843 490-560 140-630 1862-4263 5586-6664 6860-8193 7370-8261 4802-5488 1372-6174 0.51-1.89 0.11-0.16 0.22-0.32 1.13-1.41 2.7-3.79 0.54-4.22 1.50-82 M 72-80 M 80, R83 - R 95-115 R 34-125 cam elyafı MEKANİK ÇEKME DAY. N/cm2 DARBE DAY. jul/cm izod) Rockvvell SERTLİK - - - - - UZAMA, % 20-65 2.1-3.0 2-3 1.4-1.9 40-45 6-70 EĞİLME SICAKLIĞI °C 76-96 96-99 101-104 112-113 140-160 111-195 - - 3.0 - 5.5 4-8 - 4.0-7.2 6.5-6.8 2.0 8.0-12 8.0-18 - 65 71 85 60-70 80-105 1.03-1.06 1.09-1.13 1.07-1.08 1.21-1.22 1.35-1.40 1.22-1.34 - - 425 - 300-600 250-600 OPTİK HAL opak saydam saydam opak saydam saydam GÜN IŞIĞI DİRENCİ E (az) E (az) E (az) E (az) sararır D KUVVETLİ ASİTLERE DİRENCİ E (az) E (az) E (az) E (az) E E KUVVETLİ BAZLARA DİRENCİ D D D D E E I,E" I I.C.E1 I C ı,c BİÇİM. Basıncı, kgf/cm2 700-1400 350-1400 350-1400 560-2240 1:176-274 190-246 I,E': 176-260 218-288 140-350 BİÇİM. Sıcaklığ ,°C 85-120 I: 167-250 4 2.5-3.5 0.3-0.5 0.3 - Shore-Barcol ISISAL 18.5 atm. yüklemede ISI İLETKENLİĞİ 10 - 4 cal cm/sn, cm 2 , °C GENLEŞME KATSAYISI, Doğrusal, x10" 5 / °C ISIYA KARŞI DAY. °C r~ co m 33 o C" z BAĞIL YOĞUNLUĞU DİELEKTRİK DAY., 3.175 mm Levhada, V/mm BİÇİMLENDİRME TÜRÜ ÜRETİM TEKNİĞİ T3 FİZİKSEL KİMYASAL (kullanım sıc. en cok) C: 127-215 KALIP ÇEKMESİ, % 0.3-1 m 3J O O MALZEME ÇizeIge-4. Plastiklerin Önemli Özellikleri (Devamı) co SİLİKON ÖZELLİKLER kgf/cm2 z PLASTİKLERİ SÛLFON PLASTİKLERİ mineral dolgulu polisülfon, ısıya polisülfon, Esnek, RTV, veya cam day., termoplast %30 cam Poliarilsülfon polietersülfon termoset elyaftı, termoset elyaflı termoplast termoplast 25-70 280-457 - 667-690 - 630 245-686 2744-4479 - 6537-6762 - 6174 0.13-4.33 0.16 0.65 0.59 0.87-6.49 0.87 M 80-90 - M 69 M 90-100 - M 88 - - ÇEKME DAY. •< MEKANİK N/cm2 DARBE DAY. jul/cm (izod) Rockvvell SERTLİK Shore-Barcol UZAMA, % EĞİLME SICAKLIĞI °C İSISAL 18.5 atm. yüklemede ISI İLETKENLİĞİ 10' 4 cal cm/sn, c m 2 , °C GENLEŞME KATSAYISI, Doğrusal, x10" 5 /°C ISIYA KARŞI DAY. °C ÜRETİM TEKNİĞİ FİZİKSEL KİMYASAL (kullanım sıc. en çok) BAĞIL YOĞUNLUĞU DİELEKTRİK DAY., 3.175 mm Levhada, V/mm - - - - - 50-100 1.5 60 30-80 >260 174 176 204 202 7.18 16 6.2 - - 3.2-4.4 2-5 3 5.6 2.5 3.1-4.9 5.5 175-200 200-260 148 160 148 148 0.99-1.5 1.80-2.05 1.24-1.25 1.46 1.29-1.37 1.37 550 200-400 425 370-380 400 opak opak opak opak opak opak GÜN IŞIĞI DİRENCİ D D D D D D KUVVETLİ ASİTLERE DİRENCİ E E D D D D KUVVETLİ BAZLARA DİRENCİ E E D D D D BİÇİMLENDİRME TÜRÜ C OPTİK HAL BİÇİM. Basıncı, kgf/cm 2 BİÇİM. Sıcaklığı, °C - C I,E' I I,E' I 70-420 350-1400 700-1400 350-1400 700-1400 I: 327-398 354-413 I: 329-427 310-398 137-182 E: 315-371 KALIP ÇEKMESİ, % 0.0-0.6 0.0-0.5 0.7 E: 327-398 0.1-0.3 0.7-0.8 0.7 8 Çizelge-4. Plastiklerin Önemli Özellikleri (Devamı) UJ POLİÜRETAN ÖZELLİKLER UJ ÜRE FORMALDEHİT döküm sıvısı, doymamış % 10-20 cam % 30 karbon termoset polimer, termoset elyaftı elyaflı, iletken 12.5-703 703-773 337-457 386-914 886-984 122.5-6889 6889-7575 3303-4479 3783-8957 8663-9643 13.5 (tam esnek) 0.22 7.57 kopmaz 5.79 0.13-0.22 - - R 45-55 - M 110-120 Shore A 10, D90 Barcol 30-35 _ 100-1000 3-6 3-48 22 <1 değişik 88-93 46-54 81.03 27-143 5 * - - 7-10 10-20 - 34 - 22-36 >100 >100 >100 >100 120 BAĞIL YOĞUNLUĞU 1.10-1.50 1.05 1.22-1.36 1.34 1.47-1.52 DİELEKTRİK DAY., 3.175 mm 300-500 600 ~ 300-400 kgf/cm2 alfa selüloz dolgulu ÇEKME DAY. MEKANİK N/cm2 DARBE DAY. jul/cm (izod) Rockvvell SERTLİK Shore-Barcol UZAMA, % EĞİLME SICAKLIĞI °C 18.5 atm. yüklemede ISISAL ISI İLETKENLİĞİ 10"4 cal cm/sn, cm 2 , °C GENLEŞME KATSAYISI, Doğrusal, x 10"5/°C ISIYA KARŞI DAY. °C > FİZİKSEL KİMYASAL (kullanım sıc. en çok) Levhada, V/mm opak opak opak siyah opak D (önlem ile) D (önlem ile) D (önlem ile) D (önlem ile) D KUVVETLİ ASİTLERE DİRENCİ E E E E E KUVVETLİ BAZLARA DİRENCİ E E E E E C - I I I,C,T 7-350 - 560-770 560-770 140-1400 85-120 210-232 207-230 I,T: 135-150 2 0.7-1.0 0.1-0.2 OPTİK HAL GÜN IŞIĞI DİRENCİ BİÇİMLENDİRME TÜRÜ o o 2 5 3 BİÇİM. Basıncı, kgf/cm BİÇİM. Sıcaklığı, °C ÜRET TEKN m C: 143-160 KALIP ÇEKMESİ, % 0.6-1.4 MALZEME Çizelge-4. Plastiklerin Önemli Özellikleri (Devamı) en -ı POLIVINILDEN KLORID ÖZELLİKLER kgf/cm 2 a o VİNİL PLASTİKLERİ VE KOPOLİMERLERİ kopolimer, PVC, %15 cam vinil PVC, vinil,bitural, termoplast elyaftı formal klorine esnek harman 246-350 668 700-840 527-630 35-210 450-490 2411-3430 6546 6860-8232 5165-6174 343-2058 4410-4802 0.22-0.54 0.54 0.43-0.76 0.54-3.03 değişik 0.54-6.49 M 60-65 R 118 M 85 R 117-122 A 10-100 R 106-110 PVC/akrilik, ÇEKME DAY. 2 MEKANİK N/cm2 DARBE DAY. jul/cm (izod) Rockvvell SERTLİK Shore-Barcol UZAMA, % EĞİLME SICAKLIĞI °C 18.5 atm. yüklemede ISISAL ISI İLETKENLİĞİ 10' 4 oal cm/sn, cm 2 , °C GENLEŞME KATSAYISI, Doğrusal, x 10"5/°C ISIYA KARŞI DAY. °C FİZİKSEL KİMYASAL (kullanım sıc. en çok) BAĞIL YOĞUNLUĞU DIELEKTRIK DAY., 3.175 mm Levhada, V/mm - - - _ 160-240 2-3 5-20 4-65 150-450 35-100 54-65 68 66-76 94-112 - 74-85 3 3.7 3.3 - 19 6.4 6.8-7.6 - 6.8-7.9 82 80 65 80 - - 1.65-1.72 1.54 1.20-1.40 1.49-1.58 1.05 1.26-1.35 400-600 600-800 490 350 480 opak opak saydam saydam saydam saydam GÜN IŞIĞI DİRENCİ D D D D D D KUVVETLİ ASİTLERE DİRENCİ D D D D D D KUVVETLİ BAZLARA DİRENCİ D (soğuk) D D D D D I,C,ET I I,C I,C I,C I,E' 350-2100 560-1750 700-2100 1050-2800 35-210 140-210 I:,E' 149-204 133-207 I: 149-176 I: 176-204 I: 137-160 I: 183-199 C: 149-204 C: 218-228 C: 121-171 E':199-210 0.1-0.3 0.3-0.7 OPTİK HAL BİÇİMLENDİRME TÜRÜ ÜRET TEKN 2 5 ."o BİÇİM. Basıncı, kgf/cm BİÇİM. Sıcaklığı, °C C: 127-176 KALIP ÇEKMESİ, % 0.5-2.5 0.1 - Çizelge-4. Plastiklerin Önemli Özellikleri (Devamı) MALZEME O TERMOPLAST ÖZELLİKLER poliolefin poliester ELASTOMERLER PU-Poliester, PU-Poliester, PU-Polieter, PU-Polieter, sertlik az ve çok sert sertlik az ve orta çok sert orta derecede kgf/cm 2 derecede 46-140 140-450 232-590 280-770 105-475 420-500 451-1372 1372-4410 2274-5782 2744-7546 1029-4655 4116-4900 kopmaz 2.11 kopmaz - - - - - - - - - Shore A 65-92 Shore D 40-72 150-300 170-550 410-620 110-550 475-1000 340-425 - - - - - - 4.5-5.0 3.6-4.5 - - - - 13-17 9-19 - - - - - - >100 >100 >100 >100 0.88-0.90 1.16-1.25 1.17-1.25 1.15-1.28 1.10-1.20 1.14-1.21 600-650 400-460 - - 470 470 OPTİK HAL - opak opak opak opak GÜN IŞIĞI DİRENCİ - D D (önlem ile) D (önlem ile) D (önlem ile) D (önlem ile) KUVVETLİ ASİTLERE DİRENCİ - D E E E E KUVVETLİ BAZLARA DİRENCİ D - E E E E BİÇİMLENDİRME TÜRÜ I,C I,E' I,E' I,E' I,E' I,E' MEKANİK ÇEKME DAY. N/cm2 DARBE DAY. jul/cm (izod) Rockvvell SERTLİK Shore-Barcol UZAMA, % EĞİLME SICAKLIĞI °C ISISAL 18.5 atm. yüklemede ISI İLETKENLİĞİ 10" 4 cal cm/sn, cm 2 , °C GENLEŞME KATSAYISI, Doğrusal, x10" 5 / °C ISIYA KARŞI DAY. °C c/j o o z ÜRETİM TEKNİĞİ > FİZİKSEL KİMYASAL (kullanım sıc. en çok) BAĞIL YOĞUNLUĞU DİELEKTRİK DAY., 3.175 mm Levhada, V/mm BİÇİM. Basıncı, kgf/cm2 280-1330 420-1050 56-98 56-98 42-84 70-98 BİÇİM. Sıcaklığı, "C I,C: 204-246 I: 171-248 1:193-233 1:210-426 1:176-221 1:204-223 E': 182-250 E: 188-210 E: 188-210 E: 182-210 E': 193-226 KALIP ÇEKMESİ, % 0.5-2 - - 0.3-1.4 - - Çizelge-9. Plastiklerin Kimyasal Özellikleri işlem ve Özellikler Malzeme Kimyasal Kondisyonlama Reaktif AKRİLONİTRİL BUTADIEN STİREN > gj Tür Ticari Adı Thermocomp. Acfa Asetik asit Kimyasal Direnç Sıc. süre Gözlem Çekme °c gün değişikliği dayanımı Derişim değişimi % % 100 21 7 yok -6 %30 cam takviyeli, Tuz asiti 10 21 7 yok -15 Enj. mlz. Sülfat asiti 10 21 7 yok -5 Amonyum hidroksit 100 21 7 yok -18 Deterjan 10 82 3 çözünür -33 100 82 3 çözünür - 100 21 7 yok -69 Karbon tetraklorid 80 3 yüzeysel çatl. - 5 22 365 yok +1 Tuz asiti 10 22 180 etkilenir - Sülfat asiti 3 22 365 yok +2 10 22 180 yok -2 10 22 365 yok -2 Deterjan 100 82 180 renksizleşir +3 Benzen 100 48 180 yok -17 Benzin, 93 ok. 100 48 180 yok -11 Karbon tetraklorid 100 22 365 yok +2 Aseton 100 22 365 yok -17 Etanol 95 22 365 yok -6 Asetik asit 5 22 365 yok 0 Tuz asiti 10 22 90 etkilenir - Sülfat asiti 30 22 182 etkilenir - Nitrat asiti 10 24 275 etkilenir - Sodyum hidroksit 10 22 365 etkilenir +1 Derin 500 A S E Nitrat asiti Sodyum hidroksit A L 100 Asetik asit T Celcon, kopolimer Benzen Benzin PLASTİKLER DÜNYASI Deterjan 100 60 275 yok Benzen 100 60 275 yok -11 -6 -3 Benzin 100 22 820 yok Karbon tetraklorid 100 22 365 yok 211 Çizelge-9. Plastiklerin Kimyasal Özellikleri (Devam) İşlem ve Özellikler Malzeme Kimyasal Kondisyonlama Reaktif Tür Ticari Adı Adı Kimyasal Direnç Sıc. süre Gözlem Çekme °C gün değişikliği dayanımı Derişim değişimi % EPOK Fiberite Asetik asit 5 Sİ E 2748-MC Tuz asiti 10 Enj. mlz. Sülfat asiti 3-35 Nitrat asiti 10 Sodyum hidroksit PTFE Teflon 100 10 22 100 Trikloretilen 100 " Heptan 100 « Etanol 95 Tuz asiti 20 Sülfat asiti 30 Nitrat asiti yok - hafif yüzey. etk. - " yok-hf.etk. - » hafif yüzey. etk. - 180 « Benzen 11 « u - yok « « - hf. renksizleşme -5 1/3 - « 100 » - yok -5 70 il 11 - Sodyum hidroksit 20 « » Karbon tetraklorid 100 Kayn. Teflon 160 Asetofenon (1 202 MC- Ex, Anilin II 184 Benzaldehit « 180 Brom 22 Karbontetraklorid 76 Klorsülfon asiti 7 « 151 - - +6 renksiz -10 - hafif renksiz (1 - renksiz +1 yok -10 renksiz -5 II - -7 hafif renksiz -4 yok « -6 hafif renksiz -9 -15 120 Klor Ferri klorid 25 100 » Freon 113 100 » 47 » 99 » Nitrobenzen « 210 Perkloretilen « 122 Fosfat asitli conc. 100 yok « 68 hafif renksiz -9 110 yok -15 izooktan Sulfuril klorid Toluen 212 % 100 « -5 -7 PLASTİKLER DÜNYASI •I iil Çizelge-9. Plastiklerin Kimyasal Özellikleri (Devam) işlem ve Özellikler Malzeme Kimyasal Kondisyonlama ReaKKf Tür Ticari Adı Adı Kimyasal Direnç Sıc. süre Gözlem Çekme °C gün değişikliği dayanımı Derişim değişimi % % POLİ- Zytel 10 Asetik asit 5 22 90 (tip 6.6) Sülfat asiti 30 22 30 etkilenir « - AMİD 2.5-5 22-76 10-5 yok etkilenir - Nitrat asiti 10 22 60 etkilenir - Perklorat asiti 10 23 - çözünür - Sodyum hidroksit 10 70 30-365 yok etkilenir - Formaldehit 38 22 14 yok - Formik asit 90 22 100 22 - » - 100 50 365 yok - Hidrojen peroksit (5) 44 30 etkilenir - Toluen 100 50 " 365 " yok » - 21 « 7 « -52 " -60 Tuz asiti Heksafluoro izopropanol Karbontetraklorid Aseton Thermocomp Asetik asit PF-1006 Tuz asiti (tip 6) Sülfat asiti %30 CTP Enj. Mlz. Amonyum hidroksit Lehim fluksu, Kester 10 çözünür -54 " 100 .. Deterjan 2 Klorlu su 100 -50 -41 1544 " " -18 -42 Hidrolik yağı -6 Mısırözü yağı +4 0 Keten (bezir) yağı Motor yağı -10 Etilen glikol -2 -17 Benzin " Metanol Zytel 151-L Benzen tip 6/12 Metilizobutilketon PLASTİKLER DÜNYASI - 22 -27 90 - 14 - 213 K ÇizeIge-9. Plastiklerin Kimyasal Özellikleri (Devam) İşlem ve Özellikler Malzeme Kimyasal Kondisyonlama Reaktif Tür Ticari Adı Adı Kimyasal Direnç Sıc. süre Gözlem Çekme °C gün değişikliği dayanımı Derişim değişimi % Zytel 151-L Nafta (devam) n.Butanol % 100 « 97 Fosfat asiti 5 - etkilenir - Potasyum karbonat 20 97 « 45 yok - Rilsan Besno-TL Benzin 100 22 30 hafif kabarma - (tipli) Hidrolik yağı 22 32 yok (ester bazlı) 93 32 hafif kabarma Hidrolik yağı 22 32 yok (petrol bazlı) 93 32 Tuz asiti 22 3 « Nitrat asiti Sülfat asiti yok 50 11 » 45 " - -19 - II - « II - u 100 365 yok Ril. P30-TL Etil esatat u 22 3 hafif kabarma (tip 11) MEK peroksit conc. II u MEK 100 Metilen klorid u Toluen u FENO- Durez 13856 Aseton LİK Heptan • Aseton - II « 365 yüzey etkileme - « II yok - u - Etanol Etil asetat Etilen diklorid - 5 100 Benzen Karbon tetraklorid u u - u İt (1 214 - 50-95 H - 100 İ( İ - u u - Heptan Tuz asiti - II Terebentin Asetik asit - II Trafo yağı Fiberite Fm 1132 r -75 çözünür Freon 12 Rilsan P20TL - 10 yüzey etk. - PLASTİKLER DÜNYASI Vt Çizelge-9. Plastiklerin Kimyasal Özellikleri (Devam) İşlem ve Özellikler Malzeme Kimyasal Kondisyonlama Reaktif Tür Ticari Adı Adı süre Gözlem Çekme °C gün değişikliği dayanımı Derişim değişimi % % Fiberite Madeni yağ 100 FM-1132 Nitrat asiti 10 (devam) Oleik asit 100 22 « - 30 parçalanır - 365 yüzey etk. - « yok - hf. etk. - yok - 100 « " « Asetik asit, buzlu 114 90 100 91 yüzey etk. - 38 yok - Anilin » 100 90 " yüzey etk. - Benzaldehit « 71 200 yok - hf. büzülme - Allil klorid Kloroform 52 90 Dietilen glikol » 71 218 hf. şişme - Dietil keton « - 5 90 » renksizleşme Dimetil formamid 100 « yok - 100 71 200 etkilenir - " 100 180 hf. yüz etk. - 101 yok - " Klorsülfon asiti Epiklorhidrin Butil alkol Benzen " Aseton 0100, Amonyum hidroksit conc. 4101,4102,4103 Benzen Karbon tetraklorid Deterjan Dietil eter PLASTİKLER DÜNYASI - yok 10 Aset Anhidrit 4121,4127 - 35 Su Shell, yok yüzey etk. Sülfat asiti Toluen PB 365 Sodyum hidroksit Trikloretilen Haveg 4120 Kimyasal Direnç Sıc. 100 » 71 200 22 « 180 « » " Formaldehit 36 Heptan 100 30 -12 7 » şişer -17 - -27 180 II * u 7 yok - ince çatlak +5 yok - - -19 215 Çizelge-9. Plastiklerin Kimyasal Özellikleri (Devam) işlem ve Özellikler Malzeme Kimyasal Kondisyonlama Reaktif Tür PB Ticari Adı Shell... (devam) Adı Tuz asiti Hidrojen peroksit dayanımı değişimi % % 36-40 22 180 yok +1 " II - 3 şişme - conc. » 30 - -14 Zeytin yağı 100 « 180 yok - « -14 22 180 etkilenir - " 25 65 conc. 100 u Amonyum hidroksit « Amonyum hidroksit 10 - 7 85 Potasyum hidroksit Asetik asiti " " Fosfat asiti 7 şişme -18 21 « -9 « yok « 83 « 3 « çatlama « -52 - 100 « 21 7 - -24 3 « yok -25 10 83 « - -9 100 " 21 « 7 yok Benzin Tuz asiti 10 Karbon tetraklorid Deterjan Etilen glikol Metanol 100 " -19 -5 " * « -14 -12 Sülfat asiti 10 Asetik asit 5 22 360 - -6 100 (I II - -27 II - -74 - -4 - -1 - - - -5 Aseton PBT Amonyum hidroksit (termoplast) Benzen Hidrolik yağı Karbon tetraklorid Deterjan 216 değişikliği Nitrat asiti Hidrolik yağı ESTER 3300,3210 gün » Benzen Celanex °c Derişim « Toluen POLİ- Çekme " Sülfat asiti DF-1006 Gözlem « Mineral yağ Thermocomp süre 100 Metanol PC Kimyasal Direnç Sıc. 10 100 " " PLASTİKLER DÜNYASI Çizelge-9. Plastiklerin Kimyasal Özellikleri (Devam) İşlem ve Özellikler Malzeme Kimyasal Kondisyonlama Reaktif Tür Ticari Adı Adı Kimyasal Direnç Sıc. süre Gözlem Çekme °C gün değişikliği dayanımı Derişim değişimi % P.Es. Celanex Dietil eter 100 22 360 - -4 (devam) Etanol 95 83 24 - -50 Etilen glikol 50 22 -3 100 360 " - Benzin - -2 Tuz asiti 10 Mineral yağ 100 « Perkloretilen " 83 24 - -96 360 - -4 Su 100 " 38 60 - -3 22 7 « - -1 - -2 - -2 Hidrojen peroksit 3 Nitrat asiti 10 Fenol (sulu) 5 Anilin Antifiriz 100 » Dimetil formamid Etilen diklorid set PLASTİKLER DÜNYASI - -2 - -20 365 hafif şişme - 50 28 - 22 365 " yok « hafif şişme - " " - Üzüm suyu 50 7 hafif lekeler - Metanol 22 365 " yok - etkilenme - yok conc. " Portakal suyu 100 50 7 Sodyum hidroksit 10 22 365 Nitrat asiti Termo- -32 22 Etanol ESTER -0.5 - 1 1602-Z Aropol 7240 - 180 40 Dioksil ftalat PBT -20 Sülfat asiti Gafite Tenite 6 « " Sodyum hidroksit POLI- o/ - Asetik asit 25 70 - +4 Karbon tetraklorid 100 25 - -3 - -14 - -28 Tuz asiti Nitrat asiti 15 5 70 « 217 Çizelge-9. Plastikleiin Kimyasal Özelliklen (Devam) İşlem ve Özellikler Malzeme Kimyasal Kondisyoniama Reaktif Tür Ticari Adı Adı Sıc. süre Gözlem Çekme °C gün değişikliği dayanımı Derişim değişimi % % P. Es. Aropol 7240 Sodyum hidroksil 5 25 - -75 T.set (devam) Sülfat asiti 25 70 - +7 Toluen 25 - +3 Su, damıtık 100 « -30 25 70 « - Asetik asit « - -35 Tuz asiti 15 « « - -25 Nitrat asiti 5 - -25 - -28 Hetron 700 Sodyum hidroksit PE.yy 11 365 25 Sülfat asiti 25 70 - -2 Toluen 100 25 « - -70 Hatco, Asetik asit 25 14 " - -7 GR 14042, Benzin 100 25 - +12 12293, 12311 Tuz asiti 15 70 - +1 » - +8 - -15 Nitrat asiti 5 Sodyum karbonat 10 Sülfat asiti 25 Su, damıtık 100 « Hostalen Asetik asit GF 4760, Aseton GM 5010, Kromik asit u - -9 II » - +4 20 55 - - 60 ı* - - 80 u u renksizleşme - GR 7255 P Tuz asiti hepsi u - - GUR Nitrat asiti 50 « » renksizleşme - Sülfat asiti 50-98 (i « « - « yok - 22 « 365 « yok " - u - şişme - yok - Toluen 100 Tenite, PE Asetik asit A.Y ve O.Y Aseton 100 Amonyum hidroksit 10 u 11 100 « » « II Karbon disülfıd Etil asetat 218 Kimyasal Direnç 5 - PLASTİKLER DÜNYASI fe: II ili Çizelge-5. Plastikleiin Kimyasal Özelliklen işlem ve Özellikler Malzeme Kimyasal (ondisyonlama Reaktif Tür PE, Ticari Adı Tenite AY, OY Adı Kimyasal Direnç Sıc. süre Gözlem Çekme °C gün değişikliği dayanımı Derişim değişimi % % Formaldehit 35 Gliserin 100 22 » 365 « 30 « « « - 100 » » « - 2 « • 10 « » « - « II - Hidrojen peroksit Zeytinyağı Sodyum karbonat Sodyum hidroksit - - Sülfat asiti 30 Kloroform 100 « » » şişme ve çarpıl. - « - şişme - Motor yağı Nitrat asiti Toluen Terebentin conc. 100 " " Etilen diklorid « 65 90 Amonyum hidroksit 28 26 II Benzen 100 Asetik asit Kromik asit 25 Dietil eter 100 « Etanol Etilen glikol Tuz asiti yok - renksizleşme - şişme - « - II Karbon tetraklorid 37 Motor yağı, SAE 10 100 PLASTİKLER DÜNYASI it u Benzin (uçak) Marlex, YY. yok Nitrat asiti 70 Sodyum hidroksit 50 Sülfat asiti 36 « - - -1 - +1 - -6 - -12 - 0 - -9 - 0 48 - -3 65 - 0 26 - -4 - +2 - 0 - -5 48 II 219 Çizelge-5. Plastiklerin Kimyasal Özellikleri (Devam) İşlem ve Özellikler Malzeme Kimyasal Kondisyonlama Reaktif Tür Ticari Adı Adı Kimyasal Direnç Sıc. süre Gözlem Çekme °c gün değişikliği dayanımı Derişim değişimi % % Kinel 5504 POLİ- CTP Asetik asit 50 25 7 100 yok - 10 " hf.yüzey etki. - JP-4 yakıt 100 60 yok - Nitrat asiti 10 7 hf.yüz.etk. - II - Aseton Termo Amonyum hidroksit plastik Sodyum hidroksit Sülfat asiti " Kinel 5505 Asetik asit 50 grafit dol. Aseton 100 Amonyum hidroksit 10 " Sodyum hidroksit Sülfat asiti lamine Asetik asit Amonyum hidroksit Ryton II - « u - 5 hf. yüz. etk. - 8 « « II - « " 100 10 Kerosen (gazyağı) 100 Nitrat asiti 7 Sodyum hidroksit 10 yok - hf.yüz.etk - II yok - II hf.yüz.etk. - II " II - yok » « « 93 « 1 « 100 « u « II II Butil eter II « II Kloroform İt LEN Anilin Brom, gaz 28 - 100 Asetik Asit (buzlu) Amonyum hidroksit - » Freon SÜLFİD 220 '• « Trikloretilen POLİ- « " Sülfat asiti FENİ- - " Tuz asiti Toluen yok hf.yüz.etk. II M « - Nitrat asiti Kerimid 601 hf.yüzey etki. u İMİD u - - 0 - 0 - -4 - -36 - 0 - -13 PLASTİKLER DÜNYASI Pil; Çizelge-5. Plastiklehn Kimyasal Özelliklen (Devam) işlem ve Özellikler Malzeme Kimyasal Kondisyonlama Reaktif Tür Ticari Adı Adı süre Gözlem Çekme °C gün değişikliği dayanımı Derişim değişimi % % Ryton Benzin 100 (devam) Tuz asiti 37 93 - 1 » - 0 100 « « - -12 60 55 » - <50 - - İt etkilenir >50 Dioksan PP Kimyasal Direnç Sıc. Hostalen Asetik asit, buzlu PPH 1050 Amonyum hidroksit 30 38 PPK1060 Benzen PPN 1060 Butil asetat 100 » 60 « « 20 60 PPR1070 Karbon tetraklorid PPT1070 Kromik asit 50 PPU 1080F Dibutil ftalat 100 100 n-Heptan 60 Hidrojen peroksit 30 Sodyum hipoklorid 20 « " " - - etkilenir >50 - - - <50 « etkilenir >50 « hafif etkilenir - 180 yok - 365 etkilenir - Nitrat asiti 50 Sülfat asiti 98 " Shell 5220 Asetik asit 50 80 5520, 5550 Asetik asit, buzlu 100 50 5820, 5824 Karbon bisülfid - 22 Karbon tetraklorid 100 60 100 Deterjan 27 22 Etanol 50 30 - - yok - 30 şişme - 100 yok - hafif etkilenir - yok - çarpılma - Etil eter 100 Tuz asiti 10 60 Tuz asiti 35 22 Izo propanol 100 21 Limon suyu " 50 109 22 123 yok » - Portakal suyu Süt PLASTİKLER DÜNYASI " » " Etilen glikol 0 « 30 - 221 Çizelge-5. Plastiklerin Kimyasal Özelliklen (Devam) işlem ve Özellikler Malzeme Kimyasal Kondisyonlama Reaktif Tür Ticari Adı PP Shell 5220 Adı Kimyasal Direnç Sıc. süre Gözlem Çekme °c gün değişikliği dayanımı Derişim değişimi % PS Fenol sulu SÜL FON 222 . yok « - « 22 110 • - 60 « 30 şişme - 262 yok - 22 30 II - 60 Sodyum karbonat doygun 80 Sodyum hidroksit 30 Soya yağı 100 Terebentin u Sirke - Şarap • 30 « - Thermocomp Asetik asit 100 21 7 - -30 CF1006, Amonyum hidroksit 10 3 - -60 %30 CTP Benzen 100 83 « çözünür - Hidrolik fren yağı 100 21 7 Karbon tetraklorid 100 83 3 Deterjan 10 Etilen glikol « • Heptan 100 « 21 Tuz asiti 10 Metanol çatlamalar - - -31 - -15 7 çözünür - 83 3 - -22 100 " ti II - -79 - -16 Sülfat asiti 10 21 7 - -30 Thermocomp Asetik asit 100 " - -10 1006 Amonyum hidroksit 10 83 - -23 %30 CTP Benzen 100 U Motor yağı POLİ- % renksizleşme 5 Karbon tetraklorid u Deterjan 10 II " 3 " u çözünür - - -47 - -14 Benzin 100 21 7 - -55 Tuz asiti 10 83 3 - -19 Metanol - -14 Motor yağı 100 » « ° - -2 Sülfat asiti 10 21 7 - -13 PLASTİKLER DÜNYASI Çizelge-5. Plastiklerin Kimyasal Özelliklen (Devam) İşlem ve Özellikler Malzeme Kimyasal Kondisyonlama Reaktif Tür POLİ Ticari Adı Udelp1700 Adı Etanol SÜL- Etil asetat FON Etilen glikol PTFE Teflon 6,6c, 6H, Çekme değişikliği dayanımı değişimi % % 95 22 7 « yok - şiş ve yumuş. - yok » - sararma - yok « - Tuz asiti 10 " 110 « Makina yağı 100 Nitrat asiti 40 60 7 « Sodyum hidroksit 5 22 110 Sülfat asiti 40 99 1 hepsi 100 365 " 200 0.33 - (1 II - « « 21 » 7 « II « - -40 2 - -24 100 - +5 - -40 - -18 Amonyum hidroksit 7A, 7B, 7C, 8 Tuz ve nitrat asiti Sülfat asiti Asetik asit « 100 Amonyum hidroksit doygun last Hid. Fren yağı Mısırözü yağı Deterjan Etilen glikol 100 « Benzin 100 10 (1 Metanol 100 II " Sülfat asiti 10 Asetik asit 50 (kalıplama ve Aseton ekst.) Asetil klorid Amonyak, susuz « 100 PLASTİKLER DÜNYASI - » - - -20 - -16 +7 - -52 - -16 - -15 -9 21 - -30 " - -21 yok -4 » -8 - -11 14 " • - - 100 Amonyum hidroksit conc. Kral suyu - « Tuz asiti Motor yağı Kynar 460 Gözlem gün Derişim termop- 1006, %30 CTP PVDF süre °C » 8A, 9A, 9B, 62 Thermocomp TF Sıc. 100 « Sodyum hidroksit PU, Kimyasal Direnç » 223 Çizelge-5. Plastiklerin Kimyasal Özellikleri (Devam) işlem ve Özellikler Malzeme Kimyasal Kondisyonlama Reaktif Tür Ticari Adı Adı Kynar 460 Benzen (devam) n-Butanol Kimyasal Direnç Sıc. süre Gözlem Çekme °c gün değişikliği dayanımı değişimi Derişim % 100 « % 21 « Karbon tetraklorid - -5 Dietil eter - -10 « - -27 « « - -8 - -5 - -6 Tuz asiti 20 Nitrat asiti 70 Sodyum hidroksit 50 " - -6 Thermocomp Asetik asit 100 7 - -18 BF 1006 Amonyum hidroksit conc. - -27 % 30 CTP Hid. Fren yağı 100 Mısır özü yağı " Etilen glikol « » Benzin « » Tuz asiti 10 " Metanol 100 Sülfat asiti Trosiplast W 7510,1001, SW 1056 « II II II " 10 22 Motor yağı 100 " Sodyum hidroksit 10 - Benzin 3 çözünür - - +4 - -11 ,+5 çözünür - - -15 - -82 - -26 - -12 yok -15 90 - 30 -5 65 1 yumuşar - Sülfat asif 22 30 yok -5 II 65 1 yumuşar - II 224 -7 Dioksan Motor yağı VİNİL » -8 - II Etanol SAN 14 - II II PLASTİKLER DÜNYASI n <Ll Çizelge-47. Plastik Konulu Türk Standartları (1998 Yılı) Standart No TS 90 TS 201 TS 274 TS 275 TS 418 TS 624 Konusu Gerilme Özellikleri Sert PVC Plastik Borular Sert PVC İçme Suyu Boruları ve Ekleme Parçaları Sert PVC Pis Su Boruları ve Ekleme Parçaları Polietilen Borular PVC Yer Döşemeleri Elastik Yer Döşemeleri, Vinilden Yapılmış, Destekli Plastiklerin Kimyasal Maddelere Karşı Dirençlerinin Tayini Plastikler, Deney ve Kondisyonlama İçin Standart Atmosfer Şartları Termoplastik Yalıtkan Şeritler Plastiklerin Charpy Darbe Dayanımı Tayini Plastiklerin İzod Darbe Dayanımı Tayini Termoplast Maddelerden Deney Parçalarının Basınç Kalıplama ile Hazırlanması Termoplast Maddelerden Deney Parçalarının Enjeksiyon Kalıplama ile Hazırlanması TS 650 TS TS 710 720 TS TS TS TS 859 1004 1005 1148 TS 1149 TS TS TS TS 1168 1178 Plastiklerle İlgili Terimlerin Sembolleri Vinil Klorür Homo ve Kopolimerlerinin Tanımlanması TS TS TS TS TS 1179 1181 1224 1323 1326 1397 1398 TS TS TS TS 1399 1400 1404 1408 Poliamidlerde Erime Noktası Tayini Basma Sertlik Değerinin Dürometre ile Tayini Katı Elektriksel Yalıtkanların Dielektrik Kayıp Katsayısının Ölçülmesi Termoplastların Erime Akış Hızının Tayini Sertlik Değerinin Tayini, Rockvvell Metodu Dielektrik Delinme Gerilimi ve Dielektrik Dayanımı Tayini Plastiklerin Çekme Özellikleri Tayini Sert PVC Boru Ekleme Parçaları Yük Altında Eğilme Sıcaklığının Tayini Polipropilen Termoset Maddelerden Deney Parçalarının Basınç Kalıplama ile Hazırlanması Plastikler, Tekstil Terimlerinin Tarifi Optik Deneyler için Kalıplama Metoduyla Numunelerin Hazırlanması TS TS TS TS 1699 1720 1801 1818 TS TS 1825 1947 Plastikler, Vicat Yumuşama Sıcaklığı Tayini Dekoratif Lamine Levhalar, Yüksek Basınçta Sıkıştırılmış TS 2102 Melamin, Sanayide Kullanılan PVC Reçinelerinin Tanımlanması Plastiklerin Yoğunluk ve Nisbi Yoğunluk Tayin Metotları PLASTİKLER DÜNYASI 225 Çizelge-47. Plastik Konulu Türk Standartları (1998 Yılı) (Devamı) Standart No TS 2171 Konusu Sert PVC Kanalizasyon Boru ve Ekleme Parçaları TS 2193 Isı Yalıtma Malzemeleri, Sert Köpük PS'ten Yapılmış TS 2294 TS 2380 Üre-Formaldehit Kalıplama Karışımları Plastikler, Terimler ve Tanımlanmaları TS 2412 Melamin-Formaldehit Kalıplama Karışımları Vinil Klorür Kopolimer Reçinelerinin Kısa Gösterilişi TS 2505 TS 2538 TS 2770 TS 2772 TS 2992 TS 3112 TS 3126 PVC Nemli Yer Buvatları Halatlar, 3 Kollu, Devamlı PE Lifli TS 3423 TS 3435 Darbeye Dayanımlı Polistirenlerin Tanımlanması PS Kalıplama ve Ekstrüzyon Maddeleri, Tanımlama TS 3460 TS 3538 Amorf Termoplastik Kalıplama Malzemeleri Plastik Armatürler TS TS TS TS Polietilen Ağır Hizmet Torbaları Poliester Lifli Halat Özellikleri Poliamid Fenolik Kalıplama Karışımları 3545 3779 Selüloz Asetattan Yapılan Gözlük Çerçeveleri Deney Parçalarının Makina ile İşlenerek Hazırlanması 3782 3783 Polietilen Filmler Cam Elyafı ile Pekiştirilmiş, Reçine Bağlayıcılı Levhaların Deneyler İçin Hazırlanması Çok Amaçlı Deney Parçalarının Hazırlanması Plastik Şırıngalar TS 3861 TS 3971 Plastik İlaç Ölçü Kaşıkları TS 4240 TS 4266,4267 Nylon Lifler, Fırçalarda Kullanılan Vinil Klorür Homo ve Kopolimerleri, Gösterilişleri TS 4410 TS 4437 TS 4810 TS 4935 TS 4941 TS 5015 TS 5077 Plastik ilaç Kapları Plastik İlaç Kapları, Yarı Katı İlaç Şekilleri İçin Plastik İlaç Kaplan, Göz Damlaları için Plastik Numune Alma Metodları Plastik Çanta Bidonları, Akaryakıt vb. İçin Plastik İlaç Ölçü Kadehleri Akrilik Dişler, Diş Hekimliğinde Kullanılan TS 5096 TS 5146,5147 Tıbbi Numune Kapları 226 TS 5341 Polistiren Kalıplama Karışımları TS 5358 Sert PVC Profiller, Pencere ve Kapı İçin PLASTİKLER DÜNYASI Çizelge-47. Plastik Konulu Türk Standartları (1998 Yılı) (Devamı) TS 5372 TS 5373 TS 5374 Konusu Yalıtıcı Şerit, Poliester, Termoset Yapıştırıcılı Yalıtıcı Şerit, Poliester, Yapıştırıcısı Termoset Olmayan Yalıtıcı Şerit PVC, Yapıştırıcısı Termoset Olmayan TS 5376 TS 5378 Yalıtıcı Şerit, PA, Yapıştırıcısı Termoset Olan Yalıtıcı Şerit, PC, Yapıştırıcısı Termoset Olmayan TS TS TS TS TS TS TS PE Borular, Dış Çap ve Boru Et Kalınlıkları Toleransları PVC'den Ayakkabı Tabanları ve Topukları PE Borular, Taşıma ve Depolama Kuralları Plastik Kovalar Polietilen Kalıplama Karışımları Polipropilen Kalıplama Karışımları PVC Filmler, Tarımda Kullanılan Standart No 5451 5548 5572 5605 5610 5611 5914 TS 5927 TS 6451 Melamin Mutfak Eşyaları ABS Levhalar TS TS TS TS TS TS TS TS 6453 6899 6905 6955 6997 7182 7234 7239 TS TS TS TS TS TS TS TS TS 7240 7316 7334 7483 7553 7554 7638 7640 7901 Metilmetakrilat, MMA Plastik Çubuklar, YYPE'den Yapılan, Genel Amaçlı Plastik Levhalar, YYPE'den Yapılan, Genel Amaçlı Kuru Film Şeklinde Kaplanmış PTFE Polikarbonat Levhalar Sicimler, Ziraatte Kullanılan Poliolefinden Yapılan PS Karolar-İç Mekan Duvar ve Tavanlar İçin Polivinil Klorür Metil Metakrilat Kalıplama Karışımları Isı Yalıtım Malzemeleri, PS Köpükten Yapılmış Lamine Al Folyolar, Yapıştırıcılı Polietilen Kalıplama ve Ekstrüzyon Malzemeleri Ambalaj Bandı, PP Film Bantlar Ambalaj Bandı, PVC Polietilen PVC Sandaletler Polistiren Kalıplama ve Ekstrüzyon Malzemeleri TS 7904 PTFE Levhalar TS 7905 TS 7906 PTFE Çubuklar PTFE Bantlar TS 8762 TS 8788 Ambalaj Yastıklama Malzemeleri, PS Köpük Plastikler, Cam Elyafla Takviye Edilmiş Termoseting Plastikler, Deney Metotları PLASTİKLER DÜNYASI 227 ,-f-" k Çizelge-47. Plastik Konulu Türk Standartları (1998 Yılı) (Devamı) Konusu Standart No TS 9346 Toluen Diizosiyanat, Üretan Köpük Üretimi İçin TS 9347 Plastikler, PS Ekstrüzyon ve Kalıplama Maddeleri TS TS TS TS TS TS TS 9363 Polietilen Ekstrüzyon ve Kalıplama Maddeleri 9405 Vanalar, Termoplastikten, Bağlantı Referansları 9409 9410 Plastikler, Stiren Maleik Anhidrit Polimerleri 9411 Plastikler, Termoplast Elastomer Eter Ester (TEEE) 9412 Plastikler, Asetal (POM) Ekstrüzyon ve Kalıplama Maddeleri 9413 Plastikler, Polifenilensülfür (PPS) Takviyeli ve Dolgulu Enjeksiyon bl Plastikler, Termoplastik Poliester (TPES) Maddeleri I % Kalıplama ve Ekstrüzyon Maddeleri TS TS TS TS TS TS TS 9466 Sert PVC ve Klorlanmış PVC (CPVC) Hamurları 9945 Polietilen, Tıp Alanında Kullanılan 9946 Polipropilen, Tıp Alanında Kullanılan 10298 Plastikler, Esnek Köpük Malzemeler, Bağlı Üretan Esaslı 10342 Polietilen Torbalar, Genel Amaçlı 10483 10484 Plastikler, Melamin Fenolik Kalıplama Maddeleri Polimerik Malzemeler, Gözenekli, Esnek, PU Köpük, Yük Taşıyıcı Uygulamalar İçin TS TS TS TS TS TS 10659 10660 Plastikler, Kılıflı Esnek Köpük Yastıklar, Üretan Esaslı, Evlerde Kullanılan 10710 Plastikler, Haşere Telleri 10711 Banyo Panelleri, Plastikten 10734 Esnek Köpük Malzemeleri, PVC'den Yapılan 10755 TS 10757 TS 10758 TS TS TS TS TS TS TS 228 PVC Tıp Alanında Kullanılan H Köpük Malzemeler, Sert PU ve Poliizosiyanürat, Boru ve Cihazların Isı Yalıtımında Kullanılan Plastikler, PMMA Levhalar, Dökümle imal Edilen t "T Plastikler, PMMA Levhalar, Eritme -Ekstrüzyon Kalenderleme İle İmal 10759 Edilen Polifenilen Eter (PPE) Kalıplama Maddeleri 10760 Plastikler, PTFE Reçine 10763 Plastikler, Film, Döküm PTFE Reçineden 10764 Plastikler, Rijit PVC Hamurları, Yapı Malzemeleri Yapımında Kullanılan 10766 10767 Selüloz Asetat Kalıplama ve Ekstrüzyon Maddeleri Selüloz Propiyonat Kalıplama ve Ekstrüzyon Maddeleri 10768 Etil Selüloz Kalıplama Ekstrüzyon Maddeleri PLASTİKLER DÜNYASI Çizelge-47. PlastikKonulu Tmk Standartlan (1998 Yılı) (Devamı) Standart No Konusu TS 10769 Polivinilden Klörür Kalıplama Maddeleri TS 10770 TS 10883 Polyester Termoset Kalıplama Maddeleri Kaplama Levhaları, Sert PVC, Bina Dış Kaplaması İçin TS 10884 TS TS 10885 10886 TS 10887 TS 10981 Kaplama Levhaları (Soffitler), Sert PC, Bina İç Yüzeyleri İçin Plastikler, PTFE Sudaki Dispersiyonları Plastikler, Polikarbonat (PC) Kalıplama ve Ekstrüzyon Maddeleri, İşaretle Gösterme Plastikler, PC ve PC Kopolimeri, Dolgusuz ve Takviyeli Kalıplama ve Ekstrüzyon Maddeleri Plastikler, Sert Köpük Plastikler, Binaların Isı Yalıtımı için Püskürtmeyle Uygulanan PU Köpük TS 11091 TS 11416 TS TS TS TS 11417 11449 11512 11568 TS 11844 TS 12009 TS.EN 198 TS.EN 263 TS.EN 277 TS.EN 438 Poliamid, Enjeksiyon ve Ekstrüzyon Maddeleri Plastikler, SAN Kopolimerleri Kalıplama ve Ekstrüzyon Maddeleri Polietilen, Filmler, Genel Amaçlı Polibutilen Plastikler Kalıplama ve Ekstrüzyon Maddeleri CAB Kalıplama ve Ekstrüzyon Maddeleri Plastikler, Çubuklar ve Levhalar, Düşük ve Orta Yoğunluklu PE'den Yapılan, Genel Amaçlı Tekstil Mamulleri, Döşemelik Kumaşlar, Vinil veya PU Kaplı Reçineler, Üre Formaldehit Banyo Küvetleri, Akrilikten Yapılan Dökme Akrilik Levhalar Torbalar, Gıda Yardımlarının Taşınması için, PP Kumaştan Olanlar Dekoratif Lamine Levhalar, Yüksek Basınçta Sıkıştırılmış TS.EN 696 TS.EN 697 TS.EN 699 Halatlar, Genel Amaçlı, Poliamid Lifli Halatlar, Genel Amaçlı, Poliester Lifli Halatlar, Genel Amaçlı, Polipropilen Lifli TS.EN 700 TS.EN 765 Halatlar, Genel Amaçlı, Polietilen Lifli Torbalar, Gıda Yardımları İçin Poliolefinden TS.EN 787 Torbalar, Gıda Yardımları için Polietilenden TS.EN 788 Torbalar, Gıda Yardımları İçin Kompozit Filmden TS.EN 1450 TS.EN 60264 TS.EN.ISO-7327 TS.EN.ISO-10082 Plastik Botj Sistemleri Cam Elyaflı, Termosetten Sargı Tellerinin Ambalajlanması, Makaralar TS.ISO-8096 Lastik veya Plastik Kaplı Dokumalar, Giyim Eşyası için PLASTİKLER DÜNYASI Epoksi Reçineler İçin Sertleştirici ve Hızlandırıcılar Plastikler, Fenolik Reçineler, Tarifler ve Deney Metotları 229 i-ît. iÜ Çizelge-48. Koiozif Maddelere Kaişı Plastik Seçimi Korozif Madde Plastik Cinsi (dayanabilen) Asit ve anhidritler: Akrilik asit Aset anhidrit Asetik asit FF, PHE FF, PE-TFE, PFA, PHE ABS, Ac, Acr, CA, CAB, CAP, EP, FF, Mel, NYL, PAI, PC, PE, PE -TFE, PES-tp, PES-ts, PPA, PHE, Pl-tp, PI-PPS, PP, PPO, PPS, PS, PSB, PSU, PU-tp, PVDF, SAN Benzoik asit NYL NYL Borik asit Butirik asit NYL Formik asit Ac, CA, CAB, NYL, PHE, PP, PVDF Ac, CA, CAB, EP, FF, NYL, PE, PBD, PE, PE-TFE, PFA, PHE, Fosforik asit PI-PPS, PP, PPS, PS-B, PVDF NYL Flikolik asit PHE, PE-TFE Hidrobromik asit Acr, PE, PE-TFE, PFA, PP, PVDF Hidrofluorik asit ABC, Ac, Acr, CA, CAB, CAP, EP, FEP, FF, Mel, NYL, PAI, Hidroklorik asit PB,PC,PE, PE-TFE, PES-tp, PES-ts, PFA, PHE, Pl-tp, Pl-ts, PIPPS, PP, PPO, PPS, PS, PSU, PTFE, PU-tp, PVDF, SAN, PVC PE-TFE, PFA, PVDF Kral suyu (HNO3 + 3HCI) NYL, PFA, PHE Klorsülfon asiti NYL, PHE, PAI, PE, PE-TFE, PFA, PP, PVC Kromik asit PES-tp Kromik asit anhidriti CA, CAB, NYL Laktik asit PVDF Metan sülfonik asit PHE, PVDF Monoklor asetik asit Ac, Acr, CA, CAB, CAP, EP, FEP, FF, Mel, NYL, PAI, PB, PBD, Nitrik asit PE, PE-CTFE, PE-TFE, PES-tp, PES-ts, PP, PFA, PHE, PI-TP, PS-B, PSU, PTFE, PVDF PVDF Nitrik+Sülfürik asit PP, PHE Oksalit asit Ac, Acr, CA, CAB, EP, Mel, PAI, PE, PES-tp, PHE, PP Oleik asit Oleum (dumanlı sülfürik asit) PE, CTFE NYL Perklorik asit PP, PHE Propiyonik asit Ac, Acr, CA, CAB, CAP, PAI, PE, PES-tp, PP Sitrik asit (limon asiti) CA, CAB Stearik asit ABS, Ac, Acr, CA, CAB, CAP, EP, FEP, FF, Mel, NYL, PAI, PB, Sülfürik asit PBD, PC, PE, PE-TPE, PES-tp, Pl-ts, PFA, PES-ts, PHE, Pl-tp, PI-PPS, PP, PPO, PPS, PS, PSU, PS-B, PTFE, PU-tp, PVDF 230 PLASTİKLER DÜNYASI Çizelge-48. Korozif Maddelere Karşı Plastik Seçimi (Devam) Korozif Madde Plastik Cinsi (dayanabilen) Tannik asit Tartarik asit Triklor asetik asit Alkoller: Allil alkol Benzil alkol Butil alkol Diaseton Etanol CA, CAB CA PE, TFE-PFA Furfuril alkol İzoamil alkol İzopropanol Metanol Oktil alkol Siklo heksanol Tetrahidro furfuril alkol Aldehitler: Asetaldehit Benzaldehit Butiraldehit Formaldehit Furfural Amidler: Dimetilformamid Formamid Üre Aminler: Anilin Butilamin Dubitil amin Dietilamin Dietilentriamin Dimetilanilin Etilendiamin Metilanllin Tributilamin Trietanolamin Trietilamin PLASTİKLER DÜNYASI PE FF, PE-TFE, PFA, PHE, PVDF CA, CAB, FF, NYL, PE, PHE, PPS, PVDF PVDF Ac, Acr, CA, CAB, CAP, EP, FF, Mel, NYL, PAI, PB, PE, PES tp, PHE, PP, PSU, PVDF PHE Ac, FF, PHE Acr, CA-CAB, PE, PES-tp, PP ABS, Ac, Acr, CAP, FF, NYL, PAI, BP, PBD, PC, PE, PECTFE, PES-tp, PHE, PP, PPO, PS, PSU, PU-tp, PVDF, SAN FF PE, PVDF FF, PHE FF CAB, FF, PFA, PHE Ac, FF, NYL CA, CAB, CAP, NYL, PB, PE, PHE, PP, PVDF PHE, PVDF Ac, Acr, FF, PAI, PE-TFE, PES-tp, PFA, PI-PPS FF PVDF Ac, CA, CAB, FF, PHE, PE, PE-TFE, PES-tp. PFA, PP, Pl PPS, PPS, PVDF Ac, PE-TFE, PFA, PVDF PE, TFE FF, PHE, PVDF PVDF PVDF PE-CTFE, PFA PE-TFE PE-TFE CA, FF Ac, PVDF 231 Çizelge-48. Korozif Maddelere Karşı Plastik Seçimi (Devam) Korozif Madde Plastik Cinsi (dayanabilen) İnorganik bazlar: Amonyak Amonyum Hidroksit Kalsiyum hidroksit Potasyum hidroksit Sodyum hidroksit Tetrametil amonyum hid. Esterler: Amil asetat Butil asetat Butil akrilat Butil format Dibutil ftalat Dibutil sebekat Dioktil ftalat (DOP) Dimetil ftalat Etil asetat 2-Etil heksil sebekat Metil asetat Metil Salisilat Eterler: Butil eter Butil karbitol Etil eter (di) Diizopropil eter Dioksan Glikoller: 1,4-Butan diol Dietilen glikol Etilen glikol Propilen glikol PVDF ABS, Ac, Acr, CA, CAB, CAP, EP, NYL, PAI, PB, PC, PE, PETFE, PES-tp, PFA, Pl-tp, PP, PPO, PPS, PS, PSU, PTFE, PUtp, PVDF, SAN Ac, CAB PB, PE-TFE, PES-tp, PSU Ac, Acr, CA, CAB, CAP, DAP, FEP, EP, FF, NYL, Mel, PAI, PB, PBD, PE, PE-CTFE, PE-TFE, PES-tp, PES-ts, PFA, PHE, Pl-tp, PI-PPS, PP, PPS, PS-B, PSU, PTFE, PVDF, V PVDF A * PE PE, PE-TFE, PFA, PP, PVDF PVDF FF PE, PPS, PP Ac, Acr, PAI, PES-tp PAI, PB, PES-tp, PP PFA, PVDF Ac, Acr, CA, CAB, CAP, EP, FF, Mel, NYL, PAI, PE, PE-TFE, PES-tp, PHE, PP, PSU, PVDF Acr FF, PHE PE * FF, PI-PPS, PPS Ac Ac, Acr, CA, CAB, FF, PAI, PB, PE, PES-tp, PHE, PP, PVDF CAB Ac, PFA, PI-PPS, PPS, PVDF PES-tp CA, CAB, FF, PHE ABS, Ac, CA, CAB, NYL, PHE, PB, PC, PE, PES-tp, PP, PPO, PS, PSU, PU-tp, PVDF, SAN CAB Halojen ve bileşikleri: Asetil klorid Allil klorid 232 FF, PHE, PVDF FF, PHE, PVDF PLASTİKLER DÜNYASI Mk:, i: .. " Çizelge-48. Korozif Maddelere Karşı Plastik Seçimi (Devam) Korozif Madde Benzen sülfonil klorid Benzoil klorid Benzil klorid Benzil diklorid (Benzal kld.) Brom (sulu) Butil bromid Butil klorid Butil merkaptan Karbon tetraklorid Klor (sulu) Kloraseton (mono) Klorbenzen Kloroform Klorfencl Dikioretilen Epiklorhidrin Etilkloroformat Etilen dibıomid Etilen diklorid Freon Heksafluoro izopropanol İyod (solventte) Metil allil klorid Metil kloroform Metilen klorid Oktil klorid Perkloretilen Ftaloly klorid Sulfur diklorid Sulfuril klorid 2.2.3.3. Tetrafluoropropan 1.1.1. Trikloroetan Trikloretilen Alifatik hidrokarbonlar: Diizobutilen Heptan Heksan PLASTİKLER DÜNYASI Plastik Cinsi (dayanabilen) FF, PHE, PVDF FF, PHE, PE-TFE FF, PHE, PVDF PHE NYL, PE-CTFE, PE-TFE, PFA, PP, PI-PPS, PPS, PVDF PVDF FF, PHE, PVDF PVDF ABS, Ac, ACR, CAP, DAP, EP, FEP, FF, Mel, NYL, PAI, PB, PC, PE, PE-TFE, PES-tp, PES-ts, PFA, PHE, PP PPO, PS, PS-B, PSU, PTFE, PVDF CA, CAB, NYL, PE, PE-TFE, PP, PFA, PVDF FF CA, CAB, FF, PHE, PE, PI-PPS, PP, PPS, PVDF CA, CAB, CAP, FF, NYL, PHE, PE, PE-TFE, PI-PPS, PP, PPS PHE PE-TFE PHE, PVDF FF FF, NYL Ac, Acr, EP, FF, Mel, NYL, PAI, PE, PES-tp, PHE, PP, PVDF CA, CAB, DAP, FEP, NYL, PE-TFE, PES-tp, Pl-tp NYL CA-PAl-PES-tp, PP FF, PHE NYL, PVDF CA, CAB, FF, NYL, PHE, PE-TFE, PES-tp, PFA, PVDF FF, PHE Ac, FF, PES-tp, PFA, PVDF PE, TFE PVDF PE-TFE, PFA NYL Acr, FF, PSU CA, CAB, EP, FF, Mel, PE-CTFE, PES-tp, PHE, Pl-tp, PVDF PVDF ABS, Ac, Acr, CA, CAB, CAP, DAP, EP, FF, Mel, NYL, PB, PC, PE, PES-tp, PHE, PP, PPO, PS, PSU, PU-tp, SAN PAI- PE-CTFE, PES-tp 233 Çizelge-48. Korozif Maddelere Karşı Plastik Seçimi (Devam) Korozif Madde Plastik Cinsi (dayanabilen) izooktan Kerosen (gazyağı) Ligroin Madeni yağ Acr, PAI, PES-tp, PFA, PP Ac, Acr, CA, CAB, FF, PAI, PES-tp, PHE, Pl-tp, PP PP Ac, CA, CAB, EP, Mel, NYL, PAI, PB, PBD, PE, PE-TFE, PES tp, PFA, PHE, PP PVDF PVDF FF, PHE Oktan Okten Terebentin Aromatik hidrokarbonlar: Benzen BTX (benzen-toluen-ksilen) Dekahidronaftalin Etil benzen Nafta Stiren Sikloheksan Tetrahidro naftalin Toluen Ksilen Çeşitli inorganikler: Hava Buffer çözeltisi Azot dioksit Kükürt dioksit Su (deiyonize, destile) Ketonlar: Aseton Asetofenon Sikloheksanon Dietil keton Diizobutil keton Metil etil keton Metil izobutil keton Pentil aseton Çeşitli M t*:. PVDF Ac, NYL, PES-tp PVDF CA, CAB, NYL Ac, Acr, CA, CAB, CAP, EP, FF, Mel, NYL, PAI, PB, PE, PECTFE, PE-TFE, PES-tp, PHE, Pl-tp, PP, PVDF Ac, Acr, CA, CAB, CAP, DAP, EP, FF, Mel, NYL, PAI, PB, PE, PE-CTFE, PE-TFE, PES-tp, PHE, Pl-tp, PP-PVDF, FEP, PE-TFE, PFA, PVDF FEP, PE-TFE, PFA, PVDF FF, PE-TFE, PFA, PVDF FF, PHE FF, PHE, PVDF Ac, CAB, CAP, FF, NYL, PBD, PE-TFE, PES-tp, PFA, PS-B, PVDF FF, NYL, PP, PVDF Acr organikler: Asetonitril 234 ABS, Ac, Acr, CA, CAB, EP, FF, Mel, NYL, PAI, PB, PC, PE, PE-CTFE, PE-TFE, PHE, PES-tp, PP, PPO, PS, PSU, PVDF PES-tp PP FF CA, CAB, FF, NYL, PE, PE-TFE, PFA, PVDF CAB, FF FF, NYL, PE, PVDF PE, PE-TFE Ac, Acr, CA, CAB, CAP, DAP, EP, FF, Mel, NYL, PAI, PB, PBD, PE, PES-tp, PES-ts, PFA, PHE, Pl-tp, PP, PS-B, PVDF Acr, CA, CAB, CAP, EP, FF, PE, PHE, PI-PPS, PP, PPS FF.PVDF i'l i" Û% PLASTİKLER DÜNYASI Af Çizelge-48. Korozif Maddelere Karşı Plastik Seçimi (Devam) Korozif Madde Akrilonitril Benzonitril Karbon disülfid Sellosolv Kreozot Krezol Dimetil sülfoksit Etilen siyanhidrin Etilen siyanhidrin Furan Gliserin Hidrojen peroksit Plastik Cinsi (dayanabilen) FF, PHE, PVDF PPS CAB, CAP, PE, PP, PVDF CA, CAB, FF, PE, PP CA, CAB NYL, PE-TFE, PFA FF, PHE,, PE-TFE, PFA FF FF PVDF CA, CAB, CAP, PE, PP Ac, Acr, CA, CAB, CAP, EP, Mel, NYL, PAI, PB, PE, PE-TFE, PES-tp, PFA, PHE, PP Hidrojen sülfid CA, CAB, NYL NYL Metiletil keton peroksit FF, PFA, PHE, PP, PPS, PVDF Nitrobenzen NYL, PVDF Nitrometan NYL 2-Nitropropan Ac, Acr, CA, CAB, CAP, NYL, PAI, PE, PES-tp, PHE, PPS, Fenol PVDF PVDF Propilen oksit Ac, PE-TFE, PHE, PVDF Piridin PE-TFE, PFA Tetrahidro furan Tiyofenol-klorbenzen, 60/40 PHE FF Toluen diizosiyonat İnorganik tuzlar: Şap, adi Alüminyum klorid Amonyum klorid Amonyum nitrat Antimon triklorid Baryum klorid Kalsiyum klorid, hipoklorid Kalsiyum tiyosiyanat Kromil klorid Bakır 2 klorid Bakır sülfat Bakır sülfid Bakır 1 klorid Demir 3 klorid PLASTİKLER DÜNYASI CAB, FF, NYL NYL, PPS, PVDF Ac, Acr, CA, CAB, NYL, PPS CA, CAB NYL NYL CA, CAB, CAP, NYL, PE, PP NYL PVDF NYL CA, CAB, PP NYL CA CA, CAB, PE-TFE, PFA, PP, PVDF 235 •A • Çizelge-48. Korozif Maddelere- Karşı Plastik Seçimi (Devam) Korozif Madde Kurşun arsenat Lityum bromid Lityum klorid Cıva 2 klorid Fosfor oksi klorid Fosfor triklorid Potasyum bikarbonat Potasyum karbonat Potasyum klorid Potasyum siyanid Potasyum dikromat Potasyum permanganat Potasyum Tiyosiyanat Gümüş nitrat Silisyum tetraklorid Sodyum bisülfat Sodyum borat Sodyum bromat Sodyum karbonat Sodyum klorid Sodyum siyanid Sodyum hipoklorid Sodyum nitrat Sodyum silikat Sodyum sülfid Sodyum tiyosülfat Kalay klorid Tiyonil klorid Çinko klorid Plastik Cinsi (dayanabilen) CAB, Ac CAB Ac CA FF, PHE, PE-TFE PE-TFE NYL NYL CA, CAB, NYL FF, PHE PP Ac, CA, PHE, PP NYL CA, CAB PE-TFE PBD, PS-B PHE Ac Ac, Acr, CA, CAB, CAP, FF, NYL, PAI, PE, PES-tp, PHE, Pl-tp, PP Ac, Acr, CA, CAB, CAP, FF, NYL, PAI, PE, PES-tp, PP CA Ac, Acr, CA, CAB, PAI, PBD, PES-tp, PVDF, PHE, PP, PI-PPS, PPS, PS-B CA, CAB, NYL CA-CAB FF, PPS Ac NYL PHE CA, CAB, PE-TFE, PFA Organik tuzlar: Sodyum metilarsenat (mono) Sodyum palmitat Tributil fosfat Trikrezil fosfat FF, PHE PP PFA PP Kozmetik ve ticari bileşimler: Diş macunu vb. Dezenfektan Beyazlatıcı 236 CA, CAB CA, CAB, PAI ABS, Ac, CA, CAB, NYL, PC, PE, PP, PES-tp, PPO, PS, PSU, PU-tp, SAN PLASTİKLER DÜNYASI • • • . « Çizelge-48. Korozif Maddelere Karşı Plastik Seçimi (Devam) Korozif Madde Temizleyici Deterjan Sabun çözeltisi Antifiriz Kafur Mürekkep Foto tespit banyosu Mobilya cilasi Ayakkabı cilası Lehim pastası Mum (Wax) Su yumuşatıcı Kolonya Saç kremi Saç toniği Ruj Traş kremi Badem yağı ve ekstraktı Hindistan cevizi yağı Limon ekstraktı Kafuryağı Karanfil yağı Limon yağı Nane yağı Vanilya ekstraktı Bahçe ve çiftlik kimyasalları Gıda maddeleri: Bira Ketçap Çikolata şurubu Kola hulasası Kahve (hazırlanmış) Üzüm suyu Limon suyu Süt Melas Hardal Margarin Portakal suyu Portakal suyu konsantresi PLASTİKLER DÜNYASI Plastik Cinsi (dayanabilen) ES-tp ABS, Ac, CA, CAB, NYL, PAI, PB, PC, PE, PES-tp, PP, PPOY, PS, PSU, PU-tp, SAN Ac, PAI, PE, PES-tp, PP Ac, NYL, PES-tp PE CA, CAB, CAP, PES-tp CA, CAB CAB CA ABS, NYL, PC, PE, PES-tp, PU-tp, SAN CAB PES-tp CA, CAB CA, CAB CA, CAB CA, CAB, PES-tp CA PP PE, PP PP PP CA, PP CA, CAB, PP PP PP Ac, CA, CAB CA, PE, PP CA, PES-ts CA, CAB CA, CAB CA, CAB, PAI, PES-tp, PP CA, CAB CA, CAB CA, CAB, PP PAI CA, CAB, PAI, PES-ts CA, CAB PES-tp, PP CA 237 Çizelge-48. Korozif Maddelere, Karşı Plastik Seçimi (Devam) Korozif Madde Plastik Cinsi (dayanabilen) Çay, hazırlanmış Domates suyu Sirke Şarap Yakıtlar: Mazot Fuel oil Benzin CA, CAB, PES-tp, PP PAI PP PP Jet yakıtı JP-4 yakıtı Çakmak yakıtı FF, PB, PE, PP FF, PB, PE, PP ABS, Ac, CA, CAB, CAP, NYL, PAİ, PC, PE, PES-tp,PES-ts, PHE, PI-PPS, PP, PPO, PPS, PS, PSU, SAN, PU-tp,V CA, CAB, DAP Pl-tp CA, CAB Hidrolik akışkanlar ve yağlar: ASTM yağları Fren yağı Hidrolik sıvısı Güç iletim sıvısı Kuvvet çifti yağı Trafo yağı Gres Yağlama yağı Makina yağı Motor yağı Mil yağı NYL, Pl-tp ABS, Ac, CAB, NYL, PAI, PC, PE,, PES-tp, PP, PPO, PS, PSU, Pu-tp, SAN CA, CAB, DAP, NYL, PE, PE-TFE, PES-tp, PP Ac, PES-tp PP CA, CAB, DAP, EP, PAI, PE, PES-tp, PHE, PP Ac, PES-tp PES-tp, PHE, PP, PSU NYL ABS, Ac, CA, CAB, CAP, NYL, PC, PS, PES-tp, PP, PPO, PS, PSU, PU-tp, SAN, V PE, PP li.' ( ' İM. Boya ve solventleri: Lak tineri Boya Terebentin Acr CA, CAB PHE, PP Nebati yağlar: Sofra yağı Hindistan cevizi yağı Mısırözü yağı Pamuk yağı Keten tohumu yağı Zeytin yağı Yerfıstığı yağı Soya yağı Diğer nebati yağlar 238 PE, PP PE, PP Ac, NYL, PB, PC, PE, PES-tp, PP, PPO, PS, PSU, PU-tp, PVDF, SAN PAI, PES-tp, PP ABS, Ac, CAB, NYL, PC, PE, PES-tp, PP, PPO, PS, PSU, PU-tp, SAN PAI, PB, PE, PES-tp, PP PB, PP PP ABS, CAB PLASTİKLER DÜNYASI Ü m.,, İ' Çizelge-49. Plastiklerin TicariAdları ve Yapımcı Firmalar Plastik türü Ticari Adı Firması Diğer Bilgiler ABS Abson Mobay, ABD Bexan Bx Plastics, Genel amaçlı « ingiltere Cyolac L Borg-Warmer, Çok yüksek darbe dayanımlı, enj. malz. L-P-1183, Tip 5,6 Cyolac LS ABD " Çok yüksek darbe dayanımlı, ekstrüzyon mlz. Tip 6 Cyolac DH Cyolac T » Sıcağa karşı dirençli, Tip 1,2 Cyolac HM » Çok parlak iş verir, Tip 2 Cyolac KJT « Genel amaçlı Kralastic MH Alev geciktiricin Kralastic K2938 USS. Chem. ABD " Lustran Monsanto, ABD Genel amaçlı, Tip 1,2,3,4, Novodur Bayer, Almanya Genel amaçlı, Pavikral ANIC Spa, İtal, Polyflam Schulman, ABD Resti ran SIR, italya Sihinkolac Mitsubishi, Genel amaçlı, L-P-1183 Tip 1,2 Alev geciktiricili Japonya Thermocomp LNP, ABD Genel amaçlı AF 1004 Thermofil Thermofil, ABD Terluran BASF, Almanya %20 cam lifli Toyolac Toyo Rayon, % 10-40 cam lifli Japonya ABS/EPDM Urtal Monteshell, italya Arrhadur Elf Atochem Lastilac Lati Eng. SpA Novaloy Novated Pl. Polylac Chi Mei Corp. Ronfalin DSM Resins Saxerol Eli. Chem W.AG Sniasen Nyltech-it. 3130,3150, Occidental 3160 Chem, ABD PLASTİKLER DÜNYASI Genel amaçlı 239 Çizelge-49. Plastiklerin Ticari Adları ve Yapımcı Firmalar (Devam) Plastik türü ABS/PC Ticari Adı Firması Lastilac 09-11 Lati Eng. Bayblend, Mobay, ABD Diğer Bilgiler « MC 2500 ABS/ Mindel ABD Polisülfon ABS/PVC Union Carbide Cycovin KAB Borg-Warner ABD KAF - K 29 Schulman, ABD Polyman 509 ABS/SMA Cadon 100 (seri) Monsanto, ABD AKRİLİK Acronal BASF, Alm. (PMMA) Acrylite CY/RO, ABD Diakon LG ICI, Americas AKRİLİK " Electroglas Glasflex, ABD Genel amaçlı, dökümlük Lucite Dupont, ABD Döküm ve ekstrüzyon mlz. Perspex ICI, Ing. Plexidur Rohm and Haas ASTM D 788, L-P-507 PMMA Genel amaçlı döküm malz. ABD Plexigum N Plexiglass 1-300, S 300, Genel amaçlı döküm mlz. USS Chem ABD Genel amaçlı döküm mlz. GPA Acrypoly ChiMei Corp. Acryrex ıı Altuglas ElfAto. SA , • Asterite ICI Acrylics 4 Dispersiyon mlz. Avron AKRİLİK/ Bulana Neftochim Elyaf Cyrolite Rohm CmbH Metakrilat Butadien Stiren Optix Plaskolite Inc. DKE-450 Sumitomo corp. PVC Kydex Rohm and Hass Vinidur BASF AG AKRİLİK/ PET 240 Darbe dayanımlı of Americas Ropet Kopolimer, Vinil-Akrilik » PLASTİKLER DÜNYASI Çizelge-49. Plastiklerin Ticari Adları ve Yapımcı Firmalar (Devam) Plastik türü Ticari Adı Firması Diğer Bilgiler ASETAL Delrin 500 Dupont, ABD " Genel amaçlı, ASTM D2133, L-P-392 Custom Cpdg. ABD % 20 PTFE dolgulu ASTM D 2948, cam lifli Delrin 150 Delrin 570 Fluorofil Genel amaçlı, % 20 cam lifli Formaldafil Fiberfil, ABD Hostaform C Ticana Werke ThermocompKF LNP, ABD Ultraform Erta Eng. Plastic, (Hoechst) Alm. % 30-40 cam lifli enj. mlz. ABD Ekatel H Kunstoff GmbH Latan Lati Eng. SpA Lucel Lucky Ltd. Sniatal Nyltech. it Kematal ASETAL Celcon M 90 KOPOLİMER Lupital Celanese, ABD Genel amaçlı, ASTM D 2133, L-P 392 Mitsubishi Gas Chem Co. İne ASETAL Celcon C 400 ELESTO- Delrin T 500 Darbe dayanımlı MER Delrin ST 100 Dupont, ABD " DİALLİL Plaskon Plaskon, ABD Genel amaçlı döküm mlz. ASTM D 1636 FTALAT Durez Occidental ABD Poly-Dap US Prolam Cam lifli Genel amaçlı, ASTMD 1636 Sumikon Sumitomo Genel amaçlı, MIL-M-14 Bakelite, ABD Genel amaçlı EPOKSİ Fiberite E Fiberite, ABD (termoplast) Plaskon Plaskon, ABD Genel amaçlı, ASTM D 3013 Polyset Morton, Ing. Toz, plastik kaplama için MİL-M-24325 Araldit (seri) CIBA, isviçre MİL-A-8623, döküm, yapıştırma Cyclevveld Chrylesler, ABD Epon VIII Shell, ABD " Epicote Eposir Grilonit Soc. italia Resin EMS Chemie Sumikon Sumitomo, ABD Duroxyn Albert, Alm. PLASTİKLER DÜNYASI 241 i,,',!- . Çizelge-49. Plastiklerin Ticari Adları ve Yapımcı Firmalar (Devam) Plastik türü Ticari Adı EPOKSİ Novalac Firması Diğer Bilgiler Sıcağa karşı dirençli KOPOLİMER FENOLİK Alberit Chem. VVerke, Termoset kalıp tozu Albert Albolit Dechsler Bakalite Bakelite Amberlite - Dekorit Raschig • Mi? Fiberite, seri Fiberite, ABD Foundrez - Haveg, seri Haveg, ABD İdonit Bakelite 11 Plaskon Plaskon II Resinol Allied Resinous " prod. ABD Resinox Monsanto, ABD II Rogers Rogers, ABD II Sirfen Soc. İt. resine İt Supraplast Süd West. Chem » Trolen DAG,ALM. II Trilit » • Trolitan Trolon FEB » Methylon Occidental Plyophen " II Thermocomp LNP-ABD % 20 cam lifli enj. mlz. ASTM D 149 Teflon 100 Dupont, ABD Enj. mlz. ASTMD149 FLUORO Chemelec Us Gasket Co. PLASTİK, Fluoroflex resistoflex Corp. çeşKli Fluoron Stokes Molded Prod. Fluorothene Carbide and Carbon Co. Gaflon Appareils Gachot Genetron Allied Chem. Hostaflon TF Hoechst, Alm Vidar Solvay SA PVDF Bileşimli Elf At. SA PCTFE " Voltalef 242 w PLASTİKLER DÜNYASI •I ir;TM3TT, Çizelge-49. Plastiklerin Ticari Adları ve Yapımcı Firmalar (Devam) Plastik türü Ticari Adı Firması Diğer Bilgiler FURAN Haveg 61 Furesir Haveg, ABD Soc. İt. Resine Sıvı, termoset mlz. IONOMER Formion Surlyn A. Schulman Inc., ABD Döküm ve ekstrüzyon mlz. MELAMİN Cibanoid Ciba, İsviçre Mapienal Casella Plaskon Allied Chem. Melit Melmex SIR, İt. Fiberite, 2015, 2840 Melsir Fiberite Termoset kalıp mlz. MIL-M-14 Pelenco Soc. I. Resine Plastic Eng. ABD « Pressal Henkel, Alm Resimene Monsanto Uformit Röhm and Haas Ultrapas DAG, Alm Us Prolom DupontSA POLİAMİD Termoset kalıp tozu Bip Plastic Ltd. Us Polly Adell AS 10 Adell, ABD Enj. ve ekst. mlz. Akulon Ashlene Schulman Orange prod. ABD « Capron Allied, ABD MIL-M-19887 MIL-M-20693 Celanese 1000 MIL-M-14 Celanese MIL-P-22096 L-P-395 Custom Resine ABD L-P-410 Durethan Bayer, Alm. L-P-1125 Fosta Grilamid Amer. Heechst - ISO R 1874 Custom 401 Blok mlz. Lamigamid - Grilon (PA6) Emser Ind. ABD Enj ve Eks. mlz. Maranyl Minlon 108, 40, ICI Americas Dupont « Nyafil (11,12) Fiberfil Enj. ve eks. mlz. Rilsan (11,12) Aquitane Chem mineral dolgulu enj. ve eks. mlz. (PA 66) ABD Sniamid (6) PLASTİKLER DÜNYASI Snia Viscosa İt. 243 Çizelge-49. Plastiklerin Ticari Adları ve Yapımcı Firmalar (Devam) Plastik türü Ticari Adı Thermocomp, PF 1006(6,66) Firması LNP, ABD Diğer Bilgiler %30 cam lifli enj. mlz. Ultramid A (PA 66) Bayer, Alm. Enj. ve Eks. mlz. Ultramid B (PA6) " Ultramid S (PA6.10) Vestamid 12 Vydyne (66) VVellamid Zytel, seri PA6:211 PA 66: 42,101, 70, POLİAMİD 244 - II Monsanto Welman, ABD Dupont, ABD Çeşitli amaçlar için 71, 105, 133,408 Grivory GV EMS Che, AG Cam Lifli Jonylon Bip Plast. Ltd. PA 6 ve 6.6 Latamid 6 12 Lati Eng. SpA PA6 PA12 66 Nyfamid Orgamide Polynil Radiflam PA/IMID POLİAMİD, (Aromatik elyaf) POLIESTER (Termoplast) II Poly. S. Corp. Elf At. SA Nilit Ltd. Radicin O.SpA PA6.6 PA 6 ve 66 PA6 PA 6 ve 66 PA66 Radilon A Radilon S 11 Stanyl DSM Resins Tramid Trogamid PA 6.12: 158 Torlon Sam Yang Co. PA6 Huels AG Dupont, ABD Amoco, ABD PA6 Kevlar, seri Fenilon Ecdel Celanex 3300 Gafit1400 kodapak Dupont, ABD Sovyet Rusya Eastman Chem Celanese, ABD Doku ve birleşik mlz. yapımı S ı reste r SIR, italya Tenite, 6 PRO Valox, seri Eastman, ABD G.E. Pitt. ABD Amite DSM Resins " G.A.F., ABD Eastman, ABD PA6 Çeşitli amaçlar için MIL-M-46179 Elastomer % 30 cam lifli PBT PBT bileşiminde PET, PBT PLASTİKLER DÜNYASI Çizelge-49. Plastiklerin Ticari Adlan ve Yapımcı Firmalar (Devam) Plastik türü POLIESTER (Termoset) POLİETİLEN A.Y. POLIETİLEN Y.Y. Ticari Adı Aropol 7240 Fiberite S642 Hatco, seri Hetron, ser Haysite 270 Hytrel Laminac 4116 Novex Stamylan (LD) Neopolen Saxoreo Fertene Lupolen Petrothene Riblene Petilen Sirtene Norchem Tenite Trolen Chemplex (HD) Carlona (HD) Hostalen G Lupolen Firması Ashland, ABD Fiberite, ABD USS, Polyester Ashland, ABD Haysite, ABD Dupont, ABD Cyanamide co. ABD Soc. İt. Resine Silmar, ABD Dupont SA Sam Yang Co. ECP E. Group PBT Kuns. GmbH ICI Americas Shell, Ing. Chemplex, ABD Eastman, ABD UsChem, ANIC SPA İt. BP Chem Ltd. DSM Resins BASF AG Ellenburger Montecatini. İt. BASF, Alm. US Chem. ANIC SPA- İt. PETKİM Soc. İt. Res. Northern, ABD Eastman, ABD DAG, Alm. Chemplex, ABD Shell, Ing. Hoechst, Alm. BASF, Alm. Manolene Marlex Paxon Alcudid Finathene Normande Fr. Philips, Hpll. Allied, ABD Repsol G.SA Fina Chem. SA Sırester Silmar Mylar Tripet Vivypak Ekadur Alkathene Carlona (LD) Chemplex (LD) Epolene Eraclene PLASTİKLER DÜNYASI Diğer Bilgiler MIL-M-14 Film PET Şişirme mlz. MIL-C 9660, 19547, 27072, 43103 " REA-PE- 44, 22, 23, 200 Köpük mlz. Levha 245 Çizelge-49. Plastiklerin Ticari Adları ve Yapımcı Firmalar (Devam) Plastik türü Ticari Adı Hilene Lacktene PE, Çeşitli Firması Vinmar Inc. Elf At. SA Stamylan HD DSM Resins Eltex Fortiflex Solvay SA Soltex, ABD Rotene Sholex Vestolen A Grex Polythene Monteshell, İt. Shove Denko, J. Hüls, Alm. Rigidex Süper Dylan Suprathen Diğer Bilgiler Grace Chem, ABD ICI, Ing. Bristish Res. Koppers co. ABD Kaile and co. Allied, ABD G.E., ABD PE/CTFE Halar PE/PBT PE/TFE Valox815 Tefzel PFA Teflon 340, 350 Novimide P-105A Qx-13 P1-4701 Isochem, ABD Ciba G. Isv. ICI, Ing. Dupont, ABD Kerimid Kinel 5504 Rhone Poulene ABD Rhodia MIL-P-13949, MIL-G-55636 Polypenco Ultem 1000 Polimer corp. Mika dolgulu kalıplama mlz. POLİETER G.E. Pitt. İMİD PI/PPS alş. Tribolon xT Fluorocarbon, ABD Lexan Makrofol Makrolon G.E. Pitt. Abd Bayer, Alm. ASTM D 2473, 2848 Merlon Polycarbofil Mobay, ABD Fiberfil, ABD AMS 3628 Thermocomp, DF LNP, ABD L-P-393 1008 Carbotex Civierasilver Ekalon Forex EPC Latilen Lupilon PBT Kunstoff. Airex AG Lati Eng. SpA MitsubishiGas Sinvet Suntop Enichem Pol. POLİİMİD termoset POLİKARBONAT 246 Dupont, ABD İstemli termoplast Enj. ve ekst. mlz. " Polram Ltd. Yapıştırıcı Köpük levha Ondüle levha PLASTİKLER DÜNYASI ti Çizelge-49. Plastiklerin Ticari Adlan ve Yapımcı Firmalar (Devam) Plastik türü PC/ABS Alş. PC/PE Alş. PC/SMA PC/PET elastomer POLIPROPİLEN Ticari Adı Suntuf Trirex Xantar Radiblend Firması Poiram Ltd. Sam Yang Co. DSM Resins Lexan EM Merlon T 70 Arloy 1000 Xenoy 1000, 2000 3000 Amoco 1016 Arco Exxon Gulf Pro-Fax, seri Hostalen PPN G.E., ABD Mobay, ABD Arco, ABD G.E., ABD Mariex Norchem NPP Profax, seri Propathene POLIBUTİLEN POLİPROPİLEN OKSİT Shell 5,6,7 Adflex Adstif Appryl Buplen Daplen Eltex Hostacom Isplen Latene Moplen Novolen Snialene Stamyland P Stamyroid Technoprene Trilen Duraflex Rexene Tenite 4240 Noryl Thermocomp PLASTİKLER DÜNYASI Diğer Bilgiler Ondüle levha Raclicin O. SpA Amoco, ABD Arco, ABD Exxon, ABD Fülf Oil, ABD ASTMD2146, 2583 L-P-394 Hercules, ABD Amer. Hoechst Philips, Holl. Northerm Pet. ABD Hercules, ABD ICI Americas Shell co. ABD Chi Mei Corp. " Düşük Esneklik modüllü Yüksek " " Elf At. SA Neftochim Polymore GmbH Solvay SA Takviyeli Repsol Q.SA Lati Eng. SpA Montel it. BASF AG Nyltech İt. DSM Resins " ECP Enichem Sam Yang Co. Shell Chem. Co. Mobil, ABD Eastman, ABD G.E. ABD LNP, ABD Modifye Cam takviyeli 247 i. Çizelge-49. Plastiklerin Ticari Adları ve Yapımcı Firmalar (Devam) Plastik türü POLİSTİREN POLITETRAFLUORETİLEN PTFE/ PROPİLEN POLİÜRETAN 248 Ticari Adı Thermofil Laril Afcolene Amoco GH Carinex Cosden Dylene Fostarene Luran Lustrex Petren Polysar Polystirol Rexene Schulman Styrafil Styroper BR Sinoflex Thermocomp, CF-1004 Thermofil, seri Bapolen Bustren Ediştir Gedexcel Rigi pore Scopyrol Styropor Vestyron Algaflon Halon G 80 Hostaflon TF Fluon Soraflon Teflon, seri 6, 7, 8, 9 Teraflon Aflas Actol Durethan U Firması Thermofil, ABD Lati Eng. SpA Pechiney Amoco, ABD Shell, Ing. Cosden, ABD Arco, ABD Amer, Hoechst BASF, Alm. Monsanto, ABD PETKİM Polysar, ABD BASF, Alm. Mobil, ABD Schulman, ABD Fiberfil, ABD BASF, Alm. Mazzucchelli, LNP, ABD Thermofil, ABD Bamberger-C. Neftochim Enichem Gr. Elf, At. SA BP Chem I. Buna AG BASF AG Huels AG Monteshell Allied, ABD Hoechst, Alm ICI, Ing. Rhone Poulene, ABD Dupont Diğer Bilgiler ff" ASTMD 703, MİL-P-19644 «t H P.P.C. 850 HSF-13 İt. A20FG-100, YI30FG-0700 w, î köpük mlz. köpük mlz. ASTMD 1457 Sinter Mlz. ASTM D 1457 s't ASTMD 1457 Nitto Chem Jap. Asahi Glass co. Jap. Allied, ABD Bayer, Alm. PLASTİKLER DÜNYASI Çizelge-49. Plastiklerin Ticari Adları ve Yapımcı Firmalar (Devam) Plastik türü POLIVINIL KLORİD Ticari Adı Daltocell EStane Flexocel Hytrel Lockfoam Moltopren Diprane Texin Thermocomp, TF-1008 Ultramid U Urafil Vibrathane Afcodur Benvic Bakelite, OMDA 2201 Borden V.C. Breon Carina Corvic Decker Dacovin Diamond PVC Dural Ekavyl, Halvic Geon irvinil Lonzaht Kohinor Lucolene Mipolam Petvinil Rhodopas Rucon Sicron, seri Solvic Ravinil Tenneco Vestolit PLASTİKLER DÜNYASI Firması ICI, Ing. Goodrich, ABD Baxenden, Alm. Dupont, ABD Bofors, İsveç Bayer, Alm. Kemira Poly. Mobay, ABD LNP, ABD BASF, Alm. Fiberfil, ABD Uniroyal, ABD Pechiney, Fr. Solvay, Belç. Union Carbide ABD Borden, ABD British Geon Shell, Ing. ICI, Ing. Scott Bader, Ing. Diamond Shamrock, ABD Diğer Bilgiler MIL-l-4997 % 40 cam lifli enj. mlz. ASTMD1784 L-P 335, 375, 535, MIL-C-17, 572 L-P-375, 535, MIL-C 17, 572 Alpha, ABD Kuhlman Fr. British Geon Great Americas Lonza electric Pantasote ABD Pechiney, Fr. DAG, Alm. PETKİM Rhone Poulene ABD Ruco Div. ABD Modecatini, İt. Solvay, Belç. ANIC Spa İt. Tenneco İletken PVC levha Chem W Hüls. Alm. VVacker Chem 249 Çizelge-49. Plastiklerin Ticari Adlan ve Yapımcı Firmalar (Devam) Plastik türü PVC/CPE Alş. POLİVİNİLİDEN FLUORİD STIREN AKRİLONİTRİL Ticari Adı Vinnol VVelvic Vinoflex Vipla Viplavil Gary PVC Lucorex Mipoplast Mistique Norvinyl Novoblend Oxy Scovinyl Thermaflo Vicom Viniran Hostalit Kynar Solef Vidar Hylar Acrylafil J40/35 Lustran Restil Thermocomp, BF Cellidor ASV Cellit Çellon Ecarit Ecaron Rhodoid Tenite 007 250 Amer. Hoechst Evode Plas. Elf At. SA HT Troplast AG BF Goodrich Hydro Plast Novatec" Occidental Buna GA Evode Plas. EVC Comp. BASF AG Diğer Bilgiler I] Kablo mlz. Teknik film Şişe mlz. PVC Süspansiyonu Ayakkabı mlz. Modifiye ABD Penvvalt, ABD Soltex, ABD Solvay S A Ausimont SpA Fiberfil, ABD Monsanto, ABD Soc. İt. Resine LNP, ABD Dow, ABD Chi Mei Corp. i* *1 İt RG Sloane mfg. Foraflon 1006 Tyril 867 Kibisan Lastil Luran SELÜLOZ ASETAT Firması İCI, İng. BASF, Alm. Montecatini, İt. » %35 cam lifli enj. mlz. % 30 cam lifli enj. mlz. Genel amaçlı Lati Eng. SpA BASF AG Bayer, Alm. " DAG, Alm. Cellüloid Fab. Speyer, Alm. « Rhone Poulene ABD Eastman, ABD PLASTİKLER DÜNYASI Çizelge-49. Plastiklerin Ticari Adları ve Yapımcı Firmalar (Devam) Plastik türü Ticari Adı Firması SELÜLOZ ASETO Çellon Hercose DAG, Alm. Hercules Povvder, ABD BUTİRAT SELÜLOZ BUTİRAT SİLİKON Diğer Bilgiler Tenite 239, 264 Cellidor B Eastman, ABD Bayer, Alm. Hercose C Hercules Pow. Tenite II Silicones Eastman, ABD GE, Dow., Siyinthane Syinthane Taylor, Fiberite, Union Carbide ABD SÜLFON Elastosil Wacker-Chemie Thermatech Si. Product ICI Americas ICI 200 P ICI 300 P Norplex Mindel B 390 Polieter sülfon (%40 cam lif) u Norplex, ABD Union Carbide Modifiye polisülfon ABD Thermocomp GF LNP, ABD % 30 cam lifli polisülfon 1006 UREFORMALDE- HİT Victrex ICI Americas Polieter sülfon Udel Hypalon Mindel Union Carbide Polisülfon Klorsülfon PE Polisülfon Polietersülfon Radel A Carbalit Amoco Chem 11 Bakelite, ABD Kaurit 285 Plastoplas BASF Alm. Plaskon Plaskon, ABD Resimene Monsanto, ABD Siritle Soc. it. Resine Synthane Synthane Taylor, ASTM D 705 (cam lifi dolgulu) ABD Urecol Üre reçinesi BASF, Alm. Meltaş, Polisan, Farglas DİĞER Kalıptozu Scarab BIP Plastic Lupiace Mitsubishi Gas Modifiye Polifenilen eter Modar ICI Acrylics " Optema Exxon Chme. EMA Kopolimer PLASTİKLER DÜNYASI Akrilik reçine 251 Çizelge-49. Plastiklerin Ticari Adları ve Yapımcı Firmalar (Devam) Plastik türü Ticari Adı Firması Diğer Bilgiler DİĞER Platabond Elf At. SA PA Kopolimer (Hot Melt) PolyG Radel R Olin Corp. Amoco Chem PPS Ryton Phillips Pet. fi Sinkal Enichem Pol. ABS, ECP Polieter poliol (PU için) Stamylan UH DSM Resins UHMVVPE Tedimon ECP Enichem İzosiyanat (PU için) Tedlar Dupont SA Tribit Sam Yang Co. PVF PBT Tvvaron Viniclur • BASF AG Aramid mlz. Vlnil Akrilik Kopolimer Fortron PPS Celstran Takviyeli Polimer Celazole Polibenzimidazol, PBI Compel Takviyeli Polimer Fiberod II A (-160, +425°C, kısa süre 750°C) 252 II Grilesta EMS Chemie Kopoliester, Toz Kaplama Hyflon Ausimont SpA PFA Kadel Amoco C.SA Poliketon Lucalon Elf. At. SA Klorine PVC Lupol Lucky Ltd. Poliolefin PLASTİKLER DÜNYASI •1 IIIIIIE Çizelge-50. SI, Uluslararası Ölçü Birimleri Büyüklüğün Adı Uzunluk Kütle Zaman Elektrik akım şiddeti Termodinamik sıcaklık Işık şiddeti Madde miktarı Alan Hacim Frekans Yoğunluk (kütle yoğ.) Hız Açısal hız İvme Açısal ivme Kuvvet Basınç (mekanik gerilme) Kinematik viskozite (yoğunluk) Dinamik viskozite (yoğunluk) İş, Enerji, Isı Miktarı Güç Elektrik miktarı Potansiyel farkı, (gerilim) elektromotor kuvvet Elektrik alan şiddeti Elektrik rezistans (direnç) Elektrostatik kapasite (sığa) Manyetik akı Elektrik indüktansı Manyetik akı yoğunluğu Manyetik alan şiddeti Işık akısı Işık şiddeti (luminance) Aydınlatma şiddeti Dalga sayısı Entropi PLASTİKLER DÜNYASI Birimi Sembolü Temel Birimler metre kilogram saniye Amper Kelvin Kandil Mol Türetilmiş Birimler metre kare metre küp Hertz kilogram/metreküp metre/saniye radyan/saniye metre/saniyekare radyan/saniyekare newton pascal Eşdeğer Birim m kg s A. K cd mol m2 m3 Hz kg/m3 m/s rad/s l/s m/s2 rad/s2 N Pa kg. m/s2 N/m2 metrekare/saniye m2/s nevvton. saniye/m.kare Joule watt coulomb volt N.s/m2 J W C V volt/metre ohm Farad V/m n F N/C V/A A.s/V, C/V vveber henry tesla Amper/metre Lümen kandil/metrekare Lux l/metre Joule/Kelvin Wb H T V.s V.s/A Wb/m2 N.m J/s A.s W/A, J/C A/m İm cd/m2 lx l/m J/K cd. sr İm/m2 253 Çizelge-50. SI, UluslararasıÖlçü Birimleri (Devamı) Birimi Sembolü Özgül entropi (özgül ısı kapasitesi) Isı geçirgenliği Işıma yoğunluğu Radyoaktivite Radyasyon dozu (absorbe Temel Birimler Joule/Kilogram/kelvin J/Kg.K VVatt/metre. Kelvin VVatt/steradyan Becquerel gray W/m.K W/sr Bq Gy edilen doz) Radyasyon dozu oranı Radyasyon dozu eşdeğeri Konsantrasyon Akım yoğunluğu Elektrik yükü yoğunluğu Elektrik akı yoğunluğu Enerji yoğunluğu gray/saniye Sievert mol/metreküp Amper/metrekare Coulomb/metreküp Coulomb/metrekare Joule/metreküp Gy/s Sv mol/m3 A/m2 C/m3 C/m* J/m3 Exposure (x ve gamma ışınları) Coulomb/kilogram C/kg Isı akısı yoğunluğu Geçirgenlik (manyetik) Geçirgenlik (elektrik) Elektrik iletkenliği Isı iletim katsayısı Isınma ısısı (ısı kapasitesi) Molar enerji Watt/metrekare henry/metrekare farad/metre siemens vvatt/metrekare kelvin Joule/kelvin Joule/mol metreküp/kilogram nevvton. metre W/m2 H/m F/m S W/m2.K J/K J/mol m3/kg Büyüklüğün Adı Özgül hacim Kuvvetin momenti Joule/mol.kelvin Joule/mol.kelvin Molar entropi Molar ısınma ısısı Yüzey gerilimi Sıcaklık E Düzlem açı Katı açı 254 nevvton/metre celcius derecesi B i r i k radyan steradyan m N.m J/mol.K J/mol.K N/m °C 1 e rad sr Eşdeğer Birim l/s J/kg J/kg 0°C=273,16 K r PLASTİKLER DÜNYASI SI Birim Sistemlerinde Ön Ekler: Katları Askatları Değeri Adı Sembolü Değeri 10™ Egza E Adı Desi Sembolü d Santi c m 1015 Peta P 10-1 10-2 10 1 2 Tera T 10- 3 Mili 109 106 Giga Mega G M 10-6 Mikro 10-9 Nano 10 3 102 Kilo k 10-12 Piko Hekto h -10-15 Femto P f 10 Deka da 10-1 8 Atto a PLASTİKLER DÜNYASI H n 255 ALFABETİK DİZİN A: A.Y (3) Addition(12) Akma (3) Akma hızı (38) Akrilik elyaf (100) Akrilonitril butadien stiren (8, 13, 97) Akrilonitril metil metakrilat (8) Akrinonitril stiren akrilat (8) Aktarma kalıplama(3) Amino reçineleri (146, 148) Ana grup (3) Antioksidan (3, 26) Antistatik (3, 25) Aramiel elyafı (160) . * B: Baekeland(lO) Bakelit(lO) Barcol sertliği (46) Basınç kalıplama (3, 48) Basınçta ısı ile biçimlendirme (3, 66) Biçimlendirme (48, 52, 73) Bileşik kalıp (3) Birleşik malzeme (3, 158, 167) Bor elyafı (162) Boyutsal kararlılık (3) Bozulma (3) a C, Ç Cam elyafı (160) Condensation (12) Condensation (6) Çapraz bağlantı (3) Çekme gerilmesi (3) Çözünürlük (19, 20) D: Dallanmış polimer (4) Darbe deneyi (34) Depolama ömrü (4) Dielektrik dayanımı (4, 45) Dielektrik sabiti (18) Dispersiyon (4) Dolgu maddesi (4, 22, 63) Dolum kapasitesi (4) Doymamış poliester (8) 256 ,1 PLASTİKLER DÜNYASI Döküm kalıplama (61) Döner döküm kalıplama (4, 53) Döner kalıplama (4, 51) E: Ekströzyon (62, 64; 77) Elektrostatik yük (46) Elyaf (151, 159, 163) Emülsiyon (4) Enjeksiyon kalıplama (4, 53) Epoksi, epoksit (7, 139, 142) Erastomer(4, 151, 156, 158) Esneklik modülü (4) Etil selüloz (7, 156) Etilen etil akrilat (8, 9) Etilen propilen (8) Etilen vinil asetat (8) F: Fenol-formaldehit (7) Fenolk plastikler (142, 146) Film çekme (64) Fışkırtma (62) Fluorokarbon plastikleri (101) Furan plastikleri (106) G: Geçirgenlik (41) Gerilme deneyi (32) Granül (4) H: Hibrid (4) Hızlandırıcı (4) Homopolimer (4, 7,13) U Isıl geçirgenlik (46) Izosiyanat (148) J: Jel (4) K: Kalenderleme (5) Kalıp (4, 49, 52, 55,181, 187) Kalıp çekmesi (4) Kalıp eğimi (5) Kalıpsız ekstrüzyon (5) Kalite kontrolü (26) Karboksimetil selüloz (7) PLASTİKLER DÜNYASI 257 Karbon elyafı (160) Katılma (12) Katmanlı malzeme (5) Kaydına (25) Kaynak (80, 82) Kazein (7) Kırılganlık (40) Kohezyon enerjisi yoğunluğu (16, 18) Komonomer (5) Kondisyonlanma (47) Kopolimer (5,13) Korozif maddelere plastikler (230, 238) Köpük plastik (5, 68, 129, 131,149) Köpük yapıcı (26) Kresol-formaldehit (7) Kristallon plastik (5) Kür (5) L: Laminat (5) Lif sarma (67) Lüle (5) M, N: Markalama (85) Melamin formaldehit (146) Melamin-formaldehit (7) Modifiye (5) Monomer (5) Novalac (142) S/i; " iS. O, Ö: Organosol (5) Ön polimer (5) P: Parizon (5) Pekiştirici (23) Pekiştirilmiş plastik (5) Perfluoretilen propilen tetra-fluoroetilen (8) Plastijel (5) Plastik (3, 5) Plastik alaşımı (5, 13) Plastik kaplama (89, 135, 141, 151) Plastik özellikleri (14) Plastik özellikleri çizelgesi (193, 210) Plastik sembolleri (6, 7) Plastik standartları (225, 229) Plastiklerin bulunuş yılları (11) Plastiklerin kimyasal özellikleri (211, 224) Plastikleştirici (5, 24) Plastikleşiriciler (8) 258 A r PLASTİKLER DÜNYASI ,*ü î Plastisol (5) Poli-4 Metal penten (3, 7) Poliakrilamid(lOl) Poliamid(7, 107, 110) PoliasetalfllO, 111) Poliasetilen(19) Polibuten (7) Polibutilen (7, 112) • Polibutilen tereftalat (7, 116) Polidiallil ftalat (7) Poliester(112, 117) Polieterimid (117) Polietilen (7, 118, 121) Polietilen oksit (7) Polietilen tereftalat (7, 116) Polifenilensülfid(121) Poliheteroarilen elyafı (163) Poliimid(121, 123) Poliizobutilen (7, 12) Polikaprolaktam (12) Polikarbonat (7,123,125) Polikloro trifluoretilen (7) Polimer (5,7) Polimerizasyon derecesi (11) Polimetil metakrilat (7, 99) Polioksimetilen (7) Polipropilen (7, 125, 127) Polipropilen oksit (7) Polipropilen sülfon (7) Polisiloksan (152) Polistiren (7, 12, 127, 131) Politetrafluor etilen (7, 102) Poliüretan (7, 148, 151) Polivinil alkol (7) Polivinil asetat (7) Polivinil butiral (7) Polivinil formal (7) Polivinil karbazol (8) Polivinil Klorid (7, 12,13,132,135) Polivinil pirolidon (8) Poliviniliden fluorid (7) Poliviniliden klorid (7, 135, 137) Proje tasarımı (171, 190) R: Reçine (5) Renklendirici (23) Resole(144) S S* Safir elyafı (162) Santrifüj döküm (6, 61) Saran polimerleri (135) Selüloz asetat (7,155) PLASTİKLER DÜNYASI 259 Sfe Selüloz asetat, butirat (7, 156) Selüloz asetat propiyonat (7, 156) Selüloz nitrat (7, 154) Selüloz propiyonat (7) Seramik elyafı (163) Sertlik deneyi (35) Silan(152) Silikon (8; 152) Silikon yağı (153) Siyanoakrilat (100) Stiren akrilonitril (131, 132) Stiren Baterdien (8) Stiren lalfa metil stiren (8) Stiren maleik anhidrit (8) Sülfon polimerleri (137, 139) Sürünme (6, 15) Sürünme modülü (6, 17) Süspansiyon (6) Şişirme kalıplama (4, 60) Şişme deneyi (42) m\ • T: Tablet(4) Talaşlı işleme [77) Teknik güvenlik (190, 192) Termoplast (6) Termoset (6, 14) Ticari plastikler (239, 252 Tornalama verileri (79) U,Ü: Ultraviyole dengeleyici (25) Uluslar arası birimler (253, 255) Uzama (6) Üre formaldehit (146) Üre-formaldehit (8) V: Vinil Vinil Vinil Vinil klorid etilen (8) klorid metil metakrilat (8) klorid vinil asetat (8) klorid/viniliden klorid (8) Y: Yakma deneyi (31, 40) Yapıştırıcı (6, 82, 85) Yaşlanma deneyi (41) Yoğunluk (43) Yoğuşma(6, 12, 14) Yorulma (6) Yorulma (46) Yumuşama sıcaklığı (37) Yüksek polimer (6) YY (6) 260 ;«**•., PLASTİKLER DÜNYASI ı % YARARLANILAN KAYNAKLAR 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. John H. PEERY, Chemical Engineers' Handbook. Simonds ELLIS, Handbook of Plastics. A.B. GLAVILL, E.N. DENTON, Injection Mould Design Fundametals. Erik OBERG, Franklin D. Jones and H.L., HORTON, Machinery's Handbook. Frank H. LAMBERT, Moulding of Plastics. V.E. YARSLEY, Plastics Applied. MC. GRAW, Hill PUBLICATIONS, Plastics Encyclopedia, 1969, 71-72, 80-81 ve 83-84 Yılları Ciltleri. John WİLEY and Sons, INC., Textbook of Polimer Science. Türk Standardları Enstitüsü, Türk Standardları. TÜBİTAK, Bilim ve Teknik Hikmet YAŞAR, Plastikler Dünyası (I. Baskı). PLASTİKLER DÜNYASI 261