GENĠġ TÜRK COĞRAFYASINDA
Transkript
GENĠġ TÜRK COĞRAFYASINDA
GENĠġ TÜRK COĞRAFYASINDA TAMAMLANMIġ VE HALĠHAZIRDA DEVAM EDEN BELLĠ BAġLI PROJELER ĠÇĠNDEKĠLER A- GENĠġ TÜRK COĞRAFYASINA YAPILAN HARCAMALAR VE KALKINMA YARDIMLARI • 1992-2010 Yılları Arasında TİKA tarafından Geniş Türk Coğrafyasına Yapılan Harcamalar ..................................................................................................................... 1 • 2007-2010 yılları arasında Kültür ve Turizm Bakanlığı bütçesinden Geniş Türk Coğrafyasına ayrılan ödenekler ...................................................................................... 1 • 2002-2010 yılları arasında Geniş Türk Coğrafyasının da dâhil olduğu ihtiyaç sahibi ülkelere tüm kamu kurumlarından yapılan toplam kalkınma yardımları ....................... 1 B- RESTORASYON VE ĠMAR Orta Asya 1. Moğolistan'daki Türk Anıtları Projesi / MOTAP (Moğolistan) .......................................... 4 2. Sultan Sancar Türbesinin Restorasyonu (Türkmenistan) .................................................... 5 3. Selçuklu Sultanı Alparslan'ın Mezarının Bulunması ve Anıt Mezar Yapılması (Türkmenistan) .................................................................................................................... 5 4. Arslanbaba Türbesi Müştemilâtı (Kazakistan) .................................................................... 5 5. Hoca Bahauddin Veled Medresesi [Mevlana Evi] ve Çevre düzenlemesi (Afganistan) ..... 6 Balkanlar 1. Tarihi Konjic Köprüsü Restorasyonu (Bosna-Hersek) ........................................................ 6 2. Tarihi Mostar Köprüsü Restorasyonu (Bosna-Hersek)........................................................ 7 3. Tarihi Sokullu Mehmet Paşa [Drina] Köprüsü Restorasyonu (Bosna-Hersek) ................... 7 4. "Ulusal Anıtları Koruma Komisyonu" Toplantılarına Katılma Desteği (Bosna- Hersek) .. 8 5. Banya Luka Ferhadiye Camii Restorasyonu (Bosna Hersek).............................................. 8 6. Maglaj Kurşumlija Camii Restorasyonu (Bosna-Hersek) ................................................... 8 7. Belgrat Şeyh Mustafa Türbesi Restorasyonu (Sırbistan) ..................................................... 8 8. Prizren Sinan Paşa Camii Restorasyon ve Çevre Düzenlemesi (Kosova) ........................... 9 9. Priştine Fatih Camii Restorasyon ve Çevre Düzenlemesi (Kosova) ................................... 9 10. Priştine Sultan Murat Türbesi Selamlık Binası Müze Teşhir ve Tanzimi (Kosova) ....... 10 11. Osmanlı Mezarlığı Çevre Duvarı İnşaatı Projesi (Kosova) ............................................. 11 12. Yusuf Ağa (Parruce) Camii Restorasyonu (Arnavutluk) ................................................. 11 13. Komone Hasan Rıza Paşa Mezarlığının Temizliği ve Düzenlenmesi (Arnavutluk) ....... 11 14. Durres [Dıraç] Fatih Camii Restorasyonu (Arnavutluk) ................................................. 11 15. Osmanbaşiç Camii Restorasyonu ve Sultan II. Murat Camii Bahçesi Tadilatı (Karadağ)........................................................................................................................... 11 16. Mustafa Paşa Camii Restorasyonu (Makedonya) ............................................................ 12 i 17. Üsküp Fatih Sultan Mehmet Köprüsü Restorasyonu (Makedonya) ................................ 12 18. Makedonya-Türkiye Karşılıklı Kültür Merkezi Kurulması (Üsküp Kurşunlu Han Proje Yapımı ............................................................................................................ 12 19. Kocacık Köyü Ali Rıza Efendi Evi Restorasyonu (Makedonya) .................................... 13 20. Üsküp Mustafa Paşa Camii Restorasyonu (Makedonya) ................................................. 13 21. Budapeşte Gülbaba Türbesi Restorasyonu (Macaristan) ................................................. 13 22. Razgrad Makbul İbrahim Paşa Camii Restorasyonu ( Bulgaristan) ................................ 14 23. Köstendil Fatih Kanuni Camii Restorasyonu (Bulgaristan) ............................................ 15 24. Banyobaşı Camii Restorasyonu (Bulgaristan) ................................................................. 15 25. Rodos Ahmet Fethi Paşa Vakfı Hafız Ahmet Ağa Kütüphanesi Tadilat Projesi (Yunanistan) ...................................................................................................................... 15 26. Rodos Murat Reis Külliyesi Restorasyonu (Yunanistan) ................................................ 16 27. Selanik Atatürk Evi Müzesi (Yunanistan) ....................................................................... 16 Doğu Avrupa 1. Kırım Zincirli Medrese ve Hacı Giray Han Türbesi Restorasyon ve Çevre Düzenlemesi Ukrayna ....................................................................................................... 16 2. Akkerman Kalesi Kazı Çalışmalarına Destek Verilmesi Projesi (Ukrayna) ..................... 17 3. Kırım Bahçesaray Balta Tiymez Mezarlığı Tarihi Eserlerin Envanterinin Çıkarılması (Ukrayna) ....................................................................................................... 18 4. Sarı Saltuk Türbesi ve Civarındaki Diğer Projeler (Romanya) ......................................... 18 Orta Doğu 1. Şam Süleymaniye Külliyesi Restorasyonu (Suriye) .......................................................... 18 2. Süleyman Şah Türbesi Restorasyonu (Suriye .................................................................... 19 3. Trablusşam Mevlevihanesi Restorasyonu (Lübnan) .......................................................... 20 4. Trablusşam Saat Kulesi Restorasyonu (Lübnan) ............................................................... 21 5. El-Aksa Sebilleri Restorasyonu (Filistin) .......................................................................... 21 6. Fevzi Paşa Kültür Merkezi Projesi (Filistin) ..................................................................... 21 7. Samua Kültür Merkezi Projesi (Filistin) ............................................................................ 22 Afrika 1. Sudan Osmanlı Eserlerinin Restorasyonu .......................................................................... 22 2. Tunus Osmanlı Ghar el-Melh Kaleleri Müze Sergilemeleri Projesi .................................. 23 C- EĞĠTĠM 1. Büyük Öğrenci Projesi ....................................................................................................... 23 2. Türkoloji Projesi ................................................................................................................ 24 3. Ahmed Yesevi ve Manas Üniversiteleri ............................................................................ 24 ii D- KÜLTÜREL ĠġBĠRLĠĞĠ 1. Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı (TİKA) ..................................................... 25 2. TRT Avaz........................................................................................................................... 29 3. Türksoy Uluslar arası Türk Kültürü Teşkilatı .................................................................... 29 4. Türk Devlet ve Toplulukları Dostluk Kardeşlik ve İşbirliği Kurultayları ......................... 30 5. Dünya Türk Forumu (TASAM) ......................................................................................... 30 6. Yunus Emre Vakfı, Enstitüsü ve Türk Kültür Merkezleri ................................................. 30 7. Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı .......................................................... 31 8. Türk Soydaş ve Akraba Topluluklar Buluşması ................................................................ 31 9. Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA) ...................................... 31 10. Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi .................................................................. 31 11. Asya'da İşbirliği ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı (CICA) .................................. 32 E- ENERJĠ 1. Azeri-Çıralı-Güneşli (ACG) Projesi .................................................................................. 32 2. Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Ana Ihrac Ham Petrol Boru Hattı .......................................... 33 3. Bakü-Tiflis-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı (BTE) .......................................................... 34 a. Şah Deniz Projesi ................................................................................................... 34 b. Güney Kafkasya Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (SCP) .......................................... 35 c. Gürcistan Sınırı-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı Projesi ....................................... 36 4. Samsun-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi ................................................................ 36 5. Kazakistan Projesi .............................................................................................................. 37 F- TĠCARET 1. Azerbaycan ........................................................................................................................ 38 2. Türkmenistan ..................................................................................................................... 38 3. Özbekistan.......................................................................................................................... 39 4. Kazakistan .......................................................................................................................... 39 5. Kırgızistan .......................................................................................................................... 40 6. Tacikistan ........................................................................................................................... 41 G- ULAġIM 1. Kars-Tiflis-Bakü Demiryolu .............................................................................................. 41 2. Bilge Kağan Karayolu........................................................................................................ 42 H- SAĞLIK VE ĠNSANĠ YARDIM 1. Kırgız-Türk Kemik İliği Nakli Merkezi (Kırgızistan ....................................................... 43 iii 2. Kemik İliği Nakli Merkezi (Azerbaycan) .......................................................................... 43 3. Özbekistan Plastik Cerrahi Operasyonları (Karakalpakistan) ........................................... 43 4. Meymene Afgan-Türk Dostluk Hastanesi ve Şıbırgan Afgan-Türk Dostluk Hastanesi (Afganistan) ...................................................................................................... 43 5. Vardak Vilayeti Behsud İlçesi Sangi Şendave Kliniği ...................................................... 44 6. Bağdat Râzi Hastanesi (Irak) ............................................................................................. 44 7. Kızılay'ın Faaliyetleri ......................................................................................................... 44 I- SU VE SU HĠJYENĠ (SANĠTASYON) 1. Kırım Entegrasyon Ve Kalkınma Programı [CIDP] Su Sağlama Projesi (Ukrayna) ....... 45 2. Su Kuyuları Açılması (Afganistan) ................................................................................... 45 3. Etiyopya'da Su Temini ve Osmanlı Çeşmelerinin İmarı (Etiyopya) ................................. 46 J- BARINMA VE KONUT 1. Kırım Tatar Toplumuna Konut Edindirme (Ukrayna) ...................................................... 47 2. 100 Adet Göçmen Konutu ve Altyapının İnşası (Gürcistan) ............................................. 48 K- TARIM, HAYVANCILIK, BALIKÇILIK 1. Yumurtacı Hibrit ve Ebeveynlerin Türkmenistan'da Üretilmesi ....................................... 49 2. Seracılığın Geliştirilmesi (Özbekistan) .............................................................................. 49 3. Türkmenistan'da Antepfıstığı Yetiştiriciliği Projesi (Türkmenistan) ................................ 50 4. Doğu Makedonya'da Arıcılığın Geliştirilmesi ................................................................... 50 5. Kırgızistan Ton Köyü Balık Üretim İstasyonu Modernizasyonu ...................................... 51 L- ĠDARĠ VE SĠVĠL ALTYAPILARA DESTEK Uluslararası Polis Eğitim İşbirliği Projesi.............................................................................. 52 M- T.C. BAġBAKANI SAYIN RECEP TAYYĠP ERDOĞAN'IN GENĠġ TÜRK COĞRAFYASINA YAPTIĞI ZĠYARETLER (2003 -2011) iv GENĠġ TÜRK COĞRAFYASINDA TAMAMLANMIġ VE HALĠHAZIRDA DEVAM EDEN BELLĠ BAġLI PROJELER A- GENĠġ TÜRK COĞRAFYASINA YAPILAN HARCAMALAR VE KALKINMA YARDIMLARI TİKA‟nın sağladığı verilere göre 1992 ila 2002 yılları arasında Geniş Türk Coğrafyasına TİKA bütçesinden yapılan toplam harcama 66 milyon 24 bin 506 ABD dolarıdır. 2003 ila 2010 yılları arasındaki toplam harcama ise 461 milyon 324 bin 599 ABD dolarıdır. Aşağıda yer alan “1992-2010 TİKA'nın Ülkelere Yaptığı Harcamalar ($)” başlıklı ikinci tabloda Geniş Türk Coğrafyasına yapılan harcamaların ülkelere ve yıllara göre dağılımı yer almaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı bütçesinden 2007-2010 yılları arasında Geniş Türk Coğrafyasına ayrılan ödenek 3 milyon 614 bin TL‟dir. Yine TİKA‟nın “2002-2010 Resmi Kalkınma Yardımları (Milyon ABD Doları)” başlıklı tablosuna göre 2002- 2010 yılları arasında Geniş Türk Coğrafyasının da dahil olduğu ihtiyaç sahibi ülkelere tüm kamu kurumlarından yapılan toplam kalkınma yardımı 4 milyar 870 milyon ABD dolarıdır. Yıllara göre dağılımı ise şöyledir: >2002'de 85 milyon ABD doları >2003'te 76 milyon ABD doları >2004'te 339 milyon ABD doları >2005'te 601 milyon ABD doları >2006'da 712 milyon ABD doları >2007'de 602 milyon ABD doları >2008'de 780 milyon ABD doları >2009'da 707 milyon ABD doları >2010'da 967 milyon ABD doları 1 2 3 B- RESTORASYON VE ĠMAR Orta Asya 1- Moğolistan’daki Türk Anıtları Projesi / MOTAP (Moğolistan) Türk tarihinin bugün için bilinen en eski yazılı belgeleri olan Göktürk (Orhun) Anıtları'nın yeniden inşa edilerek 1300 yıl önceki durumlarının canlandırılması amacıyla Moğolistan Eğitim, Kültür ve Bilim Bakanlığı ile 1994 yılında imzalan protokol uyarınca Moğolistan'daki Türk Anıtları Projesi (MOTAP) başlatılmıştır. 1994 yılından bu yana proje kapsamında bölgede ışığına çıkarılmıştır. Türk Anıtları Projesi Bu çalışmalar neticesinde Bilge Kağan Anıtı'nın tüm ayrıntıları belirlenmiş, böylece önümüzdeki dönemlerde yapılması düşünülen "yeniden canlandırma projesi" için de bir planlama taslağı oluşturulmuştur. Müze ile beraber çevre düzenlemesi ve güvenlik duvarlarının yapılması işleri 2007 yılı sonunda tamamlanmıştır. Proje çerçevesinde 2008 yılında açılan Orhun Müzesi sayesinde Türk tarih ve edebiyatının ilk yazılı örnekleri olması bakımından büyük önem taşıyan Göktürk (Orhun) Anıtları koruma altına alınmıştır. 2009 yılında da "Teşhir ve Tanzim Projesi" hayata geçirilerek müze teşhire uygun hale getirilmiştir. 4 2- Sultan Sancar Türbesi Restorasyonu (Türkmenistan) İnşa tarihi itibarı ile en büyük Türk eseri olan ve UNESCO'nun da Dünya Kültür Mirası listesinde bulunan Türkmenistan'daki Sultan Sancar Türbesi'nin restorasyonu 2001 yılında TİKA tarafından başlatılmış olup 31 Mayıs 2004 yılında tamamlanarak ziyarete açılmıştır. Eskiden yanlış malzeme ve uygulamalarla restore edilen kısımlar tamamen sökülerek, Türbe'nin 1800 yıllarında çekilmiş olan en eski ve harap görüntüsü ortaya çıkarılmıştır. Yapılan projelerle Türbe ilk defa aslına uygun biçimde restore edilmiştir. TİKA, Sultan Sancar Türbesi Restorasyonunun 3 milyon ABD dolarına yakın tutardaki bütçesini kendi imkanları ile karşılamıştır. Türkmenistan'ın Merv (Mari) şehrinde bulunan Sultan Sancar Türbesi'nin açılışı 17 Kasım 2004 tarihinde, Türkmenistan'dan Başkan Yardımcısı ile ülkemizden Devlet Bakanı Sayın Beşir Atalay'ın katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Türbenin açılışını müteakiben, 18 Kasım 2004 tarihinde "Sultan Sancar ve Dönemi" konulu uluslararası bir sempozyum gerçekleştirilmiş, bu sempozyuma bir çok ülkeden çok sayıda bilim adamı katılmıştır. 3- Selçuklu Sultanı Alparslan'ın Mezarının Bulunması ve Anıt Mezar Yapılması (Türkmenistan) Kültür ve Turizm Bakanlığı 2009 Yılı Yatırım Bütçesinden Selçuklu Sultanı Alparslan'ın Mezarının Bulunması ve Anıt Mezar Yapılması işleri için TİKA'ya 99 bin TL ödenek ayrılmıştır. 4- Arslanbaba Türbesi MüĢtemilâtı (Kazakistan) Ahmet Yesevi'nin hocası Arslan Baba'nın türbesi Kazakistan'ın Türkistan (Yesi) şehri yakınlarında bulunan tarihi Otrar şehrinde bulunmaktadır. Arslanbaba Türbesine ek WC ve Abdesthane Projesi yapılarak yapım İhalesi Nisan 2011 tarihinde gerçekleştirilmiştir. İhale bedeli 135 bin ABD dolarıdır. Çalışmalar devam etmektedir. 5 5- Hoca Bahaüddin Veled Medresesi Restorasyonu [Mevlana Evi] ve Çevre Düzenlemesi (Afganistan) Mevlana Celaleddin-i Belhi Hazretleri Afganistan'ın kuzeyinde bulunan, Belh Vilayeti Mezar-ı Şerif ili Belh İlçesi Hoca Golak Köyü'nde babası Hoca Bahaüddin'e ait medrese evde doğmuştur. Anılan medreseye ait olduğu kabul edilen mevcut yapılara halk tarafından hala büyük saygı gösterilmektedir. Sözkonusu yapılar şu anda yıkık halde bulunmaktadır. İki ülke arasındaki en büyük kültürel köprü olan ve tüm dünya tarafından büyük saygı gösterilen Hz. Mevlana'nın doğduğu bu evin restorasyonunu Türkiye Cumhuriyeti üstlenmiştir. Restorasyon ve kapsamlı çevre düzenlemesi Afganistan'ın yeniden imarı kapsamında uluslararası platformdaki çalışmalar dahilinde Türkiye Cumhuriyeti adına Dışişleri Bakanlığımızca ayrılan Afganistan İmar Fonundan finanse edilerek TİKA Başkanlığınca yapılacaktır. Konuya ilişkin ön fizibilite çalışmaları gerçekleştirilmiş olup projelendirme çalışmalarına devam edilmektedir. Balkanlar 1- Tarihi Konjic Köprüsü Restorasyonu (Bosna-Hersek) Tarihi Konjic Köprüsü (Bosna-Hersek) 6 19. Osmanlı Padişahı Sultan IV. Mehmet tarafından 1682 tarihinde inşa ettirilen, fakat II. Dünya Savaşında kemerlerinin büyük hasar görmesini müteakip sonradan betonarme tabliye ve asfalt kaplama uygulaması yüzünden orjinal görünümünü kaybeden, Bosna-Hersek'teki Osmanlı miraslarının en önemlilerinden birisi hüviyetini haiz Konjic Köprüsü'nün restorasyonu, 2005 yılında TİKA ve Konjic Belediyesi arasında imzalanan protokol uyarınca yürütülen çalışmalar çerçevesinde Ağustos 2009 tarihinde tamamlanmıştır. Maliyeti 1 milyon 475 bin avrodur. 2- Tarihi Mostar Köprüsü Restorasyonu (Bosna-Hersek) Dünya Bankası ve UNESCO'nun işbirliği ile Proje Koordinasyon Ünitesi (PCU) tarafından 2002 yılında ihalesi yapılan Tarihi Mostar Köprüsünün Yeniden Yapımı İşi ile ilgili olarak PCU ile UNESCO'nun, Dışişleri Bakanlığından tarihi köprü restorasyon uygulaması konusunda uzman talep etmesi üzerine Başbakanlığın görevlendirmesiyle sözkonusu köprünün yeniden yapımı Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından verilen teknik destekle tamamlanmıştır. Mostar Köprüsü 23 Temmuz 2004 tarihinde büyük bir törenle açılmış ve Temmuz 2005 tarihinde dünya Kültür Mirası listesine alınmıştır. 3- Tarihi Sokullu Mehmet PaĢa [Drina] Köprüsü Restorasyonu (Bosna-Hersek) Bosna-Hersek'teki eski Vişegrad şehrinde 1571-1577 yılları arasında Sokullu Mehmet Paşa tarafından Mimar Sinan'a yaptırılan tarihi Sokullu Mehmet Paşa Köprüsü 299 metre uzunluğunda ve 11 gözlüdür. Uzmanlarının yaptıkları inceleme sonucu köprünün ayaklarında oluşan hasarın tespiti, Hidrolojik Etüd ve Topografik Harita Yapımı, Restorasyon projesinin yaptırılması (Proje ve Mühendislik hizmetleri), Onarım Çalışmaları gibi hususlar tespit edilmiş, bu kapsamda TİKA Vişegrad Belediyesi ve Bosna Hersek Milli Anıtları Koruma Kurulu arasında 24 Mayıs 2007 tarihinde bir protokol imzalanmıştır. Köprünün rölöve ve restorasyon projeleri 2009 Kasım ayı sonunda tamamlanmış olup restorasyon çalışmaları devam etmektedir. Köprü 23 Haziran-2 Temmuz 2007 tarihlerinde Yeni Zelanda'da yapılan 31. Dünya Mirası Komitesi toplantısında Dünya Mirası Listesine kaydedilmiştir 7 4- "Ulusal Anıtları Koruma Komisyonu" Toplantılarına Katılma Desteği (BosnaHersek) Bosna-Hersek'te savaş sırasında tahrip edilen tarihi eserlerin korunması için oluşturulan "Ulusal Anıtları Koruma Komisyonu" üyesi İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Restorasyon Ana Bilim Dalı Başkanının söz konusu komisyonun Bosna-Hersek'te periyodik olarak gerçekleştirdiği toplantılarına katılımı TİKA tarafından 2002 yılından bu güne kadar desteklenmektedir. 2008 yılı itibariyle yaklaşık 500 adet tarihi eserin tescili yapılmıştır. Programın amacı, Balkanlarda bulunan tarihi Türk eserlerinin envanterinin çıkarılarak tescil edilmesi ve bu yolla eski eserlerin yok olmasını engellemektir. 5- Banya Luka Ferhadiye Camii Restorasyonu (Bosna Hersek) Sırplar tarafından bombalanan caminin rekonstrüksiyon yapımına başlanmıştır. 6- Maglaj Kurşumlija Camii Restorasyonu (Bosna-Hersek) Vakıflar Genel Müdürlüğü ve TİKA uzmanlarınca gerekli çalışmalar yapılarak Ocak 2010 tarihinde ihalesi gerçekleştirilmiştir. 7- Belgrat Şeyh Mustafa Türbesi Restorasyonu (Sırbistan) 1783-84 yıllarında 62 m² zemin üzerine yaptırılan Şeyh Mustafa Türbesi restorasyonunun gerçekleştirilmesi için, yaklaşık maliyet, rölöve ve restorasyon proje çalışmalarının tümü TİKA ile Kültür ve Turizm Bakanlığı işbirliğinde tamamlanmıştır. Hazırlanan çalışmalar İhaleyi gerçekleştirmek üzere 2007 Nisan ayında TİKA'ya gönderilmiştir. Vakıflar Genel Müdürlüğü ve TİKA yetkilileri Sırbistan genelinde 2009 yılında incelemelerde bulunmuştur. Söz konusu türbe de değerlendirilmiş ve yaklaşık maliyeti güncellenmiştir. Belgrad Koruma Kurulunca 2010 yılında onaylanmıştır. Çalışmalar TİKA tarafından sürdürülmektedir. Proje maliyeti 41 bin 956 avrodur. Kültür ve Turizm Bakanlığı 2009 Yılı Yatırım Bütçesinden Sırbistan Belgrad Şeyh Mustafa Türbesi Onarımı için 99 bin TL ödenek TİKA'ya aktarılmıştır. 8 8- Prizren Sinan PaĢa Camii Restorasyon ve Çevre Düzenlemesi (Kosova) Osmanlı döneminden kalan tarihi eserlerden olan Prizren Sinan Paşa Camii'nin rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri ile yaklaşık maliyet çalışmaları Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünce hazırlanmış olup 17 Temmuz 2007 tarihinde TİKA tarafından 640 bin avro bedelle ihale edilmiştir. Statik proje ve imalatlarının eklenmesiyle sözleşmesine göre % 30 keşif artışı ve 832 bin avro bedelle iş devam etmektedir. Yapının uygulaması ile ilgili olarak Eylül 2007'de Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünce uzman görevlendirmesi yapılmış olup çalışmalar sürdürülmektedir. Yapının restorasyonu Kosova Devletinde karşılaşılan bazı güçlükler nedeniyle ara ara yavaşlamıştır. Yapının temel, beden duvar ve kubbesinin güçlendirilmesi, kurşunlarının yenilenmesi, son cemaat mahallinin restitüsyonuna uygun yeniden inşa edilmesi, iç mekanda özgün sıva ve kalem işli alanların güçlendirilmesi, kalem işi konservasyonu, iç mekan süslemeleri ve mimari elemanların temizliği, alçı içlik ve dışlıkları tamamlanmıştır. Yapının zeminden ısıtma sistemi ile ön cephe kapısının güçlendirilmesi ve yüzey temizliği işlemlerine devam edilmektedir. İşe söz konusu aksaklıklar nedeni ile Temmuz 2011'e kadar süre uzatımı verilmiştir. Kültür ve Turizm Bakanlığı 2009 Yılı Yatırım Bütçesinden Kosava Prizren Sinan Paşa Camii ve Çevre Düzenlemesi için 49 bin TL ödenek ayrılmıştır. 9- PriĢtine Fatih Camii Restorasyon ve Çevre Düzenlemesi (Kosova) Osmanlı döneminden kalan tarihi eserlerden olan Priştine Fatih Camii'nin aslına uygun bir biçimde restorasyonu ve çevre düzenlemesi projeleri TİKA tarafından 17 Temmuz 2007'de 435 bin avro bedelle ihale edilmiştir. Statik proje ve imalatları için sözleşmesine göre % 30 keşif artışı yapılmış ve 565 bin 500 avro ile işe devam edilmiştir. Yapının son cemaat bölümünün temel ve beden duvarlarınin ve kubbesinin güçlendirilmesi, kurşunlarının yenilenmesi, dış cephedeki kapak atan taşların güçlendirilerek, imitasyonlarının yapılması, son cemaat mahallinin döşemelerinin ıslahı, iç mekanda sıvalı yüzeylerin yenilenmesi, kalem işli bölümlerin güçlendirilmesi ve kalem işi konservasyonu, alçı içliklerin 9 ve dışlıkların tamiri, ahşap kadınlar mahfilinin boya temizliği ve orijinal süslemelerin canlandırılması, minber, mihrap ve kapı temizliği tamamlanmıştır. Yapının taş pencere söve temizliğinde eksik bölümler, taş sövelerde kimi tamiratlar, kadınlar mahfili döşemesi ile elektrik tesisatının yeniden elden geçirilmesi için yükleniciye tebliğinden itibaren 1 ay süre uzatımı verilmiştir. Priştine Fatih Camii (Kosova) Yapı geçici olarak 2010 Ramazan ayında kullanıma açılmış ancak söz konusu eksiklerin tamamlanması için yükleniciye süre uzatımı verilmiştir. Eksiklikler tamamlanmış olup kabule hazır olduğu Mart 2011'de bildirilmiştir. 10- PriĢtine Sultan Murat Hüdavendigar Türbesi Selamlık Binası Müze TeĢhir ve Tanzimi (Kosova) Kültür ve Tanıtım Evi olarak teşhir-tanzim projeleri ve yaklaşık maliyetleri Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü teknik elemanlarınca hazırlanarak TİKA'ya teslim edilmiştir. Teşhir-tanzim uygulaması işinin ihalesi 26 Kasım 2008 tarihinde gerçekleştirilmiştir. İş tamamlanmış olup 26 Ekim 2009 tarihinde geçici kabulü yapılmıştır. 10 11- Osmanlı Mezarlığı Çevre Duvarı InĢaatı Projesi (Kosova) Prizren'de, halk nezdinde, önemli manevi bir merkez olma özelliği taşıyan Osmanlı Mezarlığı'nın (Karabaş) koruma altına alınması amacıyla, TİKA Kosova Program Koordinasyon Ofisi bir proje geliştirerek, mezarlığın dış duvarının örülmesini sağlamıştır. Mezarlığın çevre duvar çalışmalarına 6 Aralık 2006 tarihinde başlanmıştır. 27 Mart 2007 tarihinde 598 metre uzunluğunda ve 208 adet direkten oluşan çevre duvar inşaatı tamamlanmıştır. 12- Yusuf Ağa [Parruce] Camii Restorasyonu (Arnavutluk) Osmanlı döneminde 17. yüzyılda Kethüda Yusuf Ağa tarafından yaptırılan ve kullanılamaz hale geldiği için asıl plana benzer şekilde yakın zamanda İşkodra Müftülüğünce yeniden inşa edilen caminin Osmanlı dönemi tezyinatı ile süslenmesi 12 Şubat 2007 tarihinde imzalanan sözleşme çerçevesinde 2008 yılında tamamlanmıştır. 13- Komone Hasan Rıza PaĢa Mezarlığının Temizliği ve Düzenlenmesi (Arnavutluk) Osmanlı Valisi ve Sırplarla yapılan mücadelenin sembol ismi olan Hasan Rıza Paşa'nın kabrinin yer aldığı Osmanlı döneminin önemli isimlerinin de medfun bulunduğu tarihi mezarlığın tadilat ve onarımı 2008 yılında TİKA tarafından tamamlanmıştır. Yaklaşık maliyeti 30 bin 300 avrodur. 14- Durres [Dıraç] Fatih Camii Restorasyonu (Arnavutluk) Durres (Osmanlı dönemindeki adıyla Dıraç) şehrindeki tarihi Fatih Camiinin restorasyon çalışmaları halen devam etmektedir. 15- OsmanbaĢiç Camii Camii ve Sultan II. Murat Camii Bahçesi Tadilatı (Karadağ) Karadağ"ın Bar şehrinde Osmanlı döneminde inşa edilmiş olan Osmanbaşiç Camii Bahçesinin onarılarak koruma altına alınması ve Sultan II. Murat Camii Bahçesinde yer alan Osmanlı Şehitliği restorasyon ve çevre düzenleme işleri 2009 yılı içerisinde tamamlanmıştır. 11 16- Mustafa PaĢa Camii Restorasyonu (Makedonya) 16. yüzyılda Sultan 2. Beyazıt zamanında yaptırılan ve Makedonya'daki önemli Osmanlı eserlerinden biri kabul edilen, bölgede yaşayan Müslüman halkın ibadetine açıldığı takdirde, Türkiye Cumhuriyeti ile mevcut sosyo-kültürel bağların kuvvetlendirilmesine büyük katkı sağlayacak olan Üsküp Mustafa Paşa Cami Restorasyonu ve Çevre Düzenlemesi 2010 yılı sonunda tamamlanmıştır. Çevre düzenlemesinde çok az bir imalat kalmıştır. 17- Üsküp Fatih Sultan Mehmet Köprüsü Restorasyonu (Makedonya) İşin % 90 kısmı tamanlanmıştır. Çevre düzenlemesinin yapılması gerekmektedir. 18- Makedonya-Türkiye KarĢılıklı Kültür Merkezi Kurulması (Üsküp KurĢunlu Han Proje Yapımı) Makedonya Cumhuriyeti ile ülkemiz arasında "Karşılıklı Kültür Merkezi Kurulması" için öncelikle Makedonya'da kültür merkezi olarak kullanılabilecek Üsküp'te bulunan TürkOsmanlı eserlerinin tespiti yapılmış ve bu eserlerden Kurşunlu Han'ın en uygun yapı olduğu kanaatine varılmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünden bir ekip Ocak 2010 tarihinde Kurşunlu Han'ın restorasyon projelerinin hazırlanmasına yönelik maliyet çalışmalarında bulunmak üzere görevlendirilmiş, yaklaşık maliyet ve özel teknik şartname ve ihale işlem dosyası hazırlanarak TİKA'ya Mayıs 2010 tarihinde gönderilmiştir. Makedonya Cumhuriyeti'ne ise kültür merkezi olarak kullanılmak üzere İstanbul Taksim'deki Seyran Apartmanı'nın bir katının tahsis edilmesine karar verilmiş olup yapının onarımı İstanbul Beyoğlu Belediyesince gerçekleştirilmiştir. Protokol çalışmaları, Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkanlığı aracılığı ile Makedonya Cumhuriyeti arasında devam etmektedir. Üsküp Kurşunlu Han Rölöve Restitüsyon ve Restorasyon Projelerinin Yapımı işi 2010 yılı yatırım programında yer almıştır. Makedonya Cumhuriyeti ile "Karşılıklı Kültür Merkezleri Kurulması"na ilişkin mutabakat zaptının imzalanmasından sonra proje temini için ihale işlemleri gerçekleştirilebilecektir. 12 19- Kocacık Köyü Ali Rıza Efendi Evi (Makedonya) Makedonya Milli Konservasyon Merkezi tarafından müze olarak kullanılmak üzere Makedonya Kültür Bakanlığınca projelendirilen Ali Rıza Efendi Evi'nin temel atma töreni Sn. Müsteşarımız Nihat Gül'ün de katılımıyla 16 Ağustos 2009 tarihinde gerçekleşmiştir. Cumhurbaşkanı Genel Sekreteri, Türkiye Üsküp Büyükelçisi, Makedonya Ankara Büyükelçisi'nin bilgisi dâhilinde Mart 2010 tarihinde Gazi Üniversitesinden bir heyet projenin revizyonu konusunda mahallinde incelemelerde bulunmuş ve Makedonya Kültür Bakanlığınca hazırlanan projenin yapının mevcut temellerine göre hazırlanmamış olduğu, yerel mimariyi yansıtmadığı, mevcut projenin revizyonunun mümkün olmadığı, yeniden proje hazırlanması gerekliği ifade edilmiştir. Gazi Üniversitesi heyetince proje çalışmaları tamamlanmıştır. Gazi Üniversitesi Rektörlüğü, yapının rölöve, restitüsyon, rekonstrüksiyon projeleri ile maketini Kasım 2010 tarihinde Cumhurbaşkanlığı Makamına teslim etmiştir. Uygun görülen avan proje ve üç boyutlu resimler Dışişleri Bakanlığı Kültür İşleri Genel Müdür Yardımcılığına iletilmiş ve uygulama projesi Kültür ve Turizm Bakanlığımızın görüşüne sunulmuştur. 20- Üsküp Mustafa PaĢa Camii Restorasyonu (Makedonya) Üsküp Mustafa Paşa Camii 1492 yılında yapılmıştır. 1963 yılındaki depremde kubbe, duvarlar ve temelde büyük yarıklar meydana gelmiştir. TİKA'nın yapmış olduğu ihale sonucu 2007 yılı Mart ayında caminin onarım işine başlanmış, öncelikle çatlak olan minare projeye uygun olarak sökülüp yeniden yapılmıştır. Temel, duvar ve kubbe güçlendirmesine ait statik güçlendirme projeleri çizdirilmiş, kurul onayından sonra bunların uygulaması yapılmıştır. Ödeneğin kullanılmasından sonra kalan işler sözleşmede belirtilen % 30 iş artışıyla tamamlanamayacağı için iş tasfiye edilmiştir. İşin tasfiyesinden sonra kalan işler için yeni ihale 30 Mart 2009 tarihinde yapılmıştır. 21- BudapeĢte Gülbaba Türbesi Restorasyonu (Macaristan) Gülbaba, Budapeşte‟nin Buda kısmında türbesi olan meşhur bir Türk mücahitidir. 13 1996 yılında Türk hükümetinin girişimiyle hazırlanmış olan plan çerçevesinde, Gülbaba Türbesi'nin restorasyon ve çevre onarım çalışmalarına başlanmıştır. 2007 yılında Macar Hazine ve Emlak Genel Müdürlüğünce restorasyonun gerçekleştirilmesine 100 bin ABD doları katkıda bulunulması öngörülmüştü. Türbenin tarihi eser niteliğindeki bölümüne ilişkin çalışmalar Türkiye Cumhuriyetinin maddi yardımı istenmeksizin Macar tarafınca gerçekleştirilmiştir. Kültür ve Turizm Bakanımızın 3-5 Temmuz 2008 tarihlerinde Macaristan'a yaptığı ziyaret sırasındaki incelemeleri sonucu dikkat çekilen çevre düzenlemesindeki sorunlarla ilgili olarak TİKA'nın talebi ile Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünce görevlendirme yapılmıştır. 22-25 Eylül 2008 tarihinde bu görevlendirme ile mahallinde yapılan çalışmalar sonucu hazırlanan rapor TİKA tarafından değerlendirilerek çevre düzenlemesinin Türk-Osmanlı Sanatına uygun biçimde yeniden ele alınması öngörülmüştür. Türbe çevresine sonradan eklenen çevre düzenlemesinin (sütunlu galeri, çeşme ve şadırvan, tarihi Bektaşi tekkesi kalıntıları üstünde inşa edilmiş kafeterya) yeniden değerlendirilmesi yönündeki Türk tarafı önerisine Macar tarafınca yanıt verilmiş olup gerekli girişimler TİKA ile koordineli olarak Dışişleri Bakanlığınca yürütülmektedir. Konu ile ilgili olarak 9 Mayıs 2011 tarihinde Budapeşte Büyükelçiliğimizce, Macaristan Dışişleri Bakanlığına atfen, Gülbaba Türbesi'nin restorasyon çalışmaları ile ilgili Türk-Macar Ortak Komitesinin ilk toplantısı düzenlenecektir. TİKA'dan da bir teknik uzmanın katılımıyla restorasyon konusunda gerekli çalışmalar yapılacaktır. Proje maliyeti 120 bin ABD dolarıdır. 22- Razgrad Makbul/Maktul Ġbrahim PaĢa Camii Restorasyonu (Bulgaristan) Bulgaristan'ın Razgrad şehir merkezinde Makbul İbrahim Paşa adına yapılmış olan caminin restorasyonu için yapım ihalesi tamamlanmıştır. Proje maliyeti TİKA tarafından karşılanan, Mayıs 2007'de sözleşmesi imzalanan projenin Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Danışma Kurulunca belirlenen eksikleri için Firmaya ek süre verilmesi kararlaştırılmıştır. 14 Ocak 2009'da TİKA tarafından restorasyon proje ve uygulama ihalesi yapılan Razgrad Makbul Paşa Camii'nin Denetim ve Kabul Komisyonu için Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünce görevlendirme yapılmıştır. İhale bedeli 1 milyon avrodur. Bulgaristan Razgrad Makbul İbrahim Paşa Camii Restorasyonu için Kültür ve Turizm Bakanlığı 2007 Yılı Yatırım Bütçesinden ayrılan ödenek 175 bin TL, 2009 Yılı Yatırım Bütçesinden ayrılan ödenek ise 299 bin TL'dir. 23- Köstendil Fatih Kanuni Cami Restorasyonu (Bulgaristan) Bulgaristan Doğal Afetlerden Sorumlu Devlet Bakanlığı tarafından sağlanan 350 bin TL karşılığı kaynak kullanılmıştır. Strüktürel sorunları olan caminin projeleri, Bulgaristan Kültür Bakanlığınca uygun görülmüş ve Köstendil Valiliğince betonarme kullanılarak onarım çalışmaları yapılmıştır. Yenilenecek olan İşbirliği Programı kapsamında sürdürülecek çalışma için TİKA tarafından proje çalışmaları başlatılmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı 2007 Yılı Yatırım Bütçesinden Bulgaristan Köstendil Fatih Kanuni Camii Onarımı için TİKA'ya 100 bin TL ödenek aktarılmıştır. 24- BanyobaĢı Camii Restorasyonu (Bulgaristan) Sofya'da bulunan Mimar Sinan eserlerinden Banyobaşı Camii‟nin restorasyon ihalesi 2010 yılında yapılmıştır. Çalışmalar devam etmektedir. Yaklaşık maliyeti 250 bin avrodur. 25- Rodos Ahmet Fethi PaĢa Vakfı Hafız Ahmet Ağa Kütüphanesi Tadilat Projesi (Yunanistan) Rodos Adası'nda bulunan Ahmet Fethi Paşa Vakfı Hafız Ahmet Ağa Kütüphanesi, çoğu el yazması 2120 eserin kayıtlı olduğu bir kültür mirası konumundadır. TİKA'ya 2005 yılında iletilen talepler çerçevesinde Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü ile TİKA'dan uzmanlar Rodos'ta görevlendirilerek Dışişleri Bakanlığımızın eşgüdümünde bir tadilat projesi gerçekleştirilmiştir. Takriben 17 bin avro tutarında harcama 15 yapılmış ve fiziki mekan iyileştirilerek 2008 yılında eserlerin muhafazasına uygun hale getirilmiştir. 26- Rodos Adası Murat Reis Külliyesi Restorasyonu (Yunanistan) Gazi Üniversitesi Öğretim görevlilerinden oluşan bir ekip 15-20 Temmuz 2009 tarihlerinde Rodos'ta külliye ile ilgili rölöve, restitüsyon ve restorasyon proje çalışmalarını gerçekleştirmiş ve "Rodos Murat Reis Külliyesi Rölöve, Restitüsyon ve Restorasyon Proje Çalışmaları" başlıklı ön raporu 21 Ocak 2010 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğüne teslim etmiştir. Çalışmalar devam etmekte olup Temmuz 2011 tarihinde Kültür Bakanlığı ve Yunan tarafı ile yapılacak olan Türk-Yunan Kültür ve Turizm İşbirliği toplantısında konuyla ilgili bir takım hususların vuzuha kavuşturularak sonuca varılması beklenmektedir. 27- Selanik Atatürk Evi Müzesi (Yunanistan) Yunanistan, Selanik Atatürk Evi Müzesi'nin tarihi ve milli önemi ile birlikte, yurtdışında tanıtımımıza sağlayacağı katkıları göz önüne alarak ülkemize ve Ulu Önderimize yakışır çağdaş imkanlarla yeniden müze olarak düzenlenmesi; binanın ihtiyaç gösterdiği onarımların yapılması konusunda çalışmalar Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü koordinasyonunda Dışişleri Bakanlığı ve TİKA Başkanlığınca başlatılmıştır. Onarım çalışmalarını kapsayan restorasyon projeleri hazırlanmış ve Yunan Makamlarının onayına sunulmuştur. Doğu Avrupa 1- Kırım Zincirli Medrese ve Hacı Giray Han Türbesi Restorasyon ve Çevre Düzenlemesi (Ukrayna) Başbakanımız Sayın Recep Tayip Erdoğan ve Devlet Bakanı Sayın Beşir Atalay'ın UkraynaKırım'ı ziyaretleri sırasında 15. yüzyıldan kalma tarihi Zincirli Medrese ve Hacı Giray Han Türbesi'nin restorasyonu gündeme gelmiştir. 16 Tarihi Kırım Hanlığı'nın günümüze kadar gelen en önemli mimari eserlerinden sayılan ve Kırım Tatar halkının kültür hayatında önemli bir yeri olan Zincirli Medrese ve Hacı Giray Han Türbesi'nin restorasyonu ve çevre düzenlemesi; 2006 yılında TİKA, Ukrayna Kültür Bakanlığı ve Bahçesaray Valiliği işbirliğinde başlatılan ve T.C. Kültür Bakanlığı uzmanlarının gözetim ve denetiminde yürütülen proje kapsamında, orjinal özelliklerine sadık kalınarak titiz bir çalışma sonucu 2009 Temmuz ayında tamamlanarak Kırım'ın kültür hayatına yeniden kazandırılmıştır. Proje Maliyeti yaklaşık 1 milyon 800 bin ABD dolarıdır. Kırım Zincirli Medrese (Ukrayna) 2- Akkerman Kalesi Kazı ÇalıĢmalarına Destek Verilmesi Projesi (Ukrayna) TİKA tarafından 2005 yılından beri desteklenen bu proje ile, Ukrayna'daki Osmanlı varlığının önemli merkezlerinden biri olan Akkerman Kalesi'yle ilgili kazı çalışmaları sayesinde, bölgedeki kültürel mirasın ortaya çıkarılması, bilimsel araştırmalara konu edilmesi ve turizme kazandırılması amaçlanmaktadır. 17 3- Kırım Bahçesaray Balta Tiymez Mezarlığı Tarihi Eserlerin Envanterinin Çıkarılması (Ukrayna) 2006 yılından beri, Selçuk Üniversitesinden bir öğretim üyesinin danışmanlığında, Kırım Özerk Cumhuriyeti, Bahçesaray'da Karay Türklerine ait Avrupa'nın en eski mezarlığı olan Balta Tiymez Mezarlığı'ndaki mezar taşlarının incelenerek envantere geçirilmesi, tarihlerinin ve içeriklerinin belirlenmesi; bunların Türkçe, Rusça ve İngilizce olarak üç dilde bir katalog eser şeklinde yayımlanması projesi TİKA tarafından desteklenmektedir.. Projede son aşamaya gelinmiş olup, katalogun yayımlanma sürecine girilmiştir. 4- Sarı Saltuk Türbesi ve Civarındaki Diğer Projeler (Romanya) Sarı Saltuk, Anadolu ve Rumeli'nin fethi esnasında gazalara katılan, kahramanlığı ve velayeti ile daha yaşarken efsanevî bir şahsiyet haline gelen bir Türk kahramanıdır. Anadolu ve Balkanlar`da çok sayıda türbesi bulunmaktadır. Restorasyonu 1995 yılından bu yana çeşitli teşebbüslere konu olan ve önce arkeolojik gerekçelerle izin sorunu yaşanması, daha sonra ise mali kaynak temin edilememesi nedeniyle onarımı gerçekleştirilemeyen Babadağı‟ndaki Sarı Saltuk Türbesi için TİKA‟dan talep edilen 37 bin avro Köstence Başkonsolosluk hesabına iletilmiştir. Müteahhit firma, daha önce Türk işadamlarının finansmanıyla başlattığı restorasyon işini tamamlamış olup 6 Temmuz 2007 tarihinde kesin kabul işlemi gerçekleştirilmiştir. Orta Doğu 1- ġam Süleymaniye Külliyesi (Suriye) Şam Süleymaniye Külliyesi, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Memluk Sultanı Baybars tarafından yaptırılan sarayda inşa edilmiştir. Mimar Sinan‟ın klasik Osmanlı mimarisinin temelini oluşturan ilkeler çerçevesinde tasarlanmıştır. Yapıların bütününün korunması için 1995‟ten başlayarak ve özellikle 2000 yılından bu yana Suriye Kültür Bakanlığı, Suriye Turizm Bakanlığı ve Suriye Vakıflar Bakanlığınca ortak çalışmalar yapılmıştır. Sonuç olarak Suriye Cumhuriyeti Evkaf Bakanı Dr. Ziyad Aldeen Alayubi ile Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanı Sayın Atilla Koç arasında 19 Nisan 2007 tarihinde Süleymaniye Külliyesinin Korunması başlıklı bir protokol imzalanmış ve bu protokol dahilinde iki ülke tarafından iş idaresi komisyonları oluşturularak bu komisyonlar marifetiyle anılan yapıya yönelik 18 restorasyon inceleme ve etüt çalışmalarına başlanılmıştır. Bu kapsamda yürütülen bilgisayarlı zemin izleme çalışması bitirilmiş, zemin etüdü yapılmış, restorasyon proje çalışmaları tamamlanmıştır. Yapım ihale aşamasındadır. Şam Süleymaniye Külliyesi (Suriye) Kültür ve Turizm Bakanlığı 2007 Yılı Yatırım Bütçesinden Suriye Süleymaniye Külliyesi Onarımı için 722 bin TL ödenek ayrılmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı 2010 Yılı Yatırım Bütçesinden Suriye Süleymaniye Külliyesi Onarımı için TİKA'ya 300 bin TL ödenek ayrılmıştır. 2- Süleyman ġah Türbesi (Suriye) TİKA, DSİ ve Kültür ve Turizm Bakanlığı işbirliğinde devam etmektedir. Süleyman Şah Türbesi Yerinin Korunması Projesi Yapım İşi'nin 29-30 Kasım 2010 tarihinde kesin kabulü yapılmıştır. Açılış tarihine kadar; Genelkurmay Başkanlığı, Milli Savunma Bakanlığı (Harita Genel Komutanlığı), Dışişleri Bakanlığı (Denizcilik Havacılık Genel Müdür Yardımcılığı), Çevre ve Orman Bakanlığı (Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü) ile koordineli olarak Süleyman Şah ve Türbesinin tanıtımına yönelik bilgi panolarının yapımı ve broşürlerinin basımı planlanmaktadır. Broşür için Türkçe metinler temin edilmiş olup Dışişleri 19 Bakanlığınca kullanılacak görsellerin değerlendirilmesi ve metinlerin Arapça ve İngilizce çevirilerinin hazırlanması beklenmektedir. Süleyman Şah Türbesi (Suriye) Kültür ve Turizm Bakanlığı 2008 Yılı Yatırım Bütçesinden Suriye Süleyman Şah Türbesi Onarımı projesi için ayrılan ödenek 943 bin TL‟dir. 2009 Yılı Yatırım Bütçesinden ayrılan ödenek ise 883 bin TL‟dir. 3- TrablusĢam Mevlevihanesi (Lübnan) 14. yüzyılda Hz. Mevlana‟nın öğrencileri tarafından Trablus nehrinin kıyısında inşa edilmiştir. 1940 yılına kadar faal olan Mevlevihane anılan yıllarda yaşanan gelişmeler neticesinde faaliyetlerini durdurmuştur. Mevlevihane ile ilgili olarak TİKA Başkanlığı ile Lübnan-Trablusşam Belediyesi Tarihi Eserler ve Kültürel Mirası Koruma Komitesi ve Mevlevi Vakfı Mütevelli Heyeti arasında Mevlevihanenin restorasyonunu teminen bir protokol imzalanmış ve protokol kapsamında restorasyona esas olacak röleve-restitüsyon ve restorasyon projelerinin çizimi ve işin ihalesi 2008 yılı sonunda gerçekleştirilmiş olup restorasyon çalışmaları tamamlanma aşamasındadır. Önümüzdeki günlerde geçici kabulü yapılacaktır. 20 Maliyeti 1 milyon 100 bin ABD dolarıdır. 4- TrablusĢam Saat Kulesi (Lübnan) 2. Abdulhamid”in tahta çıkışının 25. yıldönümü nedeniyle 1902 yılında Trablusşam‟a hediye ettiği saat kulesi ile ilgili olarak Büyükelçiliğimizin talebi üzerine; 2. Abdülhamid‟in tuğrasını içeren 2 adet levha ile 2. Abdülhamid dönemi Osmanlı armasını içeren 4 adet levha aslına uygun olarak, Gazi Üniversitesi‟nde konusunda uzman bir öğretim üyesine yaptırılmış olup Ocak 2006 tarihinde Trablusşam Belediyesi yetkililerine teslim edilerek yerine montajı yapılmıştır. 5- El-Aksa Sebilleri (Filistin) Dünyanın önemli dini merkezlerinden biri olan Kudüs‟te ortak tarihi mirasın korunması ve ülkemizin prestijine katkı sağlaması amacıyla; i) Kanuni Sultan Süleyman döneminde Mescidi Aksa içerisinde inşa edilen ve Mescid-i Aksa içerisinde bulunan en büyük sebil olan el-Atm sebili, ii) Yine Kanuni Sultan Süleyman döneminde Kudüs eski şehrinin yanı başında bulunan (Kanuni Sultan Süleyman) Sultan havuzunun yanındaki Bürketü‟s-Sultan sebilinin restore edilerek eski görünümüne kavuşturulması için restorasyon işi ile ilgili olarak Ürdün ve Filistin Makamlarından gerekli onaylar alınmış olup İsrail Hükümeti‟nden izin alınma aşamasındadır. Tahmini harcama tutarı 40 bin ABD dolarıdır. 6- Fevzi PaĢa Kültür Merkezi Projesi (Filistin) El-Halil şehrinin Dahriye bölgesinde Osmanlı Devleti adına görev yapan 6. Alayın son komutanı olan Fevzi Paşa‟nın konağı ve aynı zamanda da Osmanlı ordusunun karargahı olan iki katlı el-Khokha binasının restore edilerek “Fevzi Paşa Kültür Merkezi” ismiyle ve bir bilgisayar eğitim merkezi, konferans ve toplantı salonu ve kadın eğitim merkezinden oluşacak şekilde tefriş edilmiş ve 2006 yılı Aralık ayında Dahriye halkının hizmetine sokulmuştur. 2006 yılı harcama tutarı 38 bin 340 ABD dolarıdır. 21 7- Samua Kültür Merkezi Projesi (Filistin) El-Halil şehri Samua bölgesinde bulunan ve İsveç Uluslararası Kalkınma ve İşbirliği Ajansı (SIDA) tarafından 140 bin ABD doları harcanarak restore ettirilen Osmanlı Eilya Mahkeme Binası; TİKA tarafından, Samua Kültür Merkezi adıyla içerisinde Bilgisayar Eğitim Merkezi, Konferans ve Toplantı Salonu ve Kadın Merkezi olacak şekilde gerekli ekipman ile donatılmış ve 2007‟de bölge halkının hizmetine sokulmuştur. Harcama tutarı 36 bin ABD dolarıdır. Afrika 1- Sudan Osmanlı Eserlerinin Restorasyonu (Sevakin/Sudan) Osmanlı döneminde Kızıldeniz'deki dört önemli limandan biri olan Sevakin (Suakin) Adası, İngilizler tarafından Port Sudan Limanı'nın yapılması ile birlikte eski önemini yitirmiş, denizden çıkarılan mercan kayalıklarından inşa edilen binalar zamanla yıpranarak kullanılmaz hale gelmiştir. Adada bulunan 250'nin üzerinde bina halen kullanılamaz durumdadır. Sevakin Adası'nda Osmanlı tarafından gümrük binası olarak kullanılan binanın ve iki caminin onarılarak faaliyete alınması için yürütülen çalışmalar kapsamında gerekli ön araştırma ve incelemeler yapılmış; akabinde Kültür ve Turizm Bakanlığı uzmanları incelemelerde bulunmuşlardır. Hazırlanan uzman raporuna istinaden projenin gerçekleştirilmesine karar verilmiştir. Restorasyon konusunda önemli birikime sahip olan İstanbul Büyükşehir Belediyesi proje ortağı olarak kararlaştırılmış ve restorasyon projeleri hazırlanmıştır. 2010 Aralık ayında restorasyon ihalesi yapılmıştır; ihale bedeli 2 milyon 750 bin ABD dolarıdır. Müşavirlik ihalesi de Nisan 2011 tarihinde yapılmıştır; ihale bedeli 190 bin ABD dolarıdır. Restorasyon çalışmaları devam etmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı 2009 Yılı Yatırım Bütçesinden Sudan Osmanlı Eserlerinin Restorasyonu için 99 bin TL ödenek ayrılmıştır. 22 2- Tunus Osmanlı Ghar el-Melh Kaleleri Müze Sergilemeleri Projesi Kültür ve Turizm Bakanlığı 2009 Yılı Yatırım Bütçesinden Tunus Osmanlı Ghar el-Melh Kaleleri Müze Sergilemeleri projesi için 147 bin TL ödenek ayrılmıştır. C- EĞĠTĠM 1- Büyük Öğrenci Projesi "Büyük Öğrenci Projesi" kapsamında 57 ülke ve topluluktan çok sayıda öğrenci Türk Cumhuriyetleri ve Akraba Toplulukları Sınavı (TCS) sonucuna göre tercih ettikleri programlara yerleştirilmektedir. Büyük Öğrenci Projesi Türk Dünyası ile iletişim kurulması, Türkçe'nin kullanılan ortak dil olmasına katkıda bulunulması, ortak kültür birliğinin geliştirilmesi ve bu ülke ve toplulukların ihtiyaçları olan alanlarda vatandaşlarının daha donanımlı yetişmesine destek verilmesi amacıyla; Haziran 2010 itibariyle 57 ülke ve topluluktan 30.270 öğrenci ülkemize gelmiştir. Bu öğrencilerden 8656'sı mezun olmuş ve halen 737'si TÖMER, 210'u ön lisans, 3878'i lisans, 818'i yüksek lisans, 516'sı doktora ve 2'si de bütünleşik doktora olmak üzere toplam 6161 öğrenci, 21 ildeki 42 üniversitede öğrenimine devam etmektedir. 23 Bu öğrencilerin tedavi yardımıyla ilgili olarak, Lisans düzeyinde Türkçe Dil eğitimi gören öğrencilerin tedavi giderleri Millî Eğitim Bakanlığı tarafından, üniversitelere kayıtlı öğrencilerin tedavi giderleri ise Üniversitelerin Öğrenci Sosyal Hizmetler Bütçelerinden ödenmektedir. 2- Türkoloji Projesi Türkoloji Projesi, 1999 yılında temelleri atılan ve 2000-2001 öğretim yılından itibaren uygulanmaya başlanan, Türk dili ve kültürünün yaygınlaştırılmasını amaçlayan uzun soluklu bir çalışmadır. Bu çerçevede komşu, dost ve akraba topluluklarını içeren geniş bir coğrafyada, proje kapsamındaki ülkelerde saygın üniversitelerle işbirliği yapılarak; Türkoloji, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümleri ile Türkçe Eğitim Merkezleri açılmaktadır. Ayrıca işbirliği yapılan ülkelerdeki üniversitelere Türkiye'den akademisyenler gönderilmekte, yerel akademisyenlere destek verilmekte ve açılan bölümlere malzeme/donanım desteği sağlanmaktadır. 2003 yılından beri düzenlenen Yaz Staj Programına her yıl yaklaşık 100 öğrenci katılmaktadır. 2005 yılından itibaren TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi ile işbirliği halinde gerçekleştirilen programa yeni kurulan Yunus Emre Enstitüsü Başkanlığının da giderekartan katkıları olmaktadır. Programda öğrencilere Türkçe, Türk kültürü ve tarihi dersleri verilmekte, yapılan gezi programları ile Türkiye'nin tarihi ve turistik yerlerini tanımaları sağlanmaktadır. 2009-2010 yılında, 27'si Türkiye'den, 33'ü ilgili ülkelerden olmak üzere toplam 60 öğretim elemanı görevlendirilmiş olup yaklaşık 3500 öğrenci öğrenim görmektedir. 3- Ahmet Yesevi ve Manas Üniversiteleri Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, Türkiye ve Kazakistan Cumhuriyetlerinin uluslararası, özerk statüye sahip, ortak devlet üniversitesi olup temel görevi, "Orta Asya'nın tarihî ilim ve kültür merkezi" olan Türkistan şehrini kalkındırmak olarak belirlenmiştir. 24 Ahmet Yesevi Üniversitesi'nde, 2010 yılı itibariyle, 11 fakülte ve 1 yüksekokulda, 2600'ü Türkiye'den, 700'ü Kazakistan dışındaki Türk Devletleri ve Topluklarından olmak üzere 20 bin öğrenci öğrenim görmektedir. Yüksek öğretimin geliştirilmesi için Ahmet Yesevi'den mezun 9 master, 10 doktora, 3 tıp doktoru öğrencinin lisansüstü eğitimleri için eğitim bursu verilmiştir. Türkistan Uzaktan Eğitim Fakültesi TÜRTEP'in 2009-2010 yılında 11 bölümü açılmış olup 2187 kayıtlı öğrenci ile eğitime devam edilmektedir. Türkistan Uzaktan Eğitim Fakültesinin teknik donanım ihtiyacı karşılanmıştır. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Kırgız Cumhuriyeti Hükümeti arasında Kırgızistan'ın başkenti Bişkek'te Kırgızistan Türkiye-Manas Üniversitesi'nin kurulmasına dair 30 Eylül 1995 tarihinde İzmir'de imzalanan anlaşmanın her iki ülke yetkili makamlarınca onaylanmasını mütakiben kurulmuştur. Üniversitenin Misyonu; Kırgız ve Türk gençleri ile diğer Türk Cumhuriyetleri ve Türk Topluluklarındaki gençlerin birlikte öğrenim görmelerini, ortak anlayış ve işbirliği geliştirmelerini ve üniversitenin dünya bilimine katkı yapmasını sağlayarak Türk uygarlığının Rönesansına destek vermektir. 2008-2009 öğretim yılı itibariyle, 8 Fakülte, 4 Yüksekokul, 2 Meslek Yüksekokulunda 2558 lisans ve önlisans, 2 Enstitüde ise 281 Yüksek Lisans ve Doktora öğrencisi öğrenimini sürdürmektedir. 2009 yılı eğitim dönemi sonu itibariyle 1930 öğrencisi olan üniversiteden mezun olan 274 öğrenciye mezuniyet töreni düzenlenmiştir. D- KÜLTÜREL ĠġBĠRLĠĞĠ 1- Türk ĠĢbirliği ve Kalkınma Ġdaresi BaĢkanlığı (TĠKA) Bakanlar Kurulu'nun 24 Ocak 1992 tarihli kararıyla, Dışişleri Bakanlığına bağlı bir teşkilat olarak kurulan TİKA, 28 Mayıs 1999 tarihinde Başbakanlığa bağlanmıştır. 1992–2002 yılları arasında TİKA‟nın Avrasya‟ya yönelik faaliyetlerinin daha çok teknik işbirliği faaliyetleri olarak sınıflandırılması mümkündür. 25 2003'ten itibaren TİKA'nın faaliyetlerine yeni bir bakış açısı damgasını vurmuştur. Kalkınma yardımlarının değerinin ülkemiz tarafından daha iyi anlaşılması ve önemsenmesi paralelinde, yeni çalışma alanları belirlenmiş, TİKA proje uygulamalarında vizyon değişikliğine gidilerek, dış hibe yardımlarının nakdi yardım olarak yapılması yerine, proje tabanlı gerçekleştirilmesine başlanmış, proje uygulamalarında görünürlük ve halkın temel ihtiyaçlarına cevap verilmesine önem verilmiş, proje anlayışından program anlayışına geçilmiştir. 1992–2002 yılların arasında TİKA‟nın faaliyet gösterdiği tüm ülkelerdeki proje sayısı 2241 iken 2003–2010 yılları arasında bu sayı 8613‟ü bulmuştur. 2003-2010 yılları arasında, TİKA faaliyet coğrafyası Asya'daki diğer ülkeler ile Orta Doğu ve Afrika'da yer alan ülkelere doğru genişlemişse de, Avrasya Bölgesinde Türk soyluların ve akraba toplulukların yaşadığı ülkelere verilen önem muhafaza edilmiştir. 1992-2002 yılların arasında söz Avrasya ülkelerine yönelik toplam 1398 proje gerçekleştirilmişken, 2003-2010 yılları arasında bu ülkelere yönelik 4885 proje ve faaliyet gerçekleştirilmiştir. TİKA, Avrasya ülkelerine yönelik çalışmalarını esas olarak 2 ana kategoride yürütmektedir: i) Teknik İşbirliği ii) Proje-Program Yardımı Avrasya ülkelerine yönelik olarak gerçekleştirilen teknik işbirliği çalışmaları kapsamında eğitimden sağlığa, idari ve sivil altyapıların geliştirmesinden tarıma kadar her sektörden 15.121 uzman eğitilmiştir. Avrasya ülkelerine yönelik olarak gerçekleştirilen teknik işbirliği çalışmaları kapsamında eğitimden sağlığa, idari ve sivil altyapıların geliştirmesinden tarıma kadar her sektörden 15.121 uzman eğitilmiştir. Eğitilen uzmanların ülkesel dağılımı incelendiğinde, 1990'ların başında bağımsızlığını kazanan ve 2000'li yıllarda da hızlı bir biçimde devletleşme ve geçiş süreci yaşamaya devam Orta Asya ve Kafkasya ülkelerinin başı çektiği görülmektedir. Buna göre, 2003-2010 yılları arasında en çok uzman eğitimi verilen ülkeler sırasıyla Azerbaycan (3124 uzman), 26 Türkmenistan (1789 uzman), Kazakistan (1086 uzman), Kırgızistan (1067 uzman) ve Özbekistan'dır (999 uzman). Bağımsızlığını yeni kazanmış Türk Cumhuriyetleri ile Türk ve Akraba Topluluklarından ülkemize davet edilen eğitim kurumu yöneticileri ve öğretmenlerine Türk kültürünü ve milli eğitim sistemini tanıtmayı ve eğitimciler aracılığıyla Türk kültürünün ve tarihinin yeni nesillere aktarılmasını hedefleyen program kapsamında; Türk Dilinin Tarihi Gelişimi, Türk Dünyasında Dil ve Kültür İlişkisi, Türk Millî Eğitim Sistemi, Öğretmen Yetiştirme ve Öğretmenlerin Hizmet içi Eğitimi, Türkçe Dilbilgisi ve Türkçe Öğretimi, Türk Kültür ve Medeniyeti vb. konularda dersler verilmiştir. Ders dışındaki zamanlarda ise İstanbul içindeki tarihi ve turistik mekanlar, saraylar, müzeler, boğaz turu vb. geziler ile Edirne ve Bursa illerindeki tarihi turistik mekanlara düzenlenen geziler ile program zenginleştirilmiştir. TİKA, kuruluşundan 2003 yılına kadar 122,2 milyon ABD doları proje bütçesi kullanmış iken, sadece 2010 yılında kullandığı bütçe 113 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Son 7 yıl içerisindeki toplam bütçesi 500 milyon ABD dolarıdır. Bütçe kullanım etkinliği ise % 98‟lere varmaktadır. Hükümetin dış politik açılımlarına paralel olarak faaliyetlerin etkinleştirilebilmesi amacıyla yeni Program Koordinasyon Ofisleri açılmıştır. 2002 yılında Program Koordinasyon Ofislerinin sayısı 12 iken 2010 yılında 23 ülkede 26‟ya ulaşmıştır. PKO bulunmayan ülkelerde çalışmalar gerçekleştirilmekte ve bugün itibariyle TİKA faaliyetlerinden 100‟ün üzerinde ülke yararlanmaktadır. TİKA, Avrasya Bölgesinde Türk soyluların ve akraba toplulukların yaşadığı ülkelerde çok sayıda kültürel işbirliği çalışması gerçekleştirmektedir. Sempozyum, festival, seminer, konferans, sergi vb. faaliyetlerin desteklenmesi; kitap basım/dağıtımları gibi formlar alabilen söz konusu faaliyetlerin ülkelere göre dağılımını gösteren tablo aşağıdaki gibidir: 27 28 2- TRT AVAZ Nevruz Bayramı'nın kutlandığı 21 Mart 2009 tarihinde yayın hayatına başlayan TRT AVAZ, daha önceki TRT Türk tecrübesinden yararlanarak, eksikliklerini gidermiş; bir Türk Dünyası kanalı olarak Orta Asya, Kafkasya ve Balkanlar'da Türk dili konuşan halklara hitap etmeye başlamış, gelişen siyasi/kültürel atmosfere bağlı olarak da büyük bir ilgi görmüştür. Başta Türk dizileri olmak üzere TRT Avaz programları bu ülkelerde her geçen gün daha fazla kişi tarafından izlenmektedir. TRT AVAZ kanalında yayınlanan programlarda hem Türkiye'yi hem de alanındaki ülkeleri olumlu yönleriyle tanıtıcı, dostluk ve kardeşliği pekiştirici programlar yapılmakta olup yayın coğrafyasından yayınlarına yönelik olumlu tepkiler gelmekte ve mevcut 8 dile ilave olarak coğrafyanın diğer dillerinde de yayın yapılması talep edilmektedir. Bu çerçevede mevcut yayın akışında 8 dile ilaveten Gürcüce yayınlara da yer verilmesi düşünülmektedir 3- Türksoy Uluslararası Türk Kültürü TeĢkilatı Türk Dili Konuşan Ülkeler; Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkiye ve Türkmenistan Kültür Bakanları 1992 yılında İstanbul ve Bakü'de toplanarak, kültürel alanda işbirliğini arttırmayı kararlaştırmış ve 12 Temmuz 1993 tarihinde Almatı'da yaptıkları toplantıda "TÜRKSOY Kuruluşu ve Faaliyet İlkeleri Hakkında Anlaşma"yı imzalamak suretiyle merkezi Türkiye'de olan Türk Kültür ve Sanatları Ortak Yönetimini (TÜRKSOY) kurmuşlardır. Bilahare KKTC, Rusya Federasyonuna bağlı; Altay Cumhuriyeti, Başkurdistan Cumhuriyeti, Hakas Cumhuriyeti, Saha (Yakut) Cumhuriyeti, Tataristan Cumhuriyeti, Tıva Cumhuriyeti ve Moldova Cumhuriyeti'ne bağlı Gagavuz Özerk Bölgesi de TÜRKSOY'a gözlemci üye ülkeler sıfatıyla katılmaya başlamıştır. Amacı, buluşmalar (ressamlar, fotoğrafçılar, orkestralar), festivaller-kutlamalar, konferanslarsempozyumlar ve sergiler tarzında ortak proje ve faaliyetlerle, Türkçe konuşan ülkeler arasında sanat ve kültür ilişkilerinin geliştirilmesinin sağlanmasıdır. 29 4- Türk Devlet ve Toplulukları Dostluk KardeĢlik ve ĠĢbirliği Kurultayları Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı (TİKA) ile Türk Devlet ve Toplulukları Dostluk, Kardeşlik ve İşbirliği Vakfının (TÜDEV) işbirliğinde, Türk devlet ve toplulukları arasındaki dostluk, kardeşlik ve işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla, 1993'den beri düzenlenmektedir. Kısaca Türk Kurultayı ismiyle bilinmektedir. Kurultaya bağımsız Türk Devletleri'nin yanısıra, Rusya Federasyonu içerisinde bulunan özerk cumhuriyetler ile bölgeler katılmaktadır. Çin ve İran'daki Türk toplulukları yanında Balkanlar ve diğer bölgelerdeki Türk azınlıkları da delege göndermektedir. Kurultaya söz konusu ülkelerden bürokratlar, uzmanlar, akademisyenler, işadamları ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri katılmaktadır. Türk Kurultayının son toplantıları 16-18 Eylül 2006 tarihlerinde İstanbul'da ve 17-19 Kasım 2007 tarihlerinde Bakü'de gerçekleştirilmiştir. 5- Dünya Türk Forumu (TASAM) Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi'nin ön ayak olmasıyla düzenlenen "Türk Konseyi, Türk Diasporası ve Sosyoekonomik İşbirliği" ana temalı Dünya Türk Forumu'nun birincisi 20-22 Ekim 2010 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. Söz konusu Forum'un kurumsallaştırılarak, Türk Dünyası içindeki artan iletişim ve diyalog kanallarına ilave unsur teşkil etmesi hedeflenmektedir. 6- Yunus Emre Vakfı, Enstitüsü ve Türk Kültür Merkezleri Yunus Emre Vakfı‟na bağlı olarak kurulan Yunus Emre Enstitüsü eğitim ve öğretim faaliyetleri ile bilimsel araştırma ve uygulamaları yürütmektedir. Enstitünün kuruluş amaçları; Türk kültürünün, tarihinin, dilinin ve edebiyatının daha iyi tanıtılması ve öğretilmesi amacıyla araştırmalar yapmak, farklı kurumlarla işbirliği yaparak bilimsel çalışmaları desteklemek ve ortaya çıkan sonuçları çeşitli yayınlar vasıtasıyla kamuoyuna duyurmak amacına yönelik faaliyetler yürütmektedir. 30 7- YurtdıĢı Türkler ve Akraba Topluluklar BaĢkanlığı TBMM tarafından 24 Mart 2010 tarihinde kabul edilen bir kanunla Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı kurulmuştur. Başkanlığın görev alanı; yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın sorunlarının çözümü, soydaş akraba topluluklarla ilişkilerin geliştirilmesi, yurtdışında ülkemize devlet kanalıyla getirilen burslu öğrencilerle ilgili esasların belirlenmesi, yukarıda sayılan alanlarda faaliyet gösteren sivil toplum örgütleriyle ortak çalışmalar yapılmasının sağlanması olarak belirlenmiştir. 8- Türk SoydaĢ ve Akraba Topluluklar BuluĢması Türk Soydaş ve Akraba Topluluklar Buluşması 27 Şubat 2010 tarihinde İstanbul‟da Devlet Bakanı Sayın Faruk Çelik‟in himayesinde düzenlenmiştir. Sözkonusu buluşmaya Türk Dünyasından yaklaşık bin yedi yüz sivil toplum örgütü temsilcisi katılmıştır. 9- Türk Dili KonuĢan Ülkeler Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA) 21 Kasım 2008 tarihinde İstanbul‟da Azerbaycan, Kırgızistan, Kazakistan ve ülkemiz Meclis Başkanlarının katıldığı Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi Parlamento Başkanları I. Konferansı düzenlenmiştir. Konferansın sonunda “Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesine (TÜRKPA) Dair İstanbul Anlaşması” imzalanmıştır. TÜRKPA‟nın I. Genel Kurul Toplantısı, 28-29 Eylül 2009 tarihlerinde Bakü'de yapılmıştır. Toplantıda, Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi Bakü Deklarasyonu, Sekretarya Yönetmeliği ve İç Tüzük ile 2010 yılı bütçesi kabul edilmiş, Sekretarya‟nın Bakü‟de kurulması kararlaştırılmıştır. Toplantıda ayrıca, Ramin Hasanov (Azerbaycan) Genel Sekreterliğe, TBMM KEİ-PA Türk Grubu Sekreteri Kürşad Melih Sarıarslan ile Kırgızistan ve Kazakistan'ın gösterdikleri adaylar Genel Sekreter Yardımcılıklarına seçilmişlerdir. 10- Türk Dili KonuĢan Ülkeler ĠĢbirliği Konseyi Türk Dili Konuşan ülkeler arasındaki ilişkileri en üst düzeyde geliştirmeyi hedefleyen zirvelerin ilki 30-31 Ekim 1992 tarihlerinde Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan‟ın katılımlarıyla Ankara‟da gerçekleşmiştir. 31 Müteakip Zirveler sırasıyla İstanbul (1994), Bişkek (1995), Taşkent (1996), Astana (1998), Bakü (2000), İstanbul (2001), Antalya (2006) ve Nahçıvan‟da (2009) düzenlenmiş, Nahçıvan Zirvesi sırasında, Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Kurulmasına Dair Nahçıvan Anlaşması Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan tarafından imzalanmıştır. Anlaşma 17 Kasım 2010 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Türk Dili Konuşan Ülkeler 10. Zirvesi 15-16 Eylül 2010 tarihlerinde İstanbul‟da yapılmıştır. Zirve‟ye Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkmenistan Cumhurbaşkanları katılmışlardır. Anılan Zirve ile, Nahçıvan Anlaşması doğrultusunda kurulması kararlaştırılan Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi hayata geçirilmiştir. Bu çerçevede, Türk İşbirliği Konseyi‟nin İstanbul‟da yerleşik olacak Sekretaryası‟na Büyükelçi Halil Akıncı‟nın Genel Sekreter olarak atanması onaylanmıştır. 11- Asya’da ĠĢbirliği ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı (CICA) Kazakistan‟ın girişimiyle 2002 yılında kurulan CICA‟nın üçüncü zirvesi 7-9 Haziran 2010 tarihlerinde İstanbul‟da yapılmıştır. Sözkonusu Zirve toplantısıyla ülkemiz CICA‟nın dönem başkanlığını iki yıllığına Kazakistan‟dan devralmıştır. İstanbul Zirvesi‟nde Dönem Başkanlığını üstlenmemizle eş-zamanlı olarak Almatı‟da kurulu CICA Sekretaryası‟nın başına Bangkok Büyükelçisi Çınar Aldemir‟in İcra Direktörü olarak görevlendirilmesi onaylanmıştır. E-ENERJĠ 1- Azeri-Çıralı-GüneĢli (ACG) Projesi 1994 yılında kurulan ve Azeri-Çıralı-Güneşli (AÇG) Sahası Derin Su Bölümünün işletilmesi için TPO'nun da % 6,75 hisse ile yer aldığı "Uluslararası Petrol Şirketleri Konsorsiyumu (AIOC)'nun faaliyetleri, BP operatörlüğünde 9 şirketin ortaklığıyla planlandığı şekilde devam etmektedir. Proje halen 5 platformdaki 60 üretim kuyusundan günlük yaklaşık 900 bin varil/gün üretmekte olup TPAO'ya düşen payı 19 bin 250 varil/gün'dür. Yeni bir platform olarak Çırak Petrol Projesinde imalat, montaj ve inşaat safhasına Mart 2010'da başlanmıştır. 32 ACG Projesinin 2009 yılı ham petrol üretimi 298 milyon varil (TPAO payı 6,3 milyon varil) olup kümülatif ham petrol üretimi ise 1342,44 milyon varil'e (TPAO payı 71,65 milyon varil) ulaşmıştır. 2010 Ağustos ayı sonu itibariyle, ACG projesi kumulatif üretimi 1,52 milyar varil olup TPAO'ya düşen pay ise 74,91 milyon varil'dir. 2011 yılında; Çıralı, Azeri (Merkezi Azeri, Batı Azeri, Doğu Azeri) ve Derin Su Güneşli Sahalarında üretime, Çıralı, Batı Azeri, Doğu Azeri ve Derin Su Güneşli Sahalarında su enjeksiyonuna ve Merkezi Azeri Sahasında gaz enjeksiyonuna devam edilmesi, Çıralı'da 3, Batı Azeri'de 4, Merkezi Azeri'de 3, Doğu Azeri'de 3 ve Derin Su Güneşli'de 4 kuyunun sondajı, Çırak Petrol Projesinde (COP) ön sondajlar ile imalat, inşaat ve montaj çalışmalarına devam edilmesi planlanmaktadır. Projenin 2011 yılı planlanan bütçesi 271 milyon 50 bin ABD dolarıdır. 2- Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Ana Ġhrac Ham Petrol Boru Hattı Hazar Bölgesinde ve özellikle Azerbaycan ACG (Azeri/Çıralı/Güneşli) Projesinden ürerilen petrolü dünya pazarlarına taşımayı hedefleyen söz konusu proje; Bakü'den başlayıp Tiflis yakınlarından geçerek Ceyhan'da sona eren, 50 milyon ton/yıl kapasiteli, 1768 km uzunluğunda bir boru hattıdır. Hazar kıyısındaki Sangaçal ve Akdeniz kıyısındaki Ceyhan terminallerine ilave olarak 4 adet Türkiye'de, 2 adet Gürcistan'da ve 1 adet Azerbaycan'da olmak üzere 7 ara pompa istasyonu vardır. Proje kapsamında, 2009 yılında 373 tankere 287,6 milyon varil yükleme yapılmıştır. 29 Mayıs 2006 tarihinden itibaren BTC işletme aşamasında geçmiş olup halen ACG (Azeri/Çıralı/Güneşli), Şah Deniz ve bir miktar Tengiz (Kazakistan) projeleri üretimi petrollerin taşınması, tanklara dolum ve tanker yüklemeleri devam etmektedir. Genel operatörlüğünü BP'nin yaptığı ve Türkiye kısmı BOTAŞ'ın ana müteahhitliği ile yapılmış ve BIL (BOTAŞ International Limited) tarafından işletilen proje ile Ağustos 2010 sonu itibariyle ortalama 830 bin varil/gün debi ile Ceyhan terminalinden 1262 tankerle yaklaşık 990 milyon varil petrol dünya pazarlarına ulaştırılmıştır. 33 Kimyasal madde (DRA) kullanımıyla projenin taşıma kapasitesi yaklaşık 1,2 milyon varil/gün olup günlük taşıma miktarı ACG, Şah Deniz üretimleri, Sangaçal ve Ceyhan stok durumlarına göre değişiklik göstermektedir. 2011 yılında ACG, Şah Deniz, TengizChevroil (TCO), Türkmenistan ve diğer üçüncü parti petrollerinin rutin taşıma operasyonlarına devam edilecek, boru hattı ve istasyonlarda gereken modifikasyon ve iyileştirmeler yapılacaktır. Ayrıca, anlaşma sağlandığı takdirde 1.4-1.6 milyon varil/gün kapasite arttırımı projesi detay mühendislik çalışmaları yapılacaktır. Projenin 2011 yılı planlanan bütçesi 150 bin ABD dolarıdır. 3- Bakü-Tiflis-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı (BTE) Sadece Türkiye'ye gaz nakli açısından değil, Doğu-Batı Enerji Koridorunun bir parçası olarak önümüzdeki dönemde Avrupa pazarına Türkiye üzerinden gaz nakledilmesinin önünü açması bakımından da büyük önem taşıyan Azerbaycan Gazının Türkiye'ye Nakli Projesi; Şah Deniz (Upstream-saha arama-geliştirme-üretim), Güney Kafkasya Doğal Gaz Boru Hattı (South Caucasus Pipeline [SCP] / Midstream-taşıma) ve Gürcistan Sınırı-Erzurum Doğal gaz Boru Hattı projeleri olmak üzere üç bölümde gerçekleştirilmiştir. Bakü-Tiflis-Erzurum güzergâhı üzerinden Azeri gazını taşıyacak hat 970 km uzunluğundadır. a) ġah Deniz Projesi Azerbaycan‟ın Güney Hazar Denizi kesiminde yer alan Şah Deniz (ŞD) Projesi 17 Ekim 1996‟da yürürlüğe giren ilgili “Arama, Geliştirme ve Üretim Paylaşımı Anlaşması” çerçevesinde yürütülmekte olup TPAO‟nun projedeki hissesi % 9‟dur. Aşama-1 kapsamında, Ağustos 2010 sonu itibariyle Alfa sondaj ve üretim platformdaki 4 üretim kuyusundan günde 22,3 milyon m³/gün gaz ile 45 bin varil/gün kondensat üretilmektedir. Üretilen gaz SCP hattı vasıtasıyla BOTAŞ, Azerbaycan, Gürcistan ve BTC pompa istasyonlarına verilmektedir. Projeden üretilen kondensat BTC hattı ile Ceyhan‟a taşınmakta ve pazarlanmaktadır. Aşama-2 kapsamında ise; Türkiye ile 7 Haziran 2010 tarihinde imzalanan Mutabakat Zaptı‟yla Türkiye‟ye ilave gaz satışının ve Avrupa‟ya gaz taşınmasının önü açılmış olup üretilecek gaz Türkiye‟nin yanı sıra Avrupa‟daki alıcılara da satılacaktır. 2009 yılında ŞD Projesinden 6.3 milyar m³ (TPAO payı 473 milyon 636 bin 229 m³) doğal gaz ve 13 milyon varil (TPAO payı 988 bin 39 varil) kondensat üretimi yapılmıştır. ŞD 34 Projesinde, günlük olarak 4 kuyudan ortalama 17,14 milyon m³ doğal gaz ve 36 bin varil kondensat üretimi yapılmıştır. 2010 Ağustos ayı sonu itibariyle; ŞD Projesinden kumulatif üretilen 21,5 milyar m³ gazın 1,61 milyar m³„ü, 45,2 milyon kondensatın da 3,39 milyon varili TPAO hissesidir. 2011 yılında ise; Aşama-1 kapsamında BOTAŞ, Azerbaycan, Gürcistan ve BTC‟ye gaz satışına devam edilmesi planlanmakta olup SDA-07 üretim kuyusunda sondaj faaliyetlerine başlanılacaktır. Mevcut yüzey tesislerinde kapasite arttırımı çalışmasına devam edilecektir. Aşama-2 kapsamında ise; detay mühendislik çalışmalarına başlanacak olup SDX-6 arama kuyusunun sondajı yapılacaktır. Projenin 2011 yılı planlanan bütçesi 96 milyon ABD dolarıdır. b) Güney Kafkasya Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (SCP) Azerbaycan'ın Güney Hazar Denizi kesiminde yer alan Şah Deniz Sahasında üretilen Doğal gazı Türkiye/Gürcistan sınırına kadar taşıyan SCP Projesi 690 km uzunluğundaki boru hattı ile yıllık 8,1 milyar m gaz Türkiye sınırına taşınabilecek özellikte olup Kasım 2006 sonunda işletmeye hazır hale getirilmiştir. Projede TPAO payı % 9'dur. Şah Deniz Projesinden sürekli üretime geçilmesiyle Mart 2007'den beri gaz taşınmaktadır. BOTAŞ'ın ilgili tesislerinin gaz almaya hazır hale gelmesiyle 2007 Temmuz ayında Türkiye'ye de gaz verilmeye başlanmış olup halen Azerbaycan, Gürcistan, Türkiye ve BTC pompa istasyonlarına gaz sevkini sürdürmektedir. 2009 yılı içinde satış için toplam 6,14 milyar m³ gaz taşınmış olup bu miktarın 4,8 milyar m³'ü BOTAŞ'a satılmıştır. 2009 yılı içinde satış için toplam 6,14 milyar m³ gaz taşınmış olup bu miktarın 4,8 milyar m³'ü BOTAŞ'a satılmıştır. 2010 Ağustos ayı sonu itibariyle; günlük 21 milyon m³/gün debi ile gaz taşınabilmekte olup kümülatif 21,1 milyar m³ Şah Deniz doğal gazı taşınmıştır. (TPAO payı 1,54 milyar m³). Bu miktarın 13,66 milyar m³'ü BOTAŞ'a verilmiştir. 2010 yılı içerisinde; Şah Deniz Aşama-1 kapsamında satışı yapılacak olan doğal gazın taşınmasına ve boru hattı işletme faaliyetlerine devam edilecektir. ŞD Projesi Aşama-2 üretimini de taşımak maksadı ile boru hattı kapasitesi 2016 sonuna kadar 24 milyar m³/yıl'a çıkartılacaktır. Projenin 2011 yılı planlanan bütçesi 100 bin ABD dolarıdır. 35 c) Gürcistan Sınırı-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı Projesi Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Arasında Azerbaycan Doğal Gazının Türkiye Cumhuriyeti'ne Teslimatına İlişkin 12 Mart 2001 tarihli Hükümetlerarası Anlaşma çerçevesinde Azerbaycan'dan Türkiye'ye 15 yıl süreyle yıllar itibarıyla tedricen artarak yılda 6.6 milyar m³ seviyesine ulaşacak olan doğal gaz ithalatına yönelik Doğal Gaz Alım Satım Anlaşması BOTAŞ ile Azerbaijan Gas Supply Company (AGSC) arasında 12 Mart 2001 tarihinde imzalanmıştır. BOTAŞ ile AGSC arasında imzalanan 11 Nisan 2008 tarihli Anlaşma mektubu ile teslimatların başlangıç tarihi 1 Temmuz 2007, fiyat revizyon tarihi ise 15 Nisan 2008 olarak yeniden belirlenmiş olup, doğal gaz teslimatları 1 Temmuz 2007'den bu yana devam etmektedir. 26 Nisan 2010 tarihli Protokol ile ilgili olarak Azeri tarafı ile Türk tarafı arasında 9¬12 Mayıs 2010 ve 14-17 Mayıs 2010 tarihlerinde görüşmeler yapılmıştır. Hükümetlerarası ve şirketler seviyesinde varılan anlaşma neticesinde Şah Deniz Faz I gazı fiyatı, Şah Deniz Faz II gazı fiyatı ve miktarı ile transit konularını içeren belgeler Azerbaycan Cumhurbaşkanı Sayın Aliyev'in 7-8 Haziran 2010 tarihlerinde ülkemizi ziyareti sırasında imzalanmıştır. 4- Samsun-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi 24 Nisan 2007 tarihinde projenin temel atma töreni gerçekleştirilmiş ve 19 Ekim 2009 tarihinde Milano'da Türkiye, İtalya ve Rusya arasında imzalanan Samsun-Ceyhan Petrol Boru Hattı Projesine ilişkin Ortak Bildiri ile aynı anda imzalanan İtalyan Eni, Türk Çalık, Rus Transneft, Rosneft ve Sovkom Flot şirketleri arasındaki anlaşma ile söz konusu hatta gerekli petrolün sağlanması bağlamında önemli bir adım atılmıştır. Rusya Devlet Başkanı Sayın Medvedev'in ülkemizi ziyareti kapsamında 12 Mayıs 2010 tarihinde Ankara'da, "Samsun Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesinin Önceliğine Dayanarak Karadeniz Bölgesinden Petrolün Güvenli Nakli İçin Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile Rusya Federasyonu Enerji Bakanlığı Arasında Bir Mutabakat Zaptı" imzalanmıştır. Mutabakat Zaptında Samsun Ceyhan Projesinin gerçekleştirilmesini kolaylaştırmak amacıyla bir Hükümetlerarası Anlaşmanın müzakere edilerek hazırlanmasına karar verilmiştir. 36 Söz konusu Proje kapsamında ilki 24 Eylül 2010 tarihinde Moskova'da, ikincisi 9 Kasım 2010 tarihinde İstanbul'da iki Çalışma Grubu Toplantısı yapılmış ve Hükümetlerarası Anlaşmanın müzakerelerine başlanmıştır. 5- Kazakistan Projesi TPAO'nun Kazakistan'daki faaliyetleri, 1993 yılında kurulan ortak şirketi Kazak/TürkMunay (KTM) Ltd. tarafından yürütülmekte olup KTM Ltd.'de TPAO % 49, KazMunayGaz ise % 51 hisse ile yer almaktadır. Ortak şirket, 3 ruhsatta üretim çalışmalarına devam etmektedir. Kazakistan Projesinin 2009 yılı ham petrol üretimi 1,7 milyon varil (TPAO payı 0.9 milyon varil) olup kümülatif ham petrol üretimi ise 23,36 milyon varil'e (TPAO payı 14,86 milyon varil) ulaşmıştır. 2010 Ağustos ayı sonu itibariyle üretilen 1,1 milyon varil ham petrolün 0,59 milyon varili TPAO hissesidir. Projenin kümülatif ham petrol üretimi ise 24,5 milyon varil olup bu miktarın TPAO payı 15,5 milyon varildir. 2011 yılında, sahalarda petrol üretimine ve ilgili operasyonlara, petrol sevk ve satış faaliyetlerine devam edilecektir. Laktibay'da 1, Güney Karatobe'de 2, Batı Yelemez'de 3 üretim kuyusunun kazılması planlanmaktadır. Sözkonusu sahalarda petrolle birlikte üretilen gazın kullanılmasına yönelik yapılan sistemin devreye alınması ve işletme faaliyetleri yapılacaktır. Projenin 2011 bütçesi 100 bin ABD dolarıdır. F- TĠCARET Türk Cumhuriyetleri ile yapılan ticaretlere dair Dış Ticaret Müsteşarlığından gelen veriler aşağıdadır: 37 TÜRKĠYE-AZERBAYCAN DIġ TĠCARET VERĠLERĠ YILLAR (Milyon ABD Doları) ĠHRACAT DEĞĠġĠM ĠTHALAT DEĞĠġĠM HACĠM DENGE (%) 2000 230 -7,13 96 117,2 326 135 2001 225 -2,24 78 -18,3 303 147 2002 231 2,76 65 -17,2 296 167 2003 315 36,3 123 89,7 438 193 2004 404 28,0 136 10,5 539 268 2005 528 30,7 272 100,8 800 256 2006 695 31,6 340 25,0 1.036 355 2007 1.048 50,6 330 -3,1 1.377 718 2008 1.667 59,1 928 181,6 2.595 739 2009 1.399 -16,1 752 -19,9 2.151 647 2010 1.551 10,8 865 14,9 2.416 686 TÜRKĠYE-TÜRKMENĠSTAN DIġ TĠCARET VERĠLERĠ (Milyon ABD Doları) YILLAR ĠHRACAT DEĞĠġĠM ĠTHALAT (FOB) (%) (CIF) DEĞĠġĠM HACĠM DENGE 2005 181 -15,9 161 -8,56 342 20 2006 281 55,7 190 18,15 471 91 2007 340 20,8 397 108,8 737 -57 2008 662 94,9 389 -1,8 1.051 273 2009 945 42,6 327 -15,9 1.272 618 2010 1.139 20,53 386 17,95 1.525 753 38 TÜRKĠYE-ÖZBEKĠSTAN DIġ TĠCARET VERĠLERĠ YILLAR (Milyon ABD Doları) ĠHRACAT DEĞĠġĠM ĠTHALAT DEĞĠġĠM HACĠM DENGE 1999 99 -36,52% 47 -50,65% 147 52 2000 83 -16,64% 86 80,71% 168 -3 2001 90 8,56% 36 -57,99% 126 54 2002 94 4,47% 75 109,02% 169 18 2003 138 47,67% 99 32,01% 238 39 2004 145 4,91% 179 79,64% 324 -33 2005 151 4,02% 261 46,34% 413 -110 2006 176 16,50% 416 59,04% 592 -240 2007 226 28,19% 614 47,61% 839 -388 2008 337 49,43% 581 -5,38% 918 -244 2009 279 -17,12% 413 -29,01% 692 -134 2010 282 1,40% 861 108,50% 1.143 -579 TÜRKĠYE - KAZAKĠSTAN DIġ TĠCARET VERĠLERĠ YILLAR ĠHRACAT (FOB) (Milyon ABD Doları) DEĞĠġĠM ĠTHALAT DEĞĠġĠM (%) (CIF) (%) HACĠM DENGE 2000 118 22,9 346 17,1 465 -227 2001 119 0,90 90 -73,9 210 29 2002 160 33,7 203 125,6 3641 -43 2003 233 46,1 266 30,8 500 -32 2004 355 52,0 442 65,8 797 -86 2005 459 29,3 558 26,4 1.018 -98 39 2006 696 51,5 993 77,8 1.690 -296 2007 1.079 55,0 1.284 29,2 2.363 -204 2008 890 -17,5 2.331 81,6 3.222 -1.441 2009 633 -28,9 1.348 -42,2 2010 819 29,4 2.464 82,7 TÜRKĠYE-KIRGIZĠSTAN DIġ TĠCARET VERĠLERĠ YILLAR 1.98 1 3.283 -715 1.645 (Milyon ABD Doları) ĠHRACAT DEĞĠġĠM ĠTHALAT DEĞĠġĠM (FOB) (%) (CIF) (%) HACĠM DENGE 2000 20.572 -11,30 2.350 -15,50 22.922 18.222 2001 17.350 -15,70 6.307 168,40 23.657 11.043 2002 24.005 38,40 17.623 179,40 41.628 6.382 2003 40.862 70,20 10.906 -38,10 51.768 29.956 2004 74.702 82,80 13.384 22,70 88.086 61.317 2005 89.530 19,80 14.113 5,40 103.643 75.417 2006 132.172 47,60 27.455 94,50 159.627 104.717 2007 181.311 37,20 45.020 64,00 226.331 136.291 2008 191.351 5,50 47.974 6,60 239.325 143.377 2009 140.002 -26,83 31.446 -34,45 171.448 108.556 2010 129.227 -7,70 30.899 -1,74 160.126 98.328 40 TÜRKĠYE-TACĠKĠSTAN DIġ TĠCARET VERĠLERĠ YILLAR (Milyon ABD Doları) ĠHRACAT DEĞĠġĠM ĠTHALAT DEĞĠġĠM HACĠM DENGE (FOB) (%) (CIF) 2005 47 12 47 -24 94 0 2006 72 53 118 150 190 -46 2007 118 64 143 21 261 -25 2008 176 49 148 3 324 28 2009 126 -28 107 -27 233 19 2010 144 14 283 164 427 -139 G- ULAġIM 1- Kars-Tiflis-Bakü Demiryolu Kars-Tiflis-Bakü Demiryolu Projesinin Türkiye kesiminin temeli, Cumhurbaşkanımız Abdullah Gül, Gürcistan Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından 24 Temmuz 2008 günü Kars'ta atılmış ve Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, "Bu proje tarihi İpekyolu'nun tekrar canlanmasıdır" diyerek, bu proje ile sadece Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye'yi birbirine bağlanmadığını, aynı zamanda Çin'den Londra'ya kadar uzanan bir demiryolu hattının küçük fakat çok önemli bir gediğinin kapanacağını ifade etmiştir. 76 km'si Türkiye, 29 km'si Gürcistan'da altyapısı çift, üstyapısı tek, sinyallı ve elektrifikasyonlu olarak inşa edilmesi planlanan 104 km uzunluğundaki hatta; Kars, Tiflis ve Bakü arasında yük taşımacılığının yanında yolcu taşımacılığı da öngörülmüştür. Hattın işletmeye alınacağı planlanan 2012 yılında; 1 milyon yolcu ve 3,5 milyon ton yük, 2034 yılında ise sözkonusu proje hattı üzerinde 7,8 milyon yolcu ve 21,5 milyon ton yük taşıma kapasitesi olacağı tahmin edilmektedir. 41 Hattın gerçekleştirilmesi bu bölgeye gerek istihdam gerekse ticari açıdan büyük bir canlılık getirecektir. Kars-Tiflis-Bakü Projesinin hayata geçirlmesi ve inşası devam eden Boğaz Tüp Geçişinin (Marmaray Projesi) tamamlanması ile ayrıca bu projeleri destekleyen diğer demiryolu projelerinin inşasıyla; Asya'dan Avrupa'ya, Avrupa'dan Asya'ya çok büyük hacimde taşınabilecek yüklerin önemli bir bölümü Türkiye'de kalacak, böylece Türkiye, uzun vadede milyarlarca dolar taşıma geliri elde edebilecektir. 2- Bilge Kağan Karayolu Ulaşım imkanları yetersiz olan Moğolistan'da karayolu yapım çalışmalarına katkı sağlamak ve Göktürk (Orhun) Anıtlarına ulaşımı kolaylaştırmak amacıyla Arhangay vilayeti Hashat ilçesi sınırları içerisinde bulunan anıtların bulunduğu bölgeyi (Hoşo-Saydam), Uvurhangay vilayeti Karakurum ilçesine bağlayan 46 kilometrelik Bilge Kağan Karayolunun yapımı tamamlanmıştır. Bilge Kağan Karayolu Moğolistan'daki Türk Anıtları Projesi (MOTAP) kapsamındaki karayolunun yapımının tamamlanmasıyla, Hoşo-Saydam ile Karakurum arasındaki mesafe yarım saatte ve güvenli bir şekilde kat edilebilecek duruma gelmiştir. 2005 yılında temeli atılan Bilge Kağan Karayolunun açılışı 2008 yılında yapılmıştır. 42 H- SAĞLIK VE ĠNSANĠ YARDIM 1- Kırgız-Türk Kemik Ġliği Nakli Merkezi (Kırgızistan) Kırgız-Türk Kemik İliği Nakli Merkezi'ne Donanım Desteği Kırgızistan'da Hematoloji hizmetlerinin geliştirilmesi, Kırgız Hematoloji Merkezi'nde kemik iliği nakli yönteminin ilerletilmesi ve teşhis ve tedavi hizmetlerinin bölge insanına ulaştırılmasının amaçlandığı proje çerçevesinde 2006 yılında Kırgız-Türk Kemik İliği Nakli Merkezi açılmıştır. 13 Haziran 2007'de Türk ve Kırgız doktorlar tarafından, Orta Asya'da ilk defa kemik iliği nakli operasyonu gerçekleştirilmiştir. 2009 yılında da proje kapsamında donanım hibesi ve uzman eğitimlerine devam edilmiştir. 2- Kemik Ġliği Nakli Merkezi (Azerbaycan) 2007 yılında imzalanan Kemik İliği Nakli Merkezi'nin Kuruluş ve İşletilmesine İlişkin Protokol'e istinaden, Azerbaycan'da yaygın olarak görülen ve diğer adı Akdeniz Anemisi olan talasemi hastalığı ile mücadele amacıyla, 2009'da Bakü'de, Talasemi Merkezi bünyesinde Kemik İliği Nakli Merkezi açılmıştır. 3- Özbekistan Plastik Cerrahi Operasyonları (Karakalpakistan) Dünyanın ekolojik anlamda en sorunlu bölgelerinden olan Karakalpakistan Özerk Cumhuriyeti'nde olumsuz çevre koşullarının anne karnındaki bebekler üzerinde yarattığı olumsuz etkinin sonucu olarak başta dudak-damak yarığı hastalıkları olmak üzere fiziksel özürlü dünyaya gelen çocuklara yönelik olarak düzenlenen proje ile 2009 yılı Mayıs ayında bir hafta süre ile 40 çocuğa 44 ameliyat yapılmıştır. İnter Plast Derneği Başkanlarından Deniz İşcen ve ekibi tarafından başarıyla gerçekleştirilen ameliyatlar için gerekli tıbbi ekipman ve ilaç temini TİKA tarafından yapılmıştır. 4- Meymene Afgan-Türk Dostluk Hastanesi ve ġıbırgan Afgan-Türk Dostluk Hastanesi (Afganistan) Sağlık sektöründe yapılan çalışmalar kapsamında; 2006 ve 2007 yıllarında işletimi üstlenilen Meymene Afgan-Türk Dostluk Hastanesi ve Şıbırgan Afgan-Türk Dostluk Hastanesi faaliyetine devam etmekte ve günde 650 hastaya hizmet vermektedir. Benzer şekilde 2007 yılı içerisinde kurulan ve günde 225 kişiye hizmet veren iki ana-çocuk sağlığı kliniği ve iki 43 gezici hastanenin de işletilmesine devam edilmektedir. Ayrıca 2008 AİSA Bagrami Dostluk Kliniği işletilerek 41 bin kişiye hizmet verilmiştir. TİKA tarafından işletilen söz konusu sağlık birimleri Afganistan'da yabancı kuruluşlar tarafından işletilen hastaneler ve klinikler arasında örnek teşkil etmektedir. 2007 yılında tadilatı ve tefrişatı yaptırılarak işletimine başlanmış olan Kabil İbn-i Sina Hastanesi'nin 2008 yılı içerisinde onarımı gerçekleştirilmiş ve yeni bir ameliyathane eklenerek, donatılmıştır. 5- Vardak Vilayeti Behsud Ġlçesi Sangi ġendave Kliniği Vardak Vilayeti Behsud ilçesi'nde Sangi Şendave ve Dahani Garmab BMC Kliniklerinin inşaatına 2009 yılı Mayıs ayında başlanmıştır. Vardak ili Çak İlçesi Şah Kalandar BHC (temel sağlık merkezi) klinik inşaatı, Behsud ilçesi Frahlam'da CHC (kapsamlı sağlık merkezi) klinik inşaatı, Semengan ili Daymirdat ilçesi BHC klinik inşaatı ve Tahar ili Sumuç ilçesinde CHC tipi klinik inşaatı Afganistan'da yürütülen diğer sağlık projeleridir. 6- Bağdat Râzi Hastanesi (Irak) Bağdat Râzi Hastanesi İnşaatı Irak'taki 2003 savaşını takiben bu ülkeye uluslararası toplum tarafından başlatılan kalkınma ve imar yardımları kampanyasına Türkiye de katılmış ve 2003 yılı Ekim ayında düzenlenen Madrid Donörler Konferansı'nda 50 milyon ABD doları taahhütte bulunmuştur. Irak Kızılayı'nın talebi üzerine Bağdat'ın merkezinde bulunan Râzi Hastanesi'nin ülkemiz tarafından yeniden inşası ile ilgili ihale 2009 yılı Mayıs ayında gerçekleştirilmiştir. Irak Kızılayı tarafından tahsis edilen arazide inşa edilmekte olan Râzi Hastanesi, bu kurumun görüş ve önerileri alınarak toplam 1.000 m² oturma alanı üzerine 2 katlı 2000 m² kapalı alan olarak projelendirilmiştir. Hastanede klinik hizmetleri ifa edilecek olup acil müdahalelere de imkân sağlanmaktadır. 7- Kızılay'ın Faaliyetleri 2006 yılından beri Sudan'da faaliyet gösteren Sudan Sahra Hastanesi 2009 yılında da faaliyetlerine devam etmiş ve 55 bin kişiye ücretsiz sağlık hizmeti sunulmuştur. 2005 yılında Pakistan'da meydana gelen depremin ardından yaralanan ve evsiz kalan halka yönelik yeniden inşa ve rehabilitasyon süreci faaliyetleri 2009 yılında da devam etmiştir. Pakistan'da kapasite geliştirme projesi kapsamında afet 44 yönetim ve lojistik merkezi inşası tamamlanmıştır. Pakistan halkına yönelik afet yönetimi, psiko-sosyal destek ve eğitim programları da yapılan faaliyetler arasındadır. 2008 yılında İsrail ile Filistin arasında başlayan çatışma neticesinde Filistin halkının ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla Filistin insani yardım operasyonu başlatılmış ve bu kapsamda ülkeye acil yardım malzemesi sevk edilmiştir. Ayrıca Gazze Şeridindeki şehirlerin su altyapısı yetersiz olması sebebiyle Gazze Şeridi içme suyu rehabilitasyonu projesi faaliyete geçirilmiştir. Tüm dünyayı etkisi altına alan küresel iklim değişikliğinin neden olduğu kuraklık, 2006'dan bu yana Suriye'de ciddi boyutlara ulaşmıştır. Bu kapsamda kuraklıktan en çok etkilenen Haseke bölgesi öncelikli olmak üzere gıdadan oluşan insani yardım malzemesi gönderilmiştir. Türk Kızılayı Kosova, Irak, Lübnan, Endonezya ve Makedonya'da da insani yardımda bulunmuştur. I- SU VE SU HĠJYENĠ (SANĠTASYON) TİKA'nın su ve sanitasyon alanında gerçekleştirdiği çalışmalar ağırlıklı olarak iki ana başlık altında yürütülmektedir: i) Kırsal alanda sağlıklı içme suyu teminine yönelik kuyu açma çalışmaları ii) İçme suyuna sağlıklı erişimin ve su hijyeninin sağlanması adına su şebekelerinin iyileştirilmesi. 1- Kırım Entegrasyon ve Kalkınma Programı [CIDP] Su Sağlama Projesi (Ukrayna) Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından sürgünden dönen halklara yönelik olarak Kırım'da geliştirilen "Kırım Entegrasyon ve Kalkınma Programı (CIDP)" çerçevesinde 11 proje bitirilmiştir. Bu projelerden 8 tanesi içme suyu sistemi, diğer 3 tanesi de sulama sistemi niteliğini taşımaktadır. Tamamlanan bu projeler ile 27 binden fazla insana temiz içme suyu ve/veya tarımsal sulamada kullanacakları su sağlanmıştır. 2- Su Kuyuları Açılması (Afganistan) Yıllardır süren savaşlar sebebiyle ülke genelinde yaşanan altyapı eksikliği temiz içme suyu başta olmak üzere su ve su hijyeni alanında ciddi mağduriyetler doğurmaktadır. Ülkede 45 barajların olmayışı ve buna bağlı olarak su dağıtımını sağlayacak şebeke sisteminin eksikliği kuyu açmak suretiyle suya erişimi zorunlu kılmaktadır. Afganistan'da temiz içme suyuna sahip tek vilayet Herat olup ülke genelinde temiz suya erişim oranı % 23'tür. TİKA tarafından yürütülen projeler kapsamında açılan su kuyuları daha çok okul bahçelerine yoğunlaştırılmıştır. Afganistan'ın çeşitli vilayetlerinde 2005-2008 yılları arasında açılan 166 su kuyusundan toplam 520 bin kişi faydalanmıştır. Daha sonraki yıllarda da su kuyusu açma faaliyetine devam edilmiştir. Bu doğrultuda yürütülen çalışmalar çerçevesinde 2009'da Kabil ili Kale-i Fatu Mahallesi Su Kuyusu Projesi ile bölge halkının günlük içme suyu ihtiyacı karşılanmış, diğer yandan Tahar İşkemiş Akcer Köyü'ne, Talokan Kliniği'ne, Vardak Vilayeti'nde Sangi Şanda Okulu'na, Şahabuddin Okulu'na, Şuhada Arpan Okulu'na, Jagatu Lisesi'ne, Gazi Kebirhan Okulu'na, Frahlam Lisesi'ne, Çelem Çay Okulu'na, Çavni Köyü'ndeki CHC Kliniği'ne Mangali Köyü'ndeki BHC Kliniği'ne, Marak Köyü'ndeki BHC Kliniği'ne, Rakul Köyü'ndeki CHC Kliniği'ne su kuyuları açılarak halkın temiz suya kavuşması sağlanmıştır. 3- Etiyopya'da Su Temini ve Osmanlı ÇeĢmelerinin Ġmarı (Etiyopya) Proje maliyeti 2,5 milyon ABD dolarıdır. (Sondaj, teknik eğitim, çeşme, su boru tesisatı, rezervuar, kullanılan malzeme ve hibe edilen araç ve donanım). Tigray ve Harar eyaletlerinde 2007-2009 döneminde 42 adet su kuyusu açılmıştır. Açılan 42 adet su kuyusunun günlük su verimi toplam 19 bin 551 ton olup 977 bin 550 kişinin su ihtiyacı karşılanmıştır. Türkiye'den projede kullanılmak üzere sondaj makinesi ve donanım getirilmiştir. 7 ayrı bölgeye rezervuar yapılmış, açılan kuyulardan çıkarılan su burada depolanarak kırsal alanlarda halkın hizmetine sunulmuştur. 5 adet Osmanlı çeşmesi imar edilmiştir. Suyun dağıtımı amacıyla 4985 metre boru tesisatı döşenmiştir. J- BARINMA VE KONUT TİKA'nın yürüttüğü barınma ve konut projeleri genel olarak savaşlar, iç çatışmalar gibi insani sebep veya doğal afetler neticesinde yerlerinden olan kesimlerin eski yerleşim bölgelerine dönüşü gayesine hizmet etmektedir. Bosna-Hersek, Ukrayna/Kırım, Gürcistan ve Kırgızistan bu tarz projelerin yürütüldüğü ülkelerin başında gelmektedir. 46 1- Kırım Tatar Toplumuna Konut Edindirme (Ukrayna) Göçmenlerin barınma problemlerinin çözümü maksadıyla, Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından anavatanlarına dönen Kırım Tatarları‟nın Kırım'a entegrasyonu kapsamında, 1994 yılı içerisinde dönemin Cumhurbaşkanı'nın talimatı üzerine, Kırım Tatar Toplumu'nun acil ekonomik ve sosyal sorunları ile ilgilenilmiş ve Başkanlığımız bölgeye yönelik o tarih itibarıyla tahmini tamamlanma bedeli 5 milyon ABD Doları olan 1000 konutluk yardım yapılması için proje geliştirmiştir. Kırım Tatar Milli Meclis Başkanlığı (K.T.M.M.) ile 30.07.1997 tarihinde imzalanan protokol çerçevesinde müstakil bahçeli konutlar satın alınmakta veya kendi imkanları ile konutu belli bir seviyeye getirmiş ama parasızlık nedeni ile bitirememiş olanlara inşaat yardımı yapılmaktadır. 1997 yılında başlanan ve 2006 sonunda bitirilen Kırım Tatar Toplumu'na Konut Edindirme Projesi kapsamında yıllar itibarıyla sağlanan konut sayısı aşağıdaki tabloda verilmektedir: YIL Satın alınan Toplam İnşaat Yapılan Harcama ABD 1997 konutlar 31 Yardımları 5 36 Doları 269.493 1998 134 42 176 760.398 1999 14 4 18 50.000 2000 55 4 59 300.020 2001 22 5 27 100.022 2002 36 2 38 203.116 2003 19 4 23 156.708 2004 162 - 162 605.660 2005 174 35 209 1.225.118 2006 216 36 252 1.721.650 TOPLAM 863 137 1.000 5.392.185 47 2- 100 Adet Göçmen Konutu ve Altyapının ĠnĢası (Gürcistan) 2008 Ağustos ayında Gürcistan ordusu ile isyan eden Güney Osetya güçleri arasında çıkan çatışmalar, birçok köyün ve bazı şehirlerin yakılıp yıkılmasına neden olmuştur. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği resmi kaynaklarına göre çatışmalar nedeniyle 120 binden fazla insan Gürcistan sınırları içinde göç etmiştir. UNICEF'e göre, göç etmek zorunda kalanların yaklaşık yüzde 40'ını, 16 yaşın altındaki çocuklar oluşturmuştur. Savaşın bitmesinin ardından, savaş göçmenleri için 6 bin 500 konut inşa etmek üzere çalışmalara başlayan Gürcistan hükümetine Türkiye'den de yardım eli uzanmıştır. Gürcistan'ın Gori kenti yakınlarında savaşta evsiz kalanlar için inşa edilecek 100 adet kalıcı tip göçmen konutu ve altyapısı inşasının TİKA tarafından yapılması kararlaştırılmıştır. Nisan 2009 tarihinde gerçekleştirilen temel atma töreninin ardından çalışmalar hızla başlatılmış ve 8 ay gibi kısa bir sürede konutlar tamamlanmıştır. Kasım 2009 tarihinde Devlet Bakanı Sayın Faruk Çelik ve Gürcistan Cumhurbaşkanı Saakaşvili'nin de katılımıyla gerçekleştirilen törenle konutlar sahiplerine teslim edilmiştir. Her biri kendine ait araziler içinde inşa edilen konutların, yol, su, elektrik, sulama kanalı gibi altyapı düzenlemeleri de yapılarak ihtiyaç sahibi 100 aile için sadece yaşanacak bir yer değil, aynı zaman da kendi kendilerini idame ettirebilecekleri bir ortam sağlanmıştır. K- TARIM, HAYVANCILIK, BALIKÇILIK TİKA tarafından gerçekleştirilen tarım projeleri genel olarak 5 ana başlık altında değerlendirilmektedir: i) İlgili kurumların kapasitesini artıracak teknik işbirliği çalışmaları. ii) Kurumlara donanım sağlanması. iii) Üreticilere verilen ekipman destekleri. iv) Üreticilerin eğitimi. v) Entegre projeler. 48 1- Yumurtacı Hibrit ve Ebeveynlerin Türkmenistan'da Üretilmesi TİKA Başkanlığı ile Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ve Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü'nün ortaklaşa gerçekleştirdiği "Yumurtacı Hibrit ve Ebeveynlerin Türkmenistan'da Üretilmesi" projesi çerçevesinde bir tavukçuluk tesisi kurulmuştur. Tesiste görev alacak 17 Türkmen uzman Türkiye'ye getirilerek mesleki eğitime tabi tutulmuştur. Proje kapsamında ayrıca 22 bin 500 adet damızlık yumurta Türkmenistan'a gönderilmiştir. Kuluçkaya yatırılan yumurtalardan yaklaşık 17 bin adet civciv çıkarılmış, civcivler aşılanarak, Ahal vilayetinin Tecen ilçesinde 5 bin civciv kapasiteli tavukçuluk tesisine götürülmüştür. Tamamen çevre kontrollü olarak planlanan ve aydınlatma, havalandırma, ısıtma ve soğutma sistemlerinden oluşan kümeslerde sulama ve yemleme de otomatik olarak yapılmaktadır. Civciv büyütme ve damızlık kümesi olarak iki ayrı bölümden oluşan tesiste yetiştirilen tavuklardan Türkmenistan'ın yumurta ihtiyacının yüzde 25'i karşılanabilmektedir. Yumurta ve beyaz et ihtiyacının büyük bir kısmını yurt dışından karşılayan Türkmenistan'da bu tesis sayesinde yılda en az 400 bin ticari civciv olarak bilinen yumurtacı tavuklar elde edilmektedir. 2- Seracılığın GeliĢtirilmesi (Özbekistan) Özbekistan Tarım ve Su İşleri Bakanlığı ile imzalanan "Tarım Alanında İşbirliği Protokolu'ne istinaden Özbekistan'da çağdaş seracılığın geliştirilmesi, tarımda verimliliğin artırılması, yoğun tarım tekniklerinin öğretilmesi yoluyla işsizliğin azaltılması, çiftçilerin ekonomik düzeylerinin yükselmesi amacı ile Özbekistan Tarım ve Su İşleri Bakanlığı'na bağlı Tarımsal Mekanizasyon ve Elektrifikasyon Enstitüsü (UzMEİ) arazisinde 5 bin m²'lik bir alana sera kurulmuştur. Özbekistan'nın bu ilk modern serasında ısıtma, soğutma, havalandırma, sulama, gübreleme gibi işlemler bilgisayar kontrollü olarak yapılmaktadır. Domates, biber, salatalık gibi sebzelerin üretiminin yanı sıra, sera süs bitkileri, kesme çiçek, çilek gibi ürünlerin yetiştiriciliğine de uygun olan serada 120 ton ürün yetiştirme kapasitesi mevcuttur. 2008 yılında açılışı yapılan sera Özbekistan Hükümetince, "Seracılık Teşvik Programı" için örnek sera ilan etmiştir. 49 3- Türkmenistan'da Antepfıstığı YetiĢtiriciliği Projesi (Türkmenistan) Topraklarının 2/3'lük kısmının çöllerle kaplı olması sebebiyle kısıtlı tarım arazisine sahip olan Türkmenistan'da susuz, kurak ve diğer bitkilerin gelişemeyeceği yerlerde antepfıstığı yetiştirilmesi ekonomi için büyük önem arz etmektedir. Tarım ve Köyişleri Bakanlığımız işbirliğinde 2007 yılında doğal olarak yetişen fıstıkların aşılanarak, yeni fıstık bahçelerinin oluşturulmasını amaçlayan, "Türkmenistan'da Antepfıstığı Yetiştiriciliği Projesi" geliştirilmiştir. 2008 yılında Türkmen ve Türk uzmanlarının ortaklaşa gerçekleştirdiği seleksiyon ve saha çalışmaları neticesinde 9 adet çeşit örneği temin edilerek onlardan alınan aşı malzemeleri ile Aşkabat şehrine yakın yerlerde bulunan fıstık sahalarında aşılama yapılmıştır. Ayrıca, Antepfıstığı Eğitim Merkezi kurulması için gerekli yer temin edilerek uygun hale getirilmiştir. Antepfıstığı gen merkezlerinden birisi ve dünya'nın 3'ncü büyük Antepfıstığı üreticisi olması hasebiyle dünya çapında önemli bir konuma sahip ülkemizin tecrübelerinin Türkmenistan'a aktarılmasıyla konu ile ilgili yeni işbirliği imkânlarının yaratılması beklenmektedir. 4- Doğu Makedonya'da Arıcılığın GeliĢtirilmesi Ekonomik etkinliğin sınırlılığı sebebiyle yüksek bir işsizlik oranına sahip Doğu Makedonya'nın kırsal kalkınmasına katkıda bulunmak ve bölgede ekonominin canlandırılmasını sağlamak amacıyla Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ve Türkiye Arı Yetiştiricileri Merkez Birliği işbirliğinde "Arıcılığın Geliştirilmesi Programı" geliştirilmiştir. Program, Radoviş Bölgesi ve buraya bağlı on köyde (Radoviş Belediyesi Kılavuzlu, Pırnalı, Kocalı, Alikoç, Buçim, Topolnitsa, Strurovo, Podareç, Smilançi Köylerinde ve Konçe Belediyesi'nde) uygulanmaktadır. 66 aile ile başlayan program, sisteme yeni üreticilerin katılmasıyla 86 aileye yükselmiştir. Program dahilinde 2000 adet kovan, 1420 adet arı kolonisi, ana arı üretim malzemeleri, arıcılık kıyafetleri, arı hastalıkları ilaçları ve arıcılık için gerekli tüm teknik malzemeler ailelere dağıtılmıştır. Programın uygulanmaya başlaması ile birlikte şimdiye kadar geçimini hayvancılık ve tütünden sağlayan halk, ülkenin en modern arıcılık işletmelerine sahip olmuştur. Teorik ve uygulamalı arıcılık eğitimi alan aileler ülke koşullarının üzerinde gelir elde etmeye başlamışlardır. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı, toplumsal, ekonomik ve ekolojik açıdan bölgeye çok önemli katkıları bulunan programı, Güney-Güney İşbirliği Programı 50 çerçevesinde New York'ta düzenlenen "Global South Development Expo 2008" organizasyonunda en iyi program uygulamalarından biri olarak değerlendirmiştir. 5- Kırgızistan Ton Köyü Balık Üretim Ġstasyonu Modernizasyonu Kırgızistan Cumhuriyeti zengin su rezervlerine sahip bir ülkedir. Ancak su ürünleri üretimi, dolayısıyla tüketimi oldukça azdır. Kırmızı et tüketim alışkanlığı yüksek olan halkta, gerek bu alandaki stokların azalması dolayısıyla fiyatlardaki artış, gerekse besin tüketimindeki bilinçlenme nedeniyle su ürünleri önem kazanır hale gelmektedir. Ülke içerisinde 16 balıkçılık işletmesi mevcuttur. Bu alanda 300 kişi istihdam edilmektedir. Ancak devlet doğal balıklandırma amacıyla kurulan inkübatörlerin haricinde yetiştiricilik çalışmaları ve işleme sanayi yok denecek kadar azdır. K.C. Tarım, Su ve Yeniden İşletme Sanayi Bakanlığı ile işbirliğinde rehabilite edilen Issık Göl bölgesinde yer alan "Ton Köyü Balık Üretim İstasyonu"nun modernizasyonu bu alandaki örnek projelerden biridir. 1964 yılında devlet işletmesi olarak alabalık, sombalığı gibi tatlı su balık çeşitlerini suni bir ortamda yetiştirmeye yönelik olarak kurulan Ton Köyü Balık İşletmesine jeneratör, hidrofor, su ve yakıt tankı vb. malzemeler hibe edilmiştir. Türk uzman ve danışmanların desteği ile işletme, balık yavrusu imalatını gerçekleştirebilecek modern bir kuluçkahane olma niteliğine kavuşturulmuştur. 2009 yılında gerçekleştirilen rehabilitasyon çalışmaları sonucunda, 3 milyon sazan balığı yavrusu yetiştirilmiş ve balık sayısını arttırmak amacıyla yavruları, Issık Göl'e bırakılmıştır. Isık Göl'de biyolojik çeşitliliği, dengeyi ve balık kaynaklarını koruyarak, söz konusu üretimi ekonomik boyuta ulaştırıp Kırgızistan ekonomisine katkıda bulunmaya yönelik önemli bir mesafe kaydedilmiştir. L- ĠDARĠ VE SĠVĠL ALTYAPILARA DESTEK İdari ve sivil altyapıların iyileştirilmesi yönelik olarak gerçekleştirilen çalışmalar genel olarak iki ana başlık altında yürütülmektedir: 51 i) Merkezi/yerel yönetimler ile STK'ların fiziki altyapılarının iyileştirilmesi çalışmaları ii) Merkezi/yerel yönetimler ile STK'ların beşeri kapasitesini artırmaya yönelik teknik işbirliği faaliyetleri. Uluslararası Polis Eğitim ĠĢbirliği Projesi Uluslararası Polis Eğitim İşbirliği Projesi TİKA ile Polis Akademisi Başkanlığı işbirliğinde ve Emniyet Genel Müdürlüğünün ilgili dairelerinin katılımıyla 2007-2008 döneminde pilot ülke olarak seçilen Arnavutluk ve Kırgızistan ile başlayan Uluslararası Polis Eğitim İşbirliği Projesi 2008 ve 2009 yıllarında da Kazakistan, Türkmenistan ve Moğolistan'ın da dâhil edilmesiyle başarılı bir şekilde yürütülmektedir. Proje ile dost ve kardeş ülkelerin emniyet teşkilatı mensuplarına yönelik olarak; ülke teşkilatlarının sahip oldukları tecrübelerin karşılıklı olarak paylaşılması, suçla mücadele de ortak bilinç geliştirme ve iki ülke polis teşkilatının terminolojilerinde birlik sağlanması amacıyla hizmetiçi ve uygulamalı eğitimler verilmektedir. Ayrıca, polislik mesleği uygulamalarındaki uluslararası standartların yaygınlaştırılması, bölgesel güvenlik sorunlarına koordineli ve eşgüdüm halinde mücadele anlayışının geliştirilmesi, Türkiye'nin güvenlik işbirliği içerisinde olduğu ülkelerdeki üst düzey polis yöneticilerinin ve uzmanlık gerektiren birimlerde Türk polislerince verilecek eğitimlerle bu alanda yaşanan gelişmelerden haberdar edilerek Polis Teşkilatlarındaki değişimlerin hızlandırılması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda 2010 yılı içerisinde toplam 251 polise eğitim verilmiştir. M- T.C. BAġBAKANI SAYIN RECEP TAYYĠP ERDOĞAN'IN TÜRK DÜNYASINA YAPTIĞI ZĠYARETLER (2003-2011) Azerbaycan (9) 1) 15.12.2003 -16.12.2003 Eski Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in cenaze töreni 2) 29.06.2005- 30.06.2005 Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in daveti 52 3) 04.05.2006 - 05.05.2006 Ekonomik İşbirliği Teşkilatı 9. Zirve Toplantısı 4) 08.03.2007- 09.03.2007 Türkiye-Azerbaycan Diyaspora Teşkilatları I. Ortak Forumu 5) 16.11.2007 -17.11.2007 11.Türk Devlet ve Toplulukları Kurultayı 6) 03.06.2008- 04.06.2008 Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in daveti 7) 20.08.2008- 21.08.2008 Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri hakkında görüşmeler 8) 12.05.2009 -13.05.2009 Azerbaycan Başbakanı Artur Rasizade'nin daveti 9) 17.05.2010 Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'le görüşme Kazakistan (1) 1) 26.05.2005 - 27.05.2005 Kazakistan Başbakanı Danial Ahmedov ile görüşme ve İpek Yolu Türk İhraç Ürünleri Tren Fuarı'nın açılışına katılım Kırgızistan (2) (Vizeler kaldırıldı) 1) 21.10.2003 - 23.10.2003 Çalışma ziyareti 2) 01.02.2011 - 02.02.2011 Kırgızistan Başbakanı Almazbek Atambayev'in daveti ve Türk-Kırgız İş Forumu Özbekistan (1) 1) 18.12.2003 - 20.12.2003 Semerkant'taki Türk otomobil fabrikasını ziyaret ve Cumhurbaşkanı İslam Karimov ile görüşme Tacikistan (2) 1) 23.10.2003 - 24.10.2003 Türkiye-Tacikistan İş Konseyi 2) 13.09.2004 -14.09.2004 Ekonomik İşbirliği Teşkilatı'nın (EİT) 8. Zirve Toplantısı 53 Türkmenistan (3) 1) 24.12.2006 Türkmenistan Cumhurbaşkanı Saparmurat Türkmenbaşı'nın cenaze töreni 2) 13.02.2007 -14.02.2007 Yeni seçilecek Türkmenistan Devlet Başkanı'nın yemin töreni 3) 03.10.2008 - 04.10.2008 Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbangulu Berdimuhamedov'un daveti Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (4) 1) 09.05.2003- 10.05.2003 Ledra Palas Sınır Kapısını ziyaret 2) 15.11.2003 -16.11.2003 KKTC'nin 20. kuruluş yıldönümü törenleri 3) 19.07.2006- 21.07.2006 20 Temmuz Barış ve Özgürlük Bayramı kutlamaları 4) 18.07.2008 - 20.07.2008 20 Temmuz Barış ve Özgürlük Bayramı törenleri Bosna Hersek (4) 1) 16.02.2005 -17.02.2005 Bakanlar Kurulu Başkanı Adnan Terziç'le görüşme ve Mostar Köprüsünü ziyaret 2) 24.03.2008 - 25.03.2008 Resmi ziyaret 3) 05.04.2010-06.04.2010 I. Uluslararası Yatırım Konferansı-Saraybosna İş Forumu 2010 4) 10.07.2010-11.07.2010 Srebrenitsa Katliamının 15. Yıldönümü anma törenleri Arnavutluk (3) (Vizeler kaldırıldı) 1) 15.02.2005 -16.02.2005 Arnavutluk Cumhurbaşkanı Alfred Moisiu ve Başbakan Fatos Nano ile görüşme 2) 26.03.2008 - 27.03.2008 İş Konseyi toplantıları 3) 25.06.2009 ENKA-Bechtel Ortaklığıyla inşa edilen otoyol açılışı 54 Kosova (2) (Vizeler kaldırıldı) 1) 14.06.2006 Resmi ziyaret 2) 03.11.2010 - 04.11.2010 Başbakan Haşim Thaçi'nin daveti Makedonya (1) 1) 13.06.2006 -14.06.2006 Makedonya Başbakanı Vlado Buçkovski'nin daveti Moğolistan (1) 1) 19.07.2005 - 20.07.2005 Moğolistan Başbakanı Tasahia Elbegdorj ile ikili anlaşmaların imza törenlerine katılım ve Orhun Anıtları'nda inceleme 55 56 57 Azerbaycan (9 ziyaret) Kazakistan (1 ziyaret) Kırgızistan (2 ziyaret) Moğolistan (1 ziyaret) Özbekistan (1 ziyaret) Tacikistan (2 ziyaret) Türkmenistan (3 ziyaret) 58 AZERBAYCAN 1) 15.12.2003 - 16.12.2003 Eski Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in cenaze töreni 59 2) 29.06.2005 - 30.06.2005 Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in daveti 60 3) 04.05.2006 - 05.05.2006 Ekonomik İşbirliği Teşkilatı 9. Zirve Toplantısı 61 4) 08.03.2007- 09.03.2007 Türkiye-Azerbaycan Diyaspora Teşkilatları I. Ortak Forumu 62 5) 16.11.2007- 17.11.2007 ll.Türk Devlet ve Toplulukları Kurultayı 63 6) 03.06.2008 - 04.06.2008 Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in daveti 64 7) 20.08.2008 - 21.08.2008 Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri hakkında görüşmeler 65 8) 12.05.2009 - 13.05.2009 Azerbaycan Başbakanı Artur Rasizade'nin daveti 66 9) 17.05.2010 Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile görüşme 67 KAZAKİSTAN 26.05.2005 - 27.05.2005 Kazakistan Başbakanı Danial Ahmedov ile görüşme ve İpek Yolu Türk İhraç Ürünleri Tren Fuarı'nın açılışına katılım 68 KIRGIZĠSTAN 1) 21.10.2003 - 23.10.2003 Çalışma ziyareti 69 2) 01.02.2011 - 02.02.2011 Kırgızistan Başbakanı Almazbek Atambayev'in daveti ve Türk-Kırgız İş Forumu 70 MOĞOLĠSTAN 19.07.2005 - 20.07.2005 Moğolistan Başbakanı Tasahia Elbegdorj ile ikili anlaşmaların imza törenlerine katılım ve Orhun Anıtları'nda inceleme 71 ÖZBEKĠSTAN 18.12.2003 - 20.12.2003 Semerkant'taki Türk otomobil fabrikasını ziyaret ve Cumhurbaşkanı İslam Karimov ile görüşme 72 TACĠKĠSTAN 1) 23.10.2003 - 24.10.2003 Türkiye-Tacikistan İş Konseyi 73 2) 13.09.2004 - 14.09.2004 Ekonomik İşbirliği Teşkilatı'nın (EİT) 8. Zirve Toplantısı 74 TÜRKMENĠSTAN 1) 24.12.2006 Türkmenistan Cumhurbaşkanı Saparmurat Türkmenbaşı'nın cenaze töreni 2) 13.02.2007 - 14.02.2007 Yeni seçilecek Türkmenistan Devlet Başkanı'nın yemin töreni 75 3) 03.10.2008 - 04.10.2008 Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbangulu Berdimuhamedov'un daveti 76