Uşak İli Doğa Turizmi Master Planı - V. Bölge Müdürlüğü
Transkript
Uşak İli Doğa Turizmi Master Planı - V. Bölge Müdürlüğü
T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ V. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI (2013 – 2023) http://bolge5.ormansu.gov.tr Kurtuluş Mahallesi İsmetpaşa Caddesi No: 110 / UŞAK Telefon : 0276 227 37 24 fax : 0276 227 37 23 http://bolge5.ormansu.gov.tr http://www.milliparklar.gov.tr http://www.ormansu.gov.tr UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI UŞAK DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI PROJE YÖNETİCİSİ Mehmet KUŞÇU Orman ve Su İşleri Bakanlığı 5. Bölge Müdürü PROJE KOORDİNATÖRÜ Uğur ULAŞOĞLU Doğa Koruma Milli Parklar Mühendisi PROJE EKİBİ Sabiha PAZARCI, Yrd Doç.Dr. Selahattin POLAT, M.Emin KAHRAMAN, Berna KARADEMİR, Yıldız GÜNEY, Ali AYDOĞDU , Zafer VARAVİR, İbrahim HATİPOĞLU, Sadi YALGIN, Sadık DOĞAN Kapak Tasarımı: Ali AYDIN İmtiyaz Sahibi: T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, V. Bölge Müdürlüğü, Uşak Şube Müdürlüğü Adres: Kurtuluş Mahallesi İsmetpaşa Caddesi No: 90/2 UŞAK Tel: +90-022762273724 Faks:+90-02762273723 E -MAİL: aliaydin@ormansu.gov.tr Yıl: MART 2013 © Her türlü kullanım hakkı T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü V. Bölge Müdürlüğü’ne aittir. UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI SUNUŞ Bakanımız Sayın Prof. Dr. Veysel EROĞLU’nun emirleri ve Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürümüz Sayın Ahmet ÖZYANIK’ın talimatları doğrultusunda “Uşak İli Doğa Turizmi Master Planı” hazırlanması çalışmalarına başlanmıştır. Bu doğrultuda, Uşak Şube Müdürlüğümüzce konu ile ilgili bir uzman ekip oluşturulmuş ve “Doğa Turizmi Master Planı” hazırlanmıştır. Söz konusu plan, Ali AYDIN ve Uğur ULAŞOĞLU’nun koordinatörlüğünde, Ziraat Mühendisi Hüseyin SAĞLAM, Zirve dağcılık temsilcisi Sadi YALGIN, Uşak Üniversitesi Yrd Doç. Selahattin POLAT, Asistan Yıldız GÜNEY, Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü Harita Teknikeri Berna KARADEMİR, İl Genel Sekreterliği Zafer VARAVİR, Uşak Orman işletme Müdürlüğü Müd. Yrd İbrahim HATİPOĞLU, Kültür ve Turizm Müdürlüğü Şef. Ali AYDOĞDU, Müze Müdürlüğü Müze Müdürü Sabiha PAZARCI, Arkeolog Sadık DOĞAN, Uşak Belediyesi M. Emin KAHRAMAN, Yaşar ERBİL’ın, katılımlarıyla oluşan proje ekibi tarafından yapılmıştır. UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI ÇALIŞMANIN MAKSADI Bu Plan, Uşak ilinde doğa turizmi ve eko turizm konusundaki üst düzey amaç ve hedeflerini planlamaktadır. Planda 10 yıllık dönem için toplu bir değerlendirme yapılmaktadır. Bu çalışmayla, İlin Doğal kaynak değerlerini ortaya çıkararak, bilinirliliğini artırmak. Kırsal kalkınmayı temin maksadı ile yöre insansının içinde aktif olarak yer alacağı planlamalara gidilmesini. Sportif balıkçılık ve sulak sahalara yönelik turizm çeşitlerinde yöre insanının kırsal kalkınmasını temin maksadıyla öncelikli olarak yöre insanının rol alacağı uygulamalara yer verilmesi. Turizm toplam gelirlerinin arttırılması için Uşak’ta yapılmakta olan kitle turizmi uygulamalarıyla doğa turizmi uygulamalarının kombine edilmek suretiyle turistlerin İlimizde kalma sürelerinin arttırılmasını sağlamak için kitle turizmi-doğa turizmi etkinliklerini içeren turizm destinasyon paketlerini ivedilikle oluşturulması, Av turizmine profesyonel yaklaşım sağlanacaktır. Kırsal kalkınmaya yardımcı olmak maksadıyla yöreden istihdam artırılmasına katkı sağlayacaktır. Doğa turizminden elde edilecek gelir imkânlarının kırsal kalkınma maksadına hizmet etmesi. Doğa turizminin gelişmesi için gerekli olan stratejinin ortaya konmasını sağlamaktır. Bu Plan, Uşak ilinde doğa turizmi ve eko turizm konusundaki üst düzey amaç ve hedeflerini planlamaktadır. Planda 10 yıllık dönem için toplu bir değerlendirme yapılmaktadır UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI KISALTMALAR AB : Avrupa Birliği AD : Avcı Dernekleri AFAD : Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, İl Müdürlüğü Aİ : Avlak İşletmecileri AK : Alan Kılavuzları AKUT : Arama Kurtarma Derneği ASPİM : Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü AvS : Tescilli Avlak Sahası AY : Aktif Yaylacılık B : Bölgesel Ba : Bankalar BB : Belediye Başkanlıkları BOG : Botanik Gezilerine Uygun Saha BSTM : Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü Cn : Canyoning/Kanyon Yürüyüşü Ca : Kanoing CBS : Coğrafi Bilgi Sistemi Cz : Cezaevi ÇEKÜL : Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı ÇŞ : Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü D : Dernekler DaÇiG : Çayır Şeklinde Gruplanmış Dağ Çiçekleri Gezisi DB : Dağ Bisikletçiliği DBKMG : Dokusu Bozulmamış Kırsal Miras Gezisi DG : Dağ-Yayla Gezisi İmkanı DGR : Düzenlenmiş Doğa Gezisi Rotası DKMPGM : Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü DSİ : Devlet Su İşleri Bölge/Şube Müdürlüğü DTG : Doğal taşlardan tabiat tarihi gezisi EBG : Endemik Bitkilerin Gözlemi EGM : Estetik göl/baraj olan yerler EM : Emniyet Müdürlüğü F : Festivaller FAM : Fahri Av Müfettişleri GDŞ : Geri Dönüşüm Şirketleri GG : Gastronomi Gezisi GHS : Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlüğü GHSM : Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlüğü UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI GMM : Gümrük Muhafaza Müdürlükleri GTH : Gıda Tarım Hayvancılık HEM : Halk Eğitim Müdürlüğü İE : İzole İlginç Ekosistemler İKTM : İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü İÖİ : İl Özel İdaresi J : Jandarma K : Konsey KA : Kalkınma Ajansları KDMP : Küre Dağları Milli Parkı KED : Küre Dağları Ekoturizm Derneği KeG : Kelebek Gözlemciliği KHŞM : Kır Havasında Şehir Merkezleri KK : Kamu Kurumları KKDYP : Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı KMG : Tabiata Uyumlu Kırsal Miras Gezisi KOSGEB : Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı KP : Köy Pazarları KSM : Aktif Kış Sporları Merkezi KSP : Kış Sporları Potansiyeli KuG : Kuş Gözlemciliği ZEKA : Zafer Kalkınma Ajan M : Milletler Arası Mğ : Mağaracılık MEM : Milli Eğitim Müdürlüğü MO : Meslek Odaları MP : Milli Park MPK : Milli Park’da Konaklama Mu : Muhtarlar Mü : Müstecir OBM : Orman Bölge Müdürlüğü Oİ : Orman İşletmeleri OrFTGİ : Ormanaltı Florası Tanıma Gezi İmkanı OSİ : Orman ve Su İşleri Bakanlığı Bölge/Şube Müdürlüğü ÖG : Özel Girişim P : Pansiyonculuk Pa : Pansiyoncular PF : Peyzaj Güzelliği/Fotosafari Re : Rehberler SA : Seyahat Acenteleri UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI SF : Sonbahar Fotoğrafçılığı SM : Sağlık Müdürlüğü SMMO : Serbest Mali Müşavirler Odası SOB : Sportif olta balıkçılığı STGS : Sürdürülebilir Turizm Gelişimi Stratejisi STK : Sivil Toplum Kuruluşu T : Türkiye TA : Tabiat Anıtı TAj : Tanıtım Ajansı TEMA : Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma (Vakfı) THK : Türk Hava Kurumu THY : Türk Hava Yolları Tİ : Turizm İşletmecileri TKA : Tabiatı Koruma Alanı TO : Ticaret Odası To : Tur Operatörleri TP : Tabiat Parkı TSO : Ticaret ve Sanayi Odası TURSAB : Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği TÜBİTAK : Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu TÜRKVET : Veteriner Bilgi Sistemi UNEP : Birleşmiş Milletler Çevre Programı UNESCO : Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü Ünv : Üniversite VM : Valilik Makamı WWF : Dünya Doğal (Vahşi) Hayatı Koruma Vakfı YaHaG : Garantili Yaban Hayatı Gözlemi YF : Yüksek Falezler YHGS : Yaban Hayatı Geliştirme Sahası YK : Yaylada Konaklama/Kamping YP : Yamaç Paraşütçülüğü YY : Yerel Yönetimler UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER ..................................................................................................................................................... 1 GİRİŞ 4 1.1. DOĞAL ALANLAR, YÖRE İNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM ALTERNATİFİ VE UŞAK VİLAYETİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ............................................................................................................................................................... 5 1.2. DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA ................................................................... 5 1.3. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ ................................................................................................ 7 1.4. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME STRATEJİSİ, ................................................... 8 2.SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞİMİNE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR .................................. 10 2.1 KAYNAK ANALİZİ ..................................................................................................................................... 10 2.1.1 Kaynak Analizinde Ele Alınacak Unsurlar .............................................................................................. 10 Doğal Kaynaklar: ......................................................................................................................................... 10 Kültürel Kaynaklar: ...................................................................................................................................... 11 Sosyo-Ekonomik Kaynaklar:........................................................................................................................ 11 2.2 TURİZM POTANSİYELİ ............................................................................................................................ 13 2.3 TAŞIMA KAPASİTESİ................................................................................................................................ 16 2.3.1.Taşıma Kapasitesinin Elemanları; ........................................................................................................... 17 3.İLGİ GRUBU ANALİZİ VE YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI ................................ 18 3.1 İLGİ GRUPLARI/PAYDAŞLAR ................................................................................................................ 18 3.2 İLGİ GRUBU KATEGORİLERİ ................................................................................................................ 19 3.3 İLGİ GRUBU ANALİZİ .............................................................................................................................. 19 3.4 TOPLUM TEMELLİ YAKLAŞIM ............................................................................................................. 20 3.5 YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI ............................................................................... 20 1 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 3.6 TARİHÇE ...................................................................................................................................................... 20 Tarih öncesi dönemde Uşak ve çevresi .............................................................................................................. 20 1071 den sonra Uşak ve çevresi ............................................................................................................................ 21 Cumhuriyet Döneminde Uşak ............................................................................................................................... 23 3.7 UŞAK İLİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ.................................................................................................. 25 3.7.1. İlin Jeomorfolojik Özellikleri ................................................................................................................... 25 3.7.2. Jeolojik Özellikler ..................................................................................................................................... 27 3.7.3. İklim Özellikleri ........................................................................................................................................ 28 3.7.4. Hidrografya ............................................................................................................................................... 31 3.7.5. Toprak Özellikleri ..................................................................................................................................... 33 3.7.6. Arazi Varlığı .............................................................................................................................................. 34 3.7.7. Orman Varlığı ........................................................................................................................................... 34 3.7.9. Yerleşim Alanları ve Nüfus ...................................................................................................................... 38 a-Kültürel Yapı ................................................................................................................................................. 41 b-Yerel Mimari Özellikleri ............................................................................................................................... 43 c-Kültür ve Geleneksel Hayat; .......................................................................................................................... 46 3.7.10. Tarım ve Hayvancılık.............................................................................................................................. 46 3.7.11. Sanayi ve Teknoloji ................................................................................................................................. 48 3.7.12. Altyapı, Ulaşım, Haberleşme ve Konaklama ........................................................................................ 48 3.7.13. Madencilik ............................................................................................................................................... 52 3.8. İLGİ GRUBU VE PAYDAŞ ANALİZİ .................................................................................................... 54 4. UŞAK DOĞA TURİZMİ ARZI ................................................................................................................ 55 4.1 UŞAK’IN DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ (DOĞA TURİZMİ ARZI) ................................................ 55 4.2. UŞAK İLİNİN DOĞA TURİZMİ (ARZI) DEĞERLERİ VE BİLİNİRLİK DEĞERLENDİRMESİ . 58 4.3. UŞAK İLİNDE DOĞA TURİZMİ AMAÇLI KULLANILAN VE KORUMA STATÜLÜ ALANLAR 61 1.Tabiat Parkı.................................................................................................................................................... 61 2.Avlak Sahaları ............................................................................................................................................... 63 2 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 4.4 SEÇKİN ÖZELLİKLİ DİĞER SAHALAR ............................................................................................... 65 Yaylalar. ........................................................................................................................................................... 65 Göletler. ............................................................................................................................................................ 68 Dağlar. .............................................................................................................................................................. 70 .......................................................................................................................................................................... 73 Şifalı Sular. ....................................................................................................................................................... 73 Vadi ve Kanyonlar. ........................................................................................................................................... 74 4.5 UŞAK İLİNDE DOĞA TURİZİM ÇEŞİTLERİ ........................................................................................ 76 Kuş Gözlemciliği: ............................................................................................................................................. 76 5. SEÇKİN VE YÜKSEK DEĞER TAŞIYAN (X) YILDIZ ALANLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE POTANSİYELİNİ GELİŞTİRME İMKANLARININ ORTAYA KONULMASINA İLİŞKİN ANALİZLER 81 6. UŞAK İLİ SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ STRATEJİLERİ ............................................. 88 6.1.Gelişme Stratejileri ....................................................................................................................................... 88 6.2. Pazarlama Stratejisi ..................................................................................................................................... 89 6.3. Ziyaretçi Yönetimi Stratejisi ....................................................................................................................... 89 6.4. İzleme ve Değerlendirme Stratejisi (Turizmin etkilerinin ve sürdürülebilirliğin izlenmesi) ................ 89 KAYNAKLAR .................................................................................................................................................. 103 3 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI GİRİŞ Doğa Turizmi Master Planı; Doğada yapılan etkinliklerin doğaya saygılı bir planla planlı şekilde yönetimi, Türkiye’de kitle turizminin yanında alternatif turizm türlerinin gelişmesini sağlamak, Türkiye tabiatının korunmasına destek verecek insan sayısını artırmak, Kırsal ekonominin güçlenmesini ve bu sayede köyden kente göçün yavaşlamasına katkı sağlamak, Şehirde yaşayan insanları doğayla buluşturarak ülke ve coğrafya bilgi ve sevgisini geliştirmek, Türkiye’deki insanların kırsal sahada yaşanan problemleri görüp, yaşayıp anlamasını sağlamak ve çözüm ortağı olmaları için fırsat sağlamak, İnsanları, doğanın karşı karşıya olduğu meselelere çözüm aramaya teşvik etmek, Ferdi tatmin ve mutluluğun artmasını temin etmek Maksatlarını gerçekleştirmek üzere hazırlanmıştır. Master planlar ana plan özelliği göstermektedir. Bu plan alt-uygulama planlarının ve projelerinin yapılması ile daha etkin olarak uygulama imkanı bulacaktır. 4 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 1.1. DOĞAL ALANLAR, YÖRE İNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM ALTERNATİFİ ve UŞAK VİLAYETİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ Tabiatı korumanın geleceği kırsal alanların geleceğine, kırsal hayatın korunmasına ve sağlıklı yürüyen bir kırsal ekonomiye bağlıdır. Kırsal alanlardaki düşük ve dağınık nüfus ile beraber yetersiz gelir söz konusu olduğunda bu alanların turizm köyleri vb. faaliyetler için kullanılması söz konusu olacaktır. Bu tür girişimlerin önemli bir kısmı korunan alanlarda veya dışında yapılmaktadır. Bazı etkinliklerin koruna alanlara ve tabiata çok zarar verdiği de görülmektedir. Bu sebeple tabiatı korumakla görevli olan bizlerin çevremiz ile iyi bir proaktif ilişkiler içinde olmamız lüzumludur. Proaktif kişi; ilişkilerde ve faaliyetlerde inisiyatifi eline alan kişi demek olup tabiattaki faaliyetlerin kontrolü için Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü taşra kuruluşlarının kırsal sahalarda doğa turizminin geliştirilmesinde öncü olması doğru bir harekettir. Son yıllarda sivil toplum kuruluşları ve diğer kuruluşlar korunan alanlar, doğal alanlar, kırsal kalkınma, kalkınma için işbirliği gibi konuları tamamıyla farklı bir bakış açısı ile algılamaya başlamışlardır. Tabiat ve geleneksel kültürler üzerinde turizmin yarattığı olumsuz tesirler ve bunların neticesinde duyulan korkular kitle turizmine karşı alternatif çevre duyarlı turizmi ve tabiatı korumayı öne çıkarmıştır. Sürdürülebilir doğa turizmi ve eko turizm tabiatın korunması için bir umut olarak ortaya çıkmıştır. Algılamadaki bu değişiklik, doğal alanlar, korunan alanlar ve çevresinin bölgesel planlamasında turizme ilişkin proje ve çalışmaların giderek artmasına yol açmıştır. Bu sayede turizm, zaman içinde kırsal alanların kalkınmasında, yoksulluğun azaltılması ve yöresel kültürel zenginliğinin korunmasında anahtar bir kelime haline gelmiştir. Sürdürülebilir doğa turizmi, kırsal ekonominin çeşitlendirilmesi, kırsal nüfus için yeni bir bakış açısı yaratılması, yoksulluğun ve kırsal göçün azaltılmasında en önemli seçeneklerden biri olarak görülmektedir. Ancak, turizmin yalnızca yerel ekonomi ile doğru şekilde bütünleştirildiği takdirde beklentileri karşılayabileceği ve yöre halkı ile diğer ilgi gruplarına fayda sağlayacağı unutulmamalıdır. 1.2. DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA 1980’li yıllardan itibaren Birleşmiş Milletler Çevre Programının (UNEP) çevre konularına ilişkin çalışmaları giderek artan bir etki yaratmıştır. Dünya Çevre Kalkınma Komisyonu’nun 1987 yılında tamamladığı çalışmalar sonunda “ortak geleceğimiz” adlı bir rapor hazırlanmıştır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, çevre ve kalkınma konularına çok farklı yaklaşılması gerektiği bu raporda vurgulanmış olup, kalkınmanın ve insanlığın sahip olduğu kaynakların sürdürülebilir olduğuna değinilmiştir. Raporda ortaya konan “sürdürülebilir kalkınma” kavramı, insanların elinde bulundurduğu ve onlara muhtaç olduğu ekolojik, kültürel ve sosyoekonomik kaynakların nadir ve eşsiz olduğu görüşüne dayanmaktadır. 5 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Bir sahanın sahip olduğu kaynaklar, çok farklı maksatlar için kullanılabilmektedir. Örneğin, bir orman kereste imalatı için kullanılabilir, üzerindeki ağaçlar kesilerek tarım toprağı olarak kullanılabilir, korunan alan olarak kullanılabilir. Alanın ve alanda yaşayan yöre halkının özelliklerine bağlı olarak bu seçeneklerden bazıları uygulanabilirken, bazıları ise kesinlikle uygulanamaz. Yalnızca korumacı bir yaklaşım içine girildiğinde doğru görülen seçenek ormanın el değmemiş eski haline bırakılması olsa da yöre halkı ve diğer iş gruplarının bu kaynakların sürdürülebilir kullanımı yaşam kalitelerini yükseltmek için ormandan hak iddia etmeleri mevzubahistir. Bu sebeple yüzde yüz sürdürülebilir kalkınmaya her zaman ulaşılamasa da bu hedef üzerine yoğunlaşılmalıdır. Doğal ve korunan kırsal alanlarda, geçmişten günümüze yerel topluluklar ile arazinin beraberliği çok önemli olmaktadır. Korunan alan ağı büyüdükçe korunan alan kavramının anlamı da değişmeye ve gelişme göstermeye başlamıştır. Bu gelişme içinde yöre insanlarının varlığı ve faydalanmalarının sürdürülebilirliği de öne çıkmaktadır. Bir doğal alan ve korunan alanın ve içinde yer aldığı bölgenin sürdürülebilir kullanımı, turizm, ekolojik tarım, hayvancılık, yeni bölgesel ürünler, sürdürülebilir ormancılık, hatta enerji üretimindeki yatırımlarla birlikte düşünüldüğünde daha başarılı olacaktır. Doğal alanlarda faaliyetlerin açıklanmasında Kırsal alan, Kırsal kalkınma ve Sürdürülebilir Kalkınma gibi kavramlar değerlendirilmelidir, bu kavramlar şu şekilde açıklanabilir; Kırsal alan; Şehir diye tabir edilen yerleşme sahalarının dışında kalan tarımla ilgili etkinliklerin yapıldığı alanları da içeren köy, mezra, kom vb. adlarla anılan insan yerleşimlerinin var olduğu alanları “kırsal alan” olarak tanımlayabiliriz. Kırsal kalkınma kavramı: Kırsal kalkınma, küçük toplulukların içinde bulundukları ekonomik, toplumsal ve kültürel koşulları iyileştirmek amacıyla giriştikleri çabaların devletin bu konudaki çabalarıyla birleştirilmesi, bu toplulukların tüm ülke insanlarının tümüyle kaynaştırılması ve ulusal kalkınma çabalarına tam biçimde katkıda bulunmalarının sağlanma süreci şeklinde tanımlanmıştır. Kırsal alan kalkınması; Hem bir eğitim hem de örgütlenme işi olup kırsal alan, toplumun gereksinimlerinin göz önünde tutulması, kırsal alan kalkınma politikası ile ilgili planların alınması sırasında topluma zorla kabul ettirilmemesi gereken bir konudur. Toplum istediklerini elde etmedikçe kırsal alan çalışmalarına katılmayacaktır. Tarımsal çalışmalar, beslenme, eğitim, mesleki önderlik ve öğretim, kooperatifler, el sanatları, küçük sanayiler, sosyal güvenlik çalışmaları, planlama ve sağlık politikaları nitelikleri kırsal alan ve ülke planları ile bir bütünlük sağlamalıdır. Sürdürülebilir kalkınma: ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir kullanımına dayanmaktadır. Burada ekolojik, ekonomik ve sosyo kültürel sürdürülebilirlik şartlarının tamamının sağlanması önemli olmaktadır. Kırsal alanlar turizm ve boş zamanların değerlendirilmesinde önemli bir yer tutmaktadır. Kırsal alan, turistlere sakin ve huzurlu bir seçenek sunmaktadır. 2005 yılında Fransız vatandaşları tatillerinin %52’sini ya bir ailenin yanında ya da bir arkadaşının evinde, %26’sı evlerinde geçirdiklerini ve %9’luk bir kısmı ise kırsal alanda ikinci bir eve sahip olduklarını ifade etmişlerdir. Kırsal alanlar ayrıca doğa için önemli role sahiptirler. 6 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Tabii kaynakların korunması, biyolojik çeşitliliğin sürdürülmesi, doğal felaketlere karşı koruma, iyi hayat şartlarının korunması ve doğal manzaranın korunması doğal çevre ile ilgili hususlardır. 1.3. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ Sürdürülebilir kalkınma, ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir kullanımına dayanmaktadır. Sürdürülebilir turizmin gelişimi de sürdürülebilir kalkınma ile bağlantılı bir yaklaşımdır. Sürdürülebilir turizmin gelişiminde turistlerin ve ziyaret edilen yerlerin bugünkü ihtiyaçlarının, gelecekteki fırsatları koruyup genişleterek karşılanması amaçlanmaktadır. Bu yaklaşım, ekonomik, sosyal ve estetik ihtiyaçların, kültürel bütünlüğün, gerekli ekolojik süreçlerin, sosyal ve estetik ihtiyaçların, kültürel bütünlüğün, gerekli ekolojik süreçlerin, biyolojik çeşitliliğin ve kırsal hayatı destekleyen süreçlerin devamını içerçektedir. Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü’nün tanımına göre sürdürülebilir bir turizm gelişimi; Çevresel kaynakların en iyi şekilde kullanılmasını sağlamalı, Ziyaret edilen toplulukların sosyo-kültürel yapısına, gelenekselliğine saygı göstermeli, Bütün ilgi gruplarına adil bir şekilde dağıtılan sosyo-ekonomik faydalar ile tutarlı ve uzun vadeli ekonomik faaliyetler ortaya koymalıdır. Buna göre sürdürülebilir kırsal/doğa turizminin gelişme ölçütleri; a. Biyolojik çeşitliliğin korunması, b. Ekonomik tutarlılık, c. Kültürel zenginlik, d. Yöre halkının refahı, e. İstihdam kalitesi, f. Sosyal eşitlik, g. Ziyaretçi memnuniyeti, h. Yetkinin yerele doğru dağıtılması, i. Toplumun genelinin refah ve mutluluğu, j. Fiziki bütünlük, k. Kaynakların etkin kullanımı, l. Çevre temizliğidir. Korunan alanlar açısından; tabiatın seçkin parçaları olan korunan alanlar ile turizm arasındaki bağ, korunan alanların tarihçesi kadar eskidir. Korunan alanlar turizme, turizm korunan alanlara ihtiyaç duymaktadır. Turizm korunan alanların kurulması ve yönetiminde göz önüne alınması gereken önemli bir bileşendir. Aynı şekilde koruma altında olmayan flora ve faunanın tutunduğu tabiat alanlarına ve insanın yaşadığı sahalardaki yöresel kültüre de turizm bağımlıdır. Bu bağımlılık doğa ve kültürün bozulmaması için tedbirler gerektirir. Bu tedbirlerin neler olacağının “sürdürülebilir kırsal kalkınma” ilkeleri çerçevesinde tespiti de lüzumludur. Turizmin önemli bir ekonomik faaliyet olması ve tüm göstergelerin bu faaliyetin büyüme eğiliminde olacağı yönünde olması önemli bir husustur. Turizmdeki büyümeyle beraber 7 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI sürdürülebilir turizm, ekoturizm gibi doğayla ilgili turizme olan talep artmış ve turizm ürünleri ile destinasyonlar çeşitlenmiştir. Turistlerin talepleri de değişmiş ve çeşitlenmiştir. Turistlerin talepleri konaklamada konforun sağlanması yanında, yöreye özgü kültürel değerler hakkında bilgi edinme, yöre halkıyla iletişim, bölgenin flora ve faunası, özel ekosistemler, doğal hayat ve bunların korunması da dahil olmak üzere daha sorumlu bir seyahat deneyimi kazanmak da söz konusudur. Beklenen büyüme ve yeni eğilimler turizmi o kadar stratejik bir konuma taşımıştır ki, turizm eşiz özellikli doğal veya korunan alanların sürdürülebilirliğinin yanı sıra bu alanların çevresinde yaşayan yöre halkının kalkınma potansiyeline de müspet etki sağlayabilmektedir. Bu durumda turizm, doğal alanların korunması ve yöre halkı ile ziyaretçilerin çevre bilincinin arttırılmasında kullanılabilecek çok önemli bir araç olabilmektedir. Dolayısıyla turizm sayesinde koruma çalışmaları için gerekli mali kaynakların kazanılmasının yanı sıra ziyaretçiler ile yöre halkına yönelik bilinçlendirme ve eğitim programlarının oluşturulması ve uygulanması gibi hedeflere de ulaşılabilmektedir. En önemli husus; turizm faaliyetlerinin uzun dönemde sürdürülebilir olması için geniş kapsamlı, dikkatli, katılımcı ve paylaşımcı olarak planlaması, sürecin etkin yönetimi ve izlenmesi de gereklidir. Aksi takdirde, bu faaliyetlerin geri dönüşü mümkün olmayan olumsuz etkileri ortaya çıkacak ve turizm bu alanları tahrip eden bir faktör haline gelecektir. İşte bu nedenle bu çalışmaya “SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME (MASTER) PLANI” çalışmasına lüzum duyulmuştur. 8 1.4. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME STRATEJİSİ, Yukarıda da bahsedildiği üzere, insan kullanımı bakımından hassas olan sahalarda turizm söz konusu olduğunda turizmin iyi planlanması ve yönetilmesi önemli olmaktadır. Alışılmış turizm stratejileri ile Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Stratejisi arasındaki fark şudur; alışılmış yöntemler yukarıdan aşağıya bakış açısı ile uygulanmaktadır. Yani kararlar merkezden alınmakta ve uygulanması için yerele taşınmaktadır. Yöre halkı katılımcı olamamaktadır. Sürdürülebilir turizm ise aşağıdan yukarıya bir yaklaşım için gayret göstermektedir. Bu yaklaşımda yöre halkının beklentileri ele alınır, yönetime katılmasını sağlayıcı yapı kurulur, yörenin kalkınma potansiyelini bünyesinde barındıran tabii değerlerin korunması için kararlar ortak alınır ve karar almanın yanında uygulama ve izleme aşamalarında da yöre halkının becerilerini, bilgisini, en uygun şekilde kullanmak esastır. Bu yaklaşım yöre halkının, yerel otorite ve organizasyonların yetkilendirilmesine dayanır. -Sürdürülebilir turizm gelişim aşamasında doğa ve çevresinin ortak çıkarları söz konusudur. Konaklama ve diğer turizm altyapıları mümkün olduğunca doğal alan dışında olmalıdır. Bu durum doğaya ve kültüre zararı en aza indirdiği gibi ev pansiyonculuğu gibi faaliyetlerin yapılabileceği gibi yöreye faydayı arttırabilir. UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI -Yöre halkı ve diğer bölgesel ilgi grupları turizm gelişiminde önemli ortaklardır, söz konusu gruplar turiste konaklama imkanı sunacaklar, sunacakları ürünün kalitesinin korunmasında da sorumluluk alacaklardır. -Günübirlik ziyaretçiler yerine uzun süreli konaklamaya lüzum duyan turistle hedefleniyorsa, doğal ve kültürel mirasa dayalı çekim noktaları, el sanatları gibi faaliyetler ortaya konmalıdır. -Doğal alanlar genellikle çok hassastır, bu sebeple ekolojik değerler, belirli bir saha ile sınırlı olmayacaktır. Geleneksel hayat, yerel kültür, kırsal sosyal ekonomik yapılar da aynı zamanda turizmin temel kaynağı olmaktadır. - Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı’nın ilimizde/bölgemizde ve ülkemizde doğa turizmine konu olacak sahaların tüm ilgi grupları için anlamlı ve cazip bir bakış açısına dayandırılmasına esas olmalıdır. - Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı’nda turizm doğayı koruma, kırsal kalkınma için bir araç olarak ele alındığından, doğa turizmi yönetim planı olarak ele alınmalıdır. Halihazırda olan turizm etkinlikleri de tartışılmalı, değerlendirilmelidir. İlde sürdürülemez olan turizm veya gelir getirici faaliyetler de tanımlanmalıdır. Ayrıca iyi bir yönetim için tehditler ve fırsatlar da ele alınarak bunlardan hareketle ortaya çıkacak fikirler ortaya konmalıdır. -Doğaya dayalı turizm yönetiminin entegre bir anlayışla (alan ve çevresinin sahip olduğu doğal, tarihi ve sosyo-ekonomik kaynakların bütüncül ele alınması) değerlendirilmesi de önemlidir. -Turizm gelişimi genel olarak piyasa talebine göre yönlendirilir. Bir alanın turizm potansiyelinin değerlendirilmesi, rekabetçi ve özgün bir destinasyon oluşturması için gerçekçi beklentiler ortaya konulmalıdır. Yüksek ekolojik değerlere sahip olan sahalar yüksek turizm değeri içermeyebilir. Turizm, ancak doğru pazar ürünlerini hedeflediği zaman başarılı olabilir. Özellikle hassas tabiat alanlarında taşıma kapasitesi düşük iken, bu alanlardan beklenen faydalar yüksek olmaktadır. Taşıma kapasitesinin düşüklüğü sınırlı sayıda turist demektir. Bu sebeple taşıma kapasitesinin değerlendirilmesi de önemli olmaktadır. -Entegre doğal alan yönetimi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı ile doğa ve turizm yönetimi için tüm ilgi gruplarının desteğini almayı hedefler. Tüm ilgi gruplarının etkin desteği önem taşır. Turizm gelişiminin karmaşık yapısı göz önüne alınırsa, ilgi gruplarının etkin işbirliği oldukça önemlidir, planın herkes tarafından sahiplenilmesi ayrıcalık olacaktır. -Sürdürülebilir kırsal kalkınma için kapsamlı bir vizyon belirlenmesine de ihtiyaç vardır. -Pazarlama stratejisi de Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı’nın bir parçası olup, kalkınma ve rekabete açık ürün-Pazar kombinasyonu için yaratıcı yaklaşımlar içermelidir. Pazarlar, hedef gruplar, turist sayısı, ürünler, hizmetler, yaratıcı yaklaşımlar bu stratejide yer almalıdır. -Turizm destinasyonu yönetimi; yaygın bir stratejik yaklaşım olup, destinasyonu rekabete açık hale getirir, bir turizm pazarını iyi bir şekilde yönetmek, pazarlamak, bir destinasyonu rekabetçi yapabilmek için gereken tüm unsurları içeren bir rekabetçi yaklaşımdır. -İyi tanımlanmış amaçlarla ve göstergelerle mantıksal bir çerçeve kurmak, ayrıntılı bütçe, mali portre ve ilgi gruplarının tümüne açık görev ve sorumluluklar veren bir iş planı hazırlamak gereklidir. 9 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI -Ziyaretçinin izlenmesi ve ziyaretçi yönetim planı: Madem ki doğa gibi hassas bir sistemde çalışılıyor bu durumda turist ziyaretinin ilkelerini belirleyen bir ziyaretçi yönetim planı lüzumludur. Aynı zamanda da hem geri bildirim temin etme, hem de taşıma kapasitesinin kontrolü için izleme programı da olmalıdır. Geribildirimler kalitenin arttırılması, sunumların taleplere uygun hale getirilmesi (iyileştirilmesi) ve hizmetteki aksamaların doğadaki değişimlerin takibi için çok gereklidir. Şu unutulmamalıdır ki; turizm, doğanın korunması için ortaya konan ana hedeflere ulaşmak garanti edildiği takdirde teşvik edilmelidir. 2.SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞİMİNE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR 2.1 KAYNAK ANALİZİ Gelişme planı ve stratejisi için öncelikle kaynak analizi yapılması zorunludur. Bir alanın sahip olduğu kaynaklar, o alanın kalkınması için bir sermaye veya potansiyel oluşturmaktadır. Bu kaynakların analizi de önemli veri ve bilgi oluşturulmasını temin etmektedir. Ekolojik ve kültürel kaynakların yanında sosyo-ekonomik özellikler de turizm gelişimi için önemli bir temel oluşturmaktadır. Örneğin kırsal turizmin tarımsal faaliyetleri desteklemediği durumlarda kırsal turizmin gerçekleştirildiği bölge hem kendi sermayesini hem de kırsal olma özelliğini kaybedecektir. Gerek turizm potansiyeli gerekse taşıma kapasitesi turizm kaynaklarının mevcut durumuna bağlı olduğundan kaynak envanterinin mutlaka yapılması gerekir. 2.1.1 Kaynak Analizinde Ele Alınacak Unsurlar Doğal Kaynaklar: Turizmin gelişimi için önemli olan yöreye özgü doğal kaynaklardır. Bu kaynakların halihazırdaki ekonomik kullanımları, korunma durumları, statüleri, iklim gibi turizm gelişimi için potansiyel kaynakların envanterini içermektedir. Seçkin Doğal Kaynaklar: Turizm yalnızca korunan doğa parçaları ile ilgili değildir. Eşsiz manzaralar, dağlar ve nehirler gibi ve korunmayan türler de turizm için ilgi çekici olmaktadırlar. Örneğin; ormandaki ağaçların üzerinde gezinen sincapları konakladığımız evin penceresinden gözlemlemek son derece çekicidir. Bir orman öncelikli olarak odunculuk amacıyla kullanılsa da dağ bisikleti gibi bir aktivite için ortamı çekici hale getirebilmektedir. Seçkin Doğal Kaynakların Halihazırdaki Ekonomik Kullanımlarının Tanımlanması: Doğal kaynakların çok çeşitli kullanımları söz konusudur, ormanların odunculuk amaçlı kullanımı, nehirler ve göllerin sportif balıkçılık, su sporları ve enerji üretmek için kullanımları 10 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI gibi. Bu kullanımlardan bazıları gelenekseldir ve düşük etkilere sahiptir. Bazıları ise sürdürülebilir değildir. Bu sebeple bunlar turizm gelişimi için de uygun değildir. Kaynağın Korunma Durumu ve Statüsü: Bazı doğal kaynaklar mevcut kanunlarla korunur. Bunların turizmde kullanımı da bu kanunlara uygun olmalıdır. İklim; Mevsimlerin dağılımı, ortalama sıcaklık, nem ve günlük ortalama optimal güneş ışığı saatlerine bağlı olarak iklim analizi yapılmaktadır. Burada önemli olan iklimin farklı mevsimlerde turizm için elverişli olup olmadığıdır. Turizm Gelişimi İçin Potansiyel Doğal Kaynaklar: Potansiyel kaynakların tespiti turizm planlaması için önemli ve özellikle yönlendirici olmaktadır. Tüm bu kaynakların envanter çalışmalarının haritaya aktarılması, turizm ürünleri ve hizmetlerinin gelişmesi ve altyapı ile tesislerin fiziksel planlaması için önemli olmaktadır. Kültürel Kaynaklar: Kültürel kaynakların envanteri doğal kaynaklara ilişkin çalışmalara benzerlik göstermektedir. Özellikle doğal ve kültürel kaynaklardan oluşan kombinasyonlar, turistler tarafından yüksek ilgi ile karşılanmaktadır. Kültürel mirasın korunmasının önemi konusunda farkındalık meydana getirilebilirse, sürdürülebilir turizm gelişimine ve doğa korumaya verilen destek artacaktır. Sosyo-Ekonomik Kaynaklar: Altyapı, insan kaynakları ve farklı ekonomik sektörlerin bileşimini içermektedir. Bu konuda yapılacak envanter çalışması, birbiri ile bağlantılı birçok farklı unsurlar içermesi ve bu unsurların turizm gelişimi için ilk bakışta kavranamaması mümkündür. Bölgenin kalkınma potansiyelinde, sosyal ve ekonomik rekabet edebilirlik unsurları büyük öneme sahiptir. Yerel nüfusun turizme yaklaşımı, turizm sektöründe çalışma isteği gibi bazı unsurların turizm ile doğrudan ilişkisi bulunmaktadır. Altyapı: Bir bölgenin turizmde rekabet edebilirliği ve kalkınma seviyesinin tespiti için alatyapı kalitesi önemli bir göstergedir. Altyapının kalitesi, yerel nüfusun hayat kalitesini ortaya koymanın yanı sıra turizim gelişimi için de zorunlu bir şarttır. Alan, güvenli içme suyu, donanımlı sağlık tesisleri gibi temel unsurları içermiyorsa turizm gelişimi asla başarılı olamayacaktır. Altyapının farklı unsurları için şartlar, kalite ve gelecekteki durum değerlendirilmelidir. Kaynak halihazırda turizm için mi kullanılmaktadır? Sorusu hem kaynağın turizm gelişimi için önemi konusunda hem de kaynak kalitesi hakkında göstergeleri ortaya koyabilmektedir. Su kaynaklarına yönelik etütler; kaliteli su kaynağının sağlanması, su kaynağının sürdürülebilir kullanımı ve su çıkarmanın çevresel etkisini de içerir. İletişim ağına yönelik etütler; turistlerin refahı ve turizm gelişimi için önemli olan cep telefonlarının da olmak üzere telefon ve internet ağlarının kalitesine yönelik etüdleri içermektedir. 11 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Sağlık hizmetlerinin; kalite, miktar ve coğrafi dağılımı son derece önemlidir. Güç kaynaklarına yönelik etütler; elektrik şebekesi, ısınma ve yemek pişirme için enerji kaynaklarının varlığı önemlidir. Her ne kadar resmi standartlara göre planlansa ve tehlike içermese de turistler nükleer santrallerin yakınında konaklamamaktadır. Su ve toprak kirliliği etkisi olan atık su sistemleri önemli olup, bölgeye gelen turistlerin sayısı ile meydana gelecek atık su miktarı da dikkate alınmalıdır. Katı atıkların düzenli depolaması toplum için olduğu kadar çevre için de önemlidir. Katı atıkların görüntü kirliliğine de yol açması ayrı bir menfi etkisidir. Yol ağlarının durumu; çoğu turistin tercihlerini yaparken en önemli etkendir. Güvenlik; kamu güvenliğini ve asayişi sağlamak turist güvenliği gibi unsurlar önemli olmaktadır. Aşırı kar yağışı, kanyon veya dağ kurtarma timlerinin olup olmaması da çok önemlidir. Politik istikrarsızlık ve suçlar; turist için caydırıcı etki yapmaktadır. İnsan Kaynakları; Bir bölgenin insan sermayesini ifade eden bu unsur, turizm gelişiminde anahtar etmenlerden biridir. İnsan kaynakları hem hizmeti hem de manevi nitelikteki kültür ve kimliği oluşturmaktadır. İnsan kaynaklarına ilişkin etütler aşağıdaki unsurları içermelidir; Yöre halkının nüfusu, Göç vb. eğilimler, Demografik yapı, Aktif nüfus ve yapısı, eğitim seviyesi, potansiyel bilgi ve beceriler, açık fikirlilik, geleceğe odaklanma, çalışma ahlakı, Yöreye özgü geleneksel ekonomik faaliyetleri ve yöresel sanatları yapabilme, Turizm gelişimine ilişkin tutum, misafir severlik duygusu, hizmete yönelim, Sosyal tutarlılık, esneklik, mevcut sosyal ilişkilerin kalitesi ve aralarındaki işbirliğini içeren sosyal yapı, Yerel kurumlar, idareler, yönetişim, bürokrasiden kaçınma vb. hususlarla finansal kaynaklar ve yönetimleri, Alanın kültürü ve kimliği, alanda etkin görev alacak kişilerin ortak değerleri, ilgileri, yaklaşımları, algılama şekilleri, özel ilgi ve becerileri, özgün gelenekler, o topluma ait olma ve o toplumda yaşamaktan onur duyma gibi durumları içerir, Farklı ekonomik sektörler; söz konusu coğrafi bölgeye ve ile yoğunlaşma durumları, firma sayısı, ölçeği, ortalama karlılık, geleceğe yönelik bakış açısı, pazarları ve dış ilişkileri, sektörler arası işbirliği son derece önemlidir, tüm sektörler turizm sektörü ile ilişkili olabilmektedir. Kaynak analizinin sonuçları; sürdürülebilir turizm yönetimi ve kalkınmada sermayeyi oluşturan kullanılabilir kaynaklara genel bir bakışı sağlamakla beraber, bölgenin mevcut kalkınma durumunu ve sürdürülebilirliğini değerlendiremeye yönelik bir resim sunmaktadır. Analiz aynı zamanda; bölgenin sürüdürülebilir kalkınmasına yönelik bir vizyon oluşturulmasını ve turizm gelişiminin diğer sektörlerle bütünleştirilmesini sağlayacaktır. 12 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 2.2 TURİZM POTANSİYELİ Yüksek değerlere sahip doğal ekolojik sahalar her zaman yüksek turizm potansiyeli içermezler; - Bazı doğa parçaları araştırma yapan uzmanlara, iyi eğitimli ekoturistlere hitap etmektedir. Bu alanlar sayıca az olduğu için de sınırlı bir turizm potansiyeli içerirler, - Bazı doğal sahalar, erişim, güvenlik gibi nedenlerle turistler için elverişli olmayan yerlerde bulunurlar, - Ekolojik kaynakların kullanımlar karşısındaki duyarlılığı (taşıma kapasitesi), ziyaretçi girişinde kısıtlamalara sebep olmaktadır, Bir sahanın daha fazla turist çekebilmesi için ihtimalleri ortaya koyan turizm potansiyeli önemli bir konudur. Turizm potansiyelinin tespiti için arz ve talebin ortaya konması gerekir. Bu potansiyel sınırlıysa başarılı bir turizm girişimini başlatmak imkanı olmayacaktır. Turizm ekonomik bir faaliyet olduğundan ancak turizm pazarında sürdürülebilirliği için bir talebi karşılaması lüzumludur. Turizme ilişkin motivasyon ve istekler değişkendir, kaynakların değeri aynı kalırken değişen tüketici davranışları turizm potansiyelini etkilemektedir. Dolayısıyla turizm potansiyeli tüketicinin bakış açısı (talebi) ile değerlendirilmelidir. Turizm potansiyeline ilişkin veri toplarken, istatistiki veriler, anketler gibi yöntemlerle veri elde edilebilir, ayrıca derinlemesine görüşmeler, katılımcı gözlemleme, olaylar üzerinde çalışmalar ile veri elde etmek için kullanılan niteliksel araştırma metotları kullanılmaktadır. Turizm potansiyeli için “turizm talebi” incelemesi aşağıdaki hususların tespiti ile yapılabilir; Halen yapılan turizm, Halihazırdaki turist miktarı, Her bir ziyaretçinin günde harcadığı miktar, Ortalama kalma zamanları, Turist profili, Dürtü analizi; hangi temel etmenlerin turistler için rol oynadığı,(doğa, kültür, sağlık, güneş, vb.) Benzer bir il veya saha ile kıyaslama yapılması, milli veya milletlerarası bir il ile kıyaslama yapılması ve neden o ilin tercih edildiği, Gelecekte rakip olacak iller hangileridir, nedeni, “Turizm arzı” incelemesinde ise aşağıdaki hususlar öne çıkmaktadır; İlimizde bir uluslar arası havaalanı var mıdır veya yakın bir ilden yararlanma imkanı makul müdür? Alan ulaşım hangi araçlarla olur?(demiryolu, özel taşıt, genel taşımacılık, vd.), bunlara yaklaşım nasıl olmaktadır (kötü, yeterli, iyi gibi), 13 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Alana ulaşma durumu (kolay-rahat, çaba ile, zor ve tehlikeli) İle gelmek için yabancı turistler ülkemizden vize alıyor mu? Sahamızın istikrarlı bir yönetimi var mı?, Güvenlik ve ulaşım açısından ne gibi problemler yaşanabilir? Alt yapı incelemesi; taşımacılık ağı, yerel yolun durumu (toptak, asfalt), anayolla bağlantısı, demiryolu ağı, yerel genel taşımacılığın yaygınlığı, program, ücretler, hat/duraklar, döngü patikaları, patikalar, yollar, işaret levhaları, genel enformasyon levhaları, araç-otobüs park kapasitesi, bilgi alma, tercüme kolaylıkları, Yiyecek içecek ve barınma; restoran sayısı, restoranların sınıflandırılması (iyi-sayısı, orta iyi-sayısı vb.) Hangi standartta yiyecek sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü) İl ve çevresinde ne tür barınma alanları var? (otel, hotel, yatak kapasitesi, rota üstü barınma kulübeleri, bungalov, parkları, kamp alanı, diğerleri), Hangi standartlarda barınma sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü), İlinizin seçkin özellikteki doğal alanlarının özellikleri (sundukları ile tek mi?, biraz farklı mı?, diğer seçkin özellikli yerlere benziyor mu?), Alan turist gezi rotasına girecek şekilde turistlerin ilgisini çekebilecek diğer sahalara yakın mı? (diğer çekici sahalara yakın, orta derecede potansiyel, düşük veya yakında böyle bir potansiyel bulunmamakta), İlin alanlarında yaban hayatı; (bayrak tür, ilginç diğer türler, temsil edici yaban hayatı, farklı yaban hayatı izleme aktiviteleri, yürüyerek, botla, gözlem noktası ile vb.), Yaban hayatı izleme de tatmin edicilik durumu (garanti etme, genellikle, şans veya mevsime bağlı), Bölgedeki önemli yaban hayatının tanımı, Yardımcı tesislerin durumu (rekreasyonel, spor, diğer; durumu:kötü-yeterli-iyi), Kaynakların turizm potansiyelinin değerlendirilmesi; doğal değerler: (sahiller, sahil kayalıkları, kumullar, dağlar, ormanlar, korunmuş izole olmuş alanlar, şelaleler, göller, nehirler, mağaralar, yaban hayatı, hayvan-kuş, iklim, diğerleri), kültürel değerler; (tarihi binalar, tarihi yerler, anıtlar, arkeolojik yerler ve koleksiyonlar, folklor ve gelenekler, el işleri, müzeler, sahne sanatları, sanayi mirası vb.) Toplumun turizm potansiyeli; (insan kaynakları; aktif nüfusun büyüklüğü ve yapısı, eğitim düzeyi ve profesyonel bilgi, beceriler, eğitimler, orijinal-karaktestik ve geleneksel özellikleri, ekonomik faaliyetler-sanatlar profesyonel olmayanlar dahil, resmi olmayan bilgi ve beceriler, turizm gelişimine yaklaşımlar, misafir severlik anlayışı, hizmet eğilimleri, yerel kuruluş ve idareler ile yönetişim, alanın kültürü ve kimliği, Ekonomik kaynakların turizm potansiyeli; (tarım, ormancılık, balıkçılık, sanayi ve diğer), 14 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Altyapı; (su sistemleri, ulaşım ağları, sağlık imkanları, ulaşım terminalleri, enerji kaynakları, kanalizasyon sistemleri, katı atık ve yok etme sistemi, caddeler/yollar, güvenlik sistemleri vd.) İş ve hizmet altyapısı; (fırınlar, kasaplar, bakkallar, süpermarketler, doğrudan satış yapan çiftlikler, kiralık araç, servis istasyonları, taksiler, otobüsler, kiralık bisiklet, kiralık spor malzemeleri ve bakımı, postaneler, bankacılık hizmetleri, doktorlar, dişçiler, eczaneler, kafe ve restoranlar, atm’ler, bankalar, diğer iş ve hizmetler.) Turizm Talebi; turizmin mevcut durumunun incelenmesi; Ziyaretçi; boş zamanlarını geçirmek için bir yere gelen kişi olarak tanımlanabilir, turist ise alanda bir veya daha fazla gece konaklamaktadır. Her turist bir ziyaretçidir, ancak her ziyaretçi turist değildir. Dolayısı ile turist ve ziyaretçi sayılarının ayrılması gerekmektedir. Ziyaretçi ve turist ayrımı farklı talepleri sebebi ile yapılmak durumunadır, ayrıca her ikisinin de farklı etkileri bulunmaktadır. Bir turistin ortalama harcaması alanda daha fazla zaman geçirdiğinden, konaklamaya, ilave yiyecek ve içeceğe ödeme yaptığından genellikle daha yüksek olmaktadır. Turizme ilişkin mevcut durumun ortaya konabilmesi için; Turist ve ziyaretçileri ayrı ayrı sayısı (yıllık, mevsimlik, aylık, haftalık, günlük), Son on yılda turistlerin/ziyaretçilerin değişimi, Ortalama kalış süreleri, konaklama ve ulaşım şekilleri önemlidir. (Sürdürülebilir doğa turizm gelişme planımızda ana unsur turizm olduğundan;turizme ilişkin veri kullanılamaz olduğu hallerde ikinci en iyi seçenek olarak ziyaretçilere ait verielr üzerinden değerlendirme yapılması mecburiyeti doğmaktadır). Turist başına ortalama harcama, Grup hacmi ve düzeni, Turistlerin ağırlıklı yaş grubu, Yaptıkları faaliyetler, Ziyaret edecekleri-ettikleri yere ilişkin seçimleri, Memnuniyeti, deneyimleri ve para harcama şekilleri, İkinci ziyaretlerin yüzdesi ve sayısı, Kullanılabilir ilave veriler. Talep incelemesinde ilimizi rakip olarak gördüğümüz veya bizimle rekabet eden benzer il veya illerle karşılaştırmak faydalı ve yerinde olacaktır. Turizm Arzı: 15 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Konum Faktörü; Bir ilin başka turizm pazarları ile ilişkili olarak nasıl konumlandığını, bir turistin alana ulaşmak için harcadığı zamanı, parayı/enerjiyi belirtir. Bir saha ne kadar güzel olursa olsun, hedef grup tarafından kolayca ulaşılabilir değilse asla başarılı bir turizm gelişimi sağlanamayacaktır. Yerel nüfusun değil turistin algılama durumu dikkate alınmalıdır. Örneğin bakir alanları ziyaret etmekten zevk alan ve ilkel patika yollarla ulaşılan yerleri ziyaret etmek isteyen turistler için düşünülen uzak mesafeler için alanın sınırlı sayıda turist potansiyeli olacaktır. Uzun mesafeden gelen turistler için hava alanına uzaklık çok önemlidir, Tur operatörlerinin çoğu havayolu ulaşımını zorunlu görmektedirler, bu sebeple bağımsız turistler veya tur operatörleri hedeflenebilir, Tren, otobüs veya özel araçlarla erişim de konum faktörleri içinde önemlidir, Alana ziyaret iklim şartları açısından da kısıtlı imkanlara neden olabilir, İle özgü yapılan bürokratik işlemlerin bıktırıcılığı da önemlidir, sık sık güvenlik birimleri tarafından kimlik sorulmak, aranmak gibi, Turizm arzında; işaretlemeler, doğru yönlendirmeler, bilgiye ulaşma kolaylığı da önem arz etmektedir. Haritalar, broşürler, internet imkanı, kılavuz ve rehberler önemli bir arz faktörüdür. Yiyecek içecek sunumu ve konaklama arzı; Sunumun ürün ve hizmet kalitesi, hijyenik standartlar, özgünlük/otantik, yöresel olması, yer ve ürünlerin çeşitliliği, ortam ve konukseverlik önemlidir. Restoranların sınıflaması önceden yapılırsa turist için kolaylık olacaktır. Konaklama tüm türleri içerebilmelidir, ürün ve hizmetlerin kaliteli olması, özellikle hijyeniklik konaklamada çok önemlidir. Doğal Alanın Kendine Has Özellikleri; Doğal alanların değer yaratması, kırsal kalkınmada rol oynaması beklentisi de son yıllarda öne çıkan bir görüştür. Doğal alanların alternatif kaynak kullanımına dönüştürülmesi için yapılan baskılar sonucu tehdit altında olduğu yerlerde devamlılığını sürdürebilmeleri, diğer alternatif kaynak kullanımları karşısında koruma ve kullanma dengesinin uzun dönemli ekonomik değerinin gösterilebilmesine bağlıdır. Tabiat ve kültürel miras, yaban hayatının gözlemlenmesi, yöreye özgü özellikler ve korunması gereken öncelikli türler, doğa ile ilgili çalışan ve doğanın kıymetini bilen eko-turistler için son derece önemlidir. 2.3 TAŞIMA KAPASİTESİ - Belirli bir sürede ( yıl, ay, hafta, gün, saat ) bir bölgenin alabileceği ziyaretçi sayısı veya bölgenin kaynakları üzerinde istenmeyen veya planlanmamış etkilere sahip olmayan ve sürdürülebilir kalkınmayı tehdit etmeyecek düzeyde bir alanda aynı anda bulunabilecek ziyaretçi sayısı, - Bir bölgenin, hayati önemde olduğu düşünülen değerleri, ekolojik süreç ve koşulları tehlikeye atmadan ve sürdürülebilir kalkınma imkanlarını azaltmadan belirli bir süre boyunca 16 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI destekleyebileceği insan faaliyetlerinin (ağaç kesimi, avlanma, tarım) ve diğer etmenlerin (örn: iklim değişikliği, kirlenme.vb.) baskısı, - Ziyaret edilen bir alan veya tesisin sahip olduğu kaynaklar üzerinde koruma amaçlarını tehlikeye atmadan, istenmeyen ve planlanmayan etkilere neden olmadan belirli bir süre (yıl, ay, gün, an) boyunca alabileceği ziyaretçi sayısı şeklinde tanımlanmaktadır. Taşıma kapasitesi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planında önemli bir planlama aracıdır. Turizmin gelişimi ve korunmasında önemli bir kavramdır. Taşıma kapasitesinin analizi ve izlenmesi, yönetim kararları yönünden girdi sağlayacaktır. Taşıma kapasitesi sayesinde kullanımı sınırlamak, en elverişli ziyaretçi sayısını tamamlayarak müspet etkileri azamiye çıkartmak, olumsuz etkileri en aza indirmek mümkün olabilecektir. Kısaca Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planındaki “sürdürülebilirlik” taşıma kapasitesinin aşılmaması ile temin edilir. Ziyaretçi sayısı ve etkinin büyüklüğü arasında doğrudan ilişki vardır. Ancak alan içinde tek tehdit unsuru ziyaretçiler değildir. Doğa için önemli olan tehditlerin tümünün birleşik etkisidir. 2.3.1.Taşıma Kapasitesinin Elemanları; Sosyal Taşıma Kapasitesi, Turizm için yerel tolerans limitleri olarak tanımlanmakta olup yöre halkı üzerindeki olumsuz etkilerinden ve ziyaretçiler ile yöre halkı arasındaki çatışmalardan kaçınılmasını içerir.Bu unsurun turizm gelişimi içerisinde anahtar rolü vardır. Yöre halkı turizmi desteklemezse kalkınma asla olmaz. Yerel kabulü belirleyen temel etmenler, sosyal yapı ve kültürün hassaslığı, toplumun değişimin üstesinden gelebilme yeteneği, turizmin algılanışı, yöre halkı ile ziyaretçilerin ilişkileri, kullanıcı grupların davranışları, birbiri ile uyumu ve paydaş olmanın ekonomik ve toplumsal faydalarıdır. Ekonomik Taşıma Kapasitesi; Sürdürülebilir bir turizm gelişiminde turizm, ekonomik yapı ile bütünleşmiştir ve diğer sektörleri de desteklemektedir. Ekonomik taşıma kapasitesi; turizm gelişimini sağlayan bir yerel ekonomi ve yerel ekonominin sürdürülebilirliğini sağlayan bir turizm gelişimi anlamına gelmektedir. Yani temel kıstas; turizm gelişimi ile yerel ekonomi arasındaki sinerjidir. Ekonomik taşıma önemli olan iki unsur; Beklenen faydaları temin etmek için asgari turist sayısı ve ekonominin üstesinden gelebileceği azami turist sayısıdır. Ekolojik Taşıma Kapasitesi; Ekolojik taşıma kapasitesi, ziyaretçilerin/turistlerin ziyaret edilen alandaki ekosistemler, ikamet yerleri ve canlı türleri üzerinde ortaya koyduğu ekolojik zararlardır. Burada, ekolojik 17 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI değerlerin, ziyaretçi akışlarının ve davranışlarının uzun süreli ve sistematik olarak izlenmesi ve veri toplanması önemli olmaktadır. İdari/fiziki Taşıma Kapasitesi; Fiziki taşıma kapasitesi aynı anda ve belirli bir zamanda müşteri olarak alınabilecek ziyaretçi sayısıdır. Bu kapasite, alana uygun insan sayısına, yani alanın büyüklüğü ve diğer fiziki şartlar (doğal, coğrafi koşullar ve hava şartları) ile turizm altyapısının kapasitesine dayanmaktadır. Burada temel göstergeler; kalabalık, kuyruklar ve trafik sıkışıklığıdır. Fiziksel kapasite yönetiminin verimliliği ve etkinliği şu unsurlara bağlıdır; - Organizasyon kaynaklarının kapasitesi (insan ve ekonomik kaynaklar vb. gibi), - Ziyaretçi yönetiminin kapasitesi, Fiziksel kapasiteyi değerlendirmek için aşağıdaki bilgiler gerekmektedir; Bir sahanın ziyaretçi kullanımına/ turizm gelişimine karşı hassas olan kaynakları: Kırmızı liste ve endemik türlerin habitatları, alanın savunmasız olan diğer kaynakları, göçe hassas türler, Ziyaretçi yönetimi de dahil olmak üzere yönetim amaçları ve hedefleri: Genel bir doğa koruma planı, amaçlar, hedefler ve doğa koruma politikası, tür koruma politikaları, bölgeleme sistemi, izleme sistemi, Ziyaretçiler/turistler, turizm gelişimi ve etkileri üzerine veriler; tüm güzergahlar, tesisler, konaklama ve ziyaretçi/turist için olan etkinlikler ve detaylı haritalar, ziyaretçi sayısı, özellikleri, akımları, ziyaretçi modelleri, etkinlikler ve mevsime bağlı özelliklere ilişkin bilgiler vb., ziyaretçiler tarafından özel olarak gerçekleştirilen faaliyetler, ziyaretçi etkilerine ilişkin veriler, etkilerin izlenmesi ve değerlendirilmesine ilişkin yöntemler, ölçütler ve göstergeler. Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) teknikleri ile bilgilerin gösterilmesi mümkündür. Psikolojik Taşıma Kapasitesi; Psikolojik taşıma kapasitesi bir alanın belirli bir zaman diliminde ziyaretçi deneyimleri üzerinde olumsuz etkilenmeye sebep olmaksızın kaldırabileceği maksimum ziyaretçi sayısıdır. 3.İLGİ GRUBU ANALİZİ VE YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI 3.1 İLGİ GRUPLARI/PAYDAŞLAR İlgi grupları, “belirli bir koruma ve sürdürülebilir kalkınma projesi ile ilgili olarak fayda sağlayan, projenin içinde yer alan veya söz konusu projeden olumlu ya da olumsuz etkilenen bireyler, gruplar veya organizasyonlar” olarak tanımlanabilirler. Paydaşlar, bir problemi çözmek için sürdürülebilir doğa turizmi gelişimine ve amaçlarımıza ulaşmak için güvenebileceğimiz kişilerdir. İlgi gruplarının hepsi sürdürülebilir doğa turizmi gelişimine ortak değildir veya olmaları gerekmez. Çünkü bir ortağın projeye olumlu bir bakışı, tutumu olmalıdır ve amaçlara ulaşmak için işbirliği yapmalıdır. Bazen bir ilgi grubu projeye olumsuz bakabilir ve hatta aktif bir tehdit bile olabilir, ilgi gruplarını işbirliği yapılanlar haline getirmek onlara paydaş değeri verilmesi ile mümkün olur. 18 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 3.2 İLGİ GRUBU KATEGORİLERİ Turizmde ilgi grupları; Yöre halkı, kişiler ve kurumlar, Alana dayalı ilin sorumlu yöneticileri, Bölgesel yetkililer, Ulusal yetkililer, Turizm ofisleri, yerel turizm organizasyonları, konaklama ve hizmet sunanlar, taşımacılar, Turizmle ilgili sektörler, Tarım, ormancılık ve balıkçılık gibi farklı ekonomik sektörlerin temsil edildiği ticaret ve sanayi odaları ve el sanatları ile ilgili birimler, İşçi sendikaları, dernekler, STK’lar, Eğitim ile ilgili birimler, 3.3 İLGİ GRUBU ANALİZİ İlgi grubu analizi sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının ortaya konması ve uygulamasında yer alan farklı taraflara ilişkin genel bir izlenim sahibi olabilmek, niyet okumak için kullanılan bir araçtır. Yalnızca bir envanter olarak ele alınmamalıdır, sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının planlanmasında potansiyel ortaklarımızın kimler olduğunu ve hangi tarafla çelişkiler yaşayacağımızı bize bildirmektedir. Ayrıca projenin farklı seviyelerinde destek temini için de son derece elverişli bir analizdir. İlgi grupları analizine dayalı olarak sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının yönetiminden sorumlu bir organizasyon oluşturulmalıdır. Sürdürülebilir doğa turizmi gelişimi için, detaylı bir ilgi grubu analizi ilgi gruplarının; Genel hedeflerini, Turizmden beklediği faydaları Turizmdeki rollerini tanımlamalıdır. Bu süreç; şu adımlardan oluşur; 1. İlgi gruplarının tanımlanması, 2. Her ilgi grubunun çıkarlarının, önceliklerinin ve değerlerinin belirlenmesi, 3. Her ilgi grubunun davranışlarının belirlenmesi, 4. İlgi grubunun gücünün ve ilgi grupları arasındaki muhtemel koalisyonlarının gücünün tahmin edilmesi, 5. İlgi gruplarının mevcut ihtiyaçlarının ne düzeyde karşılandığının değerlendirilmesi, 6. İlgi grupları ile birebir iletişimlerin başlatılması ve ilgi gruplarının güveninin kazanılması, 7. Ortak menfaatler, sinerji ve başarı unsurlarının tanımlanması, 19 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 8. Paydaşların bir araya getirilmesi, 9. Ortak hedef ve amaçların ve onlara ulaşmak için gerekli olan stratejinin ortaya konması, 10. Organizasyon çerçevesinin oluşturulması, 11. Uygulama (zaman çizelgesinin ve hedeflerin ortaya konması, iletişim organizasyonunun oluşturulması, ilgi gruplarına somut sorumlulukların verilmesi.) 12. İzleme ve geri bildirimin yapılması 3.4 TOPLUM TEMELLİ YAKLAŞIM Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planı’nın hazırlanmasında toplum temelli yaklaşım uygulanması neticesinde; Yöre halkı için sürdürülebilir geçim kaynakları ortaya koymak, Toplulukların kendi yapılarını korumalarını teşvik etmek ve Doğal alanların koruma hedeflerinde yerel faydayı oluşturmak mümkündür, Toplum temelli turizmin en önemli özelliği, doğal kaynakların kalitesi ile alanın kültürel mirasının bozulmamış ve turizmle güçlendirilmiş olmasıdır. Doğal çevre üzerindeki olumsuz etkiler en aza indirilmeli ve yerel kültür korunmalıdır. Turizm, insanların kendi yerel kültürlerini yaşatma ve değerlendirmeye teşvik etmelidir. 3.5 YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI İlgi grubu analizine dayalı olarak, korunan alan ve çevresi için, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planını izlemek veya biçimlendirmek amacıyla, korunan alan yönetimi ve tüm ilgi gruplarının resmi işbirliğine dayalı bir organizasyon oluşturulmalıdır. Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planını uygulamak, desteklemek ve sorumluluklarını, karar verme gibi hususları düzenler. 3.6 TARİHÇE Uşak yöresi tarihin bilinen dönemlerinden beri bir yerleşim bölgesidir. Kentin bilinen en eski adı Temenothytiadır. Kent bu adı Heraklilerden Aristomakhosun oğlu Temenostan almıştır. Temenos, Roma İmparatorluğu dönemi sikkeleri üstündeki Temenos Oikistes (Kurucu Temenos) ya da Ktistes yazıtları ve Temenos tasvirleriyle bilinmektedir. Temenothyria, Flavuslardan sonra Flaviopolis adını almıştır. İl merkezi Uşak'ın eski adı Uşşak'tır. Uşşak kelimesi iki anlama gelmektedir. Uşşak kelimesi Aşıklar Diyarı anlamına gelmektedir. Evliya Çelebi ünlü Seyahatname’ sinde bu adı Aşıklar Diyarı olarak yorumlamıştır. Bunun yanı sıra "Anadolu'daki tarihi yer adları" kitabında Uşak isminin buradaki "Obsekion" kentinin isminden türediği yazılmaktadır. Tarih öncesi dönemde Uşak ve çevresi Uşak ve çevresinin MÖ 4000 yılından itibaren yerleşime açıldığı anlaşılmaktadır. Özellikle bronz çağında yerleşimin daha yaygınlaştığı görülmektedir. 20 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI MÖ.2000 de Anadolu’da ilk siyasi birliği kuran Hititlerin 1000 de ise Frizlerin batı sınırını oluşturan Uşak ve çevresi bu kültürlerden ziyade İon Kültürünün etkisi altında kalmıştır. MÖ. 7. Yüzyılda Kral Gyges’in Lidya İmparatorluğunu ele geçirmesi ile topraklarının büyük kısmı Lidya’da kalan Uşak. MÖ. 620’de tamamen Lidya’nın egemenliğine girmiştir. Dünyada ilk kez parayı basan ve kullanan, döneminin en zengin krallığı olan Lidya’nın hâkimiyeti MÖ. 546 yılına kadar devam etmektedir. Bu süre içerisinde Efes’ten başlayan kral yolu yapılmış ve yol Gediz (Hermos) nehrini takip ederek Uşak ili sınırları içerisinde Güre köyü, UşakKeromon-Agora kentlerine uğrayarak devam etmiştir. MÖ. 546’da Lidya’nın son kralı Kroisos ile Pers Kralı Kyros arasındaki savaşta Lidya’nın tarihten silinmesi sonucu bölge İran’dan gelen Perslerin hakimiyetine girmiştir. Pers egemenliği MÖ. 334 yılına kadar devam etmiştir. Bu tarihte Makedonya’ lı Büyük İskender’ in Anadolu seferi sonucu bölge tüm Anadolu gibi Büyük İskender’ in hakimiyetine girmiş, İskender’ in ölümünden sonra ise bölge, Büyük İskender’ in generallerinden Antigon’ un payına verilmiştir. Daha sonra bir süre Bergama krallığına bağlanan Uşak ve çevresi MÖ. 189 yılında Roma Konsülü Montius’ un himayesine, başka bir ifadeyle Roma hakimiyetine geçmiş, Kavimler Göçünden sonra Roma İmparatorluğunun ikiye ayrılması neticesinde Doğu Roma sınırları içinde kalan Uşak, MS. 12, Yüzyıla kadar Bizans hakimiyetinde kalmıştır. 1071 den sonra Uşak ve çevresi 1071’den sonra yöre, zaman zaman Selçuklular ile Bizanslılar arasında el değiştirmiş, 1176 yılında Selçuklu Sultanı II. Kılıçarslan ile Bizans İmparatoru Manüel Komnenos arasında yapılan Miryakefalon (Kumdanlı) Savaşı sonucunda Selçuklulara geçmiştir. Sultan II.Kılıçarslan yeni bir fetih hareketine girişerek 1182’de Uluborlu, daha sonra Kütahya civarını fethetti. Uşak yöresinin de bu sefer sırasında Selçuklu hakimiyetine geçtiği muhakkaktır. Çünkü; Selçuklu sınırları Denizli’ye kadar yaklaşmıştı. Bu arada Sultan ll. Kılıçarslan 1185 tarihinde ülkeyi 11 oğlu arasında paylaştırdı. Bu taksimat sonunda KütahyaUsak-Uluborlu bölgesi Gıyaseddin Keyhüsrev’ e verildi. Bu taksimattan sonra kardeşler arasında hakimiyet mücadelesi haşladı. l. Gıyaseddin Keyhüsrev 1192 tarihinde devletin başına geçmeyi başardıysa da diğer kardeşlerini bertaraf edemedi ve 1196 da II. Süleyman Şah tarafından sürgüne gönderildi. Kardeşler arasındaki bu taht mücadelesinden yararlanan Bizans Kütahya-Uşak civarını geri aldı. Bizans Hakimiyeti 1233 tarihine kadar sürdü. Bu tarihten itibaren Uşak civarı artık tamamen Türk hâkimiyetine geçti. Uşak, Anadolu Selçukluları döneminde bu devletin bir anlamda sınır şehri olmuştu. Sultan Alaaddin Kevkubad zamanında, Kütahya ve Uşak civarının kesin olarak Türk hâkimiyetine girmesini takip eden yıllarda, bölgeye kesif bir Türkmen yerleşmesi olmuştur. Bundan sonra Uşak ve çevresini Germiyanoğulları Beyliği’ nin hakimiyetinde görüyoruz, XIII. Yüzyılın ilk yarısında Anadolu Selçuklu Devleti’nin hizmetinde olarak Malatya taraflarında meskun 21 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI bulunan Germiyan Asireti’nin, muhtemelen 1241’de Baba İshak isyanının bastırılmasından sonra II. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında veya bir müddet sonra Kütahya-Uşak bölgesine yerleştirildikleri anlaşılmaktadır. Çünkü Cimri (Alaaddin Siyavuş) hadisesinde Germiyanlıların faal bir rol oynamaları bu aşiretin Cimri hâdisesinin ortaya çıkısından (1277) önce KütahyaUşak yöresine yerleştiklerini göstermektedir. Bu hâdise sırasında Sahip Ata Oğulları emrinde görülen Germiyanlılar, bundan sonra artık Batı Anadolu’da en kuvvetli beylik haline gelmiştir. Beylikler döneminde Germiyanoğulları’ na tabi olan Uşak ve çevresi, 1391 de Yıldırım Bayezid’ in Germiyanoğulları hakimiyetine son vermesi ile Osmanlılara dahil olmuş, Fetret Devrinde beylikler tekrar canlanmış, 1429 yılında Germiyanoğulları’ nın son hükümdarı II. Yakup Bey’ in vasiyeti ile Osmanlı Devletine kalmıştır. Uşak, Osmanlı hakimiyetine girdikten bir süre sonra yapılan idari taksimata göre Anadolu Eyaletine bağlı Kütahya Sancağının bir kazasıdır. Her ne kadar Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arşivindeki 16.yüzyıla ait 48 numaralı Kütahya Sancağı Tapu Tahrir Defterinde Uşak nahiye olarak geçmekte ise de Mustafa Çetin Varlık’ın "16.Yüzyılda Kütahya Sancağı" (1980) isimli kitabında, 1513 tarihinde Uşak Kütahya Sancağının kazaları arasında gösterilmektedir. Uşak bu statüsünü 1530 tarihinde de muhafaza etmektedir. 16.yüzyılda detaylı şekilde bilgi bulabildiğimiz Uşak kazası hakkında daha sonraki yıllarda belgelere dayalı fazla bir bilgiye rastlanmamaktadır. 17.yüzyıla ait bilgiler çoğunlukla seyahatnamelerde mevcuttur. Bu yüzyılda yaşayan Katip Çelebi’nin (1605-1658) "Cıhannüma" adlı eserinde ; "Uşak, Kütahya’dan doğuya bir merhale Murat Dağı yakınında, bir dere içinde kaleli bir kasaba, 150 adet köyü bulunan mamur bir kazadır. Kasabası geniş bir ovanın doğusuna düşüp köyleri o ovada bulunmaktadır. Seccade ve halısı meşhurdur." diye bahsedilmektedir. Uşak hakkında aynı yüzyılda yazılmış bir diğer kaynak da Evliya Çelebi’nin "Seyahatname" adlı eseridir. Bu eser Katip Çelebi’nin Cihannüma’sından daha sonraki yıllarda yazılmıştır. Verilen bilgiler kesin olmamakla birlikle Katip Çelebi’nin anlattıklarını teyit eder niteliktedir. Seyahatname’ye göre Uşak; Kütahya Sancağı dahilinde bulunan bir kaza olup, Gevher Sultan ‘Has’sıdır. Şehir, doğuda Banaz, kıble tarafında Honaz, güneyde Komar, batıda Kule, kuzeyde Gediz olmak üzere beş kapısı olan bir kale ile çevrilidir. Eserde kalenin özellikleri ayrıntılı bir şekilde anlatılmaktadır. Buna göre; kalenin müstahkem olmadığı, beş arşın yükseklikte, şeklinin kare olduğu, Buğday Pazarı kapısında hendek bulunduğu ve 1598 tarihinde Uşak halkının Celali İsyanlarından dolayı bu kaleyi tuğla ve taşlarla tamir ettikleri anlatılmakladır. Uşak. Osmanlı yönetimi altında l7 ve 18. yüzyıllarda münferit olaylar hariç uzun süre barış içinde yaşamıştır. 19. yüzyılda siyasa! açıdan sakin bir dönem geçiren Uşak canlı bir ticaret şehri haline gelmiştir. Özellikle halı ve kilimleri Uşak yoluyla İngiltere ve Fransa’ya kadar ulaşmıştır. Alaşehir-Afyon Demiryolunun 1869 yılında tamamlanmasıyla Uşak Metropolü ile Uşak arasında ulaşım kolaylaşmış ve ticari hayat daha da canlanmıştır. 19.yüzyılın ikinci yarısındaki Uşak hakkında "La Turquie d’Asie" adlı eserinde bilgi veren Vital Cuinet, evlerin 22 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI büyük çoğunluğunun pişmemiş tuğladan yapıldığını, 1890 da ise hem daha sağlam hem de daha zarif olan ahşap evlerin tercih edildiğini belirtmekledir. Cumhuriyet Döneminde Uşak İzmir’in işgalinden sonra Batı Anadolu’da Gediz ve Menderes vadilerinde ilerlemeyi planlayan Yunan kuvvetleri; 25 Mayısta Manisa’yı, 29 Mayısta ise Turgutlu’yu işgal etti. Bu işgaller karşısında Alaşehir’de Kuvayı Milliye teşkilatı kuruldu. Akabinde Uşak’ta da kıpırdanmalar başladı. İzmir’in işgali sırasında 17. Kolordudan ayrılarak Uşak’a gelen Selanikli Kaymakam Fuat Bey, Yüzbaşı Hakkı Bey ve Sökeli Hilmi Bey burada gizli bir cemiyet kurdular. Ödemiş’in 1 Haziranda istilaya uğraması üzerine Uşak’a gelen Alaşehir Mevkii Kumandanı Süleyman Sururi Bey’in Teşkilatı Mahsusa ile bir irtibatı vardı. Sururi Bey’in etkisiyle bu cemiyetin adı "Müdafaa-i Hukuk Heyeti Milliyesi" şeklinde değiştirilerek Karakol Cemiyeti ile bağlantısı sağlandı. Kuvayı Milliyeye karşı olan kaymakam ve belediye reisinin bütün baskılarına rağmen Uşak’ta milli hareket sindirilemedi. Gizli cemiyetin çalışmaları neticesinde Salihli Cephesinden ayrılan bir bölük Eşme’den takviye alarak 17 Temmuz 1919 günü Uşak’a girdi ve şehre hakim oldu. Ardından Gediz ve Simav’da Kuvayı Milliye teşkilatı kuruldu. Kuvayı Milliyecilerin Uşak’ta hakimiyeti ele geçirmesi, İstanbul ve İşgal kuvvetlerine "Kuvayı Milliyeciler hrıstiyan nüfusa saldırdı" şeklinde aksetti. Düşman kuvvetleri İstanbul Hükümetine baskı yaparak Uşak’ta asayişin sağlanmasını istedi. Hükümet, Afyonda bulunan l 500 kişilik 23. Fırkayı Uşak’a göndermek istedi. General Milne. fırkanın Kuvayı Mılliye’ye katılabileceğin i düşünerek bunu kabul etmedi. Eski bir ittihatçı olan İbrahim Tahlakılıc (Dalkılıç) gizli bir cemiyet olan "Müdafaa-ı Hukuk Heyet-î Mılliyesi" cemiyetinin içinde yer almadı. Hatta bu cemiyetin zarar vermesinden endişe duyarak 30 Temmuz 1919 da "Redd-i İlhak" cemiyetini kurdu. İbrahim Bey’in başkanı olduğu bu cemiyet milli kuvvetlerin halka zarar vermelerini önlediği gibi Uşak’ta Kuvayı Milliye hareketini yaygınlaştırdı. 23 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI İzmir’in işgalinin ardından Uşak’ta bu gelişmeler yaşanırken, bütün Batı Anadolu’yu kapsayacak bir üst kongre niteliğinde "Alaşehir Kongresi" 15-16 Ağustos tarihinde toplandı. Kongreye; Balıkesir, Manisa-Alaşehir, Sındırgı, Buldan, Gördes, Uşak, Ödemiş, Bozdağ, İnegöl, Denizli-Nazilli, Akhisar ve Ayvalık’tan temsilciler katıldı. Kongrede Hacım Muhittin Çarıklı başkan, Uşak temsilcisi İbrahim Bey ise Başkan yardımcısı seçildiler. II. ve III. Balıkesir kongrelerinin ardından Ekim Ayı içerisinde Uşak’ta bir kongre toplandığına dair bilgiler bulunmakla birlikte oldukça sınırlıdır. Alaşehir Kongresinde kurulması kararlaştırılan "Alaşehir Heyet-i Merkeziyesi" 14 Eylül 1919’ da ilk toplantısını yaptı. Daha sonra, Heyet-i Merkeziye Talimatnamesi’ nin 8. Maddesi olan "Heyet-i Merkeziye, karargahını kendisi için muafık göreceği mahalle nakil edebilir" hükmüne istinaden merkezini Uşak’a nakletti. Heyet-i Merkeziye Uşak’ta ilk toplantısını İbrahim Bey’in başkanlığında gerçekleştirdi. Sivas Kongresinde bütün cemiyetlerin Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında toplanması karan alınmasına rağmen, Uşak’ta Heyet- i Merkeziye "Hareket- i Milliye Redd-i İlhak Cemiyeti Heyeti-i Merkeziyesi" adını korudu. Bu isimden daha önce Uşak’ta kurulan Redd-i İlhak Cemiyeti ile Heyet-i Merkeziyenin bütünleştiği anlaşılmaktadır. Uşak Heyet-i Merkeziyesinin görevi sadece cepheye asker göndermek değildi. Cephe gerisinde de ihtiyaçları gidermek için büyük gayretler sarf ediyordu. Sivas Kongresinin toplanmasından sonra Yunan kuvvetlerinin harekete geçmesiyle İzmit, Eskişehir ve Konya livaları en hassas bölgeler haline geldi. İstanbul Hükümeti bu bölgelerde Kuvayı Milliye teşkilatının kurulmasını önlemeye calıştı. Heyet-i Temsiliye ise İstanbul Hükümetini istifaya zorlayarak bu bölgelerde gücünü arttırmak istiyordu. Bu karmaşa içinde Garbi Anadolu Umum Kuvayı Milliye Kumandanlığına Ali Fuat (Cebesoy) Paşa, Eskişehir Mıntıka Kumandanlığına Atıf Bey, 23. Fırka Kumandanlığına Ömer Lütfi Bey getirildiler. Harbiye Nazırı Mersinli Cemal Paşa, Batı Cephesinde yaptığı yeni düzenleme ile 23. Fırkayı 24 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Konya’da bulunan 12. Kolorduya bağladı. Heyet-i Temsiliye yaptığı çalışmalar neticesinde 23. Fırkayı kendi denetimi altına aldı. 23. Fırkanın 68. Alayı bir taburu eksik olarak Uşak’a yerleşti. 8 Ocak 1920 tarihinde 23 Fırkanın kumandanlığına Aşir Bey tayin edildi. Fırkanın içinde milis tümeni de vardı. İbrahim Bey’in isteğiyle kurulmuş olan Uşak Hücum Taburu Ocak 1920 tarihinde milis tümeninin içinde yer aldı. Yunanlılar silah zoruyla Sevr Antlaşmasını Osmanlı Devletine kabul ettirebilmek için 22 Haziran 1920 tarihinde taarruza başladılar. Yunan kuvvetlerinin bir kolu Bursa tarafına, bir kolu da Uşak’in doğusuna doğru harekete geçti. 29 Ağustosta Uşak’ı işgal etti. Yunanlılar Uşak’a girdikleri zaman eşraftan ve köylülerden pek çoğunun evlerini yağmaladılar. Ayrıca işgal sırasında Yunan askerleri pek çok kişiyi öldürdü. Bu katliamda ne suç tespiti yapıldı ne de mahkeme kararı alındı. Yunanlılar işgalden sonra şehre yerleşmek için bazı evlere el koydular. Uşak’ta yerli halkı sindirmek gayesiyle nüfuzlu kişileri, Atina ve Yunan adalarındaki esir kamplarına sürdüler. Sürgüne gönderilen 300 kadar vatandaşımız 10-12 ay sürgünde kaldılar. Bunlar Kuvayı Milliyeye katıldıklarından dolayı sudan bahanelerle suçlandılar. 29 Ağustos 1920 de işgal edilen Uşak, iki yıl iki gün süren Yunan işgalinden 1 Eylül 1922 günü kurtuldu. Milli mücadele yıllarında Uşak, maddi ve manevi bakımdan zarara uğramasına rağmen, Cumhuriyet Türkiyesi’nde ilk girişimlerle sanayi hamlesini başlatmıştır. Osmanlı devrinde Hüdavendigar Vilayetinin Kütahya Sancağına bağlı bir kaza olan Uşak, 20 Nisan 1924 tarihli 491 Sayılı Teşkilat-i Esasiye Kanunu ile yapılan idari düzenlemede yine Kütahya Vilayetinin bir kazası olarak kaldı. Türkiye Cumhuriyetinin yeni idari yapısı içinde Banaz, Sivaslı, Karahallı ve Ulubey Nahiyeleri, Uşak Kazasına bağlandı. 9 Temmuz 1953 tarih ve 6129 Sayılı kanunla vilayet haline getirilen Uşak’a . Manisa ilinden Eşme ilçesi bağlandı. Nahiyeler ilçe statüsüne getirildi. 3.7 UŞAK İLİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ 3.7.1. İlin Jeomorfolojik Özellikleri Uşak ili arazisi, yükseltisi kuzeydoğudan güneybatıya doğru alçalan vadilerle oldukça sık yarılmış yer yer üzerinde münferit dağlar yükselen bir plato görünümündedir (Şekil 3). İlin doğusunda Burgaz Dağı, Ahır Dağı, kuzeyinde Murat ve Elmadağ’ı yükselir. Bu dağların en önemlisi KD’da Kütahya sınırı üzerinde yükselen Murat Dağı’dır (Kartal Tepe 2309 m). Kuzeyde, Gediz Çayı’nın başlangıç kolları güneyde ise Banaz Çayı ve kolları tarafından yarılmış olan Murat Dağı, KB-GD yönlü faylarla kesilmiştir. Uşak kuzeyinde yükselen Elmadağ ise eski volkanik bir kütledir. Akarsular tarafından parçalanmış ve ilksel morfolojik özelliklerini kaybetmiştir. İlin doğusunda yükselen Burgaz Dağı ise Paleozoik’e ait şist ve mermerler ile Jura yaşlı dolomitik kalkerlerden yapılıdır. Dağı, batıdan kabaca K-G yönlü eğim atımlı fay sınırlandırmaktadır. Fay 25 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI dikliğini Kuru Çay, Kırmalı Dere, Kızıl Dere, Çamlı Dere, Payamalanı Dere, Dövüş Dere gibi akarsular parçalamıştır. Dağın B-D yönde asimetrik bir profile sahip olmasında bu tektonik yapının etkisi vardır. Akarsuların Burgaz Dağı’ndan plato sahasına indikleri kesimde birikinti koni ve yelpazeleri bulunmaktadır. Sivaslı bu birikinti konilerinin birinin üzerinde kurulmuştur. İl arazisinde batıda Gediz Çayı ve kollarının oluşturduğu Gediz-Güre platosu ile doğuda tektonik kökenli depresyon içinde Banaz Çayı ve kollarının drene ettiği Eşme-Uşak platosu bulunmaktadır. Bu iki platoda karasal depolarla kaplı olup yatay yapılıya sahiptir. Platolar ile dağlık kütleleri fayların oluşturduğu yamaçlar ayırır. Platoların yükseltisi güneyden kuzeye doğru artar. Eşme-Uşak platosu 7501050 metre yükseltileri arasında uzanır. Plato, Banaz Çayı ve kolları tarafından 200 metreye varan oranda yarılmıştır. Uşak ilinde Uşak ve Comburt Ovası olmak üzere iki ova bulunmaktadır. Bunlardan Comburt Ovası, Elmadağı kuzeyinde yer alır. Dağ içi ova özelliği gösteren bu ovanın temelinde ofiolitik melaj yer alır. Ovanın genel eğimi güneyden kuzeye doğrudur. 1170-1200 metre yükseltileri arasında uzanan ova tektonik olaylar sonucu oluşmuştur. Murat Çayı’nın kolu olan Canbolat Dere ve kolları tarafından drene edilmektedir. Ova, batıdan Gediz Çayı’nın bir kolu olan Canbolat Dere ve doğudan ise Banaz Çayı ve kolları tarafından daraltılmaktadır. Uşak Ovası ise Uşak şehri doğusunda yer alır. Banaz Çayı’nın kolu Dokuzsele tarafından drene edilen ovanın genel eğimi batıdan doğuya doğrudur. Ovayı kuzeyden B-D yönlü eğim atımlı fay sınırlandırmaktadır (Şekil 3). 26 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 27 Şekil 3: Araştırma alanının yükselti basamakları ve karstik şekillerin dağılımı (Uşak İli 1/100000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı’ndan yararlanılmıştır.) 3.7.2. Jeolojik Özellikler Uşak ili arazinde karstik kayaçlar % 35,6 gibi geniş bir alan kaplar. Araştırma alanında karstik kayaçlardan lito-stratigrafik özellikleri bakımından karstlaşmaya en uygun olanı Pliosen kalkerleridir. Karstik şekiller eriyebilen kayaçların bulunduğu yerlerde gelişmiştir. Bölgenin fiziksel özellikleri karstlaşmaya uygundur. Uşak ili arazisinde litoloji, iklim ve bitki örtüsü bakımından karstlaşma için uygun şartlar taşıyan yerlerde lapya, dolin, flüvio-karstik şekiller, travertenler ve mağaralar gibi karst topografyası şekilleri gelişmiştir. Tektonik hatlar karstlaşmanın yönünü belirlemiştir. Karstik şekillerin bulunduğu alanlara ulaşım imkânları sağlanarak turizmin hizmetine sokulması konusunda gerekli çalışmalar bir an önce yapılmalıdır. Yakınlarında bulunan diğer turistik çekiciliklerle entegrasyonu sağlanması halinde daha çok ziyaretçi çekecektir. Yörenin ekonomik ve kültürel kalkınması açısından bu doğal çekicilikler son derece önemlidir. Karstik şekiller çok uzun sürede oluşan şekillerdir. Bunun için korunması gereklidir. Yöre halkı bu konuda bilinçlendirilmelidir. Çokrağan kaynağı gibi karstik kaynaklar insan aktivitelerinden kolayca etkilendiklerinden dolayı korunmalıdır. Ulubey kanyonlarının oluşumu üzerinde flüviyal aşındırmanın yanında karstlaşmanın da önemli rolü vardır. Kanyon, Pliosen limnik kalkerler ve Paleozoik mermer içinde açılmıştır. Karahallı-Sivaslı-Yayalar-Çokaklı arasındaki alan örtülü karst sahasıdır. Pliosen kalkerlerinin yayılış gösterdiği yerlerde yapılacak her türlü mühendislik çalışmalarında karstlaşma durumu dikkate alınmalıdır. Gerek Uyuzhamamı gerekse Hamamboğazı UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI termal kaynakları sahasındaki traverten sırtları, sahanın tektonik bakımdan faal olduğunu ve KDGB yönünde sıkıştığını işaret etmektedir LİTOLOJİ Kuaterner (Yeni) alüvyon-kum-kil-çakıl Kuaterner (Eski) konglomera-kumtaşı ardalanması Kuaterner traverten Kuaterner bazalt-tüf Pliosen silttaşı-kiltaşı-tüfit Pliosen kalker (kireçtaşı) Pliosen andezit-bazalt-tüf-aglomera Miyosen riyolit-riyodasit-tüf-aglomera Miyosen konglomera-kumtaşı-marn-kiltaşı-tüfit Kretase melanj Jura dolomitik kireçtaşı Permo-Trias mermer Paleozoik gnays-mikaşist-kalkşist % 5,386 16,788 0,003 0,203 4,346 29,440 3,388 3,721 10,839 3,806 0,780 5,381 15,919 Araştırma alanında ana faylar KD-GB yönlüdür ve bunlar Miyosen-Pliyosen dönemine aittir. Uşak ili arazisinde D-B yönlü faylar tarafından da kesilmiştir. Bu faylar KD-GB yönlü faylara göre daha gençtir. İl arazisinde volkanik arazilerin yüzeylenmiş olduğu saha ana faylara uygun olarak KD-GB yönündedir (Şekil 2). Bu da volkanizmanın bir fay hattı boyunca gerçekleştiğini ve akarsuların kuruluşunda da tektoniğin etkili olduğunu göstermektedir. Mermerler, Ulubey doğusunda Musadağı’nda, Banaz Çayı’nın aşındırdığı Neojen örtüsü altında ve Uşak kuzeybatısında yüzeylenmektedir. Ulubey Formasyonu olarak da adlandırılan Pliosen’e ait gölsel depolar içinde karstik şekiller gelişmiştir. Gölsel kalkerler araştırma alanında çok geniş yer kaplarlar . En kalın oldukları yerler Ulubey yöresi olup kalınlık 250 m’ye ulaşmaktadır. Gölsel kalkerler yer yer killi-marnlı düzeyler içerir ve düzgün, yatay ve yataya yakın tabakalanma gösterirler. Alt düzeylerde genellikle kumlu kalkerler, daha üste doğru açık pembe renkli kalkerler ve en üst düzeylerde ise gri-beyaz renkli kalkerler yer alır. Yer yer silisleşmişlerdir. Kalkerler gölsel ortamda oluşurken çevredeki eş yaşlı volkanlardaki (Beydağı volkanitleri) çatlaklardan sıcak ve SiO2 ile doymuş eriyikler gelmiş ve göle karışmışlardır. Bu geliş aralıklı olduğundan, silisler kalkerler içinde ardışıklı durumdadır. Yer yer de yumrular şeklinde görülürler. Bu silisler göldeki diyatomelerin fazlaca gelişmesine neden olmuş ve kalkerler içinde yer yer diatomit mercekleri de oluşmuştur (Ercan, vd., 1978). İyi çimentolanarak taşlaşmış seviyelerinin yanı sıra zayıf ve gevşek yapılı seviyeleri de mevcuttur. Tabakaların çimentolanma özellikleri yanal ve düşey yönde sık sık değişiklik gösterir. Genellikle ince ve orta tabakalıdır. Yer yer laminalı, yer yer de masif görünüşlüdür 3.7.3. İklim Özellikleri Araştırma alanı Ege ve İç Anadolu bölgeleri arasında bir geçiş alanı üzerinde bulunması sebebiyle her iki bölgenin iklim özelliklerini bir arada gösterir. Ege’ye göre yazları sıcak ve kurak geçen, kışları ise İç Anadolu’ya göre daha ılıman geçen bir geçiş iklimine sahiptir. Ege Denizi üzerinden gelen hava kütlelerinin getirdiği yağışlar Uşak iklimini Orta Anadolu ikliminden daha nemli bir hale getirir. Yıllık ortalama yağış miktarı 551.0 mm’dir. Yağışların aylara ve mevsimlere dağılışı düzensizdir. En yağışlı mevsim kış, yağışın en az düştüğü mevsim 28 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI yazdır. Bununla birlikte geçiş iklimine sahip Uşak’ta ilkbahar yağışları da önemlidir. Hatta Karahallı gibi bazı istasyonlarda yağış maksimumu kıştan ilkbahara kaymış bulunur ve bu mevsimde en yağışlı ay Mayıs’tır. Yağışların kış mevsimi dışında ilkbahara doğru kayması karstlaşmanın yıl içindeki seyrini olumlu etkilemektedir. Kış aylarında sıcaklık düşmekte, yaz mevsiminde ise özellikle Temmuz ve Ağustos aylarında 35 oC’yi aşan sıcaklıklar görülmektedir (Şekil 4, Tablo 2). Ekim ayından itibaren Türkiye’nin farkı kökenli (doğuş bölgeli) hava kütlelerinin (Atlantik, Akdeniz, Tropik kaynaklı hava kütleleri) karşılaşma alanı olması nedeniyle cephesel etkiler ve buna bağlı olarak yağışlar artar. İlkbahar aylarında cephesel etkinin zayıflamaya başlaması ile yağış da azalır. Yaz mevsiminde tropikal hava kütlelerinin egemen olması ile kuraklık şartları artar. Toplam yağış miktarı ve bunun yıl içinde mevsimlere dağılımına göre Türkeş ve diğerleri (2003) Uşak’ı “Akdeniz Geçiş” (AKDG):Orta yağışlı bir kış/ilkbahar ve çok sıcak kurak bir yaz mevsimi ile birlikte oldukça mevsimsel; yarı kurak ve kurak-yarı nemli subtropikal” yağış rejimine dâhil etmiştir. Bu özellikleriyle araştırma alanı karstik gelişme için uygun olan iklim şartlarına sahiptir. 29 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 30 Şekil 4: Uşak ilindeki meteoroloji istasyonlarının uzun yıllar sıcaklık ve yağış grafikleri Tablo 1: Uşak ilindeki meteoroloji istasyonlarının uzun yıllar sıcaklık ve yağış değerleri 1975-2004 Yağış (mm) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık TOPLAM 1984-1994 Yağış (mm) 66,3 57,4 55,4 62 44,5 19,6 16 10,5 15,6 40,7 67,3 77,4 532,7 UŞAK Ortalama Sıcaklık (°C) 2,4 2,9 6,3 10,8 15,8 20,4 23,6 23,3 19 13,6 7,7 3,9 12,5 SİVASLI Ortalama Sıcaklık (°C) 1981-1996 Yağış (mm) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık TOPLAM 1998-1992 Yağış (mm) 58,9 47,7 49,5 53,7 52 20,9 16,2 6,4 6,7 39,3 66,1 79,7 497,1 BANAZ Ortalama Sıcaklık (°C) 1,6 2 5,5 10,5 14,3 18,6 21,5 21,6 17,9 12,2 6 3,1 11,2 KARAHALLI Ortalama Sıcaklık (°C) 1984-1997 Yağış (mm) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık TOPLAM 1985-1994 Yağış (mm) 36,5 33,4 47,8 40 33,9 12,7 7,6 15,2 4,3 34,5 60,9 58,5 385,3 ULUBEY Ortalama Sıcaklık (°C) 3,6 3,8 7,7 12,1 16,4 21,6 25 25,2 20,9 15 8,2 4,3 13,7 EŞME Ortalama Sıcaklık (°C) UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık TOPLAM 73,6 41,6 49,9 32,6 76,9 10,7 18,6 14,6 0 42,7 74,7 55,9 491,8 2,4 2,2 6,9 11,6 15 19,6 22,6 22,7 18,9 14,5 7,8 3,8 12,3 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık TOPLAM 18,6 38,9 42,9 55,3 53 7,3 8,5 3,8 4,8 41,3 61 71,1 406,5 1,6 2 7,2 12,1 15,1 20,4 24,1 24,2 19,2 13,4 7,8 3,4 12,5 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık TOPLAM 39,3 38,7 52,8 36,1 32,6 14,3 15,4 18,1 2,1 27,5 64,8 54,9 396,6 2,8 3,7 7 12,6 16,1 21,4 25,1 25,4 21,1 15,6 8,6 4,4 13,7 3.7.4. Hidrografya Uşak ili, Ege Bölgesinin İçbatı Anadolu bölümünde, Ege Bölgesi ile İç Anadolu bölgesinin birbirlerinden ayrıldığı İçbatı Anadolu eşiğinin batı kenarında, 38 derece 13 dakika ve 38 derece 56 dakika enlemleri ile 28 derece 48 dakika ve 29 derece 57 dakika boylamları arasında yer alır. Kuzeyde Kütahya, doğuda Afyon, güneyde Denizli ve batıda Manisa illeri bulunmaktadır. 5 341 km 2 alana sahip olan Uşak yüzölçümü itibariyle iller sıralamasında plaka numarası gibi 64. sıradadır. Ülke yüzölçümünün % 0.7 lik kısmını oluşturmaktadır. Hidrografik açıdan Büyük Menderes Nehri ve Gediz Irmağı havzasında kalır. İl arazisinin doğu kesiminin sularını Büyük Menderes Nehri’nin bir kolu olan Banaz Çayı, batı kısmının sularını Gediz Irmağı ve kolları drene eder. Murat Dağı, Bulkaz Dağı (1876m) ve Ahır Dağı en önemli dağlardır. İç Batı Anadolu Bölümü’nün zirvesi durumun olan Murat Dağı (Kartal Tepe 2224m) Kütahya ili ile olan idari sınırın üzerinden geçtiği kütle durumundadır. Uşak şehri ise Elmadağ güneybatısında, kendi adıyla anılan ovanın batı kesiminde kurulmuş 184 000 nüfuslu bir yerleşmedir. Zengin bir bitki örtüsü, sıcak-soğuk su kaynakları ve doğal güzelliğe sahip olan Murat Dağının zirvesini 2309 metre yükseklikte bulunan Kartaltepe oluşturmaktadır. Zirve noktası Kütahya ili sınırları içinde bulunan Murat dağı’nın Uşak sınırları içersinde kalan tepelik alanlarının ortalama yükseltisi 1500 m. civarındadır. 31 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Şekil 1. Uşak İli’nin Lokasyon Haritası Bulkaz Dağı, Sivaslı ilçesinin doğu ve güneydoğusunda bulunmaktadır. Zirve noktası 1930 m. de bulunan dağın yapısında kireçtaşları hakim durumdadır. Kabaca kuzey-güney istikametinde uzanan Bulkaz Dağı, aynı zamanda Uşak-Afyon illerinin doğal sınırını oluşturmaktadır. Zengin su kaynaklarına sahip olan dağ, bitki örtüsü bakımından zengindir. 32 Uşak ili sınırları içinde bulunan akarsular küçük çaplıdır. Üzerlerinde sulama veya elektrik üretimi amaçlı baraj kurulmamıştır. Banaz ve Gediz çayları üzerinde vatandaşlar kendi imkanları ile motopomp kurarak sulama yapmaktadır. AKARSU ADI TOPLAM UZUNLUĞU İL İÇİ DEBİSİ UZUNLUĞU (M3/SN) BAĞLANDIĞI AKARSU BANAZ ÇAYI 155 km 133 km 146,48 BÜYÜKMENDERES EŞME DERESİ 28,7 km 23 km 12,87 BÜYÜKMENDERES GEDİZ ÇAYI 386 km 58,5 318,73 GEDİZ HAMAM ÇAYI 38 km 38 km 21,44 BÜYÜKMENDERES YAVU ÇAYI 31 km 31 km 17,34 BÜYÜKMENDERES Uşak ilinin iklimi Ege ve İç Anadolu bölgeleri arasında bir geçiş özelliği gösterir. Daha çok kara iklimi hüküm sürer. Yazları sıcak, kışları uzun ve sert geçer. Senelik yağış miktarı 430 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI mm ile 700 mm arasındadır. Sıcaklık -24°C ile +39,8°C arasında seyreder. 0°C altında geçen gün sayısı 70’dir. Yağışların çoğu kışın yağar. Yazın yağış oldukça azdır. Uşak, Akdeniz yağış rejiminin etkili olduğu bir alandadır. Yağışlar en çok kış aylarında görülür. Yaz ayları ise kuraktır. Mevsimlere göre yıllık yağış dağılımı Kış % 43,6 İlkbahar % 28,2 Yaz % 8,8 Sonbahar % 19,4 İlde yağışlar ilçelere göre de farklılık gösterir. En çok yağış alan ilçe Banaz, en az yağış alan ilçe ise Eşme'dir. 3.7.5. Toprak Özellikleri Murat Dağı, Bulkaz Dağı ve Ahır Dağı ilin kuzey, kuzeydoğu ve doğudaki doğal sınırlarını oluştururlar. İl topraklarının batısı, Gediz vadisi ile Ege Bölgesine açılır. İl toprakları birçok vadiyle yarılmış dalgalı yaylalar görünümündedir. Bu yaylalar kuzeydoğudan güneybatıya doğru alçalarak bazı kesimlerde hafif dalgalı bir görünüş alırlar. İl arazisi genel olarak dalgalı plato görünümündedir. Kuzey ve doğu kesimleri dağlık, güney ve batı kesimleri ise ovalar ve dalgalı arazilerden oluşmaktadır. İl topraklarının % 57,5i platolardan, % 37 si dağlardan ve % 5.5 i de ovalardan meydana gelmektedir. Elma Dağı, merkez ilçenin kuzeyinde bulunmaktadır. En yüksek noktası 1805 m. olan dağın üzerinde geniş yaylalar ve otlaklar yer almaktadır. İlin diğer önemli yükselti noktalarını Ahır Dağı ( 1915 m), Tahtalı Tepe ( 1644 m) ve Kocatepe (1298 m) oluşturmaktadır. En önemli ovalar, Uşak ve Banaz ovalarıdır. İl yüzölçümünün % 5.5 lik küçük bir bölümünü kaplayan bu ovalar genellikle alüvyonlarla kaplıdır. Kalın bir alüvyon tabakasıyla örtülü bulunan Uşak ovası, oldukça verimli topraklardan oluşmaktadır. 33 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 3.7.6. Arazi Varlığı İLÇELER Tarım Alanı (ha) Orman ve Çayır ve Tarım Dışı Fundalık TOPLAM Mera (ha) Arazi (ha) (ha) MERKEZ 87.801 39.432 3.120 6.294 136.647 BANAZ 33.949 66.948 3.000 2.403 106.300 EŞME 43.170 62.286 21.365 3.632 130.453 KARAHALLI 14.734 12.045 3.205 2.316 32.300 SİVASLI 27.358 18.655 1.561 1.026 48.600 ULUBEY 35.102 37.312 4.586 2.800 79.800 TOPLAM 242.114 236.678 36.837 18.471 534.100 YÜZDESİ 45,33 44,31 6,90 3,46 100 Uşak ovası 5 500 hektar büyüklüğünde, Uşak şehrinin kenarında bulunmaktadır. 890 m. yüksekliğe sahip olan bu ova, doğu-batı uzanımlıdır. Kalın bir alüvyon tabakasıyla örtülü bulunan Uşak ovası, oldukça verimli topraklardan oluşmaktadır. Ova üzerinde de az yüksek, koyu renkli volkanik tepeler sıralanmıştır. Banaz ovası 6 500 hektardır ve Büyük Menderes nehrinin önemli kollarından birisi olan Banaz çayının kenarında oluşmuştur. Kuzeydoğugüneybatı uzanımlı olan bu ova da oldukça verimli bir özelliğe sahiptir. Uşak ili sınırları içinde bulunan akarsular küçük çaplıdır. Üzerlerinde sulama veya elektrik üretimi amaçlı baraj kurulmamıştır. Banaz ve Gediz çayları üzerinde vatandaşlar kendi imkanları ile motopomp kurarak sulama yapmaktadır. 3.7.7. Orman Varlığı Uşak orman varlığı 219.978 Ha alan kaplamaktadır. İlin %40’ı ormanlarla kaplıdır. Uşak ili ağaç türleri; Kızılçam, Karaçam (p.nigra, P. Şeneriyana),Sarıçam, Meşe türleri (Q. Cerris, Q.infectoria, Q.ithaburensis, Q.troyana, Q.cocsifera), Ardıç türleri (J.cerris,J.oxicedros), Fransız akçaağacı (Fracsinus monpesculum), Ahlat, Alıç, Sumak, menengiç, Titrek kavak, Fındık türleri bulunmaktadır. 34 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Ormanlık Alan Durumu VERİMLİ ALAN %35 BOZUK ALAN %65 PLAN PROJE 3.7.8. Flora-Fauna ve Hassas Yöreler İl de 17 familya 47 cins ve 68 tür bulunmaktadır. Uşak İli Sınırları İçinde Bulunan Endemik Bitkiler Listesi Apiaceae Ferulago W. KOCH Ferulago aucheri BOISS. Ferulago macrosciadia BOISS. ET BAL. Araceae Arum L. Arum balansanum R. MILL Asteraceae Anthemis L. Anthemis wiedemanniana FISH. ET MEY. Carduus L. Carduus nutans L. subsp. falcato-incurvus P. H. DAVIS Centaurea L. Centaurea cariensis (BOISS.) subsp. longipapposa WAGENITZ Centaurea drabifolia SM. subsp. drabifolia SM. Centaurea urvillei DC. subsp. stepposa WAGENITZ Scorzonera L. Scorzonera acuminata BOISS. Scorzonera tomentosa L. Boraginaceae Cynoglottis (GUSUL.) VURAL ET KIT TAN Cynoglottis chetikiana VURAL ET KIT TAN subsp. paphlagonica (HAUSSKN. EX BORNM.) VURAL ET KIT TAN Moltkia LEHM. Moltkia aurea BOISS. Brassicaceae Alyssum L. Alyssum huetii BOISS. Crambe L. Crambe tataria SEBEÖK var. parviflora (HUB.-MOR. ET REESE) HEDGE ET HUB.-MOR. Caryophyllaceae Arenaria L. Arenaria macrosepala BOISS. 35 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Arenaria saponarioides BOISS. ET BAL. subsp. saponarioides BOISS. ET BAL. Bolanthus (SER.) EICHB. Bolanthus minuartioides (JAUB. ET SPACH) HUB.MOR. Bolanthus spergulifolius (JAUB. ET SPACH) HUB.MOR. Dianthus L. Dianthus lydus BOISS. Gypsophila L. Gypsophila tubulosa (JAUB. ET SPACH) BOISS. Caryophyllaceae Saponaria L. Saponaria chlorifolia KUNZE Silene L. Silene phrygia BOISS. Silene splendens BOISS. Velezia L. Velezia hispida BOISS. Fabaceae Astragalus L. Astragalus condensatus LEDEB. Astragalus gaeobotrys BOISS. ET BAL. Astragalus lydius BOISS. Astragalus mesogitanus BOISS. Astragalus oxytropifolius BOISS. Astragalus paecilanthus BOISS. ET HELDR. Astragalus prusianus BOISS. Astragalus vulnerariae DC. Astragalus wiedemannianus FISCHER Cytisopsis JAUB. ET SPACH Cytisopsis dorycniifolia JAUB. ET SPACH subsp. reeseana (GUYOT) HUB.-MOR. Ebenus L. Ebenus plumosa BOISS. ET BAL. var. plumosa BOISS. ET BAL. Genista L. Genista involucrata SPACH Melilotus L. Melilotus bicolor BOISS. ET BAL. Trifolium L. Trifolium chlorotrichum BOISS. ET BAL. Trigonella L. Trigonella cephalotes BOISS. ET BAL. Trigonella rostrata (BOISS. ET BAL.) BOISS. Guttiferae Hypericum L. Hypericum adenotrichum SPACH Hypericum aviculariifolium JAUB. ET SPACH subsp. depilatum (FREYN ET BORNM.) ROBSON var. depilatum (FREYN ET BORNM.) ROBSON Iridaceae Iris L. Iris purpureobractea B. MATHEW ET T. BAYTOP Lamiaceae Marrubium L. Marrubium globosum MONTBRET ET AUCHER EX BENTHAM subsp. globosum MONTBRET ET AUCHER EX BENTHAM Micromeria BENTHAM Micromeria cristata (HAMPE) GRISEB. subsp. carminea (P. H. DAVIS) P. H. DAVIS Nepeta L. 36 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Nepeta cadmea BOISS. Nepeta viscida BOISS. Salvia L. Salvia cadmica BOISS. Salvia cedronella BOISS. Salvia pisidica BOISS. ET HELDR. Stachys L. Stachys cretica L. subsp. anatolica RECH. FIL. Wiedemannia FISCH. ET MEY. Wiedemannia orientalis FISCH. ET MEY. Liliaceae Allium L. Allium phrygium BOISS. Allium stylosum O. SCHWARZ Hyacinthella SCHUR Hyacinthella lineata (STEUDEL) CHOUARD Tulipa L. Tulipa armena BOISS. var. lycica (BAKER) MARAIS Poaceae Nephelochloa BOISS. Nephelochloa orientalis BOISS. Pseudophleum M. DOGAN Pseudophleum gibbum (BOISS.) M. DOĞAN Rosaceae Amelanchier MEDIK. Amelanchier parviflora BOISS. var. parviflora BOISS. Amygdalus L. Amygdalus x balansae BOISS Rosaceae Pyrus L. Pyrus anatolica BROWICZ Rubiaceae Asperula L. Asperula lilaciflora BOISS. subsp. lilaciflora BOISS. Galium L. Galium penduliflorum BOISS. Rutaceae Haplophyllum A. JUSS. Haplophyllum myrtifolium BOISS. Scrophulariaceae Chaenorhinum (DC.) REICHB. Chaenorhinum litorale (BERNH.) FRITSCH subsp. pterosporum (FISCH. ET MEY.) DAVIS Linaria MILLER Linaria corifolia DESF. Verbascum L. Verbascum uschakense (MURB.) HUB.-MOR. Valerianaceae Valerianella MILLER Valerianella glomerata 37 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Fauna: Uşak ilinin kuzey kısımlarında ve doğu kısımlarında Murat dağı ve burkaz dağlarında Kızılgeyik türü yaşamaktadır ilin bayrak türüdür, ormanlık alanlada Yaban domuzu türü de ilin her tarafında bulunmaktadır, Kurt, tilki, çakal, oklu kirpi, Puhu, Atmaca, Şahin, Kulaklı Orman baykuşu, Tepeli pelikan ve 150 ye yakın ötücü ile su kuşu türleri bulunmaktadır. 3.7.9. Yerleşim Alanları ve Nüfus 1924 Türk Ticaret Salnamesinde Uşak merkezinin nüfusu 15 bin, Uşak kazasına bağlı nahiye ve köylerin (150 civarında köy ve Karahallı, Ulubey ve Banaz Nahiyeleri) nüfusu ise 70 bin dir. Buna göre 1924 te Cumhuriyet in 1. yılında Uşak ta 85 bin kişi yaşamaktadır. 1926 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Devleti Salnamesinde ise Uşak ın nüfusu 91.298 kişi olarak verilmektedir. Cumhuriyet Devri nin ilk nüfus sayımı 28 Ekim 1927 de yapılmıştır. Bu sayım sonuçlarına göre Uşak Kazası nın toplam nüfusu 88.463 olarak tespit edilmiştir. Bunun 40.965 i erkek. 47.678 i kadındır. Yine aynı nüfus sayımı sonuçlarına göre merkez nüfusu 16 887dir. İlçe sayısının az olması, merkez ilçenin gelişen sanayisiyle göç alması ve ilçelerde nüfus artışının az oluşu nedeniyle merkez ilçenin genel nüfus içindeki payı sürekli artmıştır. 1965 yılında nüfusun % 37 si merkez ilçede yaşarken 2009 yılında bu oran % 63 seviyesine yükselmiştir. Merkez ilçe ağırlıklı bir nüfusa sahip Uşak, bu ağırlığını diğer alanlarda da hissettirmektedir. Son nüfus sayımına göre merkez ilçe 180.414 (köyleriyle 216.172) nüfusa sahiptir. 38 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Uşak il nüfus bilgileri Yıl Toplam Değişim Sıra Yüzde Kır - Şehir Erkek – Kadın 1965[3] 190.536 — 62 %0.61 133.403 %70 %30 57.133 94.315 %49.5 %50.5 96.221 1970[4] 207.512 %9 62 %0.58 137.586 %66 %34 69.926 100.593 %48.5 %51.5 106.919 1975[5] 229.679 %11 64 %0.57 142.862 %62 %38 86.817 116.149 %50.6 %49.4 113.530 1980[6] 247.224 %8 64 %0.55 143.750 %58 %42 103.474 120.252 %48.6 %51.4 126.972 1985[7] 271.261 %10 62 %0.54 145.183 %54 %46 126.078 134.066 %49.4 %50.6 137.195 1990[8] 290.283 %7 58 %0.51 143.474 %49 %51 146.809 144.224 %49.7 %50.3 146.059 2000[9] 322.313 %11 58 %0.48 140.273 %44 %56 182.040 159.804 %49.6 %50.4 162.509 2007[10] 334.115 %4 51 %0.47 116.848 %35 %65 217.267 165.235 %49.5 %50.6 168.880 2008[11] 334.111 -%0 53 %0.47 116.544 %35 %65 217.567 165.506 %49.5 %50.5 168.605 2009[12] 335.860 %1 52 %0.46 114.146 %34 %66 221.714 166.944 %49.7 %50.3 168.916 2010[13] 338.019 %1 52 %0.46 112.449 %33 %67 225.570 168.064 %49.7 %50.3 169.955 2011[14] 339.731 %1 53 %0.45 110.946 %33 %67 228.785 169.343 %49.9 %50.2 170.388 39 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Değişim, bir önceki nüfus sayımına göre değişimin yüzde olarak oranıdır. Sıra, Uşak il nüfusunun Türkiye illeri arasındaki sıralamasıdır. Yüzde, Uşak il nüfusunun, Türkiye nüfusuna oranıdır. Cumhuriyet'in ilk sayımından günümüze kadar Uşak Merkez nüfusu: Görüldüğü gibi 1950'li yıllara kadar Türkiye'nin nüfus artış eğiliminin benzeri bir artışa sahip Uşak 20.000'in altında nüfusa sahipti. 1950 sayımında, o tarihte bağlı bulunduğu Kütahya il merkezini nüfus olarak geçmiş (Uşak: 19.636, Kütahya: 19.448) ve 1953 yılında il olmuştur. 1955 sayımından itibaren ülkede görülen kentleşme atılımıyla birlikte hızla göç almış ve büyümüştür. Nüfusu son 50 yılda 6 kat; son 20 yılda ise yaklaşık 2 kat artmıştır. İlçelerinden Banaz ilçe merkezi, en hızlı büyüyen ilçedir. Banaz 1935'te 662 nüfuslu bir bucak merkeziyken; 1953'te ilçe olmuş, 1955'te 2304 nüfusuyla Uşak ilinin en küçük ilçe merkezi olmuştur. Ankara - İzmir karayolu üzerinde yer alması sebebiyle diğer ilçeler göre daha hızlı gelişmiştir. 2000 yılında merkezinin nüfusu 16.000'i aşmıştır. Eşme ilçesi esas geçim kaynağı olan tarım nedeniyle daha yavaş bir büyüme sergilemektedir. 1970'te 6200 olan ilçe merkezi, 2009'da 13.741 nüfusa ulaşmıştır. Karahallı ilçe merkezi 1953'te ilçe olduğu tarihte Uşak'ın en büyük ilçe merkezi iken, 2007 sayımına göre en küçük ilçe merkezi durumuna gelmiştir. (1955: 4922; 2009: 4511) Bu durumun başlıca sebebi, ekonomisinde tarımdan çok dokumacılığın önemli olması ve ülkede gelişen teknolojiye karşın, ilçede geleneksel üretimin rekabet edememesi dolayısıyla ilçenin göç vermesi. Bu durumu önlemek için son yıllarda ilçeye Organize Sanayi Bölgesi yapımına başlanmıştır. Özellikle İstanbul ve Bursa'ya göç etmiş Karahallılar ilçeye yatırım yapmaya başlamıştır. Sivaslı ilçesi Banaz'dan sonra 2. sırada nüfus artışına sahip ilçedir. Özellikle ilçede çilek tarımının başlatılmasıyla ilçe büyümeye başlamıştır. İlçe olduğu tarihte 3000 kadar nüfusa sahip olan Sivaslı günümüzde 6800 nüfusa sahiptir. Ayrıca ilçe 5 tane kasaba barındırmaktadır. Ulubey ilçesi ise Karahallı'dan sonra en fazla nüfus kaybeden ilçedir. 2000'lere kadar 19.000 20.000 olan ilçe nüfusu, 2009'da 14.912'ye düşmüştür. Bunun başlıca nedeni il merkezine olan göçler olarak gösterilebilir. İlçe merkezi ise 1955'ten bugüne kadar 5000 civarında değişen durağan bir nüfusa sahiptir. Özellikle yaz aylarında Uşak İl’inde Avrupa’nın çeşitli ülkelerinin plaka işaretlerini taşıyan çok sayıda araç görülür, bunun nedeni ise 1960`li yıllarda başlayan ve günümüzde de devam eden büyük bir yurtdışı göçü olmasıdır. Uşak ilinde özellikle kırsal kesimde yaşayan nüfus, içinde bulunduğu geçim şartlarının yetersizliği sebebiyle göç etmektedir. 40 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI İlçeler Nüfusu Toplam Nüfusa Oranı Merkez 209033 62,57 Banaz 38594 11,55 Eşme 36732 11,00 Karahallı 12614 3,77 Sivaslı 21827 6,53 Ulubey 15315 4,58 TOPLAM 334115 100 Uşak İlinde toplam nüfusun % 63’ü Merkez İlçede, % 11,5’i Banaz İlçesinde, % 11’i Eşme İlçesinde, % 4’ü Karahallı İlçesinde, % 6,5’i Sivaslı İlçesinde ve % 4,5’i Ulubey İlçesinde yaşamaktadır. Uşak İlinin ilçeleri; Merkez, Banaz, Eşme, Karahallı, Sivaslı, Ulubey’ dir. Toplam köy sayısı 244, kasaba sayısı 24 dür. 2000 Yılı nüfus sayımına göre 322 313 olan il nüfusu, 2007 Yılında 334 115 olarak tespit edilmiş olup, il nüfusu 11 802 kişi çoğalmış ve toplam nüfusta % 3,66’lık bir artış gerçekleşmiştir. 2011 sayımlarında 353 234 olan nüfus binde 1,7 oranında göç vermektedir. a-Kültürel Yapı Uşak ili doğal, tarihi, kültürel ve folklorik değerler bakımından çok zengindir. Yoğun olarak Lidya uygarlığının izlerine rastlanan 41 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Uşak’ta Blaundos (Sülümenli), Selçikler (Sebaste), Güre gibi Hellenistik ve Roma dönemine ait kentlerin yanı sıra hanlar, hamamlar, köprüler, tarihi Uşak evleri, camiler gibi çok sayıda sivil mimari örneklerine de rastlamak mümkündür. Lidyalılar döneminde Sard’dan başlayan, Uşak-Orkistos-Gordion üzerinden Ankara ve Zileye ulaşan tarihi Kral Yolu, M.Ö. 546 yılında Persler tarafından yıkılmıştır. Bu yol üzerinde Ahad Köyü (Akmonia) önemli bir kenttir. Frigya, Lidya, Hellenistik ve Roma dönemlerinde ticaret merkezinin kalıntılarına rastlamak mümkündür. Buradan çıkarılan eserler Arkeoloji Müzesinde sergilenmektedir (T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, 2001). Yöremizde gelişmiş olan cirit Orta Asya’dan beri oynanan bir ata sporudur. İlimize her yıl Nisan ayında Türkiye genelinde müsabakalar düzenlenmektedir. Cirit atlarının en büyük özellikleri ani manevra kabiliyetinin yüksekliği ile atın insanla aynı anda özdeşleşmesidir. Cirit atıldıktan sonra, at manevra yaparak sahibine cirit çubuğunu vurdurmamak için geriye ani dönüş yapar. İlimizde toplam 36 adet atlı spor ve cirit kulübü, 360 at ve 360 lisanslı sporcu vardır. 42 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI b-Yerel Mimari Özellikleri Tarihi Uşak evleri genellikle iki katlıdır.Bitişik nizamda inşa edilen konutlar küçük bir avlu veya bahçeye sahiptir (Gürel veark., 2007). Eski yerleşim merkezi ve yapıların durumlarına bakıldığında ticari ve konut alanının yan yana oluşturduğu bir yaşam alanı görülür. Bu yapılanma toplumsal yaşamla birebir uygunluk göstermektedir. Ticari alanların işletmeleri bu konutlarda yerleşmiş ailelerdir. Bu sistem Uşak’ın çok geçmişten getirdiği geleneksel ve kültürel yapıyı korumaya yardımcı olmuştur. Sit alanı içindeki yerleşim düzenine bakıldığında sokakların dar ve Evlerin yan yana olduğu görülür. Bu komşuluk ilişkilerinin çok sıcak yaşandığını gösterir. Ayrıca evlerin bahçeleri iç kısımlarda yer alır. Bu da aileye verilen önemi ve mahremiyeti simgeler (Gürel ve ark., 2007). 43 Uşak kentsel sit alanındaki I. grup taşınmaz kültür varlıkları şunlardır; Ulu Cami (Köme mahallesi, H.822/M.1419) Burma Cami (Köme mahallesi, H.980/M.1572) Kara Ali Camii (Özdemir mahallesi, H.925/M.1518-19) Ali Ağa Camii (Işık mahallesi, H.1261/M.1845) Kurşunlu Camii (Aybey mahallesi, H.1174/M.1760) Kırık Minareli Camii (Küçük Çarşı, H. 1268/M.1851) UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Keleter Camii (Bozkurt Mahallesi, yapılış tarihi bilinmemektedir) Hacı Kemal Türbesi (Köme Mahallesi, H.1321/M.1903) Paşa Han (Özdemir Mahallesi, H.1314/M.1898) Halitoğlu Hanı (Bozkurt Mahallesi, H.1310/M.1892) Deve Hanı (İslice Mahallesi, yapılış tarihi bilinmemektedir) Bedesten (Özdemir Mahallesi, 1901?) Müderris Hacı Ahmed Efendi Kitaplığı (Özdemir mahallesi, H.1326/M.1909) Birinci Arasta-İkinci Arasta (Özdemir Mahallesi, H.1877) Ali Ağa Çeşmesi (Sarayaltı mahallesi, H.1202/M.1788) Cumhuriyetin ilanı ve sanayi devrimi ile sanayi gelişmeye başlamış ve Cumhuriyetin ilk Yıllarında, Uşak Şeker Fabrikası’nın kurulmasıyla bir sanayi kenti görünümüne kavuşmuştur. Uşak kenti dericilik, trikotaj, halı, kilim, battaniye, seramik, mermer gibi başlıca sektörlerle sanayi kenti özelliğini korumaktadır. Son yıllardaki üretim sistemindeki değişme-gelişme ve yeni sanayileşme-modernleşme, sosyal yapıdaki geleneği ve aile yapısını da değiştirmiştir. Kalabalık aile modelinin yerini kentlerde çekirdek aile almıştır. Bu durum tarihi yapı ve dokuya etkisini göstermiştir. Kent içerisinde geleneksel konut türleri yerini yeni teknolojiyle inşa edilen konutlara bırakmıştır. Eski konutlarda düzensiz olan ıslak hacimler betonarme olarak yeni inşaa edilen yapılarda düzenli bir şekilde gerçekleşmektedir. Ahşap kirişleme sistemiyle oluşturulan kapalı çıkmalarda (cumba), çıkmayı çerçeveleyen ahşap profiller bulunmaktadır. Çıkma altında ise daha çok demir, ahşap ve taş malzemelerden yapılmış olan taşıyıcı konsol elemanlara veya payandalara rastlanmaktadır Cephede pencere ve kapılar genellikle taş söveli olup, bazı örneklerde açıklıkların üstünde sade veya süslü kemerler ve lentolar bulunmaktadır. Cephe düzenlemelerinde dikkati çeken bir diğer unsur ise kalem işi, ahşap, alçı ve taş süslemelerdir (Gürel ve ark., 2007). Yapılarda pencere boşlukları genellikle dikdörtgen veya basık kemerli ahşap lentolarla oluşturulmuştur. Kemerli pencerelerde orta kilit taşı mevcuttur. Konut cephelerinde doluluk boşluk oranı %19, ticarethanelerde ise %55’i boş olarak yapılmıştır. Pencerelerin üst katlarda genişlikleri 60-100 cm, yüksekliği 1.40-1.90 cm.dir. Alt katlarda ise genişlik ve yükseklikler 10 cm daha azdır. Bodrum kat pencereleri kare biçiminde olup üzerinde dökme demir parmaklıklar bulunmaktadır (Gürel ve ark., 2007). Yapıların giriş kapıları, yer kotundan genelde sayıları 2-5 arasında değişen birkaç basamak yukarıda yer almaktadır. 44 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Fotoğraf : Örnek Uşak Evi Genellikle kesme taş veya dökme beton üzeri mozaik kaplı basamaklarla ulaşılan kapılar, kemerli olup çoğunlukla ahşap çift kanatlıdır. Çoğu yapıda kapı arkası mekanına ışık alımını sağlayan kapı üstü pencereleri bulunmaktadır. Özellikle geç dönem örneklerin kapı ve pencere açıklıklarının kilit taşlarında kabartma taş süslemelerle karşılaşılmaktadır. Ahşap süsleme ise daha çok kapı ve saçak altlarında karşımıza çıkmaktadır. Yapıların dış duvarları taştan yapılmıştır. Zemin katlar moloz yığma olarak inşa edilmiş olup ikinci katlar çoğunlukla karkastır. Taş duvarların kalınlıkları 50-100 cm arasında değişmektedir. Ahşap karkas kısımların kalınlıkları 20-30 cm kalınlığındadır. Ahşap karkasın üzerine bağdadi sıva yapılmıştır. Ahşap karkas arasında dolgu olarak tuğla, kerpiç ve moloz taşlar kullanılmıştır (Gürel ve ark., 2007). Yapıların zemin katları günlük yaşam alanı olarak kullanılmaktadır. Birinci katlar esas İkamet bölümü olduğu için daha fazla önem kazanmıştır. 3 katlı evlerin üst katları ise yazlık kat olarak düşünülmüştür. Tarihi Uşak konutlarının en belirleyici özelliği ve merkezi sofalardır. Yapıların hemen hepsinde küçük avlu ve bahçe yer alır. Avluda fırın, ocak, ekmek evi, çamaşırlık gibi ögeler bulunur. Ön avlularda kayrak taşlarıyla döşeli taşlık denilen bir kısım yer alır. Yapıların çatıları bitişik nizamlarda çift yüzeyli beşik çatı biçimlidir. Ayrık nizamlarda üç veya dört yüzeyli kırma çatıdır. Yapıların orijinal durumlarında çatı kaplaması alaturka kiremittir. Yapıların saçak uzunlukları 30-1.50 cm arasında değişmektedir. Geniş saçakların altları ahşap 45 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI kaplıdır. Bazıları ise içe doğru hafif kavisli sıva ile kaplanmış ve sıvaların üzerlerinde çiçek, meyve motifleri ile Arapça yazılarla süslenmiştir.Alanın mevcut yerleşimi ve sokak dokusu yaya ulaşımı önceliklidir. Gerek konut dokusunun olduğu bölge gerekse ticaret dokusunun olduğu bölgede dar sokak yapısı görülmektedir. Sokak döşemesi Arnavut kaldırımı ile kaplanmıştır. Dar ve kıvrımlı olan sokak dokularında karakteristik cumbalı yapılarla birlikte ilgi çekici sokak perspektifleri meydana gelmektedir. c-Kültür ve Geleneksel Hayat; Uşak yerleşim alanı olarak Elma Dağ’ın güneybatı yamaçlarından güneye doğru uzanan Dokuzsele Çayının iki yakasında genellikle düz bir arazi üzerinde kurulmuştur. Konut ve dükkanlar da bu çerçevede Gediz Uluyolu, Tirit ve Yurt sokak gibi kuzeyden güneye ve doğudan batıya doğru uzanan ana sokakları kesen daha küçük sokaklar üzerinde yoğunlaşmıştır (Gürel ve ark., 2007). Uşak kenti tarih boyunca üretici bir kent olma özelliğini koruyarak ekonomik gelişimine geleneği ve kültürü de katarak bugünkü özelliklere sahip bir kent olmuştur. Bunun en iyi göstergesi yaşadıkları alana yaşam biçimlerini olduğu gibi yansıttıkları mimari yerleşimlerdir. Kuruluşundan itibaren geçiminin önemli bir kısmını topraktan elde eden Uşak daha sonraki yıllarda sanayiye dönük bir sosyal yaşam sergilemiştir. Bu dönemde üretim el emeğine dayanmaktadır ve dolayısıyla bu durum sosyal hayatı etkisi altına alarak organik bir toplum yapısını oluşturmuştur. Geniş aile yapısı da mimariyi etkilemiş ve bu dönemde yapılan konutlar büyük inşa edilmiştir (Gürel ve ark., 2007). Uşak’ta yapılan konutların yerleşim şeklinin belirlenmesinde iklim ve doğal şartların etkisi yanında geleneklerin de rolü büyüktür. Konutların büyük bir çoğunluğu geleneksel Türk kent mimarisinin belirgin özelliklerini yansıtmaktadır. Kentte 1867, 1894 ve 1922 yıllarında yaşanan yangın felaketleri yapılara büyük zarar vermiştir. 3.7.10. Tarım ve Hayvancılık Uşak Kırsal Kesiminde Ekonomik Yapı Yaklaşık 24.210 Çiftçi ailesinin bulunduğu İlimizde nüfusunun % 30’ u kırsalda yaşamaktadır. İşletmelerin arazi varlıkları ortalama 65,48 dekar arasındadır. Köyde yaşayan nüfus hareketli olup, gençlerin çoğu şehirdeki tekstil ve deri organize sanayiinde işçi olarak çalışmakta yaşantılarını köylerde sürdürmektedir. Köyde kalanlar tarımsal üretim ve faaliyetlerini sürdürmektedir. TARIM ALANLARININ DAĞILIMI KULLANILIŞ ŞEKLİ Tarla Arazisi Nadas ALAN (HA) 210.071 624 TARIM ALANLARI İÇİNDEKİ ORANI (%) 93 0 46 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Sebze bahçeleri Meyve-Bağ Arazisi TOPLAM 6.807 8.075 225.576 3 4 100 İlimizde tarımsal faaliyetlerde modern tarım teknikleri ile üretim yapılmakta bu ürün çeşitliliği ve verimliliği artırmaktadır, İl de 389 dekar alanda örtü altı tarımı yapılmakta, 6.810 ton sebze üretilmektedir. Bu kapsamda termal enerjiden faydalanılarak örtü altı tarımına yatırım yapılabilir. Uşak ili sınırları içinde bulunan akarsular küçük çaplıdır. Üzerlerinde sulama veya elektrik üretimi amaçlı baraj kurulmamıştır. Banaz ve Gediz çayları üzerinde vatandaşlar kendi imkanları ile motopomp kurarak sulama yapmaktadır İl de nohut üretimi hububat üretiminden sonra ikinci sırada yer almaktadır. Nohut ekilişinin tamamı leblebilik kırmızı nohut oluşturur. 10.218 çiftçi ailesi 38.070 ha alanda nohut tarımıyla uğraşmaktadır. Verim 1.100 kg/ha olup toplam üretim 41.188 ton’dur. İlimizde üretilen nohutun ülkemiz nohut üretimi içindeki payı %7,7 olup Türkiye’de ilk sırada yer almaktadır. (TUİK 2010) İl genelinde 108.781 adet büyükbaş hayvan varlığı vardır. Hayvan varlığının %86’sını kültür ırkı, %12’si ise kültür melezinden oluşmaktadır. Genellikle süt sığırcılığı yaygındır. Büyükbaş işletme sayısı toplamı 14.316, ortalama işletme büyüklükleri ise 7 baştır. İl genelinde 449.776 adet küçükbaş hayvan varlığı bulunmaktadır. Arazi yapısı ve meraların geniş alan kaplaması nedeniyle küçükbaş hayvancılık için elverişlidir. Eşme İlçesinde koyunculukta Halk Elinde Islah Projesi yürütülmektedir. Proje ile Eşme İlçemiz damızlık üretim merkezi olacaktır. İl ekolojik koşullar itibariyle kanatlı yetiştiriciliğine uygundur. İlde yetiştiriciliği yapılan 166 adet broiler, 2 adet yumurtacı ve 6 adet damızlık işletmesi bulunmaktadır. Ayrıca 223 kümes ve 2 adet kuluçkahane bulunmaktadır. Eşme İlçesinde beyaz et işleme tesisi bulunmaktadır. Su Ürünleri Üretimini kapsamında; İLÇE ADI KAPASİTESİ KARAHALLI BANAZ 750 ton/yıl 250 ton/yıl SON DURUMU FAAL FAAL 47 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 3.7.11. Sanayi ve Teknoloji Uşak Organize Sanayi Bölgeleri ve Küçük Sanayi Siteleri ile bir sanayi şehridir. İlde üretim yapan başlıca sanayi tesislerinin üretim konularına bakıldığında, iplik, ham ve baskılı bez, elyaf, battaniye, deri, seramik ve halı üretimi ön plana çıkan faaliyet konularıdır. İplik üretimi 71.544 ton / yıl Battaniye üretimi 4.695.537 adet / yıl Medikal tekstil 4.858 ton / yıl Seramik üretimi 31.900.000 m 2 / yıl Deri işleme 65.665 ton / yıl Geri Dönüşüm Tekstil Atığı 264.000 ton / yıl Geri Dönüşüm Sentetik-Plastik Atık 45.000 ton / yıl Geri Dönüşüm Hurda Lastik 2.620 ton / yıl Uşak Ürünlerinin Ulusal Pazar Payları Ürünler % Battaniye 95 Gazlı Bez 50 Strayhgarn İplik 65 Giysilik Deri 65 Seramik 18 Leblebilik Nohut 55 Open - End İplik 75 Şifanoz Açma 80 3.7.12. Altyapı, Ulaşım, Haberleşme ve Konaklama İl genelinde 294 km si il, 173 km si devlet olmak üzere karayolu ağı 467 km dir. Uşak, AnkaraUşak Karayolu üzerinde bulunmaktadır. Bu yolun tamamı bölünmüş yol olarak tamamlanarak trafiğe açılmıştır. Diğer karayolu bölümlerinde iyileştirme çalışmaları devam etmektedir. Uşak il ve devlet yolarında Uşak-Banaz-3Bl.Hd. 62 km., Uşak-Kula 54 km., Uşak-Sivaslı 7 km., Uşak Ulubey 5,5 km., olmak üzere toplam 128,5 km. bölünmüş yol bulunmaktadır. Köy yolları toplamı ise 3624 km.(ham 71 km., tesviye 38 km., stabilize 1.016 km., asfalt 1378 km., köy içi tesviye yol 1.121 km.) dir. Uşak E-96 Uşak-Ankara karayolunun üzerinde bulunan bir ilimizdir. Bu sayede Uşak iline karayoluyla ulaşım son derece kolaydır. Karadeniz, Orta, Doğu ve Güneydoğu Anadolu'dan Uşak’a giden tüm araçlar Uşak’tan geçmekte ve otobüsler de otogara uğrayarak 48 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI yolcu alıp indirmektedirler. Uşak’ta faaliyet gösteren Anadolu Turizm Uşak’tan Türkiye'nin çeşitli noktalarına direkt seferler düzenlemektedir. Uşak iline geldikten sonra şehir içine gitmek istediğiniz yere geldiğiniz otobüs firmasının servis hizmetini kullanarak gidebilirsiniz. Anadolu Turizm ve diğer bazı firmalar bu tür hizmet vermektedirler. Ayrıca otogar içinde taksi durağı da mevcuttur. Yine şehir içine yolcu taşıyan dolmuşlara da otogar önünden binebilirsiniz. Ulaşım Planlaması Ankara - Uşak Karayolu üzerinde bulunan İlimiz Ankara’ya 371, Uşak’e 211 km mesafededir. Şehir yerleşimi içinden geçen Ankara-Uşak karayolunun genişletilmesi ve bölünmüş yol haline getirilmesi çalışmaları bitme aşamasına gelmiştir. Bu yol 365 gün açık durumdadır. İlimizde ulaşım araçları Dolmuş, Minibüs, Taksilerdir. Dolmuşlarda taşınmasına izin verilen insan sayısı: 11, Minibüslerde: 23 kişi kapasitelidir. Ayrıca kişilerin kendilerine ait araçlarla da ulaşım imkanları söz konusudur. Toplu Taşıma Sistemleri Kent içi taşımacılıkta minibüsler kullanılmaktadır. Bunlar toplu taşım sistemlerinin %100’ ünü teşkil etmektedir. Minibüslerde yakıt olarak mazot kullanılmakta olup, yakıt sarfiyatları yaklaşık olarak 15 litre/gün’dür. Kent İçi Yollar Uşak’ta Ülkemizde hemen her şehirde rastlanan ve özellikle alışveriş ve iş yerlerinin yoğunlaştığı merkez bölgede yaşanan park yeri sıkıntısı olduğu bilinmektedir. Bu park yeri probleminin iki temel nedeni vardır. Birincisi merkez bölgeler genellikle şehrin eski yerleşim yerleri olduğundan buradaki yollar dardır ve araç parkına elverişli alanlar azdır. İkinci sebep ise otomobili olan işyeri sahipleriyle değişik sebepten merkez bölgeye gelenlerin araçlarını biraz uzağa park edip yürümek yerine ulaşmak istediği noktanın yanına kadar araçla gelmek istemeleri ve işyeri sahiplerinin de araçlarını işyerleri yakınına yol üzerine park etmeleridir. İlimizin merkezi Uşak – Ankara Karayolu üzerinde bulunması sebebiyle araç trafiği oldukça fazladır. Bundan dolayı da yoğun bir kirlilik yaşanmaktadır. Araç Sayıları 49 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Tablo 13: 2004-2011 Yılları Araç Sayıları Otomobil Minibüs Kamyon Kamyonet Traktör Otobüs Motosiklet Diğer Toplam Araç Sayısı 2004 Araç Sayısı 2005 Araç Sayısı 2006 Araç Sayısı 2007 Araç Sayısı 2008 Araç Sayısı 2009 Araç Sayısı 2010 Araç Sayısı 2011 25.775 1.443 2.555 5.347 12.585 763 10.847 435 59.750 27.573 1.643 2.618 6.316 12.947 815 12.894 447 65.253 29.771 1.830 2.881 7.486 13.510 868 15.141 458 71.945 31.733 2.043 2.913 8.187 13.796 1.041 16.351 546 76.610 32.919 2.096 2.932 9.056 14.151 1.101 17.279 702 80.236 34.639 2.095 2.839 9.549 14.168 1.109 18.110 776 83.285 39.091 2.033 2.546 10.838 14.615 1.132 19.189 1.371 90.815 43.001 2.167 2.455 11.987 15.115 1.174 20.189 1.557 97.645 Demiryolu: Afyon-Uşak-Uşak Demiryolu da il merkezinden geçmekte olup il sınırları içindeki demiryolu uzunluğu 159 km.’dir. 1897 yılından bu yana hizmet veren hat, hızlı tren projesi kapsamına alınmıştır. Uşak, Afyon, İstanbul seferleri de yapılmaktadır. Kullanılan Raylı Sistemler İlimiz sınırları içerisinde taşımada raylı sistemler kullanılmamaktadır. Uşak iline demiryolu ile ulaşım özellikle son senelerde konulan seferlerle son derece kolaydır. Uşak-Uşak-konya tren seferleri vardır. Havayolu: Uşak hava alanına uçuş seferleri düzenlenmemektedir, Şekil 1. Uşak Havalimanı 50 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI İlimizdeki Havalimanı 20 Haziran 1998 tarihinde düzenlenen bir törenle hizmete açılmıştır. 2560 metre uzunluğunda ve 45 metre genişliğinde bir piste sahiptir. Talebin fazla olmaması sebebiyle 2001 yılı içersinde kapatılma kararı alınmıştır. 2006 yılı Mayıs ayında yeniden seferlerine başlamıştır. Havalimanımızın şu anda tarifeli seferleri bulunmamaktadır. En yakın havaalanı Kütahya Altıntaş bölge havaalanı Uşak iline 103 km uzaklıktadır. Alternatif olarak Denizli çal hava alanı da vardır. Uşak’ta 5 adet konaklama tesisi, 3 adet yeme içme tesisi olmak üzere toplam 8 adet turizm işletme belgeli tesis, 4 adet de turizm yatırım belgeli tesis mevcuttur. Bu tesislerde toplam 356 oda ve 718 yatak sayısı mevcuttur. İlde 4 adet A grubu, 1 adet B grubu olmak üzere toplam 5 adet seyahat acentesi bulunmaktadır. İlimizde konaklayan turist sayısı - 2012 ( Eylül 2012 dahil) 25924 yerli, 1477 yabancı toplam 27401 turist gelmiştir. Tablo 14 Kültür ve Turizm Bakanlığından Turizm İşletmesi Belgeli Konaklama Tesisleri TESİSİN ADI TÜR-SINIF ODA SAYISI YATAK SAYISI Otel Ağaoğlu 3 Yıldızlı Otel 47 94 Hotel Grand Uzcan 3 Yıldızlı Otel 57 120 Otel Şahlan 2 2 Yıldızlı Otel 51 102 Otel Dülgeroğlu Özel Belgeli 20 40 51 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 1 Yıldızlı Otel Otel On Arslan TOPLAM 36 60 211 416 Tablo 15 Kültür Ve Turizm Bakanliğindan Turizm Yatirim Belgeli Konaklama Tesisleri TESİSİN ADI TÜR-SINIF ODA SAYISI YATAK SAYISI Akmonya Termal Otel Özgöbek Rönesans Otel 2 Uşak Akmonia Hotel ) Hotel Uşak Akdağ TOPLAM 4 Yıldızlı Otel 106 218 4 Yıldızlı Otel 80 160 3 Yıldızlı Otel 150 300 3 Yıldızlı Otel 20 356 40 718 52 Tablo 16: Kültür Ve Turizm Bakanlığından İşletme Belgeli Yeme-İçme Tesisleri TÜRÜ SINIFI TESİSİN ADI Uşak Konağı KAPASİTESİ 150 Kişi Özel Tesis Günebakan Restoran 100 Kişilik 1.Sınıf Lokanta Uşaş Restorant Bahçe 1.Sınf.lok. 90+50 Kiş.Yemek Salonu, Kiş.Açık Yemek Alanları 50-65-80 3.7.13. Madencilik Uşak ili, Ege Bölgesinin İçbatı Anadolu bölümünde Batı ve Orta Anadolu’yu birbirine bağlayan bölgede bulunmaktadır. Menderes masifinin kenarında bulunan Uşak ilinde Menderes Masifine ait metamorfik birimler ile genç volkanik kayaçlar hakimdir. UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Türkiye’nin Bergama-Ovacık’tan sonra işletilen ikinci altın yatağı Eşme-Kışladağ yatağıdır. Yatakta ortalama 1.12 gr/ton Au içerikli 132.000.000 ton rezerv tespit edilmiş olup, bu rezervin metal altın karşılığı yaklaşık 148 tondur. İlde demir cevherleşmelerine yalnızca Merkez ve Banaz ilçelerinde rastlanmaktadır. 53 Foto: Ulubey altın madeni. Merkez-Nadara Köyü’ndeki % 46-60 arasında Fe, % 3-21 SiO2ve %1-5 Al2O3tenörlü zuhurda 39.000 ton görünür+muhtemel rezerv tespit edilmiştir. Banaz-Kızılcaören Köyü demir zuhuru beraberinde manganez de içermektedir. Zuhurda % 46.77 Fe+Mn tenörlü 37.500 ton görünür+muhtemel rezerv saptanmıştır. Banaz ilçesinde çok sayıda civa cevherleşmeleri görülmesine rağmen bunlar küçük boyutlu zuhurlar olduğundan ekonomik bir potansiyele sahip değildir. İlçede Yaşamışlar, Baltalı ve Tozlakgediği sahalarındaki % 0.25-0.8 arasında değişen civa tenörüne sahip zuhurların toplam mümkün rezervi 57.000 tondur. Uşak ili özellikle endüstriyel hammaddeler bakımından metalik madenlere göre daha fazla çeşitliliğe sahiptir. Bunlar kaolen, kum-çakıl, mermer ve zımpara-diyasporit olarak sayılabilir. Karahallı ilçesi Delihıdırlı mevkiindeki kireçtaşlarının mermer yönünden blok verebilme ve cila alma özelliklerinin iyi nitelikli ve mermerlerin işletilebilir görünür rezervinin 16.231.600 m3olduğu tespit edilmiştir. UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Kaolen sahaları, Merkez ve Banaz ilçelerinde yer almaktadır. Bunlardan Merkez-Karaçayır ve Banaz-Hallaçlar Köyü kaolen yatakları işletilmekte olup, Karaçayır sahasında % 20-28 Al2O3ve % 2-5 Fe2O3tenörlü 800 bin ton, Hallaçlar Köyü sahasında da % 16-25 Al2O3ve % 1 Fe2O3tenörlü 70 bin ton rezerv saptanmıştır. Her iki sahadaki kaolenler ince seramik hammaddesi olarak işletilmektedir. İldeki bir diğer hammadde olanağı Ulubey, Banaz, Sivaslı ve Eşme ilçelerindeki kum-çakıl sahalarıdır. Bu kum-çakıl hammaddeleri stabilize malzeme ve elenerek inşaatlarda sıva agregası olarak kullanılabilir nitelikte olup, Ulubey-Elmacık Köyü ve Pirenderesi’nde 120.000 m3görünür+muhtemel, Banaz-Samra Köyü ve Hamamderesi’nde 3.600.000 m3muhtemel, Sivaslı-Akdere’de 150.000 m3ve Eşme Deresi yatağında 250.000 m3görünür rezerv belirlenmiştir. Zımpara taşı ise Ulubey-Çamlıbel sahalarında korund, hematit, manyetit, margarit ve kuvars cevher minerallerinden oluşan zımpara taşı münkün rezervi ise toplam 5.5 milyon tondur. 3.8. İLGİ GRUBU ve PAYDAŞ ANALİZİ İL DOĞA TURİZMİ İLGİ GRUPLARI ve PAYDAŞLARI Kaymakamlıklar Banaz Kaymakamlığı, Ulubey Kaymakamlığı, Sivaslı Kaymakamlığı, Karahallı Kaymakamlığı, Eşme Kaymakamlığı Belediye Başkanlıkları Uşak Belediyesi, Banaz Belediyesi, Sivaslı Belediyesi, Karahallı Belediyesi, Ulubey Belediyesi, Eşme Belediyesi, avgan Belediyesi, Güre Belediyesi. Kamu Kurum ve Kuruluşları Orman ve Su İşleri 5. Bölge Müdürlüğü, DSİ 2. Bölge Müdürlüğü, Denizli Orman Bölge Müdürlüğü, Orman ve Su İşleri Uşak İl Şube Müdürlüğü, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Gençlik ve Spor Hizmetleri İl Müdürlüğü, İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, İl Milli Eğitim Müdürlüğü, Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü, İl Emniyet Müdürlüğü, İl Müftülüğü Üniversiteler Uşak Üniversitesi Muhtarlıklar İlçelerdeki Köy Muhtarlıkları ve Mahalle Muhtarlıkları Sivil Toplum Kuruluşları UTKUDER, Uşaklılar Vakfı, Zirve Dağcılık, Sosyal Tarihi Kültürel Turlar. Turizm İşletmecileri : Akmonya Turizm, Aşigo Turizm, Devramen Tur, MTC Megapol Turizm, Sözler Turizm Basın Ulusal ve Yerel Basın Doğa Turizmi Yönünden Öne Çıkan İlçe/Köyler 54 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 4. UŞAK DOĞA TURİZMİ ARZI Uşak İli Doğal kaynakları zengin olması, ilçelerinde arkeolojik alanların buluması, İlin turizmine katkı sağlamaktadır, İlin doğal kaynakları dağları,ovaları yaylaları, akarsu ları orman varlıklarıyla, Uşak ın doğal yapısı ve iklimi ekoturizm etkinlikleri için son derece elverişlidir. neredeyse tüm ilçeleri yer şekilleri, doğal güzellikleri ve özellikleri, yöresel özellikleri nedeniyle doğa turizmi açısından büyük bir potansiyele sahiptir. Banaz Murat dağı, Burkaz Dağı, İtecik Dağı, Umurbaba Dağı, Ulubey Kanyonları, KarahallıClandras, Pepuza,Ulubey Blandus, Taşyaran gibi birçok alan doğa turizmi kapsamında projelendirilebilecek bölgelerdir. Bu alanlar çalışmanın ileri bölümlerinde detaylandırılarak işlenecektir. 4.1 UŞAK’ın DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ (DOĞA TURİZMİ ARZI) Uşak İli’de dağ ekosistemleri, orman peyzajları, yaban hayatı ve bitki çeşitliliği, jeomorfolik ilginç yapılar, yaylalar, kanyonlar, tabiatla uyumlu kırsal mimari, köylerin kültürel orijinalliği, insanı bunaltmayan aşırı sıcaklıkları olmayan iklimi ile turizme doğaya yönelik aktiviteler vb. her türlü faaliyet için imkanı sağlar.Bu çalışma, kapsam itibariyle doğaya yönelik aktiviteleri detaylı incelemek ve geliştirme startejisini oluşturmak için yapıldığından özellikle sürdürülebilir doğa turizmi gelişimi için uygun yerler ve faaliyetler ele alınacaktır. Uşak Turizm Bakanlığı Türkiye Turizm Stratejisi Kavramsal Eylem Planı'nda tematik gelişim bölgesi içine alınmıştır. Dolayısıyla bu doğa turizminin gelişiminde etkili olacağı düşünülerek bir avantaj olarak değerlendirilmektedir. Bölgesi içine alınmıştır. Dolayısıyla bu doğa turizminin gelişiminde etkili olacağı düşünülerek bir avantaj olarak değerlendirilmektedir 55 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 56 Uşak İli Turizm Haritası : İlin Doğal Güzellikleri ve Mesire Yerleri Clandras Köprüsü: Banaz Çayı üzerindedir. Lidyalılar tarafından kral yolu üzerinde yaptırılmıştır. Kemer uzunluğu 24 m, derinliği 17 m, eni 1.75 m’dir. Kalemle işlenmiş kemerin taşları zıvanalı olarak birbirine kenetlendirilmiştir. Karahallı ilçemizdedir. Cılandıras Köprüsü kalyonun en dar ve en sarp noktasında su seviyesinden yaklaşık 24 m. yükseklikte Helenistik devir mimarisi gösteren oldukça dar ve tek kemerli bir yapı olup şu anda kullanılmaktadır. Su kanalları nehrin batıya doğru akıntısı yönünde sağ tarafa akmaktadır. Kayaların yontulması ile bazen yan yana çift, bazen de tek kanal olarak UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI kalyon içerisinde sarp yamaçlara oyulmuş durumda nehir boyunca yaklaşık 3 km. kadar devam etmektedir. 57 Foto: Pepuza yerleşim alanı Karahallı. Roma döneminde kurulmuş olan Pepuza şehri M.Ö. 165 yıllarında Hristiyanlığın Montanizim mezhebini kabul eden halkın yerleşim merkezidir.Montanizimin başkenti olan bu yerleşim merkezi M.S. 500 yıllarında Bizanslılar döneminde yok edilmiştir. Bölgede yapılan jeofizik çalışmalarında toprak altında şehirlerde yaşayan rahip ve rahibelere ait manastır, tiyatrolar ve sivil mimari örneklerinin olduğu tespit edilmiştir. UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Uşak, Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Turizm Stratejisi Kavramsal Eylem Planı'nda Tematik gelişim bölgesi içine alınmıştır. 4.2. Uşak ilinin Doğa Turizmi (Arzı) Değerleri ve Bilinirlik Değerlendirmesi 58 Uşak Doğa Turizmi Arzı Değerleri Alan Adı İlçesi Ulubey Kanyonları Sivaslı, Karahallı, Ulubey T Taşyaran Vadisi Uşak Hamamdere, Yenişehir köyleri T Murat dağı Bilinirlik Banaz T Banaz, Sivaslı B DOĞA TURİZMİ FAALİYET KONUSU Foto Safari, Su Sporları, Trekking, Çadırlı Kamp Foto Safari, Kaya Tırmanışı, Trekking, Çadırlı Kamp Foto Safari, Yayla Turizmi, Kampçılık, Trekking, Kış Sporları Sportif Olta Balıkçılığı, Kampçılık, Trekking UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Baltalı, Küçükler, Kızılhisar, Dümenler, Altıntaş Mağaracılık Çokrağan, Ulupınar ve Burkaz Mağaraları Banaz T 15 Adet Parkur Banaz B Trekking, Foto Safari, Çadırlı Kamp Karaağaç, Göğem Göleti, Küçükler Barajı Kuş Gözlemciliği, Sportif Olta Balıkçılığı, Su Sporları, Foto Safari B Uşak Doğa Turizmi Arzı sahalarına ait SWOT Analizi Güçlü Yönler - - - Karstik yapı elemanlarının görselliklerinin ve boyutlarının çok yüksek olması Yerel yönetimlerin sürekli desteklemeleri, Ulubey kanyonlarının dünyanın en uzun kanyonu olması Taşyaran vadisinin çok derin vadilerOluşturması. Taşyaran ve Ulubey kanyonlarında yırtıcı kuş ve diğer ötücü kuş türlerinin üreme alanı olarak tercih etmeleri. Tüm ilçelerde çok sayıda sulama göletlerinin olması. Yürüyüş parkurları, Kanyon ve Dağ temalı olması. Parkur alanlarının filora tür zenginliği. Zayıf Yönler - - - - Taşyaran vadisinin tehlikeli can güvenliği riski oluşturması Ulubey kanyonlarınında özel mülkiyetin çok olması Kanyon, Mağaraların tarihi olanlarının korunmasında problemler . Keşif yapacak yeterli eleman ve uzman görevli olmaması Statüsü olmayan karstik yapılarla ilgili turizm yatırımı yapmak için yasal imkanların kısıtlı olması. Göletlerde balık stoklarının minimum seviyede olması. Göletlerde sportif olta balıkçığı alanları ile ilgili düzenleme olmaması ( Platform, Wc, Kamp alanı vb.). Yakın Bir havalimanı bulunmaması 59 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI - Fırsatlar Reklam yapmak için objenin var olan yüksek gücü Ulaşım imkanlarının kolay olması - STK destekleri, - Halkın ve yöneticilerin etkin katılımcılığı, - Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın ödenek gönderme yönünde politikalarının olması, - Coğrafi bilgi sistemlerinin gelişmesi Ücretsiz/ücretli tanıtım fırsatlarının olması, Tarihi özellikleri olan Asar, nekropol ve mağaraların da bulunması Uşak müzesinden çalınan denizatı broşunun tüm dünyaca bilinmesi. Çevreye olan duyarlılığın artması. - - - - Tehditler Ulubey kanyonlarında, sanayi kaynaklı su kirliliği olması İnsanların mağara merakı ve tahrip etmeleri, kirletmeleri Bilinç eksikliği Hazine avcılarının varlığı Akarsularda HES projelerinin uygulanması İstilacı balık türleri, Kaçak balık avcılığı. Milli Park ve benzeri sahalara dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar Uşak geneli itibariyle doğa turizmi henüz taşıma kapasitesine ulaşmamıştır. Bu sebeple kırsal kalkınma için lüzum görülmesi halinde turizmin geliştirilmesi ve daha da artırılması imkanı vardır. Turizm sahalarımızdaki etkinliklerde tabiatın öne çıkan özelliklerinin daha fazla insanlara sunan sürdürülebilir turizme yönelik uygulamalara ihtiyaç vardır. EvrendedeTabiat Parkı’nda ziyaretçilerin yeme içme gezinme imkanlarını temin etmek amacıyla restoran, cafe gibi kolaylık tesislerin bakımı alt yapı çalışmalarının da tamamlanması gerekmektedir. Turizmin ilimizde kırsal kesime doğru gelişmesini temin edecek çalışmaların yapılması gerekmektedir Karacahisar Kayalıkları, Altıntaş köyü Bazalt Kayalıkları düzenlenerek ayrı bir çekim noktası olarak ele alınmalıdır. Ulubey Kanyonları Tabiat Parkı gibi tescil edilip düzenlenerek ayrı bir çekim noktası olarak ele alınmalıdır. 60 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 61 Foto: Taşyaran vadisinden görünüm. 4.3. Uşak İlinde Doğa Turizmi Amaçlı Kullanılan ve Koruma Statülü Alanlar 1.Tabiat Parkı 1- Tabiat parkı Adı İlçesi Bilinirlik Evrendede Banaz B Uşak Evrendede Tabiat Parkı sahasına ait SWOT Analizi Güçlü Yönler - Zayıf Yönler -Evrendede Tabiat Parkı’nın (ETP) ulaşım yönünden avantajlı konumu (şehir merkezine yakın), ETP’nin mesire yeri özelliklerinin olması, cazip özellikler içermemesi, UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI - -Evrendede Tabiat Parkı’nın (ETP) ulaşım yönünden avantajlı konumu (İzmir-Ankara karayolu üzerinde), -Kaynak değerinin doğal orman ekosistemi olması (Karaçam, kızılçam karışık ormanı) Fırsatlar - - - Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın ödenek gönderme yönünde imkanlarının olması, -Coğrafi bilgi sistemlerinin gelişmesi Ücretsiz/ücretli tanıtım fırsatlarının olması, -Planlı bir yaklaşım ile kontrollü kullanım doğrultusunda, alan içerisinde, kır gazinosu,çocuk oyun alanları, çeşmeler,yağmur barınağı nın bulunduğu bölgenin planlanması yapılması. -Belediyenin çöpleri alması. -Alanın orman fidanlığına ve Banaz ilçesine yakın olması. - ETP’nin biyolojik açıdan az sayıda türe sahip olması, ekosistem olarak çeşitliliğe sahip ve ilginç olmaması, ETP konaklama imkanlarına sahip olmaması, Tehditler - Alanın az tercih edilmesi Beklentilerin gerçekleşmemesi ihtimalinin varlığı, Ziyaretçilerin çevre kirliliğine karşı yeterli duyarlılığı göstermemesi Alanın sadece günübirlik, piknik amaçlı kullanılması, her yaş grubuna hitap eden kullanımların olmayışı -Alan bitişiğinde orman fidanlığının ve bekçisinin olması . -Banaz ilçesine yakın olması Milli Park ve benzeri sahalara dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar; 62 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Uşak geneli itibariyle doğa turizmi henüz taşıma kapasitesine ulaşmamıştır. Evrendede Tabiat parkında bisiklet yolları ve patikalarda yürüyüş aktif gezinme imkanlarının oluşturulması gerekmektedir. Turizmin ilimizde kırsal kesime doğru gelişmesini temin edecek çalışmaların yapılması gerekmektedir. Ulubey Kanyonları, Taşyaran vadisi tescil edilip düzenlenerek ayrı bir çekim noktası olarak ele alınmalıdır. Uşak genel itibariyle yaban hayatı gözlemi, kuş-kelebek vb doğa fotoğrafçılığı, doğa gezisi, trekking, doğayla bütünleşmiş otantik köylere geziler, yayla gezileri, doğada konaklama gibi yayla-orman- kültür gibi unsurları birlikte sunan çok değerli kapasiteye haizdir. Bu sebeple mevcut tescilli ve gelişme Doğa turizmi potansiyeli yüksek olduğu düşünülen tescil edilmemiş sahaların bir an önce tescillerinin ve planlarının yapılarak yatırım programına alınması gerekmektedir İlimizin doğa turizm potansiyelinin tanıtılması amacıyla Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nden teknik ve maddi kaynaklarının harekete geçirilmesi gerekmektedir. İlimize gelen yabancı turistlere yönelik ayrı bir tanıtım stratejisinin oluşturulması gerekmektedir. 63 Fto: Evrendede Tabiat Parkı görünüm. 2.Avlak Sahaları 2. Avlak Sahaları UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Adı İlçesi Bilinirlik Burkazdağı Örnek Avlağı Banaz-Sivaslı T-M Kızılhisar Örnek Avlağı Merkez T-M Ulubey Devlet Avlağı Ulubey T Avlak Sahalarına ait SWOT Analizi Güçlü Yönler Zayıf Yönler Av turizmi deneyimi, Çok çeşitli yaban hayvanlarını barındırması, Zorlu kış aylarında yaban hayatına yem desteği yapılabilmesi imkanlarının olması, Kaçak avcılığın fazla olmaması, Sahaların her yıl envanterlerinin yapılması, Koruma ve kontrol teşkilatının olması, Geyik ve Yaban Domuzu varlığının ve trofe kalitesinin yüksekliği Yönetim planı yapım deneyimine sahip personeller, Avlak sayısının arttırılması imkanı, uygun sahaların mevcudiyeti Havaalanı olmaması sebebi ile turist ulaşımındaki problemler, Av turistlerinin avlaklara yakın yerlerde konaklama imkanlarının yetersiz oluşu, Yetişmiş profesyonel av kılavuzlarının olmaması, Yönetim planlarının olmaması, Avlak potansiyelinin (taşıma kapasitesinin altında) avcı gelmesi, Koruma faaliyetleri için personel yetersizliği Koruma faaliyetleri için araç yetersizliği. Kiralık araçlarla koruma yapılması, İş yoğunluğu nedeniyle doğada yeterli izleme yapılamaması Fırsatlar Coğrafi bilgi sistemlerinin gelişmesi, Mali imkanların teknolojik gelişimleri takip ve satın alma için yeterli olması Avlak şirketlerinin kurumsallaşma çabaları, Av sayısının artma eğilimi, Uşak avlaklarının ünü, Av köşkü yapımı için köylerde çok sayıda uygun boş ev bulunması, Tehditler Avrupa’daki kriz sebebi ile turist sayısının azalması, Gelir-gider dengesinin bazen negatif olabilmesi, Yoğun kış dönemlerinde popülasyondaki azalmalar. Salgın hastalıklar. Bilinçsiz tarımsal gübre ve ilaçlamalar. Üreme döneminde yapılan kaçak avcılık. Envanter giderlerinin yüksek olması. Kullanılan envanter yöntemlerinin yetersizliği, Av turizmine ve av yaban hayatı değerlerine dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar; 64 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Uşak havaalanının çalışmaması en yakın Kütahya zafer havaalanının 103 km uzaklıkta olması, av turizmini olumsuz etkilemektedir. Av turizmi için gelen turistlerinin konaklama ihtiyacı Uşak’ta mevcut otellerle sağlanmaktadır, Uşak dışında İlçelerde ve köylerde de Butik otel/pansiyon tarzı yapıların köylerde yapılmasının teşvik edilmesi önemli kırsal kalkınma için uygun olacaktır, bu oteller yayla turizmi ve diğer turizm çeşitlerinin de konaklama altyapısını temin edeceklerdir. Yerel profesyonel av kılavuzu ihtiyacının 5. Bölge Müdürlüğü imkanları ile eğitim yapılarak giderilmesi, eğitilenlerin seyahat acentelerinde staj imkanlarının olması, yabancı dil eğitimini konuşma seviyesinde almaları faydalı görülmektedir, Uşak İl Şube Müdürlüğünün yaban hayatı bölümü mezunu personel bakımından güçlendirilmesi, Avlaklarda av sayısının artırılması için doğada av üretimi metodlarının tatbiki, Zorlu kış aylarında av kaynağına yem takviyesinin daha da arttırılması, Avlaklarımızın ve av kaynağının fuarlar, yaban televizyonu, av dergileri ve benzeri kaynaklarda tanıtılması, yerli ve yabancı av turizmi acenteleri ile görüşme yapılarak tanıtılması, Yaban hayatı izleme birimleri oluşturulması, Kırsal kalkınma maksadıyla, av turizmi uygulamalarından yöre insanının daha fazla pay almasına dayalı uygulamanın daha da geliştirilmesi, payın karşılığında yöre insanının av kaynağına müspet fayda temin edebilmesine yönelik düzenlemelerin 5. Bölge Müdürlüğü İl Şube Müdürlüğünce yapılması, 4.4 Seçkin Özellikli Diğer Sahalar Yaylalar. 65 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Yaylalar Adı İlçesi Bilinirlik Kozviran yaylası Banaz B Murat dağı sarıçiçek yaylası Merkez B Üzeyir yaylası Banaz B Üçoluk Merkez B Umurbaba yaylası Eşme B Elmadağı yaylası Merkez B Burkazdağı yaylası Banaz B Ayranlı yaylası Merkez B Corum Yaylası Banaz B Ahırdağı yaylası Banaz B Havran yaylası Banaz B Burkazdağı yaylası Sivaslı B Uşak Yaylalarına ait SWOT Analizi Güçlü Yönler - Çok sayıda yaylanın bulunması, Yaylaların geniş sahalarda olması Turizm için kullanılabilir nitelikte olanların varlığı, Yayla turizmi için girişimcilerin olması, Yaylaların çok sayıda turizm çeşidine imkan veriyor olması, Aktif yaylacılığın azalsa da devam ediyor olması, Yolların mevcudiyeti Zayıf Yönler - - - Yaylacılığın azalma trendine girmesi, Birçok yerde yayla evlerinin sökülmüş olması, eskimesi, tamiri için masraf gerektirmesi, Yaylacılık yapanların turizm altyapısı ve turizm fikri olmaması, Bazı mülkiyet ve yönetim meseleleri, Yayla yollarının bakım istemesi, arazili araçlar dışındakilerin gelmesinin çok zor olması, Bazı yaylalarda elektrik olmaması, İnsan kaynağının çok az olması, eğitim seviyelerinin düşüklüğü, 66 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI - Fırsatlar Tehditler Yaylalarda konaklama için basit kampçılık imkanlarının mevcudiyeti, - Yaylaların mevcut turizm destinasyonlarına yakın ve av turizmine uygun yerlerde bulunması, Misafirsever köylülerimizin turizmin başlatılması için sıcak bakışları - Yayla evlerinin pansiyon ve benzeri kullanımlar için uygun özelliklerinin olmaması, Yaylacılığın bazı yaylalarda tamamen ortadan kalkması, yaylacılık kültürünün yok olma riskinin varlığı, Yaylalardaki bazı su kaynaklarının isale hatları ile köylere alınmış olması, Eski yolların bazı yaylalarda bakımsızlık sebebi ile daha da bozulması, Yaylaların bazılarında düzensiz yapıların yapılması, 67 Yaylalar ve Yayla değerlerine dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar; Yaylalarda pansiyonculuk uygulamalarının geliştirilmesi uygun görülmektedir, Yayla evlerinin turizme uygun olanlarının tespit edilerek öncelikle sahiplerinin teşvik edilmesi, bu gerçekleşemezse av köşkü olarak kullanılmak üzere seyahat acentelerinin buna teşvik edilmesi, Yaylaların tamamında atlı, yürüyüş ve bisikletli gezi rotalarının tespit edilerek işaretlenmesi işlerinin Kaymakamlıklarca öncelikli olarak yaptırılması, Yaylacılığın geliştirilmesi ve desteklenmesi için İl Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünce gerekli uygulamaların başlatılması, Mevcut, turizm destinasyonlarına bu sahaların da eklenerek zenginleştirilmesi çalışmasının İl Turizm ve Kültür Müdürlüğü ve Orman ve Su İşleri İl Şube Müdürlüğü’nce yapılması, Banaz İlçesi Yaylalar yönünden zengin olup, ulaşım imkanlarının da uygun olması sebebi ile bu faaliyette ilk planda uygulamalarda yer almalıdır, Kırsal kalkınma maksadıyla, yöre insanının faaliyetlerden daha fazla pay almasına dayalı uygulamaların geliştirilmesi, UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Göletler. Göletler. Adı İlçesi Bilinirlik Banaz Çayı Merkez T Dokuzsele Çayı Merkez B Gediz Çayı Merkez T Adıgüzel barajı Ulubey T Küçükler barajı Banaz B Karaağaç göleti Merkez B Altıntaş Göleti Merkez B Üçpınarlar göleti Eşme B Kozviran göleti Banaz B Yenice göleti Banaz B Uşak Göletlerine ait SWOT Analizi Güçlü Yönler - - - Zayıf Yönler Sulak alanlarla alakalı bir İl Şube Müdürlüğü ve DSİ teşkilatlarının bulunması, Bölgede mevcut diğer turizm destinasyonlarına ilave olarak bazı etkinliklere imkan bulunmaktadır, Türkiye Olta balıkçığı federasyonun merkezinin ilde olması, Bölgemizde sulak alan sayısının azlığı mevcut sulak alanlardaki kuş konaklama sayısını (kuş görselliğini) arttırmaktadır Dereler katı ve sıvı atıklarla kirletilmektedir, Köylere kanalizasyon yapılmakla beraber atık arıtma sistemleri henüz yapılmamaktadır, bu sebeple dereler kirlenmektedir, Derelerin katı ve sıvı atıklarla kirletilmesi 68 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Fırsatlar - Tehditler Kuru tarım alanlarının yaygın oluşu, Atık su arıtma projelerinin olması, Sulak alanların korunması maksatlı bilinç gelişmesi, Son yıllarda olta balıkçılığına ilginin artması. Tarımda damlama yaygınlaşması su - Derelerdeki sanayii kaynaklı su kirliliği. Göletlere evsel atıkların akıtılması,. Kaçak avcılık. İstilacı türler. Tarımda aşırı ilaç, gübre ve su kullanımı kullanımının Sulak Alan değerlerine dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha da geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar, İç Sular ve kıyılarda Sportif balıkçılığa uygun yerlerin İl Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü ile Orman ve Su İşleri İl Şube Müdürlüğü tarafından detaylı olarak planlanması, Bu sahalara uygun nitelikli sportif balıkçılık iskeleleri yapılması, İl tarım müdürlüğü ve Orman ve Su işleri Şube müdürlüğü tarafından eğitim çalışmalarının yapılması, Sportif, olta balık avcılığında, sertifikalı eğitiminin yapılması ve zorunlu hale getirilmesi. Bu yerlere ait broşürün basılarak turistlerin istifadesine sunulması, Sportif balıkçılık ve kuş gözlemciliği gruplarına ulaşılarak bu sahalarda da çalışmalar yapılması, Derelerin katı ve sıvı atıklarla kirlenmesi hususunun katı atık bertaraf tesisleri kurulana kadar bir mekanizma geliştirilerek belediyeler ve il özel idaresi tarafından düzenlenmesi gerektiği, kaynak temini çalışmalarına başlanması, Sportif balıkçılık ve sulak sahalara yönelik turizm çeşitlerinde yöre insanının kırsal kalkınmasını temin maksadıyla öncelikli olarak yöre insanının rol alacağı uygulamalara yer verilmesi, 69 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 70 Dağlar. Dağlar Adı İlçesi Bilinirlik Murat dağı Banaz T Burkazdağı Sivaslı B Kemerdağı Eşme B Elma Dağı Uşak B Ahır Dağı Banaz B Uşak Dağlarına ait SWOT Analizi Güçlü Yönler Zengin biyoçeşitliliğe sahip olması. Endemik bitki türlerinin bulunması Zayıf Yönler Tanınırlığının az olması, Yol güzergahlarının bilinmemesi, UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Bakir olması Zengin Su kaynakları. Yeterli tanıtım yapılamaması, Yön levhalarının yeterli olmaması Koruma statüsünün olmaması. Fırsatlar Son zamanlarda ilginin artması, Tehditler doğa yürüyüşlerine Orman yangını, Dağcılık sporunun yaygınlaşması, Kaçak Avcılık, Orman üretim amaçlı müdaheleler, Görselliği nedeniyle fotoğrafçılık için Ağaçlandırma, yoğun talep olması. Ziyaretçilerce, yapılan katı atık kirliliği. Madencilik faaliyetleri. Dağlık alanlara ait değerlere dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha da geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar, Uşak dağlarında bulunan türler, endemik türlerin belirlenmesi için ünüversitelerle ortak projeler üretilmesi. Dağların sahip olduğu değerlerin afiş ve broşür basımı yapılarak tantımının yapılması Su kaynaklarının korunması, Dağların görsel güzelliği olan alanları rota açma çalışmalarının tamamlanması İşaret levhalarının alanın uygun yerler belirlenerek yerleştirilmesi. Alan klavuzluğu eğitimi verilerek yerel köylülere gelir getirici bir istihtam yaratılması. Dağ turizmi ve yürüyüşlerin kırsal kalkınmaya katkı sağlayacak şekilde, gelişiminin sağlanması, bölge halkına ek gelir imkanları sağlanacaktır. 71 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Fto: Umurbaba Dağı görünüm. 72 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 73 Şifalı Sular. Şifalı Sular. Adı İlçesi Bilinirlik Hamam boğazı Banaz B Hasköy hamamı Ulubey B Aksaz hamamı Eşme B Örencik kaplıcaları Merkez B Kayağıl Merkez B Uşak Şifalı Sularına ait ait SWOT Analizi Güçlü Yönler - Bölgesel seviyede tanınırlık, Bazılarının turizm kullanımı için yeterli miktarda olması, Zayıf Yönler - Yeterince tanıtım yapılamaması UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Valiliğin Bu konuyu sahiplenmesi, Uşak belediyesinin bu konuyu sahiplenmesi, Ankara -İzmir asfaltı Uşak ilinden geçmesi , Kaplıca alanlarının ulaşılabilirliği ve kent merkezine yakınlığı - Fırsatlar - - Bu kaynakları işletecek güçlü girişimcilerin bulunmaması, potansiyelin kullanılamaması, Yakın illerde termal turizminin çok gelişmiş olması. 4 ve 5 yıldızlı otelinin olmaması Tehditler Bölgemize gelen turistlerin bu yöne kolayca kanalize edilebilmesi Bazı vatandaşlarımızın bu konuda girişim düşünmeleri, - - Son yıllarda termal turizme ilginin artması. - Bilinçsiz kullanımların problem yaratma riski, Basit, derme çatma tesislerin turizm faydalanmasını engellemesi, Yakın illerde termal yatırımların çok ilerlemiş olması Şifalı Sular ve doğal çamur ve benzeri değerlere dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar Şifalı suların Uşak ve bölge için öne çıkarılmamış bir değer olması, sağlık turizmi talebinin bu yöne de gelişmesi sebebi ile bu kaynakların detaylı incelemesinin il özel idaresi tarafından yapılarak uygun olanların projelendirilmesi, Otel yapımlarının teşvik edilmesi, Bu kaynakların ilimizde yapılmakta olan diğer turizm destinasyonlarına entegre edilerek bu destinasyonlara zenginlik katılmasının uygun olacağı, Kaynakların kullanımında ekolojik sürdürülebilirlik ilkelerine dikkat edilmesi, Kırsal kalkınma maksadıyla, yöre insanının faaliyetlerden daha fazla pay almasına dayalı uygulamaların geliştirilmesi, Vadi ve Kanyonlar. Vadi ve Kanyonlar. Adı İlçesi Bilinirlik Ulubey Kanyonu Sivaslı-Karahallı-Ulubey M 74 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Taşyaran Vadisi Uşak M Ulubey Kanyonu ve Taşyaran Vadisi ait SWOT Analizi Güçlü Yönler Zayıf Yönler - Yerel yönetimlerin desteklemeleri ( Kanyon festivalleri), - Ulubey kanyonlarının dünyanın en - uzun kanyonu olması. - Taşyaran vadisinin çok derin vadiler Oluşturması. Fırsatlar Taşyaran vadisinin tehlikeli can güvenliği riski oluşturması, Ulubey kanyonlarınında özel mülkiyetin çok olması Kanyon, Mağaraların tarihi olanlarının korunmasında problemler, Keşif yapacak yeterli eleman ve uzman görevli olmaması, Statüsü olmayan karstik yapılarla ilgili turizm yatırımı yapmak için yasal imkanların kısıtlı olması Tehditler Reklam yapmak için objenin var olan Ulubey kanyonlarında, sanayi kaynaklı su kirliliği olması. yüksek gücü, İnsanların mağara merakı ve tahrip etmeleri, kirletmeleri, Ulaşım imkanlarının kolay olması, Bilinç eksikliği, Tarihi özellikleri olan Asar , nekropol ve Hazine avcılarının varlığı, Akarsularda HES projelerinin mağaraların da bulunması, uygulanması. Kanyon, Vadi ve diğer Karstik değerlere dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar; Kanyonlara yürüyüş rotalarının detaylandırılması ve gerekli olan yerlerde yürüyüş platformlarının konulması, işaretlemelerin tamamlanması, Diğer doğa ve kültür turizmi değerlerinin kanyonlar bölgesi destinasyonunu destekler mahiyette planlanması lüzumludur, Destinasyonları destekleyici konaklama altyapılarının teşvik edilmesi için İl Kültür ve Turizm Müdürlüğünün gerekli çalışmaları başlatması gereklidir, Kanyonlara gelen suların kirletilmesi buralardaki trekking vb. uygulamalarını engelleyeceğinden Belediyeler ve İl Özel İdaresinin arıtılmadan su bırakılmaması için 75 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI artıma tesisi yapılması yönünde tedbir almaları, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nce de gerekli takibin yapılması, Kırsal kalkınma maksadıyla, yöre insanının faaliyetlerden daha fazla pay almasına dayalı uygulamaların geliştirilmesi, yöre insanının müspet fayda temin edebilmesine yönelik düzenlemelerin İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 5. Bölge Müdürlüğü, Kaymakamlıklar ve diğer ilgili kuruluşlarca yapılması, Foto: Kanatlı Deniz atı Broşu Karun hazineleri,( Uşak Müzesi) 4.5 UŞAK İLİNDE DOĞA TURİZİM ÇEŞİTLERİ Kuş Gözlemciliği: Uşak, Karaağaç göleti, Göğem göleti, Banaz Küçükler barajı, Ulubey Adıgüzel barajı kurudere köyü mildi mahallesi mevkii (2000 adet karabatak ve 100 adet gri balıkkçıl ), Eşme Üç pınarlar (Tepeli pelikan) Kuş Gözlemciliği Foto: Küçük Akgerdanlı Ötleğen. 76 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI - Doğa Yürüyüşü: İnsanların açık havada yürüyüş yaparken gerek spor, gerekse tabiattan haz alacağı imkanlar (manzara, botanik zenginliği gibi) ve kültürel değerler içeren rotalarda yapılan doğa yürüyüşlerdir. Budaklar köprüsü- Clandras köprüsü ( 12 Km Kolay parkur), Clandras köprüsü- Hasköy Asarı ( 15 Km Kolay Parkur), Hasköy Asarı-Kazancı köprüsü ( 13 Km Kolay Parkur), Kazancı Köprüsü- Kıranköy Dört değirmenler ( 10 Km Kolay Parkur), Taşyaran vadisi: Cemalçavuş köprüsüTarihi çatal köprüsü (15 Km Zor Parkur), Sivaslı Burkazdağı (12 Km Kolay parkur) Ulupınar –Boduç damı 10 Km (Kolay parkur), İtecik dağı-Kayağıl (8 Km Kolay Parkur), Murat dağı (Gürlek- tepedelen 15 Km Zor parkur), Bağbaşı-Dişkaya (16 km Zor parkur), Eşmeli Umurbaba dağı (18 Km Zor parkur), Beylerhan köprüsü- Güre Tümülüsleri (8 km kolay parkur), Gövem-mesudiye –altıntaş (16 Km kolay parkur), Evrendede- İbikli Kulesi (8 Km kolay Parkur) Yayla ve Festival Turizmi: Uşak kentinde son yıllarda çok sayıda festival organizasyonu düzenlenmektedir. Bu organizasyonlar arasında Uluslararası Eşme Kliim Festivali, Banaz Kiraz festivali,Uşak Cumhuriyetin Aydınlığında Sanat festivali, Sivaslı çilek festivali,Ulubey kanyon festivalli gibi etkinliklerin başarı ile organize ediliyor olması, kentin sanatsal anlamda giderek ivme kazanan bir gelişim içerisinde olduğunu göstermektedir. Etkinlik Adı Etkinlik Zamanı 1 Eylül Kurtuluş Haftası Etkinlikleri 25 Ağustos-02Eylül Geleneksel Yayla Şenlikleri Haziran ayının 1.haftası Cirit Nisan ayında Ulubey İlçesi 2 Eylül Kurtuluş Haftası Etkinlikleri 29 Ağustos-02 Eylül Banaz İlçesi 31 Ağustos Kurtuluş Haftası Etkinlikleri 31 Ağustos Kiraz, Kültür, Sanat ve Ticaret Fuarı 20-27 Haziran 31 Ağustos Kurtuluş Haftası Etkinlikleri 31 Ağustos Çilek, Kültür ve Sanat Festivali Haftası Haziran ayının ilk haftası Etkinlik Yeri UŞAK (Merkez) Sivaslı İlçesi 77 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Eşme İlçesi Karahallı İlçesi Eşme Kilim, Kültür ve Sanat Festivali Mayıs ayının 4.haftası Clandras Dokuma ve Kültür Festivali 05-07 Eylül Karahallı Tekstil ve Dokuma Festivali 02 Eylül Tablo 1: Uşak ilinde yapılan kültürel etkinlikler ve zamanları Mağara Turizmi: Çokrak mağarası (Yukarı karacahisar köyü- Banaz) Uşak içme suyu bu mağaradan çıkmaktadır. Ulupınar mağarası ( Boduçdamı mahallesi- Banaz) Burkaz mağarası (Sivaslı- Burkazdağı) Yukarı Karacahisar Köyü kuzeyinde Çalüstü Tepe’nin bulunduğu alanda Jura yaşlı rekristalize kalkerler içinde gelişmiş bir mağaradır. Mağaranın toplam uzunluğu 2050 metredir. Çok katlı bir mağaradır. Üç seviyeden oluşmaktadır (Şekil 5, Fotoğraf 8). Bu durum Neojen’de tektonik olaylara bağlı olarak taban seviyesinin değiştiğini işaret etmektedir. İlk seviye 1372 metrede yer alır. Bu seviyede damlataşı oluşumu mevcut değildir. Bu seviyenin 15 metre altında başka bir seviye yer almaktadır. Alt seviyede ise Uşak’ın su ihtiyacını karşılayan Çokrağan kaynağı yer alır. Bu seviyenin uzunluğu 1100 metre olarak ölçülmüştür. Bu katta damlataşı oluşumu devam etmektedir. Çokrağan kaynağının çıkış yaptığı yerin yükseltisi 1342 metredir. Kaynak tektono-karstik bir kaynak özelliği göstermekte olup, kaynağın oluşumunda KD-GB ve KBGD yönlü fayların etkisi vardır. Kaynak konumlu mağara içinden sular üç ayrı yerden çıkmaktadır. Kaynağın debisi 1.488 m3/sn ile 0.108m3/sn arasında değişmektedir. Kaynaklar kaptaja alınmıştır. Mağaralar Adı Çokrak Mağarası Ulupınar Mağarası Burkaz Mağarası - - - İlçesi Banaz Banaz Sivaslı Bilinirlik M M M Uşak ili Karstik Yapıları: Kanyon, Mağara ve Vadi SWOT analizi Güçlü Yönler Zayıf Yönler Karstik yapı elemanlarının - Kanyon, Mağaraların tarihi olanlarının görselliklerinin ve boyutlarının çok korunmasında problemler, yüksek olması, - Keşif yapacak yeterli eleman ve uzman Yerel yönetimlerin sürekli görevli olmaması, desteklemeleri, - Statüsü olmayan karstik yapılarla ilgili Son yıllarda mağaracılık araştırma turizm yatırımı yapmak için yasal derneklerinin çoğalması. imkanların kısıtlı olması, Fırsatlar Reklam yapmak için objenin var olan yüksek gücü, - Tehditler İnsanların mağara merakı ve tahrip etmeleri, kirletmeleri, 78 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI - Ulaşım imkanlarının kolay olması, Tarihi özellikleri olan Asar , nekropol vemağaraların da bulunması, Uşak müzesinden çalınan deniz atı broşunun tüm dünyaca bilinmesi. Bilinç eksikliği, Hazine avcılarının varlığı, Av Turizmi : Uşak av turzmi uygulamalı, 2004 yılından 2012 yılınakadar yapılmıştır, Yaban domuzu avı yapılmaktadır, Avlak alanı içerisinde bulunan köylere elde edilen gelirlerden kaynak aktarılarak kırsal kalkınmaya katkı sağlanmıştır. Sportif Olta Balıkçılığı İmkanı: Uşak karaağaç, Altıntaş, Göğem göletleri. Banaz Baltalı, Küçükler,Kızılhisar,Dümenler, Yenice, Kozviran, Kuşdemir göletleri. Gürlek ve bahadır dereleri muratdağı kaynağından Sivaslı ilçesine kadar. Ulubey Adıgüzel barajı, İnay göleti,Banaz çayı. Eşme Üçpınarlar, Takmak, isalar,yeleğen göletleri Sportif Olta balıkçılığının yoğun olarak yapıldığı alanlardır. Atlı Doğa Yürüyüşü : Uşakta 40 cirit kulübü ve 1000 adet at’ın vardır atlı doğa yürüyüşleri yapılmaktadır, ancak belirlenen bir parkur yoktur, parkur belirleme çalışmalarına başlanacaktır. Dağ Bisikletçiliği: Parkur belirleme çalışmaları henüz tamamlanamamıştır. Dağ bisikletçili ile ilgili çok yoğun talepte görülmemektedir Botanik Turizmi : Uşak Dağdemirler, dikençayı. Taşyaran vadisi hamamdere köyü,Banaz Elmadağı, Aşağı karacahisar, Murat dağı gürlek ve bahadır köyleri. Ulupınar boduçdamı mahallesi, Sivaslı Burkazdağı. Yaban Hayatı (Fauna) Gözlemciliği Foto Safari: Hem doğal hem de kültürel değerlerin birbiriyle uyumluluk gösteren değişik peyzajların bütünleştiği görselliği yüksek yerler. Uşak Beylerhan köprüsü- Güre Tümülüsleri, Banaz Muratdağı, Banaz Aşağıkaracahisar Bazalt Kaylıkları ve yaylası. Sivaslı Burkazdağı Ardıç ormanları,Ulubey Kanyonları, Uşak Altıntaş Bazalt ocakları ve kaya mezarları, Taşyaran vadisi dik kayalıklar ve derin vadi oluşumları.Banaz Ulupınar ardıç ve meşe ormanları.Uşak arkeolojik alanları, kanyon , mağara, adi, ve yaylaları ile foto safari yapılabilen pek çok alanlar bulunmaktadır, il de foto safari etkinliği gerçekleştirilemeiştir, fotoğrafçılık çok hızlı gelişen bir hobi olması Uşak ilindede bu alanda bir yoğunlaşma eğitim ve dernekleşme çalışmaları sürmektedir. Bölgenin tanıtılmasında çok etkili olacaktır. Tarım ve Çiftlik (Agro) Turizmi Kamp Karavan Turizmi : A.Karacahisar Elmadağı Yaylası, Murat dağı Gürlek, Bahadır Yaylaları,Sivaslı Burkazdağı yaylası. UŞAK İLİ ve İLÇELERİNİN ÖNE ÇIKAN DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ MATRİSİ 79 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Değerler toplamı Kanyon yürüyüşü (C) Mağaracılık (M) Dağ bisikletçiliği (DB) Dağ-yayla gezisi imkanı ( DG) Peyzaj güzelliği/fotosafari (PF) Yaylada konaklama/kamping (YK) Düzenlenmiş doğa gezisi rotası(DGR) Tabiata uyumlu kırsal miras gezisi(KMG) Aktif yaylacılık(AY) Kelebek gözlemciliği imkanı(KeG) Kuş gözlemciliği imkanı(KuG) Sportif olta balıkçılığı imkanı(SOB) Milli park vb sahalar(MP) Kış sporları potansiyeli(KSP) Estetik göl/baraj olan yerler(EGB) Botanik gezilerine uygun saha(BOG) Tescilli avlak sahası (AvS) Garantili yaban hayatı gözlemi(YaHaG) Sualtı Hayatı Gözleme İmkanı Ormanaltı florası tanıma gezi imkanı(Mantar ve benzeri dahil) Endemik Bitkilerin Gözlemi Köy Pazarları(dağ meyvelerinden reçel marmelat, kurutulmuş meyve satılması kaydıyla) Çayır şeklinde gruplanmış gizli kalmış dağ çiçekleri gezisi (görselliği yüksek olacak) Bakir doğa parçaları keşif gezisi(Bakir vadi ve bakir orman gibi gizli kalan değerleri keşfetme gezileri) Gastronomi gezisi (ziyaretçilere yöresel yemekler yapılarak sunulur) Dokusu bozulmamış kırsal miras gezisi (köyler) Kaya inişi ve çıkışı 18 X 26 15 X 7 7 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Sivaslı Karahallı Eşme Ulubey Banaz Aktivite/değer Merkez ilçe UŞAK İLÇELERİNİN ÖNE ÇIKAN DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ MATRİSİ 17 X X X X X X X X X X X 80 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 5. SEÇKİN VE YÜKSEK DEĞER TAŞIYAN (X) YILDIZ ALANLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE POTANSİYELİNİ GELİŞTİRME İMKANLARININ ORTAYA KONULMASINA İLİŞKİN ANALİZLER 1. Evrendede Tabiatparkı (konum, tarihi, topoğrafik özellikler, yükseltiler) İlçesi Banazköy mevkiinde bulunmaktadır. İl merkezine 37 Km km’dir. Sahada kır gazinosu, WC, büfe, piknik üniteleri bulunmaktadır. Eski zamanlarda Evren Dede koruluğu denilen bölgesinde, türküler çalıp söyleyen bir Türkmen koca yaşamaktadır. Ezgiler o kadar güzeldir ki; ezgiyi duyan sese doğru koşar ve Evren Dede susmadıkça da yanından ayrılamaz. Bir gün gelir ve artık koruluktan ses gelmez olur. Koruluğa gidenler ise, Evren Dede’den hiçbir iz bulamazlar. Ama Uşak’lılar onun sazından gelen nağmelerin koruluğa sindiğine ve hala rüzgar estikçe onun sazının nağmelerinin duyulduğuna inanırlar. Elektrik içme ve kullanma suyu mevcuttur. 6,7 ha’lık bir alanda kurulmuş olup, ziyaretçi kapasitesi günlük 300 kişi kapasitelidir.. 2. Seçkin Doğa turizmi değerlerine ait bilgiler, Sahanın etrafı tabii ormanla kaplı olup, rekreasyon amaçlı dinlenme ve piknik alanı olarak kullanılabilir. 3. Sahanın Doğa Turizmi Potansiyelinin öne çıktığı ve sunduğu aktiviteler, Sahanın hemen yaklaşık 5m km kuzeyinde yer alan İbikli kulesine orman yürüyüşü yapılarak çıkılabilir. Sahanın kuzeyinde kızıl kayalar arkeolojik sit alanı görülebilir. Orman ve tabiat seyri yapılabilir 4. Sahanın Doğa Turizmi Yönetimi Amaçları,Sahanın tanınırlığının sağlanması,Gelen ziyaretçi sayısının artırılması,Yöre halkının ürünlerini satabileceği pazarların oluşması Kırsal kalkınmaya katkı sağlanması 5. Önümüzdeki 3 yıl için Turist artış öngörüsü, Evrendede tabiat parkının Gelişme planı çalışmaları tamamlanmıştır, Gelişme planında öngörülen altyapı çalışmaları tamamlandığında ,Alanda ziyaretçi sayısı artacaktır, Evrendede Tabiat ParkıTurizm Talebi Değerleri tablosu Halihazırda ki ziyaretçi Ziyaretçi (konaklamayanlar) : 1200 kişi sayısı Para harcama Ziyaretçi Profili Konaklama, yeme-içme, yanında yöresel el sanatı ve yöresel kurutulmuş veya konserve ürünler alınarak para ödeme şekilleriyle Kişi başına ortalama en az 15.00 TL harcama yapılmaktadır Bireysel gezginler : % 10 Eşler: %8 Aileler : %82 81 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Gelişlerinin İlk 5 Sebebi 12345- Diğerleri : %..8 Doğa Gezileri, Piknik, Doğa yürüyüşü Bakir Orman Gezileri, Grup etkinliği Kıyaslanabileceği saha Ulaşılabilirlik Analizi Sahanın Uluslararası Orta derecede yakın; 1 saat havaalanına yakınlığı Alana Ulaşım Özel taşıt (X) Toplu taşıma (-) Diğerleri (X) (Bisiklet, motosiklet, yürüyüş, atlı vb.) Ziyaretçinin Genel ulaşım kanaati: kolay ulaşılabilir, Toplu taşıma olmaması ziyaretçi sayısını olumsuz etkilemektedir. 82 Ulaşım için problemler: Var . Altyapı Analizi Yetersiz Taşımacılık ağı Yerel ağ(toprak, asfalt) Anayollara bağlantı X Yerel genel taşımacılık X Programlar Ücretler Ring patikaları İşaret levhaları Genel yer levhaları Bilgi panoları Araçlar için kapasitesi İyi Yeterli X X X park iyi Toplu taşıma araçları gitmiyor Gelişme planı henüz tamamlandı X X işaret Açıklama Yetersiz yeterli X X Var ve yenileri oluşturuluyor Yapılıyor, , Yapılmakta X Yapılmakta, X UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI X Bilgi alma ve tercüme kolaylıkları Restoran sayısı Yeme içme konaklama analizi Restoranların durumu Yemek Standartları Barınma imkanları Oteller Hosteller (Misafirhaneler) Yatak&kahvaltı oteli Rota üstü kulübeler Bungalov tarzı Kamp alanı Diğerleri: Pansiyon Yeterli değil, X Yeterli Kategori Turistik Sayısı 1 Yerel 11 Açıklama En yakın Banaz ilçesinde Yakın İlçeler dahil Yüksek standartlı yemek sunanlar : 1 Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar: 8 Kötü standartta yemek sunanlar : 1 Kategori Kuruluş Sayısı Yatak Sayısı (iyi-kötü-orta) - - 1 Sahanın kendine has seçkin ve diğer önemli özellikleri; Var-Yok Yok Sunduğu değerlerden Tek-eşsiz olanlar var mı? Yok Biraz farklı ama değerli olanlar Yok Diğer ilgi çeken yerlere benzer olanlar Banaz Alan turist ziyaret Evet-Hayır Kültür döngüsüne girecek turizmi şekilde turistlerin ilgisini çekecek diğer alanlara yakın mı? Bayrak türler 10 Neler? - - - 83 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Alandaki varlıklar yabanıl Diğer ilginç yaban hayatı (fauna) Kelebekler Endemik bitkiler, Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı Tatmin edici yaban Memeliler hayatı izleme imkanı Garanti edilen türler var mı? Genellikle rastlanma Yaban Domuzu, ihtimali Tilki, Tavşan, Şans veya mevsime porsuk bağlı olanlar Alanda bulunan tesisler Sahadaki tesisler Yetersiz X Rekreasyonel tesisler X Spor tesisleri X Diğerleri yaban domuzu Kuşlar Açıklama Çam baştankarası, İspinoz, saka. Ağaçkakan, İbibik, Yeterli - İyi ötücü orman kuşları Yaban domuzu ve kartal türleri Durum Açıklaması Uzun devreli gelişme planına göre yapılabilir. Taşıma Kapasitesi Analizi Sosyal ve ekonomik taşıma kapasitesi Değerlendirme Şekli: 1- Tamamen Sağlanabiliyor, 2- Genel Olarak Sağlanıyor, 3- Veri Yok, 4- Çoğunlukla Sağlanamıyor 5- Hiç Sağlanamıyor Göstergeler 1 2 3 4 5 2 3 4 5 Tüm ilgi grupları turizmden elde edilen gelirden eşit pay 1 alırlar X Tüm ilgi grupları turizm gelişimine oranlı bir miktar para yatırımı yapabilir X Yerel ekonomi için turizm faydaları açıktır X Turizm gelişimiyle ilgili paydaşların ihtiyaç,istek ve önerileri ele alınıyor X Tüm ilgi gruplarına önem veriliyor 84 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI İlgi gruplarının birbiriyle olan ilişkileri iyi Beraber çalışmanın önemi biliniyor İyi bir işbirliği içindeler Belirli kararların alınma amacı saklanmıyor Yerel ilgi grupları karar almada söz sahibi Bölgesel ilgi grupları karar almada söz sahibi Diğer sektörler de turizm gelişimine fayda sağlıyor Turizm kırsal ekonomiye destek veriyor Geleneksel faaliyetler ve üretim türleri turizm gelişiminden sonra gelişme gösterdi Turizm gelişimi istihdamı artırma beklentilerini karşılıyor Yerel halk, özellikle gençler için yeni iş imkanı ortaya çıktı Kendi turizm işini kurmak isteyenlere yeterli destek veriliyor Turizm işi kurmak için eğitim ve öğretim veriliyor Planlı turizm uygulaması yapılıyor Yerel köyler ve kamusal alanın özelliği turizmden sonra zarar görmemiştir. Turizm temel olarak yerel mal ve hizmetlerden faydalanır Bölgemizi ziyaret eden turist sayısı yeterlidir Turizm kültürel mirasın devamına yardımcı oluyor Turizm endüstriyel mirasın sürdürülmesi için yardımcı oluyor Turizm gelişimi peyzaj dokusuna zarar vermiyor Turizm doğanın korunmasına yardımcı oluyor Turizm kültürel manzaranın korunmasına yardımcı oluyor Turizm hayat kalitesini artırıyor X X X X X X X X X X X X X 85 X X X X X X X X Sosyal ve Ekolojik Taşıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; Ekolojik taşıma kapasitesi analizi Faaliyet Genel etkiler Müspet /menfi Kamping&piknik Menfi Etki Korunan alan Kabul Kabul Kabul üzerindeki edilebilir edilemez ancak; etki Katı atıklar edilebilir Katı atıklara ait çözümler gerekir. UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Normal spor Müspet etkinlikleri Yeme içme Müspet X Doğa yürüyüşü X Müspet Sadece belirtilen yerlerde yapılırsa Yöre yemekleri öne çıkmalı Patikalar dışına çıkılmamalıdır İzlemeye esas olan Ekolojik Göstergeler aşağıdaki şekilde incelenmelidir. 1- Tamamen doğru, 2- Genel olarak doğru, 3- Veri yok, 4- Çoğunlukla yanlış, 5- Hiç yok, Ekolojik taşıma kapasitesinin etkileri; Ekolojik göstergeler 1 Bitkiler turizm artışından etkilenmemektedir Yürüyüş yolarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar veriyor Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana gelmektedir Korunan alanın suları gözle görünür şekilde kirlenmektedir Korunan alanın yer altı suları içme suyu olarak kullanılabilir Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıştır 2 3 x 4 5 x x x x x 86 x Ekolojik Taşıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; Ekolojik göstergelerin değerlendirmesiyle; - Patika dışına çıkan ziyaretçilerin olduğu, bunların zararlara sebep olabileceği, uyarı, işaretlemeler ve alan kılavuzu sistemi ile bunların çözülebileceği, Fiziki/idari Taşıma Kapasitesi İncelemesi ve Değerlendirmesi; (1-Akıcı, yeterli 2- İyi, 3- Fena değil, 4- Kötü, 5- Çok Kötü) Fiziki/idari taşıma kapasitesi Altyapı Park girişi Yer Kapasite 1 2 3 4 X Korunan alana giriş yolları X Korunan alandaki yol ağı Korunan alan içindeki toplu taşıma araçları X Park etme 5 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Park yeri imkanları Bilgi imkanları Yiyecek içecek temini Ticaret Kolaylık tesisleri Patika ağı Aktiviteler Çalışanlar akış Yer sayısı Biletleme yönlendirme İşaret levhaları Yetkililer Ziyaretçi merkezi Ofisler Basılı ve görsel materyal Tedarik Seçenekler Tuvaletler Atıkların toplanması Yeterlilik durumu seçenekler Paket doğa turları Bisiklet kiralama Araç kiralama At-katır kiralama Yeterli sayıda Donanımlı X X X X X X X X X X X 87 X Fiziki/idari taşıma kapasitesi yönünden yapılan değerlendirme; Fiziki/idari taşıma kapasitesi yönünden yapıla değerlendirme; 1- İdaremiz personel yönünden yeterli donanıma sahip değildir, takviye edilmelidir, 2- Tabela, bilgi panosu, ikaz vb. işaretlemeler lüzumludur, 3- Personelin donanımı arttırılmalıdır. Psikolojik Taşıma Kapasitesi: ile alakalı değerlendirmede ise herhangi bir problem yaşanmadığı görülmektedir. Bunun sebepleri arasında; Türk insanının hoşgörüsü önemli bir husustur, aynı zamanda doğa turistlerinin fazla lükse düşkün olmamaları, taleplerinin ziyadesi ile karşılanabilmesi sebebiyle sorun yaşanmamaktadır. Taşıma kapasitesinin tüm yönleri ile incelenmesini müteakip genel değerlendirmesi şu şekilde yapılabilir; 1- Taşıma kapasitesine ulaşılmamıştır, ekosistem ve korunan alan turizmden kısa vadede zarar görecek durumda değildir, UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 2- İnsanların beklentilerinin yönetilmesi gereklidir, bazı beklentiler uygulanamaz özellikler taşımaktadır, Sosyal ve ekonomik taşıma kapasitesi verilerini değerlendirme sonuçları; - Evrendede Tabiat Parkı’nın sosyal ve ekonomik taşıma kapasitesi yönünden bir problem yaşamamaktadır. Ekonomik beklentiler mevcuttur, bu sürecin iyi yönetilmesi gerekir, Ekonomik kaynak ayrılmakta ve alt yapı yatırımları yapılmakta, kaynakların saha koruma ve turizm gelişimi için yerinde kullanımı sağlanmaktadır. UŞAK İLİ VE İLÇELERİNİN KIYAS YÖNTEMİ İLE KISA DEĞERLENDİRMESİ Karşılaştırma yöntemi, kapsam dahilindeki unsurun benzerleri ve rakipleri ile arasındaki farkı görmesi ve daha ilerlemesine itici güç olması amaç edinilerek verimlilik arttırma yöntemidir. Karşılıklı bilgi alışverişi olarak değerlendirilen bu yöntemde, kopyalama değil, kendi ürünlerimize yönelik ilham almak, uyarlamak hedeftir. Gelecek eğilimlerini şimdiden görüp, müşterinin isteklerini şimdiden karşılamaya hazırlıklı olmayı gerektirir. Karşılaştırma yapılan ilçenin/ilin başarılı oluğu hususta takip ettiği yolun ilçemizde/ilimizde alınabilirliği araştırılmaktadır. KIYAS YÖNTEMİ İLE DOĞA TURİZMİ POTANSİYELİ YÜKSEK OLAN BAZI İLÇELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ UŞAK İLİ Kıyaslanan Kıyaslama Örnek Alınacak Deneyim İlçe İl/ilçe sebebi, Denizli İklim, doğa ve Manisa tarihi dokunun yanı sıra Merkez şehir yapısı doğaya yönelik turizmde de öne çıkmıştır. Kula İklim, doğa ve Kula tarihi dokunun yanı sıra Banaz şehir yapısı doğaya yönelik turizmde de öne çıkmıştır. Gediz İklim, doğa Gediz tarihi dokunun yanı sıra Sivaslı doğaya yönelik turizmde de öne çıkmıştır. 6. UŞAK İLİ SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ STRATEJİLERİ 6.1.Gelişme Stratejileri Strateji 1. Doğa turizmi yatırım projelerine uygulanmak için teşviklerin sağlanması ile Uşak’ ta turizm sektöründe yatırımların arttırılması, Sürdürülebilir doğa turizmi ürünlerinin, turistik kalkınma sürecinde zarar görmek yerine, faydalı olan yerel çevre, toplum ve yöre kültürüyle uyum içinde işlenmesi Strateji 2. 88 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Yüksek potansiyele sahip ilçelerede yerel kalkınmada turizmin güçlü bir araç olarak öne çıkarılması, Ürün çeşitliliğini artırma yoluyla, gelirlerin artırılmasının sağlanması 6.2. Pazarlama Stratejisi Strateji 1. Milletler arası, ülke geneli, bölgesel ve yerel ölçekte markalaşmanın hedeflenmesi, ülke çapında tanıtım ve pazarlamaya ek olarak varış noktaları bazında tanıtım ve pazarlama faaliyetlerine başlanması Strateji 2. Toplumun farklı kesimlerine uygun fiyatta, kaliteli turistik ürün alternatiflerinin sunulması, faydalandırmada yüksek ekonomik güç sahibi olmanın gerekmemesi 6.3. Ziyaretçi Yönetimi Stratejisi Strateji 1. Koruma ilkelerinin yaygınlaştırılması, bunun yanında, müşteri beklentilerine de dayalı sürdürülebilir ziyaretçi yönetiminin sağlanması 6.4. İzleme ve Değerlendirme Stratejisi (Turizmin etkilerinin ve sürdürülebilirliğin izlenmesi) Strateji 1. Turizmin etkilerinin izlenmesi için, izleme birimlerince göstergelerden yararlanılması 89 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 2 3 Öncelik Eylem no 6.1 .KAPASİTE GELİŞTİRME Amaç: ilgili paydaşların turizm(ekoturizm) açısından kapasitelerini geliştirmek Eylem Açıklama Yapacak kişi İşbirliği Süresi ve kuruluşlar ortakları Başlan 2 2 2 gıç 0 0 0 tarihi 1 1 1 3 4 5 Yerel halkının eko-turizm hakkında İTM, OSİ, Belediyeler, 1 1 Ekoturizm eğitimi 2013 1 1 4 1 5 1 Ekoturizm Konseyi ve Ekoturizm Dernekleri Kurulması Hizmet ve kalitesinin geliştirilmesi eğitimi, Ekoturizme sunulabilecek ürünlerin geliştirlmesi ürünleri geliştirilmesi konusunda eğitilmesi. Bu konuda plan süresince en az 20 kurs açılarak toplam 300 kişinin eğitilmesi Eko-turizmde hedef birliğinin sağlanması, İşbirliği için sözleşme imzalanması İTM, Kişiler, Muhtarlıkl Özel girişim ar, 2 0 2 1 Bütçesi ve Göstergeler 2 Finans 0 kaynağı 2 3 2013 belediyeler, 2013 OSİ, Türkiye, 2013 ÜNİVERSİTE TEMA LER Vakfı, DKMPGM Yöre halkının doğa Doğayı anlatmak için yöre halkın OSİ; ÜN, KY, Muhtarlıkl 2013 eğitilmesi, ayrıca çocukların eğitimi, HEM ar, belde eğitimi Doğa koruma eğiticileri yetiştirmek 2 0 1 9 muhtarlıklar Ekoturizm Dernekleri KY İTM, Belediyeler, Ürün Eko-turizm hizmetlerinin kademeli KY, olarak geliştirilmesi için bir yerel OSİ, İÖİ, B muhtarlıkl nitelikler standardı oluşturulması, ar, Özel Geleneksel köy evlerinin pansiyona dönüştürülmesi projelerinin yapılması, girişimciler, Geleneksel düğün kompozisyonunun canlandırılması /yaygınlaştırılması, Plan dönemi sonunda standartlara uygun en az 10 adet ev pansiyonu oluşturulması Doğa eğitimi için görev alacak eğitimcilerin eğitilmesi, plan dönemi içinde 30 adet eğitici eğitmek, 2 0 1 7 90 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Plan dönemi boyunca 400 yetişkin, 1000 çocuğa doğa eğitmi verilmesi, belediyele ri, Doğa gönüllülerinin seçimi Gönüllülük sisteminin OSİ, ÜN, KY, WWF, Plan dönemi boyunca her ilçede 15 er B oluşturulması TEMA 6 2 7 3 Deneyim paylaşımı 8 2 Rehber eğitimi 9 2 10 2 Haritaların İTM, OSİ, WWF oluşturulması KY, İÖİ Hedef birlikteliği için ilgi gruplarının İlgi gruplarının eğitimi İTM; OSİ; belediyele worshoplarla, toplantılarla hedeflere VALİLİK, KY r yönlendirilmesi, hedef birliğinin B sağlanması 11 yıl boyunca,her yıl 1 11 2 Üniversitelerle işbirliği 12 13 14 adet gönüllü seçilmesi Deneyim paylaşım programları oluşturulacaktır, kıyaslama bölgeleri ile ve ülke düzeyinde deneyim paylaşımı için 10 adet karşılıklı gezi düzenlenecektir. Uşak genelindeki alanları yönelik tamamı yöre halkından olmak üzere plan döneminde 50 adet Alan Klavuzu yetiştirilmesi Ekoturistler için rotaların yer aldığı haritaların oluşturulması ve basımı, workshop düzenlenecektir. Her türlü faaliyetin planlanma, geliştirme ve uygulama safhalarında Uşak içinde ve yakınındaki üniversitelerden bilimsel destek alınması için işbirliği yapılacaktır, Av turizmine profesyonel yaklaşım sağlanacaktır. Yöre halkı, KY, İTM, İÖİ, Özel girişimciler OSİ, ÜN, B, TEMA Ky, MEM DKMP OSİ, İTM, OSİ,HEM,Ü N, ziyaretçilerle iletişim OSİ, HEM, sağlanacaktır. ÜN. Kurtarma Timlerinin Dağ, kanyon ve mağara kurtarma OSİ,AFAD, Timlerinin kurulması sonucunda Kaymakamlık kurulması ziyaretçilerin güvenliği sağlanacaktır. lar Yerel profesyonel av klavuzu eğitimi Yabancı Yabancı dil eğitimi Dernekler 2013 2013 2013 2013 2013 2013 2013 2013 2013 91 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Faaliyet no. Öncelik 2.FİZİKSEL ALTYAPININ OLUŞTURULMASI Amaç; altyapıyı geliştirmek, Eylem Açıklama Yapacak kişi İşbirliği ve kuruluşlar ortakları 15 1 Atık yönetimi Özellikle katı atıkların yönetimi, vahşi depolama engellenecektir. Sanayi kaynaklı atıklar arıtılacak. 16 1 Alan düzenleme 17 1 Hizmet geliştirme Kamping alanlarının ve günübirlik alanların düzenlenmesi, uygun yerlerde, ilçe planına uygun olmak üzere en az 3 motokaravan yeri düzenlenecektir. Favori seçilen ilçelerde alan içinde kalan, atıl binaların onarımı ve turizmde kullanımı,sağlanacaktır. 18 1 üniteleri bilgilendirme Turizm Bilgilendirme Favori ilçelerde merkezleri kurulacaktır, Bu merkezlerin Merkezleri kurulması 19 1 Patika düzenlemeleri (trekking yol ağı oluşturma ve düzenleme) 20 2 Doğa kurulması Müzesi atıl okul binaları veya köy evlerinin kiralanması veya restorasyonu ile oluşturulması. 2019 a kadar 5 ayrı yerde bilgilendirme merkezi kurulacaktır. 3.Bölümde Trekking güzergahı olarak tespiti edilen tüm sahalarda patika düzenlemeleri ve her türlü tanıtıcı, bilgilendirici elemanların yapımı ve yerine konması 2017 yılına kadar tamamlanacaktır. Favori ilçelerde Doğa Müzesi ve Ekolojik Yorum Merkezleri kurulması için çalışmalar yapılacaktır. Başlan gıç tarihi Muhtarlıkla (M) belediyeler,(B) İl özel idaresi (İÖİ) İl Turizm Md.(İTM) Kaynakamlıklar, (KY) İÖİ KY, İÖİ , orman ve su işler md OSİ Özel girişim ÖG İTM, OSİ, KY, B, İÖİ Dernekler D Çevre ve Şehircilik md ÇŞM 2014 D, ÇŞM 2014 D; 2014 Dernekler WWF 2014 İTM, OSİ, Ky, B, İÖİ, Dernekler 2013 OSİ, İTM Ky B İÖİ Dernekler, Üniversite ler 2014 Süresi 2 2 2 0 0 0 1 1 1 3 4 5 2 0 1 7 2 0 1 9 2 0 2 1 Bütçesi ve Göstergele r 2 Finans 0 kaynağı 2 3 92 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 21 3 22 23 2 24 2 25 26 27 28 29 Mağaraların Ziyarete 3.bölümde bilgileri verilen mağaraların İTM, PSİ Ky İÖİ Dernekler, ekoturistlerin ziyaretine açılması için Üniversite Açılması gerekli düzenlemeler yapılması ler Ziyaretçi merkezi vizyonunun İTM OSİ Ky B Dernekler, Ziyaretçi merkezleri katılımcılıkla oluşturulması, favori İÖİ KTM, kurulması ilçelerde ziyaretçi merkezlerinin kurulması için çalışmalara başlanacaktır. Favori ilçelerde Karavan ve taşınabilir ev organize kamp yerleri oluşturulması 2014 2015 Belediyeler, Muhtarlıklar Karavan&mobil ev kamp yeri Dağ bisikleti Favori ilçelerde Dağ bisikleti patikası ağı için altyapı, araştırma ve parkurları OSİ; İTM, Ky, B, İÖİ Dernekler 2015 OSİ; İTM, Ky, İÖİ; B Dernekler 2014 Ulaştırma imkanlarının arttırılması Butik otel pansiyonların arttırılması Valilik, İÖİ,THK,UB organizasyonun tamamlanması, Havaalanı ve her türlü ulaşım seferlerinin arttırılmasıyla ziyaretçilere kolay ulaşım imkanı sağlanacaktır. ve İl Kırsal kesimlerdeki yol kalitesinin arttırılması Yürüyüş platformlarının yapılması Atıksu Yönetimi ve ilçelerde butik otel ve pansiyonculuğun arttırılması ile ziyaretçilerin konaklama ihtiyaçları en üst seviyeye getirilecektir. Köy ulaşım yollarının ve orman yangın yollarının iyileştirilmesiyle ziyaretçilere kaliteli ulaşım imkanı sağlanacaktır. Kanyonlara yürüyüş için yürüyüş platformlarının ve işaretlemelerin yapılması ziyaretçi güvenliğini sağlayacaktır. Özellikle belediyeler ve atıksu oluşturan tüm evsel ve endüstriyel atıksular oluşturan işletmelerden kaynaklı 2013 93 Ky, Turizm İşletmeleri, İKTM, Kaymakamlıklar Belediyeler, Muhtarlıklar Valilik, İÖİ,OGM,OSİ 2013 OSİ, Kaymakamlıklar 2013 Belediyeler,Özel İdareler, Turizm Çevre ve 2013 Şehircilik 2013 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 30 31 32 33 34 Şifalı su ve çamurların şifalı/sağlığı uygunluğunun araştırılması Sportif olta balıkçılğına uygun iskelelerin yapılması atıksular arıtılacak ve turizm alanları korunmuş olacaktır. ve Sanayi İşletmeleri, OSİ Sağlık turizmine katkı sağlayacaktır. Şifalı su alanlarında konaklama imkanlarının artırılması. OSİ, İl Gıda Tarım Hayvancılık Müdürlükleri, İl Kültür ve Turizm Müdürlükleri OSİ, İl Gıda Tarım Hayvancılık Müdürlükleri, OBAF OSİ Sportif olta balıkçılığı meraklılarına ve sportif olta balıkçılığı turizmine altyapı oluşturulmuş olacaktır. Kuş gözlem Uygun sulak alanlara kuş gözlem kulelerinin yapılması kuleleri yapılarak kuş gözlemciliği ve kuş gözlemciliğine dayalı turizm altyapısı oluşturulmuş olacaktır. Turizm alanlarında seyir noktası ve seyir terasları yapılarak cazibe arttırılacaktır. Turizm alanlarına manzara seyir noktası ve seyir terasları yapılması Turizm alanlarına Yaya, atlı ve bisikletli doğa gezi kuru tuvalet yapılması güzergahları belirlenerek üzerinde uygun yerlere kuru tuvaletler yapılarak gezi parkurlarında atık yönetimi sorununa çözüm getirilmiş olacaktır. İl Müdürlükl eri STK 94 Özel İdareler, Belediyeler, Kaymakamlıklar Muhtarlıklar, OSİ OSİ,İl Özel İdaresi, Kaymakamlıklar UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Öncelik Eylem no. 3. ENVANTER, ÜRÜN OLUŞTURMA, ÜRÜN ÇEŞİTLENDİRME VE GELİŞTİRME, SERTİFİKALANDIRMA, TANITIM VE PAZARLAMANIN YAPILMASI Amaç: mevcut ekoturizm ürünlerinin ortaya çıkarılması, geliştirilmesi,tanıtımı ve pazarlamasını yapmak. Eylem Açıklama Yapacak kişi İşbirliği Başlan Süresi Bütçesi ve Göstergeler ve kuruluşlar ortakları gıç 2 2 2 2 2 2 2 Finans tarihi 0 0 0 0 0 0 0 kaynağı 1 1 1 1 1 2 2 3 4 5 7 9 1 3 Kültürel ürün Geleneksel yaşam tarzı ve kültüre iTM, OSİ, Ky, Dernekler, 2014 35 1 envanteri ürünleri ilişkin olarak doğadan toplanan HEM, üniversitel sunuma hazır hale veya üretilen gıda maddeleri, doğal er getirme materyalden üretilen el sanatları vb. 95 değerlerin tespiti, satılabilir hale getirilmesi, sözlü değerlerin envanteri, bunların turizme sunulabilir hale getirilmesi Doğal ürün Doğada gizli kalmış, henüz İÇOM, Tarım Üniversite 2013 36 1 envanteri sunuma keşfedilmemiş olan turizme il ler hazır hale getirme sunulabilecek değerlerin ortaya Müdürlüğü(İ çıkarılması ve sunuma hazır hale TM), özel getirilmesi, bunların basılı katalog girişimciler haline getirilmesi sağlanacaktır. Milli ve Sunuma ve tanıtıma ait senaryonun OSİ; İTM, Ky, 2014 37 1 Milletlerarası katılımcılıkla oluşturulması ve B, İÖİ, seviyede tanıtım çerçevede Milli ve Milletlerarası düzeyde tanıtım materyallerinin UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 38 1 Ekolojik ürün satış merkezleri 39 1 Ev pansiyonculuğu 40 1 Tur opreratörlerine saha tanıtımı ve Ekotur destinasyonları 41 2 Müşteri beklenti ve memnuniyet anketleri basımı(1 WEB sitesi, yeterli miktarda broşür, rota haritası, CD, 2 tanıtım filmi vb.) Favori ilçelerde yöre insanının ürettiği ekolojik ve doğadan toplanan ürünlerin satışına yönelik her ilçede ena z 1 tane olmak üzere 10 adet satış yerlerinin oluşturulması, vatandaşların üretim ve satış için yönlendirilmesi. Favori ilçelerde aynı kalite standardındaki Pansiyonların pazarlama ağı içine alınması sağlanacak, Tur opartörlerine sahanın gezdirilerek tanıtımı, görüşlerinin alınması, isteklerinin değerlendirilmesi, destinasyon şekillendirmelerinin yapılması,bu destinasyonlar üzerinde hizmet kalitesi ağı kurulması, destinasyonları destekleyici, olumlu etkileyici eklerin tespiti. Yıl içinde tur operatörleri kanalı ile gelen turist sayısının 200.000 kişiye çıkarılması sağlanacaktır. Ziyaretçilerin beklentileri ve verilen hizmetlerden memnuniyetinin peryodik olarak ölçülmesi, her yıl 250 şer kişi ile, sezon başı, ortası ve İTM, Tarım İÖİ B Oİ, WWF Md. ÇEKÜL 2014 İTM; B, Ky, İÖİ, Özel Gr. 2014 İTM, OSİ; Dernekler, Valilik, K, B, KTM İÖİ, 2014 İTM OSİ KY 2013 ÜNİV 96 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI sonunda toplam 3 anket yapılacaktır. Fuar ve sempozyumlara aktif İTM, katılımlarla stand oluşturma, Uşak tarım konulu sempozyum düzenleme, HEM, festivallerin kültürel değerleri öne çıkaran hale getirilmesi, her yıl en az 2 milli fuara katılacaktır. 42 3 Fuar sempozyumlar, festivaller 43 2 Eko köy ve Eko Saha içinde doğal ve kültürel değerleri bozulmamış veya küçük beldeler bir çaba ile bu değerlerinin sunumu ve korunması kolayca başarılabilecek ve ekolojik uygulamaların sürdürülebilirliği sözkonusu olan Yukarı karacahisar, , Küçükler ve Ulupınar olmak üzere ayrıca 3 köyün Ekoköy olarak dizaynı ve sunulması, bu konuda diğer koruma alanlarına örnek olacak pilot uygulama yapılması, değerleri dağıtım Satış-Tutundurma Ekoturizm programı yapılacaktır. Ekoturizm çalışmaları tutundurma programı hazırlanacaktır. Bu amaçla, gerekli kişisel satış, reklam, tanıtım ve satış geliştirme etkinlikleri belirlenecektir. 44 2 OSİ, Belediyeler, d. Dernekler ÜN 2014 İTM, OSİ, Muhtarlık Ky, İÖİ, larWWF TATUTA 2014 97 İTM, OSİ, Dernekler, 2013 Tic. Ve San Belediyeler Odası, Özel Gr., UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 45 1 46 2 47 2 48 1 49 2 Yerel koruma standardı Eko-turizm hizmetlerinin kademeli olarak geliştirilmesi için bir yerel nitelikler standardı oluşturulması, bu şekilde orijinalliğin korunması ile bozulma ve kültürel melezleşmenin önüne geçilmesi Yeni ürünler ve Yeni ürünlerin geliştirilmesi, yeni Ürün geliştirme dizaynlar, yerel kültür elemanlarının figüre edilmesi, bilinmeyen veya kaybolmaya yüz tutmuş, yöresel yemeklerin sunulabilir hale getirilmesi bunların kataloglar halinde basımının sağlanması, İyi örnekleri öne Yılda bir kez Örnek pansiyon, Örnek lokanta, Örnek Ürün satış yeri çıkarma seçimi, bunlara göre kalite standartlarının diğer aynı faaliyette bulunan kişi ve kurumlara yaygınlaştırılması Pansiyonculara, lokantalara, Sertifika/kalite standardı programı ekolojik ürün üreticilerine yönelik sertifika ve kalite standardı programının hazırlanması ve uygulanması Zamanla gelişim gösteren ve Yeni tesisler potansiyeli artan yerlere belirlenmiş ekoturizm standartlarına uygun yeni eko-turizm tesisleri İTM OSİ Ky Dernekler İTM ÜNİV Dernekler, 2015 OSİ Ky Üniversite HEM ler, İTM OSİ İOİ Dernekler Ky 2015 İTM HEM Üniversite 2014 Ky B OSİ ler, Dernekler, Hizmet üretlenler Özel Gr. OSİ, Dernekler, 2015 Ky İÖİ, İTM Belediyeler 98 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 50 2 51 1 52 1 53 54 Tur operatörlüğü, Rota kılavuzluğu, pansiyonculuk ve yerel ürünlerin satışı konusunda halkın da benimsediği bir iş düzenini ve kurallar sistemini ortaya koyan mekanizma geliştirmek, Korunan alanlarda organik tarımla Organik tarım üretim prensiplerinin yerleştirilmesi, plan dönemi sonunda sahaların yüzde 20 sinde organik tarımın yapılıyor olmasının sağlanması, Favori ilçelerde, köy, belde ve Yapı sistemi ilçelerde yeni yapılacak yapıların tamamen yerel mimariye uygun olmasının zorunlu hale getirilmesi av potansiyelini Avlaklarda av Avlaklarda artıracak ve av turizminin cazibesini sayısının arttıracaktır. arttırılması Avlaklarda av Avlaklarda av potansiyelini kaynağına yem artıracak ve av turizminin cazibesini arttıracaktır. takviyesinin Avlaklarda kanatlı avı için üretme yapılması istasyonları kurularak, Üret Sal avlat modeli ne uygun avlaklar tesis edilecektir. Plan dönemi sonuna kadar 3 adet. Kurallar sistemi İTM OSİ Ky B Tur oparatörleri, Hizmet üretenler 2014 Muhtarlıklar, 2014 İTM, OSİ, İL tarım Md. Dernekler, B, ÇŞM, M. Dernekler Ky Mimarlar Odası 2014 OSİ, Avlak İşletmecileri 2013 OSİ,Avlak İşletmecileri, Avcı Dernekleri 2013 99 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Avlaklar ve av kaynakları fuarlar, yabancı ve yerli televizyonlar, av dergileri vb. kaynaklarla ya da yerli ve yabancı av turizm acentalarıyla görüşerek tanıtılması sağlanacaktır. 55 Avlakların tanıtılması 56 Karstik yapıların Uşak’ta dünyanın en uzun kanyonu Ulubey kanyonu tanıtımlarının tanıtılması yapılması ile ziyaretçi potansiyeli artacaktır. 57 İç sularda sportif olta balıkçılığına uygun yerlerin belirlenmesi 58 Sportif balıkçılığı alanlarının tanıtılması 59 Kuş envanterlerinin çıkarılması Sportif olta balıkçılığı meraklılarına yeni alanlar belirlenmiş olacaktır. Olta balıkçılığı sertifikalı eğitimi verilecektir. 10 kurs 200 kişi. olta Sportif balıkçılık gruplarına ve tüm bu aktiveteyle ilgilenenlere balıkçılık sahalarının tanıtımı yapılmış olacaktır. Kuş gözlemciliği gruplarından faydalanarak alanların kuş envanterinin çıkarılması OSİ, Avcı dernekleri,İl Kültür ve Turizm Müdürlükleri , Avlak işleticileri OSİ, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Turizm STKları İl Kültür ve OBAF Turizm Müd., Balıkçılık STK, Üniversiteler, OSİ, DSİ, Özel İdasi OSİ, İl Kültür ve Turizm Müd., Turizm Acentaları Kuş Gözlemciliği STKları, 2013 2013 2013 100 2013 2013 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI sağlanacaktır. Kuş kulelerinin yapımı. gözlem OSİ, Dkmp,Kaym akamlıklar, Üniversiteler Yayla turizmi meraklılarına yeni Vatandaşlar, Yayla Pansiyonluğu ve alanlar oluşturulmuş olacaktır. Orman Bölge yayla turizminin Müdürlüğü, geliştirilmesi Turizm Acentaları, OSİ 60 2013 101 Öncelik Eylem no. 4.İZLEME VE DEĞERLENDİRMEYE YÖNELİK EYLEMLER Amaç: ekoturizm faaliyetlerinin izlenmesine ilişkin kriterlerin belirlenmesi, izlemenin yapılması, raporlama, değerlendirme ve geri bildirimlerin yapılması. Eylem Açıklama Yapacak kişi İşbirliği Başlan Süresi Bütçesi ve Göstergeler ve kuruluşlar ortakları gıç 2 2 2 2 2 2 2 Finans tarihi 0 0 0 0 0 0 0 kaynağı 1 1 1 1 1 2 2 3 4 5 7 9 1 3 Doğal ve kültürel değerleri etkileyen Değişimin sınırlarının 61 1 OSİ, İTM, WWF, 2014 tüm turizm faaliyetlerinin kabul Üniversiteler Dernekler belirlenmesi edilebilir değişimin sınırlarının belirlenmesi, bu çalışmanın hedefi yöresel düzeyde kabul edilebilir sınırların tespitidir. UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 62 1 63 1 64 1 65 1 66 1 67 1 Çevresel izlenmesi Ekonomik izlenmesi etkilerin indikatörlere göre izlenecektir. etkilerin indikatörlere göre izlenecektir Sosyal ve kültürel indikatörlere göre izlenecektir etkilerin izlenmesi indikatörlere göre izlenecektir Sürdürülebilirliğin izlenmesi Kurallar sistemine uyumun izlenmesi, Uyumun izlenmesi uyumsuzluğun sözkonusu olduğu hususları inceleme, uzlaşma arayışı, çözüm geliştirme, raporlama ve değerlendirme, yaptırım uygulama, İzlemenin raporlama, dedğerlendirme ve geri bildirimlere dönüştürülmesi Doğal ve kültürel değerlere etki yapan Faaliyetlerin sınırlara göre durumunun izlenmesi ve raporlama, değerleme ve geri bildirimlerinin yapılması, ÇŞM OSİ B Dernekler , KTM İTM, Tarım Dernekler Md Ky B Tic , Üniv. San Od. OSİ, İTM Dernekler Üniv , OSİ; ÇŞM Dernekler , İTM, OSİ Dernekler Özel girşimciler, Hizmet üreten herkes, OSİ; İTM Dernekler ÜNİV 2014 2014 2014 2014 2014 102 2014 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI KAYNAKLAR Uşak valiliği web sitesi www.usak.gov.tr. TÜİK web sitesi www.tuik.gov.tr Uşak kültür Turizm Müdürlüğü www.usakkultur.gov.tr ZEKA Kalkınma ajansı www.zafer.org.tr. Atabey, E., (2003), Tufa ve Traverten, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayınları, Ankara. Atalay, İ., Yılmaz, Ö., Kafalı, F., (2004), The Effect of Neotectonic Movements on The Formation Ulubey-Banaz Canyon, W of Turkey, The Third Turkish-Romanian Geographical Academic S, 16-24 Eylül, 2004, İstanbul. Atalay, İ., (2005), Genel Fiziki Coğrafya, META Basım Matbaacılık Hizmetleri, İzmir. Atalay, İ., Mortan, K., (2006), Türkiye Bölgesel Coğrafyası, İnkılâp Kitapevi, İstanbul. Aysal, N., (2001), Uşak’ın Türkiye Jeolojisindeki Yeri, 21. Yüzyılın Eşiğinde Uşak Sempozyumu, s.745-754, Uşak. Başarı, N., (1982), Uşak, Banaz, Kızılcaören Köyü Demir Mangenez Cevherleşmesi Jeoloji Raporu, Derleme 7182, Proje No: 1981 /I, Ankara. Baykal, F., (1955), “Alaşehir ve Uşak Ovaları (Batı Anadolu)”, İstanbul Üniversitesi Fen Fak. Mecmuası, 20 (4), s.225-236, İstanbul.Baykara, M.O., (2007), Çokrağan-Yukarı Karacahisar (Banaz-Uşak) Karstik Kaynaklarının Hidrojeolojik İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Uygulamalı Jeoloji Anabilim Dalı, İzmir. Ercan, T., Dinçel, A., Metin, S., Türkecan, A., Günay, E., (1978), “Uşak Yöresindeki Neojen Havzalarının Jeolojisi”, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, c.21, s.91-106, İstanbul. Ercan, T., (1982), “Kula Yöresinin Jeolojisi ve Volkanitlerin Petrolojisi”, Yerbilimleri 3: 1-2, İstanbul. Erinç, S., (2001), Jeomorfoloji II, DER Yayınları, 3. Baskı, İstanbul. Güldalı, N., (1971), “Karstik Araştırmaların Türkiye İçin Önemi”, Jeomorfoloji Dergisi, Sayı: 3, s. 54-61, Ankara. Günal, N., (2003), Yukarı Gediz Havzasının Bitki Coğrafyası, Çantay Kitabevi, Melisa Matbaacılık, İstanbul. Gürgen, G., (1997), “Şebinkarahisar-Alucra Çevresinde Volkanik Şekiller”, Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı: 6, s. 149161, 103 UŞAK İLİ DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI Ankara. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, (1997), Uşak İli Arazi Varlığı, T.C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, İl Rapor No: 64, Ankara. Pekcan, N., (1999), Karst Jeomorfolojisi, Filiz Kitabevi, 2. Baskı, İstanbul. Polat, S., Karğı, S., (2008), Karahallı (Uşak) İlçesinde Lapyalı Kalker Sökümü ve Çevresel Etkileri, Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu-2008, s.54-63, Çanakkale. Sür, A., (1994), “Karstik Yerşekilleri ve Türkiye’den Örnekler”, Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı:3, s. 1-28, Ankara. Şahin, C., (2006), Türkiye Fiziki Coğrafyası, Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara. T.C. Uşak Valiliği, (2008), Uşak İli 1/100000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı, Uşak. Yalçınlar, İ., (1955), “Banaz Çayı Havzası ve Uşak Civarında Bünye ve Morfoloji Araştırmaları”, Türk Coğrafya Afyonkarahisar Meteoroloji Bölge Müdürlüğü Web Sitesi; Uşak İlinin İklim Durumu, http://www.afyon.mgm.gov.tr/ Uşak Ticaret Odası Web Sitesi; Uşak Turizm Bilgileri, Uşak Valiliği Web Sitesi; Uşak Valiliği Resmi Web Sitesi Uşak Valiliği, 2012, Uşak İl Brifingi. OK K., 2008; Türkiye Ormancılık Sektörü Açısından Ekoturizm, TODEG Makaleleri, 104 http://www.ekoturizmgrubu.org/makale/MAKALE.htm, Ziyaret tarihi: 12.04.2012. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, 2012; Strateji Geliştirme Başkanlığı Faaliyet Raporu, Ankara. Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı, İl Durum Raporu, http://www2.ormansu.gov.tr/COB/Files/durum_rapor/ockkb/ockkb_ild.pdf, Ziyaret Tarihi: 10.04.2012.