Çaycuma 2013 Yaz Okulu Sonuç Raporu.
Transkript
Çaycuma 2013 Yaz Okulu Sonuç Raporu.
2229- >ŝƐĂŶƐǀĞ>ŝƐĂŶƐPŶĐĞƐŝ͕PŒƌĞƚŵĞŶǀĞPŒƌĞŶĐŝůĞƌĞ zƂŶĞůŝŬŝůŝŵƐĞůƚŬŝŶůŝŬůĞƌŝĞƐƚĞŬůĞŵĞWƌŽŐƌĂŵŦ ͞ŽŒƌĂĨŝŝůŐŝ^ŝƐƚĞŵůĞƌŝ;^ͿǀĞŽŒĂůĨĞƚůĞƌ͟ zK<h>h^KEhZWKZh ,ĂnjŦƌůĂLJĂŶ Žĕ͘ƌ͘,ĂƐĂŶPD7Z <ŽŽƌĚŝŶĂƚƂƌ 2ϴ,ĂnjŝƌĂŶ – 07 dĞŵŵƵnj 2013 ĂLJĐƵŵĂ - KE'h>< 1 2229- >ŝƐĂŶƐǀĞ>ŝƐĂŶƐPŶĐĞƐŝ͕PŒƌĞƚŵĞŶǀĞPŒƌĞŶĐŝůĞƌĞ zƂŶĞůŝŬŝůŝŵƐĞůƚŬŝŶůŝŬůĞƌŝĞƐƚĞŬůĞŵĞWƌŽŐƌĂŵŦ ͞ŽŒƌĂĨŝŝůŐŝ^ŝƐƚĞŵůĞƌŝ;^ͿǀĞŽŒĂůĨĞƚůĞƌ͟ zK<h>h^KEhZWKZh ,ĂnjŦƌůĂLJĂŶ Žĕ͘ƌ͘,ĂƐĂŶPD7Z <ŽŽƌĚŝŶĂƚƂƌ 28 ,ĂnjŝƌĂŶ– ϬϳdĞŵŵƵnj 2013 ĂLJĐƵŵĂ- KE'h>< 2 ÖNSÖZ 28 Haziran - 07 Temmuz 2013 ƚĂƌŝŚůĞƌŝ ĂƌĂƐŦŶĚĂ ĂLJĐƵŵĂ͛ĚĂ (ZONGULDAK) ĚƺnjĞŶůĞŶĞŶ ͞ŽŒƌĂĨŝŝůŐŝ^ŝƐƚĞŵůĞƌŝ;^ͿǀĞŽŒĂůĨĞƚůĞƌ͟ďĂƔůŦŬůŦzĂnjKŬƵůƵ͛ŶĂ7ƐƚĂŶďƵůmŶŝǀĞƌƐŝƚĞƐŝ͕ zŦůĚŦnjdĞŬŶŝŬ mŶŝǀĞƌƐŝƚĞƐŝ͕ ^ĂŬĂƌLJĂmŶŝǀĞƌƐŝƚĞƐŝ͕ĂŶĂŬŬĂůĞKŶƐĞŬŝnjDĂƌƚmŶŝǀĞƌƐŝƚĞƐŝ͕ĂůŦŬĞƐŝƌmŶŝǀĞƌƐŝƚĞƐŝǀĞhƔĂŬ mŶŝǀĞƌƐŝƚĞƐŝ PŒƌĞƚŝŵƺLJĞůĞƌŝǀĞŽŒƌĂĨLJĂƂůƺŵƺƂŒƌĞŶĐŝůĞƌŝŶŝŶŬĂƚŦůŦŵŦLJůĂŐĞƌĕĞŬůĞƔƚŝƌŝůŵŝƔƚŝƌ͘ 201ϬLJŦůŦŶĚĂŶďƵLJĂŶĂdm7d<7ĚĞƐƚĞŬůĞƌŝLJůĞŐĞƌĕĞŬůĞƔƚŝƌŝůĞŶ͞ŽŒƌĂĨŝŝůŐŝ^ŝƐƚĞŵůĞƌŝǀĞ ŽŒĂů ĨĞƚůĞƌ͟ LJĂnj ŽŬƵůƵ͕ ĚŝŒĞƌ LJŦůůĂƌĚĂŶ ĨĂƌŬůŦ ŽůĂƌĂŬ ďƵ LJŦůĚĂ ^Ğů ǀĞ dĂƔŬŦŶůĂƌŦŶ LJĂŶŦŶĚĂ ,ĞLJĞůĂŶ ŬŽŶƵůĂƌŦƺnjĞƌŝŶĚĞĚĞƌƐůĞƌǀĞĞŒŝƚŝŵůĞƌǀĞƌŝůŵŝƔƚŝƌ͘ŽůĂLJŦƐŦLJůĂŚĞŵƐĞů-ƚĂƔŬŦŶůĂƌŦŶŚĞŵĚĞŚĞLJĞůĂŶůĂƌŦŶ ƐŦŬůŦŬůĂŵĞLJĚĂŶĂŐĞůĚŝŒŝůŽŬĂƐLJŽŶƐĞĕŝůŵĞƐŝŶĞĚŝŬŬĂƚĞĚŝůŵŝƔǀĞďƵŶĞĚĞŶůĞŽŶŐƵůĚĂŬŝůŝŶŝŶĂLJĐƵŵĂ ŝůĕĞƐŝƚĞƌĐŝŚĞĚŝůŵŝƔƚŝƌ͘ ĂLJĐƵŵĂŝůĕĞƐŝŶĚĞϭϬŐƺŶďŽLJƵŶĐĂĕĂůŦƔŵĂůĂƌŦŶĂŬƐĂŵĂŵĂƐŦǀĞƌĂŚĂƚďŝƌƔĞŬŝůĚĞ LJĂƉŦůĂďŝůŵĞƐŝ ŝĕŝŶ ďŝƌ ŽƚĞůĚĞ ŬŽŶĂŬůĂŶŦůŵŦƔƚŦƌ͘ ĂŚĂ ƂŶĐĞ dm7d<͛Ă ǀĞƌŝůĞŶ ƉƌŽŐƌĂŵ ĕĞƌĕĞǀĞƐŝŶĚĞ ŚĂƌĞŬĞƚĞĚŝůĞƌĞŬLJĂnjŽŬƵůƵ͕ƂŒƌĞƚŝŵƺLJĞůĞƌŝŶĞĂŝƚĚĞƌƐůĞƌ ;^ǀĞdĂƔŬŦŶ-,ĞLJĞůĂŶǀĞZŝƐŬĂŶĂůŝnjŝƺnjĞƌŝŶĞͿ͕ ƂŒƌĞŶĐŝůĞƌŝŶ ĚĞŒŝƔŝŬ ďĂƔůŦŬůĂƌĚĂŬŝ ĕĂůŦƔŵĂ ŐƌƵƉůĂƌŦŶĂ ĂLJƌŦůŵĂƐŦ͕ ĂƌĂnjŝ ĕĂůŦƔŵĂůĂƌŦ͕ ƐƵŶƵŵůĂƌ ǀĞ ƐŽŶƵĕ ƌĂƉŽƌůĂƌŦŶŚĂnjŦƌůĂŶŵĂƐŦŶĚĂŶŽůƵƔĂŶďŝƌŝĕĞƌŝŒĞƐĂŚŝƉŽůŵƵƔƚƵƌ͘ Ƶ LJĂnj ŽŬƵůƵLJůĂ͕ ŬĂƚŦůŦŵĐŦůĂƌŦŶ͕ ďĂƔůŦŬůĂ ŝůŝƔŬŝůŝ ŽůĂƌĂŬ ƚĂƔŬŦŶ ǀĞ ŚĞLJĞůĂŶ ƌŝƐŬ ĕĂůŦƔŵĂůĂƌŦŶŦŶ ƂŶĞŵŝǀĞ ƂŶ ĕĂůŦƔŵĂůĂƌŦŶŦŶ ŶĂƐŦů LJĂƉŦůĚŦŒŦ͕ ďƵ ĕĂůŦƔŵĂůĂƌŦŶ ^͛ĚĞ ŶĂƐŦů ŝƔůĞŶĚŝŒŝ͕ ƚĞŽƌŝŬŽůĂƌĂŬ lisans ĚƺnjĞLJŝŶĚĞŐƂƌƺůĞŶĚĞƌƐůĞƌŝŶƵLJŐƵůĂŵĂĚĂŶĂƐŦůŐĞƌĕĞŬůĞƔƚŝƌŝůĚŝŒŝ͕ŐƌƵƉŽůĂƌĂŬĕĂůŦƔŵĂŬĂďŝůŝLJĞƚŝǀĞďƵŶƵŶ ƂŶĞŵŝ͕ ĂƌĂnjŝ ƵLJŐƵůĂŵĂůĂƌŦŶŦ͕ ĂƌĂnjŝĚĞ LJĂƉŦůĂŶ ĕĂůŦƔŵĂůĂƌŦŶ ďƺƌŽ ŽƌƚĂŵŦŶĚĂ ŶĂƐŦů ^͛LJĞ ǀĞƌŝ ŽůĂƌĂŬ ĂŬƚĂƌŦůĚŦŒŦǀĞďƵǀĞƌŝůĞƌŝŶƐƵŶƵŵƵŐŝďŝďŝƌĕŽŬŬŽŶƵĚĂďŝůŐŝǀĞƚĞĐƌƺďĞŬĂnjĂŶŵĂƐŦƐĂŒůĂŶŵŦƔƚŦƌ͘ zĂnjŽŬƵůƵ 10 ŐƺŶůƺŬƐƺƌĞŝĕŝŶĚĞďĂƔĂƌŦLJůĂǀĞƉƌŽďůĞŵƐŝnjƚĂŵĂŵůĂŶŵŦƔ͕LJĞƌĞůŐĂnjĞƚĞǀĞƚĞůĞǀŝnjLJŽŶĚĂŚĂďĞƌŬŽŶƵƐƵ ŽůŵƵƔƚƵƌ͘ Ƶ ƐŽŶƵĕ ƌĂƉŽƌƵ͕ ƚƺŵ ŬĂƚŦůŦŵĐŦ ůŝƐƚĞƐŝ͕ ƂŒƌĞƚŝŵ ƺLJĞůĞƌŝŶĞ Ăŝƚ ƐƵŶƵŵůĂƌ͕ ƂŒƌĞŶĐŝůĞƌŝŶ arazi ĕĂůŦƔŵĂůĂƌŦƐŽŶƌĂƐŦŶĚĂLJĂƉƚŦŬůĂƌŦƐŽŶƵĕƐƵŶƵŵǀĞƌĂƉŽƌůĂƌŦǀĞ LJĂnjŽŬƵůƵŶƵŶĚĞŒŝƔŝŬĂƔĂŵĂůĂƌŦŶŦŐƂƐƚĞƌŝƌ ĨŽƚŽŒƌĂĨůĂƌĚĂŶŽůƵƔŵĂŬƚĂĚŦƌ͘ >ŝƐĂŶƐ ƂŒƌĞŶĐŝůĞƌŝ ŝĕŝŶ ŽůĚƵŬĕĂ ĨĂLJĚĂůŦ ŐĞĕĞŶ ďƵ LJĂnj ŽŬƵůƵŶƵ ĚĞƐƚĞŬůĞLJĞŶ dm7d< 7͛Ğ ƚĞƔĞŬŬƺƌĞĚĞƌ͕ŚĂnjŦƌůĂŶĂŶƌĂƉŽƌĚĂŶĚĂŵĞŵŶƵŶŬĂůĂĐĂŬůĂƌŦŶŦƺŵŝƚĞĚĞƌŝŵ͘ Žĕ͘ƌ͘,ĂƐĂŶPD7Z zĂnjKŬƵůƵ<ŽŽĚŝŶĂƚƂƌƺ 3 G.GG ĂƔůŦŬ ^ĂLJĨĂEŽ PŶƐƂnj͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘ 3 zĂnjKŬƵůƵ<ĂƚŦůŦŵĐŦ>ŝƐƚĞƐŝ͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘ 5 PŒƌĞƚŝŵmLJĞůĞƌŝŶĞŝƚĞƌƐůĞƌ͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘ 6 PŒƌĞŶĐŝůĞƌĞŝƚ^ŽŶƵĕZĂƉŽƌƵ^ƵŶƵŵůĂƌŦ͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘ 78 PŒƌĞŶĐŝůĞƌĞŝƚ^ŽŶƵĕZĂƉŽƌůĂƌŦ͙͙͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘ 121 zĂnjKŬƵůƵŶĚĂ<ƵůůĂŶŦůĂŶDĂůnjĞŵĞ͕ůĞƚǀĞdĞĕŚŝnjĂƚ͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘ 237 ĂůŦƔŵĂůĂƌĂŝƚ&ŽƚŽŒƌĂĨůĂƌ͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘ 239 zĂnjKŬƵůƵŶƵŶzĞƌĞůdsǀĞ'ĂnjĞƚĞĚĞƵLJƵƌƵůŵĂƐŦ͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘͘ 258 4 GG Ç- Ç Üniversite 1 ǤǤYG Go 2 ǤǤǤ. Sakarya o 3 Ǥ Yo ÇÇo 4 ǤǤ Y. G Go 5 f Go 6 ÇÇ o çoȀ 7 ò oo Go 8 oo Go 9 f Go 10 ; Go 11 òç Go 12 f Go 13 ç ò Go 14 fGf .oǤ 15 ; .oǤ 16 oG; .oǤ 17 f .oǤ 18 .oǤ 19 .f o 20 f o 21 o 22 Y o 23 . o 24 ço 25 f ço 26 Ú ço 27 ço 28 GGG Ço 29 G. Ço 30 Ço 31 ò Ço 5 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Yºo 6 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak úKLúM DEøúûúKLúøúNúN NEDENLERú ETKúLERú VE OLASI SÜREÇLER Prof. Dr. Barbaros Gönençgil ústanbul Üniversitesi/Coùrafya Bölümü úKLúM DEøúûúKLúøúNúN NEDENLERú ETKúLERú VE OLASI SÜREÇLER úKLúM DEøúûúKLúøúNúN NEDENLERú ETKúLERú VE OLASI SÜREÇLER úKLúM DEøúûúKLúøúNúN NEDENLERú ETKúLERú VE OLASI SÜREÇLER úKLúM DEøúûúKLúøúNúN NEDENLERú ETKúLERú VE OLASI SÜREÇLER • øklim nedir, hava durumu nedir? • Her zaman birbirine karÕútÕrÕlan bu iki kavram aslÕnda birbirinden bariz bir úekilde ayrÕlmaktadÕr. • Hava durumu bir alanda veya bölgede geliúen günlük veya kÕsa süreli hava halidir. • øklim ise yine belirli bir alanda veya bölgede görülen hava durumlarÕnÕn uzun süreli ortalamasÕdÕr. 7 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak úKLúM DEøúûúKLúøúNúN NEDENLERú ETKúLERú VE OLASI SÜREÇLER úKLúM DEøúûúKLúøúNúN NEDENLERú ETKúLERú VE OLASI SÜREÇLER KURAKLIK Herhangi bir yerde, yÕlÕn herhangi bir ayÕnda az veya hiç ya÷Õú olmamasÕ o yerde kuraklÕ÷Õn oldu÷unu göstermez. Çünkü iklim tasnifi açÕsÕndan kuraklÕ÷Õn baúlamasÕ için, o aydan itibaren uzun bir periyot ya÷ÕúÕn meydana gelmemesi veya geçmiúe dönük uzun yÕllar boyunca ya÷ÕúsÕz geçmiú olmasÕ gerekir. Olay geçici olarak sadece bir veya birkaç aya veya bir yÕla ait ya÷Õú noksanlÕ÷ÕdÕr. 1-Meteorolojik kuraklÕk 2-TarÕmsal kuraklÕk 3-Hidrolojik kuraklÕk úKLúM DEøúûúKLúøúNúN NEDENLERú ETKúLERú VE OLASI SÜREÇLER (3600 – 2500 milyon y×l öncesi) Arkeyan’da k×talar úKLúM DEøúûúKLúøúNúN NEDENLERú ETKúLERú VE OLASI SÜREÇLER Protorezoik’te Kartopu (Snowball Earth) Dönemi Kuaterner YaklaúÕk 2 myö ile Günümüz Jeolojik devirlerin en son ve en kÕsa dönemi Pleistosen Holosen Paleosen’de kÕtalar (65-55 milyon yÕl önce) Neojen’de KÕtalar(23 – 2 milyon yÕl öncesi) úKLúM DEøúûúKLúøúNúN NEDENLERú ETKúLERú VE OLASI SÜREÇLER • Pleistosen’in karakteristik özelliùi güçlü ve k×sa süreli iklim oynamalar×d×r. Pliosen sonlar×nda 10°C kadar inen y×ll×k ortalama s×cakl×k, Pleistosen’de 0 ile 10°C aras×nda k×sa süreli sal×n×mlar yapm×üt×r (Bugün dünya ortalamas× 15oC civar×ndad×r). • “Buzul çaù×” olarak da bilinen Pleistosen’in soùuk dönemlerinde buzullar, ×l×man kuüaùa doùru ilerleyerek karalar×n yaklaü×k %30 unu kaplam×ü, deniz seviyeleri düümüü, k×talar aras×nda insan ve hayvan göçlerine imkan verecek kara köprüleri kurulmuütur. • Günümüzden 23 bin ile 18 bin y×llar× aras×nda olan ve maksimumu 20 bin y×l önceye tekabül eden Würm buzul devrinde Kuzeybat× Avrupa ve Amerika’y× buzullarla kaplanm×ü, deniz seviyeleri günümüze göre 100 metre alçalm×üt×r. Pleistosende olan Homo sapiens ortaya çÕkÕp yaygÕnlaúÕr, alet yapmaya ve ateú kullanmaya baúlar. Pleistosenin sonlarÕna do÷ru insanlar kÕtalarÕn ço÷una yayÕlÕr. Kuaternerin neredeyse hemen hepsini kapsayan Pleistosen, "Buzul Ça÷Õ" olarak bilinse de, özellikle kutup buzullarÕnÕn yaygÕnlaútÕ÷Õ dönemler ile bu dönemleri bölen ÕlÕman hatta tropik dönemler yaúanÕr. So÷uk dönemlerde buzullar ÕlÕman kuúa÷a do÷ru ilerleyerek, zaman zaman karalarÕn %30'unun üzerini örter, deniz seviyesi düúer ve kÕtalar arasÕnda hayvan ve insan göçlerine olanak sa÷layan kara köprüleri kurulur. Dönemin sonunda buzul ça÷Õ sona erer, iklim yumuúar, denizler yükselir. úKLúM DEøúûúKLúøúNúN NEDENLERú ETKúLERú VE OLASI SÜREÇLER Pleistosen’de Anadolu’da enlem dolayÕsÕyla güneú ÕúÕnlarÕ daha dik, konum daha karasal, koúullar daha tropikaldir ve buzul ça÷larÕnda kuzeyli so÷uk hava kütleleri, buzul arasÕ ça÷larda da güneyli sÕcak hava kütleleri daha çok etkin olmuúlardÕr. Pleistosen esnasÕnda Akdeniz seviyesinin defalarca alçalmÕú ve yükselmiú oldu÷u tespit edilmiútir. Pleistosen’in devamÕ boyunca, deniz seviyesi de÷iúmeleri genel bir alçalma e÷ilimi göstermiútir. 8 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak úKLúM DEøúûúKLúøúNúN NEDENLERú ETKúLERú VE OLASI SÜREÇLER úKLúM DEøúûúKLúøúNúN NEDENLERú ETKúLERú VE OLASI SÜREÇLER Son Buzul Dönemi’nin en önemli özelli÷inden biri de deniz seviyesinin úimdiki seviyesine göre 125 m. kadar düúmesidir. Bu düúme sonucu kÕyÕ bölgelerimizde 125 m. derinli÷e kadar olan kÕta sahanlÕklarÕ kara haline gelmiú ve günümüzdeki akarsular, bugünkü döküldükleri yerden km’lerce uzakta denize ulaúmÕúlardÕr. Son Buzul Ça÷Õ’nda geçimini avcÕlÕk ve toplayÕcÕlÕkla sa÷layan paleolitik insanlar, özellikle Güneydo÷u Anadolu ve Toros da÷larÕnÕn eteklerindeki ma÷aralarda (Karain, Beldibi ma÷aralarÕ gibi) yaúamÕúlardÕr. úKLúM DEøúûúKLúøúNúN NEDENLERú ETKúLERú VE OLASI SÜREÇLER 3. SÕcak ortaça÷. MS 800 – 1200 yÕllarÕ arasÕnÕ kapsayan bu dönemde ikinci bir optimum yaúanmÕútÕr. Buzullar geri çekilirken, o güne kadar so÷uk kuúakta yer alan alanlar yerleúmeye ve tarÕma açÕlmaya baúlanmÕútÕr.Bu güne göre sÕcaklÕklar ise yer yer farklÕ olmakla birlikte Avrupa’da +1 oC, yüksek enlemlerde 1-3 oC kadar yüksek olmuútur. 4. So÷uk yeniça÷. MS 1400-1850 yÕllarÕ arasÕnÕ kapsayan bu dönem küçük buzul devri olarak da adlandÕrÕlÕr. SÕcaklÕklarÕn bu güne göre 1-3 oC düútü÷ü bilinmekle birlikte, buzullar yeniden ilerlemiútir. • HOLOSEN: 10-11.000 Y×l öncesinden günümüze… 1.Postglasyal iklim optimumu. SÕcak devre olarak da adlandÕrÕlan bu devre günümüzden yaklaúÕk 5-7.000 öncesini kapsamaktadÕr. Orta Avrupa’da sÕcaklÕklar pleistosen sonlarÕna göre 8-10oC daha yükselmiútir. Bu de÷iúiklikler vejetasyon kuúaklarÕnÕn kutuplara ve da÷larÕn üst kesimlerine do÷ru ilerlemesine imkan vermiútir. Türkiye’deki bütün buzullar da ortadan kalkmÕú, deniz seviyesi bu güne oranlar 2-3m. yükselmiútir. 2.So÷uk ça÷. TÕpkÕ Pleistosende oldu÷u gibi Holosende de ÕsÕnma ve so÷uma süreçleri birbirini takip etmiútir. Tabi dönemler daha kÕsa olarak. Günümüzden yaklaúÕk 2900 – 2450 yÕl öncesi bu dönemde sÕcaklÕlar düúük seyretmiútir. AslÕnda kÕsa süren bu dönemde buzullar orta enlemlere do÷ru ilerlemiú, vejetasyon kuúaklarÕ da ekvatora do÷ru çekilmiútir. úKLúM DEøúûúKLúøúNúN NEDENLERú ETKúLERú VE OLASI SÜREÇLER 5. Son ÕsÕnma. 1900-1950 ve günümüz. øklim kayÕtlarÕnÕn düzenli tutuldu÷u ve yaygÕn oldu÷u bu dönem rasat anlamÕnda iyi takip edilen bir dönemdir. SÕcaklÕlarda genel olarak yükselmeler sürerken, buzullarda gerilemeler devam etmektedir. úKLúM DEøúûúKLúøúNúN NEDENLERú ETKúLERú VE OLASI SÜREÇLER Kuaternerde görülen buzul dönemlerine ait sÕcaklÕk grafikleri Holosen’de (10-11.000 yÕldan günümüze) görülen salÕnÕmlar YakÕn Dönem øklim SalÕnÕmlarÕ úKLúM DEøúûúKLúøúNúN NEDENLERú ETKúLERú VE OLASI SÜREÇLER Jeolojik dönemler boyunca görülen bu salÕnÕmlarÕn nedenleri çeúitlidir. Genel olarak bu nedenleri 3 grupta toplamak mümkündür: ¾Güneúten gelen enerjide görülen de÷iúimler, ¾Atmosferin bileúiminde veya özelliklerinde meydana gelecek de÷iúimler, ¾Yeryüzünün fiziki co÷rafya karakterinde yani zemin úartlarÕnda meydana gelen de÷iúimler. On bin yÕlÕn Kuzey yarÕmküre ortalama sÕcaklÕklarÕn zamana göre de÷iúimi (Aletsel dönem siyah çizgi ile gösterilmiútir). 9 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak úKLúM DEøúûúKLúøúNúN NEDENLERú ETKúLERú VE OLASI SÜREÇLER úKLúM DEøúûúKLúøúNúN NEDENLERú ETKúLERú VE OLASI SÜREÇLER úKLúM DEøúûúKLúøúNúN NEDENLERú ETKúLERú VE OLASI SÜREÇLER KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON YAPILMASI GEREKENLER 1.Aktif olun 2.Karbon ayak izinizi öùrenin. 3.Uygun mesafelere araba yerine yürüyerek ya da bisiklet gibi doùaya karbon salÖmÖ olmayan araçlarla gidin. 4.Kendi konfor sÖcaklÖùÖnÖzÖ oluüturun. 5.Sebze, meyve gibi ürünlerin marketlerden çok yerel pazarlardan alÖnmasÖnÖ saùlayÖn. 6.Seyahatlerinizde kiüi baüÖna en az karbon üreten araçlarÖ tercih edin. 7.Çevre dostu araçlarÖ destekleyin. 8.Alternatif enerji kaynaklarÖnÖn kullanÖmÖnÖ destekleyin. 9.Beslenme alÖükanlÖklarÖnÖzÖ deùiütirin. 10.AzaltÖn, yeniden kullanÖn, geri dönüüümü saùlayÖn. 11.Enerjinin tasarruf edilmesini saùlayÖn. 12.Aùaç dikin. 10 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON Prof. Dr. Barbaros Gönençgil ústanbul Üniversitesi / Coùrafya Bölümü KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON Ölçümlere dayalÕ küresel ÕsÕnma (ölçüm yapan meteoroloji istasyonlarÕnÕn bir ço÷u ya úehirler içinde kalmÕútÕr, yada yakÕnlarÕndadÕr) özellikle 1980’li yÕllardan sonra atmaya baúlamÕútÕr. Artma e÷ilimi daha çok 40o Kuzey ve 70o Kuzey enlemleri arasÕnda (yani karalarÕn en çok oldu÷u yerde) görülmüútür. KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON Küresel iklim salÕnÕmlarÕ, yerel (úehirsel) iklim de÷iúimleri KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON 2005'in en sÕcak yÕl oldu÷u kanÕtlandÕ CNN 25 Ocak, 2006 09:41:00 (TSø) NASA bilim adamlarÕnÕn araútÕrmalarÕna göre 2005, 1998'i de geçerek son yüzyÕlÕn en sÕcak yÕlÕ oldu. NASA Goddard Uzay ÇalÕúmalarÕ Enstitüsü'nün baúkanÕ James Hansen, 1800'lü yÕllardan beri tutulan kayÕtlar içinde, tüm dünyada yüzey ÕsÕsÕnÕn ortalama olarak en yüksek oldu÷u dönemin 2005 yÕlÕ oldu÷unu açÕkladÕ. Küresel ortalama 58.3 derece !!! Hansen'e göre bundan daha önemlisi, 2005'in sÕcaklÕk ortalamasÕnda, El Nino KasÕrgasÕ nedeniyle ortalamasÕ tavan yapan 1998'i bile geride bÕrakmasÕ. 2005'de yÕllÕk küresel sÕcaklÕk ortalamasÕ 58.3 santigrat dereceye!!! ulaútÕ. KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON ùehir IsÕ AdasÕ (Urban Heat Island), özellikle geceleyin komúu kÕrsal alanlardan daha yavaú so÷uyan úehirlerin çevrelerine göre daha sÕcak olmasÕndan ortaya çÕkan bir durumdur. Bu durum atmosferik kirlenme, antropojen kökenli ÕsÕ ve binalarÕn úehirsel ÕsÕ bilançosu üzerindeki etkileriyle ortaya çÕkmaktadÕr. Bugün varlÕ÷Õ ifade edilen ÕsÕnmanÕn nedenleri artÕk 2 grupta ele alÕnmaktadÕr. 1.) Do÷al süreçler ki bu süreçlerden kasÕt yukarÕda anlatÕlanlardÕr. 2.) ønsan etkisi. Bu süreç daha çok atmosfere do÷al olmayan yollardan aúÕrÕ verilen sera gazlarÕ neticesinde sÕcaklÕklarÕn artmasÕnÕ ifade etmektedir ki bu süreç özellikle büyük kentlerin iklim özeliklerinin de÷iúmesinde kendini göstermektedir. 11 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON Thermal Band (NASA-LANDSAT 18.7.1997) KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON Köppen øklim SÕnÕflamasÕna Göre Akdeniz Çana÷ÕnÕn øklimi (BSh)Subtropikal Step, (BSk)Orta enlem Step, (BWh)Subtropikal Çöl, (BWk)Orta enlem Çöl, (Csa/b)YazlarÕ sÕcak Akdeniz øklimi, humid (Cfa) Kurak sezonu olmayan nemli Subtropikal, (Cfb) Denizel ÕlÕman, (Dfa/b) SÕcak yazlarÕ olan nemli Karasal, (Dsa/b) Kurak ve sÕcak yazlarÕ olan karasal, (ET)Tundra. KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON A1: Etkin ve yeni teknolojilerin geliútirildi÷i bir dünya. A2: Yerel uygulamalarÕn ve aile de÷erlerinin öne çÕktÕ÷Õ heterojen bir dünya. B1: Temiz teknolojilerin hakim oldu÷u bir dünya. B2: Ekonomik ve çevresel sürdürülebilirli÷in hakim oldu÷u yerel çözümlerin öne çÕktÕ÷Õ bir dünya. KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON 21. YüzyÕl için beklenen ÕsÕnma: Karalar ve kuzey yarÕmkürenin yüksek enlemlerinde en fazla olacak, ve güney yarÕmkürenin okyanuslarÕnda ve Atlantik okyanusunun kuzeyinde en az beklenmektedr. 12 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON YAöIù AzalÕú (b) ølkbahar (a) KÕú (a) KÕú (c) Yaz (c) Yaz Ortalama SÕcaklÕk ArtÕú (b) ølkbahar (d) Sonbahar (d) Sonbahar ArtÕú 114 istasyon verisi (1951 – 2005) KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON (Ulusal øklim Bildirimi, 2007) KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON Gelecek için Simülasyonlar: Ya÷Õú {(2100-2070) – (1990-1961) Gelecek için Simülasyonlar: SÕcaklÕk (2100-2070) – (1990-1961) KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON Gelecek simülasyonlarda hidrolojik çevrim Model simülasyonlarÕna göre, Avrupa’da oluúabilecek sÕcaklÕk dalgalarÕ nedeniyle özellikle yaz aylarÕnda, sÕcaklÕk artÕúÕ, Balkanlarda 7°C civarÕnda ve Türkiye’nin batÕsÕnda ise 3-4°C beklenmektedir. z Do÷u Akdeniz’de kÕú ya÷ÕúlarÕnda önemli oranda azalma beklenmekte, fakat Karadeniz kÕyÕlarÕnda ise %30 a yakÕn artÕú model sonucunda çÕkmaktadÕr. z Ya÷Õú - Buharlaúma Kar kalÕnlÕ÷Õ (Ulusal øklim Bildirimi, 2007) FÕrat ve Dicle havzalarÕnda kar kalÕnlÕ÷Õnda %24 de yakÕn bir azalÕm söz konusudur. Bu da ÕsÕnma sonucu ya÷ÕúÕn kardan ziyade ya÷mur olarak ya÷masÕndandÕr. Fakat sonbaharda %48’lik artÕm beklenmektedir. z 13 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON Küresel ÕsÕnmanÕn sonucu olarak gerçekleúen mevsimsel ve yÕllÕk ya÷Õú toplamlarÕnÕn nispi de÷iúkenli÷inde bir artÕú görülmektedir . Sa÷anak ya÷Õú sÕklÕ÷Õnda meydana gelebilecek de÷iúmelerin ço÷unlukla kaba alansal çözünürlü÷ü yüzünden küresel iklim modellerinden çÕkarÕlmasÕ oldukça zordur. Ancak, sa÷anak ya÷Õú sÕklÕ÷ÕnÕn genel olarak küresel ÕsÕnma ile birlikte øklim De÷iúikli÷i I. Ulusal Bildirimi’nde ya÷ÕúÕn artaca÷Õna dair iúaretler Türkiye’nin Ege ve Akdeniz kÕyÕlarÕnda azaldÕ÷Õ, mevcuttur . Karadeniz kÕyÕlarÕnda ise arttÕ÷Õ belirtilmektedir. KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON Ayl×k Toplam Yaù×ü Zonguldak istasyonu ayl×k toplam yaù×ülar×nda 1970-2011 döneminde genel olarak art×ü eùilimi vard×r. Zonguldak istasyonu ayl×k toplam yaù×ülar×nda kurak ve nemli dönemler birbiri ard×na yer al×r. 1970’lerin baü×, Zonguldak istasyonunun uzun süreli toplam yaù×ü ortalamas×n×n alt×nda yaù×ülar×n gerçekleütiùi görece kurak bir dönemdir. 1990’lardan itibaren ard× ard×na nemli dönemler yaüanm×üt×r. 2005’ten sonra yaù×ü toplamlar×nda azalma egemendir. Sinop meteoroloji istasyonu, ayl×k toplam yaù×ü verileri uzun süreli ortalamaya göre kuvvetli bir art×ü eùilimi içerir. Sinop ayl×k toplam yaù×ülar×, 1970-2011 döneminde art×ü eùilimi içerir. 1970’lerden 1980’lerin sonlar×na kadar süren kurak dönemden sonra 1990’lardan itibaren uzun süreli ortalamaya göre daha nemli koüullar×n olduùu dönem egemendir. 14 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON Ortalama S×cakl×klar Zonguldak meteoroloji istasyonu ortalama s×cakl×klar×nda zay×f bir art×ü eùilimi vard×r. Ayl×k ortalama s×cakl×klarda, 1990’lar×n baü×ndan 2011 y×l×na kadar olan dönem boyunca art×ü eùilimi belirgindir. 1973, 1974, 1976, 1987, 1988, 1991-1994, 1997 y×llar× uzun süreli ortalamadan daha düüük s×cakl×klar×n olduùu istatistiksel olarak soùuk y×llara karü×l×k gelir. 2000’li y×llar×n baü×ndan itibaren s×cakl×klar uzun süreli ortalaman×n üzerinde gerçekleümektedir. KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON Sinop ayl×k ortalama s×cakl×klar×, uzun süreli ortalamaya göre istatistiksel aç×dan anlaml× bir art×ü eùilimi içerir. Art×ü eùilimi 1990’lar×n ortalar×n itibaren belirgindir. 2000’lerin baü×ndan beri ortalaman×n üzerinde s×cakl×klar yaüanm×üt×r. Sinop meteoroloji istasyonu ortalama s×cakl×klar×nda, s×cakl×k özelliklerinin farkl× olduùu iki ayr× dönem vard×r. 1970’lerden 1990’lar×n ortalar×na kadar olan dönem uzun süreli ortalaman×n alt×nda s×cakl×klar×n görüldüùü dönemdir. 2000’lerden itibaren s×cakl×klar uzun süreli ortalaman×n üzerinde yaüanmaya baülam×üt×r. KÜRESEL úKLúM DEøúûúKLúøú úLE MÜCADELE VE ADAPTASYON • 18 Aral×k 1858 y×l×nda, Devrek ve Çaycuma’y× da kapsayan büyük bir sel felaketi yaüand× ve mecras×ndan ç×kan nehir eski yataù×na döndürülmeye çal×ü×ld×. • 11 Aùustos 1907 y×l×nda da Devrek ve Çaycuma baüka bir sel felaketine maruz kald× ve eski Zonguldak Köprüsü yeniden y×k×lmaktan kurtulamad×. • Devrek ve Çaycuma 22 Ocak 1912 y×l×nda baüka bir sel felaketi daha yaüad× ve halk×n bir k×sm×n×n evleri bu sel sular× ile büyük zarar görerek y×k×ld×. • 21-23 May×s 1998, ZONGULDAK: Zonguldak merkez, Ereùli, Alapl×, Çaycuma, Gökçebey ve Devrek ilçelerinde hayat felç oldu. Sel felaketinden büyük ölçüde zarar gören Çaycuma, Gökçebey ve Devrek ilçelerinde, ev ve iüyerlerindeki sular, dünden itibaren çekilmeye baülad×. • Zonguldak'×n Çaycuma úlçesi'nde geçen 6 Nisan 2012’de meydana gelen köprü facias×nda Filyos Çay×'na düüerek kaybolan 15 kiüiden 5'i, olay×n üzerinden 7.5 ay geçmesine raùmen bulunamad×. 15 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Āçindekiler Akarsu Jeomorfolojisi-Genel Akarsular ve OluĂumu Doç. Dr. Hasan ÖZDEMĀR Āstanbul Üniversitesi – Coÿrafya Bölümü Fiziki Coÿrafya Anabilim Dal× ozdemirh@istanbul.edu.tr Akarsu AĂ×nd×rmas× ve TaĂ×mas× Akarsu Yatak Özellikleri Akarsu Biriktirme āekilleri 28 Haziran – 7 Temmuz 2013 TÜBĀTAK 2229 «Coÿrafi Bilgi Sistemleri ve Doÿal Afetler» Yaz Okulu Çaycuma - ZONGULDAK Akarsular ve OluĂumu Akarsular ve OluĂumu Akarsular yüksek kesimlerden eÿim yönünde çizgisel ak×Ă gösteren su kütleleridir. Akarsular hidrolojik döngünün bir parças×d×r. Akarsular ve OluĂumu Akarsu AĂ×nd×rmas× ve TaĂ×mas× Akarsular, yeryüzünde en yayg×n olan aĂ×nd×rma, taĂ×ma ve biriktirme kuvvetlerinden birisidir. Daÿ Kütleleri Okyanus Denizler Yukar× Mecra Toplanma AĂ×nd×rma Orta Mecra TaĂ×nma AĂaÿ× Mecra Yay×lma-Koni Biriktirme 16 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Akarsu AĂ×nd×rmas× ve TaĂ×mas× Akarsu Havzas×: Bir akarsuyun kollar×yla birlikte yay×lm×Ă olduÿu sahaya, veya bir akarsu taraf×ndan sular× boĂalt×lan sahaya denir. Akarsu havzalar×n×n birbirinden ay×ran çizgiye havza s×n×r× veya su bölümü çizgisi denir. Akarsu AĂ×nd×rmas× ve TaĂ×mas× Akarsularda aĂ×nd×rman×n s×n×r× iki türlüdür: Nihai taban seviyesi: Okyanuslar – Denizler Yerel taban seviyesi: Göller, Küçük akarsular için büyük akarsular, Kapal× havza tabanlar×, Baraj Gölleri vb. Denge Profili Akarsu AĂ×nd×rmas× ve TaĂ×mas× Akarsu AĂ×nd×rmas× ve TaĂ×mas× Akarsular×n aĂ×nd×rmas×; Derine doÿru aĂ×nd×rma (Vertical Erosion) Yana doÿru aĂ×nd×rma (Lateral Erosion) Geriye doÿru aĂ×nd×rma (Headward Erosion) Akarsu AĂ×nd×rmas× ve TaĂ×mas× Akarsu AĂ×nd×rmas× ve TaĂ×mas× Akarsular 3 tür materyali taĂ×r; ÇözünmüĂ veya Eriyik Yük (Dissolved Load) As×l× Yük (Suspended Load) Yatak Yükü (Bed Load) 17 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Akarsu AĂ×nd×rmas× ve TaĂ×mas× Akarsularda yükün taĂ×nmas×n× Hjulstrom eÿrisi en iyi temsil eder. Buna göre; Küçük unsurlar daha kolay taĂ×n×r, Büyük unsurlar daha kolay depolan×r, Büyük unsurlar×n erozif faaliyetleri fazla Küçük unsurlarda erozif faaliyet azd×r. Akarsu AĂ×nd×rmas× ve TaĂ×mas× • Su ve diÿer maddelerin topland×ÿ× bölümdür. • Eÿim deÿeri fazlad×r, dolay×s×yla aĂ×nd×rma fazlad×r • Kütle stabilitesi ve yüzey stabilitesi zay×ft×r. • Yamaç göçmeleri, yüzeysel erozyon, taĂ akmalar× ve ç×ÿ oluĂumu görülür. • Boyuna profil içbükey kavis oluĂturur. 1 • Vadi dard×r. • Eÿim azd×r. • Su ve materyal taĂ×n×r fazla kat×l×m olmaz. • Kayal×k olduÿu için stabilitesi saÿlamd×r. • Bölümün boyuna profili toplanma bölümüne göre azd×r. • Eÿim azd×r, Yatak geniĂtir, Suyun h×z× azal×r, materyal birikimi olur. • Menderesler görülür, yataÿ×n boyu uzar. • Birikimle birlikte yataÿ×n kesit yüzeyi azal×r taĂk×nlar gözükür. • Boyuna profili, eÿimi en düĂük bölüm olarak karĂ×m×za ç×kar. 2 3 Akarsu AĂ×nd×rmas× ve TaĂ×mas× Akarsu Yatak Özellikleri Akarsu Yatak Özellikleri Akarsu Yatak Özellikleri Akarsu yataklar× bulunduklar× yerlere göre; Düz Akarsu Yataÿ×: 1- Anakaya üzerindeki akarsu yataklar× (Bedrock) 2- Alüvyonlar üzerindeki akarsu yataklar× (Alluvial) Düz (straight) Menderesli (meandering) Örgülü (barided) Gerçek dünyada çok yayg×n deÿildirler. V Ăekilli akarsu yataklar×d×r. Faylar taraf×ndan yap×sal kontrollerle oluĂturulabilirler. Yatak içerisinde çukur ve tümsek alanlar×n×n s×ralanmas× gözlemlenir. Bedrock channel 18 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Akarsu Yatak Özellikleri Akarsu Yatak Özellikleri Menderesli Yatak: Akarsu eÿim ve enerji azalmas×na baÿl× olarak menderesler çizerek akar. Büklümlerin olduÿu kesimde çarpma ve kayma yamaçlar× yer al×r. Akarsu helikoidal ak×Ăa sahiptir ve bünyesinde daha çok silt, kil, kum ve nadirde olsa ince çak×l taĂ×r. Akarsu Yatak Özellikleri Akarsu Yatak Özellikleri TerkedilmiĂ menderes büklümü geliĂimi Akarsu Yatak Özellikleri Akarsu Yatak Özellikleri Örgülü Yatak: Örgülü Yatak: Ana akarsu yataÿ× içinde sular×n birbirinden adac×k veya sediman birikimiyle oluĂmuĂ barlar ile ayr×larak birkaç kanalda ak×Ă gösterir, Adac×klar×n üstünde genelde bitki mevcut olmay×p, ak×m×n fazla olduÿu dönemlerde su alt×nda kal×rlar, Suyun enerjisi fazlad×r dolay×s×yla yatak eÿimi fazlad×r, Üst kollardan sediment taĂ×n×m× yüksektir, bundan dolay× da oldukça kaba unsurlar yatak yükünü oluĂtururlar. K×y× materyalleri aĂ×nd×rmaya olanakl×d×r. 19 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Akarsu Yatak Özellikleri Akarsu Yatak Özellikleri Örgülü Yatak: Akarsu Biriktirme āekilleri • • • • TaĂk×n Ovalar× Akarsu Taraçalar× Alüvyal Fanlar Deltalar Akarsu Biriktirme āekilleri TaĂk×n Ovas× • TaĂma ovas× büyük ak×nt×lar× çevreleyen göreli olarak düz kesimlerdir. TaĂk×n ovalar×, akarsuyun kanal×ndan taĂmas× sonucu, taĂ×d×ÿ× ince sedimentleri biriktirmesiyle oluĂur. • Doÿal taĂma seti (Leve) ise taĂk×n ovas× üzerinde akarsuya paralel olarak uzanan bir s×rtt×r. TaĂk×n ovas×nda en yüksek kota sahip aland×r. • TaĂma setleri akarsuyun taĂmas× sonucu oluĂurlar ve sonraki taĂmalar× engelleyebilirler. Akarsu Biriktirme āekilleri TaĂk×n Ovas× Akarsu Biriktirme āekilleri Akarsu Taraçalar× Akarsu Taraçalar×; akarsular×n eski yataklar×d×r. • Kabuk hareketleri (Tektonik ve Āzostatik) • Östatik hareketler • Āklim deÿiĂimleri • Kapmalar Polisiklik taraça Polisiklik olmayan taraça 20 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Akarsu Biriktirme āekilleri Akarsu Taraçalar× Akarsu Biriktirme āekilleri Alüvyal Fan Eÿimi fazla olan yamaçtan h×zla inen bir akarsu, eÿimin azald×ÿ× etek k×sm×ndan ova taban×na geçiĂte, h×z ve güç azalmas×na baÿl× olarak taĂ×d×ÿ× alüyonlar× terk ederek Alüvyal Fan lar×n oluĂmas×na neden olur. • • Terkedilen unsurlar yataÿ× t×kad×ÿ× için akarsu s×k s×k yatak deÿiĂtirir. o o Biriken malzemenin eÿimi 10-25 aras×nda ise birikinti konisi, eÿim o o 1-10 aras× ise birikinti yelpazesi ismini al×r. Akarsu Biriktirme āekilleri Akarsu Biriktirme āekilleri Alüvyal Fan Delta • Akarsular×n deniz ve göllere ulaĂt×ÿ× alanda taĂ×d×klar× malzemeyi bu ortamlara b×rakmalar×yla meydana gelen biriktirme Ăekilleridir. • Delta Ovas×n×n OluĂmas×; • Deniz veya göl k×y×s×n×n derinliÿine, • Dalga veya ak×nt×lar×n etkinliÿine, • Gel-git olay×n×n varl×ÿ×na ve genliÿine, • Akarsuyun taĂ×d×ÿ× alüvyon miktar×na baÿl×l×k gösterir 21 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Āçindekiler TaĂk×n ve Özellikleri TaĂk×n×n Tan×m× Doç. Dr. Hasan ÖZDEMĀR Āstanbul Üniversitesi – Coÿrafya Bölümü Fiziki Coÿrafya Anabilim Dal× ozdemirh@istanbul.edu.tr TaĂk×n Tipleri TaĂk×n×n Nedenleri TaĂk×nlar×n OluĂumu TaĂk×nlar×n Haritalanmas× 28 Haziran – 7 Temmuz 2013 TÜBĀTAK 2229 «Coÿrafi Bilgi Sistemleri ve Doÿal Afetler» Yaz Okulu Çaycuma - ZONGULDAK TaĂk×n×n Tan×m× TaĂk×n: Akarsuyun su kütlesinin artmas×yla, içinde akt×ÿ× yatak kapasitesinin yetersiz kalmas×ndan dolay× sular×n yatak d×Ă×na taĂmas× durumudur. TaĂk×n Tipleri ¾ Akarsu TaĂk×nlar×, TaĂk×n Tipleri ¾ Akarsu TaĂk×nlar×, ¾ Seller, ¾ K×y× TaĂk×nlar×, ¾ Buzul TaĂk×nlar×, ¾ āehir TaĂk×nlar× ¾ Yap×lara Baÿl× TaĂk×nlar. Doÿal BeĂeri TaĂk×n Tipleri ¾ Seller, 22 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak TaĂk×n Tipleri ¾ K×y× TaĂk×nlar× TaĂk×n Tipleri ¾ āehir TaĂk×nlar×, TaĂk×n Nedenleri TaĂk×n Tipleri ¾ Buzul taĂk×nlar× TaĂk×n Tipleri ¾ Yap×lara Baÿl× TaĂk×nlar, TaĂk×nlar×n OluĂumu Yaÿ×Ă Özellikleri Doÿal Nedenler Ānsan Etkisi (cms) AĂ×r× ve saÿanak yaÿ×Ălar Kar erimeleri Heyelan setlerinin y×k×lmas× Tayfun, tropikal siklonlar, f×rt×nalar Buzul erimeleri Havzalarda yanl×Ă arazi kullan×mlar× Bitki örtüsünün tahribi Akarsu yataklar×nda yanl×Ă mühendislik uygulamalar× Yanl×Ă ve yetersiz alt ve üst yap×lar 23 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak TaĂk×nlar×n OluĂumu TaĂk×nlar×n OluĂumu Havza Morfometrik Özellikleri Yatak Morfolojisi A B Doÿal Yatak Ak×m B Yapay Yatak (Kanal) Çatallanma Oran×= 3.22 Çatallanma Oran×= 4.75 Drenaj Yoÿunluÿu= 2.34 Drenaj Yoÿunluÿu= 5.63 Uzunluk Oran× Uzunluk Oran× = 0.37 Engebelilik Deÿeri= 0.44 = 0.84 Engebelilik Deÿeri= 1.80 TaĂk×nlar×n OluĂumu TaĂk×nlar×n OluĂumu Yatak Morfolojisi Yatak Morfolojisi Dolu Yatak Geniúli÷i Güncel AkÕm Geniúli÷i Dolu Yatak Derinli÷i Güncel AkÕm Derinli÷i ൌ ࢃ࢞ࡰ Mean flow velocity = Ortalama Ak×m h×z× Channel slope = Yatak eÿimi Area = Su kütlesi alan× Width = Su kütlesi geniĂlik Depth = Su kütlesi derinliÿi Wetted perimeter = Suyla temas eden çevre ࡽ ൌ ࢂ࢞ Q= Yataktaki ak×m ( /s) V = Yataktaki su h×z× (m/s) A= Yatak enkesit alan× ( ) ഥൌ ࢜ A= Enkesit alan× ( ) W = Yatak geniĂliÿi (m) D= Yatak derinliÿi (m) ࡾǤ ࢙࢞Ǥ TaĂk×nlar×n OluĂumu Yatak Morfolojisi Yatak Morfolojisi Doÿal Yatak ܀ൌ ۯȀ۾܅ R= Hidrolik yar×çap s = Yatak eÿimi (m/m) n= Manning’n Pürüzlülük katsay×s× TaĂk×nlar×n OluĂumu Manning n Deÿeri= Akarsu yataklar× ve taĂk×n ovalar×ndaki yüzey özelliklerine baÿl× olarak suyun hareketine yön veren pürüzlülük katsay×s×d×r. WP A= Enkesit alan× ( ) WP= Su temas çevresi (m) n= 0.050 2m 2m s= 0.02 20m Manning n Temiz, düz uzan×Ăl× yatak, su seviyesi yüksek, yatakta ç×k×nt× ve oyuntu 0.030 Yukar×daki özellikler mevcut fakat yatak daha taĂl× ve otlu 0.035 Temiz düzgün yatak, baz× oyuk ve ç×k×nt×lar var 0.040 YavaĂ ak×Ăl×, otlu, derin oyuklar var 0.070 Bitki örtüsünden mahrum, vadi kenar× dik, her taraf× taĂl×, çak×ll× ve yer ye iri bloklar mevcut 0.040 Bitki örtüsünden mahrum, vadi kenar× dik, taban taĂl×, büyük bloklar mevcut 0.050 http://www.fsl.orst.edu/geowater/FX3/help/8_Hydraulic_Reference/Mannings_n_Tables.htm ൌ ࢃ࢞ࡰ A = 20 x 2= 40 A= ? WP=? R=? Q=? ഥൌ ࢜ ࡾǤ ࢙࢞Ǥ ഥൌ ࢜ ǤǤ ࢞ǤǤ Ǥ = 3.95 m/s WP = 20 + 2 + 2 = 24 m ܀ൌ ۯȀ۾܅ ࡽ ൌ ࢂ࢞ R= 40 / 24 = 1.66 m ࡽ ൌ Ǥ ૢ࢞ ൌ ૡǤ ૡ ࢙ 24 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak TaĂk×nlar×n OluĂumu TaĂk×nlar×n OluĂumu Tekrarlama Frekans× Tekrarlama Frekans× Akarsular üzerinde uzun y×llar ölçülen maksimum ak×m deÿerleri ve bu ak×m deÿerlerine ait su seviyeleri temelinde baz× istatistiksel yöntemlerle geleceÿe yönelik tahmini ak×m deÿerleri ve yükseltilerinin üretilmesidir. Gumbel Daÿ×l×m× Log Pearson Tip 3 TaĂk×nlar×n OluĂumu Tekrarlama Frekans× TaĂk×nlar×n Haritalanmas× TaĂk×nlar×n Haritalanmas× Uzaktan Alg×lama-CBS Meydana gelmiĂ taĂk×nlar×n haritalanmas×; 1- EĂzamanl× çekilmiĂ uydu görüntülerinin temini 2- EĂzamanl× çekilmiĂ hava fotolar×n×n temini 3- TaĂk×n an×nda çekilmiĂ fotoÿraflar 4- TaĂk×n an×nda yay×l×Ă alanlar×ndan al×nan GPS noktalar× 5- TaĂk×n alan× içindeki halkla yap×lan anket-görüĂmeler 25 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak TaĂk×nlar×n Haritalanmas× TaĂk×nlar×n Haritalanmas× Uzaktan Alg×lama-CBS Uzaktan Alg×lama-CBS TaĂk×nlar×n Haritalanmas× TaĂk×nlar×n Haritalanmas× Uzaktan Alg×lama-CBS Uzaktan Alg×lama-CBS Radar (Radio Detection and Ranging): • Radarlar 1 – 100 cm aras×ndaki dalga boylar×yla çal×Ă×rlar. • Radarlar aktif sensör olduÿu ve kullan×lan dalga boyu uzunluklar×na baÿl× olarak bulutlar× geçebildiÿi için gece, gündüz ve bütün hava koĂullar×nda görüntü üretebilirler. TaĂk×nlar×n Haritalanmas× TaĂk×nlar×n Haritalanmas× Uzaktan Alg×lama-CBS Uzaktan Alg×lama-CBS ERS 1 SAR görüntüsü 26 5 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak TaĂk×nlar×n Haritalanmas× TaĂk×nlar×n Haritalanmas× Uzaktan Alg×lama-CBS Uzaktan Alg×lama-CBS TerraSAR-X görüntüsü TerraSAR-X görüntüsü Hava fotosu TaĂk×nlar×n Haritalanmas× TaĂk×nlar×n Haritalanmas× Uzaktan Alg×lama-CBS Uzaktan Alg×lama-CBS TerraSAR-X görüntüsü 7 Nisan 2008 tarihli ASTER uydu görüntüsü TaĂk×nlar×n Haritalanmas× Uzaktan Alg×lama-CBS 17 Kas×m 2007 tarihinde çekilen fotolar 27 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Coÿrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Alg×lama (UZAL) ile TaĂk×n Risk Belirleme Çal×Ămalar× Afet Yönetimi & Risk Analizi Afet Yönetimi Risk Analizi Amac×n Belirlenmesi Tehlike ve Riskin Belirlenmesi Doç. Dr. Hasan ÖZDEMĀR Āstanbul Üniversitesi – Coÿrafya Bölümü Fiziki Coÿrafya Anabilim Dal× Doÿal Faktörlerin Analizi - Tehlikenin Büyüklüÿü - Tehlikenin S×kl×k Analizleri - Senaryolar BeĂeri Faktörlerin Analizi - Risk Alt×ndaki Unsurlar - Zarar Görebilirlik - Ekonomik deÿerleri ozdemirh@istanbul.edu.tr Risk Hesaplamas× Risk = (Tehlike * Risk Alt×ndaki Unsurlar* Zarar Görebilirlik) 28 Haziran – 7 Temmuz 2013 TÜBĀTAK 2229 «Coÿrafi Bilgi Sistemleri ve Doÿal Afetler» Yaz Okulu Çaycuma - ZONGULDAK TaĂk×n Riski TaĂk×n Riski TaĂk×n Riski TaĂk×n Riski 28 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak TaĂk×n Riski Sel Riski Sel Riski Sel Riski Rize – 26.08.2010 Sel Riski Sel ve TaĂk×n Riski Tehlike Analizi SAM Üretimi Zarar Görebilirlik Analizi Fiziksel Zarar Görebilirlik CBS - UZAL CBS - UZAL Jeomorfolojik Analiz Ekonomik Zarar Görebilirlik CBS - UZAL CBS - UZAL Hidrolojik Analiz Sosyal Zarar Görebilirlik CBS – UZAL - HĀDROLOJĀ CBS Hidrolik Analiz Çevresel Zarar Görebilirlik CBS – UZAL - HĀDROLĀK CBS - UZAL Sel ve TaĂk×n Tahmini/Haritalamas× CBS – UZAL – HĀDROLĀK MOD. Sel ve TaĂk×n Risk Analizi CBS – UZAL – HĀDROLĀK MOD. 29 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak CBS – Sel ve TaĂk×n CBS – Sel ve TaĂk×n Say×sal Yükselti Modellerinin (SYM) üretimi, Topografik Haritalar GPS Verileri Say×sal Yükselti Modellerinin (SYM) üretimi, Stereo Uydu Görüntüleri Radar Görüntüleri EĂyükselti ÿ Eÿrileri 1:25000 Nirengi Noktalar× Akarsu Çizgisi Göl Alansal Verisi TIN DEM Çukur Nokta Verileri DEM TIN S×n×r Verisi CBS – Sel ve TaĂk×n CBS – Sel ve TaĂk×n Say×sal Yükselti Modellerinin (SYM) üretimi, Say×sal Yükselti Modellerinin (SYM) üretimi, Yersel LYNX LiDAR Enstrüman× 3D Nokta Verisi Yersel LYNX LiDAR DEM Eksik verilerin enterpolasyonu S×n×fland×r×lm×Ă Nokta Verisi X, Y, Z Duvar, araç ve aÿaçlar×n eliminasyonu Expensive and Time Consuming CBS – Sel ve TaĂk×n CBS – Sel ve TaĂk×n Say×sal Yükselti Modellerinin (SYM) üretimi, 10cm Say×sal Yükselti Modellerinin (SYM) üretimi, 1m 30 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak CBS – Sel ve TaĂk×n CBS – Sel ve TaĂk×n Havza ve alt havzalar×n belirlenmesi, SAM verisinden havzan×n morfolojik üniteleri ve akarsu aÿlar×n×n ç×kart×m× Akarsu aÿlar×na ve yataklar×na ait morfometrik analizleri, CBS – Sel ve TaĂk×n CBS – Sel ve TaĂk×n Āklim elemanlar×na (yaÿ×Ă- s×cakl×k vb.) ait daÿ×l×Ă haritalar×n×n üretimi, CBS – Sel ve TaĂk×n Hidrolik modellemede kullan×lacak olan akarsu yataklar×na ait geometrik özelliklerin tan×mlanmas× ve topolojilerinin oluĂturulmas× (akarsular, k×y× özellikleri, ak×Ă yollar×, engelleyici yap×lar, etkisiz alanlar, enkesitler, leveler, köprüler vb.) CBS – Sel ve TaĂk×n TaĂk×n modellerinin haritalanmas×, derinlik, alan ve hacim hesaplamalar×n×n yap×lmas×. Su Yüzeyinin TIN Modeli Havzalar×n eÿim ve bak× özelliklerinin belirlenmesi, Havzalar×n toprak özelliklerinin belirlenmesi ve hidrolojik toprak gruplar×na ait haritalar×n üretimi, TaĂk×n modellerinin haritalanmas×, derinlik, alan ve hacim hesaplamalar×n×n yap×lmas×. Su Yüzeyinin Grid Modeli - Enkesitler, - Su yüzeylerinin yükseltileri Arazinin Raster Yükseklik Modeli Su Yüzeyinin Grid Modeli Āki verinin karĂ×laĂt×r×lmas× Herbir profilin s×n×r özelliÿi S×n×ra baÿl× taĂk×n derinlik Alan ve Hacim 31 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak CBS – Sel ve TaĂk×n CBS – Sel ve TaĂk×n TaĂk×n modellerinin haritalanmas×, derinlik, alan ve hacim hesaplamalar×n×n yap×lmas×. CBS – Sel ve TaĂk×n TaĂk×n modellerinin haritalanmas×, derinlik, alan ve hacim hesaplamalar×n×n yap×lmas×. CBS – Sel ve TaĂk×n TaĂk×nlar×n etkileme alan× içindeki bütün yap×lar (konutlar, kamu binalar×, sanayi yap×lar×, ulaĂ×m aÿ×, iletiĂim aÿ× ve bütün diÿer alt yap× sistemlerine ait mekansal ve mekansal olmayan verilerin iĂlenmesi ve analizi, Yollara ait Zarar Görebilirlik Sosyo-Ekonomik Zarar Görebilirlik Bina ve Āçeriklerine ait Ekonomik Deÿerleri CBS – Sel ve TaĂk×n Tar×msal üretim alanlar×, sanayi alanlar×, turizm alanlar×n×n mekansal ve mekansal olmayan verilerin iĂlenmesi ve analizi, CBS – Sel ve TaĂk×n Nüfus say×s×, özellikleri, eÿitim durumu, gelir durumu, kültürel özellikleri ve afet hakk×ndaki alg×lama düzeylerinin bina ölçeÿinde mekansal ve mekansal olmayan verilerilerin girilmesi ve analizi, 32 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak CBS – Sel ve TaĂk×n Akarsu yataklar× ve çevresindeki mevcut flora, fauna ve doÿal kaynaklara ait özelliklerinin belirlenmesi, bütün bu doÿal kaynaklar× tehlikeye atan veya atma ihtimali olan unsurlar×n tan×mlanmas× ve analizidir. Uzaktan Alg×lama – Sel ve TaĂk×n SAM üretimi Stereo Uydu Görüntüleri (ASTER, SPOT, ORBVIEW, CARTOSAT vb.) InSAR görüntüleri (ERS, RADARSAT) Lazer taray×c×lar (LIDAR) Üretilen SAM’den ve baz× uydu görüntüleriyle havzalar×n detayl× jeomorfolojik ünitelerinin ç×kart×lmas×, zemin ve toprak özelliklerinin ortaya konmas×, akarsu yataklar×na ait morfolojik özelliklerinin belirlenmesi. Meteorolojik uydu görüntüleri ve radar verileriyle, hava hareketlerini izlemede ve havzalar üzerine düĂecek muhtemel yaÿ×Ă miktar×n×n tahmini. Ak×m istasyonu olmayan havzalarda yaÿ×Ă-ak×Ă modellerinin oluĂturulmas×nda havza geneli için detayl× arazi kullan×m×/örtüsü verilerinin temini uydu görüntüleriyle saÿlanabilmektedir. Uzaktan Alg×lama – Sel ve TaĂk×n Hidrolik Modellemeler için Geometrik yap×lar×n belirlenmesi, güncellenmesi, Arazi kullan×mlar×na ait Manning n deÿerlerinin belirlenmesi, TaĂk×n alan× ve modellerin kalibrasyonu. TaĂk×nlar×n etki alanlar×ndaki bütün fiziksel yap×lar×n belirlenmesi, veri giriĂi ve güncellenmesi. TaĂk×n etki alanlar×ndaki tar×msal faaliyetlerin belirlenmesi, rekolte tahminleri, sanayi alanlar×n×n ve turizm aç×s×ndan önemli alanlar×n belirlenmesi, veri giriĂi ve güncellenmelerine ait bütün veri tabanlar×n×n oluĂturulmas×nda. Büyük akarsu yataklar× etraf×ndaki çevresel kirleticilerin belirlenmesi, havzalardaki orman tahribat×n×n izlenmesi ve ortaya konmas× gibi birçok faktörün veritaban×n oluĂturulmas× ve analizinde uydu görüntüleri önemli veri kaynaklar×d×r. Risk = Tehlike * Zarar Görebilirlik Risk = Tehlike * Zarar Görebilirlik Risk = Tehlike * Zarar Görebilirlik 33 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Risk = Tehlike * Zarar Görebilirlik TaĂk×n modellerinin haritalanmas×, derinlik, alan ve hacim hesaplamalar×n×n yap×lmas×. Risk = Tehlike * Zarar Görebilirlik Risk Senaryo 1 Senaryo 2 Senaryo 3 Baraj Dikkate AlÕnmamÕú Baraj Dikkate AlÕnmÕú 0.71 12 Milyon Yüksek 3.21 8.5 Milyon Toplam 4.50 39 Milyon TaĂk×n Kontrolü Baraj YÕkÕlmasÕ 18 Milyon Risk Alan (km2) Deÿer (YTL) Az 0.47 8 Milyon Orta 1.26 10 Milyon Yüksek 1.88 3 Milyon Toplam 3.62 22 Milyon Alan (km2) Deÿer (YTL) Az 0.59 26 Milyon Orta 0.50 Yüksek 3.68 9 Milyon Toplam 4.78 46 Milyon Alan (km2) Deÿer (YTL) Risk Senaryo 4 Deÿer (YTL) 0.57 Orta Risk Dolusavak TaúkÕnÕ Alan (km2) Az 9 Milyon Az 0.08 Orta 0.11 3 Milyon Yüksek 9.15 360 Milyon 3 Milyon Toplam 9.36 367 Milyon TaĂk×n Kontrolü Yap×sal Önlemler Yapay Leveler TaĂk×n Kontrol Setleri (Baraj vb.) Kanal Çal×Ămalar× Yap×sal Olmayan Önlemler TaĂk×n risk alanlar×n× belirleyerek riski azaltacak Ăekilde arazi kullan×m planlamalar×n× yapmak ve hayata geçirmek Ānsanlar×n taĂk×nlar karĂ×s×ndaki bilincinin artt×r×c× çal×Ămalar yapmak TaĂk×n Kontrolü TaĂk×n Kontrolü 34 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak TaĂk×n Kontrolü Havza Risk Yönetimi ? Yaÿ×Ă Miktar× Yaÿ×Ă Ne Kadar YaùÖü Ne Zaman Daÿ×l×Ă×n×n Tahmini ? Jeomorfolojisi Ne Kadar AkÖm Ne Kadar Zamanda Bitki Örtüsü Toprak Özellikleri HavzaAlt Havza Arazi Ört./Kull. Hidrolojisi SAM Üretimi Arazi Kullan×m× Sel-TaĂk×n Akarsu Yatak Özellikleri Zarar Görebilirlik ? Ne Kadar AkÖm Ne Kadar Zamanda Nereler Etkileri Ak×m Modelleri TaĂk×nlar×n Yay×l×Ă Alanlar× Filyos Çay× Havzas× Filyos Çay× Havzas× Havza Toplam Alan×: 13346 km2 (ASTER-GDEM) Havza Toplam Alan×: 13346 km2 (ASTER-GDEM) Yenice Çay× 9330 km2 Devrek Çay× 3240 km2 Filyos Çay× Havzas× Filyos Çay× Havzas× 0.45 (KumtaúÕ, çamurtaúÕ, miltaúÕ ve kiltaúÕ) 0.45 35 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Filyos Çay× Havzas× Filyos Çay× Havzas× 1998 Seli: 2806 m3/s 1998 Seli: 2015 m3/s ?? 1361 1778 1998 Seli: 512 m3/s 2109 2459 3213 1998 Seli: 1503 m3/s CBS ve Doÿal Afetler (2013) Yaz Okulu TaĂk×n Tehlike Analizi (Hasan Özdemir) Heyelan Tehlike Analizi (Tolga Görüm) BeĂeri Özelliklerin Belirlenmesi TaĂk×n-Heyelan Risk Analizi (Muhammet Kaçmaz) (Emre ElbaĂ×) 36 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 2013ȱCBSȱveȱDoÂalȱAfetlerȱTÜBGTAKȱYazȱOkulu Kapsam CBSȇnin Heyelan RiskȱAnalizinde KullanÍmÍ • Genel kavramlar: Heyelan nedir, Dünyada ve Ülkemizde heyelana baÂlÍ oluóan kayÍplar • Heyelan örnekleri HEYELANLAR • Heyelan oluóumu, malzemenin türüne ve hareketin tipine baÂlÍ sÍnÍflamasÍ Tolga GÖRÜMȱ(MSc.ȱ– PhD Cand.) • Tetikleyici mekanizmalarÍ YÍldÍzȱTeknikȱÜniversitesi DoÂaȱBilimleriȱAraótÍrmaȱMerkezi • Önlemler EȬpostaȱ:ȱtgorum@gmail.com Genelȱkavramlar HeyelanaȱBaÂlÍȱKayÍplar Heyelan nedir: Genel olarak, bir yamaçtaki kaya, toprak zeminin veya molozlarÍn yamaç aóaÂÍ doÂru hareket etmesi olarak tanÍmlanan heyelanlar nedeniyle, dünyada her yÍl çok sayÍda kióinin yaóamÍnÍ yitirdiÂi bilinmektedir. • HerȱyÍlȱheyelanaȱbaÂlÍȱolarakȱcanȱkayÍplarÍnÍn ortalamasÍȱ1000ȱkióiȱdolayÍndadÍr • AmerikaȱBirleóikȱDevletlerindekiȱyÍllÍk ekonomikȱyÍllÍkȱkayÍpȱ~$1.5ȱmilyar,ȱDünya çapÍndaȱiseȱyaklaóÍkȱ~$20ȱmilyar • KüçükȱveȱortaȱölçektekiȱheyelanȱolaylarÍȱbu kayÍplarÍnȱbaólÍcaȱnedenidir. HeyelanaȱBaÂlÍȱKayÍplar Dünyada meydana gelen doÂal afetlerin kÍtalar bazÍndaki daÂÍlÍmÍ (AlacantaraȬAyala,ȱ2002) Dünyadan ve Türkiye'den bazÖ istatistikler... Deprem Ergünay (1999) Heyelan Sel Kaya düúmesi YangÕn 5% 4% Casualties due to landslides; %1.5 (EM-DAT, 2003) 4% ÇÕ÷, vd. 14% 58% 15% 37 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ... HeyelanaȱbaÂlÍȱbirȱçokȱcanȱveȱekonomikȱkayÍpȱgenelȱ olarakȱanaȱtetikleyiciȱfaktörȱiçerisindeȱkabulȱedilmektedir. Türkiye “ÖrneÂinȱ2008ȱWenchuanȱ ÇinȱHalkȱCumhuriyetiȱ depremiȱileȱtetiklenenȱ heyelanlaraȱbaÂlÍȱoluóanȱcanȱ kayÍplarÍȱtoplamȱcanȱ kaybÍnÍnȱ(82ȱbin)ȱ%40’Ínaȱ eóittir”ȱ Zonguldak MTA,ȱ2005 SonȱyüzȱyÍldaȱyükselenȱheyelanȱaktivitesiȱ genelȱolarakȱaóaÂÍdakiȱetmenlerleȱaçÍklanabilir Zonguldak MTA,ȱ2005 SonuçlarÍ Ȭ Can kayÍplarÍ 9 Heyelana elverióli alanlardaki artan óehirleóme Ȭ Ekonomik kayÍplar 9 Halen hÍzlÍ bir óekilde devam eden ormansÍzlaótÍrma DoÂrudan etki HeyelanlanmanÍn çevresinde ve heyelanÍn neden olduÂu hasar sonucu onarÍm, yenileme veya bakÍm gerektiren beóeri yapÍlar. 9 ve iklim deÂióimlerine baÂlÍ olarak bölgesel yaÂÍólarda gözlenen deÂióimler (Schuster, 1996) DolaylÍ etki DiÂer bütün ikincil ekonomik kayÍplar “örneÂin; endüstriyel, tarÍmsal veya orman ürünlerine baÂlÍ kayÍplar” veya hasar nedeniyle turizm ve ulaóÍmÍn etkilenmesi sonucu oluóan ekonomik kayÍplar. 38 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ... BazÍȱkatastrofik heyelanlaraȱörnekler Location Year Type Trigger Intensity (m3) Loss Central Switzerland 1806 rock fall-rock slide groundwater conditions 20 million 457 people killed, 300 houses destroyed Vaiont Gorge near Longarone, Italy 1963 rockslide groundwater accretion during heavy seasonal rains and rising of lake; slide entered reservoir 300 million 1899 deaths Gilan Province, north Iran 1990 >76 large landslides, many types, including liquefaction earthquake (Manjil; M=7.7) - approximately 300 deaths; roads blocked, preventing rescues from victims; building, infrastructures and farms damaged North coast of Venezuela near Caracas 1999 widespread shallow landslides and debris flows nearly 1 m of rain in less than a 3-day period - approximately 30,000 deaths; 8000 residence and apartments destroyed Guinsahugon village, Leyte, The Philippines 2006 large, deep-seated landslide, debris flow 685 mm of rain in about 2 weeks; possibly affected by a very small (M=2.3) earthquake - 1800 deaths; 375 houses and a school destroyed HeyelanȱSÍnÍflamasÍȱveȱBuȱSÍnÍflamanÍnȱAyÍrtȱEdiciȱ Özellikleri YamaçȱveȱóevȱkavramÍ HeyelanȱtipiȱveȱhareketinȱtanÍmlanmasÍ. DoÂadaȱkayaȱveȱzeminlerinȱserbestȱveȱdoÂalȱolanȱ eÂimliȱyüzeylerineȱ“yamaç”ȱdenir. KazÍlarakȱyaȱdaȱdoldurularakȱinsanȱtarafÍndanȱ oluóturulanȱkayaȱyaȱdaȱzeminȱ(toprak)ȱ malzemeninȱeÂimliȱyüzeylerineȱdeȱ“óev”ȱdenir.ȱ Terminoloji… Herhangi bir heyelan sÍnÍflanmadan önce ortaya konmasÍ gereken basit iki unsur vardÍr (Varnes, 1978). ilki; HeyelanÍn içerdiÂi/oluótuÂu materyal (kaya, moloz ve toprak) ve ikincisi; Hareketin tipinin tanÍmlanmasÍ (düóme, devrilme, kayma, yayÍlma ve akma) HeyelanȱTürleri veȱSÍnÍflandÍrmasÍ Yamaç 39 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Ȭ Aktivite Varnes (1978)ȱtarafÍndanȱtanÍmlananȱbuȱterimȱ heyelanÍnȱyaóÍȱveȱaktivitesininȱdurumunuȱbelirtir. Boyutlar (IAEG Commission on Landslides, 1990) “1” yer deùiütiren kütlenin geniüliùi “2” kayma düzleminin geniüliùi (Wr) Volls “3” toplam uzunluk 1 u S u Dr u Wr u Lr 6 9 Aktivitenin daÂÍlÍmÍ Heyelana iliókin kütleye ait hareketinin yaygÍnlÍÂÍnÍ ifade eder “4” yer deùiütiren kütlenin uzunluùu “5” kayma düzleminin uzunluùu (Lr) 9 Aktivitenin stili FarklÍ hareketlerin heyelana nasÍl katkÍda bulunduÂunu ifade eder “6” yer deùiütiren kütlenin derinliùi “7” kayma düzleminin derinliùi (Dr) Aktivitenin durumu Aktivitenin daùÖlÖmÖ AskÍda Suspended Aktif Active 9 Aktivitenin durumu Hareketin yaóÍ konusunda ne(ler) bilindiÂini ifade eder Gerileyen Retrogressing Reactivated Yenidenȱaktiviteȱolmuó 1 2 2 Enlarging Genióleyen 1 1 2 Advancing Glerleyen 2 ý 2 ý ýý ýý ýý ýýýýýýý ýýý 1 SÍnÍrlanmÍó Confined Aktivitenin stili Kompleks Complex HareketinȱOranÍ (Cruden veȱVarnes,ȱ1996) Ekstrem hÖzlÖ Birleóik Composite Limestone Migmatite Gneiss Çok hÖzlÖ HÖzlÖ Shale Orta derecede Migmatite Yavaü ArdÍóÍkȱ(Birbiriniȱizleyen) Succesive A ýýýýýýýýý ýý ýýýýýýý ýý ý ýýý ýý ýý ý ýý ý ýý ýýýýýýý ýý ýýýýýýýýýýýýý ýý Tek Single B C A B Çok yavaü Ekstrem yavaü C 5 m/saniye 3 m/dak. 1.8 m/saat 13 m/ay 1.6 m/yÖl 16 mm/yÖl D D 40 ýýýýý ýýý 1 Diminishing Azalan Relikt Relict Stabilȱolmuó Stabilized ýý Hareketsizȱ(Uykuda) Dormant CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Hareketinȱtipi Su içeriùi (Varnes, 1978) 9 Kuru Nem gözlenmiyor 9 Nemli Serbest halde olmayan su içerir Düómeler Deniz,ȱgölȱveȱvadiȱkenarlarÍndakiȱdikȱfalezȱveȱyamaçlardan,ȱmaÂaraȱtavanlarÍndanȱ yaȱdaȱsivriȱdaÂȱdoruklarÍndanȱçoÂuȱzamanȱbüyükȱyaȱdaȱküçükȱkayaȱparçalarÍnÍnȱ düótüÂüȱgörülür.ȱÖzellikleȱdenizȱkenarlarÍndakiȱdikȱfalezlerdeȱdalgaȱveȱrüzgarlarÍnȱ aóÍndÍrmasÍȱileȱkayaçlarȱçatlaklarÍndanȱayrÍlarakȱaóaÂÍyaȱdoÂruȱyuvarlanÍr. KayaȱdüómesininȱesasȱnedeniȱtopukȱoyulmasÍ,ȱçatlakȱveȱkÍrÍklardaȱbirbiriniȱetkileyenȱ erimeȱveȱdonmaȱolaylarÍ,ȱhidrostatikȱbasÍnçȱvb. KayaȱdüómeleriȱçoÂunluklaȱyatayaȱyakÍnȱtabakalÍȱyumuóakȱkayaçlarȱüzerindeȱ asÍlmÍóȱdurumdaȱbulunanȱçatlaklÍȱmasifȱkayalarda meydanaȱgelir.ȱDüóenȱ malzemeninȱtürüneȱgöreȱkayaȱdüómesi,ȱblokȱdüómesi,ȱtoprakȱdüómesiȱadlarÍnÍȱalÍr. 9 Islak Bir kÖsmÖ sÖvÖ gibi davranacak kadar yeteri kadar su içerir 9 Çok Öslak Düüük eùimlerde akÖükan hale geçecek kadar gerekli su içerir Hareketinȱtipi Düómeler YaygÍnȱkayaȱdüómeleriȱYosemiteȱUlusalȱParkÍ,ȱAmerikaȱBirleóikȱDevletleriȱ(FotoȱUSGS) Devrilmeler Devrilmeȱbirȱanaȱkayaȱveyaȱdüóükȱderecedeȱpekiómióȱzemininȱbirȱ noktadanȱveyaȱkütleȱaÂÍrlÍkȱmerkezininȱaltÍndakiȱeksendenȱ yamaçtanȱileriyeȱdoÂruȱhareketiniȱifadeȱeder.ȱȱ Hareketinȱtipi Hareketinȱtipi Kaymalar Kaymalar Zemin,ȱkayaȱyaȱdaȱbunlarÍnȱkarÍóÍmÍndanȱoluóanȱdoÂal birȱmalzemeninȱbirȱyüzeyȱüzerindeȱaóaÂÍyaȱveȱdÍóarÍyaȱ doÂruȱhissedilebilirȱbirȱóekildeȱhareketȱetmesineȱheyelanȱ (landslide)ȱdenir.ȱ Kaymalardaȱhareket,ȱgenellikleȱkaóÍkȱóekilliȱbirȱyüzeyȱüzerindeȱoluóur.ȱBuȱkaóÍkȱ óeklindeȱyüzeyȱȱdaireȱyayÍ,ȱhiperbol,ȱhiposikloid yaȱdaȱdahaȱkarÍóÍkȱbiçimlerdeȱ olabilir.ȱGenellikleȱbirbirineȱparallel ikiȱyaȱdaȱdahaȱçokȱkaymaȱdüzlemi,ȱkaymaȱ kamasÍȱbulunur.ȱ HareketinȱhÍzÍ,ȱyamaçȱeÂimiȱveȱmalzemeninȱsuȱiçeriÂiȱile orantÍlÍdÍr. 1993 Holbeck HallȱheyelanÍȱ(BGS) 41 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak údeal bir kompleks heyelana (toprak kaymasÖ-akmasÖ) iliükin blok diyagram (Varnes, 1978) Hareketinȱtipi YanalȱyayÍlmalar Yanal yayÍlma, sÍvÍlaóan zemin seviyesinin üzerinde bulunan zeminin genió bloklara ayrÍlmasÍ ve bloklarÍn yanal yönde hareket etmesidir. Bu hareket, depremden kaynaklanan yerçekimi kuvvetleri ve içsel kuvvetlerin birlikte etkimesiyle meydana gelmektedir. Yanal yayÍlma genellikle eÂimi son derece küçük (0,3Ȭ3 derece) olan yamaçlar boyunca ve nehir yataÂÍ, göl veya deniz kÍyÍsÍ gibi harekete engel olmayacak serbest yüzeylere doÂru gelióir. Yatay yöndeki hareket, birkaç metreden onlarca metreye kadar ulaóabilir. Hareket esnasÍnda zemin ötelenir (yer deÂiótirir ), bloklara ayrÍlÍr ve buna baÂlÍ olarak zeminde fisürler, kÍrÍklar, küçük çöküntüler ve yükselmeler meydana gelir. Hareketinȱtipi Hareketinȱtipi YanalȱyayÍlmalar Akmalar ToprakȱyaȱdaȱtaóȱȬ toprakȱkarÍóÍmÍ,ȱayrÍómÍóȱyüzeyselȱörtü,ȱ içerisindeȱbulunanȱsuȱmiktarÍnaȱgöre,ȱbazenȱbirȱsÍvÍȱgibiȱakar;ȱ bazenȱdeȱçokȱyavaóȱfakatȱsürekliȱolarakȱyerȱdeÂiótirirȱveȱ böyleceȱzemininȱiçindeȱbirȱdeformasyonȱoluóur.ȱAkmaȱ hareketiȬ hÍzlÍȱolduÂuȱzaman,ȱakanȱmalzemeninȱtürüneȱgöreȱ Kaya,ȱȬ BlokȱAkmasÍ,ȱMolozȱAkmasÍ,ȱKumȱAkmasÍ,ȱÇamurȱ AkmasÍȱvb.ȱisimlerȱalÍr. Hareketinȱtipi YavaóȱAkmaȱ(Krip,ȱSürtünme): YamacÍnȱyaȱdaȱóevinȱyüzeyselȱkÍsmÍnÍnȱsürekli,ȱfakatȱçokȱ yavaóȱyerȱdeÂiótirmesineȱ“Krip”ȱdenir.ȱBuradaȱhareketȱ genellikleȱçokȱyavaótÍr. ToprakȱKripi: Hareketinȱtipi YavaóȱAkmaȱ(Krip,ȱSürtünme): YamacÍnȱyaȱdaȱóevinȱyüzeyselȱkÍsmÍnÍnȱsürekli,ȱfakatȱçokȱ yavaóȱyerȱdeÂiótirmesineȱ“Krip”ȱdenir.ȱBuradaȱhareketȱ genellikleȱçokȱyavaótÍr. ToprakȱKripi: Topraklaȱörtülüȱyamaçlardaȱkrip daimaȱgörülür.ȱEÂrilmióȱaÂaçȱ gövdeleri,ȱbükülmüóȱçitȱsÍrÍklarÍ,ȱtelgrafȱdirekleri,ȱtoprakȱüzerindeȱ birikmióȱtaólar,ȱkÍrÍlmÍóȱyaȱdaȱyerȱdeÂiótirmióȱistinatȱduvarlarÍȱveȱ temeller,ȱyerleriniȱdeÂiótirmióȱkaraȱveȱdemirȱyollarÍȱvb.ȱolaylarȱ karakteristikȱbelirtilerdir. Topraklaȱörtülüȱyamaçlardaȱkrip daimaȱgörülür.ȱEÂrilmióȱaÂaçȱ gövdeleri,ȱbükülmüóȱçitȱsÍrÍklarÍ,ȱtelgrafȱdirekleri,ȱtoprakȱüzerindeȱ birikmióȱtaólar,ȱkÍrÍlmÍóȱyaȱdaȱyerȱdeÂiótirmióȱistinatȱduvarlarÍȱveȱ temeller,ȱyerleriniȱdeÂiótirmióȱkaraȱveȱdemirȱyollarÍȱvb.ȱolaylarȱ karakteristikȱbelirtilerdir. Kripin anaȱnedeniȱyerçekimidir.ȱFakatȱyerȱaltÍȱsuyununȱvarlÍÂÍ,ȱ birbiriȱardÍȱsÍraȱÍslanmaȬkuruma;ȱdonmaȬerime,ȱbitkiȱköklerininȱ büyümesi,ȱoyucuȱhayvanlarÍnȱióleviȱbuȱtürȱhareketiȱkolaylaótÍrÍr. Kripin anaȱnedeniȱyerçekimidir.ȱFakatȱyerȱaltÍȱsuyununȱvarlÍÂÍ,ȱ birbiriȱardÍȱsÍraȱÍslanmaȬkuruma;ȱdonmaȬerime,ȱbitkiȱköklerininȱ büyümesi,ȱoyucuȱhayvanlarÍnȱióleviȱbuȱtürȱhareketiȱkolaylaótÍrÍr. 42 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Hareketinȱtipi Varnes (1978) tarafÍndan heyelanlarÍn içsel oluóum sürecine dair 3 madde önerilmiótir ; 9 MakaslamaȱstresindekiȱartÍó Toprak kripi 9 DüóükȱdayanÍmaȱkatkÍ 9 MalzemeninȱdayanÍmÍnÍnȱdüómesi Kaya kripi Kütleȱhareketlerininȱnedenleri YakÍnȱdönemdeȱgerçekleóenȱbazÍȱ olaylardanȱörnekler… IȬ DIkȱNEDENLER 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. kevȱveȱyamaçȱeteklerindekiȱkazÍlar SularȱóevȱveȱyamaçȱtopuklarÍnÍȱoymasÍ AóÍnmaȱsonucuȱyamaçȱeÂimininȱartmasÍ DoÂalȱyaȱdaȱyapayȱekȱyükȱkonmasÍ BitkiȱörtüsününȱkaldÍrÍlmasÍylaȱsularÍnȱzemine sÍzmasÍ Çatlakȱveȱfissürlerde sularÍnȱdonmasÍ DoÂalȱveȱyapayȱsarsÍntÍlarȱ(Depremȱveȱpatlatma) 2008 – BüyükçekmeceȱMezarlÍkȱheyelanÍ 2008 – Wenchuan,ȱÇinȱDepremiȱ(Mw 7.9) 2005ȱ– KuzuluȱHeyelanÍȱ(Aniȱkarȱerimesi) IIȬ GÇȱNEDENLER 1. BoólukȱsuyuȱbasÍncÍnÍnȱartmasÍ 2. kevȱmalzemesiȱkohezyonununȱazalmasÍ BüyükçekmeceȱMezarlÍkȱHeyelanÍ BüyükçekmeceȱMezarlÍkȱHeyelanÍ 2002 2004 43 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak BüyükçekmeceȱMezarlÍkȱHeyelanÍ BüyükçekmeceȱMezarlÍkȱHeyelanÍ 2009 2008ȱWenchuan,ȱÇinȱDepremiȱ(Mw 7.9) 2008ȱWenchuan,ȱÇinȱDepremiȱ(Mw 7.9) 2008ȱWenchuan,ȱÇinȱDepremiȱ(Mw 7.9) 2008ȱWenchuan,ȱÇinȱDepremiȱ(Mw 7.9) 44 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 2005ȱKuzulu,ȱSivasȱHeyelanÍ 2005ȱKuzulu,ȱSivasȱHeyelanÍ 2005ȱKuzulu,ȱSivasȱHeyelanÍ 2005ȱKuzulu,ȱSivasȱHeyelanÍ KütleȱHareketleriniȱveȱHeyelanlarÍȱÖnleme BuȱolaylarÍȱmeydanaȱgetirenȱsebepleri: 1ȱȬ OrtadanȱkaldÍrmak, 2ȱȬ KaydÍrÍcÍȱkuvvetleriȱazaltmak, 3ȱȬ TutucuȱkuvvetleriȱçoÂaltmakla YukarÍdaȱaçÍklananȱönlemlerdenȱȱbaóka,ȱbazenȱ deȱzeminȱsertleótirilerekȱheyelanlarȱönlenmeyeȱ çalÍóÍlÍr. Yöntemler; olanaklÍdÍr.ȱ Önleyiciȱçareler; AȬTopuÂaȱyükȱkoyma,ȱBȬkevlerinȱkorunmasÍȱ (aóÍnmayÍȱönleme,ȱCȬ kevlerinȱdüzenlenmesi,ȱyüzeyȱ sularÍnÍnȱóevȱiçineȱgirmesiniȱönleme),ȱDȬyeraltÍȱsularÍnÍȱ dÍóarÍȱçÍkarmaȱ(drenaj)ȱveȱEȬ Zeminȱserleótirilmesiȱ yoluylaȱboólukȱsuyuȱbasÍncÍnÍnȱazaltÍpȱveȱkohezyonuȱ arttÍrÍpȱdengeyiȱsaÂlamaktÍr 1. 2. 3. 4. Çimentolamaȱ(enjeksiyon) Kimyasalȱmaddelerle Dondurmaȱyoluyla Pióirmeȱyoluyla 45 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak kevlerinȱdüzenlenmesi Üsteki kayan, duraysÍz kütlenin daha alttaki duraylÍ, kaymayan zemine çelik ve beton desteÂiyle baÂlanmasÍ yol yapÍmÍ nedeniyle oluóabilecek kütle hareketini durduracaktÍr. 46 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 2013ȱCBSȱveȱDoÂalȱAfetlerȱTÜBGTAKȱYazȱOkulu CBSȇnin Heyelan RiskȱAnalizinde KullanÍmÍ HEYELANLARINȱHARGTALANMASIȱ veȱ HEYELANȱDUYARLILI<I Kapsam • Genel kavramlar: Heyelan nedir, Dünyada ve Ülkemizde heyelana baÂlÍ oluóan kayÍplar • Heyelan örnekleri • Heyelan oluóumu, malzemenin türüne ve hareketin tipine baÂlÍ sÍnÍflamasÍ Tolga GÖRÜMȱ(MSc.ȱ– PhD Cand.) YÍldÍzȱTeknikȱÜniversitesi DoÂaȱBilimleriȱAraótÍrmaȱMerkezi • Tetikleyici mekanizmalarÍ • Önlemler EȬpostaȱ:ȱtgorum@gmail.com HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ UzaktanȱalgÍlamaȱgörüntülerininȱ yorumlanmasÍ:ȱȱBölgeselȱveyaȱgenióȱ alanlarȱkaplayanȱheyelanȱ haritalamalarÍ,ȱgenelȱolarak,ȱuzaktanȱ algÍlamaȱverilerininȱyorumlanmasÍnaȱ dayanÍr. Buȱgörüntülerdenȱeldeȱedilecekȱbilgiȱ veȱyorumlar,ȱheyelanaȱiliókinȱ morfolojikȱüniteleriȱveȱheyelanÍnȱ HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ • Uyduȱgörüntülerindenȱheyelanlaraȱiliókinȱeldeȱedilecekȱbilgi: x x x Morfolojikȱkoóullara, Vejetasyonȱkoóullaraȱve YamacÍnȱdrenajȱkoóullarÍnaȱdayanÍrȱ. • HaritalanacakȱbirȱheyelanȱyukarÍdakiȱparametrelerinȱ kombinasyonu sonucu tanÍmlanabilir. Bu bakÍmdan buȱ parametreler tek baóÍna bir yamaçtaki anomliyi heyelanȱolarakȱ tanÍmlamamÍza yetmez. • Bununȱsonucuȱolarak,ȱuyduȱgörüntülerindenȱyamaçȱhareketlerini katagorize etmek veya sÍnÍflamak Cruden ve VarnesiÍn sÍnÍflamasÍȱ kadar detaylÍ olmaz. Bu bakÍmdan heyelan uydu görüntülerinden tanÍmlandÍktanȱveȱiliókiliȱmorfolojikȱüniteleriȱayÍrtlandÍktan sonraȱ geriye kalan bilgiler arazi çalÍómalarÍ ile toplanmalÍdÍr. iliókiliȱolduÂuȱdiÂerȱjeomorfolojikȱ bilgileriȱtaóÍr. HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ • PekiȱbuȱgörüntülereȱiliókinȱyorumlarȱveȱdoÂruluk neyeȱdayanÍr? Ł Profesyonelȱbilgiȱbirikimine Ł Görüntüȱyorumlamadakiȱdeneyime Ł Yerelȱsahayaȱiliókinȱbilgiȱbirikimine UnutulmamalÍdÍrȱkiȱsahaȱçalÍómalarÍȱbuȱkonudaȱenȱ temelȱunsurdur. HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ • AynalÍȱstereoskop • Ekranȱstereoskobu • Anaglif • Polarize ÍóÍkȱ(3DȬgözlük) 47 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ TaçȱkÍsmÍ Kaynakȱalanȱ(DeplasmanȱalanÍ) BirikimȱalanÍ TopukȱkÍsmÍ Çaprazȱkorelasyonuȱ saÂlayanȱstereoskop HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ TopografyaȱharitasÍȱvs.ȱHavaȱfotosu TaçȱkÍsmÍ Kaynakȱalanȱ(DeplasmanȱalanÍ) BirikimȱalanÍ TopukȱkÍsmÍ YorumlardaȱtemelȱalÍnanȱelemanlar GÖRÜNTÜȱELEMANLARI (ton,ȱtekstür,ȱpatern,ȱrenk) MORFOLOJIKȱELEMANLARȱ(óekil,ȱboyut,ȱyamaçȱ eÂrisellikleri,ȱengebeliȱtopografya,ȱdiklikler, genelȱolarakȱ morfolojikȱyamaçȱanomalilerineȱiliókinȱbilgi)ȱ YorumlardaȱtemelȱalÍnanȱelemanlar Daha ince taneler Kaba Kayaȱdüómesi Kayma Tekstür veȱPatern 48 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak YorumlardaȱtemelȱalÍnanȱelemanlar YorumlardaȱtemelȱalÍnanȱelemanlar Kayma Moloz akmasÕ SÕ÷ kaymalar Kayma RenkȱveȱTon RenkȱveȱTon HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ YorumlardaȱtemelȱalÍnanȱelemanlar 1:33,000 scale 1:13,000 scale ÖLÇEK HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ 49 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ • Pratikte,ȱgörüntüȱyorumlamanÍnȱsonuçlarÍȱCBS’ye aktarÍlÍrkenȱaóaÂÍdaȱverilenȱbasitleótirilmióȱbilgiyiȱ içermelidir. Tip Alt-tip Derinlik Vejetasy on Hey. Kütlesi 1 Düúme Rotasyonel Stabil SÕ÷ ÇÕplak Kaynak alan 2 Devrilme Düzlemsel Aktif Derin Düúük Birikim alanÕ 3 Kayma Kompleks 4 Yanal yayÕlma Bilinmiyor 5 Akma 6 Çökme Aktivite Yo÷un HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍȱveȱCBS HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ Sonuç HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ Türkiye’deȱyürütülenȱçalÍómalarȱveȱZonguldak HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ Türkiye’deȱyürütülenȱçalÍómalarȱveȱZonguldak 50 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ Türkiye’deȱyürütülenȱçalÍómalarȱveȱZonguldak HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ Türkiye’deȱyürütülenȱçalÍómalarȱveȱZonguldak Zonguldakȱ 1:500,00 Aktifȱveȱ Gnaktif Faylar (MTA,ȱ2005) HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ Türkiye’deȱyürütülenȱçalÍómalarȱveȱZonguldak KlastÍkȱveȱ karbonatlÍȱ birimler Kretase KapladÍÂÍȱ alan 5984 km2 HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ Türkiye’deȱyürütülenȱçalÍómalarȱveȱZonguldak KlastÍkȱveȱ karbonatlÍȱ birimler AltȱOrtaȱ Eosen KapladÍÂÍȱ alan 2880km2 Dumanȱvd.,ȱ 2005ȱ(MTA) HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ Türkiye’deȱyürütülenȱçalÍómalarȱveȱZonguldak Toplamȱalanȱ 5984km2 HeyelanlÍȱ alan 531km2 Heyelan%ȱ 8.9 Adet 2259 HeyelanlarÍnȱharitalanmasÍ Türkiye’deȱyürütülenȱçalÍómalarȱveȱZonguldak Toplam alan 2880 km2ȱ HeyelanlÍ alan 488 km2 Heyelan%ȱ 17ȱ Adet 2060 51 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak HeyelanȱduyarlÍlÍÂÍ HeyelanȱduyarlÍlÍkȱmodelleriȱiyiȱbilinenȱveȱyaygÍnȱolarakȱ uygulananȱbirȱtemelȱprensibeȱdayanÍr «geçmióȱveȱbugünȱgeleceÂinȱanahtarÍdÍrȈ Gelecekteȱoluóabilecekȱyamaçȱyenilmeleriȱdünȱveȱbugünȱ gerçekleóenȱduraysÍzlÍklaraȱbenzerȱkoóullardaȱgerçekleóecektirler. HeyelanȱduyarlÍlÍÂÍ Gelecekte olacak heyelanlarÍn,ȱ lokasyonlarÍnÍn ve zamanlarÍnÍn kestirilmesi oldukça zordur.ȱ BuȱgüçlüÂün aóÍlmasÍ amacÍyla,ȱ jeomorfologlar veȱjeoloji mühendisleri tarafÍndan farklÍ teknikler kullanÍlarak heyelan duyarlÍlÍk ve tehlike haritalarÍ hazÍrlanmaktadÍr. GökçeoÂluȱvd.ȱ2006 HeyelanȱduyarlÍlÍÂÍ Heyelan duyarlÍlÍÂÍ,ȱtetikleyici faktörlerin deÂerlendirilmediÂi koóullar altÍnda tanÍmlanan heyelan olasÍlÍÂÍ (olabilirliliÂi)ȱolarak ifade edilmektedir (Daiȱetȱal.,ȱ2002).ȱ HeyelanȱduyarlÍlÍÂÍ SonȱonȱyÍlda,ȱCoÂrafi Bilgi Sistemleri (CBS)ȱve Uzaktan AlgÍlama (UA)ȱkonusunda yeni teknolojilerin gelióimi,ȱbölgesel ve orta ölçekte heyelan duyarlÍlÍk ve tehlike haritalarÍnÍn üretilebilmesine imkan vermiótir. Bununla birlikte,ȱheyelan tehlikesi,ȱbelirli bir zaman aralÍÂÍnda belirli bir bölge için potansiyel olarak zarar üretebilecek bir fenomenin (heyelanÍn)ȱolma olasÍlÍÂÍ olarak tanÍmlanmaktadÍr (Varnes,ȱ1984). HeyelanȱduyarlÍlÍÂÍ Raster CBS’nin katkÍsÍ Vektör Gerçek yerey HeyelanȱduyarlÍlÍÂÍ Heyelan duyarlÍlÍk haritalarÍnÍn oluóturulmasÍna iliókin yöntemler,ȱdoÂrudan ve dolaylÍ yöntemler olmak üzere baólÍca iki grup altÍnda toplanmaktadÍr (Carrara etȱal.,ȱ1995).ȱ DoÂrudan yöntemleri,ȱilgili uzmanÍn deneyim ve bilgi birikimine baÂlÍ olarak uygulanan jeomorfolojik haritalama teknikleri oluótururken,ȱdolaylÍ yöntemleri,ȱistatistiksel,ȱdeterministik ve bilgi temelli yapay zeka yöntemleri oluóturmaktadÍr. 52 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak HeyelanȱduyarlÍlÍÂÍ HeyelanȱduyarlÍlÍÂÍ HeyelanlarÍn meyadana gelmesine neden olan faktörleri hazÍrlayÍcÍ (conditioning)ȱve tetikleyici (triggering)ȱfaktörler olmak üzere iki ana baólÍk halinde deÂerlendirilir. Heyelan duyarlÍlÍk haritalarÍnÍn üretilmesinde hazÍrlayÍcÍ faktörler dikkate alÍnmaktadÍr.ȱHazÍrlayÍcÍ faktörler: Temel litolojileri ve yapÍyÍ ifade eden haritalar. Alüvyal çökeller • Jeolojik, • Jeomorfolojik, • AraziȬkullanÍmÍ, • AraziȬörtüsü olmak üzere 4ȱfarklÍ grup altÍnda toplanabilmektedir. KumtaóÍ Kil taóÍ Konglomera Karasal kÍrÍntÍlÍlar Yamaç Molozu Marn KireçtaóÍ Traverten depolarÍ HeyelanȱduyarlÍlÍÂÍ HeyelanȱduyarlÍlÍÂÍ Yamaçȱgeometrisi Ȭ eÂim Ȭ yükseklik Ȭ yamaçȱuzunluÂu Ȭ bakÍ Ȭ ...ȱvb. Havzaȱ/ȱaltȬhavzaȱkarekteristikleri Ȭ akarsuȱyoÂunluÂu Ȭ akarsuȱdüzeni Ȭ akarsuȱaóÍndÍrmaȱgücü Ȭ ...ȱvb. Yol vb. alt ve üst yapÍ Yerlesim alanÍ Orman Koru BagȬbahçe Mera TarÍm alanÍ HeyelanȱduyarlÍlÍÂÍ HeyelanȱduyarlÍlÍÂÍ Yüksek Düóük ÇokȱdönemliȱheyelanȱharitasÍ:ȱ HavaȱfotosuȱyorumlarÍȱveȱ araziȱçalÍómalarÍȱsonrasÍndaȱ hazÍrlanmÍótÍr. Kütleȱhareketleriȱgenelȱolarakȱ sÍÂȱkaymalardanȱveȱderinȱ kayaȱkaymalarÍndanȱ oluómaktadÍr. 53 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak HeyelanȱduyarlÍlÍÂÍ Envanter HeyelanȱduyarlÍlÍÂÍ Yükseklik OlasÍlÍkȱ(P) [0.00ȱȬ 0.20] (0.20ȱȬ 0.45] (0.45ȱȬ 0.55] (0.55ȱȬ 0.80] (0.80ȱȬ 1.00] Heyelan Modelin baóarÍsÍ temel alÍnan heyelan envanterinin ne kadar doÂru kestirildiÂi ile ölçülür. Dört koóul olasÍdÍr: 1. Stabil ve heyelan içermeyen alan olarak kestirilen alanlar, 2. Stabil olmayan ve heyelan içeren alan olarak kestirilen alanlar, 3. Stabil olmayan ve heyelan içermeyen alan olarak kestirilen alanlar, 4. Stabil ve heyelan içeren alan olarak kestirilen alanlar, 3. Ve 4. maddelere iliókin koóullar yanlÍó kestirimi ifade eder. Güncel heyelan koóullarÍnÍn tanÍmlanmasÍnda 3. maddeye iliókin ek araótÍrma yapÍlmalÍdÍr. 4ç koóulun bize verdiÂi bilgi veri girdisindeki bir hatayÍ veya heyelan oluóumunu kontrol eden fakat modele dahil edilmeyen bir faktör (örn. Faya olan uzaklÍk veya yakÍnlÍk). Litoloji DuyarlÍlÍk YapÍ HeyelanȱduyarlÍlÍÂÍ Kestirilen grup (model) Heyelan envanteri Stabil Stabil olmayan alanlar alanlar Heyelan içermeyen yamaçlar 66.4% 33.6% Heyelan içeren yamaçlar 15.6% 84.1% Tabloȱdiscriminantȱmodel sonucuȱstabilȱveȱstabilȱolmayanȱyamaçlarÍnȱ doÂru (stabil=doÂruȱ&ȱstabilȱolmayan=doÂru)ȱveȱyanlÍóȱsÍnÍflamaȱ yüzdeleriniȱ(%)ȱgöstermektedirȱ. ModelinȱbaóarÍsÍȱ%77. 54 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 2013ȱCBSȱveȱDoÂalȱAfetlerȱTÜBGTAKȱYazȱOkulu HeyelanȱtehlikeȱveȱriskȱkavramÍ CBSȇnin HeyelanȱRiskȱAnalizinde KullanÍmÍ • Heyelan tehlikesi bir yamaçtaki kütlenin JEOMORFOLOJGKȱHEYELANȱ RGSKȱDE<ERLENDGRMESG zamana baÂlÍ duraysÍzlÍÂÍnÍn olabilirliÂini ifade eder. • Heyelan Tehlikesi= Bir HeyelanÍn Zamansal Tolga GÖRÜMȱ(MSc.ȱ– PhD Cand.) olabilirliÂi YÍldÍzȱTeknikȱÜniversitesi DoÂaȱBilimleriȱAraótÍrmaȱMerkezi EȬpostaȱ:ȱtgorum@gmail.com HeyelanȱtehlikeȱveȱriskȱiçinȱaóaÂÍdakiȱsorularÍnȱ yanÍtlanmasÍȱgereklidir 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Heyelanlarȱdahaȱönce nerede gerçekleóti? Hangiȱtip heyelanȱoldu? NeȱkadarȱsÍk gerçekleóti? Nedenȱoȱnoktadaȱgerçekleóti? Anaȱnedenleri nelerdir? NasÍl haritalayabiliriz? Gelecekte nerelerde gerçekleóecekler? Gelecekte neȱsÍklÍktaȱgözlenecekler? Büyüklükleriȱneȱkadarȱolacak? Beklenenȱhasar neȱkadarȱveȱnerede olacaktÍr? BuȱhasarlarÍȱazaltmak içinȱnelerȱyapÍlabilirȱveȱneȱtipȱönlemlerȱ alÍnabilir? HeyelanȱtehlikeȱveȱriskȱiçinȱaóaÂÍdakiȱsorularÍnȱ yanÍtlanmasÍȱgereklidir 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Heyelanlarȱdahaȱönce nerede gerçekleóti? Hangiȱtip heyelanȱoldu? NeȱkadarȱsÍk gerçekleóti? Nedenȱoȱnoktadaȱgerçekleóti? Anaȱnedenleri nelerdir? NasÍl haritalayabiliriz? Gelecekte nerelerde gerçekleóecekler? Gelecekte neȱsÍklÍktaȱgözlenecekler? Büyüklükleriȱneȱkadarȱolacak? Beklenenȱhasar neȱkadarȱveȱnerede olacaktÍr? BuȱhasarlarÍȱazaltmak içinȱnelerȱyapÍlabilirȱveȱneȱtipȱönlemlerȱ Uzman görüúüne alÍnabilir? dayalÕ HeyelanȱtehlikeȱveȱriskȱiçinȱaóaÂÍdakiȱsorularÍnȱ yanÍtlanmasÍȱgereklidir 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Heyelanlarȱdahaȱönce nerede gerçekleóti? Hangiȱtip heyelanȱoldu? NeȱkadarȱsÍk gerçekleóti? Nedenȱoȱnoktadaȱgerçekleóti? Anaȱnedenleri nelerdir? NasÍl haritalayabiliriz? Gelecekte nerelerde gerçekleóecekler? Gelecekte neȱsÍklÍktaȱgözlenecekler? Heyelan Envanteri: Büyüklükleriȱneȱkadarȱolacak? Haritalama & Veri tabanÕ Beklenenȱhasar neȱkadarȱveȱnerede olacaktÍr? BuȱhasarlarÍȱazaltmak içinȱnelerȱyapÍlabilirȱveȱneȱtipȱönlemlerȱ alÍnabilir? HeyelanȱtehlikeȱveȱriskȱiçinȱaóaÂÍdakiȱsorularÍnȱ yanÍtlanmasÍȱgereklidir 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Tehlike De÷erlendirmesi: Belirli tipte Heyelanlarȱdahaȱönce nerede gerçekleóti? ve büyüklükte heyelanÕn mekânsal ve Hangiȱtip heyelanȱoldu? zamansal olabilirli÷ini ifade eder. NeȱkadarȱsÍk gerçekleóti? Nedenȱoȱnoktadaȱgerçekleóti? Anaȱnedenleri nelerdir? NasÍl haritalayabiliriz? Gelecekte nerelerde gerçekleóecekler? Gelecekte neȱsÍklÍktaȱgözlenecekler? Büyüklükleriȱneȱkadarȱolacak? Beklenenȱhasar neȱkadarȱveȱnerede olacaktÍr? BuȱhasarlarÍȱazaltmak içinȱnelerȱyapÍlabilirȱveȱneȱtipȱönlemlerȱ alÍnabilir? 55 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak HeyelanȱtehlikeȱveȱriskȱiçinȱaóaÂÍdakiȱsorularÍnȱ yanÍtlanmasÍȱgereklidir 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. HeyelanȱtehlikeȱveȱriskȱiçinȱaóaÂÍdakiȱsorularÍnȱ yanÍtlanmasÍȱgereklidir Risk nerede De÷erlendirmesi: Heyelanlarȱdahaȱönce gerçekleóti? Belirli alanda ve zaman aralÕ÷Õnda Hangiȱtip heyelanȱoldu? heyelana ba÷lÕ beklenen kayÕplar (fiziksel, NeȱkadarȱsÍk gerçekleóti? sosyal, ekonomik, çevresel). Nedenȱoȱnoktadaȱgerçekleóti? Anaȱnedenleri nelerdir? NasÍl haritalayabiliriz? Gelecekte nerelerde gerçekleóecekler? Gelecekte neȱsÍklÍktaȱgözlenecekler? Büyüklükleriȱneȱkadarȱolacak? Beklenenȱhasar neȱkadarȱveȱnerede olacaktÍr? BuȱhasarlarÍȱazaltmak içinȱnelerȱyapÍlabilirȱveȱneȱtipȱönlemlerȱ alÍnabilir? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Risk nerede De÷erlendirmesi: Heyelanlarȱdahaȱönce gerçekleóti? Belirli alanda ve zaman aralÕ÷Õnda Hangiȱtip heyelanȱoldu? heyelana ba÷lÕ beklenen kayÕplar (fiziksel, NeȱkadarȱsÍk gerçekleóti? sosyal, ekonomik, çevresel). Nedenȱoȱnoktadaȱgerçekleóti? Anaȱnedenleri nelerdir? NasÍl haritalayabiliriz? Gelecekte nerelerde gerçekleóecekler? Gelecekte neȱsÍklÍktaȱgözlenecekler? Büyüklükleriȱneȱkadarȱolacak? Beklenenȱhasar neȱkadarȱveȱnerede olacaktÍr? BuȱhasarlarÍȱazaltmak içinȱnelerȱyapÍlabilirȱveȱneȱtipȱönlemlerȱ alÍnabilir? Jeomorfolojik heyelanȱriskȱdeÂerlendirmesi RGSKȱ=ȱTehlikeȱxȱZararȱgörebilirlik Tehlike=ȱBelirliȱbüyüklükteȱbirȱolayÍnȱzamansalȱolabilirliÂi • Tetikleyiciȱmekanizma • OlayÍnȱtipi • BüyüklüÂü:ȱHacim,ȱdominoȱetkisi,ȱmesafe,ȱsüresi,ȱhÍzȱvb. Heyelan Riski f HeyelanlarÕn tanÕmlanmasÕ f HeyelanlarÕn frekansÕ f HeyelanlarÕn büyüklü÷ü Zararȱgörebilirlik=ȱZararÍnȱderecesi. Fonksiyonu: • OlayÍnȱbüyüklüÂü,ȱve • RiskȱelemanlarÍnÍnȱtipi f ElamanlarÕn zarar görebilirli÷i f Spesifik heyelan riski f Jeomorfolojik heyelanȱriskȱdeÂerlendirmesi Toplam heyelan riski Jeomorfolojik heyelanȱriskȱdeÂerlendirmesi SINIRLAR 1941f 1954 e1977 1997f e2000 2001 X Suȱbölümü X Akarsu 0 250 m 56 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Jeomorfolojik heyelanȱriskȱdeÂerlendirmesi Büyüklük:ȱNEȱKADARLAR? HEYELANȱYAkI HIZ (kestirilen) M = f(Hacim & Hız) Ź Çokȱeski Ź 1954 öncesi Kaya düúmesi X 1941ȱyÍlÍȱyaÂ. < 0.001 Ź 1955ȱȬ 1977 X 1997ȱyaÂ. X 2000ȱȬ 2001 HÕzlÕ hareket edenler H A C ø M m3 Yavaú hareket edenler Moloz akmasÕ < 0.5 Orta > 0.5 Yüksek < 500 Yüksek 500-10,000 Yüksek Orta 10,000-500,000 Çok yüksek Yüksek Orta Çok yüksek Yüksek > 500,000 Düúük Düúük >> 500,000 Büyüklük:ȱNEȱKADARLAR? Kayma Düúük Çok yüksek ZARARȱGÖREBGLGRLGK:ȱRiskȱelemanlarÍ ElemanÍnȱTipi BÜYÜKLÜK X Düóük Yerleóim X Yüksek yoÂunlukluȱ(YY) X Orta X Yüksek X Düóük yoÂunluklu (DY) X Çokȱyüksek X Endüstriȱ(E) X Hayvanȱ çiftlikleriȱ(HC) Yollar X ana(AY) X GkÍncil (IY) X Taliȱ(TY) ZARARȱGÖREBGLGRLGK:ȱRiskȱelemanlarÍ V = f(ER, M, LT) Binalar ve yapÕlar YY B Ü Y Ü K L Ü K Düúük Orta Yüksek Çok yüksek DY E HC AltyapÕlar AY IY HeyelanȱTehlikeȱZonlamasÍ ønsan hayatÕ TY Evsiz KD D D D D D D D HayÕr HayÕr MA D D D D D O O HayÕr HayÕr YK D D D D D O Y HayÕr HayÕr KD O O O O O O O Evet Evet MA O O O O O O O Evet Evet YK D D O O O Y Y HayÕr HayÕr Evet KD Y Y Y Y Y Y Y Evet MA Y Y Y Y Y Y Y Evet Evet YK Y Y Y Y Y Y Y Evet HayÕr Evet KD Y Y Y Y Y Y Y Evet MA Y Y Y Y Y Y Y Evet Evet YK Y Y Y Y Y Y Y Evet HayÕr D = DÜùÜK O = ORTA Tehlike Zonu Ölüm Tehlike Zonu Y = YÜKSEK 57 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak HeyelanȱTehlikeȱDeÂerlendirmesi 1 2 3 SÖø kaymalar 4 10 11 12 13 14 20 21 22 23 24 30 31 32 33 34 40 SpesifikȱHeyelanȱRiski Büyüklük 21 / 22 11 / 12 12 11 / 12 12 / 21 41 42 43 44 Spesifikȱrisk 41 / 22 Zarar görebilirlik 11 11 / 12 O12 Derin 13 14 Kayaȱdüómesi 12 / 13 33 12 12 /13 Frekans 13 Çokȱeski DerinȱKayma Büyüklük Tehlike 1 2 12 Zarar görebilirlik Evsiz Ölüm O H H Spesifik risk BazÍȱÖrnekler BazÍȱÖrnekler 4ȱGünlükȱAraziȱProgramÍȱ(HeyelanȱGrubu) 4ȱGünlükȱAraziȱProgramÍȱ(HeyelanȱGrubu) O12 58 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 4ȱGünlükȱAraziȱProgramÍȱ(HeyelanȱGrubu) 4ȱGünlükȱAraziȱProgramÍȱ(HeyelanȱGrubu) 4ȱGünlükȱAraziȱProgramÍȱ(HeyelanȱGrubu) 59 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Bölgenin Genel Jeolojik Özellikleri Çekmece Gölleri ArasÕndaki Kesimde Yeralan Heyelanlar ve Firuzköy HeyelanÕnÕn YakÕn Dönem Morfolojik Evrimi Tolga Görüm Amaç Amaç Kütlehareketlerinin çok zamanlÕ aktivitelerinin çÕkarÕlmasÕna yönelik farklÕ hareket izleme tekniklerinin de÷erlendirilmesi mümkündür. Ancak, mevcut tekniklerin özellikle derin aktif kaymalara ait çok zamanlÕ aktivitenin çÕkarÕlmasÕnda de÷erlendirilmesi her zaman mümkün olmamaktadÕr. - Aletsel ölçümlere dayanan izleme teknikleri içerisinde gözlem noktalarÕnÕn sayÕsÕ ve da÷ÕlÕmÕ ve - AlÕnacak ölçümlerin gözlem aralÕ÷Õ ve sÕklÕ÷Õ söz konusu kütle için tanÕmlanan çok zamanlÕ aktivitenin kestirimini do÷rudan etkilemektedir. Bu çalÕúmada, özellikle derin ve aktif karmaúÕk kaymalarÕn çok zamanlÕ aktivitelerinin mekansal olarak haritalanmasÕna yönelik -çok zamanlÕ morfolojinin de÷erlendirildi÷iyeni bir yaklaúÕmÕn geliútirilmesi amaçlanmÕútÕr. Genel Genel Özellikler Özellikler Firuzköy HeyelanÕ 60 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Genel Çok ZamanlÕ Analiz Özellikler HeyelanlarÕn zamansal aktivitesinin bilinmesi gelecekte yeni oluúabilecek heyelana e÷ilimli alanlar hakkÕnda bilgi verir. Bu bakÕmdan heyelana ait zamansal aktivitenin iyi bir biçimde ortaya konulmasÕ gerekir. Günümüzde, belirli bir heyelana ait zamansal aktiviteyi ve morfolojik de÷iúiklikleri yüksek çözünürlüklü uzaktan algÕlama görüntüleriyle etkin bir biçimde ortaya koymak mümkündür. Bu bakÕmdan heyelanlarÕn aktivitesinin gözlenmesi heyelanlarÕn de÷iúimi ve evrimleri için ve de÷iúimden yola çÕkÕlarak yapÕlacak olan olasÕ risk de÷erlendirmeleri açÕsÕndan önemlidir. YÕllara göre zamansal veri: 1963 Corona Uydu Görüntüsü (10m) 1982 Hava Foto÷raflarÕ (1/10000) 1996 Hava Foto÷ralarÕ (1/5000) 2003 IKONOS Uydu Görüntüsü (2m) 2005 IKONOS Uydu Görüntüsü (2m) 2006 IKONOS Uydu Görüntüsü (2m) 1963 1963 1982 EYLÜL 1996 61 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak TEMMUZ 2003 HAZøRAN 2005 HAZøRAN 2006 ARALIK 2006 1996 Hava Fotosundan Üretilen 1996 Hava Fotosundan Üretilen Heyelana Ait Morfolojik Üniteler Heyelana Ait Radyal ve Enine Çatlaklar 62 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 2003 IKONOS Uydu Görüntüsünden Üretilen 1996 Hava Fotosundan Üretilen Heyelana Ait Aktivite Dereceleri Heyelana Ait Morfolojik Üniteler 1996 2005 2003 2006 (Haziran) YÕllara Göre ArtÕú YÕllar 2006 (AralÕk) økincil Heyelan SayÕsÕ Alan (km2) Minmum Alan (m2) Maksimum Alan (m2) 117375 1963 5 0.372 8429 1996 15 0.436 2018 118487 2003 19 0.437 623 112809 2005 19 0.437 623 112809 2006 (Haziran) 19 0.437 623 112809 2006 (Aralik) 27 0.438 623 94142 63 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 1963 2003 2006 (Haz) YÕllara Göre De÷iúim 1996 2005 2006 (AralÕk) 2006 (AralÕk) IKONOS Uydu Görüntüsünden ve Arazi ÇalÕúmalarÕndan Üretilen Heyelana Ait Morfolojik Üniteler 2002 64 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 2004 2009 2010 65 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ARAZø KULLANIMI VE COöRAFø BøLGø SøSTEMLERø SAKARYA ÜNùVERSùTESù FEN EDEBùYAT FAKÜLTESù CO÷RAFYA BÖLÜMÜ www.muhammetkacmaz.com mkacmaz@sakarya.edu.tr ARAZùNùN “BEúERù” NùTELù÷ù ¾ ¾ ¾ Sözlükte "yer, yeryüzü, toprak, kara parçasÖ" anlamlarÖna gelmektedir. ¾ Arazi iklim, toprak, su, mineral ve canlÖlarÖn fonksiyonel etkisi altÖnda biyo-üretken doøal bir varlÖk olup, hayatÖn sürdürülmesi veya kolaylaûtÖrÖlmasÖ için ihtiyaç duyulan pek çok ûeyin üretildiøi yegâne doøal kaynaktÖr. ¾ Sürdürülebilir kalkÖnmanÖn gerçekleûtirilmesinde ekolojik, ekonomik ve toplumsal birçok fonksiyonu olan arazi, sÖnÖrlÖ bir kaynak olup onun kullanÖmÖ bulunduøu yerin iklim, toprak, jeolojik ve topografik yapÖsÖ ile ilgilidir. ¾ Dünya nüfusunun sürekli artmasÖ karûÖsÖnda özellikle fiziki coørafya faktörleri ile sÖnÖrlandÖrÖlmÖû olan arazi üzerinde yaûayan nüfusu besleme konusunda yetersiz kalmaktadÖr. ¾ Bu duruma bir çare olarak ortaya çÖkan Araziden Faydalanma” “çalÖûmalarÖnÖn öncülerinden Dudley Stamp, ùngiltere’deki plancÖlara “geleceøi planlamak için bugünü bilmek lazÖmdÖr” derken güncel arazi kullanÖmÖnÖ bilmenin önemine deøinmektedir. OsmanlÖ Devleti; ùkta, miri arazi, vakÖf, haraç, mülk vs.. ¾ Türkiye Cumhuriyeti; ¾ Hazine arazisi, 2B arazisi, ûahÖs arazisi, kamu arazisi vs… ¾ TarÖm arazisi, sanayi arazisi, imarlÖ arazi, mezar arazisi, vs… ¾ Arazi kullanÖm çalÖûmalarÖnda esas amaç fiziki ortamÖ meydana getiren faktörlerin belirtilmesi ve her bir faktörün etki derecelerinin saptanmasÖdÖr. ¾ Yani; doøal ortamÖ meydana getiren fiziki faktörlerin neler olduøu aynÖ zamanda her bir faktörün birbiri üzerindeki etki derecelerinin ne olduøunun bilinmesidir. ¾ ARAZù NEDùR? Arazi kullanÖm planlarÖ belirli amaç ve hedefler doørultusunda hazÖrlanmalÖ ve istenilen sonuçlar açÖkça belirtilmelidir. ùstenilen sonuçlar belirtildikten sonra farklÖ alternatifler arasÖnda hedef ve amaçlara ulaûmak için olasÖ arazi kullanÖm ûekilleri ve yönetim faaliyetleri belirtilmelidir. Arazi kullanÖm çalÖûmalarÖnÖn aûamalarÖ; öncelikle arazinin güncel durumunun analizi sonra deøer bakÖmÖndan sÖnÖflandÖrÖlmasÖ ve kullanma tarzÖnÖn planlanmasÖdÖr. Arazinin deøer bakÖmÖndan sÖnÖflandÖrÖlmasÖ ile güncel arazi ûeklinin tespiti birbirini tamamlayan unsurlardÖr. 66 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ Dünya üzerinde herhangi bir arazinin kullanÖmÖ insanlÖk tarihi kadar eski bir olay olsa da, coørafyanÖn yeni bir inceleme alanÖ olarak ortaya çÖkÖûÖ ve bütün dünyada yaygÖnlaûmaya baûlamasÖ yaklaûÖk 100 yÖllÖk bir geçmiûe dayanÖr. ¾ Günümüzdeki anlayÖûa uygun nitelikte arazi kullanÖm çalÖûmalarÖ 1920’lerden itibaren bilhassa ABD’de görülmeye baûlamÖûtÖr. ¾ ùngiltere bu konuda daha öncü çalÖûmalar yapmÖûtÖr. 1887’den beri bu konuda çeûitli çalÖûmalara rastlanÖlmakta olsa da geniû sahalÖ ve sistemli çalÖûmalar 1920’li yÖllarda baûlamÖûtÖr. Bu çalÖûmalar da ABD’de olduøu gibi halihazÖr durumu tespit ve haritalamayÖ ön planda tutar. Arazi kullanÖm ve deøiûikliøi ile ilgili çalÖûmalar 20. yüzyÖlÖn baûlarÖndan itibaren özellikle ABD menûeli yapÖlmasÖna karûÖn, bu çalÖûmalarÖn dünya ölçeøinde kabul görmesi ve etkin bir ûekilde kullanÖlmasÖ ancak yüzyÖlÖn sonlarÖna doøru uluslar arasÖ kurumlarÖn gündemine girdikten sonra mümkün olmuûtur. Arazi kullanÖmÖ ile ilgili uluslar arasÖ düzeyde kabul gören ilk giriûim, HükümetlerarasÖ ùklim Deøiûikliøi Paneli (IPCC) tarafÖndan hazÖrlanan raporda yer alan bir bölümdür. 1996 yÖlÖnda onaylanan bu raporun kurallarÖn 5. bölümü “Arazi KullanÖm Deøiûikliøi ve OrmancÖlÖk” isimlidir. ¾ 2002 yÖlÖnda kÖlavuzun ilk taslaøÖnÖn hazÖrlanmasÖ amacÖyla 3 uzman toplantÖ gerçekleûtirilmiûtir. Bu ilk taslak ise dünya çapÖnda uzmanlar ve ulusal hükümetlerin görüûlerine sunulmak üzere AralÖk 2002’de oluûturulmuûtur. ¾ Taslak dokümana iliûkin hükümetler ve uzmanlardan 6000’den fazla yorum alÖnmÖû ve bu yorumlar 2003 Nisan ayÖnda yapÖlan uzmanlar toplantÖsÖnda görüûülerek 2. bir taslak hazÖrlanmÖûtÖr. ¾ 2. taslak 2003 MayÖs ayÖnda uzmanlar ve hükümetlerin görüûlerine sunulmuû ve Haziran 2003 sonunda 2. taslaøa iliûkin yorumlarÖn iletilmesi tamamlanmÖûtÖr. Bu yorumlar ÖûÖøÖnda IPCC yazar ekibi 2. taslaøÖ revize etmiûlerdir. Daha sonra IPCC kurallarÖnÖn kÖsÖtlÖlÖklarÖnÖ ortadan kaldÖrmak için taraflar, 1998 yÖlÖnda IPCC’den “LULUCF” KÖlavuzu”nu hazÖrlamasÖnÖ istediler. LULUCF KÖlavuzunun ilk bölümü 2000 yÖlÖnda tamamlanarak Montreal’de yapÖlan toplantÖda onaylanmÖûtÖr. ¾ KÖlavuzda araziler 6 temel sÖnÖf altÖnda toplanmaktadÖr; ¾ Türkiye’de ise arazi kullanÖm çalÖûmalarÖ yaklaûÖk 50 yÖldÖr gündemde olsa da özellikle arazi kullanÖm çalÖûmalarÖnÖn dünya gündeminde yer etmeye baûladÖøÖ 2000’li yÖllarÖn baûlarÖndan itibaren önem kazanmaya baûladÖøÖnÖ söyleyebiliriz. ¾ Türkiye de dünyadaki geliûmelere paralele olarak 2004/13 sayÖlÖ BaûbakanlÖk Genelgesi çerçevesinde kurulan ùklim Deøiûikliøi Koordinasyon Kurulu (ùDKK) ve “ùDKK ÇalÖûma Usul ve EsaslarÖ” kapsamÖnda 8 ayrÖ çalÖûma grubu belirlemiûtir. Bu çalÖûma gruplarÖndan 6 numaralÖ “Arazi KullanÖm, Arazi KullanÖm Deøiûikliøi ve OrmancÖlÖk (Land Use, LandUse Change and Forestry-LULUCF)” çalÖûma grubu 2005 yÖlÖ itibariyle çalÖûmalarÖna baûlamÖûtÖr. ¾ 1- Orman alanlarÖ 2- Ekili alanlar ¾ 3- ÇayÖr ve mera alanlarÖ ¾ 4- Sulak alanlar ¾ 5- Yerleûim alanlarÖ ¾ 6- Diøer alanlar ¾ Nihai rapor ise AralÖk 2003’te yapÖlan toplantÖda onaylanmÖûtÖr. ¾ ¾ 67 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ¾ ¾ Arazi kullanÖm çalÖûmalarÖnda önemli hususlardan biri de arazi sÖnÖflamasÖdÖr. Zira arazÖ sÖnÖflamasÖ ile ilgili hem dünyada hem ülkemizde standartlaûmÖû yöntemler bulunmamaktadÖr. Bu durumda devletler ve kurumlar arasÖnda koordinasyon eksikliøinin etkisi olduøu kadar araûtÖrma konularÖnÖn ihtiyaçlarÖnÖn birbirinden farklÖ olmasÖ da önemli bir etkendir. DolayÖsÖyla kurumlar ve araûtÖrmacÖlar genel arazi sÖnÖflamalarÖnÖ göz önüne alarak kendi çalÖûma alanlarÖ ve konularÖ ile ilgili olarak yeni sÖnÖflama kriterleri ortaya çÖkarmaktadÖrlar. Bu yeni sÖnÖflama, sÖfÖrdan yeni bir, indeksin oluûturulmasÖ ûeklinde deøil de çalÖûmanÖn içeriøine ve amacÖna göre mevcut sÖnÖflandÖrmalarÖn eksiltilmesi, çoøaltÖlmasÖ ya da birleûtirilmesi ûeklinde gerçekleûmektedir AVRUPA ÇEVRE AJANSI CORùNE SINIFLANDIRMA SùSTEMù ¾ Avrupa Çevre AjansÖ 5 adet temel, 15 adet 2. düzey, 44 adet 3. düzey arazi kullanÖmÖ sÖnÖfÖ belirlemiûtir. ¾ Avrupa Birliøi arazi örtüsünü bu sÖnÖflar çerçevesinde ûekillendirmiûtir. ¾ http://aris.ormansu.gov. tr/crn/ CORùNE PROJESù ¾ ¾ Avrupa Çevre AjansÖ kriterlerine göre, 2000 ve 2006 yÖllarÖna ait uydu görüntüleri kullanÖlarak çevre koruma amaçlÖ, çevrenin izlenmesine yönelik arazi örtüsü/arazi kullanÖmÖndaki deøiûikliklerin uzaktan algÖlama ve coørafi bilgi sistemleri yardÖmÖyla tespit edilmesi ve 2006 yÖlÖ arazi kullanÖm haritalarÖnÖn oluûturulmasÖ Corine 2006 projesinin temel amacÖdÖr. • Avrupa Birliøi'nin bütün üye devletleri için belirlenmiû öncelikli konulara göre çevrenin durumu ile ilgili bilgilerin toplanmasÖ • Üye devletler içinde ya da uluslararasÖ düzeyde, verilerin toplanmasÖ ve bilgilerin uyumlu hale getirilmesi • Bilgilerin tutarlÖlÖøÖnÖn ve verilerin uyumluluøunun saølanmasÖ; • Avrupa Çevre AjansÖ kriterlerine göre ülkemizin “Arazi KullanÖm” haritalarÖnÖn oluûturulmasÖ; CORùNE TÜRKùYE ARAZù ÖRTÜSÜ VERùTABANI 68 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ÇAYCUMA 1990 ¾ ¾ Arazi kullanÖm politikalarÖnÖn belirlenmesinde ve uygulanmasÖnda çok sayÖda kurum etkili olduøundan herhangi bir ûehir ya da bölgedeki arazi kullanÖm planlamasÖnÖ düzgün bir ûekilde gerçekleûtirmek mümkün deøildir. Bu baølamda ülkemizde arazi idare sistemini düzenleyen yasalar deøerlendirildiøinde ortaya çÖkan sorunlar ûunlardÖr; ¾ Arazi idaresi ile ilgili hazÖrlanmÖû birçok yasada o yasa ile getirilen hükümlere uyulmadÖøÖnda uygulanacak cezai müeyyideler bulunmamaktadÖr. AyrÖca yaptÖrÖmÖ parasal deøer belirtilerek düzenlenen hükümlerin önemli bir kÖsmÖ zaman içinde güncellenmediøinden, günümüz itibariyle anlamÖnÖ yitirmiû hükümler olarak yasalarÖmÖzda yer almaktadÖr. ¾ TaûÖnmaz deøerlemesi, kamulaûtÖrma vb. gibi arazi idaresinde önemli bir yere sahip bazÖ faaliyetler için uzmanlaûmÖû bir kadro bulunmamaktadÖr. AyrÖca bu alanda yetkilendirilmiû birçok kurum bu tür temel aktiviteleri kendi bünyesinde birbirinden baøÖmsÖz olarak yürütmektedir. ¾ Birden fazla kuruma farklÖ yasalar ile aynÖ faaliyet alanÖnda görevler verilmekte, bu da uygulamada karmaûaya neden olabilmektedir. ¾ ÇÖkarÖlan af nitelikli yasalar, mevcut yasalarÖn etkinliøine zarar verdiøi gibi, bazÖ toplum kesimlerinin de daha sonralarÖ için beklentiye girmelerine neden olmaktadÖr. ÇAYCUMA DE÷ùúùM 1990-2006 ¾ Arazi idare yasalarÖ çok parçalÖ olup, herhangi bir yasada deøiûiklik yapÖlmak istendiøinde bu deøiûiklik yeni bir yasanÖn çÖkarÖlmasÖ ûeklinde gerçekleûtirilmektedir. Bu da tam anlamÖyla bir yasa karmaûasÖnÖ ortaya çÖkarmaktadÖr. ¾ ùlgili yasalarÖn önemli bir bölümü geliûen ve deøiûen ülke ihtiyaçlarÖnÖ karûÖlayabilecek nitelikten oldukça uzaktÖr. ¾ BazÖ arazi faaliyetleri birden fazla mevzuat ile düzenlenmiûtir. Bu durum uygulamada karmaûa ve adaletsizliklere yol açmaktadÖr. ¾ BazÖ yasalar ile bazÖ kurumlara altyapÖsÖ oluûturulmamÖû görevler verilebilmektedir. Bu durumda bu görev yerine getirilmeye çalÖûÖlÖrken harcanan maliyet ve emeøin boûa gitme riski yüksek olmaktadÖr. 2004 yÖlÖnda çÖkarÖlan 5216 sayÖlÖ “Büyükûehir Belediyesi Kanunu” nun 7. maddesinde büyükûehir, ilçe ve ilk kademe belediyelerine verilen coørafi/kent bilgi sistemlerini kurmak” görevi de bu türden bir hükümdür. ARAZù KULLANIM PLANLARI ùÇùN; ´ Mevcut haritalar (Topografya, Toprak, Jeoloji, TarÖm, ùdari, Hidrografya, ùmar planlarÖ vs.) ´ Uydu Görüntüleri ´ Hava fotoøraflarÖ ´ Arazi ÇalÖûmalarÖ (YomralÖoølu, Çete, 2005). 69 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 2 1 3 4 70 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ACARLAR GÖLÜ DE÷ùúùM 71 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak GELùBOLU ARAZù KULLANIM 72 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ´ Beyazlara ithafen Sahip olma isteøi onlarda bir hastalÖk olmuû. Bu insanlar, zenginlerin bozabileceøi ama fakirlerin bozamayacaøÖ birçok kural koymuûlar. Yönetici olan zenginleri güçlendirmek için fakirlerle güçsüzlerden vergiler alÖyorlar. TopraøÖn, kendilerinin olduøunu söylüyor, komûularÖnÖ çitler yaparak kendilerinden uzaklaûtÖrÖyorlar; topraøÖ binalarÖyla ve diøer süprüntüleriyle çirkinleûtiriyorlar. Bu ulus, baharda yataøÖndan taûarak, yoluna çÖkan her ûeyi yok eden bir Örmaøa benziyor. - Sitting Bull ( Oturan Boøa ) RùO DE JANEùRO, 3-14 JUNE 1992 73 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak BEùERø COöRAFYA COöRAFø BøLGø SøSTEMLERø Yrd. Doç. Dr. Muhammet KAÇMAZ CO÷RAFYA NEDùR? ´ Coørafya insan ve yeryüzü arasÖndaki iliûkiyi inceleyen bilim dalÖdÖr. ´ ùnsanÖn yeryüzü sahnesine çÖkÖû tarihinden itibaren devam eden bu iliûki modern zamanlara kadar yeryüzü lehine olsa da gerek nüfus artÖûÖnÖn getirdiøi baskÖ gerekse teknolojinin hÖzlÖ ilerleyiûi karûÖsÖnda insan yeryüzünde zaferini ilan etmiû durumda ! SAKARYA ÜNùVERSùTESù FEN EDEBùYAT FAKÜLTESù CO÷RAFYA BÖLÜMÜ www.muhammetkacmaz.com mkacmaz@sakarya.edu.tr DO÷AL AFETLER ´ ´ CO÷RAFù BùLGù VE ÖNEMù ùnsan ve yeryüzü arasÖndaki iliûkinin doøru AnlaûÖlmasÖ, Yönetilmesi, PlanlanmasÖ, açÖsÖndan coørafi bilgiye olan ihtiyaç günümüzde çok daha önemli bir hal almÖûtÖr. Depremleri, selleri, heyelanlarÖ, volkanlarÖ, yangÖnlarÖ, fÖrtÖnalarÖ, kasÖrgalarÖ, tsunamileri, kuraklÖklarÖ, aûÖrÖ soøuklarÖ, vb. doøal afetleri saymazsak tabii.. 1 doøal afetle karûÖlaûÖncaya kadar geçici dünya sarhoûluøu yaûÖyoruz aslÖnda.. Coørafi bilgilerin veri setleri halinde toplanabilir, düzenlenebilir ve iûlenebilir olmasÖ coørafi bilginin önemini kat ve kat artmÖûtÖr. Tabi coørafyacÖlarÖn aynÖ derecede önem kazandÖøÖ söylemek mümkün deøil.. MAALESEF ! CO÷RAFYA FùZùKù CO÷RAFYA BEúERù CO÷RAYFA • Jeomorfoloji • Jeoloji • Klimatoloji • Bitki CoørafyasÖ • Toprak CoørafyasÖ • Vs. vs. • Nüfus • Yerleûme • Ekonomi (TarÖm, Sanayi,Ticaret, Turizm, UlaûÖm) • Vs. vs. CO÷RAFYACI Fiziki coørafya yeryüzünü, beûeri coørafya ise insanÖ temsil ederken coørafyacÖ yeryüzünü insan için en iyi ûekilde yaûanabilir mekan olmasÖ için çaba gösteren kiûi olarak tarif edebiliriz. ´ DolayÖsÖ ile coørafi bilgiyi bir bütün ve sistem içinde görebilmek için Coørafi Bilgi Sistemlerine ve bu bilgiyi yönetebilecek iyi yetiûmiû coørafyacÖlara ihtiyaç vardÖr. ´ 74 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak BEúERù CO÷RAFYA ´ ´ NÜFUS Beûeri coørafya insan merkezli bakÖû açÖsÖna sahip olmakla birlikte insanÖn tüm faaliyetleri yeryüzünün bir bölümünde gerçekleûtiøinden fiziki coørayfa temeli olmadan beûeri düûünmek zor. Nitekim tüm beûeri faaliyetler az ya da çok “yer” den etkilenmekte ya da “yer”i etkilemektedir. Eøer beûeri coørafyanÖn mekan baølantÖsÖ olmasaydÖ diøer sosyal bilimlerden tarih, felsefe bilhassa sosyolojiden farkÖ da kalmazdÖ. YERLEúME ´ ´ ´ ´ ´ ´ ´ Yerleûmenin Tarihi Yerleûmenin Geliûimi Yerleûmenin YapÖsÖ Yerleûme Tipleri (úehir-Kasaba-Köy) Mesken DurumlarÖ Yerleûmenin PlanlanmasÖ Yerleûmenin Geleceøi Çaycuma AdÖnÖn KaynaøÖ Bir varsayÖma göre Çaycuma adÖ "Çay" ve "Cuma" sözcüklerinden türemiûtir. Cuma günleri Filyos ÇayÖ kenarÖnda pazarÖn kurulmasÖyla pazara gelen halkÖn zamanla "Çay'a,Cuma'ya gidiyorum" biçimindeki söyleyiûi bir süre sonra "Çaycuma" olarak kullanÖlmaya baûlamÖûtÖr. ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ Nüfusun geliûimi Nüfusun daøÖlÖûÖ KÖr ve ûehir nüfusu Nüfusun ekonomik yapÖsÖ Nüfusun yaû yapÖsÖ Nüfusun cinsiyet yapÖsÖ Nüfusun sosyo-kültürel özellikleri EKONOMù ´ ´ ´ ´ ´ ´ ÇAYCUMA ´ ¾ TarÖm HayvancÖlÖk Sanayi Ticaret Turizm UlaûÖm ÇAYCUMA KAYMAKAMLI÷I ´ Bir baûka varsayÖma göre; Filyos ÇayÖ kÖyÖsÖna Yakademirciler Köylüleri ile Velioølu Köylüleri ortaklaûa bir cami yaptÖrmÖûlardÖr. Her hafta cuma günü hem pazar kuruluyor, hem de civar köylerden gelen yurttaûlar bu camide cuma namazÖ kÖlÖyorlardÖ. Filyos ÇayÖ ve bu caminin adÖndan hareketle "Çay" ve "Cami" sözcükleri zamanla kaynaûmÖû, önceleri "Çaycami" olan söyleyiû biçimi daha sonra "Çaycuma"ya dönüûmüû ve o günlerden bu yana yerleûim yerinin adÖ Çaycuma olarak kullanÖlmaya baûlanmÖûtÖr. ´ ´ ´ ´ Bir köyümüz daha içme suyuna kavuûacak. ÇayÖr Köyü AyÖcÖoølu,BaûkancÖ ve Göçler Mahalleleri içme suyu yapÖmÖ iûinin tamamlanarak 05.06.2013 tarihinde 237.000,00 Lira bedelle sözleûme imzalandÖ. Köy altyapÖlarÖnda inceleme... Çaycuma KaymakamÖ SayÖn Hasan YAMAN beraberindekilerle Ramazanoølu Köyü’nde yapÖlan yol çalÖûmalarÖnda inceleme yaparak yetkililerden ve Köy MuhtarÖndan bilgi aldÖ. ´ ´ ´ ´ ùlçemizde Organik TarÖmÖn YaygÖnlaûtÖrÖlmasÖ için broûürler daøÖtÖlÖyor. ùlçemiz ve baølÖ beldelerdeki lise, ilköøretim okullarÖndaki öøretmenler, öørenciler ile velilerine ve çalÖûanlara bilgilendirme çalÖûmalarÖ yapÖlarak broûürler daøÖtÖlÖyor. Manda yoøurdunun geliûtirilmesi için yetiûtiricilerle toplantÖ yapÖldÖ. Çaycuma KaymakamlÖøÖ toplantÖ salonunda “Manda Yetiûtiriciliøinin Geliûtirilmesi ve Manda Yetiûtirici Birliøinin KurulmasÖnÖn AvantajlarÖ” konulu toplantÖ gerçekleûtirildi. 75 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak BEúERù CO÷RAFYA’NINSAYISAL NùTELù÷ù ÇAYCUMA NÜFUS ´ ´ ´ Çaycuma'nÖn resmi olmayan 2000 yÖlÖ Genel Nüfus SayÖmÖ sonuçlarÖna göre toplam nüfusu 96564'dür. Bu nüfusun 18756'sÖ ilçe merkezinde, 77808'i ise belde merkezleriyle köylerde bulunmaktadÖr. Çaycuma'nÖn bilinen en eski resmi nüfusu 1940 yÖlÖna aittir.1940 YÖlÖnda 1234 olan ilçe merkezindeki nüfusun %44.1 (544)'i erkeklerden, %55.9 (690)'u kadÖnlardan oluûmaktadÖr. 1945'e gelindiøinde(19401945 arasÖnda) nüfus %97.1 büyümüûtür. Çaycuma nüfus hareketleri incelendiøinde, en göze çarpan geliûme, 1965-70 döneminde ilçe merkezi nüfusunun %98 büyümesidir. Bu olaøandÖûÖ artÖûÖn nedeni, 1969 yÖlÖnda iûletmeye alÖnan SEKA KaøÖt FabrikasÖdÖr. Sanayi, ilçe merkezinde hÖzlÖ nüfus artÖûÖ ve kentleûme sürecini baûlatmÖûtÖr. ùlçe merkezindeki bu geliûmeye karûÖn, köylerdeki nüfus artÖû hÖzÖ, Türkiye ve Zonguldak genel verileri dikkate alÖndÖøÖnda, düûünülenin tersine yüksek deøildir. 1997 yÖlÖndan 2000’e hem genel nüfus toplamÖnda, hem de ilçe merkezi nüfusunda dikkate deøer bir azalma göze çarpmÖûtÖr. Bu nüfus azalmasÖ, sanayileûmedeki gerileme ve yeni yatÖrÖmlarÖn gerçekleûmemesi nedeniyle genel anlamda istihdam kabiliyetini kaybeden Çaycuma ve çevresinden dÖûarÖya göç olgusundan kaynaklanmaktadÖr. Çaycuma'nÖn 2010 YÖlÖ itibariyle TUùK(Türkiye ùstatistik Kurumu) verilerine göre Çaycuma’nÖn toplam nüfusu 96.615'dir. Bu nüfusun 22.469' nu ilçe merkezi oluûturmaktadÖr. Anket ÇalÖûmalarÖ ´ VeritabanÖ HazÖrlama (Excell, Acces) ´ Temel ùstatistik (SPSS) bilgisi ´ Temel Matematik bilgisi ´ Bilgisayar ProgramlarÖ’na hakimiyet (GIS, Excell, Photoshop, Acces vb.) ´ Harita hazÖrlama ´ TATùL YOLCULU÷U ZONU 76 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak CO÷RAFù YORUM ´ OlaylarÖ ve olaylar arasÖndaki iliûkileri “Yorum”layabilmek için gerek literatür çalÖûmasÖnÖ gerekse çalÖûmanÖn sayÖsal altyapÖsÖnÖ bizzat kendimiz yapabilmeliyiz… ´ Eksik ya da bilmediøimiz konularda uzman görüû ve desteøine, ekip çalÖûmasÖna muhakkak ihtiyaç var.. ´ CoørafyacÖ her ûeyi bilen insan deøildir. AyaklÖ kütüphane hiç deøildir. ´ ùyi bir coørafyacÖ bilgiye eriûmeyi, veri toplamayÖ, kullanmayÖ bilen ve bu bilgilerden/verilerden yeni bilgiler üreten kiûi olmalÖdÖr. 77 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Yº òòÇ 78 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 2013 ÇAYCUMA CBS ve DOöAL AFETLER YAZ OKULU TAùKIN TEHLøKE ANALøZ GRUBU HarunTAb MücahitGÜLLÜER MücellaDURSUN SerpilAFbAR YaseminKARAMÜM7NO)LU Zeliha KOCABAb GRUPDANIbMANI:Doç.Dr.HasanÖZDEM7R AMAÇ YÖNTEM • ÇalŦƔmanŦn amacŦ, filyos çayŦnŦn mevcut durum plan ve uygulamalar arasŦnda doŒacak olan farklarŦ ortaya koymak, yapŦlan arazi çalŦƔmalarŦyla sahanŦn morfolojik özelliklerini belirlemek, • Filyos ÇayŦ’nda meydana gelebilecek olasŦ bir taƔkŦn sŦrasŦnda morfolojik ve beƔeri faktörlere baŒlŦ olarak ortaya çŦkabilecek suyun yayŦlŦƔ alanŦnŦ tespit etmek ve olasŦ senaryolar üretmek • Bölge halkŦyla görüƔüp geçmiƔ yŦllarda meydana gelen taƔkŦnŦn yayŦlŦƔ alanŦnŦ belirleyerek sahanŦn güncel akŦm ve yatak özellikleriyle karƔŦlaƔtŦrmak • ÇalŦƔma sonunda elde edilen olasŦ taƔkŦn senaryo haritasŦndan hareketle ortaya çŦkabilecek problemleri belirleyerek çözüm önerileri üretmek • Filyos ÇayŦ yataŒŦnŦn BakacakkadŦ köyü ile Çaycuma arasŦndaki kesiminde arazi çalŦƔmalarŦ yapmak, • Arazi çalŦƔmalarŦnŦn yanŦnda bölge halkŦyla görüƔmeler yapmak, • GPS ile veri elde etmek, • Arazi çalŦƔmalarŦyla tespit edilen taraça ve beƔeri yapŦlarŦ dikkate alarak taƔkŦn tehlike haritasŦ üretmek, • Elde edilen tüm verileri bilgisayar ortamŦna aktararak CBS metodolojisi ile taƔkŦn senaryolarŦ yaratmak. KULLANILANMATERYALLER • • • • • • • 1/25.000ÖlçekliTopografyaHaritalarŦ UyduGörüntüleri FotoŒrafMakinesi LazerMetre GPS Bilgisayar CBSyazŦlŦmŦ(ArcGIS.10) 79 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ÇALIbMAALANISINIRLARIVEGENEL ÖZELL7KLER7 • BakacakkadŦ mevkiindenitibarenfilyos çayŦnŦn herikikŦyŦsŦnŦkaplayarakçaycuma köprüsüne kadarolanalanŦkaplamaktadŦr. • Filyos çayŦ,geniƔtabanlŦörgülübirvadiözelliŒiile Karadenizinkarakteristikdarvederinvadi profilindenayrŦlmaktadŦr. • ÇalŦƔmasahasŦndafarklŦzamanlaraait formasyonlaryeralmaktadŦr.Bunlardanbiri kuaternere aitalüvyonlar,diŒeriiseeoseneaitfliƔ formasyonlarŦdŦr. 4günlükaraziçalŦƔmarotamŦz Köprününgüneyindekitaraçaseviyeleri BaƔlangŦçköprüsününgüneykesimindenalŦnanprofil, QDeŒeri:9672,92m³/sn ‘dir. KöprüyapŦmçalŦƔmalarŦ. 80 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak • KöprüönüneyapŦlanyapaysetteyiz.Uydugörüntüsünegöresetin arkasŦndasubirikintisigörünüyorfakatƔuansuyok. •KöprüdensonrabaƔlayanilktaraça7metrevekarƔŦtaraçadaeƔit yüksekliktedir. • Taraçalarpolisiklik özellikgöstermektedir.YapŦlanyapaysetise4 metredir. KöprününgüneybatŦsŦndakiyankolüzerineyolyapŦlmŦƔolupvederebuyolunaltŦndaiki kanaldangeçilmektedir.Budurumsuyundahadarbiralandangeçmesinesebepolmakta vebudataƔkŦnaçŦsŦndanolumsuzbiretkiyaratmaktadŦr. BakacakkadŦ mevkiindekiköprüveönündekiset:busetuydu görüntüsündebelirginikengünümüzdeortadankalktŦŒŦnŦ görmekteyiz. DoŒuyamacŦndaakarsuyuntaƔŦmŦƔolduŒualüvyal malzemeyiardalanmalŦ olarakdizilmiƔ olduŒunugörebiliyoruz. 81 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Q=5324,467m³/sn Suyunendarkesiminden alŦnaneninekesit •BuradaoluƔabilecekolasŦbirtaƔkŦndakumtepesiyüzünden akarsuköprüvekumtepesiarasŦndabiryayŦlŦƔgösterecekve kendineyolbulduŒundayataŒŦndoŒukŦsmŦsularaltŦnda kalacaktŦr. •7lkölçümköprüyeyakŦnalandayapŦlmŦƔtŦr.Su6saniyede12 metrelikuzaklŦŒŦ2m/sn hŦzdakatetti.BudasuyuniyibirakŦƔ hŦzŦnasahipolduŒunugösterdi.Birgünaraylaikinciölçümdeise 13saniyedeaynŦuzaklŦŒŦ1m/sn hŦzdaçŦkmŦƔtŦr. Filyosun batŦkesimindetabaka doŒͲ rultusu DͲByönündeiken egim deKDͲGBuzantŦlŦdŦr. KumocaklarŦnŦkorumakamacŦylayapŦlanyapaysetler. KumocaklarŦndançŦkançamurlusufilyosun sularŦna karŦƔmaktadŦr. 82 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak YolboyuncaFilyos’un akŦmdeŒerinebaŒlŦolarakgörülenardbataklŦk (backswamp) alanlarŦ. KumocaklarŦndansonragelenfilyos’un doŒuyakasŦndaki eskigöllenmealanlarŦƔimdilerdeçöpdökümalanŦolarak kullanŦlmaktadŦr. YatakiçindeyeralansazlŦkvb.otsutürlerincŦlŦzolmasŦ akarsuyunaktifolarakdeŒiƔimyaptŦŒŦnŦgöstermektedir. ÇŦnaraŒacŦnŦnsuyusevmesivebubölgedeyeralmasŦbu bölgenintabanseviyesininyüksekolmasŦndankaynaklandŦŒŦnŦ düƔündürür. KöprüönüneyapŦlaneskisetyüksekliŒi ileakarsuyahŦzkazandŦrŦrken, YeniyapŦlanset,iseakarsuyunhŦzŦnŦ azaltmaktadŦr. 5m YeniyapŦlanköprükenarŦndaki5m’lik setsenaryo1ilesenaryo2arasŦndakisŦnŦrŦ oluƔturmaktadŦr. 83 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Busenaryodaakarsuyun taƔkŦntehlikesi5Ͳ7m taraçalarŦarasŦnda gerçekleƔmektedir. SularyaklaƔŦk8mdensonra yataŒŦaƔmaktaveyerleƔim yerlerininbazŦlarŦkarayoluna kadarsularaltŦndakalmaktadŦr. Köprününgüneyindeyeralan duvar3myüksekliŒesahipolup 5m’lik taraçailebirleƔince8m yüksekliksŦnŦrŦile2.senaryoya dahilolmaktadŦr. 10m’densonrasulartopsahasŦnŦn arkasŦndanaltgeçit’e ulaƔŦrvetaƔkŦn sularŦdemiryolunakadarilerler. 84 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak SONUÇOLARAK; . • Filyos çayŦ,geniƔtabanlŦ veörgülübirakarsuözelliŒiileKaradeniz‘in karakteristikdarvederinvadiprofilindenayrŦlmaktadŦr. • AkarsubuözelliŒebaŒlŦolarak,geniƔbiryataktaakmaktadŦr. • AkarsuyataŒŦboyuncadoŒalyataksŦksŦkbeƔerifaktörler(kumadacŦklarŦ,yol platformu,yapay setler,sanayi alanlarŦvekŦsmendeyerleƔmeler)iledoŒal faktörlere(alüvyal taraçalar,yankollar)baŒlŦolarakdeŒiƔimeuŒramaktadŦr. • AkŦmdegerleri yaŒŦƔmiktarŦnabaŒlŦolarakdönemselartŦƔveazalŦƔ göstermektedir. • ÇalŦƔmasahasŦboyuncafilyosun herikiyakasŦboyuncataƔkŦnyayŦlŦƔalanŦna aitbulgulareldeedilmiƔtir. • AraziçalŦƔmalarŦ,topoŒrafyaharitalarŦveuydugörüntüleri,veeldeedilen bulgulardanhareketle,olasŦtaƔkŦntehlikesenaryoharitalarŦoluƔturulmuƔtur. TEbEKKÜRLER - 85 7 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak HEYELAN TEHLøKE GRUBU ùÇERùK ´ Ali BùNùCù (BAÜ) Özlem ALTUN (SAÜ) Ayûe Gül TEKE (ùÜ) Hakan úùMúEK (ÇOMÜ) Melek GÜNDÜZ (ùÜ) Ercan USLU (UÜ) ´ ´ ´ ´ ´ ´ GùRùú AMAÇ YÖNTEM MALZEMELER BÖLGENùN GENEL FùZùKù YAPISI ÇALIúMA ALANLARI SONUÇ GùRùú AMAÇ HEYELAN: Heyelan, doøal ve beûeri faktörlerin etkisi altÖnda eøim yönünde oluûan kütle hareketleri ûeklinde tanÖmlandÖrÖlmaktadÖr. ´ ETKù EDEN FAKTÖRLER: Ani yaøÖûlar , deprem gibi doøal ; yamaç stabilitesinin bozulmasÖ (hes) yol çalÖûmalarÖ , alandan malzeme çekimi gibi beûeri faktörler olarak sÖnÖflandÖrÖlabilir. ´ Çaycuma ilçesinin çevresinde bulunan heyelan alanlarÖnÖn tespiti, özelliklerinin belirlenmesi ve haritalanmasÖ. ´ HeyelanlarÖn tehlike haritalarÖnÖn oluûturulmasÖ. ´ YÖNTEM Tespit Koordinatlama ´ Veri toplama ´ Veri giriûi ve veri depolama ´ Analiz ´ SonuçlarÖn haritalanmasÖ MALZEMELER Uydu görüntüleri Topografya haritasÖ ´ GPS ´ úerit metre ´ Telsiz ´ Fotoøraf makinesi ´ Bilgisayar ´ CBS yazÖlÖmlarÖ (ArcGIS) ´ ´ ´ ´ 86 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak TOPOGRAFYA HARITASI MALZEMELER Uydu görüntüsü BÖLGENùN GENEL FùZùKù YAPISI BÖLGENùN ùKLùM ÖZELLùKLERù: Bölgede tipik ´ Karadeniz iklimi hakimdir bölgede iklimi denetleyen en önemli etkenlerin baûÖnda daølarÖn kÖyÖya paralel uzanÖû doørultusu gelmektedir. Bölümde yaøÖû miktarÖ, Doøu Karadeniz’den az, Orta Karadeniz’den fazladÖr. KÖyÖ ûeridinde yÖllÖk yaøÖû miktarÖ 1200 mm’dir. Örneøin; Zonguldak 1220 mm, BartÖn 1071 mm yaøÖû alÖr. iç kesimlerde yÖllÖk yaøÖû miktarÖ 600 milimetrenin altÖna düûer. úerit metre Fotoøraf 1: úerit metre ´ Fotoøraf 2: úerit metre Litolojik özellikleri: ÇalÖûma alanÖmÖz Zonguldak ilinin Çaycuma ilçesindeki heyelanlar. 87 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ÇALIúMA ALANLARI ´ Musabeyoølu heyelan alanÖ ´ KarabaûlÖ köyü heyelan alanÖ ´ Temenni köyü heyelan alanÖ Temenler köyü heyelan alanÖ KocabaûlÖ köyü heyelan alanÖ MUSABEYO÷LU HEYELAN ALANI Musabeyoølu heyelan alanÖ Haziran 2013 Temmuz 2013 Fotoøraf 3: Musabeyoølu heyelan alanÖ Eøim haritasÖ ve grafiøi 25 NOT: HeyelanÖn meydana geldiøi alan ile çevresindeki topografyada kum, kil ve kireçtaûÖ içerikli bir malzeme bulunur. Yamaçlar kristalize olmuû kiltaûÖ-kumtaûÖ ardalanmÖûtÖr ve aralarÖnda ince unsurlu malzemeler de vardÖr. bu tabakalar kuzeybatÖ-güneydoøu doørultuludur eøim (derece) 20 15 kaynak_alan birikim_zonu 10 transfer_zonu 5 0 min_eg ort_eg max_eg 88 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak BAKI HARùTASI Yükseklik HaritasÖ ve Grafiøi 160 140 120 100 kaynak_alan 80 birikim_zonu 60 transfer_zonu 40 20 KuzeybatÖ-güneydoøu bakÖûÖmlÖ 0 min_z ort_z max_z KARABAúLI HEYELAN ALANI HeyelanÖn kaynak alanÖ HeyelanÖn transfer zonu HeyelanÖn birikim zonu BakÖ HaritasÖ Yükseklik Harita ve Grafiøi 350 300 yükseklik (m) 250 200 kaynak alan transfer zonu 150 birikim alanÖ 100 50 0 min_z ort_z max_z 89 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak TEMENLER HEYELAN ALANI Eøim Harita ve Grafiøi 30 20 kaynak alan 15 transfer zonu birikim alanÖ 10 5 0 ort_egm max_egm Yükseklik HaritasÖ ve Grafiøi 300 250 yükseklik (m) min_egm 200 1.heyelan 150 2.heyelan 3.heyelan 100 50 0 max_z Eøim Harita ve Grafiøi ort_z min_z BAKI HARùTASI 30 25 20 eøim eøim (derece) 25 1.heyelan 15 2.heyelan 3.heyelan 10 5 0 max_egm ort_egm min_egm 90 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak KARúILAúTIRMA Musabeyoølu heyelanÖ ve Temenler heyelanÖnda yamacÖn eøim yönü tabakalarÖn eøim yönüyle aynÖdÖr. Diøer yamaç daha dik olmasÖna raømen eøimin daha az olduøu yamaçlarda heyelan riski daha fazladÖr. ´ KarabaûlÖ heyelanÖnda ise tabakalÖ bir yapÖya rastlanmamÖûtÖr. Bunun nedeni bu heyelanÖn eski olmasÖdÖr. ´ Musabeyoølu heyelanÖ beûeri faktörlerden kaynaklÖ, diøer heyelanlar üzerinde ise doøal faktörler etkilidir. ´ 4 günlük arazi çalÖûmasÖ boyunca Musabeyoølu heyelan, KarabaûlÖ heyelanÖ ve Temenler heyelan alanlarÖ incelenmiûtir. ´ Bu incelemeler sonucunda Musabeyoølu heyelanÖnÖn diøer iki heyelana göre daha yeni ve aktif bir heyelan olduøu tespit edilmiûtir. ´ DolayÖsÖyla Musabeyoølu heyelanÖ yeni ve aktif olduøu için bitki örtüsü geliûme olanaøÖ bulamamÖûtÖr. Ama diøer iki heyelan eski olduøu için üzerinde yoøun bitki örtüsü mevcuttur. ´ HEYELANLARIN TEHLùKE ALANLARI HEYELANLAR TùP ALT- TùP AKTùVùT E DERùNLùK VEJETASYON MUSABEYO÷LU Kayma Düzlemsel Aktif SÖø Yok KARABAúLAR Kayma Düzlemsel Stabil Derin Yoøun TEMENLER Kayma Düzlemsel AskÖda SÖø Orta HEYELAN KÜTLESù Musabeyoølu heyelan alanÖ Etkilenecek alan: HES KARABAúLI KÖYÜ HEYELAN ALANI YÖkÖlan demirler Topuktaki tarlalar 91 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak TEMENLER HEYELANI HEYELAN SIRASINDA MEYDANA GELEN HASARLAR HeyelanÖn transfer zonundaki yerleûim alanÖ SONUÇ ´ YaptÖøÖmÖz çalÖûmalar sonucunda elde ettiøimiz verilere göre Musabeyoølu Mahallesinde meydana gelen heyelanda beûeri faktörler etkilidir. Bunun nedeni daha önce o bölgede yüksek yaøÖûlarda bile herhangi bir toprak hareketi, heyelan görülmezken, 2008-2009 da bölgede inûa edilen AKHES' in 2011' de faaliyeti geçmesi ile 2013 Mart ayÖ sonlarÖnda bölgede düûük bir yaøÖû ile heyelan meydana gelmiûtir.. heyelanÖnÖn üzerinde vejetasyonun geliûmesine baølÖ olarak tahminlerimize göre (~500-600?) eski bir heyelan olduøu anlaûÖlmaktadÖr. Bu çok eski heyelan alanÖnÖn üzerinde herhangi bir yapÖlaûma olmayacaøÖndan dolayÖ heyelan yamaç eøimi, iklim ve yükselti gibi doøal faktörlere baølÖ olarak meydana gelmiûtir. ´ HES inûasÖ ile bölgenin yamaç eøiminin bozulmasÖ ile heyelan meydana gelmiûtir. Musabeyoølu heyelanÖnÖn taç kÖsmÖnda tansiyon çatlaklarÖnÖn olduøunu gözlemlenmiûtir. Sezgilerimize göre bölgede meydana gelebilecek ûiddetli bir yaøÖûta, bölge yeni bir heyelan riski taûÖmaktadÖr ´ Köleoølu ´ Temenler Köyü HeyelanÖ da yamaç eøimi, iklim, yükselti gibi doøal faktörlerden dolayÖ meydana gelmiûtir. Bölge eski büyük bir heyelan kütlesidir. Kütle üzerinde 2011' de Mart ayÖ sonlarÖnda kar erimelerine baølÖ olarak heyelan meydana gelmiûtir 92 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ´ Bu heyelan yerleûim alanÖnÖ da etkilemiûtir. Doøal faktörler etkisi ile oluûan heyelan yerleûmelerin yanlÖû konuçlandÖrÖlmasÖndan dolayÖ yerleûmeleri etkilemiûtir. Bölgede ileri de yine ûiddetli yaøÖû, yoøun kar erimeleri tekrar heyelan riski oluûturabillir. 93 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ZONGULDAK ÇAYCUMA VE BAKACAKKADI ARASI FúLYOS ÇAYI ÇEVRESú ARAZú KULLANIMI BELúRLEME GRUBU Arzu KAHRAMAN Aynur ÇALTI Buket KULA Büüra VURAL Hasan ALTUNTAû Muhammed ADA 1 2 DANIûMAN:MUHAMMET KAÇMAZ 2013 | úÇERúK 1 ) ÖNSÖZ 2 ) AMAÇ Bugün hepimize düüen ortak görev; ulusal deùerlere, bilince, Cumhuriyet'e sahip ç×kmak, Çanakkale'yi, Kurtuluü Savaü×'n× kazanan ruhu korumak ve bu bilinci gelecek kuüaklara aktarmakt×r. Türk Ulusu dili, kültürü, tarihi ve sayg×n kimliùiyle ayd×nl×k yar×nlara el ele güçlü biçimde yürüyecektir. 3 ) KAPSAM 4 ) YÖNTEM 5)ÇALIûMA ALANIMIZIN GENEL BEûERú ÖZELLúKLERú M.KEMAL ATATÜRK 6) ÇALIûMAMIZIN ANA TEMASI 7 ) YERLEûME ALANLARININ DAGILIûI VE TúPúK ûEKúLLERú Biz cahil dediùimiz zaman, mektepte okumam×ü olanlar× kastetmiyoruz. Kastettiùimiz ilim, hakikati bilmektir. Yoksa okumuü olanlardan en büyük cahiller ç×kt×ù× gibi, hiç okumak bilmeyenlerden de hakikati gören gerçek alimler ç×kabilir. 8 ) TARIM ALANLARININ DAGILIûI VE GENEL TARIMSAL ÖZELLúKLER 9) HAYVANCILIK ALANLARININ DAGILIûI VE GENEL HAYVANCILIK ÖZELLúKLERú M.KEMAL ATATÜRK 10)úû ALANLARININ DAGILIûI VE GENEL ÖZELLúKLERú 11)úDARú YAPI VE KÜLTÜREL ALANLARIN ÖZELLúKLERú 12)ÖNERúLER 13)SONUÇ 14)KAYNAKÇA | MATERYALLER | GPS | AJANDA | UYDU GÖRÜNTÜLERú | BúLGúSAYAR | CBS PROGRAMI 3 4 | AMAÇ Bakacakkad×’dan baülay×p Çaycuma merkezini de içine alan Filyos çay×n×n etkisi alt×nda olan alan×n arazi kullan×m×n× tümevar×m yöntemiyle alm×ü olduùumuz noktalar× ana temada birleütirerek daha büyük ölçekte bilgiye ulaümak buna baùl× olarak cbs (arcg×s) yöntemiyle bu coùrafi alan×n arazi kullan×m özelliklerine göre arazi kullan×m×n× haritalarla ortaya koymakt×r Diger gruplar×n kullan×m×na sunmak.. 5 6 94 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak | YÖNTEMLERúMúZ | Tümevar×m | Cbs | KAPSAM | Arazi kullan×m haritam×z× oluüturma ad×na 4 gün süren saha çal×ümam×z olmuütur. Bu kapsamda bölgede idari amirlerle, bu alanda yaüayan halkla ve bilfiil yapm×ü olduùumuz doùrudan gözlemleri içerisine almaktad×r. Gps (Küresel Konumlama Sistemi) aleti ile nokta verileri alma. Çeüitli kaynaklardan elde edilen veriler nokta,çizgi , alan üeklinde Coùrafi Bilgi Sistemleri ortam×na aktar×ld× ve tematik haritalar oluüturulmas×. | Arazide yerinde gözlem. | Halkla ve idari amirlerle söyleüi 7 | 8 Çal×üma alan×m×z×n genel beüeri özellikleri | | TARúHÇE 19. yüzy×lda Kastamonu Vilayeti Çarüamba (Devrek) kazas×na, 1873’te Bart×n’a, 1902’de Çarüamba Nahiyesi olarak Zonguldak’a baùland×ù× salnamelerden ve yaz×l× kaynaklardan anlaü×lmaktad×r. Osmanl× döneminde önemli bir yerleüim yeri olmayan Çaycuma, Cumhuriyet döneminde de bu durumunu sürdürmüütür. Çay Cami ismi ile tan×nan bu yerleüim Devrek’e baùl× bir bucak merkezi iken 1944 y×l×nda ismi Çaycuma olarak deùiütirilerek ilçe konumuna getir. LOKASYON Zonguldak il merkezinin doùusunda kalmaktad×r. Kuzeyinde Karadeniz, doùusunda Bart×n, güneyinde Devrek yer al×r. Yüzölçümü 490 Km2'dir.Çaycuma Filyos çay× ve bu çay×n oluüturduùu vadi üzerine kuruludur. Daùl×k ve engebeli bir arazi yap×s×na sahiptir. En büyük yükseltisi; Balat Daù×d×r. ULAûIM 72 kilometre olan karayolu aù×yla il merkezine ve komüu ilçelere baùlanan Çaycuma’n×n, ZonguldakAnkara demiryolu üzerinde 3 istasyon ve 6 duraù× bulunmaktad×r. Zonguldak-Ankara karü×l×kl× seferleri d×ü×nda, günün diùer saatlerinde Zonguldak-ÇaycumaKarabük hatt×nda yolcu ve yük nakli yap×lmaktad×r. úlçede 1942 y×l×nda yap×lan Kokaksu (Saltukova) Hava Alan× uzun y×llardan beri kaderine terkedilmiüliùinden; sivil havac×l×k ihtiyaçlar× çerçevesinde ulaü×ma aç×lmas× yönündeki çal×ümalar×n baülamas× ile kurtulmuütur. 1800 metre uzunluùundaki pist ve terminal binas× inüaat× tamamlanm×ü, aç×lma çal×ümalar× devam etmektedir. 9 | LOKASYON 10 | 11 GÜZERGAH 12 95 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak | | | | ÇALIûMAMIZIN ANA TEMASI Bakacakkad× ile Çaycuma merkez aras×nda kalan Filyos çay×n×n doùrudan etkisi alt×nda olan coùrafi bölgenin arazi kullan×m×n× belirli yöntemlerle belirlemek. Arazi kullan×m haritalar× oluüturmak ve s×n×flamalar yapmak. 13 14 15 16 17 18 YERLEûME ALANLARININ DAøILIûI VE TúPúK ûEKúLLERú 96 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 19 20 21 22 23 24 97 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak | 25 26 27 28 29 30 TARIM ALANLARININ DAGILIûI VE GENEL TARIMSAL ÖZELLúKLER 98 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak | | GELENEKSEL TARIM Tar×msal özelliklerine birkaç baül×k alt×nda toplamak mümkün bunlar; | 1)Geleneksel tar×m | 2)úyi tar×m uygulamalar× | 3)Sebze üretimi | 4)Meyvecilik 31 32 33 34 35 36 99 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 37 38 | úYú TARIM UYGULAMALARI 39 40 41 42 100 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 43 44 45 46 47 48 101 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak | Sebze üretimi 49 50 51 52 53 54 102 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak | Meyvecilik 55 56 57 58 59 60 103 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 61 62 63 64 | 65 HAYVANCILIK ALANLARININ DAGILIûI VE GENEL HAYVANCILIK ÖZELLúKLERú 66 104 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 67 68 69 70 71 72 105 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak | úû ALANLARININ DAGILIûI VE GENEL ÖZELLúKLERú 73 74 75 76 77 78 106 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak | | | | | | | | | | | | | | 79 80 81 82 BULGULAR Caycuman×n ilçe merkezi bakacakkad×n×n belde kay×kc×lar×n ise köy oldugunu yine heyelan amac×yla karabasl× ve temenler yerleükelerinin de köy oldugunu gördük Bu alanlarda ki nüfusun özellikle köy yerleüke sakinlerinin tamam×na yak×n×n emekli oldugunu ve bu emeklilerin de bir çogunun ttk dan iüçi olarak ayr×ld×n× gördük Filyos cay×n×n dogu ve bat× k×y×lar×n×n görece hayvanc×l×k ve tar×m üretiminde çeüitlililk ve farkl×l×klar bulundurdugunu gördük Dogu k×y×s×nda ulaü×m ag×n×n daha geliümiü ve buna bagl× olarak yerleümelerin daha geniü alanlara yay×ld×g×n× ve hayvanc×l×k faliyetlerinin ulaü×m ag×na bagl× olarak geliümedigini hatta görece azald×g×n× buna karü×n bat× k×y×s×nda hayvanc×l×k faliyetlerinin daha fazla oldugunu gördük. Çaycuman×n ilçe merkezi bakacakkad×n×n belde olmas×na ragmen kay×kc×lar×n daha duzenli ve temiz oldugunu gördük Bölgede ana cadde üzerinde hat×ra orman× görülmesine raùmen alan×n içine girildikçe çöp sahalar× karü×m×za ç×kmaktad×r. Bu çöpler Filyos çay×na yak×n alanlarda görülmesiyle dikkat çekmiütir. Filyos çay×na yak×nlaüt×kça bölgenin en önemli sorununu oluüturan kum ocaklar× ve nehirden kum çekimleri görülmektedir. Sonuç ve Öneriler Çal×üma alan×m×z×n büyük bir k×sm×nda k×rsal özellikler aù×r basmaktad×r. Filyos Çay× boyunca uzanan k×rsal yerleümelerde tar×m ve hayvanc×l×k yap×lmaktad×r. Çay üzerinde kurulu olan kum ocaklar× bölgeyi her anlamda olumsuz olarak etkilemektedir. Çaydan su çok çekildiùi için tar×mda yeterli sulama yap×lamamakta bu da bölge insanlar×n× maùdur etmektedir. Özellikle sera alanlar× bundan zarar görmektedir. Ayr×ca çaydaki kirlilik sorunu bu kum ocaklar×ndan ve çevre halk×n×n buraya yak×n alanlara çöplerini atmas×ndan kaynaklanmaktad×r. Kum ocaklar× yaln×zca tar×m× deùil hayvanc×l×ù× da etkilemektedir Bölgede insanlara iü imkan× saùlamak için kum ocaklar× kurulmuü ama bu ocaklar birkaç yüz kiüiye iü imkan× saùlarken diùer tarafta birkaç bin kiüinin geçimini zorlaüt×rmakta ve s×k×nt×ya sokmaktad×r. Çaycuma ve çevresinde gerçekleütirdiùimiz saha çal×ümam×z sonucunda nüfusun göç verdiùini ve bu göçlerin Marmara ve Ege’deki büyük üehirlere doùru olduùu anlaü×ld×. Çay kenar×ndaki kum ocaklar×n×n büyük bir bölümünün ve Bakacakkad× belediyesinin çöp alan× olarak kulland×ù× saha iyi bir planlama ile rekreasyon alanlar× haline getirilmesi gerekmektedir. Çay kenar×ndaki yerleüme ve iü alanlar×n×n verimli çay alüvyonlar× üzerinde daha fazla yap×laümas×na izin verilmemeli ve var olanlar×n×n da yak×n zaman da bu verimli sahalar üzerinden kald×r×lmal×d×r 83 107 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 11.7.2013 DúNLEDúøúNúZ úÇúN TEûEKKÜRLER - 85 108 15 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak AMAÇ • BuçalŦƔmadakiamacŦmŦzÇaycumave çevresindeöncekisenelerdemeydanagelmiƔ taƔkŦnlarŦn,sellerinveheyelanlarŦnŦnbaƔlŦca sebeplerini,sonuçlarŦnŦ,etkialanŦnŦincelemek vebunabaŒlŦolarakmeydanagelebilecek taƔkŦnlarŦnvesellerietkialanlarŦnŦbelirleyerek riskanaliziyapmaktŦr. Yöntemler • AraziyeçŦkŦlmadanöncebelirlibirplandâhilindegüzergâhŦnoluƔturulmasŦ • ArazidetaƔkŦnveheyelandanetkilenenveafetzamanŦndaÇaycuma’da bulunaninsanlarlagörüƔüpfarklŦlokasyonlardanolmasŦnadikkatedilerek anketleryapŦlmasŦ • TaƔkŦnveheyelandanetkilenenyapŦlardameydanagelenizlerin belirlenmesi • ArazidekigözlemleredayanŦlaraktaƔkŦnveheyelanlaraaitayrŦ lokasyonlardanveritoplanmasŦ • SözelverilerlebirliktesayŦsalölçümleredebaƔvurulmasŦ • ToplananverileribelirliyöntemlerdahilindebilgisayarortamŦnataƔŦnmasŦ • BilgisayarortamŦnataƔŦnmŦƔolanverileriniƔleniƔi • AnketsonuçlarŦndanyararlanŦlarakgrafikverilerioluƔturulmasŦvezarar görülebilirlikharitalarŦnŦnüretilmesi • TaƔkŦn,heyelanvebeƔerigruplarŦndanalŦnanverileriniƔlenerektaƔkŦnve heyelanriskanalizininoluƔturulmasŦ • ÜretilenharitalardançŦktŦalŦnmasŦ ÇalŦƔmaAlanŦ KullanŦlanMateryaller • • • • • UyduGörüntüleri TopografyaHaritalarŦ GPS FotoŒrafMakinesi CBSYazŦlŦmŦ Lokasyonlar • • • • • • • • • BakacakkadŦ Erenköy beyhMahallesi GeriƔKöyü KayŦkçŦlarKöyü PehlivanMahallesi Gedikler 7stasyonMahallesi ÇaycumaMerkez 109 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak BakacakkadŦBeldesiveÇevresi SahadanBazŦGörüntüler KayŦkçŦlarveÇevresi ÇaycumaMerkez7stasyonMahallesiveGedikler YAbAGÖREZARARGÖREB7L7RL7L7K ANKETSONUÇLARINAGÖRE OLUbTURULANGRAF7KLER YAbGRUPLARINAGÖRE DA)ILIb 2% 25% 30% 23% 30% 3.DERECE 2.DERECE 0Ͳ14 1.DERECE 15Ͳ44 45Ͳ59 60üzeri 45% 45% 110 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak E)7T7MDURUMUNAGÖRE ZARARGÖREB7L7RL7L7K E)7T7MDURUMUNAGÖREDA)ILIb AFETE)7T7M7NEGÖREDA)ILIb AFETE)7T7M7NEGÖREZARAR GÖREB7L7RL7L7K 35 30 25 3% 8% 8% 22% 20 4.DERECE Evet 3.DERECE 13% 62% KiƔi 15 2.DERECE 30 HayŦr 2.DERECE 92% 1.DERECE 1.DERECE 10 13 5 92% 6 0 2 2 Okuma YazmaYok 7lkokul 7lköŒretim Lise Üniversite C7NS7YETDURUMUNAGÖREDA)ILIb MESLEKDURUMUNAGÖREDA)ILIb 40 35 6% 2% 17% 30 7DAREC7 25 7bÇ7 26% KiƔi 39 MEMUR 5% 20 EVHANIMI ESNAF EMEKL7 15 Ö)RENC7 10 Ç7FTÇ7 20% 14 5 24% 0 KadŦn Erkek TANIKOLUNANAFETLEREGÖREDA)ILIb AFETSIRASINDA7LKK7M7KURTARIRDINIZSORUSUNAGÖREDA)ILIb OLMADIM 30 2 26 25 KURAKLIK 1 20 HEYELAN 14 15 15 KiƔi KiƔi DEPREM 10 10 5 4 5 4 SEL 41 0 KEND7M7 ANNEM7 BABAMI ÇOCUKLARIMI Eb7M7 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 111 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak MEYDANAGELENAFETSEBEB7NEGÖREDA)ILIb AFFETTENZARARGÖRMEBOYUTUNAGÖREDA)ILIb 20 CANKAYBI MALKAYBI PS7KOLOJ7KBOZUKLUK 24 DO)AL HEPS7 29 OLMADI BEbER7 33 3 AFET7NETK7LER7N7ORTADANKALDIRMAÇALIbMALARININYETERL7L7)7NE GÖREDA)LIb 35 30 25 20 35 15 19 10 5 K7b7 • TaƔkŦnAnalizGrubuveBeƔeriÖzellikler GrubununyapmŦƔolduŒuanalizlersonucu oluƔturulanTaƔkŦnSenaryolarŦveArazi KullanŦmŦ haritalarŦkullanŦlarak; RiskHaritasŦ ZararGörülebilirlik vb. haritalaroluƔturulmuƔtur. 0 EVET ÇaycumaveÇevresinin TaƔkŦnRiskAnaliz HaritasŦ HAYIR ÇaycumaveÇevresinin ZararGörülebilirlik HaritasŦ 112 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Senaryo1’deKalan AraziKullanŦmHaritasŦ Senaryo2’deKalan AraziKullanŦmHaritasŦ Senaryo3’teKalan AraziKullanŦmHaritasŦ Senaryo4’teKalanArazi KullanŦmHaritasŦ Senaryo5’teKalan AraziKullanŦmHaritasŦ TaƔkŦnalanŦiçindekalanyerlerdeyapŦlan görüƔmelerileoluƔturulanArcGisanketi 113 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak SONUÇLAR • TaƔkŦnvesellerleilgilianketvegörüƔmeleryapŦlmŦƔtŦr. • BugörüƔmelerÇaycumaveçevresindefarklŦlokasyonlar izlenerekfarklŦ yaƔveeŒitimgrubundakiinsanlarlayapŦlmŦƔtŦr. • AnketvegörüƔmelersonucundazarargörülebilirlikvedaŒŦlŦmgrafikleri oluƔturulmuƔtur. • YineanketvegörüƔmelerden,arazikullanŦmharitalarŦndanvetaƔkŦn senaryolarŦndanyararlanŦlarakbelirliriskharitalarŦoluƔturulmuƔtur. • BugörüƔmeleregörebazŦgenelsonuçlaraulaƔŦlmŦƔtŦr.Bunagöre: ¾ EŒitimdurumunagörezarargörülebilirlikteenfazlazarargörülebilirlik ilkokulolarakbelirlenmiƔtir. ¾ YaƔgruplarŦnazarargörülebilirlikteenfazla0Ͳ14ve60veüzeriyaƔgruplar belirlenmiƔtir. ¾ AfeteŒitiminegörezarargörülebilirlikteenfazlazararagörülebilirlik%92 lik biroranlaafeteŒitimialmamŦƔolangruptadŦr. ¾ Mesken,kumçŦkarŦmalanlarŦ,saŒlŦkmerkezlerigibialanlarriskaltŦndadŦr. ¾ ÇaycumaveçevresininyaƔdeŒeribireysayŦsŦdeŒeri,eŒitimdeŒeri unsurlarŦgözönünealŦnarakgenelbirzarargörülebilirlikharitasŦ oluƔturulmuƔtur. ¾ TaƔkŦnsenaryolarŦnŦn1.sinegöreiƔalanlarŦ,tarŦmalanlarŦ,kumçŦkarŦm alanlarŦvesanayialanlarŦriskaltŦndadŦr. ¾ TaƔkŦnsenaryolarŦnŦn2.sinegöretarŦmalanlarŦveiƔalanlarŦkalmaktadŦr. ¾ TaƔkŦnsenaryolarŦnŦn3.sünegörekültürelalanlar,tarŦmalanlarŦiƔalanlarŦ, arkbataklŦkalanlarŦriskaltŦndadŦr. ¾ TaƔkŦnsenaryolarŦnŦn5.sinegöremesken,tarŦmiƔalanlarŦriskaltŦndadŦr. • SahaiçerisindeyeralankumocaklarŦdenetimi yapŦlmalŦveileriyeyönelikbüyüktehlikeler Ɣimdidenengellenmelidir. • YapŦlantoplumsalgörüƔmelerinçoŒunda görülüyorkiinsanlarolasŦafeteyönelikyapŦlan önlemleriyetersizgörmektedir.Bukonudada gerekKöyHizmetlerigerekKaymakamlŦkgerek DS7vegerekseBelediye’niniletiƔimiçinde olmalŦvebirliktehareketedilmelidirvehalk bilgilendirilmelidir. Önerilerimiz • BelediyeninTaƔkŦnsŦnŦrlarŦbelirlenmiƔveolasŦ senaryolarsonucuoluƔturulmuƔtematikharitalarŦ dikkatealarakiskanaizinvermeli. • TaƔkŦnalanŦiyileƔtirilmelivetaƔkŦnsŦnŦrlarŦ dahilindekalanalanlarŦkorumayayönelikplanlar yapŦlmalŦdŦr. • YapŦlangörüƔmelerinçoŒundaafeteŒitiminin olmadŦŒŦgözlemlenmiƔdolayŦsŦylagerekheyelan vegereksetaƔkŦntehlikesialtŦndakibölgedeafet eŒitimihakkŦndaücretsizkurslaraçŦlmalŦve insanlarbukonudabilinçlendirilmelidir. HeyelanRiskAnalizi 114 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak AMAÇ BuçalŦƔmadakiamacŦmŦzÇaycumaveçevresindeöncekisenelerdemeydanagelmiƔ heyelanlarŦnŦnbaƔlŦcasebeplerini,sonuçlarŦnŦ,etkialanŦnŦincelemekvebunabaŒlŦ olarakmeydanagelebilecekheyelanlarŦnetkialanlarŦnŦbelirleyerekriskanalizi yapmaktŦr. YÖNTEMLER *AraziyeçŦkŦlmadanöncebelirlibirplandâhilindegüzergâhŦnoluƔturulmasŦ *ArazidetaƔkŦnveheyelandanetkilenenveafetzamanŦndaÇaycuma’dabulunan insanlarlagörüƔüpfarklŦlokasyonlardanolmasŦnadikkatedilerekanketleryapŦlmasŦ *TaƔkŦnveheyelandanetkilenenyapŦlardameydanagelenizlerinbelirlenmesi *ArazidekigözlemleredayanŦlaraktaƔkŦnveheyelanlaraaitayrŦlokasyonlardanveri toplanmasŦ *SözelverilerlebirliktesayŦsalölçümleredebaƔvurulmasŦ *ToplananverileribelirliyöntemlerdahilindebilgisayarortamŦnataƔŦnmasŦ *BilgisayarortamŦnataƔŦnmŦƔolanverileriniƔleniƔi *AnketsonuçlarŦndanyararlanŦlarakgrafikverilerioluƔturulmasŦvezarargörülebilirlik haritalarŦnŦnüretilmesi *TaƔkŦn,heyelanvebeƔerigruplarŦndanalŦnanverileriniƔlenerektaƔkŦnveheyelanrisk analizininoluƔturulmasŦ *ÜretilenharitalardançŦktŦalŦnmasŦ MUSABEYO)LUMAHALLES7 MusabeyoŒlumahallesininkuzeydoŒusunda2009daAksuenerjitarafŦndanoluƔturulanHes de,arazinindoŒaldengesininbozulmasŦveyanlŦƔyapŦlanmühendislikuygulamalarŦ sonucunda22Mart2013deheyelanmeydanagelmiƔtir. KARABAbLIKÖYÜ 1985HeyelanŦnatanŦkolankiƔilerleanketçalŦƔmasŦ 115 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 47 43 44 45 46 KöleoŒluMahallesi TEMENLERKÖYÜ 116 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak BakŦmsŦzçeƔmedekisusŦzmasŦ HeyelanŦnkaynakbölümündekisudepolarŦ HeyelanŦntransferzonundahasargörenbir ev Duvardakiçatlakvemerdivendekikaymalar KapatŦlanbirsukuyusu SudepolarŦndakisŦzmalar ÇatlayanistinadduvarŦnŦnyanyatmasŦ Binadakidikineçatlak YaƔGruplarŦnaGöreDaŒŦlŦƔ 8% 30% 24% YaƔaGöreZararGörülebilirlik 0Ͳ14 24% 38% 2.deger 15Ͳ44 3.deger 45Ͳ59 38% 38% 60üzeri 4.deger HeyelanŦnyolaverdiŒihasar Anketsonucunda0Ͳ14yaƔarasŦgrup%8,15Ͳ44yaƔarasŦgrup%24,45Ͳ59yaƔ arasŦgrup%38ve60üzeriolanyaƔgrubu%30’lukbirpayoluƔturmaktadŦr. ZarargörülebilirlikdeŒerinde%38’i4.deŒerdeyeralmaktadŦrveafetten etkilenmedurumlarŦdahafazladŦr. YaklaƔŦk30cmlikbirçatlaktangörünüm KüçükölçekliheyelançatlaŒŦ EŒitimDurumunaGöreZararGörülebilirlik EŒitimDurumunaGöreDaŒŦlŦƔ KiƔi AfetEŒitimineGöreZarar Görülebilirlik AfetEŒitimineGöreDaŒŦlŦƔ KiƔi 25 25 16% 20 16% Evet 20 15 84% 15 HayŦr 1.DeŒer 84% 4.DeŒer 10 10 5 5 0 1.deŒer 2.deŒer 3.deŒer 4.deŒer 0 7lkokul 7lköŒretim Lise Üniversite AnketyapŦlan37kiƔiden%84’üafeteŒitimialmadŦŒŦiçinzarargörülebilirlik açŦsŦndan4.deŒerdeyeralmaktadŦr. AnketyapŦlan37kiƔiden24’üzarargörülebilirliŒinenfazlaolduŒu4.deŒerdeyer almaktadŦr.2kiƔi3.deŒerde,5kiƔi2.deŒerdeve6kiƔi1.deŒerdeyeralmaktadŦr. 117 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak BireySayŦsŦnaGöreDaŒŦlŦƔ Birey SayŦsŦnaGöreZararGörülebilirlik 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 20 15 10 5 0 1KiƔi 1 KiƔi 2Ͳ3KiƔi 14 4Ͳ5KiƔi 19 6veüzeri 3 KiƔi Meslek GruplarŦnaGöreDaŒŦlŦƔ 5% 14% Cinsiyet 8% 7dareci 8% 7Ɣçi 25 20 Memur EvHanŦmŦ 1.deŒer 2.deŒer 3.deŒer 4.deŒer 1 14 19 3 15 Esnaf 27% 38% Emekli ÖŒrenci 10 5 Çiftçi 0 BireysayŦsŦnagörezarargörülebilirlikte,birhanedeyaƔayan1kiƔiiçin1.deŒer,2Ͳ3kiƔiiçin 2.deŒer,4Ͳ5kiƔiiçin3.deŒer,ve6üzerikiƔiiçin4deŒerverilmiƔtir. YaƔanŦlanAfeteGöreDaŒŦlŦƔ AfettenZararGörmeDurumunaGöre DaŒŦlŦƔ OlmadŦ KuraklŦk Sel 0 KiƔi 5 Sel 9 Deprem 1 10 15 Heyelan 24 20 KuraklŦk 1 25 OlmadŦ 2 AfetinEtkileriniOrtadanKaldŦrŦlma ÇalŦƔmalarŦnŦnYeterliliŒineGöreDaŒŦlŦƔ 25 20 Deprem AfetSŦrasŦnda7lkKimiKurtarŦrdŦnŦzSorusuna GöreDaŒŦlŦƔ Erkek 25 KiƔi 25 Heyelan KadŦn 12 KiƔi 15 20 40 10 15 30 10 20 5 0 Evet 15 KiƔi HayŦr 22 5 10 0 0 AfettenZararGörmeBoyutunaGöre DaŒŦlŦƔ MeydanaGelenAfetinSebebininDaŒŦlŦƔŦ KiƔi Evet 5 HayŦr 32 CanKaybŦ MalKaybŦ 41% 59% Psikololik Bozukluk Hepsi 27% DoŒal BeƔeri 73% OlmadŦ 118 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 119 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak SONUÇ 1Ͳ)YapŦlananketlersonucundayaƔagörezarargörülebilirliŒinenfazlaolduŒu4.deŒer %38’likbirpayoluƔturmaktadŦr. 2Ͳ)EŒitimdurumunagörezarargörülebilirliŒinenfazlaolduŒu4.deŒer%65’likbirpay oluƔturmaktadŦr. 3Ͳ)AfeteŒitiminegörezarargörülebilirliŒinenfazlaolduŒu4.deŒer%84likbirpay oluƔturmaktadŦr. 4Ͳ)BireysayŦsŦnagörezarargörülebilirliŒinenfazlaolduŒu4.deŒer%8’likbirpay oluƔturmaktadŦr. 5Ͳ)MusabeyoŒlundayapŦlanheyelanriskanalizisonucundaticarialanŦnriskaltŦnda olduŒubelirlenmiƔtir. 6Ͳ)KarabaƔlarköyündeyapŦlanheyelanriskanalizisonucundameskenlerinvetarŦm alanlarŦnŦnriskaltŦndaolduŒubelirlenmiƔtir. 7Ͳ)TemenlerköyüheyelanriskanalizisonucundayerleƔmealanlarŦ,tarŦmalanlarŦ, kültürelalanlar,ormanarazisiveçayŦrlŦklarŦnriskaltŦndaolduŒubelirlenmiƔtir. ÖNER7LER KarabaƔlarveTemenlerköyündeheyelanriskanalizisonucunda yerleƔmelerinriskaltŦndaolmasŦndandolayŦbuköyünyeri deŒiƔtirilmelidir. SabŦrve Sükunetiniz7çin TeƔekküreler… HertürlüyardŦmve desteklerindendolayŦgrup hocalarŦmŦz; ͲYŦldŦzHocamŦza veͲEmreHocamŦza ayrŦcateƔekkür ederiz…. 120 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Yº òòÇ 121 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 2013 ÇAYCUMA CBS VE DOöAL AFETLER YAZ OKULU TAùKIN TEHLøKE ANALøZ GRUBU Grup üyeleri: Harun TAù Mücahit GÜLLÜER Mücella DURSUN Serpil AFùAR Yasemin KARAMÜMøNOöLU Zeliha KOCABAù GRUP DANIùMANI: Doç. Dr. Hasan ÖZDEMøR 122 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 2013 ÇAYCUMA CBS VE DOöAL AFETLER YAZ OKULU TAùKIN TEHLøKE ANALøZø GRUBU SONUÇ RAPORU øÇøNDEKøLER 1) AMAÇ 2) YÖNTEM 3) BULGULAR 4) KULLANILAN MATERYALLER 5) FøLYOS ÇAYI’NIN BAKACAKDI-ÇAYCUMA ARASI TAùKIN TEHLøKE ANALøZø 6) SONUÇ ve ÖNERøLER 123 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 1) AMAÇ: • Filyos ÇayÕ’nÕn mevcut durum plan ve uygulamalar arasÕnda do÷acak olan farklarÕ ortaya koymak, yapÕlan arazi çalÕúmalarÕyla sahanÕn morfolojik özelliklerini belirlemek, • Filyos ÇayÕ’nda meydana gelebilecek olasÕ bir taúkÕnÕn sÕrasÕnda morfolojik ve beúeri faktörlere ba÷lÕ olarak ortaya çÕkabilecek suyun yayÕlÕú alanÕnÕ tespit etmek ve olasÕ senaryolar üretmek • Bölge halkÕyla görüúüp geçmiú yÕllarda meydana gelen taúkÕnÕn yayÕlÕú alanÕnÕ belirleyerek sahanÕn güncel akÕm ve yatak özellikleriyle karúÕlaútÕrmak • ÇalÕúma sonunda elde edilen olasÕ taúkÕn senaryo haritasÕndan hareketle ortaya çÕkabilecek problemleri belirleyerek çözüm önerileri üretmek 2) YÖNTEM: 1) Filyos ÇayÕ yata÷ÕnÕn BakacakkadÕ köyü ile Çaycuma arasÕndaki kesiminde arazi çalÕúmalarÕ yapmak, 2) Arazi çalÕúmalarÕnÕn yanÕnda bölge halkÕyla görüúmeler yapmak, 3) Arazi çalÕúmalarÕyla tespit edilen taraça ve beúeri yapÕlarÕ dikkate alarak taúkÕn tehlike haritasÕ üretmek, 4) TaúkÕnÕn ulaúabilece÷i alanÕ belirlemek 5) Gps ile Filyos ÇayÕnÕn çevresindeki yükselti, enlem ve boylamlarÕnÕ belirleme 6) Elde edilen sözel ve sayÕsal verileri bilgisayar ortamÕnda CBS metodolojisi ile taúkÕn senaryolarÕ üretmek 3) BULGULAR 1)Taraçalar 2)Kum DepolarÕ 3)Taban Seviyesine Ba÷lÕ Geliúen A÷açlar (ÇÕnar, Kavak, Diúbudak) 4) Antropojenik etkÕler 5) Akarsu AúÕndÕrma, TaúÕma ve Biriktirme Faaliyetleri 6) Yapay Setler 7) Çöp AlanlarÕ 8) ArdbataklÕklar (Backswamp) 9) Köprü YapÕm ÇalÕúmalarÕ 124 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 4) KULLANILAN MATERYALLER -1/25.000 Ölçekli Topografya HaritalarÕ -Uydu Görüntüleri -Foto÷raf Makinesi -Lazer Metre , ùerit metre -GPS -Bilgisayar -CBS yazÕlÕmÕ (ArcGIS.10) 125 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 5) FøLYOS ÇAYI’NIN BAKACAKDI-ÇAYCUMA ARASI TAùKIN TEHLøKE ANALøZø AraútÕrma SahasÕnÕn SÕnÕrlarÕ ve Genel Özellikleri • BakacakkadÕ mevkiinden itibaren Filyos çayÕnÕn her iki kÕyÕsÕnÕ kaplayarak Çaycuma köprüsüne kadar olan alanÕ kaplamaktadÕr. • Filyos çayÕ, geniú tabanlÕ örgülü bir vadi özelli÷i ile Karadeniz in karakteristik dar ve derin vadi profilinden ayrÕlmaktadÕr. • ÇalÕúma sahasÕnda farklÕ zamanlara ait formasyonlar yer almaktadÕr. Bunlardan biri Kuaternere ait Alüvyonlar, di÷eri ise Eosene ait Fliú FormasyonlarÕdÕr. Dört günlük arazi çalÕúmasÕ rotasÕ. GPS’den elde edilen veriler ile üretilmiútir. 126 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 127 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Akarsuyun do÷al olarak aktÕ÷Õ birinci taraça seviyesinin yüksekli÷i 7 metre olup geniúli÷i ise 430 metredir .Filyos ÇayÕ’nÕn morfojenetik özelliklerine ba÷lÕ olarak suyun ilk aktÕ÷Õ seviye kendi do÷al yata÷Õ olacaktÕr. ÇalÕúma sahasÕnda baúlangÕç olarak alÕnan köprünün güneyinde yer alan uydu görüntüsünden farklÕ olarak suyun kurudu÷u görülmektedir. yapay settin 128 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ÇalÕúma sahasÕnÕn baúlangÕç alanÕndaki ilksel taraça seviyeleri 35 metre ölçülerek her iki taraça baz alÕnarak profil oluúturulmuútur.yapÕlan ölçümlere ve hesaplamalara göre Q de÷eri:9672,92m3/s dir. Daha önceden yapÕlan yapay settin yÕkÕldÕktan sonra köprünün de olasÕ yÕkÕlma tehlikesine karúÕlÕk yeni ek köprü çalÕúmalarÕ de÷iúmektedir. Köprünün temsili gösterilmesi.köprünün uzunlu÷u: 342 m yüksekli÷i ise; 10 m’dir. 129 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Yeni yapÕlan bentler sayesinde suyun enerjisi yavaúlatÕlÕp suyun akÕúÕ kontrol altÕna alÕnmÕútÕr. Suyun köprünün ayaklarÕna basÕncÕ engellenmiú ve köprü daha da sa÷lamlaútÕrÕlmÕú ve olasÕ yÕkÕlma tehlikesi önlenmiútir. Filyos ÇayÕ ‘nÕn do÷u kÕyÕsÕnda yer alan kum ocaklarÕ yapay set oluúturmakta suyun akÕúÕna yön vermektedir. 130 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Senaryo 1: Oluúturulan birinci senaryo için filyos havzasÕnÕn morfolojik özelliklerine ba÷lÕ olarak suyun olasÕ taúkÕn durumunda ilk aúamada ilksel taraça seviyelerini doldurmasÕ beklenir. Haritada da görüldü÷ü gibi akarsu kendi do÷al yata÷ÕnÕ dolduracaktÕr. Ve herhangi bir tehlike arz etmemektedir. Senaryo 2: 131 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak økinci senaryo da akarsu ilksel taraça seviyelerini aúarak ikinci taraça seviyesine ulaúmaktadÕr. Bu da ilksel taraça seviyesinden 8 m ye kadar ikinci senaryo içine yayÕlmaktadÕr ve yatak bunu da hapseder. Senaryo 3: Üçüncü senaryo ile; taúkÕn karayoluna kadar ulaúmakta ve karayolunun ortasÕnda bulunan bariyerleri aúarak, karayolunun do÷usundaki çukurlukta göllenmektedir. Bu göllenme de bize dördüncü senaryoyu vermektedir. Üçüncü senaryo ile de yerleúim yerlerinin büyük kÕsmÕ taúkÕna maruz kalmaktadÕr. Filyos akarsuyunun batÕ kÕsmÕnda ise; taúkÕn sera alanlarÕna kadar ilerlemektedir. 132 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Senaryo 4: Dördüncü senaryo taúkÕnÕ halktan alÕnan bilgilere göre; 1998 yÕlÕnda demiryoluna kadar ulaúmÕútÕr. YaptÕ÷ÕmÕz analizlere bakÕldÕ÷Õnda bizim dördüncü senaryomuzda bu alana kadar geldi÷ini görmekteyiz. Yani halktan alÕnan bilgiler ve çalÕúmalarÕmÕz örtüúmektedir. HavzanÕn kuzeybatÕsÕnda taúkÕn yerleúim yerlerine ulaúmÕútÕr. Fakat batÕ yakada taúkÕn geniúleyememiútir. Nedeni anakayanÕn taraça oluúturmadan dik yamaç olarak yükselmesidir. 133 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Senaryo 5: Beúinci ve son senaryomuzda; taúkÕnÕn alanÕ daha daralmakta ve úiddeti azalmaktadÕr. Bu alanda do÷u kÕsÕmda ;demir yolunun do÷usu ve batÕ kÕsÕmda ise; DSø ‘nin yapmÕú oldu÷u bentin batÕsÕ sular altÕnda kalmaktadÕr. Fakat bu senaryo DSø ‘nin bentinin bitiúinde açÕlmÕú olan yol ile úekil de÷iúebilir. Bu da açÕlan yolla taúkÕnÕn bent arkasÕnda birikmesine neden olur. Bir di÷er önemli husus ise; DSø’nin arkasÕndaki yerleúmelerin risk altÕnda kalmasÕdÕr. 134 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Genel itibariyle senaryolarÕn da÷ÕlÕúÕ bu úekildedir. 135 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak SONUÇ OLARAK; -Filyos çayÕ, geniú tabanlÕ ve örgülü bir akarsu özelli÷i ile Karadeniz ‘in karakteristik dar ve derin vadi profilinden ayrÕlmaktadÕr. -Akarsu bu özelli÷e ba÷lÕ olarak, geniú bir yatakta akmaktadÕr. -Akarsu yata÷Õ boyunca do÷al yatak sÕk sÕk beúeri faktörler (kum adacÕklarÕ, yol platformu, yapay setler, sanayi alanlarÕ ve kÕsmen de yerleúmeler)ile do÷al faktörlere (alüvyal taraçalar ,yan kollar)ba÷lÕ olarak de÷iúime u÷ramaktadÕr. -AkÕm degerleri göstermektedir. maksimum ya÷Õú miktarÕna ba÷lÕ olarak dönemsel artÕú ve azalÕú -ÇalÕúma sahasÕ boyunca filyosun her iki yakasÕ boyunca taúkÕn yayÕlÕú alanÕna ait bulgular elde edilmiútir. -Arazi çalÕúmalarÕ , topo÷rafya haritalarÕ ve uydu görüntüleri, ve elde edilen bulgulardan hareketle , olasÕ taúkÕn tehlike senaryo haritalarÕ oluúturulmuútur. ÖNERøLER: -Risk alanÕ olarak belirledi÷imiz bölgelerin, yerleúime açÕlmamasÕ, ve var olan yerleúmelerin ise taúkÕndan korunmasÕ için önlemler alÕnmasÕ, -Yo÷un bir úekilde çalÕútÕrÕlan kum ocaklarÕnÕn denetlenmesi, -YapÕlan bentlerin akarsuyun hÕzÕnÕ azaltmak için daha e÷imli yapÕlmasÕ, -Yaúanan afetler konusunda halkÕn bilinçlendirilmesi. - Arazide biriken çöp yÕ÷ÕnlarÕnÕn olasÕ bir taúkÕnda risk yaratmamasÕ için temizlenmesi, 136 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak TUB7TAK ZONGULDAKͲÇAYCUMAYAZOKULU (22HAZ7RANͲ8TEMMUZ) HEYELANGRUBU AliB7N7C7(BAÜ) ÖzlemALTUN(SAÜ) AyƔeGülTEKE(7Ü) Hakanb7MbEK(ÇOMÜ) MelekGÜNDÜZ(7Ü) ErcanUSLU(UÜ) 137 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak øÇøNDEKøLER I.Giriú……………………………………………………………………………….…...3 1.Amaç……………………………………………………………….….. ……...3 2.Yöntem……………………………………………………….…………………….…3 3.KullanÕlan Materyaller……………………………..………………….. …………….3 4.Giriú ve Teorik Çerçeve………………………...……………….……………….…...3 II.Bulgular 1.ÇalÕúma AlanÕ…………………………………………………………..…………….4 2.Musabeyo÷lu HeyelanÕ ………………………………………………………………6 3.Köleo÷lu HeyelanÕ ……………………………………….……………………...….11 4.Temenler Köyü HeyelanÕ………………………………………………..……...…...18 4.1. Temenler Köyü Do÷u YamacÕndaki Heyelan AlanÕ…………………….….18 4.2. Temenler Köyü BatÕ YamacÕndaki Heyelan AlanÕ………………………...23 III.Sonuç ……………………………………………………………………..............30 IV. Ekler……………………………………………………………………………..31 138 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Amaç: Çaycuma ølçesinin çevresinde bulunan heyelanlarÕn tespiti, analizi ve sezgisel tehlike haritalarÕnÕn üretilmesidir. Yöntem: x x x x x x x x Gözlem Veri Toplama GPS ile konum belirleme Arazi ÇalÕúmasÕ SayÕsal Sonuçlar ve Harita Üretimi Ölçüm Yapma Veri Giriúi ve Depolama Analiz KullanÕlan Materyal: x x x x x x x x Uydu Görüntüleri Topografya HaritalarÕ GPS ùerit Metre Foto÷raf MakinasÕ Bilgisayar Telsiz Cbs YazÕlÕmÕ (ArcGIS) 1.Giriú : Heyelan, do÷al ve do÷al olmayan faktörlerin etkisi altÕnda e÷im yönünde oluúan kütle hareketleri úeklinde tanÕmlandÕrÕlan heyelan ya da toprak kaymasÕ, zemini kaya veya yapay dolgu malzemesinden oluúan bir yamacÕn yer çekimi, e÷im, su ve benzeri di÷er kütlelerin etkisi ile aúa÷Õ ve dÕúa do÷ru hissedilebilir hareketidir. 1.1.øklim: Karadeniz iklimi hakim sürer. Balkanlar üzerinden gelen so÷uk hava akÕmlarÕna karúÕ açÕk oldu÷undan Do÷u Karadeniz Bölgesine nazaran kÕúlar daha so÷uk geçer. Ortalama senelik 139 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ya÷Õú miktarÕ 1250mm’dir. Her mevsim ya÷ÕúlÕdÕr. KÕyÕdan iç bölgelere gidildikçe ya÷Õú azalÕr. 1.2. Topografya: Tüm Karadeniz Bölgesi’nde oldu÷u gibi da÷lar ve tepeler denize paralel yükselmektedir. Ancak di÷er yerlerden farklÕ olarak Zonguldak’ta topografya hemen deniz kÕyÕsÕndan itibaren sarp bir úekilde yükselmektedir. 2.ÇalÕúma AlanlarÕ: ÇalŦƔmaalanŦmŦzZonguldakilininÇaycuma ilçesindekiheyelanlar(bekil1). ùekil:1 ÇalÕúma alanÕmÕzÕn genel görüntüsü Musabeyo÷lu Heyelan AlanÕ, KarabaúlÕ Heyelan AlanÕ, Temenler Köyü Heyelan AlanÕ 140 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ùekil: 2a ÇalÕúma alanlarÕ ùekil: 2b ÇalÕúma alanlarÕ 2.1. Litolojik YapÕ ÇalÕúma sahasÕnda Eosen çökellerine ait kÕrÕntÕlar ve karbonatlar bulunmaktadÕr. Üst kreateseEosene ait kÕrÕntÕ ve karbonatlar bulunmaktadÕr. 141 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 3. Musabeyo÷lu HeyelanÕ ve YayÕlÕú AlanÕ: Musabeyo÷lu mahallesinde ki 22 Mart 2013 tarihinde meydana gelen heyelan alanÕ incelenmiútir. Bunda amaç; heyelanÕn meydana geleme nedeni, etki alanÕ ve topografyada gözlenen de÷iúimleri saptamaktÕr. ÇalÕúmaya Musabeyo÷lu mahallesinin güneyinde kurulan Hidroelektirik Santrali’nden baúlanmÕútÕr. Daha sonra santralin güneygüneydo÷usuna gidilerek heyelanÕn di÷er yamacÕnda meydana gelen küçük heyelanlar incelenmiútir. (úekil 1-2). Daha sonra bu güzergahtan geri dönülerek asÕl çalÕúma sahamÕz olan heyelan alanÕ incelenmiútir. 142 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ùekil:1-2 3.1. Musabeyo÷lu HeyelanÕ ve Çevresinin Genel Jeomorfolojik Özellikleri Musabeyo÷lu heyelanÕn meydana geldi÷i alan ile çevresindeki topografyada kum, kil ve kireçtaúÕ içerikli bir malzeme bulunur. Yamaçlar kristalize olmuú kiltaúÕ-kumtaúÕ ardalanmalÕdÕr ve aralarÕnda ince unsurlu malzemeler de vardÕr. Kütle monoklinal bir yapÕ gösterir ve bu tabakalar kuzeybatÕ-güneydo÷u do÷rultuludur. Genel e÷im kuzeybatÕ yamacÕnda daha fazladÕr(Foto:3a-3b-3c). Foto: 3a-3b Tabakalardaki olmuú kiltaúÕ-kumtaúÕ ardalanmasÕ. 143 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Foto: 3c Yamaç e÷imine göre tabakalarÕn duruúu 3.2.HeyelanÕn Genel Özellikleri Tip Alt-tip Aktivite Derinlik Kayma Düzlemsel Stabil SÕ÷ Vejetasyon HeyKütlesi Düúük Birikim Alan Foto:4 Genel Görünüm 144 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak HeyelanÕn Bölümleri 1) 2) 3) 4) 5) Taç KÕsmÕ Kaynak Alan Transfer Zon Birikim AlanÕ Topuk KÕsmÕ Foto:5 HeyelanÕn Bölümleri 140 alan 120 en metre(m) 100 boy 80 60 40 20 0 kaynak_alan birikim_zonu transfer_zonu ùekil: 4 Heyelan ZonlarÕ Grafi÷i 3.3.HeyelanÕ Kontrol Eden Olgular 1) HazÕrlayÕcÕ Faktörler: x Tabaka DalÕmÕ: Tabaka dalÕmlarÕ aynÕ yönde ve süreksizlik gösterdi÷i için heyelanÕ arttÕrÕr. x Rezüdiyal Malzemenin VarlÕ÷Õ: Anakayadan farklÕ olarak, palyalama iúlemi yapÕlÕrken anakaydan kopan ayrÕúmÕú unsurlarÕn(kil taúÕ, kireç taúÕ vs.) bulunmasÕ. x Yükselti: Yükseltinin fazla oldu÷u yerlerde bloklar daha kolay hareket edece÷inden, bu yerlerde heyelan olma riski daha fazladÕr. 145 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak x E÷൴m: Heyelan bölges൴n൴n ortalama e÷൴m൴ çevres൴ne oranla ortalama 20 olarak hesaplanmÕútÕr. Bu oran heyelanÕ tetikleyecek derecede yüksek de÷ildir. Fakat burada HES’in yapÕmÕ ile e÷im de÷erlerinin de÷iúmesi heyelanÕn olmasÕna zemin hazÕrlamÕútÕr( ùekil:4-5) ùekil:4 Heyelan E÷im HaritasÕ 25 eŒim(derece) 20 15 kaynak_alan birikim_zonu 10 transfer_zonu 5 0 min_eg ort_eg max_eg ùekil:5 Heyelan E÷im Grafi÷i 3.4. Musabeyo÷lu HeyelanÕn Güneydo÷u YamacÕnda Küçük Çaptaki kütle Hareketleri Bu bölgede yamaç e÷imi daha fazladÕr (ùekil:3c). Ancak buradaki heyelanlar Musabeyo÷lu heyelanÕna oranla daha küçük çaptadÕr. Bunun nedeni yapÕnÕn kuzey-kuzeybatÕ ya do÷ru e÷imli olan tabakalarda yapÕ kontrolünden dolayÕ e÷imin fazla oldu÷u yerde beklenen heyelan e÷imin daha düúük oldu÷u yerde tabaka do÷rultusundan dolayÕ meydana gelmiútir(Foto: 6a6b). 146 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Foto: 6 a Küçük çaplÕ heyelanlar Foto: 6 b Küçük ÇaplÕ Heyelanlar 3.5. HeyelanÕn Taç KÕsmÕnda Meydana Gelen Tansiyon ÇatlaklarÕ Arazi çalÕúmamÕzda heyelanÕn taç kÕsmÕnda koordinat almak ve veri toplamak için çÕktÕ÷ÕmÕz da tesadüfen karúÕlaútÕ÷ÕmÕz tansiyon çatlaklarÕ herhangi bir ya÷Õú esnasÕnda heyelan riski oluúturup ileri ki dönemlerde baúka büyük heyelanÕn meydana gelmesine sebep olabilir, çevreyi ve oradaki yapÕlarÕ bu bakÕmdan çevredeki ve bu alandaki söz konusu yapÕlar için tehdit oluúturabilir ( Foto: 7a-7b). 147 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Foto: 7a Tansiyon ÇatlaklarÕ Foto: 7b Tansiyon ÇatlaklarÕ 3.KarabaúlÕ Heyelan AlanÕ Karabaú köyü, Köleo÷lu mahallesinde bulunan eski heyelan alanÕ incelenmiútir (ùekil: 6a-6b). Bu alanda gözlemledi÷imiz kadarÕyla eski, büyük çaplÕ bir heyelan meydana gelmiútir. YaúÕ tam olarak bilinmemekle beraber üzerinde geliúmiú yo÷un vejetasyon, heyelanÕn yakÕn bir tarihte meydana gelmedi÷ini bize göstermektedir. Bölge ya÷Õú aldÕ÷Õ için bitki örtüsü kÕsa sürede oluúmuútur. Tipik bir kaymaya rastlanÕlmamÕútÕr (Foto:2a-2b). ùekil: 6a Heyelan alanÕ ùekil: 6b Yol GüzergahÕ 148 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 3.1. HeyelanÕn Genel Özellikleri T7P ALTͲT7P AKT7V7TE DER7NL7K VEJETASYON HEYELAN KÜT. Kayma Düzlemsel Stabil Derin YoŒun Birikimzonu ùekil: 7 Heyelan AlanÕnÕn Enine ve Boyuna Profilleri 149 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ùekil:8 Heyelan E÷im HaritasÕ 30 25 eŒim(derece) 20 kaynakalan 15 transferzonu birikimalanŦ 10 5 0 min_egm ort_egm max_egm bekil:9HeyelanEŒimGrafiŒi 150 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ùekil: 10 Heyelan Yükseklik HaritasÕ 350 300 yükseklik(m) 250 200 kaynakalan transferzonu 150 birikimalanŦ 100 50 0 min_z ort_z max_z ùekil: 11 Heyelan YükseklikGrafi÷i 151 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Foto: 8a-8b Heyelan Kaynak Alan Vejetasyonu Gördü÷ümüz heyelan güneye bakÕúÕmlÕdÕr, kanatÕn yan e÷imleri di÷er tarafa göre daha asimetriktir, kanatlar topra÷a do÷ru incelir. HeyelanÕn transfer zonunda düzlükler bulunmaktadÕr, ondüleli bir yapÕya sahiptir. Bunlar ikincil hareketlerde olabilir( Foto:9a-9b) Foto: 9a-9b Heyelan içerisindeki ondüleli yapÕ Birikim zonunda taraçalÕ bir görünüm vardÕr. Bunun sebebi akarsu kökenli de÷il heyelanÕn kendi yapÕsÕyla alakalÕdÕr (Foto:10a). Birikim zonunda dönemsel çatlaklara rastlanÕlmÕútÕr (Foto:10b). 152 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Foto: 10a HeyelanÕn Birikim zonu Foto: 10b Dönemsel Çatlaklar HeyelanÕn topuk kÕsmÕnda 20 yÕl kadar önce bir heyelan meydana gelmiútir, yüzeydeki bitki örtüsü süpürülmüú var olan bitki örtüsü ise ortalama 15-20 yÕllÕktÕr (foto:11a-11b) bu kÕsÕmda e÷im yer yer de÷iúiklik gösterir. Yamaçlardaki e÷im fazla de÷ildir ancak a÷açlarda bir çarpÕlma vardÕr( foto:12a-12b). Foto: 11a-11b Topuk kÕsmÕ vejetasyonu 153 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Foto: 12a ve 12b Tiltlenmiú A÷açlar Akarsu erozyonu ile denge kaybolmuútur. Topuk kÕsmÕnda yapÕlan inúaat çalÕúmalarÕnda fark edilmiútir ki borularda kaymalar meydana gelmiútir. Bunun sebebini ise yereyin altÕndan kum çekilmesidir (Foto:11a-11b). 4. Temenler Köyü HeyelanÕ AlanÕ 4.1.Temenler Köyü Do÷u YamacÕndaki Heyelan AlanÕ 154 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ÇalÕúma alanÕna Temenler köyü'nün do÷u yamacÕndan baúlanmÕútÕr. Do÷u yamacÕ boyunca arazi incelenmesi, yapÕsal analizler ve sonuç için toplanan bilgilerin sentezinde bulunulmuútur. Arazide 3 adet heyelana rastlanÕlmÕútÕr. HeyelanlarÕn tamamÕnda aktiflik görülmüútür. 2012 Mart ayÕnda yerleúke alanÕnÕn üzerinde bulundu÷u heyelanda kar erimelerinin baúlamasÕyla heyelan tetiklenmiú ve toprakta düzlemsel kaymalara rastlanÕlmÕútÕr ( Foto:13a-13b). Foto: 13a-13b HeyelanlarÕn Genel Görünümü 4.1.1.Temenler Köyü HeyelanlarÕnÕn Do÷u YamacÕndaki Jeomorfolojik Özellikleri Heyelan arazisi kumtaúÕ ve kilden oluúmaktadÕr. KumtaúÕ ve killerde bir ardalanma söz konusudur. yamaç e÷imi güneybatÕ, kuzeydo÷u uzantÕsÕndadÕr. Tabaka dalÕmÕ ise do÷u uzantÕlÕdÕr (Foto: 14a-14b). Foto: 14a-14b HeyelanlarÕn Tabaka DurumlarÕ 155 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 4.1.2. Temenler Köyü Do÷u YamacÕndaki HeyelanlarÕn Özellikleri Foto:15 Temenler Köyü Genel Görünüm Tip AltͲTip Aktivite Derinlik Vejetasyon Heyelan Kütlesi Kayma Düzlemsel Aktif SŦŒ DüƔük Birikim AlanŦ Tip AltͲTip Aktivite Derinlik Vejetasyon HeyelanKütlesi Kayma Düzlemsel Aktif SŦŒ Orta BirikimAlanŦ 156 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak HeyelanŦnBölümleri 1) Taç 2) Kaynak 3) TransferAlanŦ 4) BirikimAlanŦ 5) Topuk Foto: 16 Heyelan Bölümleri Bu iki heyelanda sadece vejetasyon açÕsÕndan farklÕlÕk görülmektedir. (foto:16) 1. heyelanda vejetasyon daha düúüktür. 2. heyelanda ise vejetasyon 1. heyelana nazaran daha gürdür. Çünkü 1. heyelan alanÕnda anakaya yüzeye kadar çÕkmÕútÕr. HeyelanlarÕn do÷rultularÕ aynÕ olup taç, kaynak, transfer zonu ve birikim alanlarÕ aynÕ do÷rultuda ve yaklaúÕk olarak aynÕ mesafede geliúmiútir. Birikim alanlarÕ ise dere tarafÕndan kesilmiú ve bir miktarÕ taúÕnmÕútÕr. 4.1.3. HeyelanÕ Kontrol Eden Olgular Tabaka DalÕmÕ: Tabaka dalÕmlarÕ topografik yamaç e÷imi ile aynÕ yönde ve yo÷un süreksizlik içerdi÷i için heyelanÕ arttÕrÕr. Yükselti: Yükseltinin fazla oldu÷u yerlerde bloklar daha kolay hareket edece÷inden, bu yerlerde heyelan olma riski daha fazladÕr. E÷im: Heyelan bölgesinin ortalama e÷imi çevresine oranla ortalama 13o olarak hesaplanmÕútÕr. Bu oran heyelanÕ tetikleyecek derecede yüksek de÷ildir. Fakat tabaka dalÕmÕ ile yamaç e÷imi aynÕ do÷rultuda oldu÷u için heyelanÕn gerçekleúmesi daha kolaylaúmÕútÕr (ùekil: 12-13). 157 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ùekil:12 Heyelan E÷im HaritasÕ 30 25 eŒim 20 1.heyelan 15 2.heyelan 10 3.heyelan 5 0 max_egm ort_egm min_egm ùekil: 13 Heyelan E÷im Grafi÷i 4.1.4. Heyelan SÕrasÕnda Meydana Gelen Hasarlar Evlerin tabaka e÷imi ile aynÕ do÷rultuda yanlÕú konuúlandÕrÕlmasÕndan dolayÕ yerleúim bölgesinde bazÕ evler yÕkÕlmÕú, bazÕ evlerde büyük çatlaklar ve ciddi hasarlar meydana gelmiútir. Bölgede birçok evde boúaltÕlmÕútÕr (Foto:17). 158 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 17cmötelemevardŦr.ÇatlaŒŦn boyu95cmdir. Foto: 17 Evlerde meydana gelen hasarlar 4.2. Temenler Köyü BatÕ YamacÕndaki Heyelan AlanÕ AraútÕrma sahasÕ Temenler Köyü'nün batÕ yamacÕndaki heyelan alanlarÕdÕr. AraútÕrma sahasÕna Temenler köyünün tepe noktasÕndan baúlayarak batÕ yamacÕ boyunca veri toplayÕp verilerin analizi yapÕlarak araútÕrma tamamlanmÕútÕr. Arazinin karúÕ yamacÕnda 2 adet heyelana rastlanÕlmÕútÕr. HeyelanlarÕn ikisinde de aktiflik görülmemektedir. Heyelan alanlarÕnda yo÷un bir vejetasyon ile karúÕlaúÕlmÕú bu nedenden dolayÕ heyelan profilleri, heyelan alanÕnÕn yükselti haritasÕ, uydu görüntüleri ve uzaktan çekilen foto÷raflardan faydalanÕlarak yorumlamasÕ yapÕlmÕútÕr (Foto:18a-8b). 159 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak bekil:14YerleƔimVeUlaƔŦmHaritasŦ Foto:18aͲ18bHeyelanAlanlarŦ 4.2.1. Temenler Köyü HeyelanlarÕnÕn BatÕ YamacÕndaki Jeomorfolojik Özellikleri Jeomorfolojik özelliklere bakÕldÕ÷Õnda arazi de yine kumtaúÕ ve kiltaúÕna rastlanÕlmaktadÕr, ayrÕca bu kumtaúÕ ve kilin ardalanmasÕ görülmektedir (Foto 19). Tabaka do÷rultularÕ kuzeygüney do÷rultudadÕr. Tabaka e÷imi ise do÷u yönlüdür. E÷im derecesi ise 16-17 derece arasÕnda de÷iúir(foto:20). Arazide tabaka yönünde bazÕ farklÕlÕklar görülür. Bu durum faylanmalardan kaynaklanmaktadÕr. FaylanmalarÕn bulundu÷u alanda da kalsit damarlarÕna rastlanÕlÕr (Foto:21). FaylanmanÕn bulundu÷u alanlarda tabaka do÷rultusu kuzeydo÷u güneybatÕ yönüne sapmÕútÕr (Foto:22). 160 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Foto:19 Foto:21 Foto:20 Foto:22 161 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 4.2.3 . Temenler Köyü BatÕ YamacÕndaki HeyelanlarÕn Özellikleri AraútÕrma alanÕmÕzda bulunan heyelanlar yaúlÕ heyelanlardÕr. Vejetasyon bakÕmÕndan oldukça gürdür. Arazinin kayma düzlemi gür ormanlardan dolayÕ gözükmemektedir ve heyelanÕn taç, kaynak, transfer alanÕ, birikim alanÕ ve topuk kÕsmÕ gözükmemekte ancak, e÷im profilinde 1. heyelanda stabil bir e÷im düúüúü, 2. heyelan profilinde ise büklüm yapmÕú bir profil belirgin olmaktadÕr. 1. profilde heyelan alanÕnÕn bölümleri belli olmazken 2. heyelan profilinde büklümlere ba÷lÕ olarak bazÕ yorumlar yapÕlabilmektedir. 2. profilde yamacÕn üstünde bulunan alan taç, kaynak ve transfer alanÕnÕ oluútururken, alt yamaçtaki dÕúa büklüm bize birikim alanÕnÕ vermektedir (ùekil: 15) Foto: 23 HeyelanlarÕn Genel Görünümü Tip AltͲTip Aktivite Vejetasyon Kayma Düzlemsel AktifdeŒil Yüksek Tip AltͲTip Aktivite KaymaͲMoloz AkmasŦ Düzlemsel AktifdeŒil Vejetasyon Yüksek AraútÕrma alanÕmÕzda bulunan heyelanlar yaúlÕ heyelanlardÕr. Vejetasyon bakÕmÕndan oldukça gürdür. Arazinin kayma düzlemi gür ormanlardan dolayÕ gözükmemektedir ve heyelanÕn taç, kaynak, transfer alanÕ, birikim alanÕ ve topuk kÕsmÕ gözükmemekte ancak, e÷im profilinde 1. 162 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak heyelanda stabil bir e÷im düúüúü, 2. heyelan profilinde ise büklüm yapmÕú bir profil belirgin olmaktadÕr. 1. profilde heyelan alanÕnÕn bölümleri belli olmazken 2. heyelan profilinde büklümlere ba÷lÕ olarak bazÕ yorumlar yapÕlabilmektedir. 2. profilde yamacÕn üstünde bulunan alan taç, kaynak ve transfer alanÕnÕ oluútururken, alt yamaçtaki dÕúa büklüm bize birikim alanÕnÕ vermektedir (ùekil: 15) ùekil: 15 Heyelan Profili 4.2.4. HeyelanÕ Kontrol Eden Olgular Tabaka DalÕmÕ: Tabaka dalÕmlarÕ aynÕ yönde ve süreksizlik gösterdi÷i için heyelanÕ arttÕrÕr. Yükselti: Yükseltinin fazla oldu÷u yerlerde bloklar daha kolay hareket edece÷inden, bu yerlerde heyelan olma riski daha fazladÕr.(úekil:15-16) 163 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak bekil:15 Heyelan Yükseklik HaritasŦ ùekil: 16 Heyelan Yükseklik Grafi÷i E÷im: Heyelan bölgesinin ortalama e÷imi çevresine oranla ortalama 21 olarak hesaplanmÕútÕr. Bu oran heyelanÕ tetikleyecek derecede yüksek de÷ildir (ùekil:17-18). 164 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ùekil: 17 Heyelan E÷im HaritasÕ 35 30 25 eŒim 20 1.heyelan 2.heyelan 15 10 5 0 max_egm ort_egm min_egm ùekil: 18 Heyelan E÷im Grafi÷i 165 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak SONUÇ YaptÕ÷ÕmÕz çalÕúmalarda I.Musabeyo÷lu Mahallesi HeyelanÕn meydana gelmesinde beúeri faktörler etkilidir. Bunun nedeni daha önce o bölgede yüksek ya÷Õúlarda bile herhangi bir toprak hareketi, heyelan görülmezken, 2008-2009 da bölgede inúa edilen AKHES' in 2011' de faaliyeti geçmesi ile 2013 Mart ayÕ sonlarÕnda bölgede düúük bir ya÷Õú ile heyelan meydana gelmiútir. HES inúasÕ ile bölgenin yamaç e÷iminin bozulmasÕ ile heyelan meydana gelmiútir. Musabeyo÷lu heyelanÕnÕn taç kÕsmÕnda tansiyon çatlaklarÕnÕn oldu÷unu gözlemlenmiútir. Bölgede meydana gelebilecek úiddetli bir ya÷Õúta, yeni bir heyelanlar oluúabilir. Bu bakÕmdan bölge heyelan tehlikesi taúÕmaktadÕr. KarabaúlÕ heyelanÕnÕn üzerinde vejetasyonun geliúmesine ba÷lÕ olarak tahminlerimize göre 500-600 yÕllÕk eski bir heyelan oldu÷u anlaúÕlmaktadÕr. Eski (~500-600 yÕl önce?) heyelan alanÕnÕn üzerinde herhangi bir yapÕlaúma olmayaca÷Õndan dolayÕ heyelan yamaç e÷imi, iklim ve yükselti gibi do÷al faktörlere ba÷lÕ olarak meydana geldi÷i düúünülmektedir. Fakat KarabaúlÕ heyelanÕn topuk kÕsmÕnda 20 yÕl kadar önce kaymalar meydana gelmiútir. Bunun sebebi de topuk kÕsmÕnÕn altÕnda büyük miktarda kum çekilmesi ve altÕnÕn boúlamasÕ ile kaymalarÕn oldu÷unu düúünmekteyiz. KarabaúlÕ heyelanÕnÕn topuk kÕsmÕnda kum çekilmelerine ba÷lÕ olarak ileride heyelan riski oluúturabilir. Temenler Köyü HeyelanÕ da yamaç e÷imi, iklim, yükselti gibi do÷al faktörlerden dolayÕ meydana gelmiútir. Bölge eski büyük bir heyelan kütlesidir. Kütle üzerinde 2011' de Mart ayÕ sonlarÕnda kar erimelerine ba÷lÕ olarak heyelan meydana gelmiútir. Bu heyelan yerleúim alanÕnÕ da etkilemiútir. Do÷al faktörler etkisi ile oluúan heyelan yerleúmelerin yanlÕú konuúlandÕrÕlmasÕndan dolayÕ yerleúmeleri etkilemiútir. Bölgede ileri de yine úiddetli ya÷Õú, yo÷un kar erimeleri tekrar heyelan riski oluúturabilir. 166 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak AraútÕrmalara Göre Arazi ÇalÕúmalarÕ SonrasÕnda Elde Edilen Üç Heyelana øliúkin Genel Bilgileri Gösterir Tablo MUSABEYO)LUHEYELANI GENELB7LG7LER GEOMETR7 E)7MPOZ7SYONU JEOLOJ7 RaporTarihi KARABAbLIHEYELANI 01.07.2013 TEMENLERHEYELANI 03.07.2013 04.07.2013 Bölge GökçebeyoŒlu KarabaƔlŦKöyü TemenlerKöyü Yer MusabeyoŒluMahallesi KöleoŒluMahallesi TemenlerMahallesi OrtalamaEŒim 14Derece 10Derece 18Ͳ23Derece BakŦƔŦm KuzeyͲKuzeybatŦ GüneyBakŦƔŦmlŦ DoŒuBakŦƔŦmlŦ Taç Yüksek Yüksek Yüksek Topuk DüƔük DüƔük DüƔük KayaKütlesi JeoteknikÖzellik Masif X ArdalanmalŦ X X X ÇatlaklŦ X X X Kaya Moloz x DüƔükDirençli TaneliToprak X Tabakalanma YatayDaŒŦlŦm EŒim7çinde X AyrŦƔma TazeKaya X Litoloji Moloz HafifAyrŦƔma X X X X ÇakŦl Kil X X X Silt X X X Kum X X KireçtaƔŦ KumtaƔŦ ARAZ7ÖRTÜSÜ X ÇalŦlŦk X X Otlak X X ÇayŦr X X X X Orman SeyrekVejetasyon X OrmanAltŦ H7DROLOJ7 X X YüzeyselSu Yok X X X VAR x Geçici X DaŒŦlmŦƔAkŦƔ YoŒun Kaynak Yok X X X X X X DaŒŦlmŦƔAkŦƔ Lokal YeraltŦSuyu Yok DüƔük Yüksek SINIFLANDIRMA HareketTipi DüzlemselSŦŒ X DüzlemselDerin Kayma HareketlerinHŦzŦ X X X X YavaƔAkma X YavaƔ X Orta HŦzlŦ Materyal x X Kaya X Moloz X Toprak/Zemin AKT7V7TE Durum Aktif X X X X YenidenHareketli X AskŦda Uykuda X Stabil 7nsanTarafŦndanYŦkŦlan X X DoŒalYŦkŦlan DaŒŦlŦm 7leri X X X X X GeriyeDoŒru Yenilenen Büyüyen X GeniƔleyen Stil KarmaƔŦk Tek X X X BirleƔik ArdŦƔŦk 167 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ..G G oG .Ç òç ç [Tarihiseçin] [birketadŦnŦyazŦn] YEb7L 168 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 7ÇER7K ÇalŦƔmaamacŦ Dizaynyöntemveprosedürler ÇalŦƔmasahasŦvegüzergah NüfusÖzellikleri YerleƔmeÖzellikleri EkonomikFaaliyetler TarŦmͲHayvancŦlŦk SanayiveTicaret ÇalŦƔmaalanŦsorunlarŦveçözümönerileri ÇalŦƔmanŦnsonucuveönemi ÇaycumaarazikullanŦmharitasŦ 169 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Amaç 9 ÇalŦƔmaalanŦiçerisindekimevcutarazikullanŦmŦverilerineulaƔarakbuverileri belirlibirveriformatŦndahazŦrlamak, 9 HazŦrlananbuverilerinCBSortamŦndaveritabanŦnŦoluƔturmak, 9 ÇalŦƔmaalanŦiçerisindekiarazikullanŦmŦeksiklilikleri,hatalarŦveihtiyaçlarŦ belirlemek, 9 BubaŒlamdaçözümönerilerioluƔturmaktŦr… Dizayn,YöntemveProsedürler 9 TopografikharitalardanveuydugörüntülerindenfaydanŦldŦ. 9 Gps(KüreselKonumlamaSistemi)aletiilenoktaverilerialŦndŦ. 9 ÇeƔitlikaynaklardaneldeedilenverilernokta,çizgi,alanƔeklindeCoŒrafiBilgi SistemleriortamŦnaaktarŦldŦvetematikharitalaroluƔturuldu. 9 7ncelemealanŦndakiyerleƔmelerdeyerelhalklayapŦlansözlügörüƔmelerle bilgileredinildi,doŒalvebeƔeriözelliklerincelenerekraporoluƔturuldu. 170 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 7ncelemeSahasŦ BakacakkadŦileÇaycumamerkezarasŦndakalanFilyosçayŦnŦndoŒrudanetkisi altŦndaolancoŒrafibölgeninaraziçalŦƔmalarŦylaincelenerekburapor oluƔturuldu. 171 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 172 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 7ncelemeSahasŦnŦnNüfusÖzellikleri 7ncelemesahasŦnŦnnüfusunaaitgeçmiƔeyönelikelimizdesaŒlŦklŦveriler bulunmamaklabirliktegenelitibariylenüfus2011de25.259‘dur. NüfusunDaŒŦlŦƔŦ 7ncemesahasŦndanüfusundaŒŦlŦƔŦnŦbelirleyenesasunsur,ekonomik faaliyetlerdir.MadenkömürününbulunupiƔletilmeyebaƔlanŦlmasŦndanönce, halkŦngeçimitarŦmadayanŦyordu.TarŦmsalalanlardandahafazla yararlanabilmek,selgibifizikiortamŦnoluƔturduŒubazŦolumsuzetkileri azaltabilmekiçinyerleƔmelerçoŒunluklayamaçlaraveyamaçlarŦnyakŦnŦna kurulmuƔlardŦ.HernekadarmadencilikfaaliyetlerininbaƔlamasŦndansonra tarlatarŦmŦndanbirkopuƔmeydanageldiysede,enazŦndanhanehalkŦnŦn ihtiyaçlarŦnŦkarƔŦlamaküzere,tarŦmsalfaaliyetlersürdürülmüƔtür.Budönemde tepelikalanlarvealçakplatolarüzerindeyeralanyerleƔmelerindahafazla nüfusbarŦndŦrdŦŒŦgörülmektedir. ZamanlaekonominintarŦmvemadencilikfaaliyetleridŦƔŦndadaalternatiflere kavuƔmasŦnüfusundaŒŦlŦmŦnŦetkilemiƔtirSanayiveticaretalanŦndainceleme sahasŦndafonksiyonkazananyerleƔmelerveyakŦnçevrelerihŦzlakendilerine nüfusçekmeyebaƔlamŦƔlardŦr.GerekincelemesahasŦiçinden,gereksedŦƔarŦdan süreklinüfusalanbumerkezler,aynŦzamandayakŦnçevresindebulunanbazŦ yerleƔmeleringeliƔmesinisaŒladŦŒŦgibi,nispetenuzaktaveyaolumsuzƔartlar taƔŦyanlarŦnŦnisehŦzlaŦssŦzlaƔmasŦnayolaçmŦƔlardŦr. 173 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 7ncelemeSahasŦnŦnYerleƔmelerveÖzellikleri 19.yüzyŦldaKastamonuVilayetiÇarƔamba(Devrek)kazasŦna,1873’teBartŦn’a, 1902’deÇarƔambaNahiyesiolarakZonguldak’abaŒlandŦŒŦsalnamelerdenve yazŦlŦkaynaklardananlaƔŦlmaktadŦr.OsmanlŦdönemindeönemlibiryerleƔim yeriolmayanÇaycuma,Cumhuriyetdönemindedebudurumunu sürdürmüƔtür.ÇayCamiismiiletanŦnanbuyerleƔimDevrek’ebaŒlŦbirbucak merkeziiken1944yŦlŦndaismiÇaycumaolarakdeŒiƔtirilerekilçekonumuna getirilmiƔtir. YerleƔmelerindaŒŦlŦƔŦnŦbelirleyenfaktörlerzamaniçindeekonomik faaliyetlerdekiçeƔitlenmeyebaŒlŦolarakdeŒiƔimgöstermiƔtir.Bunun sonucundabazŦyerleƔmelerdahaçokgeliƔmiƔ,bazŦlarŦiseadetakaybolmuƔtur. ÖncelerigeçimtipitarŦmsalfaaliyetleredayananekonomikhayatta,19.yy sonlarŦnadoŒrumadenkömürününbulunmasŦveiƔletilmeyebaƔlanmasŦyla, madencilikhakimdurumageçmiƔtir.MevcuttarŦmsalüretiminiseçoŒunlukla yerelihtiyaçlarŦkarƔŦlamayayönelikolmasŦnedeniyletarŦmsalyapŦdaönemlibir iyileƔmeveyageliƔmesaŒlanamamŦƔtŦr .7ncelemesahasŦndakiulaƔŦmaŒŦndasaŒlanangeliƔmeleryerleƔmelerüzerinde olumluveyaolumsuzetkilerinikŦsasüredegöstermektedir.7stereskiyollarŦn iyileƔtirilmesi,isteryeniyolyapŦmŦolsunyerleƔmeleriçinkŦsasüredebir deŒiƔimibaƔlatmaktadŦr.YolboyuncakalantarlalarhŦzlatarŦmsalamaçlŦ kullanŦmdançŦkarŦlarakyerleƔimalanŦhalinegetirilmektedir. 174 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 175 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Mesken:Meskentiplerigenelolarak,ekonomikhayattazamaniçindeortaya çŦkandeŒiƔimiyansŦtŦr.Özellikleson50Ͳ60yŦllŦkdönemdebudeŒiƔimçokdaha belirginleƔmiƔtir.KaradenizbölgesindeçevreƔartlarŦnauygungeleneksel meskentipininyapŦmalzemesiahƔaptŦr.Butipmeskenler,gelenekselmimari tarzŦnauygunolarakinƔaedilmekte,kŦrsalkesiminyapŦlarŦnadamgasŦnŦ vurmaktadŦr.AncakbumeskenlerdengünümüzesadecebirkŦsmŦulaƔmŦƔtŦr.Son 20Ͳ25yŦllŦkdönemdeisefabrikasyontuŒlanŦninƔamalzemesiolarakkullanŦmŦ oldukçayaygŦnlaƔmŦƔtŦr.GünümüzdeyapŦmalzemelerininfarklŦlaƔmasŦyüksek kesimlerilealçaksahalararasŦnda,eskiyerleƔmelerileyeniyerleƔmeler arasŦndaveeskiileyenibinalararasŦndaizlenebilmektedir.Meskenlerin planlarŦndakideŒiƔimise,eskiveyeniyapŦlmŦƔolmalarŦnagöreortaya çŦkmaktadŦr.BugeçmiƔtekiihtiyaçlarŦnveyaƔambiçiminin,günümüzde farklŦlaƔtŦŒŦnŦnbirgöstergesidir. köyveƔehir yerleƔmesi 176 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 7ncelemeSahasŦnŦnEkonomikFaaliyetleri Çaycuma7lçesindeyaptŦŒŦmŦzaraƔtŦrmadayerleƔmeler,tarŦmve hayvancŦlŦk,sanayiveticaretfaaliyetleriincelenmiƔtir. 7lçedetarŦmvehayvancŦlŦkgörülmektedirfakatkendiiçindefarklŦlŦklar göstermektedir. tarŦm hayvancŦlŦk BakacakkadŦmevkiindebulunantarŦmalanlarŦndasebzevemeyve yetiƔtiriciliŒiyapŦlmaktadŦr.FakatbuüretimticaretamaçlŦdeŒilbireyseltüketim amaçlŦdŦr.SeralarŦngeniƔbiryerkapladŦŒŦGökçebeyTarŦm7lMüdürlüŒü AraƔtŦrmabölgesindeeskisistemli,camyapŦlŦseralarŦnyanŦsŦra;modern ƔekildeseraçalŦƔmalarŦdagörülmektedir.Sebzevemeyveüretimibirarada yapŦlmaktadŦr.BuralardaseraalanlarŦartŦƔgöstermiƔ,damlasulamasistemi kullanŦlmŦƔtŦr.YeniseravebinalarŦnkurulumudevametmektedir.Evlerinön taraflarŦndaküçükseraalanlarŦbulunmaktadŦr.BuseralardayetiƔtirilenürünler domates,kabak,elma,fasulye,mŦsŦrolupgenelliklekarŦƔŦkseraƔeklinde görülmektedir.BakacakkadŦmerkezindetarŦmürünüolarakküçükseralarda asma,biber,rokayetiƔtirilmektedir.FakatburalardaseraalanlarŦazalma 177 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak gösterir.Bahçelerdeisedut,üzüm,incir,ceviz,kayŦsŦ,Ɣeftali,armutaŒaçlarŦ yetiƔtirilir.KömürocaklarŦndansonrakialandaiseyapŦlanseralarvebahçelerde patlŦcan,semizotu,biberinyanŦsŦrasadecebiralandakarƔŦlaƔtŦŒŦmŦznarve ayçiçeŒiyetiƔtirilirBeldedeseralarticaretamaçlŦolmayŦpgenelliklebireysel tüketimiçinyapŦlmaktadŦr.YetiƔtirilenürünler;ceviz,erik,elma,patlŦcan,biber, domates,fŦndŦk,mŦsŦr,lahana,salatalŦk,kabak,Ɣeftali,kayŦsŦgörülmektedir.Nar veayçiçeŒiisenadirengörülenbitkitürüdür.MilangazDaŒŦtŦmA.b.de BakacakkadŦyerleƔmesindenfarklŦolarakkarƔŦlaƔtŦŒŦmŦzilginçbirolay hayvancŦlŦŒŦnnerdeysehiçolmadŦŒŦyerdetavƔanlarŦngörülmesiydi.Beldede tarŦmürünlerisŦkgörülürkenhayvancŦlŦkyokdenecekkadarazdŦr.BakacakkadŦ beldesindebulananhayvancŦlŦŒŦnŦnazalmasŦsebebibeldedenyolungeçmesidir. AhŦrhayvancŦlŦŒŦkültürüolmadŦŒŦiçinhayvanlarbaƔŦboƔbŦrakŦlmaktabuda araçlarŦnhayvanlarazararvermesinesebepolmaktadŦr.FakatkarƔŦmŦzaküçük çaplŦdaolsabirkeçiahŦrŦçŦkmaktadŦrvebualandakeçiahŦrŦnŦndŦƔŦndaarŦcŦlŦk yapŦlmaktadŦr.Fakatbuküçükölçeklibirfaaliyettir.GökçebeyilçesininGaziler köyününMusabeyoŒlumahallesindeisetarlalarŦnhepsisürülüyordufakat 1990’dansonrabutarlalariƔlenmemeyebaƔlandŦ.AlŦnanürün,yapŦlanmasrafŦ karƔŦlamadŦŒŦiçininsanlartarŦmyapmayŦbŦrakmŦƔtŦr.Buradakiinsanlarmaden iƔletmelerindeçalŦƔmaktaydŦ.Oyüzdenköydebulunanhemenherkesemekli maaƔŦnasahiptir.GeçimleriiçingerekliolanekonomikgeliresahipolduklarŦiçin tarŦmlauŒraƔmayŦgereksizgörmektedirler.Zatenköylülerfazlaaraziyesahip deŒillerdir.KöylülerenfazlaaraziyesahipolankiƔinin10dönümarazisi olduŒunubelirtmiƔlerdir.ArazilerküçükveparçalŦdŦr.GeçimtipitarŦm yapŦlmaktadŦr,bahçetarŦmŦönemlidir.BununyanŦsŦrabuŒdayvemŦsŦr yetiƔtirilmektedir.ArazifazlaverimlideŒildir.BahçedesebzeyetiƔtirilmekte (domates,biber,patlŦcan,salatalŦk,fasulye,mŦsŦrgibi)vemeyveaŒaçlarŦ(ceviz, fŦndŦk,incir,erik,beyazdutgibi)bulunmaktadŦr.BazŦevlerinarkasŦndasera bulunmaktadŦr.KöydesadeceüçserapazaraürüngötürüpyetiƔtirilenihtiyaç fazlasŦsebzeyipazardasatmaktadŦrlar.OnundŦƔŦndakiseralartamamenbireysel ihtiyacayöneliktir.KöydegeçimtipihayvancŦlŦkyapŦlmaktadŦr.7nsanlarsadece kendiihtiyaçlarŦnŦkarƔŦlamakiçinbirͲikitanebüyükbaƔhayvan beslemektedirler.Filyos’unkenarŦndabalŦktutulmaktadŦrfakatbuyemekiçin tutulur,ticaribiretkinlikdeŒildir.ZatenakarsuticaribalŦkçŦlŦŒŦkarƔŦlayacaksuya ƔuaniçinsahipdeŒildir.HESinkuzeybatŦsŦndaRomanyerleƔmesi bulunmaktadŦr.Evleribahçelidir.Bahçedefasulye,mŦsŦr,domates,bibergibi 178 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ürünleryetiƔtirilmekteveerikgibimeyvelerbulunmaktadŦr.BunlarticariamaçlŦ deŒildir,ihtiyaçlarŦnŦkarƔŦlamakiçindir.OrtalamaikiƔerdönümarazilerivardŦr. HayvancŦlŦkyoktur.HESinbulunduŒuyamaçtabitkiörtüsübulunmamaktadŦr, kesintiyeuŒramŦƔtŦr.ÇevresindeiseçalŦformasyonundaaŒaççŦktopluluklarŦ bulunmaktadŦr.YeryeryüksekboyluaŒaçlardanoluƔanormanlarada rastlanmaktadŦr.BualanlareskiistimlakalanlarŦdŦr,tarŦmyapŦlmamaktadŦr. ErenlervebeyhoŒluköyleriyleÇaycumailçemerkeziningiriƔinekadarolan arazininkullanŦmŦndadatarŦmvehayvancŦlŦkfaaliyetleribulunmaktadŦr.TarŦm BakacakkadŦmevkisindekikadarfazlaolmasadaormanalanlarŦaçŦlaraktarŦm arazisinedönüƔtürülmüƔtür.OrmanarazilerinintarŦmaaçŦlmasŦylabirlikte ormanörtüsükesintiyeuŒramŦƔtŦr.TarŦmarazilerieŒimliyamaçlardaküçük bahçelerƔeklindedir.ÇünküeŒim,akarsuyunkenarŦndaduvargibiyükselmiƔtir. BuyüzdenbualanlardatarŦmarazisineazrastlamŦƔbulunmaktayŦz.Bualanlar ormanarazisiolarakkarƔŦmŦzaçŦkmaktayadaçöpalanlarŦolarak kullanŦlmaktadŦr.KöyünbirazdŦƔŦndakalandikyamacŦnçöpalanŦolarak kullanŦlmasŦbubölgedebüyükbirçevresorunununolduŒunugöstermektedir. DereyataklarŦnŦniçideçöplükolarakkullanŦlmŦƔtŦr.BuradaeŒiminazalmasŦyla birliktetarŦmalanlarŦndaartŦƔgözlenmiƔtir.BualantarŦmürünlerininçeƔitliliŒi açŦsŦndanoldukçazenginbirbölgedir.SebzevemeyveyetiƔtiriciliŒioldukça fazladŦr.YetiƔtirilenmeyvelerdenKaradeniziklimineuygunolmayanmeyvelerin de(muz,ayçiçeŒi,kivi,mango,enginar,zeytin)yetiƔtirildiŒinigördük.Filyos ÇayŦnayaklaƔanalanlardaeŒimazaldŦŒŦiçinseracŦlŦkoldukçageliƔmiƔtir. YetiƔtirilenürünlersatŦlmaküzereZonguldakveilçelerinegönderilmektedir. ErenlervebeyhoŒluKöylerindeYetiƔtirilenTarŦmsalÜrünler SEBZELER Lahana Enginar Kabak Biber Domates Fasulye Bamya Zeytin KŦvŦrcŦk SoŒan MEYVELER Üzüm 7ncir beftali KayŦsŦ Muz Portakal Erik Elma Nektari Ceviz FŦndŦk 7Œde Hunnap 179 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 180 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak BölgesebzevemeyveyetiƔtiriciliŒiaçŦsŦndançokuygundur.Fakathalk buradagenelolaraksusorunuyaƔamaktadŦr.BununsebebidetarlalarŦnaçok yakŦnbulunankumveçakŦlocaklarŦnŦndevamlŦolaraksuçekmesivesuyunyolu üzerindebulunanbarajlardŦr.TesislersuyuçektikçesukaybŦyaƔanmaktabuda tarŦmsalüretimizorasokmaktadŦr.BuürünlerinyetiƔtirilmesibizehayvancŦlŦk faaliyetininolduŒunugöstermektedir.AyrŦcabualandamŦsŦr,buŒdayveyonca gibiürünlerindeyetiƔtirildiŒinigörmekteyiz.AyrŦcayerleƔimalanlarŦna yaklaƔtŦŒŦmŦzdameskenlerinyanŦndabulunansamanyŦŒŦnlarŦdahayvancŦlŦŒŦn fazlaolduŒunugöstermektedir.YolüzerindebirçokçeƔmegörülmeside hayvanlarŦnsuihtiyacŦnŦkarƔŦlamakamacŦylayapŦldŦŒŦnŦgöstermektedir. BüyükbaƔhayvanyetiƔtirilmektedir.HayvancŦlŦkdiŒerbölgeleregöredaha yaygŦndurumdadŦr.ÇünküarazininengebeliolmasŦveeŒiminfazlaolmasŦtarŦm alanŦnŦkŦsŦtlamŦƔtŦr.BudahalkŦnhayvancŦlŦŒayönelmesinesebepolmuƔtur. AncakyapŦlanhayvancŦlŦkbüyükölçektedeŒildahaçokgeçimtipiolarak karƔŦmŦzaçŦkmaktadŦr.AynŦzamandabirdetavukçiftliŒibulunmaktadŦr.Yine köydeyaƔayanhalkŦnarŦcŦlŦkladauŒraƔtŦŒŦnŦgörmüƔbulunmaktayŦz.KocadayŦ, Merkez,KocabaƔlŦ,7mamlŦ,KöleoŒlumahallelerindetarŦmsalaraziler kullanŦlmamaktadŦr.ÇüküyapŦlanfaaliyetmasraflarŦkarƔŦlamaktadŦr. HayvancŦlŦkkŦsŦtlŦsahalardayapŦlmaktadŦr.KüçükbaƔhayvancŦlŦk bulunmamaktadŦr.YapŦlanbüyükbaƔhayvancŦlŦkiseihtiyacayöneliktir. TemenlerKöyüdeeŒimlibirsahadakurulmuƔtur.HalkŦnbüyükbirçoŒunluŒu emeklilerdenoluƔtuŒuiçingenelanlamdafaalbirziraiyaƔam bulunmamaktadŦr.DiŒerlerinegörenispetengeniƔtarŦmarazilerindeisemŦsŦr ekimiyapŦlmaktadŦr.TemenlerKöyüveçevresindekitarŦmalanlarŦevlerin bahçelerindebulunanküçükalanlarlasŦnŦrlŦbulunmaktadŦr.TarŦmauygun arazilerbulunmasŦnaraŒmeninsanlarheyelan,yabandomuzu,halkŦnbüyük çoŒunluŒununemekliinsanlardanoluƔmasŦgibinedenlerdendolayŦtarŦmsŦnŦrlŦ alanlardayapŦlmaktadŦr.SahadakitarŦmarazilerindekaralahanavemŦsŦr aŒŦrlŦktaolmaklabirlikteçeƔitlisebzevemeyvede(biber,patlŦcan,fasulyeve dut)yetiƔtirilmektedir.SahadaseracŦlŦkfaaliyetlerininyeniyenibaƔlamasŦndan ötürüserasayŦsŦazdŦr.KayŦkçŦlarmevkiinde,bölgehalkŦnŦnkalkŦnmayŦ desteklemesiveidariyönetimindekalkŦnmayaöncülüketmesindendolayŦarazi kullanŦmŦolumluyöndeetkilenmiƔtir.BöyleceÇaycumaveBakacakkadŦ’yagöre dahadüzenliveplanlŦbirbölgehalinialmŦƔtŦr.HattabölgehalkŦtarafŦndanbu alan“KüçükParis“olarakadlandŦrŦlmaktadŦr.behirselözelliklerinyoŒunlaƔtŦŒŦ 181 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak birbölgedir.BinalarŦnenazüçyadadörtkatlŦolmasŦ,internetkafeve postaneninbulunmasŦƔehirselözelliktaƔŦdŦŒŦnŦnengüzelörnekleridir.Bölgede yeralanüniversitebualanŦngeliƔmesinisaŒlamŦƔvehŦzlandŦrmŦƔtŦr.Bölgede ortaklaƔakullanŦlanfŦrŦnlarkomƔulukiliƔkisiningeliƔmiƔolduŒunu göstermektedir.ÇevrebilincivesosyalsorumlulukbilinciningeliƔtiŒibirbölge olarakdikkatimiziçekmektedir.ArabatekerleklerininsaksŦolarakkullanmasŦ,su ƔiƔelerininkapaklarŦnŦntoplanŦpbiriktirilmesibunungöstergesidir.Temelgeçim kaynaŒŦtarŦmdŦr.SeracŦlŦk10Ͳ15yŦldŦrfaaldir.SeracŦlŦŒŦngeliƔmesiürün çeƔitliliŒiniarttŦrmŦƔtŦr.BölgedekiseralardadoŒalgübrekullanŦlarakiyitarŦm yapŦlmaktadŦr.YetiƔtirileniyitarŦmürünlerifasulye,salatalŦk,domatesve biberdir.7yitarŦmürünleriyleilgilihayatageçirilmeyeçalŦƔŦlanbirproje bulunmaktadŦr.BuprojeyleiyitarŦmürünlerisoŒukhavadeposundatutularak diŒerihtiyaçalanlarŦnapazarlamakhedeflenmiƔtir.OrganiktarŦmŦn2013senesi ilksenedirveyerelpazarasunulmaktadŦr,ƔuandenemeaƔamasŦndaolanbir projedir.OrganiktarŦmlayetiƔtirilenürünlerinçabukbozulmariskininolmasŦ buradabirdesoŒukhavadeposununbulunmasŦnasebepolmuƔtur.Ekonomik getirisininyüksekolmasŦnedeniylemeyvecilikdeyaygŦnolarakyapŦlmaktadŦr. Özellikledeveciarmudu,kavun,karpuzgibiürünleryetiƔtirilmektevebunlarŦn yanŦsŦradut,erik,muƔmulagibimeyvelerederastlanŦlmŦƔtŦr.BölgedeyaygŦn olarakgörülendiŒertarŦmürünleribuŒday,ayçiçeŒivemŦsŦrdŦr.Buürünlerin yetiƔtirilmesihayvancŦlŦkfaaliyetlerininyapŦlmasŦnŦsaŒlamŦƔvegeliƔmesine sebepolmuƔtur.BölgedetarŦmdansonraenönemliekonomikfaaliyet büyükbaƔhayvancŦlŦktŦr.AyrŦcahayvandŦƔkŦlarŦdoŒalgübreolarakorganik tarŦmdakullanŦlmaktadŦr.BölgedeanacaddeüzerindehatŦraormanŦ görülmesineraŒmenalanŦniçinegirildikçeçöpsahalarŦkarƔŦmŦzaçŦkmaktadŦr. BuçöplerFilyosÇayŦnayakŦnalanlardagörülmesiyledikkatiçekmiƔtir.Çaya yakŦnlŦŒŦekolojikdengeninbozmasŦnayolaçmaktadŦr.behrinbaƔlangŦç kŦsmŦndailkƔehirselyerleƔmelerkŦrsalalanlarayakŦnolduŒugibiƔehir özelliklerindendeuzaktŦr.YerleƔmelerarasŦndatarŦmalanlarŦbulunmaktadŦr. BahçetarŦmŦvebuŒdaygörülmektedir.TarŦmalanlarŦnŦnyanŦndahayvanlarada rastlamaktayŦz.behirselalanlarauzakolduŒuiçinbubölgelerde‘mesafenin bozucuetkisi’belirgindir.AncaktarŦmvehayvancŦlŦŒŦnyanŦndaküçükçaptada olsaƔehirselözelliklerbelirginleƔmeyebaƔlamŦƔtŦr.MeselaƔehrinbaƔlangŦcŦnda birkaçtarladamŦsŦrveinekgörürkenyüzmetreilerisindeküçükbirmarangoza rastlŦyoruz. 182 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak SanayiFaaliyetleriveTicaretAlanlarŦ ÇalŦƔmaalanŦmŦzdasanayi,ticaretvehizmetalanlarŦdaincelenmiƔtir.KŦrsal özelliklerinhakimolduŒubölgedeküçükçaptadaolsabufaaliyetlerde gerçekleƔtirilmektedir. sanayiveticaretalanlarŦ BakacakkadŦ’daki100.YŦlAtatürkHizmetKöyübunlardanbirisidir.Birotel olarakgörevyapan198dönümekurulanbinaiçerisindetoplantŦsalonu,otel, restaurant,yüzmehavuzu,kafeterya,teniskordu,çayköƔkügibifarklŦalanlarda çeƔitlihizmetlervermektedir.SosyalyaƔamveeŒlenceiçinkurulanÜnalDüŒün SalonuveGazinosubulunmaktadŦr.DevrekilçesinedoŒruolançiftƔeritliyolun geçtiŒigüzergâhtakafe,kuaför,seyahatacentesi,küçükçaplŦolanbirmobilya fabrikasŦ,bankamatik,restaurantvekeresteimalatŦgerçekleƔtirenmarangozun bulunduŒuticaret,hizmetvesanayialanlarŦbulunmaktadŦr.ZonguldakͲBartŦnͲ ÇaycumagüzergâhŦndaBatŦKaradeniz’dedoŒuyönünegidildiŒindekŦsasüreli dinlenmealanlarŦveticarialanlariçiçegeçmiƔolupbualandamobilyacŦlŦk sektörününgeliƔmiƔolduŒugörülmektedir.BununyanŦsŦrayanŦndaiçkibayileri vedepolamaalanlarŦbirliktebulunmaktadŦr.KenarmahallerdeisecipsdepolarŦ bulunmaktadŦr.BubölgedeekmekfabrikasŦ,tavukçuluk,otolastik,ticaret daŒŦtŦmfirmasŦyolboyuncadarƔerittedevametmektedir.GenelolarakyapŦ marketleri,radyatör,kombi,seramik,inƔaatmalzemeleribulunansatŦƔyerleri bulunmaktadŦr.HattaburadayapŦmalzemelerininsŦklŦŒŦgözeçarpmaktadŦr.Bu yolboyuncayemekrestaurantŦnŦnbirisindeçekicibirgüçoluƔturmakiçinmini birhayvanatbahçesioluƔturulduŒudagörülmektedir.Buminihayvanat bahçesindesülün,koyun,tavuk,ördek,tavƔangibihavyantürleriyer almaktadŦr.AyrŦcamermerüretimideyapŦlmaktadŦr.MerkezedoŒruise eŒlencemerkezleriyoŒunlaƔmayabaƔlamŦƔtŦr.BölgedeevlerinaltkŦsŦmlarŦ ticaretalanolarakkullanŦlŦrkenikincikatlarŦveyaüstkŦsŦmlarŦkonutolarak kullanŦlmaktadŦr.Tamirat,yapŦmarketi,profilsanayi,halŦyŦkamagibiçeƔitli ticarivehizmetalanlarŦdayeralŦr.Tabibunlarküçükölçekteolmaklabirlikte çevresinehizmetsunup,bualanlarŦnihtiyaçlarŦnŦkarƔŦlamaktadŦr.BunlarŦn 183 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak haricindeFilyosÇayŦkenarŦndakumocaklarŦçayboyuncadevametmektedir. BirdeProfsanadlŦbirkömüriƔletmesibulunmaktadŦr.DemirörenMilangaz GrubuisedolumtesisiilegörevyapmaktadŦr.KuzeyedoŒruilerlediŒimizde EMKOradyatör,kazan,petekfabrikasŦveŦsŦsistemlerifabrikasŦ bulunmaktadŦr.Milangaz,Akçagaz’dansonra7pragazdaŒŦtŦmbayiiside bulunmaktadŦr.BakacakkadŦbeldesindenÇaycumailçesinedoŒru ilerlediŒimizdeyoldakarƔŦlŦklŦolarakPetrolOfisiveTürkiyePetrolleriyer almaktadŦr.MarketveParkEtLokantasŦdabulunmaktavebualandinlenme tesisiolarakkullanŦlmaktadŦr.BakacakkadŦbeldesindeyerleƔme,tarŦmve ticaretalanlarŦiçiçeyeralmaktadŦr.GazilerKöyüMusabeyoŒlumahallesinde isehizmet,ticaretvesanayifaaliyetlerinedairhiçbirƔeyerastlanmamŦƔtŦr. ErenlerͲbeyhoŒluͲBurunkayaͲÇaycumagüzergahŦüzerindedekumocaklarŦnŦn haricindeherhangibirsanayi,ticaretyadahizmetalanŦnarastlanŦlmamaktadŦr. KocadayŦ,Merkez,KocabaƔlŦ,7mamlŦ,KöleoŒlumahallelerindeyeniyenitavuk çiftliklerigeliƔmegöstermeyebaƔlamŦƔtŦr.TicaretvehizmetalanŦ bulunmamaktadŦr.YineaynŦƔekildeTemenlermevkiindedebufaaliyetler bulunmamakta,tamamenkŦrsalözelliklertaƔŦmaktadŦr.KayŦkçalarmevkiinde iseküçükçaptasanayifaaliyetleribulunmakta,bunlarisegenelitibariyleana caddeüzerindeyoŒunlaƔmaktadŦr.Bölgedekisanayitesisleri;kaŒŦtfabrikasŦ,oto sanayi,seramik,otocam,gŦdadaŒŦtŦmdeposu,seracŦlŦkekipmanlarŦ,lastik, tuŒlafabrikasŦ,bölgedeormanörtüsününbulunmasŦndandolayŦküçükdeolsa keresteatölyeleribulunmaktadŦr.FakatiyitarŦmürünleriüzerinekurulanproje baƔarŦyaulaƔŦrsaiyitarŦmürünlerininticaretisözkonusuolabilir.Çaycumada isepazaryeri,otomotivsanayi,keresteiƔletmesi,marangozgibiticaretve sanayialanlarŦnŦndŦƔŦnda;market,kuaför,restaurant,kafe,otel,düŒünsalonu, evtekstili,giyim,ayakkabŦ,kargo,bankamatik,PTTgibiƔehirmerkezininve çevresininihtiyaçlarŦnŦkarƔŦlayanhizmetalanlarŦnarastlanŦlmŦƔtŦr. 184 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 185 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak AraƔtŦrmaalanŦmŦzdakonutalanlarŦnŦnyanŦsŦraidari,rekreasyonelve kültürelalanlardabulunmaktadŦr. BakacakkadŦdagördüŒümüzkonutalanlarŦkesinbirayrŦmolmamakla birlikteeskivetekkatlŦyadaenfazlaüçkatlŦyapŦlarƔeklindegörülmektedir. BuradagörülenticaretvetarŦmfaaliyetleribiraradabulunurkenƔehir alanlarŦndarastlanmayanbiriliƔkisözkonusudur.Bumevkidegörüleneski yapŦlaƔmanŦnyanŦndayenibinalardakurulmaktadŦr.BununyanŦsŦrasaŒlŦk ocaŒŦ,BaƔkentÜniversitesiDiyalizMerkeziveCanDiyalizmerkezi,belediye binasŦ,camigibiidari,rekreasyonelvekültürelalanlaryeralŦr.AyrŦcataverna tarzŦndakiyerlerrekreasyonelihtiyaçlaradacevapvermektedir.MusabeyoŒlu mahallesindeisekonutalanlarŦnŦndŦƔŦndaidarialanolarakmuhtarlŦk,kültürel alanolarakisecamibulunmaktafakatherhangibirrekreasyonelalan bulunmamaktadŦr.ErenlervebeyhoŒluyerleƔmelerindeiseokul,cami, kahvehanegibiidarivekültürelalanlarbulunmaklabirlikterekreasyonelalanlar buradadagörülmektedir.KocadayŦ,Merkez,KocabaƔlŦ,7mamlŦ,KöleoŒlu mahallelerindecami,muhtarlŦkbulunmaktadŦr,okulfaaldeŒildir.Temenler köyündeiseokulbulunmamaklabirlikteikitanecamibulunmaktadŦr.Bu camilerdenbiribayramlardatoplantŦalanŦolarakkullanŦlmaktadŦr.AyrŦca muhtarlŦkvekahvehanedebulunmaktadŦr.KayŦkçŦlarköyündeçeƔitlilik diŒerlerinenazarandahafazladŦr.Okul,üniversite,tarŦmsalkalkŦnma kooperatifivemuhtarlŦkgibiidarialanlarŦnyanŦsŦracamigibikültürelalanlarda bulunmaktadŦr.AyrŦcarekreasyonelbiralanolarakküçükbirpark bulunmaktadŦr.Çaycumadaisekolej,lise,ortaokul,ilkokul,hükümetkonaŒŦ, belediyegibiidarialanlar;kültürsanatmerkezi,cami,kafe,pastane,halŦsaha, sporkompleksi,teniskordu,park,pazaralanŦgibikültürelverekreasyonel alanlarbulunmaktadŦr. SonuçolarakaraƔtŦrmaalanŦmŦzŦnbüyükbirkŦsmŦndakŦrsalözellikleraŒŦr basmaktadŦr.FilyosÇayŦboyuncauzanankŦrsalyerleƔmelerdetarŦmve hayvancŦlŦkyapŦlmaktadŦr.ÇayüzerindekuruluolankumocaklarŦbölgeyiher anlamdaolumsuzolaraketkilemektedir.ÇaydansuçokçekildiŒiiçintarŦmda yeterlisulamayapŦlamamaktabudabölgeinsanlarŦnŦmaŒduretmektedir. ÖzellikleseraalanlarŦbundanzarargörmektedir.AyrŦcaçaydakikirliliksorunu bukumocaklarŦndanveçevrehalkŦnŦnburayayakŦnalanlaraçöplerini atmasŦndankaynaklanmaktadŦr.BuçöplerinçoŒugeridönüƔümle 186 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak kazanŦlabilecekatŦklardŦr(petƔiƔevs).KatŦatŦktoplamaplanŦyapŦlmalŦ,çöpler geliƔigüzeldoŒayabŦrakŦlmamalŦbirçöpalanŦbelirlenmelidir.KumocaklarŦ yalnŦzcatarŦmŦdeŒilhayvancŦlŦŒŦdaetkilemektedir.YüksekbentlerhayvanlarŦn çaydansuiçmesineengelolmaktayadadüƔerekyaralanmaveyaölümüne sebepolmaktadŦr.AyrŦcabualandaçeƔitlisukuƔlarŦdagörülmüƔtür.FilyosÇayŦ sulakbiralanolarakçevresineçeƔitlialanlardahizmetetmektedir.Çözümise kumocaklarŦnŦnkapatŦlmasŦdŦr.ÇünkübölgedeinsanlaraiƔimkanŦsaŒlamakiçin kumocaklarŦkurulmuƔamabuocaklarbirkaçyüzkiƔiyeiƔimkanŦsaŒlarkenarka taraftabirkaçbinkiƔiningeçiminizorlaƔtŦrmaktavesŦkŦntŦyasokmaktadŦr.Bubir çözündeŒildir.AyrŦcataƔkŦnriskininbulunduŒuilküçzonakesinlikleyerleƔme yapŦlmamalŦveçöpalanŦolarakkullanŦlmamaveburadakiyerleƔmelertaƔkŦn riskinindahaazolduŒudördüncüvebeƔincizonataƔŦnmalŦdŦr.Bualanlar rekreasyonelfaaliyetleriçinbetonlaƔtŦrŦlmadandüzenlenmelidir.Rekreasyonel alanlaraaŒaçdikilmeli,piknikyapŦlabilecekbirƔekildedüzenlenmelidir.Tuvalet, mescitgibiküçükçaptabetonlaƔmayaizinverilmelidir.AyrŦcaiyitarŦm uygulamasŦnŦnolduŒuyerlerdepazarlamaolanaklarŦgeliƔtirilerekbualanlarda iyitarŦmdesteklenmelidir.HeyelanalanŦolanMusabeyoŒlumahallesinde heyelanlokalölçekteolmaklabirliktesebebibeƔerifaktörlerdir(HES).Bu alandayerleƔme,tarŦmvehayvancŦlŦkiçinherhangibirtehlikearzetmemekle beraberherhangibirbaƔkaheyelanbölgedeinƔaedilenHESiçintehlikearz etmektedir.KarabaƔlŦheyelanalanŦnŦnisetopukkŦsmŦndariskbulunmaktadŦr. BudatarŦmalanlarŦiçintehlikearzeder.TemenlerköyüyerleƔmealanŦndaki heyelanisetarŦmveyerleƔmeiçintehlikearzetmektedir.BundandolayŦbu alandakiyerleƔmebaƔkayeretaƔŦnmalŦdŦr. 187 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak K)Z&77>'7^7^dD>Z7sK)>&d>ZzK<h>h zhDssZ^7 db</E-,z>EZ7^<E>7'Zhh Ϯϴ,7ZE-ϳdDDhϮϬϭϯ KE'h><-zhD ZE<//>^>E 'PKZ>h D,Ddh)h D>KZ>h KzzZ<dZK)>h ^7EE&>/b/Z bzDz/>/ 188 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ødø1'(.ø/(R A. *LULú 1. dDOÕúPD$ODQÕ 2. Amaç ve Yöntem 3. .XOODQÕODQ0DWHU\DOOHU 4.Teorik Çerçeve B. Bulgular 1)7DúNÕQ Zarar Görebilirlik Analizi 7DúNÕQRisk Analizi 3) Heyelan Zarar Görebilirlik Analizi 4) Heyelan Risk Analizi C. Sonuç ve Öneriler 1.Sonuç 2.Öneriler 189 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak $*LULú 1)dDOÕúPD$ODQÕ )LO\RV 9DGLVL QLQ GR÷X YH EDWÕVÕQGD \HU DODQ EX LOoH =RQJXOGDN LOLQLQ GR÷XVXQGD 41° ƍ Ǝ N kuzey enlemleri ile 32° ƍ Ǝ E GR÷X PHULG\HQOHUL DUDVÕQGD EXOXQPDNWDGÕU .X]H\LQGH .DUDGHQL] GR÷XVXQGD %DUWÕQ LOL JQH\LQGH 'HYUHN LOoHVL LOH oHYULOLGLU øOoHQLQ 190 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak genel yüzölçümü 490 km2 olup, merkez yüzölçümü 9.1 km2µGLU \ÕOÕ JHQHO QIXV VD\ÕPÕQDJ|UHLOoHPHUNH]LQLQQIXVXNLúLROXSN|\OHUOHELUOLNWHNLúLGLU øOoH )LO\RV 9DGLVL QLQ LNL \DQÕQGD \HU DODQ \DPDoODU DUDVÕQGD NXUXOPXú ROXS GHQL] VHYL\HVLQGHQ \NVHNOL÷L PHWUHGLU NLORPHWUH X]XQOX÷XQGDNL )LO\RV dD\Õ¶QÕQ \DNODúÕN NLORPHWUHOLN NÕVPÕ dD\FXPD VÕQÕUODUÕ LoLQGHQ JHoHUHN )Llyos Beldesinde Karadeniz' e dökülür. øNOLPg]HOOLNOHULdD\FXPDWLSLN.DUDGHQL]LNOLPLQHVDKLSWLU<D]ODUID]ODVÕFDNROPD\ÕS NÕVDVUHU.ÕúODULVHÕOÕNYH\D÷ÕúOÕGÕU<ÕOOÕNRUWDODPD\D÷ÕúPLNWDUÕ-1500 kg/m2'dir. En ID]OD NDU NDOÕQOÕ÷Õ FP¶GLU <D] D\ODUÕ VÕFDNOÕN RUWDODPDVÕ GHUHFH NÕú D\ODUÕ VÕFDNOÕN RUWDODPDVÕ LOH - GHUHFH DUDVÕQGDGÕU 6DSWDQDQ HQ GúN VÕFDNOÕN \ÕOÕQGD -16 GHUHFHGLU(Q\NVHNVÕFDNOÕNLVHGHUHFHGROD\ÕQGDROPXúWXU<D÷ÕúODU|]HOOLNOHLONEDKDU ve sonbahar mHYVLPOHULQGH J|UOPHNWHGLU øOoH )LO\RV 9DGLVL ER\XQFD NX]H\ U]JkUODUÕQÕQ HWNLVLDOWÕQGDGÕU Topografik Özellikler: dD\FXPD LOoHVL ROGXNoD G] ELU DODQGD \HU DOÕU øOoHQLQ EDWÕ E|OP %DWÕ .DUDGHQL] NÕ\Õ GD÷ODUÕQÕQ ID]OD \NVHN ROPD\DQ WHSHOHUL\OH HQJHEHOHQPLúWLU =RQJXOGDN LOLQLQ HQ |QHPOL DNDUVXODUÕQGDQ )LO\RV dD\Õ LOoH\L JQH\GHQ NX]H\H JHoHU YH )LO\RV EXFDN PHUNH]LQGHQ .DUDGHQL] H G|NOU dD\ÕQ ROXúWXUGX÷X )LO\RV 9DGLVL dD\FXPD NHQWLQGHJHQLúOH\HUHNdD\FXPD'] Q.DUDGHQL] HG|NOG÷NHVLPGe de Filyos Düzü'nü ROXúWXUXU +HU LNL RYDQÕQ YHULPOL DOY\RQ WRSUDNODUÕ =RQJXOGDN LOLQLQ HQ |QHPOL WDUÕP DODQODUÕQGDQGÕU 2) Amaç ve Yöntem Amaç %X oDOÕúPDGDNL DPDFÕPÕ] dD\FXPD YH oHYUHVLQGHki belde ve köy KDONÕ\OD J|UúS oHúLWOL sorular yönelterek zarar görebilirlik GXUXPXQX RUWD\D oÕNDUPDN YH EXQX ELOJLVD\DU RUWDPÕQD DNWDUDUDN E|OJHQLQ ]DUDU J|UHELOLUOLN DQDOL]LQL \DSPDNWÕU $\UÕFD WDúNÕQ WHKOLNH DQDOL]L KH\HODQWHKOLNHDQDOL]LYHDUD]LNXOODQÕPKDULWDODUÕQÕGDELOJLVD\DURUWDPÕQGDLúOH\HUHNoHúLWOL QLWHOLNWH ULVN KDULWDODUÕ ROXúWXUXS ]DUDU J|UHELOLUOLN KDULWDODUOD ELUOLNWH GH÷HUOHQGLULS \RUXPODPDNEDúOÕFDDPDFÕPÕ]ÕROXúWXUPDNWDGÕU$QDDPDFÕPÕ]GÕúÕQGDELUGL÷HUDPDFÕPÕ]LVH E|OJHGHGDKD|QFHNLVHQHOHUGHPH\GDQDJHOPLúWDúNÕQYHKH\HODQODUKDNNÕQGDEilgi edinmek EX WDúNÕQ YH KH\HODQODUÕQ EDúOÕFD VHEHSOHULQL YH EX GR÷DODIHWOHULQ VRQXoODUÕ LOH HWNL DODQÕQÕ LQFHOHPHNYHEXQDED÷OÕRODUDNPH\GDQDJHOHELOHFHNWDúNÕQODUÕQYHKH\HODQODUÕQHWNLDODQODUÕQÕ EHOLUOHPHN YH ROXúWXUDFD÷ÕPÕ] oHúLWOL ULVN KDULWDODUÕ\OD ELUOLNWH EXQXQ DQDOL]LQL \DSPDN ELU GL÷HUDPDFÕPÕ]GÕU 191 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Yöntemler x x x x x x x x x x $UD]L\HoÕNÕOPDGDQ|QFHEHOLUOLELUSODQdâhilinde J]HUJkKÕQ ROXúWXUXOPDVÕ $UD]LGH WDúNÕQ YH KH\HODQGDQ HWNLOHQHQ YH DIHW ]DPDQÕQGD dD\FXPD¶GD bulunan inVDQODUODJ|UúSIDUNOÕlokasyoQODUGDQROPDVÕQDGLNNDWHGLOHUHNDQNHWOHU\DSÕOPDVÕ 7DúNÕn ve heyelandan etkileneQ\DSÕODUGDPH\GDQDJHOHQL]OHULQ belirlenmesi $UD]LGHNL J|]OHPOHUH GD\DQÕODUDN WDúNÕQ YH KH\HODQODUD DLW D\UÕ ORNDV\RQODUGDQ veri WRSODQPDVÕ Sözel verilerle birlikte sD\ÕVDO |OoPOHUHGHEDúYXUXOPDVÕ 7RSODQDQYHULOHULEHOLUOL\|QWHPOHUGDKLOLQGHELOJLVD\DURUWDPÕQDWDúÕQPDVÕ %LOJLVD\DURUWDPÕQDWDúÕQPÕúRODQYHULOHULQLúOHQLúL $QNHWVRQXoODUÕQGDQ\DUDUODQÕODUDNJUDILNYHULOHULROXúWXUXOPDVÕYHzarar görülebilirlik haritaODUÕQÕQUHWLOPHVL 7DúNÕQ KH\HODQYHEHúHULJUXSODUÕQGDQDOÕQDQYHULOHULQLúOHQHUHNWDúkÕQYHKH\HODQULVN analizinin ROXúWXUXOPDVÕ hUHWLOHQKDULWDODUGDQoÕNWÕDOÕQPDVÕ 3).XOODQÕODQ0DWHU\DOOHU x x x x x Uydu Görüntüleri 7RSRJUDI\D+DULWDODUÕ GPS )RWR÷UDIMakinesi &%6<D]ÕOÕPÕ 4)Teorik Çerçeve Risk: .ÕVDFDULVNLWDULIHWPHNJHUHNLUVHúXúHNLOGHformüle edebiliriz; Risk = (Tehlike * 5LVN$OWÕQGDNL8QVXUODU * Zarar Görebilirlik) Tehlike: Belirli bir zaman DUDOÕ÷ÕQGDEHOLUOLEir bölge için potansiyel olarak zarar üretebilecek bir etkenin olma veya tekrarlama RODVÕOÕ÷ÕRODUDN WDQÕPODQDELOLU Zarar Görebilirlik: 2ODVÕELUWHKOLNHVHQDU\RVXQXQJHUoHNOHúPHVLQHED÷OÕRODUDN meydana gelebilecek zarar derecesidir diyebiliriz 192 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak B) BULGULAR 7DúNÕQ=DUDUGörebilirlik Analizi 7DúNÕQ]DUDUJ|UHELOLUOLNDQDOL]Lyapmak için genel olarak bölgenin ELUoR÷XQD GD÷ÕOÕSYH JHQHOGHGDKD|QFHNLVHQHOHUGHWDúNÕQROD\ÕQDúDKLWROPXúLQVDQODUODYH\HUOHúLP\HULWDúNÕQ DIHWLQHX÷UDPÕúLQVDQODUOD\DSÕOPD\D|]HQJ|VWHULOPLúWLU$\UÕFDoHúLWOL\DúJUXSODUÕQGDNLYH IDUNOÕH÷LWLPVHYL\HOHULQGHNLLQVDQODUOD\DSÕOPD\DGD|]HQJ|VWHULOPLúWLU *HQHORODUDNIDUNOÕKDQH\OHDQNHW\DSÕOPÕúWÕU%XKDQHOHULQ VDKD]HULQGHNLGD÷ÕOÕúÕLVH DúD÷ÕGDNLKDULWD]HULQGHJ|VWHULOPLúWLU Harita 1 193 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 6DKDoDOÕúPDVÕVÕUDVÕQGDoHNLOPLúEDúOÕFDJ|UQWOHUYHEXJ|UQWOHUHDLWORNDV\RQ ELOJLOHULLOHWDúNÕQGXUXPXQGDQ|QFHNLVHQHOHUGHHWNLOHQPHGXUXPXDúD÷ÕGDIRWR÷UDIODUÕQ DOWÕQGDYHULOPLúWLU Foto1: %DNDFDNNDGÕ¶GDEXOXQDQVD÷OÕNRFD÷ÕVHOLQGHQHWNLOHQPLúWLU+HPHQ\DQÕQGDEXOXQDQ PHQIH]GHQVXNROD\OÕNODLOHUOHPLú]HPLQLQEHWRQROPDVÕGDEXLOHUOHPH\LKÕ]ODQGÕUPÕúWÕU Foto2: 1998 selinden etkilenen ve sel L]OHULQLQEXOXQGX÷XELUHYHUDVWODQPÕúWÕU QRNWDGDVXKDIWDER\XQFDNDOGÕ÷ÕLoLQVHOL]LQLJ|UPHNWH\L]QRNWDLVHVX\XQHQ ID]ODQHUH\HNDGDUJHOGL÷LQLJ|VWHUPHNWHGLU)DNDWVXQRNWDGDID]ODNDOPDGDQ oHNLOGL÷LLoLQL]EÕUDNPDPÕúWÕU 194 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Foto3: %DNDFDNNDGÕ¶GDEXOXQDQNXPRFDNODUÕQGDNLNXPYHoDNÕOODU)LO\RVdD\Õ¶QGDQ oHNLOPHNWHGLU<DSÕODQDQNHWOHUHJ|UH)LO\RVdD\Õ¶QGDQNXPoHNLOGLNWHQVRQUD\HUDOWÕ VX\XVHYL\HVLQLQ\DNODúÕNPNDGDUGúW÷V|\OHQPHNWHGLU+DON|QFHGHQ bahçelerindeki NX\XODUÕQGDQVX\XP¶GHQoHNHUNHQúXDQGDEXVHYL\HP¶\HNDGDU GúPúWU Foto4: VHOLQGHQHWNLOHQHQVDKDODUGDQELULRODQ0LODQJD]WHVLVLQGHLúOHWPH VDKLELLOHDQNHWYHJ|UúPHOHU\DSÕOPÕúWÕU6HOROGX÷XQGDVX\XQVHYL\HVLQLQ NDGHPHOHUúHNOLQGH\NVHOGL÷LEHOLUWLOHQQRNWD\DNDGDUVX\XQXODúWÕ÷ÕYHEX WHVLVWHNLELUoRNWSQdD\FXPD¶\DNDGDUXODúWÕ÷ÕV|\OHQPLúWLU 195 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Foto5: $\QÕE|OJHGH0LODQJD]WHVLVLQLQWDPNDUúÕVÕQGDEXOXQDQ(0.2ÕVÕVLVWHPOHULWHVLVL de selden etkilenen bölgelerdHQROPXúWXU)RWR÷UDIWD(0.2WHVLVLQGH|QOHPDPDoOÕ \DSÕODQERúDOWPDVLVWHPLJ|UOPHNWHGLU Foto6: VHOLQGHQVHUDODUYHWDUÕPDODQODUÕGD]DUDUJ|UHQ HNRQRPLNIDDOL\HWOHUDUDVÕQGDROPXúWXU 196 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Foto7: Filyos dD\Õ¶QÕQ\DQNROXQGDQELULRODQ.RQJXO'HUHVL¶QGHQELULNHQo|SOHU J|UOPHNWHGLU%Xo|SOHUKHUKDQJLELUVHOHPDUX]NDOGÕ÷ÕQGDPHQIH]LWÕND\DUDNVHOLQ \D\ÕOPDVÕQÕKÕ]ODQGÕUDELOPHNWHGLU Foto8: .RQJXO'HUHVL]HULQGHNLPHQIH]LQX]XQOX÷X\DNODúÕNFm NDGDUGÕU0HQIH]LQEXNDGDUGDUYHNÕVDROPDVÕKHUKDQJLELUVHOIHODNHWLQGH ROXPVX]VRQXoODUROXúWXUDELOPHNWHGLU 197 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Foto9: 0HQIH]HD\QÕ]DPDQGD.RQJXO'HUHVL¶QLQKHPHQ\DQÕQGDEXOXQDQPHUPHU LúOHWPHWHVLVLQLQPHUPHUDWÕNODUÕGDEÕUDNÕOPDNWDGÕU0HUPHULQD÷ÕUELUWDúROPDVÕ PHQIH]LWÕNDPDULVNLQLDUWÕUPDNWDGÕU Foto10: .RQJXO'HUHVL¶QGHQoDNÕOYHNXPoHNHQNDP\RQODUJ|UOPHNWHGLU 198 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Foto11: $QNHW\DSÕODQHYOHUGHQELULQGHWDúNÕQGDXODúDQVXVHYL\HVL J|VWHULOPLúWLU6XEXVHYL\H\HJHOVH GHHYLQWHPHOLQGHNDOPÕúHYLID]ODKDVDUD X÷UDWPDPÕúWÕU Foto12: )RWR÷UDIWD DQD\ROXQKHPHQDOWÕQGDEXOXQDQELUPHQIH]J|UOPHNWHGLU 0HQIH]LQ|Q\LQHoDNÕOODUYHo|SOHUOHWÕNDOÕEXOXQPDNWDGÕU$QNHWYH J|UúPHOHUGHQoÕNDQVRQXoODUDJ|UHEXPHQIH]LQWÕNDQDUDNVX\XQ\ROXQ]HULQH oÕNWÕ÷ÕYH]HPLQLQEHWRQROPDVÕ\ODVX\XQ\D\ÕOÕúJ|VWHUGL÷LVRQXFXQD XODúÕOPDNWDGÕU%XQXQVRQXFXQGDVXPHQIH]oHYUHVLQGHNLHYOHUHGDKDNROD\ LOHUOHPLúWLU 199 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Foto13: Çaycuma Belediyesi’nde anket ve J|UúPH\DSÕODQNLúLHYLQLQ|QQGHVX\X PHUGLYHQHNDGDUJHOGL÷LQLEHOLUWPLúWLU Foto14: dD\FXPDWHUPLQDOLQGHVHOLQGHE\NND\ÕSODU \DúDQPÕúELUoRNLú\HULVXODUDOWÕQGDNDOPÕúWÕU)RWR÷UDIWD selinde su seviyesinin QHUH\HNDGDUJHOGL÷LEHOLUWLOPHNWHGLU Foto15: VHOLQGHQHWNLOHQHQGL÷HUWHVLVOHUGHQELUL(NLVFHOL 8Q)DEULNDVÕGÕU %XWHVLVWHEXOXQDQYHVHOHúDKLWROPXúNLúLOHUOHJ|UúPHOHU\DSÕOPÕúWÕUdL]LOHQ KDWWD¶GHVHOGHQNRUXQPDNLoLQELUVHWROXúWXUXOPXúWXU)DNDWGDKDVRQUD EXVHWGDKDVRQUDWHVLVVDKLSOHULWDUDIÕQGDQNDOGÕUÕOPÕúWÕU 200 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Grafikler <DSÕODQDQNHWGH÷HUOHQGLULOPHVLVRQXFXYHULOHQFHYDSODUED]DOÕQDUDNoHúLWOLJUDILNOHU ROXúWXUXOPXúWXU%XJUDILNOHUWPVRUXODUDYHULOHQFHYDSODUÕNDSVD\DQJUDILNOHUROPD\ÕSJHQHO RODUDNE|OJHKDNNÕQGDILNLUHGLQHELOPHYH]DUDJ|UHELOLUOLNEHOLUOHPHDPDoOÕVRUXODQVRUXODUD YHULOHQFHYDSODUOD\DSÕOPÕúJUDILNOHUGLU*UDILNOHUKDNNÕQGDGHWD\OÕELOJLYH\RUXPLVH JUDILNOHUDOWÕQGD\DSÕOPÕúWÕU%XQDJ|UHDQNHWOHUHYHULOHQFHYDSODUVRQXFX\DSWÕ÷ÕPÕ]JUDILNOHU úXúHNLOGH 2% zb'ZhW>Z/E'PZ )/>/b zb'PZZZ 'PZ7>7Z>7>7< 23% 30% 0-14 25% 30% 3. DERECE 15-44 45% 2. DERECE 45-59 60üzeri 1.DERECE 45% *5$)ø.<DúJUXSODUÕQDJ|UHGD÷ÕOÕúYH\DúDJ|UH]DUDUJ|UOHELOLUOLN <DúÕ-DUDVÕQGDRODQODUÕQYHYH]HULRODQODUÕQDIHWWHQHWNLOHQPHGXUXPODUÕGDKD fazla ROGX÷X LoLQ ]DUDU J|UHELOLUOL÷LQ HQ ID]OD ROGX÷X (1.derece) \Dú JUXEX RODUDN EHOLUOHQPLúWLU 15-44 yDú DUDVÕ JUXEXQ ]DUDU J|UeELOLUOLN GH÷HUL 2 derece, 45- \Dú DUDVÕ JUXEXQ ]DUDU görHELOLUOL÷L3. derece RODUDNEHOLUOHQPLúWLU Anket sonucunda 0-\DúDUDVÕJUXS-\DúDUDVÕJUXS-\DúDUDVÕJUXS YH ]HUL RODQ \Dú JUXEX ¶OXN ELU SD\ ROXúWXUPDNWDGÕU =DUDU J|Uebilirlik GH÷HULQGHGHUHFHGH\HUDOPDNWDGÕUYHDIHWWHQHWNLOHQPHGXUXPODUÕGDKDID]ODGÕU 201 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak )7d7DhZhDhE 'PZ)/>/b 35 30 25 20 15 10 5 0 )7d7DhZhDhE 'PZZZ 'PZ7>7Z>7>7< 2 12 30 4. DERECE 13 6 2 <ŝƔŝ 2 34 7 3. DERECE 2. DERECE 1. DERECE *5$)ø. $QNHW \DSÕODQ NLúLGHQ ¶ ]DUDU J|UHELOLUOL÷LQ HQ ID]OD ROGX÷X 'HUHFHGH \HU DOPDNWDGÕU NLúL GHUHFH GH NLúL GHUHFHGH YH NLúL LVH GHUHFHGH \HU DOPDNWDGÕU 'D÷ÕOÕúWDLVHELUH\VD\ÕVÕQDJ|UHH÷LWLPGXUXPODUÕJ|VWHULOPLúWLU *5$)ø. En fazla zarar görebilirlik 1 derecededir. %X NÕVÕP KDQHOHUGH \DúD\DQ YH ]HUL ELUH\ VD\ÕVÕQDJ|UHEHOLUOHQPLúWLU 7Zz^z/^/E'PZZZ 'PZ7>7Z>7>7< 2% 21% 4. DERECE 39% 3. DERECE 2. DERECE 1. DERECE 38% *5$)ø.$QNHWVRQXoODUÕQD J|UHNLúLDUDVÕQGDHUNHN YHNDGÕQEXOXQPDNWDGÕU 7E^7zdhZhDhE'PZ )/>/b 40 30 39 20 10 <ŝƔŝ 14 0 <ĂĚŦŶ Erkek 202 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak &d)7d7D7E'PZ )/>/b D^><hZhDhE 'PZ)/>/b 7Z7 3 1 4 7b7 9 MEMUR 14 3 Evet s,E/D/ ,ĂLJŦƌ 49 ^E& D<>7 11 P)ZE7 13 7&d7 *5$)ø.$IHWH÷LWLPLQHJ|UH EDNÕOGÕ÷ÕQGDNLúLDUDVÕQGD¶X +D\ÕUYHNLúLLVHHYHWGHPLúWLU *5$)ø.0HVOHNH÷LWLPLQHJ|UH EDNÕOGÕ÷ÕQGDLVHNLúLHPHNOLNLúL (VQDINLúL(Y+DQÕPÕNLúLøúoL NLúL0HPXU NLúLg÷UHQFLNLúLLVH idarecidir. &d^/Z^/E7><<7D7 <hZdZ/Z/E/^KZh^hE'PZ )/>/b 30 25 20 15 10 5 0 dE/<K>hEE&d>Z 'PZ)/>/b 26 14 4 5 4 <ŝƔŝ K>D/D 2 <hZ<>/< 1 ,z>E 15 DEPREM <ŝƔŝ 10 SEL 41 0 *5$)ø.$QNHWVRQXoODUÕQD J|UHNLúLDUDVÕQGDHQID]OD oÕNDQFHYDSODUNLúLLOH NHQGLPLYHNLúLLOH 10 20 30 40 50 *5$)ø. 7DQÕNROXQDn afetlere göre; NLúLVHOL, NLúLdepremiNLúi KH\HODQÕNLúLWDQÕNROPDGÕNLúLLVH NXUDNOÕ÷Õ\DúDPÕúWÕU 203 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak &&ddEZZ'PZD KzhdhE'PZ)/>/b DzE'>E&d ^7E'PZ )/>/b E<z/ D><z/ 20 W^7<K>K:7< Kh<>h< 33 ,W^7 3 K)> 24 29 K>D/ *5$)ø.En fazla mal ND\EÕROPXúWXUNLúL NLúLGHROPDGÕFHYDEÕQÕ YHUPLúWLU bZ7 *5$)ø.Afetin sebebine göre GD÷ÕOÕúWDLVHNLúLGR÷DOQHGHQOHUOH ROXúPXúWXUNLúLLVHEHúHULQHGHQOHUOH ROXúPXúWXUFHYDEÕQÕYHUPLúWLU &d7Ed<7>Z7E7KZdE<>/ZD >/bD>Z/E/EzdZ>7>7)7E'PZ )>/b Grafik11:NLúLKD\ÕU, NLúL HYHWFHYDEÕQÕYHUPLúWLU 35 30 25 20 35 <7b7 15 10 19 5 0 sd ,z/Z 204 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Haritalar +DULWDODU$UF*LV\D]ÕOÕPÕYDVÕWDVÕ\ODDQNHWFHYDSODUÕQDED÷OÕRODUDNUHWLOPLúWLU+DULWDODUÕ ROXúWXUPDNULWHUOHULYHKDULWDODUKDNNÕQGDGHWD\OÕELOJLKDULWDODUDOWÕQGD\D]ÕOPÕúWÕU ,ĂƌŝƚĂϮ; 2OXúWXUXODQEXWHPDWLNKDULWDGD³%LUH\6D\ÕVÕ (÷LWLP'XUXPX YH<Dú'XUXPX´ JLELIDNW|UOHUGH÷HUOHQGLULOHUHN]HULQGHQELUGH÷HUYHULOHUHN]DUDUJ|UHELOLUOLNGXUXPX RUWD\DNRQPXúYHEXIDUNOÕIDNW|UQGH÷HUOHQGLULOPHVL\DSÕOGÕNWDQVRQUDRUWDODPDVÕDOÕQDUDN EX]DUDUJ|UHELOLUOLNKDULWDVÕUHWLOPLúWLU 205 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Yine bXKDULWD\Õ\RUXPOD\DFDNROXUVDNDoÕNUHQNGH÷HULQH\DQL]DUDUJ|UHELOLUOL÷LQ GúNO÷QHtekabül HGHUNHQHQNR\XUHQNWHPDNVLPXP]DUDUJ|UHELOLUOL÷LWHPVLOHWPHNtedir. 5HQNDoÕOGÕNoDYH\DNR\XODúWÕNoDEXV|]NRQXVXGXUXPGDGH÷LúPHNWHGLU Harita 3; Bu WHPDWLN KDULWDPÕ]GD LVH dD\FXPD YH oHYUHVLQLQ WDúNÕQ EHOLUOHPH DQDOL]L \DSÕOGÕNWDQ VRQUD oHúLWOL WHKOLNH VHQDU\RODUÕ ROXúWXUXOPXúWXU \LQH EHúHUL |]HOOLNOHU EHOLUOHQGLNWHQ VRQUD ROXúWXUXODQ DUD]L NXOODQÕP KDULWDVÕ GD oÕNDUÕOGÕNWDQ VRQUD EXQODUÕQ ELU 206 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak araya getirilip WHKOLNH DODQÕ LoLQGH NDODQ DUD]L NXOODQÕPÕ oÕNDUÕOPDVÕ\OD EX 7DúNÕQ 5LVN KDULWDVÕUHWLOPLúWLU <XNDUGDJ|UPúROGX÷XPX]EWQDUD]LNXOODQÕPDODQODUÕWDúNÕQWHKOLNHVÕQÕUODUÕLoHULVLQGH NDOPDNWDGÕU $úD÷ÕGD\HUDODQKDULWD4, 5, 6, 7 ve 8 hariWDODUÕQGDLVHKDQJLVHQDU\RGDKDQJLDUD]L NXOODQÕPDODQÕQNDOGÕ÷ÕQÕJ|VWHUPHNWHGLU Harita 4 207 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Harita 5 208 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Harita 6 209 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Harita 7 210 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Harita 8 211 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Grafik 12; %XJUDIL÷LPL]GHLVHJHQHORODUDNEWQVHQDU\RODUÕQVÕQÕUODUÕLoHULVLQGH\DQL EDúNDELUGH\LúOHULVNKDULWDPÕ]LoHULVLQGHNDODQDUD]LNXOODQÕPDODQÕQGD÷ÕOÕúÕQÕNPðRODUDN göstermektedir. 7DUÕPDODQODUÕLONVÕUDGD\HUDOÕUNHQ\HUOHúLPDODQODUÕ6ÕUDGDøúDODQODUÕLVH6ÕUDGD \HUDOPDNWDGÕU 212 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 2) Heyelan Zarar Görülebilirlik ve Risk Analizi Burada da heyelan zarar görebilirlik analizi yapmak için genel olarak heyelan bölgelerinin ELUoR÷XQXGD÷ÕOÕSYHJHQHOGHGDKD|QFHNLVHQHOHUGHKH\HODQ ROD\ÕQDúDKLWROPXúLQVDQODUOD YH\HUOHúLP\HULKH\HODQGDQHWNLOHQPLú LQVDQODUOD\DSÕOPD\D|]HQJ|VWHULOPLúWLU$\UÕFDoHúLWOL \DúJUXSODUÕQGDNLYHIDUNOÕH÷LWLPVHYL\HOHULQGHNLLQVDQODUOD\DSÕOPD\DGD|]HQJ|VWHULOPLúWLU Genel olarak 37 IDUNOÕKDQH\OHDQNHW\DSÕOPÕúWÕUdDOÕúPDVDKDVÕQGDQED]ÕJ|UQWOHUYH EXJ|UQWOHULQ\HUOHULYHR\HUOHULQoHúLWOL|]HOOLNOHULKDNNÕQGDDúD÷ÕGDIRWR÷UDIODUDOWÕQGD ELOJLYHULOPLúWLU Foto16-17:0H\GDQDJHOHQKH\HODQVRQXFX+(6¶LQSDO\DODUÕQÕQ zarar görmesi. Foto18:0XVDEH\R÷OX PDKDOOHVLQLQ NX]H\GR÷XVXQGD GD $NVX HQHUML WDUDIÕQGDQ ROXúWXUXODQ +HV GH DUD]LQLQ GR÷DO GHQJHVLQLQ ER]XOPDVÕ YH \DQOÕú \DSÕODQ PKHQGLVOLN X\JXODPDODUÕVRQXFXQGD0DUWGHKH\HODQPH\GDQDJHOPLúWLU 213 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Foto19:+H\HODQVRQXFX\HUOHúPHOHUGHPH\GDQDJHOHQER]XOPDODU Foto20-21:+H\HODQ E|OJHVLQLQ ND\QDN E|OPQGHNL VX GHSRODUÕ PH\GDQD JHOHELOHFHN VÕ]PD YH \ÕNÕOPDVÕKDOLQGHN|\\HUOHúPHVLQLWHKGLWHWPHNWHGLU 214 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Foto22-23: Heyelandaki ND\PDODUÕQEDKoHNDSÕVÕQGD\DUDWWÕ÷ÕHWNLOHU Foto24:Heyelan bölgesinde birikim zonundaki bir evde meydana gelen lokal çatlak. Foto25:Çatlayan istinat GXYDUÕQÕQ 215 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Foto26-27:+H\HODQÕQ yolda meydana JHWLUGL÷L EDVDPDNOÕ \DSÕ YH \ROGDNL oDWODN deformasyonu. .oN|OoHNOLKH\HODQoDWOD÷Õ Grafikler zĂƔ'ƌƵƉůĂƌŦŶĂ'ƂƌĞ ĂŒŦůŦƔ 30% 8% 0-14 24% 38% zĂƔĂ'ƂƌĞĂƌĂƌ 'ƂƌƺůĞďŝůŝƌůŝŬ 38% 24% 15-44 45-59 2.deger 38% 60 üzeri 3.deger 4.deger Grafik 13-14 <DúJUXSODUÕQDJ|UHGD÷ÕOÕúYH\DúDJ|UH]DUDUJ|UOHELOLUOLN <DúÕ-DUDVÕQGDRODQODUÕQYHYH]HULRODQODUÕQDIHWWHQHWNLOHQPHGXUXPODUÕGDKDID]OD ROGX÷XLoLQ]DUDUJ|UOHELOLUOL÷LQHQID]OD(4) ROGX÷X\DúJUXEXRODUDNEHOLUOHQPLúWLU-44 \DúDUDVÕJUXEXQ]DUDUJ|UOHELOLUOLNGH÷HUL2, 45-\DúDUDVÕJUXEXQ]DUDUJ|UOHELOLUOL÷L3 RODUDNEHOLUOHQPLúWLU Anket sonucunda 0-\DúDUDVÕJUXS-\DúDUDVÕJUXS-\DúDUDVÕJUXS YH ]HUL RODQ \Dú JUXEX ¶OXN ELU SD\ ROXúWXUPDNWDGÕU =DUDU J|UOHELOLUOLN GH÷HULQGH¶LGH÷HUGH\HUDOPDNWDGÕUYHDIHWWHQHWNLOHQPHGXUXPODUÕGDKDID]ODGÕU 216 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ŒŝƚŝŵƵƌƵŵƵŶĂ'ƂƌĞĂŒŦůŦƔ <ŝƔŝ 25 20 15 10 5 0 7ůŬŽŬƵů 7ůŬƂŒƌĞƚŝŵ Lise mŶŝǀĞƌƐŝƚĞ Grafik 15: (÷LWLPGXUXPXQDJ|UHGD÷ÕOÕú ŒŝƚŝŵƵƌƵŵƵŶĂ'ƂƌĞĂƌĂƌ'ƂƌƺůĞďŝůŝƌůŝŬ <ŝƔŝ 25 20 15 10 5 0 ϭ͘ĚĞŒĞƌ Ϯ͘ĚĞŒĞƌ ϯ͘ĚĞŒĞƌ ϰ͘ĚĞŒĞƌ Grafik 16: (÷LWLPGXUXPXQDJ|UH]DUDUJ|UOHELOLUOLN $QNHW\DSÕODQNLúLGHQ¶]DUDUJ|UOHELOLUOL÷LQHQID]ODROGX÷XGH÷HUGH\HU DOPDNWDGÕUNLúL GH÷HUGHNLúLGH÷HUGHYHNLúLGH÷HUGH\HUDOPDNWDGÕU 217 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ĨĞƚŒŝƚŝŵŝŶĞ'ƂƌĞ ĂŒŦůŦƔ ĨĞƚŒŝƚŝŵŝŶĞ'ƂƌĞ ĂƌĂƌ'ƂƌƺůĞďŝůŝƌůŝŬ 16% 16% ϭ͘ĞŒĞƌ Evet 84% 84% ,ĂLJŦƌ ϰ͘ĞŒĞƌ Grafik 17-18: $IHWH÷LWLPLQHJ|UHGD÷ÕOÕúYHDIHWH÷LWLPLQHJ|UH]DUDUJ|UOHELOLUOLN $QNHW\DSÕODQNLúLGHQ¶DIHWH÷LWLPLDOPDGÕ÷ÕLoLQ]DUDUJ|UOHELOLUOLNDoÕVÕQGDQ GH÷HUGH\HUDOPDNWDGÕU ŝŶƐŝLJĞƚ 25 20 15 10 5 0 <ŝƔŝ <ĂĚŦŶ 12 Erkek 25 Grafik 19: $QNHW\DSÕODQNLúLOHULQFLQVL\HWGD÷ÕOÕPÕ 218 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak DĞƐůĞŬ 'ƌƵƉůĂƌŦŶĂ'ƂƌĞĂŒŦůŦƔ 5% 8% 7ĚĂƌĞĐŝ 8% 14% 7Ɣĕŝ DĞŵƵƌ ǀ,ĂŶŦŵŦ ƐŶĂĨ 27% ŵĞŬůŝ PŒƌĞŶĐŝ 38% ŝĨƚĕŝ Grafik 20: $QNHW\DSÕODQNLúLOHULQPHVOHNJUXSODUÕQDJ|UHGD÷ÕOÕPÕ DĞLJĚĂŶĂ'ĞůĞŶĨĞƚŝŶ^ĞďĞďŝŶŝŶĂŒŦůŦƔŦ 27% ŽŒĂů ĞƔĞƌŝ 73% Grafik 21: 0H\GDQDJHOHQDIHWLQVHEHELQLQGD÷ÕOÕúÕ; 0H\GDQDJHOHQDIHWLQQHGHQLVRUXVXQDNLúLGHQ¶GR÷DO¶VLEHúHULIDNW|UOHULQ HWNLOLROGX÷XFHYDEÕQÕYHUPLúWLU 219 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ŝƌĞLJ^ĂLJŦƐŦŶĂ'ƂƌĞĂŒŦůŦƔ 20 15 10 5 0 ϭ<ŝƔŝ 1 <ŝƔŝ ϮͲϯ<ŝƔŝ 14 ϰͲϱ<ŝƔŝ 19 6 ve üzeri 3 Grafik 22: %LUH\VD\ÕVÕQDJ|UHGD÷ÕOÕú ŝƌĞLJ ^ĂLJŦƐŦŶĂ'ƂƌĞĂƌĂƌ'ƂƌƺůĞďŝůŝƌůŝŬ 20 15 10 5 0 <ŝƔŝ ϭ͘ĚĞŒĞƌ 1 Ϯ͘ĚĞŒĞƌ 14 ϯ͘ĚĞŒĞƌ 19 ϰ͘ĚĞŒĞƌ 3 Grafik 23: %LUH\VD\ÕVÕQDJ|UH]DUDUJ|UOHELOLUOLN %LUH\VD\ÕVÕQDJ|UH]DUDUJ|UOHELOLUOLNWHELUKDQHGH\DúD\DQNLúLLoLQGH÷HU-NLúLLoLQ GH÷HU-NLúLLoLQGH÷HUYH]HULNLúLLoLQGH÷HUYHULOPLúWLU 220 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak zĂƔĂŶŦůĂŶĨĞƚĞ'ƂƌĞĂŒŦůŦƔ KůŵĂĚŦ <ƵƌĂŬůŦŬ ,ĞLJĞůĂŶ ĞƉƌĞŵ ^Ğů 0 5 ^Ğů 9 <ŝƔŝ 10 ĞƉƌĞŵ 1 15 ,ĞLJĞůĂŶ 24 20 <ƵƌĂŬůŦŬ 1 25 KůŵĂĚŦ 2 Grafik 24: <DúDQÕODQDIHWHJ|UHGD÷ÕOÕú ĨĞƚƚĞŶĂƌĂƌ'ƂƌŵĞƵƌƵŵƵŶĂ'ƂƌĞĂŒŦůŦƔ 25 20 15 10 5 0 <ŝƔŝ Evet 15 ,ĂLJŦƌ 22 Grafik 25: $IHWWHQ]DUDUJ|UPHGXUXPXQDJ|UHGD÷ÕOÕú Afetten zarDU J|UPH GXUXPXQD J|UH DQNHW \DSÕODQ NLúLGHQ NLúL KD\ÕU NLúL HYHW FHYDEÕQÕYHUPLúWLU9H]DUDUJ|UPHER\XWXQDJ|UH¶LPDOND\EÕ¶XLVH]DUDUROPDGÕ FHYDEÕQÕYHUPLúWLU 221 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ĨĞƚƚĞŶĂƌĂƌ'ƂƌŵĞŽLJƵƚƵŶĂ'ƂƌĞĂŒŦůŦƔ 0% ĂŶ<ĂLJďŦ 41% DĂů<ĂLJďŦ WƐŝŬŽůŽůŝŬŽnjƵŬůƵŬ Hepsi 59% KůŵĂĚŦ Grafik 26: $IHWWHQ]DUDUJ|UPHER\XWXQDJ|UHGD÷ÕOÕú ĨĞƚŝŶƚŬŝůĞƌŝŶŝKƌƚĂĚĂŶ<ĂůĚŦƌŦůŵĂĂůŦƔŵĂůĂƌŦŶŦŶ zĞƚĞƌůŝůŝŒŝŶĞ'ƂƌĞĂŒŦůŦƔ 35 30 25 20 15 10 5 0 <ŝƔŝ Evet 5 ,ĂLJŦƌ 32 Grafik 27: $IHWLQHWNLOHULQLRUWDGDQNDOGÕUPDoDOÕúPDODUÕQÕQ\HWHUOLOL÷LQHJ|UHGD÷ÕOÕú 222 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ĨĞƚ^ŦƌĂƐŦŶĚĂ7ůŬ<ŝŵŝ<ƵƌƚĂƌŦƌĚŦŶŦnj^ŽƌƵƐƵŶĂ'ƂƌĞĂŒŦůŦƔ <ŝƔŝ 25 20 15 10 5 0 <ĞŶĚŝŵŝ ŶŶĞŵŝ ĂďĂŵŦ ŽĐƵŬůĂƌŦŵŦ Ɣŝŵŝ Grafik 28: $IHWVÕUDVÕQGDLONNLPLNXUWDUÕUGÕQÕ]VRUXVXQDJ|UHGD÷ÕOÕú Haritalar %XUDGD\HUDODQ]DUDUJ|UHELOLUOLNKDULWDODUÕGD\LQH ³%LUH\6D\ÕVÕ(÷LWLP'XUXPXYH<Dú 'XUXPX´JLELIDNW|UOHUGH÷HUOHQGLULOHUHN]HULQGHQELUGH÷HUYHULOHUHN]DUDUJ|UHELOLUOLN GXUXPXRUWD\DNRQPXúYHEXIDUNOÕIDNW|UQGH÷HUOHQGLULOPHVL\DSÕOGÕNWDQVRQUDRUWDODPDVÕ DOÕQDUDN zarar görebilirlik haritaODUÕ UHWLOPLúWLU Bu haritaODUÕGD\RUXPOD\DFDNROXUVDNDoÕNUHQNGH÷HULQH\DQL]DUDUJ|UHELOLUOL÷LQ GúNO÷QHWHNDEOHGHUNHQHQNR\XUHQNWHPDNVLPXP]DUDUJ|UHELOLUOL÷LWHPVLOHWPHNtedir. 5HQNDoÕOGÕNoDYH\DNR\XODúWÕNoDEXV|]NRQXVXGXUXPGDGH÷LúPHNWHGLU +H\HODQULVNKDULWDODUÕGDEHQ]HUELU\|QWHPOHROXúWXUXOPXúWXU+H\HODQWHKOLNHKDULWDVÕLOH DUD]LNXOODQÕPKDULWDODUÕQÕQELUDUDGDLúOHQPHVL\OHKH\HODQULVNKDULWDODUÕUHWLOPLúWLU KDULWDODUÕQ]HULQGHYHDOWÕQGDKDULWDKDNNÕQGDGHWD\OÕELOJL vermektedir. 223 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Harita 9: MXVDEH\R÷OXN|\ heyelan ULVNKDULWDVÕ 224 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Harita 10: 0XVDEH\R÷OX.|\]DUDUJ|UHELOLUOLNKDULWDVÕ 225 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Harita 11: .DUEDúODU.|\KH\HODQULVNKDULWDVÕ 226 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Harita 12 227 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Harita 13 228 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Harita 14 229 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Grafik 28 230 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Harita 15 231 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Harita 16 232 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Harita 17 233 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Grafik 29 234 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Sonuç ve Öneriler 7DúNÕQ5LVN$QDOL]LOHLOJLOL 7DúNÕQYHVHOOHUOHLOJLOLDQNHWYHJ|UúPHOHU\DSÕOPÕúWÕU %XJ|UúPHOHUdD\FXPDYHoHYUHVLQGHIDUNOÕORNDV\RQODU L]OHQHUHNIDUNOÕ\DúYHH÷LWLP JUXEXQGDNLLQVDQODUOD\DSÕOPÕúWÕU $QNHWYHJ|UúPHOHUVRQXFXQGD]DUDUJ|UHELOLUOLNYHGD÷ÕOÕPJUDILNOHULROXúWXUXOPXúWXU <LQHDQNHWYHJ|UúPHOHUGHQDUD]LNXOODQÕPKDULWDODUÕQGDQYHWDúNÕQVHQDU\RODUÕQGDQ \DUDUODQÕODUDNEHOLUOLULVNKDULWDODUÕROXúWXUXOPXúWXU %XJ|UúPHOHUHJ|UHED]ÕJHQHOVRQXoODUDXODúÕOPÕúWÕU%XQDJ|UH (÷LWLPGXUXPXQDJ|UH]DUDUJ|UHELOLUOLNWHHQID]OD]DUDUJ|UHELOLUOLNLONRNXORODUDN EHOLUOHQPLúWLU <DúJUXSODUÕQD]DUDUJ|UHELOLUOLNWHHQID]OD-14 YHYH]HUL\DúJUXSODUEHOLUOHQPLúWLU $IHWH÷LWLPLQHJ|UH]DUDUJ|UHELOLUOLNWHHQID]OD]DUDUDJ|UHELOLUOLN¶OLNELURUDQODDIHW H÷LWLPLDOPDPÕúRODQJUXSWDGÕU 0HVNHQNXPoÕNDUÕPDODQODUÕVD÷OÕNPHUNH]OHULJLELDODQODUULVNDOWÕQGDGÕU Çaycuma YHoHYUHVLQLQ\DúGH÷HULELUH\VD\ÕVÕGH÷HULH÷LWLPGH÷HULXQVXUODUÕJ|]|QQH DOÕQDUDNJHQHOELU]DUDUJ|UHELOLUOLNKDULWDVÕROXúWXUXOPXúWXU 7DúNÕQVHQDU\RODUÕQÕQVLQHJ|UHLúDODQODUÕWDUÕPDODQODUÕNXPoÕNDUÕPDODQODUÕYHVDQD\L DODQODUÕULVNDOWÕQGDGÕU 7DúNÕQVHQDU\RODUÕQÕQVLQHJ|UHWDUÕPDODQODUÕYHLúDODQODUÕNDOPDNWDGÕU 7DúNÕQVHQDU\RODUÕQÕQVQHJ|UHNOWUHODODQODUWDUÕPDODQODUÕLúDODQODUÕDUNEDWDNOÕN DODQODUÕULVNDOWÕQGDGÕU 7DúNÕQVHQDU\RODUÕQÕQVQHJ|UH WDUÕPDODQODUÕJHQLú\HUNDSODUNHQEXUDGDNLVRV\DODODQODU YHPHVNHQOHUGHJHQLú\HUNDSOD\ÕSGLNNDWoHNPHNWHGLU 7DúNÕQVHQDU\RODUÕQÕQVLQHJ|UHPHVNHQWDUÕPLúDODQODUÕULVNDOWÕQGDGÕU 7DúNÕQULVNDQDOL]LLOHLOJLOL|QHULOHU %HOHGL\HQLQ7DúNÕQVÕQÕUODUÕEHOLUOHQPLúYH RODVÕVHQDU\RODUVRQXFXROXúWXUXOPXúWHPDWLN KDULWDODUÕGLNNDWHDODUDNLVNDQDL]LQYHUPHOL 7DúNÕQDODQÕL\LOHúWLULOPHOLYHWDúNÕQVÕQÕUODUÕGDKLOLQGHNDODQDODQODUÕNRUXPD\D\|QHOLN SODQODU\DSÕOPDOÕGÕU 235 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak <DSÕODQJ|UúPHOHULQoR÷XQGDDIHWH÷LWLPLQLQROPDGÕ÷ÕJ|]OHPOHQPLúGROD\ÕVÕ\ODJHUHN KH\HODQYHJHUHNVHWDúNÕQWHKOLNHVLDOWÕQGDNLE|OJHGHDIHWH÷LWLPLKDNNÕQGDFUHWVL]NXUVODU DoÕOPDOÕYHLQVDQODUEXNRQXGDELOLQoOHQGLULOPHOLGLU 6DKDLoHULVLQGH\HUDODQNXPRFDNODUÕGHQHWLPL\DSÕOPDOÕYHLOHUL\H\|QHOLk büyük tehlikeler úLPGLGHQHQJHOOHQPHOLGLU <DSÕODQWRSOXPVDOJ|UúPHOHULQoR÷XQGDJ|UO\RUNLLQVDQODURODVÕDIHWH\|QHOLN\DSÕODQ |QOHPOHUL\HWHUVL]J|UPHNWHGLU%XNRQXGDGDJHUHN.|\+L]PHWOHULJHUHN.D\PDNDPOÕN JHUHN'6øYHJHUHNVH%HOHGL\H¶QLQLOHWLúLPLoLQGHROPDOÕYHELUOLNWHKDUHNHWHGLOPHOLGLUYH halk bilgilendirilmelidir. Heyelan ile ilgili sonuç ve öneriler ise; 3URMHNDSVDPÕQGDIDUNOÕN|\YHEXN|\OHUHED÷OÕIDUNOÕPDKDOOHOHUOHJ|UúOSDQNHWOHU \DSÕOPÕúWÕUEXDQNHWOHUVRQXFXQGDLVHúXVRQXoODUDYDUÕOPÕúWÕU <DSÕODQDQNHWOHU VRQXFXQGD\DúDJ|UH]DUDUJ|UHELOLUOL÷LQHQID]ODROGX÷XGH÷HU¶OLNELU SD\ROXúWXUPDNWDGÕU (÷LWLPGXUXPXQDJ|UH]DUDUJ|UHELOLUOL÷LQHQID]ODROGX÷XGH÷HU¶OLNELUSD\ ROXúWXUPDNWDGÕU $IHWH÷LWLPLQHJ|UHzarar görHELOLUOL÷LQHQID]ODROGX÷XGH÷HUOLNELUSD\ ROXúWXUPDNWDGÕU %LUH\VD\ÕVÕQDJ|UH]DUDUJ|UHELOLUOL÷LQHQID]ODROGX÷XGH÷HU¶OLNELUSD\ ROXúWXUPDNWDGÕU 0XVDEH\R÷OX¶QGD\DSÕODQKH\HODQULVNDQDOL]LVRQXFXQGDWLFDULDODQÕQULVNDOWÕQGDROGX÷X EHOLUOHQPLúWLU .DUDEDúODUN|\QGH\DSÕODQKH\HODQULVNDQDOL]LVRQXFXQGDPHVNHQOHULQYHWDUÕPDODQODUÕQÕQ ULVNDOWÕQGDROGX÷XEHOLUOHQPLúWLU 7HPHQOHUN|\KH\HODQULVNDQDOL]LVRQXFXQGD\HUOHúPHDODQODUÕWDUÕPDODQODUÕNOWUHO alanlar, ormDQDUD]LVLYHoD\ÕUOÕNODUÕQULVNDOWÕQGDROGX÷XEHOLUOHQPLúWLU .DUDEDúODUYH7HPHQOHUN|\QGHKH\HODQULVNDQDOL]LVRQXFXQGD\HUOHúPHOHULQULVNDOWÕQGD ROPDVÕQGDQGROD\ÕEXN|\Q\HULGH÷LúWLULOPHOLGLU 236 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Çǡ 237 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ¾ ͳ ¾ ÇÇÇ ¾ òò ¾ 4 ¾ ¾ çÚfÇ ¾ Úòòò.ÇÇÇ ¾ ͳǣʹͷͲͲͲÇ.ÇÇÇ ¾ ÇÇÇ ¾ ͳ ¾ ¾ ç ¾ ¾ 238 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak .Ççº 239 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ͳǣ ³&%6 YH 'R÷DO $IHWOHU´ <D] 2NXOXnda, 28 Haziran – 7 Temmuz 2013 tarihleri DUDVÕQGD=RQJXOGDN¶ÕQdD\FXPDLOoHVLQGHJHUoHNOHúWLULOPLúWLU<D]RNXOXQD|÷UHWLP\HVLYH |÷UHQFLRODUDNNDWÕODQQLYHUVLWHOHUøVWDQEXOhQLYHUVLWHVL6DNDU\DhQLYHUVLWHVL<ÕOGÕ]7HNQLN Üniversitesi, Çanakkale Onsekiz 0DUW hQLYHUVLWHVL %DOÕNHVLU hQLYHUVLWHVL YH 8úDN hQLYHUVLWHVLGLU7DúNÕQYH+H\HODQ5LVN$QDOL]LWHPDOÕEX\D]RNXOXQGD)LO\RVdD\ÕYH\DNÕQ oHYUHVLoDOÕúÕOPÕúWÕU 240 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ʹǣ Yaz OkulunGDDUD]LoDOÕúPDODUÕYHX\JXODPDODUÕ|QFHVLQGHøNOLP7DúNÕQ+H\HODQ %HúHULg]HOOLNOHU$UD]L.XOODQÕPÕ5LVN$QDOL]OHULYH&R÷UDIL%LOJL6LVWHPOHUL]HULQHGHUVOHU YHX\JXODPDODU\DSÕOPÕúWÕU WƌŽĨ͘ƌ͘ĂƌďĂƌŽƐ'PEE'7>ĚĞƌƐĂŶůĂƚŦƌŬĞŶ 241 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Doç. DrǤYGÇ 242 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ǤǤǤ.Ç 243 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Ǥ YoÇ 244 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak ͵ǣ Yaz OkulunD NDWÕODQ |÷UHQFLOHU LOJL DODQODUÕQD J|UH JUXSWD WRSODQPÕúWÕU Bu JUXSODU7DúNÕQ7HKOLNH+H\HODQ7HKOLNH%HúHULg]HOOLNOHU%HOLUOHPH YH7DúNÕQ-Heyelan Risk $QDOL]L*UXEXGXU+HUELUJUXSGDQÕúPDQÕLOHDUD]L\HoÕNDUDNNHQGLNRQXODUÕ]HULQGHDUD]L oDOÕúPDODUÕYHX\JXODPDODUÕ\DSPÕúWÕU 245 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 246 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Ͷǣg÷UHQFLOHUDOPÕúROGXNODUÕGHUVOHr ve \DSPÕúROGXNODUÕDUD]LoDOÕúPDODUÕNDSVDPÕQGD KHPDUD]LoDOÕúPDODUÕVRQUDVÕQGDDNúDPODUÕKHPGHDUD]LoDOÕúPDODUÕELWLPLQGHVRQXoUDSRU olarak oDOÕúPDODUÕQÕVXQPXúODUGÕU 247 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 248 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 249 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 250 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 251 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 252 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 253 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 254 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 255 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 256 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 5ǣ <D] 2NXOX VRQXQGD NDWÕOÕPFÕODUD .DWÕOÕP 6HUWLILNDVÕ YHULOPLúWLU (WNLQOLN LoLQ konaklama, yemek ve arazi XODúÕPKL]PHWOHUL JQON VUHLOH NRQDNODQDQRWHOWDUDIÕQGDQ VD÷ODQPÕúYHKHUKDQJLELUVRUXQ\DúDQPDPÕúWÕU 257 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak Ç 258 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak http://www.youtube.com/watch?v=vVCtXAvwBqw 259 CBS ve DoŒal Afetler 2013 - Çaycuma/Zonguldak 260