Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008
Transkript
Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008
T H Y Y ı l l ı k 2 0 0 8 R a p o r ‹çindekiler Kurumsal Finansal Göstergeler 07 2008’in Kilometre Tafllar› 08 Misyon -Vizyon 10 Yönetim ve Mesajlar 12 Yönetim Sistemi 18 Operasyonel Toplam Trafik Neticeleri 33 Filomuz 38 Faaliyetlerimiz 42 ‹fltiraklerimiz 78 Finansal Finansal Oran ve Denetim Raporlar› 87 THY olarak kurumsal de¤erlerimizin ve bu de¤erlerimizi gelifltirerek sürdürme arzumuzun temelinde güvenilir olmak var. Kanatlar›m›zda bunun sorumlulu¤unu THY Y›ll›k Rapor 2008 tafl›yoruz. 1 Amsterdam Atina Bakü Barselona Basel Batum Belgrad Berlin Birmingham Brüksel Bükrefl Budapeflte Cenevre Uçufl noktalar›m›z New York Chicago Kuzey Amerika Avrupa Afrika Addis Ababa Cape Town Cezayir Hartum Johannesburg Kahire Kazablanka Lagos Trablus Tunus Sinop Merzifon Diyarbak›r 2 Köln Lefkofla Lizbon Londra Ljubljana Lyon Madrid Manchester Milano Minsk Moskova Münih Nice Nürnberg Odessa Oslo Paris Prag Prifltina Riga Roma Rostov Saraybosna Simferopol Sofya Stockholm St.Petersburg Stuttgart Tiflis Tiran Üsküp Varflova Venedik Viyana Zagrep Zürih Asya Abu Dhabi Almaata Amman Astana Aflkabat Ba¤dat Bahreyn Bangkok Beyrut Biflkek Bombay Cidde Doha Dubai Duflanbe Halep Hong Kong Karaci Kuveyt Medine Muskat Osaka Pekin Riyad Sanaa Seul Singapur fiam fianghay Tahran Taflkent Tebriz Tel Aviv Tokyo Yeni Delhi THY Y›ll›k Rapor 2008 Dnepropetrovsk Donetsk Dublin Düsseldorf Ekaterinburg Frankfurt Hamburg Hannover Helsinki Kazan Kiev Kiflinev Kopenhag 3 75 y›ld›r “iyi hizmet” vermekten gurur duyuyoruz. K u r u m s a l Finansal Göstergeler 07 2008'in Kilometre Tafllar› 08 Misyon - Vizyon 10 Yönetim ve Mesajlar 12 Yönetim Kurulu Baflkan›'n›n Mesaj› 12 Yönetim Kurulu 14 Yönetim Sistemi 18 Kalite Anlay›fl› 18 Organizasyon Yap›s› 20 THY'nin Hukuki Statüsü 22 Kurumsal Yönetim ‹lkeleri Uyum Raporu 24 Y ü k s e l i fl a ç › s › Finansal Göstergeler SÜRDÜRÜLEN FAAL‹YETLER Sat›fl Gelirleri Sat›fllar›n Maliyeti (-) BRÜT KAR Pazarlama, Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri (-) Genel Yönetim Giderleri (-) Di¤er Faaliyet Gelirleri Di¤er Faaliyet Giderleri (-) 6.123.174.209 (4.650.231.377) 4.859.508.826 (3.605.924.596) 1.472.942.832 (635.876.008) (203.813.181) 56.690.528 (102.559.670) 1.253.584.230 (576.810.259) (170.639.967) 226.544.680 (9.919.460) 587.384.501 722.759.224 3.572.374 1.427.882.203 (713.373.140) 15.489.140 309.116.345 (676.136.015) VERG‹ ÖNCES‹ KAR Vergi Gelir / (Gideri) 1.305.465.938 (171.239.727) 371.228.694 (105.731.920) DÖNEM KARI Hisse Bafl›na Kazanç (Kr) 1.134.226.211 0,648 265.496.774 0,152 2008 Net Kar (TL) 6.123.174.209 2007 2008 1.134.226.211 2007 4.859.508.826 4.051.345.129 2006 2004 2007 FAAL‹YET KARI Özkaynak Yöntemiyle De¤erlenen Yat›r›mlar›n Kar / Zararlar›ndaki Paylar Finansal Gelirler Finansal Giderler (-) Sat›fl Gelirleri (TL) 2005 2008 2006 2005 3.107.071.608 2004 2.793.385.946 265.496.774 178.782.921 138.227.837 107.058.441 Hisse Bafl›na Kazanç (Kr) 2007 2006 2005 2004 0,152 0,102 0,079 0,061 Karl›l›k Art›fl› % 327 THY Y›ll›k Rapor 2008 0,648 2008 7 2008’in Kilometre Tafllar› THY Star Alliance'›n 20. üyesi oldu. ‹stanbul - Halep hatt› aç›ld›. Türk Hava Yollar›, ‹stanbul -Halep hatt›n› 15 May›s 2008 tarihinde hizmete açt›. Türk Hava Yollar›, ilk kurulan ve dünyan›n en büyük havayolu ittifak› Star Alliance'›n 20. üyesi oldu. Üye havayolu flirketlerinin CEO'lar› ile Star Alliance yetkilileri ve bas›n mensuplar›n›n da kat›ld›¤› imza töreni Ç›ra¤an Saray›'nda yap›ld›. Türk Hava Yollar›, Bosna Hersek Havayollar›'na ortak oldu. Türk Hava Yollar› ile Bosna Hersek Havayollar› aras›nda imzalanan ortakl›k anlaflmas›n›n ard›ndan, THY, Bosna Hersek Havayollar›'na %49 hisse ile ifltirak etmeye bafllad›. THY'den ça¤r› merkezinde hizmet de¤iflimi. Türk Hava Yollar› kendi bünyesinde bulunan ça¤r› merkezi faaliyetlerini d›fl kaynak hizmet al›m› suretiyle sürdürmeye, söz konusu hizmetin 5 y›ll›k süre ile Assist ve Vodatech firmalar›ndan al›nmas›na karar verdi. THY'de “First Class” hizmeti 2 adet Boeing 777 ile bafllad›. IATA toplant›s› ‹stanbul'da yap›ld›. IATA'ya üye havayolu flirketleri her y›l düzenlenen IATA görüflmelerini bu y›l ‹stanbul'da yapmak üzere topland›. Görüflmelerde, üye havayolu flirketlerinin yüksek petrol fiyatlar› ve dura¤an ekonomik flartlara ra¤men ayakta kalma mücadeleleri ve 2009 planlar› konufluldu. 8 Son befl y›lda elde etti¤i baflar›larla tüm dünyan›n konufltu¤u havayolu flirketi haline gelen Türk Hava Yollar›, uzun menzil uçufllar›nda kullanmak üzere 2 adet Boeing 777-300 ER uça¤› kiralad›. Jet Airways havayolu flirketinden kiralanan uçaklar›n filoya kat›lmas›yla birlikte Türk Hava Yollar›, “First Class” konseptini uygulamaya bafllad›. 2007 y›l›nda uçak içindeki tüm ikram konseptini yenileyen THY, “First Class” hizmetiyle de yolcular›na unutamayacaklar› seyahat konforu sunmaktad›r. ‹stanbul - Birmingham uçufllar› bafllad›. Türk Hava Yollar› d›fl hatlarda yeni bir uçufl noktas›n› daha hizmete açt›. THY'nin ‹ngiltere'deki 4. uçufl noktas› olan Birmingham hatt›, 15 Aral›k 2008 tarihinde hizmete aç›ld›. THY ile United Havayollar›'ndan ortak uçufllar. THY uçak içi e¤lencede Avrupa 3'üncüsü oldu. Türk Hava Yollar› dünyan›n en sayg›n denetleme ve dan›flmanl›k kurulufllar›ndan Skytrax ve World Airline Entertainment Assosiation (WAEA) taraf›ndan uçak içi e¤lence hizmetlerine yönelik yap›lan derecelendirmede üçüncülü¤e lay›k görüldü. Türk Hava Yollar›, United Havayollar› ile code-share anlaflmas› imzalad›. 11 Ekim 2008 tarihinden itibaren THY, United Airlines taraf›ndan yap›lan Amerika iç hat ve AvrupaAmerika aras› transatlantik uçufllar›na; United Airlines ise; THY taraf›ndan yap›lan Türkiye iç hat (‹stanbul, Ankara, ‹zmir, Antalya) Avrupa-Türkiye aras› ve TürkiyeAmerika aras› seferlere kendi kodu ile uçmaya bafllad›. Anadolu Jet 23 Nisan'da uçufllar›na bafllad›. THY, 17 y›l sonra yeniden Ba¤dat'ta. Türk Hava Yollar›, ‹stanbul Ba¤dat hatt›n› 26 Ekim 2008 tarihinde hizmete açt›. Türk Hava Yollar›'n›n yeni alt markas› olan Anadolu Jet’in ekonomik seferleri 23 Nisan 2008'de bafllad›. Anadolu Jet Ankara merkezli olarak hergün ‹zmir, Bodrum, Dalaman, Antalya, Adana, Kahramanmarafl, Hatay, Gaziantep, Malatya, Ad›yaman, fianl›urfa, Mardin, Diyarbak›r, Erzincan, Batman, Mufl, Van, Erzurum, Kars ve Trabzon'a karfl›l›kl› sefer yapmaktad›r. THY filosu büyümeye devam ediyor. THY yer hizmetlerine TGS A.fi. ile devam edecek. Yap›lan anlaflma ile HAVAfi Havaalanlar› Yer Hizmetleri A.fi.'nin, TGS Yer Hizmetleri A.fi.'ye %100 sermaye art›fl› sonucunda %50 ortak olmas› kararlaflt›r›ld›. Türk Hava Yollar› 2009/2023 y›l› filo projeksiyonu çerçevesinde 35 uzun menzilli ve 70 k›sa menzilli olmak üzere toplam 105 uçak al›m›na karar verdi. THY 75. y›l›n› kutlad›. Türk Hava Yollar› ve Anadolu Jet'ten yeni hatlar. Türk Hava Yollar› her geçen gün geniflleyen filosuna paralel olarak 2009 y›l› içerisinde iç hatlarda Uflak ve Çanakkale; d›fl hatlarda Nairobi, Lviv, Meflhed ve Göteborg seferlerinin bafllamas›na karar verdi. Anadolu Jet ise iç hatlarda AnkaraÇorlu, d›fl hatlarda Adana-Ercan seferlerini 2009 y›l› içinde bafllatma karar› ald›. ‹stanbul - Merzifon ve ‹stanbul - Sinop seferleri hizmete girdi. Türk Hava Yollar›, 23 Haziran 2008 tarihinde ‹stanbul - Merzifon hatt›n›, 15 Temmuz 2008 tarihinde ‹stanbul - Sinop hatt›n› hizmete açt›. THY Y›ll›k Rapor 2008 Türk Hava Yollar›'n›n 75. kurulufl y›ldönümü etkinlikleri 20 May›s 2008 sabah› Taksim Atatürk An›t›'na Genel Müdür Doç. Dr. Temel Kotil baflkanl›¤›ndaki bir heyetin çelenk koymas›yla bafllad›. 75. y›la özel haz›rlanan, dünden bugüne Türk Hava Yollar›'n›n tarihini ve kurum kültürünü anlatan 75. y›l kitab›n›n tan›t›m› ile Genel Yönetim binas›na yerlefltirilmifl olan kitabenin aç›l›fl› gerçeklefltirilerek, kutlamalar bir dizi etkinliklerle devam etti. 1933 y›l›nda türlü imkâns›zl›klara ra¤men ilk kurulufl ad›m› at›lan THY, bugün dünyan›n sayg›n havayollar› aras›nda yerini alm›flt›r. 20 milyonu aflan yolcusu, 125'in üzerinde uça¤› ile dünyan›n 142 noktas›na seferi olan THY, 'bayrak tafl›y›c›' s›fat›yla Türkiye'nin dünyadaki en büyük markas› haline gelmifltir. 9 Misyonumuz 10 Sivil Hava Tafl›mac›l›¤› (SHT) sektöründe Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin bayrak tafl›y›c›s› kimli¤iyle; uçufl emniyeti, güvenilirli¤i, ürün yelpazesi, hizmet kalitesi ve rekabetçi konumu ile tercih edilen, Avrupa'n›n önde gelen ve küresel ölçekte faal bir havayolu olmak. Sektör ortalamalar›n›n üstündeki büyüme trendinin sürdürülmesi, S›f›rlanm›fl kaza ve k›r›mı, Dünyada parmakla gösterilen hizmet anlay›fl›, Düflük maliyetli tafl›y›c›lara denk birim maliyetleri, Sektör ortalamalar›n›n alt›nda sat›fl ve da¤›t›m giderleri, Rezervasyon, biletleme ve uça¤a binifl ifllemlerini kendisi yapan sad›k müflterileri, Kurumdan elde edece¤i yarar›n yaratt›¤ı katma de¤erle orant›l› oldu¤unu bilen ve kendini gelifltiren personeli, • Üyesi bulundu¤u Star ‹ttifak› ortaklar›na ifl yaratan ve onlar›n sundu¤u potansiyelden ifl ç›karan ticari atakl›¤›, • Hissedarlar›n›n ve tüm yarardafllar›n›n menfaatini birlikte gözeten modern yönetiflim ilkelerini benimsemifl yönetimi ile belirginleflen bir havayolu olmak. Vizyonumuz THY Y›ll›k Rapor 2008 • • • • • • • 11 Yönetim Kurulu Baflkan›’n›n Mesaj› 12 Türk Hava Yollar› olarak son 5 y›lda yolcu say›s›n› ikiye katlayan, ciroda üç kat büyüyen bir flirket haline gelmenin mutlulu¤unu yafl›yoruz. ‹zledi¤imiz sürekli geliflim ve dönüflüm hedefiyle, 2008 y›l›nda da Türkiye ve dünya pazar›nda konumumuzu güçlendirdik ve Avrupa'n›n en h›zl› büyüyen havayolu flirketi olmaya devam ettik. Geçti¤imiz y›l, Avrupa Havayollar› Birli¤i üyesi flirketler %1,7 oran›nda küçülürken, Ortakl›¤›m›z akaryak›t fiyat art›fllar›n›n havac›l›k sektöründe meydana getirmifl oldu¤u olumsuz etkiye ra¤men %15,1 oran›nda büyüme gerçeklefltirmifltir. Bir süre önce aç›klad›¤›m›z ve al›m ihalesine ç›kt›¤›m›z 30'u opsiyonlu 105 uçak sipariflimiz, kriz koflullar› alt›nda büyüme hedeflerine do¤ru ilerlemeyi sürdürmemizin önemli göstergelerinden birini oluflturmaktad›r. 2008 sonu itibariyle 127 uça¤a ulaflan filomuz ve 11.520 personelimizle, say›s› 22,5 milyonu aflan yolcumuzu üst düzey uçufl emniyeti, güven ve konforla tafl›d›k. Öte yandan, ülke ekonomimize ve d›fl ticaretimize katk›da bulunmak üzere kargo uçaklar›m›z ve yolcu uçaklar›m›z›n kargo kompart›manlar›nda, Uzakdo¤u'dan Amerika'ya, Avrupa'dan Ortado¤u ve Afrika'ya uzanan genifl uçufl a¤› ile kargo tafl›maya devam ettik. Nisan 2008 tarihinde üçüncü A310 uça¤›n›n filoya dahil edilmesiyle önemli oranda kapasite art›ran kargo bölümümüz, tarifeli kargo seferleri düzenlemenin yan› s›ra kargo charter taleplerine de cevap vermektedir. Yo¤un rekabet ortam›nda sundu¤umuz hizmet kalitesinin oluflturdu¤u yüksek müflteri memnuniyetinin sonucunda kargo tafl›mac›l›¤›nda ciromuzu %21,2 art›rmay› baflard›k. Filomuza kat›lan dördüncü A310-300 kargo uça¤›yla da Madrid, Moskova, Amman, Kazablanka noktalar›n› kargo uçufl a¤›na dahil ederek ve mevcut seferlerimizin frekanslar›n› daha da art›rarak, ihracat ve ithalatç›lar›m›z›n tafl›ma taleplerinin tümünü karfl›lam›fl olaca¤›z. 2008 y›l›nda hem ülkemiz hem de Ortakl›¤›m›z için önemli bir baflka at›l›m ise Anadolu Jet'in uçufllar›na bafllamas› olmufltur. Tümüyle THY güvencesi alt›nda hizmet vermekte olan Anadolu Jet ile Ankara'y› bir uçufl merkezine dönüfltürdük. Böylece halk›m›z yurt içi güzergâhlarda ve Hatay-ErcanHatay hatt› ile yeni bir yurt d›fl› güzergah›nda daha uygun fiyatlarla seyahat olana¤›na kavuflmufltur. Anadolu co¤rafyas›nda uçufl a¤›m›z›, Anadolu Jet ve Sun Express'le geniflletirken, dünya çap›nda da Star Alliance üyeli¤imiz ile ifltirakimiz Air Bosnia ve Sun Express'le birlikte uçufl noktalar›m›z› art›rmaktay›z. 1 Nisan 2008'den itibaren Star Alliance'a tam üyelikle elde etti¤imiz avantajlar, yolcular›m›za yepyeni imkânlar sunmam›z› sa¤lamaktad›r. ‹ttifak ile iflbirli¤imiz sayesinde dünyan›n hemen her noktas›na tek biletle seyahat etme rahatl›¤›na kavuflan yolcular›m›z,159 ülkede 912 noktada, günde 16 bin 500'den fazla uçufl olana¤›ndan yararlanabilecek. Üye havayollar›n›n mil programlar›na dahil olan yolcular ise kazand›klar› milleri daha genifl bir yelpazede kullanabilecek. Böylece Türk Hava Yollar› olarak yolcular›m›za sunmakta oldu¤umuz emniyet ve kaliteli uçufl imkan›m›z› küresel eriflimle zenginlefltiriyoruz. Her zaman havac›l›¤›n en önemli unsuru olarak gördü¤ümüz ve birinci önceli¤i verdi¤imiz uçufl emniyeti konusundaki çal›flmalar›m›z da titizlikle devam ediyor ve bu konudaki uluslararas› s›navlar› birer birer baflar› ile veriyoruz. Havayolu uçufl emniyet yönetimi konusunda dünya çap›nda ilk standart olan ve Uluslararas› Hava Tafl›mac›lar› Birli¤i (IATA)'n›n öncülü¤ünde gelifltirilen IATA Operational Safety Audit (IOSA) operatörlü¤ü sertifikam›z Ekim 2009'a kadar yenilendi. IOSA operatörlü¤ü uçufl emniyeti konusunda tüm ulusal ve uluslararas› havac›l›k otoritelerinin referans ald›¤› bir sertifika olup, ayn› zamanda tam üye oldu¤umuz Star Alliance'›n da üyelik flartlar› aras›ndad›r. Yüzde yüz Türk Hava Yollar› ifltiraki olan THY Teknik A.fi., sektörün büyük oyuncular›ndan A.B.D.'li Pratt&Whitney firmas› ile büyük ölçekli bir motor bak›m merkezi kurmak üzere ortak giriflim sözleflmesi imzalad›. Yeni kurulacak merkez, Pratt&Whitney'in küresel ölçekte sekizinci motor bak›m merkezi olacak. Bu giriflim ile bölgemizin en çok tercih edilen, en iyi bilinen, müflteri-odakl› ve yüksek kalitede hizmet veren bak›m merkezi olan Teknik bölümümüz bir motor onar›m merkezine dönüflecek. Dünyan›n en önemli havac›l›k buluflmalar›ndan olan IATA'n›n 64. Y›ll›k Genel Kurul Toplant›s› 2008 y›l› Haziran ay›nda Türk Hava Yollar›'n›n ev sahipli¤inde ‹stanbul'da yap›ld›. Toplant›n›n en önemli sonucu ise, IATA üyesi havayollar› için k⤛t bilet döneminin art›k tamamen sona ermifl olmas›yd›. Bu tarihi an bizlerin tan›kl›¤›nda gerçekleflirken ‹stanbul’da havac›l›k tarihinin önemli gününe ev sahipli¤i yapm›fl oldu. Havac›l›¤›n gelece¤ine iliflkin de¤erlendirmelerin ve tart›flmalar›n yap›ld›¤› zirveye sektörü olumsuz etkileyen petrol fiyatlar›ndaki inan›lmaz yükselifl ile havaliman› ve çevre vergilerindeki art›fl damgas›n› vurdu. Dünya havac›l›k sektörü petrole ba¤l› maliyetlerdeki art›fl›n getirdi¤i zorluklarla mücadele ederken, Türk Hava Yollar›'n›n gösterdi¤i baflar›l› performans zirve kat›l›mc›lar›n› da etkiledi. Hizmet kalitemizin daha da iyilefltirilmesi yönünde yapt›¤›m›z çal›flmalar›n sonuçlar›n› almak bizleri ayr›ca mutlu ediyor. Bu y›l 20'incisi düzenlenen ve 7 ayr› kategoride uçak içi e¤lence hizmetlerine yönelik olarak verilen 'Avion Ödülleri' sahiplerini buldu ve Türk Hava Yollar› dünyan›n en sayg›n denetleme ve dan›flmanl›k kurulufllar›ndan Skytrax ve World Airline Entertainment Assosiation (WAEA) taraf›ndan uçak içi e¤lence hizmetlerine yönelik yap›lan derecelendirmede Avrupa havayollar› içerisinde üçüncülü¤e lay›k görüldü. Filomuzda bulunan A330 ve modifikasyonu tamamlanm›fl olan A340 tipi uçaklarda kiflisel ekran kullan›m›na uygun kabin içi e¤lence sistemiyle yolcular›m›za hizmet vermeye devam ediyoruz. Ayr›ca, ikram› bir araya getirilmifl endüstriyel g›da maddesi olmaktan ç›kar›p aflç›lar›n gerçek malzemeyle yolcular›m›z›n damak tad›na göre haz›rlad›¤› bir flölene çevirdik. Öte yandan Aral›k 2008 sonu itibariyle filomuza dahil etmifl oldu¤umuz 2 adet B777-300 ER tipi genifl gövde uzun menzilli uçaklar›m›zla ilk aflamada Londra, Hong Kong ve Singapur hatlar›m›zda First Class konseptini uygulamaya bafllad›k. Elde etti¤imiz bu sonuçlar› aflmak konusundaki kararl›l›¤›m›zla, yeni baflar›lar kaydedece¤imize inanc›m›z tam. Türk Hava Yollar›'n› daha da üst noktalara tafl›yarak, kaliteli ve güvenilir hizmet ve sayg›nl›kta Avrupa'n›n ve dünyan›n say›l› flirketleri aras›nda yer almas›n› sa¤layaca¤›z. Önümüzdeki k›sa dönemde hedefimiz, Avrupa'n›n dört büyük havayolu flirketinden biri olmak, 2013 y›l›nda 40 milyon yolcu tafl›yan, 10 milyar USD ciro elde eden Türk Hava Yollar›'n› ülkemize arma¤an etmek ve ülkemiz insan›na bu gururu yaflatmak. Tafl›d›¤›m›z yolcu say›s›n› ve karl›l›¤›m›z› art›rman›n yan› s›ra hizmet kalitemizle rekabette öne ç›kmay› amaçl›yoruz. Beklentilerimizin ötesine geçebilmek ancak de¤erli yolcular›m›z›n deste¤i ve özverili çal›flanlar›m›z›n katk›s›yla mümkün olacakt›r. Daha nice 75 y›llar için, birlikte ç›kt›¤›m›z bu yolda, bizi güven ve deste¤i ile yaln›z b›rakmayan herkese teflekkürü bir borç biliyoruz. Sayg›lar›mla, Dr. Candan KARLITEK‹N THY Yönetim Kurulu Baflkan› THY Y›ll›k Rapor 2008 Ailemiz, her y›l artan baflar›larla büyümeye devam ediyor. Yönetim ve Mesajlar 13 Yönetim Kurulu (1) Yönetim Kurulu Baflkan›, ‹cra Komitesi Baflkan› 14 (2) Yönetim Kurulu Baflkan Vekili, ‹cra Komitesi Baflkan Vekili (3) Yönetim Kurulu Üyesi, ‹cra Komitesi Üyesi Genel Müdür (1) Dr. Candan Karl›tekin Yönetim Kurulu Baflkan› 1960 y›l›nda Ankara'da do¤du. Bo¤aziçi Üniversitesi Ekonomi Bölümü'nü 1983 y›l›nda bitirdi. 1983-1988 y›llar›nda State University Of New York Albany'de uluslararas› ticaret, finans ve makroekonomik modelleme dallar›nda master ve doktora çal›flmalar› yapt›. Daha sonra Devlet Planlama Teflkilat›, Türk Eximbank, ‹stanbul Büyükflehir Belediyesi ve Türkiye Kalk›nma Bankas›'nda çeflitli görevlerde bulundu. Evli ve dört çocuk babas›d›r. (2) Hamdi Topçu Yönetim Kurulu Baflkan Vekili 1964 y›l›nda Rize'nin Çayeli ilçesinde do¤du. Marmara Üniversitesi ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi'nden 1986 y›l›nda mezun oldu. Mali müflavirli¤e 1986 y›l›nda Kartal'da bafllad›. Halen Kad›köy ilçesinde mali müflavirlik ve dan›flmanl›k iflini sürdürmektedir. Evli ve dört çocuk babas›d›r. Doç. Dr. Temel Kotil Yönetim Kurulu Üyesi 1959 y›l›nda do¤an Kotil, ‹stanbul Teknik Üniversitesi (‹TÜ) Uçak Mühendisli¤i Bölümü'nden 1983 y›l›nda mezun olmufl, 1986'da ABD'de Michigan Üniversitesi'nde Uçak Mühendisli¤i Bölümü'nde yüksek lisans›n›, 1991'de de Makine Mühendisli¤i Bölümü'nde doktoras›n› tamamlam›flt›r. Doktora sonras›, ‹TÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi'nde Yard›mc› Doçent ve Doçent olarak hizmet veren Kotil, 2003 y›l›nda THY'deki kariyerine Teknik Genel Müdür Yard›mc›s› olarak bafllam›flt›r. 2005 y›l›nda THY Genel Müdürlü¤ü'ne atanm›fl 2006 y›l›nda da IATA Yönetim Kurulu Üyeli¤i'ne seçilmifltir. Evli ve dört çocuk babas›d›r. THY Y›ll›k Rapor 2008 (3) Yönetim ve Mesajlar 15 (6) (4) (9) (7) (10) (5) (8) 16 (6) Mehmet Büyükekfli Yönetim Kurulu Üyesi Yönetim Kurulu Üyesi 1958 Kemah do¤umlu olan Orhan Birdal, 1980 y›l›nda ‹stanbul ‹.T.‹.A. Gazetecilik ve Halkla ‹liflkiler Yüksek Okulu’ndan mezun olmufl, 1990 y›l›nda Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde yüksek lisans›n› tamamlam›flt›r. 1976-1978 y›lları aras›nda Türkiye Zirai Donat›m Kurumu’nda memurluk ve 1982 y›l›ndan itibaren DHM‹’de çeflitli kademelerde görev yapm›fl olan Orhan Birdal, 2007 y›l›ndan bu yana DHM‹ Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Baflkan› olarak görevine devam etmektedir. 17 Nisan 2008’de Türk Havayollar› A.O.’nun Yönetim Kurulu Üyeli¤i’ne seçilen Orhan Birdal, evli ve dört çocuk babas›d›r. (5) Muzaffer Akp›nar Yönetim Kurulu Üyesi 1962 do¤umlu, Saint Michel Frans›z Lisesi ve Bo¤aziçi Üniversitesi ‹dari Bilimler Fakültesi mezunu olan Muzaffer Akp›nar, ifl hayat›na 1986 y›l›nda Penta Tekstil'in kurucu orta¤› olarak bafllam›fl, 1993 y›l›nda KVK Mobil Telefon Hizmetleri A.fi.'nin CEO görevini üstlenmifltir. Daha sonra MV Holding A.fi.'de CEO olarak görev yapan Akp›nar, Fintur Holding BV'nin de oluflum sürecinde aktif olarak rol alm›flt›r. Muzaffer Akp›nar, 1 Ocak 2002 tarihinden 2006 Temmuz ay›na kadar Turkcell Genel Müdürlü¤ü görevini yürütmüfltür. Evli ve iki çocuk babas›d›r. (7) ‹smail Gerçek Denetleme Kurulu Üyesi 1963 y›l›nda Çanakkale'nin Çan ilçesinde do¤du. 1985 y›l›nda Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü'nden mezun oldu. Ayn› y›l Maliye Bakanl›¤› Teftifl Kurulu'nda Maliye Müfettifl Yard›mc›s› olarak çal›flmaya bafllad›. 1992-1994 y›llar› aras›nda ABD'de ekonomi yüksek lisans› yaparak parabanka anabilim dal›nda MA (Master of Art) derecesi ald›. 1998 y›l›ndan bu yana bir denetim flirketinde ortak Yeminli Mali Müflavir olarak çal›flmaktad›r. Evli ve iki çocuk babas›d›r. (8) Prof. Dr. Atefl Vuran Denetleme Kurulu Üyesi 1944 y›l›nda ‹stanbul'da do¤du. ‹stanbul ‹ktisadi ve Ticari ‹limler Akademisi'ni bitirdikten sonra, 1966-1967 y›llar›nda ‹talya Perugia Üniversitesi'nde okudu. 1974'te Doktor, 1978'de Doçent, 1984 y›l›nda ‹statistik ve Say›sal Yöntemler Ana Bilim Dallar›'nda Profesör oldu. 1971 y›l›nda Türkiye'de ilk özel havayolu flirketini (Anadolu Havac›l›k ve Turizm A.fi.) kurdu. Halen ‹stanbul Ticaret Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi Turizm ‹flletmecili¤i Bölüm Baflkanl›¤› ve ‹stanbul Ticaret Üniversitesi Rektörlü¤ü görevini sürdürmektedir. Evli ve iki çocuk babas›d›r. (9) Naci A¤bal Denetleme Kurulu Üyesi 1968 y›l›nda Bayburt'ta do¤du. ‹stanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Kamu Yönetimi Bölümü'nden 1989 y›l›nda mezun oldu. 1996-1998 y›llar› aras›nda ‹ngiltere Exeter Üniversitesi ‹fl ‹daresi Genel ‹flletme Yönetimi (MBA) Program›'n› bitirdi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, ‹flletme Doktora Program›'na devam etmektedir. Halen Maliye Bakanl›¤› Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlü¤ü görevini sürdürmektedir. Evli ve iki çocuk babas›d›r. (10) Prof. Dr. Cemal fianl› Yönetim Kurulu Üyesi 1950 y›l›nda Manisa'da do¤du. ‹stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden 1977 y›l›nda mezun oldu. 1985 y›l›nda Hukuk Doktoru ünvan›n› “Milletleraras› Ticari Tahkim” teziyle ald›. Uluslararas› tahkime iliflkin doktora tezini Londra Üniversitesi'ne ba¤l› “Instute of Advanced Legal Studies”te tamamlad›. 1987 y›l›nda Yard›mc› Doçent, 1990 y›l›nda Doçent, 1996 y›l›nda ‹stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde Profesör oldu. fiu an ‹stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Uluslararas› Özel Hukuk Ana Bilim Dal› Baflkan›'d›r. Evli ve dört çocuk babas›d›r. THY Y›ll›k Rapor 2008 (4) Orhan Birdal 1961 y›l›nda Gaziantep'te do¤du. 1988 y›l›nda Y›ld›z Teknik Üniversitesi Mimarl›k Fakültesi'ni bitirdi. Marmara Üniversitesi iflletme kurslar›na, 1998 y›l›nda ‹ngiltere'de iflletme ve ‹ngilizce dil kurslar›na kat›ld›. Halen Türkiye ‹hracatç›lar Meclisi (T‹M) Baflkan Vekili, ‹stanbul Sanayi Odas› (‹SO) Yönetim Kurulu Üyesi, Türk Eximbank Yönetim Kurulu Üyesi ve (TÜRDEV) Türk Deri Vakf› Yönetim Kurulu Üyeli¤i görevlerinde bulunmaktad›r. Ayn› zamanda Ziylan fiirketler Grubu Genel Koordinatörü'dür. Evli ve üç çocuk babas›d›r. Yönetim ve Mesajlar 17 Kalite Anlay›fl› Baflar›da önemli faktör kalite yönetim sistemi. Uluslararas› standartlarda kalite yönetimini benimseyen THY baflar›l› hizmetleriyle fark yaratmaktad›r. 18 Star Alliance'›n 20. üyesi olan Türk Hava Yollar›, kalite yönetimini bütünsel yaklafl›mla, uluslararas› standartlarda hayata geçirmektedir. THY'n› rakiplerinden üstün k›lan en önemli özellik ise üretti¤i hizmet kalitesini düflürmeden, hizmetlerini istikrarl›, h›zl› ve zaman›nda sunmada gösterdi¤i baflar›d›r. Kalite yönetim faaliyetleri, tan›mlanan 27 süreç ile “Süreç Yönetimi” ad› alt›nda uygulanmaktad›r. Süreç Yönetimi, Kalite, Çevre ve ‹fl Sa¤l›¤› Güvenli¤i Yönetim Sistemleri ile bir bütün olarak Entegre Yönetim Sistemi çat›s› alt›nda yer almaktad›r. ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi ile • Çevre güvenli¤i ve korunmas›, • Kirlili¤in kaynaktan bafllayarak kontrol alt›na al›nmas› ve azalt›lmas›, • Girdi malzemeleri ve enerji tasarrufu sa¤lanmas›, • At›klar›n s›n›fland›r›lmas›, • Çal›flanlar›n korunmas›, • ‹flletme güvenli¤i sa¤lanmas›, • Ürün sunumu, • Hizmet iflleyifli, • Müflteri ve çal›flan güvenli¤inin sa¤lanmas› hedeflenmektedir. THY Y›ll›k Rapor 2008 Di¤er yandan devam etmekte olan TS 18001 (OHSAS) ‹fl Sa¤l›¤› ve Güvenli¤i Yönetim Sistemi çal›flmalar› kapsam›nda, tüm operasyonel sahalarda ve istasyonlarda çevresel güvenlik ve ifl sa¤l›¤› güvenli¤iyle ilgili risk analizi yap›lmaktad›r. Böylelikle, SWOT analizine temel teflkil edecek güçlü yönler ve zay›f alanlar›n tespit edilmesi ve sürekli geliflim için de¤erli katk›lar›n sa¤lanmas› amaçlanmaktad›r. Acil durumlara (deprem, yang›n, sel vb) ve ola¤anüstü hallere karfl› kazalar›n azalt›lmas›, ifl kazalar› ve meslek hastal›klar›n›n en az düzeye indirilmesi, acil durum ve ola¤anüstü hallere yan›t verme kapasitesini art›rmak çal›flman›n bafll›ca hedefleridir. Star Alliance'a tam kat›l›m ile birlikte, üye havayollar›n›n denetim sistemine dahil olan THY, ulusal ve uluslararas› otoriteler (IOSA, SHGM, TSE) taraf›ndan da operasyonel ve yönetsel ürün, hizmet ve süreçlerinin etkinli¤i aç›s›ndan denetlenmektedir. Yönetim Sistemi 19 Organizasyon Yap›s› Etkin iletiflim ve yönetim THY’nin en temel gücüdür. 20 Yönetim Kurulu ‹cra Komitesi Genel Müdür Özel Kalem Md. Uçufl Emniyet Md. Teftifl Kurulu Bflk. Hukuk Müflavirli¤i Yat›r›m Yönetimi Bflk. Bas›n Müflavirli¤i Tan›tma ve Halkla ‹liflkiler Bflk. Kalite Güvence Bflk. Uçufl E¤itim Bflk. Teknik Bflk. Savunma Sekreterli¤i Bilgi Teknolojileri Bflk. Yer ‹flletme Bflk. Bölgesel Uçufllar Bflk. Genel Müdür Yard. (‹nsan Kaynaklar›) Genel Müdür Yard. (Mali) Genel Müdür Yard. (Ticari) Genel Müdür Yard. (Uçufl ‹flletme) Personel Bflk. Finansman Bflk. Üretim Planlama Bflk. Uçufl ‹flletme Bflk. (Bafl Pilot) E¤itim Bflk. Muhasebe Bflk. Gelir Yönetimi Bflk. Kabin Hizmetleri Bflk. Sosyal ve ‹dari ‹fller Bflk. Genel Sat›nalma Bflk. Pazarlama ve Sat›fl Bflk. ‹flletme Koordinasyon Bflk. Kargo Bflk. ‹fl Gelifltirme Bflk. THY Y›ll›k Rapor 2008 Uluslararas› ‹liflkiler ve ‹ttifaklar Bflk. ‹kram Bflk. Yönetim Sistemi 21 THY’nin Hukuki Statüsü 1933 1955 Türk Hava Yollar› A.O. May›s 1933 tarihinde 2186 say›l› Kanun’la “Hava Yollar› Devlet ‹flletmesi” ad› alt›nda Ankara’da kurulmufl ve Milli Savunma Bakanl›¤›’na ba¤l› olarak faaliyete geçmifltir. 1955 y›l›nda 6623 say›l› Kanun’la özel hukuk kurallar› ile sevk ve idare edilen bir flirket yap›s›na kavuflturularak “Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤›” ad› alt›nda faaliyetlerine devam etmifltir. 1935 1935 y›l›nda Bay›nd›rl›k Bakanl›¤›’na ba¤lanm›fl, 1938 y›l›nda “Devlet Hava Yollar› Umum Müdürlü¤ü” ad›n› alarak 1939 tarihinden itibaren faaliyetlerini Ulaflt›rma Bakanl›¤›’na ba¤l› olarak sürdürmüfltür. 22 2006 1990 25 Eylül 1990 tarih ve 20646 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanan 22 A¤ustos 1990 tarih ve 90/822 say›l› Bakanlar Kurulu Karar› ile Ortakl›¤›m›z’›n 3291 say›l› kanun kapsam›na al›narak özellefltirilecek K‹K’ler aras›nda yer almas›na karar verilmifltir. Yüksek Planlama Kurulu’nun 30 Ekim 1990 tarih ve 90/18 say›l› karar› ile Kuruluflumuz’un yeni statüsüne göre düzenlenen Ana Sözleflmesi kabul edilmifl ve 5 Kas›m 1990 tarihinde Ticaret Siciline tescil ettirilmifltir. Türk Hava Yollar› A.O.’nun sermayesindeki kamu pay› May›s ay› içinde yap›lan halka arz ile %50’nin alt›na düflmüfl ve Türk Hava Yollar› A.O.’nun kamu tüzel kiflili¤i sona ermifltir. 1994-2005 9 Kas›m 1984 tarih ve 18570 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanan baz› kamu kurum ve kurulufllar› hakk›nda 233 say›l› Kanun Hükmünde Kararname ile bir Kamu ‹ktisadi Kuruluflu olarak bu kanun kapsam›nda yer alm›flt›r. Ortakl›¤›m›z 27 Kas›m 1994 tarih ve 22124 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanarak yürürlü¤e giren Özellefltirme Uygulamalar›n›n Düzenlenmesi ve Baz› Kanun Hükmünde Kararnamelerde De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair 4046 say›l› Kanun kapsam›na al›n›p meskür kanunun 35. maddesi uyar›nca Özellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤›’na ba¤l› ‹ktisadi Devlet teflekkülü olmufltur. Al›nan Kanunun 20/a maddesi taht›nda Ana Sözleflmesi meskür kanundaki hükümlere paralel hale getirilmek amac›yla Özellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤›’n›n 5 Aral›k 1996 tarihli onay› al›narak tadil edilmifl ve Sermaye Piyasas› Kurulu’nun 5 temmuz 2002 tarih ve 33/953 say›l› karar› ile onaylanan ve Özellefltirme ‹daresi Baflkanl›k makam›n›n 8 Kas›m 2002 tarih ve 1006 say›l› Olur’u ile uygun bulunan Ana Sözleflme de¤ifliklikleri de 17 Ocak 2003 tarihli ola¤anüstü Genel Kurul’da kabul edilerek yürürlü¤e girmifltir. THY Y›ll›k Rapor 2008 1984 Yönetim Sistemi 23 Kurumsal Yönetim ‹lkeleri Uyum Raporu 1. Kurumsal Yönetim ‹lkelerine Uyum Beyan› Uluslararas› platformda Türkiye'yi ve Türk havac›l›k sektörünü en iyi flekilde tan›tmay›, güvenilirli¤i, fleffafl›¤› ilke edinmifl Ortakl›¤›m›z›n Sermaye Piyasas› Kurulu'nun (SPK) benimsemifl oldu¤u Kurumsal Yönetim ‹lkeleri'ne iliflkin uygulamalar› afla¤›da verilmektedir. 2. Pay Sahipleri ‹le ‹liflkiler Birimi Yat›r›mc›lar›m›z›n do¤ru ve zaman›nda bilgilendirilmesi ayn› zamanda da sermaye piyasas› denetleyicileri ile iliflkilerin yürütülmesi bilgi al›fl veriflinin sa¤lanmas›, sermaye art›r›m›, halka arz ifllemlerinin takibini yapacak, yurtiçi ve yurtd›fl› yat›r›mc›lar› bilgilendirecek sunum ve toplant›lar›n düzenlenece¤i birim olarak Genel Müdür (Mali) Yard›mc›s›na ba¤l› Yat›r›mc› ‹liflkileri Müdürlü¤ü mevcut olup, iletiflim bilgileri: Yat›r›mc› ‹liflkileri Müdürü Suna ÇELEB‹; Telefon 212-463-6363 Dahili 3630; Faks 212-465-2307; E-posta ir@thy.com. 3. Pay Sahiplerinin Bilgi Edinme Haklar›n›n Kullan›m› Ortakl›¤›m›z›n borsada ifllem gören hisse oran› %50.88'dir. 2008 faaliyet dönemi içinde Ortakl›¤›m›za bilgi edinmek amac›yla e-mail yoluyla 102 adet baflvuru yap›lm›flt›r. Daha çok kamuya aç›klanan mali tablo ve Ortakl›k faaliyetlerine iliflkin geliflmelerle ilgili gelen bilgi edinme taleplerinin tamam› cevapland›r›lm›flt›r. E-mail yoluyla gelen baflvuru haricinde telefon yoluyla da pek çok yat›r›mc› ve hissedar bilgilendirilmifltir. Yat›r›mc› ve hissedarlar›n bilgilendirilmeleri ve sorular›n›n cevapland›r›lmas› eflitlik ilkesi gözönünde bulundurularak yap›lm›flt›r. Di¤er taraftan, pay sahiplerinin bilgi edinme haklar›n›n etkin kullan›m›n› teminen, Ortakl›¤›m›z›n mevcut web sitesinde Yat›r›mc› ‹liflkileri sayfas› bulunmakta olup, yat›r›mc›lar, di¤er menfaat sahipleri sözkonusu web sayfas›ndan Ortakl›k ile ilgili bilgilere ulaflabilmektedir. 4. Genel Kurul Bilgileri Ana Sözleflme’mizin 6.maddesine göre, Ortakl›¤›m›z›n bütün hisse senetleri nama yaz›l› olup, A ve C Grubu olarak iki gruba ayr›lmaktad›r. C Grubu Hisse, 1 adet olup, T.C. Baflbakanl›k Özellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤›'na (Ö‹B), Ö‹B'in görevlerini devretmesi halinde devretti¤i kuruma aittir. Halihaz›rda A Grubu Hisselerin %49.12'si Ö‹B'e ait olup, %50.88'i de halka arz edilmifltir. 2008 dönem içerisinde 2007 y›l› hesap ve faaliyetlerinin görüflüldü¤ü Ola¤an Genel Kurul Toplant›s› 17.04.2008 tarihinde yap›lm›flt›r. Ola¤an Genel Kurul Toplant›s›na flirketin ç›kar›lm›fl sermayesi olan 175 Milyon YTL'nin 102.135.833,79 YTL'sini temsil eden hissedarlar kat›lm›flt›r. Toplant›ya davet Ticaret Sicil Gazetesi ve yurt genelinde yay›nlanan bir gazetede gündem eklenmek suretiyle ilanen yap›lm›fl ve ayr›ca Yat›r›mc› ‹liflkileri web sayfas›nda yay›nlanmak sureti ile de duyurulmufltur. Ana Sözleflme’nin 29. maddesine göre Ortakl›k hisselerinden Borsada ifllem gören hisse senetlerini elinde bulunduran hissedarlara taahhütlü mektup göndermek suretiyle toplant› günü bildirme yükümlülü¤ümüz yoktur. Nama yaz›l› pay sahiplerinin genel kurula kat›l›m›n› teminen pay defterine kay›t için bir süre öngörülmemifltir, bu husustaki di¤er flartlar Ana Sözleflme’mizin 7. maddesinde afla¤›daki flekilde düzenlenmektedir; Hisse devirleri Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasas› mevzuat› ve sivil havac›l›k mevzuat› hükümlerine tabidir. Nama yaz›l› hisselerin devrinin Ortakl›¤a karfl› hüküm ifade edebilmesi için devrin pay defterine ifllenmifl olmas›na ba¤l›d›r. Nama yaz›l› hisselerin pay defterine ifllenmesinden önce hissedarlar kimlikleri ve milliyetleri ile varsa 6. maddede ifade edilen flekilde yabanc›l›k iliflkisini gerekti¤inde Yönetim Kurulu’nca belirlenen bir format dahilinde belgelemek durumundad›r. Herhangi bir hisse devri pay defterine ifllenmemiflse Ortakl›k aç›s›ndan ortak, pay defterinde ad› yaz›lan kiflidir. Hisselerin devrinin pay defterine ifllenmesi Yönetim Kurulu karar› ile yap›l›r. Yönetim Kurulu Ana Sözleflme veya kanuna uygun olmayan hallerde veya herhangi bir sebep göstermeksizin herhangi bir hisse devrini pay defterine ifllemekten kaç›nabilir. Yukar›da 6. maddede yaz›l› yabanc›l›k hisse oran› s›n›rlamalar›na ayk›r› hisse devirleri pay defterine kaydedilemez. Yönetim Kurulu bu tür hisse devirlerinin pay defterine ifllenmesini reddetmek zorundad›r. Yönetim Kurulu’nca pay defterine kaydedilmeyen hisse devirleri Ortakl›k taraf›ndan tan›nmaz ve ilgili 24 müktesib Ortakl›¤a karfl› pay sahibi s›fat› kazanamaz. Yönetim Kurulu’nun hisse devrine onay verme ve pay defterine iflleme karar›nda Yönetim Kurulu’nun C grubu hisseyi temsilen seçilen üyesinin olumlu oyu bulunmas› flartt›r. C grubu hisse 4046 say›l› Kanun'un Baflbakanl›k Özellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤›na verdi¤i yetkileri esas itibari ile haiz bir baflka Türk kamu kurulufluna devredilebilir. Bu devrin sözkonusu oldu¤u halde devir Yönetim Kurulu karar›n› gerektirmeksizin derhal pay defterine ifllenir. Yönetim Kurulu Ortakl›¤›n tabi oldu¤u Sivil Havac›l›k ve/veya di¤er mevzuat ile Ana Sözleflme’de öngörülen s›n›rlamalara uymak ve Ortakl›¤›n sahip oldu¤u trafik ve kabotaj haklar›n›n tehlikeye at›lmas›n› önlemek amac›yla hisselerin yabanc›lara devrini s›n›rlamak zorundad›r. TTK 362. maddesi gere¤ince kar ve zarar hesab› bilanço y›ll›k rapor ve safi kazanc›n nas›l da¤›t›laca¤› hususundaki teklifler, murak›plar taraf›ndan verilecek rapor ile birlikte umumi heyetin adi toplant›s›ndan en az 15 gün önce flirketin merkezinde pay sahiplerinin emrine amade bulundurulur. Genel Kurullarda, hissedarlar›n sorular›na flifahi, kapsaml› sorulara ise yaz›l› olarak cevap verilmesi uygulamas› mevcut olmakla beraber, bu dönemde yaz›l› cevap verilmesini gerektiren bir soru ile karfl›lafl›lmad›¤›ndan, sözlü aç›klamalar yeterli olmufltur. Genel Kurulun yetkileri Ana Sözleflme’mizin 27. maddesinde düzenlenmekte olup buna göre, Genel Kurul, TTK ve di¤er kanunlarda öngörülen yetkileri haiz olan karar organ›d›r. Bu madde d›fl›nda önemli nitelikteki kararlar›n Genel Kurul taraf›ndan al›nmas› konusunda Ana Sözleflme’de bir düzenleme mevcut de¤ildir Di¤er taraftan, Ana Sözleflme’mizin 14. maddesine göre, afla¤›daki konularda Yönetim Kurulu’nun alaca¤› kararlar›n geçerlili¤i C grubu hisseyi temsil eden Yönetim Kurulu üyesinin bu kararlar›n al›nd›¤› toplant›ya kat›l›m› ve olumlu oy kullanmas›na ba¤l›d›r. - ‹flbu Ana Sözleflme’nin 3.1. maddesinde belirtilen Ortakl›k misyonunu aç›kça olumsuz etkileyecek kararlar›n al›nmas›; - Genel Kurula Ana Sözleflme de¤iflikli¤i önerilmesi; - Sermaye art›r›lmas›; - Nama yaz›l› hisselerin devrinin onaylanmas› ve devrin pay defterine ifllenmesi; - Ortakl›¤›n Sermaye Piyasas› Kuruluna sundu¤u son y›ll›k bilançosunda yer alan aktif toplam›n› beher sözleflme baz›nda %5’ini geçen ve Ortakl›¤› do¤rudan veya dolayl› olarak ba¤layan her türlü ifllem yapmas›, taahhüt alt›na sokacak her türlü kararlar›n al›nmas›, (flöyle ki kamu pay›n›n Ortakl›k sermayesindeki pay› %20’nin alt›na düfltü¤ünde bu bent hükmü kendili¤inden ortadan kalkacakt›r); - Ortakl›¤›n baflka flirketlerle birleflmesi, feshi veya tasfiyesi, - Münhas›ran pazar flartlar› dahilinde veya di¤er kaynaklarla operasyon giderini dahi karfl›layamayan hatlar haricinde, herhangi bir uçufl hatt›n›n kald›r›lmas› veya sefer say›s›n›n belirgin bir flekilde azalt›lmas›na iliflkin kararlar›n al›nmas›. C Grubu hissenin imtiyazlar› ancak Özellefltirme Yüksek Kurulu veya onun görevlerini devralacak baflka bir kamu kurumu taraf›ndan k›s›tlanabilir. Genel Kurul Tutanaklar›, pay sahiplerine Ortakl›¤›m›zda sürekli aç›k tutulmakta olup talep edilmesi halinde pay sahiplerine iletilmektedir. Ayr›ca, Genel Kurul Tutanaklar› ve Hazirun Cetveli Ortakl›¤›m›z web sitesinin Yat›r›mc› ‹liflkileri sayfas›nda pay sahiplerinin bilgisine sunulmaktad›r. 5. Oy Haklar› ve Az›nl›k Haklar› 1. Oy Hakk› Ana Sözleflme’mizin 31.maddesinde afla¤›daki flekilde düzenlenmektedir. "‹flbu Ana Sözleflme’nin 6/d bendi hükümleri sakl› kalmak kayd› ile ola¤an ve ola¤anüstü Genel Kurul toplant›lar›nda haz›r bulunan hissedarlar›n veya vekillerinin her hisse için bir oyu vard›r." Afla¤›daki konularda Yönetim Kurulu’nun alaca¤› kararlar›n geçerlili¤i C grubu hisseyi temsil eden Yönetim Kurulu üyesinin bu kararlar›n al›nd›¤› toplant›ya kat›l›m› ve olumlu oy kullanmas›na ba¤l›d›r. - ‹flbu Ana sözleflmenin 3.1. maddesinde belirtilen Ortakl›k misyonunu aç›kça olumsuz etkileyecek kararlar›n al›nmas›; - Genel kurula Ana Sözleflme de¤iflikli¤i önerilmesi; - Sermaye artt›r›lmas›; - Nama yaz›l› hisselerin devrinin onaylanmas› ve devrin pay defterine ifllenmesi; - Ortakl›¤›n Sermaye Piyasas› Kurulu'na sundu¤u son y›ll›k bilançosunda yer alan aktif toplam›n› beher sözleflme baz›nda %5'ini geçen ve Ortakl›¤› do¤rudan veya dolayl› olarak ba¤layan her türlü ifllem yapmas›, taahhüt alt›na sokacak her türlü kararlar›n al›nmas›, (flöyle ki kamu pay›n›n Ortakl›k sermayesindeki pay› %20'nin alt›na düfltü¤ünde bu bent hükmü kendili¤inden ortadan kalkacakt›r); sunulacakt›r. Genel Kurul taraf›ndan onaylanan Yönetim Kurulu üyesi ayr›lan Yönetim Kurulu üyesinin kalan görev süresi müddetince hizmet edecektir. e) Belli bir tüzel kifliyi temsil eden bir Yönetim Kurulu üyesinin o tüzel kifli ile iliflkisinin kalmad›¤› bildirildi¤i veya belli bir tüzel kifli hisselerini bir üçüncü kifliye devretti¤i takdirde o kifli Yönetim Kurulu üyeli¤inden istifa etmifl say›l›r ve boflalan üyeli¤e aday gösterme hususunda bu maddenin d bendindeki hükümler uygulan›r. f) ‹flbu Ana Sözleflmenin bilahare de¤ifltirilmesi ve yeni hisse gruplar› yarat›lmas› halinde, yukar›da a ve b bentleri ile A Grubu halka aç›k hisseleri ellerinde bulunduran hissedarlara tan›nan 2 Yönetim Kurulu üyesini belirleme hakk› ortadan kald›r›lmayacak veya de¤ifltirilmeyecektir, me¤er ki söz konusu de¤ifliklik ç›kar›lm›fl sermayenin %65'ini temsil eden hissedarlar taraf›ndan onaylanm›fl olsun. 4. Karfl›l›kl› ifltirak iliflkisi içinde olunan herhangi bir flirket bulunmamaktad›r. 5. Az›nl›k paylar›n›n yönetimde temsil edilmesi, yukar›da belirtilen Ana Sözleflmemizin 10. madde hükmüne göre gerçekleflmektedir. - Ortakl›¤›n baflka flirketlerle birleflmesi, feshi veya tasfiyesi, 6. Ana sözleflmemizde birikimli oy kullanma yöntemine yer verilmemektedir. - Münhas›ran pazar flartlar› dahilinde veya di¤er kaynaklarla operasyon giderini dahi karfl›layamayan hatlar haricinde, herhangi bir uçufl hatt›n›n kald›r›lmas› veya sefer say›s›n›n belirgin bir flekilde azalt›lmas›na iliflkin kararlar›n al›nmas›. 6. Kar Da¤›t›m Politikas› ve Kar Da¤›t›m Zaman› C Grubu hissenin imtiyazlar› ancak Özellefltirme Yüksek Kurulu veya onun görevlerini devralacak baflka bir kamu kurumu taraf›ndan k›s›tlanabilir. 3. Ana Sözleflmemizin 10. maddesi hükmüne göre; Yönetim Kurulu, Genel Kurul taraf›ndan seçilen 7 üyeden oluflur. Yönetim Kurulu’nun 7 üyesinden 6 üyesinin A grubu hissedarlar›n kendi aralar›nda yapt›klar› seçimden en çok oy alan adaylardan ve bir üyesinin de C grubu hissedar›n gösterece¤i adaydan seçilmesi A grubu hissedarlar›n Yönetim Kurulu’na aday belirlemelerinde afla¤›daki esaslar uygulan›r : a) Ortakl›¤›n halka aç›kl›k oran›n›n %15 (%15 dahil) olmas› durumunda A grubuna tan›nan 6 Yönetim Kurulu üye aday›ndan birini belirleme hakk› halka aç›k A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlara aittir. b) Ortakl›¤›n halka aç›kl›k oran›n›n %35 (%35 ve üzeri) olmas› durumunda A grubuna tan›nan 6 Yönetim Kurulu üye aday›ndan ikisini belirleme hakk› halka aç›k A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlara aittir. c) Halka aç›k A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarlar›n Yönetim Kurulu’na aday gösterebilmeleri, Yönetim Kurulu üyeli¤ine seçim yap›lan Genel Kurul toplant›s›nda toplam ç›kar›lm›fl sermayenin en az %2’si oran›nda temsil edilmelerine ba¤l›d›r. Söz konusu %2 oran›n hesaplanmas›nda sadece halka aç›k A Grubu hisseler dikkate al›nacakt›r. Halka aç›k A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarlar Yönetim Kurulu üyeli¤ine gösterecekleri adaylar› kendi aralar›nda yapacaklar› toplant›da belirleyeceklerdir. Bu toplant›da aday gösterme hakk›, kamunun elinde olmayan halka aç›k A Grubu hisse senedi sahiplerine aittir. Halka aç›k A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarlar›n Genel Kurul toplant›s›nda %2 oran›nda temsil edilmemeleri halinde bu hissedarlara ait Yönetim Kurulu’na aday belirleme hakk›, halka aç›k olmayan A grubu hisseleri ellerinde bulunduran di¤er hissedarlar taraf›ndan Türk Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasas› mevzuat›na uygun olarak kullan›lacakt›r. d) Yönetim Kurulu’nun bir üyeli¤inin ölüm, istifa, azil veya üyeli¤in düflmesi gibi nedenlerle boflalmas› halinde, boflalan üyelik Yönetim Kurulu’nun Türk Ticaret Kanunu’nun 315. maddesi uyar›nca yapaca¤› seçimle doldurulur. Yukar›da belirtilen sebeplerden biri nedeniyle, Yönetim Kurulu’nda bir boflluk do¤mas› halinde yeri boflalan üyeyi aday gösterme hakk›na sahip grup hisseleri elinde bulunduran hissedarlar boflalan üyeli¤e aday gösterme hakk›na sahip olacak ve Yönetim Kurulu bofllu¤u doldurmak amac›yla bu aday› seçecektir. Yönetim Kurulu’nda boflalan üyeli¤e halka aç›k A grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlar›n aday gösterememifl olmalar› durumunda, boflalan üyeli¤e aday gösterme hakk› C Grubu hissedara, C Grubu hissenin A Grubuna dönüflmüfl olmas› durumunda halka aç›k olmayan A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlara aittir. Halka aç›k A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlar›n gösterdi¤i aday›n boflaltt›¤› yere bu flekilde yap›lacak seçimde yukar›daki a, b ve c bentlerinde yer alan %15, %35 ve %2 oranlar› dikkate al›nmayacakt›r. Yönetim Kurulu üyesinin halefinin seçimi ilk Genel Kurul toplant›s›n›n onay›na Ortakl›¤›m›z›n kar›n tespiti ve da¤›t›m› Ana Sözleflmemizin 36. maddesinde afla¤›da verildi¤i flekilde düzenlenmifltir. Ortakl›¤›n genel masraflar› ile muhtelif amortisman gibi Ortakl›kça ödenmesi ve ayr›lmas› zaruri olan mebla¤lar ile Ortakl›k tüzel kiflili¤i taraf›ndan ödenmesi zorunlu vergiler hesap senesi sonunda tesbit olunan gelirlerden düflüldükten sonra geriye kalan ve y›ll›k bilançoda görülen safi (net) kar, varsa geçmifl y›l zararlar›n›n düflülmesinden sonra s›ras› ile afla¤›da gösterilen flekilde tevzi olunur. a) %5 kanuni yedek akçe ayr›l›r. (Yedek Akçe: Ortakl›k taraf›ndan her y›l›n safi kar›n›n %5'i nisbetinde ayr›lan kanuni yedek akçe, Ortakl›k sermayesinin %20'sine var›ncaya kadar ayr›lmaya devam eder. (Türk Ticaret Kanununun 466'nc› maddesi hükümleri sakl›d›r.) Kanuni yedek akçe, Ortakl›k sermayesinin %20'sine eflit miktardan herhangi bir sebeple azalacak olursa, bu miktara var›ncaya kadar yeniden yedek akçe ayr›lmaya devam olunur.) b) Kalandan Sermaye Piyasas› Kurulu taraf›ndan saptanan oranda ve miktarda birinci temettü ayr›l›r. c) Safi kardan "a" ve "b" bentlerinde belirtilen mebla¤lar düflüldükten sonra kalan k›sm› genel kurul k›smen veya tamamen ikinci temettü olarak da¤›tmaya veya ola¤anüstü yedek akçe olarak ay›rmaya yetkilidir. d) Hissedarlara, kara ifltirak eden di¤er kiflilere da¤›t›lmas› kararlaflt›r›lm›fl olan k›s›mdan ç›kar›lm›fl sermayenin %5'i oran›nda kar pay› düflüldükten sonra bulunan tutar›n onda biri oran›nda Türk Ticaret Kanunu'nun 466. maddesinin 2. f›kras› 3. bendi uyar›nca ikinci tertip yedek akçe ayr›l›r. e) Kanun hükmü ile ayr›lmas› gereken yedek akçeler ile Ana Sözleflmede hisse sahipleri için belirlenen 1. temettü ayr›lmad›kça, baflka yedek akçe ayr›lmas›na, ertesi y›la kar aktar›lmas›na ve 1. temettü nakden ve/veya hisse senedi biçiminde ödenmedikçe temettü da¤›t›m›nda imtiyazl› pay sahiplerine kat›lma, kurucu ve adi intifa senedi sahiplerine Yönetim Kurulu üyeleri ile memur, müstahdem ve iflçilere, çeflitli amaçlarla kurulmufl olan vak›flara ve bu gibi kifli ve/veya kurumlara kar pay› da¤›t›lmas›na karar verilemez. Kar›n ödeme zaman ve fleklini, Sermaye Piyasas› Kurulu Tebli¤leri gözetilerek Genel Kurul tesbit eder. Bu kapsamda, Ortakl›¤›n stratejik hedefleri, büyüme trendi, finansman ihtiyac› ile pay sahiplerinin beklentileri dikkate al›narak Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasas› Kanunu, ilgili yasal mevzuat ve ana sözleflmesindeki hükümler çerçevesinde; Ortakl›¤›m›z, Sermaye Piyasas› Kurulu'nca belirlenmifl olan asgari kar da¤›t›m oran›nda nakden ve/veya bedelsiz hisse senedi fleklinde kar da¤›t›m politikas›n› benimsemifl olup, Ortakl›¤›m›z web sitesinde de yer almaktad›r. Ortakl›¤›n kar da¤›tabilme potansiyeli dikkate al›narak Yönetim Kurulu'nca asgari kar da¤›t›m oran›n›n üzerinde kar da¤›t›m karar› al›nmas› ve Genel Kurulun tasvibine sunulmas› her zaman mümkün olup, kar pay› ödemeleri yasal süreleri içerisinde yap›lacakt›r. Yönetim Sistemi THY Y›ll›k Rapor 2008 2. Ana Sözleflmemizin 14. maddesi 5.bendi hükmüne göre; 25 7. Paylar›n Devri 1- Ana Sözleflmemizin 6.maddesi; Hissedarl›k Niteli¤i Yabanc› hissedarlar›n elinde bulundurduklar› hisseler Ortakl›¤›n toplam ç›kar›lm›fl sermayesinin %40'›n› geçemez. Yabanc› hissedarlar›n ellerinde bulundurduklar› hisselerin hesab›nda halka aç›k olmayan A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedar›n içindeki yabanc›l›k oran› da dikkate al›n›r. Yabanc› hissedar deyimiyle, - yabanc› uyruklu gerçek ve tüzel kifliler; - sermayesinde yabanc› uyruklu pay› %49’dan fazla olan Türk uyruklu flirketler; - idare ve temsile yetkili organlar›n›n ço¤unlu¤unun Türk vatandafl› olmad›¤› ve ana sözleflmesine göre oy ço¤unlu¤unun Türk ortaklarda bulunmad›¤› Türk uyruklu flirketler; - yukar›da say›lanlar›n fiili kontrolünde olan Türk uyruklu flirketler. anlafl›l›r. Yabanc› hissedarlar›n yukar›da yaz›l› hisse oran› s›n›rlamalar›n›n Ana Sözleflme hükümlerine uygunlu¤unu sa¤layabilmek için Ortakl›k, hissedarlar› ve hisse devirlerini pay defterine kaydederken yabanc› hissedarlar› ayr› bir bölüm alt›nda takip eder. Ortakl›¤›n ç›kar›lm›fl sermayesinin %1'ine ulaflan her türlü hisse senedi al›fl ve sat›fl›n›n derhal Ortakl›¤a bildirilmesi zorunludur. Ayr›ca, iflbu Ana Sözleflmede öngörülmüfl maksimum yabanc›l›k oranlar›na ulaflan ya da bu miktar› aflan hissedarlar bu durumu ö¤rendikleri andan itibaren Ortakl›¤a derhal bildirimde bulunmak zorundad›r. Bu bildirimin amac› yabanc›l›k unsurunun ve önemli hisse hareketlerinin takibi ve buna göre Yönetim Kurulu’nun yetkilerini kullanabilmesine imkan sa¤lanmas› olup, bildirimin yap›lm›fl olmas› pay defterine kay›t olmad›kça hissedarl›k hakk› do¤urmaz ve pay defteri kay›tlar› esast›r. Yabanc› hissedarlara ait toplam hisselerin Ortakl›¤›n ç›kar›lm›fl sermayesinin %40'›n› aflt›¤› gerek yap›lan bildirimler gerek baflka bir flekilde ö¤renildi¤i hallerde, Yönetim Kurulu en geç 7 (yedi) gün içerisinde en son yap›lan hisse devirlerinden bafllamak üzere, söz konusu yabanc›l›k oran›n› aflan hisselerin yabanc›l›k s›n›r›na uygun miktar ve oranlarda elden ç›kar›lmas›n›, ç›kar›lmamas› durumunda Ortakl›¤›n afla¤›da yer alan tedbirlerden birini uygulama hakk› oldu¤unu ilgili hissedarlara derhal ihbar etmek zorundad›r. Fazla hisselerini satmas› konusunda ihbar tebli¤ olunan yabanc› hissedar, ihbarda belirtilen süre zarf›nda yabanc›l›k s›n›r›n› aflmas›na neden olan hisselerini iflbu Ana Sözleflme uyar›nca yabanc› hissedar tan›m›na girmeyen bir kifliye satmakla yükümlüdür. Yap›lan bildirime ra¤men hisselerin elden ç›kar›lmamas› durumunda, Yönetim Kurulu 3 (üç) gün içinde toplanarak s›n›r› aflan hisseler hakk›nda afla¤›da yer alan tedbirleri uygun gördü¤ü flekilde karar alt›na alarak uygulamak zorundad›r. (i) yabanc› hissedar›n elinde bulunan ve yabanc›l›k s›n›r›n›n afl›lmas› sonucunu do¤uran hisse senetlerinin sermayenin azalt›lmas› yoluyla nominal bedelden itfa etmek; Ortakl›k bu amaçla öncelikle yabanc›l›k s›n›r›n› aflan hissedara söz konusu hisseleri itfa edece¤ini ihtar eder. Böyle bir ihtar›n yap›lamamas› halinde ihtar Ortakl›k merkezinin bulundu¤u yerde yay›nlanan iki gazetede yay›nlamak suretiyle ilanen yap›l›r. ‹tfa ile ilgili masraflar, itfa bedelinden mahsup suretiyle itfaya neden olan hissedardan al›n›r. (ii) Yabanc› hissedarlar›n toplam hisse oran› iflbu Ana Sözleflmede belirlenen s›n›r›n üstüne ç›kt›¤›nda, Yönetim Kurulu yabanc›l›k s›n›r›n› aflan hissedar›n hisse oran›n› düflürmek amac›yla sermaye art›rabilir. Bu durumda, Sermaye Piyasas› Kurulu düzenlemeleri uyar›nca mevcut hissedarlar›n rüçhan haklar› k›s›tlanmak suretiyle yeni hisse ihraç edilebilir. Bu maddede düzenlenen yabanc›l›k s›n›r›n›n afl›lmas› durumunda hisse oranlar›n›n izin verilen orana indirilmesi amac›yla hangi yöntemin öncelikle kullan›laca¤›na karar verme yetkisi Yönetim Kurulu’na aittir. MADDEN‹N GEREKÇES‹: Bu maddedeki düzenlemenin gerekçesine Ana Sözleflmenin 7.maddesi son paragraf›nda yer verilmekle birlikte, izleyen paragrafta ayr›ca Ortakl›¤›m›z›n havayolu s›fat› ile tabi oldu¤u ve uymak zorunda oldu¤u mevzuat aç›klanmaktad›r. 26 a) 2920 say›l› Türk Sivil Havac›l›k Kanununun 31 ve 49. Maddelerinde yer alan hükümler sebebiyle Türklük vasf›n› haiz olmayan bir havayolu flirketi iflletme ruhsat› alamaz veya iflletme ruhsat› mevcut olsa dahi, havayolunun hisselerinin el de¤ifltirmesi, sat›lmas›, Yönetim Kurulu üyelerinin ço¤unlu¤unun yabanc› olmas› v.s gibi sebeplerle Türklük vasf›n› kaybetmesi halinde iflletme ruhsat› iptal edilir. b) Bir ülkeden di¤er ülkeye uçufl yap›labilmesi, yani uluslararas› trafik hakk›na sahip olunabilmesi için o iki ülke aras›nda önceden akdedilen devletler aras› ikili hava anlaflmalar› gere¤ince Türk devleti taraf›ndan tayin edilecek havayolunun mülkiyetinin ço¤unlu¤unun ve flirketin kontrolünün Türklerin (gerçek veya tüzel kiflilerinin) elinde bulunmas› zorunlu oldu¤undan; milliyet kriteri yani Ortakl›¤›m›z›n Türklük vasf› devletler aras›nda akdedilen ikili hava anlaflmalar› gere¤ince de trafik hakk›na sahip olunmas›n›n olmazsa olmaz kofluludur. Bu sebeple Türkiye'de mukim bir havayoluna, ancak hisselerinin ço¤unlu¤unun veya etkin kontrolünün Türk vatandafllar›nda veya flirketlerinde olmas› halinde, trafik hakk› verilebilece¤inden ve bu havayolunun Türklük vasf›n› kaybetmesi (veya kaybetmedi¤ini ispat edememesi, uçufl yap›lacak di¤er akit devletlerce buna kanaat getirilememesi durumunda) ilgili havayolu trafik hakk›n› kaybedece¤inden, milliyet kriteri bir havayolu için hayati önem tafl›yan bir unsurdur. Bu itibarla yukar›da arz etti¤imiz, gerek havayolu iflletme ruhsat›m›z›n gerekse uluslararas› trafik haklar›m›z›n güvence alt›na al›nmas›n› teminen, ana sözleflmemizin 6 maddesinde yabanc›l›k niteli¤i düzenlenmifl ve buna ba¤l› olarak yabanc› hissedarl›k oran›na getirilen s›n›rland›rma ve bu s›n›r›n afl›lmas› halinde milliyet kriterinin dolay›s›yla Ortakl›¤›m›z›n trafik haklar›n›n korunmas› bak›m›ndan k›s›tlay›c› düzenlemelere yer verilmifltir. 2- Ana Sözleflmemizin 7.maddesi; (Hisse Devri) Hisse devirleri Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasas› mevzuat› ve Sivil Havac›l›k mevzuat› hükümlerine tabidir. Nama yaz›l› hisselerin devrinin Ortakl›¤a karfl› hüküm ifade edebilmesi için devrin pay defterine ifllenmifl olmas›na ba¤l›d›r. Nama yaz›l› hisselerin pay defterine ifllenmesinden önce hissedarlar kimlikleri ve milliyetleri ile varsa 6. Maddede ifade edilen flekilde yabanc›l›k iliflkisini gerekti¤inde Yönetim Kurulu’nca belirlenen bir format dahilinde belgelemek durumundad›r. Herhangi bir hisse devri pay defterine ifllenmemiflse Ortakl›k aç›s›ndan ortak, pay defterinde ad› yaz›lan kiflidir. Hisselerin devrinin pay defterine ifllenmesi Yönetim Kurulu karar› ile yap›l›r. Yönetim Kurulu bu Ana Sözleflme veya kanuna uygun olmayan hallerde veya herhangi bir sebep göstermeksizin herhangi bir hisse devrini pay defterine ifllemekten kaç›nabilir. Yukar›da 6. maddede yaz›l› yabanc›l›k hisse oran› s›n›rlamalar›na ayk›r› hisse devirleri pay defterine kaydedilemez. Yönetim Kurulu bu tür hisse devirlerinin pay defterine ifllenmesini reddetmek zorundad›r. Yönetim Kurulu’nca pay defterine kaydedilmeyen hisse devirleri Ortakl›k taraf›ndan tan›nmaz ve ilgili müktesib Ortakl›¤a karfl› pay sahibi s›fat› kazanamaz. Yönetim Kurulu’nun hisse devrine onay verme ve pay defterine iflleme karar›nda Yönetim Kurulu’nun C grubu hisseyi temsilen seçilen üyesinin olumlu oyu bulunmas› flartt›r. C grubu hisse 4046 say›l› Kanun’un Baflbakanl›k Özellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤›'na verdi¤i yetkileri esas itibari ile haiz bir baflka Türk kamu kurulufluna devredilebilir. Bu devrin söz konusu oldu¤u halde devir Yönetim Kurulu karar›n› gerektirmeksizin derhal pay defterine ifllenir. Yönetim Kurulu Ortakl›¤›n tabi oldu¤u Sivil Havac›l›k ve/veya di¤er mevzuat ile Ana Sözleflmede öngörülen s›n›rlamalara uymak ve Ortakl›¤›n sahip oldu¤u trafik ve kabotaj haklar›n›n tehlikeye at›lmas›n› önlemek amac›yla hisselerin yabanc›lara devrini s›n›rlamak zorundad›r. 8. fiirket Bilgilendirme Politikas› Ortakl›¤›m›z Yönetim Kurulu'nca; Ortakl›¤›n geçmifl performans›n› ve gelecek beklentilerini, genel kabul görmüfl muhasebe prensipleri ve Sermaye Piyasas› Mevzuat›na, Sermaye Piyasas› Kurulu ile ‹stanbul Menkul K›ymetler Borsas› düzenlemeleri ve SPK Kurumsal Yönetim ‹lkeleri çerçevesinde tam, adil, do¤ru, zaman›nda ve anlafl›labilir bir flekilde, Sermaye Piyasas› kat›l›mc›lar› ile eflit bir biçimde paylaflarak, her zaman aktif ve fleffaf bir iletiflim sa¤lamak amac›yla bilgilendirme politikas› oluflturulmufltur. 9. Özel Durum Aç›klamalar› Ortakl›¤›m›zca, SPK 'nun'' Seri: VIII, No:39 Özel Durumlar›n Kamuya Aç›klanmas› Tebli¤i"ne istinaden 2008 dönemi içerisinde 67 adet Özel Durum Aç›klamas› yap›lm›fl olup, SPK ve ‹MKB taraf›ndan bu aç›klamalar›m›za iliflkin ek aç›klama talebinde bulunulmam›flt›r. Ortakl›¤›m›z özel durum aç›klamalar›n›, yat›r›mc›lara, tasarruf sahiplerine, kurum ve kurulufllara ayn› anda, zaman›nda, anlafl›labilir, do¤ru, yorumlanabilir, tam olarak aç›klamaya özen göstermifltir. Ortakl›¤›m›zca yap›lan özel durum aç›klamalar›n›n zaman›nda yap›lmamas› gibi bir durum sözkonusu olmad›¤›ndan dönem içerisinde SPK ve ‹MKB taraf›ndan herhangi bir yapt›r›m olmam›flt›r. Di¤er taraftan, Ortakl›¤›m›z›n hisse senetlerinin yurtd›fl› borsalar›nda kote olmamas› nedeniyle , yurtd›fl› borsalar›nda yap›lan bir özel durum aç›klamas› bulunmamaktad›r. 10. fiirket ‹nternet Sitesi ve ‹çeri¤i Kamunun ayd›nlat›lmas›nda internet web sitesi de kullan›lmaktad›r. Ortakl›¤›m›z›n Web Sitesi adresi www.thy.com olup, Yat›r›mc› iliflkileri sayfas›na da belirtilen bu adresten ulafl›labilir. Sözkonusu sayfan›n ingilizce versiyonu da mevcuttur. Yat›r›mc› ‹liflkileri sayfas›nda Ortakl›k yap›s›, Genel Kurul Tutanaklar›, Vekaletname örne¤i, Faaliyet Raporlar›, Mali Tablolar, Ticari Faaliyet datalar›, Ortakl›k Sunumlar›, Kurumsal Yönetim ‹lkeleri Uyum Raporlar›, Yönetim Kurulu hakk›nda bilgi ve Özel Durum Aç›klamalar›, Etik Kurallar, Politikalar (Kar Da¤›t›m Politikas›, Bilgilendirme Politikas›), Ana Sözleflme, Komiteler (Mali ve Kurumsal) ve iletiflim bilgileri ile s›k sorulan sorular yer almaktad›r. 11. Gerçek Kifli Nihai Hâkim Pay Sahibi/Sahiplerinin Aç›klanmas› Ortakl›¤›n sermayesinde gerçek kifli nihai hakim pay sahibi bulunmamaktad›r. 12. ‹çeriden Ö¤renebilecek Durumda Olan Kiflilerin Kamuya Duyurulmas› Ortakl›¤›m›z›n Yönetim Kurulu Üyeleri, Denetçileri, Genel Müdür, Genel Müdür Yard›mc›lar›, Genel Sekreter, Yat›r›mc› ‹liflkileri Müdürü, Bas›n Dan›flman›, Muhasebe Baflkan›, Finansman Baflkan›, Yat›r›m Yönetimi Baflkan›, Tan›tma ve Halkla ‹liflkiler Baflkan› ile bu Baflkanl›klar›n tüm personeli ve bunlar›n d›fl›nda mesleklerinden veya faaliyet konular›ndan dolay› görevleri süreci içerisinde bilgi sahibi olan gerçek ve tüzel kiflilerin bu bilgileri kendilerine veya üçüncü kiflilere menfaat sa¤lamak amac›yla kullan›mlar› yasaklanm›flt›r. 13. Menfaat Sahiplerinin Bilgilendirilmesi Ortakl›¤›m›z ile ilgili bilgilerin kamuya aç›klanmas›nda yasal düzenlemelerde öngörülenlere ve özel durum aç›klamalar›na ek olarak, di¤er menfaat sahiplerini de ilgilendirdi¤i düflünülen di¤er bilgi ve aç›klamalar› da en uygun iletiflim araçlar› ile zaman›nda ve aç›klay›c› bir içerikle kamuya aç›klamaktad›r. Ortakl›¤›m›z ile ilgili bilgilere pay sahipleri ve yat›r›mc›lar d›fl›nda, tedarikçiler, finans kurulufllar› ve di¤er ilgililer internet sitemiz vas›tas› ile de ulaflabilmektedir. Çal›flanlar›n Ortakl›¤›n genel uygulamalar›na ve faaliyetlerine yönelik bilgi almas›n›n temini konusunda iç düzenlemelerle duyuru yap›lmas›n›n yan› s›ra Ortakl›k intranet sitesinden de yararlan›lmaktad›r. 14. ‹nsan Kaynaklar› Politikas› Ortakl›¤›m›z›n Yönetim Kurulu taraf›ndan belirlenmifl ‹nsan Kaynaklar› Yönetmeli¤i mevcut olup, süreçlere göre yap›lanm›fl alt birimleri ile tüm personelle ilgili her türlü ifllemi ve iletiflimi 4857 say›l› ‹fl Kanunu çerçevesinde gerçeklefltirmektedir. Öte yandan, Ortakl›¤›m›z personeli sendikal› olup Toplu ‹fl Sözleflmesi düzeninde çal›flmaktad›r. 2821 say›l› Sendikalar Kanununun 34.maddesinde belirtilen say› ve oranlarda sendikaca atanan temsilciler ve Sendika yöneticileri vas›tas›yla Toplu ‹fl Sözleflmesi ve personeli ilgilendiren her türlü konuda, her seviyede, çal›flanlarla iflveren aras›ndaki iliflkiler en etkin ve sonuç alacak biçimde yürütülmektedir. Ayr›ca, personelimizin tümünü kapsayan e¤itim hizmeti bulunmaktad›r. Çal›flanlar›m›zdan ayr›mc›l›k konusunda gelen herhangi bir flikayet olmam›flt›r. 15. Müflteri ve Tedarikçilerle ‹liflkiler Hakk›nda Bilgiler Ortakl›¤›m›z IATA üyesi bir havayolu olmas›ndan dolay› IATA taraf›ndan belirlenmifl kurallar çerçevesinde bilet sat›fllar›n› gerçeklefltirmektedir. Ayr›ca, gerek tüm uçaklar›m›zda gerekse havaalanlar›nda Ortakl›¤›m›z›n de¤erleme anketleri yolcular›n flikayet ve önerileri için yer almakta olup, anket sonuçlar› yolcu memnuniyetini artt›rmak üzere de¤erlendirilmektedir. Bunun yan› s›ra Ortakl›¤›m›z müflteri memnuniyetini sa¤lamaya yönelik olarak; Telefonla Rezervasyonda herhangi bir taahhüt ya da ceza olmaks›z›n 24 saatlik opsiyon verilmesi veya iptal edilmesi, özel ihtiyac› olan ve hareketi k›s›tl› yolculara yard›m sa¤lanmas›, uçak yerde iken uzun süreli tehirlerde yolcular›n temel ihtiyaçlar›n›n karfl›lanmas›, check-in hizmetlerinin h›zland›r›lmas› için önlem al›nmas› hususlar›nda gerekli itinay› göstermektedir. Bunun yan› s›ra, yolcuyla do¤rudan iliflkilerde Ortakl›¤›m›zca benimsenmifl olan müflteri memnuniyeti ilkeleri, ayn› do¤rultuda uygulanmas› amac›yla Acentelerimizle paylafl›l›p, akdedilen sözleflmelerde de yer almaktad›r. Yap›lan de¤erlendirmelerde, ilkelerimiz do¤rultusunda hareket eden Acenteler ile iflbirli¤imiz sürdürülmekte; bu ilkelere uyulmad›¤›n›n tespit edilmesi durumunda ise gerekli uyar›lar yap›lmakta, tekerrürü halinde acentelik iliflkisi sonland›r›lmaktad›r. Ortakl›k Yönetim Kurul Karar› ile 1952 y›l›ndan günümüze kadar güncellenerek uygulanmakta bulunan Al›m/Sat›m Yönetmeli¤i taht›nda Ortakl›¤›m›z mal ve hizmet al›mlar›n› gerçeklefltirmekte olup, gerek yurtiçinde gerekse yurtd›fl›nda oldukça yüksek say›da tedarikçi ile çal›flmaktad›r. Yönetmeliklerin belirledi¤i zaman dilimleri içinde ilgili al›mlara ait ihale duyurular› yüksek tirajl› gazetelerin Türkiye bask›lar›nda ve www.thy.com adreslerinde ilan vermek kayd› ile duyurulmaktad›r. Müflteri ‹liflkileri Yönetimi ile müflteri sadakati analizi, küresel müflteri araflt›rmas›, kurumsal itibar araflt›rmas›, gizli müflteri program› ile ilgili prosedürler yaz›larak kalite iyilefltirme amac›na ulaflmak için 'gizli müflteri'' uygulamalar› yap›lmaktad›r. Gökyüzünde kalite ise ''Best Cabin Hizmet'' projesi ile uçak kabin görevlilerinin güleryüz ve operasyonel kriterler baz›nda yürütülmektedir. Müflteri memnuniyetini art›rmak ve uluslararas› marka imaj›n› gelifltirmek için, ''Star Alliance'' ittifak›na üye olunmufltur. Uluslararas› ürün ve hizmet kalitesini art›rmak için, küresel bilgi paylafl›m›na ve denetim yap›s›na dahil olmak için iflbirli¤i çal›flmalar› devam etmektedir. Ortakl›¤›m›z faaliyetlerinin yürütülmesi ve hizmet sunumu esnas›nda zaman zaman ortaya ç›kan aksakl›klar neticesinde oluflan yolcu ma¤duriyetinin en k›sa sürede giderilerek memnuniyetin sa¤lanmas›, sad›k yolcu profilinin oluflturulmas› amac›yla, Müflteri ‹liflkileri Müdürlü¤ü'nce yürütülen çal›flmalar›n›n ivedilikle tamamlanabilmesi ve ünitelerin inceleme sonuçlar›n› en k›sa sürede ulaflt›rmalar›n› sa¤lamak amac›yla, flirket genelinde Departman Performans ölçümüne geçilmifl olup, al›nan istatistiki neticeler Genel Müdürümüz taraf›ndan da takip edilmektedir. 16. Sosyal Sorumluluk Ortakl›¤›m›z yurtiçi ve yurtd›fl›nda gerek verdi¤i hizmet kalitesi gerekse sosyal sorumlulu¤u ile bayrak tafl›y›c› kimli¤ine uygun olarak çal›flmalar›n› sürdürmektedir. Çevreye verilen zarar sebebiyle Türkiye'de Ortakl›k aleyhine aç›lan herhangi bir dava bulunmamaktad›r. 17. Yönetim Kurulu’nun Yap›s›, Oluflumu ve Ba¤›ms›z Üyeler Yönetim Kurulu, Genel Kurul taraf›ndan seçilen 7 üyeden oluflur. Yönetim Kurulu’nun 7 üyesinden 6 üyesinin A grubu hissedarlar›n kendi aralar›nda yapt›klar› seçimden en çok oy alan adaylardan ve bir üyesinin de C grubu hissedar›n gösterece¤i adaydan seçilmesi zorunludur. Yönetim Kurulu'nun C grubu hisseleri temsil eden üyeler ile birlikte en az befl üyesinin Türk vatandafl› olmas› zorunludur. Yönetim Kurulu üyelerinin görev süresi 2 (iki) y›ld›r. Genel kurul, Yönetim Kurulu üyelerini görev süreleri dolmadan görevden alabilir. Görev süreleri dolan Yönetim Kurulu üyeleri yeniden seçilebilir. Yönetim Sistemi THY Y›ll›k Rapor 2008 Bilgilendirme politikas›n›n uygulanmas›nda, ticari s›r kapsam› d›fl›ndaki gerekli bilgi ve aç›klamalar›n pay sahipleri, yat›r›mc›lar, çal›flanlar ve müflteriler olmak üzere tüm menfaat sahiplerine zaman›nda, do¤ru, eksiksiz, anlafl›labilir, kolay ve en düflük maliyetle ulafl›labilir flekilde, eflit koflullarda iletilmesinin sa¤lanmas› esast›r. Ortakl›¤›m›z Yönetim Kurulu'nca oluflturulan Bilgilendirme Politikas› hakk›nda 2007 y›l› faaliyetlerinin görüflüldü¤ü 17.04.2008 tarihli Genel Kurul Toplant›s›'nda hissedarlara bilgi verilmifl olup, ayn› zamanda, Ortakl›¤›m›z web sitesinde de yay›mlanmaktad›r. 27 fiu anda görev yapan Yönetim Kurul Üyelerimiz: Candan KARLITEK‹N -Yönetim Kurulu Baflkan› Bayrak Tafl›y›c›s› kimli¤iyle; uçufl emniyeti, güvenilirli¤i, ürün yelpazesi, hizmet kalitesi ve rekabetçi konumu ile tercih edilen Avrupa'n›n önde gelen ve küresel ölçekte faal bir havayolu olmak. Hamdi TOPÇU - Yönetim Kurulu Baflkan Vekili Vizyonu; Doç. Dr. Temel KOT‹L - Yönetim Kurulu Üyesi & Genel Müdür a) Sektör ortalamalar›n›n üstünde büyüme trendinin sürdürülmesi, Orhan B‹RDAL - Yönetim Kurulu Üyesi b) S›f›rlanm›fl kaza ve k›r›m›, Prof. Dr. Cemal fiANLI - Yönetim Kurulu Üyesi c) Dünyada parmakla gösterilen hizmet anlay›fl›, Muzaffer AKPINAR - Yönetim Kurulu Üyesi d) Düflük maliyetli tafl›y›c›lara denk birim maliyetleri, Mehmet BÜYÜKEKfi‹ - Yönetim Kurulu Üyesi e) Sektör ortalamalar›n›n alt›nda sat›fl ve da¤›t›m giderleri, 18. Yönetim Kurulu Üyelerinin Nitelikleri f) Rezervasyon , biletleme, ve uça¤a binifl ifllemlerini kendisi yapan sad›k müflterileri, Yönetim Kurulu üyeli¤ine engel teflkil edecek hususlar Ana Sözleflmemizin 11. maddesinde düzenlenmektedir. Ayr›ca, 4046 Say›l› Kanunun 4/i maddesi özellefltirme kapsam›ndaki kurulufllar›n Yönetim Kurulu üyelerinde 4 y›ll›k yüksek ö¤renim görmüfl olma flart›n› da aramaktad›r. Yönetim Kurulu üye atamalar›nda Kurumsal Yönetim ‹lkelerinin IV. Bölümünün 3.1.1, 3.1.2 ve 3.1.5. maddelerinde yer alan niteliklere uyulmas›na özen gösterildi¤inden, Yönetim Kurulu Üyelerimizin nitelikleri bu ilkeler ile örtüflmektedir. Ana Sözleflmenin 11.maddesi ile geçici 1/c maddesi afla¤›da zikredilmektedir. MADDE 11 Yönetim Kurulu üyeli¤ine seçilebilmek için hacir alt›na al›nmam›fl olmak, kendisinin veya yönetiminde bulundu¤u di¤er flirke tlerin iflas etmemifl olmas›, aciz haline düflmemifl olmak, Ortakl›k ta hissedar olmak ve yüz k›zart›c› suçlardan veya Sivil Havac›l›k Kanununda yer alan suçlardan mahkum olmamak gerekir. Hissedar olmayan kimseler üye seçildikleri takdirde, hissedar s›fat›n› kazand›ktan sonra ifle bafllayabilirler. h) Üyesi bulundu¤u Star ittifak› ortaklar›na ifl yaratan ve onlar›n sundu¤u potansiyelden ifl ç›karan ticari atakl›¤›, i) Hissedarlar›n, tüm menfaat sahiplerinin menfaatlerini birlikte gözeten modern yönetiflim ilkelerini benimsemifl yönetimi ile belirginleflen bir havayolu olmaktir. 20. Risk Yönetim ve ‹ç Kontrol Mekanizmas› Geçici Madde 1/c Havayolu iflletmecili¤i sektörü özü itibariyle çok riskli bir sektör olmas›ndan dolay›, Ortakl›¤›m›zda etkili risk yönetimi sistemlerinin oluflturulmas›n›n sürdürülebilir büyümenin temini aç›s›ndan çok önemli oldu¤una inanmaktay›z. Bu ba¤lamda, Ortakl›¤›m›z bünyesinde kurulmas› planlanan ve özellikle akaryak›t fiyat›, faiz ve döviz kurlar›nda yaflanan dalgalanmalar›n minimum seviyelere indirilerek olas› floklara karfl› makul derecede güvence sa¤lanmas› amac›yla Finansal Risk Yönetimi altyap›s›n›n oluflturulabilmesi için gerekli çal›flmalar› yürütmekte olan Kurumsal Risk Yönetimi Müdürlü¤ü, Haziran 2008 tarihinde kurulmufl olup Ortakl›¤›m›z genelinde gerek finansal gerek di¤er önemli ifl risklerinin belirlenmesi, bunlar›n etkin ve sa¤l›kl› bir biçimde yönetilmesi için ilgili üniteler nezdinde gerekli koordinasyonun sa¤lanmas› yönünde gerekli çal›flmalar› yapmakt›r. A Grubu hissedarlar taraf›ndan gösterilecek adaylar aras›ndan yap›lacak seçimlerle ilgili olarak afla¤›da (d) bendi hükümleri sakl› kalmak kayd›yla, 4046 say›l› kanun gere¤ince Ortakl›k Yönetim Kurulu Baflkan›, Yönetim Kurulu Üyeleri, denetçileri ve Genel Müdürü Ortakl›k sermayesindeki kamu pay› %50'nin alt›na düflünceye kadar Kanunda öngörülen flartlara haiz olmak kayd›yla, Ö‹B'nin teklifi ve Baflbakan›n veya yetkili Bakan›n onay› ile atan›r. fiu an için öncelikli olarak Finansal Risk Yönetimi stratejisine iliflkin faaliyetlerde bulunan Kurumsal Risk Yönetimi Müdürlü¤ü, söz konusu sürecin tamamlanmas›na müteakip Ortakl›k çap›nda Kurumsal Risk Yönetimi stratejisinin tesis edilmesi amac›yla, Ortakl›¤›m›z›n maruz kald›¤› Operasyonel, Stratejik ve D›flsal Risklerin Yönetimine iliflkin de alt yap›n›n kurulmas› için gerekli çal›flmalar› yapmas› planlanmaktad›r. 19. fiirketin Misyon ve Vizyonu ile Stratejik Hedefleri Di¤er taraftan, Ortakl›¤›m›z›n faaliyetlerine ba¤l› olarak kurulmufl olan ilgili üniteler taraf›ndan da iç kontrol yap›lmaktad›r. Bu kapsamda gerek personelin gerekse acentelerimizin satm›fl oldu¤u biletlerin do¤ru ücretlendirip ücretlendirilmedi¤i, yurtd›fl›ndaki tüm bürolar›m›z›n muhasebe kay›tlar›n›n Ortakl›k yönetmelik yönergeleri taht›nda gerçeklefltirilip gerçeklefltirilmedi¤i, yükümlü oldu¤u vergilerin do¤ru ve zaman›nda ödenip ödenmedi¤i kontrol edilmekte ve Ortakl›k tüm kay›tlar›n›n yürürlükteki kanun ve Ortakl›k yönetmelik ve yönergeleri taht›nda do¤rulu¤u denetlenmektedir. Ayr›ca, Ortakl›k Genel Kurulunca seçilen 3 Denetçi taraf›ndan denetlenir. Türk Ticaret Kanunu'nun 334 ve 335'inci maddelerinde öngörülen durumlar için Genel Kurul izin verebilir. Yönetim Kurulu'nun C grubu hisseleri temsil eden üyeler ile birlikte en az befl üyesinin Türk vatandafl› olmas› zorunludur. Yönetim Kurulu Ortakl›¤›m›z yöneticilerince oluflturulan stratejik hedefleri onaylar, sürekli ve etkin bir flekilde hedeflere ulaflma derecesini, faaliyetleri ve geçmifl performans› gözden geçirir. Bunu yaparken her konuda uluslaras› standartlara uyum sa¤lamaya çal›fl›r ve gerekti¤i durumlarda gecikmeden ve sorun ortaya ç›kmadan önce önlem al›r. Ortakl›¤›m›z›n Ana Sözleflmesinin 3. Maddesinde afla¤›da belirtilen misyonu yer almaktad›r. a) Ortakl›¤›n uzun menzilli uçufl a¤› (network) yap›s›n› büyüterek, küresel hava yolu flirketi kimli¤ini gelifltirmek; b) Ortakl›¤›n teknik bak›m ünitesini, bölgesinde önemli bir teknik bak›m üssü haline getirerek teknik bak›m hizmetleri sa¤lay›c›s› olma kimli¤ini/vasf›n› gelifltirmek; ‹smail GERÇEK - Denetleme Kurulu Üyesi Naci A⁄BAL - Denetleme Kurulu Üyesi Prof. Dr. Atefl VURAN - Denetleme Kurulu Üyesi c) Ortakl›¤›n yer hizmetleri ve uçufl e¤itimi dahil stratejik önemi olan her türlü sivil havac›l›k hizmeti alan›nda hizmet sa¤lay›c›s› olma kimli¤ini gelifltirmek; Denetçilerden 2'si A Grubu hissedarlar›n 1'i C Grubu hissedar›n gösterece¤i adaylardan seçilir. Denetçilerin görev süreleri 1 (bir) y›ld›r. Görev süresi dolan denetçi tekrar seçilebilir. d) Ortakl›¤›n yurt içi hava tafl›mac›l›¤›ndaki lider konumunu muhafaza etmek; A grubu hissedarlar›n Denetçi belirlemelerinde afla¤›daki esaslar uygulan›r : e) Ortakl›¤›n yurt d›fl›ndaki imaj›n› gelifltirecek ve pazarlama imkanlar›n› yükseltecek flekilde kendi uçufl a¤›n› tamamlayacak küresel bir hava yolu ittifak› ile iflbirli¤ine girerek kesintisiz ve kaliteli uçufl hizmeti sunmas›n› sa¤lamak; a. Ortakl›¤›n halka aç›kl›k oran›n›n %35 (%35 ve üzeri) olmas› durumunda A grubuna tan›nan 2 Denetçi belirleme hakk› halka aç›k hisseleri A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlara aittir. f) ‹stanbul'u önemli bir uçufl merkezi (hub) haline getirmek. Ayr›ca, Sivil Hava Tafl›mac›l›¤› (SHT) sektöründe Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin 28 g) Kurumdan elde edece¤i yarar›n yaratt›¤› katma de¤erle orant›l› oldu¤unu bilen ve kendini gelifltiren personeli, b. Halka aç›k A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarlar›n Denetçi aday› gösterebilmeleri, Denetçili¤e seçim yap›lan Genel Kurul toplant›s›nda söz konusu hissedarlar›n toplam ç›kar›lm›fl sermayenin en az %2'si oran›nda temsil edilmelerine ba¤l›d›r. Söz konusu %2 oran›n hesaplanmas›nda sadece halka aç›k A Grubu hisseler dikkate al›nacakt›r. Halka aç›k A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarlar denetçili¤e gösterecekleri adaylar› kendi aralar›nda yapacaklar› toplant›da belirleyeceklerdir. Bu toplant›da aday gösterme hakk›, kamunun elinde olmayan halka aç›k A Grubu hisse senedi sahiplerine aittir. Halka aç›k A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarlar›n Genel Kurul toplant›s›nda %2 oran›nda temsil edilmemeleri halinde bu hissedarlara ait Denetçi belirleme hakk›, halka aç›k olmayan A grubu hisseleri ellerinde bulunduran di¤er hissedarlar taraf›ndan Türk Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasas› mevzuat›na uygun olarak kullan›lacakt›r. en az 4 üyenin olumlu oyu ile al›r. Yönetim Kurulu’nca izinli say›lmaks›z›n veya hakl› bir sebebe dayanmaks›z›n arka arkaya dört toplant›ya veya bir y›l içinde toplam 6 toplant›ya kat›lmayan üye istifa etmifl say›l›r. c. Denetçili¤in ölüm, istifa, azil veya üyeli¤inin düflmesi gibi nedenlerle boflalmas› halinde, di¤er Denetçilerin Türk Ticaret Kanunu madde 351 uyar›nca yapaca¤› seçimle doldurulur. Denetçilerde boflalan üyeli¤i halka aç›k A grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlar›n aday gösterememifl olmalar› durumunda, boflalan üyeli¤e aday gösterme hakk› C Grubu hissedara, C Grubu hissenin A Grubuna dönüflmüfl olmas› durumunda halka aç›k olmayan A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlara aittir. Halka aç›k A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlar›n gösterdi¤i aday›n boflaltt›¤› yere bu flekilde yap›lacak seçimde yukar›daki a ve b bentlerinde yeralan %35 ve %2 oranlar› dikkate al›nmayacakt›r. - ‹flbu Ana sözleflmenin 3.1. maddesinde belirtilen Ortakl›k misyonunu aç›kça olumsuz etkileyecek kararlar›n al›nmas›; Denetçiler, Ortakl›¤›n genel muamelelerini ve bütçesini tetkik etmeye, Türk Ticaret Kanunu'nda yaz›l› vazifeleri yapmaya, Ortakl›¤›n iyi flekilde idaresinin temini ve Ortakl›k menfaatlerinin korunmas› hususunda Yönetim Kurulu’na teklifte bulunmaya, zaruri ve müstacel sebepler ç›kt›¤› takdirde genel kurulu toplant›ya ça¤›rmaya ve toplant› gündemini tayine ve Türk Ticaret Kanunu'nun 354'üncü maddesinde yaz›l› raporu tanzime yetkili ve görevlidir. Denetçiler, kanun ve ana sözleflme ile kendilerine düflen görevleri iyi ve tam olarak yapmakla yükümlüdürler. 21. Yönetim Kurulu Üyeleri ile Yöneticilerin Yetki ve Sorumluluklar› Ana Sözleflmemizin 15. maddesi ile Yönetim Kurulu’nun, 19 maddesi ile de Genel Müdürün görev yetki ve Sorumluluklar› düzenlenmektedir. Madde 15. Yönetim Kurulu, Ortakl›¤›n temsil ve idare organ›d›r. Yönetim Kurulu, kanun ve Ana Sözleflme ile Genel Kurula verilmifl olanlar d›fl›ndaki tüm görevler ile yükümlü olup, bu görevlerin gerektirdi¤i bütün yetkilere sahiptir. Yönetim Kurulu Türk Ticaret Kanunu madde 319 hükmünce, idare ve temsil yetkilerinin bir bölümünü veya tamam›n› üyelerden birine veya bir kaç›na, Yönetim Kurulu üyesi olmayan genel müdür, genel müdür yard›mc›s›, müdür veya müdürlere b›rakabilece¤i gibi bu görev ve yetkileri kullanmak üzere kendi içinden veya d›fl›ndan icra komiteleri oluflturabilir. Ancak C Grubunun imtiyaz› bulunan konularda Yönetim Kurulu taraf›ndan yetki devri yap›lamaz. Yönetim Kurulu üyelerinin görevlerini icra etmeleri için gereken her türlü mali ve sair bilgiler ile Yönetim Kurulu teklif ve ekleri vaktinde verilecektir.Madde 19. Genel müdürün görev ve yetkileri, Yönetim Kurulu taraf›ndan belirlenir. Genel Müdür, görevlerini özenle yerine getirmek zorunda olup, aksine davran›fllardan sorumludur. 22. Yönetim Kurulunun Faaliyet Esaslar› Ortakl›¤›m›z Yönetim Kurulu faaliyetleri Ana Sözleflmemizin 14. Maddesinde düzenlenmekte olup; Yönetim Kurulu Ortakl›k iflleri gerektirdikçe ve her halde en az ayda bir defa toplan›r. Toplant› yeri Ortakl›k merkezidir. Yönetim Kurulu karar› ile baflka bir yerde de toplan›labilir. Toplant›larda görüflülecek ifllerin bir gündem ile tespit edilmifl olmas› ve gündemin toplant› gününden önce üyelere tebli¤ edilmifl bulunmas› gerekir. Yönetim Kurulu toplant›lar›na davet, toplant› gününden en az üç gün evvel yap›l›r. Afla¤›daki konularda Yönetim Kurulu’nun alaca¤› kararlar›n geçerlili¤i C grubu hisseyi temsil eden Yönetim Kurulu üyesinin bu kararlar›n al›nd›¤› toplant›ya kat›l›m› ve olumlu oy kullanmas›na ba¤l›d›r. - Genel kurula Ana Sözleflme de¤iflikli¤i önerilmesi; - Sermaye art›r›lmas›; - Nama yaz›l› hisselerin devrinin onaylanmas› ve devrin pay defterine ifllenmesi; - Ortakl›¤›n Sermaye Piyasas› Kurulu'na sundu¤u son y›ll›k bilançosunda yer alan aktif toplam›n› beher sözleflme baz›nda %5'ini geçen ve Ortakl›¤› do¤rudan veya dolayl› olarak ba¤layan her türlü ifllem yapmas›, taahhüt alt›na sokacak her türlü kararlar›n al›nmas›, (flöyle ki kamu pay›n›n Ortakl›k sermayesindeki pay› %20'nin alt›na düfltü¤ünde bu bent hükmü kendili¤inden ortadan kalkacakt›r); - Ortakl›¤›n baflka flirketlerle birleflmesi, feshi veya tasfiyesi, - Münhas›ran pazar flartlar› dahilinde veya di¤er kaynaklarla operasyon giderini dahi karfl›layamayan hatlar haricinde, herhangi bir uçufl hatt›n›n kald›r›lmas› veya sefer say›s›n›n belirgin bir flekilde azalt›lmas›na iliflkin kararlar›n al›nmas›. C Grubu hissenin imtiyazlar› ancak Özellefltirme Yüksek Kurulu veya onun görevlerini devralacak baflka bir kamu kurumu taraf›ndan k›s›tlanabilir. 2008 dönemi içerisinde Yönetim Kurulu Toplant› say›s› 46 olup 217 karar al›nm›flt›r. Yönetim Kurulu Karar'lar›n›n›n geçerlili¤i yaz›l›p imza edilmifl olmas›na ba¤l›d›r. Yönetim Kurulu'nun faaliyetlerini organize eden bilgilendirme ve iletiflimi sa¤layan, Yönetim Kurulu’nun toplant› say›s› Yönetim Kurulu’na sunulacak tekliflerin takibi ve toplant› gündeminin belirlenmesi yöntemi ‹nsan Kaynaklar› Genel Müdür Yard›mc›l›¤›na ba¤l› ‹ç Mevzuat ve Genel Evrak Müdürlü¤ü taraf›ndan yerine getirilmektedir. 23. fiirketle Muamele Yapma ve Rekabet Yasa¤› Dönem ‹çinde Yönetim Kurulu Üyelerine, TTK 334-335 maddeleri hükümleri taht›nda fiirketle Muamele Yapma ve Rekabet Yasa¤› uygulanm›flt›r. Ayr›ca 07001 no'lu THY A.O. ‹nsan Kaynaklar› Yönetmeli¤inin 11. Bölümünde Ortakl›k personeli bak›m›ndan Baflka ‹fl ve Hizmet Yasa¤›'na iliflkin düzenlemeler bulunmaktad›r. 24. Etik Kurallar Yönetim Kurulu’muzca Kurumsal Yönetim ‹lkeleri çerçevesinde Ortakl›¤›m›z etik kurallar› oluflturulmufl, 17.04.2008 tarihinde Genel Kurul Toplant›s›'nda hissedarlar›n bilgisine sunulmufltur. Etik kurallar Ortakl›¤›m›z web sitesinde de yay›mlanmaktad›r. 25. Yönetim Kurulu’nda Oluflturulan Komitelerin Say›, Yap› ve Ba¤›ms›zl›¤› Yönetim Kurulu’nda mali konular› denetleyen Mali Denetim Komitesi Sn. Hamdi TOPÇU, Sn. Cemal fiANLI ve Sn. Mehmet BÜYÜKEKfi‹; Kurumsal Yönetim ‹lkelerine iliflkin uygulamalar›n› denetleyen Kurumsal Yönetim Komitesi ise Sn. Muzaffer AKPINAR ve Sn. Orhan B‹RDAL'dan oluflmufltur. 26. Yönetim Kurulu’na Sa¤lanan Mali Haklar Yönetim Kurulu üyelerinin ücretleri Genel Kurul taraf›ndan tespit edilir. Hiç bir Yönetim Kurul Üyesi'nin Ortakl›ktan herhangi bir kredi veya borç almas› söz konusu de¤ildir. Yönetim Kurulu en az 5 üyenin kat›l›m› ile toplan›r. Yönetim Kurulu, kararlar›n› Yönetim Sistemi THY Y›ll›k Rapor 2008 d. ‹flbu Ana Sözleflmenin bilahare de¤ifltirilmesi ve yeni hisse gruplar› yarat›lmas› halinde, yukar›da a bendi ile A Grubu halka aç›k hisseleri ellerinde bulunduran hissedarlara tan›nan 2 Denetçi belirleme hakk› ortadan kald›r›lmayacak veya de¤ifltirilmeyecektir, me¤er ki söz konusu de¤ifliklik ç›kar›lm›fl sermayenin %65'ini temsil eden hissedarlar taraf›ndan onaylanm›fl olsun. Üyelerden biri toplant› yap›lmas› iste¤inde bulunmad›kça Yönetim Kurulu kararlar›, içlerinden birinin belli bir konuya iliflkin yapt›¤› öneriye bütün üyelerin yaz›l› olumlu görüfllerinin al›nmas› suretiyle de verilebilir. Yönetim Kurulu kararlar›n›n geçerlili¤i yaz›l›p imza edilmifl olmas›na ba¤l›d›r. Belli bir konuda karar nisab›n›n oluflturulmamas› önerinin reddedilmifl oldu¤u anlam›na gelir. 29 O p e r a s y o n e l Toplam Trafik Neticeleri 33 Filomuz 38 Faaliyetlerimiz 42 - ‹nsan Kaynaklar› 42 - Yolcu Hizmetleri 48 - Uçufl Konforu 50 - First Class 50 - Business Class 54 - Economy Class 56 - Kargo 58 - Üretim Planlama 62 - Pazarlama ve Sat›fl 66 - Bilgi Teknolojileri 68 - Star Alliance 70 - Sosyal Sorumluluk 72 - ‹fl Gelifltirme 74 - Müflteri ‹liflkileri Yönetimi 05 - Miles & Smiles 76 ‹fltiraklerimiz 78 - Anadolu Jet 78 - Turkish DO & CO 80 - THY Teknik A.fi. 82 Y ü k s e l i fl t a k t i k l e r i Toplam Trafik Neticeleri 2004 2005 2006 22.597 19.636 16.946 14.134 11.991 Toplam Yolcu Say›s› (000) 2007 2008 Yolcu Art›fl› Toplam Ücretli Yolcu Say›s› %15,1 22,6 milyon Avrupa Havayollar› Birli¤i üyesi flirketlerin %1,7 oran›nda küçüldü¤ü ve akaryak›t fiyat art›fllar›n›n havac›l›k sektöründe olumsuz etkiler yaratt›¤› 2008 y›l›nda, %15,1 oran›nda büyüyen THY, Avrupa ve dünyan›n lider havayolu flirketleri aras›nda yer alma hedefi do¤rultusunda ilerlemeye devam etmektedir. Trafik sonuçlar›na da yans›yan büyüme sonucunda, THY 2008 y›l›nda toplam ücretli yolcu say›s›n› bir önceki y›la göre %15,1 oran›nda art›rm›fl ve 22,6 milyon yolcuya ulaflm›flt›r. Rakamlarla Son Befl Y›l›n Performans› 2004 Konma Say›s› Uçulan Km (000) Arzedilen Koltuk-Km (Milyon) Ücretli Yolcu-Km (Milyon) Yolcu Doluluk Oran› (%) Arzedilen Ton-Km (Milyon) Ücretli Ton-Km (Milyon) Genel Doluluk Oran› (%) Ücretli Yolcu (000) Kargo (Ton) Posta (Ton) Fazla Bagaj (Ton) Personel (Y›l Sonu Toplam) 106.493 127.137 147.492 26.481 18.594 70,2 3.556 2.333 65,6 11.991 129.984 4.867 2.783 10.956 168.902 29.805 21.317 71,5 3.986 2.590 65,0 14.134 140.559 4.415 3.714 11.121 2005 2006 2007 2008 152.536 168.899 207.202 36.934 25.383 68,7 4.874 3.019 61,9 16.946 155.863 4.010 3.673 10.324 232.147 41.619 30.251 72,7 5.535 3.549 64,1 19.636 177.508 6.714 3.462 10.453 189.328 262.124 46.343 34.265 73,9 6.147 3.993 65,0 22.597 191.934 6.956 3.752 11.520 THY Y›ll›k Rapor 2008 Büyüyen THY, Avrupa ve dünyan›n lider havayolu flirketleri aras›nda yer alma hedefine do¤ru ilerlemektedir. 33 Toplam Yolcu Da¤›l›m› %1,7 %1,7 %49,3 D›fl Hat %49,3 ‹ç Hat %47,3 Özel Kira %1,7 Hac - Umre %1,7 %47,3 ‹ç Hat Yolcu Say›s› ‹ç Hat Yolcu Art›fl› 11,1 %10,8 milyon THY’nin 2008 y›l›nda tafl›d›¤› toplam 22.597 milyon yolcunun %47,3’lük k›sm›n› iç hat yolcular› oluflturmufltur. ‹ç hatlarda 2008 y›l›nda Anadolu Jet’in devreye 2004 34 2005 2006 11.063 9.984 8.906 7.197 5.850 ‹ç Hatlar Yolcu Say›s› (000) 2007 2008 ‹ç Hatlar Konma Say›s› Uçulan Km (000) Arzedilen Koltuk-Km (Milyon) Ücretli Yolcu-Km (Milyon) Yolcu Doluluk Oran› (%) Arzedilen Ton-Km (Milyon) Ücretli Ton-Km (Milyon) Genel Doluluk Oran› (%) Ücretli Yolcu (000) Kargo (Ton) Posta (Ton) Fazla Bagaj (Ton) girmesiyle, tüm yurt çap›nda uçufl a¤›n›n genifllemesi, iç hat yolcu tafl›mac›l›¤›n› olumlu yönde etkilemifltir. ‹ç hatlarda tafl›nan yolcu say›s› ise bir önceki y›la göre %10,8 artarak, 11,1 milyona ulaflm›flt›r. 2004 2005 2006 2007 2008 51.557 28.734 4.253 3.236 76,1 515 325 63,1 5.850 28.800 1.323 999 65.448 36.049 5.457 4.016 73,6 647 394 60,9 7.197 29.233 1.088 1.490 78.910 45.282 7.123 5.213 73,2 806 504 62,5 8.906 32.085 1.295 1.460 87.162 51.016 8.117 5.924 73,0 946 570 60,3 9.984 35.518 3.555 1.538 92.593 53.372 8.488 6.417 75,6 1.000 615 61,5 11.063 34.305 3.427 1.589 11,5 %19,5 Toplam yolcu say›s›n›n %49,3’ünü ise d›fl hat yolcular› oluflturmufltur. Star Alliance üyeli¤i, Air Bosnia, Anadolu Jet ve Sun Express ile birlikte uçufl noktalar›n› dünya çap›nda art›ran THY, d›fl hat yolcular›na yeni imkanlar sunmaya 2008 y›l›nda da devam etmifltir. D›fl Hatlar 2004 Konma Say›s› Uçulan Km (000) Arzedilen Koltuk-Km (Milyon) Ücretli Yolcu-Km (Milyon) Yolcu Doluluk Oran› (%) Arzedilen Ton-Km (Milyon) Ücretli Ton-Km (Milyon) Genel Doluluk Oran› (%) Ücretli Yolcu (000) Kargo (Ton) Posta (Ton) Fazla Bagaj (Ton) 54.936 118.758 22.228 15.358 69,1 3.041 2.008 66,0 6.141 101.184 3.544 1.784 2008 y›l›nda d›fl hatlarda tafl›nan toplam yolcu say›s› da bir önceki y›la göre %19,5 artarak 11,5 milyona ulaflm›flt›r. 2005 61.689 132.852 24.348 17.301 71,1 3.339 2.196 65,8 6.937 111.326 3.327 2.224 2006 73.626 161.920 29.811 20.170 67,7 4.068 2.515 61,8 8.041 123.777 2.715 2.213 2007 81.737 181.131 33.502 24.327 72,6 4.589 2.979 64,9 9.652 141.990 3.159 1.924 2008 96.735 208.752 37.855 27.848 73,6 5.147 3.378 65,6 11.534 157.629 3.529 2.163 2005 2006 11.534 2007 2008 THY Y›ll›k Rapor 2008 2004 9.652 D›fl Hatlar Yolcu Say›s› (000) 8.041 THY’nin hac seferleri ve özel kira uçufllar› ile tafl›d›¤› yolcular, toplam yolcu say›s›n›n %1,7’sini olufltururken, bu kategorideki yolcular için sunulan uçufllar ve frekanslar da 2008 y›l›nda önceki y›la göre art›r›lm›flt›r. D›fl Hat Yolcu Art›fl› 6.937 THY, 2008 sonunda 127 uça¤a ulaflan filosu ve 11.520 personeliyle, yolcular›n› maksimum emniyet, güven ve konforla iç hatlarda ve d›fl hatlarda tafl›rken, ayn› zamanda hac seferleri ve özel kira uçufllar›nda da operasyonlar›n› gelifltirmifl ve tüm yolcu kategorilerinde art›fllar kaydetmifltir. D›fl Hat Yolcu Say›s› milyon 6.141 THY, 2008 y›l›nda 3’ü d›fl hat, 2’si iç hat olmak üzere 5 yeni noktaya seferler bafllatm›fl ve uçufl noktas› say›s›n› 142’ye ç›karm›flt›r. 35 Afrika’da Yolcu Art›fl› Ortado¤u’da Yolcu Art›fl› %38,3 %53,7 Lider network tafl›y›c›lardan biri olma hedefiyle büyüme, geliflim ve dönüflüme devam eden THY, uçufl a¤›n› dünya çap›nda geniflletmekte ve birçok bölgede önceki y›llara göre daha çok tercih edilen havayolu olarak dikkat çekmektedir. THY’nin at›l›m içinde oldu¤u iki önemli bölgeyi Ortado¤u ve Afrika oluflturmaktad›r. THY, 2008 y›l›nda bu bölgelerde s›ras›yla, %53,7 ve %38,3 oran›nda yolcu say›s› art›fl›na ulaflm›flt›r. Bölgelere Göre Tarifeli Yolcu Da¤›l›m› %11,2 Avrupa %67,4 Uzakdo¤u %11,2 Ortado¤u %14,2 Afrika %5,1 K. Amerika %2,1 %14,2 %5,1 %2,1 %67,4 Arz Edilen Koltuk-Km De¤iflim (%) 36 Ücretli Yolcu-Km De¤iflim (%) Yolcu Say›s› De¤iflim (%) Kargo+Posta (Ton) De¤iflim (%) Ortado¤u 55,4 59,9 53,7 46,4 Avrupa 11,0 14,6 16,5 6,8 Uzakdo¤u 4,8 1,1 4,3 5,3 K. Amerika -5,3 -4,4 -3,5 -7,5 Afrika 57,9 59,4 38,3 50,8 102.607 100.807 106.493 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1999 2000 2000 2003 2001 2002 2003 2004 2005 2004 2005 2006 2006 2007 Tafl›nan Ücretli Yolcu (000) 2007 198.890 184.222 159.873 144.974 2002 134.851 122.822 109.426 130.337 124.905 2001 22.597 1999 19.636 Konma Say›s› (Adet) 2008 16.946 2007 14.134 2006 11.991 2005 13.903 26.001 34.266 30.251 46.343 41.619 36.934 29.805 25.383 21.317 26.481 24.040 24.071 24.890 18.594 16.113 16.594 15.679 17.396 23.101 73,9 1999 10.420 2004 2008 10.383 2003 2007 10.227 2002 114.847 Uçulan Km (000) 262.124 68,7 2006 72,7 71,5 2005 232.146 70,2 2004 12.031 2001 207.202 67,0 2003 189.328 147.491 68,9 63,0 66,9 60,2 2002 168.899 137.392 2000 152.536 138.058 1999 168.901 143.617 2001 THY Y›ll›k Rapor 2008 109.028 149.349 2000 10.410 117.916 138.742 1999 127.137 113.964 Yolcu Doluluk Oran› (%) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Arz Edilen Koltuk-Km (Milyon) Ücretli Yolcu-Km Geliflimi (Milyon) Kargo+Posta Geliflimi (Ton) 2008 2008 37 Filomuz Yeni nesil uçaklarla büyüyen THY filosu, hep genç ve dinamik. THY filosu, 2008 y›l›nda yeni nesil uçaklarla geniflleyerek, 127 uça¤a ulaflm›flt›r. Kargo uçak say›s›, 2 adet A310 uça¤›n›n kargo uça¤›na dönüfltürülmesiyle 2008 y›l›nda 4’e ç›km›flt›r. Filoda yer alan Anadolu Jet uçaklar›yla birlikte Türkiye çap›nda uçufl a¤›n› geniflleten THY, uçak filosunun yafl›n› 6’ya çekerken, 2008 y›l›nda 123 adedi yolcu, 4’ü kargo uça¤› olmak üzere, 127 uçakl›k genç bir filoyla ve 22.238 koltuk kapasitesiyle hizmet vermifltir. 38 UÇAK T‹P‹ 2008 22.238 2007 17.594 2006 17.931 2005 2004 14.419 12.109 ADED‹ F‹LO YAfiI TOPLAM KAPAS‹TE (Koltuk) YOLCU UÇAKLARI A340 A332 A321 A320 A319 A310 B737-800 B737-700 B737-400 B777 9 5 17 22 4 2 52 1 9 2 9,92 2,73 3,58 2,03 1,48 19,84 5,45 0,08 16,07 1,41 2.448 1.250 3.291 3.512 528 418 8.572 149 1.446 624 KARGO UÇAKLARI A310-304 4 20,47 - 127 6,04 22.238 TOPLAM THY Y›ll›k Rapor 2008 Toplam Koltuk Kapasitesi 39 A340-300 Uçak Adedi Filo Yafl› Toplam Koltuk Kapasitesi Toplam Uçulan Saat Toplam Uçulan Km. Ortalama Günlük Uçufl Saati Azami Menzil Maksimum Kargo Kapasitesi A330-203 9 9,92 2.448 33.545 22.990.947 13:29 11.952 km 44.836 kg / 152,80 m3 17 3,58 3.291 68.768 37.145.704 11:56 3.350 km 12.837 kg / 37,42 m3 A319-132 Uçak Adedi Filo Yafl› Toplam Koltuk Kapasitesi Toplam Uçulan Saat Toplam Uçulan Km. Ortalama Günlük Uçufl Saati Azami Menzil Maksimum Kargo Kapasitesi 40 5 2,73 1.250 27.243 19.282.644 10:50 12.000 km 37.578 kg / 105,95 m3 A320-232 A321-231/211 Uçak Adedi Filo Yafl› Toplam Koltuk Kapasitesi Toplam Uçulan Saat Toplam Uçulan Km. Ortalama Günlük Uçufl Saati Azami Menzil Maksimum Kargo Kapasitesi Uçak Adedi Filo Yafl› Toplam Koltuk Kapasitesi Toplam Uçulan Saat Toplam Uçulan Km. Ortalama Günlük Uçufl Saati Azami Menzil Maksimum Kargo Kapasitesi Uçak Adedi Filo Yafl› Toplam Koltuk Kapasitesi Toplam Uçulan Saat Toplam Uçulan Km. Ortalama Günlük Uçufl Saati Azami Menzil Maksimum Kargo Kapasitesi 22 2,03 3.512 67.630 32.606.417 10:39 3.350 km 9.435 kg / 37,42 m3 A310-300 4 1,48 528 9.032 4.753.599 10:03 3.350 km 6.786 kg / 27,56 m3 Uçak Adedi Filo Yafl› Toplam Koltuk Kapasitesi Toplam Uçulan Saat Toplam Uçulan Km. Ortalama Günlük Uçufl Saati Azami Menzil Maksimum Kargo Kapasitesi 2 19,84 418 11.074 6.290.122 10:50 8.100 km 24.995 kg / 68,20 m3 B737-700 B737-800 Uçak Adedi Filo Yafl› Toplam Koltuk Kapasitesi Toplam Uçulan Saat Toplam Uçulan Km. Ortalama Günlük Uçufl Saati Azami Menzil Maksimum Kargo Kapasitesi 52 5,45 8.572 196.724 107.667.968 12:11 4.755 km 8.408 kg / 45,05 m3 B737-400 Uçak Adedi Filo Yafl› Toplam Koltuk Kapasitesi Toplam Uçulan Saat Toplam Uçulan Km. Ortalama Günlük Uçufl Saati Azami Menzil Maksimum Kargo Kapasitesi Uçak Adedi Filo Yafl› Toplam Koltuk Kapasitesi Toplam Uçulan Saat Toplam Uçulan Km. Ortalama Günlük Uçufl Saati Azami Menzil Maksimum Kargo Kapasitesi 1 0,08 149 110 47.275 05:47 6.230 km 4.178 kg / 27,3 m3 B777-300 9 16,07 1.446 29.518 13.577.087 09:20 3.350 km 7.491 kg / 39,22 m3 Uçak Adedi Filo Yafl› Toplam Koltuk Kapasitesi Toplam Uçulan Saat Toplam Uçulan Km. Ortalama Günlük Uçufl Saati Azami Menzil Maksimum Kargo Kapasitesi 2 1,41 624 81 59.438 08:06 14.685 km 57.784 kg / 201,6 m3 Uçak Adedi Filo Yafl› Toplam Koltuk Kapasitesi Toplam Uçulan Saat Toplam Uçulan Km. Ortalama Günlük Uçufl Saati Azami Menzil Maksimum Kargo Kapasitesi 4 20,47 7.975 5.046.337 08:18 8.980 km 36.000 kg / 200 m3 THY Y›ll›k Rapor 2008 B310-304 Kargo 41 ‹nsan Kaynaklar› Çal›flanlar, THY markas›n›n en iyi temsilcileridir. 42 Müflteri odakl› güler yüzlü personel 2008 y›l›nda, insan kaynaklar›n› gelifltirme do¤rultusunda çal›flmalar›n› sürdüren THY, kurum kültürünü oluflturma ve koruma kapsam›nda bafllatt›¤› çal›flmalara devam etmifltir. Çal›flanlar için öneri sistemi oluflturulmufl, düzenlenen itibar araflt›rmas› kapsam›nda y›ll›k çal›flan memnuniyeti anketleri uygulanm›flt›r. ‹lgili birimlerde daha küçük ölçekte öneri sistemleri ve memnuniyet anketleri gerçeklefltirilmifltir. Müflteri temas noktalar›ndaki personelin müflteri odakl› hayat, güleryüzlü ve kaliteli hizmet, v.b konularda yüzyüze ve uzaktan e¤itimlerle fark›ndal›¤›n›n art›r›lmas›; personelin davran›flsal ve ifle dönük bilgi seviyesinin yükseltilmesi; kurumsal kültür bilincinin pekifltirilmesi için e¤itim, seminer, toplant› ve etkinlikler yap›lm›flt›r. Çal›flanlara y›l içinde toplam 24.500 saat müflteri odakl› e¤itim çal›flmas› verilmifltir. Personel Art›fl› %10,2 2008 y›l›nda bu uygulamalar›n yan›s›ra, ifl güvenli¤i, çal›flanlar›n sa¤l›¤›, çal›flma ortam›na iliflkin standartlar›n gelifltirilmesi konusunda da çal›flmalar yap›lm›flt›r. Çal›flanlara çeflitli sosyal imkanlar sa¤lanmaya devam edilmifl, çal›flma ortamlar› yenilenmifl ve son dönemde ofis alanlar› ve yemekhanelerde gerçeklefltirilen yenileme çal›flmalar› sayesinde daha sa¤l›kl› ve ergonomik ortamlar yarat›lm›flt›r. Yer ve uçucu personelin periyodik sa¤l›k muayeneleri sürdürülürken, ifl kazas› risklerini azaltmaya, personelin çal›flma flartlar›n› iyilefltirmeye, iflyeri hijyenini sa¤lamaya yönelik kararlar al›nm›flt›r. THY personeline yönelik üç ayr› sa¤l›k taramas› gerçeklefltirilmifl ve 2009’da geçerli olmas› planlanan özel sa¤l›k sigortas› çal›flmalar› yap›lm›flt›r. Personel motivasyonu çal›flmalar› aras›nda konser, piknik gibi etkinlikler ve organizasyonlar yer alm›fl, yöneticilerin ücret sisteminde revizyon yap›lm›flt›r. Öte yandan üniversite ö¤rencilerinin sivil havac›l›¤› tan›malar›n› ve ifl hayat› öncesi tecrübe edinmelerini sa¤lamak için yar› zamanl› ö¤renci istihdam›, di¤er kayda de¤er bir uygulama olmufltur. Sürekli geliflim ve verimlilik art›fl› 142 noktada, farkl› kültürlerde, çeflitlilik ve zenginlik arzeden insan kayna¤›yla, dünya çap›nda hizmet veren THY’nin baflar›s›nda çal›flanlar önemli bir paya sahiptir. ‹nsana ve baflar›ya odakl› insan kaynaklar› politikas›, insan kaynaklar› yap›s›nda sürekli bir geliflimi, verimlilik ve kalite art›fl›n› beraberinde getirmekte, bu yap›sal geliflim de kurumsal baflar›ya önemli katk›larda bulunmaktad›r. 2008 y›l›nda, THY toplam personel say›s›, flirketin büyüme ve geliflmesine paralel olarak, 2007 y›l›na göre %10,2 artarak 11.520 olmufltur. Personel bafl›na düflen yolcu say›s›ndaki art›fl ise %4’tür; dolay›s›yla personel bafl›na üretim ve verimlilik artm›flt›r. Verimlilik Art›fl› %4 THY Y›ll›k Rapor 2008 THY’nin insan kaynaklar› politikas›n›n temelini, personelin deneyim ve motivasyonunu sürekli gelifltirmek ve desteklemek oluflturmaktad›r. Toplam kalite, müflteri memnuniyeti ve baflar›dan oluflan zincirin süreklili¤i için çal›flan memnuniyetinin önemi dikkate al›narak, insan kaynaklar›yla ilgili de¤erlendirmeler, planlar ve uygulamalar hayata geçirilmektedir. Gerekli görülen alanlarda çal›flanlar›n becerilerini gelifltirmek; performans ve motivasyonunu yükseltmek; yöneticileri üstlenecekleri görevler için haz›rlamak ve gerekli becerileri kazand›rmak; çal›flanlar›n problem çözücü, proaktif bir tutum benimsemesini sa¤lamak, insan kaynaklar›yla ilgili faaliyetlerin bafll›ca amaçlar› aras›ndad›r. Faaliyetlerimiz 43 1999 10.350 1.170 9.406 1.047 898 9.426 10.338 783 10.194 762 744 848 9.495 10.136 10.353 31.12.2008 Tarihi ‹tibar›yla Personelin Ünvanlara Göre Da¤›l›m› 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Yurt ‹çi Yurt D›fl› 44 889 933 836 10.923 11.547 Y›llara Göre Personel Say›s›n›n Yurt ‹çi ve Yurt D›fl› Da¤›l›m› Ünvan ‹dareci Pilot Kabin Memuru Bilgi ‹fllem Personeli D›fl Büro Mühendis, Avukat, Doktor Uzman, Dispeç, Ö¤retmen Teknisyen Memur ‹flçi TOPLAM Personel Say›s› 622 1.508 3.090 182 1.170 108 644 71 3.415 710 11.520 Personel Verimlili¤i Personelin Ünitelere Göre Da¤›l›m› 1.956 1.879 1.641 91 103 100 1.271 134 1.095 150 1.022 158 958 166 163 922 973 171 896 157 1999 Ünvan Personel Say›s› Yönetim Kuruluna Ba¤l› Üniteler 2 Genel Müdüre Direkt Ba¤l› Üniteler 2.894 Genel Müdür Yard›mc›l›¤› (‹nsan Kaynaklar›) 313 Genel Müdür Yard›mc›l›¤› (Mali) 346 Genel Müdür Yard›mc›l›¤› (Ticari) 3.050 Genel Müdür Yard›mc›l›¤› (Uçufl ‹flletme) 4.915 TOPLAM 11.520 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Personel bafl›na düflen yolcu say›s› THY Y›ll›k Rapor 2008 Uçak bafl›na düflen personel say›s› Faaliyetlerimiz 45 E¤itim 46 E¤itimde ka¤›t sarfiyat›na son Uygulanan ISO 14001 ve çevre politikas› çerçevesinde, e¤itimde ka¤›t sarfiyat›na son vermeyi hedefleyen bir teknoloji projesi bafllat›lm›flt›r. Bu proje sonuçland›¤›nda teknolojinin imkanlar›n› kullanarak, halihaz›rda Dokümantasyon Merkezi’nde haz›rlanan ve hem yüksek miktarda ka¤›t sarfiyat›na hem de iflgücü kayb›na sebep olan e¤itim doküman› bas›m› son bulacakt›r. Böylelikle de hem ka¤›t tasarrufu ve hem de ifl yükünün azalt›lmas› sa¤lanm›fl olacakt›r Yönetici gelifltirme programlar› THY bünyesinde görev yapan müdür ve baflkanlara yönelik olarak Mart 2008 tarihinden itibaren “Coaching Hizmeti” uygulamas› bafllat›lm›flt›r. THY’de görev yapan yöneticilerin idari kabiliyetleri ile iletiflim becerilerini gelifltirmelerini hedefleyen Coaching Hizmeti uygulamas›ndan bugüne kadar müdür ve baflkan pozisyonundaki 300 yönetici yararlanm›flt›r. THY’nin yurtd›fl› istasyonlar›nda görev yapan flef pozisyonundaki personelin mesleki yeteneklerini sektörün rekabet flartlar›na cevap verecek flekilde gelifltirmek hedefiyle de Ekim 2008 tarihinden itibaren “Station Manager Program›” bafllat›lm›flt›r. Station Manager Program›’ndan da yurtd›fl› istasyonlarda flef ünvan›yla görev yapan 300 personel yararlanm›flt›r. Uzaktan e¤itim Personele, Akademi THY portal› üzerinden sunulan uzaktan e¤itim hizmeti 2008’de devam etmifltir. 80 e¤itim modülü daha devreye girerken, davran›fl, kiflisel geliflim, yönetim ve finans alanlar›ndaki e¤itimler yan›nda DGR, E-Ticket, Quicres, havac›l›k kavramlar› gibi bir çok mesleki e¤itimler de uzaktan e¤itim bafll›¤› alt›nda personelin kullan›m›na sunulmufltur. THY personeline bugüne kadar çeflitli alanlarda toplam 60 bin uzaktan e¤itim verilmifltir. Uçak bak›m teknisyeni yetifltirme program› Uçak bak›m teknisyeni yetifltirme program› Teknik A.fi.’nin ihtiyac› olan teknisyenleri yetifltirmek üzere mevcut SHGM temel e¤itim yetkimizin kapsam›na pratik e¤itimlerin de dahil edilmesiyle oluflturulmufltur. Program›n fiubat 2009 tarihi itibar›yla hayata geçirilmesi planlanm›flt›r. Üst yönetim için “Executive MBA” program› THY’de üst yönetimde görev yapan idarecilerin yönetim konular›ndaki bilgi ve becerilerini gelifltirmeye yönelik akademik destekli e¤itim program› olan Executive MBA tasarlanm›flt›r. “‹fl ‹daresi Okulu” THY’de görev yapan yönetici ve di¤er personelin mesleki ve yönetim teknikleri konular›ndaki becerilerini sektörün rekabet flartlar›na cevap verecek flekilde gelifltirmeye yönelik olarak, kurum içi e¤itim program› olan ‹fl ‹daresi Okulu tasarlanm›flt›r. Faaliyetlerimiz THY Y›ll›k Rapor 2008 THY, 2008 y›l›nda e¤itim hizmetleri ve ifl ak›fl›n› iyilefltirme yaklafl›m›yla e¤itim faaliyetlerini sürdürmüfl ve ayn› zamanda çeflitli iflbirlikleri gelifltirme amaçl› çal›flmalar gerçeklefltirmifltir. 47 Yolcu Hizmetleri Milyonlar›n tercihi yine; THY THY, müflteri memnuniyetinde art›fl›, sürekli gelifltirdi¤i hizmet kalitesiyle sa¤lamaktad›r. Dalaman iç hatlar CIP salonunda, ayn› zamanda business corner ve bebek odas› da bulunmaktad›r. Yolcular›n›n rahat›n› ve konforunu verdi¤i hizmet kalitesiyle her alanda en üst düzeyde tutmay› amaçlayan THY, bu yaklafl›mla çal›flmalar›n› 2008 y›l›nda da sürdürmüfltür. ‹stanbul Atatürk Hava Liman›’nda ise mevcut iç hatlar CIP salonu yeniden düzenlenerek Business Class, Elite, Elite Plus ve ClassicPlus kartl› yolcular›n kullan›m› için iki ayr› salon haline getirilmifltir. Yenilenen ve say›s› artt›r›lan CIP salonlar› ve uzun bir aradan sonra yeniden uygulamaya konan First Class hizmeti ile yolcular›n maksimum seviyede konforu; self check-in ve online check-in olanaklar› ile de uçufl öncesi ifllemlerine h›z kazand›r›lmas› sa¤lanm›flt›r. Ayr›ca, bu y›l›n bir di¤er önemli geliflmesi, Turkish Ground Service – TGS Yer Hizmetleri A.fi.’nin kurulmas›d›r. %50 hissesi THY’ye ait olan yeni flirket, THY’nin yer hizmetleri alan›nda sahip oldu¤u tecrübe, bilgi birikimi ve kaliteli hizmet anlay›fl›n› dünya havac›l›k sektörüyle paylaflmak için kurulmufltur. Seyahatin tüm aflamalar›nda titizlikle hizmet. Dalaman CIP salonu aç›ld›, ‹stanbul CIP salonu yenilendi. Yolculara daha rahat ve konforlu hizmet sunmak amac›yla bir süre önce yap›m›na bafllanan Dalaman iç hatlar CIP salonu, 15 Ekim 2008 tarihinde aç›lm›flt›r. 49 kiflilik oturma kapasitesine sahip olan 48 Yolculara, tüm aflamalarda ve tüm detaylarda maksimum özenle ve kaliteyle hizmet sunan THY, Avrupa Hava Yollar› Birli¤i’nin (AEA) servis kalitesi de¤erlendirme kriterlerinden biri olan 1000 yolcu bafl›na düflen kay›p bagaj say›s›nda ulaflt›¤› minimum rakamlarla, Avrupal› havayollar› aras›nda önemli bir konuma sahiptir. Sunulan online check-in hizmeti yurt içi ve yurt d›fl› toplam 103 noktada yolcular›n ifllemlerini bizzat yapmalar›na ve 67 noktada binifl kart› basabilmelerine olanak sa¤lamaktad›r. Online check-in uçufllar›n 24 saat öncesinden bafllayarak, uçufla 90 dakika kalana kadar internet üzerinden yap›labilmektedir. Online check-in’in yan›s›ra istasyonlara yerlefltirilen self check-in makineleri kolayl›k sa¤layan bir di¤er hizmet olmufltur. Dünyada birçok havayolu 2006 Self Check-in Art›fl› %20 240.775 665.627 2008 Self Check-in Yapan Yolcu Say›s› 561.278 2.383.829 2007 1.096.553 2.256.937 Online Check-in Yapan Yolcu Say›s› Gökçen, Gaziantep, Adana, Kayseri, Konya, Samsun ve Trabzon istasyonlar›nda yayg›nlaflt›r›lm›flt›r. 2008 y›l› sonunda toplam 13 istasyonda 43 self-check’in makinesine ulafl›lm›flt›r. THY Y›ll›k Rapor 2008 flirketince kullan›lan self check-in makineleri öncelikli olarak ‹stanbul, Bodrum, Antalya, ‹zmir ve Dalaman istasyonlar›nda yolcular›n hizmetine sunulmufl, ikinci etapta Ankara, ‹stanbul Sabiha 2006 2007 2008 Faaliyetlerimiz 49 Uçufl Konforu Konforun en yeni yorumu: First Class Befl y›ld›zl› havayolu konfor ve kalitesini First Class ile uygulamaya koyan THY, yeni tasar›m trendleriyle yolcu istek ve beklentilerine cevap veriyor. Yolcular›n›n, kaliteyi, güvenli¤i ve konforu, seyahatinin her aflamas›nda en üst seviyede yaflamas›n› amaçlayan Türk Hava Yollar›, uçufllar›nda keyifli vakit geçirmeye yönelik sundu¤u hizmetleri, First Class ve ikram yenilikleriyle 2008 y›l›nda da sürdürmeye devam etti. 50 18 Uçarken e¤lenmek mümkün. Yolcular, THY'nin B777 tipi uçaklar›yla yapt›¤› uçufllarda AVOD dijital sisteminin sa¤lad›¤› uzaktan kumanda ve dokunmatik ekran yard›m›yla istedikleri uygulamay› seçebilmekte; saat bafl› güncellenen ekonomi, magazin, finans haberlerine, 4 saatte bir güncellenen hava durumu haberlerine ve bilgi bafll›¤› alt›nda Türkiye bilgi rehberine, havaalan› ve yolcu haritas›na eriflebilmekte; e¤lence bafll›¤› alt›nda ise film izleyebilmekte, müzik veya sesli kitap dinleyebilmekte ve oyun oynayabilmektedir. Bulutlar›n üzerinde sinema keyfi. E¤lence bölümünde klasik, vizyon, uluslararas› ve çocuk filmlerinden oluflan 30 film; dizi, belgesel ve çizgi filmlerden oluflan 40 k›sa program kanal›; yerli ve yabanc›, pop müzikten tasavvuf müzi¤ine kadar uzanan 250 CD albümden oluflan müzik yay›n›; bireysel ve çoklu oyunculu 17 adet interaktif oyun kanal›; küçük yolcular›m›z için ayr› çocuk kanal› ve sesli kitaplar hizmete sunulmaktad›r. Sürekli yenilenen ve gelifltirilen e¤lence bölümünde film say›s›n›n 60'a, k›sa program say›s›n›n da 70'e ç›kar›lmas› planlanmaktad›r. Mail, tel, SMS ile kesintisiz iletiflim. Yolcular, uçak koltuklar›n›n ekranlar›ndaki iletiflim bölümünde, k›sa mesaj ve elektronik posta gönderebilmekte ve yine koltuktaki ekranlar›ndan mesaj ya da email alabilmekte, ister koltuktan koltu¤a, isterse de yerdeki yak›nlar›na telefon ile ulaflabilmekte, ba¤lant›l› seferler kanal›ndan, ba¤lant›l› seferlerinin bilgilerine eriflebilmekte ve haber kanal›ndan istedikleri haberlere tekst halinde ulaflabilmektedirler. On-line gerçeklefltirilen yay›nda hava durumu haberleri dört saatte bir, di¤er haberler saat bafl› yenilenmektedir. Bilgi bölümünde ise filo, kargo, THY özel yolcu program›, destinasyon rehberi, Türkiye bilgi rehberi, uçufl haritas› yer almaktad›r. THY'de First Class eflsiz bir deneyimdir. THY Y›ll›k Rapor 2008 Türk Hava Yollar› First Class hizmetleriyle, seyahatin tüm detaylar›nda yolculara eflsiz bir deneyim yaflatmaktad›r. ‹stanbul s›n›rlar› içinde evden havaalan›na özel limuzin servisi ile bafllayan First Class hizmeti, havaalan›nda özel asistanlar taraf›ndan karfl›lanma ve gerekli noktalara özel golf arabas› ile ulafl›m›n sa¤lanmas›yla devam etmektedir. First Class yolcular›n›n tüm ifllemleri asistanlar taraf›ndan gerçeklefltirilmekte ve bu sayede yolcular, hiçbir noktada beklemeden özel güvenlik kap›lar›ndan geçerek CIP ve First Class salonlar›n›n konfor ve rahatl›¤›na kavuflabilmektedir. Faaliyetlerimiz 51 18 52 CIP/First Class salonlar›nda uçufl öncesi konfor. Yolcular, seyahatin stresinden kurtulmak için müzik dinleyebilmekte, kablosuz iletiflim olanaklar›n›n sa¤land›¤› ortamda bilgisayarlar›nda çal›flabilmektedirler. Uçufl öncesinde dünya mutfaklar›n›n ya da Türk mutfa¤›n›n lezzetlerini tatmak isteyen yolcular, zengin menü seçeneklerinden yararlanabilmektedir. CIP/First Class salonlar›nda, yolculara isterlerse uçufl öncesinde dufl alabilme imkan› sa¤lanmakta, salondaki dinlenme süresinde, Hermes Amenity set'leri, özel havlu, günlük gazete ve dergiler sunulmaktad›r. Türk misafirperverli¤i fark›yla First Class seyahat. Kabin içinde ilk ikram, özel tasarlanm›fl menülerin sunulmas›, hoflgeldiniz içece¤i ve kanape servisidir. Bafllang›ç yeme¤i olarak sunulan zengin çeflitler, havyar, dünya ve Türk mutfa¤›n›n çeflitli lezzetlerinden sonra ana yemek servisi yer almaktad›r. Özel çorbalar, et ve bal›k, uzak do¤u ya da vejetaryen yemek seçenekleri içeren dört ana menü ile yolculara eflsiz bir ziyafet sofras›n›n renkleri ve zenginli¤i sunulmaktad›r. Çeflitli tatl›lar, peynir ve meyve servisi seçenekleri, cam bardaklarda limon eflli¤inde geleneksel Türk çay›, lokum eflli¤inde Türk kahvesi, ayr›ca, alkollü ya da alkolsüz içki seçenekleri, günlük gazete ve dergiler, Bose marka kulakl›klar, Bulgari'den Amenity kit'ler, uyku seti ve so¤uk/s›cak havlular uçufl esnas›nda yap›lan ikramlar içinde yer almaktad›r. THY Y›ll›k Rapor 2008 Özel olarak üretilmifl koltuklar 210 cm uzunlu¤unda dünyan›n en rahat ve genifl First Class yataklar›na dönüflmektedir. Tercihe göre ayarlanabilen LED ›fl›klar, 23 inç düz ekran arac›l›¤›yla sa¤lanan e¤lence, iletiflim ve bilgi amaçl› uygulamalar, sekiz noktada masaj olana¤› sunan teknolojik donan›ml› koltuklar, uçufl boyunca kiflisel dinlence ve e¤lence amaçlar› için yolcular›n hizmetindedir. Faaliyetlerimiz 53 Tüm detaylarda mükemmellik: Business Class. Türk Havayollar›'n›n Business Class ayr›cal›klar› zaman kazand›r›r. Türk Havayollar› Business Class yolcular› seyahatlerine s›ra d›fl› ayr›cal›klarla bafllamaktad›r. Havaalan›na özel güvenlik kap›lar›ndan girme imkan› sunulan, Business Class yolcular›na özel olarak tahsis edilmifl pasaport kontrol noktalar› ile Check-in prosedürleri rahatça tamamlanmaktad›r. Ayr›cal›kl› Business Class yolcular› seyahatlerine bafllarken “kusursuzlu¤un ayr›nt›larda sakl› oldu¤u” gerçe¤inin fark›na varmaktad›r. Uçufl öncesinde, esnas›nda ve sonras›nda olas› gereksinim ve beklentilere dair her bir ayr›nt›ya önem verilmektedir. Uçufltan önce dinlenmek, rahatlamak veya çal›flmak isteyen yolcular CIP fuayelerinin mükemmel konforundan faydalanabilmektedir. Müzik ve mükemmel bir yolculuk. CIP salonlar› yolculuk öncesinde rahatlat›c› bir ortam sa¤lar. Beklenen yolculu¤un stresini atmak için en iyi müzikler dinlenir. Çal›flmak isteyenler için de kablosuz eriflim hizmeti verilmektedir. Farkl› mutfaklardan hofl yiyecekler ve içecekler ile özel aromatik kahve, Business Class yolcular›n› CIP salonlar›nda beklemektedir. 18 54 Gökyüzünde keyifli deneyim. Türk Havayollar›'n›n A330, A340 ve B777 model uçaklar›n›n uçufl esnas›nda sundu¤u genifl e¤lence seçenekleri uzun yolculuklar›n her zamanki monotonlu¤unu, zengin e¤lence olanaklar› ile keyifli bir deneyime dönüfltürmektedir Çok çeflitli film, dizi film, k›sa film, çizgi film, sesli kitap, belgesel ve oyun kanal› seçenekleri, her yafltan yolcu ve zevke hitap eden 250 CD kapasiteli genifl müzik arflivi, yolculu¤u bir ses ve görüntü ziyafetine dönüfltürmek için kiflisel ekranlar da eriflime aç›kt›r. Tüm yolculuk boyunca kufl bak›fl› görüntü sa¤layan d›fl kamera, saat bafl› güncellenen haber kanal› ile SMS ve e-posta gönderim ve al›m olana¤› da ekstralar aras›ndad›r. Business Class'ta s›rad›fl› hizmet. Türk Havayollar›, Business Class yolcusuna sundu¤u ayr›cal›kl› hizmet ve alaka ile tüm beklentileri karfl›lamay› hedeflemektedir. Yolcular s›rad›fl› hizmet ve en hofl yiyecekler eflli¤inde, dünya mutfaklar›ndan bir lezzet deneyimi yaflamaktad›rlar. Okyanus afl›r› uçufllarda veya uluslararas› uçufllarda dünya mutfaklar›ndan yedi çeflit aperatif ile üç çeflit ana yemekle verilen yiyecek servisi damakta leziz bir tad b›rakmaktad›r. Meflhur Türk misafirperverli¤i ile sunulan en seçkin Türk ve dünya tatl›lar› yolcular› gökyüzünde beklemektedir. Faaliyetlerimiz THY Y›ll›k Rapor 2008 Yolculuk s›ras›nda alkollü ve alkolsüz içeceklerden oluflan genifl seçenekler mevcuttur. Tüm bunlar›n yan›s›ra çeflitli dergiler ve günlük gazeteler ile s›cak/so¤uk havlu servisi ve ayr›cal›kl› konuklar›m›z için özel olarak üretilmifl pike ve yast›klarla konforlu gece servisi sunulmaktad›r. 55 Türk misafirperverli¤inde dünya keflfi: Economy Class Mükemmel servis kalitesi, geniflleyen uçufl a¤›, artan sefer s›kl›¤›, genç ve h›zl› büyüyen filosuyla Türk Havayollar›, tüm yolcular›na kaliteli hizmet ve ça¤dafl kolayl›klar›n tamam›n› sunmaktad›r. 18 56 Türk Havayollar› dev bir dünya markas› olma yolunda sürekli yat›r›m yaparak ilerlemekte; 125' ten fazla genç uçaktan oluflan filosuyla, Türkiye'nin havayolu olman›n verdi¤i güvenle ve gururla binlerce yolcusunu tafl›maktad›r. Türk Havayollar› koflullara uyum gösteren, buluflçu yaklafl›m›n›n yan›s›ra hep genç kalan yap›s›yla, gelece¤e aç›lan kap›lar›n› her an aç›k tutmaktad›r. Türk Havayolları'n›n ekonomi s›n›f› uçufllar›nda da e¤lence seçenekleri sunan A330, A340 ve B777 model uçaklar› ile uzun yolculuklar art›k çok daha e¤lenceli olmaktad›r. Çok çeflitli film, dizi film, k›sa film, çizgi film, sesli kitap, belgesel ve interaktif oyun kanal› seçenekleriyle saat bafl› güncellenen bir haber kanal›, SMS ve e-posta gönderim ve al›m olana¤›n›n yan›s›ra 250 CD kapasiteli genifl bir müzik arflivi, kiflisel ekrandan ses ve görüntü seçenekleri ile yolcular›n be¤enisine sunulmaktad›r. Standartlar› yükseklere tafl›yan catering alternatifleri. Self Check-in ile h›zlanan ifllemler. Türk damak tad›n› vurgulayan leziz menülerin yan›s›ra, dünyan›n akflam yeme¤i masalar›ndan egzotik yiyecekler ile yolculu¤un lezzeti daha da artmaktad›r. Ekonomi s›n›f›nda Akdeniz'in tüm renklerini sergileyen salatalar ve dünyadan de¤iflik tadlar sunulmaktad›r. Ayn› flekilde damak zevkini tamamlayacak viski, rak›, votka, flarap ve alkolsüz içecekler gibi çeflitli içecekler ikram edilmeye haz›rd›r. Keyif veren tatl›lar› sayesinde, Türk Havayollar› ile yap›lan her yolculuk bir çeflni e¤lencesine dönüflmektedir. Yolcular›m›z rahat check-in ifllemleri ve koltuk seçim seçenekleri ile uçufl öncesi ifllemlerini s›ra beklemeden kendileri yapabilmektedir. Ayr›ca bagajs›z yolcular için “dönüfl için checkin” iflleminin yan›s›ra, bagajl› ve bagajs›z seyahatler için “through check-in” imkan› ile koltuk de¤iflimi gibi seçenekler için öncelikli servis al›m› sa¤lanmaktad›r. THY Y›ll›k Rapor 2008 Uçufl süresine ve yönüne göre de¤iflen zengin menü seçenekleri standartlar›n üzerinde bir kalite ve içerikle sunulurken, uluslararas› uçufllarda ayr›ca alkollü ve alkolsüz içecekler de ikram edilmektedir. Uluslararas› mutfaklardan yemekler ile kiflisel diyetlere uygun özel menüler tamamen iflinin ehli flefler taraf›ndan haz›rlan›p, Türk Havayollar›'n›n hijyen güvencesi ve servis kalitesiyle sunulmaktad›r. Mükemmel bir yeme¤in ard›ndan leziz tatl›lara efllik eden çay veya kahve keyfi de her zaman mümkün olmaktad›r. Türkiye'de do¤up, tüm dünyaya yay›lan kalite anlay›fl›. Dünyan›n önde gelen havayolu birliklerinden biri olan Star Alliance'›n üyesi Türk Havayollar› konfor ve kalite ile 900'den fazla noktaya uçmaktad›r. Faaliyetlerimiz 57 Kargo 58 Kargo Art›fl› Kargo Geliri %8,0 324 milyon USD 2008 y›l›nda 2 adet A310 yolcu uça¤›n›n kargo uça¤›na dönüfltürülmesi ile kargo uçak say›s› Nisan 2008 itibariyle 3, Aral›k 2008 itibariyle 4’e ulaflm›flt›r. Y›l içersinde büyük oranda artan kargo uçak kapasitesi etkin biçimde kullan›larak, kargo trafi¤inde de %8,0 art›fl sa¤lanm›flt›r. Kargo kapasitesini, öncelikle yüksek gelirli kargo ile de¤erlendiren THY; büyüyen uçak filosu ile uzun menzilli hatlardaki yolcu uçaklar›n›n kargo kapasitesinde daha fazla yüksek gelirli kargo tafl›m›fl ve pazardaki ani talep de¤iflikliklerine paralel olarak esnek fiyat politikalar› uygulam›flt›r. Bütün bunlar›n sonucunda kargo gelirindeki art›fl %21,2 olarak gerçekleflmifltir. 2008 y›l›nda yolcu ve kargo uçaklar›nda toplam 198.890 ton kargo tafl›yan THY, 324 milyon USD gelir elde etmifltir; tafl›nan kargonun 37.732 tonu iç hatlar, 161.158 tonu d›fl hatlarda gerçekleflmifltir. 2008 y›l›nda tafl›nan toplam kargonun 144.154 tonu yolcu uçaklar›n›n kargo kompart›manlar›nda gerçeklefltirilirken, 54.736 tonu kargo uçaklar› ile tafl›nm›flt›r. Kargo uçaklar›yla sefer yap›lan Maastricht, Frankfurt, Tel Aviv, Londra, Paris, Köln, Almaata, Yeni Delhi, Zürih, Tiflis noktalar›na, THY’nin 2008 y›l›nda uçmaya bafllad›¤› Dubai, Milano, Cezayir, Amman, fiam, Madrid, Moskova ve Kazablanka noktalar›n›n eklenmesiyle birlikte kargo uçaklar›yla sefer yap›lan nokta say›s› 18’e ulaflm›flt›r. 2005 198.890 184.222 159.873 2006 2007 2008 THY Y›ll›k Rapor 2008 2004 144.974 134.851 Kargo ve Posta Geliflimi (Ton) Faaliyetlerimiz 59 60 Kargo Trafi¤i 2007 2008 2 10 4 18 100,0 80,0 Konma Say›s› Yolcu Seferleri Kargo Seferleri 168.899 167.564 1.335 189.328 186.733 2.595 12,1 11,4 94,4 Kargo+Posta (Ton) Yolcu Seferleri (Ton) Kargo Seferleri (Ton) 184.222 150.016 34.206 198.890 144.154 54.736 8,0 -3,9 60,0 Kargo+Posta Geliri (000 USD) Yolcu Seferleri (000 USD) Kargo Seferleri (000 USD) 267.313 219.096 48.217 323.951 232.213 91.739 21,2 6,0 90,3 Kargo Uçak Say›s› Kargo Uçufl Noktas› 08/07 (% De¤.) Bölgesel Kargo Trafik Da¤›l›m› Avrupa Uzakdo¤u %22 %56 %14 Ortado¤u Afrika Toplam K. Amerika %5 THY Y›ll›k Rapor 2008 %3 Faaliyetlerimiz 61 Üretim Planlama Hedef, küresel bir network tafl›y›c› olmak. 62 Türk Hava Yollar›, ‹stanbul'u önemli bir uluslararas› uçufl merkezi haline getirecek ad›mlar› atmaya 2008 y›l›nda da devam etti. Yo¤unlaflan rekabet koflullar›yla birlikte, THY, faaliyetlerini yerel pazarlar›n ötesine tafl›may› ve küresel bir network tafl›y›c› olmay› hedeflemektedir. Bu perspektifle, 2008 y›l› içerisinde uçufl a¤›n›n gelifltirilmesine yönelik olarak yeni noktalara seferler planlanm›fl, yolcu potansiyeli yüksek hatlarda frekans art›r›lm›fl, blok süre eksikli¤inden kaynaklanan rötarlar› önlemek için gerekli görülen seferlerin blok süreleri revize edilmifltir. THY, Orta Asya'daki Türk Cumhuriyetleri, Balkanlar ve Orta Do¤u ülkeleri ile Uzak Do¤u, Amerika ve Avrupa ülkeleri aras›nda köprü oluflturmak için uçufl tarifesini bu bölgeler aras›nda daha çok ba¤lant› sa¤layacak, ‹stanbul'u önemli bir uluslararas› uçufl merkezi, di¤er bir de¤iflle bir hub haline getirecek ad›mlar› atmaya 2008 y›l›nda da devam etmifltir. Bunlar›n yan›s›ra Star Alliance'a kat›l›m çerçevesinde, codeshare senkronizasyonunun sa¤lanmas›na yönelik çal›flmalar› da tamamlam›fl ve Star Alliance'›n hedefi olan “%1,5 maximum out of syncronization” hedefini tutturmufltur. THY, bu hedeften sapma olmamas› için gerekli çal›flmalar› titizlikle yürütmeye bafllam›flt›r. Filoya dahil uçaklar›n optimal utilizasyonunu sa¤lamak için gerçeklefltirilen tüm bu çal›flmalar sonucunda 2007 y›l›na göre 2008 utilizasyon oran›nda %6 art›fl sa¤lanm›flt›r. 2008 y›l›nda d›fl hatlarda tafl›nan toplam yolcu say›s› bir önceki y›la göre %19,5 artarken, d›fl hat noktalar› aras›nda seyahat eden transit yolcu say›s› %41 artm›flt›r. Uçufl a¤›nda tüm yönlerde büyümeye devam. 2008 y›l›nda 3'ü d›fl 2'si iç hat olmak üzere toplam 5 yeni noktaya seferlere bafllanm›fl, uçufl a¤›na yeni hatlar›n kat›lmas›yla birlikte, 33'ü iç, 109'u d›fl hat noktas› olmak üzere toplam uçufl noktas› say›s› 142'ye ulaflm›flt›r. Bunun yan›s›ra, 2008 y›l› içerisinde yolcu potansiyeli yüksek hatlarda frekans art›fl›na da gidilmifltir: Yolcu potansiyeli yüksek olan d›fl hatlarda; ‹stanbul ç›k›fl-var›fll› Stokholm, Atina, Amsterdam, Aflkabat, fiam, Tiflis, Barselona, Kahire, Dubai, Dublin, Roma, Biflkek, Bakü, Seul, Madrid, Milano, Nice, Bükrefl, Prifltina, Riga, Rostov, Sanaa, Moskova, Tel Aviv, Berlin, Viyana, Venedik, Minsk, Riyad, Bangkok, Ekaterinburg, Cidde, Tunus, Tahran, Tripoli, St.Petersburg, Dnepropetrovsk seferlerinde frekans art›fl› yap›lm›fl ve Ankara ç›k›fl-var›fll› Tahran seferleri planlanm›flt›r. Yolcu potansiyeli yüksek iç hatlarda; ‹stanbul ç›k›fl-var›fll› Hatay, ‹zmir, Antalya, Ad›yaman, Trabzon, Batman, Diyarbak›r, Erzurum, Elaz›¤, Gaziantep, Kahramanmarafl, Mufl, A¤r›, Bodrum, Erzincan, Konya, Mardin, Nevflehir, Sivas seferlerinde frekans art›fl› yap›lm›fl, ‹stanbul kalk›fl-var›fll› Mufl seferleri, ilgili meydan için yay›nlanan notam›n kalkmas› ile ‹stanbul'dan 4 frekans olacak flekilde planlanm›flt›r. Özel kira ve subcharter seferleri. 2008 y›l›nda, tarifeli seferlerden at›l kalan uçufl kapasiteleri de¤erlendirilerek, 202 adedi iç hat , 994 adedi d›fl hat olmak üzere toplam 1196 adet özel kira seferi gerçeklefltirilmifltir. Ayn› zamanda, di¤er hava yollar› taraf›ndan talep edilen ve A.C.M.I. (Aircraft, Crew, Maintenance, Insurance) baz›nda 19 adet iç ve d›fl hat subcharter seferi yap›lm›flt›r. 11:40 11:13 10:31 142 10:21 Günlük Uçak Kullan›m› 2005 2006 2007 THY Y›ll›k Rapor 2008 Uçufl Noktas› 2008 Faaliyetlerimiz 63 Kutsal topraklara ulafl›m›n adresi THY. 29 Ekim 2008 - 12 Ocak 2009 tarihleri aras›ndaki hac döneminin 29 Ekim 2008 - 31 Aral›k 2008 tarihleri aras›nda kalan bölümünde Türkiye ile Cidde ve Medine aras›nda gidifl - dönüfl olmak üzere toplam 810 adet ilave hac seferi gerçeklefltirilmifltir. 29 Ekim 2008 - 02 Aral›k 2008 tarih aral›¤›ndaki hac gidifl seferlerinde toplam 93.882, 10 Aral›k 2008 - 31 Aral›k 2008 tarih aral›¤›ndaki hac dönüfl seferlerinde ise 79.089 yolcu tafl›nm›flt›r. Umre seferleri hac seferleri dönemi haricinde kalan 10 ayl›k periyod içerisinde gerçekleflmifltir. 2008 y›l› içerisinde yaklafl›k 147.000 yolcu tafl›nm›fl, Türkiye ile Cidde ve Medine aras›nda karfl›l›kl› 710 adet ilave umre seferi yap›lm›flt›r. ‹ç ve d›fl hatta ilave seferler. 2008 y›l›nda 1.316 ilave veya intikal amaçl› iç hat seferi planlanm›fl ve bu seferlerde yaklafl›k olarak 78.370 yolcu tafl›nm›flt›r. Yurt d›fl› ilave seferi olarak ise toplam 265 adet sefer gerçeklefltirilmifl ve bu seferlerde yaklafl›k olarak 43.500 yolcu tafl›nm›flt›r. Anadolu Jet ile geniflleyen yurt içi uçufl a¤›. THY'nin yurt içi markas› olarak konumlanan Anadolu Jet, 23 Nisan 2008 tarihinde Ankara merkezli olarak uçufllara bafllam›flt›r. THY, Anadolu Jet ile farkl› bir uçufl konsepti sunmufl ve yurtiçi uçufl a¤›nda önemli bir geniflleme yaratm›flt›r. Anadolu Jet, THY'nin, ticari de¤er yaratmak, ulusal tafl›y›c› olarak vatandafllara yarar sa¤lamak ve havac›l›¤› gelifltirmek ile ilgili amaçlar›na hizmet eden önemli bir ad›m olmufltur. 64 Yolculara, THY güvencesi alt›nda daha ekonomik seyahat etme olana¤› sunan Anadolu Jet, 444 AJET (444 2538) numaral› ça¤r› merkezi ve www.anadolujet.com adresi üzerinden hizmet vermekte ve Ankara merkezli olmak üzere, her gün 20 iç hat noktas›nda operasyonunu sürdürmektedir. ‹zmir, Bodrum, Dalaman, Antalya, Adana, Kahramanmarafl, Hatay, Gaziantep, Malatya, Ad›yaman, fianl›urfa, Mardin, Diyarbak›r, Erzincan, Batman, Mufl, Van, Erzurum, Kars ve Trabzon, karfl›l›kl› sefer düzenlenen iç hat noktalar›d›r. 5 adet Boeing 737 tipi uçakla seferlere bafllayan Anadolu Jet'in filo yap›s› dönem içersinde geliflmifltir. Haziran ay› itibariyle 6 uça¤a, Eylül ay› itibariyle de 7 uça¤a ulaflan Anadolu Jet'in 2008 y›l› boyunca, hat say›s›, hatlar›n›n frekans› ve sundu¤u tafl›ma kapasitesi artm›flt›r. Hedefi Ankara merkezli uçufllar›n› art›rarak gitgide daha yo¤un bir kitleye uçakla seyahat imkan› sunmak olan Anadolu Jet, 2008 y›l›nda %82 doluluk oran›yla toplam 1,7 milyon yolcu tafl›m›flt›r. Anadolu Jet'in 4 Eylül 2008'de bafllatt›¤› Hatay- Ercan seferleri, 2008 y›l›na iliflkin öne ç›kan önemli bir di¤er baflar›l› uygulamad›r. Anadolu Jet, Hatay-Ercan hatt›nda %70,4'lük bir doluluk oran› yakalayarak, 16.000 yolcu tafl›m›flt›r. THY Y›ll›k Rapor 2008 Anadolu Jet'in sergiledi¤i performans ›fl›¤›nda, yeni hatlarda seferlere bafllanmas› ve THY markas› ile yap›lan Ankara merkezli baz› operasyonlar›n Anadolu Jet markas› ile devam ettirilmesi öngörülmektedir. Bu kapsamda, Adana-Ercan ve Ankara-Çorlu seferlerinin bafllat›lmas› için, al›nan karara dayanarak, planlama ve haz›rl›klar sürdürülmektedir. Bunlar›n yan›s›ra, halen THY markas› ile yap›lan Ankara-A¤r› ve Ankara-Elaz›¤ seferlerine Anadolu Jet markas› ile devam edilmesi tasarlanmaktad›r. Faaliyetlerimiz 65 Pazarlama ve Sat›fl THY 2008’de bir baflar› öyküsü yazd›. 66 %26 Türk Hava Yollar›, 2008 y›l›nda gerçeklefltirdi¤i pazarlama ve sat›fl faaliyetleri sonucunda, pazardaki konumunu ve tüketici zihnindeki marka imaj›n› daha da güçlendirmifltir. Daha çok kiflinin tercihi olmaya devam eden THY'nin do¤ru pazarlama stratejisi, hedeflerin tutmas›na olanak sa¤lam›fl sat›fl gelirleri %26 oran›nda artm›flt›r. Star Alliance üyeli¤inin sa¤lad›¤› avantajlar, aç›lan yeni hatlar, web sitesinden gerçeklefltirilen sat›fllar›n artmas›, ça¤r› merkezinin sat›fl arac› olarak etkin kullan›m›, elde edilen baflar›l› sonuçlarda etkili olan unsurlar olmufltur. Star Alliance üyeli¤iyle birlikte, ABD ve Almanya ötesi code share uçufllara web sitesinden sat›fllar›n bafllat›lmas›, Lefkofla noktas›n›n %25 yurt d›fl›ndan sat›fl yap›lan noktalar aras›na eklenmesi önemli geliflmeler olmufltur. D›fl hatlarda Ba¤dat, Birmingham, Halep uçufllar›n›n bafllamas›, yurt içinde Anadolu Jet ile uçufl a¤›n›n genifllemesi, sat›fllar› gelifltiren etkenler aras›nda yer almaktad›r. THY'nin sat›fl gelirleri 2008 y›l›nda %26 art›flla 6 milyar 123 Milyon TL'ye ulafl›rken tarifeli hizmet gelirlerinin %78'i d›fl hatlardan, %22'si ise iç hatlardan elde edilmifltir. Arzedilen Koltuk Kilometre (AKK)'deki %11 art›fla paralel olarak yolcu say›s› %15 art›flla 22 milyon 597 bine, tafl›nan kargo ise %8 art›flla 203 bin tona ulaflm›flt›r. Doluluk oran› ise 1,2 puan art›flla %73,9'a ç›km›flt›r. 2008 y›l›nda ortalama akaryak›t USD/ton maliyetinde yaflanan önceki y›la göre %44 art›fl fleklindeki olumsuz geliflmeye ra¤men, THY esas faaliyet kar›n› %25 art›flla 633 milyon TL, esas faaliyet kar marj›n› ise %10,3 olarak gerçeklefltirmifltir. 2008 y›l›nda döviz kurlar›nda yaflanan art›fl›n finansal gelir ve giderler üzerinde pozitif etkisinden yararlanan THY, bunu sonuçlar›na yans›tm›flt›r. THY, sa¤l›kl› finansal ve ticari dinamiklerin de katk›s› ile 2008 y›l›nda baflar›l› çal›flmalar›n› önümüzdeki y›llarda da devam ettirerek hava yolu sektöründe global ölçekte yerini sa¤lamlaflt›rmay› hedeflemektedir. THY Y›ll›k Rapor 2008 Sat›fl Gelirleri Art›fl› Esas Faaliyet Kar› Art›fl› Faaliyetlerimiz 67 Bilgi Teknolojileri THY’nin bir “TIK” uzakl›ktaki çözüm orta¤›; THY sürekli büyüme ve geliflmeye paralel olarak, esnek, dinamik ve entegre bir bilgi ve iletiflim teknolojileri yaklafl›m›n› hayata geçirmektedir. Anadolu Jet ve First Class uygulamas› entegre edilerek, Anadolu Jet’in üniversite ö¤rencileri için bafllatmay› planlad›¤› Genç Jet projesi de kullan›ma haz›r hale getirilmifltir. 2008 y›l›n›n önemli geliflmesi Star Alliance üyeli¤i ile birlikte, THY, bilgi ve iletiflim sistemlerinde gerekli düzenlemeleri bafllatm›fl ve bunlar›n büyük bir ço¤unu tamamlam›flt›r. Star Alliance üyesi 18 havayolu ile sistem entegrasyonu, Nisan 2008’den sonra Star Alliance’a kat›lan M›s›r Havayollar› ile minimum gerekliliklerin tamamlanmas›, SAUA (Star Alliance Upgrade Award) projesinin sonuçland›r›lmas› ve First Class entegrasyonu, y›l›n önemli BT çal›flmalar› aras›ndad›r. IATA standartlar›nda boarding kart için 2D barcode bas›m› çal›flmalar›, ALCS modernizasyonu kapsam›nda lazer yaz›c›dan elektronik bilet ve boarding pass olana¤› sa¤lanmas› ve PCI projesi kapsam›nda Troya’da kredi kart› kullan›lan alanlarda maskeleme uygulamas›n›n gelifltirilmesi hayat› kolaylaflt›ran uygulamalar olmufltur. Star Alliance’a girifl sürecinde codeshare anlaflmas› yap›lan havayollar› ile uçufllar›n senkronizasyonunun sa¤lanmas› ve güncellenmesi için Lufthansa Systems firmas›ndan ‘hosting’ hizmeti olarak al›nan Schedconnect Sistemi 17 Mart 2008 tarihinde kullan›ma aç›lm›flt›r. Projenin 2. faz›nda yer alan OAG, Sabre ve Galileo entegrasyonu da tamamlanm›flt›r. Yolcu bilgi sistemi olan APIS (Advance Passenger Information System) Hindistan’da kullan›lmaya bafllan›rken, Amerika seferlerinde, Amerika’n›n talep etmifl oldu¤u yolcu bilgilerinin sefer öncesi gönderimi ve yolcu kontrollerinin yap›larak uça¤a kabulun sa¤lanmas› için AQQ (Apis Quick Query) uygulamas› gelifltirilmifltir. Bu kapsamda daha önceden gelifltirilmifl olan APIS uygulamas› da AQQ uygulamas›na göre revize edilmifltir. THY sistemi ile Internet’te hayat çok rahat. Star Alliance ile ilgili çal›flmalar›n yan›s›ra, rezervasyon sistemleri, yolcu sistemleri, internet sitesi projeleri gerçeklefltirilmifl ve çeflitli birimlere yönelik sistem çal›flmalar› yap›lm›flt›r. Internet bilet sat›fl sitesinden ve Ça¤r› Merkezinden taksitli sat›fllar› bafllatan THY, TK ve AJ Internet bilet sat›fl sitelerinde, yolculara CIP hizmetini ayr›ca sat›n alabilme olana¤› da sunmaktad›r. Elektronik bilet ve rezervasyonda entegre sistemler. 2008 y›l› itibariyle 86 havayolu ile ve mevcut CRS ile elektronik bilet entegrasyonu sa¤layan THY, Codeshare uçufllar›nda da elektronik bilet uygulamas›n› yayg›nlaflt›rm›flt›r. Troya rezervasyon sistemine 68 Internet sat›fllar› sonras›, yolcu hizmetlerinin, yolculara daha h›zl› dönüflünün sa¤lanmas› için yeni bir arabirim gelifltirilmifl ve kullan›ma aç›lm›flt›r. Gelifltirme süreci talepler do¤rultusunda devam etmektedir. THY portal›, info.thy.com üzerinde, hemen hemen tüm birimler için sayfalar gelifltirilmifl ve merkezi gelifltirme ve yönetim yerine, yetki ve sorumluluklar, gerekli e¤itimler verilerek birim sorumlular›na devredilmifltir. Bu sayede portal kullan›m›n›n ve paylaflma kültürünün kurum içinde yayg›nlaflmas› sa¤lanm›flt›r. Yetki düzeylerindeki özellefltirmeler sayesinde üst yönetim ve di¤er yöneticilerin yetkileri düzeyinde ulaflabildikleri, özel bir çok raporun yay›nland›¤›, raporlama arayüzleri gelifltirilmifltir. Form ve liste özellikleri kullan›larak kurum içerisindeki tüm personelden veya özellefltirilmifl yetki düzeyi ile belirli kifli veya gruplardan bilgi toplanabilmektedir. Bu sayede farkl› araçlarla çok zor toplan›p kaybolabilecek birçok bilgi ve belge, güvenli bir ortamda kolayca toplanabilmekte ve saklanabilmektedir. Çeflitli birimlere yönelik özel uygulamalar. Kargo muhasebe ve stok takip için Tactic’in yurt içi ve yurt d›fl›nda kullan›ma aç›lmas›, check-in ifllemleri için DCS GUI’nin birinci versiyonunun tamamlanmas›, gider sistemi ve genel muhasebe entegrasyonunun gerçeklefltirilmesi, yurt içi sat›fl ofislerinde kullan›lan pos cihazlar›n›n yerine, banka uygulamalar› ile uyumlu pos cihazlar›n›n konulmas› ve sat›fl ofisleri muhasebe sistemi olan SOSWEB içindeki yaz›l›m gelifltirme çal›flmalar› sonucunda muhasebe ifllemlerinin ve kontrollerinin otomatik hale getirilmesi çeflitli birimlere yönelik önemli çal›flmalar aras›nda yer almaktad›r. Acentalar›n Troya üzerinden yapt›klar› sat›fllara ait sat›fl raporlar›n›, bilet envanterlerini, sat›fl sonucunda yat›rmalar› gerekli tutarlar› görmelerini, gerekti¤inde rapor veya ofis uygulamalar›na bu bilgileri indirmelerini sa¤layan acenta muhasebe sistemi SOSACENTA ile ifl yükü azalt›lm›flt›r. CRS giderinin hesaplanmas› için Cornerstone sisteminden segment baz›nda maliyet de¤erlerinin al›nmas› ve gerçekleflen yolcu adetleri üzerinden hatlara da¤›t›lmas› sa¤lanm›flt›r. Kurumsal veri ambar› ile esnek raporlama ve izleme olana¤›. Microstrategy lisanlar› ile ilgili upgrade ifllemini sonuçland›ran THY, Linux tabanl› 64 Bit Intelligence Server geçiflini tamamlam›fl ve esnek raporlama olana¤› sa¤layan Dashboard uygulamalar›n›n kullan›labilmesi için gerekli lisans al›m›n› gerçeklefltirmifltir. Interline ve Crane verilerinin de veri ambar› (data warehouse) ortam›na al›nmas› sa¤lanm›flt›r. Akaryak›t Tasarruf Program› kapsam›nda yak›t tüketimi ile ilgili istatistiklerin oluflturulmas› ve takip edilmesi amac›yla, veri ambar› ortam›nda Yak›t ‹zleme Sistemi (Fuel Monitoring Tool) gelifltirilmifltir. Uçufl baz›nda günlük uçufl planlar› (CFP), Loadsheet bilgileri, MVT ve ACARS mesajlar›ndan al›nan harekat bilgileri, yak›t tahakkuk ifllemlerinde kullan›lan FMM mesaj bilgileri vb. bilgiler de¤iflik sistemlerden al›narak veri taban› üzerindeki bilgi yönetim sistemi üzerinden yeni oluflturulan Yak›t ‹zleme Sistemine aktar›lmaktad›r. Sistemde birimlerin ihtiyaçlar› do¤rultusunda haz›rlanan de¤iflik sorgular ve istatistikler bulunmaktad›r. Uçufl ve ekip planlama sistemlerinde geliflmeler. Akaryak›t Tasarruf Program› kapsam›nda THY bünyesinde kullan›lmakta olan Jeppesen Uçufl Plan Sisteminin de¤ifltirilmesi tavsiyesine uyularak, uçufl plan sistemleri için pazar araflt›rmas› yap›lm›fl ve gereksinimlere uygun olan ürünler tesbit edilerek incelenmifltir. Ekip Planlama Sistemi Efllefltirme ve Atama yaz›l›mlar›n›n yerine 2007 sonunda devreye al›nan Carmen Pairing modülü ard›ndan Mart 2008’de Carmen Rostering modülü devreye al›nm›flt›r. Interbids teklif toplama ve de¤erlendirme yaz›l›mlar› production ortam›na tafl›nm›flt›r. Tracking sistem al›m› için gerekli alt yap› çal›flmas› bafllat›lm›flt›r. THY Y›ll›k Rapor 2008 Paylaflma kültürünün platformu, THY portal. Faaliyetlerimiz 69 Star Alliance 70 1997 y›l›nda kurulan Star Alliance, müflterilerine dünya çap›nda eriflim ve iyi bir seyahat deneyimi sunan gerçek anlamda ilk global havayolu ittifak› olma özelli¤i tafl›maktad›r. Bilgi teknolojileri altyap›s›, pazarlama, sat›fl, müflteri hizmetleri, yer iflletme gibi alanlardaki çeflitli üyelik ad›mlar›n› baflar›yla tamamlayan THY, 1 Nisan 2008 tarihinde Star Alliance ittifak›n›n 20. üye kuruluflu olarak dünya havac›l›k sektörü devlerinin aras›nda yerini alm›flt›r. Türk Hava Yollar›’n›n dünya havac›l›k sektörünün yükselen y›ld›z› olarak hedefi, bir dünya markas› haline gelebilmektir. Bu do¤rultuda kendisini, uluslararas› rekabetin bir parças› olarak görmektedir. Dünya devleriyle rekabet edebilecek bir konuma gelme yönünde de emin ad›mlarla ilerlemektedir. Bu nedenle, Star Alliance üyeli¤i, Türk Hava Yollar› için tarihi öneme sahip bir geliflme, bir kilometre tafl›d›r. THY kalitesi ve güvenilirli¤i, Star Alliance ile dünya çap›nda genifl bir a¤a yay›l›rken, yolcu say›s›nda da önemli art›fllar yaflanmaktad›r. Star Alliance üyeli¤i, öncelikle küresel çapta marka bilinirli¤inde ve uluslararas› uçufl yapan yolcu say›s›nda art›fl olmak üzere, Türk Hava Yollar›’na bir çok alanda yeni aç›l›mlar ve katk›lar sa¤lamaktad›r.THY’nin kalitesi ve güvenilirli¤inin uluslararas› standartlarda tescilinin bir göstergesi olan Star Alliance üyeli¤i, daha genifl bir müflteri taban›na eriflimi de güvence alt›na almaktad›r. Üyelik ile birlikte, 2008 y›l› sonunda y›ll›k d›fltan-d›fla transit yolcu say›s›nda %41, Business Class yolcu say›s›nda ise %19 oran›nda art›fl kaydedilmifltir. Yeni bir at›l›m: Star Alliance odakl› ürün paketi. 2008 y›l› sonunda bafllayan ve tüm dünyada halen hüküm süren finansal kriz nedeniyle her alanda maliyet azalt›c› önlemler al›nmaya gayret edilmektedir.THY, bir taraftan maliyetleri karfl›lanabilir düzeyde tutarken di¤er taraftan kifliye özel ürün ve hizmetleri daha da geniflletmenin ‘Star Alliance’ odakl› bir yolunu aramaktad›r. Aray›fl›n› sürdüren THY, gelirlerde basamakl› bir art›fla, müflteri fark›ndal›¤›na, güvenilirlik ve kalite imaj›yla güçlendirilmifl müflteri sadakatine dönüflecek ilgi çekici ‘Alliance’ ürünleri sunmay› planlamaktad›r. Star olanaklar›. THY’nin Star Allince ittifak›na kat›l›m› ile yolcular›na 159 ülkede 912 noktada 16.500’den fazla uçufl olana¤› sa¤lanmaktad›r. Star Alliance program ortaklar› için tek ödül tablosu yap›lm›flt›r. Böylece üyeler, sadece TK uçufllar›nda kazand›klar› ‘Club Mil’ yerine, tüm Star üyesi havayollar›ndan ‘Statü Mil’ kazanmakta ve üst kart seviyesine geçebilmektedirler. Ayr›ca mil program›na üye yolculara 20 Star üyesi havayolunda mil kazanma ve harcama imkan› sunulmaktad›r. Classic Plus üyeleri Star Silver seviyesinde olup, tüm üye havayollar›nda Star Alliance Silver Card avantajlar›ndan; Elite ve Elite Plus üyeleri ise Star Gold seviyesinde olup, Star Alliance Gold Card avantajlar›ndan yararlanabilmektedir. THY Y›ll›k Rapor 2008 THY’nin y›ld›z› Star Alliance ile daha da yükseliyor. Faaliyetlerimiz 71 Sosyal Sorumluluk THY kültüründe çevre, yaflama dair sorumluluktur. Türk Hava Yollar›, ekonomik, sosyal ve çevresel aç›dan dengeli ve sürdürülebilir büyüme hedefiyle politikas›n› oluflturmaktad›r. THY’nin kurumsal kültürünün vazgeçilmez bir parças› olan çevre konusu bu politik çerçevede önemli bir yere sahiptir. Operasyonlar›n›n çevresel etkilerini yönetmeyi ve mümkün oldu¤unca azaltmay› amaçlayan THY, bu do¤rultuda, 2009 y›l›nda ISO 14001 Çevresel Yönetim Sistemleri Sertifikas›’n› almak için gerekli çal›flmalar› yürütmektedir. Söz konusu yönetim sistemi her bir ifl biriminin kendisine ait çevresel etkiyi yönetme ve azaltma sorumlulu¤unu güvence alt›na almaktad›r. Uçak üretim teknolojilerinde geçti¤imiz y›llarda sa¤lanan gürültü, emisyon ve yak›t sarfiyat› konular›ndaki geliflmeleri takip eden ve çevre politikalar›na paralel olarak bu teknolojileri kullanmay› tercih eden THY, 6.04 y›ll›k ortalama filo yafl›yla, halihaz›rda endüstrinin en genç filolar›ndan birine sahiptir; bu da çevresel performans aç›s›ndan olumlu bir özelliktir. 72 Küresel ›s›nmaya Emisyon Ticaret Program›. Atmosfere verilen gazlar›n sera etkisi yaratmas› sonucunda dünya atmosferi ve okyanuslar›n›n ortalama s›cakl›klar›n›n artmas›, yaflam döngüsünü etkileyecek bir dizi iklim de¤iflikli¤ini bafllatmaktad›r. Küresel ›s›nman›n bafll›ca faktörlerinden biri olan sera gazlar›n›n atmosfere sal›n›m›nda hava trafi¤inin etkisi uluslararas› kamuoyunun önemle üzerinde durdu¤u bir konudur. Uçak emisyonlar›n›n atmosfere verdi¤i zarar› engellemek ve iklimin korunmas›n› sa¤lamak için gündeme gelen Emisyon Ticaret Program› (Emission Trading Scheme) – ETP kapsam›nda, havayollar› flirketleri, ilk aflamada 2004-2006 y›llar› aras›nda a盤a ç›kar›lan sera gaz› baz al›narak, sal›n›m› %3 oran›nda azaltmakla yükümlü k›l›nm›flt›r. Gelecek nesillere yaflanabilir bir çevre b›rakmak için çevreyi koruma bilinciyle hareket etmek; enerjiyi ve do¤al kaynaklar› etkin ve verimli biçimde kullanarak, operasyonun tüm alanlar›nda at›klar› dönüflüm ve yeniden kullan›m yoluyla asgari düzeye getirmek en temel hedefimizdir. Bu hedefimize ulaflmak için çevreyi korumaya yönelik yasa ve düzenlemelere uygun hareket edilmekte ve çevresel riskler en aza indirgenmektedir. THY Y›ll›k Rapor 2008 THY, havayolu flirketlerine emisyon üst s›n›rlar›na uyma konusunda s›k› kurallar getiren ETP do¤rultusunda çal›flmalar›n› yürütmektedir. Tüm operasyon safhalar›nda yak›t kullan›m›n› azaltmak amac›yla IATA Yak›t Uzmanlar› Grubu ile birlikte çal›flan THY’nin bu iflbirli¤i sonucunda 2007 y›l›nda km bafl›na tüketilen yak›t miktar› 6,45 lt iken 2008 y›l›nda 6,26’ya düflmüfltür. Faaliyetlerimiz 73 Çevre THY’nin temel de¤eridir. ‹fl Gelifltirme Müflteri ‹liflkileri Yönetimi 74 THY, y›llard›r sürdürdü¤ü büyüme ve geliflme odakl› stratejisinin sonucunda, dünya çap›nda h›zla yükselen havayolu markalar›ndan biri haline gelmifltir. Bunun en önemli göstergelerinden biri, havac›l›k sektöründe 18 y›ld›r faaliyet gösteren Skytrax firmas›n›n ölçümlemeleriyle 4 y›ld›zl› havayolu flirketleri aras›nda yer almas›d›r. Bundan sonraki hedefi, 5 y›ld›z statüsüne kavuflmakt›r. Yenilikleri takip eden THY, sundu¤u hizmetlerle bunlar› yolcular›na yans›tmakta; geliflme ve büyümenin gere¤i yap›sal dönüflümleri h›zla hayata geçirmekte; de¤iflimin gücünü tüm organizasyona yans›tmakta ve çal›flan memnuniyeti ve motivasyonunu baflar›da en önemli faktör olarak benimsemektedir. Bu yaklafl›mla, baflar›l› çizgisini sürdürmeye ve baflar›lar›na yenilerini eklemeye devam ederken, gelecekte küresel havayollar› aras›nda yer alan, dünya çap›nda tan›nan bir Türk markas› olmay› hedeflemektedir. Bilet sat›fl›, ödeme kolayl›klar›, ülke ve flehir rehberi, sanal müze… Hepsi THY web sitesinde. 2008 y›l›nda, THY web sitesini önceki y›la göre çok daha fazla kifli ziyaret etmifl ve sitedeki hizmetlerden yararlanm›flt›r. Online bilet alanlar, sunulan ödeme alternatifleriyle kolayl›klar yaflarken, sitede yer alan Ülke ve fiehir rehberleri yo¤un ilgi görmüfltür. THY’nin 75. kurulufl y›l› nedeniyle oluflturulan Sanal Müze de ziyaretçilerce gezilmifltir. 2008 y›l›nda, 17 dilde, 40 yerel site ile hizmet veren THY web sitesi arac›l›¤›yla yap›lan sat›fllar bir önceki y›la oranla ciro baz›nda %44, bilet adedi baz›nda %68 art›fl göstermifl, web sitesinin ald›¤› ziyaret say›s› ise bir önceki y›la oranla %36 artm›flt›r. Siteden bilet alan yolculara farkl› ödeme alternatifleri sunan THY Öde ve Uç uygulamas› hayata geçirilmifl ve böylece uygulamaya kat›lan bankalar arac›l›¤›yla ödeme kanallar› çeflitlendirilmifltir. Star Alliance kapsam›nda, ABD ve Almanya ötesi code share uçufllara web sitesinden sat›fl yap›lmaya bafllanm›fl, ayr›ca Lefkofla noktas› da yurtd›fl›ndan sat›fl yap›lan noktalar aras›na eklenmifltir. Daha önce hizmete sunulan fiehir Rehberleri bölümüne Ülke Rehberleri sayfalar› da eklenerek, yolculara seyahat kararlar›n› al›rken kullanabilecekleri daha kapsaml› bir rehber sa¤lanm›flt›r. Ortakl›¤›n 75. kurulufl y›l› nedeniyle oluflturulan Sanal Müze sayfas› kullan›ma aç›lm›fl, ayr›ca Anadolu Jet için de bir web sitesi oluflturularak AnadoluJet.com.tr ad› alt›nda hizmet vermeye bafllanm›flt›r. Ça¤r› Merkezi, aktif pazarlama ve sat›fl kanal›. THY’nin en önemli pazarlama ve sat›fl kanal› olan Ça¤r› Merkezi, 2008 y›l›nda multi sms, IVR’da dil çeflitlili¤i v.b gibi yeni teknolojilerle donat›lm›flt›r. Böylece, sundu¤u hizmet kalitesi daha da geliflen Ça¤r› Merkezi, müflteri memnuniyeti ve güveninin artmas›na önemli katk› sa¤lam›flt›r. Telefonla bilet sat›n alanlara, web sitesinden check-in yapt›rma olana¤› da verilerek müflteri memnuniyetinde art›fl sa¤lanm›flt›r. Ça¤r› Merkezi’nden ayn› zamanda Miles&Smiles Üyesi yolcular›m›za da yeni üye kayd›, eksik uçufl iflleme hizmetlerinin yan› s›ra, mil harcayarak ödül bilet sat›n alma imkan› sunulmufltur. 2008 Nisan ay› itibar› ile Anadolu Jet ça¤r›lar›na 7 gün 24 saat yan›t verilmeye bafllanm›fl, belge karfl›l›¤› indirimli bilet sat›fl› hizmeti, kontrolün check-in’de yap›lmas› koflulu ile Ça¤r› Merkezi’nden verilmeye bafllanm›flt›r. Amerika, ‹ngiltere, Almanya, Fransa, Moskova, ‹sviçre, Hollanda ve ‹talya sat›fl ofislerine gelen rezervasyon ve sat›fl ça¤r›lar› ise Ça¤r› Merkezi’nden cevapland›r›lm›flt›r. Bu yurt d›fl› ofislere gelen ça¤r›lardan Ça¤r› Merkezi’nde sat›fla çevrilenler gelirlere katk› sa¤larken, 2007 y›l›na göre %38’lik gelir art›fl› elde edilmifltir. 2008 y›l›nda 8.279.598 ça¤r› alan Ça¤r› Merkezi, bu ça¤r›lar›n %90’›n› cevaplayarak, 7.396.506 ça¤r›y› sonuçland›rm›flt›r. 2008 y›l›nda 2007 y›l›na göre gelen ça¤r›lar %8, üretilen dakika da %12 artm›flt›r. Ça¤r› Merkezi’nin sundu¤u bilet sat›fl hizmeti ile THY, toplam sat›fllar›n›n ciroda %2,3’ünü, bilet adedinin ise %4,2’sini gerçeklefltirmifl, 2007 y›l›na göre %38’lik gelir art›fl› elde etmifltir. Web Bilet Sat›fl Art›fl› %68 THY Y›ll›k Rapor 2008 THY, dünya çap›nda Türk markalar› aras›nda yer almay› hedeflemektedir. Faaliyetlerimiz 75 Miles&Smiles dünyas›n›n avantajlar›na hoflgeldiniz. Miles&Smiles'›n üye say›s› bir önceki y›la göre %25,5 oran›nda artt›. 2008 y›l›nda, Türk Hava Yollar›, dünyan›n en büyük havayolu ittifak› olan Star Alliance'›n 20. üyesi olmufltur. Böylelikle Miles&Smiles üyeleri Star Alliance üyesi olan Air Canada, Air New Zealand, ANA, Asiana Airlines, Austrian, BMI, LOT Polish Airlines, Lufthansa, Scandinavian Airlines, Singapore Airlines, South African Airways, Spanair, Swiss, TAP Portugal, Thai, United, US Airways, Air China, Egyptair, Shanghai Airlines, Adria Airways, Blu1, Croatia Airlines'da gerçeklefltirdikleri uçufllar›nda mil kazanma, mil harcama ve CIP salonlar›n› kullanma imkan›n› elde etmifllerdir. Program ortaklar› ile indirimli araba kiralama, hotel konaklama ve double mil uygulamas› gibi dönemsel promosyonlar düzenleyen ve bunlar› üyelerine e-mail, Skylife ve web sitesi arac›l›¤› ile duyuran THY, indirimli mil promosyonlar›yla, hem müsait olan hatlar› desteklemifl, hem de Miles&Smiles üyelerine yeni f›rsatlar sunmufltur. Anadolu Jet uçufllar›nda Miles&Smiles milleri ile ödül bilet kullan›m hakk› veren THY, üyelerini ödül bilet kullan›m›na teflvik etmifl, üyelere verilen hizmet kalitesini ve ayr›cal›klar› art›rmak amac›yla, web sitesinden ve Ça¤r› Merkezi'nden ödül bilet düzenlemesi uygulamas›n› bafllatm›flt›r. Üyelerin bu uygulamadan sonra, ödül bilet için THY sat›fl ofislerine baflvurma zorunlulu¤u kalmam›flt›r. 76 Elite Plus 5.399 Elite 26.866 Classic Plus 53.383 Classic 1.396.989 Miles&Smiles Üye Say›s› 1.482.637 THY, 4 y›ld›zl› bir havayolu olarak bafllad›¤› 2008 y›l›n›n 2. çeyre¤inde Türkiye Müflteri Memnuniyeti Endeksi (TMME) sonuçlar›na göre, havayollar› sektörünün birincisi oldu. Tüm bu geliflmelerde, THY'nin yolcularla olan iliflkileri yeniden tan›mlamas› ve müflteri odakl›l›k yaklafl›m›yla kendisini yeniden baflar›yla konumland›rmas› yatmaktad›r. Müflterilerinin tüm ihtiyaçlar›n› ve beklentilerini anlamak ve tüm operasyonel birimlerinin ortak hedeflerini bu ihtiyaçlar ve beklentiler çerçevesinde flekillendirmek THY'nin yeni dönemdeki baflar›lar›n›n sürdürülebilir olmas› için titizlikle üzerinde durdu¤u öncelikleridir. THY, rekabet gücünün küresel çapta artmas›n›n, müflteri odakl› yap›s›n› güçlendirmekten geçti¤ini bilerek planlamalar›n› yapm›flt›r. Bu yaklafl›mla, 2008 y›l› içerisinde müflteri hizmetlerinin kalitesini ve performans›n› ölçmek amac›yla de¤erlendirme projeleri hayata geçirilmifltir. Gizli Müflteri, Fahri Gözlemci ve Skytrax de¤erlendirme projelerinin sonucunda elde edilen veriler ›fl›¤›nda gerekli düzenlemeleri yapan THY, müflteri ile temas noktas›ndaki ürün ve hizmet kalitesinde önemli ilerlemeler kaydetmifltir. Gizli Müflteri Projesi ile önceden belirlenmifl senaryolar dahilinde Türk Hava Yollar›'n›n iç hat uçufllar›nda uçufl öncesi, uçufl s›ras› ve uçufl sonras›nda verilen bütün hizmetlerin kalitesi ile ilgili olumlu ve olumsuz sonuçlar›n müflteri gözüyle de¤erlendirilmesi sa¤lanmaktad›r. THY'nin profesyonel hizmet ald›¤› ba¤›ms›z bir uluslararas› araflt›rma flirketine ba¤l› olarak çal›flan e¤itimli görevliler, çeflitli müflteri rolleriyle önceden belirlenmifl farkl› senaryolar gelifltirerek uçufl sürecinin her ad›m›n› ayl›k olarak de¤erlendirmekte ve raporlamaktad›rlar. flikayetlerinin sistemli ve sürekli olarak gözlemlenmesi ve bu gözlemler do¤rultusunda iyilefltirmelerin yap›lmas›n› hedefleyen Fahri Gözlemci Projesi kapsam›nda tüm temas noktalar› her an müflteri bak›fl aç›s›yla izlenmektedir. Yolcular›n gözü ile, hem havac›l›k hizmetleri konusundaki de¤iflimler takip edilmekte, hem de bu hizmetler konusundaki beklentilerin ne ölçüde farkl›laflt›¤› belirlenmektedir. Projede, Fahri Gözlemcilerin say›lar› her geçen gün daha da artt›r›larak, THY'nin müflteri gözünde nas›l alg›land›¤›n›n daha do¤ru biçimde anlafl›lmas› hedeflenmektedir. Fahri Gözlemcilerden al›nan geri dönüfller sonras›nda ilgili temas noktalar›nda iyilefltirmeler ve de¤ifliklikler yap›lmaktad›r. Bugüne kadar Fahri Gözlemcilerin THY ile paylaflt›klar› de¤erlendirmeler sonucunda, müflteri temas noktalar›nda çok say›da iyilefltirme gerçeklefltirilmifltir. Bir di¤er deyiflle Fahri Gözlemcilerin katk›lar›yla hizmet kalitesi sürekli gelifltirilirken, yolcular›n daha kaliteli uçufllar yapmalar› sa¤lanmaktad›r. 2008 y›l› içinde STAR Alliance bünyesinde OCSS (Online Müflteri Memnuniyeti Anketi) haz›rl›k çal›flmalar› tamamlanm›fl ve anket gönderimine bafllanm›flt›r. Yolcular›n uçufl bilgileri, uçufl de¤erlendirmeleri ve Star Alliance markas›n›n bilinirlili¤i konular›n› kapsayan anket, 3 haftal›k periyodlarla gerçeklefltirilerek, sonuçlar› 3 ayl›k periyodlarda raporlanmaktad›r. Ayr›ca THY, ba¤›ms›z olarak da Online Müflteri Memnuniyeti Anketi çal›flmalar› haz›rlam›flt›r. Bu anket, 2009 y›l› Ocak ay› itibariyle yolculara sunulmufltur. Yolcular›n uçufl süreçlerinde deneyimledi¤i ve THY ile paylaflt›klar› ürün ve hizmetler hakk›ndaki de¤erli görüflleri, gerekli görülen iyilefltirme ve düzenlemelerle kalite ve müflteri memnuniyetine katk›da bulunacakt›r. Böylelikle müflteri temas noktalar›ndaki kalite ve performans sürekli gözlemlenirken, tespit edilen aksakl›klara hemen müdahale edilip h›zla iyilefltirici ad›mlar at›lmakta, önlemler al›nmaktad›r. THY ile s›k s›k seyahat eden Miles&Smiles üyelerinin öneri ve Faaliyetlerimiz THY Y›ll›k Rapor 2008 Hizmet sürecinin her ad›m›n› gözlemleyen ve gelifltiren müflteri iliflkileri yönetimi. 77 Anadolu Jet Uçmak bir zamanlar çocukluk hayalimizdi! 78 Anadolu Jet filo yap›s›n›n geliflimi. 1. 166 koltuk kapasitesiyle tamam› ekonomi konfigürasyonunda, Boeing 737-400 tipindeki 5 adet uçakla seferlere bafllayan Anadolu Jet k›sa sürede hedefledi¤i baflar›y› yakalam›flt›r. 2. Anadolu Jet'e artan taleple beraber daha büyük kapasiteli yeni uçaklara ihtiyaç duyuldu¤undan, iki adet Boeing 737-800 tipi uçak filoya kat›lm›flt›r. Fabrika teslim al›nan, 189 koltuklu bu iki yeni uçakla filonun büyümesinin yan› s›ra kompozisyon bak›m›ndan da filonun geliflmesi sa¤lanm›flt›r. 3. Mevcut filo yap›s› Anadolu'nun her noktas›na sefer yapma imkan› vermedi¤inden, 1 adet 737- 400 yerine, 737-700 tipi bir uçak da filoya dahil edilmifltir. 4. Ayn› dönemde bir 737-800 daha filoya dahil edilirken, filodan da 2 adet 737-400 tipi uçak ç›kar›larak filo daha genç bir yap›ya kavuflturulmufltur. 5. 2008 y›l› sonu itibariyle 3 adet 737-800, 3 adet 737-400 ve 1 adet 737-700 tipi olmak üzere 7 uçakla hizmet vermeye devam eden Anadolu Jet, yaz tarifesiyle birlikte filoya kataca¤› yeni uçaklarla en genç filoya sahip havayolu ünvan›na sahip olmay› hedeflemektedir. ‹kram ve benzeri lüks addedilen hizmetlerin yal›nlaflt›r›lmas›yla elde edilen maliyet avantaj›n›n bilet ücretlerine yans›t›lmas›na dayanan yeni bir ifl modeliyle faaliyetine bafllam›flt›r. Daha genifl halk kitlesini uçakla tan›flt›rmak amac›yla yola ç›kan Anadolu Jet ile Ankara merkezli yolcu say›s› %100 artm›fl, doluluk oranlar› %82 seviyesine ulaflm›flt›r. Anadolu Jet'in en önemli önceli¤i cazip ücretlerle güvenli, h›zl› ve zaman›nda uçufllarla gerçeklefltirilen hizmetin yayg›nlaflarak Anadolu'da da uça¤›n temel ihtiyaç olarak benimsenmesidir. Uçulan hatlar›n ilk dokuz ayl›k verilerine bak›ld›¤›nda, Anadolu Jet geçen y›l 950.000 olan yolcu say›s›n› ayn› hatlarda 2 milyon'a ç›karma hedefini daha y›l›n üçüncü çeyre¤inde garantileyerek hedef büyütmüfltür. Y›l sonu itibariyle 2.5 milyon yolcuya uçufl imkan› sa¤layacakt›r. Anadolu Jet; Türk Sivil Havac›l›¤›’n›n geliflimi ad›na düflük maliyetlerle Türkiye Ekonomisine katk› sa¤lamakta; karl›l›¤› kümülatif bir toplam olarak de¤erlendirerek, ticari kayg› gütmeksizin kolay ulafl›m imkan› olan hava ulafl›m›n›n yayg›nlaflmas› ve uçmay› özendirmek ad›na verilmesi zor kararlar alarak tüm iç hat noktalar› birbirine ba¤lamaktad›r. Anadolu Jet pazarlama stratejisi ile mevcut pazardan pay sa¤lamaktan ziyade kendine yeni pazar oluflturmay› hedef edinmifl ve bunu sa¤lam›flt›r. Ak›ll› uçufl a¤› öncelikli hedefimiz. Ankara merkezli Anadolu Jet, sefer yapt›¤› 20 iç hat noktas› ve yak›nda aç›lacak 4 yeni noktayla, yolcular›na ekonomik ve konforlu alternatif uçufl imkanlar› sunmaya devam etmektedir. Anadolu Jet, müflteri memnuniyeti ve yolcu say›s›n›n, ürün kalitesi ve ürün çeflitlili¤i ile do¤ru orant›l› art›fl gösterece¤ini bilerek yola ç›kt›¤›ndan ak›ll› aktarma noktalar› ile genifl bir network a¤›na sahip olmay› öncelikli hedef olarak benimsemifltir. Hiç uçulmayan hatlar›n aç›lmas› veya düflük frekanslarla uçulan hatlar›n canland›r›lmas›, ulafl›m sektörü içindeki havayolu pazar pay›n›n artmas›n› sa¤layaca¤›ndan haftal›k uçufl say›s› ve uçulan zaman dilimleri büyük önem kazanmaktad›r. Pazar pay›n›n artt›r›lmas›, arz edilen koltu¤un talep görmesi ile gerçekleflecektir. Bu do¤rultuda Anadolu Jet uçulan hatlara talep yaratmak ad›na haftal›k frekans say›s›n› en az yedi ve zaman dilimlerini de ba¤lant›l› uçufl imkan› sunacak flekilde düzenlemektedir. Anadolu Jet’te Anadolu lezzetleri. Türk Hava Yollar› markas› olan Anadolu Jet yolcular›na yöresel lezzetleri tatt›rmaktad›r. “Uçman›n bir lüks de¤il, Anadolu halk›n›n hakk›” düflüncesinden yola ç›k›larak yap›land›r›lan Anadolu Jet, yolcular›n› mutlu edecek bir uygulamaya imza atm›flt›r. Zengin lezzetlere sahip olan ülkemizin tatlar›n› yolcular›na ulaflt›rmay› hedefleyen Anadolu Jet bu uygulamayla haftan›n baz› günleri, belirli seferlerde yolcular›na f›st›k içi, f›st›k ezmesi ve kuru kay›s› gibi Anadolu'ya özgü farkl› ve özel yiyecekleri ikram etmektedir. Anadolu Jet, yolcular› için bafllatt›¤› bu özel hizmeti geniflletmek amac›yla, uçufllarda sunulacak olan Anadolu lezzetlerini çeflitlendirme çal›flmalar›n› sürdürmektedir. Buna göre yap›lan yeni iflbirlikleri çerçevesinde haftan›n belli günlerinde Antalya'n›n Yenigün turunç flekerlemesi, Mersin'in Hasan Yozgat cezeryesi, Bolu'nun Bolçi Çikolata’sı ve tüm Kahramanmarafl ç›k›fll› Ankara seferlerinde Mado'dan küçük külah dondurma ikram› yap›lmaktad›r. THY Y›ll›k Rapor 2008 Anadolu'yu Ankara'ya daha etkin ve ekonomik uçufl a¤›yla ba¤lamak ve farkl› müflteri segmentlerine hizmet vermek için kurulan Anadolu Jet, uçufllar›na bafllad›¤› 23 Nisan 2008'den y›l sonuna kadar, 1,7 milyon yolcu tafl›m›fl, h›zla geliflen ve büyüyen bir THY markas› olarak pazarda yerini alm›flt›r. ‹fltiraklerimiz 79 Gökyüzünde gurme hizmeti 80 Türk Hava Yollar›, tüm dünya havayollar› aras›nda, her dönem ikram konusuna çok önem veren bir havayolu olmufltur. ‹kram› bir ev sahibi misafir iliflkisi içinde sürdürmeyi al›flkanl›k ve hedef haline getirmifltir. Geliflen havac›l›k sektöründe, ikram konusundaki trendleri takip etmek havayollar›n›n rekabet gücünün göstergeleri aras›nda yer almaktad›r. Bu nedenle havayollar›, uçak içi servislerini zaman›n koflullar›na, yolcu talep ve ihtiyaçlar›na göre gelifltirme konusunda detayl› çal›flmalar yürütmektedirler. ‹kram konusundaki standartlar›n› sürekli yükselten THY, bu alandaki performans›yla da rekabette aktif rol oynayan bir havayoludur. THY, ikram hizmeti ile uçufl psikolojisinin oluflturabilece¤i stres ve “motion sickness” gibi etkilerden yolcular› uzaklaflt›rmay› ve ayn› zamanda yolculara, fl›kl›k ve lezzeti, restoran kalitesiyle bulutlar›n üzerinde yaflatmay› amaçlamaktad›r. Bu yaklafl›mla, THY'nin sundu¤u ikram hizmeti, zaman›n trendleri ve zevkleri dikkate al›narak gelifltirilen konseptlerle sürekli yenilenmektedir. 2007 y›l›ndan itibaren, Avusturya merkezli ikram firmas› DO&CO ile Türk Hava Yollar›'n›n ortak olarak kurduklar› Turkish DO&CO ikram firmas›, bir uçakta al›nabilecek en iyi servisi ve en iyi restoran kalitesini sunmak amac›yla mutfaklarda uygulanan sistemleri bafltan afla¤› de¤ifltirmifltir. Daima taze yemek piflirilen mutfaklarda dondurulmufl ürün kullan›lmamakta, yemek yap›m›nda kullan›lacak tüm ürünler en iyi tat ve kalitede seçilmektedir. En iyi kalitede ürünler kullan›larak büyük bir ustal›kla üretilen yemekler, titizlikle takip edilen uluslararas› hijyen kurallar›na uygun flekilde gerekli testlerden geçirilerek yolculara sunulmaktad›r. THY, ikram hizmetlerinde Avrupa'n›n en iyileri aras›nda. Ekonomi, Business ve First Class servisi için; hat ve yolcu profiline uygun flekilde ikram konsepti haz›rlayan Turkish DO&CO, THY ikram ekibiyle birlikte servise sunulacak menüyü oluflturduktan sonra; menü kart›, tabak, bardak, ambalaj, vb. malzeme seçimi, servis flekli ve kabin servis ekibinin e¤itilmesi çal›flmalar›n› yapmaktad›r. Yolcular›n farkl› kültür ve beklentilerine cevap verecek bir ikram konseptini benimseyen Turkish DO&CO bu amaçla dünya mutfa¤›n›n farkl› lezzetlerini bir araya getiren menüler haz›rlamaktad›r. Zengin Türk mutfa¤›n› tüm dünyaya tan›tmak amac›yla özellikle Türkiye ç›k›fll› uçufllarda Türk spesiyalitelerine yer vermektedir. Menü içeri¤inde, serviste ve uygulama periyodlar›nda gerçeklefltirilen de¤iflikliklerle menü çeflitleri art›r›lm›fl ve tüm menüler haftal›k olarak yenilenmifltir. Yeni ikram konseptine uygun malzemeler tüm hatlarda kullan›ma geçerken, Business Class'da zengin nitelikli ürünler içeren restaurant servisi de bafllat›lm›flt›r. Bütün bunlar›n yan› s›ra planlanan First Class menü ve servis konsepti, 2008 sonunda Singapur, Londra ve Hong Kong hatlar›nda uygulanmaya bafllanm›flt›r. Turkish DO&CO, Türkiye'de ilk kez uzun mesafeli uçufllarda DO&CO'nun “Flying Chef” (uçan aflç›) konseptini yayg›nlaflt›rmay› da hedeflemektedir. ‹lk kez New York ve Cape Town hatlar›nda bafllat›lan uygulama ile, flef aflç›lar›n servis yaparak, hizmet kalitesini ve yolcu taleplerini yerinde de¤erlendirmesi sa¤lanmaktad›r. Turkish DO&CO'nun deneyimli aflç›lar›, THY uçaklar›nda uygulanan farkl› menü konseptini yolcuya tan›tarak ve uçuflta görevli kabin ekibine yeme¤in haz›rlanmas› esnas›nda profesyonel destek sa¤layarak, Türk misafirperverli¤inin tüm dünyaya gösterilmesinde büyük rol oynamaktad›r. Hizmette kalitenin en üst seviyede olmas› için yap›lan tüm bu yenilik ve giriflimlerin hedefine ulaflt›¤›n›n en güzel göstergesi ise WAEA (World Airline Entertainment Association) taraf›ndan her y›l düzenlenen Avion ödüllerinde, THY'nin IFE hizmetinde Avrupa bölgesinde 3. lük ödülüne lay›k görülmüfl olmas›d›r. “Mutfakta kim var?” ile de¤iflen lezzet yelpazesi. THY DO&CO, 2008 y›l›nda “Mutfakta kim var?” konseptiyle haz›rlanan menüleriyle Türk mutfa¤›ndan lezzetlerin yan›s›ra ‹talyan, ‹spanyol, Frans›z ve Asya mutfaklar›ndan da yemek çeflitlerine yer vererek, yolculara farkl› lezzetlerin keyfini sunmaya bafllam›flt›r. 2008-2009 k›fl tarifesiyle birlikte uygulanmaya bafllayan menüler d›fl hat uçufllarda 8, iç hat uçufllarda ise 4 farkl› seçenekte sunulmaktad›r. Böylece, her hafta de¤iflen menülerle, s›k seyahat eden yolcular›n farkl› lezzetlerle karfl›laflmalar› sa¤lanmaktad›r. “Mutfakta kim var?” konseptiyle haz›rlanan menü kartlar›n›n, d›fl hat uçufllarda Business Class'›n yan› s›ra Economy Class'ta yap›lan servislerde de da¤›t›lmas› planlanmaktad›r. Patl›can kebap, çoban kavurma, rigatoni, tavuk satay gibi seçeneklerin sunuldu¤u menülerde, iç hat Business Class servislerinde, çöp flifl dürüm, külbast›, pide, etli ekmek ve yurt d›fl› uçufllarda da safranl› basmati pilav, kimçi, bibimbap gibi dünya mutfa¤›ndan seçenekler yer almaktad›r. THY Y›ll›k Rapor 2008 THY ikram standard› sürekli yükseliflte. ‹fltiraklerimiz 81 Teknik A.fi. Uçufl güvenli¤inde maksimum performans. 82 THY’nin yan›s›ra birçok havayoluna hizmet veren THY Teknik A.fi. baflar›l› projeleri, hizmet kalitesi ve çeflitlili¤iyle 2008 y›l›nda da büyüme trendini sürdürmüfltür. THY Teknik A.fi., 2008 y›l›nda baflta THY olmak üzere birçok havayoluna, uçak bak›m, uçufl güvenilirli¤inin sa¤lanmas› ve takibine yönelik mühendislik ve proje hizmetlerini sunmaya devam etmifl, birçok projeyi de hayata geçirmifltir. Türkiye havac›l›k bak›m onar›m pazar›n›n, global pazar›n büyüme trendine paralel flekilde, önümüzdeki y›llarda daha da büyümesi beklenmektedir. Yerel havayolu firmalar›n›n filolar›n›n h›zla genifllemesi ve Türk Sivil Havac›l›k sektörünün geliflimiyle birlikte, THY Teknik A.fi.'nin büyüme trendini sürdürmesi öngörülmektedir. 2008'de 45,1 milyar ABD dolar› büyüklü¤üne ulaflan global havac›l›k bak›m onar›m pazar›n›n, önümüzdeki 10 y›lda y›ll›k ortalama %4,3 büyüme ile 68,6 milyar ABD dolar›na ulaflmas› beklenmektedir. THY A310 yolcu uçaklar› kargo uça¤›na dönüfltürüldü. THY filosunda bulunan 3 adet A310 tipi yolcu uça¤›n›n kargo uça¤›na dönüfltürüldü¤ü proje, Almanya'n›n Dresden flehrindeki EADS EFW firmas›n›n tesislerinde yürütülmüfltür. THY Teknik A.fi'nin teknik, ticari ve lojistik konular›n koordinasyonu ve yönetimini gerçeklefltirdi¤i proje sonunda, THY kargo filosuna ait uçak say›s› 4'e yükselmifltir. Komponent bak›m› dokümanlar› art›k dijital ve Teknik Doküman Sistemi’nde yüklü. 103,5 m. geniflli¤e, 54,5 m. derinli¤e, 24 m. yüksekli¤e ve 14 m. net kap› yüksekli¤ine sahip hangar, çelik çat› ve betonarme perdekolon ve kolon-kirifl tafl›y›c› sisteminden oluflmaktad›r. Ayn› anda 4 dar gövdeli uça¤a hizmet verilebilecek Esenbo¤a Hangar'› iki aç›kl›kl› ve orta bölümünde kolonlarla bölünmemifl toplam 5.500 m2 net alana sahiptir. Hangar›n bütün cepheleri do¤al ayd›nlatma sa¤layacak flekilde tasarlanm›flt›r. Hangar›n arka cephesi boyunca hangara bitiflik 1.300 m2 inflaat alan› bulunmakta ve bu alan içinde atelye, ofis, tesisat, soyunma odalar›n›n ve dinlenme salonunun bulundu¤u tek katl› betonarme anneks binas› yer almaktad›r. Projede ayr›ca 1.000 m3'lük yang›n suyu deposu, pompamanevra odas›, trafo ve jenaratör binas› gibi destek tesisleri de yer almaktad›r. Yeni projeler devam ediyor. THY Teknik A.fi'nin 2008 y›l›nda Pratt & Whitney ile imzalad›¤› ortak giriflim anlaflmas›ndan sonra Turkish Engine Center (TEC) flirketi kurulmufltur. Ekim 2009'da operasyonun bafllayabilmesi için gerekli çal›flmalar sürdürülmektedir. Bir di¤er proje de Goodrich Aerostuctures ile HABOM Projesi kapsam›nda Nacelle ve Thrust Reverser bak›m-onar›m iflkollar›nda Ortak Giriflim Sözleflmesi ile ilgilidir. Bu Sözleflmenin müzakerelerini bafllatmak amac›yla 8 Kas›m 2007'de MRO Europe - Milano'da bir mutabakat zapt› imzalayan THY Teknik A.fi. Goodrich Aerostructures ile görüflmeleri sürdürmektedir. ‹stikrarl›, profesyonel, uzman insan kaynaklar›. 2008 y›l› sonu itibariyle toplam personel say›s› 2.552'ye ulaflan THY Teknik A.fi.'nin çal›flanlar›n›n yafl ortalamas› 35,4; flirkette ortalama çal›flma süresi 10,7 y›l olup, çal›flanlar›n %73'ü ise teknik lisansa sahiptir. THY Teknik A.fi. istikrarl›, teknik alanda profesyonel ve uzmanlardan oluflan personeliyle, baflar›lar›na yenilerini eklemeye devam etmektedir. Teknik e¤itimler devam etti. Komponent imalatç› firmalar›ndan temin edilen komponent bak›mlar›na yönelik manueller, bak›mlar›n güncel dokümanlarla, gecikmelere neden olmaks›z›n yap›lmas›n› sa¤layacak otomasyonun kurulmas› amac›yla, %85 oran›nda Doküman Yönetim Sistemi'ne (TDS) aktar›lm›flt›r ve bu dokümanlara dijital ortamdan ulafl›labilmektedir. Esenbo¤a Hangar› faaliyete haz›rlan›yor. 2008 y›l›nda, THY Teknik A.fi. bünyesindeki e¤itimlerin yan› s›ra THY A.O. bünyesindeki Teknik E¤itim departman›n›n düzenledi¤i e¤itimlerle personel çeflitli teknik konularda bilgi ve becerilerini gelifltirme olana¤› bulmufltur. THY e¤itimleri OJT ve s›n›f e¤itimleri fleklinde gerçekleflmifl ve toplam 8.657 çal›flan bu e¤itimleri alm›flt›r. Teknik A.fi.'nin verdi¤i 326 adet e¤itime 5.005 kifli kat›lm›fl, THY'den ve d›flar›dan al›nan toplam 97 e¤itimden ise 1.008 kifli yararlanm›flt›r. THY Y›ll›k Rapor 2008 ‹stanbul d›fl›ndaki ilk uçak bak›m hangar projesi olan Esenbo¤a Hangar'›, y›k›m› 2008 yaz›nda gerçeklefltirilen Eski D›fl Hatlar Terminali ve VIP Binas› sahas›nda toplam 9.600 m2'lik alanda faaliyet gösterecektir. Dar gövdeli uçaklara hizmet verilecek Esenbo¤a Hangar›'nda uçaklar›n hat bak›m› ve “C” bak›m› yap›lacakt›r. ‹fltiraklerimiz 83 F i n a n s a l Finansal Oran ve Denetim Raporlar› Finansal Rasyolar 87 Konsolide Mali Tablolar ve Ba¤›ms›z Denetim Raporu 88 Y ü k s e l i fl s o n u ç l a r › Finansal Rasyolar 31 Aralık 2008 31 Aralık 2007 Cari Oran 1,60 1,25 Asit-Test Oranı 1,54 1,16 Nakit Oranı (Vad.Mev.Dahil) 1,18 0,65 Borçlar/ Aktifler Oranı 0,62 0,62 Özsermaye/ Aktifler Oranı 0,38 0,38 Net Kar Marjı %18,35 %5,22 Faaliyet Kar Marjı %9,50 %14,21 EBITDAR Marjı %22,09 %23,70 EBITDA Marjı %16,62 %17,12 EBIT Marjı %10,25 %9,95 Faiz Ödeme Gücü 6,00 5,55 LİKİDİTE ORANLARI FİNANSAL YAPI ORANLARI THY Y›ll›k Rapor 2008 KARLILIK ORANLARI 87 DRT Ba¤›ms›z Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müflavirlik A.fi. Sun Plaza No: 24 34398 Maslak ‹stanbul, Türkiye Tel: (212) 366 6000 Fax: (212) 366 6010 www.deloitte.com.tr FİNANSAL TABLOLARLA İLGİLİ BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU Türk Hava Yollar› A.O. Yönetim Kurulu’na Türk Hava Yollar› A.O. ve ba¤l› ortakl›¤›n›n (hep birlikte “Grup”) 31 Aral›k 2008 ve 2007 tarihleri itibariyle haz›rlanan ve ekte yer alan konsolide bilançolar›n›, ayn› tarihlerde sona eren y›llara ait konsolide gelir tablolar›n›, konsolide öz sermaye de¤iflim tablolar›n› ve konsolide nakit ak›m tablolar›n›, önemli muhasebe politikalar›n›n özetini ve dipnotlar› denetlemifl bulunuyoruz. Finansal Tablolarla ‹lgili Olarak ‹flletme Yönetiminin Sorumlulu¤u Grup yönetimi finansal tablolar›n Sermaye Piyasas› Kurulu’nca yay›mlanan finansal raporlama standartlar›na göre haz›rlanmas› ve dürüst bir flekilde sunumundan sorumludur. Bu sorumluluk, finansal tablolar›n hata ve/veya hile ve usulsüzlükten kaynaklanan önemli yanl›fll›klar içermeyecek biçimde haz›rlanarak, gerçe¤i dürüst bir flekilde yans›tmas›n› sa¤lamak amac›yla gerekli iç kontrol sisteminin tasarlanmas›n›, uygulanmas›n› ve devam ettirilmesini, koflullar›n gerektirdi¤i muhasebe tahminlerinin yap›lmas›n› ve uygun muhasebe politikalar›n›n seçilmesini içermektedir. Ba¤›ms›z Denetim Kuruluflunun Sorumlulu¤u Sorumlulu¤umuz, yapt›¤›m›z ba¤›ms›z denetime dayanarak bu finansal tablolar hakk›nda görüfl bildirmektir. Ba¤›ms›z denetimimiz, Sermaye Piyasas› Kurulu’nca yay›mlanan ba¤›ms›z denetim standartlar›na uygun olarak gerçeklefltirilmifltir. Bu standartlar, etik ilkelere uyulmas›n› ve ba¤›ms›z denetimin, finansal tablolar›n gerçe¤i do¤ru ve dürüst bir biçimde yans›t›p yans›tmad›¤› konusunda gerçe¤e uygun bir güvenceyi sa¤lamak üzere planlanarak yürütülmesini gerektirmektedir. Ba¤›ms›z denetimimiz, finansal tablolardaki tutarlar ve dipnotlar ile ilgili ba¤›ms›z denetim kan›t› toplamak amac›yla, ba¤›ms›z denetim tekniklerinin kullan›lmas›n› içermektedir. Ba¤›ms›z denetim tekniklerinin seçimi, finansal tablolar›n hata ve/veya hileden ve usulsüzlükten kaynaklan›p kaynaklanmad›¤› hususu da dahil olmak üzere önemli yanl›fll›k içerip içermedi¤ine dair risk de¤erlendirmesini de kapsayacak flekilde, mesleki kanaatimize göre yap›lm›flt›r. Bu risk de¤erlendirmesinde, iflletmenin iç kontrol sistemi göz önünde bulundurulmufltur. Ancak, amac›m›z iç kontrol sisteminin etkinli¤i hakk›nda görüfl vermek de¤il, ba¤›ms›z denetim tekniklerini koflullara uygun olarak tasarlamak amac›yla, Grup yönetimi taraf›ndan haz›rlanan finansal tablolar ile iç kontrol sistemi aras›ndaki iliflkiyi ortaya koymakt›r. Ba¤›ms›z denetimimiz, ayr›ca Grup yönetimi taraf›ndan benimsenen muhasebe politikalar› ile yap›lan önemli muhasebe tahminlerinin ve finansal tablolar›n bir bütün olarak sunumunun uygunlu¤unun de¤erlendirilmesini içermektedir. Member of Deloitte Touche Tohmatsu 88 Ba¤›ms›z Denetim Kuruluflunun Sorumlulu¤u (devam›) Ba¤›ms›z denetim s›ras›nda temin etti¤imiz ba¤›ms›z denetim kan›tlar›n›n, görüflümüzün oluflturulmas›na yeterli ve uygun bir dayanak oluflturdu¤una inan›yoruz. fiirket’in ba¤l› ortakl›¤› THY Teknik A.fi. ile özkaynaktan pay alma yöntemiyle muhasebelefltirilen müflterek yönetime tabi ortakl›klar› Günefl Ekspres Havac›l›k A.fi. ve THY DO&CO ‹kram Hizmetleri A.fi.’nin mali tablolar› baflka ba¤›ms›z denetim firmalar› taraf›ndan denetime tabi tutulmufltur. Ekte yer alan 31 Aral›k 2008 tarihli konsolide mali tablolardaki toplam aktif tutar›n›n %6’s› ve toplam sat›fl gelirlerinin %2’si bu iflletmelerden kaynaklanmaktad›r. Ekli konsolide mali tablolara dahil edilen bu flirketlerin mali tablolar› ile ilgili olarak görüflümüz sadece ilgili ba¤›ms›z denetim flirketlerinin raporlar›na dayanarak oluflturulmufltur. Görüfl Görüflümüze ve di¤er denetim firmalar›n›n görüflüne göre, iliflikteki konsolide finansal tablolar, Grup’un 31 Aral›k 2008 ve 2007 tarihleri itibariyle finansal durumunu, ayn› tarihlerde sona eren y›llara ait finansal performans›n› ve nakit ak›mlar›n›, Sermaye Piyasas› Kurulu’nca yay›mlanan finansal raporlama standartlar› çerçevesinde do¤ru ve dürüst bir biçimde yans›tmaktad›r. Görüflümüzü etkilememekle birlikte afla¤›daki hususa dikkat çekilmesi gerekli görülmüfltür: Not 2.3’de detayl› olarak aç›kland›¤› üzere Grup 31 Aral›k 2007 tarihinde sona eren y›la ait mali tablolar›n› ve 31 Aral›k 2006 tarihli bilançosunu yeniden düzenlemifltir. ‹stanbul, 7 Nisan 2009 DRT BA⁄IMSIZ DENET‹M VE SERBEST MUHASEBEC‹ MAL‹ MÜfiAV‹RL‹K A.fi. Member of DELOITTE TOUCHE TOHMATSU Member of Deloitte Touche Tohmatsu THY Y›ll›k Rapor 2008 Berkman Özata Sorumlu Ortak Bafldenetçi 89 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 ve 31 Aral›k 2007 Tarihleri ‹tibariyle Konsolide Bilançolar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) Ba¤›ms›z VARLIKLAR Not Dönen Varl›klar Denetimden Geçmifl Denetimden Geçmifl Yeniden Düzenlenmifl 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 2.580.680.234 1.487.528.554 Nakit ve Nakit Benzerleri 6 504.905.721 480.196.215 Finansal Yat›r›mlar 7 1.403.033.703 292.020.000 Ticari Alacaklar 10 349.144.133 245.539.019 Di¤er Alacaklar 11 61.673.958 305.855.757 Stoklar 13 98.359.291 113.740.571 Di¤er Dönen Varl›klar 26 163.563.428 50.176.992 5.290.955.322 3.434.915.521 11 22.808.881 21.756.328 7 1.750.943 3.016.564 Duran Varl›klar Di¤er Alacaklar Finansal Yat›r›mlar Özkaynak Yöntemiyle De¤erlenen Yat›r›mlar 16 43.637.924 38.370.043 Yat›r›m Amaçl› Gayrimenkuller 17 48.130.000 53.700.000 Maddi Duran Varl›klar 18 5.049.449.610 3.234.359.407 Maddi Olmayan Duran Varl›klar 19 17.697.129 10.445.317 Ertelenmifl Vergi Varl›¤› 35 1.986.324 3.193.155 Di¤er Duran Varl›klar 26 105.494.511 70.074.707 7.871.635.556 4.922.444.075 TOPLAM VARLIKLAR 90 Ba¤›ms›z Ekteki dipnotlar mali tablolar›n tamamlay›c› parças›n› olufltururlar. Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 ve 31 Aral›k 2007 Tarihleri ‹tibariyle Konsolide Bilançolar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) Ba¤›ms›z Not Ba¤›ms›z Denetimden Geçmifl Denetimden Geçmifl Yeniden Düzenlenmifl 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 1.614.307.835 1.186.652.969 419.289.229 228.918.371 KAYNAKLAR K›sa Vadeli Yükümlülükler Finansal Borçlar Di¤er Finansal Yükümlülükler 8 9 5.401.092 877.628 Ticari Borçlar 10 435.109.211 364.523.991 Di¤er Borçlar 11 161.554.179 83.387.054 Dönem Kar› Vergi Yükümlülü¤ü 35 4.185.809 19.981.215 Borç Karfl›l›klar› 22 7.460.396 4.779.221 Çal›flanlara Sa¤lanan Faydalar 24 47.818.425 39.664.361 Yolcu Uçufl Yükümlülükleri 26 441.806.825 379.676.586 Di¤er K›sa Vadeli Yükümlülükler 26 91.682.669 64.844.542 3.270.740.625 1.887.889.627 Uzun Vadeli Yükümlülükler Finansal Borçlar 8 2.798.005.235 1.595.842.462 Di¤er Borçlar 11 7.865.284 7.058.322 K›dem Tazminat› Karfl›l›¤› 24 142.459.082 131.959.011 Ertelenmifl Vergi Yükümlülü¤ü 35 291.289.291 128.930.080 Di¤er Uzun Vadeli Yükümlülükler 26 31.121.733 24.099.752 2.986.587.096 1.847.901.479 ÖZKAYNAKLAR Ana Ortakl›¤a Ait Özkaynaklar Ödenmifl Sermaye 27 175.000.000 175.000.000 Sermaye Enflasyon Düzeltmesi Farklar› 27 1.672.901.479 1.739.005.871 Hisse Senedi ‹hraç Primleri - 895.492 Kardan Ayr›lan K›s›tlanm›fl Yedekler - 61.014.406 Yabanc› Para Çevrim Farklar› 4.459.406 - - (393.511.064) Net Dönem Kar› / Zarar› 1.134.226.211 265.496.774 TOPLAM KAYNAKLAR 7.871.635.556 4.922.444.075 27 THY Y›ll›k Rapor 2008 Geçmifl Y›llar Kar / Zararlar› Ekteki dipnotlar mali tablolar›n tamamlay›c› parças›n› olufltururlar. 91 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 ve 2007 Tarihlerinde Sona Eren Hesap Dönemlerine Ait Konsolide Gelir Tablolar› (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) Ba¤›ms›z Ba¤›ms›z Denetimden Geçmifl Denetimden Geçmifl Yeniden Düzenlenmifl Not 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 1 Ocak - 31 Aral›k 2007 Sat›fl Gelirleri 28 6.123.174.209 4.859.508.826 Sat›fllar›n Maliyeti (-) 28 (4.650.231.377) (3.605.924.596) 1.472.942.832 1.253.584.230 SÜRDÜRÜLEN FAAL‹YETLER BRÜT KAR / (ZARAR) Pazarlama, Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri (-) 29,30 (635.876.008) (576.810.259) Genel Yönetim Giderleri (-) 29,30 (203.813.181) (170.639.967) Di¤er Faaliyet Gelirleri 31 56.690.528 226.544.680 Di¤er Faaliyet Giderleri (-) 31 (102.559.670) (9.919.460) 587.384.501 722.759.224 16 3.572.374 15.489.140 Finansal Gelirler 32 1.427.882.203 309.116.345 Finansal Giderler (-) 33 (713.373.140) (676.136.015) 1.305.465.938 371.228.694 FAAL‹YET KARI / (ZARARI) Özkaynak Yöntemiyle De¤erlenen Yat›r›mlar›n Kar / Zararlar›ndaki Paylar VERG‹ ÖNCES‹ KAR Vergi Gelir / (Gideri) (171.239.727) (105.731.920) -Dönem Vergi Gelir / (Gideri) 35 (7.673.685) (122.471.610) -Ertelenmifl Vergi Gelir / (Gideri) 35 (163.566.042) 16.739.690 1.134.226.211 265.496.774 0,648 0,152 DÖNEM KARI Hisse Bafl›na Kazanç (Kr) 92 Ekteki dipnotlar mali tablolar›n tamamlay›c› parças›n› olufltururlar. 36 93 Bak›m onar›m gider tahakkuku ile ilgili düzeltme (Not 2.3) Bak›m onar›m gider tahakkuku ile ilgili düzeltme (Not 2.3) - Önceki Dönem Kar›n›n Geçmifl Y›llar Zararlar›na Aktar›lmas› Net Dönem Kar› THY Y›ll›k Rapor 2008 Ekteki dipnotlar mali tablolar›n tamamlay›c› parças›n› olufltururlar. 175.000.000 - Yabanc› Para Çevrim Farklar› (Not 27) 31 Aral›k 2008 Bakiyesi - Geçmifl Y›l Zararlar›na Mahsubu (Not 27) Özkaynak Kalemleri ve Enflasyon Düzeltmesi Farklar›n›n 175.000.000 - Kullan›lmam›fl izin karfl›l›¤› ile ilgili düzeltme (Not 2.3) 31 Aral›k 2007 Bakiyesi-Düzeltilmifl - 175.000.000 S›k uçufl program› UFRYK 13 ile ilgili düzeltme (Not 2.3) 31 Aral›k 2007 Bakiyesi-Önceden Raporlanan - Net Dönem Kar› 175.000.000 - Finansal Varl›k De¤erlemesi 31 Aral›k 2007 Bakiyesi-Düzeltilmifl - Önceki Dönem Kar›n›n Geçmifl Y›llar Zararlar›na Aktar›lmas› 175.000.000 - Kullan›lmam›fl izin karfl›l›¤› ile ilgili düzeltme (Not 2.3) 31 Aral›k 2006 Bakiyesi-Düzeltilmifl - 175.000.000 S›k uçufl program› UFRYK 13 ile ilgili düzeltme (Not 2.3) 31 Aral›k 2006 Bakiyesi-Önceden Raporlanan 1.672.901.479 - - - (66.104.392) 1.739.005.871 - - - 1.739.005.871 1.739.005.871 - - - 1.739.005.871 - - - 1.739.005.871 - - - - (895.492) 895.492 - - - 895.492 895.492 - - - 895.492 - - - 895.492 - - - - - - - - - - - - 2.696.482 - (2.696.482) - - - (2.696.482) Fonu De¤er Azal›fl Farklar› ‹hraç Primleri Düzeltme Ödenmifl Sermaye Hisse Senetleri Finansal Varl›k Sermaye Enflasyon (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) - - - - (61.014.406) 61.014.406 - - - 61.014.406 61.014.406 - - - 61.014.406 - - - 61.014.406 Yedekler K›s›tlanm›fl Kardan Ayr›lan 4.459.406 - - 4.459.406 - - - - - - - - - - - - - - - Çevrim Farklar› Yabanc› Para 1.134.226.211 1.134.226.211 (265.496.774) - - 265.496.774 (15.510.358) (2.054.546) (8.830.945) 291.892.623 265.496.774 265.496.774 - (178.782.921) 178.782.921 - - - 178.782.921 Kar› / (Zarar›) Net Dönem - - 265.496.774 - 128.014.290 (393.511.064) (6.455.066) (7.083.719) (16.471.443) (363.500.835) (393.511.064) - - 178.782.921 (572.293.985) (6.455.066) (7.083.719) (16.471.443) (542.283.756) Zararlar› Geçmifl Y›llar 2.986.587.096 1.134.226.211 - 4.459.406 - 1.847.901.479 (21.965.424) (9.138.266) (25.302.388) 1.904.307.557 1.847.901.479 265.496.774 2.696.482 - 1.579.708.223 (6.455.066) (7.083.719) (16.471.443) 1.609.718.452 Toplam 31 Aral›k 2008 ve 2007 Tarihlerinde Sona Eren Hesap Dönemlerine Ait Konsolide Özkaynak De¤iflim Tablolar› Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 ve 2007 Tarihlerinde Sona Eren Hesap Dönemlerine Ait Konsolide Nakit Ak›m Tablolar› (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) FAAL‹YETLERDEN KAYNAKLANAN NAK‹T AKIMLARI 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 1.305.465.938 1 Ocak - 31 Aral›k 2007 Yeniden Düzenlenmifl 371.228.694 393.826.194 23.354.581 (123.120.093) (55.645) (942.833.498) (3.572.374) 105.396.609 (3.378.570) 586.719.977 15.637.769 5.000.000 6.071.262 364.850.565 19.461.897 (45.848.879) (131.324) 290.162.081 (15.489.140) 91.110.738 12.959.975 (258.280.289) 2.957.138 4.967.798 (1.725.000) 2.796.990 (35.033) 1.368.477.117 (119.242.883) 243.129.246 15.381.280 (54.435.261) (35.419.804) 70.585.220 78.974.087 2.681.175 62.130.239 37.238.679 8.154.065 1.677.653.160 (12.854.510) (102.736.069) (82.420.266) 1.479.642.315 (674.120) (2.540.292) 835.806.832 5.319.971 100.003.412 19.934.631 562.588 (45.120.423) 35.068.902 (5.971.753) (816.049) 30.442.865 (1.789.384) 8.659.982 982.101.574 (4.807.795) (88.479.266) (104.442.414) 784.372.099 - 3.142.924 26.482.893 82.172.581 7.034.983 (4.280.515) (1.070.066.191) (230.333.395) (1.188.989.644) 5.385.011 45.848.879 2.540.292 (292.020.000) (224.114.270) (459.217.164) (261.788.079) (3.917.374) (237.712) (265.943.165) 24.709.506 480.196.215 504.905.721 (206.665.601) (3.855.209) 504.131 (210.016.679) 115.138.256 365.057.959 480.196.215 Not Vergi Öncesi Dönem Net Kar› Faaliyetlerde Kullan›lan Nakit Ak›m›na Ulaflmak ‹çin Yap›lan Düzeltmeler: Amortisman ve ‹tfa paylar› K›dem Tazminat› Karfl›l›¤› Faiz Geliri Sabit K›ymet Sat›fl Kar› De¤er Düflüklü¤ü Karfl›l›¤›ndaki (Azal›fl) / Art›fl Özkaynak Yöntemiyle De¤erlenen Yat›r›mlar›n Zarar› Faiz Giderleri Hibe Kredilerdeki De¤iflim Finansal Borçlar Üzerindeki Kur Fark› Gideri / (Geliri) fiüpheli Alacak Karfl›l›¤›ndaki Art›fl Finansal Varl›k Sat›fl Zarar› Yat›r›m Amaçl› Gayrimenkul De¤er Art›fl› Türev Enstrüman Makul De¤er De¤iflimi Finansal Varl›k De¤er Art›fl Fonundan Netleflen Ertelenen Vergi Varl›¤› Temettü Geliri ‹flletme Sermayesindeki De¤iflikliklerden Önceki Faaliyet Kar› Ticari Alacaklardaki (Art›fl) / Azal›fl Di¤er K›sa ve Uzun Vadeli Alacaklardaki Azal›fl / (Art›fl) Stoklardaki Azal›fl Di¤er Dönen Varl›klardaki (Art›fl) / Azal›fl Di¤er Duran Varl›klardaki Art›fl Ticari Borçlardaki Art›fl Di¤er Borçlardaki Art›fl / (Azal›fl) K›sa Vadeli Borç Karfl›l›klar›ndaki Art›fl / (Azal›fl) Yolcu Uçufl Yükümlülüklerindeki Art›fl Di¤er K›sa ve Uzun Vadeli Yükümlülüklerdeki Art›fl / (Azal›fl) Çal›flanlara Sa¤lanan Faydalar Faaliyetlerden Elde Edilen Nakit Ödenen K›dem Tazminatlar› Ödenen Faizler Peflin Ödenen Vergiler Faaliyetlerden Elde Edilen Net Nakit YATIRIM FAAL‹YETLER‹NE ‹L‹fiK‹N NAK‹T AKIMLARI Finansal Varl›k Sat›fl›ndan Elde Edilen Nakit Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varl›k ve Yat›r›m Amaçl› Gayrimenkul Sat›fl›ndan Elde Edilen Nakit Al›nan Faiz Al›nan Temettü ‹fltirak Al›m›ndan Kaynaklanan Nakit Ç›k›fl› K›sa Vadeli Finansal Yat›r›mlardaki Art›fl Maddi ve Maddi Olmayan Varl›k Al›m› (*) Yat›r›m Faaliyetlerinde Kullan›lan Net Nakit F‹NANSMAN FAAL‹YETLER‹NE ‹L‹fiK‹N NAK‹T AKIMLARI Finansal Kiralama Anapara Geri Ödemeleri Banka Kredilerindeki Azal›fl Di¤er Finansal Yükümlülüklerdeki (Azal›fl) /Art›fl Finansman Faaliyetlerinde Kullan›lan Net Nakit NAK‹T VE NAK‹T BENZERLER‹NDEK‹ NET (AZALIfi) / ARTIfi DÖNEM BAfiINDAK‹ NAK‹T VE NAK‹T BENZERLER‹ DÖNEM SONUNDAK‹ NAK‹T VE NAK‹T BENZERLER‹ 94 18,19 24 32 31 18 16 33 26 32,33 10 17 33 32 10 11 13 26 26 10 11 22 26 26 24 24 26,35 18,19 37 7,16 7 18,19 9 (* ) 31 Aral›k 2008 tarihinde sona eren oniki ayl›k dönemde 1.299.191.959 TL'lik maddi ve maddi olmayan duran varl›k al›m›n›n 1.019.175.119 TL'lik k›sm› finansal kiralama yöntemi ile yap›lm›flt›r. (31 Aral›k 2007: 811.508.468 TL'lik maddi ve maddi olmayan duran varl›k al›m›n›n 565.806.020 TL'lik k›sm› finansal kiralama yöntemi ile yap›lm›flt›r.) Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 1 fi‹RKET‹N ORGAN‹ZASYONU VE FAAL‹YET KONUSU Türk Hava Yollar› A.O. (“fiirket” veya “THY”) 1933 y›l›nda Türkiye'de kurulmufltur. fiirket'in ana faaliyet konusu yurt içi ve yurt d›fl›nda yolcu ve kargo hava tafl›mac›l›¤› yapmakt›r. 31 Aral›k 2008 ve 31 Aral›k 2007 tarihleri itibariyle fiirket'in hissedarlar› ve hisse da¤›l›m› afla¤›daki gibidir: 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 T.C. Baflbakanl›k Özellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤› % 49,12 % 49,12 Di¤er (Halka aç›k k›s›m) % 50,88 % 50,88 Toplam % 100,00 % 100,00 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle Türk Hava Yollar› A.O. ile Ba¤l› Ortakl›¤›nda (hep birlikte “Grup”) çal›flan toplam personel say›s› 14.072'dir (31 Aral›k 2007: 12.951). 31 Aral›k 2008 ve 2007 tarihlerinde sona eren dönemler içinde çal›flan ortalama personel say›s› s›ras›yla 13.724 ve 13.043'tür. fiirket, Türkiye'de kay›tl› olup merkez adresi afla¤›daki gibidir: Türk Hava Yollar› A.O. Genel Yönetim Binas›, Atatürk Havaliman›, 34149 Yeflilköy ‹STANBUL. 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR 2.1 Sunuma ‹liflkin Temel Esaslar fiirket ve Türkiye'de yerleflik ba¤l› ortakl›klar›, yasal defterlerini ve kanuni mali tablolar›n› Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) ve vergi mevzuat›nca belirlenen muhasebe ilkelerine uygun olarak tutmakta ve haz›rlamaktad›r. 2.1.1 Uygulanan Muhasebe Standartlar› Sermaye Piyasas› Kurulu (“SPK”), Seri: XI, No: 29 say›l› “Sermaye Piyasas›nda Finansal Raporlamaya ‹liflkin Esaslar Tebli¤” ile iflletmeler taraf›ndan düzenlenecek finansal raporlar ile bunlar›n haz›rlanmas› ve ilgililere sunulmas›na iliflkin ilke, usul ve esaslar› belirlemektedir. Bu Tebli¤, 1 Ocak 2008 tarihinden sonra bafllayan hesap dönemlerine ait ilk ara finansal tablolardan geçerli olmak üzere yürürlü¤e girmifltir ve bu Tebli¤ ile birlikte Seri: XI, No: 25 "Sermaye Piyasas›nda Muhasebe Standartlar› Hakk›nda Tebli¤" yürürlükten kald›r›lm›flt›r. Bu tebli¤e istinaden, iflletmeler finansal tablolar›n› Avrupa Birli¤i taraf›ndan kabul edilen haliyle Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar› (“UMS/UFRS”)'na göre haz›rlamalar› gerekmektedir. Ancak Avrupa Birli¤i taraf›ndan kabul edilen UMS/UFRS'nin Uluslararas› Muhasebe Standartlar› Kurulu (“UMSK”) taraf›ndan yay›mlananlardan farklar› Türkiye Muhasebe Standartlar› Kurulu (“TMSK”) taraf›ndan ilan edilinceye kadar UMS/UFRS'ler uygulanacakt›r. Bu kapsamda, benimsenen standartlara ayk›r› olmayan, TMSK taraf›ndan yay›mlanan Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartlar› (“TMS/TFRS”) esas al›nacakt›r. Rapor tarihi itibariyle, Avrupa Birli¤i taraf›ndan kabul edilen UMS/UFRS'nin UMSK taraf›ndan yay›mlananlardan farklar› TMSK taraf›ndan henüz ilan edilmedi¤inden dolay›, iliflikteki finansal tablolar SPK Seri: XI, No: 29 say›l› tebli¤i çerçevesinde UMS/UFRS'ye göre haz›rlanm›fl olup finansal tablolar ve dipnotlar, SPK taraf›ndan 14 Nisan 2008 tarihli duyuru ile uygulanmas› zorunlu k›l›nan THY Y›ll›k Rapor 2008 formatlara uygun olarak sunulmufltur. Bu kapsamda geçmifl dönem mali tablolar›nda baz› s›n›flamalar yap›lm›flt›r. 95 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›) 2.1 Sunuma ‹liflkin Temel Esaslar (devam›) 2.1.2 Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Mali Tablolar›n Düzeltilmesi Grup, SPK'n›n 17 Mart 2005 tarihinde alm›fl oldu¤u karar do¤rultusunda 1 Ocak 2005 tarihinden geçerli olmak üzere enflasyon muhasebesi uygulamas›na son vermifltir. 2.1.3 Konsolidasyon Esaslar› a) Konsolide mali tablolar, afla¤›da (b) ve (c) paragraflar›nda yer alan hususlar kapsam›nda, ana ortakl›k olan Türk Hava Yollar› A.O. ile Ba¤l› Ortakl›k ve Müflterek Yönetime Tabi Ortakl›klar›n›n mali tablolar›n› içermektedir. Gerekli olmas› halinde, Grup’un izledi¤i muhasebe politikalar›yla ayn› olmas› amac›yla ba¤l› ortakl›klar›n mali tablolar›nda muhasebe politikalar›yla ilgili düzeltmeler yap›lm›flt›r. Tüm grup içi ifllemler, bakiyeler, gelir ve giderler konsolidasyonda elimine edilmifltir. b) Ba¤l› Ortakl›k, fiirket'in do¤rudan ve/veya dolayl› olarak kendisine ait olan hisselerle ilgili oy kullanma hakk›n›n %50'den fazlas›n› kullanma yetkisi kanal›yla mali ve iflletme politikalar›n› fiirket'in menfaatleri do¤rultusunda kontrol etme yetkisi ve gücüne sahip oldu¤u iflletmeyi ifade eder. Afla¤›daki tabloda 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle Ba¤l› Ortakl›k, sahip olunan pay ve ortakl›k oranlar› gösterilmifltir: ‹fltirak Oran› Kay›tl› fiirket ünvan› Faaliyet konusu 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 oldu¤u ülke THY Teknik A.fi. Teknik Bak›m 100% 100% Türkiye Ba¤l› Ortakl›kl›¤a ait bilanço ve gelir tablosu, tam konsolidasyon yöntemi kullan›larak konsolide edilmifltir. fiirket'in sahip oldu¤u Ba¤l› Ortakl›¤›n kay›tl› de¤eri ile öz sermayesi karfl›l›kl› olarak netlefltirilmifltir. fiirket ile Ba¤l› Ortakl›k aras›ndaki grup içi ifllemler ve bakiyeler konsolidasyon s›ras›nda silinmifltir. %100 hissesi fiirket'e ait olmak üzere 20 A¤ustos 2008 tarihinde kurulan A Grubu ‹flletme Ruhsat›'na sahip ve yer hizmetleri ile ifltigal edecek olan TGS Yer Hizmetleri A.fi., 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle henüz fiili operasyona bafllamad›¤›ndan konsolidasyona tabi tutulmam›flt›r. c) fiirket'in müflterek yönetimine sahip oldu¤u üç adet ifltiraki vard›r. ‹fltirak oran› % 49 ve 50 olan ve fiirket taraf›ndan müflterek kontrol edilen bu iflletmeler, özkaynaktan pay alma yöntemiyle de¤erlenmektedir. 96 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›) 2.1 Sunuma ‹liflkin Temel Esaslar (devam›) 2.1.3 Konsolidasyon Esaslar› (devam›) Afla¤›daki tabloda 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle Müflterek Yönetime Tabi Ortakl›klar ve ortakl›k oranlar› gösterilmifltir: ‹fltirak Oran› fiirket ünvan› Faaliyet konusu 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 Kay›tl› oldu¤u ülke Günefl Ekspres Havac›l›k A.fi. Hava tafl›mac›l›¤› 50% 50% Türkiye THY DO&CO ‹kram Hizmetleri A.fi. ‹kram hizmetleri 50% 50% Türkiye P&W T.T. Uçak Bak›m Merkezi Ltd. fiti. Teknik Bak›m 49% - Türkiye Ekteki mali tablolarda müflterek yönetime tabi ortakl›klar›n faaliyet sonuçlar› ile varl›k ve yükümlülükleri varsa, UFRS 5 standard› uyar›nca sat›lmak üzere elde tutulan varl›k olarak muhasebelefltirilenler d›fl›nda, özkaynak yöntemi kullan›larak muhasebelefltirilmifltir. Özkaynak yöntemine göre konsolide bilançoda ifltirakler, maliyet bedelinin ifltirakin net varl›klar›ndaki edinim sonras› dönemde oluflan de¤iflimdeki Grup'un pay› kadar düzeltilmesi sonucu bulunan tutardan ifltirakte oluflan herhangi bir de¤er düflüklü¤ünün düflülmesi neticesinde elde edilen tutar üzerinden gösterilir. ‹fltirakin, Grup'un ifltirakteki pay›n› (özünde Grup'un ifltirakteki net yat›r›m›n›n bir parças›n› oluflturan herhangi bir uzun vadeli yat›r›m› da içeren) aflan zararlar› kay›tlara al›nmaz. 2.2 Kullan›lan Para Birimi Grup'un her iflletmesinin kendi mali tablolar› faaliyette bulunduklar› temel ekonomik çevrede geçerli olan para birimi (fonksiyonel para birimi) ile sunulmufltur. Her iflletmenin mali durumu ve faaliyet sonuçlar›, fiirket'in geçerli para birimi olan ve konsolide mali tablolar için sunum para birimi olan TL cinsinden ifade edilmifltir. Türkiye'de 1 Ocak 2005'ten itibaren paradan alt› s›f›r at›lmas›yla birlikte Yeni Türk Liras› (YTL), Türkiye Cumhuriyeti'nin yeni para birimi olarak belirlenmiflti. Bakanlar Kurulu 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren para birimindeki “Yeni” ibaresinin kald›r›lmas›na karar vermifltir. Bu nedenle, 31 Aral›k 2008 itibariyle fiirket'in fonksiyonel ve raporlama para birimi ve geçmifl y›l karfl›laflt›rmal› tutarlar› 1 YTL = 1 TL oran› kullan›larak TL olarak sunulmufltur. Muhasebe Politikalar›nda, Muhasebe Tahminlerindeki De¤ifliklikler ve Hatalar Muhasebe politikalar›nda yap›lan önemli de¤ifliklikler geriye dönük olarak uygulanmakta ve önceki dönem mali tablolar› yeniden düzenlenmektedir. Muhasebe politikalar›nda yap›lan önemli de¤ifliklikler ve tespit edilen önemli muhasebe hatalar› geriye dönük olarak uygulan›r ve önceki dönem mali tablolar› yeniden düzenlenir. Muhasebe tahminlerindeki de¤ifliklikler, yaln›zca bir döneme iliflkin ise, de¤iflikli¤in yap›ld›¤› cari dönemde, gelecek dönemlere iliflkin ise, hem de¤iflikli¤in yap›ld›¤› dönemde hem de gelecek dönemde, ileriye yönelik olarak uygulan›r. THY Y›ll›k Rapor 2008 2.3 97 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›) 2.3 Muhasebe Politikalar›nda, Muhasebe Tahminlerindeki De¤ifliklikler ve Hatalar (devam›) Önceki Dönem Mali Tablolar›n›n Yeniden Düzeltilmesi Grup, 1 Ocak 2009 veya bu tarihten sonra bafllayan hesap dönemleri için geçerli olan UFRYK 13, “Müflteri Ba¤›ml›l›k Programlar›" yorumunu henüz yürürlü¤e girmemifl olmas›na ra¤men erken uygulamay› benimsemifl ve önceki uygulamada ücretsiz seyahatin artan maliyet yöntemi ile hesaplanan tahmini maliyeti yükümlülük olarak kaydedilmekte iken UFRYK 13'e göre, müflteri sadakat programlar› sat›fl ifllemlerinin farkl› bir bilefleni fleklinde muhasebeleflmeye bafllam›flt›r. Tahsil edilen sat›fl bedelinin gerçe¤e uygun de¤erinin bir k›sm› s›k uçufl program› yolcu yükümlülükleri olarak kazan›lmam›fl gelire da¤›t›larak, söz konusu menfaatler müflteri taraf›ndan kullan›ld›kça gelir kaydedilmektedir. UFRYK 13'ün 1 Ocak 2007'den bafllayan dönemden itibaren uygulanmas› ile birlikte önceki dönem mali tablolar› 8 numaral› Uluslararas› Finansal Raporlama Standard› “Muhasebe Politikalar›, Muhasebe Tahminlerinde De¤ifliklik ve Hatalar” (“UMS 8”)'e istinaden yeniden düzenlenmifltir. Grup, önceki y›llarda çal›flan say›s›n›n fazlal›¤› ve sa¤l›kl› bir veritaban› oluflturulamamas› nedeniyle çal›flanlar›na iliflkin olarak kullan›lmam›fl izin karfl›l›¤› hesaplamas› yapmam›flt›r. Grup 31 Aral›k 2008 tarihli mali tablolar›n› haz›rlarken Grup'un kullan›lmam›fl izin yükümlülü¤ü hesaplanm›fl ve tutar›n önceki dönem mali tablolar› 1 Ocak 2007 tarihinden itibaren bafllayarak 8 numaral› Uluslararas› Finansal Raporlama Standard› “Muhasebe Politikalar›, Muhasebe Tahminlerinde De¤ifliklik ve Hatalar” (“UMS 8”)'e istinaden yeniden düzenlemifltir. Grup, operasyonel kiralama yolu ile edinilmifl uçaklar›na iliflkin olarak ay›rd›¤› bak›m onar›m gider tahakkuku politikas›n› gözden geçirmifl ve önceki y›llarda ay›rd›¤› gövde bak›mlar› için gider tahakkukunun yan› s›ra, motor, APU ve inifl tak›mlar› bak›mlar› için de tahakkuk hesaplamaya karar vermifltir. Söz konusu hesaplama ile birlikte önceki dönem mali tablolar› 1 Ocak 2007 tarihinden bafllayarak 8 numaral› Uluslararas› Finansal Raporlama Standard› “Muhasebe Politikalar›, Muhasebe Tahminlerinde De¤ifliklik ve Hatalar” (“UMS 8”)'e istinaden yeniden düzenlenmifltir. Yukar›daki hususlar sonucu önceki dönem mali tablolar›n›n yeniden düzenlenmesinin mali tablo büyüklüklerine etkileri afla¤›da özetlenmifltir: 31 Aral›k 2007 Daha Önce Raporlanan (S›n›flamalar sonras›) Yolcu uçufl yükümlülükleri Di¤er k›sa vadeli yükümlülükler Çal›flanlara sa¤lanan faydalar Ertelenmifl vergi yükümlülü¤ü (net) Net dönem kar› Geçmifl y›llar zararlar› Sat›fl gelirleri Sat›fllar›n maliyeti Yeniden Düzenlenmifl 348.048.601 31.627.985 - - 379.676.586 37.387.761 - - 27.456.781 64.844.542 28.241.529 - 11.422.832 - 39.664.361 139.838.444 (6.325.597) (2.284.566) (5.491.356) 125.736.925 291.892.623 (8.830.945) (2.054.546) (15.510.358) 265.496.774 (363.500.835) (16.471.443) (7.083.719) (6.455.066) (393.511.064) 4.877.448.756 (17.939.930) - - 4.859.508.826 (3.584.547.121) - (1.989.527) (19.387.948) (3.605.924.596) Pazarlama, Sat›fl ve Da¤›t›m giderleri (576.454.165) - (356.094) - (576.810.259) Genel yönetim giderleri (170.417.405) - (222.562) - (170.639.967) Di¤er faaliyet giderleri Vergi gelir / (gideri) Hisse bafl›na kazanç (Kr) 98 Bak›m onar›m gider tahakkuku ile ilgili düzeltme Kullan›lmam›fl izin karfl›l›¤› ile ilgili düzeltme S›k uçufl program› ile ilgili düzeltme (16.820.709) 6.901.249 - - (9.919.460) (112.330.882) 2.207.736 513.637 3.877.590 (105.731.920) 0,167 (0,005) (0,001) (0,009) 0,152 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›) 2.3 Muhasebe Politikalar›nda, Muhasebe Tahminlerindeki De¤ifliklikler ve Hatalar (devam›) Önceki Dönem Mali Tablolar›n›n Yeniden Düzeltilmesi (devam›) 31 Aral›k 2006 Daha Önce Raporlanan (S›n›flamalar sonras›) Yolcu uçufl yükümlülükleri 321.743.168 Di¤er k›sa vadeli yükümlülükler 183.944.515 Çal›flanlara sa¤lanan faydalar Ertelenmifl vergi yükümlülü¤ü (net) Geçmifl y›llar zararlar› 2.4 Kullan›lmam›fl izin karfl›l›¤› ile ilgili düzeltme S›k uçufl program› ile ilgili düzeltme 20.589.304 - - 22.149.729 - Bak›m onar›m gider tahakkuku ile ilgili düzeltme - - Yeniden Düzenlenmifl 342.332.472 8.068.833 192.013.348 8.854.649 - 31.004.378 149.979.174 (4.117.861) (1.770.930) (1.613.767) 142.476.617 (542.283.756) (16.471.443) (7.083.719) (6.455.066) (572.293.985) Yeni ve Revize Edilmifl Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar› Grup cari dönemde Uluslararas› Muhasebe Standartlar› Kurulu (UMSK) ve UMSK'n›n Uluslararas› Finansal Raporlama Yorumlama Komitesi (UFRSYK) taraf›ndan yay›nlanan ve 1 Ocak 2008 tarihinden itibaren geçerli olan yeni ve revize edilmifl standartlar ve yorumlardan kendi faaliyet konusu ile ilgili olanlar› uygulam›flt›r. Afla¤›da yer alan standartlar ile önceki standartlara getirilen de¤ifliklikler ve yorumlar 1 Ocak 2008 tarihi ve sonras›nda bafllayan mali dönemler için zorunlu oldu¤u halde Grup'un faaliyetleri için geçerli de¤ildir: • UFRSYK 11, “UFRS 2 - Grup ve ‹flletmenin Geri Sat›n Al›nan Kendi Hisselerine ‹liflkin ‹fllemler”, • UFRSYK 12, “Hizmet ‹mtiyaz Anlaflmalar›”, • UFRSYK 14, “UMS 19- Tan›mlanm›fl Fayda Varl›¤› Üzerindeki S›n›rlama, Asgari Fonlama Gereklilikleri ve Birbirleriyle Olan Karfl›l›kl› Etkileflimleri”, UMS 39, UFRS 7 “Finansal Varl›klar›n S›n›fland›r›lmas›na ‹liflkin De¤ifliklikler” THY Y›ll›k Rapor 2008 • 99 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›) 2.4 Yeni ve Revize Edilmifl Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar› (devam›) 2008 y›l›nda henüz yürürlü¤e girmemifl ve Grup taraf›ndan erken uygulanmas› benimsenmemifl standartlar ile mevcut önceki standartlara getirilen de¤ifliklikler ve yorumlar Afla¤›daki Standartlar ve Yorumlar bu mali tablolar›n onaylanma tarihinde yay›nlanm›fl ancak yürürlü¤e girmemifltir: • UFRS 8, “Faaliyet Bölümleri” 1 Ocak 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra bafllayan hesap dönemleri için geçerlidir. • UFRYK 15, “Gayrimenkul fiirketlerinde ‹nflaat Sözleflmeleri” 1 Ocak 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra bafllayan hesap dönemleri için geçerlidir. • UFRYK 16, “Yurtd›fl›ndaki ‹flletme ile ‹lgili Net Yat›r›m›n Finansal Riskten Korunmas›” • UFRYK 17, “Parasal Olmayan Varl›klar›n Hissedarlara Da¤›t›m›” 1 Ekim 2008 tarihinde veya bu tarihten sonra bafllayan hesap dönemleri için geçerlidir. 1 Temmuz 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra bafllayan hesap dönemleri için geçerlidir. • UFRYK 18, “Müflterilerden Varl›k Transferi” 1 Temmuz 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra bafllayan hesap dönemleri için geçerlidir. • UFRS 2, “Hisse Bazl› Ödemeler” Hakedifl Koflullar› ve ‹ptallerine ‹liflkin De¤ifliklik. • UFRS 1, “Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar›n›n ‹lk Kez Uygulanmas›” UFRS'lerin ‹lk Kez Uygulanmas›nda 1 Ocak 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra bafllayan hesap dönemleri için geçerlidir. 1 Ocak 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra bafllayan hesap dönemleri için geçerlidir. Yat›r›m Maliyetlerine ‹liflkin De¤ifliklik. • UFRS 3, “‹flletme Birleflmeleri” 1 Temmuz 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra bafllayan hesap dönemleri için geçerlidir. • UMS 27, “Konsolide ve Bireysel Finansal Tablolar” • UMS 28, “‹fltiraklerdeki Yat›r›mlar” • UMS 31 “Müflterek Yönetime Tabi Ortakl›klardaki Paylar” Sat›n Alma Yönteminin Uygulanmas› Hakk›nda Kapsaml› De¤ifliklik. • UMS 23, “(Revize) Borçlanma Maliyetleri” Do¤rudan Giderlefltirmeyi Engelleyen Kapsaml› De¤ifliklikler. • UMS 27, “Konsolide ve Konsolide Olmayan Finansal Tablolar” UFRS'lerin ‹lk Kez Uygulanmas›nda Yat›r›m Maliyetlerine 100 ‹liflkin De¤ifliklik 1 Temmuz 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra bafllayan hesap dönemleri için geçerlidir. 1 Ocak 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra bafllayan hesap dönemleri için geçerlidir. 1 Ocak 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra bafllayan hesap dönemleri için geçerlidir. Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›) 2.4 Yeni ve Revize Edilmifl Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar› (devam›) • UMS 1, “Finansal Tablolar›n Sunumu” 1 Ocak 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra bafllayan hesap dönemleri için geçerlidir. • UMS 32, “Finansal Araçlar: Sunum” Geri Sat›n Alma Opsiyonlu Finansal Araçlar ve Nakde Çevrilmelerinde Do¤acak 1 Ocak 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra bafllayan hesap dönemleri için geçerlidir. Yükümlülüklerin Aç›klanmas› Hakk›nda De¤ifliklik. • UMS 1, “Finansal Tablolar›n Sunumu” Do¤rudan Öz kayna¤a Kaydedilen Net Gelir Tablosu Gereklili¤ine ‹liflkin 1 Ocak 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra bafllayan hesap dönemleri için geçerlidir. Kapsaml› De¤ifliklikler • UMS 39, “Finansal Araçlar: Muhasebelefltirme ve Ölçme” Riskten Korunmaya Konu Olabilecek Kalemlere ‹lgili 1 Temmuz 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra bafllayan hesap dönemleri için geçerlidir. De¤ifliklikler 2008 y›l›nda henüz yürürlü¤e girmemifl ve Grup taraf›ndan erken uygulanmas› benimsenmemifl standartlar ile mevcut önceki standartlara getirilen de¤ifliklik ve yorumlar ile ilgili olarak özet bilgiler afla¤›da sunulmufltur. UFRS 1, “Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar›n›n ‹lk Uygulamas›” ve UMS 27 “ Konsolide ve Konsolide Olmayan Finansal Tablolar” a yap›lan de¤ifliklik De¤ifliklik, UFRS'yi ilk defa uygulayan flirketlerin aç›l›fl bilançolar›nda ba¤l› ortakl›klardaki, müfltereken kontrol edilen iflletmelerdeki veya ifltiraklerdeki yat›r›mlar›n maliyetini UMS 27'ye uygun olarak veya tahmini maliyet de¤erleriyle belirlemelerine olanak tan›maktad›r. UMS 27'ye yap›lan de¤ifliklik ba¤l› ortakl›k, müfltereken kontrol edilen iflletmeler veya ifltiraklerden elde edilen temettünün konsolide olmayan finansal tablolarda gelir tablosunda yans›t›lmas›n› gerektirmektedir. Bu de¤iflikli¤in Grup’un finansal tablolar›na etkisinin olmayaca¤› beklenmektedir. UFRS 2 “Hisse Bazl› Ödemeler” De¤iflen standartla, hakedifl koflulu'nun tan›mlanmas› ve performans ve hizmet koflullar› haricindeki koflullar için 'haketmeme koflulu' kavram›na aç›kl›k getirilmektedir. Standart ayn› zamanda, gerek ‹flletme gerekse karfl› taraf (çal›flan veya hizmet sa¤layan) taraf›ndan iptal edilen ödüllerin ayn› flekilde muhasebelefltirilece¤ini ifade etmektedir. Bu de¤iflikli¤in Grup'un finansal tablolar›na etkisinin olmayaca¤› beklenmektedir. UFRS 8 “Faaliyet Bölümleri”, UMS 14 “Bölümlere Göre Raporlama”n›n yerine geçmektedir. Bu standart, bölümlere göre raporlaman›n yönetimin bak›fl aç›s›na göre haz›rlanan ve iç raporlamada kullan›lan bölümleme kriterleri baz al›narak yap›lmas›n› getirmektedir. Grup, UFRS 8'i 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren uygulamaya bafllayacakt›r. THY Y›ll›k Rapor 2008 UFRS 8 “Faaliyet Bölümleri” 101 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›) 2.4 Yeni ve Revize Edilmifl Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar› (devam›) UMS 32 ve UMS 1 'Tasfiye Durumunda Sat›labilir Finansal Araçlar ve Yükümlülükler' UMS 32'ye getirilen de¤ifliklik tasfiyeden kaynaklanan sat›labilir finansal araçlar ile yükümlülüklerin, belirli kriterler yerine getirildi¤i takdirde, sermaye arac› olarak s›n›fland›r›lmas›n› gerektirmektedir. UMS 1'e getirilen de¤ifliklik ise, sermaye arac› olarak s›n›fland›r›lan sat›labilir finansal araçlar›n tan›mlanmas› ve aç›klanmas›n› gerektirmektedir. Bu de¤iflikli¤in grubun finansal tablolar›na etkisinin olmayaca¤› beklenmektedir. UMS 23, “(Revize) Borçlanma Maliyetleri” De¤ifliklik, iflletmelerce, bir özellikli varl›¤›n elde edilmesi, inflaas› veya üretimi ile do¤rudan iliflkilendirilebilen borçlanma maliyetlerinin, ilgili özellikli varl›¤›n maliyetinin bir parças› olarak aktiflefltirilmesini gerektirmektedir. Borçlanma maliyetlerinin olufltu¤u anda giderlefltirilmesi seçene¤i bu de¤ifliklik ile sona erecektir. Grup, UMS23 (Revize) standard›n› 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren uygulayacakt›r. UFRS 3, “‹flletme Birleflmeleri” De¤ifliklikler, iflletme birleflmelerindeki sat›n al›mlar ile ilgili maliyetlerin olufltu¤u anda gider yaz›lmas›n› ve sat›n al›m s›ras›nda muhasebelefltirilen koflullu bedelin makul de¤erinde sonradan meydana gelen de¤iflikliklerin flerefiyeden düzeltilmesi yerine gelir tablosunda dikkate al›nmas›n› gerektirmektedir. Bu de¤iflikli¤in grubun finansal tablolar›na etkisinin olmayaca¤› beklenmektedir. UFRYK 15, “Gayrimenkul ‹nflaat› ile ‹lgili Anlaflmalar ” UFRYK 15, bir gayrimenkulün inflaat› için yap›lan anlaflman›n, UMS 11 “‹nflaat Sözleflmeleri” standard› veya UMS 18 “Hâs›lat” standard› kapsam›na girip girmedi¤inin ve buna ba¤l› olarak da böyle bir gayrimenkul inflas›ndan elde edilen gelirin ne zaman muhasebelefltirilece¤inin belirlenmesi konusunda yol göstermektedir. Bu de¤iflikli¤in grubun finansal tablolar›na etkisinin olmayaca¤› beklenmektedir. UFRYK 16, “Yurtd›fl›ndaki ‹flletmede Bulunan Net Yat›r›m ile ‹lgili Riskten Korunma” UFRYK 16, üç ana konuya aç›kl›k getirmektedir: Finansal tablolarda kullan›lan sunum para birimi bir iflletmenin finansal korunma muhasebesi uygulayabilmesine gerekçe oluflturmaz. Dolay›s›yla, bir ana kurulufl yaln›zca kendi finansal tablolar›nda kullan›lan para birimi ile yabanc› operasyonlar›nda kullan›lan para birimi fark›ndan do¤an kur farklar›n› finansal riskten korunma riski olarak adland›rabilir. Finansal riskten korunma arac› grup içindeki iflletme ya da iflletmelerce elde tutulabilir. Bu yorumun Grup'un finansal tablolar›na bir etkisi olmas› beklenmemektedir. UFRYK 17 “Parasal olmayan varl›klar›n hissedarlara da¤›t›m›” UFRYK 17, hissedarlar›n teslim alaca¤› parasal veya parasal olmayan varl›klar› seçme hakk›na sahip olmalar› durumu da dahil olmak üzere, karfl›l›kl› olan tüm parasal olmayan varl›klar›n da¤›t›m› için uygulanacakt›r. Bu yorumun Grup'un finansal tablolar›na bir etkisi olmas› beklenmemektedir. 102 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›) 2.4 Yeni ve Revize Edilmifl Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar› (devam›) UFRYK 18 “Müflterilerden Varl›k Transferi” Yorum, müflterilerden al›nan maddi duran varl›klar›n, inflaat yap›m› için al›nan nakdin veya bu türde müflterilerden al›nan varl›klar›n muhasebelefltirilmesi konusuna aç›kl›k getirmektedir. Bu yorumun Grup'un finansal tablolar›na bir etkisi olmas› beklenmemektedir. UMS 1, “Finansal Tablolar›n Sunuluflu” (De¤ifliklik) Finansal tablolarda sunulan bilgilerin yarar›n› art›rmak amac›yla UMS 1 de¤iflikli¤e tabi tutulmufltur. Özsermaye de¤iflim tablosunun sadece hissedarlar ile yap›lan ifllemleri içermesi, Kar Zarar Tablosuna ek olarak, “Di¤er Kapsaml› Kar Zarar Tablosu” ad›nda, tüm gelir ve harcama kalemlerini kar zarar olarak s›n›fland›racak yeni bir finansal tablonun yay›mlanmaya bafllamas› ve yeni dönemlerde bir önceki döneme ait finansal tablolar›n yeniden yorumlanmas› veya yeni muhasebe politikalar›n›n geriye dönük olarak üçüncü bir kolonda geçmifl dönemlere ait etkilerinin yay›mlanmas› standartta yap›lan ana de¤iflikliklerdir. Grup, finansal tablolar›n sunulufluna iliflkin ilgili de¤ifliklikleri 2009'da yapacakt›r. UMS 39, “Finansal Araçlar: Muhasebelefltirme ve Ölçme” Riskten Korunmaya Konu Olabilecek Kalemlerle ‹lgili De¤ifliklikler Bu de¤ifliklik, enflasyona karfl› riskten korunma muhasebesinin ancak ilgili finansal arac›n nakit ç›k›fllar›n›n sözleflmeden kaynaklanacak flekilde enflasyona ba¤l› olmas› halinde yap›labilece¤ine aç›kl›k getirmektedir. 2008 y›l›nda henüz yürürlü¤e girmemifl ancak Grup taraf›ndan erken uygulanmas› benimsenmifl standartlar • UFRYK 13, “Müflteri Ba¤l›l›k Programlar›” 1 Ocak 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra bafllayan hesap dönemleri için geçerlidir. UFRYK 13, “ Müflteri Ba¤l›l›k Programlar›” UFRYK 13'e göre, müflteri sadakat programlar› sat›fl ifllemlerinin farkl› bir bilefleni fleklinde muhasebeleflmelidir. Tahsil edilen bedelin rayiç de¤erinin bir k›sm› müflteriye sa¤lanan menfaatlere da¤›t›larak, söz konusu menfaatler müflteri taraf›ndan kullan›ld›kça gelir kaydedilmelidir. UFRYK 13'ün uygulamas› henüz yürürlü¤e girmemifl olmas›na ra¤men Grup taraf›ndan erken uygulanmas› THY Y›ll›k Rapor 2008 benimsenmifltir (Not 2.3). 103 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›) 2.5 Önemli Muhasebe Politikalar›n›n Özeti ‹liflikteki mali tablolar›n haz›rlanmas› s›ras›nda uygulanan önemli muhasebe politikalar› afla¤›daki gibidir: 2.5.1 Netlefltirme/Mahsup Finansal varl›k ve yükümlülükler, gerekli kanuni hak olmas›, söz konusu varl›k ve yükümlülükleri net olarak de¤erlendirmeye niyet olmas› veya varl›klar›n elde edilmesi ile yükümlülüklerin yerine getirilmesinin efl zamanl› oldu¤u durumlarda net olarak gösterilirler. 2.5.2 Has›lat Yolcu ve kargo tafl›ma gelirleri, tafl›ma hizmeti tamamland›¤›nda faaliyet geliri olarak kaydedilmektedir. Sat›lan ancak henüz kullan›lmayan (uçulmayan) biletler, yolcu uçufl yükümlülü¤ü olarak kaydedilmektedir. Grup tarihsel istatistikler kullanarak uçulmayan ve geçerlili¤ini yitirmifl biletler hakk›nda tahmini hesaplamalar yapabilmektedir. Kullan›lmayaca¤› tahmin edilen biletler, faaliyet geliri içerisinde kaydedilmifltir. Yolcu gelirlerine iliflkin olarak acentelere verilecek komisyonlar tafl›mac›l›k hizmeti gerçekleflti¤inde gider olarak kaydedilmektedir. 2.5.3 Stoklar Stoklar maliyet ya da net gerçekleflebilir de¤erinin düflük olan› ile hareketli a¤›rl›kl› ortalama maliyet metodu kullan›larak de¤erlenmektedir. 2.5.4 Maddi Duran Varl›klar Maddi varl›klar, enflasyonun etkilerinden ar›nd›r›lm›fl ve 31 Aral›k 2004 tarihi itibariyle düzeltilmifl bafllang›ç de¤erleri ve müteakip dönemlere iliflkin girifllerin maliyet de¤erlerinden, birikmifl amortisman ve birikmifl de¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤› düflüldükten sonraki net de¤eri ile belirtilir. Amortisman, maddi varl›klar›n de¤erleri üzerinden faydal› ömürleri esas al›narak do¤rusal amortisman yöntemi ile ayr›lmaktad›r. Maddi varl›klar›n faydal› ömürleri ve hurda de¤erleri afla¤›da belirtilmifltir: - Binalar - Uçaklar - Kargo uça¤› - Motorlar - Komponentler - Tamir edilebilen yedek parçalar - Simülatörler - Makina ve ekipmanlar - Döfleme ve demirbafllar - Tafl›tlar - Di¤er maddi varl›klar Faydal› Ömür (y›l) 25-50 15-20 30 15-20 7 3-7 10-20 3-15 3-15 4-7 4-15 Hurda de¤er %10-30 % 10 %10-30 %0-10 - Maddi varl›klar›n elden ç›kar›lmas› ya da bir maddi varl›¤›n hizmetten al›nmas› sonucu oluflan kazanç veya kay›p sat›fl has›lat› ile varl›¤›n defter de¤eri aras›ndaki fark olarak belirlenir ve gelir tablosuna dahil edilir. 104 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›) 2.5 Önemli Muhasebe Politikalar›n›n Özeti (devam›) 2.5.5 Kiralama ‹fllemleri Mülkiyete ait risk ve kazan›mlar›n önemli bir k›sm›n›n kirac›ya ait oldu¤u kiralama ifllemleri, finansal kiralama olarak s›n›fland›r›l›rken di¤er kiralamalar faaliyet kiralamas› olarak s›n›fland›r›l›r. Finansal kiralamayla elde edilen varl›klar, kiralama tarihindeki varl›¤›n makul de¤eri, ya da asgari kira ödemelerinin bugünkü de¤erinden düflük olan› kullan›larak aktiflefltirilir. Kiralayana karfl› olan yükümlülük, bilançoda finansal kiralama yükümlülü¤ü olarak gösterilir. Finansal kiralama ödemeleri, finansman gideri ve finansal kiralama yükümlü¤ündeki azal›fl› sa¤layan ana para ödemesi olarak ayr›l›r ve böylelikle borcun geri kalan ana para bakiyesi üzerinden sabit bir oranda faiz hesaplanmas›n› sa¤lar. Finansal giderler gelir tablosuna kaydedilir. Faaliyet kiralamalar› için yap›lan ödemeler (kiralayandan kira iflleminin gerçekleflebilmesi için al›nan veya al›nacak olan teflvikler de kira dönemi boyunca do¤rusal yöntem ile gelir tablosuna kaydedilir), kira dönemi boyunca do¤rusal yöntem ile gelir tablosuna kaydedilir. 2.5.6 Maddi Olmayan Varl›klar Maddi olmayan varl›klar, özel maliyetleri, iktisap edilmifl haklar›, bilgi sistemlerini ve bilgisayar yaz›l›mlar›n› içermektedir. Maddi olmayan varl›klar, enflasyonun etkilerinden ar›nd›r›lm›fl ve 31 Aral›k 2004 tarihi itibariyle düzeltilmifl bafllang›ç de¤erleri ve müteakip dönemlere iliflkin girifllerin maliyet de¤erlerinden, birikmifl amortisman düflüldükten sonraki net de¤eri ile belirtilir. Özel maliyetler kira süreleri, di¤er maddi olmayan varl›klar ise faydal› ömürleri olan 5 y›l boyunca do¤rusal amortisman yöntemi kullan›larak amortismana tabi tutulmaktad›r. 2.5.7 Varl›klarda De¤er Düflüklü¤ü Grup, ilgili bilanço tarihinde, bir varl›¤a iliflkin de¤er kayb›n›n oldu¤una dair herhangi bir gösterge olup olmad›¤›n› de¤erlendirir. E¤er böyle bir gösterge mevcutsa, o varl›¤›n geri kazan›labilir tutar› tahmin edilir. E¤er söz konusu varl›¤›n veya o varl›¤a ait nakit üreten herhangi bir biriminin kay›tl› de¤eri, kullan›m veya sat›fl yoluyla geri kazan›lacak tutar›ndan yüksekse de¤er düflüklü¤ü meydana gelmifltir. Geri kazan›labilir tutar varl›¤›n net sat›fl fiyat› ile kullan›m de¤erinden yüksek olan› seçilerek bulunur. Kullan›m de¤eri, bir varl›¤›n sürekli kullan›m›ndan ve faydal› ömrü sonunda elden ç›kar›lmas›ndan elde edilmesi beklenen nakit ak›mlar›n›n tahmin edilen bugünkü de¤eridir. De¤er düflüklü¤ü kay›plar› konsolide gelir tablosunda muhasebelefltirilir. Bir varl›kta oluflan de¤er düflüklü¤ü kayb›, o varl›¤›n geri kazan›labilir tutar›ndaki müteakip art›fl›n, de¤er düflüklü¤ünün kay›tlara al›nmalar›n› izleyen dönemlerde ortaya ç›kan bir olayla iliflkilendirilebilmesi durumunda daha önce de¤er düflüklü¤ü ayr›lan tutar› geçmeyecek ve varl›¤›n hiç de¤er düflüklü¤ü muhasebelefltirilmemifl flekilde amortismana tabi tutulmaya devam edilerek bulunacak Grup, de¤er düflüklü¤ü testi yap›lacak en alt seviye nakit yaratan birim olarak topluca uçaklar›n›, yedek motorlar›n› ve simülatörlerini (“Uçaklar”) belirlemifltir ve de¤er düflüklü¤ü hesaplamas› Uçaklar için toplu bazda yap›lmaktad›r. Grup, Uçaklar›n net defter de¤erlerinin geri kazan›labilir de¤erlerini afl›p aflmad›¤›n› kontrol ederken, geri kazan›labilir de¤er tespitinde ABD Dolar› net sat›fl fiyatlar›n› kullanmaktad›r. Uçaklar için net sat›fl fiyat›, uluslararas› ikinci el uçak fiyat kataloglar›na göre tespit edilmektedir. Yedek motorlar ve simülatörler için net sat›fl fiyat›, ABD Dolar› sat›n alma de¤erlerine göre hesaplanan net defter de¤erleridir. THY Y›ll›k Rapor 2008 net defter de¤erini artt›rmayacak flekilde geri çevrilir ve gelir olarak konsolide mali tablolara yans›t›l›r. 105 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›) 2.5 Önemli Muhasebe Politikalar›n›n Özeti (devam›) 2.5.7 Varl›klarda De¤er Düflüklü¤ü (devam›) ‹liflikteki finansal tablolarda, net defter de¤erleri ile geri kazan›labilir de¤erler aras›ndaki farktaki dönemsel de¤iflimler di¤er faaliyetlerden gelir/gider grubu alt›nda de¤er düflüfl karfl›l›¤›ndaki azalma/artma olarak kaydedilmektedir. Kur de¤iflimlerinden kaynaklanan de¤er de¤iflimleri ise finansal gelir/gider grubu alt›nda gösterilmektedir. 2.5.8 Borçlanma Maliyetleri Tüm borçlanma maliyetleri, olufltuklar› dönemde gelir tablosuna kaydedilmektedir. 2.5.9 Finansal Araçlar Finansal varl›k ve borçlar, Grup'un bu finansal araçlara hukuki olarak taraf olmas› durumunda Grup'un konsolide mali tablolar›nda yer al›r. a) Finansal varl›klar Finansal yat›r›mlar, gerçe¤e uygun de¤er fark› kar veya zarara yans›t›lan ve gerçe¤e uygun de¤erinden kay›tlara al›nan finansal varl›klar haricinde kay›tlara gerçe¤e uygun piyasa de¤erinden al›m ifllemiyle do¤rudan iliflkili harcamalar düflüldükten sonra al›n›r. Yat›r›mlar, yat›r›m araçlar›n›n ilgili piyasa taraf›ndan belirlenen süreye uygun olarak teslimat› koflulunu tafl›yan bir kontrata ba¤l› olan ticari ifllem tarihinde kay›tlara al›n›r veya kay›tlardan ç›kar›l›r. Finansal varl›klar “gerçe¤e uygun de¤er fark› kar veya zarara yans›t›lan finansal varl›klar”, “vadesine kadar elde tutulacak yat›r›mlar”, “sat›lmaya haz›r finansal varl›klar” ve “kredi ve alacaklar” olarak s›n›fland›r›l›r. S›n›fland›rma, finansal varl›klar›n niteli¤ine ve amac›na ba¤l› olarak yap›l›r ve ilk muhasebelefltirme s›ras›nda belirlenir. Gerçe¤e uygun de¤er fark› kar veya zarara yans›t›lan finansal varl›klar Grup'un finansal varl›¤› elde etmesinin bafll›ca amac›n›n yak›n bir tarihte varl›¤› elden ç›karma olmas›, finansal varl›¤›n Grup'un hep birlikte yönetti¤i ve k›sa vadede oluflan karlar›n hemen realize edildi¤i tan›mlanm›fl bir finansal araç portföyünün bir parças›n› oluflturmas› ve finansal riske karfl› etkili bir koruma arac› olarak belirlenmeyen tüm türev ürünlerinde söz konusu finansal varl›klar gerçe¤e uygun de¤er fark› kar veya zarara yans›t›lan finansal varl›klar olarak s›n›fland›r›l›r. Gerçe¤e uygun de¤er fark› kar veya zarara yans›t›lan finansal varl›klar›n, gerçe¤e uygun de¤erleriyle de¤erlenmesi sonucu oluflan kazanç ya da kay›p, kar/zararda muhasebelefltirilir. Kar / zarar içinde muhasebelefltirilen net kazanç ya da kay›plar, söz konusu finansal varl›ktan elde edilen faiz ve / veya temettü tutar›n› da kapsar. Etkin faiz yöntemi Finansal varl›¤›n itfa edilmifl maliyet ile de¤erlenmesi ve ilgili faiz gelirinin iliflkili oldu¤u döneme da¤›t›lmas› yöntemidir. Etkin faiz oran›; finansal arac›n beklenen ömrü boyunca veya uygun olmas› durumunda daha k›sa bir zaman dilimi süresince gelecekte tahsil edilecek tahmini nakdi, tam olarak ilgili finansal varl›¤›n net bugünkü de¤erine indirgeyen orand›r. Vadesine kadar elde tutulacak ve sat›lmaya haz›r borçlanma araçlar› ve kredi ve alacaklar olarak s›n›fland›r›lan finansal varl›klar ile ilgili gelirler etkin faiz yöntemine göre hesaplanmaktad›r. 106 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›) 2.5 Önemli Muhasebe Politikalar›n›n Özeti (devam›) 2.5.9 Finansal Araçlar (devam›) a) Finansal varl›klar (devam›) Vadesine kadar elde tutulacak yat›r›mlar Grup'un vadesine kadar elde tutma olana¤› ve niyeti oldu¤u sabit veya belirlenebilir bir ödeme plan›na sahip, sabit vadeli bono ve tahviller, vadesine kadar elde tutulacak yat›r›mlar olarak s›n›fland›r›l›r. Vadesine kadar elde tutulacak yat›r›mlar etkin faiz yöntemine göre itfa edilmifl maliyet bedelinden de¤er düflüklü¤ü tutar› düflülerek kay›tlara al›n›r. Sat›lmaya haz›r finansal varl›klar Grup taraf›ndan elde tutulan baz› hisse senedi ve borçlanma araçlar› sat›lmaya haz›r finansal varl›klar olarak s›n›fland›r›l›r ve bu tür varl›klar gerçe¤e uygun de¤erleriyle de¤erlenir. De¤er düflüklü¤ü giderleri, etkin faiz yöntemine göre hesaplanan faiz gelir ve döviz cinsinden varl›klar›n döviz kuruyla de¤erlenmelerinden do¤an kay›p ve kazançlar haricinde gerçe¤e uygun de¤erdeki de¤iflikliklerden kaynaklanan kazanç ve kay›plar, do¤rudan özsermaye içerisinde yat›r›mlar yeniden de¤erlendirme fonunda muhasebelefltirilir. Yat›r›m›n elden ç›kart›lmas› ya da de¤er düflüklü¤üne u¤ramas› durumunda, önceden yat›r›mlar›n yeniden de¤erlendirme fonunda muhasebelefltirilen toplam kazanç ya da kay›plar› dönem içi kar / zarar hesaplar›na dahil edilir. Sat›lmaya haz›r özkaynak araçlar›yla iliflkilendirilen temettüler, Grup ilgili ödemeleri almaya hak kazand›¤› zaman kar / zarar içinde muhasebelefltirilir. Yabanc› para cinsinden olan sat›lmaya haz›r parasal varl›klar›n gerçe¤e uygun de¤eri, ilgili yabanc› para cinsinden rayiç de¤erinin raporlama tarihinde geçerli olan çevrim kuru kullanarak raporlanan para cinsine çevrilmesiyle bulunur. Varl›¤›n, çevrim kurundan kaynaklanan gerçe¤e uygun de¤erindeki de¤ifliklikler kar/zarar içinde, di¤er de¤ifliklikler ise özkaynak alt›nda muhasebelefltirilir. Kredi ve alacaklar Ticari alacaklar, kredi alacaklar› ve di¤er alacaklar, ilk kay›t tarihinde gerçe¤e uygun de¤erleri ile muhasebelefltirilmektedirler. ‹lk kay›t tarihinden sonraki raporlama dönemlerinde, etkin faiz yöntemi kullan›larak iskonto edilmifl maliyeti üzerinden gösterilmifllerdir. Finansal varl›klarda de¤er düflüklü¤ü Gerçe¤e uygun de¤er fark› kâr veya zarara yans›t›lan finansal varl›klar d›fl›ndaki finansal varl›klar, her bilanço tarihinde bir finansal tabi tutulur. Finansal varl›¤›n ilk muhasebelefltirilmesinden sonra bir veya birden daha fazla olay›n meydana gelmesi ve söz konusu olay›n ilgili finansal varl›¤›n veya varl›k grubunun güvenilir bir biçimde tahmin edilebilen gelecekteki tahmini nakit ak›mlar› üzerindeki olumsuz etkisi sonucunda ilgili finansal varl›¤›n de¤er düflüklü¤üne u¤rad›¤›na iliflkin tarafs›z bir göstergenin bulunmas› durumunda de¤er düflüklü¤ü zarar› oluflur. Kredi ve alacaklar için de¤er düflüklü¤ü tutar› gelecekte beklenen tahmini nakit ak›mlar›n›n finansal varl›¤›n etkin faiz oran› üzerinden iskonto edilerek hesaplanan bugünkü de¤eri ile defter de¤eri aras›ndaki farkt›r. THY Y›ll›k Rapor 2008 varl›k veya finansal varl›k grubunun de¤er düflüklü¤üne u¤rad›¤›na iliflkin göstergelerin bulunup, bulunmad›¤›na dair de¤erlendirmeye 107 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›) 2.5 Önemli Muhasebe Politikalar›n›n Özeti (devam›) 2.5.9 Finansal Araçlar (devam›) a) Finansal varl›klar (devam›) Bir karfl›l›k hesab›n›n kullan›lmas› yoluyla defter de¤erinin azalt›ld›¤› ticari alacaklar haricinde, bütün finansal varl›klarda, de¤er düflüklü¤ü do¤rudan ilgili finansal varl›¤›n kay›tl› de¤erinden düflülür. Ticari alaca¤›n tahsil edilememesi durumunda bu tutar karfl›l›k hesab›ndan düflülerek silinir. Karfl›l›k hesab›ndaki de¤iflimler, kar veya zarar içinde muhasebelefltirilir. Sat›lmaya haz›r özkaynak araçlar› haricinde, de¤er düflüklü¤ü zarar› sonraki dönemde azal›rsa, ve azal›fl de¤er düflüklü¤ü zarar›n›n muhasebelefltirilmesi sonras›nda meydana gelen bir olayla iliflkilendirilebiliniyorsa, önceden muhasebelefltirilen de¤er düflüklü¤ü zarar›, de¤er düflüklü¤ünün iptal edilece¤i tarihte yat›r›m›n de¤er düflüklü¤ü hiçbir zaman muhasebelefltirilmemifl olmas› durumunda ulaflaca¤› itfa edilmifl maliyet tutar›n› aflmayacak flekilde kar / zararda iptal edilir. De¤er düflüklü¤ü sonras› sat›lmaya haz›r özkaynak araçlar›n›n gerçe¤e uygun de¤erinde sonradan meydana gelen art›fl, do¤rudan özkaynaklarda muhasebelefltirilir. Nakit ve nakit benzerleri Nakit ve nakit benzeri kalemler, nakit para, vadesiz mevduat ve sat›n al›m tarihinden itibaren vadeleri 3 ay veya 3 aydan daha az olan, hemen nakde çevrilebilecek olan ve önemli tutarda de¤er de¤iflikli¤i riskini tafl›mayan yüksek likiditeye sahip di¤er k›sa vadeli yat›r›mlard›r. Bu varl›klar›n defter de¤eri gerçe¤e uygun de¤erlerine yak›nd›r. b) Finansal yükümlülükler Grup'un finansal yükümlülükleri ve özsermaye araçlar›, sözleflmeye ba¤l› düzenlemelere ve finansal bir yükümlülü¤ün ve özkayna¤a dayal› bir arac›n tan›mlanma esas›na göre s›n›fland›r›l›r. Grup'un tüm borçlar› düflüldükten sonra kalan varl›klar›ndaki hakk› temsil eden sözleflme özkayna¤a dayal› finansal araçt›r. Belirli finansal yükümlülükler ve özkayna¤a dayal› finansal araçlar için uygulanan muhasebe politikalar› afla¤›da belirtilmifltir. Finansal yükümlülükler ya gerçe¤e uygun de¤er fark› kâr veya zarara yans›t›lan finansal yükümlülükler olarak ya da di¤er finansal yükümlülükler olarak s›n›fland›r›l›r. Gerçe¤e uygun de¤er fark› kâr veya zarara yans›t›lan finansal yükümlülükler Gerçe¤e uygun de¤er fark› kâr veya zarara yans›t›lan finansal yükümlülükler, gerçe¤e uygun de¤eriyle kayda al›n›r ve her raporlama döneminde, bilanço tarihindeki gerçe¤e uygun de¤eriyle yeniden de¤erlenir. Gerçe¤e uygun de¤erlerindeki de¤iflim, kar / zararda muhasebelefltirilir. Kar/zarar içinde muhasebelefltirilen net kazanç ya da kay›plar, söz konusu finansal yükümlülük için ödenen faiz tutar›n› da kapsar. Di¤er finansal yükümlülükler Di¤er finansal yükümlülükler, finansal borçlar dahil olmak üzere, bafllang›çta ifllem maliyetlerinden ar›nd›r›lm›fl gerçe¤e uygun de¤erleriyle muhasebelefltirilir. 108 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›) 2.5 Önemli Muhasebe Politikalar›n›n Özeti (devam›) 2.5.9 Finansal Araçlar (devam›) b) Finansal yükümlülükler (devam›) Di¤er finansal yükümlülükler sonraki dönemlerde etkin faiz oran› üzerinden hesaplanan faiz gideri ile birlikte etkin faiz yöntemi kullan›larak itfa edilmifl maliyet bedelinden muhasebelefltirilir. Etkin faiz yöntemi, finansal yükümlülü¤ün itfa edilmifl maliyetlerinin hesaplanmas› ve ilgili faiz giderinin iliflkili oldu¤u döneme da¤›t›lmas› yöntemidir. Etkin faiz oran›; finansal arac›n beklenen ömrü boyunca veya uygun olmas› durumunda daha k›sa bir zaman dilimi süresince gelecekte yap›lacak tahmini nakit ödemelerini tam olarak ilgili finansal yükümlülü¤ün net bugünkü de¤erine indirgeyen orand›r. Türev finansal araçlar ve finansal riskten korunma muhasebesi Grup, içinde bulundu¤u sektör ve faaliyetlerinin do¤as› gere¤i, kur ve faiz oranlar›ndaki de¤iflimlere ba¤l› olan finansal risklerden etkilenebilmektedir. Faiz oran› riskinin en önemli kayna¤› finansal kiralama borçlar›d›r. Grup'un politikas›, baz› sabit faiz oranl› borçlar›n›, de¤iflken faiz oranl› borçlara ve Euro cinsinden borçlar›n›, ABD Dolar› cinsinden borçlara dönüfltürmektir. Grup, bu amaçla türev araçlar kullanmaktad›r. Türev finansal araçlar, sözleflme tarihindeki gerçe¤e uygun de¤eri ile hesaplan›r ve sonraki raporlama dönemlerinde gerçe¤e uygun de¤er ile tekrar hesaplan›r. Türev finansal araçlar›n gerçe¤e uygun de¤erindeki de¤iflmeler do¤rudan gelir tablosunda kay›tlara al›n›r. 2.5.10 ‹flletme Birleflmeleri Yoktur. 2.5.11 Kur De¤ifliminin Etkileri ‹lgili tarihler itibariyle dönem sonu ve ortalama ABD Dolar› kuru afla¤›daki gibidir: Dönem Sonu Kuru Ortalama Kur 31 Aral›k 2008 tarihinde sona eren y›l 1,5123 1,2976 31 Aral›k 2007 tarihinde sona eren y›l 1,1647 1,3003 ‹lgili tarihler itibariyle dönem sonu ve ortalama Euro kuru afla¤›daki gibidir: Dönem Sonu Kuru Ortalama Kur 31 Aral›k 2008 tarihinde sona eren y›l 2,1408 1,8969 31 Aral›k 2007 tarihinde sona eren y›l 1,7102 1,7773 THY Y›ll›k Rapor 2008 Y›l içerisinde gerçekleflen döviz ifllemleri, ifllem tarihindeki kurlar kullan›larak Türk Liras›'na çevrilmektedir. Bilançoda yer alan dövize ba¤l› varl›k ve borçlar, bilanço tarihinde geçerli olan kurlar kullan›larak Türk Liras›'na çevrilmifltir. Bu çevirimden ve dövizli ifllemlerin tahsil / tediyelerinden kaynaklanan kambiyo karlar› / zararlar› gelir tablosunda yer almaktad›r. 109 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›) 2.5 Önemli Muhasebe Politikalar›n›n Özeti (devam›) 2.5.12 Hisse Bafl›na Kazanç Hisse bafl›na kazanç, net kar›n ilgili dönem içinde mevcut hisselerin a¤›rl›kl› ortalama adedine bölünmesi ile tespit edilir. Türkiye'de flirketler, sermayelerini, hissedarlar›na geçmifl y›l karlar›ndan da¤›tt›klar› “bedelsiz hisse” yolu ile artt›rabilmektedirler. Hisse bafl›na kazanç hesaplan›rken, bu bedelsiz hisse ihrac› ç›kar›lm›fl hisseler olarak say›l›r. Dolay›s›yla hisse bafl›na kazanç hesaplamas›nda kullan›lan a¤›rl›kl› hisse adedi ortalamas›, hisselerin bedelsiz olarak ç›kar›lmas›n› geriye dönük olarak uygulamak suretiyle elde edilir. 2.5.13 Bilanço Tarihinden Sonraki Olaylar Bilanço tarihinden sonraki olaylar; kara iliflkin herhangi bir duyuru veya di¤er seçilmifl finansal bilgilerin kamuya aç›klanmas›ndan sonra ortaya ç›km›fl olsalar bile, bilanço tarihi ile bilançonun yay›m› için yetkilendirilme tarihi aras›ndaki tüm olaylar› kapsar. Grup, bilanço tarihinden sonraki düzeltme gerektiren olaylar›n ortaya ç›kmas› durumunda, mali tablolara al›nan tutarlar› bu yeni duruma uygun flekilde düzeltir. 2.5.14 Karfl›l›klar, fiarta Ba¤l› Yükümlülükler ve fiarta Ba¤l› Varl›klar Geçmifl olaylardan kaynaklanan mevcut bir yükümlülü¤ün bulunmas›, yükümlülü¤ün yerine getirilmesinin muhtemel olmas› ve söz konusu yükümlülük tutar›n›n güvenilir bir flekilde tahmin edilebilir olmas› durumunda mali tablolarda karfl›l›k ayr›l›r. Karfl›l›k olarak ayr›lan tutar, yükümlülü¤e iliflkin risk ve belirsizlikler göz önünde bulundurularak, bilanço tarihi itibar›yla yükümlülü¤ün yerine getirilmesi için yap›lacak harcaman›n tahmin edilmesi yoluyla hesaplan›r. Karfl›l›¤›n, mevcut yükümlülü¤ün karfl›lanmas› için gerekli tahmini nakit ak›mlar›n› kullanarak ölçülmesi durumunda söz konusu karfl›l›¤›n defter de¤eri, ilgili nakit ak›mlar›n›n bugünkü de¤erine eflittir. Karfl›l›¤›n ödenmesi için gerekli olan ekonomik faydan›n bir k›sm› ya da tamam›n›n üçüncü taraflarca karfl›lanmas›n›n beklendi¤i durumlarda, tahsil edilecek tutar, ilgili tutar›n tahsil edilmesinin hemen hemen kesin olmas› ve güvenilir bir flekilde ölçülmesi halinde varl›k olarak muhasebelefltirilir. Zarara sebebiyet verecek sözleflmeler Zarara sebebiyet verecek sözleflmelerden kaynaklanan mevcut yükümlülükler, karfl›l›k olarak hesaplan›r ve muhasebelefltirilir. Grup'un, sözleflmeye ba¤l› yükümlülüklerini yerine getirmek için katlan›lacak kaç›n›lmaz maliyetlerin bahse konu sözleflmeye iliflkin olarak elde edilmesi beklenen ekonomik faydalar› aflan sözleflmesinin bulunmas› halinde, zarara sebebiyet verecek sözleflmenin varoldu¤u kabul edilir. 110 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›) 2.5 Önemli Muhasebe Politikalar›n›n Özeti (devam›) 2.5.15 ‹liflkili Taraflar Afla¤›daki kriterlerden birinin varl›¤›nda, taraf fiirket ile iliflkili say›l›r: (a) Söz konusu taraf›n, do¤rudan ya da dolayl› olarak bir veya birden fazla arac› yoluyla: (i) ‹flletmeyi kontrol etmesi, iflletme taraf›ndan kontrol edilmesi ya da iflletme ile ortak kontrol alt›nda bulunmas› (ana ortakl›klar, ba¤l› ortakl›klar ve ayn› ifl dal›ndaki ba¤l› ortakl›klar dahil olmak üzere); (ii) fiirket üzerinde önemli etkisinin olmas›n› sa¤layacak pay›n›n olmas›; veya (iii) fiirket üzerinde ortak kontrole sahip olmas›; (b) Taraf›n, fiirket'in bir ifltiraki olmas›; (c) Taraf›n, fiirket'in ortak giriflimci oldu¤u bir ifl ortakl›¤› olmas›; (d) Taraf›n, fiirket'in veya ana ortakl›¤›n›n kilit yönetici personelinin bir üyesi olmas›; (e) Taraf›n, (a) ya da (d) de bahsedilen herhangi bir bireyin yak›n bir aile üyesi olmas›; (f) Taraf›n; kontrol edilen, ortak kontrol edilen ya da önemli etki alt›nda veya (d) ya da (e)'de bahsedilen herhangi bir bireyin do¤rudan ya da dolayl› olarak önemli oy hakk›na sahip oldu¤u bir iflletme olmas›; (g) Taraf›n, iflletmenin ya da iflletme ile iliflkili taraf olan bir iflletmenin çal›flanlar›na iflten ayr›lma sonras›nda sa¤lanan fayda planlar› olmas› gerekir. 2.5.16 Finansal Bilgilerin Bölümlere Göre Raporlanmas› Raporlanabilir bölüm, bölüm bilgileri aç›klanmas› zorunlu olan bir endüstriyel bölüm veya co¤rafi bölümdür. Endüstriyel bölümler, belirli bir mal veya hizmeti ya da birbirleriyle iliflkili mal veya hizmet grubunu sa¤lama veya risk ve fayda aç›s›ndan Grup'un di¤er bölümlerinden farkl› özelliklere sahip bölümlerdir. Co¤rafi bölümler, Grup'un belirli bir ekonomik çevrede mal veya hizmet temin eden ve risk ve fayda aç›s›ndan baflka bir ekonomik çevre içerisinde faaliyet gösteren di¤er bölümlerden farkl› özelliklere sahip bölümlerdir. Bir endüstriyel bölümün veya co¤rafi bölümün raporlanabilir bölüm olarak belirlenebilmesi için gereklilik, bölüm has›lat›n›n büyük bir ço¤unlu¤unun grup d›fl› müflterilere yap›lan sat›fllardan kazan›lmas› ve grup d›fl› müflterilere yap›lan sat›fllardan ve di¤er bölümler ile gerçeklefltirilen ifllemlerden elde edilen bölüm has›lat›n›n, tüm bölümlere iliflkin iç ve d›fl toplam has›lat›n en az %10'unu oluflturmas› veya kar veya zararla sonuçlanan bölüm sonucunun kar elde edilen bölümlerin toplam sonuçlar› ve zarar eden bölümlerin toplam sonuçlar›n›n mutlak anlamda büyük olan›n›n en az %10'una isabet etmesi veya bölüm varl›klar›n›n, tüm bölümlerin toplam varl›klar›n›n en az %10'unu oluflturmas›d›r. Grup'un risk ve fayda oranlar›n›n özellikle üretti¤i mal ve hizmetlerdeki farkl›l›klardan etkilenmesi sebebiyle, bölüm bilgilerinin raporlanmas›na yönelik birinci format olarak endüstriyel bölümler belirlenmifltir. Co¤rafi bölümler baz›ndaki bilgiler, Grup'un faaliyetlerinin, konsolide mali tablolar genelinde ve parasal önemsellik kavram›nda, Türkiye d›fl›ndaki co¤rafi bölümler aç›s›ndan THY Y›ll›k Rapor 2008 raporlanabilir bölüm özelli¤i göstermedi¤inden dolay› konsolide mali tablolarda yer verilmemifltir (Dipnot 5). 111 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›) 2.5 Önemli Muhasebe Politikalar›n›n Özeti (devam›) 2.5.17 ‹nflaat Sözleflmeleri Yoktur. 2.5.18 Durdurulan Faaliyetler Yoktur. 2.5.19 Devlet Teflvik ve Yard›mlar› Devlet ba¤›fllar›, ba¤›fllar›n al›naca¤›na ve Grup'un uymakla yükümlü oldu¤u flartlar› karfl›lad›¤›na dair makul bir güvence oldu¤unda gerçe¤e uygun de¤erleri üzerinden kayda al›n›rlar. Maliyetlere iliflkin devlet ba¤›fllar›, karfl›layacaklar› maliyetlerle efllefltikleri ilgili dönemler boyunca tutarl› bir flekilde gelir olarak muhasebelefltirilir. Maddi duran varl›klara iliflkin devlet ba¤›fllar›, ertelenmifl devlet ba¤›fllar› olarak cari olmayan borçlar alt›na s›n›fland›r›l›r ve faydal› ömürleri üzerinden do¤rusal amortisman uygulanarak gelir tablosuna alacak kaydedilir. 2.5.20 Yat›r›m Amaçl› Gayrimenkuller Yat›r›m amaçl› gayrimenkuller, kira ve/veya de¤er art›fl kazanc› elde etmek amac›yla elde tutulan gayrimenkuller olup ilk olarak maliyet de¤erleri ve buna dahil olan ifllem maliyetleri ile ölçülürler. Bafllang›ç muhasebelefltirmesi sonras›nda yat›r›m amaçl› gayrimenkuller, bilanço tarihi itibariyle piyasa koflullar›n› yans›tan gerçe¤e uygun de¤er ile de¤erlenirler. Yat›r›m amaçl› gayrimenkullerin gerçe¤e uygun de¤erindeki de¤iflikliklerden kaynaklanan kazanç veya zararlar olufltuklar› dönemde gelir tablosuna dahil edilirler. Yat›r›m amaçl› gayrimenkuller, sat›lmalar› veya kullan›lamaz hale gelmeleri ve sat›fl›ndan gelecekte herhangi bir ekonomik yarar sa¤lanamayaca¤›n›n belirlenmesi durumunda bilanço d›fl› b›rak›l›rlar. Yat›r›m amaçl› gayrimenkulun kullan›m süresini doldurmas›ndan veya sat›fl›ndan kaynaklanan kar/zarar, olufltuklar› dönemde gelir tablosuna dahil edilir. 2.5.21 Kurum Kazanc› Üzerinden Hesaplanan Vergiler Türk Vergi Mevzuat›, ana flirket ve onun ba¤l› ortakl›¤›na konsolide vergi beyannamesi haz›rlamas› izni vermedi¤inden, ekli konsolide mali tablolarda da yans›t›ld›¤› üzere, vergi karfl›l›klar› her bir iflletme baz›nda ayr› olarak hesaplanm›flt›r. Gelir vergisi gideri, cari vergi ve ertelenmifl vergi giderinin toplam›ndan oluflur. Cari vergi Cari y›l vergi yükümlülü¤ü, dönem kar›n›n vergiye tabi olan k›sm› üzerinden hesaplan›r. Vergiye tabi kâr, di¤er y›llarda vergilendirilebilir ya da vergiden indirilebilir kalemler ile vergilendirilmesi ya da vergiden indirilmesi mümkün olmayan kalemleri hariç tutmas› nedeniyle, gelir tablosunda yer verilen kârdan farkl›l›k gösterir. Grup'un cari vergi yükümlülü¤ü bilanço tarihi itibar›yla yasallaflm›fl ya da önemli ölçüde yasallaflm›fl vergi oran› kullan›larak hesaplanm›flt›r. 112 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›) 2.5 Önemli Muhasebe Politikalar›n›n Özeti (devam›) 2.5.21 Kurum Kazanc› Üzerinden Hesaplanan Vergiler (devam›) Ertelenmifl vergi Ertelenmifl vergi yükümlülü¤ü veya varl›¤›, varl›klar›n ve yükümlülüklerin mali tablolarda gösterilen tutarlar› ile yasal vergi matrah› hesab›nda dikkate al›nan tutarlar› aras›ndaki geçici farkl›l›klar›n bilanço yöntemine göre vergi etkilerinin yasallaflm›fl vergi oranlar› dikkate al›narak hesaplanmas›yla belirlenmektedir. Ertelenmifl vergi yükümlülükleri vergilendirilebilir geçici farklar›n tümü için hesaplan›rken, indirilebilir geçici farklardan oluflan ertelenmifl vergi varl›klar›, gelecekte vergiye tabi kar elde etmek suretiyle söz konusu farklardan yararlanman›n kuvvetle muhtemel olmas› flart›yla hesaplanmaktad›r. Bahse konu varl›k ve yükümlülükler, ticari ya da mali kar/zarar› etkilemeyen iflleme iliflkin geçici fark, flerefiye veya di¤er varl›k ve yükümlülüklerin ilk defa mali tablolara al›nmas›ndan (iflletme birleflmeleri d›fl›nda) kaynaklan›yorsa muhasebelefltirilmez. Ertelenmifl vergi yükümlülükleri, Grup'un geçici farkl›l›klar›n ortadan kalkmas›n› kontrol edebildi¤i ve yak›n gelecekte bu fark›n ortadan kalkma olas›l›¤›n›n düflük oldu¤u durumlar haricinde, ba¤l› ortakl›k ve ifltiraklerdeki yat›r›mlar ve ifl ortakl›klar›ndaki paylar ile iliflkilendirilen vergilendirilebilir geçici farklar›n tümü için hesaplan›r. Bu tür yat›r›m ve paylar ile iliflkilendirilen vergilendirilebilir geçici farklardan kaynaklanan ertelenmifl vergi varl›klar›, yak›n gelecekte vergiye tabi yeterli kar elde etmek suretiyle söz konusu farklardan yararlanman›n kuvvetle muhtemel olmas› ve gelecekte ilgili farklar›n ortadan kalkmas›n›n muhtemel olmas› flartlar›yla hesaplanmaktad›r. Ertelenmifl vergi varl›¤›n›n kay›tl› de¤eri, her bilanço tarihi itibariyle gözden geçirilir. Ertelenmifl vergi varl›¤›n›n kay›tl› de¤eri, bir k›sm›n›n veya tamam›n›n sa¤layaca¤› faydan›n elde edilmesine imkan verecek düzeyde mali kar elde etmenin muhtemel olmad›¤› ölçüde azalt›l›r. Ertelenmifl vergi varl›klar› ve yükümlülükleri varl›klar›n gerçekleflece¤i veya yükümlülüklerin yerine getirilece¤i dönemde geçerli olmas› beklenen ve bilanço tarihi itibariyle yasallaflm›fl veya önemli ölçüde yasallaflm›fl vergi oranlar› (vergi düzenlemeleri) üzerinden hesaplan›r. Ertelenmifl vergi varl›klar› ve yükümlülüklerinin hesaplanmas› s›ras›nda, Grup'un bilanço tarihi itibariyle varl›klar›n›n defter de¤erini geri kazanmas› ya da yükümlülüklerini yerine getirmesi için tahmin etti¤i yöntemlerin vergi sonuçlar› dikkate al›n›r. Ertelenmifl vergi varl›klar› ve yükümlülükleri, cari vergi varl›klar›yla cari vergi yükümlülüklerini mahsup etme ile ilgili yasal bir hakk›n olmas› veya söz konusu varl›k ve yükümlülüklerin ayn› vergi mercii taraf›ndan toplanan gelir vergisiyle iliflkilendirilmesi ya da Grup'un cari vergi varl›k ve yükümlülüklerini netlefltirmek suretiyle ödeme niyetinin olmas› durumunda mahsup edilir. Dönem cari ve ertelenmifl vergisi Do¤rudan özkaynakta alacak ya da borç olarak muhasebelefltirilen kalemler (ki bu durumda ilgili kalemlere iliflkin ertelenmifl haricindeki cari vergi ile döneme ait ertelenmifl vergi, gelir tablosunda gider ya da gelir olarak muhasebelefltirilir. ‹flletme birleflmelerinde, flerefiye hesaplanmas›nda ya da sat›n alan›n, sat›n al›nan ba¤l› ortakl›¤›n tan›mlanabilen varl›k, yükümlülük ve flarta ba¤l› borçlar›n›n gerçe¤e uygun de¤erinde elde etti¤i pay›n sat›n al›m maliyetini aflan k›sm›n›n belirlenmesinde vergi etkisi göz önünde bulundurulur. THY Y›ll›k Rapor 2008 vergi de do¤rudan özkaynakta muhasebelefltirilir) ile iliflkilendirilen ya da iflletme birleflmelerinin ilk kayda al›m›ndan kaynaklananlar 113 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›) 2.5 Önemli Muhasebe Politikalar›n›n Özeti (devam›) 2.5.22 Çal›flanlara Sa¤lanan Faydalar / K›dem Tazminatlar› Türkiye'de mevcut kanunlar ve toplu ifl sözleflmeleri hükümlerine göre k›dem tazminat›, emeklilik veya iflten ç›kar›lma durumunda ödenmektedir. Güncellenmifl olan UMS 19 Çal›flanlara Sa¤lanan Faydalar Standard› (“UMS 19”) uyar›nca söz konusu türdeki ödemeler tan›mlanm›fl emeklilik fayda planlar› olarak nitelendirilir. Bilançoda muhasebelefltirilen k›dem tazminat› yükümlülü¤ü, tüm çal›flanlar›n emeklilikleri dolay›s›yla ileride do¤mas› beklenen yükümlülük tutarlar›n›n net bugünkü de¤erine göre hesaplanm›fl ve finansal tablolara yans›t›lm›flt›r. Hesaplanan tüm aktüeryal kazançlar ve kay›plar gelir tablosuna yans›t›lm›flt›r. 2.5.23 Emeklilik Planlar› Yoktur. 2.5.24 Tar›msal Faaliyetler Yoktur. 2.5.25 Nakit Ak›m Tablosu Nakit ak›m tablosunda, döneme iliflkin nakit ak›mlar› esas, yat›r›m ve finansman faaliyetlerine dayal› bir biçimde s›n›fland›r›larak raporlan›r. Esas faaliyetlerden kaynaklanan nakit ak›mlar›, Grup'un sat›fl faaliyetlerinden kaynaklanan nakit ak›mlar›n› gösterir. Yat›r›m faaliyetleriyle ilgili nakit ak›mlar›, Grup'un yat›r›m faaliyetlerinde (sabit yat›r›mlar ve finansal yat›r›mlar) kulland›¤› ve elde etti¤i nakit ak›mlar›n› gösterir. Finansman faaliyetlerine iliflkin nakit ak›mlar›, Grup'un finansman faaliyetlerinde kulland›¤› kaynaklar› ve bu kaynaklar›n geri ödemelerini gösterir. Haz›r de¤erler, nakit para, vadesiz mevduat ve sat›n al›m tarihinden itibaren vadeleri 3 ay veya 3 aydan daha az olan, hemen nakde çevrilebilecek olan ve önemli tutarda de¤er de¤iflikli¤i riskini tafl›mayan yüksek likiditeye sahip di¤er k›sa vadeli yat›r›mlard›r. 2.5.26 Sermaye ve Temettüler Adi hisseler, özsermaye olarak s›n›fland›r›l›r. Adi hisseler üzerinden da¤›t›lan temettüler, beyan edildi¤i dönemde birikmifl kardan indirilerek kaydedilir. 2.5.27 Hibe Krediler Hibe krediler, uçak ve motorlar›n sat›n al›mlar›nda veya finansal kiralama yöntemiyle elde edilmelerinde kazan›lmaktad›r. Grup, hibe kredileri aktiflerin maliyetinden düfltükten sonra aktifleri ekonomik ömürleri süresince itfa etmektedir. Faaliyet kiralamas›na iliflkin kazan›lan hibe krediler, ertelenmifl gelir olarak kaydedilmekte ve kiralama süresince itfa edilmektedir. 2.5.28 Tahmin Uygulamas› 114 Finansal tablolar›n UFRS'ye uygun olarak haz›rlanabilmesi, yönetimin raporlanan varl›k ve yükümlülükleri, koflullu borçlar›, gelir ve giderleri etkileyebilecek tahminler yapmas›n› gerektirmektedir. Gerçek sonuçlar bu tahminlerden farkl› olabilir. Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 2 F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›) 2.5 Önemli Muhasebe Politikalar›n›n Özeti (devam›) 2.5.29 Bak›m ve Onar›m Giderleri Maddi varl›klar›n ve kiralanan varl›klar›n düzenli bak›m› ve onar›m› için yap›lan harcamalar, ilgili döneme faaliyet gideri olarak kaydedilmektedir. Sahip olunan veya finansal kiralama ile al›nan uçaklar›n büyük bak›mlar› yap›ld›kça gider olarak kaydedilmekte; operasyonel kiralanan uçaklar›n bak›mlar› ise periyodik bazda gider olarak tahakkuk ettirilmektedir. 2.5.30 S›k Uçufl Program› Grup, üyelerine “Miles and Smiles” ad›nda bir S›k Uçufl Program› (Frequent Flyer Program) dahilinde birikmifl mesafe üzerinden ücretsiz uçufl ödülü vermektedir. Uçufl ödülü sat›fl ifllemlerinin farkl› bir bilefleni fleklinde muhasebelefltirilmektedir. Tahsil edilen bedelin rayiç de¤erinin bir k›sm› müflteriye sa¤lanan menfaatlere da¤›t›larak, söz konusu menfaatler müflteri taraf›ndan kullan›ld›kça gelir kaydedilmektedir. Grup, ayn› zamanda “Shop & Miles” Program› dahilinde kat›l›mc›lara mil kredisi satmaktad›r. Bu gelirin bir k›sm› ertelenmifl gelir olarak kaydedilmekte ve seyahat sa¤land›kça gelir olarak kaydedilmektedir. 2.6 Önemli muhasebe tahminleri ve varsay›mlar Finansal tablolar›n haz›rlanmas›, bilanço tarihi itibariyle raporlanan varl›klar ve yükümlülüklerin tutarlar›n›, koflullu varl›klar›n ve yükümlülüklerin aç›klamas›n› ve hesap dönemi boyunca raporlanan gelir ve giderlerin tutarlar›n› etkileyebilecek tahmin ve varsay›mlar›n kullan›lmas›n› gerektirmektedir. Grup gelece¤e yönelik tahmin ve varsay›mlarda bulunmaktad›r. Muhasebe tahminleri do¤as› gere¤i gerçekleflen sonuçlarla birebir ayn› tutarlarda neticelenmeyebilir. Gelecek finansal raporlama döneminde, varl›k ve yükümlülüklerin kay›tl› de¤erinde önemli düzeltmelere neden olabilecek tahmin ve varsay›mlar afla¤›da belirtilmifltir: Varl›klarda De¤er Düflüklü¤ü tespit çal›flmas›: Grup'un varl›klarda de¤er düflüklü¤ü ile ilgili temel varsay›mlar› ve hesaplama yöntemi Not 2.5.7'de aç›klanm›flt›r. S›k uçufl program› yükümlülü¤ü hesaplamas›: Not 2.5.30'de belirtild¤i gibi, Grup'un üyeleri için “Miles and Smiles” ve “Shop & Miles” adlar›nda uygulamaya koydu¤u programlar› bulunmaktad›r. Sözkonusu programlara iliflkin yükümlülük hesaplamalar›nda geçmifl y›llarda gerçekleflmifl veriler üzerinden istatistiki yöntemler kullan›larak bulunan kullan›m oran› ve mil bedeli tutarlar› kullan›lm›flt›r. Ayr›ca Grup, Not 2.3'te belirtildi¤i gibi UFRYK 13, “Müflteri Ba¤›ml›l›k Programlar›" yorumunu henüz yürürlü¤e girmemifl olmas›na ra¤men erken uygulamay› benimsemifltir. Maddi varl›klar›n faydal› ömürleri ve hurda de¤erleri: 3 ‹fiLETME B‹RLEfiMELER‹ Yoktur. 4 ‹fi ORTAKLIKLARI Yoktur. THY Y›ll›k Rapor 2008 Grup, maddi varl›klar›n üzerinden Not 2.5.4'te belirtilen faydal› ömürleri ve hurda de¤erleri dikkate alarak amortisman ay›rmaktad›r. 115 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 5 BÖLÜMLERE GÖRE RAPORLAMA Faaliyet Alanlar› Grup, 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle a¤›rl›kl› olarak tek bir endüstride faaliyet göstermektedir. Ana faaliyet alan› yurt içinde ve d›fl›nda Türkiye ba¤lant›l› yolcu ve kargo hava tafl›mac›l›¤› yapmak ve uçaklar için teknik bak›m hizmeti sa¤lamakt›r. Co¤rafi Alanlar Gelir analizi, Grup'un hizmet verdi¤i uçufl hatlar› baz al›narak yap›lmaktad›r. Türkiye'de yap›lan yolcu ve kargo tafl›ma gelirleri, yurtiçi hizmet geliri olarak kaydedilmektedir. Tarifeli ve tarifesiz bütün yurtd›fl› uçufl gelirleri uçuflun yap›ld›¤› co¤rafi bölgelere göre kaydedilmektedir. 5.1. Toplam Varl›klar ve Yükümlülükler Toplam Varl›klar 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 7.831.690.828 4.890.714.620 Havac›l›k Teknik 444.054.277 401.029.690 Toplam 8.275.745.105 5.291.744.310 Eksi: Konsolidasyon eliminasyonlar› (404.109.549) (369.300.235) 7.871.635.556 4.922.444.075 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 4.845.103.732 3.042.813.141 Konsolide mali tablolara göre toplam varl›klar Toplam Yükümlülükler Havac›l›k Teknik Toplam Eksi: Konsolidasyon eliminasyonlar› 93.546.882 87.450.922 4.938.650.614 3.130.264.063 (53.602.154) (55.721.467) 4.885.048.460 3.074.542.596 Konsolide mali tablolara göre toplam yükümlülükler 5.2. Faaliyet Kar›/(Zarar›) Bölüm Sonuçlar›: Bölümleraras› 01 Ocak 2008-31 Aral›k 2008 Sat›fl gelirleri 116 Havac›l›k Teknik Eliminasyon Toplam 6.005.865.887 615.219.281 (497.910.959) 6.123.174.209 Sat›fllar›n maliyeti (4.607.738.807) (533.636.020) 491.143.450 (4.650.231.377) Brüt kar / (zarar) 1.398.127.080 81.583.261 (6.767.509) 1.472.942.832 Pazarlama, sat›fl ve da¤›t›m giderleri (632.369.295) (3.714.723) 208.010 (635.876.008) Genel yönetim giderleri (172.203.555) (34.289.692) 2.680.066 (203.813.181) Di¤er faaliyet gelirleri 58.451.034 17.899.690 (19.660.196) 56.690.528 Di¤er faaliyet giderleri (89.018.085) (37.081.214) 23.539.629 (102.559.670) Faaliyet kar› / (zarar›) 562.987.179 24.397.322 - 587.384.501 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 5 BÖLÜMLERE GÖRE RAPORLAMA (devam›) 5.2. Faaliyet Kar›/(Zarar›) (devam›) Maddi Duran Varl›k De¤er Düflüklü¤üne ‹liflkin Gelir Tablosu Kalemleri: Bölümleraras› 01 Ocak 2008-31 Aral›k 2008 Havac›l›k Teknik Eliminasyon Toplam (69.275.908) - - (69.275.908) 1.012.109.406 - - 1.012.109.406 Maddi Varl›k De¤er Düflüfl Karfl›l›¤›ndaki Reel Art›fl (Di¤er Faaliyetlerden Giderler) Maddi Varl›k De¤er Düflüfl Karfl›l›¤›nda Kur De¤ifliminden Kaynaklanan Azal›fl (Finansal Gelir) Özkaynak Yöntemiyle De¤erlenen Yat›r›mlara ‹liflkin Gelir Tablosu Kalemleri: Bölümleraras› 01 Ocak 2008-31 Aral›k 2008 Havac›l›k Teknik Eliminasyon Toplam 4.042.859 (470.485) - 3.572.374 Özkaynak Yöntemiyle De¤erlenen Yat›r›mlar›n Kar/(Zararlar›ndaki) Paylar Bölüm Sonuçlar›: Bölümleraras› 01 Ocak 2007-31 Aral›k 2007 Havac›l›k Teknik Eliminasyon Toplam 4.803.709.345 593.130.196 (537.330.715) 4.859.508.826 Sat›fllar›n maliyeti (3.571.461.131) (565.035.173) 530.571.708 (3.605.924.596) Brüt kar / (zarar) 1.232.248.214 28.095.023 (6.759.007) 1.253.584.230 Sat›fl gelirleri Pazarlama, sat›fl ve da¤›t›m giderleri (574.362.175) (2.454.780) 6.696 (576.810.259) Genel yönetim giderleri (143.115.793) (28.341.664) 817.490 (170.639.967) Di¤er faaliyet gelirleri 223.299.004 9.004.150 (5.758.474) 226.544.680 Di¤er faaliyet giderleri (9.169.488) (12.443.267) 11.693.295 (9.919.460) Faaliyet kar› / (zarar›) 728.899.762 (6.140.538) - 722.759.224 Maddi Duran Varl›k De¤er Düflüklü¤üne ‹liflkin Gelir Tablosu Kalemleri: Bölümleraras› 01 Ocak 2007-31 Aral›k 2007 Havac›l›k Teknik Eliminasyon Toplam 178.731.865 - - 178.731.865 (468.893.946) - - (468.893.946) Maddi Varl›k De¤er Düflüfl Karfl›l›¤›ndaki Reel Azal›fl (Di¤er Faaliyetlerden Gelirler) Maddi Varl›k De¤er Düflüfl Karfl›l›¤›nda (Finansal Gider) Özkaynak Yöntemiyle De¤erlenen Yat›r›mlara ‹liflkin Gelir Tablosu Kalemleri: Bölümleraras› 01 Ocak 2007-31 Aral›k 2007 Havac›l›k Teknik Eliminasyon Toplam 15.489.140 - - 15.489.140 Özkaynak Yöntemiyle De¤erlenen Yat›r›mlar›n Kar/ (Zararlar›ndaki) Paylar THY Y›ll›k Rapor 2008 Kur De¤ifliminden Kaynaklanan Art›fl 117 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 5 BÖLÜMLERE GÖRE RAPORLAMA (devam›) 5.3. Yat›r›m Faaliyetleri Bölümleraras› 01 Ocak 2008-31 Aral›k 2008 Havac›l›k Teknik Eliminasyon Toplam 1.180.306.571 118.885.388 - 1.299.191.959 Cari dönem amortisman gideri ve itfa pay› 310.842.502 82.983.692 - 393.826.194 Maddi varl›klar birikmifl de¤er düflüklü¤ü 360.198.667 - - 360.198.667 Özkaynak yöntemiyle de¤erlenen ifltirakler 39.872.359 3.765.565 - 43.637.924 Havac›l›k Teknik Eliminasyon Toplam 703.014.972 108.493.496 - 811.508.468 Cari dönem amortisman gideri ve itfa pay› 262.343.010 102.507.555 - 364.850.565 Maddi varl›klar birikmifl de¤er düflüklü¤ü 1.303.032.165 - - 1.303.032.165 Özkaynak yöntemiyle de¤erlenen ifltirakler 38.370.043 - - 38.370.043 Maddi ve maddi olmayan varl›k al›m› Bölümleraras› 01 Ocak 2007-31 Aral›k 2007 Maddi ve maddi olmayan varl›k al›m› 6 NAK‹T VE NAK‹T BENZERLER‹ Nakit ve nakit benzerlerinin dökümü afla¤›daki gibidir: Kasa Al›nan çekler 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 356.049 372.624 244.458 144.736 Banka - vadeli mevduatlar 365.786.513 399.915.290 Banka - vadesiz mevduatlar 122.908.559 71.505.567 15.610.142 8.257.998 504.905.721 480.196.215 Di¤er haz›r de¤erler 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle yabanc› para banka bakiyeleri 339.442.970 TL'dir (31 Aral›k 2007: 391.171.073 TL). Vadeli Mevduatlar: Anapara 90.700.000 Para Birimi TL Aç›l›fl Tarihi 17.11.2008 31.12.2008 23.050.000 149.270.034 Euro USD Faiz Oran› Vade 31 Aral›k 2008 02.01.2009 %13,50 - %23,50 22.01.2009 90.700.00 05.02.2009 49.345.440 24.10.2008 %7,76 02.01.2009 31.12.2008 %2,00 - %7,50 22.01.2009 07.11.2008 225.741.073 365.786.513 Anapara Para Birimi Aç›l›fl Tarihi Faiz Oran› 05.11.200772.700.000 TL 31.12.2007 Euro 27.849.804 USD 31.12.2007 118 05.02.2008 72.700.000 02.01.2008%4,75 - %5,75 03.12.200731.12.2007 31 Aral›k 2007 02.01.2008%17,90 - %18,52 22.10.2007172.365.000 Vade 21.02.2008 294.778.623 01.01.2008%4,30 - %5,80 28.01.2008 32.436.667 399.915.290 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) F‹NANSAL YATIRIMLAR K›sa vadeli finansal yat›r›mlar afla¤›daki gibidir: 3 aydan uzun vadeli mevduatlar 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 1.403.033.703 292.020.000 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle yabanc› para banka bakiyeleri 858.433.703 TL'dir (31 Aral›k 2007: 171.020.000 TL). 3 aydan uzun vadeli mevduatlar: Anapara Para Birimi Aç›l›fl Tarihi Faiz Oran› 21.05.2008 544.600.000 TL 107.460.000 Euro 415.515.000 USD 22.12.2008 03.09.2009 544.600.000 19.01.2009 %6,50 - %8,50 23.01.200815.12.2008 31 Aral›k 2008 05.01.2009 %19,15 - %23,00 07.07.200822.12.2008 Vade 04.05.2009 230.050.368 05.01.2009 %5,65 - %8,55 24.07.2009 628.383.335 1.403.033.703 Anapara Para Birimi Aç›l›fl Tarihi Faiz Oran› 05.11.2007121.000.000 TL 18.12.2007 %17,50 - %18,52 22.10.2007100.000.000 Euro 24.12.2007 Vade 31 Aral›k 2007 04.04.200805.06.2008 121.000.000 21.03.2008%5,50 - %5,76 21.05.2008 171.020.000 292.020.000 Uzun vadeli finansal yat›r›mlar afla¤›daki gibidir: 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 1.679.619 1.679.619 Emek ‹nflaat ve ‹flletme A.fi. 26.859 26.859 Star Alliance GMBH 44.465 - 1.750.943 1.706.478 - 1.310.086 1.750.943 3.016.564 Sita Inc. Türev enstrümanlar gerçe¤e uygun de¤eri (Not: 39) Sita Inc., Emek ‹nflaat ve ‹flletme A.fi. ve Star Alliance GMBH aktif bir piyasada ifllem görmedi¤inden dolay› maliyet de¤erleri ile gösterilmektedir. THY Y›ll›k Rapor 2008 7 119 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) Grup'un uzun vadeli finansal yat›r›mlar›n›n 31 Aral›k 2008 itibariyle detaylar› afla¤›daki gibidir: fiirketin ve Sahiplik Sahip Olunan fiirketin Ünvan› Faaliyetin Yeri Oran› Oy Hakk› Ana Faaliyet Alan› Emek ‹nflaat ve ‹flletme A.fi. Türkiye %0,3 %0,3 ‹nflaat Sita Inc. Hollanda %0,1'den az %0,1'den az Bilgi ve Telekomünikasyon Hizm. Star Alliance GMBH Almanya % 5,88 % 5,88 Star Alliance Üye Havayollar› Aras›ndaki Koordinasyon 8 F‹NANSAL BORÇLAR K›sa vadeli finansal borçlar afla¤›daki gibidir: 31 Aral›k 2008 Banka kredileri Finansal kiralama borçlar› 31 Aral›k 2007 34.900.371 3.735.162 384.388.858 225.183.209 419.289.229 228.918.371 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 - 26.715.577 Uzun vadeli finansal borçlar afla¤›daki gibidir: Banka kredileri Finansal kiralama borçlar› 120 2.798.005.235 1.569.126.885 2.798.005.235 1.595.842.462 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) F‹NANSAL BORÇLAR (devam›) K›sa vadeli banka kredilerinin detaylar› 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle afla¤›daki gibidir: Vade Tarihi Faiz Oran› Orjinal Para Faiz Tahakkuku TL 15.08.2009 Libor + %1,25 22.937.732 ABD Dolar› 139.945 ABD Dolar› 34.900.371 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle uzun vadeli banka kredisi bulunmamaktad›r. Uzun vadeli banka kredilerinin k›sa vadeli k›s›mlar› 31 Aral›k 2007 tarihi itibariyle afla¤›daki gibidir: Vade Tarihi Faiz Oran› Orjinal Para Faiz Tahakkuku TL 15.08.2009 Libor + %1,25 2.959.707 ABD Dolar› 247.266 ABD Dolar› 3.735.162 Uzun vadeli finansal borçlar› oluflturan banka kredilerinin detaylar› 31 Aral›k 2007 tarihi itibariyle afla¤›daki gibidir: Vade Tarihi Faiz Oran› Orjinal Para Faiz Tahakkuku TL 15.08.2009 Libor + %1,25 22.937.732 ABD Dolar› - 26.715.577 Finansal kiralama borçlar› afla¤›daki gibidir: 1 y›ldan az 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 480.276.603 298.808.141 1 - 5 y›l aras› 1.566.966.270 986.535.222 5 y›ldan fazla 1.778.034.612 948.427.925 3.825.277.485 2.233.771.288 (642.883.392) (439.461.194) 3.182.394.093 1.794.310.094 De¤iflken oranl› borçlar 1.221.791.915 1.123.591.167 Sabit oranl› borçlar 1.960.602.178 670.718.927 3.182.394.093 1.794.310.094 Eksi: Gelecek y›llara ait faiz gideri Mali tablolarda gösterilen finansal kiralama borçlar›n›n anapara tutar› Faiz aral›¤›: 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle, ABD Dolar› ve Euro cinsinden ifade edilen finansal kiralama borçlar›n›n a¤›rl›kl› ortalama faiz oranlar›, sabit oranl› borçlar için %4,90; de¤iflken oranl› borçlar için ise %1,93'dir. THY Y›ll›k Rapor 2008 8 121 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 9 D‹⁄ER F‹NANSAL YÜKÜMLÜLÜKLER K›sa vadeli di¤er finansal yükümlülüklerin dökümü afla¤›daki gibidir: Türev enstrümanlar gerçe¤e uygun de¤eri (Not: 39) Bankaya borçlar 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 4.761.176 - 639.916 877.628 5.401.092 877.628 Bankaya borçlar hesab› ay sonu vergi ve SSK ödemeleri için banka taraf›ndan faizsiz olarak kulland›r›lan gecelik borçlardan oluflmaktad›r. 10 T‹CAR‹ ALACAKLAR VE BORÇLAR K›sa vadeli ticari alacaklar›n dökümü afla¤›daki gibidir: Ticari alacaklar ‹liflkili taraflardan ticari alacaklar (Not 37) Alacak reeskontu (-) fiüpheli alacaklar karfl›l›¤› 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 383.824.100 268.319.123 4.741.388 702.938 (2.378.567) (2.078.023) (37.042.788) (21.405.019) 349.144.133 245.539.019 Ticari alacaklar için ayr›lan flüpheli alacak karfl›l›¤›, dava konusu alacaklar için ayr›lm›fl karfl›l›klar ve geçmifl tahsil edilememe tecrübesine dayan›larak hesaplanm›fl karfl›l›klardan oluflmaktad›r. Grup'un 31 Aral›k 2008 ve 2007 tarihlerinde sona eren dönemlere iliflkin flüpheli alacak karfl›l›¤›ndaki de¤iflimi afla¤›daki gibidir: 1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 Dönem bafl› ayr›lm›fl karfl›l›k 21.405.019 18.447.881 Cari dönem gideri 20.707.670 6.377.605 Tahsil edilen alacak (4.895.781) (2.520.959) (174.120) (899.508) 37.042.788 21.405.019 Silinen alacak Dönem sonu itibariyle ayr›lan karfl›l›k Grup, alacaklar›n›n kredi riski ile ilgili aç›klamalar› finansal tablo dipnotu 38'de Kredi Riski bölümünde vermifltir. K›sa vadeli ticari borçlar›n dökümü afla¤›daki gibidir: Ticari borçlar ‹liflkili taraflara ticari borçlar (Not 37) Borç reeskontu (-) Di¤er 122 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 427.496.732 360.281.125 9.433.149 7.126.031 (2.428.283) (3.130.776) 607.613 247.611 435.109.211 364.523.991 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) D‹⁄ER ALACAKLAR VE BORÇLAR K›sa vadeli di¤er alacaklar›n dökümü afla¤›daki gibidir: Uçak al›m› için yap›lan nakdi olarak geri al›nacak ön ödemeler ‹liflkili taraflardan ticari olmayan alacaklar (Not 37) 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 30.220.978 280.205.350 67.386 10.293.642 Yurtd›fl› sat›nalma ifllemlerinden do¤an alacaklar 5.551.351 11.466.895 Vergi dairesinden alacaklar 4.917.861 478.459 Teknik malzeme yurtd›fl› alacaklar› 1.465.399 1.634.072 Sita depozito sertifikalar›ndan alacaklar Personelden alacaklar Bosna Hersek Havayollar› hisse senedi avans› Verilen depozito ve teminatlar 600.600 593.654 1.263.682 344.627 10.704.000 - 949.250 385.359 ‹ndirilecek KDV 4.295.567 - Di¤er alacaklar 1.637.884 453.699 61.673.958 305.855.757 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 4.796.921 11.750.866 Uzun vadeli di¤er alacaklar›n dökümü afla¤›daki gibidir: Yurtd›fl› sat›nalma ifllemlerinden do¤an alacak Sita depozito sertifikalar›ndan alacaklar 1.205.400 917.469 Verilen depozito ve teminatlar 3.472.266 2.239.135 Faaliyet tipi kiralamalar için verilen avanslar 6.924.230 2.447.361 - 3.591.420 ‹liflkili taraflardan ticari olmayan alacaklar (Not 37) Personelden alacaklar 6.410.064 810.077 22.808.881 21.756.328 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 K›sa vadeli di¤er borçlar›n dökümü afla¤›daki gibidir: Ödenecek vergi ve fonlar 26.061.291 19.849.575 Ödenecek SSK primleri 21.564.459 20.378.288 MCO avanslar› 57.613.133 24.971.575 162.591 380.719 Sanal pos bilet avanslar› Özel kira avanslar› 751.062 350.971 45.587.172 8.359.465 Al›nan depozito ve teminatlar 7.603.582 5.458.956 Al›nan di¤er avanslar 1.072.264 961.986 Mil kredi sat›fllar› için al›nan avanslar Di¤er borçlar 1.138.625 2.675.519 161.554.179 83.387.054 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 7.865.284 7.058.322 Uzun vadeli di¤er borçlar›n dökümü afla¤›daki gibidir: Al›nan depozito ve teminatlar THY Y›ll›k Rapor 2008 11 123 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 12 F‹NANS SEKTÖRÜ FAAL‹YETLER‹NDEN ALACAK VE BORÇLAR Yoktur (31 Aral›k 2007: Yoktur). 13 STOKLAR Yedek parça, uçufl ekipman› Di¤er stoklar De¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤› (-) 31 Aral›k 2008 87.165.280 25.918.729 113.084.009 (14.724.718) 98.359.291 31 Aral›k 2007 91.924.069 32.662.010 124.586.079 (10.845.508) 113.740.571 31 Aral›k 2008 ve 2007 tarihlerinde sona eren dönemlere iliflkin stok de¤er düflüklü¤ündeki de¤iflim afla¤›daki gibidir: Dönem bafl› ayr›lm›fl karfl›l›k Dönem içinde ayr›lan karfl›l›k Dönem içinde ayr›lan karfl›l›k iptali Dönem sonu itibariyle ayr›lan karfl›l›k 14 1 Ocak 31 Aral›k 2008 10.845.508 13.078.367 (9.199.157) 14.724.718 1 Ocak 31 Aral›k 2007 4.910.688 8.516.796 (2.581.976) 10.845.508 31 Aral›k 2008 13.811.371 26.060.988 3.765.565 43.637.924 31 Aral›k 2007 18.301.705 20.068.338 38.370.043 CANLI VARLIKLAR Yoktur (31 Aral›k 2007: Yoktur). 15 DEVAM EDEN ‹NfiAAT SÖZLEfiMELER‹NE ‹L‹fiK‹N VARLIKLAR Yoktur (31 Aral›k 2007: Yoktur). 16 ÖZKAYNAK YÖNTEM‹YLE DE⁄ERLENEN YATIRIMLAR Özkaynak yöntemiyle de¤erlenen yat›r›mlar afla¤›daki gibidir: Günefl Ekspres Havac›l›k A.fi. (Sun Express) THY DO&CO ‹kram Hizmetleri A.fi. (Turkish DO&CO) P&W T.T. Uçak Bak›m Merkezi Ltd. fiti. Günefl Ekspres Havac›l›k A.fi. (Sun Express)'in 31 Aral›k 2008 ve 31 Aral›k 2007 tarihlerine iliflkin mali bilgileri afla¤›daki gibidir: Varl›klar Yükümlülükler Özkaynaklar Grup'un özkaynaklardaki pay› Has›lat Dönem kar› / (zarar›) Dönem kar/ (zarar›nda) Grup'un pay› 124 31 Aral›k 2008 113.774.956 86.152.214 27.622.742 31 Aral›k 2007 97.835.411 61.232.001 36.603.410 13.811.371 18.301.705 765.171.890 (3.899.580) (1.949.790) 541.761.918 21.239.662 10.619.831 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 16 ÖZKAYNAK YÖNTEM‹YLE DE⁄ERLENEN YATIRIMLAR (devam›) THY DO&CO ‹kram Hizmetleri A.fi.'nin 31 Aral›k 2008 ve 31 Aral›k 2007 tarihlerine iliflkin mali bilgileri afla¤›daki gibidir: Varl›klar 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 93.245.421 98.361.252 Yükümlülükler 41.123.446 58.224.577 Özkaynaklar 52.121.975 40.136.675 Grup'un özkaynaklardaki pay› 26.060.988 20.068.338 190.142.882 149.131.138 11.985.300 9.738.618 5.992.650 4.869.309 Has›lat Dönem kar› / (zarar›) Dönem kar/ (zarar›nda) Grup'un pay› P&W T.T Uçak Bak›m Merkezi Ltd. fiti'nin 31 Aral›k 2008 ve 31 Aral›k 2007 tarihlerine iliflkin mali bilgileri afla¤›daki gibidir: 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 8.344.051 - 659.225 - Özkaynaklar 7.684.826 - Grup'un özkaynaklardaki pay› 3.765.565 - Varl›klar Yükümlülükler Has›lat - - Dönem kar› / (zarar›) (960.174) - Dönem kar/ zarar›nda Grup'un pay› (470.485) - Özkaynak yöntemiyle de¤erlenen yat›r›mlar›n kar / (zarar) içindeki paylar› afla¤›daki gibidir: Sun Ekspress Turkish DO&CO 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 (1.949.791) 10.619.831 5.992.650 4.869.309 P&W T.T. Uçak Bak›m Merkezi Ltd. fiti. (470.485) - Toplam 3.572.374 15.489.140 Özkaynak yöntemiyle de¤erlenen yat›r›mlar›n 31 Aral›k 2008 itibariyle detaylar› afla¤›daki gibidir: fiirketin ve fiirket'in Ünvan› Sahip Olunan Faaliyetin Yeri Sahiplik Oran› Oy Hakk› Ana Faaliyet Alan› Türkiye %50 %50 Hava Tafl›mac›l›¤› THY DO&CO ‹kram Hizmetleri A.fi. Türkiye %50 %50 ‹kram Hizmeti P&W T.T. Uçak Bak›m Merkezi Ltd. fiti. Türkiye %49 %49 Bak›m Hizmeti (Sun Express) THY Y›ll›k Rapor 2008 Günefl Ekspres Havac›l›k A.fi. 125 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 17 YATIRIM AMAÇLI GAYR‹MENKULLER 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 Aç›l›fl bakiyesi, 1 Ocak 53.700.000 51.975.000 Makul de¤er de¤iflikli¤inden kaynaklanan kazanç / (kay›p) (5.000.000) 1.725.000 (570.000) - 48.130.000 53.700.000 Ç›k›fl Kapan›fl bakiyesi Grup'un 31 Aral›k 2008 tarihindeki yat›r›m amaçl› gayrimenkullerinin gerçe¤e uygun de¤eri, Grup ile iliflkisi olmayan ba¤›ms›z bir ekspertiz flirketi taraf›ndan 02 fiubat 2009 tarihinde gerçeklefltirilen de¤erlemeye göre elde edilmifltir. De¤erleme, Sermaye Piyasas› Kurulu taraf›ndan yetkilendirilmifl ba¤›ms›z ekspertiz flirketi taraf›ndan benzer gayrimenkuller ile ilgili piyasa ifllem fiyatlar›n›n referans al›nmas›yla tespit edilmifltir. 126 127 (114.650) Ç›k›fllar 108.978.477 111.211.393 31 Aral›k 2008 net defter de¤eri 31 Aral›k 2007 net defter de¤eri Birikmifl de¤er düflüklü¤ü 55.667.061 2.409.090 31 Aral›k 2008 kapan›fl bakiyesi 53.372.621 Cari dönem amortisman› 164.645.538 Aç›l›fl bakiyesi 1 Ocak 2008 Birikmifl Amortisman 31 Aral›k 2008 kapan›fl bakiyesi 304.718 (253.838) Ç›k›fllar Transferler 10.644 164.584.014 Yerüstü Düzenlemeleri ve Binalar ‹laveler Aç›l›fl bakiyesi 1 Ocak 2008 Maliyet MADD‹ DURAN VARLIKLAR THY Y›ll›k Rapor 2008 18 50.917.920 63.277.712 158.627 248.175.054 (11.877.505) 12.680.870 247.371.689 311.294.139 - (12.210.080) 20.494.791 303.009.428 Teknik Ekipman, Simülatör ve Tafl›tlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 26.579.664 26.746.670 139.815.066 (13.345.794) 8.589.280 144.571.580 166.561.736 - (13.557.988) 8.968.480 171.151.244 Di¤er Ekipmanlar ve Demirbafllar 562.315.592 731.686.913 (470.168.442) 1.553.458.595 (1.023.101) 94.370.543 1.460.111.153 2.755.313.950 32.203.509 (2.114.432) 85.287.700 2.639.937.173 Uçaklar ve Yedek Motorlar 174.200.708 181.082.578 185.009.980 (45.265.003) 77.231.045 153.043.938 366.092.558 - (63.641.960) 102.489.872 327.244.646 Komponent ve Tamir Edilebilir Yedek Parçalar 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 59.697.500 62.709.927 - - - - 62.709.927 (39.520.108) - 42.532.535 59.697.500 Yap›lmakta Olan Yat›r›mlar 984.922.777 1.174.482.277 (470.009.815) 2.182.125.756 (71.626.053) 195.280.828 2.058.470.981 3.826.617.848 (7.011.881) (91.778.298) 259.784.022 3.665.624.005 Sahip Olunan Toplam Varl›klar 2.249.436.630 3.874.967.333 109.811.148 1.090.426.122 - 190.643.575 899.782.547 4.855.582.307 6.386.093 - 1.019.175.119 3.830.021.095 Finansal Kiralama ile Al›nan Uçaklar 3.234.359.407 5.049.449.610 (360.198.667) 3.272.551.878 (71.626.053) 385.924.403 2.958.253.528 8.682.200.155 (625.788) (91.778.298) 1.278.959.141 7.495.645.100 Toplam 128 18 Transferler 111.211.393 165.922.636 31 Aral›k 2006 net defter de¤eri - 53.372.621 31 Aral›k 2007 net defter de¤eri Birikmifl de¤er düflüklü¤ü 31 Aral›k 2007 kapan›fl bakiyesi - 2.736.243 Cari dönem amortisman› Ç›k›fllar 50.636.378 Aç›l›fl bakiyesi 1 Ocak 2007 Birikmifl Amortisman 164.584.014 - Ç›k›fllar 31 Aral›k 2007 kapan›fl bakiyesi - 164.584.014 Arsa, Yerüstü Düzenlemeleri & Binalar ‹laveler Aç›l›fl bakiyesi 1 Ocak 2007 Maliyet MADD‹ DURAN VARLIKLAR (devam›) 46.281.627 50.917.920 (4.719.819) 247.371.689 (14.357.967) 12.074.399 249.655.257 303.009.428 - (14.374.285) 18.351.381 299.032.332 Teknik Ekipman, Simülatör ve Tafl›tlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 16.391.843 26.579.664 - 144.571.580 (30.320.553) 7.261.263 167.630.870 171.151.244 113.106 (30.583.704) 17.599.129 184.022.713 Di¤er Ekipmanlar ve Demirbafllar 587.302.935 562.315.592 (617.510.428) 1.460.111.153 - 82.481.660 1.377.629.493 2.639.937.173 - - 45.794.497 2.594.142.676 Uçaklar ve Yedek Motorlar 179.916.131 174.200.708 - 153.043.938 (113.832.155) 98.551.773 168.324.320 327.244.646 - (118.777.056) 97.781.251 348.240.451 Komponent ve Tamir Edilebilir Yedek Parçalar 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 889.470 59.697.500 - - - - - 59.697.500 (2.103.277) - 60.911.307 889.470 Yap›lmakta Olan Yat›r›mlar 996.704.642 984.922.777 (622.230.247) 2.058.470.981 (158.510.675) 203.105.338 2.013.876.318 3.665.624.005 (1.990.171) (163.735.045) 240.437.565 3.590.911.656 Sahip Olunan Toplam Varl›klar 2.141.324.327 2.249.436.630 (680.801.918) 899.782.547 - 157.456.187 742.326.360 3.830.021.095 - - 565.806.020 3.264.215.075 Finansal Kiralama ile Al›nan Uçaklar 3.138.028.969 3.234.359.407 (1.303.032.165) 2.958.253.528 (158.510.675) 360.561.525 2.756.202.678 7.495.645.100 (1.990.171) (163.735.045) 806.243.585 6.855.126.731 Toplam Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 18 MADD‹ DURAN VARLIKLAR (devam›) Grup'un 31 Aral›k 2008 ve 2007 tarihlerinde sona eren dönemlere iliflkin ay›rm›fl oldu¤u maddi duran varl›k de¤er düflüfl karfl›l›¤›ndaki de¤iflim afla¤›daki gibidir: Aç›l›fl bakiyesi 1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 1.303.032.165 1.012.870.084 69.275.908 (178.731.865) (1.012.109.406) 468.893.946 360.198.667 1.303.032.165 Maddi duran varl›k de¤er düflüfl karfl›l›¤›ndaki reel art›fl / (azal›fl) Maddi duran varl›k de¤er düflüfl karfl›l›¤›nda kur de¤ifliminden kaynaklanan art›fl / (azal›fl) Dönem sonu itibariyle ayr›lan karfl›l›k Grup, Not 2.5.7.'de aç›klanan çerçevede maddi duran varl›klar›ndan uçaklar, yedek motorlar ve simülatörlerin (“Uçaklar”) de¤er düflüklü¤ü hesaplamalar›nda geri kazan›labilir de¤er olarak ABD Dolar› bazl› net sat›fl fiyatlar›n› kullanmaktad›r. 31 Aral›k 2008 tarihinde sona eren hesap döneminde ABD Dolar›'n›n TL karfl›s›nda de¤er kazanmas› sonucu (Not 2.5.11) uçaklar›n TL cinsinden net sat›fl fiyatlar› yükseldi¤inden dolay› de¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤›nda kur de¤ifliminden kaynaklanan 1.012.109.406 TL tutar›nda azalma, uçaklar›n ABD Dolar› bazl› fiyatlar›nda oluflan ABD Dolar› cinsinden gerileme sonucunda ise de¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤›nda 69.275.908 TL art›fl gerçekleflmifl ve toplamda de¤er düflüklü¤ünde 942.833.498 TL azalma meydana gelmifltir. MADD‹ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR Haklar Özel Maliyetler Toplam 68.832.212 23.890.480 92.722.692 Maliyet Aç›l›fl bakiyesi 1 Ocak 2008 ‹laveler 8.138.832 12.093.986 20.232.818 Ç›k›fllar (12.701) (7.516.640) (7.529.341) Transferler 31 Aral›k 2008 kapan›fl bakiyesi - 625.788 625.788 76.958.343 29.093.614 106.051.957 62.031.040 20.246.335 82.277.375 Birikmifl Amortisman Aç›l›fl bakiyesi 1 Ocak 2008 Cari dönem amortisman› 3.777.402 4.124.389 7.901.791 (12.701) (1.811.637) (1.824.338) 31 Aral›k 2008 kapan›fl bakiyesi 65.795.741 22.559.087 88.354.828 31 Aral›k 2008 net defter de¤eri 11.162.602 6.534.527 17.697.129 31 Aral›k 2007 net defter de¤eri 6.801.172 3.644.145 10.445.317 Ç›k›fllar THY Y›ll›k Rapor 2008 19 129 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 19 MADD‹ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR (devam›) Haklar Özel Maliyetler Toplam Maliyet Aç›l›fl bakiyesi 1 Ocak 2007 65.652.323 19.848.969 85.501.292 ‹laveler 3.213.543 2.051.340 5.264.883 Ç›k›fllar (33.654) - (33.654) - 1.990.171 1.990.171 68.832.212 23.890.480 92.722.692 58.966.832 19.025.840 77.992.672 3.068.545 1.220.495 4.289.040 Transferler 31 Aral›k 2007 kapan›fl bakiyesi Birikmifl Amortisman Aç›l›fl bakiyesi 1 Ocak 2007 Cari dönem amortisman› Ç›k›fllar (4.337) - (4.337) 62.031.040 20.246.335 82.277.375 31 Aral›k 2007 net defter de¤eri 6.801.172 3.644.145 10.445.317 31 Aral›k 2006 net defter de¤eri 6.685.491 823.129 7.508.620 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 7.460.396 4.695.954 - 83.267 7.460.396 4.779.221 31 Aral›k 2007 kapan›fl bakiyesi 20 fiEREF‹YE Yoktur (31 Aral›k 2007: Yoktur). 21 DEVLET TEfiV‹K VE YARDIMLARI Yoktur. 22 KARfiILIKLAR, KOfiULLU VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER K›sa vadeli borç karfl›l›klar›n›n dökümü afla¤›daki gibidir: Dava karfl›l›¤› Di¤er borç karfl›l›klar› Dava karfl›l›klar›n›n 31 Aral›k 2008 ve 2007 dönemlerindeki de¤iflimi afla¤›daki gibidir: 130 1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 Dönem bafl› ayr›lm›fl karfl›l›k 4.695.954 5.544.394 Cari dönemde ayr›lan karfl›l›k 3.031.707 283.140 Konusu kalmayan karfl›l›k (267.265) (1.131.580) Dönem sonu itibariyle ayr›lan karfl›l›k 7.460.396 4.695.954 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 22 KARfiILIKLAR, KOfiULLU VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER (devam›) Grup, faaliyetleri gere¤i maruz kald›¤› aleyhte aç›lan davalara iliflkin karfl›l›k ay›rmaktad›r. Aleyhte aç›lan davalar genellikle eski çal›flanlar›n açt›¤› ifle iade davalar› ile kay›p ya da hasar görmüfl bagaj ve kargolara iliflkindir. a) Verilen Teminatlar: 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle verilen teminat mektuplar› tutar› 81.610.647 TL'dir (31 Aral›k 2007: 43.439.870 TL). b) Referans Mektubu: Sun Express'e verilen referans mektubu 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 - 2.900.000 ABD Dolar› - 2.556.459 Euro c) Hava kargo ücretlerinin sabitlenmesine iliflkin olarak ABD Adalet Bakanl›¤› Antitröst Birimi ve Avrupa antitröst otoriteleri taraf›ndan 2006 y›l› bafllar›nda Avrupa ve Amerika'da efl zamanl› olarak, önde gelen havayollar› flirketleri dahil olmak üzere, çok say›da havayolu flirketini kapsayan bir inceleme bafllat›lm›flt›r. Söz konusu inceleme kapsam›nda 6 Nisan 2006 tarihinde ABD Columbia (Washington) Bölge Mahkemesi taraf›ndan fiirket'e bir tebligat yap›larak hava kargo ücretlerine iliflkin olarak fiirket'in uhdesinde bulunan bilgi ve belgelerin ibraz edilmesi talep edilmifltir. Söz konusu tebligat›n benzerleri di¤er sözü geçen havayollar›na da yap›lm›flt›r. ‹nceleme kapsam›nda ABD Adalet Bakanl›¤› Antitröst Birimine fiirket'in antitröst kurallar›n› ihlal etmedi¤i bildirilmifl olup, görüflmeler fiirket'i temsilen ABD'li avukatlarca sürdürülmektedir. Rapor tarihi itibariyle, fiirket yönetimi ABD Adalet bakanl›¤›n›n bafllatm›fl oldu¤u incelemelerin sonuçlar›n›n güvenilir olarak ölçülemeyece¤ini düflünmektedir. Bu sebeple ekteki konsolide mali tablolarda bu hususlar ile ilgili herhangi bir karfl›l›k ayr›lmam›flt›r. Ancak, bu hususlar›n Grup'a mali yükümlülük getirmesi ihtimali bulunmaktad›r. d) Grup'un iskonto edilmifl k›dem tazminat› yükümlülü¤ü 142.459.082 TL'dir. 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle Grup'un tüm çal›flanlar›n› iflten ç›karmas› durumunda ödeyece¤i miktar ise, yaklafl›k olarak 265.943.937 TL'dir. TAAHHÜTLER Grup'un henüz tahakkuk etmemifl faaliyet tipi kiralama borçlar›n›n dökümü afla¤›daki gibidir: 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 Bir y›ldan az 201.619.938 130.984.676 1 - 5 y›l aras› 684.056.091 483.430.705 5 y›ldan fazla 422.009.094 413.038.239 1.307.685.123 1.027.453.620 Grup, 2005-2008 y›llar› aras›nda teslim almak üzere, uçak üreticisi firmalarca yap›lacak indirimler öncesi liste fiyatlar›na göre, uçak al›mlar›n›n toplam bedeli yaklafl›k olarak 4.7 Milyar ABD Dolar› olan 59 adet uçak için anlaflma imzalam›flt›r. Söz konusu uçaklardan 5 tanesi 2005 y›l›nda, 23 tanesi 2006 y›l›nda, 12 tanesi 2007 y›l›nda, 19 tanesi de 2008 y›l›nda teslim al›nm›fl olup 59 adet uça¤›n teslimat› tamamlanm›flt›r. Ayr›ca Grup 2009 y›l›n›n ilk çeyre¤inde teslim al›nmak üzere, uçak üreticisi firmaca yap›lacak indirimler öncesi liste fiyatlar›na göre, uçak al›mlar›n›n toplam bedeli yaklafl›k olarak 172 Milyon ABD Dolar› olan 4 adet uçak al›m› için anlaflma imzalam›flt›r. Grup, söz konusu al›mlarla ilgili olarak bu firmaya 31 Aral›k 2008 itibariyle 20 Milyon ABD Dolar› avans ödemesi yapm›flt›r. THY Y›ll›k Rapor 2008 23 131 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 24 ÇALIfiANLARA SA⁄LANAN FAYDALAR K›sa vadeli çal›flanlara sa¤lanan faydalar afla¤›daki gibidir: 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 Maafl tahakkuklar› 33.409.789 27.511.764 Personele borçlar 1.674.174 729.765 Kullan›lmam›fl izin karfl›l›¤› 12.734.462 11.422.832 47.818.425 39.664.361 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 142.459.082 131.959.011 Uzun vadeli k›dem tazminat› karfl›l›¤› dökümü afla¤›daki gibidir: K›dem tazminat› karfl›l›¤› K›dem tazminat› karfl›l›¤› afla¤›daki aç›klamalar çerçevesinde ayr›lmaktad›r: Yürürlükteki ‹fl Kanunu hükümleri uyar›nca, çal›flanlardan k›dem tazminat›na hak kazanacak flekilde ifl sözleflmesi sona erenlere, hak kazand›klar› yasal k›dem tazminatlar›n›n ödenmesi yükümlülü¤ü vard›r. Ayr›ca, halen yürürlükte bulunan 506 say›l› Sosyal Sigortalar Kanununun 6 Mart 1981 tarih, 2422 say›l› ve 25 A¤ustos 1999 tarih, 4447 say›l› yasalar ile de¤iflik 60'›nc› maddesi hükmü gere¤ince k›dem tazminat›n› alarak iflten ayr›lma hakk› kazananlara da yasal k›dem tazminatlar›n› ödeme yükümlülü¤ü bulunmaktad›r. Emeklilik öncesi hizmet flartlar›yla ilgili baz› geçifl karfl›l›klar›, ilgili kanunun 23 May›s 2002 tarihinde de¤ifltirilmesi ile Kanun'dan ç›kar›lm›flt›r. 1 Ocak 2009 tarihi itibariyle ödenecek k›dem tazminat›, ayl›k 2.260,05 TL (1 Ocak 2008: 2.087,92 TL) tavan›na tabidir. K›dem tazminat› yükümlülü¤ü yasal olarak herhangi bir fonlamaya tabi de¤ildir. K›dem tazminat› karfl›l›¤›, fiirket'in, çal›flanlar›n emekli olmas›ndan kaynaklanan gelecekteki muhtemel yükümlülük tutar›n›n bugünkü de¤erinin tahmin edilmesi yoluyla hesaplanmaktad›r. UMS 19 (“Çal›flanlara Sa¤lanan Faydalar”), flirketin yükümlülüklerinin, tan›mlanm›fl fayda planlar› kapsam›nda aktüeryal de¤erleme yöntemleri kullan›larak gelifltirilmesini öngörür. Bu do¤rultuda, toplam yükümlülüklerin hesaplanmas›nda kullan›lan aktüeryal varsay›mlar afla¤›da belirtilmifltir: Ana varsay›m, her hizmet y›l› için olan azami yükümlülük tutar›n›n enflasyona paralel olarak artacak olmas›d›r. Dolay›s›yla, uygulanan iskonto oran›, gelecek enflasyon etkilerinin düzeltilmesinden sonraki beklenen reel oran› ifade eder. Bu nedenle, 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle, ekli mali tablolarda karfl›l›klar, gelece¤e iliflkin, çal›flanlar›n emeklili¤inden kaynaklanacak muhtemel yükümlülü¤ünün bugünkü de¤eri tahmin edilerek hesaplan›r. ‹lgili bilanço tarihlerindeki karfl›l›klar, y›ll›k %5,40 enflasyon ve %12 iskonto oran› varsay›mlar›na göre yaklafl›k %6,26 olarak elde edilen reel iskonto oran› kullan›lmak suretiyle hesaplanm›flt›r (31 Aral›k 2007: %5.71). ‹ste¤e ba¤l› iflten ayr›lmalar neticesinde ödenmeyip, fiirket'e kalacak olan k›dem tazminat› tutarlar›n›n tahmini oran› %2,99 olarak dikkate al›nm›flt›r (2007: %2,72). K›dem tazminat› tavan› alt› ayda bir revize edilmekte olup, Grup'un k›dem tazminat› karfl›l›¤›n›n hesaplanmas›nda 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren geçerli olan 2.260,05 TL tavan tutar› dikkate al›nm›flt›r. 132 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 24 ÇALIfiANLARA SA⁄LANAN FAYDALAR (devam›) K›dem tazminat› yükümlülü¤ündeki de¤iflim afla¤›daki gibidir: Dönem bafl› ayr›lm›fl karfl›l›k Cari hizmet maliyetleri Faiz maliyeti Aktueryal kazanç 25 1 Ocak- 1 Ocak- 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 131.959.011 117.304.910 17.941.602 12.758.760 8.260.634 6.703.137 (2.847.655) - Ödemeler (12.854.510) (4.807.796) Dönem sonu itibari ile ayr›lan karfl›l›k 142.459.082 131.959.011 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 1.005.304 727.382 820.624 400.642 Peflin ödenmifl sat›fl komisyonlar› 8.832.684 11.254.831 Teknik bak›m gelir tahakkuku 5.438.066 5.458.505 EMEKL‹L‹K PLANLARI Yoktur (31 Aral›k 2007: Yoktur). D‹⁄ER VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER Di¤er dönen varl›klar›n dökümü afla¤›daki gibidir: ‹fl avanslar› Personel avanslar› Gelecek aylara ait sigorta giderleri 5.676.306 3.366.409 11.010.997 7.845.528 Geri al›nacak KDV 5.469.834 3.462.269 Peflin ödenen wet lease kira gideri 5.345.647 - Peflin ödenen finansal kira faiz gideri Peflin ödenmifl faaliyet tipi kiralama giderleri 1.112.512 1.003.842 Peflin ödenmifl kira giderleri 406.502 594.629 Peflin ödenen vergi ve fonlar 58.951.175 - Verilen siparifl avanslar› 4.649.039 1.968.365 Interline yolcu geliri tahakkuklar› 8.073.217 7.715.608 Peflin ödenen Eximbank ABD garanti ücreti 1.092.408 1.092.408 Peflin ödenen uçak finansman gideri 1.062.573 764.269 Gelir tahakkuklar› 1.828.282 2.176.269 Teslim al›nan uçaklara iliflkin hibe kredi gelir tahakkuklar› 40.861.407 - Devreden KDV 275.568 1.744.538 Peflin ödenmifl di¤er giderler 973.430 406.976 21.088 21.690 643.475 169.056 13.290 3.776 163.563.428 50.176.992 Peflin ödenen banka kredisi finansman gideri Gelecek aylara ait giderler Di¤er dönen varl›klar THY Y›ll›k Rapor 2008 26 133 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 26 D‹⁄ER VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER (devam›) Di¤er duran varl›klar›n dökümü afla¤›daki gibidir: 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 Maddi varl›klara iliflkin yap›lan ödemeler 74.096.755 49.020.239 Motor bak›m rezervi 18.171.033 9.420.039 Peflin ödenen Eximbank ABD garanti ücreti 2.618.689 3.704.559 Peflin ödenen uçak finansman giderleri 7.197.530 4.797.882 Peflin ödenmifl faaliyet tipi kiralama giderleri 3.175.779 2.743.798 234.725 388.190 105.494.511 70.074.707 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 98.946.996 80.814.519 253.091.354 227.074.654 89.768.475 71.787.413 441.806.825 379.676.586 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 9.926.677 20.327.228 69.099.738 33.355.898 4.603.716 7.144.213 Di¤er gider tahakkuklar› 369.934 2.650.295 Gelecek aylara ait gelirler 430.965 150.945 Gelecek y›llara ait giderler Yolcu uçufl yükümlülüklerinin dökümü afla¤›daki gibidir: S›k uçufl program› yolcu yükümlülükleri Bilet sat›fl›ndan do¤an yolcu uçufl yükümlülükleri Mil sat›fl›ndan do¤an yolcu uçufl yükümlülükleri Di¤er k›sa vadeli yükümlülüklerin dökümü afla¤›daki gibidir: Teslim al›nacak uçaklara iliflkin hibe kredi geliri Bak›m onar›m gider tahakkuklar› Teflvik primi tahakkuku Di¤er yükümlülükler 7.251.639 1.215.963 91.682.669 64.844.542 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 Di¤er uzun vadeli yükümlülüklerin dökümü afla¤›daki gibidir 134 Brüt hibe krediler 39.289.960 27.843.438 Hibe krediler birikmifl amortisman› (8.168.227) (3.743.686) 31.121.733 24.099.752 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) ÖZKAYNAKLAR Sermaye-Karfl›l›kl› ‹fltirak Sermaye Düzeltmesi Grup'un sermaye yap›s› afla¤›daki gibidir: Grup % 31 Aral›k 2008 % 31 Aral›k 2007 A, C 49,12(**) 85.963.662 49,12(**) 85.963.662 A 50,88(**) 89.036.338 50,88(**) 89.036.338 T.C. Baflbakanl›k Özellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤› (*) Di¤er (Halka aç›k k›s›m) Ödenmifl sermaye 175.000.000 175.000.000 Sermaye düzeltmesi farklar›(***) 1.672.901.479 1.739.005.871 Düzeltilmifl sermaye 1.847.901.479 1.914.005.871 (*) Özel flah›slara ait 1.644 adet hisse THY 1984 y›l›nda özellefltirme program›na al›nd›¤› s›rada dikkate al›nmam›flt›r. Bilahare, THY'n›n Yüksek Planlama Kurulu'nun 30 Ekim 1990 tarihli karar›yla onaylanan ana sözleflmesi gere¤i söz konusu hisseler T.C. Özellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤› ad›na kaydedilmifltir. (**) T.C. Baflbakanl›k Özellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤›'n›n sahibi bulundu¤u ve SPK'n›n 12.05.2006 tarih ve 22/569 say›l› izni ile 1618.05.2006 tarihleri aras›nda halka arz edilen, Grup'un 175.000.000 TL olan ç›kar›lm›fl sermayesinin %25'ine tekabül eden 43.750.000 YTL ile ek sat›fla konu olan ve halka arz tutar›n›n %15'ine ve ç›kar›lm›fl sermayesinin %3,75'ine tekabül eden 6.562.500 TL nominal de¤erli toplam 50.312.500 TL tutar›ndaki (ç›kar›lm›fl sermayenin %28,75'i) A Grubu nama yaz›l› hisse senetlerinin 1 TL nominal de¤erli beher hisse senedi için yat›r›mc› gruplar›na sat›fl› Toptan Sat›fl Pazar›'nda 24.05.2006 tarihinde gerçekleflmifltir. Taksitli sat›fllardan iade olan toplam 212.254 adet THY hissesinin, Özellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤›'na geçmesiyle Özellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤›'n›n sermayedeki pay› %49,12 olmufltur. (***) fiirket'in 17.04.2008 tarihinde yap›lan Genel Kurul Toplant›s›nda al›nan karar do¤rultusunda, 2007 y›l› kar›n›n geçmifl y›l zarar›ndan mahsubundan sonra geriye kalan ve mali tablolar›n enflasyona göre ilk defa düzeltilmesi ile iliflkili bulunan geçmifl y›llar zarar› s›ras›yla, ola¤anüstü yedek akçeler, yasal yedek akçeler, hisse senedi ihraç primi, özel yedekler ve özsermaye kalemlerinin enflasyon muhasebesine göre düzeltilmesinden kaynaklanan sermaye yedeklerinden mahsup edilmifltir. Mahsup ifllemi afla¤›daki flekilde gerçeklefltirilmifltir. Geçmifl Y›llar Zararlar› Net Dönem Kar› / (Zarar›) Kardan Ayr›lan K›s›tlanm›fl Yedekler Hisse Senetleri ‹hraç Primleri Sermaye Enflasyon Düzeltme Farklar› (393.511.064) 265.496.774 61.014.406 895.492 66.104.392 - 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle Grup'un ç›kar›lm›fl ve ödenmifl sermayesi her biri 0.1 Kr nominal de¤erli 174.999.999.999 adet A grubu hisse ve 0.1 Kr nominal de¤erli 1 adet C grubu hisseden oluflmaktad›r. Bu hisseler nama yaz›l›d›r. C grubu hisse Ö‹B'ye ait olup afla¤›da belirtilen imtiyazlara sahiptir: Ana Sözleflme Madde 7: Nama yaz›l› hisselerin devrinde Yönetim Kurulu onay› ile beraber C grubu hisseyi temsilen seçilen Yönetim Kurulu üyesinin olumlu oyunun bulunmas› flartt›r. Ana Sözleflme Madde 10: Yönetim Kurulu 7 üyeden oluflur, 7 üyeden birinin C grubu hissedar›n gösterece¤i adaydan seçilmesi zorunludur. THY Y›ll›k Rapor 2008 27 135 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 27 ÖZKAYNAKLAR (devam›) Ana Sözleflme Madde 14: Afla¤›daki konularda Yönetim Kurulu'nun alaca¤› kararlar›n geçerlili¤i C grubu hisseyi temsilen seçilen üyenin olumlu oy kullanmas›na ba¤l›d›r: a) Ana Sözleflmenin 3.1. maddesinde belirtilen flirket misyonunu aç›kça olumsuz etkileyecek kararlar›n al›nmas›, b) Genel kurula ana sözleflme de¤iflikli¤i önerilmesi, c) Sermaye artt›r›lmas›, d) Nama yaz›l› hisselerin devrinin onaylanmas› ve devrin pay defterine ifllenmesi, e) fiirket'in Sermaye Piyasas› Kurulu'na sundu¤u son y›ll›k bilançosunda yer alan aktif toplam›n›n beher sözleflme baz›nda %5'ini geçen ve fiirket'i do¤rudan veya dolayl› olarak ba¤layan her türlü ifllem yapmas›, taahhüt alt›na sokacak her türlü karar›n al›nmas› (flöyle ki kamu pay›n›n fiirket sermayesindeki pay› %20'nin alt›na düfltü¤ünde bu bent hükmü kendili¤inden ortadan kalkacakt›r), f) fiirket'in baflka gruplarla birleflmesi, feshi veya tasfiyesi, g) Münhas›ran pazar flartlar› dahilinde veya di¤er kaynaklarla operasyon giderini dahi karfl›layamayan hatlar haricinde, herhangi bir uçufl hatt›n›n kald›r›lmas› veya sefer say›s›n›n belirgin bir flekilde azalt›lmas›na iliflkin kararlar›n al›nmas›. Kardan Ayr›lan K›s›tlanm›fl Yedekler Türk Ticaret Kanunu'na göre yasal yedekler birinci ve ikinci tertip yasal yedekler olmak üzere ikiye ayr›l›r. Türk Ticaret Kanunu'na göre birinci tertip yasal yedekler, fiirket'in ödenmifl sermayesinin %20'sine ulafl›l›ncaya kadar, kanuni net kar›n %5'i olarak ayr›l›r. ‹kinci tertip yasal yedekler ise ödenmifl sermayenin %5'ini aflan da¤›t›labilir kar›n %10'udur. Türk Ticaret Kanunu'na göre, yasal yedekler ödenmifl sermayenin %50'sini geçmedi¤i sürece sadece zararlar› netlefltirmek için kullan›labilir, bunun d›fl›nda herhangi bir flekilde kullan›lmas› mümkün de¤ildir. Halka aç›k flirketler, temettü da¤›t›mlar›n› SPK'n›n öngördü¤ü flekilde afla¤›daki gibi yaparlar. Yabanc› Para Çevirim Farklar› Yabanc› para çevirim farklar›nda Grup'un müflterek yönetime tabi ortakl›¤› olan ve özkaynaktan pay alma yöntemine göre muhasebelefltirilen Günefl Ekspres Havac›l›k A.fi.(Sun Ekspres)'nin özkaynaklar›nda kur de¤ifliminden kaynaklanan de¤iflim takip edilmektedir. Kar Pay› Da¤›t›m› Hisseleri ‹MKB'de ifllem gören flirketler, SPK taraf›ndan getirilen temettü flart›na afla¤›daki flekilde tabidir: Sermaye Piyasas› Kurulu'nun 9 Ocak 2009 tarihli karar› gere¤ince 2008 y›l› faaliyetlerinden elde edilen karlar›n da¤›t›m esaslar› ile ilgili olarak paylar› borsada ifllem gören anonim ortakl›klar için, asgari kar da¤›t›m oran› % 20 (2007: %20) olarak uygulanacakt›r. SPK'n›n halka aç›k flirketlerin kar da¤›t›m esaslar›n› düzenledi¤i Seri: IV, No: 27 Tebli¤ine göre bu da¤›t›m›n flirketlerin genel kurullar›nda alacaklar› karara ba¤l› olarak nakit ya da temettünün sermayeye eklenmesi suretiyle ihraç edilecek paylar›n bedelsiz olarak ortaklara da¤›t›lmas›na ya da belli oranda nakit, belli oranda bedelsiz pay da¤›t›lmas› suretiyle gerçeklefltirilebilmesine; belirlenecek birinci temettü tutar›n›n mevcut ödenmifl/ç›kar›lm›fl sermayelerinin % 5'inden az olmas› durumunda, söz konusu tutar›n da¤›t›lmadan ortakl›k bünyesinde b›rak›labilmesine imkan verilmifl olup ancak bir önceki döneme iliflkin temettü da¤›t›m›n› gerçeklefltirmeden sermaye art›r›m› yapan ve bu nedenle paylar› “eski” ve “yeni” fleklinde ayr›lan anonim ortakl›klardan, 2008 y›l› faaliyetleri sonucunda elde ettikleri dönem kar›ndan temettü da¤›tacaklar›n, hesaplayacaklar› birinci temettüyü nakden da¤›tmalar› zorunlulu¤u vard›r. 136 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) ÖZKAYNAKLAR (devam›) Kar Pay› Da¤›t›m› (devam›) Söz konusu 9 Ocak 2009 tarihli Kurul Karar› ile konsolide finansal tablo düzenleme yükümlülü¤ü bulunan iflletmelerce da¤›t›labilir kar›n hesaplanmas›nda, flirketlerin yasal kay›tlar›nda bulunan kaynaklar›ndan karfl›lanabildi¤i sürece, da¤›tacaklar› kar tutar›n› Seri:XI No:29 Tebli¤i çerçevesinde haz›rlay›p kamuya ilan edecekleri finansal tablolar›nda yer alan net dönem karlar›n› dikkate alarak hesaplamalar›na imkan tan›nmas›na karar verilmifltir. Bu kapsamda SPK düzenlemelerine göre bulunan net da¤›t›labilir kar üzerinden SPK'n›n asgari kar da¤›t›m zorunlulu¤una iliflkin düzenlemeleri uyar›nca hesaplanan kar da¤›t›m tutar›n›n, tamam›n›n yasal kay›tlarda yer alan da¤›t›labilir kardan karfl›lanabilmesi durumunda, bu tutar›n tamam›, karfl›lanmamas› durumunda ise yasal kay›tlarda yer alan net da¤›t›labilir kar›n tamam› da¤›t›lacakt›r. SPK düzenlemelerine göre haz›rlanan finansal tablolarda veya yasal kay›tlar›n herhangi birinde dönem zarar› olmas› durumunda ise kar da¤›t›m› yap›lmayacakt›r. 9 Ocak 2009 tarihli Kurul Karar› ile flirketlerin yasal kay›tlar›nda bulunan geçmifl y›l karlar›, dönem kar› ve kar da¤›t›m›na konu edilebilecek di¤er kaynaklar›n toplam tutar›na Seri:XI, No:29 Tebli¤i çerçevesinde haz›rlan›p kamuya ilan edilecek finansal tablo dipnotlar›nda yer verilmesine karar verilmifl olup, fiirket için bu tutar 272.807.034 TL tutar›ndaki dönem kar›, 7.806.889 TL tutar›ndaki ola¤anüstü yedekler ve 303.035.058 TL tutar›ndaki geçmifl y›llar karlar›n›n toplam› olan 583.648.981 TL'den oluflmaktad›r. Öte yandan fiirket'in 31 Aral›k 2008 tarihli yasal kay›tlar›nda yer alan dönem kar› hariç özkaynak kalemlerinin tutarlar› afla¤›daki gibidir: Ödenmifl Sermaye 175.000.000 Sermaye Enflasyon Düzeltmesi Farklar› 533.595.133 Hisse Senedi ‹hraç Primleri Yasal Yedekler Ola¤anüstü Yedekler Di¤er Kar Yedekleri Özel Fonlar Geçmifl Y›llar Karlar› Toplam 181.185 16.366.224 7.806.889 9 41.516.237 303.035.058 1.077.500.735 THY Y›ll›k Rapor 2008 27 137 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 28 SATIfiLAR VE SATIfiLARIN MAL‹YET‹ Brüt kar›n dökümü afla¤›daki gibidir: 1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 5.372.181.012 4.288.124.779 381.265.205 320.313.440 5.753.446.217 4.608.438.219 79.011.633 55.981.490 Tarifeli hizmetler Yolcu Kargo ve Posta Toplam tarifeli hizmetler Tarifesiz hizmetler Di¤er gelirler 290.729.962 195.099.796 Brüt sat›fllar 6.123.187.812 4.859.519.505 Eksi: iskontolar ve sat›fltan iadeler Net sat›fllar Sat›fllar›n maliyeti (-) Brüt kar (13.603) (10.679) 6.123.174.209 4.859.508.826 (4.650.231.377) (3.605.924.596) 1.472.942.832 1.253.584.230 Tarifeli hizmetlerin co¤rafi da¤›l›m› afla¤›daki gibidir: - Avrupa 138 1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 2.339.635.934 1.864.333.122 - Uzak Do¤u 957.987.938 840.076.118 - Orta Do¤u 700.021.271 455.236.678 - Kuzey Amerika 220.517.817 211.861.564 - Kuzey Afrika 156.956.164 102.318.306 - Güney Afrika 48.995.003 12.451.621 - Bat› Afrika 27.517.999 16.293.665 - Orta Afrika 20.181.995 17.772.215 4.471.814.121 3.520.343.289 Yurtiçi 1.281.632.096 1.088.094.930 Toplam tarifeli hizmetler uçufl geliri 5.753.446.217 4.608.438.219 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) SATIfiLAR VE SATIfiLARIN MAL‹YET‹ (devam›) Sat›fllar›n maliyetinin dökümü afla¤›daki gibidir: 1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 Akaryak›t giderleri 1.850.738.704 1.174.134.082 Personel giderleri 856.558.103 739.111.335 Konma, konaklama ve üstgeçifl giderleri 399.283.075 331.960.978 Amortisman giderleri 371.409.129 346.726.772 Yer hizmetleri giderleri 276.261.303 227.210.951 Yolcu hizmet ve ikram giderleri 259.376.473 211.204.158 Bak›m giderleri 233.448.486 193.703.763 Faaliyet tipi kiralama giderleri 147.455.022 165.884.682 Di¤er havayollar› koltuk kiras› 141.212.392 121.009.853 Di¤er kira giderleri 24.958.770 15.166.928 Hizmet giderleri 22.961.843 5.845.162 Sigorta giderleri 21.169.619 31.339.269 Haberleflme giderleri 7.019.829 5.307.418 Uçak kiras› 6.898.765 8.644.856 Di¤er vergiler 6.154.225 4.449.236 Nakliye giderleri 5.776.863 2.350.624 Ayd›nlatma, ›s›tma, enerji ve su giderleri 4.285.948 7.782.769 Di¤er sat›fllar›n maliyeti 15.262.828 14.091.760 4.650.231.377 3.605.924.596 THY Y›ll›k Rapor 2008 28 139 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 29 ARAfiTIRMA VE GEL‹fiT‹RME G‹DERLER‹, PAZARLAMA SATIfi VE DA⁄ITIM G‹DERLER‹, GENEL YÖNET‹M G‹DERLER‹ 1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 Pazarlama, sat›fl ve da¤›t›m giderleri 635.876.008 576.810.259 Genel yönetim giderleri 203.813.181 170.639.967 839.689.189 747.450.226 Pazarlama, sat›fl ve da¤›t›m giderlerinin dökümü afla¤›daki gibidir: 1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 Personel giderleri 199.988.876 174.507.198 Komisyon ve teflvik giderleri 189.842.053 214.794.109 Rezervasyon sistem giderleri 104.458.574 81.639.787 Pazarlama, sat›fl ve da¤›t›m giderleri (-) Reklam ve tan›t›m giderleri 34.517.643 17.941.039 Di¤er kira giderleri 17.635.490 17.968.550 Üyelik giderleri 12.929.861 10.104.609 Hizmet giderleri 11.688.333 9.252.686 Haberleflme giderleri 11.335.043 12.161.793 Yolcu hizmet ve ikram giderleri 9.388.785 6.852.235 Di¤er vergiler 6.672.221 4.612.134 Nakliye giderleri 5.187.679 4.946.627 Ayd›nlatma, ›s›tma, enerji ve su giderleri 2.686.730 2.101.925 Bak›m giderleri 1.410.155 1.710.098 Akaryak›t giderleri 789.684 846.778 Amortisman giderleri 708.667 507.897 Sigorta giderleri Di¤er sat›fl pazarlama giderleri Pazarlama, sat›fl ve da¤›t›m giderleri toplam 140 527.870 548.350 26.108.344 16.314.444 635.876.008 576.810.259 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 29 ARAfiTIRMA VE GEL‹fiT‹RME G‹DERLER‹, PAZARLAMA SATIfi VE DA⁄ITIM G‹DERLER‹, GENEL YÖNET‹M G‹DERLER‹ (devam›) Genel yönetim giderlerinin dökümü afla¤›daki gibidir: 1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 122.824.047 103.031.818 Amortisman giderleri 21.708.398 17.615.896 Bak›m giderleri 11.817.364 7.629.252 Genel yönetim giderleri (-) Personel giderleri Hizmet giderleri 8.398.360 6.312.313 Di¤er vergiler 7.734.389 6.727.369 Di¤er kira giderleri 6.828.249 5.980.929 Komisyon ve teflvik giderleri 4.636.545 3.767.516 Haberleflme giderleri 3.730.409 4.823.437 Sigorta giderleri 2.610.354 2.280.134 Ayd›nlatma, ›s›tma, enerji ve su giderleri 2.127.523 2.152.697 296.111 407.546 Akaryak›t giderleri Di¤er genel yönetim giderleri Genel yönetim giderleri toplam 9.911.060 170.639.967 N‹TEL‹KLER‹NE GÖRE G‹DERLER 1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 Akaryak›t giderleri 1.851.824.499 1.175.388.406 Personel giderleri Niteliklerine göre giderler 1.179.371.026 1.016.650.351 Konma, konaklama ve üstgeçifl giderleri 399.283.075 331.960.978 Amortisman giderleri 393.826.194 364.850.565 Yer hizmetleri giderleri 276.261.303 227.210.951 Yolcu hizmet ve ikram giderleri 268.765.258 218.056.393 Bak›m giderleri 246.676.005 203.043.113 Kira giderleri 344.988.688 334.655.798 Komisyon ve teflvik giderleri 194.478.598 218.561.625 Di¤er giderler 334.445.920 262.996.642 5.489.920.566 4.353.374.822 THY Y›ll›k Rapor 2008 30 11.101.432 203.813.181 141 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 31 D‹⁄ER FAAL‹YETLERDEN GEL‹R/G‹DERLER Di¤er faaliyetlerden gelirlerin dökümü afla¤›daki gibidir: 1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 - 178.731.865 Bak›m malzemesi sat›c›lar›ndan al›nan indirimler 8.174.830 5.831.205 Malzeme sat›fl geliri 7.486.917 - Tazminat ve ceza gelirleri 6.268.389 5.354.254 Yap› Kredi protokol geliri 3.510.000 3.388.398 Maddi varl›k de¤er düflüfl karfl›l›¤›ndaki reel azal›fl (Not 18) Konusu kalmayan karfl›l›klar 4.903.880 3.655.647 Al›fl iskontolar› 6.423.388 4.172.900 Bedelsiz Malzeme Geliri 6.302.617 1.054.398 979.550 912.474 Akaryak›t, ikram, handling ve di¤er firmalar›ndan al›nan iadeler 479.134 1.802.460 Hurda malzeme sat›fl geliri 761.611 283.261 Sabit k›ymet sat›fl geliri 179.102 132.624 - 1.725.000 Kira gelirleri Yat›r›m amaçl› gayrimenkuller de¤erleme fark› Di¤er hizmet gelirleri - 1.148.542 7.893 455.006 Al›nan hizmetlere iliflkin iade ve indirimler - 964.234 Uçak üreticisi taraf›ndan anlaflmaya istinaden yap›lan iade - 702.503 ‹ade edilen uça¤a iliflkin kira iadesi Uçak kiralamalar›na iliflkin geri al›nan stopaj Komisyon gelirleri Depo say›m fazlal›klar› Kiralama flirketlerinden al›nan bak›m iadeleri Di¤er 1.540.571 97.187 61.582 118.644 1.155.523 1.195.563 - 13.020.663 8.455.541 1.797.852 56.690.528 226.544.680 1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 Di¤er faaliyetlerden giderlerin dökümü afla¤›daki gibidir: Maddi varl›k de¤er düflüfl karfl›l›¤›ndaki reel art›fl (Not 18) 69.275.908 - Karfl›l›k giderleri 23.492.206 6.424.973 Yat›r›m amaçl› gayrimenkuller de¤erleme fark› 5.000.000 - Tazminat ve ceza gideri 1.140.017 1.012.296 Vizesiz yolcu gideri 1.973.061 1.112.743 123.457 1.300 Sabit k›ymet sat›fl zarar› Di¤er giderler 142 1.555.021 1.368.148 102.559.670 9.919.460 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 32 F‹NANSAL GEL‹RLER Finansal gelirlerin dökümü afla¤›daki gibidir: 1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 Maddi varl›k de¤er düflüfl karfl›l›¤›nda kur de¤ifliminden 1.012.109.406 - Faiz geliri kaynaklanan azal›fl (Not 18) 123.120.093 45.848.879 Kur fark› geliri 287.925.459 - 4.692.212 2.446.885 Reeskont faiz geliri Finansal borçlar kur fark› geliri Temettü geliri 258.280.289 2.540.292 1.427.882.203 309.116.345 F‹NANSAL G‹DERLER Finansal giderlerin dökümü afla¤›daki gibidir: 1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 Finansal borçlar kur fark› gideri 586.719.978 - Finansal kiralama faiz gideri 103.921.630 88.707.976 Türev araçlar gerçe¤e uygun de¤er de¤iflim gideri 6.071.262 2.796.990 K›dem tazminat› faiz maliyeti 8.260.634 6.703.137 Reeskont gideri 6.801.332 2.890.995 Finansal borçlar faiz gideri 1.474.979 2.402.762 - 468.893.946 Kur fark› zarar› - 98.750.693 Menkul k›ymet sat›fl kar› - 4.967.798 Maddi varl›k de¤er düflüfl karfl›l›¤›nda kur de¤ifliminden kaynaklanan art›fl (Not 18) Di¤er finansal giderler 123.325 21.718 713.373.140 676.136.015 THY Y›ll›k Rapor 2008 33 35.033 143 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 34 SATIfi AMACIYLA ELDE TUTULAN DURAN VARLIKLAR VE DURDURULAN FAAL‹YETLER Yoktur (31 Aral›k 2007: Yoktur). 35 VERG‹ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER‹ Dönem kar› vergi yükümlülü¤ü afla¤›daki gibidir: Ödenecek kurumlar vergisi karfl›l›¤› Peflin ödenen vergi ve fonlar 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 7.673.685 122.471.610 (3.487.876) (102.490.395) 4.185.809 19.981.215 Vergi gideri afla¤›daki kalemlerden oluflmaktad›r: Cari dönem vergi gideri 1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 7.673.685 122.471.610 Ertelenen vergi gideri / (geliri) 163.566.042 (16.739.690) Vergi gideri / (geliri) 171.239.727 105.731.920 Türk vergi mevzuat›, ana ortakl›k olan flirketin ba¤l› ortakl›klar› ve ifltiraklerini konsolide etti¤i mali tablolar› üzerinden vergi beyannamesi vermesine olanak tan›mamaktad›r. Bu sebeple bu konsolide mali tablolara yans›t›lan vergi karfl›l›klar›, tam konsolidasyon kapsam›na al›nan tüm flirketler için ayr› ayr› hesaplanm›flt›r. 5520 say›l› Kurumlar Vergisi Kanunu, 21 Haziran 2006 tarih ve 26205 say›l› Resmi Gazete'de yay›mlanarak yürürlü¤e girmifltir. Bu kanun ile 5422 say›l› Kurumlar Vergisi Kanunu yürürlükten kald›r›lm›flt›r. Türkiye'de Kurumlar Vergisi oran› 2006 y›l›ndan geçerli olmak üzere %20'dir (2006, 2007 ve/veya 2008 y›llar›nda yat›r›m indiriminden yararlanmay› tercih edenler için %30'dur). Kurumlar vergisi oran›, kurumlar›n ticari kazanc›na vergi yasalar› gere¤ince indirimi kabul edilmeyen giderlerin ilave edilmesi, vergi yasalar›nda yer alan istisna ve indirimlerin düflürülmesi sonucu bulunacak safi kurum kazanc›na uygulan›r. Kurumlar vergisi beyannamesi, hesap döneminin kapand›¤› ay› izleyen dördüncü ay›n 25'inci günü akflam›na kadar verilir ve ay›n sonuna kadar ödenir. Gelir Vergisi Kanunu'nun Geçici 69'uncu maddesi çerçevesinde 31 Aral›k 2005 tarihi itibariyle mevcut olup kazanc›n yetersiz olmas› nedeniyle 2005 y›l› kazançlar›ndan indirilemeyen ve sonraki döneme devreden yat›r›m indirimi istisnas› tutarlar› mükellefin tercihine ba¤l› olarak 2006 , 2007 ve 2008 y›llar›na ait kazançlardan indirilebilecektir. GVK'n›n mülga Ek:1-6 maddeleri kapsam›ndaki (eski hükümlere tabi) teflvik belgeli yat›r›m indirimi istisna tutar› “yeniden de¤erleme oran›” ile GVK'n›n mülga 19 uncu maddesi kapsam›ndaki (yeni hükümlere tabi) teflvik belgesi yat›r›m indirimi istisnas› “ÜFE” oran›nda artt›r›lmaktad›r. Yat›r›m indirimi istisnas›ndan yararlan›lmas› halinde kurum kazançlar›na uygulanacak Kurumlar Vergisi oran› %20 yerine %30 olacakt›r. Mükellefler yat›r›m indirimi istisnas›ndan yararlanma tercihlerini 2006, 2007 ve 2008 y›llar›n›n tamam› için kullanabilecekleri gibi bu y›llar›n herhangi biri için de kullanabileceklerdir. Grup, 2005 Y›l›ndan devreden yat›r›m indirimi istisnas› tutarlar›n› 2006 Y›l› ve 2007 Y›l› kazanc›ndan indirmektedir. Bu nedenle 2006 ve 2007 Y›l› için uygulanan fiili kurumlar vergisi oran› %30'dur. 2008 y›l›nda uygulanan kurumlar vergisi oran› ise %20'dir. Ertelenen vergi oran› da ayn› flekilde %20'dir. 144 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) VERG‹ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER‹ (devam›) fiirketler üçer ayl›k mali karlar› üzerinden geçerli kurumlar vergisi oran›nda geçici vergi hesaplar ve o dönemi izleyen ikinci ay›n 14'üncü gününe kadar beyan edip 17'inci günü akflam›na kadar öderler. Y›l içinde ödenen geçici vergi o y›la ait olup izleyen y›l verilecek kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden hesaplanacak kurumlar vergisinden mahsup edilir. Mahsuba ra¤men ödenmifl geçici vergi tutar› kalm›fl ise bu tutar nakden iade al›nabilece¤i gibi devlete karfl› olan herhangi bir baflka mali borca da mahsup edilebilir. Türk vergi mevzuat›na göre beyanname üzerinde gösterilen mali zararlar 5 y›l› aflmamak kayd›yla dönem kurum kazanc›ndan indirilebilirler. Ancak, mali zararlar, geçmifl y›l karlar›ndan mahsup edilemez. Türkiye'de ödenecek vergiler konusunda vergi otoritesi ile mutabakat sa¤lamak gibi bir uygulama bulunmamaktad›r. Kurumlar vergisi beyannameleri hesap döneminin kapand›¤› ay› takip eden dördüncü ay›n 25'inci günü akflam›na kadar ba¤l› bulunulan vergi dairesine verilir. Bununla beraber, vergi incelemesine yetkili makamlar befl y›l zarf›nda muhasebe kay›tlar›n› inceleyebilir ve hatal› ifllem tespit edilirse ödenecek vergi miktarlar› de¤iflebilir. Tam mükellef kurumlar taraf›ndan, Türkiye'de bir iflyeri veya daimi temsilci arac›l›¤›yla kar pay› elde edenler hariç olmak üzere dar mükellef kurumlara veya kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere da¤›t›lan ve Gelir Vergisi Kanunu'nun 75'inci maddesinin 2'nci f›kras›n›n (1), (2) ve (3) numaral› bentlerinde say›lan kar paylar› üzerinden %15 oran›nda vergi kesintisi yap›l›r. Ayn› f›kran›n parantez içi hükmüyle kar›n sermayeye eklenmesinin kar da¤›t›m› say›lmayarak stopaja tabi tutulmayaca¤› belirtilmifltir. 22.11.2008 tarihinde yürürlü¤e giren 5811 say›l› Baz› Varl›klar›n Milli Ekonomiye Kazand›r›lmas› Hakk›ndaki Kanun ile tam mükelleffiyete tabi gerçek kifli ve kurumlar›n yurtd›fl›nda bulunan iflyeri ve daimi temsilcileri aracal›¤›yla elde ettikleri ticari kazançlar› 30.04.2009 tarihine kadar elde edilenler de dahil olmak üzere, bu kanunun yürürlü¤e girdi¤i tarihten itibaren 31.05.2009 tarihine kadar Türkiye'ye transfer edilmesi kayd›yla gelir ve kurumlar vergisinden müstesna edilmifltir. 06.12.2008 tarihinde yay›mlanan 1 seri nolu 5811 say›l› Baz› Varl›klar›n Milli Ekonomiye Kazand›r›lmas› Hakk›nda Kanuna iliflkin Genel Tebli¤'in 7.4 maddesinde; “ Yurt d›fl›nda bulunan iflyeri veya daimi temsilci arac›l›¤›yla elde edilen flube kazançlar› takvim y›l›n›n son günü itibar›yla kesin olarak tespit edilece¤inden, sadece 2008 y›l›na iliflkin olarak elde edilen bu türden kazançlar 2008 y›l›nda geçici vergi dönemleri itibar›yla geçici vergi beyan›na konu edilmifl olsa dahi, 31/05/2009 tarihine kadar Türkiye'ye transfer edilmek flart›yla, 2008 y›l›na iliflkin verilecek y›ll›k gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerinde gelire veya kurum kazanc›na dahil edilmek ve beyannamelerin ilgili sat›r›nda gösterilmek suretiyle istisnaya konu edilecektir.” hükümleri yer almaktad›r. Bu çerçevede fiirket'in 2008 y›l›nda elde etti¤i 436.428.799 TL yurtd›fl› flube kazanc› istisnas› , 2008 y›l› Kurumlar Vergisi matrah›na indirim kalemi olarak konu edilmifltir. 2008 y›l›nda kullan›lamayan ve sonraki y›llarda kullan›lacak istisna tutar› ise ertelenmifl vergi hesaplamas›na konu edilmifltir. THY Y›ll›k Rapor 2008 35 145 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 35 VERG‹ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER‹ (devam›) 1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 1.305.465.938 371.228.694 261.093.188 111.368.608 (5.848.893) (3.036.319) Vergi karfl›l›¤›n›n mutabakat›: Faaliyetlerden elde edilen vergi öncesi kar %20 vergi oran› (2007: %30) üzerinden hesaplanan vergi Vergi etkileri: - vergiye tabi olmayan gelirler - kullan›lan yat›r›m indirimi - Yararlan›lan yurtd›fl› kazanç istinas› - kanunen kabul edilmeyen giderler - ertelenmifl vergi hesaplamas›nda vergi oran›n›n de¤iflim etkisi Gelir tablosundaki vergi karfl›l›¤› gideri - (9.404.519) (87.285.760) - 3.281.192 1.084.716 - 5.719.434 171.239.727 105.731.920 Grup, ertelenen kurumlar vergisi varl›k ve yükümlülüklerini UFRS mali tablolar ile yasal mali tablolar aras›nda farkl› de¤erlendirmelerin sonucunda ortaya ç›kan geçici farklar›n etkilerini dikkate alarak hesaplamaktad›r. ‹leriki dönemlerde gerçekleflecek geçici farklar üzerinden ertelenen vergi varl›klar› ve yükümlülükleri, yükümlülük metoduna göre hesaplanmaktad›r. 31 Aral›k 2008 ve 31 Aral›k 2007 tarihleri itibariyle hesaplanan ertelenen vergi varl›klar› ve yükümlülükleri afla¤›daki gibidir: 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 Uzun vadeli finansal kiralama borcu 49.277.131 61.960.569 Birikmifl mali zarar 31.206.426 - K›dem tazminat› karfl›l›¤› 28.491.817 26.391.803 K›sa vadeli finansal kiralama borcu 21.716.516 17.036.113 Gider tahakkuklar› 36.194.357 22.362.546 2.944.944 2.169.102 Kullan›lmam›fl izin karfl›l›¤› 2.546.893 2.284.567 fiüpheli alacaklar karfl›l›¤› 3.050.391 865.498 Stok de¤er düflüfl karfl›l›¤› Alacak reeskontu Gelecek aylara ait gelir ve giderler Borç reeskontu Bilet sat›fl avans karfl›l›¤› Sabit k›ymetler Di¤er Ertelenen vergi varl›klar› 146 472.633 415.605 1.037.855 (112.032) (485.657) (626.155) (32.179.753) (21.728.406) (433.734.782) (236.888.551) 158.262 132.416 (289.302.967) (125.736.925) 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 1.986.324 3.193.155 Ertelenen vergi yükümlülükleri (291.289.291) (128.930.080) Ertelenen vergi varl›klar› / (yükümlülükleri), net (289.302.967) (125.736.925) Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 35 VERG‹ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER‹ (devam›) 31 Aral›k 2008 ve 2007 tarihleri itibariyle ertelenen vergi yükümlülü¤ü hareketi afla¤›dad›r: 1 Ocak 31 Aral›k 2007 1 Ocak aç›l›fl›ndaki ertelenen vergi yükümlülü¤ü 125.736.925 142.476.615 Ertelenmifl vergi gideri / (geliri) 163.566.042 (16.739.690) Cari dönem ertelenen vergi yükümlülü¤ü 289.302.967 125.736.925 H‹SSE BAfiINA KAZANÇ Konsolide gelir tablolar›nda belirtilen hisse bafl›na kazanç, net kar›n ilgili dönem içinde mevcut hisse senetlerinin a¤›rl›kl› ortalama adedine bölünmesi ile tespit edilir. fiirketler mevcut hissedarlara birikmifl karlardan hisseleri oran›nda hisse da¤›tarak (“Bedelsiz Hisseler”) sermayelerini artt›rabilir. Hisse bafl›na kazanç hesaplan›rken, bu bedelsiz hisse ihrac› ç›kar›lm›fl hisseler olarak say›l›r. Dolay›s›yla hisse bafl›na kazanç hesaplamas›nda kullan›lan a¤›rl›kl› hisse adedi ortalamas›, hisselerin bedelsiz olarak ç›kar›lmas›n› geriye dönük olarak uygulamak suretiyle elde edilir. Hisse bafl›na kazanç, net kar›n ilgili dönemler içindeki a¤›rl›kl› ortalama hisse adedine bölünmesi ile afla¤›daki flekilde hesaplanm›flt›r Toplam hisselerin 31 Aral›k 2008 ve 2007 tarihlerindeki say›s› ve hisse bafl›na kar›n hesaplamas› afla¤›da gösterildi¤i gibidir: 1 Ocak 1 Ocak itibariyle hisse adedi (tam adet) Ç›kar›lan yeni hisse adedi (tam adet) 31 Aral›k itibariyle hisse adedi (tam adet) 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 175.000.000.000 175.000.000.000 - - 175.000.000.000 175.000.000.000 175.000.000.000 175.000.000.000 1.134.226.211 265.496.774 0,648 0,152 Hisselerin dönem içerisindeki a¤›rl›kl› ortalamas› (tam adet) Dönem kar› Hisse bafl›na kazanç (Kr)(*) THY Y›ll›k Rapor 2008 36 1 Ocak 31 Aral›k 2008 (*) 1 TL nominal de¤erli hisseye isabet eden kazanç s›ras›yla 2008 y›l›nda 6,48 TL; 2007 y›l›nda ise 1,52 TL olmaktad›r. 147 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 37 ‹L‹fiK‹L‹ TARAF AÇIKLAMALARI Müflterek yönetime tabi ortakl›klardan k›sa vadeli ticari alacaklar›n dökümü afla¤›daki gibidir: Sun Express (Not 10) THY DO&CO ‹kram Hizmetleri A.fi. (Not 10) 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 646.191 702.938 4.095.197 - 4.741.388 702.938 ‹liflkili taraflardan k›sa vadeli ticari olmayan alacaklar›n dökümü afla¤›daki gibidir: 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 67.386 - Ba¤l› ortakl›k TGS Yer Hizmetleri A.fi.(Not 11) Müflterek yönetime tabi ortakl›k THY DO&CO ‹kram Hizmetleri A.fi. (Not 11) - 10.293.642 67.386 10.293.642 Müflterek yönetime tabi ortakl›klardan uzun vadeli ticari olmayan di¤er alacaklar›n dökümü afla¤›daki gibidir: THY DO&CO ‹kram Hizmetleri A.fi. (Not 11) 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 - 3.591.420 Müflterek yönetime tabi ortakl›klara k›sa vadeli ticari borçlar afla¤›daki gibidir: Sun Express (Not 10) THY DO&CO ‹kram Hizmetleri A.fi. (Not 10) 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 9.433.149 2.644.738 - 4.481.293 9.433.149 7.126.031 31 Aral›k tarihinde sona eren dönemlerde Müflterek yönetime tabi ortakl›klarla (sat›lmaya haz›r finansal varl›k olarak s›n›flanan USAfi haricinde) olan ifllemler afla¤›daki gibidir: 1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 Sun Express'e yap›lan sat›fllar 8.038.397 7.522.413 THY DO&CO'ya yap›lan sat›fllar 792.687 559.408 THY DO&CO'dan elde edilen faiz geliri 401.509 1.478.805 9.232.593 9.560.626 1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 Sun Express'ten yap›lan al›mlar 30.909.242 22.434.065 THY DO&CO'dan yap›lan al›mlar 147.850.051 109.001.142 USAfi'tan yap›lan al›mlar (*) - 1.144.635 178.759.293 132.579.842 (*) 15 Kas›m 2007 tarihi itibariyle Grup'un elinde bulundurdu¤u USAfi hisselerinin tamam› sat›ld›¤›ndan; 2008 y›l›nda USAfi ile 148 yap›lan ifllemler gösterilmemifltir. Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 37 ‹L‹fiK‹L‹ TARAF AÇIKLAMALARI (devam›) Grup ile Sun Express aras›ndaki ifllemler, koltuk kiralama ifllemlerinden; Turkish DO&CO aras›ndaki ifllemler ise ikram hizmetleri ve kredi finansman› ifllemlerinden kaynaklanmaktad›r. ‹liflkili taraflarla olan alacaklar teminats›z olup, ticari olan alacaklar›n vadesi yaklafl›k 30 gündür. THY DO&CO ‹kram Hizmetleri A.fi.'den 31 Aral›k 2007 tarihi itibariyle olan ticari olmayan alaca¤›n vadesi 31 Mart 2009 tarihi olup, bu alacak için Euro baz›nda 5% faiz yürütülmüfltür. Sözkonusu alacak 12 Kas›m 2008 tarihinde tamamen tahsil edilmifltir. ‹liflkili taraflardan olan alacaklarla ilgili olarak herhangi bir flüpheli alacak karfl›l›¤› ayr›lmam›flt›r. ‹liflkili kurulufllardan sa¤lanan temettüler afla¤›daki gibidir: 1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 6.999.950 - 35.033 - Uçak Servisi A.fi (USAfi) - 2.539.966 Emek ‹nflaat ve ‹flletme A.fi. - 327 7.034.983 2.540.293 Sun Express Star Alliance Services GmbH fiirket'in, Yönetim Kurulu Baflkan ve üyeleriyle Genel Müdür, Genel Koordinatör, Genel Müdür Yard›mc›lar› gibi üst düzey yöneticilere cari dönemde sa¤lanan tamam› k›sa vadeli faydalardan oluflan ücret ve benzeri menfaatlerin toplam tutar› 3.003.116 TL'dir (2007: 1.963.485 TL). 38 F‹NANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN R‹SKLER‹N N‹TEL‹⁄‹ VE DÜZEY‹ (a) Sermaye risk yönetimi Grup, sermaye yönetiminde, bir yandan faaliyetlerinin süreklili¤ini sa¤lamaya çal›fl›rken, di¤er yandan da borç ve özkaynak dengesini en verimli flekilde kullanarak kar›n› art›rmay› hedeflemektedir. Grup'un sermaye yap›s› 8. notta aç›klanan finansal borçlar› da içeren borçlar ve s›ras›yla nakit ve nakit benzerleri, ödenmifl sermaye, yedekler ile geçmifl y›l zararlar›n› içeren özkaynaklar kalemlerinden oluflmaktad›r. Grup'un yönetim kurulu sermaye yap›s›n› periyodik olarak inceler. Bu incelemeler s›ras›nda kurul, sermaye maliyeti ile birlikte her bir sermaye s›n›f›yla iliflkilendirilen riskleri de¤erlendirir. Grup, kurulun yapt›¤› önerilere dayanarak, sermaye yap›s›n› yeni borç edinilmesi veya mevcut olan borcun geri ödenmesiyle dengede tutmaktad›r. 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 Toplam Borçlar 3.657.804.767 2.190.162.452 Eksi:Nakit ve nakit benzerleri (504.905.721) (480.196.215) Net Borç 3.152.899.046 1.709.966.237 Toplam Özkaynak 2.986.587.096 1.847.901.479 Toplam Sermaye 6.139.486.142 3.557.867.716 0.51 0.48 Net borç/toplam sermaye oran› THY Y›ll›k Rapor 2008 Grup'un genel stratejisi 2007 y›l›ndan beri ayn› flekilde devam etmektedir. 149 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 38 F‹NANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN R‹SKLER‹N N‹TEL‹⁄‹ VE DÜZEY‹ (devam›) (b) Finansal Risk Faktörleri Grup faaliyetleri nedeniyle piyasa riski (kur riski, gerçe¤e uygun de¤er faiz oran› riski, nakit ak›m› faiz oran› riski ve fiyat riski), kredi riski ve likidite riskine maruz kalmaktad›r. Grubun risk yönetimi program› genel olarak mali piyasalardaki belirsizli¤in, Grup finansal performans› üzerindeki potansiyel olumsuz etkilerinin minimize edilmesi üzerine odaklanmaktad›r. Grup, çeflitli finansal risklerden korunmak amac› ile az oranda türev ürünleri kullanmaktad›r. Risk yönetimi, Yönetim Kurulu taraf›ndan onaylanan politikalar do¤rultusunda yürütülmektedir. Risk politikalar›na iliflkin olarak ise finansal risk tan›mlan›r, de¤erlendirilir ve Grup'un operasyon üniteleri ile birlikte çal›flmak suretiyle riskin azalt›lmas›na yönelik araçlar kullan›l›r. 150 151 Finansal Risk Faktörleri (devam›) (b) Ticari Alacaklar THY Y›ll›k Rapor 2008 (**) Teminatlar, müflterilerden al›nan nakit teminat ve teminat mektuplar›ndan oluflmaktad›r. (*)Tutar›n belirlenmesinde, al›nan teminatlar gibi, kredi güvenirlili¤inde art›fl sa¤layan unsurlar dikkate al›nmam›flt›r. - - - Net de¤erin teminat, vs ile güvence alt›na al›nm›fl k›sm› E. Bilanço d›fl› kredi riski içeren unsurlar - - De¤er düflüklü¤ü (-) - - - Vadesi geçmemifl (brüt defter de¤eri) - - Net de¤erin teminat, vs ile güvence alt›na al›nm›fl k›sm› - - - - - - (37.042.788) 37.042.788 - 2.318.741 - 29.752.144 - 314.650.601 7.506.082 344.402.745 Di¤er Taraf Alacaklar - - 4.741.388 - 4.741.388 ‹liflkili Taraf - De¤er düflüklü¤ü (-) - Vadesi geçmifl (brüt defter de¤eri) D. De¤er düflüklü¤üne u¤rayan varl›klar›n net defter de¤erleri - teminat, vs ile güvence alt›na al›nm›fl k›sm› C. Vadesi geçmifl ancak de¤er düflüklü¤üne u¤ramam›fl varl›klar›n net defter de¤eri finansal varl›klar›n defter de¤eri B. Koflullar› yeniden görüflülmüfl bulunan, aksi takdirde vadesi geçmifl veya de¤er düflüklü¤üne u¤ram›fl say›lacak A. Vadesi geçmemifl ya da de¤er düflüklü¤üne u¤ramam›fl finansal varl›klar›n net defter de¤eri - Azami riskin teminat, vs ile güvence alt›na al›nm›fl k›sm› (**) Raporlama tarihi itibariyle maruz kal›nan azami kredi riski (*) 31 Aral›k 2008 Finansal araç türleri itibariyle maruz kal›nan kredi riskleri b.1) Kredi riski yönetimi F‹NANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN R‹SKLER‹N N‹TEL‹⁄‹ VE DÜZEY‹ (devam›) 38. (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› Di¤er Alacaklar - - - - - - - - - - - 67.386 - 67.386 ‹liflkili Taraf - - - - - - - - - - - 84.415.453 - 84.415.453 Di¤er Taraf - - - - - - - - - - - 1.891.728.775 - 1.891.728.775 Mevduat Bankalardaki 152 Finansal Risk Faktörleri (devam›) (b) Ticari Alacaklar (**)Teminatlar, müflterilerden al›nan nakit teminat ve teminat mektuplar›ndan oluflmaktad›r. (*)Tutar›n belirlenmesinde, al›nan teminatlar gibi, kredi güvenirlili¤inde art›fl sa¤layan unsurlar dikkate al›nmam›flt›r. - - - Net de¤erin teminat, vs ile güvence alt›na al›nm›fl k›sm› E. Bilanço d›fl› kredi riski içeren unsurlar - - De¤er düflüklü¤ü (-) - - - Vadesi geçmemifl (brüt defter de¤eri) - - Net de¤erin teminat, vs ile güvence alt›na al›nm›fl k›sm› - - - - - 702.938 - 702.938 ‹liflkili Taraf - De¤er düflüklü¤ü (-) - Vadesi geçmifl (brüt defter de¤eri) D. De¤er düflüklü¤üne u¤rayan varl›klar›n net defter de¤erleri - teminat, vs ile güvence alt›na al›nm›fl k›sm› C. Vadesi geçmifl ancak de¤er düflüklü¤üne u¤ramam›fl varl›klar›n net defter de¤eri finansal varl›klar›n defter de¤eri B. Koflullar› yeniden görüflülmüfl bulunan, aksi takdirde vadesi geçmifl veya de¤er düflüklü¤üne u¤ram›fl say›lacak A. Vadesi geçmemifl ya da de¤er düflüklü¤üne u¤ramam›fl finansal varl›klar›n net defter de¤eri - Azami riskin teminat, vs ile güvence alt›na al›nm›fl k›sm› (**) Raporlama tarihi itibariyle maruz kal›nan azami kredi riski (*) 31 Aral›k 2007 Finansal araç türleri itibariyle maruz kal›nan kredi riskleri b.1) Kredi riski yönetimi (devam›) F‹NANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN R‹SKLER‹N N‹TEL‹⁄‹ VE DÜZEY‹ (devam›) 38. (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› - - - - - (21.405.019) 21.405.019 - 1.548.185 17.631.299 - 227.204.782 2.985.698 244.836.081 Di¤er Taraf Alacaklar Di¤er Alacaklar - - - - - - - - - - - 13.885.062 - 13.885.062 ‹liflkili Taraf - - - - - - - - - - - 313.727.023 - 313.727.023 Di¤er Taraf - - - - - - - - - - - 763.440.857 - 763.440.857 Mevduat Bankalardaki Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 38. F‹NANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN R‹SKLER‹N N‹TEL‹⁄‹ VE DÜZEY‹ (devam›) Finansal Risk Faktörleri (devam›) b.1) Kredi riski yönetimi(devam›) Finansal arac›n taraflar›ndan birinin sözleflmeye ba¤l› yükümlülü¤ünü yerine getirememesi nedeniyle Grup'a finansal bir kay›p oluflturmas› riski, kredi riski olarak tan›mlan›r. Grup'un kredi riski temel olarak ticari alacaklar›na iliflkindir. Bilançoda gösterilen tutar Grup yönetiminin önceki tecrübelerine ve cari ekonomik flartlara ba¤l› olarak tahmin etti¤i flüpheli alacaklar düflüldükten sonraki net tutardan oluflmaktad›r. Grup'un kredi riski çok say›da müflteriyle çal›fl›ld›¤›ndan dolay› da¤›lm›fl durumdad›r ve önemli bir kredi risk yo¤unlaflmas› yoktur. THY Y›ll›k Rapor 2008 (b) 153 154 2.318.741 Teminat, vs ile güvence alt›na al›nm›fl k›sm› 27.150.622 Vadesi üzerinden 1-5 y›l geçmifl 112.169 16.766.592 Vadesi üzerinden 3-12 ay geçmifl 66.794.932 13.013.807 Vadesi üzerinden 1-3 ay geçmifl Toplam vadesi geçen alacaklar 9.751.742 Vadesini 5 y›ldan fazla geçmifl Alacaklar Vadesi üzerinden 1-30 gün geçmifl Ticari Alacaklar Grup'un 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle vadesi geçmifl alacaklar›n›n vade analizi afla¤›da sunulmuflt›r. b.1) Kredi riski yönetimi (devam›) F‹NANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN R‹SKLER‹N N‹TEL‹⁄‹ VE DÜZEY‹ (devam›) 31 Aral›k 2008 38. (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir) - - - - - - - Alacaklar Di¤er 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› - - - - - - - Mevduat Bankalardaki - - - - - - - Türev Araçlar - - - - - - - Di¤er Toplam 2.318.741 66.794.932 112.169 27.150.622 16.766.592 13.013.807 9.751.742 155 THY Y›ll›k Rapor 2008 1.548.185 Teminat, vs ile güvence alt›na al›nm›fl k›sm› 23.172.953 Vadesi üzerinden 1-5 y›l geçmifl 39.036.318 5.380.723 Vadesi üzerinden 3-12 ay geçmifl Toplam vadesi geçen alacaklar 6.958.296 Vadesi üzerinden 1-3 ay geçmifl 66.472 3.457.874 Vadesini 5 y›ldan fazla geçmifl Alacaklar Vadesi üzerinden 1-30 gün geçmifl Ticari Alacaklar Di¤er - - - - - - - Alacaklar Grup'un 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle vadesi geçmifl alacaklar›n›n vade analizi afla¤›da sunulmuflt›r. b.1) Kredi riski yönetimi (devam›) F‹NANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN R‹SKLER‹N N‹TEL‹⁄‹ VE DÜZEY‹ (devam›) 31 Aral›k 2007 38. (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› - - - - - - - Mevduat Bankalardaki - - - - - - - Türev Araçlar - - - - - - - Di¤er Toplam 1.548.185 39.036.318 66.472 23.172.953 5.380.723 6.958.296 3.457.874 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 38. F‹NANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN R‹SKLER‹N N‹TEL‹⁄‹ VE DÜZEY‹ (devam›) (b) Finansal Risk Faktörleri (devam›) b.1) Kredi riski yönetimi(devam›) Bilanço tarihi itibariyle Grup'un vadesi geçmifl ticari alacaklardan karfl›l›k ayr›lmam›fl olanlara iliflkin ald›¤› nakit teminat ve teminat mektuplar› toplam› 2.318.741 TL'dir (31 Aral›k 2007: 1.548.185 TL). Bilanço tarihi itibariyle, vadesi geçmifl ticari alacaklardan karfl›l›k ayr›lm›fl olanlara iliflkin al›nan teminatlar bulunmamaktad›r. b.2) Likidite riski yönetimi Likidite riski yönetimi ile ilgili esas sorumluluk, yönetim kuruluna aittir. Yönetim kurulu, Grup yönetiminin k›sa, orta ve uzun vadeli fonlama ve likidite gereklilikleri için, uygun bir likidite riski yönetimi oluflturmufltur. Grup, likidite riskini tahmini ve fiili nakit ak›mlar›n› düzenli olarak takip etmek ve finansal varl›k ve yükümlülüklerin vadelerinin efllefltirilmesi yoluyla yeterli fonlar›n ve borçlanma rezervinin devam›n› sa¤lamak suretiyle yönetir. Afla¤›daki tablo, Grup'un türev niteli¤inde olmayan finansal yükümlülüklerinin vade da¤›l›m›n› göstermektedir. Afla¤›daki tablolar, Grup'un yükümlülükleri iskonto edilmeden ve ödemesi gereken en erken tarihler esas al›narak haz›rlanm›flt›r. Söz konusu yükümlülükler üzerinden ödenecek faizler afla¤›daki tabloya dahil edilmifltir. Düzeltmeler kolonu ilerleyen dönemdeki muhtemel nakit ak›m›na sebep olan kalemi göstermektedir. Bahse konu kalem vade analizine dahil edilmifl olup, bilançodaki finansal yükümlülüklerin bilanço de¤erine dahil edilmemifltir. Grup, tahmini ve fiili nakit ak›mlar›n› düzenli olarak takip ederek ve finansal varl›klar›n ve yükümlülüklerin vadelerinin efllefltirilmesi yoluyla yeterli fonlar›n ve borçlanma rezervinin devam›n› sa¤layarak, likidite riskini yönetir. Likidite riski tablosu: 31 Aral›k 2008 Sözleflme uyar›nca nakit ç›k›fllar Sözleflme uyar›nca vadeler toplam› 3 aydan 3-12 1-5 y›l 5 y›ldan Defter De¤eri (I+II+III+IV) k›sa (I) ay aras› (II) aras› (III) uzun (IV) 34.900.371 35.698.342 1.469.294 34.229.048 - - 3.182.394.093 3.825.277.485 107.114.326 373.162.277 1.566.966.270 1.778.034.612 435.109.211 437.537.494 382.178.541 55.358.953 - - 639.916 639.916 639.916 - - - 3.653.043.591 4.299.153.237 491.402.077 462.750.278 1.566.966.270 1.778.034.612 Türev olmayan finansal yükümlülükler Banka kredileri Finansal kiralama yükümlülükleri Ticari borçlar Di¤er finansal yükümlülükler Toplam yükümlülük 156 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 38. F‹NANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN R‹SKLER‹N N‹TEL‹⁄‹ VE DÜZEY‹ (devam›) (b) Finansal Risk Faktörleri (devam›) b.2) Likidite riski yönetimi (devam›) Likidite riski tablosu(devam›): 31 Aral›k 2007 Sözleflme uyar›nca nakit ç›k›fllar Sözleflme uyar›nca vadeler toplam› 3 aydan 3-12 1-5 y›l 5 y›ldan Defter De¤eri (I+II+III+IV) k›sa (I) ay aras› (II) aras› (III) uzun (IV) 30.450.739 33.197.488 1.339.485 3.936.297 27.921.706 948.427.925 Türev olmayan finansal yükümlülükler Banka kredileri Finansal kiralama Yükümlülükleri 1.794.310.094 2.233.771.288 72.434.883 226.373.258 986.535.221 Ticari borçlar 364.523.991 367.654.767 322.809.225 44.845.542 - - 877.628 877.628 877.628 - - - 2.190.162.452 2.635.501.171 397.461.221 275.155.097 1.014.456.927 948.427.925 Di¤er finansal yükümlülükler Toplam yükümlülük b.3) Piyasa riski yönetimi Grup'un faaliyetleri öncelikle, afla¤›da ayr›nt›lar›na yer verildi¤i üzere, döviz kurundaki ve faiz oran›ndaki de¤ifliklikler ile ilgili finansal risklere maruz kalmaktad›r. Piyasa riskleri ayr›ca, duyarl›l›k analizleri ile de¤erlendirilmektedir. Cari y›lda Grup'un maruz kald›¤› piyasa riskinde veya maruz kal›nan riskleri yönetim ve ölçüm yöntemlerinde, önceki y›la göre bir de¤ifliklik olmam›flt›r. b.3.1) Kur riski yönetimi Yabanc› para cinsinden ifllemler, kur riskinin oluflmas›na sebebiyet vermektedir. Grup'un yabanc› para cinsinden parasal ve parasal THY Y›ll›k Rapor 2008 olmayan varl›klar›n›n ve parasal ve parasal olmayan yükümlülüklerinin bilanço tarihi itibariyle da¤›l›m› afla¤›daki gibidir: 157 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 38. F‹NANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN R‹SKLER‹N N‹TEL‹⁄‹ VE DÜZEY‹ (devam›) (b) Finansal Risk Faktörleri (devam›) b.3) Piyasa riski yönetimi (devam›) b.3.1) Kur riski yönetimi (devam›) 31 Aral›k 2008 1. Ticari Alacak 2a. Parasal Finansal Varl›klar 2b. Parasal Olmayan Finansal Varl›klar 3. Di¤er 4. DÖNEN VARLIKLAR TL Karfl›l›¤› ABD Dolar› Avro ‹ngiliz Sterlini Di¤er 201.671.977 36.369.880 72.663.669 6.607.281 86.031.147 1.262.639.867 898.295.237 290.202.499 5.534.421 66.752.748 - - - - - 7.419.217 2.458.692 41.404 4.760.149 158.971 1.471.731.061 937.123.809 363.753.228 16.974.200 153.879.822 5. Ticari Alacaklar - - - - - 6a. Parasal Finansal Varl›klar - - - - - 6b. Parasal Olmayan Finansal Varl›klar - - - - - 7. Di¤er 72.794.855 72.789.485 4.400 - 970 8. DURAN VARLIKLAR 72.794.855 72.789.485 4.400 - 970 9. TOPLAM VARLIKLAR 1.544.525.915 1.009.913.294 363.757.628 16.974.200 153.880.792 10. Ticari Borçlar 244.277.677 125.858.217 56.555.014 16.252.346 45.612.100 11. Finansal Yükümlülükler 419.289.229 251.539.094 167.750.135 - - 9.761.078 4.472.433 2.789.861 81.221 2.417.562 - - - - - 673.327.984 381.869.744 227.095.010 16.333.567 48.029.662 - - - - - 2.798.005.235 1.052.489.444 1.745.515.791 - - 7.998.826 1.038.768 5.829.426 4.210 1.126.422 - - - - - 12a. Parasal Olan Di¤er Yükümlülükler 12b. Parasal Olmayan Di¤er Yükümlülükler 13. KISA VADEL‹ YÜKÜMLÜLÜKLER 14. Ticari Borçlar 15. Finansal Yükümlülükler 16a. Parasal Olan Di¤er Yükümlülükler 16b. Parasal Olmayan Di¤er Yükümlülükler 17. UZUN VADEL‹ YÜKÜMLÜLÜKLER 2.806.004.061 1.053.528.212 1.751.345.217 4.210 1.126.422 18. TOPLAM YÜKÜMLÜLÜKLER 3.479.332.045 1.435.397.956 1.978.440.227 16.337.777 49.156.084 - - - - - - - - - - - - - - - (1.934.806.130) (425.484.662) (1.614.682.599) 636.423 104.724.708 (2.015.020.202) (500.732.839) (1.614.728.403) (4.123.726) 104.564.766 - - - - - 23.Döviz varl›klar›n›n hedge edilen k›sm›n›n tutar› - - - - - 24.Döviz yükümlülüklerin hedge edilen k›sm›n›n tutar› - - - - - 19. Bilanço d›fl› döviz cinsinden araçlar›n net varl›k/yükümlülük pozisyonu (19a-19b) 19a. Aktif karakterli bilanço d›fl› döviz cinsinden türev ürünlerin tutar› 19b.Pasif karakterli bilanço d›fl› döviz cinsinden türev ürünlerin tutar› 20. Net yabanc› para varl›k yükümlülük pozisyonu (9-18+19) 21. Parasal kalemler net yabanc› para varl›k/yükümlülük pozisyonu (=1+2a+5+6a-10-11-12a-14-15-16a) 22.Döviz hedge'i için kullan›lan finansal araçlar›n toplam gerçe¤e uygun de¤eri 158 25.‹hracat 4.540.026.181 536.061.102 2.404.349.759 141.055.054 1.458.560.268 26.‹thalat 1.651.794.897 937.339.395 495.108.749 14.626.988 204.719.765 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 38. F‹NANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN R‹SKLER‹N N‹TEL‹⁄‹ VE DÜZEY‹ (devam›) (b) Finansal Risk Faktörleri (devam›) b.3) Piyasa riski yönetimi (devam›) b.3.1) Kur riski yönetimi (devam›) 31 Aral›k 2007 TL Karfl›l›¤› ABD Dolar› Avro ‹ngiliz Sterlini Di¤er 1. Ticari Alacak 152.929.733 32.854.718 60.271.524 4.463.030 55.340.461 2a. Parasal Finansal Varl›klar 851.108.316 320.548.967 480.569.767 2.751.061 47.238.521 2b. Parasal Olmayan Finansal Varl›klar 3. Di¤er 4. DÖNEN VARLIKLAR - - - - - 29.729.317 24.184.104 2.481.011 441.884 2.622.318 1.033.767.366 377.587.789 543.322.302 7.655.975 105.201.300 5. Ticari Alacaklar - - - - - 6a. Parasal Finansal Varl›klar - - - - - 6b. Parasal Olmayan Finansal Varl›klar - - - - - 7. Di¤er 33.037.915 27.968.007 4.296.063 72.219 701.626 8. DURAN VARLIKLAR 33.037.915 27.968.007 4.296.007 72.219 701.626 9. TOPLAM VARLIKLAR 1.066.805.281 405.555.796 547.618.365 7.728.194 105.902.926 10. Ticari Borçlar 275.237.576 165.992.798 62.189.479 6.421.277 40.634.022 11. Finansal Yükümlülükler 228.918.371 172.833.268 56.085.103 - - - - - - - 12a. Parasal Olan Di¤er Yükümlülükler 12b. Parasal Olmayan Di¤er Yükümlülükler 13. KISA VADEL‹ YÜKÜMLÜLÜKLER 14. Ticari Borçlar - - - - - 504.155.947 338.826.066 118.274.582 6.421.277 40.634.022 - - - - - 1.595.842.462 1.002.202.862 593.639.600 - - 7.058.322 623.528 5.475.078 4.466 955.250 - - - - - 17. UZUN VADEL‹ YÜKÜMLÜLÜKLER 1.602.900.784 1.002.826.390 599.114.678 4.466 955.250 18. TOPLAM YÜKÜMLÜLÜKLER 2.107.056.731 1.341.652.456 717.389.260 6.425.743 41.589.272 - - - - - - - - - - 15. Finansal Yükümlülükler 16a. Parasal Olan Di¤er Yükümlülükler 16b. Parasal Olmayan Di¤er Yükümlülükler 19.Bilanço d›fl› döviz cinsinden araçlar›n net varl›k/yükümlülük pozisyonu (19a-19b) 19a.Aktif karakterli bilanço d›fl› döviz cinsinden türev ürünlerin tutar› 19b.Pasif karakterli bilanço d›fl› döviz cinsinden türev ürünlerin tutar› 20. Net yabanc› para varl›k yükümlülük pozisyonu - - - - - (1.040.251.450) (936.096.660) (169.770.895) 1.302.451 64.313.654 (1.103.018.682) (988.248.771) (176.547.969) 788.348 60.989.710 - - - - - - - - - - (1+2a+5+6a-10-11-12a-14-15-16a) 22.Döviz hedge'i için kullan›lan finansal k›sm›n›n Tutar› 23.Döviz varl›klar›n›n hedge edilen k›sm›n›n tutar› 24.Döviz yükümlülüklerin hedge edilen k›sm›n›n tutar› - - - - - 25.‹hracat 3.541.007.680 404.030.508 2.086.025.988 133.603.007 917.348.176 26.‹thalat 1.443.809.705 848.244.161 409.655.308 14.561.708 171.348.529 THY Y›ll›k Rapor 2008 21. Parasal kalemler net yabanc› para varl›k / 159 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 38. F‹NANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN R‹SKLER‹N N‹TEL‹⁄‹ VE DÜZEY‹ (devam›) (b) Finansal Risk Faktörleri (devam›) b.3) Piyasa riski yönetimi (devam›) b.3.1) Kur riski yönetimi (devam›) Kur riskine duyarl›l›k Grup, bafll›ca ABD Dolar› ve EURO cinsinden kur riskine maruz kalmaktad›r. Afla¤›daki tablo Grup'un ABD Dolar› ve EURO kurlar›ndaki %10'luk art›fla ve azal›fla olan duyarl›l›¤›n› göstermektedir. %10'luk oran, üst düzey yöneticilere Grup içinde kur riskinin raporlanmas› s›ras›nda kullan›lan oran olup, söz konusu oran yönetimin döviz kurlar›nda bekledi¤i olas› de¤iflikli¤i ifade etmektedir. Duyarl›l›k analizi sadece y›l sonundaki aç›k yabanc› para cinsinden parasal kalemleri kapsar ve söz konusu kalemlerin y›l sonundaki %10'luk kur de¤ifliminin etkilerini gösterir. Bu analiz, d›fl kaynakl› krediler ile birlikte Grup içindeki yurt d›fl› faaliyetler için kullan›lan, krediyi alan ve de kullanan taraflar›n fonksiyonel para birimi d›fl›ndaki kredilerini kapsamaktad›r. Pozitif de¤er, kar/zararda ve di¤er özkaynak kalemlerindeki art›fl› ifade eder. 31 Aral›k 2008 Vergi Öncesi Kar / Zarar 1 - ABD Dolar› net varl›k / yükümlülü¤ü 2- ABD Dolar› riskinden korunan k›s›m (-) 3- ABD Dolar› net etki (1 +2) 4 - Avro net varl›k / yükümlülük 5 - Avro riskinden korunan k›s›m (-) 6- Avro net etki (4+5) 7 - GBP net varl›k / yükümlülü¤ü 8- GBP riskinden korunan k›s›m (-) 9- GBP net etki (7 +8) 10 - Di¤er net varl›k / yükümlülü¤ü 11- Di¤er riskinden korunan k›s›m (-) 12- Di¤er net etki (10 +11) TOPLAM (3 + 6 + 9 + 12) 160 Yabanc› paran›n Yabanc› paran›n %10 de¤er kazanmas› %10 de¤er kaybetmesi (42.548.468) 42.548.468 - - (42.548.468) 42.548.468 (161.468.260) 161.468.260 - - (161.468.260) 161.468.260 63.642 (63.642) - - 63.642 (63.642) 10.472.471 (10.472.471) - - 10.472.471 (10.472.471) (193.480.615) 193.480.615 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 38. F‹NANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN R‹SKLER‹N N‹TEL‹⁄‹ VE DÜZEY‹ (devam›) (b) Finansal Risk Faktörleri (devam›) b.3) Piyasa riski yönetimi (devam›) b.3.1) Kur riski yönetimi (devam›) Kur riskine duyarl›l›k (devam›) 31 Aral›k 2007 Vergi Öncesi Kar / Zarar 1 - ABD Dolar› net varl›k / yükümlülü¤ü 2- ABD Dolar› riskinden korunan k›s›m (-) Yabanc› paran›n Yabanc› paran›n %10 de¤er kazanmas› %10 de¤er kaybetmesi (93.609.667) 93.609.667 - - 3- ABD Dolar› net etki (1 +2) (93.609.667) 93.609.667 4 - Avro net varl›k / yükümlülük (16.977.090) 16.977.090 5 - Avro riskinden korunan k›s›m (-) 6- Avro net etki (4+5) 7 - GBP net varl›k / yükümlülü¤ü 8- GBP riskinden korunan k›s›m (-) 9- GBP net etki (7 +8) 10 - Di¤er net varl›k / yükümlülü¤ü 11- Di¤er riskinden korunan k›s›m (-) 12- Di¤er net etki (10 +11) TOPLAM (3 + 6 + 9 + 12) - - (16.977.090) 16.977.090 130.245 (130.245) - - 130.245 (130.245) 6.431.365 (6.431.365) - - 6.431.365 (6.431.365) (104.025.147) 104.025.147 Grup, Not 2.5.7'de aç›klanan çerçevede maddi duran varl›klar›ndan uçaklar, yedek motorlar ve simülatörlerin de¤er düflüklü¤ünün hesaplanmas›nda geri kazan›labilir de¤er olarak ABD Dolar› bazl› net sat›fl fiyatlar›n› kullanmaktad›r. Dolay›s›yla Grup'un maddi varl›klar› için ay›rm›fl oldu¤u de¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤›, ABD Dolar›'n›n TL karfl›s›nda de¤er kazanmas› durumunda azalmakta, de¤er kaybetmesi durumunda ise artmaktad›r. Bu çerçevede, ABD Dolar›'n›n TL karfl›s›nda %10 de¤er kazanmas› durumunda; haricinde vergi öncesi dönem kar›nda 360.198.667 TL art›fl meydana gelecekti (1 Ocak-31 Aral›k 2007: 227.192.643 TL). Öte yandan, Grup'un maddi duran varl›k de¤er düflüfl karfl›l›¤›ndaki azalma, maddi duran varl›klar›n TL net defter de¤erleri ile s›n›rl› oldu¤u için döviz kurlar›ndaki art›fl›n etkisi 360.198.667 TL ile s›n›rl›d›r. E¤er, ABD Dolar› TL karfl›s›nda %10 de¤er kaybederse bu tutarlar ayn› kalmakla beraber, yukar›daki tablodaki etkiler haricinde gelir tablosundaki etki ters yönde gerçekleflecektir. THY Y›ll›k Rapor 2008 uçaklar, yedek motorlar ve simülatörlere iliflkin de¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤›ndaki azalmadan dolay›, yukar›daki tablodaki etkiler 161 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 38. F‹NANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN R‹SKLER‹N N‹TEL‹⁄‹ VE DÜZEY‹ (devam›) (b) Finansal Risk Faktörleri (devam›) b.3.2) Faiz oran› riski yönetimi Grup sabit ve de¤iflken faiz oranlar› üzerinden borçlanmaktad›r. Mevcut borçlar›n faiz durumlar› göz önüne al›nd›¤›nda de¤iflken faizli borçlar›n büyük ço¤unlu¤u oluflturdu¤u görülmekle beraber, son y›llarda yap›lan uçak finansmanlar›nda maliyetin de uygun olmas› flart›yla sabit faizli borçlanmalar›n a¤›rl›¤› yükseltilerek de¤iflken ve sabit faizli borçlar aras›nda k›smi bir denge oluflturulmaya çal›fl›lmaktad›r. Grup'un de¤iflken faiz oranl› borçlar› Libor ve Euribor'a ba¤l› oldu¤u için lokal risklere ba¤›ml›l›k düflüktür. Faiz Pozisyonu Tablosu 31 Aral›k 2008 31 Aral›k 2007 Sabit Faizli Araçlar Finansal Varl›klar - Vadeli Mevduatlar 1.768.820.216 691.935.290 Finansal yükümlülükler 1.960.602.178 670.718.927 1.256.692.286 1.154.041.906 De¤iflken Faizli Finansal Araçlar Finansal Yükümlülükler Faiz oran› duyarl›l›¤› Afla¤›daki duyarl›l›k analizleri raporlama tarihinde maruz kal›nan faiz oran› riskine ve bu oranda meydana gelebilecek de¤iflikli¤e göre belirlenir ve tüm raporlama dönemi boyunca sabit tutulur. Grup yönetimi de¤iflken faizli borçlar›n faizi olan, Libor ve Euribor faiz oran›nda %0.5'lik bir dalgalanma durumunda ortaya ç›kabilecek etkileri hesaplamakta ve üst yönetime raporlamaktad›r. Libor ve Euribor faiz oran›nda %0.5'lik bir yükselifl olmas› ve di¤er tüm de¤iflkenlerin sabit tutulmas› durumunda: Grup'un oniki ayl›k döneme ait vergi öncesi dönem kar› 6.283.461 TL azalacakt›r (31 Aral›k 2007 döneminde vergi öncesi dönem kar› 5.770.210 TL azalacakt›r). Libor ve Euribor faiz oran›n›n %0.5 düflmesi durumunda ise oniki ayl›k vergi öncesi net dönem kar› ayn› tutarlarda artacakt›r. 39 F‹NANSAL ARAÇLAR Finansal Araçlar›n Gerçe¤e Uygun De¤eri Finansal varl›klar›n ve yükümlülüklerin gerçe¤e uygun de¤eri afla¤›daki gibi belirlenir: • Standart vade ve koflullarda, aktif likit bir piyasada ifllem gören finansal varl›k ve yükümlülüklerin gerçe¤e uygun de¤eri kote edilmifl piyasa fiyat› üzerinden belirlenir. • Türev araçlar›n gerçe¤e uygun de¤eri, kote edilmifl fiyatlar› kullan›lmak suretiyle hesaplan›r. Fiyatlar›n mevcut olmad›¤› durumlarda, türev araçlar›n (forward ve swap) vadeleri için uygulanabilir getiri e¤risi kullan›lmak suretiyle indirgenmifl nakit ak›m› analizi kullan›l›r. 162 163 - Ticari borçlar - Di¤er alacaklar - Finansal kiralama borçlar› Di¤er finansal yükümlülükler Ticari borçlar - - - - - - - - 327.612.085 245.539.019 Krediler ve alacaklar - - - - 84.482.839 349.144.133 Krediler ve alacaklar - 4.761.176 - - - - - - - - - - - - 1.750.943 - 435.109.211 639.916 3.182.394.093 34.900.371 - - - - - - - - - - 1.310.086 - - - - - - - - - - - - - - - 1.706.478 - 364.523.991 877.628 1.794.310.094 30.450.739 - - - - Gerçe¤e uygun Gerçe¤e uygun Maliyet de¤eri ile ‹tfa edilmifl de¤er fark› kar veya de¤eri kar / gösterilen de¤erlerinden zarara yans›t›lan zarara yans›t›lan sat›lmaya haz›r gösterilen finansal finansal varl›k türev araçlar yat›r›mlar yükümlülükler - - - - - - - - Gerçe¤e uygun Gerçe¤e uygun Maliyet de¤eri ile ‹tfa edilmifl de¤er fark› kar veya de¤eri kar / gösterilen de¤erlerinden zarara yans›t›lan zarara yans›t›lan sat›lmaya haz›r gösterilen finansal finansal varl›k türev araçlar yat›r›mlar yükümlülükler Grup, finansal araçlar›n kay›tl› de¤erlerinin makul de¤erlerini yans›tt›¤›n› düflünmektedir. - Banka kredileri Finansal yükümlülükler - 292.020.000 Finansal yat›r›mlar Ticari alacaklar 480.196.215 Nakit ve nakit benzerleri Finansal varl›klar 31 Aral›k 2007 Bilanço - Di¤er finansal yükümlülükler ‹tfa edilmifl de¤erlerinden gösterilen di¤er finansal varl›klar - Finansal kiralama borçlar› - Banka kredileri Finansal yükümlülükler - Di¤er alacaklar 1.403.033.703 504.905.721 Ticari alacaklar Finansal yat›r›mlar Nakit ve nakit benzerleri Finansal varl›klar 31 Aral›k 2008 Bilanço ‹tfa edilmifl de¤erlerinden gösterilen di¤er finansal varl›klar Finansal araçlar›n s›n›flar› ve gerçe¤e uygun de¤erleri F‹NANSAL ARAÇLAR (devam›) THY Y›ll›k Rapor 2008 39 (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 364.523.991 877.628 1.794.310.094 30.450.739 327.612.085 245.539.019 295.036.564 480.196.215 Kay›tl› de¤er 435.109.211 5.401.092 3.182.394.093 34.900.371 84.482.839 349.144.133 1.404.784.646 504.905.721 Kay›tl› de¤er Not Not 10 9 8 8 11 10 7 6 10 9 8 8 11 10 7 6 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 39 F‹NANSAL ARAÇLAR (devam›) Türev Enstrümanlar Grup, gelecekteki önemli ifllemleri ve nakit ak›mlar›n› finansal riskten korumak amac›yla baz› sabit faiz oranl› finansal kiralama borçlar›n› de¤iflken faiz oranl› finansal kiralama boçlar›na çevirmek ve baz› Euro cinsinden olan finansal kiralama borçlar›n› ABD Dolar› cinsinden finansal kiralama borçlar›na çevirmek üzere faiz oran› ve çapraz kur takas› sözleflmelerine girmifltir. Grup, söz konusu ifllemlerin gerçe¤e uygun de¤er farklar›ndaki de¤iflimden elde edilen kazanç ve kay›plar› do¤rudan gelir tablosuna intikal ettirmektedir. Söz konusu ifllemlerin makul de¤erleri 31 Aral›k 2008 ve 31 Aral›k 2007 tarihleri itibariyle afla¤›daki gibidir: 31 Aral›k 2008 Çapraz kur takas sözleflmeleri Faiz oran› takas sözleflmeleri 40 31 Aral›k 2007 326.427 (332.468) (5.087.603) 1.642.554 (4.761.176) 1.310.086 B‹LANÇO TAR‹H‹NDEN SONRAK‹ OLAYLAR a) Ortakl›k Ana Sözleflmesi'nin YTL'ye uyumu amac›yla 6. Maddesinin de¤ifltirilmesi ve Ana Sözleflme'ye geçici 3. maddenin ilave edilmesine iliflkin Ola¤anüstü Genel Kurul Toplant›s› 22.01.2009 tarihinde yap›lm›fl olup, toplant›da Sermaye Piyasas› Kurulu ile Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤› ‹ç Ticaret Genel Müdürlü¤ü'nün 15.12.2008 tarih ve 5942 say›l› onaylar› do¤rultusunda Ortakl›k Ana Sözleflmesi'nin 6. Maddesinin de¤ifltirilmesi ve geçici 3. maddenin ilave edilmesinin kabulüne karar verilmifltir. b) Ortakl›k Yönetim Kurulu'nca, jet yak›t› maliyetinin, yak›t fiyatlar›nda yaflanan fiyat de¤iflimlerinden etkilenmesini azaltmak, jet yak›t› maliyetinin belirli bir aral›kta veya tek bir fiyatta sabitlenebilmesi ve yak›t borsas›nda oluflabilecek olumsuz durumlardan minumum derecede etkilenmesini sa¤lamak amac›yla, Ortakl›¤›n öngörülen y›ll›k jet yak›t› tüketim miktar›n›n yaklafl›k %10'una kadar olan k›sm› için "Riskten Korunma" (Hedge) yöntemlerinin kullanmas›na karar verilmifltir. c) Ortakl›k Yönetim Kurulu'nca; gerekli anlaflmalar›n imzalanmas›n› takiben 10 ay sonra teslim al›nmak üzere 1 adet A320 simülatörü ile 13 ay sonra teslim al›nmak üzere 1 adet A330/A340 simülatörünün al›nmas›na karar verilmifltir. d) 27 Mart 2002 tarihinde Perge Aviation Ltd. fiirketinden kiralanmak suretiyle Ortakl›k filosuna kat›lm›fl olan Boeing 737-800 tipi TC JGE uça¤› Amsterdam Shipol havaliman›na inifli s›ras›nda kaza geçirmifltir. Uçak kira sözleflmesi flartlar›na uygun olarak, Ortakl›k Filo Poliçeleri kapsam›nda 41.767.200 USD de¤eriyle grup broker flirketi Albatros arac›l›¤›yla, sigortalanm›flt›r. f) Ortakl›k ile Türkiye Sivil Havac›l›k Sendikas› (HAVA ‹fi) aras›nda yap›lm›fl olan 21. Dönem Toplu ‹fl Sözleflmesi 31.12.2008 tarihinde sona ermifltir. Ancak, taraflar aras›nda 2 y›l için yap›lmas› gereken 22. dönem toplu ifl sözleflmesi görüflmelerine iflyerinde toplu ifl sözleflme ço¤unluk tespiti ve yetkiye iliflkin prosedürün uzamas› nedeni ile bafllanamam›fl olup, söz konusu bu sürecin uzun sürebilece¤i de dikkate al›narak toplu ifl sözleflme görüflmeleri beklenmeksizin Ortakl›k personeline 1 Ocak 2009 tarihinden geçerli olmak üzere % 6 oran›nda zam yap›lmas›na Yönetim Kurulunca karar verilmifltir. 164 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 40 B‹LANÇO TAR‹H‹NDEN SONRAK‹ OLAYLAR (devam›) g) Ortakl›k Yönetim Kurulu taraf›ndan 5 adet 777-300 ER uça¤›n›n Ekim 2010-fiubat 2011 döneminde her ay 1 adet teslim edilmek üzere Boeing firmas›ndan sat›n al›nmas›na karar verilmifltir. h) Ortakl›k Yönetim Kurulu Karar› çerçevesinde, Havafl Havaalanlar› Yer Hizmetleri A.fi. ile yap›lan görüflmeler neticesinde yeni kurulmakta olan TGS Yer Hizmetleri A.fi. için ortakl›k sözleflmesinin imzalanmas›na karar verilmifltir. F‹NANSAL TABLOLARI ÖNEML‹ ÖLÇÜDE ETK‹LEYEN YA DA F‹NANSAL TABLOLARIN AÇIK, YORUMLANAB‹L‹R VE ANLAfiILAB‹L‹R OLMASI AÇISINDAN AÇIKLANMASI GEREKEN D‹⁄ER HUSUSLAR a-) Konsolide mali tablolar, Yönetim Kurulu taraf›ndan 07.04.2009 tarihinde onaylanm›fl ve yay›nlanmas› için yetki verilmifltir. Genel Kurul'un mali tablolar› de¤ifltirme yetkisi bulunmaktad›r. b-) Grup ayr›ca Seri XI No 29 say›l› Tebli¤'e uyumlu olarak finansal tablolar›n› haz›rlarken, mali tablolar›n kalemlerinin gösterimi ve s›n›fland›r›lmas› de¤iflti¤inden dolay› karfl›laflt›r›labilirli¤i sa¤lamak amac›yla, önceki dönem finansal tablolar›n› da buna uygun olarak yeniden s›n›fland›rm›flt›r. Yap›lan s›n›flamalar›n geçmifl dönem özkaynaklar›na ve net kar / (zarar)'a bir etkisi bulunmamaktad›r. Yap›lan önemli s›n›flamalar afla¤›daki gibidir: 31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “Haz›r De¤erler” içerisinde gösterilen 292.020.000 tutar›ndaki kalem, 31 Aral›k 2008 tarihli bilançoda “Finansal Yat›r›mlar” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Di¤er Alacaklar (net)” içerisinde gösterilen 1.128.024 tutar›ndaki kalemler 31 Aral›k 2008 tarihli bilançoda “Di¤er Dönen Varl›klar” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “Uzun Vadeli Di¤er Alacaklar (net)” içerisinde gösterilen 2.329.400 tutar›ndaki kalem 31 Aral›k 2008 tarihli bilançoda “Di¤er Duran Varl›klar” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “Di¤er Yükümlülükler (net)” içerisinde gösterilen 40.227.863 tutar›ndaki kalemler 31 Aral›k 2008 tarihli bilançoda “Di¤er Borçlar” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Di¤er Yükümlülükler (net)” içerisinde gösterilen 28.241.528 tutar›ndaki kalemler 31 Aral›k 2008 tarihli bilançoda “Çal›flanlara Sa¤lanan Faydalar” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Di¤er Yükümlülükler (net) ” içerisinde gösterilen 24.099.752 tutar›ndaki kalemler 31 Aral›k 2008 tarihli bilançoda “Di¤er Uzun Vadeli Yükümlülükler” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Ticari Alacaklar (net)” içerisinde gösterilen 385.359 tutar›ndaki kalem 31 Aral›k 2008 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Di¤er Alacaklar” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli ‹liflkili Taraflardan Alacaklar (net)” içerisinde gösterilen 10.293.642 tutar›ndaki rakam 31 Aral›k 2008 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Di¤er Alacaklar” içerisinde gösterilmifltir. THY Y›ll›k Rapor 2008 41 165 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) 41 F‹NANSAL TABLOLARI ÖNEML‹ ÖLÇÜDE ETK‹LEYEN YA DA F‹NANSAL TABLOLARIN AÇIK, YORUMLANAB‹L‹R VE ANLAfiILAB‹L‹R OLMASI AÇISINDAN AÇIKLANMASI GEREKEN D‹⁄ER HUSUSLAR (devam›) 31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “Uzun Vadeli ‹liflkili Taraflardan Alacaklar (net)” içerisinde gösterilen 3.591.420 tutar›ndaki kalem 31 Aral›k 2008 tarihli bilançoda “Uzun Vadeli Di¤er Alacaklar ” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “Uzun Vadeli Ticari Alacaklar (net) ” içerisinde gösterilen 4.686.496 tutar›ndaki kalem 31 Aral›k 2008 tarihli bilançoda “Uzun Vadeli Di¤er Alacaklar ” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Al›nan Avanslar” içerisinde gösterilen 35.024.716 tutar›ndaki kalemler 31 Aral›k 2008 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Di¤er Borçlar ” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Ticari Borçlar (net)” içerisinde gösterilen 5.458.956 tutar›ndaki kalem 31 Aral›k 2008 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Di¤er Borçlar ” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “Stoklar (net)” içerisinde gösterilen 1.968.365 tutar›ndaki kalem 31 Aral›k 2008 tarihli bilançoda “Di¤er Dönen Varl›klar” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Ticari Alacaklar (net)” içerisinde gösterilen 114.196 tutar›ndaki kalem 31 Aral›k 2008 tarihli bilançoda “Di¤er Alacaklar” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda daha önce netlefltirilerek gösterilen 104.840.425 tutar›ndaki “Interline yolcu ve kargo geliri” ne iliflkin tutar, 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda karfl›laflt›r›labilir olabilmesi aç›s›ndan “Sat›fl Gelirleri” ve “Sat›fllar›n Maliyeti” içerisinde brüt olarak gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Faaliyet Giderleri” içerisinde gösterilen 4.562.157 tutar›ndaki akaryak›t gideri 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Sat›fllar›n Maliyeti” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Faaliyet Giderleri” içerisinde gösterilen 18.014.837 tutar›ndaki koltuk kiras› gideri 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Sat›fllar›n Maliyeti” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Faaliyet Giderleri” içerisinde gösterilen 3.371.755 tutar›ndaki kargo handling gideri 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Sat›fllar›n Maliyeti” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gider ve Zararlar” içerisinde gösterilen 178.731.865 tutar›ndaki de¤er düflüklü¤ü 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyet Gelirleri” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gelir ve Karlar” içerisinde gösterilen 15.489.140 tutar›ndaki ifltirak geliri 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Özkaynak Yöntemiyle De¤erlenen Yat›r›mlar›n Kar/Zarar›ndaki Paylar” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gelir ve Karlar” içerisinde gösterilen 45.848.879 tutar›ndaki faiz geliri 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Finansal Gelirler” içerisinde gösterilmifltir. 166 Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.) F‹NANSAL TABLOLARI ÖNEML‹ ÖLÇÜDE ETK‹LEYEN YA DA F‹NANSAL TABLOLARIN AÇIK, YORUMLANAB‹L‹R VE ANLAfiILAB‹L‹R OLMASI AÇISINDAN AÇIKLANMASI GEREKEN D‹⁄ER HUSUSLAR (devam›) 31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gelir ve Karlar ” içerisinde gösterilen 2.540.292 tutar›ndaki temettü geliri 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Finansal Gelirler” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gider ve Zararlar” içerisinde gösterilen 468.893.946 tutar›ndaki de¤er düflüklü¤ü kur fark› geliri 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Finansal gelirler” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gider ve Zararlar” içerisinde gösterilen 98.750.693 kur fark› gideri 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Finansal Gelirler” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gider ve Zararlar” içerisinde gösterilen 4.967.798 tutar›ndaki menkul k›ymet sat›fl zarar› 31 Aral›k 2008 tarihli bilançoda “Finansal Gelirler” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gider ve Zararlar” içerisinde gösterilen 6.703.137 tutar›ndaki k›dem tazminat› faiz maliyeti 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Finansal Giderler” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gider ve Zararlar” içerisinde gösterilen 2.446.885 tutar›ndaki reeskont geliri 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Finansal Gelirler” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gelir ve Karlar” içerisinde gösterilen 2.540.293 tutar›ndaki temettü geliri 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Finansal gelirler” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gider ve Zararlar” içerisinde gösterilen 2.890.995 tutar›ndaki reeskont gideri 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Finansal giderler” içerisinde gösterilmifltir. 31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gelir ve Karlar” içerisinde gösterilen 1.137.412 tutar›ndaki kalem 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gider ve Zararlar” içerisinde gösterilmifltir. THY Y›ll›k Rapor 2008 41 167