HPV AŞISININ ÖNEMİ

AŞI YAN ETKİLERİ
SORUN MU?
Prof. Dr. Ayper SOMER
İstanbul Tıp Fakültesi
Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları
20 ŞUBAT 2016 İSTANBUL
Sunum Planı
 Tanım
 Aşı Yan Etki Sınıflaması ve Aşılara
özgü spesifik yan etkiler
 Bildirilmesi zorunlu ASİE’ler
 Aşı Sonrası İstenmeyen Etki (ASİE)
izlem sistemi
Aşı Sonrası İstenmeyen
Etki (ASİE)
 Aşı uygulanan bir kişide, aşı sonrası
ortaya çıkan, bilinen aşı yan etkisi ya
da aşıya bağlı olduğu düşünülen
herhangi bir istenmeyen (tıbbi) olaydır.
ASİE Sürveyansı Neden
Gereklidir?
 Modern aşılar güvenilir olmakla birlikte,
hiçbir aşı tamamen risksiz değildir.
 Aşılama sonrası hafiften, çok nadir olmakla
birlikte, yaşamı tehdit edecek kadar ağıra
dek değişen istenmeyen etkiler olabilir.
 Bazı vakalarda istenmeyen etkiler aşının
kendisine, bazılarında aşının uygulanması
sırasındaki hatalara bağlı olabileceği gibi
çoğunlukla da aşı ya da uygulama ile ilgisiz
olabilir.
ASİE Sürveyansı Neden
Gereklidir?
 Neden ne olursa olsun, bağışıklama
sonrası gelişen istenmeyen etki, daha
sonraki aşılamaları olumsuz
etkilemektedir.
 Aşılama hızlarının, aşıların kabul
edilebilirliğinin ve hizmet kalitesinin
arttırılması için; ASİE sürveyansı
bağışıklama programının vazgeçilmez
bir parçasıdır.
Bağışıklama Programının Gelişimi
Aşı Güvenliğinin Etkisi
II
I
Aşı öncesi
Artan aşılama
yüzdeleri
III
Güven kaybı
Hastalık
İNSİDANS
Salgın
Aşılama
yüzdesi
ZAMAN
Chen T. ve ark.’dan uyarlanmıştır
IV
Güvenin yeniden
sağlanması
ASİE’ler 5 grupta Toplanır
 Aşı yan etkisi
(aşının içeriğine bağlı)
 Program uygulama hataları
(aşının üretim, dağıtım ve
uygulanması sırasında ortaya çıkabilecek hatalar)
 Enjeksiyon reaksiyonu
 Rastlantısal
 Bilinmeyen
(Aşı uygulanmasından sonra ortaya çıkan, aile ya da
hekim tarafından aşıya bağlı olabileceği düşünülen, aşı dışında başka
bir nedenin gösterilemediği, bilinen aşı yan etkisi ya da program hatası
olmayan ciddi hastalanma, ölüm ya da kümelenme gösteren durumlar)
Aşının kendi özelliklerine ve bileşenlerine
bağlı olarak ortaya çıkan yan etkilerdir.
Genellikle hafiftir, ciddi yan etkiler
oldukça nadir görülmektedir.
Aşı Uygulaması Sonrası En Sık
Görülen İstenmeyen Etkiler
 Lokal reaksiyon
 Ateş
 Huzursuzluk
 Ağlama
 İştahsızlık
 İshal, kusma
 Aşının koruduğu hastalıkla ilgili bulgular
Sık görülen, hafif reaksiyonlar
(-)
(-)
(-)
(-)
(-)
* Lokal reaksiyonlar rapel dozlarda %50-85’e kadar çıkabilir
Nadir Görülen Ciddi Yan Etkiler-2
Aşı Sonrası Lokal Reaksiyon
 DaBT; Kızarıklık > 2cm %3.3; Şişlik >2 cm %4.2;
Ağrı %6.9
 KPA için benzer oranlar bildiriliyor
 Hepatit B aşısında ağrı %3
 Hassasiyet, kızarıklık ve şişlik şeklinde
 Uyluk yan yüze yapılan aşı sonrası yürüyen
çocuklarda 2-3 gün süren aksama olabilir.
 Genellikle aşıdan sonra 2 saatte başlar şiddeti
giderek azalır.
Aşı Sonrası Lokal Reaksiyon
Olası Nedenler
 Aşı içeriğine hassasiyet
 Kanda koruyucu antikor
düzeyinin yüksek olması
 IM aşıların yeterince derine
yapılmaması
 Donmuş çözülmüş aşı
uygulaması
 Steril olmayan enjeksiyon
tekniği
Aşı Sonrası Lokal Reaksiyon:
Önlemler
 Aşılama öncesi eller yıkanmalı yada
antiseptik solüsyon ile silinmeli
 Eldiven giyilmesine gerek yoktur.
 Aşı yapılacak bölge %70 propilalkol
ile silinmeli ve bölgenin kuruması
beklenmeli
 Aşı uygulamadan önce son kullanma
tarihi kontrol edilmeli, ısı vücut
ısısına yaklaştırılmalı, çalkalanarak
homojen hale getirilmeli
 Aşı uygulama kurallarına uyulmalı
Aşı Sonrası Lokal Reaksiyon:
Yaklaşım
 Aşı uygulaması sonrası CRP
doğal olarak yükselebilir ve
lökositoz olabilir
 Fizik muayene ve izlem
önemlidir
 Aşıya bağlı reaksiyon aşıdan 24
saat sonra gerilemeye başlar
 Enfeksiyon sonucu gelişenlerde
tablo ağırlaşır
 Aşı yerine lokal soğuk uygulama
ve parasetamol
Sistemik İstenmeyen Etkiler
 Ateş: En sık
 Aşırı duyarlılık reaksiyonları:
 Proteinler:
 Yumurta: Grip, sarı humma, kızamık,
kabakulak
 Jelatin: Kızamık, kızamıkçık, Kabakulak,
suçiçeği
 Human albümin: Kuduz
 Antibiyotikler: Neomisin, streptomisin,
polimiksin B
 Civa bileşikleri: Tiomersal
 Deri reaksiyonları:
 Ürtiker
 Makülopapüler döküntü
 Eklem reaksiyonları: (Kızamıkçık)
Sistemik İstenmeyen Etkiler
 Nörolojik komplikasyonlar:
 Konvülziyon (Boğmaca)
 Ensefalopati (Boğmaca)
 Paralitik poliomiyelit (OPV)
 Guillian-Barré sendromu (tetanoz,
poliomiyelit, kızamıkçık)
 Trombositopeni ve purpura (Kızamık,
kızamıkçık)
 Huzursuzluk, ağlama, iştahsızlık
 İshal, kusma
 Aşının koruduğu hastalık ile ilgili bulgular
 Canlı virus aşılarında hastalığın kuluçka
zamanına bağlı olarak 1-2 hafta sonra ateş
ve döküntü
Aşı Sonrası Ateş
 Aşıdan 2 saat sonra başlar, en geç 3 günde
geriler.
 Aşıdan sonraki ilk 3 gün içinde; KPA %15-30;
DaBT %20; Hepatit B %6 (Genellikle bir gün)
 KKK aşısından sonra %5-15 sıklıkta en erken 56 gün sonra ateş; 3 gün sürebilir, %5 oranında
beraberinde döküntü de olabilir.
 İlk aşıdan sonra ateş, huzursuzluk olanlarda
sonraki uygulamalarda benzer yakınma sıklığı
artmaktadır.
Aşı Uygulaması ve
Anafilaksi
 Genel olarak aşı sonrası anafilaksi riski
milyon dozda 0.65 (7 milyon dozluk
çalışma sonucu)
 Anafilaktik reaksiyon genelde
uygulamadan sonraki ilk 20 dakikada
ortaya çıkar
Aşı Uygulaması ve
Anafilaksi
 Daha çok kombine aşılarda görülür
 Atopi riski olanlarda daha fazla





Hepatit B milyon dozda 1.1
DBT milyon dozda 8.6
Hib milyon dozda 9.5
OPV milyon dozda 9.2
KKK milyon dozda 14.4
Anafilaksi Bulguları
 Genel bulgular: Solukluk, halsizlik, apne
 Kardiovasküler : Sinüzal taşikardi,
hipotansiyon
 Üst havayolu obstrüksiyonu: Anjiyoödem,
nefes darlığı, yutma ve konuşmada zorluk
 Alt hava yolu obstrüksiyonu: Göğüste
sıkışma, wheezing, bronkospazm
 Deri: Difüz eritem, ürtiker, periferik
ödem
Aşı Uygulaması ve
Anafilaksi
 Aşı uygulanan kişinin en az 10 dakika tercihen
20 dakika sağlık kuruluşundan ayrılmaması
sağlanmalıdır.
 Her aşı öncesi atopi öyküsü sorgulanmalı
 Aşı uygulanan yerde Adrenalin, antihistaminik,
kortikosteroid, ambu, oksijen, serum ve
serum seti bulunmalıdır.
BCG Aşısı İstenmeyen
Etkileri
 BCG aşısı, yan etkileri az olan bir aşıdır.
 Aşılamadan 1-2 hafta sonra aşı yeri kontrol edilmeli,
normalde aşı uygulandıktan 2-4 hafta sonra aşı
yerinde 10 mm çapında küçük kırmızı ve hassas
bir şişlik belirir.
 Bu şişlik yaraya dönüşür sonra kendiliğinden iyileşir.
5 mm eninde yara izi kalır.
 Ne Yapılmalı: Yara üzerine ilaç koymamalı, yaranın
üzeri açık bırakılmalı veya temiz bir bezle
örtülmelidir.
BCG Aşısı
 Aşıdan sonra görülen komplikasyonlar
daha çok aşının dozu, aşılama yeri ve
derinliği, aşılanan kişinin yaşı ve
immünolojik durumuyla ilgilidir.
 En sık görülen komplikasyonlar, aksiller
ve
servikal
adenopatilerle,
lokal
apselerdir.
 Adenopatiler genellikle aşıdan 1-2 ay
sonra meydana gelmektedir, fakat nadir
de olsa 8-12
ay sonra ortaya
çıkabilir.
Yenidoğan
döneminde
uygulandığında
lokal
ülserasyon ve bölgesel lenfadenit riski daha
yüksek!!
DaBT Aşısı İstenmeyen
Etkileri
 Aselüler boğmaca aşısı ile, tam hücre
içeren aşıya göre daha az lokal reaksiyon
gözlenmektedir.
Yan etki*
Tüm ekstremitede şişlik
Durdurulamayan ağlama (≥ 3sa)
Hipotonik hiporesponsif atak
Nöbet
Ateş ≥40.5ºC
Anafilaksi
*2016 UpToDate
DTwP
DTaP
1/100
1/1750
1/1750
1/333
1/50.000
1/33-1/50 (4 ya da 5.dozda)
1-2/1000
<1/10.000
1/14.000
1/16.000
<1/1.000.000
DaBT Aşısı İstenmeyen
Etkileri
 >46 mm’yi geçen lokal eritem ve şişlik,
özellikle DTaP’nin 4-5. dozundan sonra
gelişmektedir.
 DTaP ve DTwP karışımı uygulanan olgularda
daha az gözlenmektedir*
 Uyluk yerine kola uygulandığında daha sık
gözlenmektedir (47.4/10.000)
Skowronski DM, Remple VP, Macnabb J, et al. Injection-site reactions to
booster doses of acellular pertussis vaccine: rate, severity, and anticipated
impact. Pediatrics 2003; 112:e453.
*
DaBT Aşısı İstenmeyen
Etkileri
• Aşı
sonrası
gelişebilen
hipotansif
hiporesponsif epizotlar ve durdurulamayan
ağlama nöbetleri ile uzun dönemde sekel
gelişimi açısından ilişki bulunmamıştır.
• Aşı sonrası gözlenen nöbetler, sıklıkla febril
nöbetler olup, afebril nöbet gelişimini ya da
nörogelişimsel
bozukluk
riskini
arttırmamaktadır.
• Aşı ile ilişkili nöbetler çocukluk çağının ciddi
miyoklonik epilepsisinin (Dravet sendromu) ilk
bulgusu olabileceğinden dikkatli olunmalıdır.
KKK Aşısı İstenmeyen
Etkileri
Kızamık:
Aşıdan 5-12 gün sonra 39.4°C’in üzerinde ateş,
geçici döküntü
Aşıdan 2 ay sonra trombositopeni
Kabakulak:
Ateş, parotit
Aseptik menenjit
Kızamıkçık:
Aşının 6-12. günlerinde ateş ve döküntü
Lenfadenopati
Artralji ve artrit
Kol ve bacaklarda geçici parestezi ve ağrı
Trombositopeni
Suçiçeği Aşısı İstenmeyen
Etkileri
 Makülopapüler
veya
papüloveziküler
döküntü (çocuklarda %7, adolesan ve
erişkinlerde %8)
 Enjeksiyon yerinde ağrı ve kızarıklık
(%20-35)
Kontrendikasyonlar
• Jelatin veya neomisine karşı anafilaktik reaksiyon geliştiren kişiler
• İmmünsüpresif hastalar
• CD4 ˂200 HIV pozitif hastalar
• İmmünsüpresif tedavi bitiminden sonraki 3 ay
• Yüksek doz steroid tedavisinden sonraki 1 ay
• IG, kan-kan ürünü kullanımından sonraki 5 ay
• Gebeler ve aşı yapıldıktan sonraki ilk 4 haftada gebe kalma ihtimali
olanlar
Aşının üretim, dağıtım ve uygulanması
sırasında ortaya çıkabilecek hatalar
Gerçek yan etkilerden daha sıktır ve
önlenebilmeleri açısından önemlidir.
Olası Hatalar
Program Hatalarının Sonuçları
Yanlış Uygulama
Aşı Sonrası Olası Şiddetli Reaksiyonlar
Steril olmayan enjeksiyon
• Tek kullanımlık enjektör veya iğnenin yeniden
kullanılması
• Kontamine olmuş aşı ya da sulandırıcı
kullanılması
• Enjeksiyon yerinde lokal apse gibi bir enfeksiyon,
sepsis, toksik şok sendromu veya ölüm
• Hepatit, HIV gibi kanla bulaşan enfeksiyonlar.
Yanlış hazırlama
• Aşının yetersiz çalkalanması
• Yanlış sulandırıcı kullanımı
• Aşı veya sulandırıcı yerine ilaç kullanımı
• Sulandırılmış aşının bir sonraki seansta
yeniden kullanılması.
• Lokal apse.
• Aşı etkisizliği.
• İlacın olumsuz etkisi, örn.: insülin, oksitosin, kas
gevşetici.
• Ölüm.
Yanlış yere enjeksiyon
• BCG SC yapılması.
• DaBT/DT/TT/Td çok yüzeysel yapılması
• Kaba etlere enjeksiyon.
• Lokal reaksiyon veya apse.
• Siyatik sinir hasarı.
Yanlış dozda enjeksiyon
• Gerektiğinden fazla dozda
• Gerektiğinden eksik dozda
• Artmış ASİE riski
• Aşının etkisiz olması
Aşının yanlış taşınması/saklanması
• VVM renk değişimi.
• Adsorbe aşının çökelmesi.
• Donan aşıdan dolayı lokal reaksiyon
• Aşının etkisiz olması
Gözden kaçan kontrendikasyonlar
•
Önlenebilir ciddi hastalık
Uygulama Hatası
En sık saptanan uygulama
hatası steril olmayan
enjeksiyonun neden olduğu
enfeksiyondur.
(Steril olmayan enjektör,
kontamine aşı, sulandırıcı,
imha edilme süresi geçmiş
aşı..)
Uygulama Hatası
Enfeksiyon
(örn:
lokal
süpürasyon,
olarak
apse)
ortaya çıkabileceği gibi,
sistemik
(sepsis,
sendromu)
olabilir.
hastalığa
toksik
da
şok
neden
Uygulama Hatası
 Kontamine aşı uygulanmış olan bebek/çocuk birkaç saat
içinde hastalanabilir ve lokal hassasiyet, inflamasyon,
kusma, ishal, siyanoz ve yüksek ateş görülebilir.
 Eğer aşı flakonuna ulaşılabirse flakonun bakteriyolojik
olarak test edilmesi enfeksiyon kaynağını belirler ve
program uygulama hatasına bağlı ASİE olduğu
kesinleştirilir.
Aşının Yanlış Hazırlanması
 Aşının
kullanılmadan
önce çalkalanmaması
 Yanlış sulandırıcı
 İlaç ile sulandırma
 Sulandırma hataları
Uygulama Hatalarının Önlenmesi
Uygulama Hatalarının Önlenmesi
Aşılar GBP genelgesinde belirtilen kullanım sürelerinin
sonunda imha edilmelidir.
• BCG aşısı sulandırıldıktan 8 saat sonra,
• Kızamık aşısı sulandırıldıktan 4 saat sonra,
• Polio aşısı, aşı flakon ısı izlemcisi kullanılamaz duruma
gelince,
• DBT, Td, TT, Hepatit B aşılarının birbirini izleyen 3 aşı
seansı sonunda (bu süre 1 ayı geçmemelidir) imha
edilmelidir.
Kontrendikasyon Sorgulaması
Her türlü aşıya karşı anafilaktik şok gelişmesi,
İmmün yetersizliği olanlara canlı aşı verilmesi,
 İmmün süpresif ilaç alanlara canlı aşı verilmesi; genellikle
tedaviden 7 ay sonra remisyonda iken canlı aşı verilebilir.
 Hastalığın kendisi immün süpresyon yapıyorsa canlı aşı
verilmez.

Aşı sonrası ensefalit veya ensefalopati geçirmişse (DTwP,
kızamık veya KKK sonrası),

İlerleyen nörolojik bozukluğu olanlara (DTwP) yapılmaz.
Kan Ürünü Alımı Sonrası Canlı Aşı
Yapımı İçin Gereken Süre
Enjeksiyon Reaksiyonu
Aşı içeriği ile ilgisi olmayan
 Bayılma ( >5 yaş)
 Anksiyeteye bağlı
hiperventilasyon sonucu
 Baş dönmesi, denge kaybı
 Kulak çınlaması, kusma
 Ağır çevresi ve ellerde
titreme, karıncalanma hissi
 Konvülziyon (obstrüksiyon ve
deri bulguları olmayacak) (çok
nadir)
Aşı sonrası en sık görülen ciddi yan
etki, ayakta aşı uygulaması sonrası
gelişen senkop ve buna bağlı kafa
travmasıdır!!
Rastlantısal Yan Etkiler
Aşılama sırasında veya sonrasında ortaya çıkan ancak
aşılama ile hiçbir ilgisi olmayan tıbbi olaylardır.
Bu olayların özellikle fazla sayıda kişinin aşılandığı
kampanyalarda ortaya çıkma ihtimali yüksektir.
Bilinmeyen Yan Etkiler
 Aşı dışında başka bir nedenin gösterilemediği,
bilinen aşı yan etkisi ya da program hatası
olmayan ciddi hastalanma, ölüm ya da
kümelenme gösteren durumlardır.
 Kümelenme; görülme zamanı, aşı uygulanan
birim veya ikamet yeri açısından benzer
özellikler gösteren veya aynı aşının uygulandığı
iki ya da daha fazla kişide aynı bildirimi zorunlu
ASİE’nin ortaya çıkmasıdır.
 Bu gibi durumlar ASİE Danışma Kurulu’nda
incelendikten sonra nedene göre sınıflandırılır.
Türkiye’de ASİE İzleme Sistemi
• Aralık 2003 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
• GBP kapsamında uygulanan aşılar (özel aşılar dahil)
sonrası gelişen istenmeyen etkilerin sürveyansı
yürütülmektedir.
• Temel amaç; aşının toplum tarafından kabul
edilirliğinin ve hizmet kalitesinin artırılmasıdır.
* 13.03.2009 Tarih ve 7943 Sayılı Genişletilmiş Bağışıklama Programı Genelgesi, 2009/18.
http://www.saglik.gov.tr/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF404F9755767D76
FF3ACF3E6E1AD704E7&Vurgulanacak=AS%c4%b0E%20GENELGES%c4%b0
Temel Stratejiler
1. Meydana gelen istenmeyen olguları düzenli olarak
izlemek, analiz etmek ve yorumlamak,
2. Ciddi istenmeyen etkiler görüldüğünde bunların
aşıya bağlı olup olmadığını ortaya koymak,
3. Program uygulama hatalarına neden olan sorunlara
müdahale etmek,
4. Aşı yan etkilerinde beklenenin üzerinde bir
yükseliş görülürse müdahale etmek,
5. Müdahaleler ve uygun iletişim kanalları ile halkın
aşılama programına güvenini sağlamaktır.
ASİE İzlem Sisteminde
Bildirilmesi Zorunlu Durumlar-1
1. Lokal Reaksiyonlar
Aşıdan sonra 48 saat içinde
ortaya çıkan
Ciddi Lokal Reaksiyon
Aşıdan sonra 2-7 gün içinde
ortaya çıkan
Enjeksiyon yerinde abse
(Bakteriyel/steril)
Aşıdan sonra 2 hafta – 6 ay
içinde ortaya çıkan
Lenfadenit
ASİE İzlem Sisteminde
Bildirilmesi Zorunlu Durumlar-2
2. Sinir Sistemi ile İlgili İstenmeyen Etkiler
OPA’dan sonra 4-30 gün (temaslılarda 4 -75
Paralitik poliomiyelit
gün) içinde ortaya çıkan
Kızamık bileşenli aşıları takiben 5-12 gün,
DaBT-IPA-Hib, KPA aşılarını takiben 72
saat içinde ortaya çıkan
Konvülsiyon
Kızamık bileşenli aşıları takiben 5-15 gün
içinde ortaya çıkan
Ensefalopati/Ensefalit
DaBT-IPA-Hib aşısını takiben 7 gün içinde
ortaya çıkan
Ensefalopati
Tetanoz bileşenli aşılardan sonra 2-28 gün
içinde ortaya çıkan
Brakial Nevrit
Aşıdan sonra 0-6 hafta içinde ortaya çıkan
Diğer paraliziler
Kabakulak bileşenli aşıları takiben 15-21
gün içinde ortaya çıkan
Aseptik menenjit
ASİE İzlem Sisteminde
Bildirilmesi Zorunlu Durumlar-3
3. Diğer İstenmeyen Etkiler
Aşıdan sonra 1 saat içinde ortaya çıkan
Anaflaksi
Aşıdan sonra birkaç saat içinde ortaya çıkan
Toksik Şok Sendromu
Aşıdan sonra 4 saat içinde ortaya çıkan (deri
bulguları daha geç görülebilir)
Akut allerjik reaksiyonlar
DaBT-IPA-Hib aşısından sonra 24 saat içinde
ortaya çıkan
Hipotonik-hiporesponsif atak
Aşıdan sonra 1 hafta içinde ortaya çıkan
Sepsis
Kızamıkçık bileşenli aşılarlardan sonra 1-3 hafta
içinde ortaya çıkan
Artrit
Kızamık bileşenli aşılardan sonra 1-6 hafta içinde
ortaya çıkan
Trombositopeni
DaBT-IPA-Hib aşısından sonra 24 saat içinde
ortaya çıkan
Apne - Bradikardi
BCG aşısından sonra 1 – 12 ay içinde ortaya çıkan
Yaygın BCG enfeksiyonu
BCG aşısından sonra 1-12 ay içinde ortaya çıkan
BCG Osteiti
ASİE İzlem Sisteminde
Bildirilmesi İstenen Durumlar
Zaman sınırı olmaksızın
Yukarıda sunulan hastalıklar haricinde sağlık
personeli ya da toplum tarafından aşılamayla ilgisi
olduğu düşünülen;
a) Ciddi olgular*
b) Kümelenme,
c) Toplumda ciddi kaygı ya da olumsuz propaganda
nedeni olan durumlar ASİE kapsamında
incelenmelidir.
*Ciddi ASİE: Ölüm, sakatlık, konjenital anomali ile
sonuçlanan veya hastanede yatış gerektiren ASİE’dir.
ASİE İzlem Sisteminde
Bildirilmesi Gerekmeyen Durumlar
 Hafif İstenmeyen etkiler: Sağlık personeli
döküntü, hafif ateş, enjeksiyon yerinde hafif
kızarıklık, ağrı, parotit gibi ASİE’lerle
karşılaştığında aileyi bilgilendirir, semptomatik
tedavi önerilerinde (enjeksiyon yerine soğuk
uygulama, hafif ateş ve/veya ağrı varlığında
parasetamol türevi ağrı kesici-ateş düşürücü
vb.) bulunur.
 Enjeksiyon Reaksiyonu
ACİL DURUMLAR
 Aşı uygulamasından sonra ortaya çıkan, aile ya
da hekim tarafından aşıya bağlı olabileceği
düşünülen,
aşı
dışında
başka
bir
nedenin
gösterilemediği, aşı yan etkisi ya da program
uygulama hatası olmayan durumlar bu kapsamda
incelenir.
ACİL DURUMLAR-1
 Hastaneye yatırılmasını
derecede hastalık,
gerektirecek
ciddi
 Nedeni belirlenemeyen ve aile ya da sağlık
personeli tarafından aşıya bağlı olabileceği
düşünülen ölümler,
 Görülme zamanı, aşının uygulandığı birim veya
ikamet yeri açısından benzer özellikler
gösteren veya aynı aşının uygulandığı iki ya da
daha fazla kişide aynı bildirimi zorunlu
ASİE’nin ya da beklenmeyen durumun ortaya
çıkması (kümelenme).
ASİE’lerin Saptanması
1. Aşılama çalışmalarında görev alan sağlık
personeli,
2. Hastaneler, sağlık merkezleri veya özel
kuruluşlardaki sağlık çalışanları, klinisyenler,
3. Aileler ve toplumun diğer üyeleri
“Aile veya hekim dışı sağlık personelinin
ASİE’den şüphelendiği durumlarda
değerlendirme hekim tarafından yapılır. Hekim
dışı personel bu tip bir vaka ile karşılaştığında
birlikte çalıştığı hekime haber verir ve vaka
birlikte değerlendirilir.”
Bildirim kapsamına girmeyen
durumlarda yapılacaklar
1. Aileyi bilgilendirmek
2. Hastayı rahatlatmak için tedavi önerilerinde
bulunmak
(Enjeksiyon yerine soğuk uygulama, ateş varsa ılık
pansuman, ateş ve ağrının hafifletilmesi için
parasetamol türevi ağrı kesici-ateş düşürücü
kullanımı)
Bildirimi gereken bir ASİE ile
karşılaşıldığında yapılacaklar
1. Aile bilgilendirilir (Uygulamayı yapanlarla ilgili
suçlama yapılmamalı!!!)
2. Hastanın tedavisi başlatılır.
3. Gerekli ise sevk edilir.
4. ASİE Vaka İnceleme ve Bildirim Formu’nu
doldurulur.
5. İl ASİE İzlem Sistemi sorumlusuna 24 saat
içinde haber verilir ve formu gönderilir.
Acil Durumlar ile Karşılaşıldığında
 Hastanın tedavisi başlatılır, gerekli ise sevk
edilir
 Vakit kaybetmeden İl ASİE İzlem
Sorumlusu’na haber verilir.
 ASİE İnceleme ve Bildirim Formu’nu doldurulur
ve gönderilir.
 Aileye durumun araştırılacağını açıklanır.
AŞI SONRASI İSTENMEYEN ETKİ ile
karşılaşıldığında:
Hayır
Bu ACİL bir durum mudur?
Evet
Bu bildirimi zorunlu bir ASİE midir?
Hayır
Evet
Toplumda ciddi kaygı
veya olumsuz
propaganda nedeni
oldu/olur mu?
Hayır
•Aileyi bilgilendir
•Tedavi önerilerinde
bulun
•Bildirim yapma
Evet
•Aileyi bilgilendir
•Hastanın tedavisini başlat
•Gerekli ise sevk et
•Form doldur
•Telefonla İl ASİE İzlem
Sorumlusu’na 24 saat
içinde haber ver
Aşı Sonrası İstenmeyen Etki Bildirim Sistemi
Sağlık Kurum ve Kuruluşları
2
1
3,5
3
Toplum/
Hasta
Aşı sağlayan
aracı firma
1 Sağlık
Halk Sağlığı
Müdürlüğü
(İl ASİE izlem
sistemi sorumlusu)
2
Çalışanı(ASM)
5
THSK
4
3, 5
İşlevler:
Sağlık çalışanı:
•ASİE’yi saptar
•Bildirim yapar
Halk Sağlığı Müdürlüğü
(İl ASİE İzlem Sistemi
sorumlusu):
•Bildirimleri alır,
değerlendirme ve sınıflama
yapar
•İnceleme ve Bildirim
formlarının birer örneğini
Bakanlığa gönderir
•Acil durumlar için araştırma
yapar, rapor hazırlar ve
merkeze gönderir
•Acil durumlara uygun
müdahaleyi yapar, denetler
•Geri bildirim yapar
6
8
UNICEF/DSÖ
9
Aşı
Üreticisi
7
ASİE Danışma Kurulu
Sağlık Bakanlığı:
•Bildirimleri alır
•Raporları inceler
•Acil durumları değerlendirir
•Uygun cevabı
değerlendirir/verir
•Değerlendirme ve sınıflandırma
yapılamayan vakaları danışma
kuruluna sunar
•Geri bildirim yapar
•İlgili yerlere bildirim yapar
1. İlk Başvuru
2. Uygun cevap için bildirim
3. Araştırma
4. Bildirim formu,vaka raporları
gönderme
5. Geribildirim
6. Konsultasyon için bildirim
7. Karar verme için iletişim
8. Toplum bilgilendirmesi
9. Bilgi paylaşımı
ASİE Nedenleri ve Güven Düzeyleri
Nedenler;

Aşı yan etkisi

Program uygulama hataları (Aşının üretim, dağıtım ve
uygulanması sırasında ortaya çıkabilecek hatalar)

Enjeksiyon reaksiyonu

Rastlantısal

Bilinmeyen
Güven düzeyleri;

Kesin

Olası

Zayıf olası

Uyumlu değil

ASİE değil (İlgisiz)

Sınıflandırılamayan
Aşı uygulaması ile ASİE arasındaki süre
Hastalık, ilaç/madde kullanımı
Olgu Sınıflaması
Kesin /Kuvvetle Olası
Aşının uygulanmasından uygun süre sonra ortaya çıkan ve diğer
hastalık, ilaç/madde kullanımının olmadığı durumlar.
Olası
Aşının uygulanmasından uygun süre sonra ortaya çıkan ve diğer
hastalık, ilaç/madde kullanımı ile açıklanamayan durumlar.
a. Aşının uygulanmasından uygun süre sonra ortaya çıkan ancak aynı
zamanda diğer hastalık veya ilaç/madde kullanımı ile de ortaya
çıkabilecek durumlar.
Zayıf olası
b. Aşının uygulanmasından uygun süre sonra ortaya çıkan ancak
aşı ile ilişkilendirilemeyen, sonucun başka bir nedenle açıklanabildiği
durumlar.
Uyumlu değil
Aşı uygulanması ile hastalığın başlangıcı arasındaki süre açısından
uyumlu olmayan ancak aynı zamanda altta yatan diğer hastalık veya
ilaç/madde kullanımı ile de ortaya çıkabilecek durumlar.
İlgisiz
Aşı uygulanmasından sonra uygun sürede ortaya çıkmamış ve altta
yatan hastalık veya ilaç kullanımı ile açıklanabilen durumlar.
Sınıflandırılamayan
a. Aşı uygulanması ile hastalığın başlangıcı arasındaki süre açısından
uyumlu olmayan, ancak altta yatan hastalık, ilaç kullanımı vs. ile de
açıklanmayan durumlar.
b. Nedenin değerlendirilebilmesi ve belirlenebilmesine yeterli olacak
düzeyde bilgiye ulaşılamayan durumlar.
İl ASİE Danışma Kurulu
 İl ASİE İzlem sorumlusu (Bulaşıcı
Hastalıklar Birim Sorumlusu)
 Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı
 Enfeksiyon
Hastalıkları
ve
Klinik
Mikrobiyoloji uzmanı
 Halk Sağlığı uzmanı
 Tıp Fakültesi ve Eğitim Hastanesi olan
illerde ilgili dal uzmanları
Merkez ASİE Danışma Kurulu
 Değerlendirme ve sınıflamanın yapılamadığı
durumlar,
 Ölüm, ciddi hastalanma ve hastaneye yatış
gerektiren bir tıbbi olay,
 Kümelenme ya da toplumda ciddi kaygı ya da
olumsuz propaganda nedeni olan
 ASİE’leri inceleyerek nedenlerinin saptanması
ve son kararın verilerek olgu sınıflandırmasının
yapılması amacıyla kurulmuştur.
Merkez ASİE Danışma Kurulu
 Yılda en az iki kez ve toplanmalarını gerektirecek
acil durumların varlığında toplanır.
 Vaka
inceleme
formları,
araştırma
raporları,
hastane kayıtları (hasta dosyası), epikriz, mevcut
laboratuvar
tetkikleri
değerlendirilerek
son
sınıflamayı yapar.
 Kurulun gerekli gördüğü durumlarda ilgili ilden ileri
araştırma
istenebilir.
ve
yardımcı
testlerin
yapılması
Merkez ASİE Danışma Kurulu
 Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanları,
 Epidemiyolog/ Halk Sağlığı uzmanları,
 Erişkin ve Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları
uzmanları,
 İmmünologlar,
 Virologlar,
 Mikrobiyoloji uzmanları,
 Çocuk ve Erişkin Nöroloji uzmanları,
 Sosyal Pediatri uzmanları,
 Alerji uzmanları,
 Patoloji uzmanları
 S.B.
Temel
Sağlık
Hizmetleri
Genel
Müdürlüğü’nden konu ile ilgili personelden oluşur.
SONUÇLAR
 Aşılar sağlıklı çocuklara yapıldığı ve hastalıkların
görülme sıklığı da giderek azaldığı için toplumda
aşı yan etkileri daha fazla dikkat çekmektedir.
• Bu nedenle
–
–
–
–
Aşı uygulamalarında titiz davranılmalı
Aşı yan etki izlemine destek olunmalı
Emin olunmadıkça aşılar suçlanmamalı
Aşı ile önlenebilir hastalıkların ciddiyeti
unutulmamalıdır.
AŞILARIN EN ÖNEMLİ YAN ETKİSİ
AŞI KORKUSUDUR