6. Öğretmen Adaylarının Küresel Isınmaya Bakış Açısı Keziban
Transkript
6. Öğretmen Adaylarının Küresel Isınmaya Bakış Açısı Keziban
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı 27, Sayfa 85 -97, 2009 ÖĞRETMEN ADAYLARININ KÜRESEL ISINMAYA BAKIŞ AÇISI Keziban Orbay1, Arzu Cansaran1, Melek Kalkan2 1 Amasya Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, AMASYA, keziban.orbay@amasya.edu.tr, arzu.cansaran@amasya.edu.tr 2 Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, SAMSUN, mkalkan@omu.edu.tr ÖZET Bu çalışmada yüzyılın en önemli sorunu olan küresel ısınma ve bu olaydan kaynaklanan iklim değişikliği konularına öğretmen adaylarının bakış açıları incelenmiştir. Bu araştırmanın denekleri Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümünde öğrenim gören 220 öğrencidir. Öğretmen adaylarının küresel ısınma hakkındaki fikirleri, cevaplandırdıkları 36 maddelik bir anket çalışması sonucuna göre tartışılarak değerlendirilmiştir. Neticede öğretmen adaylarının küresel ısınma hakkında oldukça fazla bilgi sahibi oldukları gözlemlenmiştir. Ancak bu durum asla yeterli görülmemeli gelecek nesillere de yaşanabilir bir dünya bırakabilmek için geleceğimizin teminatı olan öğretmen adayları, davranış değişikliği de yaratan bir çevre eğitimi kapsamında eğitilmelidir. Anahtar Kelimeler: Küresel Isınma, Öğretmen Adayı Görüşleri, Çevre Eğitimi, Fen Eğitimi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı 27, Sayfa 85 -97, 2009 THE OPINIONS OF PROSPECTIVE TEACHERS ABOUT GLOBAL WARMING Keziban Orbay1, Arzu Cansaran1, Melek Kalkan2 1 Amasya University, Education Faculty, Primary Teaching Department, AMASYA, keziban.orbay@amasya.edu.tr, arzu.cansaran@amasya.edu.tr 2 Ondokuz Mayıs University, Education Faculty, Guidance and Psychological Counselling , SAMSUN, mkalkan@omu.edu.tr ABSTRACT In this study, it is aimed to examine the opinions of prospective teachers about global warming, the utmost problem of this century and the climate change sourced from it. The sample of the study consists of 220 students attending to primary school Department of Education Faculty in Ondokuz Mayıs University. The opinions of the prospective teachers about global warming were evaluated relating to the questionaire contained 36 questions. It is observed that prospective teachers have adequate knowledge about global warming. We should not satisfy with this result. To leave a more pleasent world for the future generations the prospective teachers should be trained in an environment education concept creating change in their behaviours. Keywords: Global Warming, Opinions of Prospective Teachers, Environmental Education, Science Education. Öğretmen Adaylarının Küresel Isınmaya 87 GİRİŞ Son yıllarda özellikle antropojenik etkilerle ekolojik denge bozulmakta ve buna bağlı olarak çevresel problemler hızla artmaktadır. Günümüzde yaşanan çevre sorunlarının başında küresel ısınma ve bu durumun yarattığı iklim değişikliği gelmektedir. Dünya iklimi asırlardan beri bazen ısınma bazen de soğuma evrelerinden geçmiştir ve içinde bulunduğumuz dönemde nispeten soğuma periyoduna girilmiş olmalıdır. Ancak günümüzde dünya ikliminin soğuk bir döneme değil aksine tehlike yaratacak ölçüde sıcak bir evreye girmiş olduğu görülmektedir. Bunun en büyük sebebi de şüphesiz ki küresel ısınmadır. Kutuplarda ve yüksek dağlarda buzulların erimeye başlaması, son yüzyılın en sıcak yazlarının son 10-15 yıl içinde yaşanmış olması, Antartika’da son 50 yıl içinde hava sıcaklığının 2,5 0C artması, jeolojik kayıtlar, deniz seviyesinin yükselmesi, göllerde su sıcaklığının artması, güncel atmosferik sıcaklık ölçüm kayıtları, doğal olaylar arasında matematiksel bağlantı kurarak geçmişe ait değerler veren matematiksel modeller ve atmosferdeki aerosoller küresel ısınmanın kanıtlarıdır (Çepel ve Ergün, 2007; Aksay, Ketenoğlu ve Kurt, 2005). Küresel ısınma ve beraberinde yaşanan iklim değişikliklerinin en önemli nedeni olan sera etkisi “güneşten gelen kısa dalga boylu ışınların yeryüzüne çarptıktan sonra, uzun dalga boylu ısı ışınları şeklinde atmosferdeki sera gazları tarafından tekrar yeryüzüne geri yansıtılmasıdır” şeklinde tanımlanır. Sera etkisi büyük çoğunlukla atmosferik sudan kaynaklanır. Toplam sera etkisinin %85’ini su buharı, %12’sini atmosferdeki küçük su molekülleri oluşturur. Bunların yanında antropojenik kaynaklı gazlardan karbondioksit (CO2), kloroflorokarbon (CFC), metan (CH4), nitro oksit (N2O) ve ozon (O3) da sera etkisine neden olmaktadır (Aksay ve diğ., 2005). Küresel ısınma çok önemli ekolojik sonuçlar doğuracaktır. Sıcaklıkların artmasıyla sucul alanlardan buharlaşma artacak toprak kuruyacaktır. Bunun sonucunda bölgesel olarak iklim değişecek tarımsal ürünler ve ormanlar zarar görecektir. Buzulların erimesi ile göl, deniz ve akarsuların su seviyeleri yükselecek, kıyı bölgeleri sular altında kalacak, temiz su kaynakları kirlenecek, sel afetleri yaşanacak ve toplumsal göçler başlayacaktır. Ayrıca dengesiz küresel ısınmalar hem sayı hem de şiddet bakımından son derece zararlı kasırgalar yaratacaktır. Bunun yanı sıra küresel ısınma ile birlikte Sibirya ve Kanada’daki buzlu tundra toprakları çözünecek ve bataklık haline gelecektir. Sıcaklık artışı insan sağlığı üzerinde de etkili olacaktır. Gece ve kış soğuklarının hafiflemesi sonucu böcek yumurtalarının ölmesi ve bazı bölgelerde kurak dönemlerin ardından gelen aşırı yağışların virüs mutasyonlarını hızlandırması sonucunda az rastlanan bazı hastalıklar artarken bazı yeni hastalıklar da ortaya çıkacaktır (Çepel ve Ergün, 2007; Aksay ve diğ., 2005). Bugüne kadar öğretmenlerin ve öğrencilerin; sera etkisi, küresel ısınma ve iklim değişikliği, ozon tabakasının incelmesi ve genel çevre sorunları hakkındaki Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 27, Sayfa 85 -97, 2009 88 K. Orbay, A. Cansaran, M. Kalkan bilgileri ile çevre bilinç düzeyleri yurt içinde ve yurt dışında yapılan pek çok çalışma ile ölçülmüştür. Ozon tabakası hakkında Pekel, Kaya ve Demir (2007), Boyes, Chambers and Stanisstreet (1995), Pekel ve Özay (2005) ile Bozkurt ve Aydoğdu (2004)’ nun çalışmaları mevcuttur. Sera etkisi, küresel ısınma ve iklim değişikliği konularında ise Aksay ve diğ. (2005), Çepel ve Ergün (2007), Devine-Wright and Fleming (2004), Meadows and Wiesenmayer (1999), Darçın, Bozkurt, Hamalosmanoğlu ve Köse (2006), Lester, Ma, Lee and Lambert (2006), Koulidis and Christidou (1999) ve Spellman, Field and Sinclair (2003) çalışmıştır. Genel olarak çevre bilgisi düzeyini ölçen çalışmalar arasında Morgan and Moran (1995), Anderson and Wallin (2000), Erten, Özdemir ve Güler (2003), Şama (2003), Papadimitriou (2004), Aslan, Sağır ve Cansaran (2008) ve Sağır, Aslan ve Cansaran (2008)’ın araştırmaları yer almaktadır. YÖNTEM Örneklem Bu araştırmanın örneklemini Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümünün çeşitli anabilim dallarında öğrenim gören 220 öğrenci oluşturmaktadır. Veri Toplama Araçları Öğretmen adaylarının küresel ısınmaya ilişkin görüşlerini öğrenmek amacıyla araştırmacılar tarafından anket hazırlanmıştır. 36 sorudan oluşan anketin hazırlanmasında kapsamlı bir literatür taraması yapılmış ve uzman kişilerin düşüncelerinden yararlanılmıştır. Uzmanların eleştirileri ve önerileri doğrultusunda ankete son şekli verilmiştir. Verilerin Toplanması ve Analizi Araştırma verileri anketlerin sınıflarda uygulanması yoluyla toplanmıştır. Öğrencilerin anketleri yanıtlamaları yaklaşık 10 dakika sürmüştür. Toplanan verilerin değerlendirilmesi SPSS 10.0 ile yapılmıştır. Öğrencilerin her bir soruya verdikleri yanıtların frekans ve yüzde değerleri bulunmuştur. BULGULAR VE YORUMLAR Küresel ısınma hakkındaki görüşlerinin öğrenilmesi amacıyla öğretmen adaylarına uygulanan anket verileri Tablo 1’de verilmiş olup ilgili değerlendirmeler bu tabloya göre yapılmıştır. Sanayileşmenin küresel ısınmaya olan etkisi ile ilgili sorulara (1, 2, 4, 7, 26) verilen cevaplardan öğrencilerin büyük bir çoğunluğunun sanayileşme sürecinin küresel ısınmayı direkt etkilediğini düşündükleri anlaşılmaktadır (%98,2). Ayrıca çoğu öğrenci gelişmekte olan ülkelerin küresel ısınmaya diğer ülkelerden daha fazla katkıda bulunduklarını belirtmiştir (%75,9). Örnekleme giren öğrencilerin Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 27, Sayfa 85 -97, 2009 89 Öğretmen Adaylarının Küresel Isınmaya yarısından daha fazlası sanayileşmiş ülkelerin küresel ısınmadan daha çok etkileneceği düşüncesindedir (%56,4). Üstelik Türkiye’nin az sanayileşmiş bir ülke olmasına rağmen küresel ısınmadan daha çok etkileneceğine de inanmaktadırlar (%82,7). Kararsızım Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bilmiyorum 1-Dünyamız sanayi devriminden bu yana hızlı bir küresel ısınma sürecine girmiştir. 2-Küresel ısınma üzerinde gelişmekte olan ülkeler, diğerlerine oranla daha fazla paya sahiptir. 3-Bilimin sürekli gelişmesi küresel ısınmayı tetiklemiştir. 4-Her devletin sanayileşme sürecine girme isteği küresel ısınmayı artırmıştır. 5-Küresel ısınma dünyadaki herhangi bir yeri aynı oranda etkilemeyecektir. 6-Ülkemiz coğrafi konumu nedeniyle küresel ısınmadan en az etkilenecek ülkelerdendir. 7-Türkiye’nin az sanayileşmiş bir ülke olması, küresel ısınmadan daha az etkilenmesini sağlayacaktır. 8-Küresel ısınmanın nedenlerinden biri de bireylerin küresel ısınma hakkında bilgilendirilmemesidir. 9-Küresel ısınmanın en aza indirgenmesi süreci ekonomik açıdan pahalı olan bir süreçtir. 10-Küresel ısınmanın zararları yanında yararları da vardır. Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum Tablo 1. Öğretmen Adaylarının Küresel Isınma Hakkındaki Görüşleri f (%) 114 (51,8) f (%) 102 (46,4) f (%) 1 (0,5) f (%) - f (%) 2 (0,9) f (%) 1 (0,5) 85 (38,6) 82 (37,3) 22 (10,0) 6 (2,7) 17 (7,7) 8 (3,6) 53 (24,1) 96 (43,6) 44 (20,0) 8 (3,6) 12 (5,5) 71 (32,3) 109 (49,5) 24 (10,9) 3 (1,4) 5 (2,3) 8 (3,6) 27 (12,3) 78 (35,5) 56 (25,5) 16 (7,3) 30 (13,6) 13 (5,9) 7 (3,2) 28 (12,7) 84 (38,2) 42 (19,1) 49 (22,3) 10 (4,5) 5 (2,3) 33 (15,0) 94 (42,7) 52 (23,6) 24 (10,9) 12 (5,5) 107 (48,6) 85 (38,6) 16 (7,3) 8 (3,6) 2 (0,9) 2 (0,9) 42 (19,1) 67 (30,5) 42 (19,1) 13 (5,9) 44 (20,0) 12 (5,5) 10 (4,5) 16 (7,3) 61 (27,7) 95 (43,2) 32 (14,5) 6 (2,7) 7 (3,2) Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 27, Sayfa 85 -97, 2009 90 K. Orbay, A. Cansaran, M. Kalkan 11-Küresel ısınmanın yavaşlatılabilmesi için ülkelerin ortaklaşa çalışmaları gerekir. 12-Doğal alanların tahribatı küresel ısınmayı hızlandırmaktadır. 153 (69,5) 49 (22,3) 10 (4,5) 3 (1,4) 2 (0,9) 3 (1,4) 143 (65,0) 65 (29,5) 3 (1,4) 1 (0,5) 7 (3,2) 1 (0,5) 13-Küresel ısınma sonucunda olan iklim değişikliği dünya barışını olumsuz yönde etkileyecektir. 14-Küresel ısınmanın önlenmesi için kentleşme durdurulmalı. 15-İklimlendirici (klima) kullanımı atmosfere zarar veriyor. 16-Küresel ısınmanın, dünyanın bazı bölgelerinde uzun süreli, şiddetli kuraklıklara neden olacağı düşünülmektedir. 17-Küresel ısınma ile deniz seviyeleri yükselecektir. 18-Küresel ısınma sonucunda kullanılabilir su kaynaklarında azalma görülmeyecektir. 19-Küresel ısınma nedeniyle dünya besin üretimi giderek sınırlı sayıda bitki türüne bağımlı hale gelecektir. 20-Küresel ısınma insanın sağlığını doğrudan etkiliyor. 21-Küresel ısınmanın etkilerini azaltmak için ulaşımda toplu taşıma araçları tercih edilmelidir. 22-Küresel ısınmanın etkilerini azaltmak için evler ısı kaybına karşı yalıtılmalıdır. 23-Küresel ısınmanın etkilerini azaltmak için alışverişlerde cam ürünler tercih edilmelidir. 24-Küresel ısnmanın etkilerini azaltmak için plastik, poşet, yiyecek kapları geri dönüşüme kazandırılmalıdır. 91 (41,4) 81 (36,8) 21 (9,5) 7 (3,2) 15 (6,8) 5 (2,3) 23 (10,5) 54 (24,5) 83 (37,7) 9 (4,1) 27 (12,3) 24 (10,9) 56 (25,5) 72 (32,7) 21 (9,5) 4 (1,8) 63 (28,6) 4 (1,8) 110 (50,0) 90 (40,9) 5 (2,3) 5 (2,3) 7 (3,2) 3 (1,4) 84 (38,2) 39 (17,7) 77 (35,0) 27 (12,3) 16 (7,3) 66 (30,0) 5 (2,3) 75 (34,1) 32 (14,5) 11 (5,0) 6 (2,7) 2 (0,9) 98 (44,5) 77 (35,0) 15 (6,8) 3 (1,4) 23 (10,5) 4 (1,8) 112 (50,9) 81 (36,8) 85 (38,6) 92 (41,8) 9 (4,1) 18 (8,2) 2 (0,9) 2 (0,9) 8 (3,6) 13 (5,9) 4 (1,8) 14 (6,4) 62 (28,2) 85 (38,6) 21 (9,5) 6 (2,7) 35 (15,9) 11 (5,0) 50 (22,7) 63 (28,6) 15 (6,8) 7 (3,2) 65 (29,5) 20 (9,1) 94 (42,7) 93 (42,3) 13 (5,9) 2 0,9 12 (5,5) 6 (2,7) Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 27, Sayfa 85 -97, 2009 91 Öğretmen Adaylarının Küresel Isınmaya 25-Küresel ısınmanın etkilerini azaltmak için; su,güneş,rüzgar gibi doğal enerji kaynakları kullanılmalıdır. 26-Küresel ısınma, sanayileşmiş ülkeleri daha fazla etkileyecektir. 27-Türkiye, çevre korunmasıyla ilgili anlaşmalara imza atmalıdır. 28-Küresel ısınma ve sonuçları dünyanın sonunu getirecek etkidedir. 29-Yeterli önlemlerin alınması durumunda küresel ısınma yavaşlayacaktır. 30-Küresel ısınmaya neden olan etmenler arasında bilgisayarın da olduğunu düşünüyorum. 31-Küresel ısınmanın insan hayatı üzerinde fark edilir etki yarattığına inanmıyorum 32-Ülkemizde yapılan bilinçlendirme çalışmaları halkı küresel ısınma konusunda aydınlatmada yeterli düzeydedir. 33-Dünyanın kendini yenileme özelliği sayesinde küresel ısınma tehdidi zamanla yok olacaktır. 34-İnsanların kullanmış oldukları kozmetik ürünlerin bilinçsiz tüketimi küresel ısınmayı tetiklemektedir. 35-Küresel ısınma devletler için bir çevre sorunu olmaktan çok uluslar arası ekonomik bir sorundur. 36-Ülkemiz ekonomisi küresel ısınma çalışmalarında bu tehdidi yok edebilecek ekonomi düzeyine sahiptir. 126 (57,3) 73 (33,2) 5 (2,3) 4 (1,8) 8 (3,6) 4 (1,8) 51 (23,2) 73 (33,2) 39 (17,7) 19 (8,6) 28 (12,7) 10 (4,5) 98 (44,5) 85 (38,6) 9 (4,1) 6 (2,7) 16 (7,7) 6 (2,7) 90 (40,9) 84 (38,2) 17 (7,7) 7 (3,2) 15 (6,8) 7 (3,2) 73 (33,2) 92 (41,8) 20 (9,1) 10 (4,5) 15 (6,8) 10 (4,5) 32 (14,5) 61 (27,7) 30 (13,6) 12 (5,5) 62 (28,2) 23 (10,5) 24 (10,9) 41 (18,6) 69 (31,4) 66 (30,0) 14 (6,4) 6 (2,7) 9 (4,1) 16 (7,3) 94 (42,7) 84 (38,2) 9 (4,1) 8 (3,6) 22 (10,8) 27 (12,3) 70 (31,8) 50 (22,7) 35 (15,9) 16 (7,3) 100 (45,5) 93 (42,3) 10 (4,5) 6 (2,7) 6 (2,7) 5 (2,3) 49 (22,3) 65 (29,5) 48 (21,8) 24 (10,9) 18 (8,2) 16 (7,3) 18 (8,2) 16 (7,3) 78 (35,5) 57 (25,9) 41 (18,6) 10 (4,5) Anketteki küresel ısınmayı etkileyen faktörlerle ilgili sorulardan (3, 8, 12, 15, 30, 32, 34) da önemli bulgulara ulaşılmıştır. Örneğin %67,7 oranında öğrenci bilimin sürekli gelişmesinin küresel ısınmayı tetiklediği fikrindedir. Öte yandan büyük oranda öğrenci, bireylerin küresel ısınma hakkında bilgilendirilmemiş olmalarını küresel ısınmanın nedenlerinden birisi olarak görmektedir (%87,2). Üstelik öğrencilerin büyük çoğunluğu Türk halkının küresel ısınma konusunda yeterince Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 27, Sayfa 85 -97, 2009 92 K. Orbay, A. Cansaran, M. Kalkan bilinçlendirilmediği fikrindedir (%89,6). Örnekleme giren öğrenciler büyük oranda, bilinçsiz kullanılan kozmetik ürünlerinin de küresel ısınmayı artırdığı fikrindedir. (%87,8). Ayrıca öğrencilerin neredeyse tamamına yakını, doğal alanların tahribatının küresel ısınmayı hızlandırdığı düşüncesini savunmaktadır (%94,5). Örneklem öğrencilerin %58,2’ si teknolojik aletlerden olan iklimlendiricinin (klimanın) atmosfere zarar verdiğini savunurken, %58,8’ i (katılmayanlar %19,1, bilmeyenler %28,2, kararsızlar %10,5) bilgisayarın küresel ısınmayı etkilemediğini belirtmiştir. Küresel ısınma ölçüsü ile ülkelerin coğrafi konumları arasındaki bağlantıyı irdeleyen sorulara (5, 6) verilen cevaplardan, küresel ısınma etkisi ile coğrafi konum arasında önemli bir ilişki olduğu görülmüştür. Öğrencilerin hemen hemen yarısının görüşü, küresel ısınmanın dünyanın her bölgesini aynı oranda etkilemeyeceğidir (%47,8). Buna rağmen aksini düşünenlerin ve bu konuda bir fikri olmayanların oranı azımsanamayacak ölçüdedir (%43,2). Ülkemiz açısından bakıldığında öğrencilerin çoğu Türkiye’nin coğrafi konumu nedeniyle küresel ısınmadan en çok etkilenecek ülkeler arasında olduğunu savunmaktadır (%57,3). Küresel ısınmanın engellenebilmesinin ekonomik boyutları da ankette birtakım sorularla (9, 35, 36) ele alınmıştır. Öğrencilerin yarısı küresel ısınmanın uluslar arası ekonomik bir sorun olduğu konusunda hemfikirdir (%51,8). Yarıya yakın öğrenci grubu ise bu uluslararası ekonomik sorunun oldukça pahalı bir süreç olduğunu düşünmektedir (%49,6). Ülkemiz ekonomisinin küresel ısınma tehdidini yok edebilecek düzeyde olmadığı öğrencilerin yarıdan fazlasının ortak görüşüdür (%61,4). Ankette küresel ısınmanın etkilerinin azaltılması yönünde neler yapılabileceğine ilişkin sorular (11, 14, 21, 22, 23, 24, 25, 29) da bulunmaktadır. Bu sorulara verilen cevaplara bakıldığında büyük oranda öğrenci küresel ısınmaya karşı ülkelerin ortak hareket etmeleri gerektiğine inanmaktadır (%91,8). Küresel ısınmanın önlenmesi için alınması gereken tedbirlere öğrenciler belli oranda katılarak olumlu görüş bildirmişlerdir. Alınabilecek bu tedbirler aşağıdaki gibi sıralanabilir: Kentleşmenin durdurulması (%35), ulaşımda toplu taşıma araçlarının tercih edilmesi (%78,6), evlerin ısı kaybına karşı yalıtılması (%66,8), alışverişlerde cam ürünlerin tercih edilmesi (%51,3), geri dönüşüm mekanizmalarının geliştirilmesi (%85), doğal enerji kaynaklarının kullanılması (%90,5). Bunlarla birlikte, öğrencilerin çoğunluğu yeterli önlemlerin alınması durumunda küresel ısınmanın yavaşlayacağını öngörmektedir (%75). Ankette küresel ısınmanın sonunda yaşanabilecek çevresel sorunları içeren sorular (13, 16, 17, 18, 19, 28) da mevcuttur. Buna göre küresel ısınmanın sonucunda yaşanılabileceği düşünülen çevre sorunları ve öğrencilerin bu öngörülere katılım oranları aşağıdaki gibi sıralanabilir: Dünya barışının olumsuz etkilenecek olması (%78,2), dünyanın bazı bölgelerinde kuraklıkların yaşanacak olması (%90,9), deniz seviyelerinin yükselecek olması (%73,2), kullanılabilir su Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 27, Sayfa 85 -97, 2009 Öğretmen Adaylarının Küresel Isınmaya 93 kaynaklarının azalacak olması (%30), besin kıtlığının yaşanacak olması (%79,5), küresel ısınma sonucunda neredeyse dünyanın sonunun gelecek olması (%79,1). Ayrıca ankette kullanılan iki soru (20, 31) ile de öğrencilerin küresel ısınmanın insan sağlığı ve yaşam standardı üzerine etkileri hakkındaki görüşleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Buna göre öğrenciler büyük oranda küresel ısınmanın insan sağlığını doğrudan etkilediğine inanmaktadır (%89,5). Küresel ısınmanın insanların yaşam standardı üzerine önemli derecede etki yarattığını düşünen öğrencilerin oranı da az değildir (%61,4). Tüm bunların yanında küresel ısınma ile ilgili diğer bazı hususlarda da örneklem öğrencilerin görüşlerine başvurulmuştur (27, 10, 33) . Örneğin Türkiye’nin çevre korunması ile ilgili anlaşmalara imza atmasının gereğine inanan öğrencilerin oranı oldukça yüksektir (%83,1). Ayrıca küresel ısınmanın zararları yanında faydasının da olabileceğine ihtimal veren öğrencilerin oranı hayli düşüktür (%11,8). Bununla beraber yine düşük oranda bir öğrenci grubu dünyanın kendini yenileme özelliği sayesinde küresel ısınma tehdidinin zamanla yok olacağını savunmaktadır (%23,1). SONUÇ VE TARTIŞMA Bu çalışmada, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümünün çeşitli anabilim dallarında öğrenim gören öğrencilerin küresel ısınma ve bunun yeryüzüne etkileri ile ilgili bakış açıları irdelenmiştir. Genel olarak öğrencilerin küresel ısınma ve buna bağlı olarak dünyanın geleceği hakkında oldukça fazla fikir sahibi oldukları görülmüştür. Çoğu öğrencinin düşündüğü gibi sanayileşme ve küresel ısınma arasında büyük bir ilişki vardır. Küresel ısınmanın yoğun olarak hissedildiği son elli yıla bakılırsa sanayide de büyük bir sıçrama yaşanmış olduğu gözlemlenecektir. Son dönemlerde Çin ve Hindistan’da yaşanan sanayiye dayalı üretim hacmindeki artışın küresel ısınmaya büyük katkı sağladığı bilim insanlarınca ortaya konulmuştur. Bu alanda bir sıralama yapıldığında ABD’nin başı çektiği görülmektedir. Dünya nüfusunun %4’lük bölümüne sahip olan ABD dünya genelinde CO2 gazının %25’ini atmosfere salmaktadır (www.ordutb.org.tr). Bu durumda gelişmiş ülkelerin küresel ısınmaya en büyük katkıyı sağladıkları söylenebilir. Küresel ısınmayı etkileyen faktörlerle ilgili sorulara öğrenciler oldukça bilinçli cevaplar vermişlerdir. Buna göre pek çok öğrenci bilim, teknoloji ve küresel ısınma arasındaki bağlantının farkındadır. Bilimsel bilgi teknoloji ile birlikte üretime dönüşmekte ve endüstriyel kurumlarda kullanılmaktadır. Bilimin gelişmesi teknolojiyi geliştirmekte ve bunlara bağlı olarak ülkeler daha çok sanayileşmektedir. Ankete katılan büyük oranda öğrencinin de düşündüğü gibi doğal alanların tahribatı ve daha da önemlisi bireylerin bu konudaki bilinçsizliği Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 27, Sayfa 85 -97, 2009 94 K. Orbay, A. Cansaran, M. Kalkan küresel ısınmanın başlıca sebeplerindendir. Bununla beraber çalışan klimaların ve bilgisayarların yaydığı enerji ile LCD gibi televizyonlar küresel ısınmayı tetiklemektedir. Üstelik deodorantlar ve çeşitli spreylerde kullanılan CFC (kloroflorokarbon) denilen maddeler, ozon tabakasını incelttikleri gibi aynı zamanda sera gazı olup, sera etkisine dolayısıyla küresel ısınmaya sebep olmaktadır. Küresel ısınma dünyanın her bölgesini aynı oranda etkilemeyecektir. Ankete katılan öğrencilerin hemen hemen yarısı da böyle düşünmektedir. Sıcaklık artışının yeryüzünün yüksek enlemlerinde özellikle kutuplarda daha şiddetli hissedilmesi beklenmektedir. Buralarda sıcaklık artışının dünya ortalamasının iki katı olacağı tahmin edilmektedir. Bu durum kutuplardaki ve dağlardaki buzulların erimesine ve dolayısıyla deniz seviyesinin yükselmesine neden olacaktır. Sıcaklık artışı orta enlemlerde ve ekvatorda kutuplardakinden daha farklı olacaktır. Örneğin ekvatorda dünya ortalamasının daha da altında kalacağı tahmin edilmektedir (Aksay ve diğ., 2005). Türkiye karmaşık iklim yapısı içinde özellikle küresel ısınmaya bağlı olarak görülebilecek bir iklim değişikliğinden en fazla etkilenecek ülkelerden birisidir. Doğal olarak üç tarafından denizlerle çevrili olması, ilginç topografik özellikleri ve orografik yapısı nedeniyle Türkiye’nin farklı bölgeleri iklim değişikliğinden farklı biçimde ve değişik boyutlarda etkilenecektir. Örneğin sıcaklık artışından daha çok çölleşme tehdidi altında bulunan Güneydoğu ve İç Anadolu gibi kurak ve yarı kurak bölgelerle, yeterli suya sahip olmayan yarı nemli Ege ve Akdeniz bölgeleri daha fazla etkilenmiş olacaktır (Öztürk, 2002). Örneklem öğrencilerin yarısının da düşündüğü gibi küresel ısınma uluslar arası ekonomik bir sorundur. Küresel ısınmayı tetikleyen esas faktör ekolojik dengeyi bozan ekonomik faaliyetlerdir. Özellikle petrol, kömür ve bunun gibi ucuz fosil yakıtlarına dayalı üretim faaliyetleri sonucunda açığa çıkan CO2 küresel ısınmanın esas ve tek nedenidir. Küresel ısınma ile birlikte ekolojiye uygun ekonomi anlayışı öne çıkarken bu yaklaşım sürdürülebilir kalkınmanın da şartı olarak algılanmaya başlanmıştır (www.ordutb.org.tr). Bu çalışma sonucunda ortaya çıkan önemli sonuçlarda bir tanesi de, diğer tüm çevresel sorunlarda olduğu gibi küresel ısınmaya karşı ülkelerin ortak hareket etmesi gerektiğidir. Çünkü çevresel problemler nerede meydana gelirse gelsin, atmosfer bütün dünya ülkeleri için ortak olduğundan, bu sorunlar yerel değil küreseldir. Küresel ısınmaya karşı alınabilecek tedbirler arasında: Ulaşımda toplum taşıma araçlarının kullanımının artırılması, binalarının ısı kaybına karşı yalıtılması, geri dönüşüm mekanizmalarının yaygınlaştırılması, kömür petrol doğal gaz gibi fosil enerji yakıtlarının kullanımının azaltılıp yenilenebilir enerji kaynaklarının (su, rüzgar, güneş, biomas vb.) kullanımının çoğaltılması, tüketicilerin uzun ömürlü ürünlere yönelmesi, doğal alanların korunması ve zenginleştirilmesi sayılabilir. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 27, Sayfa 85 -97, 2009 Öğretmen Adaylarının Küresel Isınmaya 95 Küresel ısınmayla birlikte dünyamızı birçok olumsuzluk beklemektedir. Bunlar: dünyanın bazı bölgelerinde buzulların erimesi ile deniz seviyesinin yükselmesi, su kaynaklarının azalması ve buna bağlı olarak kuraklık ve besin kıtlığının ortaya çıkması, bazı bitki ve hayvan türlerinin yok olması, iklim tiplerinde değişiklik gözlenmesi ve iklimle bağlantılı afetlerin sayılarının artması vb. sıralanabilir (Aksay ve diğ., 2005). Çevresel problemlerin çözümünde ortak hareket edilmesi gerektiği için ülkeler küresel ısınma konusunda da bir araya gelmişler ve bu konuda çeşitli sözleşmelere imza atmışlardır. Türkiye’nin çevre konusunda taraf olduğu pek çok uluslar arası sözleşme mevcuttur. Bunlarda birkaçı: Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona-1976), Tehlikeli Atıkların Sınırlar Ötesi Taşınımının ve İmhasının Kontrolü Sözleşmesi (Basel-1989), Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi ve Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Karşı Montreal Protokolü (1990), Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi (Rio De Jeneiro-1992), Özelikle Su Kuşları Yaşama Alanı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Hakkında Sözleşme- RAMSAR (1994), Nesli Tehlikede Olan Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme – CITES (1996)’dir. Özellikle küresel ısınmayı ilgilendiren bir anlaşma olan Kyoto protokolünü (1997) Aralık 2006’da toplam 169 ülke ve devlete bağlı örgüt imzalamış ancak ABD, Avusturalya gibi gelişmiş ülkeler ile gelişmekte olan Türkiye gibi bazı ülkeler imzalamamıştır. Kyoto protokolünün amacı sera gazlarının ortalama salınım değerlerini 2008-2012 arasındaki 5 yıllık dönemde azaltmaktır (www.ockkb.gov.tr). Türkiye henüz mevcut fosil yakıt rezervlerini kullanma durumunda olduğundan ve yeni enerji kaynaklarına yönelemediğinden Kyoto protokolüne imza atmamıştır. Bu çalışmaya katılan öğrenciler küresel ısınmanın zararları yanında faydalarının da olabileceğine pek ihtimal vermemektedir. Ancak kimi bilim insanlarına göre küresel ısınmanın dünyaya faydaları da olacaktır. Örneğin Prof. Dr. İbrahim Uslu (2008)’ya göre yeryüzünün ısınmasıyla yağış miktarı dolayısıyla bitkilerin verimliliği artacak ve bu bitkilerle geçinen hayvanların miktarı ile biyoçeşitliliği çoğalacaktır. Dünyanın ısınmasından bazı ülkeler zararlı çıkarken bazıları ise kar sağlayacaktır. Örneğin sıcaktan cehenneme dönecek olan İspanya turizm ülkesi özelliğini İzlanda’ya kaptıracaktır. Tüm bunların yanında iklim değişikliğinin en önemli faydası küresel ısınma konusunda insanlarda çevre bilincinin artmaya başlamasıdır (www.teknoloji.milliyet.com.tr). Çevresel sorunlar eğer belli bir sınırın üzerine çıkmamış ise yer yüzünün kendi kendini yenileme özelliği sayesinde bir yere kadar kontrol altına alınabilir. Küresel ısınmanın engellenebilmesi ise tamamen biz insanların elindedir. Özellikle atmosfere büyük miktarda sera gazları salınımı gerçekleştiren ABD, Avustralya ve diğer ülkeler gereken önemleri almak zorundadır. Kyoto protokolünü imzalamak ve uygulamak bu önlemlerin başında sayılabilir. Sonuç olarak henüz vakit geçmeden çevre adına atılacak her adım geleceğimizin de garantisi olacaktır. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 27, Sayfa 85 -97, 2009 96 K. Orbay, A. Cansaran, M. Kalkan KAYNAKLAR Aksay S.C., Ketenoğlu O. ve Kurt L. (2005). Küresel Isınma ve İklim Değişikliği. Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi, 25, 29-41. Anderson B. and Wallin A. (2000). Students’ Understanding of The Greenhouse Effect, The Societal Consequences of Reducing CO2 Emissions and The Problem of Ozone Layer Depletion. Journal of Research in Science Teaching , 37(10), 1096-1111. Aslan O., Sağır Ş. ve Cansaran A. (2008). Çevre Tutum Ölçeği Uyarlanması ve İlköğretim Öğrencilerinin Çevre Tutumlarının Belirlenmesi. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 285-295. Boyes E., Chambers W. and Stanisstreet M. (1995). Trainee Primary Teachers’ Ideas About The Ozane Layer. Environmental Education Research, 1(2), 133-145. Bozkurt O. ve Aydoğdu M. (2004). İlköğretim 6. 7. ve 8. Sınıf Öğrencilerin Ozon Tabakası ve Görevleri Hakkındaki Kavram Yanılgıları ve Oluşturma Şekilleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 12(2), 369-376. Çepel N. ve Ergün C. (2007). Küresel Isınmanın Kanıtları. İndigo Dergisi, 26. Darçın E.S., Bozkurt O., Hamalosmanoğlu M. ve Köse S. (2006). İlköğretim Öğrencilerinin Sera Etkisi Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin ve Kavram Yanılgılarının Tespit Edilmesi. International Journal of Environmental and Science Education, 1(2), 104-115. Devine- Wright P., Devine Wright H. and Fleming P. (2004). Situational Influences Upon Children’s beliefs About Global Warming and Energy. Environmental Education Research, 10(4), 493-506. Erten S., Özdemir P. ve Güler T., (2003). Okul Öncesi Eğitim Kurumlarındaki Öğretmenlerin Çevre Bilinci Düzeylerinin ve Bu Okullardaki Çevre Eğitiminin Durumunun Belirlenmesi. OMEP: 2003 Dünya Konsey Toplantısı ve Konferansı bildirisi, Kuşadası-Türkiye. Koulidis V and Christidou V. (1999). Models of Students’ Thinking concerning the Greenhouse Effect and Teaching Implications. Science Education , 83(5), 559-576. Lester B.T., Ma L., Lee O. and Lambert J. (2006). Social Activisim in Elementary Science Education :A Science, Technology and Society Approac to Teach Global Warming. International Journal of Science Education, 28(4), 315-335. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 27, Sayfa 85 -97, 2009 Öğretmen Adaylarının Küresel Isınmaya 97 Meadows G. and Wiesenmayer R.L. (1999). Identifying and Addressing Students’ Alternative Conceptions of the Causes of Global Warming: The Need for Cognitive Conflict. Journal of Education and Technology, 8(3), 235-239. Morgan M.D. and Moran J.M. (1995). Understanding the Greenhouse-Effect and the Ozane Shield-An Index of Scientific Literacy Among UniversityStudents. Bulletin of The American Meteorological Society, 76(7), 11851190. Öztürk K. (2002). Küresel İklim Değişikliği ve Türkiye’ye Olası Etkileri, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 47-65. Papadimitriou V. (2004). Prospective Primary Teachers’ Understanding of Climate Change, Greenhouse Effect and Ozone Layer Depletion. Journal of Science Education and Technology, 13(2), 299-307. Pekel F.O. and Özay E.(2005). Turkish High School Students’ Perceptions of Ozone Layer Depletion. Applied Environmental Education and Communication, 4(2), 115-123. Pekel F.O., Kaya E. ve Demir Y. (2007). Farklı Lise Öğrencilerinin Ozon Tabakasına İlişkin Düşüncelerinin Karşılaştırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 169-174. Sağır Ş., Aslan O. ve Cansaran A. (2008). İlköğretim Öğrencilerinin Çevre Bilgisi ve Çevre Tutumlarının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. İlköğretim Online E-Dergi, 7(2), 496-511. Spellman G., Field K. and Sinclair J. (2003). An Investigation into UK Higher Education Students’ Knowledge of Global Climatic Change. International Research in Geographical and Environmental Education, 12(1), 6-17. Şama E. (2003). Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 99-110. Uslu İ. (2008). http://teknoloji.milliyet.com.tr/Teknoloji/HaberDetay (Milliyet Gazetesi Web Sitesi) (10.11.2008). http://www.ockkb.gov.tr/TR/Icerik_Detay.ASP?Icerik=143 (Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı Web Sitesi). (25.10.2007). http://www.ordutb.org.tr/dokumanlar/K%C3%9CRESEL%20ISINMAOTB%20RAPORU.doc (Ordu Ticaret Borsası Web Sitesi) (5.11.2007). Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 27, Sayfa 85 -97, 2009 98 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 27, 2009