2011 verileriyle Savunma Sanayi Analiz Raporu
Transkript
2011 verileriyle Savunma Sanayi Analiz Raporu
2011 Yılı Verileriyle SAVUNMA SANAYii ANALiZ RAPORU 1 2011 Yılı Verileriyle SAVUNMA SANAYii ANALiZ RAPORU 2 3 En iyisinin teminatı Özgürlük ve bağımsızlık benim karakterimdir. atatürk 4 5 İÇİNDEKİLER 1. Yöntem 2. Kapsam 3. 2011 Yılı Verileriyle Savunma Sanayii Mali Analizi 3.1. Nakit Yaratma Gücü 3.2. Varlıkların Finansman Şekli ve Borç Yapısı 3.3. İşletme Sermayesı İhtiyacı Analizi 3.4. Maddi Duran Varlık Yatırımlarının Analizi 3.5. Rekabet Gücü Analizi 4. Savunma Sanayi 2011 Mali Analiz Verilerine İlişkin Tespitler 5. Sektör Kırılımları 5.1. TSKGV-Kamu Firmaları 5.2. Deniz Araçları 5.3. Havacılık Ve Uzay 5.4. Kara Araçları 5.5. Silah Sistemleri 5.6. Elektrik, Elektronik Ve Yazılım 6. Savunma Sanayii 25 6.1 2011 Yılı Verileriyle Savunma Sanayii 25 6.2 Savunma Sanayii 25 Ana Göstergeleri 7. Savunma Sanayiinin Türkiye’deki Ve Dünyadaki Yeri 7.1. Sektörün 2011 Yılı Panoraması 7.2. Ana Eksenlerde Eğilimle 7.4 Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu (İso 500) Listesinde Yer Alan Savunma Sanayii Firmaları 7.5. Defense News Top 100 EK. Mali Oran Tanımları 6 1 3 5 5 9 13 17 25 30 32 32 33 33 33 34 34 35 35 37 39 39 41 43 44 46 7 1 www.ssm.gov.tr 1. YÖNTEM Savunma sanayiinde faaliyet gösteren 52 firmanın bilanço ve gelir-gider tablolarının Savunma Sanayii Portalına girilmesi ile toplanan veriler analize tabi tutulmuştur. Analizler, Sanayileşme ve Strateji Geliştirme Daire Başkanlıklarının ortak çalışmasıyla gerçekleştirilmiştir. Firmaların Sınıflandırılması Eldeki verilerin yorumlanması ve anlamlı çıkarımlar yapılabilmesini teminen firmalar, 4 ana kategoride sınıflandırılmışlar; analize ve kıyaslamalara tabi tutulmuşlardır. Sahiplik Kategorisi TSKGV-Kamu Özel 8 Ölçek (Ciro) Kategorisi Yüklenicilik Kategorisi Alt Sektör Kategorisi 100+ milyon TL 25,1-99,9 milyon TL 0-25 milyon TL Ana Yüklenici Alt Yüklenici Yan Sanayi Kara Araçları Deniz Araçları Havacılık ve Uzay Elektrik, Elektronik ve Yazılım Silah Sistemleri 1 1 www.ssm.gov.tr Mali Analizler 52 firmanın verileri bahse konu kategorilerde değerlendirmeye alınmış ve firmaların mali performansları analiz edilmiştir. Savunma Sanayii 25 Çalışması Üretimden S&H satışlarına göre sıralanan firmalardan, gelirleri içerisinde %20 ve üzeri oranlarda savunma ve havacılık cirosu gerçekleştiren ilk 25 firma listelenmektedir. Bu 25 firmanın önemli oranda sektörü temsil edebildiği değerlendirilmektedir. Ticari Gizlilik Değerlendirmesi Analize konu bilanço ve gelir-gider tabloları borsaya kote şirketler hariç olmak üzere mevcut Vergi Usul Kanununun kuralları çerçevesinde hazırlanmış mali tablolardan oluşmaktadır. Bu itibarla, rakamların kamuoyu ile paylaşılmasında hassasiyet gözetilmektedir. 2 2 www.ssm.gov.tr 2. KAPSAM Savunma sanayii performansının değerlendirilmesi amacıyla pilot uygulaması geçtiğimiz yıl gerçekleştirilen analiz çalışması kapsamında 52 firmanın 2011 yılı Bilanço ve Gelir-Gider tabloları alınmıştır. Bunun yanı sıra ihtiyaç duyulan diğer veriler de Savunma Sanayii Portalı’nden alınmıştır. SAVUNMA SANAYİİ ANALİZ ÇALIŞMASI KAPSAMINDA DEĞERLENDİRMEYE ALINAN FİRMALAR 1 AGS 11 DORA MAKİNA 21 HTR 2 Alp Havacılık 12 ELSİS 22 HEMA ENDÜSTRİ 3 ANADOLU Deniz 13 Erk Yazılım 23 HMS Makina HST OTOMOTİV 4 Aselsan 14 FİGES 24 (AÇA) 5 A-TEL 15 FNSS 25 İstanbul Denizcilik A ydın GATE 6 16 26 KALE HAVACILIK Yazılım(AYESAŞ) ELEKTRONİK GİRSAN 7 BARIŞ ELEKTRİK 17 27 KALEKALIP Makina 31 MKEK 32 MEGE TEKNİK 33 Meteksan Savunma 37 MilSOFT 47 STM 8 BMC 18 GÜR METAL 28 KAREL Elektronik 38 MTU Motor 48 TİSAŞ COŞKUNOZ 9 SAVUNMA 19 GÜRDESAN 29 Koç Bilgi 39 NETAŞ 49 TEI 10 Dearsan 20 HAVELSAN 30 KÜÇÜKPAZARLI 40 NUROL MAKİNA 50 TAI 34 MFK MAKİNA 35 MİKES 41 OTOKAR 51 YOL-BAK 42 RMK 52 YONCA - ONUK 43 ROKETSAN Samsun Yurt 44 Savunma 45 Savronik 36 MİKRON MUHENDİSLİK 46 SDT 3 www.ssm.gov.tr 3. 2011 YILI VERİLERİYLE SAVUNMA SANAYİİ MALİ ANALİZİ 3 Türk Savunma Sanayii son yıllarda hızlı bir yükseliş trendi yakalamış ve dikkat çeken bir performans sergilemiştir. Söz konusu performansın sürdürülebilirliği için bundan sonraki dönemde daha hassas analizlere ve tespitlere ihtiyaç olacağı değerlendirilmektedir. Bu itibarla 2009 yıldan itibaren, firmaların bilanço ve gelir-gider tabloları üzerinden sektörün mali analizi gerçekleştirilmektedir. Aşağıda savunma sanayii firmalarının 2011 yılı verileriyle sergilediği performansa ilişkin değerlendirmeler özetlenmektedir. 3.1. NAKİT YARATMA GÜCÜ 2010-2011 net işletme sermayesi değişim oranlarına bakıldığında sektör genelinde firmaların faaliyetleri sonucu nakit yaratma gücü bulunmaktadır. Sektör bazında gemi inşa ve kara sistemleri sektörleri ağırlıklı kısa vadede borçlandığı için bu sektörlerin nakit yaratma gücü görece diğer sektörlere göre düşüktür. Yüklenicilik bazında baktığımızda ana yüklenici firmaların daha fazla işletme sermayesine sahip oldukları alt yüklenici ve yan sanayi firmalarının ise negatif işletme sermeyesi ile çalıştıkları gözlemlenmektedir. 4 5 www.ssm.gov.tr 3 Yüklenicilik Kategorisi Net İşletme Sermayesi 2011 Net İşletme Sermayesi 2010 Ana Yüklenici Alt Yüklenici Yan Sanayi 244 milyon 35 milyon -268 bin 207 milyon 36 milyon -6 bin İşletme sermayesinin satışlara oranına baktığımızda yan sanayinin elindeki fonu daha hızlı bir şekilde satışa dönüştürebildiği görülmektedir. 2010 yılı Net İşletme Sermayesi Devir Hızı 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 Ana Yüklenici Alt Yüklenici Yan Sanayi Alt Yüklenici Yan Sanayi 2011 yılı Net İşletme Sermayesi Devir Hızı 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 6 Ana Yüklenici 7 3 www.ssm.gov.tr Merkez Bankası Sektör Kırılımı Motorlu Kara Taşıtlarının İmalatı Gemi ve Tekne Yapımı Silah Ve Mühimmat İmalatı Genel Amaçlı Makine Ve Teçhizat İmalatı Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin İmalatı Diğer Özel Amaçlı Makinelerin İmalatı Savunma Sanayii * Net İşletme Sermayesi Devir Hızı 8,6 -0,1 2,1 2,4 3,2 2,7 2,16 Sektör kıyaslamaları yapılırken, Merkez Bankası tarafından yayımlanan sektör bilançolarının (http://www.tcmb.gov.tr/sektor/yayinlar.htm) 2011 yılı medyanı referans alınmıştır. Savunma sanayi mali analiz çalışmasında ise uç değerler hariç olmak üzere konsolide sektör ortalamaları esas alınmıştır. Savunma sanayinin, genel ve diğer amaçlı makina ve teçhizat üretimi sektörü ile benzeştiği dikkate alındığında, işletme sermayesi devir hızlarının paralel olduğu görülmektedir. Savunma içerisinde Kara Araçları sektöründe net işletme sermayesi devir hızları diğer sektörlerden yüksektir; keza Merkez Bankası bilanço analizleri çerçevesinde de benzeri eğilim dikkat çekmektedir. Hızı 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 8 Kara Araçları Havacılık ve Uzay Deniz Araçları 3.2. VARLIKLARIN FİNANSMAN ŞEKLİ VE BORÇ YAPISI Elektrik Silah Sistemleri Elektronik ve Yazılım 3 Sektör genel olarak % 30 Öz kaynak, % 70 Borç ile varlıklarını finanse etmektedir. Toplam borçların dağılımına baktığımızda ana yüklenici firmalarının toplam borçlarının %40’ini avanslar oluşturmaktadır. Yan Sanayinde ise bu oran %20’dir. Toplam Borçların Aktiflere Oranı 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,87 0,66 0,56 - Toplam Avansların Toplam Borçlara Oranı 0,6 0,4 0,2 0 Net İşletme Sermayesi Devir Hızı 2011 - www.ssm.gov.tr Ana Yüklenici Alt Yüklenici Yan Sanayi Kara Araçları ve Deniz Araçları sektöründeki firmaların ağırlıklı kısa vadede borçlandığı dikkat çekmektedir. Özellikle gemi inşa sektörü % 10 Öz kaynak ile varlıklarını finanse etmekte ve öz kaynak yetersizliğinden kaynaklanan finansman ihtiyacını kısa vadeli borçla karşılamaktadır. 9 3 www.ssm.gov.tr Yüklenici bazında bakıldığında, yan sanayi firmaları varlıklarının %15 ‘ini uzun vadeli borç ile finase etmektedir. Bu durum yan sanayinin uzun vadede kredi bulma güçlüğü çektiğine işaret etmektedir. Kısa Vadeli Borçların Uzun Vadeli Borçlara Oranı - 7,00 6,00 5,00 4,00 2,74 1,71 1,03 - Türk Savunma Sanayi Firmaları ile Defence News Top 100 Firmaları Karşılaştırma Tablosu Firma Adı Ana Yüklenici Alt Yüklenici Yan Sanayi Sektörde stok hariç kısa vadeli kaynakların kısa vadeli borçlara oranına bakıldığında ana yüklenici firmaların nakit kaynaklarının daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Sektörün genelinde 2011 yılında cari oran verileri 2010 yılı verileriyle paralellik göstermektedir. Bu durum sektör şirketlerinin 2011 yılında da kısa vadeli borçlarını ödeyebilmelerinde aşırı bir risk taşımadığını göstermektedir. 10 CARİ ORAN (Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 3,00 2,00 1,00 18,00 16,00 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 3 www.ssm.gov.tr HİNDUSTAN AERONAUTİCS ULTRA ELECTRONİCS KAI FINCANTIERI DENİZ ARAÇLARI SEKTÖRÜ SAVUNMA SANAYİİ 2011 SAVUNMA SANAYİİ 2010 Savunma Cirosu % Toplam Borçların Aktiflere Oranı % Özkaynakların Aktiflere Oranı % 92 82 76 33 - 13 63 52 70 90 70 65 87 37 48 30 10 30 35 2011 yılı verileriyle Defence News Top 100 listesine giren yukarıdaki firmaların bilançoları analiz edilmiş ve bu firmaların varlıklarını ağırlıklı kendi öz kaynakları ile finanse 11 3 www.ssm.gov.tr www.ssm.gov.tr ettiği tespit edilmiştir. Türk savunma sanayii sektörü firmaları ise ağırlıklı borçla varlıklarını sürdürmektedir. Firmalar büyümelerini kendi öz kaynakları ile değil borç ile finanse etmektedirler. Firmaların piyasadan para bulamadıkları durumda faaliyetlerini kendi kaynakları ile sürdürememe riskleri vardır. 3.3. İŞLETME SERMAYESI İHTİYACI ANALİZİ 3 Ana yüklenicilerde stok çevirme süresi uzun, alacak tahsil süresi kısa iken; yan sanayine doğru gidildikçe stok çevirme süresi kısalmakta, alacak tahsil süresi uzamaktadır. 2011 yılı verilerinin 2010 yılı verileriyle paralellik göstermektedir. NAKİT ÇEVİRME SÜRESİ (2011) (Stokta Kalış Süresi + Alacak Tahsil Süresi) 350 300 250 200 150 100 50 0 Ana Yüklenici Alt Yüklenici Yan Sanayi Ortalama Alacakların Ortalama Süresi (gün) Ortalama Emtianın Stokta Kalış Süresi (gün) Ana yüklenicilerde stok devir süresinin uzun olması, projelerin yıllara sari olması sebebiyle savunma sanayiinin doğasından da kaynaklanabilmektedir. Bununla birlikte, firmaların malzeme tedarik süreçleri, etkin olmayan tedarik zinciri yönetimi ve stok yönetimleri de bu rakamları önemli derecede etkileyebilmektedir. 12 13 3 Sektör bazında bakıldığında Elektrik Elektronik ve Yazılım sektörünün yüksek bir stok çevrim süresi ile çalıştığı tespit edilmiştir. Deniz Araçları Sektöründe, 2011 yılında ürün teslimleri gerçekleştiği için stok çevrim süresi kısa çıkmıştır. Havacılık ve Uzay sektöründe stok çevrim süresinin kısa çıkmasının sebebi yan sanayiden kaynaklanmaktadır. Yan sanayi stok çevrim süresi 25 gündür. Havacılık ve Uzay Sektörü Emtianın Stokta Kalış Süresi (2011) 350 300 250 200 150 100 50 0 sektörün, işletme sermayesi ihtiyacının %120 oranında (avans olarak) fon bulabildiği verilere yansımaktadır. MERKEZ BANKASI SEKTÖR KIRILIMI Motorlu Kara Taşıtlarının İmalatı Gemi ve Tekne Yapımı Silah Ve Mühimmat İmalatı Genel Makine Ve Teçhizat İmalatı Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin İmalatı Diğer Özel Amaçlı Makinelerin İmalatı Savunma Sanayii Savunma Sanayii Ana Yüklenicileri * Ana Yüklenici Alt Yüklenici 3 www.ssm.gov.tr www.ssm.gov.tr Stok Devir Süresi 48,66 140,38 171,43 84,88 84,88 117,74 172 237 Sektör kıyaslamaları yapılırken, Merkez Bankası tarafından yayımlanan sektör bilançolarının (http://www.tcmb.gov.tr/sektor/yayinlar.htm) 2011 yılı medyanı referans alınmıştır. Savunma sanayi mali analiz çalışmasında ise uç değerler hariç olmak üzere konsolide sektör ortalamaları esas alınmıştır. Yan Sanayi Sektörde faaliyetlerin nakde çevrilme süresi, borç ödeme süresine göre daha uzun olmaktadır. Dolayısıyla firmaların faaliyetlerini sürdürebilmeleri için piyasadan kaynak bulmaları gerekmektedir. Bu itibarla şirketlerinin, işletme sermayesi ihtiyacının üzerinde bir kaynağı, aldıkları avanslarla temin edebildikleri görülmektedir. Genel olarak 14 15 3 www.ssm.gov.tr Türk Savunma Sanayi Firmaları ile Defence News Top 100 Firmaları Karşılaştırma Tablosu Firma Adı Sıra Savunma Cirosu % Emtianın Stokta Kalış Süresi Hindustan Aeronautics 36 92 65 Ultra Electronics 67 82 33 KAI 72 76 94 Ana Yüklenici 2011 237 Ana Yüklenici 2010 196 SAVUNMA SANAYİİ 2011 172 SAVUNMA SANAYİİ 2010 173 www.ssm.gov.tr 3.4. MADDİ DURAN VARLIK YATIRIMLARININ ANALİZİ 3 Maddi duran varlık devir hızı, şirketlerin faaliyetlerini yürütebilmeleri için yaptıkları tesis alt yapı yatırımları ile hangi ölçüde satış hacmi başarısı gösterdiklerini ölçen bir orandır. MADDİ DURAN VARLIK DEVİR HIZI (Net Satışlar / Maddi Duran Varlıklar) 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 Defence News Top 100 listesine giren yukarıdaki firmaların stok çevrim süreleri incelendiği zaman, ilgili firmaların stok çevrim sürelerinin Türk Savunma Sanayi firmalarının oldukça altında kaldığı gözlemlenmektedir. 16 0,00 Elektrik, Elektronik ve Yazılım Kara Araçları Deniz Araçları Havacılık ve Uzay Silah Sistemleri Deniz sektöründe maddi duran varlık yatırımı yapılmadığı için devir hızı çok yüksek çıkmaktadır. Elektrik, Elektronik ve Yazılım firmalarında sabit yatırım ihtiyacı düşük olduğundan maddi duran varlıkların nakde dönüşme hızının yüksek çıkması doğaldır. Silah Sistemleri sektöründe atıl kapasite var olduğu gözükmektedir. Havacılık ve Uzay sektöründe alt yüklenici firmaların faaliyetlerini yürütebilmeleri için yaptıkları altyapı yatırımlarının satışa yansıma oranı düşüktür, alt yüklenici firmalarda atıl kapasite söz konusudur. 17 3 www.ssm.gov.tr Maddi Duran Varlık Değişimi (2010-2011) 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 -0,1 -0,2 -0,3 Havacılık sektöründe özellikle yan sanayi firmaların bu sene yüksek tutarlarda Maddi Duran Varlık Yatırımı yaptıkları gözlenmektedir. Havacılık ve Uzay Sektörü Maddi Duran Varlık Değişimi 2010-2011 Havacılık ve Uzay Silah Sistemleri Elektrik, Elektronik ve Yazılım Kara Araçları Deniz Araçları Maddi Duran varlıkların geçen seneye göre değişimine baktığımızda, bu sene maddi duran varlık yatırımında 2010 yılına göre %20’lik bir artış gözlemlenmektedir. Deniz Sektörü Maddi Duran Varlık yatırımı yapmamakta ve amortisman giderleri yüzünden maddi duran varlıkların finansal değeri azalmaktadır. Şirketlerin faaliyetlerini yürütebilmeleri için yaptıkları altyapı yatırımlarının satışa yansıma oranı Silah Sistemleri sektöründe görece düşük seyretmektedir. Havacılık ve Uzay ( %52 ) ve Silah Sistemleri (%34) sektörlerinin bir önceki seneye göre Maddi Duran Varlık değişimi sektör ortalamasının üzerinde seyretmiştir. 18 3 www.ssm.gov.tr 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Yan Sanayi Ana Yüklenici Alt Yüklenici Maddi Duran Varlıkların Finansman Şekli 2011 yılında da Deniz Araçları sektörünün maddi duran varlık (altyapı, sabit tesis, makina, teçhizat vb.) yatırımları için öz kaynakları yetersiz kalmaktadır. Öz kaynak yetersizliği dış finansman ihtiyacına işaret etmektedir. MERKEZ BANKASI SEKTÖR KIRILIMI Motorlu Kara Taşıtlarının İmalatı Gemi ve Tekne Yapımı Savunma Sanayii - Gemi İnşa Sektörü Silah Ve Mühimmat İmalatı Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin İmalatı Genel Amaçlı Makine Ve Teçhizat İmalatı Diğer Özel Amaçlı Makinelerin İmalatı Savunma Sanayii Maddi Duran Varlıkların/Özsermayeye Oranı 0,61 0,83 17,87 0,78 0,36 0,47 0,51 0,69 19 3 Savunma sektörünün geneline bakıldığında, özsermaye ve uzun vadeli kaynakların altyapı yatırımlarını karşılamada yeterli olduğu görülmektedir. Ancak yan sanayi görece zayıf pozisyondadır. Bu nedenle yan sanayi yatırımlarını kısa vadeli borçlanarak yapmakta ve faiz yüküne maruz kalmaktadır. Deniz Taşıtları Üreticilerinin özkaynaklarının, savunma alanında faaliyet gösteren Deniz Araçları firmalarına oranla daha yüksek olması dikkat çekicidir. Aktif Devir Hızı Aktif devir hızı, işletmenin varlıklarının kaç katı satış yaptığını gösterir. Literatürde oranın, büyük sanayi işletmelerinde 2, küçük sanayi işletmelerinde ise 2-4 arasında olmasının uygun olacağı kabul edilmektedir. Savunma sektöründe genel olarak aktif devir hızı 1’in altında gerçekleşmektedir. AKTİF DEVİR HIZI (Net Satışlar / Aktif Toplamı) 1,00 0,90 0,90 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 20 Havacılık ve Uzay www.ssm.gov.tr www.ssm.gov.tr Kara Araçları Elektrik, Elektronik ve Yazılım Deniz Araçları Silah Sistemleri 3 Aktif Devir Hızı 2011 yılında da düşük seyretmektedir. Bu oran firmaların sahip oldukları kaynaklarla yeterli satış rakamlarına ulaşamadığını göstermektedir. Havacılık sektöründe %50 aktif devir hızında artış görülmektedir. MERKEZ BANKASI SEKTÖR KIRILIMI Aktif Devir Hızı Motorlu Kara Taşıtlarının İmalatı 1,5 Deniz Taşıtlarının Yapımı ve Onarımı 0,2 Silah Ve Mühimmat İmalatı 0,7 Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin İmalatı 1,1 Genel Amaçlı Makine Ve Teçhizat İmalatı 1,0 Diğer Özel Amaçlı Makinelerin İmalatı 0,8 Savunma Sanayii 0,48 * Sektör kıyaslamaları yapılırken, Merkez Bankası tarafından yayımlanan sektör bilançolarının (http://www.tcmb.gov.tr/sektor/yayinlar.htm) 2011 yılı medyanı referans alınmıştır. Savunma sanayi mali analiz çalışmasında ise uç değerler hariç olmak üzere konsolide sektör ortalamaları esas alınmıştır. Genel olarak Savunma Sektörü, yüklenicilik ayrımı gözetmeksizin yüksek kaynak (duran varlık yatırımı) gerektirmektedir. Normal koşullarda yan sanayi için kaynak gereksiniminin görece düşük olması beklenebilir; ancak savunma sektörü için bu durumun aksi verilere rastlanmaktadır. Girişimcilerin, altyapı yatırımlarının devlet tarafından uzun vadeli olarak kredilendirilmesine ihtiyaç duyduğu da söylenebilir. 21 3 www.ssm.gov.tr AKTİF DEVİR HIZI (Net Satışlar / Aktif Toplamı) 0,90 0,80 0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 Türk Savunma Sanayi Firmaları ile Defence News Top 100 Firmaları Karşılaştırma Tablosu Firma Adı Ana Yüklenici Alt Yüklenici Yan Sanayi Savunma sektöründeki düşük aktif devir hızı firmaların; - Altyapı (sabit tesis, makine, teçhizat vb.) ihtiyaçları, - Stok tutma, - Nakit tutma, konularında gereğinden fazla ihtiyatlı davranmasından kaynaklanabileceği değerlendirilmektedir. Bu tutumda, yatırım masraflarının çoğunlukla projeler kapsamında kamu tarafından finanse ediliyor olmasının da etkisi olabileceği düşünülmektedir. Özet olarak sektörde uzun vadeli finansal planlama açısından eksiklik gözlenmektedir. 22 3 www.ssm.gov.tr Hindustan Aeronautics Ultra Electronics KAI TSKGV Vakıf Ortalaması Ana Yüklenici Ortalaması SAVUNMA SANAYİİ 2011 SAVUNMA SANAYİİ 2010 Sıra Savunma Cirosu % Aktif Devir Hızı Stokların Aktiflere Oranı Emtianın Stokta Kalış Süresi 36 67 72 92 82 76 1,17 0,94 0,83 0,42 0,46 0,66 0,40 0,21 0,06 0,16 0,30 0,25 0,19 - 65 33 93 332 237 172 173 Defence News Top 100 listesine giren yukarıdaki firmaların Aktif Devir Hızı TSKGV firmalarının iki katı büyüklüktedir. Bunun sebeplerinden biri ilgili firmaların daha az stok tutmaları ve stok çevrim sürelerinin daha kısa olmasıdır. 23 www.ssm.gov.tr 3.5. REKABET GÜCÜ ANALİZİ 3 Brüt Satış Karlılığı: Brüt satış karı, şirketlerin satışları ile satışların maliyeti arasındaki olumlu farktır. Brüt karın satışlara oranı brüt kar marjı olarak da adlandırılır. Brüt Kar = Net Satılar – Satışların Maliyeti Faaliyet Karlılığı: Şirketlerin hem satış, hem de yatırım ve finansman politikaları hakkında bilgi verir; faaliyet karının satışlara oranı şeklinde hesaplanmaktadır. Faaliyet Karı = Brüt Kar – Faaliyet ve Amortisman Giderleri Net Kar Marjı: Bir işletmenin net dönem karının net satışlara bölünmesi ile ortaya çıkan, işletmenin satışlarının tüm giderler düşüldükten sonra net kara ne ölçüde yansıdığını gösteren orandır. Net Kar = Faaliyet Karı – (Finansman Gelir ve Giderleri + Diğer Faaliyet Gelir ve Giderleri) 24 25 3 www.ssm.gov.tr Benzer Sektörler ile Karlılık Kıyaslaması MERKEZ BANKASI SEKTÖR KIRILIMI Motorlu Kara Taşıtlarının İmalatı Deniz Taşıtlarının Yapımı ve Onarımı Silah Ve Mühimmat İmalatı Makine Ve Teçhizat İmalatı Diğer Özel Amaçlı Makinelerin İmalatı Savunma Sanayii * Brüt Satış Karlılığı (%) 13,5 8,9 21,9 19,3 21,2 28 Faaliyet Karlılığı (%) 4,6 6,7 8,5 7,0 7,8 10 Net Kar Marjı (%) 2,2 5,6 3,7 4,0 4,2 7 Sektör kıyaslamaları yapılırken, Merkez Bankası tarafından yayımlanan sektör bilançolarının (http://www.tcmb.gov.tr/sektor/yayinlar.htm) 2011 yılı medyanı referans alınmıştır. Savunma sanayi mali analiz çalışmasında ise uç değerler hariç olmak üzere konsolide sektör ortalamaları esas alınmıştır. Yüklenici Bazında Karlılık Analizi KATEGORİ Ana Yüklenici Alt Yüklenici Yan Sanayi Brüt Satış Karlılığı (%) 29/22 27/16 29/25 Faaliyet Karlılığı (%) 14/13 8/8 9/7 Net Kar Marjı (%) 8/9 6/6 7/5 Faaliyet Karlılığı (%) 8/9 6,7 8/4 15/14 13/19 8/14 Net Kar Marjı (%) 3/5 5,6 -9/3 9/15 9/10 8/15 Alt Sektör Bazında Karlılık Analizi Alt Sektörler Bazında Karlılık Analizi Kara Araçları Deniz Taşıtlarının Yapımı ve Onarımı Deniz Araçları Havacılık Roket-Füze-Mühimmat Yazılım-Elektronik 26 Brüt Satış Karlılığı (%) 20/17 8,9 21/13 27/17 32/37 33/28 3 www.ssm.gov.tr Türk Savunma Sanayi Firmaları ile Defence News Top 100 Firmaları Karşılaştırma Tablosu Firma Adı Sıra Savunma Cirosu % Brüt Kar Oranı Dönem Karı Oranı Aktif Karlılığı Özsermaye Karlılığı Hindustan Aeronautics 36 92 0,28 0,22 0,25 0,29 Ultra Electronics 67 82 0,30 0,12 0,12 0,32 KAI 72 76 TSKGV Vakıf Ortalaması 0,14 0,07 0,05 0,11 0,29 0,16 0,09 0,22 Defence News Top 100 listesine giren yukarıdaki firmaların aktif karlılık oranları vakıf firma oranlarının ortalamasının üstündedir. Bu durum vakıf firmalarımızın toplam aktiflerine oranla düşük satış hacimleri olmasından kaynaklanmaktadır. Mali analizlerin sonucu olarak Savunma Sanayii Sektörünün; • Stok devir sürelerinin uzun; dolayısıyla işletme sermayesi ihtiyacının yüksek, • Sabit yatırım ihtiyacının yüksek, • Uzun vadeli borçlanma gerektirmekte, • Kar marjları açısından diğer sektörlerden aşırı derecede farklılık arz etmemekte olduğu değerlendirilmektedir. 27 28 29 4 www.ssm.gov.tr 4. SAVUNMA SANAYİ 2011 MALİ ANALİZ VERİLERİNE İLİŞKİN TESPİTLER TESPİT 1- Ana Yüklenici firmaların finansman geliri yüksektir. TESPİT 2- Sektörde öz kaynak problemi vardır. 0,90 0,80 0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 - www.ssm.gov.tr 4 • Ana yükleniciler tarafından Alt yüklenici ile yan sanayi ayrımının yapılamadığı görülmektedir. TESPİT 5- Yan Sanayi firmalarının uzun vadeli kaynak bulma problemi vardır. TESPİT 6- Savunma Sanayii firmalarının sahip oldukları kaynaklarla yeterli satış rakamlarına ulaşamadığı görülmektedir. Deniz Araçları Kara Araçları Havacılık ve Uzay Ortalama Toplam Borçların Toplam Varlıklara Oranı Roket, Füze, Silah ve Elektrik, Elektronik ve Mühimmat Yazılım Ortalama Özkaynakların Toplam Aktiflere Oranı TESPİT 3- Savunma sanayii firmalarında tedarik zinciri yönetimi etkin olarak uygulanmamaktadır. TESPİT 4- Alt yüklenicilerde atıl kapasite problemi vardır. • Sektörde alt yüklenici firmaların faaliyetlerini yürütebilmeleri için yaptıkları altyapı yatırımlarının satışa yansıma oranı düşüktür, alt yüklenici firmalarda atıl kapasite söz konusudur. Bu da alt yüklenicilerin maliyetlerini olumsuz yönde etkilemektedir. 30 31 5 www.ssm.gov.tr 5. SEKTÖR KIRILIMLARI 5.2. DENİZ ARAÇLARI 5.1. TSKGV-KAMU FİRMALARI OYUNCULAR S&H Cirosu (milyon $) Cirosunda Savunma Oranı (%) 5 www.ssm.gov.tr OYUNCULAR Toplam Personel Sayısı S&H İhracatı (milyon $) Ar-Ge Harcaması (milyon $) Brüt Kar Marjı (%) ASELSAN HAVELSAN ROKETSAN TAI 2010 1.274.318.205 91,5 9.618 349.416.575 341.551.470 27 2011 1.660.590.118 97,2 10.658 596.479.494 340.966.430 30 ASELSAN HAVELSAN MİKES MKEK ROKETSAN STM TAI TEI ADİK DEARSAN YONCA-ONUK RMK MARINE İSTANBUL DENİZCİLİK 2010 2011 1.731.308.832 90 17268 545.246.142 374.423.313 24 2011 2.091.960.678 86 17,999 829.759.726 369.491.682 32 Cirosunda Savunma Oranı (%) Toplam Personel Sayısı S&H İhracatı (milyon $) Ar-Ge Harcaması (milyon $) Brüt Kar Marjı (%) 62.458.836 178.034.001 77 99 1506 1415 36.451.625 129.730.458 103.333 181.276 13 15 5.3. HAVACILIK VE UZAY OYUNCULAR 2010 S&H Cirosu (milyon $) ALP HAVACILIK KALE HAVACILIK TAI (TUSAŞ) TEI 2010 2011 S&H Cirosu (milyon $) Cirosunda Savunma Oranı (%) Toplam Personel Sayısı S&H İhracatı (milyon $) Ar-Ge Harcaması (milyon $) Brüt Kar Marjı (%) 615.778.444 949.042.799 97 98 5.101 5.770 434.680.835 713.602.676 101.274.889 81.791.743 17 26 S&H Cirosu (milyon $) Cirosunda Savunma Oranı (%) Toplam Personel Sayısı S&H İhracatı (milyon $) Ar-Ge Harcaması (milyon $) Brüt Kar Marjı (%) 309.375.342 391.621.300 36 40 4.578 4.976 106.232.398 141.872.637 71.075.262 64.029.202 23 24 5.4. KARA ARAÇLARI OYUNCULAR BMC FNSS NUROL MAKİNA OTOKAR 2010 2011 32 33 5 www.ssm.gov.tr 5.5. SİLAH SİSTEMLERİ OYUNCULAR S&H Cirosu (milyon $) Cirosunda Savunma Oranı (%) Toplam Personel Sayısı S&H İhracatı (milyon $) Ar-Ge Harcaması (milyon $) Brüt Kar Marjı (%) MKEK ROKETSAN KALE KALIP TİSAŞ SAMSUN YURTSAN GİRSAN 305.487.260 49 7.148 84.147.737 9.530.775 43 2011 324.695.853 51 7.301 114.364.691 51.904.923 44 5.6. ELEKTRİK, ELEKTRONİK VE YAZILIM OYUNCULAR S&H Cirosu (milyon $) Cirosunda Savunma Oranı (%) Toplam Personel Sayısı S&H İhracatı (milyon $) Ar-Ge Harcaması (milyon $) Brüt Kar Marjı (%) ASELSAN HAVELSAN 750.514.642 840.089.519 96 97 4.964 5.332 54.079.979 55.485.894 246.196.489 229.770.439 32 33 2010 894.542.747 96 6.024 80.558.211 285.272.279 28 2011 954.886.718 94 6.390 85.876.176 260.237.441 33 ASELSAN HAVELSAN AYESAŞ GATE KOÇ BİLGİ MİLSOFT SDT MİKES 34 6. SAVUNMA SANAYİİ 25 6.1 2011 YILI VERİLERİYLE SAVUNMA SANAYİİ 25 Üretimden S&H satışlarına göre sıralanan ve %20 üzeri S&H cirosu gerçekleştiren 25 firma aşağıdaki şekildedir: 2011 SIRA 2010 6 www.ssm.gov.tr 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Firma Aselsan TUSAŞ- TÜRK HAVACILIK VE UZAY SANAYİ A.Ş. Tusaş Motor Sanayii A.Ş. MAKİNA ve KİMYA ENDÜSTRİSİ KURUMU BMC SANAYİ VE TİCARET A.Ş. Havelsan ROKETSAN ROKET SANAYİİ ve TİCARET A.Ş. OTOKAR OTOMOTİV VE SAVUNMA SANAYİ A.Ş Dearsan Gemi İnşaat San.A.Ş. FNSS MİKES Mikrodalga Elektronik Sistemler A.Ş. STM Savunma Teknolojileri Mühendislik ve Ticaret AŞ. YONCA - ONUK ADİ ORTAKLIĞI MTU Motor Türbin San. ve Tic. A.S. Alp Havacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş. KALE HAVACILIK SAN. A.Ş. Aydın Yazılım ve Elektronik San. A.Ş. (AYESAŞ) ANADOLU Deniz İnşaat Kızakları Sanayi ve Ticaret A.Ş MilSOFT Yazılım Teknolojileri A.Ş. GATE ELEKTRONİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş. HST OTOMOTİV İMALAT SANAYİ VE TİCARET LTD.ŞTİ. SDT Uzay ve Savunma Teknolojileri A.Ş Koç Bilgi ve Savunma Teknolojileri A.Ş. KÜÇÜKPAZARLI KARDEŞLER LTD. ŞTİ. NUROL MAKİNA VE SANAYİ A.Ş. Üretimden S&H Satışları (TL) Ciro içerisinde S&H Oranı 2010 SIRA 2009 SIRA 1.305.698.223 1.280.296.038 400.468.981 301.443.015 299.477.180 282.070.969 270.450.094 255.009.793 220.861.308 174.761.672 97.719.339 96.636.617 83.185.313 74.075.253 66.230.189 46.695.684 34.550.750 32.437.641 31.795.211 21.969.685 16.598.886 15.659.024 15.272.697 11.255.730 10.915.613 96% 98% 100% 36% 36% 99% 97% 31% 100% 99% 100% 91% 99% 43% 100% 89% 87% 95% 100% 31% 27% 100% 85% 87% 63% 1 2 4 3 9 7 6 5 8 11 10 12 13 15 14 19 18 16 25 22 - 1 2 5 3 7 9 4 6 12 8 13 11 17 14 25 15 22 23 - 2011 yılı verileriyle Yaltes, Kale Kalıp, HTR, Savronik ve Atel firmaları Savunma Sanayii 25 listesinden çıkarken Dearsan, Küçükpazarlı, Nurol Makine, MTU Motor ve HST Otomotiv firmaları listeye dahil olmuştur. 35 6 www.ssm.gov.tr 6.2 SAVUNMA SANAYİİ 25 ANA GÖSTERGELERİ 1 GÖSTERGE 2009 ($) 2010 ($) 2011 ($) Net Satışlar 2.585.939.890 3.564.255.329 3.919.531.842 2 SS25 Büyüme Oranı 3 S&H Cirosu 4 GSYİH İçerisinde SS25 Brüt Katma Değerinin Payı (binde) 1,76 2,03 1,93 5 Dönem Karı 334.866.162 442.782.585 486.006.905 6 Havacılık Sanayii Cirosu 171.749.896 244.754.222 303.398.540 7 Toplam Ciro İçerisinde S&H Payı 83% 74% 74% 8 S&H Cirosu İçerisinde Üretimden Satışların Oranı 90% 88% 95% 38% 10% 2.633.158.426 2.881.235.400 1.028.294.418 1.304.852.781 1.492.258.282 52.132 82.548 61.766 131.100 160.580 162.247 9 Yaratılan Toplam Net Katma Değer 10 Çalışan Başına Yaratılan Net Katma Değer 11 Kişi Başına Ciro Ortalaması 12 Toplam Personel Sayısı 19.725 23.695 24.160 13 Mühendis İstihdam Oranı 31,90% 30,40% 28,24% 14 Yurtiçi Yan Sanayi Kullanımının Toplam Ciroya Oranı 27% 17% 8% 15 Yurtiçi Yan Sanayine Aktarılan Toplam İşpayı Tutarı 697.257.446 604.959.915 307.940.826 16 S&H İhracatı 761.328.607 772.185.647 1.188.722.084 17 S&H İhracatı İçerisinde Offsetin Payı 50% 48% 34% 18 Ciro İçerisinde İhracat Gelirlerinin Payı 31% 25% 34% 19 S&H Net İhracatı (İhracat-İthalat Farkı) 217.999.008 188.909.421 319.631.438 20 S&H Ürünleri İthalatı 543.329.599 583.276.226 1.001.359.705 21 S&H Cirosu İçerisindeki Yabancı Girdi (S&H İthalatı) Oranı 25% 22% 35% 22 Toplam Ar-Ge Harcamaları 305.663.383 470.159.156 458.657.645 23 Toplam Ar-Ge İçerisinde Özkaynak Kullanım Oranı 36% 33% 33% 24 Ciro İçerisinde Bakım-Onarım (Lojistik) Gelirlerinin Payı - 7% 3% 1,547 1,499 1,889 $/TL 36 2.141.188.516 37 www.ssm.gov.tr 7 7. SAVUNMA SANAYİİNİN TÜRKİYE’DEKİ VE DÜNYADAKİ YERİ 7.1. SEKTÖRÜN 2011 YILI PANORAMASI Sözleşme İmzası: 1. EH.Sabit Tesis Koruma Maksatlı Mobil Karıştırıcı Sistem Tedariği:18.02.2011 2. E.66 Ay Sınıfı Denizaltı Cihaz/Sistem Yenileme : 30.03.2011 3. A.TURKUAZ Projesi : 03.05.2011 4. A. TOPAZ Projesi : 03.05.2011 5. K. Muharebe Sahası Tanıma Tanıtma Sistemi Projesi : 10.05.2011 6. MEHEM Projeleri Teknik Danışmanlık Hizmeti : 17.05.2011 7. H. Orta Sınıf Ulaştırma Uçağı Tedariki : 18.05.2011 8. E.35 TSK Akıllı Kart : 27.05.2011 9. Amfibi Gemi (LST) : 16.06.2011 10. R.06 Alçak İrtifa Hava Savunma Füze Sistemi : 20.06.2011 11. R.10 Orta İrtifa Hava Savunma Füze Sistemi : 20.06.2011 12. Jet Eğitim Uçağı ve Muharip Uçak Kavramsal Tasarım Projesi : 23.08.2011 13. E.76 Orman Yangınları ile Mücadele Eğitim Simülatörü (OYMES) : 25.08.2011 14. E. Hassas Yaklaşma ve İniş Sistemleri Projesi : 14.10.2011 15. D.11 Denizaltı Kurtarma Ana Gemisi (MOSHIP) : 28.10.2011 16. D.14 Kurtarma ve Yedekleme Gemisi : 28.10.2011 17. H.46 S–92 Helikopteri : 08.12.2011 18. IHA.P04.02 Pistten Kalkış/İniş Özellikli Taktik İHA Tedarik Projesi : 20.12.2011 19. E. Zırhlı Araç Mürettebatı Kompozit Başlığı : 23.12.2011 20. Makila 1A1 Motorları Lojistik Destek Projesi : 26.12.2011 38 39 7 www.ssm.gov.tr Önemli Aşama Kaydedilenler: Bot Devir Teslim Töreni (5 Aralık 20111) • Teknopark İstanbul Ar-Ge Binası Temel Atma Töreni (18 Kasım 2011) • MİLGEM Projesi Prototip Gemi TCG-Heybeliada'nın Hizmete Giriş ve Büyükada'nın Denize İniş Töreni (27 Eylül 2011) • Sahil Güvenlik Arama Kurtarma Gemisi Tedarik Projesi Üçüncü Gemi “Tcsg Umut”Un Denize İniş Töreni (31 Mayıs 2011) Teslimatlar: • Bot Devir Teslim Töreni (5 Aralık 2011) • 2.Yenitip Karkol Boru TCG Karaburun’un Geçici Teslim Töreni(12 Nisan 2011) • Mayına Karşı Korumalı Araç (KİRPİ) Projesi Teslim Töreni (31 Mart 2011) Diğer Önemli Etkinlikler: • Yeni Fikirler Yeni İşler-2011 Yarışmasının 1. Aşama Ödül Töreni (8 Haziran 2011) • 11 inci Savunma Sanayii Kupası Koşusu (14 MAYIS 2011) • LIMA Uluslararası Havacılık ve Denizcilik Fuarı (06-10 Aralık 2011, Malezya) • İDEF 2011 (09 – 13 Mayıs 2011) • IDEX 2011 Fuarı – ABU DHABİ (20 – 24 Şubat 2011) • 4’üncü Deniz Sistemleri Semineri (ODTÜ KKM – 17-18 Ekim 2011) • Milli Helikopter Ortak Akıl Buluşması (29 Eylül 2011) • Kazan Kümelenmesi Toplantısı (24 Mayıs 2011) • Savunma Sanayii II. Vizyon Paylaşım Toplantısı(Şubat 2011) • TSK-MSB-SSM I.Vizyon Paylaşım Platformu (Mart 2011) • Arama Konferansı (Aralık 2011) 40 7 www.ssm.gov.tr 7.2. ANA EKSENLERDE EĞİLİMLER TSK İhtiyaçlarının Yurtiçinden Karşılanma Oranı (%) 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 25,0 36,7 41,6 44,2 45,7 52,1 54,0 2003 2006 2007 2008 2009 2010 2011 00,0 Toplam Savunma ve Havacılık Cirosu (Milyar $) 5000 4000 3000 2000 1000 0 1,8 2,4 3,1 3,1 4,2 4,4 2006 2007 2008 2009 2010 2011 41 7 1.200 www.ssm.gov.tr 7.4 TÜRKİYE’NİN 500 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU (İSO 500) LİSTESİNDE YER ALAN SAVUNMA SANAYİİ FİRMALARI: Sektörün İhracat Performansı 2011 yılı toplam S&H ihracatı: 1090 milyon $ 1.100 800 600 Savunma dışı Havacılık Sanayi ihracatı 400 Savunma Ürünleri ihracatı 200 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 5 Yıllık Birikimli Verilerle Türkiye’nin Savunma İhracat-İthalat Sıralaması 0 5 10 15 20 25 30 35 2000-2004 2001-2005 6. 9. 27. 29. 7 www.ssm.gov.tr 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Sıralaması KURULUŞLAR Üretimden Satışlar 2011 2010 2009 2008 42. 45. 40. 64. ASELSAN Elektronik Sanayi ve Ticaret A.Ş. 978.949.024 Net (TL) 47. 55. 82. 179. TUSAŞ-Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. (TAI) 851.812.139 74. 78. 88. 61. BMC Sanayi ve Ticaret A.Ş. 644.975.536 2002-2006 2003-2007 2004-2008 2005-2009 2006-2010 86. 90. 87. 98. MKEK-Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü 575.608.556 93. 141. 134. 115. OTOKAR Otomotiv ve Savunma San. A.Ş 394.739.112 217. 246. 200. 227. TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş. (TEI) 245.612.470 272. 316. 255. 258. HAVELSAN Hava Elektronik San. ve Tic. A.Ş. 186.276.326 295. 236. 453. 388. ROKETSAN Roket Sanayii ve Tic. A.Ş. 252.972.239 458. 347. 260. - FNSS Savunma Sistemleri A.Ş 170.936.418 9. 9. 8. 24. 22. 21. 11. 14. 21. İhracat Sıralaması 23. İthalat Sıralaması Ar-Ge Harcamaları 666 700 600 500 400 300 200 100 0 510 505 345 228 206 120 2002 2003 2004 2005 2006 Özkaynaktan Ar-Ge 42 672 2007 2008 2009 143 2010 221 2011 Toplam Ar-Ge Harcaması 43 7 www.ssm.gov.tr 7.5. DEFENSE NEWS TOP 100 Defense News tarafından her yıl yayımlanan En Büyük 100 Savunma Sanayii Şirketi Listesinde, Aselsan 76. Sırada, TAI 83.sırada yer almıştır. 2011 FİRMA Sıra 1 2 3 5 6 3 7 8 9 10 11 27 38 36 48 49 53 63 74 76 79 81 83 100 44 Lockheed Martin Boeing BAE Systems General Dynamics Raytheon Northrop Grumman EADS Finmeccanica L-3 Communications United Technologies Thales Saab Elbit Systems Hindustan Aeronautics Rafael ADS ST Engineering Kongsberg Samsung Techwin Embraer ASELSAN LIG Nex1 Patria TAI IMI Ülke ABD ABD İngiltere ABD ABD ABD Hollanda İtalya ABD ABD Fransa İsveç İsrail Hindistan İsrail Singapur Norveç G.Kore Brezilya Türkiye G.Kore Finlandiya Türkiye İsrail 2010 sıra 201 Savunma Cirosu (milyon $) 2010 Savunma Cirosu (milyon $) Savunma Cirosu Artışı (%) 2011 Toplam Ciro (milyon $) Ciroda Savunma Payı (%) 1 4 2 5 6 3 7 8 9 10 11 28 33 37 46 48 50 61 87 80 73 89 NR 98 43,978.0 30,700.0 29,130.2 25,506.0 23,055.6 21,400.0 16,092.9 14,584.6 12,521.0 11,000.0 9,492.6 3,258.9 2,676.6 2,769.6 1,979.0 1,955.2 1,444.3 1,092.0 866.8 848.4 823.5 779.5 737.8 485.9 42,800.0 30,858.0 33,109.5 26,622.0 23,420.2 31,181.0 16,286.7 14,442.9 13,074.0 11,600.0 9,956.0 3,100.0 2,536.6 2,277.0 1,844.8 1,800.9 1,499.8 1,032.0 671.3 762.2 811.0 658.4 445.0 508.6 1.8% -0.5% -12% -4.2% -1.2% -31.4% -1.2% 1% -4.2% -5.2% -4.7% 5.1% 5.5% 21.6% 7.3% 8.6% -3.7% 5.8% 29.1% 11.3% 1.5% 18.4% 65.8% -4.5% 45,800.0 68,735.0 30,723.0 32,677.0 25,183.0 26,400.0 68,368.2 24,106.8 15,169.0 55,800.0 18,135.0 3,626.7 2,817.5 2,996.2 1,979.0 4,768.7 2,704.1 2,684.5 5,914.8 899,6 823.5 861.6 848,7 485.6 93.4% 44.7% 94.8% 78.1% 93.0% 81.1% 23.5% 60.5% 82.5% 19.7% 52.3% 89.9% 95.0% 92.4% 100.0% 41.0% 53.4% 40.7% 14.7% 94,3% 100.0% 90.5% 86.9% 100.0% 7 www.ssm.gov.tr SS25 Toplam Brüt Katma Değer/GSYİH (binde) 2,1 2 2,03 1,9 1,8 1,93 1,76 1,7 1,6 2009 2010 2011 Ülke İhracatı İçerisinde S&H Payı (binde) 9 8 7 6 5 4 3 2 8,1 7,5 8,1 2009 2010 2011 5,9 3,1 4,6 5,7 5,7 2005 2006 2007 1 0 2004 2008 45 EK www.ssm.gov.tr MALİ ORAN TANIMLARI Oran Net İşletme Sermayesi = Dönen Varlıklar Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Net İşletme Sermayesi Devir Hızı = Net Satışlar / Net İşletme Sermayesi Açıklama Net işletme sermayesi, şirketlerin faaliyetleri süresince tam kapasitede karlı ve verimli şekilde çalışabilmesi, üretimini devam ettirebilmesi, iş hacmini arttırabilmesi, yükümlülüklerini karşılayamama riskinin azalması açısından önem taşır. Net işletme sermayesi devir hızı, şirketlerin faaliyetlerini sürdürebilmeleri için gereken minimum çalışma sermayeleri (net işletme sermayesi) ile hangi ölçüde satış hacmi başarısı gösterdiklerini ölçen bir orandır. Cari oran net işletme sermayesinin yeterliliğini Cari Oran= Dönen Varlıklar/Kısa Vadeli Borçlar ve kısa vadeli borç ödeyebilme kapasitesini göstermektedir Nakit Oran = ( Kasa+Banka+Menkul Kıymetler ) / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Borç Aktifler Oranı = Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar +Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar / Aktif Stok Devir Hızı: Satılan Malın Maliyeti / Ortalama Ticari Stok 46 Emtianın Stokta Kalma Süresi: 365/Stok Devir Hızı Alacak Devir Hızı: Net Satışlar/ Ortalama Ticari Alacaklar Alacak devir hızı, şirketlerin ticari alacaklarını tahsil etme kabiliyetini ölçen ve şirketlerin bir yıl süresince alacaklarını satışları ile kaç defa devir ettiklerini gösteren bir orandır Alacakların Tahsil Süresi: 365/ Alacak Devir Hızı Maddi Duran Varlık Devir Hızı: Net Satışlar/ Maddi Duran Varlıklar Maddi duran varlıklar devir hızı, şirketlerin faaliyetlerini yürütebilmeleri için yaptıkları maddi yatırımlar (maddi duran varlıklar) ile hangi ölçüde satış hacmi başarısı gösterdiklerini ölçen bir orandır. Aktif Devir Hızı: Net Satışlar/ Ortalama Toplam Aktif Aktif devir hızı, şirketlerin sahip oldukları varlıklar (toplam aktifler) ile yarattıkları satış hacmi başarısını ölçen bir orandır. Bu oran bize varlıklara aşırı yatırım yapılıp yapılmadığını yani şirketlerin aktif büyüklüklerinin gereksiz yere büyütülüp büyütülmediğini gösterir. Nakit oran, alacaklar tahsil edilemediği ve satışların azaldığı zor durumlarda şirketlerin en likit varlıkları ile kısa vadeli borçlarının ilk etapta ne kadarlık kısmını geri ödeyebileceğini göstermektedir. Toplam aktiflerin ne kadarlık kısmının yabancı kaynaklardan fonlandığını göstermektedir Stok devir hızı, stok olarak tutulan varlıkların firma tarafından ne kadar hızla üretim içinde tüketildiği ve satışa hazır hale getirildiğini göstermektedir. 47 48