Full Text - International Journal of Languages Education and Teaching
Transkript
Full Text - International Journal of Languages Education and Teaching
International Journal of Languages’ Education and Teaching ISSN: 2198 – 4999, Mannheim – GERMANY UDES 2015 p. 155-162 QUALITIES OF YOUNG ADULT LITERATURE WORKS SEEKING ITS OWN PLACE IN THE SHADE OF CHILDREN'S LITERATURE ÇOCUK EDEBİYATI GÖLGESİNDE KENDİNE YER ARAYAN GENÇLİK EDEBİYATI ESERLERİNİN NİTELİKLERİ1 Aliye USLU ÜSTTEN 2 ABSTRACT Young adult literature is a literary work appropriate to young people's needs and interest who are between 15 and 24 years of age stated in the standard definitions of the United Nations, will contribute to the development of young people's literary taste as well as their educational and entertaining features. There is no distinction between child and young until the end of 19th century in Turkish literature and this is the most important factor in the emergence of a new concept to us as young adult literature. In human life, there is such an youth age which made the emergence of the concept of young adult literature independent from the children's literature. Yet the undevelopment of teenage emotions and reasoning ability in youth age, different opinions occurred about the features of works which are appropriate and useful for young people. The elements containing sexuality and violence found in works written for young adults, the difficulty of the works in terms of language and expression, are often criticized for lack of literary value. The most important reason is that the lack of common vision about the characteristics of young adult literature works and the boundaries of this literature is not exactly drawn. Works written for young people are more vivid and unique than in the past, and the ones written by a fiction intertwined with elements of fantasy and reality have changed the attitudes of young people against the novel and story. In this study, will be discussed the features of books which are influential in the development of young adult's personal and academic skills within the limits specified on young adult literature. Key Words: literature, education, youth age, young adult literature. ÖZET Gençlik edebiyatı, konu ve biçim bakımından Birleşmiş Milletlerin standart tanımında belirttiği 15 ile 24 yaşları arasındaki gençlerin ilgi ve ihtiyaçlarına uygun, eğitici ve eğlendirici özelliklerinin yanı sıra gençlerin edebî zevklerinin gelişmesine katkı sağlayacak eserlerdir. Türk edebiyatında 19. yüzyılın sonuna kadar çocuk ve genç ayrımına gidilmemesi, gençlik edebiyatının yeni bir kavram olarak karşımıza çıkmasında en önemli etkendir. İnsan hayatında böyle bir çağın olması, çocuk edebiyatından bağımsız bir gençlik edebiyatı kavramının ortaya çıkmasını gerekli kılmıştır. Duyguların ve muhakeme yeteneğinin henüz gelişmediği gençlik çağında, gençler için hangi niteliklere sahip eserlerin uygun ve faydalı olacağı hakkında farklı görüşler ortaya çıkmıştır. Gençler için yazılmış ürünlerde bulunan cinsellik ve vahşet barındıran ögeler, eserlerin dil ve anlatım yönünden zorluğu, edebî değerden yoksunluğu çoğu zaman eleştirilmektedir. Bunun en önemli nedeni, gençlik edebiyatına dahil edilen eserlerin özellikleri noktasında ortak bir görüşün olmayışı ve bu edebiyatın sınırlarının tam olarak çizilmeyişidir. Gençlere yönelik yazılmış eserler, geçmişe kıyasla daha canlı ve özgün olmakla birlikte fantastik ve gerçeğe ait unsurların iç içe olduğu bir kurguyla yazılanlar, gençlerin roman ve hikâyeye karşı olan tutumlarını da değiştirmiştir. Bu çalışmada, gençlik edebiyatı hakkında belirlenen sınırlar çerçevesinde genç insanların kişisel ve akademik yeteneklerinin gelişiminde etkili olan kitaplarda bulunması gereken özellikler tartışılacaktır. Anahtar Kelimeler: Edebiyat, eğitim, gençlik çağı, gençlik edebiyatı. Bu çalışma Nevşehir Hacı Bektaşi Veli Üniversitesi tarafından düzenlenen “1. Uluslararası Dil Eğitimi ve Öğretimi Sempozyumu’nda” sözlü bildiri olarak sunulmuştur. 2 Dr., Gazi Üniversitesi, Türk Dili Bölümü, e-posta: aliyeuslu@yahoo.com 1 156 Aliye USLU ÜSTTEN 1. GİRİŞ Gençlik edebiyatı, konu ve biçim bakımından Birleşmiş Milletlerin standart tanımında belirttiği 15 ile 24 yaşları arasındaki gençlerin ilgi ve ihtiyaçlarına uygun, eğitici ve eğlendirici özelliklerinin yanı sıra gençlerin edebî zevklerinin gelişmesine katkı sağlayacak eserler için kullanılır. Türk edebiyatında gençlere hitap eden eserler olmasına karşılık 19. yüzyılın sonuna kadar çocuk ve genç ayrımına gidilmemiştir. Bu nedenle gençlik edebiyatı, Batı'daki çalışmaların gerisinde kalarak çocuk edebiyatı ile eşzamanlı bir gelişme gösterememiştir. Gençlik edebiyatının ülkemizde yeterince gelişmemesinin altında yatan en önemli unsur kitapların doğrudan gençlere yönelik yazılmamış olmasıdır. Çocuklar için ayrı bir edebiyat olamayacağı (Meriç, 1986: 323; Enginün, 1985: 186) ve edebiyatı, belirli yaş dönemlerine göre ayırmadan sadece "edebiyat" olarak değerlendirmek gerektiği görüşleri, gençlik edebiyatı çalışmalarına ve yayınlarına engel teşkil etmiştir (Batmankaya, 2014; Ongun, 20114: 534). Gençlik edebiyatının önündeki bir diğer engel de gençlik algısının yeterince oluşmamasıdır. Gelenek ve görenekler, savaş gibi etkenler, bireylerin gençlik dönemini yaşamadan çocukluktan yetişkinliğe geçmelerini zorunlu kılar. Öte yandan toplumdaki gençlik imgesi, kültürel, dinî ve sosyolojik yapı ile baskıcı eğitim anlayışının etkisinde oluşur. Böylece toplumda çocukluk döneminden itibaren kurallarla eğitilen ve gençlik döneminde de bu kurallara uyması beklenen gençlik tipi ortaya çıkar. Aynı zamanda "gençleri toplumsal olay ve kargaşadan çabuk etkilenen yapıda olduğu ve kolay yönlendirilebilecekleri" (Güleç, 1985: 454) görüşü sonucunda farklı türlerde ideolojik yaklaşımlar içeren kitaplar yazılmıştır. Bu eserlerde yetişkinlerin fikirleri ön plandadır ve yazarlar, gençleri de bu görüşlerle yönlendirme amacı taşımışlardır. Yakın dönemde ise gençlik edebiyatının bir sektör hâline dönüştürülme ve çeviri eserlerle popüler olan fantastik türü öne çıkarma çabaları devam etmektedir. Gençlik Edebiyatı ve Özellikleri Gençlik edebiyatının varlığına ve gelişimine karşı öne sürülen görüşlere rağmen, insan hayatında çocukluk ve yetişkinlik dönemlerinden farklı özellikler taşıyan gençlik çağının olması, çocuk edebiyatından bağımsız bir gençlik edebiyatı kavramının ortaya çıkmasını gerekli kılmıştır. Yakın zamana kadar çocuk edebiyatından bağımsız düşünülmeyen gençlik edebiyatı, farklı tanımlamalarla değerlendirilmiştir. Bir kısım gençlik edebiyatını yetişkin kitaplarına geçişte bir basamak olarak görürken (Aronson, 1997: 19), bir kısım bu eserleri yavaş öğrenenler için yazılmış, cinsellik, zararlı madde ve gençlik sorunlarından bahseden ve özellikle sınıf içi etkinliklerde değeri olmayan edebiyatın bir alt türü (England ve Mertz, 1983: 119) olarak değerlendirmektedir. Edebiyatımızda Vural Ülkü, Nuran Özyer, Necdet Neydim ve Hikmet Asutay gibi akademisyenlerin konuya yaklaşımları, gençlik edebiyatı kavramının yerleşmesinde oldukça önemlidir. Asutay (2001:1), gençlik edebiyatını "Gencin kendi dünyasını oluşturan alt kültürün yazılı ürünüdür" şeklinde tanımlar. Ülkü (1985: 459), International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 ÇOCUK EDEBİYATI GÖLGESİNDE KENDİNE YER ARAYAN GENÇLİK EDEBİYATI ESERLERİNİN ÖZELLİKLERİ 157 gençlik edebiyatını "Konu, içerik, sorunların ele alınışı ve biçim bakımından, çeşitli yaş basamaklarındaki gençlerin ve çocukların ilgi ve merak düzeyine uygun, edebi, eğlendirici, öğretici olma özelliklerinin yanında, estetik bakımından da hoşa gidecek şekillendirme ile yetişmekte olanların sanat zevklerinin gelişmesine hizmet etmesi beklenen ve çoğu kere dolaylı olarak eğitici karakterli eserler" olarak tanımlar. Sadık Tural, gençlik edebiyatı sahasının belirlenmesi gerektiğini söyler. "Türk yazarları hem ilk gençlik çağını yaşayan 1217 yaş grubunu hem 18-25 yaş grubunu hem de 26-40 yaş grupları için ayrı ayrı kısa ve uzun hikâyeler, romanlar yazmalıdır. Millî Eğitim ve Kültür Bakanlıkları da yayınevleri de bu gruplandırmayı dikkate almalıdır. Bizi bütünleştiren, kimliğimizi güçlendiren, dilimiz yoluyla kavrayış genişliği kazandıran, zevk eğitimi yaptıran edebiyat eserleri yazılmalıdır; ancak, farklı gruplar için, farklı bir kurgu ve anlatım gerekir. Bu farklılığı gören yazarlar okuyucusunu bulmakta başarılı olacaklardır" (Tural, 1997: 130) tespitlerinde bulunur. Bu doğrultuda gençlik edebiyatını, "gençlerin bilişsel ve ruhsal gelişimlerine, ilgi ve ihtiyaçlarına uygun, yaşadıkları sorunlara çözüm üreten, aynı zamanda edebî ve estetik zevk kazandıracak nitelikte eserler" olarak tanımlamak mümkündür (Uslu Üstten, 2014: 50). Gençlik edebiyatının özellikleri ise genel olarak şu şekildedir: Kahramanı çocukluktan ergenliğe adım atmış bir kişidir. Genci yönlendiren kişilerin başında arkadaşlar gelir. Aileler, bu dönemde geri planda kalırlar. Mekân, genellikle okul veya ev çevresidir. Metinlerde daha çok diyaloglara ve komik ifadelere yer verilir. Yazıda verilmek istenen mesajın okuyucunun metinden çıkarımda bulunarak algılaması beklenir. Kötü ve karamsar gelişmelere rağmen, olaylar mutlu sonla biter. İlk gençlik eserlerine göre genç yetişkinlik ve gençlik dönemleri kitaplarında daha karmaşık olaylar ve karakterler yer alır. Dünyada ve Türkiye'de Gençlik Edebiyatı Dünya gençlik edebiyatının birinci evresi gençlere din ve ahlak öğretiminin ön planda olduğu, Hristiyanlık menkıbelerinin ve ders verici romanların okutulduğu bir dönemdir. İkinci evre ise gençlik sorunlarını ve ahlaki yozlaşmayı yansıtır. Literatürde 50 yıllık bir geçmişi olan gençlik edebiyatı Amerika ve İngiltere'nin öncülüğünde gelişmiştir. 19. yüzyılda kütüphanelerin başlattığı gençlik etkinlikleri, halk ve okul kütüphanelerinin artmasıyla daha da yaygınlaşır ve gençler için yazılan eserlerin sayısında artış görülür. 1802'de Sarah Trimmer, kitapları, 14 yaş altı "çocuklar için kitaplar", 14 ve 21 yaş arası "gençler için kitaplar" olarak iki gruba ayırmış ve gençlik edebiyatını 14-21 yaş arasını kapsayan farklı bir alan olarak tanımlamıştır. (Owen, 2003). 1812'de Johann David Wyss'ın oğullarına aile değerlerini öğretmek amacıyla yazdığı İsveçli Robinsonlar; Walter Scott'ın 1814'te yayımladığı Waverley adlı tarihî romanı; 1838 tarihli International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 158 Aliye USLU ÜSTTEN Charles Dickens'ın Oliwer Twist'i;Alexander Dumas'ın 1844 tarihli Monte Cristo Dükü; Thomas Hughes'un 1857'de yayımlanan Tom Brown‘un Okul Günleri; 1860'da yayımlanan Charles Dickens'ın Büyük Umutlar'ı ve Lewis Carroll'ın (1868) Alice Harikalar Diyarında adlı romanı gençlik edebiyatının ilk dönem eserlerini oluşturur. Bu dönemde genç kızlar tarafından ilgiyle okunan, temelde ahlakî değerleri ve Hristiyanlık inancını işleyen duygusal romanlar (domestic novel) yazılır. Öte yandan "ucuz roman" veya "on paralık roman" olarak adlandırılan "dime novel" türünün hedef kitlesini de erkekler oluşturur. 1950'li yıllar gençlik edebiyatı ürünlerinin "korkak ve anlamsız" bulunduğu, gençlik ve edebiyat kelimelerinin yan yana gelmesinin bir tezat oluşturacağı görüşünün hâkim olduğu yıllardır (Jennings 1956: 526). Yetişkinler için yazılmış olmasına rağmen genç okuyucuların ilgisini çekmeyi başaran J. D. Salinger'in The Catcher in the Rye (Gönülçelen) ve William Golding'in Lord of the Flies (Sineklerin Efendisi) adlı romanları gençlik edebiyatında yeni bir dönem başlatır. Her iki romanda da ergenlerin yalnızlığı ve kaygıları gibi ilgi çeken konulardan bahsedilmesi romanların sevilmesinde etkili olmuştur. 1960'lar gençlik edebiyatında gerçekçi olayların anlatıldığı dönemdir. Gençlik edebiyatı eserlerinde çete savaşları, Afrikalı Amerikan gençlerinin bulundukları durum gibi gerçek hikâyeler işlenir. 1963'te Sylvia Plath'ın The Bell Jar (Sırça Fanus), 1968 yılında yayımlanan Paul Zindel'in The Pigman adlı romanı, Maya Angelou'nun I Know Why the Caged Bird Sings (Kafesteki Kuş Neden Şakır, Bilirim) adlı otobiyografik romanı (1969), Deathwatch (Ölüm Bekçisi), Robb White'ın 1973'te yayımlandığı romanı, 1974'te Robert Cormier'in Çikolata Savaşı romanları bu dönemin önemli eserlerindendir. 1970'lerden 1980'lerin ortalarını kapsayan dönemde gençlik edebiyatı, çocuk ve yetişkin edebiyatından farklı bir alan olarak altın yıllarını yaşamıştır (Nimon ve Foster, 1997: 11). 1980'den sonra gençler kendi yaşadıkları olaylara benzer hikâyelerin anlatıldığı kitapları tercih etmeye başlarlar (Cart, 2010: 99). 90'lı yıllar ise romandaki karakterlerin gençler için kötü örnek sayıldıkları bir dönemdir (Lubar, 2003). Bu dönemde kitapların niteliğine verilen önemin gençlik edebiyatını yok olma tehlikesi ile karşı karşıya bırakır (Owen, 2003: 12). 1990'lı yıllarda eğitimli gençlerin sayısının artması, daha kaliteli gençlik edebiyatı eserlerinin yazılmasını sağlar. J. K. Rowling'in Harry Potter serisiyle fantastik türe olan ilgisi artması yazarlar için de yeni bir sektör meydana getirir. Avustralya'da gençlik edebiyatı, son otuz yıla dayanan bir gelişme dönemi yaşar. Avustralya gençlik edebiyatının Amerikan ve İngiliz gençlik edebiyatlarından farkı, Avustralya'ya özgü "Avustralya kıtası, mitleri ve gerçek Avustralyalı tanımı" gibi unsurların belirgin olmasıdır (Nimon ve Foster, 1997: 28). Fransa ve Almanya'da ise gençlik edebiyatı Voltaire (Candide) ve Goethe (Wilhelm Meister'in Çıraklık Yılları) ile başlatır. Almanya, gençlik edebiyatı çalışmalarının en köklü olduğu ülkelerin başında gelir. 19. yüzyılda yenilenme dönemini yaşayan Almanya'da gençlik edebiyatı alanında ergenlik romanı örneği azdır. Emil Strauss (Freund Hein, 1902), Robert Musil (Die Verwirrungen des Zöglings Törless, 1906), Hermann Hesse (Unterm Rad, 1906; Demian, 1919) ve Friedrich Huch (Mao, 1907)'un eserleriyle gençlik edebiyatının ikinci gelişim dönemi yaşanır. 20. yüzyılın ilk yarısında ise gençlik edebiyatının konuları vatan sevgisi ve savaştır. 1970'lerden sonra "dil bakımından orijinallik, International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 ÇOCUK EDEBİYATI GÖLGESİNDE KENDİNE YER ARAYAN GENÇLİK EDEBİYATI ESERLERİNİN ÖZELLİKLERİ 159 sanat değeri ve fikrî derinlik taşıyan, dünyayı eleştiri gözüyle görmeyi teşvik eden çok sayıda eser" yayımlanır (Ülkü, 1985: 459-464). Doksanlı yıllardan itibaren tercüme edilen Amerikan gençlik edebiyatı eserleri ile Alman gençlik edebiyatında çeşitlilik artar. Türk edebiyatında 19. yüzyıla kadar doğrudan gençler izin yazılmış eserlerden ve çocuk-genç ayrımından söz edilemez (Zengin, 2012: 983). Sözlü ve yazılı edebiyat ürünleri arasında gençlerden bahseden eserler bulunmakla beraber bu eserler, nasihat etme ve yol gösterme dışında bir amaç taşımaz. Bu nedenle Türk edebiyatında son dönem gençlik edebiyatına kadar, gençlik edebiyatı eseri olarak sadece konusu gençler olan veya gençlerin de okuyabileceği eserler gösterilebilir. Nasiha-nâmeler, 17. yüzyılda Nâbî'nin Hayriyye adlı eseri, 18. yüzyıl şairlerinden Sümbülzâde Vehbi'nin Lutfiye adlı manzum eseri, çocuk edebiyatı eserleri olarak gösterilen, ancak gençlik dönemine dikkat çeken ilk eserler olması bakımından gençlik edebiyatına dâhil edilebilecek önemli eserlerdir. 19. yüzyılda çeviri eserler yoluyla Batı edebiyatının çocuk ve gençlik edebiyatı örnekleri de tanınmaya başlar. Gençler tarafından ilgiyle okunan bu eserlerin doğrudan gençlere yönelik yazıldıkları söylenemez. Tanzimat dönemi edebiyatçılarından Şinasi ve Namık Kemal'in, fikirleriyle etkilemek istedikleri hedef kitlenin başında gençler vardır. Özyer (1994: 63), Türk edebiyatında gençler için yazılmış eserlerden çok, "içinde gençlerin konu edildiği" eserler olduğunu belirtir. Ahmet Mithat Efendi'nin Kıssadan Hisse adlı uzun hikâyesi bu eserlerin ilk örneğidir. Bu dönem eserleri arasında yer alan Araba Sevdası'nı ilk gençlik romanı olarak kabul eden Tanpınar (1949: 493), "Eğer muharririn kudretinin çok üstünde olan devrin ve alafrangalığın tenkidi uğruna harcanmasaydı o devirde bundan güzel bir ilk gençlik kitabı olamazdı. Zâten kitap, yer yer devir tenkidiyle bu çağ psikolojisi arasında sallanır." sözleriyle bu görüşünü belirtir. Gültekin (1996), Türk gençlik edebiyatının ilk edebî ürünlerinin II. Meşrutiyet döneminde şiir alanında yayımlandığını belirtir. Türkçülüğün Esasları, vatan sevgisi ve millî bilinç aşılama konusunda gençlere verdiği mesajlar bakımından Ziya Gökalp'in önemli eserlerindendir. Ali Canip, Millî Edebiyat akımı içinde yer alan ve gençlik eğitimi ile yakından ilgilenen bir isimdir. 1950'li yıllar, sosyal gerçeklik anlayışının edebiyata yansıtıldığı ve eserlerde bu doğrultuda konuların işlendiği dönemdir. 1960 ve 1970'li yıllarda gençlik olaylarından esinlenerek yazılan eserlerde "gençliğin bunalımları, politik huzursuzluğun içinde yaşadıkları sıkıntıları, genç kuşağın kendini gerçekleştirebilme savaşı ve çabası ön planda işlenmiştir." (Özyer, 1986: 64). 80'li yıllarda siyasi nedenlerle gençlik edebiyatı duraklama yaşasa da, 90'lı yıllar bu alanda dikkat çekici çalışmaların olduğu bir dönemin başlangıcı olur. Gençlik edebiyatı yazarlarından İpek Ongun, Bir Genç Kızın Gizli Defteri serisi ile bu alanda önde gelen isimlerdendir. Gülten Dayıoğlu'nun Yeşil Kiraz, Sekizinci Renk, Mo'nun Gizemi ve Kıyamet Çiçekleri adlı romanlarının okuyucu kitlesi doğrudan gençlerdir. Kanat Güner'in Eroin Güncesi romanı, toplum-kuşak-genç çatışmasını ergenlik sorunları açısından ele alan farklı bir gençlik romanıdır (Asutay, 2013: 177). Canan Tan'ın benzer konuyu işlediği Eroinle Dans, basit anlatımı ve konusu ile gençlerin ilgisini çeken romanlar arasındadır. Muzaffer International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 160 Aliye USLU ÜSTTEN İzgü'nün Kaçak Kız, İçimde Çiçekler Açınca, Bütün Sabahlarım Senin Olsun romanları, lise çağındaki gençlerin yaşadığı sorunlardan bahsetmektedir (Zengin, 2012: 986). Gençlik Edebiyatı Eserlerinin Özelliklerini Belirlemede Esas Alınacak Ölçütler Gençlik edebiyatının temel işlevi, gençlere okuma zevki aşılamak, estetik duygular kazandırmak; duygu, düşünce ve hayallerine hitap eden eserlerle onların ruh dünyalarına girmektir. Bu bakımdan gençlik edebiyatı eserleri oluşturulurken gençlerin gelişim özellikleri, ilgi ve ihtiyaçları göz önünde bulundurulmalıdır. Gençlik çağı denilen dönem, ergenlikle erişkinlik arasında yer alan; ruhsal bakımdan çalkantılı, davranışların çelişkili olduğu bir dönemdir. Ortaokul yıllarına denk gelen ilk gençlik çağının sonu ve ergenlik evresini de kapsayan gençlik döneminde bireyler farklı gelişim özellikleri gösterirler. Lise yıllarında fiziksel açıdan kural olarak tüm öğrencilerin ergenliğe ulaştığı kabul edilir. Aileler uzun vadeli planlarda, akranları ise anlık kararlarda etkili olurlar. Bu dönemde kızlar erkeklere göre daha çok duygusal rahatsızlık yaşarlar (Bacanlı, 2004: 110-113). "Büyüme ve gelişmenin olduğu özel bir çağ" olarak tarif edilen ergenliğe göre gençlik, üst yaş sınırının daha geniş olduğu bir dönemdir (Kulaksızoğlu, 2011: 34). Yapılan araştırmalar, genç beyinlerde birbiriyle ilişkilenmemiş bölümler olduğunu ortaya çıkarmıştır. İnsan beyninin en geniş bölgesi olan korteksteki loblar, arkadan öne doğru olgunlaşmakta ve en son ön beyin bölgesi gelişmektedir. Beyin bu gelişimini 25-30'lu yaşlara kadar sürdürür (Giedd ve diğerleri, 1999). Bu bölge, sebep bulma, plan yapma ve karar verme işlemlerinin gerçekleştiği bölgedir. Bu becerilerin geç gelişmesine bağlı olarak Steinberg (2007), 18 yaşın altındaki gençleri hızlı çalışan beyinlere sahip, ama fakat frenleri zayıf arabalara benzetir. Bu durum, kötü kontrol edilen güçlü dürtüler sebebiyle gençlerin hata yapmalarına neden olur. Yaş itibariyle çalkantılı bir dönem olan ergenliği kapsaması, gençlerin problem çözme ve karar verme becerilerinin hedef alınması, hem estetik hem de dil bakımından kaliteli eserler ortaya koymayı gerektirir. Doğal olarak duyguların ve muhakeme yeteneğinin henüz gelişmediği bu dönemde, gençlik için hangi niteliklere sahip eserlerin uygun ve faydalı olacağı hakkında bir tasavvur belirmiş ve konuyla ilgili farklı görüşler ortaya çıkmıştır. Öncelikle gençlik edebiyatı eserlerinde, ders kitaplarında öğrencilerin beyinlerindeki kontrol mekanizmalarını geliştirici, suça veya kural dışı davranışların yaratacağı olumsuzlukları gösteren uyarıcı metinler konulmalıdır. Diğer taraftan, gençler için yazılmış ürünlerde bulunan cinsellik ve vahşet barındıran öğeler, eserlerin dil ve anlatım yönünden zorluğu, edebî değerden yoksunluğu çoğu zaman eleştirilmektedir. Bunun en önemli nedeni, gençlik edebiyatına dahil edilen eserlerin özellikleri noktasında ortak bir görüşün olmayışı ve bu edebiyatın sınırlarının tam olarak çizilmeyişidir. Gençlik edebiyatı hakkında temel olarak; tarihi mesajlar içeren, dil ve anlatım yönünden örnek teşkil eden, eğitsel yönü olan veya eğlendiren kitapların gençler için uygun olduğu kanaati hâkimdir. Gençlere yönelik yazılmış eserler, geçmişe kıyasla daha canlı ve özgün olmakla birlikte fantastik ve gerçeğe ait unsurların iç içe olduğu bir kurgu anlayışıyla yazılmaya başlanmış; bu durum gençlerin roman ve hikâyeye karşı olan tutumlarını da International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 ÇOCUK EDEBİYATI GÖLGESİNDE KENDİNE YER ARAYAN GENÇLİK EDEBİYATI ESERLERİNİN ÖZELLİKLERİ 161 değiştirmiştir. Bu dönüşüm/değişim, gençlik edebiyatı yazarları tarafından dikkate alınmış ve artık gençlerin içinde bulunduğu psikolojik ve sosyo-kültürel durumlar, sürekli yenilenen/değişen hayat şartları bu edebiyatın sınırlarını belirlemiştir. Genç insanların kişisel ve akademik yeteneklerinin gelişiminde etkili olan kitaplarda bulunması gereken özellikler, onların gelişim özellikleri, ilgi ve ihtiyaçları dikkate alınarak değerlendirildiğinde üç başlık altında ele almak mümkündür: 1. İlk gençlik çağında öğrenciler, okudukları kitaplardaki olaylara kendilerini de dâhil ederler. Kendi yaşlarına yakın bir kahramanla karşılaştıklarında diğer ergenlerin acı ve ürkütücü olaylarla başa çıkmayı öğrenme biçimlerinin farkına varırlar. Genel olarak teorik konulardan, araştırma yazılarından hoşlanırlar. Erkekler daha çok güncel olaylara, spora ilgi duyarken, kızlar duygusal ve sanat değeri olan eserlerden hoşlanırlar. Çocuğun/ergenin olumlu örneklerle karşılaşması ve kitaplardaki karakterlerin de olumlu vasıflar taşıması gerekir. 2. Genç yetişkinlik çağı kitapları; ilk gençlik çağından farklı olarak yaşça daha büyük karakterlerin yer aldığı, daha uzun ve karmaşık olayların meydana geldiği, karmaşık iç dünyalarından bahsedildiği eserlerdir. Arkadaşlarla kurulu bir dünyanın öne çıktığı kurgular vardır. Onları karamsarlığa sürükleyecek, intihar gibi düşüncelere sevk edecek konulardan ve ifadelerden kaçınılmalıdır. Kahramanlar, gençlere örnek teşkil edecek nitelikte olmalıdır. 3. Gençlik çağı yaş grubuna yönelik eserler, güncel olayları ve süreklilik gösteren durumları, gençlerin ilgi ve ihtiyaçlarına yönelik güncel araştırmaları içermelidir. Gençlerin okuma, gözlemleme ve dinleme alanlarındaki ilgilerine hitap edebilmelidir. Bu dönem kitapları, birey olma sürecinde olan gençlerin kimlik oluşumunu desteklemeli, onların psikolojik ve sosyolojik gelişimlerini göz önünde bulundurmalıdır. Aynı zamanda kitaplarda duygusal düşünceyi geliştirici metinler seçilmelidir. SONUÇ Türk edebiyatında gençlik edebiyatı kavramının uzun bir geçmişe dayalı olmaması, bu edebiyatın ölçütlerinin tam olarak şekillenmemesinin en önemli nedenidir. Gençlerin gelişim özelliklerine göre belirlenen yaş grupları ve buna bağlı olarak eserlerde bulunması gereken nitelikler; gençlerin karar verme, problem çözme ve eleştirel düşünme becerilerini geliştiren, gençleri ön yargılardan ve toplumsal çatışmalardan uzaklaştıracak eserlerin seçilmesinde ve üretilmesinde etkili olacaktır. Aynı zamanda gençlik edebiyatının bu alanda yerini bulamabilmesi için yapılması gerekenler kısaca şöyle sıralanabilir: 1. Türk Edebiyatı dersinde öğrencilerin okuma zevk ve alışkanlıklarını geliştirmek amacıyla gençlik romanları birer araç olarak kullanılmalıdır. 2. Öncelikle gençlik edebiyatına dâhil edeceğimiz eserler belirlenmeli; 100 Temel Eser'de yaşanan sıkıntıların tekrarlanmaması için alanın uzmanları tarafından eserler tüm yönleriyle değerlendirilerek ve alan araştırmaları yapılarak gençlere uygunluğu tespit edilmelidir. 3. Okuma materyali olarak sadece ders kitabından faydalanma fikri değiştirilmelidir. 4. Gençlerin beğenerek okuduğu, onların bilişsel ve ruhsal gelişimlerini olumlu yönde etkileyecek gençlik edebiyatı eserlerine dikkat çekilmeli, bu eserler sınıf okumalarının birer parçası hâline getirilmelidir. International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 162 Aliye USLU ÜSTTEN KAYNAKÇA Aronson, M. (1997). "The Challenge and Glory of the Young Adult Literature". Book List, Vol: 93. Issue:16. p. 1418. Asutay, H. (2001). Gençliğin Dili. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 3 (2): 1-21. Asutay, H. (2013). Gençlik Kültürleri, Gençlik Edebiyatı ve İlkgençlik Romanları. Edirne: Paradigma Kitabevi. Bacanlı, H. (2004). Gelişim ve Öğrenme. Ankara: Nobel Yayınları. Batmankaya, M. (2014). Edebiyat Bu İşin Neresinde? Türk Dili, Çocuk ve İlk Gençlik Edebiyatı Özel Sayısı, CVII (756): 526-529. Cart, M. (2010). Young Adult Literature: From Romance to Realism. Chicago, IL: American Library Association. Enginün, İ. (1985). “Çocuk Edebiyatına Toplu Bir Bakış”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, LXIX England, D. A., Mertz, M. P. (1983). "The Legitimacy of American Adolescent Fiction". School Library Journal. October: p119. (400): 186-194. Giedd, J. N., Blumenthal, J., Jeffries, N. O., Castellanos, F. X., Lui, H., Zijdenbos, A., Paus, T., Evans, A. C., Rapoport, J. L. (1999). "Brain Development during Childhood and Adolescence: A Longitudinal MRI Study". Nat. Neurosci. 2 (10), 861-863. Güleç, C. (1985). Gençlik ve kimlik. Türk Dili Dergisi. Gençlik Yılı Özel Sayısı. XLIX (401), 454458. Gültekin, A. (1996). Dünden bugüne Türk Çocuk ve gençlik edebiyatı. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 6 (1): 83-91. Jennings, F. G. (1956) “Literature for Adolescents-Pap or Protein?”. English Journal, 45.9: 526531. Kulaksızoğlu, A. (2011). Ergenlik Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi. Lubar, D. (2003). "The History of Young Adult Novels", The ALAN Review, Spring. Meriç, C. (1986). “Çocuk Edebiyatı”. Kültürden İrfana. İstanbul: İnsan Yayınları: 307-323. Nimon, M., Foster, J. (1997). The Adolescent Novel: Australian Perspective. Australia: Centre for Information Studies (Charles Sturt University). Ongun, İ. (2014). Gençlik Yazını Hakkında Düşünceler. Türk Dili, Çocuk ve İlk Gençlik Edebiyatı Özel Sayısı, CVII (756): 534-536. Owen, M. (2003). “Developing a Love of Reading: Why Young Adult Literature is Important.”. Orana, Volume 39. No:1.Tural, S. (1997). Edebiyat Bilimine Katkılar. Ankara: Ecdad Yayınları: 10-11. Özyer, N. (1994). Edebiyat Üzerine. Ankara: Gündoğan Yayınları. 52. Steinberg, L. (2007). Ergenlik. Ankara: İmge Kitabevi. Tanpınar, A. H. (1997). 19uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi. Uslu Üstten, A. (2014). Gençlik Edebiyatı. Ankara: Grafiker Yayınları. Ülkü, V. (1985). “Almanya’da Çocuklara ve Gençlere Yönelik Edebiyat.”. Türk Dili. Gençlik Yılı Özel Sayısı. 459. Zengin, N. (2012). "Türk Gençlik Edebiyatının Tarihsel Gelişimine Bakış". 3.Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 05-07 Ekim 2011. Ankara Üniversitesi Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Uygulama ve Araştırma Merkezi (ÇOGEM). 981-987. International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015