Hafif Arama ve Kurtarma
Transkript
Hafif Arama ve Kurtarma
T.C Başbakanlık Afet ve Acil Durum Eğitim Merkezi AHMET DİNDAR 1 Hafif Arama-Kurtarma ve Bina Değerlendirmesi Emniyet, Verimlilik ve Haberleşme 2 Amaç Sınırlı kaynaklarla en kısa zamanda en çok sayıda insanı kurtarmak. Kurtarmacının kendi emniyetini sağlamak. 3 Hedefler Hafif Arama ve Kurtarma Planlamasını anlamak. Hafif Arama - Kurtarmanın rolünü anlamak. Hafif Arama ve Kurtarma çalışmalarına katılacaklar için bina hasar sınıflandırmasını öğrenmek. Eğitim Almış Gönüllülerin ilk saatlerde ve profesyonel müdahaleciler geldikten sonra neler yapabileceğini öğrenmek. 4 Kurtarma Hakkında Ne Biliyoruz? Enkaza Sıkışmış Enkaz Boşluklarında Mahsur Kalmış Yapısal Olmayan Elemanlar Altında Kalmış Yaralanmalar, Sıkışma Yok KAZAZEDELERİN DURUMU 5% Teknik Kurtarma 15% Profesyonel Müdahaleciler 30% Eğitim Almış Gönüllüler 50% Aileler, Komşular ve O Anda Yardıma Koşanlar AFET SONRASI MÜDAHALE 5 Çökmüş Yapılarda Kurtarmanın 6 Evresi (I.N.S.A.R.A.G.)BM Uluslararası A-K Grubu) 1. Evre…Bilgi Toplama ve Araştırma 2. Evre…Tesisatların Kapatılması 3. Evre…Kaba Yüzey Taraması 4. Evre…Bütün Boşlukların Aranması 5. Evre…Giriş Yolu Açarak Kazazedeye Ulaşılması 6. Evre…Kimse Kalmadığından Emin Olana Kadar Enkazın Aranması 6 Hafif Arama-Kurtarmanın Bileşenleri ZAMAN Zaman: • ALTIN GÜN İnsan: • Eğitimli Kurtarmacılar • Destek Ekipler / Gönüllüler Malzeme: • Uygunluk • Olayın Gerektirdikleri 7 Enkaz Altından Çıkarılanların Zaman / Hayatta Kalma Oranları İlk 30 Dakika 1. Gün 2. Gün 3. Gün 4. Gün 5. Gün 5. Günden Sonra 93% 81% 36% 33% 19% 7% 2% 8 Bir afet sırasında, yaralanmış veya enkaz altında kalmış kazazedeler ilk 24 saat içinde kurtarılırsa %80 yaşama şansına sahiptir. 9 İnsan Kaynakları İNSAN • • • • • • • • • • • • Sivil Savunmacılar Askerler Madenciler İtfaiyeciler Polisler Eğitimli Gönüllüler Tesisatçılar Marangozlar Elektrikçiler İş Makineleri Operatörleri Yabancı Dil Bilenler Doktorlar, Hemşireler, Sağlık Personeli • Mühendisler ve Mimarlar 10 Teçhizat / Ekipman 1 Testereler 2 Jeneratör 3 Demir makası 4 Levye 5 Balyoz 6 Balta 7 Kürek 8 Kova 9 Kırıcı 10 Delici 11 Vinç 12 Kaynak Makinesi 13 Sprey Boya 14 Ağaç Kalaslar 15 Kazma 16 Bisikletler 17 Motorsikletker 18 Merdivenler 11 Emniyet Önlemleri “Eş”li Çalışma Kişisel Tehlikeler • • • Keskin nesneler Toz Düşen Yıkıntı Parçaları Yedek Ekipler Emniyet Malzemeleri • • • • • • • • • Kask İş Gözlüğü Toz Maskesi İş Eldiveni Lateks Eldiven Çelik Burunlu Ayakkabı El Feneri Kılavuz İpi Zorunlu Olmayanlar: • Dizlik • İşaretleme için Tebeşir, Sprey Boya 12 Hafif ve Ağır Arama - Kurtarma Eğitim Almış Gönüller daha çok makine ve teçhizat gerektirmeyen ve risk taşımayan Hafif Arama ve Kurtarma işlerini yapar. Daha ileri bir teknolojiye sahip makine ve teçhizat gerektiren Ağır Arama ve Kurtarma işleri profesyonel ekiplere bırakılır. Profesyonel ekipler geldiğinde Eğitim Almış Gönüllüler yaptıkları çalışmalar hakkında profesyonel ekiplere bilgi verirler. 13 Çöken Binada Hafif ve Ağır A-K Rolünü Anlamak Çökmüş bir binada öncelikle gözle arama yaparak kurtarılacaklar varsa ve kazazede için riskleri en aza indirerek çalışmak. Enkazın çevresinden dolaşarak arama yapmak, kurtarılacaklar varsa alet ve makine gerektirmeyen kurtarmayı yapmak. Ağır kurtarmayı gerektiren işleri profesyonel kurtarma ekiplerine haber vermek. 14 Hafif Arama ve Kurtarma Planlaması Emniyet Konuları Bilgi İhtiyacı ve Değerlendirme Bina Değerlendirmesi Bina Hasar Sınıflandırması Hafif Arama-Kurtarmada Önceliklerin Belirlenmesi ve Kaynak Kullanımı 15 Gönüllü Çalışanların Emniyeti İçin Bina Hasar Değerlendirmesini Öğrenmek Eğitim Almış Gönüllüler öncelikle arama veya kurtarma işlerinde RİSK TAŞIMAYAN binalarda çalışmalıdır. Binanın artçı bir depremde yıkılma ihtimali varsa bu binada çalışılmamalıdır. Tam olarak yıkılmamış bir bina, yıkılmış bir binaya göre çok daha tehlikeli ve risklidir. 16 Profesyonel Kurtarma Ekipleri Geldiğinde Eğitim Almış Gönüllülerin Neler Yapabileceğini Anlamak Kurtarma ekiplerine olayın oluş saatinden bu zamana kadar neler yaptıklarını ve ekipleri yönlendirmede kendi fikirlerini söylemek ancak ekiplerin nasıl veya niye yaptıklarına karışmamak. Kendisinin de kurtarma ekibinde yer alabileceğini belirterek, bu konuda görev verilmişse verilen görevleri eksiksiz yaparak fazlasını yapmamak. Kurtarma ekipleri tarafından uygulanan kurallara kendisinin de uyması gerektiğini bilmek. 17 Durumun Belirlenmesi Mahallede Sürekli Durum Değerlendirmesi Olayın Tipi: • Yoğunluğu / Ciddiyeti / Süresi • Tarih, Gün, Saat • Mevsim / Hava Durumu • Tehlikeler • Binanın kullanım amacına göre değerlendirilmesi / Dolu mu? Kaç kişi vardı? • Hasar Tespiti 18 Değerlendirmeler Genel Tehlikeler Tehlikeler: 1. Boyu aşanlar 2. Yer seviyesi 3. Yer altı Diğer hasarlı komşu binalar Elektrikle ilgili olanlar Yangın: • Doğal Gaz • LPG • Soba Su Nükleer, Biyolojik ve Kimyasal Tehlikeler Tehlikeli maddeler (parlayıcı-patlayıcı) 19 Değerlendirmeler Tehlikeli Maddelerin Kontrolü AŞINDIRICI SIVI Sınırlayın İzole Edin Yok Edin Ayırın PATLAYICI OKSİTLEYİCİ • Yerini tespit et. • Bilmiyorsan dokunma. ZEHİRLİ MADDE • Profesyonellere haber ver. 20 Bina Değerlendirmesi Yerleşim Türünün Tanımlanması Kullanım amacı, Ev, Okul, İşyeri, Sanayii, Kreş, Huzurevi, vb... Bina Dolu / Boş Kullanım Düzeni ve Zamanı Kişi Sayısı Riski Belirler! 21 Bina Değerlendirmesi Yapı Türünün Tanımlanması Betonarme Yığma Ahşap Kerpiç Çelik Geleneksel (ör:bağdadi, hımış) Diğer 22 Emniyet için Yapısal Hasar Sınıflandırması Arama ve Kurtarma çalışmaları süresince, Hafif Hasar –İçeri girip çıkmak için güvenlidir. İçeride ilk yardım yapılabilir. Orta Hasar- İçeri girmek ve uzun süre kalmak risklidir. Mecbur kalınmadıkça, içeride ilk yardım yapılmamalıdır. Sadece sağ kalanları arama ve dışarı çıkarmak için, sınırlı sayıda insan içeri girmelidir. Bina kapısında ekibin emniyetinden sorumlu bir haberci beklemelidir. Ağır Hasar- Güvenli değildir. Enkaz halinde ya da çökmemiş halde olabilir. Deprem Arama Kurtarma Ekibi gerektirir. Kazaları Önlemek için emniyet şeridi ile çevrilmelidir. 23 Yer Hareketi ve Binalar Pek çok betonarme binanın, ilk kuvvetli yer hareketinin en üst seviyeye ulaştığı anda çöktüğü bilinmektedir. Çökmelerin çoğu sarsıntıyı takip eden dakikada gerçekleşmez. Uzun süreli sarsıntıların etkileri tam olarak bilinememektedir. 24 Hasar Değerlendirmesi Yapı Mühendisliği Binalar tasarlanırken, içlerinde bulunan eşya ve insanları, yer sarsıntısı, rüzgar gibi çeşitli yükleri taşıyabilmeleri için mühendislik hizmeti görmüş olmalıdır. Bir binanın taşıyıcı elemanları zorlanmış ya da zarar görmüşse, o bina artık güvenli değildir. Bir bina hiç mühendislik hizmeti görmemiş, kötü bir mühendislik çalışması ile yapılmış veya hasarlıysa, o binanın ne kadar güvenli olduğu hakkında çok fazla şey söylenemez. 25 Bina Elemanları (Özellikle Betonarme) Yapısal Yapısal Olmayan Düşey Kolonlar Perde Duvarlar Dolgu Duvarlar Bölme Duvarları Pencereler Yatay Kirişler Döşeme Çatı Temel Asma Tavanlar Bağlantılar Kolon-Kiriş Bağlantıları Kiriş-Kiriş Bağlantıları Kolon veya Kirişlerin Yapısal olmayan dolgu duvarlar ile bağlantıları 26 Bina Elemanları Perde Duvar ……… Kolon Undamabed rc frame pix ……………………… Kiriş Kiriş Kolon ……………………………… 27 Betonarme Binalarda Kolonların Doğru İnşaası Doğru inşa edilen bir Kolonda düşey demir çubuklar (düşey donatı) yeterli miktarda, 20cm’den daha sık yerleştirilmiş olmalı, Yatay demir çubuklar (yatay donatı - etriye) kolon içlerine her 10cm de bir yerteştirilmiş olmalı, Beton karışımı homojen yapıda olmalı ve deniz kumu ya da büyük taşlar kullanılmamalıdır. Aynı özellikler Kirişler için de geçerlidir. 28 Betonarme Binalarda Etriyelerin Doğru İnşaası Etriyeler kolon içlerine 135derece açı ile bükülerek bağlanmalıdır. Uygun yapılan deprem etriyeleri betonun tutulmasına ve dağılıp parçalanmasına engel olacaktır. 29 Betonarme Binalarda Yapısal Olmayan Elemanlar Dolgu Duvarlar Delikli tuğladan yapılan dolgu duvarlar, binaların taşıyıcı olmayan “yapısal-olmayan” elemanlarıdır. Dökülebilecekleri için, tehlikeli olabilirler ancak binanın çökmesine doğrudan sebep olmazlar. Dolgu duvarların sabitlenmesi için önlemler alınmalıdır. 30 Betonarme Binalarda Çöken Bina Ne Kadarlık Bir Alanı Kaplayabilir? Zemin sıvılaşması gibi durumlarda bina olduğu gibi devrilebilir. Böyle bir bina doğal olarak boyu kadar bir alanı kaplayabilir. Ülkemizde betonarme binaların birçoğu, kendi boyunun yarısı kadar bir yarıçapa moloz dökebilir. İnsanları bu alandan uzak tutmak gerekir. h h 31 Bina Hasar Sınıflandırmasında 1. İzlenecek Adımlar Düşey ve yatay taşıyıcı yapısal elemanları incelenir. • Kolon Hasarı • Perde duvar hasarı • Kiriş hasarları 2. Kolon / Kiriş bağlantıları kontrol edilir. 3. Hasar kısmi mi, yoksa genel mi? Binanın 4 tarafı da MUTLAKA incelenir! 4. Dengesiz ve tehlike oluşturabilecek taşıyıcı olmayan yapısal olmayan elemanlar belirlenir. 5. Eğer bina ağır hasarlı ise; Dengeli mi? Dengesiz mi? Mühendis görüşü alınır. 6. Eldeki bilgilere göre, içeri girip girmeme kararı verebilmek amacıyla ilk değerlendirme yapılır. 32 Hasarlı binalardan koparak üzerinize düşebilecek taşıyıcı ve taşıyıcı olmayan (yapısal olmayan) elemanlarına karşı dikkatli olun. Bölgede yardım ya da izleme amacıyla bulunan kişileri de hasarlı binaların altında durmamaları konusunda uyarın. • • • • • • • Balkonlar Minareler Bacalar Çıkmalar Merdivenler Uydu antenleri Soğutucular 33 Düşey Yapısal Elemanlar Betonarme Kolon Hasarları 1. Bölünmeler, Ayrılmalar 2. Çapraz (Diagonal) Çatlaklar 3. Yatay (Esneme) Çatlakları 1. 2. 3. 34 Düşey Yapısal Elemanlar Kolonların Zemin Bağlantı Noktaları Kolonların temel veya yer seviyesine yakın bölgeleri kontrol edilmelidir. 35 Düşey Yapısal Elemanlar Yatay, Eğilme/Esneme Çatlakları İnce yatay çatlaklar binanın hafif hasarlı olduğunu gösterir. Görünür bir beton patlaması ve demir yok. 36 Düşey Yapısal Elemanlar Yatay, Eğilme / Esneme Çatlakları Ancak çatlaklar çok uzun ve kalın ise, yanısıra betonda patlamalar ve kalıcı deformasyonlar varsa eğilme/esneme çatlakları tehlikeli olabilir. Kalıcı Deformasyon 37 Düşey Yapısal Elemanlar Betonarme Kolonlarda/Kabuk Dökülmeleri Betonarme kolonlardaki kabuk dökülmeleri bir hafif hasar işaretidir. dikey demir donatı yatay demir donatı sıva - kaplama dökülmesi 38 Betonarme Kolonlarda/Çekirdek Betonun Patlaması Betonarme bir kolonda çekirdek betonunun ezilmesi / patlaması ağır bir hasardır. 39 Betonarme Kolonlar Çapraz/Diagonal Çatlaklar Yaklaşık 45 derecelik bir açıyla, bir “X” veya yarım “X” şeklinde oluşmuş çatlaklar çok tehlikelidir: Ağır Hasar anlamına gelir. 40 Malzemenin Kopması ve Yamulması Yatay yerleştirilmiş malzemelerin kopması veya boyuna yerleştirilmiş malzemenin yamulması veya inşaat demirinin betondan sıyrılması hepsi ciddi hasarlardır. yaklaşık 45 derece açıyla çapraz çatlak zorlanmış dikey İnşaat demirleri kopmuş yatay inşaat demirleri yamulmuş dikey inşaat demirleri patlamış çekirdek beton 41 Malzemenin Kopması ve Yamulması Yatay yerleştirilmiş malzemelerin kopması veya boyuna yerleştirilmiş malzemenin yamulması veya inşaat demirinin betondan sıyrılması hepsi ciddi hasarlardır. 42 Perde Duvarlar Perde duvarlar, deprem sonucu oluşması muhtemel deformasyonlara dayanmak üzere tasarlanmış yapısal elemanlardır. Bir perde duvar çok geniş bir kolon gibi görünür. Duvara vurulduğunda gelen tok ses, duvarın boş olmadığını gösterir. Betonarme binaların yanısıra, perde duvarlara yığma ve kerpiç gibi değişik bina tiplerinde de rastlanabilir. 43 Perde Duvar Çatlakları Perde, yığma ve kerpiç duvarlardaki çapraz / diagonal çatlaklar binanın ağır hasarlı olduğunu gösterir. Ancak, dolgu duvarlarda bu ağır hasar anlamına gelmeyebilir. 1mm’den daha ince çatlaklar tehlikeli değildir ama 1mm’den daha kalınları tehlikeli olabilir. 44 Taşıyıcı Duvarların Ayrılması Taşıyıcı Duvarların Ayrılması ciddi hasar anlamına gelebilir. • Birbirine yaslanmış duvarlar • Düşey yükü taşıma kabiliyetini yitirmiş duvarlar 45 Perde Duvar Çatlakları Hasarın kısmi mi, yoksa genel mi? olduğu kontrol edilir. 46 Yapısal Olmayan Düşey Elemanlar Dolgu Duvar Çatlakları ve Delikler Dolgu duvarlardaki çatlak ya da dökülmeler hafif hasar olarak kabul edilirler. 47 Yapısal Olmayan Düşey Elemanlar Dolgu Duvar Çatlakları ve Delikler Mühendislerin bakış açısı ile, dolgu duvarlardaki hasarlar binanın yıkılmasına neden olmaz. Ancak binadan koparak düşen tuğlalar başlı başına büyük birer tehlikedir. Dikkatli olunması gerekir! 48 Düşey Yapısal Elemanlar Kolon / Kiriş Bağlantıları Çatlamış veya ezilmiş kolon / kiriş bağlantıları çok tehlikelidir. 49 Düşey Yapısal Elemanlar Kolon / Kiriş Bağlantıları 50 Genel Hasar mı, Kısmi Hasar mı ? s›va dökülmes› Büyük bir binada sadece 1-2 yerdeki bölgesel hasar, orta hasar olarak kabul edilir. Çeşitli yerlerde veya binanın genelindeki çok sayıda noktada bulunan hasar ise ağır hasar olarak kabul edilir ve tehlikelidir.51 Dengesiz mi, Dengeli mi ? Find a stable liquefaction building, Vertical sinking. 52 Yumuşak İlk Kat - Dengesiz Büyük / Geniş Pencereler Geniş Açık Zemin Kat 53 Diğer Hasar Türleri Temel Kayması – Dengesiz Tek katlı ahşap ve tuğla karışımı (karma) yapıda temelin kayması, yana hareket etmesi. 54 Diğer Hasar Türleri Devrilme Normalde perde duvarların, yapısal dayanıklılığa oldukça fazla katkısı vardır. Nadiren, temelin yetersiz ve dayanıksız yapıldığı binalarda perde duvarların yardımına rağmen devrilmeler olabilir. 55 Diğer Hasar Türleri Ara Katlarda Çökmeler Ender rastlanan, öngörülmesi çok güç bir çökme tipidir. . 56 Diğer Hasar Türleri Sıradışı Mimariler - Dengesiz Stres yoğunlaşması L Şeklinde Bina Gerilme Yer Hareketi 57 Diğer Hasar Türleri Bitişik Yapıların Verdiği Hasarlar Bitişikteki yapıların neden olduğu hasar veya aşırı ağırlık yüklemesi sebebiyle sağlam binalar hasarlı hale gelebilir. İçeriye girilmeden önce binaların doğru ve güvenli bir şekilde desteklenmiş olması gerekir. Ancak, bu profesyonellerin işidir. 58 Emin Değilsen? Bina desteklemede, Her durum bir karar gerektirir. Emin değilsen, daha emniyetli olanı seç. Uzman bir mühendise danış. Profesyoneller için!! 59 İlk Hasar Değerlendirmesi Hafif Hasar Belirtileri Yüzeysel. Dekoratif / Kozmetik. Küçük Çatlaklar. Sıva Çatlakları. Basit deyişle, yapısal olmayan hasarlar. 60 İlk Hasar Değerlendirmesi Orta Hasar Belirtileri Hasarların genel değil de kısmi olması. İnce Eğilme / Esneme Çatlakları. Sağlam kolonlar. Binanın zeminle kayması. Şüpheli Yapısal Denge ve Dayanıklılık. 61 İlk Hasar Değerlendirmesi /Ağır Hasar Belirtileri Kolonlarda çapraz çatlaklar. Kopmuş yatay demirler. Düşey demirlerin yamulması. Demirlerin betondan sıyrılması. Yapısal duvarlarda çapraz çatlaklar. Kiriş / kolon birleşim yerlerinde çapraz çatlaklar. 62 Yan yatan / devrilmiş yapı. Ağır Hasar Belirtileri 63 Hafif Arama ve Kurtarma ile Başla Türkiye’de kuvvetli depremde, hasarlı binaların yüzde kaçının tamamen çökmesi beklenmektedir? %5 den az! 64