Türkiye Jeotermal Derneği Raporu
Transkript
Türkiye Jeotermal Derneği Raporu
JEOTERMAL ENERJİ NEDİR? NEDİR? Jeotermal kaynak kısaca yer ısısı olup, Jeotermal enerji yeni, yenilenebilir, yerkabuğunun sürdürülebilir, çeşitli derinliklerinde tükenmeyen, ucuz, birikmiş ısının oluşturduğu, kimyasallar güvenilir, çevre dostu, yerli ve yeşil içeren sıcak su, buhar ve gazlardır. bir enerji türüdür. Jeotermal enerji ise jeotermal kaynaklardan doğrudan veya dolaylı her türlü faydalanmayı kapsamaktadır. Yerküredeki Sıcaklık Dağılımı JEOTERMAL KAYNAKLAR İLE: İLE: A – ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİ, B – MERKEZİ ISITMA, SOĞUTMA (AIR-CONDITIONING), SERA ISITMASI V.B. C – ENDÜSTRİYEL AMAÇLI KULLANIM, PROSES ISISI TEMİNİ, KURUTMA V.B. D – KİMYASAL MADDE VE MİNERAL ÜRETİMİ, KARBONDİOKSİT, GÜBRE, LİTYUM, AĞIR SU, HİDROJEN V.B. E – KAPLICA AMAÇLI KULLANIM (TERMAL TURİZM) F – DÜŞÜK SICAKLIKLARDA (30 °C) KÜLTÜR BALIKÇILIĞI V.B. G – MİNERALLİ SU OLARAK İÇİLEREK KULLANIMI GERÇEKLEŞTİRİLMEKTEDİR. 1 JEOTERMAL ENERJİ YENİ, YENİLENEBİLİR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR ENERJİ KAYNAĞIDIR. Yağmur, suların kar, deniz yeraltındaki ve Ancak, magmatik gözenekli jeotermal yapılan ve rezervuarlardan sondajlı üretimlerde çatlaklı kayaç kütlelerini besleyerek jeotermal oluşturdukları jeotermal rezervuarlar, atılmaması ve rezervuarı beslemesi yeraltı ve reenjeksiyon koşulları devam bakımından, işlevi tamamlandıktan ettiği sonra tekrar yeraltına gönderilmesi müddetçe yenilenebilir ve akışkanın çevreye sürdürülebilir özelliklerini korurlar. Kısa (reenjeksiyon) süreli Reenjeksiyon birçok ülkede yasalarla atmosferik koşullardan zorunludur. zorunlu hale getirilmiştir. etkilenmezler. Jeotermal sistemdeki rezervuar, üretim ve reenjeksiyon Jeotermal hiçbir enerjinin risk faktörü kullanımda İtalya taşımadığı yılından Larderello beri, sahasında Kaliforniya 1904 Geyser (patlama, yangın, zehirlenme v.b.) sahasından 60 yıldır jeotermal elektrik için son derece güvenilir olduğu üretilmektedir. kanıtlanmıştır. Idaho’da (ABD) ve 1934’den bu yana Kobe ve San 1890’dan beri Boise Francisco depremlerinde meydana Reykjavik-İzlanda’da gelmiş olan zararın %70’i doğalgaz sistemi bulunmaktadır. Ayrıca, Paris’in yangınlarından olmuştur. banliyölerinde 160.000 konut Jeotermal enerji ile ısıtılmaktadır. 2 merkezi ısıtma NİÇİN JEOTERMAL..? JEOTERMAL..? - YENİLENEBİLİR, SÜRDÜRÜLEBİLİR, TÜKENMEYEN ENERJİ - ÖZVARLIĞIMIZ, DOĞAL KAYNAK - TEMİZ, ÇEVRE DOSTU (Yanma teknolojisi kullanılmadığı için ve sıfıra yakın emisyon) - ÇOK AMAÇLI ISITMA UYGULAMALARI İÇİN İDEAL (konutta, tarımda, endüstride, sera ısıtmasında v.d.) - METEOROLOJİK KOŞULLARDAN BAĞIMSIZ (Rüzgar, Yağmur, Güneş v.b.’den bağımsız) - HAZIR ENERJİ - FOSİL VE DİĞER ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARINA GÖRE ÇOK DAHA UCUZ - ARAMA KUYULARI ÜRETİM VE BAZEN REENJEKSİYON KUYULARINA DÖNÜŞTÜRÜLEBİLİR - GÜVENİLİR (Yangın, patlama, zehirleme riski yok) - VERİMLİLİK %95’İN ÜZERİNDE - MİNİMUM ALAN İHTİYACI (Hidro, Güneş vb’nin tersine) - KOLAY VE HIZLI DEVREYE ALMA, İŞLETME VE BAKIM (6 ay–1 yıl), uzun tesisat ömrü - JEOTERMAL LOKAL BİR ENERJİ OLDUĞU, İTHALİ VE İHRACI VE ULUSLARARASI BİR FİYATI OLMADIĞI İÇİN SAVAŞLARA VE ULUSLARARASI PROBLEMLERE NEDEN OLMAZ. - JEOTERMAL ISITMA EVLERE FUEL-OİL, MAZOT, KÖMÜR, ODUN ATIKLARININ TAŞINMASINI ORTADAN KALDIRACAĞI İÇİN ŞEHİR İÇERİSİNDEKİ TRAFİĞİN YÜKÜNÜ AZALTIR. 3 DÜNYADA JEOTERMAL Dünya’daki yüksek sıcaklıklı Jeotermal kuşaklar Yüksek Sıcaklıklı Jeotermal Kuşaklar Dünyada; Filipinler’de toplam elektrik üretiminin %27’si, Kaliforniya Eyaleti’nde %7’si, Papua Yeni Gine’de 56 MWe kapasiteli jeotermal elektrik üretimi yapılmakta olup, Altın Madenciliği İşletmesinin enerji ihtiyacının %75’i jeotermalden karşılanmaktadır. İzlanda’da toplam ısı enerjisi (şehir ısıtma) ihtiyacının %86’sı jeotermalden karşılanmaktadır. Dünyada jeotermal elektrik üretiminde ilk 5 ülke sıralaması: A.B.D., Filipinler, Endonezya, Meksika, ve İtalya Dünyada jeotermal ısı ve kaplıca uygulamalarındaki ilk 5 ülke sıralaması: A.B.D, Çin, İsveç, TÜRKİYE ve Almanya 1995’den 2010’a Dünya’da jeotermal ısıtma, elektrik üretimi ve termal turizm, kaplıca uygulamalarındaki gelişmeler; HACİM ISITMASI (KONUT,TERMAL TESİS VB.) SERA ISITMASI ELEKTRİK ÜRETİMİ TERMAL TURİZM, KAPLICA UYGULAMALARI 1995 2010 2579 MWt 5391 MWt 1085 MWt 1544 MWt 6798 MWe 10715 MWe 1085 MWt 6689 MWt 4 50583 MWe 160000 10715 MWe 2084 89.11 MWt MWt 2010 yılı itibariyle, dünyadaki jeotermal elektrik üretimi 10715 MW elektrik kurulu güç olup, 87.3 Milyar kWh/yıl üretimdir. Jeotermalin elektrik dışı kullanımı ise 50583 MW termal olup, 9 Milyon konut ısıtma eşdeğeridir. Jeotermal ısıtmada Dünyada 2010- 2013 yılı hedefleri; - Türkiye’de 500 Bin konut* (2013 Yılı hedefi) - Avrupa’da 3 Milyon konut (2010 Yılı hedefi) - A.B.D.’de ise 7 Milyon konutun (2010 Yılı hedefi) jeotermal enerji ile ısıtılmasıdır. Dünyada Jeotermal Doğrudan Kullanımı (Elektrik Dışı) Lund v.d., WGC 2010 Bildirileri, Bali-Endonezya 5 TÜRKİYE’DE JEOTERMAL... JEOTERMAL... MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRME KAPASİTE JEOTERMAL MERKEZİ ISITMA 201 BİN KONUT EŞDEĞERİ (ŞEHİR, KONUT, TERMAL TESİS, (1494 MWt) SERA V.B.) (Dokuz Eylül Üniversitesi Kampusü+Balçova+Narlıdere 30.000 Konut Eşdeğeri, Gönen 3400 Konut, Simav 5000 Konut, Kırşehir 1900 Konut, Kızılcahamam 2500 Konut, Afyon 4500 Konut, Kozaklı 1200 Konut, Sandıklı 3600/5000 Konut, Diyadin 150 Konut, Salihli 4100/24000 konut, Sarayköy 1500 konut, Edremit 3900/7500 ve Sorgun 750 konut, jeotermal merkezi ısıtma sistemine ilave termal tesis ve 2.300 dönüm sera ısıtması (Şanlıurfa, Dikili, Balçova, Denizli, Manisa vb) 260 KAPLICA KAPLICA KULLANIMI (552 MWt) (Yılda 12 Milyon Kişi) JEOTERMAL ISI POMPASI 38 MWt TOPLAM ISI KULLANIMI 2084 MWt 1) 20 MWe (Denizli – Kızıldere) işletiliyor 2) 47,4 MWe kapasiteli Germencik Jeotermal Elektrik Santrali devreye alınmıştır (Mart 2009). 3) Aydın Salavatlı da 167 ° C ile yaklaşık 7,5 MWe Binary Cycle santrali işletilmektedir. İkinci ünite yapım aşamasındadır. ELEKTRİK ÜRETİMİ 4) 7,5 MWe Çanakkale-Tuzla jeotermal santrali Ocak 2010 işletmeye alınmıştır. 5) 10 MWe Simav Jeotermal Jeotermal Elektrik Üretim Santrali proje aşamasındadır. 6) 10 MWe Seferihisar Jeotermal Elektrik Santrali, sondaj, geliştirme ve proje aşamasındadır. TOPLAM ELEKTRİK ÜRETİM 89,11 MWe KARBONDİOKSİT ÜRETİMİ 160 Bin Ton/yıl 6 Merkezi Isıtma Sistemlerinin Mevcut Durumu; İlk Jeoter. Devreye Su Sıc. Alma (oC) 35.000 1983 125-140 Gönen 3.400 1987 80 Belediye ağırlıklı Anonim Şirketi Simav 5.000 1991 137 Belediye Kırşehir 1.900 1994 57 Kızılcahamam 2.500 1995 70 Afyon 4.500 1996 95 Kozaklı 1.200 1996 90 Belediye ağırlıklı Anonim Şirketi Sandıklı 3.600/5.000 1998 75 Belediye ağırlıklı Anonim Şirketi Diyadin 150/400 1999 70 İl Özel İdaresi Ağırlıklı A.Ş. Salihli 5000/24000 2002 94 Belediye Sarayköy 1.500/5.000 2002 95 Belediye ağırlıklı Anonim Şirketi Edremit 4.100/7.500 2003 60 Belediye + Özel Sektör A.Ş. Bigadiç 1.500/3.000 2005 96 Belediye Sorgun 750 2008 80 Belediye …../5000 2011 sonu 88 İl Özel İdaresi+Belediye A.Ş. Yer Adı Balçova+Narlıdere ilçelerinin ısıtılması Bursa Isıtılan Konut Sayısı Termal tesis ve 3.000 dönüm sera ısıtması (Şanlıurfa, Dikili, Balçova, Denizli, Manisa vb) 7 Yatırımcı İl Özel İdaresi ve Belediye Eşit Ağırlıklı Anonim Şirket İl Özel İdaresi Ağırlıklı Belediye Anonim Şirketi Belediye ağırlıklı Anonim Şirketi İl Özel İdaresi Ağırlıklı Belediye Anonim Şirketi Jeotermal sahada yatırım Valilik+Belediye; Sera yatırımı Özel sektör Balçova Jeotermal Merkezi ve Isıtma diğerleri ile Türk Sistemi teknik ve ekonomik açıdan Ekonomisine dünyadaki yedi en başarılı jeotermal yaklaşık 6 Milyar TL olarak hesap uygulama EGEC-European edilmiştir. Ayrıca sektörde yapılan Geothermal Energy Council (Belçika) toplam istihdam ise 40.000 kişidir. tarafından Ayrıca, mevcut elektrik dışı toplam arasına Nisan 1999 tarihinde jeotermal Ferrara/İtalya’da seçilmiştir. jeotermalin Milli değerlendirmenin katkısı doğal gaz eşdeğeri yılda 3 Milyar TL’dir. Türkiye’de şu anda elektrik üretimi, jeotermal merkezi ısıtma, karbondioksit üretimi, termal turizm DÜŞÜK SICAKLIKLI JEOTERMAL JEOTERMAL ISITMA UYGULAMALARI Kırşehir’de 1994 yılından beri 57°C sıcaklığında jeotermal su ile 1900 konut merkezi olarak ısıtılmaktadır. Kırşehir Jeotermal Merkez Binası Düşük sıcaklıklı jeotermal su ile ısıtılan Termal Tesisler; Afyon-Oruçoğlu Termal Resort tesisleri 1992 yılından beri 48°C sıcaklığında jeotermal su ile tabandan ısıtılmaktadır. Ayrıca, Bolu-Karacasu Termal Tesisleri kısmi olarak 44°C ile 2001 yılından beri, Rize-Ayder Kür Merkezi 55°C, Hatay-Kumlu Termal Tesisleri 37°C ve tabandan ısıtma ile, Sivas-Sıcak Çermik Kaplıcaları 46°C ve 8 Samsun-Havza Termal Tesisleri 54°C sıcaklığındaki jeotermal su ile ısıtılmaktadır. Haymana’da 45°C’lik jeotermal su ile tabandan Cami ısıtması yapılmaktadır. Afyon-Oruçoğlu Termal TÜRKİYE’NİN TOPLAM JEOTERMAL ISI POTANSİYELİ - 31500 MWt = 5 Milyon Konut Isıtma Eşdeğeri veya 150 Bin dönüm sera ısıtması = 1 Milyonun üzerinde kaplıca yatak kapasitesi = 40 Milyar USD/Yıl Fuel-Oil Eşdeğeri (30 Milyon ton/yıl) = 30 Milyar m3/yıl doğalgaz eşdeğeri TÜRKİYE’NİN TOPLAM JEOTERMAL ELEKTRİK POTANSİYELİ POTANSİYELİ - 2000 MWe* (16 Milyar kWh/Yıl), destekli hal (15 cent/kWh alım haline göre) TÜRKİYE’NİN 2013 2013 YILI JEOTERMAL ELEKTRİK ÜRETİM HEDEFİ - 550 MWe (4 Milyar kWh/Yıl) (10,3 ABDcent/kWh alım haline göre) Dünyada jeotermal zenginliği ile yedinci Ancak sırada yer alan Türkiye, jeotermal alındığında Türkiye enerji (elektrik + ısı potansiyeli ile toplam elektrik enerjisi enerjisi) ihtiyacının % 5’ine kadar, ısıtmada ısı karşılamaya taliptir. enerjisi ihtiyacının %30’una kadar karşılayabilecek potansiyele sahiptir. 9 bunların ağırlık ihtiyacının ortalaması %14’ünü Toplam jeotermal 60 Milyar USD civarındadır. potansiyelimizin (2.000 MWe, 31.500 MWt) elektrik Türkiye, 1995 yılında, elektrik dışı üretimi, şehir ısıtma, soğutma, sera uygulamalarda ısıtma, termal tesis ısıtma, kaplıca kaplıca) Dünyada 11nci sırada iken, kullanımı, kimyasal maddeler üretimi, 2010 yılında 4.lüğe yükselmiştir. sanayide kullanım vb uygulamalarda Haziran tam değerlendirilmesi ile sağlanacak kaynak potansiyelimizin ancak % 11’i hedef yıllık net yurtiçi katma değer değerlendirilmektedir. 2011 (jeotermal itibariyle, ısı ve jeotermal Türkiye’de Jeotermal Enerji ile Isıtılabilecek Potansiyel Yerleşim Birimleri (Jeotermal saha potansiyeli ve pazara göre teknik ve ekonomik global yaklaşım): İzmir (+Soğutma) Denizli ve Civarı (+Soğutma) Aydın ve Civarı (+Soğutma) Bursa ve Civarı (+Soğutma) Balıkesir ve Civarı Afyonkarahisar ve Civarı Manisa + Turgutlu Kütahya ve Civarı Çanakkale ve Civarı Sakarya – Akyazı – Kuzuluk Salihli (+Soğutma) Bolu ve Civarı Yozgat ve Civarı Nazilli Erzurum Şanlıurfa Kırşehir Dikili – Bergama (İzmir) Alaşehir (Manisa) Aliağa (İzmir) Sivas Bingöl Diğer yerleşim birimleri 240.000 120.000 120.000 75.000 25.000 50.000 40.000 25.000 15.000 30.000 30.000 10.000 25.000 25.000 10.000 20.000 20.000 25.000 15.000 15.000 20.000 20.000 25.000 Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut __________________________________________________________________________________________________ ARA TOPLAM (Konut ısıtması) 1 Milyon Konut __________________________________________________________________________________________________ Termal tesis ve Sera Isıtması 250000 Konut Eşdeğeri* __________________________________________________________________________________________________ GENEL TOPLAM 1.250.000 Konut** Eşdeğeri (10000 MWt) __________________________________________________________________________________________________ FUEL-OIL (KALORİFER YAKITI) TASARRUFU : 2.800.000 Ton/Yıl (2.7 Milyar ABD$/Yıl) 10 Türkiye’de jeotermal ısıtılabilecek birimlerinin enerji potansiyel toplamının ile ve kaplıca ısıtma, soğutma, endüstriyel yerleşim kullanım, mineral üretimi, balık üretimi meydana v.b. için kullanılan enerji bu değerin getirdiği 1 Milyon konutluk kapasite, dışındadır. sadece şehir ısıtmasına yöneliktir. Sera * Sera ve termal tesis ısıtmasına uygun jeotermal ısı potansiyeli esas alınmıştır. 2 ** 100 m taban alanı 1 konut eşdeğeri olarak alınmıştır. 2007 – 2013 DÖNEMİ TÜRKİYE’NİN JEOTERMAL DEĞERLENDİRME PROJEKSİYONU Türkiye’de jeotermal elektrik üretimi ve jeotermal ısıtma ile ilgili mevcut durum ve 2013 yılı projeksiyonları (T.C. Başbakanlık DPT Dokuzuncu Kalkınma Planı (20071013) Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Enerji Hammaddeleri Alt Komisyonunda Derneğimizin koordinasyonunu yaptığı Jeotermal Çalışma Grubu Raporu) aşağıdaki gibidir: 4000 MWt 2005 2005 2013 2013 550 MWe 1100 MWt 1700 MWt 635 MWt 500 MWt 402 MWt 20 MWe Jeoterma lElektrik Jeotermal Isıtma (Konut, Üretimi termal tesis) 300 MWt 192 MWt Termal Turizm (Kaplıca) Jeotermal Seracılık 400 MWt 827 MWt 103 Bin K.E. Soğutma 11 Kurutma Balıkçılık + diğer uyg. Türkiye’de Jeotermal elektrik üretimi ve doğrudan kullanım 2013 projeksiyonları. Jeotermal Değerlendirme Elektrik Üretimi Konut Isıması Şubat 2005 MW 2013 yılı MW Projeksiyonu 550 MWe (2475 GWh) 500.000 4000 MWt 20 MWe (94 GWh) 635 MWt Termal Turizm (Kaplıca) 103.000 konut eşdeğeri 215 adet kaplıca Seracılık Soğutma 635 dönüm - 192 MWt - Kurutma - - Balıkçılık + diğer kullanımlar - - 400 MWt 1229 MWt 8000 MWt Toplam doğrudan kullanım 402 MWt 400 adet kaplıca eşdeğeri 5000 dönüm 50.000 konut eşdeğeri 500.000 ton/yıl Toplam Yıllık Enerji 4 Milyar kWh/Yıl 1100 MWt 1700 MWt 300 MWt 500 MWt 35.040.000* MWth/Yıl 2013 yılı Toplam jeotermal doğrudan kullanım (elektrik dışı)+jeotermal elektrik üretim projeksiyonu fuel-oil (kalorifer yakıtı) ikamesi 3,88 Milyon Ton/Yıl = 4,24 Milyar USD/yıl 2013 yılı Toplam jeotermal kullanım (550 MWe + 8000 MWt) projeksiyonu karşılığında salınımına engel olunan CO2 emisyon miktarı 10 Milyon Ton/Yıl * Yük faktörü %50’dir. Jeotermal sıvı karbondioksit ve kurubuz üretim projeksiyonu: Jeotermal Karbondioksit Üretimi (brüt) Şubat 2006 2013 120.000 ton/yıl 200.000 ton/yıl Jeotermal uygulamalarının (elektrik + doğrudan kullanım) 2013 yılında yaratacağı istihdam projeksiyonu: İstihdam (Direkt ve indirekt) 2005 2013 40.000 kişi 250.000 kişi Jeotermal sera uygulamalarından elde edilecek 2013 yılı ihracat Projeksiyonu: İhracat (sera) 2005 yılı 2013 yılı 15 Milyon USD 250 Milyon USD 12 DPT 9ncu plan döneminde (2007 – 2013) jeotermal elektrik üretimi, ısıtma (konut, termal tesis vb), sera ısıtma, kurutma, termal turizm hedeflerine ulaşılması için gerekli olan yatırım tutarı aşağıdaki gibidir (Eylül 2009 itibariyle 1. Revizyon): Jeotermal Uygulama Ulaşılacak 2013 yılı hedefleri İlave Yatırım Farkı (USD) (2013’e kadar) (2. Revizyon) Elektrik Üretimi 550 MWe 1,6 Milyar USD (4 Milyar kWh) Isıtma (konut, termal tesis vb) 4000 MWt 1,2 Milyar USD (500.000 konut eşd.) Sera ısıtma 1700 MWt 600 Milyon USD (5000 dönüm) (kuyular dahil) Kurutma vb. 500.000 ton/yıl 120 Milyon USD Termal Turizm 400 kaplıca eşd. 1 Milyar USD Soğutma 50.000 konut eşd. 250 Milyon USD Toplam 4 Milyar 770 Milyon USD Jeotermal elektrik üretimi, ısıtma (konut, termal tesis vb), termal turizm (kaplıca), seracılık, kurutma, balıkçılık vb uygulamaların 2013’deki hedeflere ulaşıldığı takdirde yaratacağı ekonomik büyüklük 32 Milyar USD/yıl DPT 9ncu plan döneminde (2007 – 2013) jeotermal elektrik üretimi, ısıtma (konut, termal tesis vb), sera ısıtma, kurutma, termal turizm hedeflerine ulaşılması için gerekli olan yatırım tutarları toplamı 4,77 Milyar USD olmaktadır. Buna karşılık yaratılacak ekonomik büyüklük 32 Milyar USD/yıl’dır. Elektrik üretimi, ısıtma, mineral eldesinde ekonomik şartlar soğutma, teknik edilen ve ekipmanların hammadde olduğu ithalatı işletme ve yatırım için 5 yılda zaman sektörün rekabet gücü vardır (2007 – 2013) 1,3 Milyar USD'dir ve şansı çok uygun ve cihazların ve Türkiye’de imal yüksektir. Termal (elektrik üretimi, konut Turizm (Kaplıca) maksatlı kullanımda ısıtması, termal turizm) ise fonksiyon ve işlev açısından değerin 5 yıldaki petrol (fuel-oil) rakipsizdir. ikamesi 5,5 Milyar USD tutmaktadır (mevcut Jeotermal ısıtma santraller sistemlerinde ve uygulamalar ve ve sera bu dahil merkezi tutulmuştur). Yani 1,3 Milyar USD kullanılacak döviz harcamaya karşın 5,5 Milyar USD Türkiye'de imalatı olmayan makine 13 tasarruf edilmektedir. UZUN MESAFELİ JEOTERMAL TAŞIMA VE SICAKLIK KAYBI Jeotermal merkezi ısıtma Bazı amaçlı yerleşim jeotermal su taşıma hattı en uzun 61 İzlanda’da Jeotermal kaynaklarımızın birimlerine uzaklığı ve almaktadır. küçük yerleşim birimleri olmaları Ayrıca, yine İzlanda’da 2 °C’lik sıcaklık nedeniyle 5 Milyon konut eşdeğeri kaybı ısı ısı potansiyelinin yaklaşık 1 Milyon taşıması yapılmaktadır. Türkiye’de ise konutu bugünün teknik ve ekonomik en uzun taşıma 10 - 18 km ile Afyon ve şartlarına göre ısıtma amaçlı olarak Balıkesir’dedir. Sandıklı’daki jeotermal değerlendirilebilecektir. km ile ile 27 yer km’lik jeotermal su taşıma hattındaki sıcaklık kaybı 2 Ancak °C’dir. jeotermal sahalara yakın bölgelerde sera ısıtması, endüstriyel Uzun mesafeli jeotermal taşıma kullanım, kaplıca amaçlı kullanım, yatırımlarının ekonomisi çok dikkatlice kimyasal madde üretimi, balık çiftlikleri incelenmelidir. v.b. kullanımları mümkündür. Eskiden Dünyada ve ülkemizde önemli korozyon (çürüme) gibi Jeotermal Isıtma/soğutmadan bir sorun olan kabuklaşma (kireçlenme) ve uygulamak potansiyelimiz teknik ile geçen sorunlar günümüzde artık tamamen arta de kalan yukarıda adı değerlendirmeleri gerçekleştirerek çözülmüştür. Merkezi potansiyelimiz tam olarak değerlendirilebilecektir. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Türkiye’de hedeflenen Milyon olmaktadır. Bir başka yaklaşımla, 2 konutun jeotermal ile ısıtılmasında, tane Mavi Akım Projesine eşdeğer 8000 enerjidir. Mavi akımda 20 Milyar MWt kurulu 1 güç olarak karşılaştırıldığında, 1400 MWe’lık bir m3/yıl Nükleer Santralin beş (5) katı , yıllık jeotermal ısı potansiyelimiz 30 Milyar ısı m3/yıl doğalgaz eşdeğeridir. enerjisi karşılaştırıldığında ikamesi üç olarak (3) katı 14 doğalgaz teminine karşın JEOTERMAL ENERJİ ÇEVRE DOSTUDUR Jeotermal enerji ile yapılan ısıtma, elektrik üretimi vb gibi uygulamalarda, hiçbir atık çevreye ve atmosfere atılmamaktadır. A.B.D. Enerji Bakanlığı’nın verilerine (1998, Jeotermal Enerji Stratejileri ve Hedefleri yayını) göre sera etkisi yaratan Karbondioksit emisyonu : Kömürde; Doğalgazda; Güneş enerjisinde; Rüzgar enerjisinde; Jeotermal enerjide 900 - 1300 g/kWh, 500 - 1250 g/kWh, 20 - 250 g/kWh, 20 - 50 g/kWh, 20 - 35 g/kWh’ dır. Jeotermal merkezi ısıtma sistemleri ve Jeotermal elektrik üretim santrallerinde fosil yakıt kullanılmadığından, azot emisyonu ve sülfür dioksit emisyonu sıfırdır. Üretilen kWh başına düşen Sera Gazı Emisyonları (Kaynak: U.S. Department of Energy, Office of Geothermal Technologies, Strategic Plan for the Geothermal Energy Program, DOE/GO-10098572) Jeotermal Merkezi Isıtma Mevcut 201 Bin Konut Eşd. Bugünün şartlarında uygulanabilir 1 Milyon Konut Eşd. Toplam Isı Potansiyeli 5 Milyon Konut Eşd. CO2 Emisyonu Azalımı 1.9 Milyon Ton/Yıl Ocak Ayı Motorlu Taşıt Eksoz Gazı Eşdeğeri 1,13 Milyon adet Motorlu Taşıt 8 Milyon Ton/Yıl 5 Milyon adet Motorlu Taşıt 48 Milyon Ton/Yıl 30 Milyon adet Motorlu Taşıt Konut Eşd. : Konut Eşdeğeri 15 JEOTERMAL ENERJİ UCUZDUR. • JEOTERMAL ENERJİ ÖZVARLIĞIMIZDIR. • DIŞA BAĞIMLILIĞI YOKTUR. • DÖVİZ TASARRUFU SAĞLAMAKTADIR. • ENTEGRE KULLANIM İMKANI VARDIR. • JEOTERMAL ENERJİNİN SATIŞ FİYATININ BELİRLENMESİNDE ULUSLARARASI PİYASALARA BAĞLILIĞI YOKTUR. Türkiye’de jeotermal enerji ile ısıtılan bazı yerleşim bölgeleri ve halkın ödediği aylık jeotermal ısınma ve sıcak su ücretleri aşağıdaki gibidir (jeotermal ısıtma ücretleri Ekim – Kasım aylarında TL olarak belirlenmekte olup, tüm yıl boyunca sabit kalmaktadır [100 m2 konut başına]): GÖNEN :90 TL (2010/11 Kış Sezonu) SİMAV :64 TL (2008/09 Kış Sezonu) KIRŞEHİR :69 TL (2008/09 Kış Sezonu) K.HAMAM :67 TL (2008/09 Kış Sezonu) BALÇOVA/İZMİR: :77 TL (2010/11 Kış Sezonu) SANDIKLI :72 TL (2008/09 Kış Sezonu) KOZAKLI :63 TL (2008/09 Kış Sezonu) AFYON :90 TL (2008/09 Kış Sezonu) NARLIDERE/İZMİR :77 TL (2010/11 Kış Sezonu) EDREMİT :74 TL (2011/12 Kış Sezonu) SARAYKÖY :108 TL (2011/12 Kış Sezonu) Özellikle saklı maliyeti yüksek olan Türkiye’de, konvansiyonel sayesinde enerji türleri ile jeotermal doğrudan enerjisi ve ısıtma ve dolaylı ısı enerjisi karşılaştırıldığında en düşük maliyet elektrik seçeneğini sunar. tasarrufu sağlanmaktadır. Özellikle büyük enerji tüketimi ve az sayıda Jeotermal enerji kullanımı sayesinde santral yerli enerji üretimi artmakta ve enerji jeotermal ısıtma yapılarak, ısıtma ihtiyacı kapatılabilmektedir. için elektriğe olan talep azalacaktır. 16 bulunan Batı Anadolu’da Ucuz jeotermal ısıtma ve soğutma sayesinde elektrik tasarrufu yapılıp ucuza ikame sağlanacaktır. Jeo term al ile B az ı F o sil Yakıtların Isı S atış B ed ellerin in K arşılaştırılm ası 25 *cent/kWh 17 cent/kWh 4,0-5,0 1,0-2,0 cent/kWh cent/kWh (ısı) Jeotermal Doğalgaz Kalorif er Y akıtı Motorin (kat kalorif erinde) *ABD Cent Her sektörde olduğu gibi maalesef jeotermal merkezi ısıtma sektöründe de projesi yanlış, teknolojisi yanlış, uygulaması ve ekonomisi iyi olmayan birkaç tesis bulunmaktadır. Bu menfi tesisler sektörde örnek alınamazlar. 17 TERMAL TURİZM (TERMALİZM, KAPLICA AMAÇLI KULLANIM) Yapılan arkeolojik çalışmalara göre, termal sular yaklaşık 10 Bin yıldan fazla süredir birçok kaplıca topluluk amaçlı tarafından tedavi için kullanılmaktadır. Dünyadaki Mevcut duruma bazı Das Leuze Kaplıca ve Rekreasyon örnekler; Tesisleri (Stuttgart/Almanya) Termal turizm amaçlı olarak Almanya ve Macaristan’a 12 Milyon kişi, Japonya’da 1500 adet kaplıcada 100 Rusya’ya 8 Milyon kişi, Fransa’ya milyon yaklaşık bir milyon, İsviçre’ye 800 Bin turizm yapılmaktadır. Beppu'da 1000 kişi gitmektedir. 126 Milyon nüfuslu litre/saniye jeotermal su termal turizm Japonya’nın sadece Beppu şehrine 13 amaçlı kullanılmaktadır. geceleme kapasiteli termal Milyon kişi termal turizm amaçlı olarak gelmektedir. Amerika'da yaklaşık 10.000 yıldır kullanılan, Kızılderili kültüründen gelen termal turizm amaçlı 210 adet kaplıca vardır. Bu kaplıcalardan yılda 4,5 Milyon kişi yararlanmaktadır. Türkiye’deki termal turizmin mevcut durumu ve termal Baden Baden Kaplıcaları/ALMANYA suların özellikleri; Das Leuze Kaplıca ve Rekreasyon Tesislerini (Stuttgart/Almanya) yaz Güzelleşmek ve daha sağlıklı olmak, aylarında günde 8000 kişi ziyaret stresten uzaklaşmak, bedeni ve zihni etmektedir. Bu rakam, yıllık ortalama dinlendirmek için kaplıcaların kullanımı 3000 kişi/gün olmaktadır. tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de artmaktadır. 18 Kaynak zenginliği açısından dünyada * Romatizmal hastalıklar ilk 7 ülke arasında yer alan Türkiye’nin * Solunum sistemi hastalıkları termal suları, hem debi ve sıcaklıkları * Cilt hastalıkları hem de çeşitli fiziksel ve kimyasal * Kas iskelet sistemi hastalıkları özellikleri ile * Kalp dolaşım sistemi hastalıkları sulardan daha Avrupa’daki termal üstün * Mide bağırsak hastalıkları nitelikler taşımaktadır. Ülkemizde debileri 2-500 * Böbrek ve idrar yolları hastalıkları lt/sn arasında değişen 1300 dolayında * Kadın doğum hastalıkları termal kaynak bulunmaktadır. * Nörolojik hastalıklar Türkiye'de, 260 adet kaplıcadan yılda 12 Milyon kişi birçok hastalığın tedavisinde, rehabilitasyon ve dinlenme (tatil) amaçlı olarak faydalanmaktadır. Tıpta 'termomineral sular' olarak adlandırılan termal suyun kaplıcada kulllanılabilmesi için yeraltından çıkan olması, o doğal sıcaklığının termal Daha çok Türkiye’de ortalama %80, su dünyada ortalama %60 romatizmal derecenin hastalıklar, genel kas ve yorgunluk üzerinde bulunması, litresinde ise en az ağrıları üzerinde etkili olduğu bilinen 1 kaplıca tedavisinin bir diğer önemli gram mineral gerekmektedir. milyon kişi 25 suyun bulunması Türkiye'de kaplıcalara yılda 10 etkisi de hastanın yaşam kalitesini gitmektedir. yükseltmesi ve yaşantısını aktif Uzmanlar, ister müzmin bir rahatsızlığı sürdürebilmesi olsun, isterse sağlıklı herkesin hastalık sağlamasıdır. Arınma ve temizlenmeyle durumlarında birlikte sağlıklı tedaviyi durumlarda güçlendirmek, bağışıklık dolayısıyla sistemini güçlendirmek için yılda bir kez kötüleştirici kaplıca kürü almasını önermektedirler. atmaları Kaplıcaların dönemde tedavi ise maksatlı olarak önerildiği hastalıklar: için bünyenin güçlenmesi, kişilerin hastalıklarının etkilerini üzerlerinden nedeniyle kaplıca son ‘detox' olarak da tanımlanmaktadır. 19 rehabilitasyon Ayrıca kaplıca tedavisi almak için belirli çamurlardır. bir yaş sınırının olmamasına dikkat kaplıcada şifalı su ve banyo terapisi çeken uzmanlar uygulanabilmektedir. ileri yaştakiler ve Ülkemizde birçok Türkiye’de çocukların da kaplıcalardan rahatlıkla bulunan bazı termal tesislerde, hem kür süre uygulaması belirtmektedirler. alabileceğini Çocuklarda saman hem de tedavi nedeniyle ekonomik faaliyet, deniz, kum, güneş nezlesi, astım gibi üst solunum yolu turizminden rahatsızlıklarında kaplıca kürlerinden büyük olmaktadır. Yani kişi başına yararlanılmakta 2000-2500 ABD Doları gelir kabul iken yaşlılarda yaşlılıkla birlikte ortaya çıkan birçok kronik rahatsızlıkta, yaklaşık iki katı daha etmek mümkündür. örneğin hipertansiyon, kroner kalp hastalığı, Termal Turizm için ülkemize gelen diyabet (şeker hastalığı), kronik akciğer kişiler 3’ncü yaş grubundandır. Bu yaş hastalığı grubu, tedavi ve konaklama için yaptığı gibi durumlarda kaplıca kürlerinin olumlu etkileri kanıtlanmıştır. harcamaları sadece kendi sağlığı için yaptığından, bıraktığı döviz diğer turizm Hastalıkların çeşidine göre uygun dallarında kaplıca suyunun seçimi, yararlanma teknikleri ve süreleri bir gelen turistlerin bıraktığı dövizden çok daha fazladır. uzman tavsiyesiyle yapılmalıdır. Kaplıca kür Termal suyun denizle uygulaması bir uyarı ve uyum tedavisi birleştirilmesinin avantajları olduğundan belirli bir zaman aralığında Deniz ile termal su tedavisi birleşerek gerçekleştirilir ki bu süre genelde en az aile bütünlüğü sağlanmaktadır. Böylece 10 gün, en uygunu 15 gündür. Yine gençler ve yaşlılar birlikte deniz ve kaplıcalardaki ideal su sıcaklığı 36-38 derecedir ancak bazı termal tedaviden faydalanmaktadırlar. durumlarda (çocuklar ve yaşlılar hariç) 40 derecelik Türkiye, termal su ile denizin buluştuğu banyolar da önerilmektedir. nadir ülkelerdendir. Ülkemizde termal turizm ile denizin entegre Kaplıcalarda termal mineralli sulardan kullanılabileceği yerler olarak; Çeşme, sonra en sık kullanılan diğer bir tedavi Kuşadası, unsuru; sudan biraz daha farklı termo Edremit, Kestanbol, Dikili, Aliağa vd. fiziksel özellikleri bulunan Seferihisar, örnek verilebilir. şifalı 20 Bodrum, T.C. Başbakamlık DPT 9ncu Kalkınma Raporu Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Enerji Hammaddeleri Alt Komisyonu’na bağlı olarak Türkiye Jeotermal Derneği ‘nin koordinasyonu ile hazırlanmış olan Jeotermal Çalışma Grubu Raporu’na göre 2013 yılında Türkiye’nin Termal Turizm hedefleri ve buna göre beklenen ekonomik katkı şöyledir: Şubat 2006 itibariyle 402 MWt olan termal turizm kullanımının 2013 yılında 1100 MWt’a ulaşması beklenmektedir. Türkiye 2013 yılında termal turizm (kaplıca) yatağı kapasitesini 250.000 yatağa çıkarmalıdır. 2006 yılı itibariyle bu değer yaklaşık 45.000’dir. Ayrıca, yine 2013 yılında halen yılda 10.000 kişi civarında olan yabancı termal turist sayısı Avrupa Birliğine girilmesi durumunda 250.000 kişiye çıkarmaktır. Şu anda 10 milyon kişi olan iç termal turist (kaplıcada) sayısının 15 milyon kişiye çıkarılması hedeflenmelidir. Yani Termal Turizmde 2013 yılı hedefi 250.000 yabancı ve 15 Milyon yerli termal turist olmalıdır. Buna göre beklenen ekonomik katkı; Yerli termal turist 10 Milyon kişi x 1000 USD = 10 Milyar USD (Termal tedavi süresi 15 gün olarak alınmıştır) 5 Milyon kişi x 400 USD = 2 Milyar USD (Termal tedavi süresi 3 gün, hafta sonu vb) Toplam 12 Milyar USD Yabancı termal turist 250.000 kişi x 2500 USD = 625 Milyon USD (Termal tedavi süresi 15 gün olarak alınmıştır) Bu hedeflere ulaşılması durumunda, termal turizm sektörü ülkemize yılda toplam 12 Milyar 625 Milyon USD ek ekonomik katkı sağlamış olacaktır. 21 yatırımcıya kiralanarak, yine Valilik ve Neler Yapılabilir; Belediyelerin, Türkiye'de kaplıca amaçlı olarak Bakanlığının (~40ºC) 50 Bin litre/saniye jeotermal su üretilmesi, tahmini bir potansiyel Bu da termal değerdir. potansiyelimizden günde en ve az milyon Finans ve Turizm Desteği ile, jeotermal termal su üretim kuyusu, taşınması, dağıtımı, reenjeksiyonu ve benzeri sistemleri kurup işletmesi, ucuz kaplıcalardan 8 Kültür ve uygun termal su sağlanmalıdır. kişinin Özel İdare, Belediye ve Özel Sektör yararlanması demektir. birlikte veya Belediye şirketleri rekreatif Türkiye’de bu potansiyelin ve termal turizm amaçlı bu tür tesisleri değerlendirilmesi için; termal tesis için gerekli arsa, Belediyeler Hazine, tarafından Valilik temin kurup ve işletmelidirler (Almanya’da Belediye Şirketlerinin yaptığı gibi). edilip ALMANYA VE İTALYA’DA BULUNAN BAZI TERMAL TURİZM ŞEHRİ VE TESİSLERİ HAKKINDA BİLGİ Münih’e 100 km mesafede bulunan hizmetlerini otel dışında bulunan tedavi Bad Füssing termal tesisleri bir şehir maksatlı tesislerden almaktadırlar. Bad özelliğindedir. Füssing 5 tane büyük kür tam bir kaplıca şehridir. merkezi, bir kaplıca şehrinin ihtiyacı Jeotermal su sıcaklığı 57°C’dir ve bir olan binicilik şebeke ile termal su dağıtılmaktadır. parkları, sanatoryum, hastane, klinik Termal su üretim ve dağıtımını bir birlik oteller, konser salonları, ibadet yerleri üstlenmiştir. Ağırlıklı olarak kamudan ile bir bütün olup, 70 km²’lik bir alana oluşan bu birlik; Valilik, Belediye ve bu yerleşen Bad Füssing’de 23.000 yatak suyu kullananlardan oluşmuştur. Bad bulunmaktadır. Füssing termal tesisleri Avrupa’nın en oteller, kür parkları, büyüklerinden birisidir. Ayrıca bölgede bulunan, bazı otellerin içerisinde kaplıca ve termal su tedavisi Bir kür merkezindeki büyük termal ile ilgili birimler bulunmaktadır. Bazı havuzların toplam alanı, 10.000 m²’ye oteller kadar ise bu tür ihtiyaçlarını ve 22 ulaşmaktadır. Bunlar yerel yönetimler tarafından Oteller özel ise yapılmıştır. sektörün Bir başka örnekte Münih yakınlarında kurduğu bulunan Erding Termal tesisidir. Bu tesislerdir. Bad Füssing tesisleri yaz-kış tesis daha çok rekreatif amaçlı, çatısı çalışmaktadır ve buraya gelen insanlar kapanıp, açılan bir termal havuz ve tedavi, etrafıyla Münih’e hizmet etmektedir. dinlenme ve eğlenme ihtiyaçlarını burada gidermektedirler. Özel sektör tarafından kurulmuştur ve karlılığı yüksek bir tesis olarak kendisini göstermektedir. Ayrıca 60°C’lik jeotermal su 3000 metre derinden üretilmektedir. Bu suyla Erding’te 4000 ev ısıtılmaktadır. Bu iki tesiste de reenjeksiyon yoktur. Almanya’da Bad Füssing/Almanya kaplıca bulunan tesisi yani 200’den fazla termal turizm tesislerinde direkt ve indirekt yaratılan Bu bölgeye yakın bulunan Bad ekonomik faaliyet yılda 30 Milyar $ Griesbach termal tesisleri golf turizmine civarındadır. entegre olmuş tesislerdir. Oteller ve kür merkezleri birbirine yer altından büyük Almanya’daki Kür galerilerle bağlanmıştır. Oraya araba, Merkezlerinin sayısı otobüs vb. ile gelen tedavi edilecek kişi tesislerdeki geceleme sayısı 65 Milyon, hiç etrafla temas etmeden yağmurla, toplam rüzgarla karşılaşmadan otellere ve kür Milyon’dur. ziyaretçi ve Tedavi 241’dir. sayısı ise Bu 12 merkezine ulaşmaktadır. İtalya’nın Padova bölgesinde bulunan Bütün oteller birbirine yer altından Abano bağlanmıştır Griesbach bulunmaktadır. Otellerin çoğunda kendi Tesisleri yeni kurulmuştur ve burada içerisinde kaplıcaları, tedavi, çamur yılda 1 milyon geceleme yapıldığı banyoları termal havuzları, inhalasyon öğrenilmiştir. Yaklaşık ziyaretçi sayısı birimleri, küvet birimleri bulunmaktadır. ve Bad yılda 150.000 kişidir. 23 termal’de 130 tane otel Abano Termal Turizm Şehrinde 1000 kaplıca maksatlı olarak, tedavi amaçlı lt/s’ye kadar reenjeksiyon yapılmayan olarak gelmektedir. Bu tesisler yaz-kış jeotermal su üretilip, dağıtılmaktadır. doludur. Tedavi ve konaklama giderleri Yine üretim ve dağıtım sistemini Valilik, Türkiye ile kıyaslanamayacak kadar Belediye ve Otelcilerden oluşan bir yüksektir. 4 yıldızlı bir otelin indirimli birlik kar amaçsız olarak yapmaktadır sadece konaklama bedeli 100 Euro’nun ve üzerindedir. 80°C’deki jeotermal suyu 0,2 Euro/m³’e satmaktadır. Yine buraya yılda gelen turist sayısı ile birlikte bu bölgenin turizmde sağlamış olduğu gelir 4,5 Milyar $ civarında hesap edilmiştir. Abano Terme bir şehir özelliğindedir. Burada da yine tedavi birimleri, oteller, oteller içerisindeki kaplıcalar, konser salonları, ibadet yerleri, bir şehirde bulunması gereken her türlü alışveriş, eğlenme ve dinlenme birimleri ile Abano Terme bir termal şehri olmuştur Dolayısıyla Türkiye’de kurulacak olan ve oteller kendi büyüklüklerine göre Termal Turizm Tesisleri ile Avrupa’dan ihtiyaçlarına göre arsa seçmişler ve o gelecek bölgeye yerleşmişlerdir. ihtiyaçları rahatlıkla karşılanabilecek ve tedavi maksatlı küristlerin işletilebilecektir. Bunun için Türkiye’de 200’ün üzerinde jeotermal kuyu açılmış her türlü alt yapı (termal su, güzel ve burada yer alan jeotermal kuyular tabiat, birbirine bir şebeke gibi bağlanarak teknoloji, hizmet anlayışı mevcuttur. kullanılmaktadır. Oteller bu termal su ile Termalizm Türkiye için bir şanstır. 2023 de Abano yılı için hedeflediğimiz termal turizm Terme ile Bad Füssing Termal Turizm ekonomik faaliyet tutarımız şu andaki Şehri Avrupa’nın en büyüklerindendir Almanya’nın termal turizm ekonomik ve ısınma bu yapmaktadırlar. termal şehirlere uygun iklim) faaliyet tutarına eşittir. gelen konaklayan insanların en az %70’i 24 bilgi birikimi, JEOTERMAL SERACILIK Dünyada 10 Bin dönüm, Türkiye’de ise - Sera atmosferine jeotermal yaklaşık 3.000 dönüm jeotermal sera karbondioksitin verilmesi verimi %40 vardır. Şanlıurfa’daki 230 dönümlük artırmaktadır (fotosenteze destek jeotermal seradan Avrupa’ya ihracat CO2 gübrelemesi). yapılmaktadır. - Sera içi sıcaklık döllenme için gereken sıcaklığın üstünde olmakta bu Türkiye’de başlıca jeotermal seracılık da verimi artırmaktadır. Bu sayede yapılan yerler: Izmir-Dikili,Bergama : 1.200.000 m2 Manisa-Salihli,Urganli : 600.000 m2 Kutahya-Simav : 300.000 m gerekli havalandırma yapılabilmekte ve sera içi rutubet yükselmemekte ve bundan kaynaklanabilecek hastalıklar 2 oluşmamaktadır. Bu, Avrupa Birliği’nin Denizli-Kizildere-Tosunlar: 200.000m2 ve Uluslararası Gıda/Sağlık örgütlerinin 2 Sanliurfa-Karaali : 230.000 m Izmir-Balcova : 200.000 m2 Diğerleri : 270.000 m2 istediği bir koşuldur. - İdeal iç sıcaklık nedeniyle hormonsuz üretim mümkün olmaktadır. Seraların jeotermal ile ısıtılmasının getirdiği çok önemli avantajlar vardır. - Bunlar; işletmesi için büyüklüğünün en az Seraların teknik, ekonomik, ticari 25.000 m2 olması, ısıtma hesaplarına esas olan dış dizayn sıcaklığının 15ºC’den daha soğuk olmaması ve kış ayları dış hava ortalama sıcaklığının + 5ºC’den daha düşük olmaması gibi bir tavsiye değerimiz bulunmaktadır. - Jeotermal ısıtma, verimi %50-60 Mevcut artırmaktadır. 3.000 ısıtmasının 10 dönüm’lük yıl içinde sera 10.000 dönüm olması hedeflenmektedir. 25 JEOTERMAL AKIŞKANLARDAN AKIŞKANLARDAN MİNERAL ÜRETİMİ Jeotermal akışkandan ticari değeri olan minerallerin üretilmesi 415 litre/saniye toplam debiye ve 250 mümkündür °C (CO2, KCl, LiCl, Silica, Zinc, Lithium, Magnesium, Manganese, Tungsten, Cesium, Potassium, Lead, jeotermal Boron, Ülkemizde 1986 yılından beri Denizli- karbondioksit ve yapılmaktadır. civarında ihtiyacının Yılda üretim Türkiye’nin kurubuz sıvı (soft olmaması gerekmektedir) edilebilecek ürünlerin yıllık Elektrik için: üretimi 2 – 5 Milyon US$/yıl ton fabrika, Üretilebilecek mineraller için : karbondioksit drinks) çözünmüş (CO2) 120.000 yapan toplam (akışkan aşağıya çıkarılmıştır; değerlendirilerek, entegre olarak sıvı karbondioksit akışkandan bir elde değeri (Edward Wahl, 1977’den uyarlanmıştır) Sarayköy jeotermal elektrik santralinin olan sahip maddenin 10 gram/litre’den daha az Silver, Barium, Strontium vb). atığı sıcaklığına içerisindeki Rabidium, Copper, üretim 5 – 50 Milyon US$/yıl %50’sini karşılamaktadır. Isı enerjisi için: 16 – 34 Milyon US$/yıl Kızıldere jeotermal elektrik santraline entegre sıvı CO2 ve kurubuz üretim fabrikası 26 JEOTERMAL SU İLE BALIK ÜRETİMİ Düşük sıcaklıklarda (30 °C) kültür Örnek Olarak: Yayın Balığı: 17-24°C balıkçılığı gerçekleştirilmektedir (4-6 ay), Alabalık:12-18°C (4-6 ay), (Karides, Levrek-Sarı levrek, Çupra, Karides:26-30°C (6-9 ay),Yılan Balığı: Tilapia (çupra türü), Yayın, Sazan, Kedi 27-30°C (6 ay), Tilapia (Çupra): 22-30° balığı, İstiridye vb. (6 ay) Yaz aylarında yapılabilen kara veya deniz balıkçılığı, jeotermal Jeotermal suyun jeokimyasının uygun ısıtma olduğu yerlerde doğrudan jeotermal yapılarak 12 ay yapılma ve daha akışkan yüksek rekoltede ürün elde edilmesini sıcaklık ortamı ile balıkçılık için kullanılabilir. Balıkçılık için su kimyası sağlıyor. Jeotermal Balıkçılık sayesinde uygun jeotermal ile ilgili bazı sınırlar: deniz pH:6-8, Hydrogen Sulfide:0, Ammonia- ürünlerinin büyüme oranlarında %50- Nitrogen:<0,05ppm, %100 artış sağlanmaktadır. Alkanilite:20-400 ppm, Sertlik:20-400 ppm, Klor :<0,02, Karbondioksit:<20 ppm ‘dir. 27 JEOTERMAL VE HİDROJEN bilinen Shell Tokyo’da Belediye işbirliği ile bir hidrojenin üretimi, jeotermal kaynaklar dolum istasyonu açmış bunu Amerika aracılığı ile de mümkündür. Kaliforniya ve Lüksemburg izlemiştir. Geleceğin yakıtı Jeotermalden olarak üretilen elektriğin reaktörde ve jeotermal akışkanın su olarak kullanılması ile hidrojen üretimi pilot çalışmaları İzlanda’da başlamıştır. İzlanda, jeotermal zenginliği nedeniyle, bu işe başlamak için en ideal yer olarak görülmüştür. 24 Nisan 2003’de Özel Sektör (Shell) Belediye işbirliği hidrojen gaz ile dünyanın istasyonu ilk Reykjavik- İzlanda’da açılmıştır. Doğal ve ucuz kaynak olan jeotermalden üretilen hidrojen petrolün yerini alarak şehirdeki hava kirliliğini önleyecek ve ekonomi sağlayacaktır. TÜRKİYE JEOTERMAL DERNEĞİ Hoşdere Caddesi No:190/12, 06550 Çankaya/Ankara Tel: 312 440 43 19 Fax: 312 4405738 e-mail: tjd@jeotermaldernegi.org.tr http://www.jeotermaldernegi.org.tr 28 JEOTERMAL ENTEGRE DEĞERLENDİRME KONUT Hidrojen (H2) KURU BUZ VE ŞEHİR ISITMA/SOĞUTMA FAN-COİL ELEKTRİK ÜRETİMİ “BINARY” ÇEVRİMİ G T SICAK SU KULLANIM YERLERİ LITHIUM BROMID ABSORBSİYONLU SOĞUTMA MAKİNASI ELEKTROLİZ CO2 ÜRETİMİ DEPO EŞANJÖR KONDENSER EŞANJÖR DEBİ KONTROL VANASI ŞEBEKE SUYU TERMAL TESİSLER EŞANJÖR MİNERAL ELDESİ EŞANJÖR (JEOTERMAL SUDAN) SERA Y ATIM Karbondioksit gübrelemesi JEOTERMAL SU ÜRETİM KUYUSU ISITMA / SOĞUTMA ~150°C REENJEKSİYON KUYUSU 29 BALIK YETİŞTİRİLMESİ Tasarım: Orhan MERTOĞLU Kasım 2011 30