mim43_forma2 - ekolojikmim.com
Transkript
mim43_forma2 - ekolojikmim.com
TASARIM Afet Sonras› Mimarl›k Rüksan Tuna V an Depremi sonras›nda yaflanan kaos beklenen büyük depremler sonras›nda olabilecekler konusunda hepimizi ürküttü. Depremde sa¤ kalabilenlerin bu so¤uk k›fl aylar›nda yaflad›klar› bar›nma sorunlar›, yanan çad›rlar, düzensiz altyap› hizmetleri, kentin çöken ekonomisi, kapanan dükkânlar, bir bütün olarak afet sonras› yaflananlar, meslektafllar›m›z› bu konu üzerinde bir kez daha düflünmeye yönlendirmeli. Burada verilen örneklere benzer uygulamalar de¤iflik ülkelerde karfl›m›za ç›kabilir, bunlar›n daha bilinir olmas›, mimarl›k e¤itim kurumlar›nda bu konular›n ifllenmesi önemli. Elbette daha da önemlisi bu örneklerin ülkemizde de oluflabilmesi... Konteyn›r Çarfl› ‹lk örnek uygulama Yeni Zelanda’dan. Bilindi¤i gibi Yeni Zelanda’da 10 Eylül 2010’da 7 büyüklü¤ünde bir deprem Christchurch kasabas›n› sarsarak yaklafl›k 13 bin binay› yerle bir etmifl, 185 kifli hayat›n› kaybetmiflti. Aradan geçen bir senede acilen yap›lanlardan bir örnek tan›tmak istiyorum: Konteyn›rlardan oluflan çarfl›. Christchurch Belediyesi Ian Atfield’i elçi olarak görevlendirmifl. Ian Atfield, Yeni Zelanda Mimarl›k Enstitüsü’nün (New Zealand Institute of Architects, NZIA) 2004 y›l› alt›n madalyas› sahibi. Onun öncülü¤ünde yerel mimarlar deprem sonras› daha ilk günlerde yerli halk ile ortak toplant›lar yapm›fllar, ulafl›m›, bar›nmay› ve artç› depremlerle bafl etmeyi konuflmufllar. Y›lda 20 bin sars›nt› olan ve bunlar›n 200 kadar› da, yani nerdeyse günafl›r›, hissedilecek büyüklükte olan Yeni Zelanda’da bu gerçekle yaflamak ve moralleri yüksek tutmaya yönelik projeler yapmak ön plana ç›km›fl. “Re: START” (“yeniden bafllamak”) bu projelerden biri. 29 Ekim 2011’de geçici olarak kurulmufl çarfl›. Çarfl›y› Buchan Group infla etmifl. Mimar› Christchurch sakini Anton Tritt. Rengârenk boyanm›fl gemi nakliye konteyn›rlar›ndan olufluyor. Halk›n bir toplanma merkezi olmufl ve Yeni Zelanda. (Foto¤raflar: Buchan Group, www.archrecord. construction.com) mimar•ist 2012/1 25 TASARIM Nisan 2012’de sökülmesi planlanan çarfl›y› o kadar be¤enmifller ki, süreyi bir sene daha uzatmak istemifller. Konteyn›r var, konteyn›r var, bunlar da Van depremi sonras›ndaki yerleflimler. Düzen güzel de baflka bir çözüm, planlama biçimi olamaz m›yd›, insanlar›n ortada buluflaca¤› bir merkez yarat›lamaz m›yd›? (Foto¤raflar ulusal gazetelerin web sayfalar›ndan derlenmifltir) 26 mimar•ist 2012/1 Afet Bölgelerinde, Afet Sonras› Sürdürülebilir Mimarl›k Deprem sonras› yap›labileceklere ikinci örnek Çin’den. Bundan dört sene önce, 12 May›s 2008’de Çin’in bat›s›ndaki Sichuan Eyaletini 7,9 büyüklü¤ünde bir deprem vurmufl, yaklafl›k 70 bin cana mal olmufltu. Eyalette konutlar›n yan›nda resmî binalar da hasar görmüfltü. Oysa 1976 Tangsan depreminden sonra ç›kar›lan yönetmeliklere göre yap›lm›fl ve depreme dayan›kl› olmas› beklenen binalard› bunlar. Yangliu köyünde ise tafl tafl üstünde kalmam›flt›. Bu bölgede Çin etnik gruplar›ndan Qiang toplulu¤u yafl›yordu. Yangliu Köyü Min Nehri vadisinde yer al›yor. Çad›rlarda yaflamlar›n› sürdürmeye çal›flan grubun imdad›na Tayvanl› mimar Hsieh Yingchun yetiflti. Mimar›n kendisi de deprem ma¤duru ve 1999 Tayvan depreminden sonra firmas›n› afet sonras› yap›labileceklere adam›fl. On seneden beridir de tüm yetene¤ini, mimarl›k bilgisini Asya’da do¤al afetler sonras› köylüleri, içinde bulunduklar› flartlara uygun bar›naklar› infla etmek için e¤itmeye vakfetmifl. 1999 Nantou depremi, 2009 Sichuan depremi, 2009 Morakat tayfunu (Tayvan’da) sonras›nda yapt›¤› bir çal›flma. 2011 Curry Stone büyük ödülünü kazanmas›n›n nedeni de bu. Bilindi¤i gibi, bu vakf›n 2008’den beri verdi¤i bu ödüller, insanlar›n hayat›nda mimarl›k yoluyla sosyal de¤iflim yaratmay› teflvik etme amac›nda. Clifford Curry (yafll›lar evi konusunda tecrübeli bir mimar) ve Delight Stone’un (arkeolog ve sosyal adalet aktivisti) kurdu¤u Curry Stone Vakf› tasar›m ödülleri dört y›ldan beri veriliyor. 2011 y›l›n›n temas› ise tam da bu: “Afet bölgelerinde, afet sonras› sürdürülebilir mimarl›k.” Mimar Hsieh Ying-chun, Yangliu köyü için 56 yeni bar›nak tasarlam›fl. Burada yaklafl›k 350 kiflinin bar›nmas› düflünülmüfl. Konutlar üç katl›: Alt katta mutfak ve yafll› akrabalar›n odalar›, aç›k merdivenle ç›k›lan üst katta yaflama alan› ve yatak odalar›, en üst katta da ilave yatak odalar› bulunuyor. Ortalama alt› kiflinin bar›nmas› tasarlanan konutlar›,tamamen e¤itilen köylüler infla etmifl, yerli iflgücü ve yerel malzeme ile yap›lm›fl. Hafif çelik konstrüksiyon, yerde kar›lan beton ve bölgenin ahflab›. ‹flte sonuç: TASARIM 9 Eylül 2009’da köylüler aç›l›fl törenlerinde. ‹nsanlar›n hayat›nda mimarl›k yoluyla sosyal de¤iflim yaratmak... Yangliu Köyü Min Nehri vadisinde yer al›yor..... (Foto¤raflar: Nien Cheng/Atelier-3, www.archrecord.construction.com) Katl› Konteyn›r Yerleflimi Son örne¤imiz de Japonya’n›n Miyagi Eyaleti, Onagawa flehrinden. Hepimiz geçti¤imiz y›l Japonya’da olan büyük depremi hat›rl›yoruz. Mart 2011’di. 8,4 fliddetindeydi, Japonya’n›n do¤u k›y›lar›nda büyük tsunamiler oluflmufltu. Tsunaminin k›y› barajlar›n› afl›p kilometrelerce içeriye sürükledi¤i dalgalar› ve sadece bir saat içinde suyun yuttu¤u binalar›, tarlalar› günlerce tekrar tekrar izlemifltik. Nükleer santrallere verdi¤i zarar› ise hiç unutmayaca¤›z. Söz konusu afet sonras› yap›land›r›lan bölge ise iflte bu büyük depremin artç› depremine u¤rayan köy. 7 Nisan 2011’de büyük depremin 66 km kuzeydo¤usunda yer alan bu köy artç› sars›nt›lardan nasibini al›yor. Bafll› bafl›na büyük deprem olan bu sars›nt›lar (büyüklü¤ü Richter ölçe¤i ile 7,1 olarak kayda geçti), afet bölgesinde mevcut 4500 binan›n 3800’ünü yerle bir etmiflti. Evsiz kalan halk aylarca flehrin spor salonunda bar›nm›flt›. Geçici konut tasar›m›n›, ülkemize defalarca gelip deneyimlerini paylaflan Shigeru Ban üstlendi. Ban’›n önündeki en büyük engel, tek katl› bar›nma fikrinde ›srar eden yerel yetkililerdi. Tek katl› çözümün çok fazla yer kaplayaca¤› ve yeteri kadar da düz arazilerinin olmad›¤› gerçe¤iyle yüz yüze gelince A¤ustos ay›nda Shigeru Ban’a katl› tasar›m izni verdiler. Böylece ortaya derli toplu bar›nma üniteleri ç›kt›. Üç ay gibi k›sa bir sürede oturmaya haz›r hale getirilen konutlar bitiflik nizam dokuz bi- rimden olufluyor. 189 aile üç adet iki katl›, alt› adet üç katl› yap›lara yerleflmifl durumda. Konteyn›r birimleri bir dolu bir bofl yerlefltirilmifl ve çelik kirifllerle birbirine ba¤lanm›fl, aradaki bofl yüzeyler de pencere olarak de¤erlendirilmifl. ‹ki ve üç katl› konteyn›rlar (altta). Konut birimlerinin ortas›nda yer alan sosyal merkez (en altta). mimar•ist 2012/1 27 TASARIM Çelik konstrüksiyonlu lojistik konteyn›rlar›n montaj› ve demontaj› inflaatta kolayl›k ve sürat sa¤l›yor. ‹ki sene geçici bar›nma için tasarlanan konutlar sökülerek baflka afet bölgelerinde de kullan›lmas› planlanm›fl. Her bir dairenin içinde mutfak, banyo, bir ya da iki yatak odas› bulunuyor. Do¤al ahflapla yap›lan raflar depolama ihtiyac› yan› s›ra oturma eleman› ifllevi de görüyor. Ahflap ifllerini “Gönüllü Mimarlar A¤›” üyesi mimarlar üstlenmifl. Shigeru Ban konut birimlerinin orta k›sm›na bir sosyal merkez tasarlam›fl. Hem toplanma yeri hem de çocuk sanat merkezi ifllevi gören bina, Kyoto Sanat ve Tasar›m Üniversitesi’nden ressam Hiroshi Senju’nun destekleriyle yap›lm›fl. Merkezde çocuk sanat atölye s›n›flar› yer al›yor. D›fl avluda çarfl›-pazar için yine ba¤›fl yap›lm›fl olan bir çad›r da bulunuyor. Sakinler yeni yap›lanmadan öyle memnunlar ki, geçici bar›nma amac›yla öngörülen iki senenin sonunda ç›kmay› düflünmüyorlar... Rüksan Tuna, Y. Mimar, Breeam De¤erlendiricisi Post-Disaster Architecture The chaos after the earthquake of Van has frightened all of us about the possible problems to be suffered after the expected huge earthquakes. The sheltering problems of the victims in these cold winter time, burning tents, poor infrastructure services, collapsing economy of the city, closed shops, totally every experience after the earthquake should guide our architect colleagues to re-think about the issue. Implementations similar to the examples in the article can be seen in different countries, the important thing is to make them known and study on these issues in architectural education, and more importantly to realize such examples in Turkey too. The first example is from New Zeland. Due to the earthquake on September 10, 2010, 13 thousand buildings were collapsed in the town of Christchurch and 185 people died. Architect Ian Atfield was charged by the Municipality of Christchurch to hold meetings with local architects and local people. One of the projects, “Re:START”, is a temporary market designed by Anton Tritt and built by Buchan Group, and it is made of colorfully painted shipping containers. The second example is from China. The earthquake on May 12, 2008 totally destroyed the village of Yangliu where the ethnic group of Qiang from China lived. Architect Hsieh Ying-chun designed 56 new housing units for about 350 people in the village. The units are three-storey, were designed for an average of six people, and built by using local labour and local material. The last example is from Onagawa, Japan. The aftershocks of the huge earthquake in March 2011 destroyed a village, and 3800 of 4500 buildings were collapsed. The designer of the temporary housing is Shigeru Ban. The houses were made ready to live in three months and consist of nine adjacent units. 189 families were settled in two- and three- storey buildings. Quick to construct (and deconstruct), the buildings consist of shipping containers stacked and secured by a steel frame. 28 mimar•ist 2012/1 Montajdan bir görünüm (üstte solda). S›n›flar ferah ve ayd›nl›k (üstte sa¤da). Konteyn›r dairenin iç görünüflü. (Foto¤raflar: Yasushi Takeuchi, www.archrecord.construction.com)