Sunuş m
Transkript
Sunuş m
Sunuş m Özkan AĞIŞ Türkiye Kojenerasyon ve Temiz Enerji Teknolojileri Derneği (TURKOTED) Yönetim Kurulu Başkanı ozkan.agis@enerko.com.tr info@turkoted.org Enerji Dünyamızda Neler Oluyor? Aralık (2013) ayı ortalarında doğal gaz arzında Botaş’ın yaşadığı sıkıntı, elektrik üretim şirketlerini yük düşmeye zorlamış, hatta bazılarına mazot yakma talimatı verilmiştir. Bu kışın kurak ve ılıman geçmesine rağmen, elektrik üreticilerine, doğal gazın arzında yaşanan sıkıntılar ve benzeri olayın Ocak (2014) ortalarında da tekerrür etmesi, doğal gaz arz güvenliğini yeniden sorgulanır hale getirmiştir. Maazallah kış şiddetli geçse idi kim bilir neler olacaktı? Doğal gazda Botaş’ın daha 397 sayılı KHK yetkisi ile tedarik edip tekel olarak pazarladığı yıllardan beri, doğal gazda arz güvencesi sağlanamamış, özellikle kışın sert geçtiği yıllarda, konutlara gaz yetiştirebilmek için, zaman zaman elektrik üretimi azaltılmış veya bazı kombine çevrim santrallerine mazot yakma talimatı verilmişti. Botaş’ın imzaladığı doğal gaz satın alma anlaşmalarında gaz tedarikçilerinin yıllık taahhütleri toplam 67,5 Bcm idi. 1998 yılında gaz tedarik sözleşmesi imzalanan Türkmenistan anlaşması, bu gazı taşıyacak pipe-line yapılamayınca kadük olmuş ve Botaş’ın alabileceği gaz miktarı 51,5 Bcm’e inmişti. Ama bu miktar, Katar’la yapılan yıllık 2 Bcm’lik LNG anlaşması ve çok soğuk günlerdeki spot LNG alımları dışında çok fazla değişmemiştir. Buna karşın tüketim tarafında 15 yıl içinde yıllık gaz tüketimi 15 Bcm’den 46,0 Bcm’e yükselmiştir. Bugün tedarikçilerin taahhüt ettikleri toplam 2 ENERJİ ve ÇEVRE DÜNYASI MART 2014 satılabilir gazla, toplam gaz ihtiyacı arasında sadece 5-6 Bcm’lik bir fark vardır. Bu farka rezerv bile denemez. 4 adet büyük tedarikçinin (GASPROM, NIGC, SONATRACH, SOCAR) herhangi birinde oluşabilecek gaz ikmal (supply) sıkıntısı, Türkiye’yi dara sokacaktır. Doğal gazda arz güvencesi sağlanamamasının en önemli nedeni, gaz ithal lisanslı özel şirketlerin ithal kaynaklarının sınırlı olmasıdır. Halen yürürlükte olan 4646 sayılı Doğal gaz Piyasası yasasına göre, özel doğal gaz ithalatçılarının, Rusya’dan, İran’dan, Cezayir’den, Azerbaycan’dan gaz ithalatı yasaklanmıştır. EPDK’dan gaz ithalat/ihracat lisansı almış özel şirketler, dünyanın en büyük gaz tedarikçilerinden gaz alamayınca, ancak bunların dışındaki ülkelerden spot LNG alabilme şansları var. Orada da Botaş’ın oturttuğu gaz fiyatı ile rekabet etme durumundalar. Zaten pazar payları çok düşük (%15). Botaş’ın doğal gaz anlaşmalarının %80’i özel gaz şirketlerine devredilmedikçe (kanuna göre sadece %20’si Botaş’a kalacak) rekabetçi bir doğal gaz piyasasından bahsetmek mümkün değildir. Rekabet Kurumu da 2012 yılı raporunda bunu açık ve net bir şekilde ifade etmiştir. Bütün bu hususlar, Derneğimiz tarafından, şu anda TBMM Genel Kurulunda sırada bulunan “Doğal Gaz Piyasası Kanunu Taslağı” üzerinde “Türkoted Görüş ve Öneri- leri” başlığı altında, EPDK’ya ve ETKB’na bildirilmiştir. Doğal gazda arz güvenliğinin yeterince sağlanamamasının diğer bir nedeni de, doğal gazı yaz aylarında depolayacağımız ve kışın kullanabileceğimiz güvenli ve yeterli yer altı depolama kapasitesinin bugüne kadar yaratılamamış olmasıdır. Silivri ve Değirmenköy’deki depolama kapasitemiz sadece 2 Bcm’dir ve toplam tüketimimizin %4,5’idir. Hâlbuki güvenli bir kapasitenin, yıllık toplam tüketim miktarının en az %25’i olması gerekmektedir (yaklaşık 12 Bcm). Doğal Gaz Fiyatları Düşer mi? Döviz karşısında Türk Lirası süratle değer kaybederken (son üç ayda %22), gözümüz kulağımız doğal gaz ve elektrik fiyatlarına gelebilecek zam haberlerindeydi. Derken 28 Şubatta Reuters sevimli haberler geçmeye başladı. • Gazprom, daha fazla gaz alınması halinde Avrupa’da bazı büyük müşterilerine (RWE, E.ON, ENI, EDISON, GDF gibi) fiyat indirimi yapabileceğini bildirdi. Esasen Avrupa’da talep azalması karşısında oluşan gaz bolluğu, fiyatlarda %15’lere varan indirimler gelebileceğinin sinyallerini verdiler. Avrupa’daki kömür fiyatlarındaki gevşeklik de, indirim yapılması nedenlerinden biri haline geldi. • Esasen 10 gün önce de Gazprom Yunanistan’a sattığı gaz fiyatında indirime gidebileceğini bildirmiştir. Yani, Sunuş m Gazprom, Azeri gazının kendi fiyatına göre oldukça ucuz olduğunu fark etmiştir. • Bir haber de İran’dan NIGC’den geldi. Dünya’da gaz fiyatlarındaki konjekturel gelişmeler İran’ı da etkilemiş olacak ki, İran da, fazla gaz alırsanız, fiyat indirimini düşünebileceğini bildirmiştir. Bütün bu gelişmeleri Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın ve Botaş’ın çok iyi değerlendireceğine ve bütün gaz alım anlaşmalarını, bu güzel fırsattan yararlanarak yeniden gözden geçireceğine inanıyoruz. Bu fırsat çok iyi değerlendirilebilirse, elektrik üreticilerine ve sanayicilere gaz satış fiyatlarında indirim bile beklenebilir. Bu da, özellikle sanayicilerimize, çok güçlü bir rekabet üstünlüğü sağlar. Kojenerasyon Sistemleri Cari Açığı Arttırmaz, Azaltır Kojenerasyon ve Trijenerasyon sistemleri, evrensel yüksek verim kabiliyetleriyle, diğer termik elektrik üretim sistemlerine göre çok büyük primer enerji kaynağı tasarrufu sağlarlar. Geçen sayımızda da vurguladığımız gibi, gelecek 20 yıl içinde, değerlendirebileceğimiz 20.000 MW’lık kojenerasyon ve kombine çevrim doğal gaz potansiyeli var. Bu potansiyel hayata geçirilebilirse, yani, bu yüksek verimli ısı ve elektrik üretim tesislerinden üretilen elektriğe satın alma garantisi verilebilirse, yılda 9 milyon m3’lük doğal gaz tasarrufu sağlanabilir. Bunun da sağlayacağı, ithalat azalması (cari açık azalması) 3,6 milyar USD’dir. Doğal gaz yakan tesislerin 2012 yılında kaldırılan teşvikleri yeniden gözden geçirilmelidir. Lisanssız Elektrik Başvuruları Sel Gibi Gelişiyor 30 Mart 2013 tarihinde yürürlüğe giren 6446 sayılı yeni Elektrik Piyasası Kanununun 14. Maddesinde, Lisanssız Elektrik Üretimi yetkileri tanımlanmıştır. Bu kanuna göre, imdat grupları, kurulu gücü azami 1 MW’lık yenilenebilir elektrik kaynaklarına dayalı üretim tesisi, belediyelerin katı atık tesisleri, mikrokojenerasyon tesisleri ile Bakanlıkça belirlenecek verimlilik değerini sağlayan kojenerasyon tesislerinden kurulca belirlenecek kategoride olanlar, lisans alma yükümlülüğünden muaftır. Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra “Lisanssız Elektrik Üretimi” yönetmeliği yayımlanmıştır. Yönetmeliğin yayımlanmasından sonra, 21 Elektrik Dağıtım Bölgesine yılsonuna kadar yaklaşık 1000 adet başvuru yapılmıştır. Başvuruların %70’i güneş enerjisi ve kalanı rüzgâr, biyokütle, kojen, hibrit ve hidro esaslıdır. Toplam kapasitesi 1500 MW’ı aşan başvuruların, bugüne kadar sadece 250 MW’ı yani %17’si, Dağıtım Bölgelerinden bağlantı onayı alabilmiştir. Başvuruların %70’i olumlu bulunmasına rağmen (yaklaşık 1050 MW), sadece 250 MW’ının (%24) bağlantı onayı alabilmiş olması, Lisanssız üretim başvurularının tıkandığı yeri açık olarak ortaya koymaktadır. Bu da, Elektrik Dağıtım Bölgelerinin bağlantı onayı bürokrasisidir. Bunu aşmamız gerekir. Enerji Bakanlığı Stratejik Plan İçin Yoğun Mesai Yapıyor 2015-2019 yıllarını kapsayacak Enerji Strateji Planını hazırlamak üzere kurulan “Ortak Akıl Çalıştayı” 17 Aralık 2013’te Ankara’da çalışmalarına başladı. Enerji Bakanlığı, bağlı veya ilgili ve ilişkili kurumlardan, 70 kişilik “Stratejik Planlama Ekibi” kurdu. Kurulan ekip, “ETKB Mevcut Faaliyet Analizi” ve “Paydaş Analizi”ni gerçekleştirdi. Ülke örnekleri araştırma raporu hazırlandı. Global trendlerin incelenmesi çalışmaları başlatıldı. “ETKB’nin 20102014 Stratejik Plan İzleme ve Değerlendirme Raporu” incelendi. Stratejik plan ekibi, çalıştayın ardından, mart ve nisan aylarında ön taslağı hazırlayacak. Ardından, misyon ve vizyon ilkelerinin belirlenmesi adımları atılacak. Sonra ise, yol haritasının oluşturulması, performans göstergeleri ve izleme yaklaşımı geliştirilmesi ve stratejik plan taslağının dökümante edilmesi işlemleri tamamlanacak. 2015-2019 Stratejik Planında en önemli adımlardan biri de enerji verimliliği. Enerji Verimliliği ayrı bir tema ve hedef olarak ele alınacak. Sayın Bakanımız da, plan kapsamında yaptığı konuşmada, “Enerji verimliliği ve tasarrufu bizim ilk önceliğimiz” demişti. TÜRKOTED, 2004 yılından beri, üretimde enerji verimliliği konusunu, dünya ölçeğinde teknik ve teknolojik yönleriyle incelemektedir. Yeni Strateji Belgesinin “Üretimde Enerji Verimliliği” bölümünün oluşturulmasında kendisine verilecek görevi yapmaya hazırdır. “Ortak Akıl Çalıştayı”nın çalışmalarında tecrübelerimizle akıl paydaşı olarak da faydalı olabileceğimize inanıyoruz. Enerji Bakanımızın, sivil toplum kuruluşlarının görüş ve katkılarına vermiş olduğu değer de bizi böyle bir hizmete zorlamaktadır. 2015-2019 yıllarını kapsayan Enerji Strateji ve Planının başarılı olması dileği ile. Son Dakika Yorumu UKRAYNA BAHARI, öngörülemeyen yöne doğru gelişiyor. Eski Başkan’ın ülkeyi terk etmeye zorlanmasından sonra, Rusya, Karadeniz’de, Sivastapol’da demirli deniz kuvvetlerini harekete geçirdi. Bu da Rusya’nın, Özerk Kırım Cumhuriyeti’ni ilhak hazırlığı anlamına geliyor. ABD ve AB, böyle bir durumda, bunu Ukrayna’ya askeri müdahale sayacağını, olası müdahalede de her türlü ekonomik yaptırımların uygulanacağını bildirdi. Yani rest çekti. Ekonomik yaptırımların başında Rusya’nın dışındaki Rus ekonomik varlıklarının dondurulması ve ambargo var. Dış ticaretinin %70’i enerji kaynakları satışına bağlı olan Rusya’nın, buna ne kadar dayanacağı sorgulanıyor. Böyle bir ambargo durumunda, Avrupa’nın doğal gaz tüketiminin %40’ı ve Türkiye’nin %60’ı da tehlikeye girecek. Bu resti Rusya’nın görüp görmeyeceğini önümüzdeki günler gösterecek. Rusya bu resti görsün veya görmesin, biz tek kaynağa bağlanmanın ne büyük sıkıntılar yaratmaya gebe olduğu gerçeğini bir defa daha görüyoruz ve bütün yumurtalarımızı aynı sepete koyma politikamızın yeniden sorgulanması gerektiğine inanıyoruz. Hoşça ve Dostça Kalın. ENERJİ ve ÇEVRE DÜNYASI MART 2014 3