Bitkisel Üretim Çalıştayı - KKTC Tarım Doğal Kaynaklar ve Gıda
Transkript
Bitkisel Üretim Çalıştayı - KKTC Tarım Doğal Kaynaklar ve Gıda
1988 KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ TARIM VE DOĞAL KAYNAKLAR BAKANLIĞI BİTKİSEL ÜRETİM ÇALIŞTAYI SONUÇ RAPORU (18-20 Aralık 2012) 1 İÇİNDEKİLER Çalıştay Organizasyon Ekibi .....................................................................................................................2 Çalıştay Danışman Kadrosu ......................................................................................................................3 Sunuş ......................................................................................................................................................4-5 Çalıştay Kapsamında Görüşülen Başlıklar.................................................................................................6 I.Çalıştayın Amacı, Yöntemi ve Akış Planı ........................................................................................7-8-9 Çalıştay Raporları ....................................................................................................................................10 1.TARLA BİTKİLERİ .......................................................................................................................10-35 1.1 Tahıllar .........................................................................................................................................10-16 1.2 Yemeklik Dane Baklagiller ..........................................................................................................17-21 1.3 Endüstri Bitkileri .........................................................................................................................21-29 1.4 Yem Bitkileri ................................................................................................................................30-35 2. BAHÇE BİTKİLERİ....................................................................................................................36-205 2.1 SEBZE ÜRETİMİ .......................................................................................................................36-69 2.1.1 Enginar .......................................................................................................................36-40 2.1.2 Yaprağı Yenen Sebzeler ............................................................................................40-45 2.1.3 Meyvesi Yenen Sebzeler ...........................................................................................46-57 2.1.4 Baklagil Sebzeleri ......................................................................................................58-60 2.1.5 Soğansı, Yumru ve Kök Sebzeler ..............................................................................61-65 2.1.6 Diğer Sebzeler ...........................................................................................................66-69 2.2 MEYVE ÜRETİMİ ....................................................................................................70-205 2.2.1 Turunçgiller ...............................................................................................................70-87 2.2.2 Sert Çekirdekli Meyveler .........................................................................................88-110 2.2.3 Sert Kabuklu Meyveler ..........................................................................................110-121 2.2.4 Yumuşak Çekirdekli Meyveler ..............................................................................121-134 2.2.5 Üzüm ve Üzümsü Meyveler ..................................................................................135-147 2.2.6 Subtropik Meyveler ...............................................................................................148-193 2.2.7 Diğer Meyveler ......................................................................................................194-205 3. SÜS BİTKİLERİ ........................................................................................................206-211 II. BİTKİSEL ÜRETİM MASTER PLANI'nın Amacı .............................................................212 III. Tartışma ve Değerlendirme ....................................................................................................212 IV. Çalıştay Sonuçları Doğrultusunda Oluşturulan STRATEJİLER ....................................212-213 V.Çalıştay Sonuçlarının Etkinliğine Yönelik Moderasyon Ekibinin Görüş ve Önerileri …….214 Ek 1(Bitkisel Üretim Çalıştayından Bazı Görüntüler)……….........…………215-216 ÇALIŞTAY MODERASYON EKİBİ Zir.Yük.Müh. Ercan AKERZURUMLU -TAE Müdür. Zir.Yük.Müh. Yeşim Rehber DİKKAYA -TAE Merkez Sorumlusu Dr. Reşat DEĞİRMENCİ - TAE Güzelyurt Araştırma İst. Sorumlusu Zir.Yük.Müh. Konce BAYDAR – TAE Biyoteknoloji Uzmanı Zir.Mühendisi Hüseyin KARANFİLOĞLU – TAE Bahçe Bitkileri Uzmanı Zir.Mühendisi Adnan HACIKÜÇÜK – TAE Bahçe Bitkileri Uzmanı ÇALIŞTAY BİLGİ İŞLEM MERKEZİ EKİBİ Zir.Yük.Müh. Ayda KONUKSAL -TAE Tarımsal Mücadele Araştırma Uzmanı Zir.Yük.Müh. Cem Karaca – TAE Türkmenköy Araştırma İst. Sorumlusu Zir.Yük.Müh. Esra SERİNOL -TAE Tarımsal Ekonomi Uzmanı YARDIMCILAR Bilgin NARINÇLI- TAE Emine İLHAM- TAE İpek ALTINOĞLU- TAE 2 ÇALIŞTAY DANIŞMAN KADROSU Prof.Dr. Halil İbrahim Elekçioğlu - Ç.Ü.Ziraat Fakültesi Dekan Prof. Dr. Kazım Abak – LAÜ Tarım Bil. Ve Teknolojileri Fakültesi Dekan Prof. Dr. Ayzin Küden – Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Prof. Dr. Halis Arıoğlu- Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Prof. Dr. Suat Şenol- Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Prof. Dr. Saliha Kırıcı- Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Prof. Dr. Bülent Özekici- Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Prof. Dr. Turgut Yeşiloğlu – Ç.Ü Ziraat Fakültesi Prof. Dr. Faruk Emeksiz- Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Prof. Dr. Necat Ören- Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Zir. Yük. Müh. Songül Çömlekçioğlu- Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Dr. A. Ahmet Yücer – T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı,TAGEM Dr. İsmail Sayın- T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, TAGEM Dr. Cengizhan Mızrak- T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, TAGEM Zir. Yük. Müh. Übeyit Seday- T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, TAGEM Zir. Yük. Müh. Veysel Aras- T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, TAGEM 3 SUNUŞ KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı; Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü'nün Organizasyonu, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi ve LAÜ Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi Dekanlığı'nın Danışmanlığı ile ''KKTC Bitkisel Üretim Çalıştayı'' 18-20 Aralık 2012 tarihinde Lefkoşa'da gerçekleştirmiştir. Çalıştayın Amacı: 2014 yılında hayata geçirilmesi hedeflenen ''KKTC BİTKİSEL ÜRETİM MASTER PLANI'' na temel görüş oluşturmak. Toplantı : Açılış , Oturumlar ve Çalıştay Sonuçlarının Değerlendirilmesinden oluşan üç aşamada gerçekleştirilmiştir. Çalıştay öncesinde TAE Teknik Ekibi 7 Temmuz 2011- 17 Aralık 2012 tarihleri arasında üreticilerle bir arada arazi çalışmaları, uygulamalı eğitimler, seminerler, kahve toplantıları ve ''KKTC BİTKİSEL ÜRETİM MASTER PLAN'' hazırlıklarını anlatan birçok toplantı düzenlemiştir. Ülkede örgütlenmiş üretici birlikleri, birçok Belediye, Kooperatif, Zirai Levazım, Sanayi Odası ve Ticaret Odası gibi kurum kuruluşlarla görüşmeler yapan TAE Teknik Ekibi, istatistiksel verilerden de yararlanarak KKTC koşullarında yetiştiriciliği yapılan ve uyumluluğu çalışılan Bitkisel Türler hakkında mevcut durum tespitinde bulunmuştur. Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Tarım Dairesi ve Ç.Ü. Ziraat Fakültesi arasında yürütülen ''KKTC DETAYLI TOPRAK ETÜD VE HARİTALAMA PROJESİ'' temel alınarak yapılan hazırlıklar, ilgili tüm kesimlerle paylaşılarak çalışmanın kapsamı ve yöntemi ile çalıştay katılımcı listesi belirlenmiştir. Çalıştay 204 kişilik oldukça geniş bir katılımla gerçekleştirilmiştir. KKTC tarım sektörünün içinde yer alan kamu ve özel sektörle, sivil toplum kuruluşlarından temsilciler ile üreticiler çalıştay katılım kadrosunu oluşturmuştur. Çalıştay'a Ç.Ü. Ziraat Fakültesinden Dekan ve on öğretim üyesi, LAÜ Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesinden Dekan ve iki öğretim üyesi, Yakın Doğu Üniversitesi adına Rektör Yardımcısı danışmanlık hizmeti verirken, T.C. Gıda, Tarım Ve Hayvancılık Bakanlığı üst düzeyde temsil edilmiş, beş uzmanla da katkı koymuştur. Oturumlar TAE uzman kadrosu tarafından yönetilmiştir. Tarım Dairesi geniş bir teknik kadro ile destek verirken, TÜK ve Tarım Sigortası teknik elemanları da oturumlarda görüş beyan etmişlerdir. Üreticilerin geniş söz hakkı bulduğu oturumlardan yazılı olarak alınan görüşler anında ''TAE BİLGİ İŞLEM MERKEZİ'' tarafından bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Oluşan bilgi veri tabanı % olarak 4 önem sırasına göre işlenmiş ve ilgili tablolarda yer almıştır. Çalıştay 91 Bitkisel Tür bazında aşağıda belirtilen başlıklar altında değerlendirilmiştir: 1- Mevcut Durum Değerlendirmesi 2- Ürünle İlgili Sorunlar ve Çözüm Önerilerinin Tartışılması 3- Ürünle İlgili Hasat Sonrası Muhafaza, İşleme ve Pazarlama Sırasında Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerilerinin Tartışılması 4- Destekleme Politikaları Önerilerinin Tartışılması 5- Ürünle İlgili Zayıf ve Güçlü Yanların Tespiti ve Değerlendirilmesi 6- Ürünle İlgili Fırsat ve Tehditlerin Tespiti ve Değerlendirilmesi 7- Ürünün Yetiştiriciliğinde Öne Çıkan Bölgelerin ve Yeni Önerilerin Değerlendirilmesi 5 ÇALIŞTAY KAPSAMINDA GÖRÜŞÜLEN BAŞLIKLAR 1. TARLA BİTKİLERİ (Moderatör: Dr. Reşat DEĞİRMENCİ) 1.1. TAHILLAR 1.2 YEMEKLİK DANE BAKLAGİLLER 1.3 ENDÜSTRİ BİTKİLERİ 1.4 YEM BİTKİLERİ 2. BAHÇE BİTKİLERİ 2.1 SEBZE ÜRETİMİ (Moderatör: Zir. Müh. Hüseyin KARANFİLOĞLU, Zir. Müh. Adnan HACIKÜÇÜK) 2.1.1 ENGİNAR 2.1.2 YAPRAĞI YENEN SEBZELER 2.1.3. MEYVESİ YENEN SEBZELER 2.1.4 BAKLAGİL SEBZELERİ 2.1.5 SOĞANSI, YUMRU VE KÖK SEBZELER 2.1.6 DİĞER SEBZELER 2.2 MEYVE ÜRETİMİ (Moderatör: Zir.Yük.Müh. Yeşim Rehber DİKKAYA, Zir.Yük.Müh. Konce BAYDAR) 2.2.1 TURUNÇGİLLER 2.2.2 SERT ÇEKİRDEKLİ MEYVELER 2.2.3 SERT KABUKLU MEYVELER 2.2.4 YUMUŞAK ÇEKİRDEKLİ MEYVELER 2.2.5 ÜZÜM VE ÜZÜMSÜ MEYVELER 2.2.6 SUPTROPİK MEYVELER 3. SÜS BİTKİLERİ (Moderatör: Peyzaj Mimarı Tuba AKERZURUMLU, Zir.Yük.Müh. Konce BAYDAR) 4. GENEL DEĞERLENDİRME (Moderatör: Zir.Yük.Müh. Ercan AKERZURUMLU(TAE Müdür)) 6 Çalıştay oturumlarından elde edilen sonuçlar ''ORTAK AKIL ARAMA'' yöntemi ile, 20 Aralık 2012 tarihinde gerçekleşen tek oturumda değerlendirilmiştir. Oturumda ''STRATEJİLER'' ile kısa, orta ve uzun vadedeki hedefler ele alınmıştır. Çalıştay 99 Bitkisel Türle ilgili problemlerin ortaya konmasında verimli olmuştur. Saptanan problemleri çözmek için her bir problemle ilgili çözüm önerileri oluşturulmuştur. Çözüm önerilerinin eylem planları ile desteklenerek hedefe ulaşmada yol haritası belirlenen çalıştayda, ayrıca genel ''TARIM STRATEJİLERİ'' de oluşturulmuştur. Çalıştayın gerçekleşmesinde emeği geçen kurum, kuruluş, üniversite temsilcilerine ve fikirleriyle katkıda bulunan tüm katılımcılara Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü olarak teşekkür ederiz. I- ÇALIŞTAYIN AMACI, YÖNTEMİ VE AKIŞ PLANI ''KKTC Bitkisel Üretim Çalıştayı''nın amacı: 2014 yılında hayata geçirilmesi hedeflenen ''KKTC BİTKİSEL ÜRETİM MASTER PLANI''na temel görüş oluşturmaktır. Master Plan'ın amacını olustururken, bitkisel üretimde mevcut durum, sorunlar ve çözüm önerilerini, hasat sırasında, sonrasında ve muhafaza ile pazarlamada, destekleme politikalarında, bitki deseni planlanmasında ve KKTC tarımının hedefleri doğrultusunda üç farklı oturumda ,99 bitkisel türde görüş alış verişinde bulunulmuştur. Sonuçlar ''Ortak Akıl Arama'' yöntemi ile tartışmaya açılmış ve değerlendirilmiştir. Çalıştay Katılımcıları: KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Tarım Dairesi, Toprak Ürünleri Kurumu, Tarım Sigortası, T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, T.C. Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanlığı, Lefke Avrupa Üniversitesi Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi, Üretici Birlikleri temsilcileri ve üreticiler, Sanayi Odası, Ticaret Odası ve ilgili katılımcılarla toplam 204 kişilik davetliden oluşmuştur. Çalıştay katılımcıların aktif katılımı ile yazılı bilgi ve belge üretmeye yönelik olarak ortak akıl arama çalıştayı anlayışı ile düzenlenmiştir. Bu anlayış ortak akıl yaratmayı amaçlayan bir planlama metodolojisidir. -Mevcut durum fotoğrafı -Problemlerin çözümleri -Bireysel atak -Tetikleyici değişmeler -Avantaj ve dezavantajlar 7 -Yapılması gerekenler (Eylem Planları) -Yol haritası -Nereden başlamalıyız; başlıkları, bu metodolojinin ana başlıklarını oluşturmaktadır. Çalıştayın ilk günü açılış konuşmaları aşağıdaki sıra ile yapılmıştır; -Sn. Zir.Yük.Müh. Ercan AKERZURUMLU – KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürü. -Sn. Prof. Dr. Ayzin KÜDEN – Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi KKTC Komisyon Başkanı - Sn. Prof. Dr. İ. Halil ELEKÇİOĞLU – Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanı - Sn. Prof. Dr. Kazım ABAK – Lefke Avrupa Üniversitesi Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi Dekanı - Sn. Dr. Ahmet YÜCER – T.C. Gıda, Tarım Ve Hayvancılık Bakanlığı Temsilcisi - Sn. Ali Çetin AMCAOĞLU – KKTC Tarım Ve Doğal Kaynaklar Bakanı - Sn. İrsen KÜÇÜK - KKTC Başbakanı Çalıştay Akış Planı: (Kroki) 8 1. K.K.T.C TARIMININ BİTKİSEL ÜRETİM KISMINDA MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ Çalıştay oturumları 99 Bitkisel tür bazında düzenlenen toplantılardan oluşmuştur. Tür bazında ele alınan toplantılarda birinci aşama olarak, TAE teknik personeli tarafından bir buçuk yıllık çalışma sonucunda ortaya konan mevcut durumlar ifade edilmiş, tartışma yaratılmış ve ''Ortak Akıl Arama'' metodu ile tüm oturumlar başarı ile tamamlanmıştır. 2.K.K.T.C. TARIMININ BİTKİSEL ÜRETİM KISMINDA YAŞANAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Çalıştay oturumlarında, bitkisel türler bazında düzenlenen toplantılarda ikinci tartışma maddesi ''Sorunlar ve Çözüm Önerileri'' olmuştur. İlgili tür hakkında katılımcı görüşleri, yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri olarak tartışılmış ve belirtilen sorunlar ve üretilen çözüm önerileri yazılı olarak katılımcılardan toplanarak ''TAE Bilgi İşlem Merkezi'' tarafından önem sırasına göre kayda alınmıştır. Çalışma Çözüm önerilerine yönelik hazırlanacak eylem planları ile desteklenecektir. 3. ÜRÜNLE İLGİLİ HASAT SONRASI MUHAFAZA, İŞLEME ve PAZARLAMA SIRASINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Oturumların üçüncü bölümünde üretimden sonra yaşanan sıkıntılar, mevcut durum ve ihtiyaçlar, işleme konularındaki yetersiz ve eksik alt yapı imkanları ile etkin bir pazarlama için yapılması gerekenler değerlendirilerek, tüm görüşler kayıtlara alınmış ve eylem planları ile destekleme programının 2013 sonuna kadar hazırlanması ve 2014 ocak ayında hayata geçmesi planlanmıştır. 4. DESTEKLEME POLİTİKASI ÖNERİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Üretimin arz-talep ilişkileri ve piyasa talepleri ile rekabet şanslarımızın değerlendirilerek, pazarın öngördüğü şartların yerine getirilmesi şartı ile üreticimizi bu noktaya nasıl teşvik edebileceğimiz konularının tartışıldığı oturumlarda kalite ve belirli standartların mutlaka yakalanması hedeflenmiştir. Bu yönde desteklemelere olan ihtiyaç ortaya konmuş ve destekleme politikalarının bu bağlamada gözden geçirilmesi gerekliliği kanısına varılmıştır. 5. ÜRÜNÜN ZAYIF VE GÜÇLÜ YANLARI Bitkisel Üretimde KKTC koşulları dikkate alınarak zayıf ve güçlü yönler belirlenmiştir. 6. ÜRÜNLE İLGİLİ FIRSAT VE TEHDİTLER Bitkisel Üretimde KKTC koşulları yanında dış çevre etki ve tepkileri ,mevcut durumları ve rekabet olanakları değerlendirilmiştir. 9 7. İLGİLİ ÜRÜNÜN YETİŞTİRİLMESİ ÖNERİLEN BÖLGELER VE DEĞERLENDİRME KKTC Bitkisel Üretiminde Kısa Vade hedeflerinden biri olan ''BİTKİ DESENİ PLANLANMASI'' çalışmaları katılımcılara aktarılmış, üreticilerimizin mevcut alışkanlıkları ile önerileri tartışmaya açılmıştır. KKTC Detaylı Toprak Etüt ve Haritalama Projesi çerçevesinde yapılacak çalışmalar ülkede bilinçli ve planlı bir üretim imkanı sağlayacaktır. Yedi ana başlık altında yapılan değerlendirmeler ''TAE BİLGİ İŞLEM MERKEZİ'' tarafından kayda alınmıştır. Belirlenen hedeflere ulaşmak için Haziran-Aralık 2013 tarihleri arasında eylem planlarının hazırlanması hedeflenmiştir. ÇALIŞTAY RAPORLARI 1. TARLA BİTKİLERİ( Moderatör: Dr. Reşat DEĞİRMENCİ) 1.1.- TAHILLAR(Buğday, Arpa, Yulaf) MEVCUT DURUM RAPORLARI(TAHILLAR) BUĞDAY Ülkemizde, her yıl yaklaşık 43.000 dönümlük alanda buğday yetiştirilmektedir. Bunun yaklaşık 22000 dönümlük alanı Makarnalık, 21000 dönümlük alanı ise Ekmeklik olarak yetiştirilmektedir. Üretim alanlarından yaklaşık 8500 ton bir dane ürünü elde edilmektedir. 2011 verilerine göre en fazla yetiştiricilik %34 ile İskele bölgesinde yapılmış olup bunu Lefkoşa ve Gazimağusa takip etmiştir. En az üretim ise %1 oranında Güzelyurt bölgesinde yapılmıştır. Yıllık ortalama 30-35 bin ton Buğday da ithal edilmekte olup, 2006 yılından itibaren yıllık 3-10 bin ton civarlarında Buğday ihraç edilmektedir. ARPA Arpa ülkemizde, üretimi en geniş alanda yapılan ürün olup her yıl karşımıza çıkmaktadır. Her yıl yaklaşık 601.000 dönümlük alanda Arpa yetiştirilmektedir. Bunun yaklaşık 550000 dönümlük alanı dane elde etmek amacıyla, 50000 dönümlük alanı ise hasıl elde etmek amacıyla yetiştirilmektedir. Üretim alanlarından yaklaşık 102000 ton dane ürünü elde edilmektedir. 2011 verilerine göre en fazla yetiştiricilik %43 ile Gazimağusa bölgesinde yapılmış, bunu Lefkoşa ve İskele takip etmiştir. En az üretim ise %7 oranında Güzelyurt bölgesinde yapılmıştır. Her yıl 100 bin tonlara varan Arpa ülkemize yemlik ve tohumluk olarak ithal edilmekte olup 2003 yılında 6 bin ton civarlarında Arpa ihraç edilmiştir. 10 YULAF Yulaf her yıl yaklaşık 5100 dönümlük bir alanda yetiştirilmektedir. Bunun yaklaşık 4700 dönümlük alanı dane elde etmek amacıyla, 400 dönümlük alanı ise hasıl elde etmek amacıyla yetiştirilmektedir. Üretim alanlarından yaklaşık 295 ton dane ürünü elde edilmektedir. 2011 verilerine göre üretimin %94'ü İskele bölgesinde yapılmakta, bunu %6 ile Lefkoşa takip etmektedir. 2005-2009 yılları arasında değişen miktarlarda yulaf ithal edilmiştir. MISIR Ülkemizde sulama suyunun kısıtlı olması sebebiyle sınırlı alanda yetiştirilen Mısır, çoğunlukla insan tüketimi amacıyla yetiştirilmekte olup son yıllarda silaj yapmak amacıyla da yetiştirilmektedir. Her yıl değişen oranlarda dane mısır hayvan beslenmesi amacıyla yurt dışından ithal edilmekte olup ülkenin suya kavuşması ile ekim alanlarının artırılması, ülkedeki hayvan yemi açığının kapatılması açısından büyük katkı sağlayacaktır. ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ(TAHILLAR) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 11 12 Form 3: Sorunlar ve Çözüm Önerileri ( Ürünle ilgili hasat sonrası muhafaza, işleme, pazarlama konularındaki sorunları ve çözüm önerileri) 13 Form 4: Destekleme Politikaları (Ürünle ilgili önerilen destekleme yöntemleri) 14 15 16 1.2- YEMEKLİK DANE BAKLAGİLLER (Nohut, Mercimek, Bakla, Fasulye, Börülce, Bezelye ) MEVCUT DURUM RAPORLARI(YEMEKLİK DANE BAKLAGİLLER) NOHUT Ülkemizde, 2007 yılına kadar, her yıl yaklaşık 2.000 dönümlük bir alanda Nohut yetiştirilmiş ve ortalama 200 ton kadar dane ürünü bu alandan elde edilmiştir. 2007 yılından sonra ise üretiminden vazgeçilmiştir. Yıllık olarak ortalama 300 ton nohut Türkiye'den ithal edilmektedir. MERCİMEK Ülkemizde, 90lı yılların başında yaklaşık 250 dönüm olan mercimek üretimi, giderek azalmış ve 2002 yılında üretimden vazgeçilmiştir. 750 tona varan bir miktar her yıl Türkiye'den ithal edilmektedir. BAKLA Ülkemizde, her yıl yaklaşık 520 dönümlük bir alanda Bakla yetiştirilmekte ve bu alandan 65 ton kuru bakla ve 580 ton taze bakla ürünü elde edilmektedir. 2011 verilerine göre en fazla yetiştiricilik %77 ile Güzelyurt bölgesinde yapılmış, bunu %10 ile Gazimağusa takip etmiştir. Lefkoşa'da ise üretim yapılmamaktadır. Yıllık 60-100 ton civarında bir ürün de Türkiye'den ithal edilmektedir. · FASULYE Ülkemizde, her yıl yaklaşık 600 dönümlük bir alanda Fasulye yetiştirilmekte ve bu alandan 100 ton kuru Fasulye ve 680 ton taze Fasulye ürünü elde edilmektedir. 2011 verilerine göre en fazla yetiştiricilik %78 ile Güzelyurt bölgesinde yapılmış, bunu %10 ile Girne takip etmiştir. Lefkoşa'da ise üretim yapılmamaktadır. Yıllık 350-700 ton civarında bir miktar her yıl Türkiye'den ithal edilmektedir. · BÖRÜLCE Ülkemizde, her yıl yaklaşık 590 dönümlük bir alanda Börülce yetiştirilmekte ve bu alandan 78 ton kuru börülce ve 680 ton kadar taze börülce ürünü elde edilmektedir. 2011 verilerine göre en fazla yetiştiricilik %45 ile Güzelyurt bölgesinde yapılmış, bunu %17 ile Gazimağusa ve Girne takip etmiştir. En az üretim ise %6 ile Lefkoşa'da yapılmaktadır. Her yıl 65 -170 ton arasında bir ürün Türkiye'den ithal edilmekte, belli yıllarda da 25 ton'a varan bir ürün de ihraç edilmektedir. 17 · BEZELYE Ülkemizde, her yıl yaklaşık 300 dönümlük alanda Bezelye yetiştirilmekte ve bu alandan 325 ton ürün elde edilmektedir. 2011 verilerine göre yetiştiriciliğin tamamı Güzelyurt bölgesinde yapılmaktadır. Her yıl 20 -100 ton arasında bir ürün Türkiye'den ithal edilmektedir. ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ(YEMEKLİK DANE BAKLAGİLLER) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 18 Form 3: Sorunlar ve Çözüm Önerileri ( Ürünle ilgili hasat sonrası muhafaza, işleme, pazarlama konularındaki sorunları ve çözüm önerileri) Form 4: Destekleme Politikaları (Ürünle ilgili önerilen destekleme yöntemleri) 19 20 Form 7.2: KKTC Tarımını nerede görmek istiyorsunuz? 1.3- ENDÜSTRİ BİTKİLERİ 1.3.1- YAĞ BİTKİLERİ (Ayçiçeği, Soya, Kolza, Aspir, Yerfıstığı) MEVCUT DURUM YAĞ BİTKİLERİ(Ayçiçeği, Soya, Kolza, Aspir, Yerfıstığı) Yağ kalitesi yüksek olan bu bitkilerin çok çeşitli kullanım alanları sebebiyle (Yemeklik yağ, çerezlik, hayvan yemi, biodizel yakıt vs.) suyun ülkeye gelmesiyle ekiminin yaygınlaşması ve dışa bağımlılığın azalması beklenmektedir. 1.3.2- YUMRU BİTKİLER (PATATES) MEVCUT DURUM PATATES Patates ülkemizde en çok ihraç edilen 2. ürün olarak karşımıza çıkmaktadır. Her yıl yaklaşık 6600 dönümlük bir alanda Patates yetiştirilmektedir. Bunun yaklaşık 3300 dönümlük alanı İlkbahar Patatesi olarak, 3300 dönümlük alanı ise Sonbahar Patatesi olarak yetiştirilmektedir. Üretim alanlarından yaklaşık 11000 ton İlkbahar Patatesi ürünü ve 8500 ton kadar Sonbahar Patatesi ürünü elde edilmektedir. 2011 verilerine göre en fazla yetiştiricilik %44 ile Güzelyurt'ta yapılmış, bunu %31 ile Gazimağusa takip etmiştir. Lefkoşa ve Girne'de ise üretim yapılmamıştır. Yıllık ortalama 350-1300 ton Patates tohumluk ve donmuş patates olarak ithal edilmekte, 3000-10000 ton Patates de cips ve patates olarak ihraç edilmektedir. 21 ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ(PATATES) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 22 23 Form 3: Sorunlar ve Çözüm Önerileri ( Ürünle ilgili hasat sonrası muhafaza, işleme, pazarlama konularındaki sorunlar ve çözüm önerileri) 24 25 Form 4: Destekleme Politikaları (Ürünle ilgili önerilen destekleme yöntemleri) 26 27 28 29 1.5- YEM BİTKİLERİ 1.5.1- Baklagil Yem Bitkileri( Yonca, Üçgüller, Fiğ, Luvana, Favetta) 1.5.2- Buğdaygil Yem Bitkileri( İtalyan çimi, Sorghum, Sudan otu) MEVCUT DURUM RAPORLARI (YEM BİTKİLERİ) · YONCA Ülkemizde, her yıl yaklaşık 584 dönümlük alanda Yonca yetiştirilmekte ve bu alandan 2550 ton yeşil ot karşılığı bir verim alınmaktadır. 2011 verilerine göre en fazla yetiştiricilik %47 ile Lefkoşa bölgesinde yapılırken bunu %28 ile Gazimağusa takip etmiş ve İskele bölgesinde de üretim yapılmamıştır. · FİĞ Ülkemizde, her yıl yaklaşık 7600 dönümlük alanda Fiğ yetiştirilmekte ve bu alanların çoğunda fiğ biçilmek suretiyle, yeşil olarak değerlendirilirken, 4400 ton dane ürünü de bu alanlardan elde edilmektedir. 2011 verilerine göre en fazla yetiştiricilik %42 ile Gazimağusa bölgesinde yapılmış, bunu %34 ile Girne takip etmiştir. Lefkoşa'da ise üretim yapılmamaktadır. ADİ MÜRDÜMÜK (Favetta) Ülkemizde her yıl yaklaşık 5800 dönümlük alanda Adi Mürdümük yetiştirilmekte ve bu alanların bazılarında Adi Mürdümük biçilmek suretiyle, yeşil olarak değerlendirilirken, 452 ton dane ürünü bu alanlardan elde edilmektedir. 2011 verilerine göre en fazla yetiştiricilik %92 ile İskele bölgesinde yapılırken, Lefkoşa ve Gazimağusa'da üretim yapılmamıştır. KIBRIS MÜRDÜMÜĞÜ (Luvana) Çoğunlukla sürgünleri insan beslenmesi amacıyla kullanılan Kıbrıs Mürdümüğü, aynı zamanda önemli bir hayvan yemidir. Sulanabilecek alanlarda ekiminin yaygınlaşması beklenmektedir. İTALYAN ÇİMİ, SORGUM, SUDANOTU Hayvan beslenmesi amacıyla gerek yeşil ot, gerek silaj olarak önemli besin değerine sahip bu buğdaygiller ülkemizde sınırlı alanda yetiştirilmekte olup suyun ülkeye gelmesiyle ekiminin yaygınlaşması beklenmektedir. ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ(YEM BİTKİLERİ) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 30 31 Form 3: Sorunlar ve Çözüm Önerileri ( Ürünle ilgili hasat sonrası muhafaza, işleme, pazarlama konularındaki sorunları ve çözüm önerileri) oluşturulmalıdır 32 Form 4: Destekleme Politikaları (Ürünle ilgili önerilen destekleme yöntemleri) 33 34 35 2. BAHÇE BİTKİLERİ 2.1- SEBZE ÜRETİMİ (Moderatör: Zir.Müh. Hüseyin KARANFİLOĞLU, Zir.Müh.Adnan HACIKÜÇÜK) 2.1.1- ENGİNAR MEVCUT DURUM RAPORU (ENGİNAR) · ENGİNAR Enginar, KKTC'de narenciye ve patatesten sonra en önemli ihraç ürünüdür. Enginar bir serin iklim sebzesi olup, sonbahar ve kış aylarında gelişip büyür ve ürün verir. Yaz aylarında dinlenmeye girer. İlk uyandırma sulaması Ağustos-Eylül aylarında yapılır, Aralık-Ocak aylarında ilk ürünler alınır. Bu uygulama enginarın erkenciliği bakımından önemli bir avantaj yaratır ve ihraç ürünü olarak öne çıkmasını sağlar. Ülkenin iklim şartları enginar üretimi için son derece uygundur. Buna rağmen bazı yıllar don zararının yaşanması, üretimde erkenciliğin vermiş olduğu avantajdan faydalanmamızı kısıtlamaktadır.Enginar üretim alanı 2001 yılında 292 dönümden, 2011 yılında 2399 dönüme ulaşmıştır. Gazimağusa'da 1227 dönüm, Güzelyurt'da 907 dönüm, Lefkoşa'da 140 dönüm, İskele'de 122 dönüm ve Girne'de 3 dönüm üretim alanına sahiptir. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı 2001 yılında 1206 ton iken 2011 yılında 5888 tona ulaşmıştır. Gazimağusa'da 3573 ton, Güzelyurt'ta 1459 ton, İskele'de 427 ton, Lefkoşa'da 420 ton ve Girne'de 9 ton üretim yapılmıştır. Üretim alanının %51,1'i Gazimağusa, %37,8'i Güzelyurt, %5,8'i Lefkoşa, %0,1'i Girne ve %5,1'ini İskele oluşturmaktadır. İhracat verilerine bakacak olursak 2001'de 30 ton, 2002'de 200 ton, 2003'te 473 ton, 2004'te 1085 ton, 2005'te 1279 ton, 2006'da 1825 ton, 2007'de 2005 ton, 2008'de 1901 ton, 2009'da 2456 ton, 2010'da 3832 ton ve 2011'de 5888 ton ihracat yapılmıştır. ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ( ENGİNAR) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 36 37 Form 3: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili hasat sonrası muhafaza, işleme, pazarlama konularındaki sorunları ve çözüm önerileri) Form 4: Destekleme Politikaları (Ürünle ilgili önerilen destekleme politikaları) 38 Form 5: Zayıf ve güçlü yanlar Form 6: Ürünün Avantaj (fırsat) ve dezavantajları (tehdit) 39 Form 7.1: Ürünün yetiştirilmesi önerilen bölgeler 2.1.2-YAPRAĞI YENEN SEBZELER (Ispanak, Kereviz, Kolyandro Luvana, Marul Maydonoz, Molohiya, Pazı,Pırasa, Sarma Lahana) MEVCUT DURUM RAPORLARI (YAPRAĞI YENEN SEBZELER) · ISPANAK Ispanak üretim alanı olarak, ortalama 257 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 117 dönüm, Lefkoşa'da 66 dönüm, Gazimağusa'da 58 dönüm, Girne'de 14 dönüm ve İskele'de 2 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 469 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 185 ton, Gazimağusa'da 119 ton, Lefkoşa'da 134 ton, Girne'de 26 ton ve İskele'de 4 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %47'sini Güzelyurt, %23'ünü Lefkoşa, %23'ünü Gazimağusa ve %6'sını Girne oluşturmaktadır. · KEREVİZ Kereviz üretim alanı olarak, ortalama 105 dönüm arazi kullanılmaktadır. Gazimağusa'da 65 dönüm, Güzelyurt'ta 29 dönüm, İskele'de 8 dönüm, Girne'de 3 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 622 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 153 ton, Gazimağusa'da 417 ton, İskele'de 37 ton ve Girne'de 14 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %57'sini Gazimağusa, %30'unu Güzelyurt, %10'unu İskele ve %4'ünü Girne oluşturmaktadır. 40 · KOLYANDRO Kolyandro üretim alanı olarak, ortalama 86 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'da 24 dönüm, Gazimağusa'da 31 dönüm, Girne'de 2 dönüm, Lefkoşa'da 27 dönüm ve İskele'de 2 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 152 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 39 ton, Gazimağusa'da 73 ton, Girne'de 4 ton, Lefkoşa'da 33 ton ve İskele'de 4 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %30'unu Güzelyurt, %38'ini Gazimağusa, %27'sini Lefkoşa, %2'sini Girne ve %3'ünü İskele oluşturmaktadır. · LUVANA Luvana üretim alanı olarak, ortalama 5 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 4 dönüm, Gazimağusa'da 1 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 11 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 7 ton, Gazimağusa'da 4 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %79,5'ini Güzelyurt ve %20,5'ini Gazimağusa oluşturmaktadır. · MARUL Marul üretim alanı olarak, ortalama 470 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 258 dönüm, Gazimağusa'da 98 dönüm, Girne'de 53 dönüm, Lefkoşa'da 44 dönüm ve İskele'de 17 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 1008 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 508 ton, Gazimağusa'da 241 ton, Girne'de 124 ton, Lefkoşa'da 96 ton ve İskele'de 39 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %55'ini Güzelyurt, %21'ini Gazimağusa, % 10'unu Lefkoşa, %10 'unu Girne ve %3'ünü İskele oluşturmaktadır. · MAYDANOZ Maydanoz üretim alanı olarak, ortalama 58 dönüm arazi kullanılmaktadır. Gazimağusa'da 14 dönüm, Güzelyurt'ta 21 dönüm, Lefkoşa'da 12 dönüm, İskele'de 3 dönüm, Girne'de 7 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 74 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 26 ton, Gazimağusa'da 17 ton, Lefkoşa'da 15 ton, İskele'de 5 ton ve Girne'de 10 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %37'sini Güzelyurt, %25'ini Gazimağusa, %17'sini Lefkoşa, %14'ünü Girne ve %7'sini İskele oluşturmaktadır. · MOLOHİYA Molohiya üretim alanı olarak, ortalama 228 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 97 dönüm, Lefkoşa'da 86 dönüm, Gazimağusa'da 37 dönüm, İskele'de 6 dönüm ve Girne'de 2 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 463 ton ortalamaya 41 sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'a 203 dönüm, Lefkoşa'da 175 dönüm, Gazimağusa'da 68 dönüm, İskele'de 12 dönüm ve Girne'de 5 dönüm ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanlarının dağılımına baktığımızda, %43'ünü Güzelyurt, %37'sini Lefkoşa, %16'sını Gazimağusa, %3'ünü İskele ve %1'ini Girne oluşturmaktadır. · PAZI Pazı üretim alanı olarak, ortalama 37 dönüm arazi kullanılmaktadır. Lefkoşa'da 16 dönüm, Güzelyurt'ta 13 dönüm, Gazimağusa'da 6 dönüm ve Girne'de 2 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 82 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Lefkoşa'da 39 ton, Güzelyurt'ta 24 ton, Gazimağusa'da 14 ton ve Girne'de 5 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %37'sini Güzelyurt, %35'ini Lefkoşa, %19'unu Gazimağusa ve %8'ini Girne oluşturmaktadır. · PIRASA Pırasa üretim alanı olarak, ortalama 117 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 88 dönüm, Lefkoşa'da 14 dönüm, Gazimağusa'da 12 dönüm ve Girne'de 2 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 20012011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 231 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 153 ton, Gazimağusa'da 46 ton, Lefkoşa'da 29 ton ve Girne'de 2 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %74'ünü Güzelyurt, %11'ini Lefkoşa, %12'sini Gazimağusa ve %2'sini Girne oluşturmaktadır. · SARMA LAHANA Sarma lahana üretim alanı olarak, ortalama 412 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 223 dönüm, Gazimağusa'da 78 dönüm, Girne'de 48 dönüm, İskele'de 34 dönüm ve Lefkoşa'da 29 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 1206 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 588 ton, Gazimağusa'da 276 ton, Girne'de 149 ton, İskele'de 106 ton ve Lefkoşa'da 88 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %54'ünü Güzelyurt, %18'ini Gazimağusa, %12'sini Girne, %8'ini İskele ve %7'sini Lefkoşa oluşturmaktadır. 42 ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ (YAPRAĞI YENEN SEBZELER) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 43 Form 3: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili hasat sonrası muhafaza, işleme, pazarlama konularındaki sorunlar ve çözüm önerileri) Form 4: Destekleme Politikaları (Ürünle ilgili önerilen destekleme yöntemleri) Form 5: Zayıf ve güçlü yanlar 44 45 2.1.3- MEYVESI YENEN SEBZELER( Domates, Hıyar, Patlıcan, Bamya, Biber, Kabak, Kavun, Karpuz, ) MEVCUT DURUM RAPORLARI(MEYVESİ YENEN SEBZELER) DOMATES Tarla üretim alanı olarak ortalama 1096 dönüm arazi kullanılmaktadır. Girne'de 529 dönüm , Güzelyurt'ta 405 dönüm, Lefkoşa'da 96, İskele'de 34 ve Gazimağusa'da 33 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 4100 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının ortalamasına göre Girne'de 2217 ton, Güzelyurt'ta 1261 ton, Lefkoşa'da 357 ton, İskele'de 148 ton ve Gazimağusa'da 117 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının % 48'ini Girne, %37'sini Güzelyurt, %9'unu Lefkoşa, %3'ünü İskele ve Gazimağusa oluşturmaktadır. Sera üretim alanı olarak ortalama 383 dekar arazi kullanılmaktadır. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Gazimağusa'da 238 dekar, Güzelyurt'ta 69 dekar, Girne'de 45 dekar, İskele'de 15 dekar ve Lefkoşa'da 13 dekar alanda üretim yapılmaktadır. Sera üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 3064 ton ortalamaya sahiptir. Gazimağusa'da 1896 ton, Güzelyurt'ta 510 ton, Girne'de 466 ton, Lefkoşa'da 123 ton ve İskele'de 69 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Sera üretim alanının %60'ını Gazimağusa, %17'sini Güzelyurt, %16'sını Girne, %4'ünü Lefkoşa ve %2'sini İskele oluşturmaktadır.Tünel üretim alanı olarak ortalama 14214 m² arazi kullanılmaktadır. Girne'de 8277 m², Güzelyurt'ta 4091 m², Gazimağusa'da 1545 m², İskele'de 300 m² alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarını temsil etmektedir. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 74 ton ortalamaya sahiptir. Girne'de 45 ton, Güzelyurt'ta 20 ton, Gazimağusa'da 8 ton ve İskele'de 2 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Girne'de %58,2, Güzelyurt'ta %28,8, Gazimağusa'da %10,9 ve İskele'de %2,1 oluşturmaktadır.Açık ve kapalı domates üretim alanlarında ortalama olarak 7238 ton ürün elde edilmektedir.Domates bu kadar yoğun üretilmesine rağmen belli dönemlerde üretim miktarı yetersiz kalmakta ve domates ithalatına ihtiyaç duyulmaktadır. Yıllar itibari ile 2003'de 374 ton, 2004'de 738 ton, 2005'de 247 ton, 2006'da 354 ton, 2007'de 361 ton, 2008'de 621 ton, 2009'da 775 ton, 2010'da 1927 ton ve 2011 yılında 1523 ton ithalat yapılmıştır.Üretim fazlası olduğu dönemlerde toplam ürün miktarının bir kısmı ihraç edilmektedir. Yıllar itibari ile 2009 yılında 115 ton ve 2010 yılında 158 ton Güney Kıbrıs'a, 2011 yılında 19 ton Türkiye'ye ihracat yapılmıştır.Domates'te yıllara göre üretim miktarlarını incelediğimiz zaman 2001 yılında açık ve kapalı alanlarda toplam 8256 ton üretim yapılmakta olduğunu ve 2004 yılına kadar bu üretim miktarının düzenli olarak devam ettiğini görmekteyiz. 2004'ten sonraki yıllarda ise üretim miktarında 1000-2000 ton azalma olduğu saptanmıştır.2005 yılında 247 ton ithalat yapılırken 2010 yılında bu rakam 1927 tona ulaşmıştır. 2004 yılından sonra üretim miktarındaki azalışın yerini yapılan ithalat almıştır. 46 HIYAR Tarla üretim alanı olarak ortalama 299 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 114 dönüm, Girne'de 58 dönüm, İskele'de 27 dönüm, Gazimağusa'da 7 dönüm ve Lefkoşa'da 2 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamasıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 698 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 460 ton, Girne'de 102 ton, , İskele'de 69 ton, Lefkoşa'da 38 ton ve Gazimağusa'da 32 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının % 69'u Güzelyurt, %14'ü Girne, %9'u İskele, %4'ünü Gazimağusa ve Lefkoşa oluşturmaktadır.Sera üretim alanı olarak ortalama 234,7 dekar arazi kullanılmaktadır. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Gazimağusa'da 138,2 dekar, Güzelyurt'ta 54,4 dekar, Girne'de 29,3 dekar, İskele'de 5,8 dekar ve Lefkoşa'da 6,8 dekar alanda üretim yapılmaktadır. Sera üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 1842 ton ortalamaya sahiptir. Gazimağusa'da 1168 ton, Güzelyurt'ta 326 ton, Girne'de 259 ton, Lefkoşa'da 57 ton ve İskele'de 33 ton ortalama üretim yapmaktadır. Sera üretim alanının %58'ini Gazimağusa, %23'ünü Güzelyurt, %13'ünü Girne, %3'ünü Lefkoşa ve İskele oluşturmaktadır.Tünel üretim alanı olarak ortalama 10900 m² arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 6500 m², Girne'de 3880 m², Gazimağusa'da ve İskele'de 260 m² alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarını temsil etmektedir. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 52 ton ortalamaya sahiptir. Girne'de 19,5 ton, Güzelyurt'ta 31,2 ton, İskele'de 1,3 ton, Gazimağusa'da 0,3 ortalama üretim yapmaktadır. Girne %33, Güzelyurt %63, Gazimağusa ve İskele %2'sini oluşturmaktadır.Açık ve kapalı hıyar üretim alanlarından ortalama 2592 ton ürün elde edilmektedir.İthalat verilerine bakıldığında 2003'de 16 ton, 2004'de 157 ton, 2005'de 176 ton, 2006'da 137 ton, 2007'de 207 ton, 2008'de 271 ton, 2009'da 23 ton, 2010'da 169 ton ürün ithal edildiği görülmektedir.2009 yılında 48 ton ve 2010'da 59 ton Güney Kıbrıs'a ihracat yapılmıştır. PATLICAN Tarla üretim alanı olarak ortalama 299 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 191 dönüm, Girne'de 59 dönüm, İskele'de 19 dönüm, Gazimağusa'da 14 dönüm ve Lefkoşa'da 15 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamasıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplamı 1036 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 627 ton, Girne'de 230 ton, İskele'de 83 ton, Lefkoşa'da 44 ton ve Gazimağusa'da 52 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının % 61'ini Güzelyurt, %21'ini Girne, %7'sini İskele, %5'ini Gazimağusa ve Lefkoşa oluşturmaktadır.Sera üretim alanı olarak ortalama 31,5 dekar arazi kullanılmaktadır. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Girne'de 12,8 dekar, Gazimağusa'da 9,3 dekar, Güzelyurt'ta 5,9 dekar ve Lefkoşa'da 3,3 dekar alanda üretim yapılmaktadır. Sera üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 187 ton ortalamaya sahiptir. Gazimağusa'da 43 ton, Güzelyurt'ta 24 ton, Girne'de 98 ton, Lefkoşa'da 22 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Sera üretim alanının %41'ini Girne, %33'ünü Gazimağusa, %16'sını Güzelyurt, %10'unu Lefkoşa oluşturmaktadır.Tünel üretim alanı olarak ortalama 26.086 m² arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 8.214m², Girne 2.282m², Gazimağusa'da 15.591m² 47 alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarını temsil etmektedir. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 125 ton ortalamaya sahiptir. Girne'de 11 ton, Güzelyurt'ta 32 ton, Gazimağusa'da 81 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Girne %11'ini, Güzelyurt %49'unu, Gazimağusa %40'ını oluşturmaktadır.Açık ve kapalı patlıcan üretim alanlarından ortalama 1.348 ton ürün elde edilmektedir.İthalat verilerine bakıldığında 2003'de 97 ton, 2004'de 98 ton, 2005'de 144 ton, 2006'da 118 ton, 2007'de 90 ton, 2008'de 112 ton, 2009 32 ton, 2010'da 54 ton, 2011'de 28,5 ton ithal edilmiştir.2009 yılında 3 ton ve 2010 yılında 3 ton olmak üzere Güney Kıbrıs'a ihracat yapılmıştır. BAMYA Bamya üretim alanı olarak ortalama 173 dönüm arazi kullanılmaktadır. 2001-2011 yılları verilerinin ortalamalarına göre Güzelyurt'ta 120 dönüm, Gazimağusa'da 22 dönüm, Girne'de 15 dönüm, İskele'de 9 dönüm ve Lefkoşa'da 8 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 331 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 177 ton, İskele'de 74 ton, Gazimağusa'da 53 ton, Girne'de 23 ton ve Lefkoşa'da 4 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanı olarak Güzelyurt % 69'unu, Gazimağusa % 13'ünü, Girne % 9'unu, İskele % 5'ini ve Lefkoşa % 4'ünü oluşturmaktadır. İthalat verilerine bakacak olursak 2005'te 23 ton, 2006'da 20 ton, 2007'de 27 ton, 2008'de 21 ton, 2009'da 49 ton, 2010'da 12 ton ve 2011'de 44 ton bamya dondurulmuş olarak ithal edilmiştir. BİBER Tarla üretim alanı olarak ortalama 249 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 170 dönüm, Girne'de 54 dönüm, Gazimağusa'da 15 dönüm ve Lefkoşa'da 8 dönüm, İskele'de 2 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamasıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 660 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 444 ton, Girne'de 148 ton, Lefkoşa'da 19 ton Gazimağusa'da 45 ton, İskele'de 7 ton ortalama üretim yapmaktadır. Üretim alanının % 67'sini Güzelyurt, %23'ünü Girne, %7'sini Gazimağusa, %2'sini Lefkoşa ve %1'ini İskele oluşturmaktadır.Sera üretim alanı olarak ortalama 30 dekar arazi kullanılmaktadır. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Girne'de 5,5 dekar, Gazimağusa'da 20 dekar, Güzelyurt'ta 1,8 dekar ve Lefkoşa'da 3,3 dekar alanda üretim yapılmaktadır. Sera üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 115 ton ortalamaya sahiptir. Gazimağusa'da 67 ton, Güzelyurt'ta 6 ton, Girne'de 27 ton, Lefkoşa'da 15 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Sera üretim alanının %18'ini Girne, %60'ını Gazimağusa, %11'ini Güzelyurt ve Lefkoşa oluşturmaktadır.Tünel üretim alanı olarak ortalama 16.048 m² arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 1.840m², Girne'de 4.380m², Gazimağusa'da 9.828m² alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarını temsil etmektedir. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 46 ton ortalamaya sahiptir. Girne' de 14 ton, Güzelyurt 'ta 4 ton, Gazimağusa' da 27 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Girne %49'unu, Güzelyurt %19'unu, Gazimağusa %32'sini oluşturmaktadır.Açık ve kapalı biber üretim alanlarından ortalama 821 ton ürün elde edilmektedir.İthalat verilerine bakıldığında 2003'de 36 ton, 2004'de 171 ton, 2005'de 146 ton, 2006'da 126 ton, 2007'de 255 ton, 2008'de 266 ton, 2009 188 ton, 2010'da 199 ton, 2011'de 229 ton ithalat yapılmıştır. 48 KABAK Tarla üretim alanı olarak ortalama 212 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 144 dönüm, Girne'de 28 dönüm, Gazimağusa'da 14 dönüm ve Lefkoşa'da 26 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamasıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 498 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 317 ton, Girne'de 72 ton, Lefkoşa'da 69 ton Gazimağusa'da 40 ton, ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının % 67'sini Güzelyurt, %13'ünü Girne %7'sini Lefkoşa ve Gazimağusa oluşturmaktadır.Sera üretim alanı olarak ortalama 12,6 dekar arazi kullanılmmaktadır. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Girne'de 0,3 dekar, İskele'de 2 dekar, Gazimağusa'da 7,1 dekar, Güzelyurt'ta 2,5 dekar ve Lefkoşa'da 0,6 dekar alanda üretim yapılmaktadır. Sera üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 51 ton ortalamaya sahiptir. Gazimağusa'da 30 ton, Güzelyurt'ta 12 ton, Girne'de 1 ton, İskele'de 5 ton, Lefkoşa'da 2 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Sera üretim alanının %28'ini İskele, %34'ünü Gazimağusa, %30'unu Güzelyurt, %3'ünü Girne ve %5'ini Lefkoşa oluşturmaktadır.Tünel üretim alanı olarak ortalama 53.173 m² arazi kullanılmaktadır. Gazimağusa'da 41.223m², Güzelyurt'ta 9.782m², Girne'de 1.509m², İskele'de 659m² alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarını temsil etmektedir. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 181 ton ortalamaya sahiptir. Girne'de 9 ton, Güzelyurt'ta 29 ton, Gazimağusa'da 141 ton, İskele'de 2 ton ortalama üretim yapılmaktadır. İskele %1'ini, Girne %4'ünü, Güzelyurt %17'sini, Gazimağusa %78'ini oluşturmaktadır.Açık ve kapalı kabak üretim alanlarından ortalama 730 ton ürün elde edilmektedir.İthalat verilerine bakıldığında 2003'de 29 ton, 2004'de 77 ton, 2005'de 51 ton, 2006'da 100 ton, 2007'de 621 ton, 2008'de 79 ton, 2009 20 ton, 2010'da 38 ton, 2011'de 11,5 ton ithal edilmiştir.2009 yılında 5 ton ve 2010 yılında 2 ton Güney Kıbrıs'a ihracat yapılmıştır. KAVUN Sulu koşullarda kavun üretim alanı olarak ortalama 872 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 291 dönüm, Lefkoşa'da 290 dönüm, Gazimağusa'da 103 dönüm, Girne'de 145 dönüm ve İskele'de 43 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 2647 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 847 ton, Gazimağusa'da 341 ton, Girne'de 497 ton, Lefkoşa'da 809 ton, İskele'de 153 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %33'ünü Güzelyurt, %33'ünü Lefkoşa, %12'sini Gazimağusa, %17'sini Girne ve %5'ini İskele oluşturmaktadır.Gönene kavun üretim alanı olarak 361 dönüm arazi kullanılmaktadır. Bunun 293 dönümü İskele, 38 dönümü Girne, 21 dönümü Gazimağusa ve 10 dönümünü Lefkoşa oluşturmaktadır. Elde edilen toplam üretim miktarı 870 ton ortalamaya sahiptir. İskele'de 735 ton, Girne'de 55 ton, Gazimağusa'da 54 ton, Lefkoşa'da 27 49 ton üretim yapılmaktadır. İskele %85'ini, Gazimağusa %8'ini, Girne %5'ini ve Lefkoşa % 2'sini oluşturmaktadır.Sera üretim alanı olarak ortalama 6,4 dekar arazi mevcuttur. Gazimağusa, Girne ve Lefkoşa'da ortalama 38 ton kavun üretimi yapılmaktadır.Tünel üretim alanı olarak ortalama 84 dekar arazi kullanılmaktadır. Gazimağusa'da 63,4 dekar, Güzelyurt'ta 8,3 dekar, İskele'de 6 dekar, Girne'de 6,3 dekar alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarını temsil etmektedir. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 358 ton ortalamaya sahiptir. Gazimağusa'da 280 ton, Güzelyurt'ta 26 ton, İskele'de 23 ton, Girne'de 30 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Gazimağusa % 75,3'ünü, Güzelyurt %9,8'ini, Girne % 7,5'ini ve İskele % 7,2'sini oluşturmaktadır.Toplam kavun üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı 3913 ton ortalamaya sahiptir.İthalat verilerine bakılacak olursa 2003'de 17 ton, 2004'de 52 ton, 2005'de 95 ton, 2006'da 42 ton, 2007'de 76 ton, 2008'de 147 ton, 2009'da 73 ton, 2010'da 61 ton ve 2011'de 214 ton kavun ithalatı yapılmıştır. KARPUZ Sulu koşullarda karpuz üretim alanı olarak ortalama 1927 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 943 dönüm, Lefkoşa 'da 317 dönüm, Gazimağusa'da 287 dönüm, Girne'de 259 dönüm ve İskele'de 120 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplamı 7588 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 3528 ton, Gazimağusa'da 1265 ton, Girne'de 1136 ton, Lefkoşa'da 1124 ton, İskele'de 535 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %48'ini Güzelyurt, %17'sini Lefkoşa, %16'sını Gazimağusa, %13'ünü Girne ve %6'sını İskele oluşturmaktadır. Gönene karpuz üretim alanı olarak 68 dönüm arazi kullanılmaktadır. Bunun 41 dönümü Gazimağusa, 13 dönümü Lefkoşa, 9 dönümü Girne ve 5 dönümünü İskele oluşturmaktadır. Elde edilen toplam üretim miktarı 176 ton ortalamaya sahiptir. Gazimağusa'da 107 ton, Lefkoşa'da 41 ton, Girne'de 19 ton ve İskele'de 9 ton üretim yapılmakatadır. Gazimağusa %61'ini, Lefkoşa %19'unu, Girne %13'ünü ve İskele %7'sini oluşturmaktadır. Sera üretim alanı olarak ortalama 3,8 dekar üretim alanı ile sadece Gazimağusa bölgesinde yapılmakta olup ortalama 27 ton ürün alınmaktadır. Tünel üretim alanı olarak ortalama 305 dekar arazi kullanılmaktadır. Gazimağusa'da 266,9 dekar, Güzelyurt'ta 22,5 dekar, İskele'de 13,3 dekar, Girne'de 3 dekar alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarını temsil etmektedir. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 1918 ton ortalamaya sahiptir. Gazimağusa'da 1722 ton, Güzelyurt'ta 98 ton, İskele'de 78 ton, Girne'de 20 ton ortalama üretim yapılmaktadır. %87,3'ünü Gazimağusa, %7,4'ünü Güzelyurt, %4,4'ünü İskele ve %1'ini Girne oluşturmaktadır. Toplam karpuz üretim alanlarından elde edilen ürürn miktarı 9709 ton ortalamaya sahiptir. İthalat verilerine bakılacak olursa 2003'de 12 ton, 2004'de 108 ton, 2005'de 138 ton, 2006'da 121 ton, 2007'de 209 ton, 2008'de 201 ton, 2009'da 275 ton, 2010'da 292 ton ve 2011'de 376 ton ithalat yapılmıştır.2009 yılında 161 ton, 2010 yılında ise 533 ton ihracat yapılmıştır. Bu ihracatın 539 tonu Güney Kıbrıs'a yapılmıştır. 50 ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ (MEYVESİ YENEN SEBZELER) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 51 52 Form 3: Sorunlar ve Çözüm Önerileri ( Ürünle ilgili hasat sonrası muhafaza, işleme, pazarlama konularındaki sorunları ve çözüm önerileri) 53 54 55 56 57 2.1.4- BAKLAGIL SEBZELERI ( Taze Bakla, Taze Fasulye, Taze Böğrülce, Bezelye) MEVCUT DURUM RAPORLARI (BAKLAGİL SEBZELERİ) TAZE BAKLA Taze bakla üretim alanı olarak ortalama 516 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 346 dönüm, Girne'de 85 dönüm, Gazimağusa'da 48 dönüm, İskele'de 34 dönüm ve Lefkoşa'da 3 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 580 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 422 ton, Gazimağusa'da 72 ton, Girne'de 56 ton, İskele'de 26 ton ve Lefkoşa'da 3 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının Güzelyurt % 68'ini, Girne % 16'sını, Gazimağusa % 9'unu, İskele % 6'sını ve Lefkoşa % 1'ini oluşturmaktadır. TAZE FASULYE Tarla üretimi olarak taze fasulye üretim alanı ortalama 605 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 489 dönüm, İskele'de 65 dönüm, Girne'de 37 dönüm, Gazimağusa'da 12 dönüm ve Lefkoşa'da 2 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 679 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 507 ton, İskele'de 97 ton, Girne'de 56 ton, Gazimağusa'da 16ton ve Lefkoşa'da 2 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının Güzelyurt % 79'unu, İskele % 11'ini, Girne % 7'sini, Gazimağusa % 2'sini oluşturmaktadır. Sera üretimi olarak taze fasulye üretim alanı 63 dekar ortalamaya sahiptir. Gazimağusa'da 42 dekar, Girne'de 11 dekar, Güzelyurt'ta 8 dekar ve İskele'de 2 dekar alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamasını oluşturmaktadır. Sera üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı 164 ton ortalamaya sahiptir. Gazimağusa'da 106 ton, Girne'de 30 ton, Güzelyurt'ta 24 ton ve İskele'de 5 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Gazimağusa % 62'sini, Girne % 21'ini, Güzelyurt % 14'ünü ve İskele % 2'sini oluşturmaktadır. Tünel üretimi olarak ortalama 1.727 m2 arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 1.409 m2, İskele'de 182m2, Girne'de 91 m2 ve Gazimağusa'da 45 m2 alanda taze fasulye üretimi yapılmaktadır. Üretim ortalama 4 tondur. Bunun 3 tonu Güzelyurt'ta ve geriye kalanı diğer ilçelerde üretilmektedir. BÖĞRÜLCE Böğrülce üretim alanı olarak ortalama 590 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 278 dönüm, Gazimağusa'da 117 dönüm, Girne'de 78 dönüm, İskele'de 48 dönüm ve Lefkoşa'da 70 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 685 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 255 ton, Gazimağusa'da 198 ton, Girne'de 77 ton, İskele'de 88 ton ve Lefkoşa'da 68 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanlarının Güzelyurt % 47'sini, Gazimağusa % 20'sini, Girne % 13'ünü, İskele % 8'ini ve Lefkoşa % 12'sini oluşturmaktadır. 58 BEZELYE Bezelye üretim alanı olarak ortalama 303 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 288 dönüm, İskele'de 11 dönüm, Gazimağusa'da 3 dönüm ve Girne'de 1 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 326 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 302 ton, İskele'de 17 ton, Gazimağusa'da 5 ton ve Girne'de 3 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanı olarak Güzelyurt % 95'ini, İskele % 4'ünü ve Gazimağusa % 1'ini oluşturmaktadır ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ (BAKLAGİL SEBZELERİ) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 59 60 2.1.5- SOĞANSI, YUMRU VE KÖK SEBZELER (Soğan, Havuç, Turp, Pancar, Kolokas, Alabaş, Sarmısak) MEVCUT DURUM RAPORLARI (SOĞANSI, YUMRU VE KÖK SEBZELER) SOĞAN Soğan üretim alanı olarak ortalama 928 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 543 dönüm, Gazimağusa'da 329 dönüm, Girne'de 22 dönüm, İskele'de 34 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 402 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 244 ton, Gazimağusa'da 94 ton, Girne'de 13 ton, İskele'de 51 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının Güzelyurt %57'sini, Gazimağusa %37'sini, Girne %2'sini, İskele %4'ünü oluşturmaktadır. Buna rağmen ülke ihtiyaçları doğrultusunda önemli miktarda soğan ithalatı yapılmaktadır. HAVUÇ Havuç üretim alanı olarak ortalama 165 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 147 dönüm, Gazimağusa'da 8 dönüm, Girne'de 9 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 631 ton ortalamaya sahiptir. 20012011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 555 ton, Gazimağusa'da 37ton, Girne 'de 40 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %91'ini Güzelyurt, %5'ini Gazimağusa, %4'ünü Girne oluşturmaktadır. TURP Turp üretim alanı olarak ortalama 40 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 20 dönüm, Gazimağusa'da 6 dönüm, Girne'de 9 dönüm, İskele'de 1 dönüm ve Lefkoşa'da 3 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 109 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 44 ton, Gazimağusa'da 18 ton, Girne'de 37 ton Lefkoşa'da 8 ton ve İskele'de 2 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %55'ini Güzelyurt, %22'sini Gazimağusa, % 10'unu Girne ve Lefkoşa , % 3'ünü İskele oluşturmaktadır. PANCAR Pancar üretim alanı olarak ortalama 63 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 33 dönüm, Gazimağusa'da 28 dönüm ve İskele'de 1 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 184 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 95 ton Gazimağusa'da 86 ton ve İskele'de 3 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %52'sini Güzelyurt, %46'sını Gazimağusa ve %2'sini İskele oluşturmaktadır. 61 KOLAKAS Kolakas üretim alanı olarak ortalama 174 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 124 dönüm, İskele'de 50 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 692 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 481 ton ve İskele'de 211 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %75'ini Güzelyurt %25'ini İskele oluşturmaktadır.İhracat verilerine bakacak olursak 2004'te 24 ton, 2005'de 13 ton, 2006'da 7 ton, 2007'de 12 ton, 2008'de 16 ton, 2009'da 21 ton, 2010'da 15 ton ve 2011'de 1 ton ihracat yapılmıştır. Bunun yanında 2009 yılında 65 ton ve 2010 yılında 80 ton Güney Kıbrısa ihracat yapılmıştır. ALABAŞ Alabaş üretim alanı olarak ortalama 92 dönüm arazi kullanılmaktadır. 2001-2011 yılları verilerinin ortalamalarına göre Gazimağusa'da 32 dönüm, Güzelyurt'ta 28 dönüm, Lefkoşa'da 22 dönüm, Girne'de 5 dönüm, İskele'de 4 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 265 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre ise Gazimağusa'da 117 ton, Lefkoşa'da 68 ton, Güzelyurt'ta 55 ton, İskele'de 14 ton ve Girne'de 11 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanı olarak %38'ini Güzelyurt, %28'ini Gazimağusa, %21'ini Lefkoşa, %8'ini Girne, %5'ini İskele oluşturmaktadır. SARIMSAK Sarımsak üretim alanı olarak ortalama 38 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 19 dönüm, Gazimağusa'da 13 dönüm, Girne'de 2 dönüm, İskele'de 4 dönüm ve Lefkoşa'da 1 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler 2001-2011 yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 99 ton ortalamaya sahiptir. 2001-2011 yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 37 ton, Gazimağusa'da 40 ton, Girne'de 2 ton, İskele'de 17 ton ve Lefkoşa'da 3 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %53'ünü Güzelyurt, %32'sini Gazimağusa, %7'sini Girne, %6'sını İskele ve %2'sini Lefkoşa oluşturmaktadır. 62 ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ(SOĞANSI, YUMRU VE KÖK SEBZELER) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 63 64 65 2.1.6- DIĞER SEBZELER (Mantar, Kuşkonmaz) MEVCUT DURUM RAPORLARI ( DİĞER SEBZELER) MANTAR VE KUŞKONMAZ Ülkede mantar ve kuşkonmaz yetiştiriciliği hakkında istatistik verileri bulunmamaktadır. Çalıştay oturumunda ortaya konan görüşler doğrultusunda mantar üretimi için gerekli altyapının olduğu ve ülke ihtiyacının karşılanabileceği ortaya konmuştur. Ülkede yetiştirilen yerli mantarın iç piyasada yeteri kadar talep edilmemesinden dolayı ithalatın söz konusu olduğu saptanmıştır. Kuşkonmaz yetiştiriciliğinde ise ülkede üretimin yeni başladığı, mevcut üretimin iç piyasa talebine yetersiz olduğu tespit edilmiştir. ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ(MANTAR VE KUŞKONMAZ) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) izin verilmelidir. 66 67 68 69 2.2- MEYVE ÜRETİMİ (Moderatör: Zir.Yük.Müh.Yeşim Rehber DİKKAYA, Zir.Yük.Müh.Konce BAYDAR) 2.2.1-TURUNÇGİLLER (Portakal, Limon, Mandarin, Greyfurt) MEVCUT DURUM RAPORLARI(TURUNÇGİLLER) Tüm Akdeniz ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de turunçgil üretimi yoğun bir şekilde yapılmaktadır. Son on yıllık narenciye üretim alanına bakıldığı zaman, 2002 yılına kadar azalma olduğu gözlemlenmektedir. 2002-2004 yıları arasında artış yaşanmasına rağmen, 2010 yılında üretim alanlarında azalma seyri devam etmiş ve üretim alanı 42 bin 233 dönüme düşmüştür. 2011 yılında ise üretim alanı 42 bin 899 dönüme yükselmiştir. Son on yıllık verim miktarlarına bakıldığı zaman üretim alanına benzer şekilde dalgalı bir eğri izlediği görülmektedir. Toplam üretim alanı içerisinde türler bazında, Valensiya çeşidinin toplam narenciye üretiminin % 64'ünü oluşturduğu, bunu sırası ile mandarin, limon, greyfurt, türleri ile Yafa ve Vaşington çeşitlerinin izlediği görülmektedir. Toplam verim içerisinde türlerin dağılımına bakıldığı zaman ise en fazla verimin %74'le Valensiyadan elde edildiği, bunu sırası ile mandarin, limon, greyfurt, Yafa ve Vaşington çeşitlerinin izlediği bilinmektedir. Çeşitler bazında üretim alanları değerlendirildiğinde Valensiya üretimi, son on yıl içerisinde turunçgil üretim alanlarında azalma olmasına rağmen en fazla üretimi yapılan türdür. Valensiya üretim alanının % 99 gibi önemli bir kısmı Güzelyurt Kazasındadır. Bunu sırası ile Girne ve Gazimağusa Kazaları takip etmektedir. Ülke genelinde elde edilen verime bakıldığında dalgalı bir eğri izlediği görülmektedir. Son on yıl içerisinde Valensiya`dan elde edilen verim ortalamasında, Güzelyurt Kazasındaki verimin toplam üretim içerisinde %99 gibi önemli bir paya sahip olduğu görülmektedir. Girne Bölgesinde 2004 yılı içerisinde üretim alanlarında önemli bir azalma olduğu, doğru orantılı olarak verimin de azaldığı görülmektedir. Gazimağusa Bölgesinde ise üretim alanlarında 2005 yılında önemli miktarlarda artış gözlenmiş fakat bunu takip eden yıllarda üretim alanlarında ve üretim miktarlarında azalma olduğu tespit edilmiştir. Üretimi yapılan narenciye çeşitleri arasında yer alan yafanın son on yıllık üretim alanı dalgalı bir seyir izlemektedir. Bölgeler bazında üretim alanı toplamına bakıldığı zaman 2001 yılı itibari ile Gazimağusa Kazasında 55 dönüm olan üretim alanı 2011 yılında 20 dönüme düşmüştür. Girne Kazasında 2001 yılında 5 dönüm olan üretim alanı 2008 yılında 16 dönüme yükselmiş ve ayni şekilde seyretmektedir. İskele Kazasında 2001 yılında 14 dönüm alanda yafa üretimi yapılırken 2007 yılından itibaren yafa üretiminden vazgeçilmiştir. Yafa üretiminde Güzelyurt Kazası birinci sırada gelmektedir. Kazada son on yılda 3.157 dönümden 2.081 dönüme düşüş gözlemlenmektedir. Güzelyurt Bölgesinde üretim alanlarında % 62 gibi ciddi oranlarda düşüş yaşanmasına rağmen Lefke Bölgesinde % 30 artış yaşanmıştır. Ülke genelinde, 2007 yılı sonrasında üretim alanlarında önemli bir azalma olduğu ve orantılı olarak da ürün miktarlarında da önemli bir azalma olduğu gözlemlenmektedir. Vaşington çeşidinin Gazimağusa Kazasında ekonomik olarak üretimi yapılmamaktadır. Girne Kazasına 2001 -2003 yılarında 81 dönüm alanda üretimi yapılan çeşidin, 2004 yılında ciddi bir azalma seyri izlediği 70 ve 3 dönüme düştüğü görülmektedir. Güzelyurt Kazası toplam üretim alanı açısından değerlendirildiğinde son on yılda %120 artış olduğu görülmektedir. Bu da toplam üretim alanının % 77 gibi önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Son on yıllık üretim miktarı ortalamasına bakıldığı zaman % 88 gibi bir oranla Güzelyurt Kazası önde gelmektedir. Mandarin çeşitleri toplam üretim alanı 2001 yılı içerinde 1,049 dönümden 2011 yılda 7,104 dönüme yükselmiştir. Diğer tüm çeşitlerde olduğu gibi mandarin çeşitlerinde de en yoğun üretim Güzelyurt Kazasında yapılmaktadır. Bunu sırası ile Girne, Gazimağusa ve İskele Kazası takip etmektedir. Mandarin üretim alanlarının artması ile son on yıl içerisinde üretim miktarında da bir artış sağlanarak, 2011 yılda 10 bin 465 tona ulaştığı görülmektedir. Elde edilen üretim miktarının % 99 u Güzelyurt Kazasından elde edilmektedir. Toplam limon çeşitleri üretim alanlarında son on yıl içerinde ciddi bir azalma yaşanmıştır. 2004 yılına kadar en yoğun üretim Girne Kazasında yapılırken 2004 yılı sonrasında Güzelyurt Kazasındaki üretim Girne Kazasındaki üretimi geçmiştir. 2011 yılı itibari ile ülke genelindeki üretimin % 64,2si Güzelyurt Kazasında yapılmaktadır. Bunu sırası ile Girne Kazası, Gazimağusa Kazası ve İskele Kazası takip etmektedir. Üretim alanlarından elde edilen üretim miktarlarına bakıldığı zaman 2005 yılı içerinde önemli bir artış olduğu takip eden yıllarda ise azalarak 6 bin 588 tona düştüğü, 2011 yılında ise 9 bin 444 tona yükseldiği görülmektedir. On yıllık üretim ortalaması dikkate alındığında Güzelyurt kazasının %84'le birinci sırada olduğu görülmektedir. Girne Kazası ve Gazimağusa Kazası da sırası ile bu durumu takip etmektedir. Ülkede Greyfrutun üretim alanında son on yıl içerisinde önemli bir azalma olduğu görülmektedir. 2001 yılı içerinde 6 bin 109 dönüm olan üretim alanı 2011 de 2 bin 622 dönüme düşmüştür. Güzelyurt Kazası toplam üretim alanının %97'lik kısmını oluştururken bunu sırası ile İskele Kazası, Girne Kazası ve Gazimağusa Kazası takip etmektedir. Bu üretim alanlarından elde edilen üretim miktarlarına bakıldığı zaman ise son on yıl içerisinde yarı yarıya bir azalma olduğu görülmektedir. Son on yıllın ortalaması dikkate alındığında Güzelyurt kazasının toplam üretimin önemli bir miktarını oluşturduğu, bunu İskele Kazası, Girne Kazası ve Gazimağusa Kazasının takip ettiği görülmektedir. 71 ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ (TURUNÇGİLLER) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) gerekmektedir. 72 ari ari fertigasyon 73 74 75 76 1. 77 78 79 80 81 olması 82 83 84 85 86 87 2.2.2- SERT ÇEKİRDEKLİ MEYVELER (Zerdali-Kayısı, Şeftali-Nektarin, Erik) ZERDALİ-KAYISI MEVCUT DURUM (ZERDALİ-KAYISI) Kayısı; adaptasyon yeteneği oldukça sınırlı bir meyvedir. Dünyanın en önemli kayısı üretim merkezlerinden biri Türkiye'dir. KKTC'nin iklim özellikleri göz önüne alındığında soğuklama ihtiyacı düşük, erkenci ve orta mevsim sofralık kayısı çeşitleri ile yetiştiricilik yapılması uygundur. Ülkede eskiden ağırlıklı olarak yerli çeşitler yetiştirilse de son zamanlarda soğuklaması düşük, erkenci çeşitler de yetiştirilmektedir. KKTC'nin 2011 yılı toplam ağaç sayısı 21.830 adettir. Esentepe bölgesi adanın kayısı bölgesi olarak bilinmektedir. Esentepe; en yüksek kayısı ağacı varlığına sahip olan Girne Bölgesine bağlıdır. Girne bölgesinin 2011 yılı kayısı ağaç sayısı; 8670 adettir. Ancak bölgede gün geçtikçe kayısı bahçelerine daha az bakılmakta ve kurumaya terk edilmektedir. Ülkede ortalama ağaç başına verim 18,70 kg'dır. Güzelyurt Bölgesi en yüksek verime sahip olup ortalama 36,33 kg/ ağaç'dır. Lefke kazasında ise 42,48 kg/ağaç ile en yüksek verim elde edilmektedir. En fazla ağaç sayısına sahip Girne Bölgesi'nde ise verim 2011 yılında 15,64 kg/ağaç değerinde kalmıştır. Ülke genelinde 2011 verilerine göre üretim toplamı 408,3 ton'dur. Güzelyurt Bölgesi 135,5 ton ile en yüksek üretim değerine sahip bölge olmaktadır. Güzelyurt'u 109,5 ton ile Girne Bölgesi izlemektedir. 2011 yılına Türkiye, G. Afrika, Şili, İspanya ve Yunanistan'dan toplam 93.794 kg kayısı ithal edilmiştir. 2011 yılında kuru kayısı ithalatı ise 117.210 kg ile yine Türkiye'den yapılmıştır 88 ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ (ZERDALİ-KAYISI) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 89 Form 3: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili hasat sonrası muhafaza, işleme, pazarlama konularındaki sorunları ve çözüm önerileri) 90 91 92 93 Form 7.1: Ürünün yetiştirilmesi önerilen bölgeler 94 Form 7.2: KKTC Tarımını nerede görmek istiyorsunuz? · ŞEFTALİ-NEKTARİN MEVCUT DURUM (ŞEFTALİ-NEKTARİN) Şeftali; değişik iklim koşullarına en fazla uyabilen meyvelerden birisidir. Ilıman ve subtropik bölgelerde rahatlıkla yetiştirilebilmektedir. Tabiî ki bu durum çeşitlere ve ağacın içinde bulunduğu fizyolojik koşullara göre değişiklikler göstermektedir. İlkbahar geç donlarının pek olmadığı ve yaz sıcaklıklarının yüksek olduğu KKTC'de şeftali yetiştiriciliği başarılı bir şekilde yapılabilmektedir. Ancak çeşitlerin soğuklama ihtiyaçları göz önüne alınmalıdır. Ülkenin çoğu bölgelerinde kışların ılık geçtiği düşünülürse soğuklama gereksinimleri düşük, erkenci çeşitlerle yetiştiricilik yapılması uygun olacaktır. Ülkede 2000 yılı öncesinde genellikle yerli şeftali çeşitleri ile yetiştiricilik yapılmaktaydı. Günümüzde soğuklama gereksinimi düşük, erkenci şeftali ve nektarin çeşitleri de üretimde kullanılmaktadır. Ülke toprakları genellikle alkali özellikte olduğundan şeftali yetiştiriciliği sırasında demir eksikliğinden kaynaklanan kloroz sorunları yaşanmaktadır. Özellikle aktif kireç oranının % 12 'yi geçtiği topraklarda kendi kökü üzerine şeftali yetiştiriciliği oldukça zordur. Bu sebeple alkali topraklarda kirece dayanıklı anaçlar üzerine aşılı fidanlar ile yetiştiricilik yapılması tavsiye edilir. 2011 yılı verilerine göre ülkenin toplam şeftali ağacı sayısı; 10.987 adettir. Bölgelere bakıldığında en yüksek ağaç sayısı 8725 adet ile Güzelyurt bölgesindedir. Güzelyurt Bölgesini 1294 ağaç ile Girne Bölgesi izlemektedir. KKTC'de ortalama verim ağaç başına 40 kg'dır. Bölgelere bakıldığında en yüksek ortalama verim ağaç başına 42 kg ile Güzelyurt bölgesindedir. Bunu ağaç başına ortalama 35 kg ile Girne Bölgesi izlemektedir. Ülkede toplam şeftali üretimi 2011 yılı verilerine göre 436,09 ton'dur. Bu rakamın 370 tonunu Güzelyurt Bölgesi karşılayarak bölgeler arasında en yüksek üretime ulaşmaktadır. 2011 yılında Türkiye, Yunanistan, İspanya, G. Afrika, Şili, Arjantin ve Brezilya'dan toplam 449.267 kg nektarin ve Türkiye, Yunanistan, İspanya, G. Afrika ve Şili'den toplam 471.312 kg şeftali ithal edilmiştir. 95 ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ (ŞEFTALİ-NEKTARİN) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 96 FREKANS 97 98 Form 3: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili hasat sonrası muhafaza, işleme, pazarlama konularındaki sorunlar ve çözüm önerileri) 99 100 101 102 103 104 105 ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ (ERİK) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 106 107 108 109 2.2.3- SERT KABUKLU MEYVELER( Badem, Ceviz, Antepfıstığı) MEVCUT DURUM( BADEM) KKTC; badem yetiştiriciliği için uygun iklim ve toprak özelliklerine sahip bir ülkedir. Dünya'da ve Türkiye'de badem yetiştiriciliğinin sınırlayan faktörlerin başında ilkbahar geç donları gelmesine rağmen KKTC'de ilkbahar geç donlarına pek rastlanmamaktadir. Kuru meyve olarak muhafazasının ve taşınmasının kolaylığı ayrıca kabuğunun da yakacak olarak kullanılabilmesi badem yetiştiriciliğine ayrı bir önem katmaktadır. Uygun budama, sulama, gübreleme ve bakım koşullarının badem üretiminde verimi artırdığı bir gerçektir. Ülkemizde badem yetiştiriciliğinde en ciddi sorunlardan birisi mücadelesi mümkün olan Badem İç Kurdu'dur. 2011 yılı badem ağaç varlığımız; 43091 adettir. İskele Bölgesi 14765 adet ile bölgeler arasında ilk sırada yer almaktadır. KKTC geneline baktığımız zaman ise ilçeler arasında Yeni Erenköy'ün 7620 adet ağaç ile ilk sırada olduğu görülmektedir. Verim değerlerine bakıldığı zaman en yüksek verimin Lefke ilçesinde ve ağaç başına 22 kg olduğu görülmektedir. Bunu sırasıyla İskele (18 kg/ağaç) ve Güzelyurt (15 kg/ağaç) izlemektedir. KKTC'nin toplam badem üretimi 415 ton'dur. İskele bölgesinin 166 ton ile ilk sırada yer aldığı görülmektedir. 2011 yılında Amerika'dan 14.979 kg kabuklu badem ithal edilmiştir. Türkiye ve Amerika'dan 566.823 kg iç badem ithalatı yapılmıştır. 2011 yılında yine Amerika'dan 5.670 kg öğütülmüş badem ithal edilirken aynı yıl Türkiye'ye 165.588 kg iç badem ve 194.650 kg kavrulmuş badem ihracatı yapılmıştır. 110 ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ (BADEM) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 111 112 113 114 CEVİZ-PİKAN CEVİZİ MEVCUT DURUM(CEVİZ-PİKAN CEVİZİ) KKTC'de; ceviz yetiştiriciliği iklimden dolayı sınırlı bölgelerde yapılabilmektedir. Cevizin birçok çeşidinin soğuklama ihtiyacı (800 – 1700 saat) yüksek olup, genellikle yüksek yerlerde yetiştiriciliği yapılabildiğinden ve aşırı yaz sıcakları yeşil kabukta, yapraklarda yanmalara ve meyvelerde büzülmelere sebep olduğundan dolayı ceviz yetiştiriciliği ülkede yayılamamıştır. Lefke Kazasında yerli çeşitle yapılan yetiştiriciliğin yanında soğuklama ihtiyacı düşük olan pikan cevizi de bir alternatif olabilir. Ülkede ilkbahar geç ve sonbahar erken donlarına da pek rastlanmadığı için ağaçlar donlardan dolayı zarar görmemektedir. Bu sebeple pikan cevizi yetiştiriciliği Detaylı Toprak Etüt ve Haritalama Projesi, Tür Uyumluluk Haritalarında belirlenen yerlerde başarılı olarak yapılabilir. KKTC'nin toplam ceviz ağacı varlığı 2322 adet olup, Lefke'de 1100, Girne 'de 501 ve Güzelyurt'ta ise 440 adet ceviz ağacı bulunmaktadır. En yüksek verim (78 kg/ağaç) ve en yüksek üretim (83 ton) miktarları yine Lefke bölgesinde yer almaktadır. 2011 yılında Amerika, Şili, Fransa, Türkiye ve Rusya'dan toplam 41.565 kg kabuklu ceviz ithal edilmiştir. İç cevizin ise Amerika, Türkiye ve Moldovya'dan toplam 117.980 kg ithalatı yapışırken 2011 yılında Türkiye'ye 12.500 kg iç ceviz ihracı da gerçekleşmiştir. ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ(CEVİZ-PİKAN CEVİZİ) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 115 116 10. 117 118 119 ANTEPFISTIĞI MEVCUT DURUM (ANTEPFISTIĞI) Antepfıstığı, sert kabuklu meyveler içinde en değerli olanların başında gelmesine rağmen KKTC'de 2001 yılında sadece 4610 adet ağaç ve bu ağaçlardan ağaç başına ortalama 15.92 kg verim elde edilmekteydi. Yıllar içinde ağaç sayısı giderek azalmış ve 2005 yılında 2126 adet ağaca düşmüştür. 2005 yılından sonra ağaç sayısında bir artış görülmüş ve 2011 yılında ağaç sayısı 3856 adete ulaşmıştır. Buna rağmen verim (2 kg /ağaç) ve üretim ( 6 ton) değerleri oldukça düşmüştür. 2011 yılı verilerine incelendiğinde en fazla ağaç sayısı 1926 adet ağaç olarak Gazi mağusa Kazasındadır. Gazimağusa Kazasını 1480 adet ağaç ile İskele Kazası izlemektedir. 2001 yılı verilerine bakıldığı zaman Güzelyurt Kazasının ağaç başına 36,2 kg ile en yüksek verim alınan kaza olduğu görülmektedir. Ancak yıllar içinde bu bölgede ağaçlar bakımsız kalmış ve sökülmüş daha sonra dikimler olmuşsa da henüz verim alınmamıştır. Güzelyurt Kazası 2001 yılında 19 ton verim değerine ulaşırken 2011 yılı verilerinde bu değer 0 olarak görülmektedir. İskele Kazasında ise 2011 yılında 3,7 ton üretim görülmektedir. Antepfıstığı yazları uzun, sıcak, kurak ve kışları nispeten soğuk olan bölgelerde ekonomik olarak yetişebilmektedir. Yaz aylarında meyvenin gelişmesi ve olgunlaşması için oldukça fazla ve uzun süre yüksek sıcaklık, kış aylarında ise belli süre düşük sıcaklığa ihtiyaç gösterir. KKTC'nin bazı bölgeleri bu ekolojik koşullara sahip olsa da antepfıstığı dioik bir bitki olduğundan, yani erkek ve dişi çiçekler farklı ağaçlarda bulunduğundan dolayı ekonomik bir yetiştiricilik yapılabilmesi için bahçe kurarken çok dikkatli olunması gerekir. Soğuklama ihtiyacı düşük çeşitler ile yetiştiricilik önerilmektedir. 2011 yılında ülkeye İran, Türkiye ve Amerika'dan olmak üzere toplam 104.083 kg kabuklu antepfıstığı ithal edilmiştir. İç antepfıstığı olarak ise Türkiye ve İran'dan olmak üzere toplam 39.398 kg ithalat yapılırken yine 2011 yılında Türkiye'den 1270 kg taze antepfıstığı ithali gerçekleşmiştir. ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ (ANTEPFISTIĞI) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 100,0 120 2.2.4- YUMUŞAK ÇEKİRDEKLİ MEYVELER (Elma, Armut, Yenidünya, Ayva, Alıç, Muşmula, Mersin) MEVCUT DURUM (ELMA) Elma soğuklama ihtiyacı bakımından oldukça hassas bir türdür. Bu nedenle birçok elma çeşidi Kuzey Kıbrıs'ta yetiştirilememektedir. Ancak son yıllarda farklı çeşitler denenerek başarılı sonuçlar alınmaya başlanmıştır. Elma üretim alanlarındaki ağaç sayısına bakıldığı zaman 2001 yılında 20.262 adet olan ağaç sayısının, 2008 yılında 13.304'e düştüğü görülmektedir. Bunu takip eden yıllarda da benzer bir azalmanın olduğu ve 2011 yılında ağaç sayısının 10.154 adete düştüğü görülmektedir. Üretim alanlarının % 63,7 gibi önemli bir bölümünün Güzelyurt kazasında bulunması dikkat çekmektedir. Üretim miktarlarında son 10 yılda dalgalı bir seyir izleyen ve 2001 yılında 217 ton olan üretim miktarı, 2011 yılında 293,95 tona yükselmiştir. Son on yıllık üretim miktarı ortalaması dikkate alındığı zaman, toplam üretim miktarı içerisinde Güzelyurt Kazasının % 66 gibi bir üretimle birinci sırada olduğu görülmektedir. Özellikle, 2003 yılı sonrasında önemli miktarlarda ithal edilen yaş elmanın yanında kuru elma ithalatı da dikkat çekmektedir. ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ (ELMA) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 121 122 123 124 125 126 MEVCUT DURUM (ARMUT) Ülkede armut üretimi iklim özellikleri nedeni ile kısıtlı kalmaktadır. Üretim alanlarında bulunan ağaç sayılarında her geçen gün azalma yaşanmaktadır. 2001 yılı içerinde 1.257 adet olan ağaç sayısı 2011 yılı içerinde 402 adet ağaca düşmüştür. Gazimağusa Kazasında ağaç sayısı 2007 yılına kadar artan bir eğri seyrederek 464 adet ağaca yükselmiştir. 2007 yılı sonrasında ciddi bir azalma olmuş ve ağaç sayısı 8'e düşmüştür. Güzelyurt kazasında 2001 yılında 865 olan ağaç sayısı 2011 yılında 180 adet ağaca düşmüştür. 2011 yılı içerisinde İskele kazasının toplam ağaç sayısı bakımından % 49,8 gibi önemli bir oranla önde olduğu görülmektedir. Ülkede armut üretim miktarları, ağaç sayısının azalması ile doğru orantılı bir şekilde azalma göstermektedir. 2011 yılı itibari ile üretim miktarının % 70,2 gibi önemli bir kısmının İskele kazasında üretildiği dikkat çekmektedir. Bunu % 28,9'luk oranla Güzelyurt kazası takip etmektedir. 127 MEVCUT DURUM (YENİDÜNYA) Yenidünya Akdeniz sahil şeridinde yetiştirilebilen uygun çeşitler arasında yer almaktadır. Ülke genelinde üretimi yapılabilen bir çeşit olmasına rağmen 2001 yıllarında en fazla üretim 4 bin 480 adet ağaçla Gazimağusa kazasında yapılmıştır. Bunu sırası ile Girne, Güzelyurt, İskele ve Lefkoşa kazaları takip etmektedir. İlerleyen yıllarda ise toplam ağaç sayısına bakıldığı zaman 2004 yılında15.476 adetten 13.020 adete düştüğü, takip eden yıllarda ise ağaç sayısında çok değişiklik olmadığı görülmektedir. Son on yılın ağaç sayısı ortalamasına bakıldığı zaman % 28 lik payla Girne kazası en fazla üretimin yapıldığı kaza durumunadır. Bu üretim alanlarından elde edilen üretim miktarlarına bakıldığı zaman toplam üretim miktarının, azalan ağaç sayısıyla birlikte 2004 yılında 199 tona düştüğü fakat takip eden yıllarda artışın olduğu ve 2005 sonrasında sabit bir verim alındığı görülmektedir. Son on yıllık üretim miktarı ortalaması dikkate alındığında toplam üretim içerisinde % 43'lük bir paya sahip olan Güzelyurt kazasından en yüksek verim alındığı görülmektedir. Bunu sırası ile İskele, Girne, Gazimağusa ve Lefkoşa kazaları takip etmektedir. Ülkemizde üretilen yenidünya plantasyonlarından elde edilen üretim miktarlarının 2005 yılı içerisinde düşmesi nedeni ile yurtdışından 2.286 ton ithalat yapılmıştır. İlerleyen yıllarda ise verimin artması nedeni ile ithalat durdurulmuş ve yerli üretimin tüketilmesi sağlanmıştır. ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ(YENİDÜNYA) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) FREKANS 128 FREKANS 129 YENİDÜNYA FREKANS 130 131 132 133 AYVA-ALIÇ-MUŞMULA-MERSİN MEVCUT DURUM (AYVA) Ayva iklim istekleri açısından değerlendirildiğinde ülkede yetiştirilmesi mümkün olan bir türdür. Ekonomik bir üretimi yapılmamasına rağmen ev bahçelerinde veya üretim alanlarında nadirde olsa ayva ağaçlarına rastlanmaktadır. Ayva yaş olarak tüketilmesinin yanında reçel olarda halk tarafında değerlendirilmekte ve tüketilmektedir. İç piyasa talebinin ülke içinde karşılanamaması ayvanın ithal olarak ülkeye gelmesine sebep olmuştur. Son on yıllık ithalat verilerine bakıldığı zaman en yüksek ithalatın 2003 yılında 121.139 kg olarak yapıldığı görülmektedir. İthalatın 2004 yılında 26.691 kg'a düştüğü, 2005 yılında ise tekrar artış göstererek dalgalı bir seyir izlediği dikkat çekmektedir. MEVCUT DURUM (ALIÇ) Alıç iklim istekleri açısından KKTC'de rahatlıkla yetişebilen bir türdür. Özellikle doğal bitki örtümüzde yer alması bunu açıkça ortaya koymaktadır. Kapama bahçe olarak üretimi yapılmamasına rağmen özellikle dağlık bölgelerde alıç ağaçlarına rastlanmakta, fakat ağaç sayısı tam olarak bilinmemektedir. Ülke geneli tüketim amacı ile ihtiyaç duyduğu alıcı doğada bulunan ağaçlardan temin etmektedir. Alıç yaş ve reçel olarak tüketilmektedir. Gen kaynakları olarak önemli bir tür olan alıç çeşitleri ve karakteristik özellikleri seleksiyon çalışmaları ile belirlenmeli, korunmalı ve geliştirilmelidir. MEVCUT DURUM (MUŞMULA) Muşmula iklim ve toprak istekleri açısından ülkemizde üretimi mümkün bir türdür. Özellikle doğal bitki örtümüzde yer alması da bunu açıkça ortaya koymaktadır. Planlı bir üretimi yapılmamasına rağmen özellikle dağlık bölgelerde nadirde olsa muşmula ağaçlarına rastlanmaktadır. Doğal bitki örtüsünde yer alan bu türün gen kaynaklarının belirlenmesi amacı ile çalışmalar başlatılması ve mevcut çeşitlerin koruma altına alınması gerekmektedir. Ülke doğal bitki örtüsünde bulunan ve karakteristik özelliklerinde albenisi olan çeşitlerden fidan üretimi yapılmalıdır. Planlı bir üretiminin yapılmaması nedeni ile ağaç sayısı tam olarak bilinmemektedir. Özellikle son yıllarda talep görmesi ve dondurma sanayisinde kullanılması nedeni ile ithalatına başlanmıştır. 2011 yılı itibari ile 4.309 kg ürün ülkeye giriş yapmıştır. MEVCUT DURUM (MERSİN) Mersin iklim istekleri açısından değerlendirildiğinde ülke koşullarında yetiştiriciliği yapılabilen ve doğal bitki örtüsünde bulunan bir türdür. Ülkede önemli bir üretim potansiyeli bulunmamaktadır. Ülke genelinde kapama bahçeler bulunmamasına rağmen farklı bölgelerde küçük çapta yapılan üretimler piyasaya sunulmakta ve tüketilmektedir. Ülke içerisinde yapılan bu dağınık ve küçük çaptaki üretim nedeni ile ithalatı yapılmamaktadır. Mersin sağlık açısından büyük bir öneme sahiptir. Gen kaynakları olarak da önemli bir tür olan mersinin çeşitleri seleksiyon çalışmaları ile belirlenmeli, karakteristik özelikleri tanımlanmalı, korunmalı ve geliştirilmelidir. 134 2.2.5- ÜZÜM VE ÜZÜMSÜ MEYVELER (Üzüm, Böğürtlen-Ahududu) ÜZÜM MEVCUT DURUM (ÜZÜM) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti coğrafi konum ve ekolojik koşullar bakımından üzüm yetiştiricliği için son derece uygun özelliklere sahiptir. Adada bağcılık ve şarapçılık 4000 yıllık bir tarihi geçmişe sahiptir. Ülkede üzüm yetiştiriciliği incelendiğinde; toplam 1812 dönüm alan üzerinde ve buna ek olarak 19.554 adet asma talvarında yetiştiricilik yapıldığı görülmektedir. Üretim bölgelerinde su kaynaklarının yetersiz olması ve bazı yıllarda yaşanan kuraklıklar bağ üretim alanlarını tehdit etmekte ve özellikle sofralık üretimde yaşanan kalite düşüklüklerinin yaşanmasına sebep olmaktadır. 2000 yılında 1539 dönüm alanda Sultani çeşidi yetiştiriciliği yapılırken 2005 yılında alan 1579 dönüme çıkarak bir artış göstermiştir. Fakat 2005-2011 yılları arasında Sultani yetiştirilen alanlarda bir azalma olduğu ve 2011 yılında 1201 dönüm alan olarak karşımıza çıktığı görülmektedir. Sultani üretimi ülkemizde en fazla İskele kazasında yapılırken (516 dönüm) bunu sırasıyla Girne (351 dönüm) ve Güzelyurt(305 dönüm) kazaları izlemektedir. Köyler bazında sultani alanlarını değerlendirecek olursak en yüksek alanın 415 dönüm ile Mehmetçik olduğunu görmekteyiz. 2011 yılı verilerine göre Sultani çeşidinin toplam üretimi 739 ton'dur. Verimleri inceleyecek olursak KKTC genelinde sultani verimi ortalama 615 kg/dö iken Lefke ve Akdoğan köylerinde sırasıyla 1353 kg/dö ve 1000 kg/dö verim elde edildiği görülmektedir. Verim ve üretim verilerini değerlendirirken İskele bölgesinde üzüm yetiştiriciliğinin genellikle kurak şartlarda yapıldığı göz ardı edilmemelidir. Rozaki çeşidi ülkemizde sadece Güzelyurt bölgesinde üretilmektedir. 2000 yılında 3 dönüm civarında başlayan üretim 2001 kayıtlarında 1 dönüme düşmüş ve 2011 yılında ise bu değer 43 dönüme ulaşmıştır. Yıllara göre Rozaki çeşidinin verimi 800 ile 2000 kg/dö arasında değişmekle birlikte 2011 yılında 674 kg/dönüme düşmüştür. KKTC'de Kardinal çeşidini üretimini incelediğimizde ise toplam üretimin 43 ton olduğunu ve Lefke (26 ton) ile Güzelyurt(12 ton) bölgelerinde ağırlıklı olarak yetiştirildiğini görmekteyiz. Beyaz Üzüm ülkemizde toplam 270,5 dönüm alan üzerinde yetiştirilmektedir (2011 verileri). En fazla kapladığı alan 141 dönüm ile Ercan bölgesidir. Ancak verim değerlerine baktığımız zaman Ercan bölgesi 188 kg/dö ile gerilerde kalırken, Geçitkale bölgesi 1409 kg/dö ile ilk sıralarda yer almaktadır. Lefke bölgesi ise beyaz üzüm veriminde 1000 kg /dö değerlerinde seyretmektedir. KKTC'de siyah üzüm ekili alanlara baktığımız zaman toplamda 237 dönüm olduğunu ve bölgeler arasında da ilk sırada Girne kazasının 133 dönüm ile yeraldığını görmekteyiz. Üretim miktarları alana göre doğru orantılı artarken verime baktığımız zaman ise Güzelyurt bölgesinin önde olduğunu görmekteyiz. 135 Malağa çeşidi ülkemizde sadece Lefke bölgesinde üretilmektedir. 2000 yılı verilerine baktığımız zaman 8 dönüm olan dikili alan 2004 yılında 3 dönüme düşmesiyle gerilemiş ve 2011 yılında 3 dönümü korumuştur. 2003 yılında üretim değerinde ani bir yükselme görülürken ( 7 ton) 2011 yılında üretim 3 tonlarda kalmıştır. Verim 2001 ile 2007 (1667 kg/dö) yıllarında hızla artarken bu değer 2011 yılında 1000 kg/dö düşmüştür. Ülkemizdeki asma tavlarlarını incelediğimizde ağırlıklı olarak Verigo çeşidinin yer aldığı görülse de diğer çeşitlere de rastlanmaktadır. Elimizde bu dağılım hakkında bir veri bulunmamaktadır. 2000 yılında asma talvarları ülkemizde 12.253 adet civarında iken 2011 yılında bu rakam 19.554 adet değerine ulaşmıştır. 2011 verilerine göre en fazla talvar sayısı Güzelyurt (10.166 adet) ve Girne (4027 adet) kazalarında yer almaktadır. Asma tavlarlarında en yüksek üretim değeri 355 ton ile Güzelyurt bölgesine aittir. KKTC'de köklü bir geçmişi olan üzüm yetiştiriciliğinin, özellikle kaliteli sofralık ve şaraplık üzüm üretimi bakımından yüksek bir potansiyeli olduğu görülmektedir. Erkencilik bu alanda da değerlendirilmesi gereken önemli bir konudur. 2011 yılında Şili, İtalya, Türkiye, G. Afrika, Peru ve Hindistan'dan toplam 298.156 kg yaş üzüm ithal edilmiştir. Siyah üzüm 29.578 kg, kırmızı üzüm 95.915 kg, sultani üzüm 96.615 kg, yalova incisi 4760 kg, kardinal 900 kg, crimson seedless 8320 kg, mevlana 11215 kg ve Alfons çeşidinde de 7000 kg ithalat yapılmıştır. Türkiye'den 63.456 kg kuru üzüm ithali de gerçekleşmiştir. ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ (ÜZÜM) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 136 137 138 139 140 141 142 143 144 BÖĞÜRTLEN-AHUDUDU MEVCUT DURUM(BÖĞÜRTLEN-AHUDUDU) Böğürtlen; ılıman iklim meyve türlerinden olmakla beraber yetiştiriciliği belirli ölçülerde suptropik iklim bölgelerinde de yapılabilmektedir. İklim istekleri bakımından fazla seçici olmayan böğürt çeşitleri değişik iklim şartlarına kolayca adapte olabilmektir. Böğürtlen genellikle bol güneşli, rüzgardan korunmuş, hasat zamanı yağmur olmayan, yeterli toprak rutubeti olan ve kışları ılık geçen yerlerde rahatlıkla yetiştirilir. Ancak çok kireçli ve tuzlu topraklarda yetiştiriciliğinde sorunlarla karşılaşılmaktadır. 145 ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ (BÖĞÜRTLEN-AHUDUDU) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 146 Form 3: Sorunlar ve Çözüm Önerileri ( Ürünle ilgili hasat sonrası muhafaza, işleme, pazarlama konularındaki sorunlar ve çözüm önerileri) 147 2.2.6- SUBTROPİK MEYVELER (Zeytin, Avokado, Harnup, Trabzon hurması, Hurma, Nar, İncir, Çilek, Gınnap, Guava) · ZEYTİN MEVCUT DURUM RAPORU (ZEYTİN) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde iklim ve toprak özellikleri bakıldığında zeytin yetiştiriciliğinin büyük bir önem arz ettiği bir gerçektir. Zeytin ülke için stratejik bir ürün ve aynı zamanda önemli bir gen kaynağıdır. Ülkedeki zeytin tarımına bakıldığında yaklaşık 500 bin adet ağaç var olduğu görülmektedir. Uzun yıllar ortalamasına bakıldığında ise ağaç başı verimin 6 kg civarında olduğu tespit edilmiştir. Verimin düşük olma nedenlerini incelediğimizde en büyük faktörün yağış rejimi olduğu dikkat çekmektedir. 2011 yılında 179.160 ağaç ile İskele bölgesinin birinci sırayı alırken üretilen zeytin miktarı 1916 ton olmuştur. Ağaç sayısı ile ürün miktarı arasındaki bu farklılık bu bölgede tamamen yağışa bağlı bir sulama rejimi uygulanmasında kaynaklanmıştır. Aynı yıl Güzelyurt'un ağaç varlığını ve verimini incelediğimizde 60.115 adet ağaç varlığı olmasına rağmen verimde 1066 ton ile bölgenin 1. sırada yer aldığını görmekteyiz. En az ağaç varlığına sahip Güzelyurt bölgesi en yüksek verimi almıştır. Bunun nedeni Güzelyurt bölgesinde damla sulama sistemleri ile sulama yapılması ve zeytin parsellerinin genç ağaçlardan oluşmasına bağlıdır. Hasat edilen ürün ülkede bulunan 10 adet değirmende işlenmektedir. Değirmenlerin günlük 400 ton zeytin işleme kapasitesi bulunmaktadır. Bu tesislerde 100 günlük süre içerisinde 40.000 ton zeytin işlenebilmektedir. Ancak ürün miktarındaki uzun yıllar ortalamasının 3000 ton civarında olması olumsuz bir tablo yaratmaktadır. Yetersiz ürün nedeni ile yağı sıkılan zeytinlerin işleme masrafları üreticiye yüksek maliyet olarak yansımaktadır. Son yıllarda tüm dünyada olduğu gibi KKTC'de de zeytin ve zeytinyağı tüketiminde hızlı artışlar gözlemlenmektedir. Yerli üretimin artan talebi karşılayamaması özellikle Türkiye'den zeytinyağı, siyah zeytin, salamura zeytin, zeytin ezmesi ve zeytin konservesi ithalatını zorunlu kılmaktadır. Son yıllarda yapılan ithalat verileri incelendiğinde Türkiye yanında Mısır, İspanya ve Malta'dan zeytin ve zeytinyağı ürünleri ithal edildiği görülmektedir. 2002 verilerine bakıldığı zaman ülkeye ithal edilen zeytinyağı miktarının 25.017 litre olduğu 2011 yılı sonu itibarı ile bu rakamın 20.202 litre olduğu görülmektedir. Siyah zeytin, zeytin ezmesi ve zeytin konservesi gibi zeytin ürünlerinin ithal miktarlarına bakıldığı zaman 2002 yılı itibarı ile 12.717 kg olan ithalatın 2011 yılı itibarı ile 387.528 kg 'a ulaştığı görülmektedir. Zeytin ve zeytinyağı ürünlerinin ithalinin artış göstermesinin en önemli nedeni, yağış oranlarının her geçen yıl azalması ve dolayısı ile verimin düşmesidir. 2002 yılı itibarı ile 17.605 litre ihracat yapılırken 2011 yılı sonunda ihracat miktarı 2.055 litreye düşmüştür. 2005 yılı verileri incelendiğinde 107.500 litre gibi önemli bir miktarın Türkiye'ye zeytinyağı olarak ihraç edildiği görülmektedir. Yine 2011 yılı ithalat verilerine bakıldığında 2.055 litre zeytinyağı ithalatı, 2420 kg zeytin ve 20.202 kg zeytinyağı ithalatının yapıldığı bildirilmektedir. İhracat verileri doğrultusunda 2011 yılında 5.030 kg zeytin ihraç edildiği saptanmıştır. 2011 yılında 452.525 kg siyah zeytin ve salamura zeytin ithalatı gerçekleştirilmiştir. Zeytinyağı olarak ise 20.202 kg yağ ithal edilmiş, 2.420 kg zeytin ve 2.055 kg zeytinyağı da İngiltere'ye ihraç edilmiştir. 148 ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ(ZEYTİN) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 149 150 Zeytinyağına 151 152 Form 3: Sorunlar ve Çözüm Önerileri ( Ürünle ilgili hasat sonrası muhafaza, işleme, pazarlama konularındaki sorunlar ve çözüm önerileri) 153 154 155 156 Üretimin örgütsüz olması 157 14. Mekanizasyon olmaması 1 4,3 158 159 160 AVOKADO MEVCUT DURUM RAPORU (AVOKADO) Avokado iklim istekleri açısından tropik bir meyve olması nedeni ile KKTC'de üretimi belirli bölgelerle sınırlı bir türdür. Son yıllarda avokado meyvesinin popülaritesinin artması, küçük çaplarda da olsa, ülkede Yeşilırmak, Yedidalga ve Lefke gibi iklim özelliklerinin uygun olduğu bölgelerde üretimin başlamasına sebebiyet vermiştir. Fakat üretim, ekonomik boyutlara ulaşmamıştır ve Kasım-Nisan aylarında ülke üretimi yeterli değildir. Bu nedenle ithalatı yapılan bir üründür. 2009 yılı itibari ile ithalatına başlanan avokado, 5.796 kg'dan 2010 yılında 19.271 kg'a yükselmiştir. 2011 yılında ise biraz azalma göstererek 14.248 kg'a düşmüştür. Bu da gösteriyor ki ülke genelinde tanınmaya ve sevilmeye başlanmış bir üründür. 161 ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ(AVOKADO) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 162 163 MEVCUT DURUM RAPORU (HARNUP) HARNUP Akdeniz sahil şeridinde yetiştirilmeye uygun olan ve keçiboynuzu olarak da bilinen harnup KKTC'de doğal bitki örtüsünde yer almaktadır. Çok yaşlı ağaçların doğada bulunuyor olması çok eski yıllardan beridir adada harnup üretiminin olduğunun kanıtıdır. Ülke genelinde yoğun bir şekilde bulunmasına rağmen en yoğun harnup üretimi, İskele bölgesinde yapılmaktadır. Üretim alanlarındaki toplam ağaç sayılarına bakıldığı zaman 2011 yılı itibari ile iskele bölgesindeki ağaç sayısının, toplam ağaç sayının % 60,5 ini oluşturduğu görülmektedir. Bu durumu sırası ile Girne, Gazimağusa, Lefkoşa ve Güzelyurt Kazası takip etmektedir. KKTC genelindeki toplam harnup ağacı sayısında 2001 den 2003 yılına kadar ciddi bir azalma olduğu görülmektedir. 2003-2006 yılına kadar ise bir artış olduğu, daha sonraki yıllarda, ağaç miktarında dalgalı bir eğrinin seyrettiği görülmektedir. Üretim alanlarından elde edilen üretim miktarı değerleri incelendiğinde, Gazimağusa Kazasında ağaç sayının daha az olmasına rağmen elde edilen verimin daha fazla olduğu dikkat çekmektedir. Bu durumu sırası ile Güzelyurt, Girne, Lefkoşa ve İskele Kazası takip etmektedir. KKTC genelinde yıllara göre toplam üretim miktarlarına bakıldığı zaman ise karşımıza dalgalı bir grafik çıkmaktadır. KKTC genelinde yapılan harnup üretimi iç piyasa yanında ihracata da konu olmaktadır. Bu ürünün yurt dışından ithalatı yapılmamaktadır. Üretimin değerlendirilmesi amacı ile Kooperatif Levazım bünyesinde bulunan Harnup fabrikasında ürün işlenmekte ve çekirdek ile küsbe (öğütülmüş harnup) olarak ikiye ayrılmaktadır. Elde edilen çekirdek ve küspenin (öğütülmüş harnup) bir kısmı KKTC de yem sanayinde değerlendirilirken %67 gibi büyük bir kısmı da yurt dışına satılmaktadır. İhracat toplamına bakıldığı zaman en fazla küspe (öğütülmüş harnup) ihracatının yapıldığı bunu sırası ile harnup çekirdeğinin ve işlenmemiş harnupun izlediği görülmektedir. Harnup pekmezinin sadece 2001 yılı içerisinde ihraç edildiği ilerleyen yıllarda ise ihracatının yapılmadığı görülmektedir. KKTC genelindeki toplam ihracata bakıldığı zaman 2003 ve 2005 yıllarında önemli bir artış olduğu takip eden yıllarda ise dalgalı bir grafik seyrettiği görülmektedir. 164 ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ(HARNUP) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 165 166 167 168 169 Form 4: Destekleme Politikaları (Ürünle ilgili önerilen destekleme yöntemleri) 170 171 172 173 174 · TRABZON HURMASI MEVCUT DURUM(TRABZON HURMASI) Trabzon hurması, iklim ve toprak istekleri açısından ülke koşullarında yetiştirilmesi uygun bir türdür. Buna rağmen ülkede önemli bir üretim potansiyeli bulunmamaktadır. Ülke genelinde az sayıda kapama bahçe bulunmasına rağmen ülke genelinde farklı bölgelerde küçük çapta yapılan üretimler piyasaya sunulmakta ve tüketilmektedir. Trabzon hurması yetiştiriciliğinde özellikle Akdeniz meyve sineği zararlısına karşı türün hassasiyeti dikkat çekmekte ve bu durum ürün kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Tüketim talepleri doğrultusunda ithalatı da yapılan Trabzon hurması beğenilerek tüketilen bir meyvedir. 175 HURMA MEVCUT DURUM(HURMA) Hurma ülkede genellikle Lefke Bölgesi'nde yetiştirilmekte olup ağaçlar yaşlıdır. Fidan çoğaltma işlemleri tohumla yapılmakta olduğundan dolayı tohumdan açılım gerçekleşmekte ve ağaçlar birbirinden farklı özellikler göstermektedir. Dolayısıyla standart bir çeşit yoktur. Ağaçlar genellikle yaşlı ve yüksek olduğu için hasat, tozlama ve budamada sorunlar yaşanmaktadır. Bu kültürel işlemleri gerçekleştirecek uzman sayısı sınırlıdır. Ağaçlar gençleştirilmeli ve mekanizasyona geçilmelidir. Ülkede palmiye böceği son yıllarda hızlı bir şekilde yayılmaktadır. Bu durum hurma için risk oluşturmaktadır. Palmiye böceği için etkin bir mücadele yapılmalı ve hurma gen kaynakları koruma altına alınmalıdır. Ülkede genellikle hasat edilen hurmalar sirke ile olgunlaştırılıp tüketilmekte ve macunu yapılmaktadır. 2011 yılı itibarı ile Türkiye, İran ve İsrail'den toplam 57.638 kg hurma, İspanya'dan ise 3.800 kg taze hurma ithal edilmiştir. NAR MEVCUT DURUM(NAR) Nar Akdeniz havzasında binlerce yıldır yetiştirilen geleneksel bir meyvedir. Yazların uzun ve sıcak, kışların ise ılık ve yağışlı geçtiği KKTC'de nar sorunsuz bir şekilde yetiştirilebilmektedir. Narın soğuklama gereksinimi hemen hemen yok gibidir. 2011 yılı verilerine göre KKTC'nin toplam nar ağacı sayısı 58,490 adettir. Bölgelere göre bakıldığı zaman ise en yüksek miktarın 34, 628 adet ile Güzelyurt Bölgesi'ne ait olduğunu görülmektedir. Bunu ikinci sırada 14,559 adet ağaç ile Girne Bölgesi takip etmektedir. KKTC geneline bakıldığında ise ağaç başına verimin ortalama 13,08 olduğu göze çarpmaktadır. Bölgeleri incelediğimiz zaman İskele bölgesinde verimin ağaç başına 30 kg olduğunu ve Akdoğan ile İskele kazalarında ağaç başına ortalama 40 kg meyve alındığını görmekteyiz. Bölgelere göre iklim ve özellikle yağış miktarları değişse de bu durum bazı nar bahçelerine yeterince bakılmadığını göstermektedir. Bilinçli bir şekilde çeşit seçimi yapılan, budanan, sulanan, gübrelenen, hastalık ve zararlılarla mücadele edilen bahçelerde her zaman için verim daha yüksek olacaktır. KKTC genelindeki toplam üretim değerine bakılacak olursa bu rakamın 616,1 ton olduğu görülmektedir. Güzelyurt Bölgesinin (298.5 ton) üretim miktarı olarak birinci sırada olduğu bilinmektedir. ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ(NAR) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 176 177 178 179 180 İNCİR MEVCUT DURUM(İNCİR) Subtropik bir meyve türü olan incir özellikle Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü yerlerde olduğu gibi KKTC'de de başarılı bir şekilde yetiştirilmektedir. Kapama bahçelerin yanında ülkede genellikle sınır ağacı veya diğer meyvelerle karışık olarak yetiştiriciliği yapılmaktadır. KKTC'nin toplam incir ağacı sayısı 2011 yılı verilerine göre 15,628 adettir. Bölgelere göre bakıldığında en fazla incir ağacının 4170 adet ile Gazimağusa bölgesinde olduğu görülmektedir. Ortalama ağaç başına verim 19,64 kg'dır. Bölgeler arasında en yüksek verim 43,41 kg ile Güzelyurt bölgesindedir. İlçeler bazında 2011 verileri incelendiği zaman ise Lefke ilçesinde veriminin ağaç başına 55,56 olduğu görülmektedir. 2011 verilerine göre KKTC genelindeki toplam incir üretimi 307 ton'dur. Yine Güzelyurt bölgesi 109 ton ile incir üretiminde ilk sırada yer almaktadır. 2011 yılında ülkeye Türkiye'den 53.684 kg kuru incir ithal edilmiştir. Fakat 2010 ve 2011 yıllarında taze incir ithalatı hiç gerçekleştirilmemiştir. Bunun yanında ihracat da yapılmamıştır. 181 ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ(İNCİR) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 182 183 184 185 ÇİLEK MEVCUT DURUM (ÇİLEK) Çilek; sahip olduğu mikro klima nedeni ile yoğun olarak Yeşilırmak köyünde üretilmektedir. Aynı zamanda benzer iklimin hakim olduğu Yedidalga köyünde de çilek üretimi yapılmaktadır. 2011 yılı verilerine bakıldığı zaman Güzelyurt kazasında açıkta 90 dönüm alanda üretim yapılmakta oluğu ve bunun toplam üretimin % 98,9'unu oluşturduğu görülmektedir. Geriye kalan %1,1'lik üretim ise Girne Kazasında yapılmaktadır. Güzelyurt Kazasındaki toplam üretimin % 95,5'i Yeşilırmak ve Yedidalga köylerinde yapılmaktadır. Son on yıllık üretim alanı dağılımına bakıldığında 2004 yılı içerisinde üretim alanının 141 dönümden 88 dönüme düştüğü görülmektedir. Bunu takip eden yıllarda ise üretim alanlarında bir değişiklik olmamıştır. Güzelyurt Kazası dışında 2002 yılında Gazimağusa Kazasında ve 2009 yılında da Girne Kazasında çok küçük alanlarda üretim yapılmıştır. Birim alandan elde edilen verim 2004 yılında azalmış fakat onu takip eden yıllarda üretim alanında önemli bir artış görülmemesine rağmen verimin arttığı dikkat çekmektedir. 186 KKTC'de çilek üretimi örtü altında sadece Güzelyurt Kazasında olup, 2011 verilerine göre serada 9.900 m2 alanda ve tünelde ise 20.000 m2 alanda üretim yapılmaktadır. Son yıllarda modern bir üretim tekniği olan topraksız kültürde de yaklaşık 8 dönüm alanda çilek üretimi başlamıştır. Donmuş çilek ithalatına 2009 yılında 51.324 kg ile başlanmış olup, 2011 yılı içerisinde 2.620 kg'a düşmesine rağmen ithalata devam edilmektedir. Ülke genelinde çilek tüketimi yoğunluklu olarak yaş meyve olarak yapılmaktadır. Bunun yanında ev yapımı çilek reçeli ve çilek likörü olarak da hazırlanıp tüketicilere sunulmaktadır. ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ(ÇİLEK) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 187 188 189 190 191 192 2. · GINNAP MEVCUT DURUM Gınnap (Hünnap) ülke iklim koşullarında doğal olarak yetişebilen bir türdür. Gen kaynaklarının korunması ülkemiz için büyük önem arz etmektedir. Türkiye Cumhuriyetinde son yıllarda talep edilen gınnap ev bahçelerinde kolaylıkla yetiştirilebilen bu tür olup kapama bahçe olarak yetiştirilme olanakları araştırılmalı ve pazar şansı değerlendirilmelidir. · GUAVA MEVCUT DURUM Guava iklim istekleri açısından ülke koşullarında yetiştiriciliği yapılabilmesine rağmen önemli bir üretim potansiyeli bulunmamaktadır. Ülke genelinde kapama bahçe bulunmamakla birlikte farklı bölgelerde küçük çapta yapılan üretimler piyasaya sunulmakta ve tüketici ile buluşturulmaktadır.Raf ömrünün kısa olması ve üretim alanında Akdeniz meyve sineği zararlısına karşı hassasiyeti dikkat çekmektedir. 193 2.2.7- DİĞER MEYVELER ( Muz, Babutsa (diken inciri), Mango, Tutku Meyvesi) MEVCUT DURUM (MUZ) Ülkede iklim ve toprak koşulları dikkate alındığı zaman özellikle Yedidalga köyünde muz üretiminin yapıldığı görülmektedir. Aynı zamanda benzer iklimin hâkim olduğu Yeşilırmak köyünde de muz üretimi yapılmaktadır. Don riskinin düşük olduğu Girne'nin batı bölgelerinde de bu tür üretilmektedir. Son on yıllık muz üretim alanı verilerine bakıldığı zaman 2003 yılı içerisinde üretim alanlarındaki ağaç sayının 3.600 adet civarında olduğu görülmektedir. Bunu takip eden yıllarda ise üretim alanlarının azaldığı ve 2011 yılı itibari ile ağaç sayının 480 adete düştüğü görülmektedir. Üretim alanlarından elde edilen üretim miktarına bakıldığı zaman 2002 yılı içerinde 72,2 ton ürün hasad edildiği gözlemlenmektedir. Bu miktarın % 87.2'lik kısmı özellikle Yedidalga ve Yeşilırmak köyünde üretilmektedir. Takip eden yıllarda üretim miktarlarında önemli bir azalma olduğu ve bu miktarların 2011 yılı itibari ile 17 tona kadar düştüğü tespit edilmiştir. Şu anda Yeşilırmak köyünde ise muz üretimi yapılmamaktadır. Üretim alanlarında yaşanan azalma ve dolayısı ile üretim miktarında meydana gelen azalmalar, ithalatın artmasından ciddi şekilde etkilenmiş durumdadır. 2002 yılında 1.472 kilo olan muz ithalatı, 2011 yılında 4.318.121 kiloya ulaşmıştır. ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ(MUZ) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 194 195 BABUTSA (Diken inciri) MEVCUT DURUM (BABUTSA) Dikenli incir (babutsa) çok yıllık bir kaktüs bitkisi olup meyveleri zayıf asitli, orta tatlılıkta ve bol çekirdeklidir. Dikenli İncir Amerika'ya özgü bir bitki türüdür ve özellikle Güney Amerika'ya, Meksika'ya yayılmıştır. Azteklerin sosyal, ekonomik ve dinsel yaşamlarında önemli rol oynamıştır. Dikenli incir bugün Akdeniz'e özgü bir bitki kabul edilse de geçmişi 1500'lü yıllara dayanmaktadır. Tarıma uygun olmayan çorak, kurak ve kireçli arazilerde yetişebilen bu kaktüs, ekonomik değeri olan ama yeterince değerlendirilememiş bitkiler sınıfındadır. Güney Amerika ülkeleri, İspanya, İtalya ve İsrail'de ise kapama bahçelerde ticari olarak üretim yapılmaktadır. Rahatlıkla iyi tarım uygulamalarına uygun olarak yetiştirilebilecek bitkiler grubundandır. Serdarlı Bölgesi KKTC'nin dikenli incir bölgesidir. Uzun yıllardır Serdarlı köyü ile özdeşleşen bu meyve türü ekonomik getirisi amacı ile yetiştirilmektedir. Son yıllarda kapama dikenli incir bahçeleri de kurularak bazı bahçeler sulanmaya başlamıştır. KKTC'nin erkencilik özelliği göz önüne alındığında Türkiye ve diğer bazı Akdeniz ülkelerine göre daha erken olgunlaşan dikenli incir çeşitleri ile Serdarlı köyü sakinleri iyi bir kazanç elde etmektedir. ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ (DİKENLİ İNCİR) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 196 197 198 199 200 MEVCUT DURUM (MANGO) Mango iklim istekleri açısından tropik bir meyve olması nedeni ile KKTC'de üretimi belirli bölgelerle sınırlı bir türdür. Son yıllarda mango meyvesinin popülaritesinin artması, küçük çaplarda da olsa, ülkede Yeşilırmak, Lefke ve Yedidalga gibi iklim özelliklerinin uygun olduğu bölgelerde üretimin başlamasına sebep olmuştur. Fakat üretim, ekonomik boyutlara ulaşmamıştır. Bu nedenle ithalatı yapılan bir üründür. 2005 yılı itibari ile ithalatına başlanan mango, 18.680 kg'dan artış göstererek 2011 yılı itibari ile 38.691 kg'a ulaşmıştır. Bu da gösteriyor ki ülke genelinde tanınmaya ve talep edilmeye başlanan bir üründür. MEVCUT DURUM (TUTKU MEYVESİ) 2010 yılı itibari ile yetiştiriciliğine başlanılan passion fruit, tutku meyvesi olarak da bilinmektedir. Ülke iklim koşullarında yetişebilmesi ve ciddi bir tüketim potansiyeline sahip olması nedeni ile yaygınlaşmaya başlamıştır. 2012 yılı itibari ile 7 dönüm alanda üretimi yapılmaktadır. Bir yıl içerinde iki kez verim alınması nedeni ile ortalama yıllık verimi 7 ton/dönüm civarındadır. Yaş meyve olarak tüketilmesi yanında; marmelat, limonata ve dondurma yapımında da kullanılmakta ve tüketilmektedir. ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ (TUTKU MEYVESİ) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 201 202 203 204 205 3. SÜS BİTKİLERİ (Moderatör: Peyzaj Mimarı Tuba AKERZURUMLU, Zir.Yük.Müh.Konce BAYDAR) MEVCUT DURUM (SÜS BİTKİLERİ) KKTC'de iklim ve toprak özellikleri dikkate alındığı zaman dış mekan bitkilerinin yetiştiricilik açısından uygunluğu dikkat çekmektedir. Dış mekan bitkilerine olan talep yoğun bir şekilde ithalata sebep olmaktadır. İç mekan bitkilerinin üretimi bilindiği üzere sera koşullarında yapılmaktadır. KKTC'de iç mekân bitkilerine de yoğun bir ilgi ve talep vardır. Dolayısı ile bu ihtiyaç yurt dışından ithalatla karşılanmaktadır. İç mekan bitkilerinin ülkede üretimi önemsenmeyecek kadar azdır. Kesme çiçek üretimi ise özel sera koşullarında yapılmaktadır. KKTC'de kesme çiçek üretimi yapılmasına rağmen iç piyasa talebini karşılamadığından yoğun olarak kesme çiçek ithalatı yapılmaktadır. ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ (SÜS BİTKİLERİ) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 206 envanter 207 12 80,0 208 209 210 211 II . K.K.T.C BİTKİSEL ÜRETİM MASTER PLANI'NIN AMACININ BELİRLENMESİ Çalıştay formlarında katılımcılara sorulan; * KKTC Bitkisel Üretimini Nerede Görmek İstiyorsunuz? seklinde bir soru ile bitkisel üretimde arzu edilen kısa, orta ve uzun vadede hedefler K.K.T.C. tarımında Bitkisel Üretim Master Planının amacının belirlenmesinde yol göstermiştir. Katılımcılarla oturumlarda konu geniş bir şekilde tartışılmış ve görüşler yazılı olarak TAE Bilgi İşlem Merkezi tarafından kaydedilmiştir. Uzmanlar tarafından değerlendirilen görüşler neticesinde oluşturulan Master Plan Amacı çalıştayın son günü katılımcılara okunarak son kez değerlendirilmiş ve alınan görüşlerle aşağıda ifade edilen amaç net olarak belirlenmiştir. Bitkisel Üretim Master Planı'nın Amacı: KKTC'de mevcut kaynakların etkin kullanımı ile ekonomik, sosyal, çevresel ve uluslararası gelişmeleri dikkate alarak, örgütlü, rekabet edebilen, sürdürülebilir bir tarım sektörünün oluşturulması amaçtır. III . TARTIŞMA VE DEĞERLENDİRME Çalıştayda, katılımcıların görüşleri yazılı olarak alınmıştır. Ancak oturumlarda bulunan moderasyon uzmanlarımız sözlü tartışma ortamlarında belirtilen konuları not almış ve TAE Bilgi İşlem Merkezine ulaştırarak tüm sözlü ve yazılı görüşlerin değerlendirilmesini sağlamıştır. Çalıştay sonunda yapılan genel oturumda; a- KKTC Bitkisel Üretim Master Plan'ın içeriği ve amacı b- KKTC Üreticisi ile TAE arasında yapılan istişarelerden oluşan stratejiler c- Çalıştay formatı, çalıştayın kapsamı ve bilgi işlem d- Çalıştay oturumları sonrasında oluşturulan stratejiler ve eylem planlarının hayata geçirilmesi konuları tartışılmış ve ''ORTAK AKIL ARAMA'' yöntemi ile katılımcılar hemfikir oluncaya dek, tartışma ortamı, görüş alış verişi şeklinde devam ederek oturum tamamlanmıştır. IV. ÇALIŞTAY SONUÇLARI DOĞRULTUSUNDA OLUŞTURULAN STRATEJİLER 1. Doğal kaynakların doğru ve bilinçli kullanımı sağlanmalıdır 2. KKTC'de bitkisel üretimin mevcut durumu iyileştirilmeli, çözüm önerileri eylem planları ile desteklenmelidir 3. Tarımsal yayım hizmetleri geliştirilmelidir 4. Bitki deseni planlaması yapılmalıdır 5. Tarımsal Yapı ve Üretim, etkin ve sürdürülebilir tarım politikaları çerçevesinde yönlendirilmelidir. 212 6. Sürdürülebilir tarım amaçlanmalıdır 7. Ürettiği ürünleri en ekonomik şekilde değerlendirebilen bir tarımsal model hedeflenmelidir 8. İyi tarım uygulamaları çerçevesinde sertifikalı üretim teşvik edilmelidir 9. İyi tarım uygulamaları, organik tarım ve gıda güvenliği çerçevesinde 'Çiftçi Kayıt Sistemi' geliştirilmelidir 10. Tamamlanan Detaylı Toprak Etüt ve Haritaları doğrultusunda toprakların kullanım ve korunmasına ilişkin yasa çalışmaları hızlandırılmalıdır 11. Stratejik hedefler doğrultusunda dünya ile rekabet edebilen bir tarım sektörü ve stratejik türlerde markalaşma hedeflenmelidir 12. Kırsal Kalkınmayı önemseyen bir tarım sektörü hedeflenmelidir 13. Tüketici (pazar) talepleri dikkate alınmalıdır 14. Kendine özgü ürünlerde marka olmayı benimseyen bir tarım sektörü hedeflenmelidir 15. Ülke Gen Kaynaklarının belirlenmesi, koruma altına alınması ve değerlendirilmesi çalışmaları hızlandırılmalı ve ülke Gen Bankasının Kurulması hedeflenmelidir 16. Ülke Gen Kaynaklarının ıslah çalışmalarında kullanılması hızlandırılmalı ve ıslahçı haklarının yasalarla korunması sağlanmalıdır 17. AR-GE çalışmalarına gereken önem verilmelidir 18. Sertifikalı tohum, fide, fidan yetiştiriciliği ve kullanımı teşvik edilmeli , yaygınlaştırılmalı ve zorunlu hale getirilmelidir 19. Bilimsel verilere dayalı bitki besleme programlarını (Toprak ve yaprak analizleri doğrultusunda) uygulayan üreticilerin desteklenmesi hedeflenmelidir 20. Münavebenin (ekim nöbeti) yaygınlaşması teşvik edilmelidir 21. Tarımsal mekanizasyon iyileştirilmelidir 22. Ülkenin erkencilik avantajından yararlanılması gerekmektedir 23. Örtü altı sebze, meyve ve süs bitkileri yetiştiriciliği geliştirilmelidir 24. Geleneksel tarım teknikleri terk edilerek bilimin yönlendirdiği modern tarım sektörü amaçlanmalıdır. 25. Hasat sonrası Muhafaza, İşleme ve Pazarlama olanaklarının iyileştirilmesi teşvik edilmelidir 26. Hasat dahil üretim sürecindeki teknikler iyileştirilmelidir 27. Tarıma dayalı sanayinin gelişmesi teşvik edilmelidir 28. Kamudan bağımsız bir yapıda üreticilere üretimden pazarlamaya kadar olan safhalarda hizmet verecek üretici ve ihracatçı birliklerinin kuruluşunun teşvik edilmesi, örgütlü çiftçi kesiminin desteklenmesi ve özel tarımsal danışmanlık hizmetlerinin üniversite ve/veya özel sektör tarafından sağlanması hedeflenmelidir 213 V. ÇALIŞTAY SONUÇLARININ ETKİNLİĞİNE YÖNELİK MODERASYON EKİBİNİN GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ 1. Çalıştay, konusunda uzman bir kadroyla organize edilmiştir. Katılımcılar oldukça istekli ve aktif bir tavır sergilemiştir. 2. Çalıştay, TAE teknik ekibinin iki yıllık arazi gezileri, seminer, konferans ve köy gezileri aktivitelerinin yanı sıra Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi tarafından hazırlanan ''Detaylı Toprak Etüd ve Haritalama Projesi'' veri tabanı kullanılarak bilimsel boyutta organize edilmiştir. Bu çalışmanın ışığında oluşturulacak ''KKTC Bitkisel Üretim Master Planı'''nın mutlaka 2014 ocak ayında hayata geçirilmesi ülke bitkisel üretimi için önem arz etmektedir 3. Çalıştay verileri doğrultusunda Haziran 2013 tarihinde hazırlanması planlanan Master Plan'ın başarıya ulaşabilmesi için mutlaka eylem planlarının hazırlanması ve görevli ekiplerin oluşturulması gerekmektedir. Burada Bakanlık, Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Tarım Dairesi Müdürlüğü, T.C Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi ve Lefke Avrupa Üniversitesi Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi uzmanları ile ilgili birlik ve/veya üretici kesiminden oluşan ekipler görev almalıdır. 4.Bitkisel Üretim Çalıştayına benzer şekilde, Hayvansal Üretim ( Balıkçılık- Arıcılık v.b) konularında da bir çalıştay ve ardından Master Plan çalışmalarının başlaması hedeflenmelidir . 5. Son yıllarda özellikle TAE tarafından düzenlenen eğitim programlarının etkili olduğu gözlemlenmektedir. Bu durum daha da iyileştirilmeli, üretici bilgilendirme ve eğitim seminerleri artarak süreklilik kazanmalıdır. 6. Rapor çalıştayda ortaya konan fikirler ve beyan edilen görüşler çerçevesinde hazırlanmıştır. Ortaya konan sonuçlar teknik olarak uzmanlar tarafından değerlendirilecek ve projelendirilerek ''KKTC BİTKİSEL ÜRETİM MASTER PLANI'NIN'' temelini oluşturacaktır. 214 Ek 1: Bitkisel Üretim Çalıştayından Bazı Görüntüler: 215 Ek 1: Bitkisel Üretim Çalıştayından Bazı Görüntüler: 216 Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Tel: 0392 22 88 771 – 0392 22 80 280 E-mail: taekktc@gmail.com