ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLAR ilk öğretim okullar için
Transkript
ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLAR ilk öğretim okullar için
Interethnic Integration in Education Project ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLAR ilk öğretim okullar için ÇOCUK ÖLÇÜTÜNE GÖRE OKUL Bu el kitabı, Üsküp İnsan Hakları ve Çatışma Çözümü Merkezi tarafından hazırlanmıştır. Yazarlar: Violeta Petroska-Beşka denetiminde Renata Dedova, Safet Balaji, Saşo N. Aluşevski ve Filipina Negrievska. Tercüme: Oktay Ahmed Bu el kitabında sunulan tutumlar yazarlara aittir ve UNICEF'in tutum ve siyasetleriyle muhakkak bağdaşmak zorunda değildir. El kitabı, Çocuk Ölçütüne Göre Okul projesi dahilinde Öğretimi Geliştirme Bürosu'yla yapılan iş birliğiyle basılmıştır. Bu el kitabında sunulan aktiviteler, farklı etnik grubu mensupları olan çocuklar arasında tanışmayı, karşılıklı saygıyı ve iş birliği sağlamak ve ülke okullarında ders dışı çok kültürlülük aktiviteleri doğrultusunda bir modeli oluşturmak için, İnsan Hakları ve Çatışma Çözümü Merkezi tarafınca yaratılan çalıştaylardır. Bu amaç, farklı dil/etnik/kültür kökenli eşit sayıda öğrencinin katılımıyla, bir saatlik yapılandırılmış ve yönetilen çalıştaylarla gerçekleşir. Bu çalıştaylar, okullarda çok kültürlülüğün güçlendirilmesinde UNICEF'in Eğitim ve Bilim Bakanlığı ile Öğretimi Geliştirme Bürosu'na verdiği desteğin bir parçası olarak, Birleşmiş Milletler'in „Etnik Gruplar Arası Diyalog ve İletişimin Geliştirilmesi“ geniş tabanlı ortak programı bağlamında uygulanmıştır. Bu yaklaşım, ülkede altı boyutu (kapsamlılık, etkililik, sağlık ve güvenlik, cinsiyet duyarlılığı, katılım ve çok kültürlülük) kapsayan „Çocuk Ölçütüne Göre Okul“ adlı geniş kavrama dayanmaktadır. UNICEF'in yardımıyla 2008 yılında Öğretimi Geliştirme Bürosu, ilk okulların fikir ve ders programlarının temeli olarak „Çocuk Ölçütüne Göre Okul“un standart ve ilkelerini kullandı. Bu kavrayış şimdi çok kültürlülük ve ders dışı aktivitelere dair amaçları kapsamaktadır. Bu doğrultuda çalıştaylar, bu amaçların gerçekleştirilebilmesi için aktivite modelleri sağlamaktadır. Bu projede 84 çalıştay hazırlanmıştır ve çoğu tek dilli, iki dilli ve üç dilli okullardan veya yüksek yüzdelikle öğretim dilinin öğrencilerin ana dili olmadığı okullardan (çoğu Roman) öğrencilerle çalışmak için kılavuzluk etmiştir. Programın yaratılması ve kılavuzluk etmesi aşamasında, çalıştaylara farklı belediyelerden yedi ilk okul ve beş liseden farklı etnik/kültür kökenli öğrenciler katılmıştır. Seçilen okulların yedisinde dersler birçok öğretim dilinde yapılmaktadır. Diğer sözlerle, bu okullarda en azından Makedon ve Arnavut etnik toplulukların öğrencileri okumaktadır. Okullardan dördü tek dillidir (öğretim dili ya Makedonca ya da Arnavutçadır), ancak programın uygulanmasında, bir dilde öğretim yapan her okul aynı belediyede diğer dilde öğretim yapan başka bir uygun okulla iş birliği yapmak zorundaydı. Tek istisna, öğretimin Makedonca yapıldığı, ancak okulun çoğunlukta olan öğrencilerinden etnik/kültür açıdan farklı olan öğrenci sayısının çok kabarık olduğu bir ilk okuldur. İlk öğretim el kitabındaki çalıştaylar dört yaş kategorisinde toplanmıştır: 1. yaş dizisi: 6, 7 ve 8 yaş; 2. yaş dizisi: 9 ve 10 yaş; 3. yaş dizisi: 11 ve 12 yaş; ve 4. yaş dizisi: 13 ve 14 yaş. Her yaş kategorisi çerçevesinde çalıştaylar giriş, çok kültürlülük ve proje/yapım çalıştayları olarak ayrılmıştır. Amaç, kişiler arası ve kültürler arası tanışma ve ortaklaşa çalışmalarla, etnik ön yargıların azaltılması ve karşılıklı saygının artırılmasıdır. Çalıştaylardaki çalışmalar, farklı etnik/kültür topluluklardan gelen öğrenci sayısının dengelenmesiyle, farklı etnik grupların eşitliği ilkesine dayanmaktadır. Çalıştayları, çok çeşitli katılımcı çalışma yöntemleriyle, çeşitli içeriğin işletilmesinde öğrencilere yardımcı olan ikişer uygulayıcı gerçekleştirir. Çok dilli okullarda, çalıştayların gerçekleştirilmesi iki dilde yapılır: Makedonca ve Arnavutça. Öğrencilere verilen tüm malzemeler her iki dilde hazırlanmıştır ve çalıştaylarda konuşulan ve yaratılan her şey her iki dilde söylenmeli veya çevrilmelidir. İÇERİK GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI 5 Çalıştay I.1.1: Karşılıklı tanışma 6 Çalıştay I.1.2: Biz bir grubuz 8 Çalıştay I.1.3: Grup kuralları 11 Çalıştay I.1.4: Aynı, benzer, farklı 13 Çalıştay II.1.1: Karşılıklı tanışma 16 Çalıştay II.1.2: Biz bir grubuz 18 Çalıştay II.1.3: Grup kuralları 20 Çalıştay II.1.4: Müzik, müzik 26 Çalıştay III.1.1: Karşılıklı tanışma 28 Çalıştay III.1.2: Biz bir grubuz 30 Çalıştay III.1.3: Grup kuralları 34 Çalıştay III.1.4: Neden benzer ve farklıyız 36 Çalıştay IV.1.1: Karşılıklı tanışma 38 Çalıştay IV.1.2: Biz bir grubuz 40 Çalıştay IV.1.3: Grup kuralları 42 Çalıştay IV.1.4: Bavulum 45 ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI 47 Çalıştay I.2.1: Diğer dilde kırmızıya ne denir? 48 Çalıştay I.2.2: Aynı hayvanlar, farklı hayvanlar 50 Çalıştay I.2.3: Bebeğimi nasıl uyutmalıyım? 53 Çalıştay I.2.4: Doğum gününü kutluyoruz 56 Çalıştay I.2.5: İstek treni 58 Çalıştay II.2.1: Baklava ve sarma 61 Çalıştay II.2.2: Bayramların kutlanması 63 Çalıştay II.2.3: Што nedir - што ne'dir 65 Çalıştay II.2.4: Biçimlerden resimlere 67 Çalıştay III.2.1: Misafirlikteyiz... 70 Çalıştay III.2.2: Doğum adetleri 72 Çalıştay III.2.3: Nasıl yapmami söyle 74 Çalıştay III.2.4: Kültür bilgi yarışması 78 Çalıştay III.2.5: Yeni yıl kutlaması 80 Çalıştay IV.2.1: Müzik, çalgılar ve halk oyunları 82 Çalıştay IV.2.2: Düğün - geleneksel adetler 83 Çalıştay IV.2.3: 29 Şubat kutlu olsun 85 Çalıştay IV.2.4: İdeal okul 86 PROJE/YAPIM ÇALIŞTAYLARI 88 YAPIM ÇALIŞTAYLARI 89 Çalıştay I.3.1: Saklama kutuları 90 Çalıştay I.3.2: Taş evde beslenen hayvanlar 93 Çalıştay I.3.3: Sayfa işaretleyicileri 94 Çalıştay I.3.4: Sizin için de yer - 1 97 Çalıştay I.3.4: Sizin için de yer - 2 100 Çalıştay I.3.4: Sizin için de yer - 3 102 Çalıştay I.3.4: Sizin için de yer - 4 103 Çalıştay I.3.4: Sizin için de yer - 5 104 Çalıştay II.3.1: Tuhaf lekeler 105 Çalıştay II.3.2: Farklı farklı çerçeveler 106 Çalıştay II.3.3: Ortak çerçeveler 111 Çalıştay II.3.4: Kağıt çöp kutuları - 1 114 Çalıştay II.3.4: Kağıt çöp kutuları - 2 115 Çalıştay II.3.4: Kağıt çöp kutuları - 3 122 Çalıştay II.3.4: Kağıt çöp kutuları - 4 125 PROJE/YAPIM ÇALIŞTAYLARI 127 Çalıştay III.3.1: Önceki çalıştaylardan tecrübelerin paylaşılması 128 Çalıştay III.3.2: Afişlerin planlanması 129 Çalıştay III.3.3: Afişlerin yapılması 130 Çalıştay III.3.4: Sergi - 1 131 Çalıştay III.3.4: Sergi - 2 132 Çalıştay III.3.4: Sergi - 3 133 Çalıştay III.3.4: Sergi - 4 134 Çalıştay III.3.4: Sergi - 5 135 Çalıştay IV.3.1: Okulda resimsel ve metinsel mesajlar 136 Çalıştay IV.3.2: Sonuçları açıklama 138 Çalıştay IV.3.3: Varılan sonuçların açıklanması 139 Çalıştay IV.3.4: Konuşma kılavuzu 140 Çalıştay IV.3.5: Konuşma kılavuzunun hazırlanması 141 Çalıştay IV.3.6: Sertıfıkanın hazırlanması 142 Çalıştay IV.3.7: Konuşma kılavuzunun tanıtımı ve dağitimi 143 GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Genel amaç: „öteki“ etnik toplulukların mensuplarıyla kişiler arası iletişimin sağlanması 5 ÇALIŞTAY I.1.1: KARŞILIKLI TANIŞMA Özel amaçlar: grup üyelerinin birbirleriyle tanışması „ötekilerle“ iş birliğinin geliştirilmesi grubun çalışma şekliyle tanışma Malzemeler: GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI katılımcılar için çalışma kâğıdı: Rozet - önceden daire şeklinde kesilmiş ve her katılımcıya birer adet renki kalem seti – grup sayısında yün iplik zımba (delgeç) makas tebeşir Giriş aktivitesi: Herkes daire şeklinde durur. İlk önce uygulayıcılardan biri, ardından da sırayla herkes normal ses yüksekliğinde kendi adını söyler. Herkes kendi adını söyledikten sonra, ikinci aşamaya geçilir: teker teker herkes bir adım ileri çıkarak, kendi adını söyler ve tekrar geri adım atarak yerine döner. Hemen ardından, verilen işaret üzerine, eller yukarı kaldırılarak, söylenilen adı tüm grup tekrarlar. Ana aktivite: Katılımcılar dörder-beşer kişilik gruplara ayrılır. Her katılımcıya, boyuna asılabilecek şekilde yün ipliğin geçirileceği bir deliği olan daire şeklinde bir kâğıt verilir (katılımcılar için çalışma kâğıdı: Rozet). Üzerinde renkli kalemler, yemekle dolu tabak ve oynayan çocuklar çizilmiştir. Bu resimlerin yanında, her katılımcının kendi en sevdiği renk, yemek ve oyunu resimle cevap vermek için, boş çerçeveler bulunmaktadır. Katılımcıların çalıştığı sürece, uygulayıcılar her dairenin ortasındaki boş yerinde, o grupta her katılımcının adlandırılması istediği adını kendi ana dilinde büyük harflerle yazarlar. Bittikten sonra, her katılımcı kendi rozetini boynuna asar. Sonra da, tüm katılımcılar daire biçiminde dizilirler. Her katılımcı teker teker en sevdiği rengi, yemeği ve oyunu gruba söyler. Bu zaman içerisinde, uygulayıcılar tüm söylenen şeyleri akıllarında tutmak için çaba gösterirler. Katılımcılar ilk birkaç çalıştayda rozetlerini taşıyabilirler. Böylece uygulayıcılar onların adlarını daha kolay ezberleyecek, katılımcılar da aralarında birbilerini daha kolay tanıyacaklardır. Bitiş aktivitesi: Tüm katılımcılar, çalışma odasının bir tarafına çekilirler. Diğer tarafta yerde tebeşirle büyük bir çember çizilmiştir. Uygulayıcılar önceki aktivitede kaydettikleri birer sevilen şeyi söylerler, bunu çizen tüm katılımcılar ise dairede durur, ellerini birbirlerinin elleri üzerine koyar (sporcu selamlaşmasında gibi) ve verilen işaret üzerine Hurra (Yaşa) derler. Ardından, odanın diğer tarafına geri dönerler. Uygulayıcılar ise, başka sevilen bir şeyi söylerler. 6 Yansıma: GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI 1. Bugün ne yaptık? 2. Bugün yaptıklarımızdan en çok neyi beğendiniz? 3. Ne öğrendiniz? 7 ÇALIŞTAY I.1.2: BİZ BİR GRUBUZ GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Özel amaçlar: grup oluşturma – farklı etnik topluluk üyeliğine bakmaksızın, gruba bağlanma duygusunun geliştirilmesi grup üyeleri arasında iş birliği teşvik etme ortak çıkarlar konusunda katılımcıların grup kararları getirmelerini teşvik etme Malzemeler: uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Yapımlar kağıt – grubu oluşturan dillerde „Merhaba“ yazılmıştır kalın kağıt (hamer) – grup sayısında büyük kağıt kalın uçlu kalemler (markerler) renkli kalem seti – grup sayısında yapışkan bant makas CD çalar Giriş aktivitesi: Tüm katılımcılar daire şeklinde oturur. Teker teker ellerini çırpar, sonra da adını söylerler. Grubun diğer üyeleri ise, verilen işaret üzerine aynı zamanda kalkar, ellerini çırpar ve katılımcının adını tekrarlarlar. Sonra da, grupta temsil edilen dillerde „Merhaba“ yazılı kağıtlar panoya yapıştırılır. Herkes daire şeklinde durur. Verilen işaret üzerine, farklı dillerde yazılan selamları sesli bir şekilde teker teker söylerler. Katılımcıların ana dilinin dışında selamları öğrenmeleri için, bunun birkaç defa tekrarlanması gerekir. Ardından bir katılımcı, yanında duran katılımcıya, az önce öğrendiği dillerin birinde Merhaba der, onun adını söyler ve onunla tokalaşır. Sıradaki katılımcı öncekisine aynı selamla cevap verir, onun adını söyler ve bir başka dilde bir selam seçerek, onu selamlar, kendisinden sonraki katılımcının adını söyler ve onunla tokalaşır. Böylece, tüm katılımcıların ilk selamı veren ve kendilerine yöneltilen selama cevap veren rolünde oluncaya kadar bu aktivite devam etmelidir. Ana aktivite: Katılımcılar altı-sekiz kişilik gruplara bölünürler. Kendilerine bu aktivitede son ürünlerin nasıl görünmesi gerektiği gösterilir (uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Yapımlar). Her grup, üç yapımdan hangisini ortaklaşa yapmak istediğini kararlaştırır ve bunu uygulayıcılara bildirir. Sonra da gruplar, kalın kağıt üzerine (hamer) grubun seçtiği resmi çizerler. Bu resimler şunlardır: sadece dalları olan gövde kanatsız kelebek ışınsız güneş. Her grubun katılımcısı, son yapımlara benzeyecek şekilde resimleri tamamlar. Bunu uygulayıcıların yardımıyla ilk önce kendi ellerinin hatlarını çizer, sonra da içini renkli kalemlerle boyatıp yaparlar. Böylece, dalların yaprakları, kelebeğin kanatları ve güneşin ışınları olacaktır. 8 Ardından da, gruba özel bir ortak ad bulunmaya çalışılır. Bu ad, şimdiye kadar hiç kimsenin duymadığı bir yeni ve tuhaf bir ad olabildiği gibi, bilinen bir ad da olabilir. Katılımcılar öneriler verir, uygulayıcılar ise tartışmaksızın büyük kağıda basit resimler yaparak bunları çizerler. Öneriler bitince, her katılımcıdan teker teker hangi adı en çok beğendiğini söylemesi istenir. Uygulayıcılar, her oydan sonra seçilen her adın yanına birer çizgi koyarlar. Sonunda oylar toplanır ve grubun adı ilan edilir. Oy sayısı aynı veya çok yakın olan iki veya daha fazla ad olursa, o zaman tüm o adlar kabul edilir, ancak bunlar birbiriyle kombine edilir veya eklenir. Ad seçiminden sonra, uygulayıcılar o adı çizerler ve büyük harflerle büyük kağıda grupta temsil edilen tüm dillerde yazarlar. Grubun adını açık bir şekilde söylerler ve üyelerinin adlarını vurgularlar. Sonunda uygulayıcılar, grubun adının her çalıştaya götürüleceği ve aktivitelere başlamadan önce belirgin bir yere asılacağını söylerler. Bitiş aktivitesi: Tüm katılımcılar (CD çalardan veya uygulayıcıların söylediği) müzik eşliğinde oynarlar. Müzik durduğunda, herkes kendisine en yakın katılımcıyla „kucaklaşmalıdır“. Müzik tekrar devam eder ve yine durduğunda, dört-beş katılımcının beraber „kucaklaşması“ gerekir. Oyunun bu kısmı birkaç defa tekrarlanır. Sonunda, müzik durduğunda, tüm katılımcılar „kucaklaşmalıdır“. Yansıma: 1. Bugün ne yaptık? 2. Bugün yaptıklarımızdan en çok neyi beğendiniz? 3. Ne öğrendiniz? 9 GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Her grubun yapıtları birleştirilip, ortak bir poster yapılır. Bunun, grubun ortak eseri olduğu söylenir. Tüm yapıtlara göz atılır. GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Yapımlar 10 ÇALIŞTAY I.1.3: GRUP KURALLARI Özel amaçlar: grup uyumunun sağlanması grubun çalışmasıyla ilgili kuralların ortaya koyulması katılımcılar için çalışma kağıdı: Bu grupta nasıl olunması ve nasıl olunmaması gerektiğini istiyorum – her gruba birer adet katılımcılar için çalışma kağıdı: Teker teker kurallar 1-4 – her gruba birer kural büyük kağıt renkli kalem seti – grup sayısında yazı yazma seti – grup sayısında yapışkan bant Giriş aktivitesi: Tüm katılımcılar daire şeklinde durur ve teker teker kendi adlarını normal sesle söylerler. İkinci aşamada, teker teker herkes kendi adını çok sesli, bağırarak söyler. Herkes bitirdikten sonra, verilen işaret üzerine herkes kendi adını bir daha bağırarak söyler. Son aşamada, herkes kendi adını başkalarının kendisine hitap etmek istediği şekilde çok nazik olarak söyler. Tartışma: 1. Kendi adınızı bağırdığınızda mı, yoksa nazikçe söylediğinizde mi kendinizi daha iyi hissettiniz? Neden? Ana aktivite: Uygulayıcılar, her katılımcının o grupta kendini nasıl hissetmek istediği, herkesin de kendisini iyi hissetmesi ve başarılı çalışması için neler yapmaları ve neler yapmamaları gerektiği konusunda azıcık konuşacaklarını söylerler. Katılımcılar dört grupa ayrılır ve her grup şu çalışma kağıdından birer adet alır: Bu grupta nasıl olunması ve nasıl olunmaması gerektiğini istiyorum. Uygulayıcılar kısaca resimleri anlatır ve her gruptan beğenmedikleri veya o grupta yapmak istemedikleri şeylerin resimlerini silmelerini (karalamalarını) isterler. Bitirdiklerinde, çalışma kağıtları panoya yapıştırılır. Sonuç: Tartışma: Gürültü, rahatsız etme, kavga, çalışma malzemelerinin 1. Şunlar yapıldığında neler olur? (Çalışma paylaşılmaması vb. şeyler olduğunda, kağıdından istenilmeyen şeyler teker teker bu çalıştayların amaçları yerine dizilir.) getirilmeyecek ve katılımcılar 2. Ne zaman kendinizi daha iyi hissedersiniz: kendilerini rahat hissetmeyecektir. (çalışma kağıdından istenilen bir şey Grupta anlaşılan kurallara uymamak, söylenir) mi yoksa (çalışma kağıdından grup üyelerine saygısızlık demektir. istenilmeyen bir şey söylenir) mi? Neden? Ardından, aynı gruplarda katılımcılara şu çalışma kağıdından birer kural verilir: Teker teker kurallar 14. Her grubun bunu boyaması ve süslemesi gerekir. Bitirdikten sonra, bunlar büyük bir kağıda yapıştırılır, açık bir şekilde odada asılır ve kısaca özetlenirler. Bundan sonra bu kurallar her çalıştaydan önce açık bir şekilde asılırlar. 11 GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Malzemeler: Bitiş aktivitesi: GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Herkes daire şeklinde durur. Verilen işaret üzerine, herkes sağa döner ve önünde duran katılımcının belini tutar. Böylece kapalı bir devre (kapalı tren gibi) yapılır. Verilen işaret üzerine, herkes ileriye doğru hareket eder. Verilen talimat üzerine herkes belli bir şekilde hareket eder. Bunun hiçbir yerde kesilmemesi ve kimsenin ne kendini ne de diğerlerini incitmemesine gayret gösterilmelidir. Talimatlar şunlardır: yavaş bir şekilde ileriye gitme normal tempoyla ileriye gitme hızlı bir şekilde ileriye gitme yerinde durma yavaş bir şekilde geriye gitme normal tempoyla geriye gitme hızlı bir şekilde geriye gitme yerinde durma. Yansıma: 1. Bugün ne yaptık? 2. Bugün yaptıklarımızdan en çok neyi beğendiniz? 3. Ne öğrendiniz? 12 ÇALIŞTAY I.1.4: AYNI, BENZER, FARKLI Özel amaçlar: öğrencilerin aynı, benzer veya farklı oldukları özellikler konusunda bilincin geliştirilmesi farklılıkların kabul edilmesi ve farklılıklara saygı gösterilmesinin teşvik edilmesi uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Geometrik Biçimler – zarflara bölünmüş (her zarfın üzerinde, içindeki şekil belirtilmiştir) mavi üçgen, yeşil üçgen, kırmızı dikdörtgen, mavi dikdörtgen, sarı daire, mavi kare, kırmızı kare, yeşil daire biçimleri – her biçimden 24'er adet renki kağıtlar (kırmızı, sarı, mavi, yeşil) – her renkten ikişer adet zarflar – her çocuğa birer adet kağıt renkli kalemler yapışkan bant kağıt yapıştırıcısı makaslar Giriş aktivitesi: Uygulayıcıların ellerinde farklı renkte (kırmızı, sarı, mavi, yeşil) kağıt yapraklar vardır. Onlardan biri bir renkte bir kağıdı havaya kaldırır ve “…i (rengin adını söyler) Dokun” der. Onun hemen ardından öteki uygulayıcı da o rengin adını grupta temsil edilen öteki dilde söyler. Katılımcılar bir an önce o rengi bulur ve dokunurlar. Herkes o rengi dokunduktan sonra, aynı şekilde başka bir rengi dokunmaları istenir. Oyun birkaç kez farklı renklerle tekrarlanır. Ana aktivite 1: Tüm katılımcılar daire şeklinde oturur ve uygulayıcı şunu der: Şimdi “İsterim-İstemem” oyununu oynayacağız. Oyunu, ben bir şeyi yapmak isteyenlerin ne yapacaklarını, o şeyi yapmak istemeyenlerin ise ne yapacaklarını söyleyerek oynayacağız. Örneğin: Sabah daha geç kalkmak isteyenler ayağa kalksın ve el ele tutulsunlar. Daha erken kalkmak isteyenler oturmaya devam etsinler ve ellerini yüksek kaldırsınlar. Bunu yaptıktan sonra, herkes çevresine baksın ve kimin ayağa kalktığı, kimin ise oturduğunu aklında tutmağa çalışsın. Neyi seçerseniz seçin, size “madalyalar” verilecek. Bunlar farklı renkte kağıt geometrik biçimleridir. Bu “madalyaları” herkes kendi zarfında (zarfı gösterir ve içine birer birer birkaç geometrik biçim koyar) toplayacak ve sonunda kimin ne topladığını göstereceği son oyuna kadar bunları saklayacaksınız. Demek ki, sabah daha geç kalkmak isteyenlere bir güzel kırmızı daire, erken kalkmak isteyenlere ise bir güzel yeşil daire verilecektir. Sonra da herkes oturur ve oyun aşağıdaki tümcelere göre devam eder. Öğrencilere, seçtikleri tümceye göre, uygun olan “madalya” verilir. Bebeklerle oynamak istemeyenler (mavi üçgen). Bebeklerle oynamak isteyenler (yeşil üçgen). Futbol oynamak isteyenler (kırmızı dikdörtgen). Futbol oynamak istemeyenler (mavi dikdörtgen). 13 GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Malzemeler: Ispanak yemeyi sevmeyenler (sarı daire) Ispanak yemeyi sevenler (turuncu dikdörtgen). GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Köpekle oynamayı sevenler (mavi kare). Köpekle oynamayı sevmeyenler (kırmızı kare). Önemli: Son iki tümce, uygulayıcıların kesin olarak tüm katılımcılarla ilgili olduğunu bildikleri tümceler olmalıdır: Şimdi ayağında ayakkabısı olan herkes burnunu tutsun (herkese yeşil daire verilir). Şimdi A harfini telaffuz edebilen herkes kulaklarını tutsun (herkese sarı daire verilir). Tartışma 1. 2. 3. 4. 5. Bütün zaman oturan çocuk var mıydı? Bütün zaman ise ayakta duran çocuk var mıydı? Sizinle her zaman aynı çocuklar mı ayağa kalktı? Neden farklı çocuklar ayağa kalktı? Her zaman bütün çocuklar aynı şeyi yemek, yapmak, oynamak ister mi? Neden? Burnunu tutmayan çocuk var mı? Kulaklarını tutmayan çocuk da var mı? Hepimizin aynı olduğu, yani tüm çocukların ve tüm insanların yapmak istedikleri aynı şeyler var mıdır? Bunlar nedir? 6. Tüm çocuklar her zaman aynı şeyi istese, aynı şeyi yapsa, aynı şeyi sevmeseydi nasıl olurdu? 7. Ne diyorsunuz, hangi durumda kendimizi daha iyi hissederdik: Herkes her şeyde aynı olduğunda mı ya da herkes bazı şeylerde aynı, bazı şeylerde ise farklı olduğunda mı? Neden? Sonuç: Her çocuğun kendi istek ve ilgisi vardır. Diğer sözlerle, bazı şeyi sever, bazı şeyi beğenir, bazı şeyi ise beğenmez. Hepimiz sevdiğimiz ve sevmediğimiz şeylere göre farklıyız. Bu da iyidir. Birinin sırf bir şeyi sevdiği veya sevmediği için daha iyi veya daha kötü olduğu söylenemez. Herkesin kendi zevki ve alışkanlıkları vardır. Bazı şeylerde ise hepimiz aynıyız (aslında hepimiz sevilmeyi, sağlıklı olmayı, neşeli ve mutlu olmayı isteriz). Muhtemelen hepimiz her konuda aynıysak, o zaman tekdüze (monoton) olur ve ilginç olmazdı. Hepimiz hep aynı şeyi istediğimize göre de, daha çok çatışmalı durumlar olurdu. Bazı şeylerde aynı, bazı şeylerde farklı olduğumuzda ise ilginç olabilir, çünkü karşılıklı alıp verme, birbirinden öğrenme ve ilerleme olur. Ana aktivite 2: Katılımcılar üçer kişilik gruplara ayrılır. Herkes kendi zarfından figürleri çıkarır ve onları kağıt yaprak üzerine istedikleri gibi dizerler. Sonra da ortak bir resim kuracak şekilde yapıştırırlar. Ek çizgi ve renkler için, renkli kalemler de kullanabilirler. Bitirdikten sonra, uygulayıcılar yaprakları duvara asar ve “sergi” düzenlerler. Sonunda, uygulayıcılar hangi resimlerin aynı, hangilerin farklı ve neye göre farklı, bazı biçimlerin benzer, ancak farklı renkte, bazı biçimlerin ise farklı, oysa renklerine göre benzer olduğunu tespit eder ve gösterirler. Yansıma: 1. Bugün ne yaptık? 2. Bugün yaptıklarımızdan en çok neyi beğendiniz? 3. Ne öğrendiniz? 14 Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Geometrik Biçimler kırmızı sarı GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI yeşil mavi mavi mavi sarı mavi kırmızı 15 ÇALIŞTAY II.1.1: KARŞILIKLI TANIŞMA Özel amaçlar: grup üyelerinin birbirleriyle tanışması grubun çalışma şekliyle tanışma GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Malzemeler: katılımcılar için çalışma kâğıdı: Yonca - her katılımcıya birer adet renki kalem seti – grup sayısında makas – katılımcı sayısında yün zımba (delgeç) top Giriş aktivitesi: Herkes daire şeklinde durur. İlk önce uygulayıcılardan biri normal ses yüksekliğinde kendi adını söyler. Ardından da herkes kendini tanıtır. Herkes kendi adını söyledikten sonra, ikinci aşamaya geçilir: teker teker herkes kendi adını mümkün olduğu kadar hızlı söyler. Sonra da, verilen işaret üzerine, tüm grup o adı söylendiği şekilde tekrarlar. Üçüncü aşamada, herkes kendi adını mümkün olduğu kadar yavaş söyler. Verilen işaret üzerine ise sonra tüm grup o adı söylendiği şekilde tekrarlar. Ana aktivite: Katılımcılar dörder-beşer kişilik gruplar halinde masaya oturur. Her katılımcı, birer katılımcılar için çalışma kağıdı: Yonca'yı alır. Ortasında boş yer vardır ve burada her katılımcı kendi ana dilinde, grupta hitap edilmek istediği şekilde adını yazar ve yazılanı süsler. Ardından, yoncanın her dört yaprağında herkes en sevdiği birer şeyi (okulda ders, spor, hayvan ve haftanın günü) yazmalıdır. Sonunda da, herkes yoncayı çizgiden keser, zımbayla delik yapar, delikten yünü geçirir ve boynuna asar. Tüm katılımcılar daire biçiminde dururlar. Uygulayıcılar, teker teker katılımcıların bir kategoride en çok sevdikleri şeyler arasından kaydettiklerini söylerler. Bu böyle tüm yazılanlar söyleninceye kadar devam eder. Söylenilen şeyi kendi yoncalarında yazmış olan katılımcılar dairenin ortasında durur ve kısaca neden onu en çok sevdiğini anlatırlar. Ardından, dairede herkes onu alkışlar ve kendi yerlerine dönerler. Uygulayıcılar, en çok sevdikleri şeyin kimsede rastlanmadığı durumunda, diğer katılımcılarla olsun yalnız olsun, tüm katılımcıların dairenin merkezinde olmalarına dikkat ederler. Katılımcılar ilk birkaç çalıştayda rozetlerini taşıyabilirler. Böylece uygulayıcılar onların adlarını daha kolay ezberleyecek, katılımcılar da aralarında birbilerini daha kolay tanıyacaklardır. Tartışma: 1. Herkes her zaman dairenin merkezinde her sevilen şey için bulundu mu? Neden? 2. Dairenin merkezinde olan herkes için, en çok sevdikleri şey aynı nedenle mi sevilmiştir? Neden? 3. Sadece bir katılımcının dairenin merkezinde bulunduğu oldu mu? Cevap hayır ise, bu mümkün müdür? Neden? 16 Bitiş aktivitesi: Tüm katılımcılar daire şeklinde durur, boyunlarına da geçen aktivitede yaptıkları yoncalar asılıdır. İki uygulayıcı birbirinin karşısında, dairenin karşı tarafında durur. Katılımcılar, birileri bir yarıda, ötekileri öteki yarıda olmak üzere, uygulayıcıların arasında daire şeklinde yer alırlar. Bir uygulayıcı ilk önce öteki uygulayıcının adını açık ve net bir şekilde söyler ve sonra topu ona atar. Öteki uygulayıcı topu tutar, ilk uygulayıcının sağındaki katılımcının adını söyler ve topu ona atar. İlk katılımcı topu tuttuktan sonra, ikinci uygulayıcının sağındaki katılımcının adını söyler ve topu ona atar. İkinci katılımcı da aynı şekilde, topu aldığı katılımcının sağındaki katılımcının adını söyleyerek ve topu atarak, oyunu devam ettirir. Topun ilk uygulayıcıya kadar geldiğinde, oyun biter. Aynı oyun, dairede katılımcıların yerlerini değiştirdiğikten sonra tekrar oynanabilir. Bu defa katılımcılar oyunu daha hızlı oynamalı ve topun yere düşmemesi için gayret göstermelidirler. Yansıma: 1. Bugün ne yaptık? 2. Bugün yaptıklarımızdan en çok neyi beğendiniz? 3. Ne öğrendiniz? 17 GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Sonuç: İnsanlar kendi aralarında birçok şeye göre farklıdır. Bunların arasında, farklı ilgi, tecrübe, bilgi vb. nedenlerden dolayı, farklı şeyleri sevmeleri de bulunur. Bazı insanların aynı nedenden dolayı aynı şeyi en çok severler, ancak bazılarında aynı tercihin neden çok daha farklı olabilir. İnsanlar farklı şeyler için farklı insan gruplarıyla benzer olabilir, fakat aynı zamanda bazı kendi seçimi veya özelliği için aynı da olabilir. ÇALIŞTAY II.1.2: BİZ BİR GRUBUZ GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Özel amaçlar: grup üyelerinin birbiriyle tanışması grup oluşturma – farklı etnik topluluk üyeliğine bakmaksızın, gruba bağlanma duygusunun geliştirilmesi grup üyeleri arasında iş birliği teşvik etme ortak çıkarlar konusunda katılımcıların grup kararları getirme-lerini teşvik etme Malzemeler: katılımcılar için çalışma kağıdı: Otoportre – her katılımcıya birer adet kalın kağıt (hamer) büyük kağıt renkli kalemler – birçok set kalın uçlu kalemler (markerler) makaslar – katılımcı sayısında yapışkan bant yapıştırıcı – katılımcı sayısının yarısı kadar tebeşir ve tahta Giriş aktivitesi: Tüm katılımcılar daire şeklinde durur. Uygulayıcılardan biri kendi adını söyler ve bir hareket yapar. Sonra, verilen işaret üzerine, tüm katılımcılar aynı anda onun adını ve yaptığı hareketi tekrarlarlar. Ardından, bir katılımcı kendi adını söyleyerek ve yeni bir hareket yaparak devam eder. Diğerleri onun adını ve yaptığı hareketi tekrarlarlar. Katılımcılar, önceleri yapılmayan hareketleri yapmalarına teşvik edilir. Oyun, tüm katılımcıların sırası geçinceye kadar devam eder. Ana aktivite 1: Tüm katılımcılara Otoportre çalışma kağıdından birer adet verilir. Katılımcıların 10 dakika içerisinde mümkün olduğu kadar çok ayrıntı vererek, kendi otoportrelerini (kendi kendini) çizmeleri gerekir. Bitirdikten sonra, dörder kişilik gruplara ayrılırlar ve masaya otururlar. Herkes kendi otoportresini ters çevirir ve çizgiler üzerinden altı parçaya keser ve tüm kesilen parçalar masanın ortasında bir yerde toplanır. Uygulayıcılar otoportre parçalarını karıştırırlar ve teker teker tüm grup üyelerine bölüşür (grubun her üyesine altışar parça düşer). Sonra da şu talimat verilir: Şimdi herkesin kendi grup üyelerinin otoportrelerinin altışar parçası vardır. Sadece birkaç parçası kendi, diğer parçalar ise ötekilerinin otoportresidir. Grubun her üyesi kendi otoportresini kuracaktır. Otoportreler, sadece diğerleriyle iş birliği yaparsanız toplanacaktır. Bir grubun tüm üyelerinin kendi otoportrelerini bitirdiği anda ödev bitmiş sayılacaktır. Ancak, otoportreler bazı kurallara göre kurulacaktır: hiç kimse, diğer katılımcıların önünde duran parçaları alamaz (tahtada şu yazılır: „Almak yok“) herkes önünde duran parçalardan verebilir (tahtaya şu yazılır: „Vermek var“) Etkinliğin bu kısmı bittikten sonra, her katılımcıya üzerinde çerçeve çizili birer kağıt (Otoportre çalışma kağıdının devamı) verilir ve buraya kendi otoportresinin parçalarını yapıştırır. 18 Sonra da, kalın kağıda (hamere) tüm grup üyeleri kendi resimlerini yapıştırırlar ve odanın bir yerine asılır. 1. 2. 3. 4. Diğerlerinın yardımı olmadan kendi otoportresini kurabilen katılımcı var mıydı? Kurallara uymak zor muydu? İş birliği yaparken kendinizi iyi mi kötü mü hissetiniz? Farklı katılımcıların yüz parçalarının kombine edilmesini görmek eğlenceli miydi? Ana aktivite 2: Tüm katılımcılar daire şeklinde oturur. Uygulayıcılar, tüm gruba ortak bir ad bulmaya çalışacaklarını söyler. Bu ad, şimdiye kadar hiç kimsenin duymadığı bir yeni ve tuhaf bir ad olabildiği gibi, bilinen bir ad da olabilir. Katılımcılar öneriler verir, uygulayıcılar ise yorum yapmadan ve tartışmadan büyük kağıda (bununla paralel olarak, grupta temsil edilen dillerde de) yazarlar. Sonra oylamaya geçilir. En çok oy alacak olan üç öneriden, konuşma ve uzlaşmayla, grubun ortak adı seçilir. Bu arada, adın ne erkeklere ne de kızlara, ne şu veya bu etnik topluluk için tipik olması gerekir. Tam aksine, bunun birleştirici olması ve tüm grup katılımcıların ortak özellikleri ve ilgilerine işaret etmesi gerekir. Dolayısıyla, her üç öneri aşağıdaki sorularla ele alınmalıdır. Tartışma: 1. Bu ad hem erkeklere hem de kızlara eşit derecede güzel midir? 2. Bu ad hem … (bir etnik topluluk üyelerine) hem de … (öteki etnik topluluk üyelerine) eşit derecede güzel midir? 3. Bu ad, tüm grup katılımcılarının ortak bir özelliğiyle ilgili midir? Ad seçimi yapıldıktan sonra (katılımcılar sadece bir ad üzerine uzlaşamazlarsa, bu ad iki-üç öneriden de oluşabilir), uygulayıcılar bu adı kalın kağıda (hamere) büyük harflerle grupta temsil edilen tüm dillerde yazar, grubun adını açıkça söyler ve her katılımcının grup üyeliğini vurgularlar. Sonunda, grubun adı yazılı olan bu kalın kağıdın (hamerin) her çalıştaya getirileceği ve odada asılacağı açıklanır. Bitiş aktivitesi: Bir katılımcı odadan çıkar, diğerleri ise daire şeklinde oturur ve aralarından bir „orkestra şefi“ seçerler. Sonra da dışarıda olan katılımcı odaya geri çağrılır. „Orkestra şefinin“ bir hareket yapması lazım (örneğin: kaşınma, saçını düzeltme, ayak ayak üstüne atma…), diğerleri de onu takip ve taklit ederler. „Orkestra şefi“ başka bir hareket yaptığında, diğerleri de onun gibi yaparlar. Oyunun amacı, gönüllünün „orkestra şefi“ kim olduğunu bulmasıdır. Bunun zorlaşması için, grup üyeleri „orkestra şefinin“ yaptığı hareketi hızlı ve ilgi çekmeden yapmalıdır („orkestra şefinin“ daha kısa zaman dilimlerinde hareketleri değiştirmesi teşvik edilmelidir). Gönüllünün üç defa bulma hakkı vardır. Sonra da „orkestra şefi“ olan katılımcı dışarı çıkar ve grup başka bir „orkestra şefi“ seçer. Yansıma: 1. Bugün ne yaptık? 2. Bugün yaptıklarımızdan en çok neyi beğendiniz? 3. Ne öğrendiniz? 19 GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Tartışma: ÇALIŞTAY II.1.3: GRUP KURALLARI Özel amaçlar: grup uyumunun güçlenmesi grubun çalışma kurallarını ortaya koyma GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Malzemeler: uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Resimli kurallar 1-4 kağıt – grup sayısında sayfa kalın kağıt (hamer) renkli kalem seti – grup sayısında yapışkan bant makas yün Giriş aktivitesi: Tüm katılımcılar daire şeklinde durur. Çemberin parçası olarak uygulayıcılardan biri de durur ve bir elinde yün yumağı vardır. Yumağın bir ucu ise diğer elinin işaret parmağına iki defa sarılmıştır. Bu uygulayıcı, ilk önce bir katılımcının adını söyler, sonra da yumağı ona vererek oyunu başlatır. Adı söylenilen katılımcı yumağı tutar, yünü iki defa bir elinin işaret parmağına sarar, diğer eliyle ise yumağı, ilk önce adını söylediği bir diğer katılımcıya verir. Oyun, tüm katılımcıların yün yumağını alıp verdiği sürece devam eder. Son katılımcı, oyunu başlatan uygulayıcıya tekrar yumağı verdiğinde oyun biter. Öteki uygulayıcı oyuna katılmaz, ancak onun (ve sadece onun!) yumağın elden ele geçerken düştüğü durumda, yerden kaldırabilecek görevi vardır. Yün yumağının, ipliğin düğümlenmemesi ve ağın gergin tutulması için, her zaman üstten verilmesi gerekir. Çemberin bir parçası olan uygulayıcı tekrar yumağı alınca, oyunun ikinci turu başlanır, ancak bu defa oyun ters yönde devam eder: ilk turda yumağı kendisine veren katılımcının adını söyleyerek, yumağı tekrar ona verir. O katılımcı da, ilk önce parmağından yün ipliği çıkarır, yumağa sarar ve sonra sıradaki katılımcıya verir. Aktiviteyi başlatan uygulayıcıya yumağın döndüğü, tüm ipliğin tekrar yumağa sarıldığı ve alkışlandığında oyun biter. Tartışma 1. Bu oyunun kuralları hangileriydı? (daire şeklinde durma, verilen kişinin adı söylendikten sonra yumağın ona verilmesi, yün ipliğin işaret parmağında sarılması, yumağın yere düştüğünde sadece bir uygulayıcının onu kaldırabilmesi, yumağın üstten verilmesi, veriliş sırasının hatırlanması…) 2. Oyun sırasında kendinizi nasıl hissetiniz? İyi mi, kötü mü? 3. Oyunu kuralsız bir şekilde oynasaydık, neler olacaktı? O zaman kendinizi nasıl hissedecektiniz? 4. Grubumuzun kuralları olmalı mıdır? Neden? 20 Sonuç: Bir aktivitenin başarılı bir şekilde gerçekleşmesi ve bu arada herkesin kendini güzel hissetmesi için, kuralların olması ve bu kurallara uyulması gerekir. Bu grubun da başarılı çalışması için; çalışma şekli, katılımcılar arasında davranışlar ve iş araçlarına karşı yaklaşımları belirleyecek kuralların olması mecburidir. Ana aktivite: Katılımcılara resimler (uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Resimli kurallar 1-4) gösterilir. Bunlarda birkaç kural gösterilmiştir ve bunlar hakkında tartışılır (… ne demek? Neden bu dinlemeyi garantiye alma (söz alma ve „ağıza fermuar“ işaretleri) çalışmaya son verme („dur“ işareti) ortaklaşa çalışma: grup değiştirme, malzemelerin aralarında alıp verilmesi, birbirine yardım etme. Ardından, katılımcılarla şu kurallar tartışılır (… ne demek? Neden bu önemlidir?): zamanında gelme malzemelere özen gösterme söz istenir ve sözle söylenir; çekme, itme, dövmeyle olmaz diğerlerini aşağılamadan saymak. Sonra da katılımcılar dört gruba ayrılır ve her grup yukarıda verilen dört kural hakkında birer resim çizer. Sonunda, tüm kurallar kalın kağıda (hamere) yapıştırılır, odada asılır ve bundan sonraki tüm çalıştaylarda geçerli olacak kurallar tekrarlanır. Bitiş aktivitesi: Katılımcılar daire şeklinde durur ve sağ omuzlarıyla dairenin merkezine doğru, birbirinin arkasına bakacak şekilde çevrilirler. Herkes kollarını uzatır ve önündeki katılımcının omuzlarına koyar. Uygulayıcıların talimatını takip ederek, çok tuhaf bir masaj yapılır. Yavaşça yağmur yağmaya başlıyor (her katılımcı, piyano çalar gibi, önündeki katılımcının omuzlarına parmaklarıyla yavaşça vurur). Sonra yağmur hız alıyor (aynı vuruşlar, ancak daha güçlü); daha da çok yağmur yağıyor (vuruşlar daha güçlü ve daha hızlıdır); rüzgar esmeye başlıyor (avuçlar açılır ve hafif hareketlerle önündeki katılımcının arkasından ve omuzlarında geçilir); yıldırım çakmaya başlıyor (avuçlar omuzlara göre dik açıdadır ve alt kısmıyla önündeki katılımcının omuzlarına vurulur); şimdi yağmur dinmeye başlıyor, durmadan hızı azalıyor ve yavaşça tamamen duruyor (vuruşların şiddeti azalır ve başlanılan aynı hareketlerle biter). Şimdi artık yağmur yağmıyor ve güneş ısıtmaya başlıyor (parmaklarla nazikçe önündeki katılımcının kolları okşanır). Uygulayıcılar, yağmurun ve rüzgarın dindiğini katılımcılara söyle ve böylece oyun sona erer. Yansıma: 1. Bugün ne yaptık? 2. Bugün yaptıklarımızdan en çok neyi beğendiniz? 3. Ne öğrendiniz? 21 GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI önemlidir?): GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Resimli kurallar 1 22 GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Resimli kurallar 2 23 GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Resimli kurallar 3 24 GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Resimli kurallar 4 25 ÇALIŞTAY II.1.4: MÜZİK, MÜZİK GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Özel amaçlar: grup üyelerinin aralarında tanışması grup oluşturma - somut etnik topluluk mensubiyetini gözetmeksizin, gruba mensubiyet duygusunun geliştirilmesi grup üyeleri arasında iş birliğinin teşvik edilmesi ortak çıkarlar konusunda grup kararlarının alınması yönünde katılımcıların teşvik edilmesi grup uyumunun pekiştirilmesi Malzemeler: kapaksız ve keskin kenarsız boş konserve kutuları, metal kutular, metal bardaklar ve kaşıklar – her katılımcı beraberinde evden bazı metal (oyuk) nesne getirir; boşalan nesnelerin saklanması için, bu aktivite biraz önceden bildirilir balonlar – önceden ağzı (şişirme yeri) kesilir ve her getirilen konserve, kutu veya bardağa birer tane gerilir eski gazeteler karton kutu sopa makaslar ses kaydı yapabilen cep telefonu Ana aktivite 1: Herkes daire şeklinde durur. Uygulayıcılar, dairenin basit bir karton kutu ve bir sopa koydukları ortasında dururlar. Bir uygulayıcı, sopayla kutuya üç vuruş yapmakla basir bir ritim üretir, ardından da geri kalan herkes aynısını ellerini çırparak tekrarlar. Öteki uygulayıcı başka bir ritim vererek devam eder ve grubun ısınması için bu işlem birkaç defa tekrarlanır. Bu arada vuruşların sayısı yavaş yavaş artar, ancak bir dizide altı-yedi vuruş geçilmez. Sonra, herkes evinden getirdiği ve önceden uygulayıcıların balon gerdikleri kendi metal bardak, konserve ve kutu ile kaşığını alır. Herkes daire şeklinde durur ve birer birer her katılımcı kaşığı getirdiği nesnenin üzerine vurarak veya üzerindeki balonu havaya kaldırıp çimdikleyerek kendi ritmini üretir, ardından ise tüm grup işittiklerini kendi “enstrüman”ında aynı anda tekrar. Tartışma: 1. Belirli bir ritmi tekrarlamak gerektiğinde kendinizi nasıl hissettiniz? 2. Ritmi kendiniz verip de diğerlerinin tekrarlaması gerektiğinde ise kendinizi nasıl hissettiniz? 3. Son zamanlarda beğendiğiniz bir ritim veya şarkı ritmi var mıdır? Neden? O ritim nasıldır? Sizde ne gibi duygulara yol açar? 4. Standart müzik enstrümanlarının dışında, bir ritim başka neyle desteklenebilir? Ana aktivite 2: Herkes büyük bir gazete sayfası alır ve daire şeklinde durur. Uygulayıcılardan biri kesik kısa ve uzun hareketlerle kendi yaprağını koparmaya başlar (belirli bir ritimde üç-dörtten çok hareket olmamalı; örneğin: iki kısa hareket - bir uzun hareket - bir kısa hareket), ardından ise diğerleri işittiklerini tekrarlar. 26 Sonra, teker teker herkes gazetenin geri kalan kısmıyla, yaprağın farklı bir hareketiyle (koparmak, dalgalamak, kırıştırmak, okşamak, sallamak…) ses çıkararak bir ritim üretir, diğerleri ise aynı anda bunu tekrarlarlar. Her zaman yeni, o ana kadar üretilmeyen sesler, daha doğrusu ritimlerin üretilmesi gerekir. Herkes etnik açıdan dengelenmiş dört gruba ayrılır. Gruplara bir yığın atık kağıt verilir. Her grup, enstrüman olarak gazetelerin yardımıyla kısa bir şey “çalmak” zorundadır. Bu doğrultuda, her grubun üyeleri herkesin nasıl bir ses ve ritim ve ne zaman, daha doğrusu hangi sıraya göre üreteceği konusunda aralarında anlaşır. Ardından gruplar diğerlerinin önünde sunum yaparlar, uygulayıcılar ise sonunda katılımcılara çaldırmak için, bu “müzik çalmayı” cep telefonuyla kayda alabilirler. Bitiş aktivitesi: Herkes eline bir gazete yaprağı alır ve top yapar. Tüm toplar, aralarından geçilebilecek kadar yer bırakılacak mesafede dizilirler. Herkes bu yolun etrafında daire şeklinde durur. Birer birer herkes toplara dokunmadan bu yoldan geçer. Geçerken de bazen koşar, bazen hızlı yürür, bazen ise aniden çok kısa durur. Dairede duran diğer grup üyeleri bu geçişi dikkatlice izlerler. Böylece, katılımcı koşunca – diğerleri el çırparlar, yürüyünce – bacaklarına vururlar, durunca – tüm hareketleri keserler. Bunu düşünmeden hızlı bir şekilde yapmaları gerekir. Yolu sonuna kadar geçen katılımcı ise tekrar dairede durur. Yansıma: 1. Bugün ne yaptık? 2. Bugün yaptıklarımızdan en çok neyi beğendiniz? 3. Ne öğrendiniz? 27 GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Ana aktivite 3: ÇALIŞTAY III.1.1: KARŞILIKLI TANIŞMA Özel amaçlar: grup üyelerinin birbirleriyle tanışması grup üyelerinin birbiriyle iş birliği yapmasını teşvik etme grubun çalışma şekliyle tanışma Malzemeler: GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI katılımcılar için çalışma kağıdı: Karşılaştırma kağıdı – her katılımcıya birer adet katılımcılar için çalışma kağıdı: Grup çizelgesi – her gruba birer adet sarı, yeşil ve kırmızı renkte kağıt – her yaprak sekiz eşit bölüme kesilmiştir; bir renk bölümleri katılımcı sayısındadır kalın kağıt (hamer) – grup sayısında yazı araçları – katılımcı sayısında renkli kalem seti – grup sayısında yapışkan bant makas Giriş aktivitesi: Herkes daire şeklinde durur. İlk önce uygulayıcılardan biri normal ses yüksekliğinde kendi adını söyler. Ardından da herkes kendini tanıtır. Herkes kendi adını söyledikten sonra, ikinci aşamaya geçilir: herkes ilk önce kendi adını, ardından solunda, sonra da sağında duran katılımcıların adını söyler. Üçüncü aşamada, bir katılımcı En çok … (gerçekten de en çok keyif aldığı bir şey ekler)'den keyif alırım cümlesini bir söz veya deyimle tamamlar. Buna ek olarak, sırada olan katılımcı Ve … (buraya bir şey ekler)'den de çok keyif alırım cümlesiyle devam eder. Oyun buna benzer şekilde devam eder, ancak önceden söylenilen şeylerin tekrarlanmasına dikkat edilir. Tüm katılımcıların neyden en çok keyif aldığını söyledikten sonra oyun biter. Ana aktivite: Her katılımcıya, Karşılaştırma kağıdı'ndan birer adet verilir ve herkes kendi başına doldurur. Bitirdikten sonra, tüm katılımcılar dört gruba ayrılır ve her katılımcıya kırmızı, sarı ve yeşil olmak üzere, farklı renkte üç kağıtçık verilir. Kağıtçıkların amacı, her katılımcının çalışma kağıdındaki sorulara verdiği cevaplardan hangisini seçtiğini (kaldırmakla) göstermektir: kırmızı kağıtçık, verilen birinci cevabın seçildiğini gösterir sarı kağıtçık, verilen ikinci cevabın seçildiğini gösterir yeşil kağıtçık, verilen üçüncü cevabın seçildiğini gösterir. Seçilen cevapların gösterilmesi her grup dahilinde yapılır. Bu arada, Grup çizelgesi çalışma kağıdında kaç katılımcının hangi seçimi yaptığı, yani her üç renk her cevapta kaçar defa görüldüğü yazılır. Ardından, her grup hangi soruya en çok aynı cevabı, hangi soruya ise en farklı cevabı aldığını açıklar. Sonunda, herkes daire şeklinde oturur. Uygulayıcılar, tüm verilen cevaplarla teker teker birkaç soruyu okurlar. O cevabı seçen katılımcılar ise, ayağa kalkarak, dairenin ortasında durur, hemen el ele tutulur ve ellerini yukarı kaldırlar („yaşasın“ der gibi). Ardından yerlerine otururlar. Herhangi bir soruya sadece tek bir katılımcı cevap vermişse, bu katılımcı dairenin ortasında ellerini yukarıya kaldırdığında, etrafında oturan diğer katılımcılar Yaşasın diye bağırmalılardır. 28 Katılımcılar üç-dört gruba ayrılır (eşit sayıda üyeyle). Odanın üç-dört yerinde kalın kağıt (hamer) yapıştırılmıştır. Her katılımcıya, grupta diğer katılımcılardan farklı renkte olan birer renkli kalem verilir. Her grup birer kağıdın önünde durur, grup üyeleri ise birbirinin ardında yer alır. Verilen işaret üzerine, birinci katılımcı kağıtta, Dur işitinceye kadar herhangi bir şey çizer. Çizerken, uygulayıcılardan biri birden beşe kadar sayar ve sonra Dur der. Dur komutunu işittiğinde, birinci katılımcı çizmeyi keser ve kendi grubundaki kuyruğun sonuna geçer. Sırada olan katılımcı, uygulayıcının beşe kadar sayıp dediği Dur komutunu işitinceye kadar çizmeye devam eder. Aktivite, grup üyelerinin en az üçer defa ortak resim üzerinde çalıştıktan sonra biter. Aktivite devam ederken, resmin nasıl yapılacağına dair grup üyeleri arasında hiçbir şekilde anlaşma yapılamaz. Önemli olan, herkesin bu ortak resmin yapılmasında kendi katkısını vermiş olmasıdır. Herkes kendi düşüncesine göre çizer ve bu ortak resmin „gerçek bir şaheser“ olması gereğiyle çalışmaması, tam aksine süreçte daha çok eğlenmesi gerekir. Sonunda, her grup kendi ortak resmi için birer ad bulur ve diğer katılımcılar önünde tanıtır. Yansıma: 1. 2. 3. 4. Bugün ne yaptık? Kendinizi nasıl hissettiniz? Ne öğrendiniz? Öğrendiğimizi günlük hayatta nasıl uygulayabiliriz? 29 GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Bitiş aktivitesi: ÇALIŞTAY III.1.2: BİZ BİR GRUBUZ GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Özel amaçlar: grup oluşturma – farklı etnik topluluk üyeliğine bakmaksızın, gruba bağlanma duygusunun geliştirilmesi grup üyeleri arasında iş birliği teşvik etme ortak çıkarlar konusunda katılımcıların grup kararları getirmelerini teşvik etme Malzemeler: uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Katılımcılara mektup uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Mesajlar – Sınıfta (bir dizi mesajlar aynı renk kağıtta yazılmıştır: kırmızı, mavi, sarı veya yeşil) uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Mesajlar – Avluda (bir dizi mesajlar aynı renk kağıtta yazılmıştır: kırmızı, mavi, sarı veya yeşil) uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Tek dilde ve iki dilde iş birliği örneği kırmız, mavi, sarı ve yeşil renkte kağıt „rozetler“ – 3cm x 3cm boyutunda kırmızı, mavi, sarı ve yeşil renk yapışkan kağıttan yapılmış ve karelere kesilmiş (her renkten eşit sayıda „rozetler“; her katılımcıya birer adet „rozet“) kalın kağıt (hamer) – üzerinde yapboz çizilmiş ve dört parçaya kesilmiştir (her parçada „İş Birliği“ sözünün birer hecesi yazılıdır); bak: uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Tek dilde ve iki dilde iş birliği örneği kalın kağıt (hamer) renkli kalemler yapışkan bant makaslar tebeşir ve tahta Dikkat: Bu çalıştayın hazırlanması için, içinde gerçekleştirilecek olan mekanı ve sağladığı imkanları iyi bilmek gereklidir (alan katılımcılara tanıdık ise, dışarıya da çıkılabilir). Uygulayıcılar önceden dör mesaj dizisi (her grup için birer dizi) hazırlamalıdırlar. Her dizide, her grup için üçten az mesaj olmamalı, her grup için toplam mesaj sayısı da aynı olmalıdır. Mesajlar ilginç bir şekilde, daha doğrusu kafiyeli bilmece (üç-dört mısra) ve katılımcılar için anlaşılır olacak şekilde yazılmalıdır. İçerikleri, çalıştayın gerçekleştirileceği mekana tamamen uygun olmalıdır, çünkü birinci mesaj katılımcıları ikinci mesajın gizli olduğu yere yöneltir, ikinci mesaj ise üçüncü mesajın yerini belirtir ve bu şekilde diğerleri de devam eder. Gizli mesajlar, aslında, „hazinenin“ nerede saklı olduğunu gösteren işaret dizisidir. Her mesaj ayrı bir yere saklanmalıdır. Uygulayıcılar için çalışma kağıtlarında bilmece/mesaj örnekleri verilmiştir ve bunlar aktivitenin yapılacağı yere uygunsalar, uygulayıcılar bunları verilmiş olduğu gibi kullanabilir, uygun olmadıklarında ise, yenilerini yazarlar. Giriş aktivitesi: Tüm katılımcılar daire şeklinde durur. Herkes kendi adını söyler ve diğerleri verilen işaret üzerine o adı hecelere ayırarak tekrarlar. Örneğin: BLE-RİM veya NA-Dİ-ÇA. İkinci aşamada, herkes kendi adını hecelere ayırarak söyler, ancak her heceden sonra, „P“ ile başlayan ve önceki hecenin ünlüsüyle devam eden bir hece daha eklerler. Örneğin: BLE-PE-RİM-Pİ veya NAPA-Dİ-Pİ-ÇA-PA. Diğerleri ise, sesli olarak bunu tekrarlar. 30 Ana aktivite 1: Uygulayıcılar, bu çalıştayın başlamasından önce belediye başkanından mektup aldıklarını ve bunun katılımcılar önünde okunmasını istediğini söylerler. Uygulayıcılar, uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Katılımcılara mektup metnini okurlar ve her gruba ilk bilmeceleri dağıtırlar. Sonunda her grup son mesaja kadar ulaşmalıdır. Son mesaj ise, iki dilli gruplarda iki dilde, tek dilli gruplarda tek dilde „İş Birliği“ sözünün sadece bir hecesi yazılı olan yapboz şeklinde bir kalın kağıt (hamer) parçasıdır. Tüm gruplar bu yapbozun birer parçasını bulduklarında, bu yapboz parçalarının ancak beraber konulup okunabileceği katılımcıların bizzat kendilerinin aklına gelmeleri gerekir. Bu durumda, gruplar yapbozu çözer ve parçalarını yapışkan bantla yapıştırırlar. Tartışma: 1. 2. 3. 4. Sonuç: Bir kimseyle iş birliği yapmak, birbirine yardım İş birliği“ sözünün anlamı nedir? İş birliği olmadan bu aktivite biter ederek bir şeylerin ortaklaşa yapılması demektir. İş birliğiyle, hedeflere daha kolay ve daha başarılı miydi? ulaşılır. Bazı hedefler, ancak diğerleriyle beraber İş birliğinin yapılması neden çalı-şıldığında ulaşılabilir. İş birliğiyle insanlar önemlidir? Bu grupta iş birliğinin yapılması kendi aralarında daha çok ve daha iyi tanışabilir ve eğlenebilir. neden önemlidir? Ana aktivite 2: Her katılımcı, kalın kağıt (hamer) üzerinde „İş Birliği“ sözünün etrafında kendi adını yazar. Bitirdikten sonra, uygulayıcılar katılımcılara gruba ad bulmaları önerisinde bulunur. Öneriler, hiç değerlendirme yapmadan tahtaya yazılır. Öneriler bittikten sonra uygulayıcılar, her önerinin değerlendirileceği şu kriterileri açıklarlar: hem erkeklere hem de kızlara eşit derecede kabul edilir olmalıdır grupta temsil edilen tüm etnik topluluklar için eşit derecede kabul edilir olmalıdır tüm grup üyeleri için ortak olan bir şeye işaret etmelidir. Bu kriterilere göre her öneri teker teker ele alınır ve kriterilere uymayanlar dışlanır. Geri kalanlarından oylamayla grup adı seçilir ve büyük kalın kağıda (hamere) yazılır, sonra da odada bir yere asılır. Aynı sayıda oy alan öneriler olursa, grubun adı bu önerilerin karışımıyla da olabilir. Bitiş aktivitesi: Katılımcılar çiftlere ayrılır ve çift üyeleri birbirinin karşısında dururlar. Kendilerine birbirlerine bakmaları ve ortağının nasıl göründüğünü hatırlamaları ödevi verilir (aşağı yukarı bir dakika). Sonra birbirlerine sırtını çevirirler ve herkes kendinde üç şeyi değiştirmesi gerekir (örneğin: gömleğini açmak veya iliklemek, yüzüğünü başka bir parmağa takmak, bluzunu pantolonlardan çıkarmak veya içeri tıkmak, saçlarını diğer tarafa atmak vb. gibi). Ardından, tekrar birbirine doğru dönmeli ve ötekisinde nelerin değiştiğini bulmalılardır. 31 GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Her grup „gizli hazineye“ ulaşmaya uğraşırken, uygulayıcılar gizli mesajların nasıl aranacağına dair mektupta anılan kurallara katılımcıların uymalarını hatırlatırlar. Yansıma: GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI 1. 2. 3. 4. 32 Bugün ne yaptık? Kendinizi nasıl hissettiniz? Ne öğrendiniz? Öğrendiğimizi günlük hayatta nasıl uygulayabiliriz? СО BİR İŞ РА БОТ Ğİ Lİ КА GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı Iki dilde iş birliği örneği 33 ÇALIŞTAY III.1.3: GRUP KURALLARI Özel amaçlar: grup uyumunun güçlenmesi grubun çalışma kurallarını ortaya koyma GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Malzemeler: katılımcılar için çalışma kağıdı: Çalıştayda – her gruba birer adet kalın kağıt (hamer) yazı seti – grup sayısında kalın uçlu kalemler (markerler) yapışkan bant balonlar – toplam katılımcı sayısının yarısı tebeşir ve tahta Giriş aktivitesi: Tüm katılımcılar daire şeklinde durur. Uygulayıcılar, grupta temsil edilen dillerde bu aktivite için kilit kelimeleri söylerler (ve tahtaya yazarlar): Gidiyorum ve Gitmiyorum. Ardından, uygulayıcılardan biri kendi ana dilinde Gidiyorum der ve hemen başını sağa doğru, sağında duran öğrenciye doğru çevirir ve bu işaretle o öğrencinin de aynı bu kelimeyi (kendi ana dilinde) söylemesi ve hemen başını sağa, sıradaki öğrenciye doğru çevirmesi gerekir. Aynı şekilde Gidiyorum sözcüğü diğerlerine de aktarılır. Her katılımcı oyunda sadece bir defa, sıra kendisine gelince, sözcüğü değiştirerek Gitmiyorum diyebilir. O zaman, sözcüğün aktarılma yönü değişir. Gitmiyorum sözünü söyledikten sonra, katılımcı başını ters yönde, yani sola doğru çevirir ve o yönde Gidiyorum sözcüğü aktarılmaya devam edilir. Oyun, tüm katılımcıların bir defa Gitmiyorum diyerek, sözcüğün aktarılma yönünü değiştirdikten sonra biter. İlginç olması için, oyunun hızlı oynanması gerekir. Ana aktivite 1: Katılımcılar dörder-beşer üyelik gruplara ayrılırlar. Her gruba Çalıştayda çalışma kağıdından birer adet verilir. Gruplar buraya, çalıştay sırasında katılımcıların beğendikleri davranışlarını (kurşuni bölgede) ve beğenmedikleri davranışlarını (beyaz bölgede) yazarlar. Örneğin: Ötekilerin beni sonuna kadar dinlediklerini severim; Ötekilerin benimle dalga geçtiklerini sevmem. Uygulayıcılar, çalışma kağıtlarında yazılı olan her şeyin okunmasına kadar, teker teker grupları birer beğenilen ve beğenilmeyen şeyi okumalarına davet ederler. Her okunan davranışı uygulayıcılar tahtaya SEVERİM veya SEVMEM sütunlarında yazarlar. Tartışma: 1. Çalıştayda hangi davranışları beğenir, hangilerini beğenmeyiz? Aralarında benzerlikler/eklemeler var mıdır? 2. Beğendiğimiz davranışları sağlamak ve beğenmediğimiz davranışlardan kaçınmak için, grup kurallarını nasıl kuralım? 34 Sonuç: Beğendiğimiz ve beğenmediğimiz davranışlar, genellikle saygı ihtiyacıyla alakalıdır. Saygı, her şeyden önce, çalıştayda iletişimin yapıldığı şekilde görülür: biri konuştuğunda nasıl dinlenir ve diğerleri dinlediğinde nasıl konuşulur. Ana aktivite 2: düşünceye saygı göstermek (dalga geçmeden ve eleştirmeden) engelsiz iletişim (söz kesmeden dinlemek, söz aldıktan sonra teker teker konuşmak) varılan anlaşmaya uyma (zaman, kural, çalışma şekli). Sonunda, herkesin gerektiğinde göz atabilmesi için, kurallarla dolu kalın kağıt (hamer) odanın uygun bir yerinde asılır. İleriki görüşmelerde tartışmak ve eklemek için bu kurallar listesinin açık bırakılması çok önemlidir. Bitiş aktivitesi: Katılımcılar çiftlere ayrılır ve her çifte, odanın bir tarafından diğer tarafına kadar taşıması gereken birer balon verilir. Birinci defa katılımcılar balonu kendi başları arasında, ikinci defa omuzları arasında, üçüncü defa ise sırtları arasında tutarak taşımaları gerekir. Yansıma: 1. 2. 3. 4. Bugün ne yaptık? Kendinizi nasıl hissettiniz? Ne öğrendiniz? Öğrendiğimizi günlük hayatta nasıl uygulayabiliriz? 35 GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Katılımcılar, grup kurallarını ortaya koymak için çaba gösterirler. Uygulayıcılar, hazır kurallar sunmadan, sadece onları teşvik ederler ve yöneltirler. Uygulayıcılar kuralları kalın kağıda (hamere) yazarlar. Bu kurallar şunlarla alakalı olmalıdır: ÇALIŞTAY III.1.4: NEDEN BENZER VE FARKLIYIZ Özel amaçlar: grup üyeleri birbirine tanışmak diğer grubunu ile bireysel benzerliker buluşmak GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Malzemeler: uygulayıcılar için çalışma kağıdı: El yazı seti yapışkan bant Giriş aktivitesi: Katılımcılar birbirine bakacak şekilde iki sırada dizilip, çiftlere ayrılır. Bir sırada bir ders dilinde okuyan öğrenciler, öteki sırada ise öteki ders dilinde okuyan öğrenciler sıralanır. Sıraların bir kenarından başlayarak, her iki sıranın ilk iki üyesi tokalaşır ve böylece çift oluştururlar. Ardından diğer iki kişi tokalaşıp çift oluşturur ve son çiftin oluşturulmasına kadar bu böyle devam eder. Sonra her çift odanın rahat bir yerine giderler, sol avuçlarını uzatırlar ve avuç çizgilerinde tespit ettikleri birer benzerlik ve birer farklılığı beraberce bulurlar. Ana aktivite : Çalıştayın başlamasından önce uygulayıcı her katılımcı için, El adlı uygulayıcılar için çalışma kağıdında verildiği gibi kağıt avuçlar hazırlar. Her katılımcıya birer kağıt avuç verilir ve parmakların etrafında çizgi çizerler. Her parmağın altında şu sıraya göre birer kategori yazılır: küçük parmak – renk; yüzük parmağı – okulda ders; orta parmak – sayı; işaret parmağı – evde veya dairede oda ve başparmak – haftada gün. Avucun bittiği yerde alt alta iki çizgi çekilir ve burada her katılımcı kendi adını ve soyadını yazar. Sonra, her parmakta önceden çizilen boş çizdilerde her katılımcı belirli kategoride en çok sevdiği şeyleri yazar. Bitirdikten sonra, ellerinde doldurdukları avuçları tutarak, herkes daire şeklinde durur. Devamda uygulayıcılardan biri, küçük parmak – renk kategorisine dair her katılımcıdan yazdığı rengi kendi ana dilinde söylemesini ister. Aynı cevabı vermiş olan tüm diğer katılımcıları da görmelerine dikkat etmek gerekir. Sonra uygulayıcılar en çok yazılan rengin adını veren tüm katılımcıları dairenin merkezine yanaşmalarına çağırır. Bunlar da kağıt avuçları üst üste koyar, üçe kadar sayar ve bir ağızdan herkes „yaşasın” („hurra”) diyerek, kağıt avuçları havaya kaldırırlar. Devamda, tüm grup genelinde en az yazılan rengin adını verenler çağrılır ve bunlar da öncekiler gibi aynısını yaparlar. Bu sırada, sadece iki katılımcı çıkmışsa, onlar da kağıt avuçları „çak bir beşlik” şeklinde birbirine çakarlar. Sadece bir katılımcı çıkmışsa (bir renk sadece bir katılımcı tarafından seçilmiştir), o durumda dairenin ortasına gelir, herkesin görmesi için yerinde ekseninde dönerek kağıt avucu havaya kaldırır, diğerleri ise alkışlarlar. Aynı şekilde diğer parmaklarda verilen diğer kategoriler de geçilir. Tartışma: 1. Her zaman aynı katılımcılarla mı dairenin ortasına çıkarsınız? Neden? Bir durumda benzer olduğumuz biriyle tüm diğer durumlarda da mı benzeriz? Diğer yandan, biriyle bir durum veya bir özellik açısından farklıysak, tüm diğer durumlarda da mı farklı olmamız gerekir? 2. Aynı bir şeyin (örneğin: yeşil renk) iki veya daha çok katılımcının tercihi olacağı neye bağlıdır? Doğdukları yer, konuştukları dil, dini veya etnik grup mensubiyeti veya başka bir şeye bağlı mıdır? 36 3. Neden bazı durumlarda bizden farklı olanlarla (başka bir dini veya etnik gruba mensup olanlarla) dahi aynı veya benzer olabiliriz? Bizim ilgi alanımıza dair şeylerimiz, uğraşılarımız (hobilerimiz), beğendiğimiz veya beğenmediğimiz şeyler her zaman mensup olduğumuz gruba bağlı değildir. Bunlar daha çok zevk ve kişisel seçim sonucudur ve bazı konularda mensup olduğumuz grup üyelerinden çok, diğer grup/gruplar üyeleriyle daha çok benzerliğimizin olduğunu tespit etmek çok kolay olabilir. Bitiş aktivitesi: Katılımcılar dört gruba ayrılır. Her grup dahilinde katılımcılar, diğer bir katılımcıyla aynı cevabı vermiş olduklarını tespit ettikleri parmakları yapışkan bantla yapıştırarak, kağıt avuçları birbirine bağlarlar. Böylece, grubun tüm üyeleri yapışmış avuçlar şeklinde birbirine bağlanıp, ortaklaşa bağlanmış avuç ağı yaparlar. Yansıma: 1. 2. 3. 4. Bugün ne yaptık? Kendinizi nasıl hissettiniz? Ne öğrendiniz? Öğrendiğimizi günlük hayatta nasıl uygulayabiliriz? 37 GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Sonuç: Bazı durumlarda bazı insanlarla, oysa bazı diğer durumlarda diğer insanlarla benzer veya aynıyız. Diğer sözlerle, tüm insanlarla bazı konularda benzer, bazı konularda ise farklıyız. ÇALIŞTAY IV.1.1: KARŞILIKLI TANIŞMA Özel amaçlar: grup üyelerinin birbirleriyle tanışması grubun çalışma şekliyle tanışma GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Malzemeler: katılımcılar için çalışma kağıdı: Ne olmak isterim? – her katılımcıya birer adet atım için üç küçük nesne – kolayca atılabilip tutulabilen yumuşak bir top ve diğer iki yumuşak oyuncak rozetler – her katılımcıya birer adet kalın uçlu kalemler (markerler) yazı setleri – katılımcı sayısında Giriş aktivitesi: Tüm katılımcılar kalın uçlu kalemle (markerle) büyük harflerle kendı adını rozete yazar, sonra da uygun bir yere kendine takarlar. Katılımcılar daire şeklinde durur. Uygulayıcılardan biri top alır, karşısında bulunan katılımcının adını sesli bir şekilde söyler ve topu ona atar. Katılımcı topu tutar, topu aldığı uygulayıcının sağında bulunan katılımcının adını söyler ve topu ona atar. İkinci katılımcı da aynı şekilde, çemberde karşısında bulunan, ancak topu aldığı katılımcının sağındaki katılımcının adını söyleyerek ve topu ona atarak devam eder. Aktivite, tüm katılımcıların sırası geçinceye kadar devam eder. Top yere düştüğü halde, kendisine top atılan katılımcı onu yerden alır, tüm diğer katılımcılar ise sakin bir şekilde sıranın kendilerine gelmesini beklerler. Bir katılımcı, topu atmadan önce karşısındaki katılımcının adını söylemediği halde, aktivite kesilir ve tekrar başlangıçtan başlar. Bu aktivitede, top atarken birbirine atışma ve vurmaya yol açacak hareketlerden kaçınmak ve kendisine top atılan katılımcının dışında başka hiçbir şeyin işitilmemesi gerekir. Ana aktivite: Katılımcılar, iç-dış prensibine göre iki gruba ayrılırlar. Bunun nedeni, bir iç, bir de dış çember olarak, iki çember şeklinde sıralanmalarıdır. Bir çemberden her katılımcının, öteki çemberde bir ortağı olmalıdır: ortaklar (bir dış, bir de iç çemberden) birbirine doğru dönmeleri gerekir (iç çember dışarıya doğru, dış çember ise içeriye doğru bakar). Her katılımcıya ne olmak isterdim çalışma kağıdından birer adet verilir ve öteki çemberden tüm katılımcılarla söyleşi yaparak bunu doldurması gerekir. Her iki çemberden ortak katılımcılar işe ilk önce birbirleriyle başlar (birbirinin sorularına cevap verir, ötekinin cevaplarını ise kendi kağıdına yazarlar). İlk önce, herkes birinci resimde („hayvan“ yazılı yerde) ortağının adını yazar, sonra da Hayvan olsaydın, hangi hayvan olmanı isterdin? sorusunu yöneltir, ardından da Hangi özelliğinden dolayı? sorusuyla açıklama ister. Aldığı cevapları, kağıtta uygun resmin altına („hayvan“ yazılı yerde) yazar. Bir sonraki resme geçmeden önce, katılımcılardan ortağını değiştirmeleri istenir. Bunu, bir çemberin iki yer için sağa doğru hareket ederek ve her katılımcının başka bir katılımcıyla yüz yüze gelmesiyle yapacaklardır. Her sonraki resme geçmeden önce, çemberler şu sıraya göre yer değiştirecektir: ilk önce dış çember hareket etmişse, sonra iç çember hareket edecektir, vs. Her sonraki resim için, ilk önce söyleşinin yapıldığı katılımcının adı yazılır, sonra da … olsaydın, hangi… olmanı isterdin? ve Hangi özelliğinden dolayı? sorularına ortağın verdiği cevaplar kaydedilir. 38 Herkes beşer ortak değiştirdikten ve çalışma kağıdını doldurduktan sonra, katılımcılar daire şeklinde otururlar. Ardından da, en büyük grubu oluşturan katılımcıları dairenin ortasına çağırarak, şu soruyu sorarlar: Neden o hayvan olmak istediniz? Aynı şeyi, en küçük gruba dahil (veya tek) olanlar da tekrarlar ederler – merkezer gelir ve neden o şeyi istediklerini açıklarlar. Bu işlem, çalışma kağıdından diğer sorularla da tekrarlanır – ilk önce en büyük gruba, sonra da en küçük gruba soru sorulur. Ardından da, merkeze en büyük veya en küçük grup üyeleri geldiğinde, kendi cevabını açıklamaları istenir. Tartışma: 1. Aranızda daha çok benzerlik mi farklılık mı vardı? Neden? 2. Benzerlik ve farklılıklar sizin etnik kökeninize mi bağlıydı yoksa başka şeye mi? Neye bağlıydı? 3. (birçok dilin temsil edildiği gruplar için) Dil, soruların cevaplanmasında engel miydi? Dil problemleri çıktığında, nasıl çözüyordunuz? Bitiş aktivitesi: Katılımcılar daire şeklinde durur ve giriş aktivitesinin devamını oynarlar. Uygulayıcılardan biri, giriş aktivitesinde olduğu gibi, topu atacağı katılımcının ilk önce adını söyler, sonra da topu ona atar. Ancak şimdi, top dört-beş katılımcıya geçtikten sonra, oyunu başlatan uygulayıcı oyuna ikinci oyuncağı sokar (ilk önce adı söyler, sonra da oyuncağı verir). Aynı şekilde üçüncü oyuncakla da tekrarlanır. Aktivitenin bu aşamasında, tüm üç oyuncak tüm katılımcılara geçtikten sonra aktivite başarılı bitmiş sayılır. Bu aktivitede, yine nesnelerin verilmesinin atışlara ve vuruşlara yol açmamasına dikkat edilir. Dahası, nesnelerin verildiği katılımcı adlarının dışında başka hiçbir şeyin işitilmemesi gerekir. Yansıma: 1. 2. 3. 4. Bugün ne yaptık? Kendinizi nasıl hissettiniz? Ne öğrendiniz? Öğrendiğimizi günlük hayatta nasıl uygulayabiliriz? 39 GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar, şu soruları herkese sorarak, aktiviteyi devam ederler: Hangi hayvanlar en çok istenildi? Hangileri en az? ÇALIŞTAY IV.1.2: BİZ BİR GRUBUZ GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Özel amaçlar: grup üyelerinin aralarında tanışması grup oluşturma – farklı etnik topluluk üyeliğine bakmaksızın, gruba bağlanma duygusunun geliştirilmesi grup üyeleri arasında iş birliği teşvik etme Malzemeler: katılımcılar için çalışma kağıdı: Sihirli kareler – kartondan yapılmış, çizgilerden kesilmiş ve sayılara göre gruplanmış – her beş kişilik grup için birer adet renkli kendinden yapışkan kolaj kağıdı – önceden 2 cm x 2 cm boyutunda farklı renkte kesilmiş kareler (bir renkten beş adet) + toplam katılımcı sayısında diğer renkte kareler makas tebeşir ve tahta Ana aktivite 1: Tüm katılımcılar, birkaç gruba ayrılma ajtivitesi için, daire şeklinde oturur. Katılımcıların tümü gözlerini yumar, uygulayıcılar da herkesin alnına herhangi bir renkte kendinden yapışkan kare yapıştırırlar. Katılımcı bunu görmez. Her renkten beşer karenin olması gerekir. Katılımcı sayısı beşle gölünemezse, bu durumda geriye kalan katılımcılar ayrıca işaretlenecektir (başka renkte karelerle). Sonra katılımcılar gözlerini açarlar ve kendi renginin dışında, diğer katılımcıların renklerini görebilirler. Aktivite, herhangi bir konuşma olmadan, tamamen sessiz bir biçimde yapılır. Herkes kendi grubunu, yani alnına yapıştırılan karenin rengine göre grubunu bulması gerekir. Tartışma: 1. Bu aktiviteyi gerçekleştirirken, kendinizi nasıl hissettiniz? 2. Birileri sizi gruba çağırdığında veya grubun dışına ittiklerinde kendinizi nasıl hissettiniz? 3. (beşer kişilik gruplara dahil olmayan katılımcıların var olduğunda) Daha az sayıda kalanlarla ne oluyor? Sonuç: Bir gruba dahil olduğumuz veya katılmamıza davet ettiklerinde kendimizi iyi hisseder, bir grupta bizi kabul etmedikleri veya hiçbir gruba dahil olmadığımızda ise kendimizi kötü hissederiz. Her insanın, bir gruba dahil olması ihtiyacı vardır. Ana aktivite 2: Geçen aktivitede kurulan beşer kişilik gruplarda, her katılımcı sayılarak kendi sayısal işaretini alır (birden beşe kadar). Sihirli kareler çalışma kağıdı karelerinin parçaları katılımcılara kendi işaretlerine göre dağıtılır (1 işaretli katılımcı 1 işaretli parçaları alır vb.). Bu gruplardan birinde yer almayan katılımcılar, uygulayıcıların vereceği talimatın uygulanmasına dikkat edecek „gözlemci“ rolünü üstlenirler. Sonra uygulayıcılar şu talimatı verirler: Teker teker hepinizin görevi, kareyi oluşturmaktır. Kare, sadece birbirinizle iş birliği yaparak oluşturulabilir. Her grup, aynı büyüklükte beş kare oluşturmalıdır. Bir grubun her üyesinin, grubun diğer üyeleri gibi aynı büyüklükte kareyi kendi önünde oluşturduğunda, ödev bitmiş sayılır. 40 Ancak, kareler bazı kurallara göre oluşturulur: Tartışma: 1. 2. 3. 4. 5. Sonuç: Grubun diğer üyelerinin yardımı Sadece diğer insanların yardımıyla olmadan, görevi yerine getirilebilir yapılabilecek birçok iş vardır. Bu miydiniz? durumlarda, herkes diğerlerinin neye Kurallara tamamen uyan biri var mıydı? ihtiyacı olduğunu görmeli ve bunu vermeli, Birbirinize ne zaman yardım etmeye kendisinin de bu durumda bulunduğunda, başladınız? yardımı kabul etmeye açık olmalıdır. İş birliği yapmak zorunda olduğunuz Böylece insanlar aralarında iş birliği yapar, için kendinizi iyi mi kötü mü hissettiniz? işler daha hızlı ve daha eğlenceli biter, Aktivitede kaybeden var mıydı yoksa ancak hiç kimse kaybeden olmaz, tam herkes kazandı mı? aksine, galip (kazanan) olarak çıkar. Bitiş aktivitesi: Tüm katılımcılar daireye döner. Verilen işaret üzerine, geçen aktiviteye katılan her grup dairenin ortasına gelir (küçük daire oluşturur) ve diğerlerinin önünde tüm grup üyelerinin adlarını (teker teker) sesli bir şekilde ve aynı zamanda söyleyerek, kendini tanıtır. Ardından diğerleri bunları alkışlar. Sonunda, „gözlemciler“ de (varsa) kendini tanıtırlar. Onlar dairenin ortasında yerlerini aldıktan sonra, tüm diğerleri onların adlarını sesli bir şekilde söyler ve daha sesli ve daha uzun alkışlarlar. Yansıma: 1. 2. 3. 4. Bugün ne yaptık? Kendinizi nasıl hissettiniz? Ne öğrendiniz? Öğrendiğimizi günlük hayatta nasıl uygulayabiliriz? 41 GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Hiç kimse hiç kimseyle konuşamaz. (tahtaya „Konuşmak yok“ yazılır) Hiç kimse hiç kimseye hiçbir işaret veremez. (tahtaya „İşaret vermek yok“ yazılır) Hiç kimse kendisinin olmayan kare parçalarını alamaz veya isteyemez. (tahtaya „Almak veya istemek yok“ yazılır) Herkes sadece kendi grup üyelerine kare parçası verebilir. (tahtaya „Vermek var“ yazılır) ÇALIŞTAY IV.1.3: GRUP KURALLARI GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Özel amaçlar: grup üyelerinin arasında tanışması grup oluşturma – farklı etnik topluluk üyeliğine bakmaksızın, gruba bağlanma duygusunun geliştirilmesi kendi ortak çıkarları konusunda grup kararlarının getirilmesi için katılımcıların teşvik edilmesi grubun kurallarını ortaya koyma Malzemeler: kalın kağıt (hamer) kalın uçlu kalemler (markerler) yapışkan bant eski gazete kağıtları CD çalar (veya ses çıkaran başka bir şey, örneğin: kaşıkla bardağa vurmak)) Ana aktivite 1: Boş sandalyelerden yarımdaire kurulur, katılımcılar ise önünde dururlar. Uygulayıcılardan biri yarımdairenin ortancı sandalyesinde oturur ve Soldan … (bir istek, sevdiği veya yapmak istediği bir şeyi söyler) isterim der ve aynı şeyi isteyen bir katılımcı uygulayıcının solundaki sandalyeye oturur. Hemen sonra uygulayıcı Sağdan … (sevmediği veya yapmak istemediği bir şeyi söyler) istemem der ve aynı şeyi istemeyen bir başka katılımcı uygulayıcının sağına oturur. Aktivite, uygulayıcının solunda oturan katılımcıyla devam eder. O katılımcı, Sağdan … (birincisinin söylediğini tekrarlar) isterim, soldan … (sevmediği bir şeyi söyler) istemem der, solundaki sandalyeye de onun gibi düşünen başka bir katılımcı oturur. Aktivite, uygulayıcının sağında oturan katılımcıyla devam eder. O katılımcı, Soldan … (birincisinin söylediğini tekrar eder) istemem, sağdan … (sevdiği bir şeyi söyler) isterim der, sağındaki sandalyeye de onun gibi düşünen bir başka katılımcı oturur. Aktivite aynı şekilde devam eder – katılımcılar sonuncusuna kadar bir o taraf bir bu taraf sandalyeleri doldururlar. Aktivitede, grupta başka hiç kimsenin sevdiği veya sevmediği bir şey söylenmişse, bunu söyleyen katılımcı yanına oturabilecek en az bir başka kişinin aynı görüşte olacağı başka bir şeyi söylemesi gerekir. Sevdikleri ve sevmedikleri şeyleri söylerken, hiçbirinin tekrarlanmasına dikkat edilmelidir. Demek ki, bir defa söylenen bir şey artık „tükenmiştir“ sayılır ve bunu başka hiç kimse kullanamaz. Tartışma: 1. Aktivite başarılı uygulandı mı? Neden başarılıydı/başarısızdı? 2. Bu aktivitenin başarılı uygulanması için hangi kurallara uyulması gerekiyordu? 3. Oynanabilen kuralsız bir oyun var mıdır? Neden? 42 Sonuç: Kuralsız oynanan oyun yoktur. Başarılı oynanması için, kuralları bilmek ve onlara uymak gerekir. (Önceki aktivitenin kuralları, kimin oturacağının seçimi ilkesi, hangi tarafta sonraki katılımcının oturacağının seçimi ilkesi, her zaman yeni ve „kullanılmamış“ şeylerin bulunmasıyla ilgilidir.) Ana aktivite2: Uygulayıcılar grup tartışmasını yönetmeleri ve anlaşmaya varılan kuralların kalın kağıda (hamere) yazılmasını sağlamalıdırlar. Sonunda kurallar, gerektiğinde her zaman bakılabilecek şekilde duvara asılırlar. Kurallar, mecburen aşağıda verilen örnekte olduğu gibi verilmemeli ve grup sadece bunlarla sınırlanmamalıdır. Katılımcılardan kaynaklanan kurallar ve burada verilmeyen kurallar da, demokratik grup çalışmasına uygun bir şekilde olumlu karşılanmalıdır. Tartışma 1: 1. Bu programı bir çeşit oyun kabul edersek, kuralsız oynayabilir miyiz? 2. Herkesin kendini iyi ve kendi görüşünü özgürce ifade edebileceği havayı nasıl yakalamak gerekir? Doğru ve yanlış düşünceler var mıdır, yoksa sadece farklı düşünceler mi var? 3. Sözünüzü kestiklerinde, size güldüklerinde, haksız olduğunuzu söylediklerinde vb. durumlarda kendi düşüncenizi özgürce ve açık olarak söyler miydiniz? 4. Bu durumda, bir şey söylemek istediğinizde, nasıl söz almak lazım? 5. Konuşan kişi kime hitap eder? Etrafındakiler ne söylediğini dinlemezlerse, söylediği dinlenebilir mi? 6. Karşılıklı saygı nasıl sağlanabilir? Düşüncesine, zamanına ve emeğine saygılı olmadığınız birinin sizin düşünce, zaman ve emeğinize saygılı olmasını bekleyebilir misiniz? Kural örnekleri: 1. kural: HERKESİN KENDİ DÜŞÜNCESİNİ İFADE ETME VE KONUŞURKEN DİKKATLİCE DİNLENME HAKKI VAR-DIR 2. kural: HERKESİN DÜŞÜNCESİNE SAYGI DUYULUR VE BİRİ KONUŞTUĞUNDA HİÇ KİMSE DALGA GEÇMEZ 3. kural: E DREJTA E FJALËS REALIZOHET ME NGRITJE TË DORËS .... Sonra tüm grupla, kurallara nasıl uyulacağı tartışılır. Grup tartışmasıyla, kabul edilen kurallardan bazısının ihlali durumunda nasıl davranılacağı da belirtilmelidir. Bu arada, cezalandırılmaya izin verilmemesi, kuralların ihlalinden sorumlu katılımcının veya akatılımcıların adının verilmemesi önemlidir. Tartışma 2: 1. Birinin veya birilerinin kuralları ihlal ettiğinde ne olur? 2. Kuralları ihlal edenler cezalandırılmalı mıdır? Bunlar kasten mi yoksa düşünmeden mi yapılır? 3. Kuralların ihlalinde nasıl ikaz edilmelidir? Genel olarak mı ikaz edilmelidir, yoksa hangi kuralın ihlal edildiği mi söylenmelidir? 43 GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI Katılımcılarla, bu program aktivitelerinin başarılı uygulanmaları için kabul edilmesi gereken kurallar hakkında tartışılır. Kurallar uygulayıcılar tarafından kabul ettirilmemelidir ve katılımcıların kendilerinin getirmesi gerekir. GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI 4. Kuralların uyulmasına kimler bakmalıdır? Hangi kuralın ihlal edildiğine kim işaret etmelidir? Sonuç: Çalıştayların başarılı gerçekleşmesi ve herkesin orada kendini rahat hissetmesi için, kurallar gereklidir. Katılımcıların kendi düşüncelerini ifade etmede kendilerini özgür hissetmeleri çok önemlidir. Bu sağlamak için, başkasının sözünü kesmemek, dinlemek, dalga geçmemek, ifade edilen düşünceye veya bunu ifade eden kişiye değer vermek gerekir. Dahası, birçok düşüncenin işitilmesi için, söz istemek (el kaldırmak) çok önemlidir. Biri ötekine saygı gösterirse, kendisine karşı da saygı duyulmasına imkan tanır. Bir de bu durumda gerekli şekilde kendisine karşı davranılmamışsa, bunu etkin bir şekilde istemek imkanı doğar. Katılımcılar, kuralları ihlal etmemeleri için etkin bir şekilde çaba göstermeleri gerekir. Yine de ihlal edildiklerinde, ihlali yapanın adı sötlenmeden, açık bir şekilde hangi kuralın ihlal edildiği söylenmelidir. Kurallara uyulması için grubun tüm üyelerinin çaba sarfetmeleri gerekir. İhlallerde ise, hangi kuralın ihlal edildiğini grubun her üyesinin söyleme hakkı vardır. Bitiş aktivitesi: Tüm katılımcılar geniş, boş bir mekanda durur ve herkes bir gazete sayfasının üzerine basar. Uygulayıcılardan biri müzik koyverir (çalar) ve her katılımcı yerde bırakılan gazete sayfasından çekilmeli ve müzik eşliğinde oynamalıdır. Bu arada, diğer uygulayıcı birkaç gazete sayfasını çeker ve müzik dindiğinde, tüm katılımcılar geriye kalan sayfaların üzerine basmalıdır. İşlem, üzerinde tüm katılımcıların duracağı birkaç yapışık sayfa kalıncaya kadar birkaç defa daha tekrarlanır. Yansıma: 1. 2. 3. 4. 44 Bugün ne yaptık? Kendinizi nasıl hissettiniz? Ne öğrendiniz? Öğrendiğimizi günlük hayatta nasıl uygulayabiliriz? ÇALIŞTAY IV.1.4: BAVULUM Özel amaçlar: grup üyelerinin kendi aralarında tanışması Malzemeler: Ana aktivite: Her katılımcıya Bavulum adlı katılımcılar için çalışma kağıdından birer ader verilir. Hayat durumları hayal ederek, daha doğrusu kendi içinde sıkça hangi duyguları ve özellikleri taşıdığını düşünerek, bu kağıdı kendi başına doldurur. Issız adada hangi beş şey olmadan hayatta kalamaz? Hangi insanlar kendisini daha rahat, daha güvenli, daha iyi hissetmesini sağlar? Diğer sözlerle, hangi insanları beraberinde götürürdü? En çok hayal ettiği nedir? Çalışma kağıdını doldurduklarından sonra, üç veya dört kişilik gruplar kurulur ve burada sözlü olarak bunlar hakkında karşılıklı konuşulur. Sonra herkesin önünde, herkes diğerleriyle paylaşmak istediği her şeyi paylaşır. Bu arada, en az üç şey paylaşılır. İsteyenler, tüm diğerlerini de paylaşabilir. Tüm durumlarda, neden bizzat onları yazdıklarını kısaca açıklamaları gerekir. Tartışma: 1. Güzel bir tropik adayı hayal ederken kendinizi güzel hissettiniz mi? 2. Beş şeyi seçerken, zorlandınız mı? Bu bölümde bavula girecek olanlardan en çok hangi seçimleri işittik? Diğerlerinin hangi seçimleri sizi şaşırttı veya eşsizdi? 3. Neler en çok tekrarlandı? 4. Neler en eşsizdi? 5. Bunu yetişkinler yapsaydı, bu grubun seçimlerine kıyasen daha çok benzerlik mi daha çok farklılık mı olurdu? 6. Gençler en çok neyin hayalini kurarlar? Sonuç: Genelde insanlar güzel yerleri hayal ettiklerinde, kendilerini iyi hissederler. Hayatta kalmak için yapamayacakları birkaç temel şeyi seçmek zorunda kaldıklarında, genelde çok zorlanırlar. Sık sık seçimler çok zor, bazen ise diğerleri için çok tuhaftır. Bütün bunlar bizim tercihlerimizi, tutumlarımızı ve değerlerimizi gösterir. Gençler çatal bıçak takımı veya un çuvalı yerine, genellikle telefon veya bilgisayarı seçerler. Yetişkinler daha sık “akıllı” seçimler yapar, daha doğrusu “hayatta kalma”ya daha çok önem verirler. Büyük ihtimalle gençler daha çok kendi aşklarını, belki de adada eğlence düzenlemeyi veya bazı kendi hobisi veya tutkusunu hayal edeceklerdir. Yansıma: 1. 2. 3. 4. Bugün ne yaptık? Kendinizi nasıl hissettiniz? Ne öğrendiniz? Öğrendiğimizi günlük hayatta nasıl uygulayabiliriz? 45 GİRİŞ ÇALIŞTAYLARI katılımcılar için çalışma kağıdı: Bavulum yazı seyi ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Genel amaçlar: „ötekilerinin“ kültürüyle tanışarak, onlara karşı saygı beslemek „öteki“ etnik topluluk üyeleriyle kişiler arası iletişimin sağlanması 47 ÇALIŞTAY I.2.1: DİĞER DİLDE KIRMIZIYA NE DENİR? Özel amaçlar: „ötekilerin“ dilinde sözler öğrenme „ötekilerle“ iş birliği teşvik etme Malzemeler: kağıt – çizgiyle yarıya bölünmüş ve her katılımcıya birer adet renkli kalem seti – grup sayısında Giriş aktivitesi: ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Tüm katılımcılar daire şeklinde otururlar. Katılımcılara Makedonca ve grupta temsil edildiklerine göre Arnavutça/Romanca/Türkçe selamlaşacakları söylenir. Günaydın'ın Arnavutçası Mirëdita, Romanca Šukar dive, vb. olduğu anlatılır. Ardından da her katılımcı Günaydın'ı Makedonca olmayan dillerde söyler. Sonraki aşamada herkes Günaydın'ın Makedoncasını, son aşamada da herkes Günaydın'ı kendi ana dilinin dışında bir dilde söyler. Ana aktivite: Katılımcılar dörder-beşer kişilik gruplara bölünür. Her katılımcıya, kendi grubu dahilinde farklı renkte bir renkli kalem ve çizgiyle ikiye ayrılmış bir çizim kağıdı verilir. Herkesten kağıdın bir yarısına eldeki renkli kalemle çiçek, güneş ve çim çizmeleri istenir. Bir aradan sonra herkesten, kağıdın diğer yarısına bir resim daha çizmeleri, ancak sadece diğerlerinden rica ederek aldıkları renkli kalemleri de kullanmaları talimatı verilir. Sorulmadan başkasının kalemi alınamaz. Bu soru kendi ana dilinde şöyle sorulur: ... (katılımcının adı), … (renk) kalemini bana verebilir misin? Tartışma: 1. 2. 3. 4. 5. Sonuç: Hangi resmi, birincisini mi ikincisini mi daha Çizdiğimiz veya başka bir şey çok beğeniyorsunuz? Neden? Resimler neye yaptığımızda, sadece bir değil, birçok şeyi kullandığımızda kendimizi daha göre farklıdır? iyi hissederiz. Seçimimiz sadece bir Her zaman sadece bir renkli kalemi şeyle sınırlıysa, bu usanç olabilir ve çok kullanırsak nasıl olacaktı? da güzel olmayabilir. İnsanlar, renkli Tüm insanlar aynı mıdır? Aynı görünüşleri kalemler gibi, kendi aralarında ten var mıdır? Aynı dili konuşurlar mı? Herkes rengi, konuştukları dil ve birçok diğer önemli midir? Biz burada renkler için aynı adları kullanıyor şeyle farklıdırlar. Fakat, beraber olunca, bütün olunca, en güzel şeyleri elde muyuz? edebilirler. Herhangi bir renge başka bir dilde nasıl denildiğini aklınızda tuttunuz mu? Hangi rengi? Nasıl denilir? Bitiş aktivitesi: Herkes daire şeklinde oturur. Uygulayıcılar, gruba birçok renkli kalem verileceğini söylerler. Herkes renkli kalemleri kendisinin sol tarafından alacak, sağ tarafına teslim edecektir. Renkli kalemin bir taraftan öteki tarafa verilmesinde, uygulayıcıların söylemiş olduğu dilde kalemin rengi söylenir. İlk önce, uygulayıcılar ilk renkli kalemi verince, o rengi Makedonca söylerler. 48 Ardından da, rengi ilk kalemin aynısı olan kalemi grupa verirken, grupta temsil edilen dillerden birinde rengin adını söylerler. Sonra, uygulayıcılar gruba yeni ve başka renkte verdikleri kalemin rengini Makedonca olmayan bir dilde adlandırırlar, aynı renkte olan ve ardından gelen kalemi ise Makedonca adlandırırlar. Bu sıraya göre bütün renkli kalemlerle davranılır. Gruba verdikleri her kalemden sonra ve yeni kalemi vermeden önce uygulayıcılar kısa bir ara verirler. Yansıma: ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI 1. Bugün ne yaptık? 2. Bugün yaptıklarımızdan en çok neyi beğendiniz? 3. Ne öğrendiniz? 49 ÇALIŞTAY I.2.2: AYNI HAYVANLAR, FARKLI HAYVANLAR Özel amaçlar: „ötekilerin“ dilinde sözler öğrenme „ötekilerin“ dili/dilleriyle olan benzerlik ve farklılıkları görme Malzemeler: uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Hayvanlar katılımcılar için çalışma kağıdı: Hayvanlar – her gruba kartlara kesilmiş şekilde birer adet (her gruba birer kart seti) renkli kalem seti – grup sayısında makas ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Giriş aktivitesi: Katılımcılar daire şeklinde otururlar. Grup katılımcılarının dillerinde Nasılsın? ve İyiyim'in nasıl denildiği söylenir. Daire şeklinde bir katılımcı kendi ana dilinde Nasılsın? diye sorar, yanında oturan diğer katılımcı ise kendi ana dilinde İyiyim diye cevap verir. Ardından, cevap veren kişi aynı soruyu yanındaki katılımcıya yöneltir. Herkes soru soran ve cevap veren konumunda oluncaya kadar bu devam eder. Örneğin, bir Makedon çocuğu bir Arnavut çocuğuna hitap ettiğinde, ona Kako si? diye sorunca, ondan Mirë cevabını alacaktır. Ondan sonra, Arnavut çocuğu Si je? diye sorunca, yanında Makedon çocuğu oturmuşsa, Dobro cevabı, Arnavut çocuğu oturmuşsa, Mirë cevabını alacaktır.. Ana aktivite 1*: Katılımcılar dörder-beşer kişilik gruplara ayrılırlar. Her gruba birer renkli kalem seti ve katılımcılar için çalışma kağıdı: Hayvanlar'dan birer kart seti verilir. Kartlar, kesilmiş sekiz hayvan resminden ibarettir. Katılımcılardan, … (kartlardaki bir hayvanın adı) görmek istiyorum denildikten sonra, kartlarda temsil edilen bir hayvanın kartını yukarı kaldırmaları istenir. Her grup istenilen hayvan kartını bulup kaldırdıktan sonra, grupta temsil edilen dillerde o hayvanın nasıl adlandırılıdığı öğrenilir. Ardından o kart masa üzerine bırakılır ve … (kartlardaki bir hayvanın adı) görmek istiyorum diye yeni talimat verilir. Bu defa istenilen hayvan, grupta temsil edilen dillerin bir diğerinde adlandırılır. Katılımcılar istenilen hayvan kartını yukarı kaldırdıktan sonra, tüm katılımcılarla hep beraber grupta temsil edilen diğer dillerde o hayvanın nasıl adlandırıldığı (uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Hayvanlar'da verildiği gibi) öğrenilir. Böylece, kartlardaki hayvanları kullanarak ve uygulayıcıların hayvanların adlarını dillere göre değiştirerek, aktiviteyle devam edilir. Sonuç: Tartışma: Hepimiz farklı dillerde konuşuruz (Makedonca, Arnavutça, Türkçe, Romanca…). 1. Konuştuğumuz diller aynı mıdır? Hayvanların, farklı yerlerde ve farklı dillerde 2. Hayvan adları tüm dillerde aynı farklı adları vardır. Ancak, bazı adlar iki veya mıdır? daha çok dilde de aynıdır (örneğin: maymun, 3. Şu veya bu dilde aynı olan hayvan kaplan, timsah, yunus, vb.). Şu veya bu dilde adları var mıdır? aynı olan başka sözler de vardır (örneğin: 4. Şu veya bu dilde aynı söylenen radyo, telefon, vb.), ancak sözlerin çoğu başka sözler de var mıdır? farklıdır. * Uygulayıcılar, çalıştayı gerçekleştirmeden önce, kendilerine adanan çalışma kağıdından grupta temsil edilen dillerde 50 Ana aktivite 2: Var olan gruplarda katılımcılar, önceki aktivitede kullandıkları kartlar üzerindeki hayvanları renkli kalemlerle boyarlar. Bitiş aktivitesi: Herkes daire şeklinde durur. Herkes, çıkardığı sesi göz önünde bulundurarak, birer hayvan düşünür. Bir gönüllü, seçtiği hayvanın sesini taklit eder, diğerleri ise bu hayvanı bulurlar. Aktivite, diğer gönüllülerin düşündükleri hayvanın ses taklidini yaparak devam eder. Herkes bitirdikten sonra, verilen işaret üzerine, herkes seçtiği hayvanın ses taklidini yaparak, odada yürür. Uygulayıcılar, bir anda ellerini çırpmaya başlayınca, katılımcıların da eşlik etmeleri gerektiği ve böylece aktivitenin biteceğini açıklarlar. Yansıma: ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI 1. Bugün ne yaptık? 2. Bugün yaptıklarımızdan en çok neyi beğendiniz? 3. Ne öğrendiniz? 51 Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Hayvanlar ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Dikkat: Çizelgeden, sadece grupta temsil edilen dillerde hayvan adları kullanılır. 52 MAKEDONCA ARNAVUTÇA ROMANCA ТÜRKÇE ЛЕ ИЗ ELEFANT ELEFANTI FIL КУЧЕ QEN RIKONO KÖPEK ЗМИЈА GJARPËR SAP YILAN ПЕТЕЛ GJEL BASHNO HOROZ ТИГАР TIGËR TIGRO KAPLAN КРОКОДИЛ KROKODIL KROKODILI TİMSAH МАЈМУН MAJMUN MAJMUNI MAYMUN ДЕЛФИН DELFIN DELFINO YUNUS ÇALIŞTAY I.2.3: BEBEĞİMİ NASIL UYUTMALIYIM? Özel amaçlar: „ötekilerin“ dillerinde sözler öğrenme „ötekilerle“ iş birliği teşvik etme Malzemeler: uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Tekerlemeler katılımcılar için çalışma kağıdı: Bebek ve Giysiler makaslar renkli kalemler – her gruba birer set uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Ninniler Tüm katılımcılar daire şeklinde oturur ve tekerlemelerle dört gruba ayrılırlar. Tekerlelemeri uygulayıcılar Tekerlemeler çalışma kağıdından söyler veya öğrencilerden kendilerinin oyunlarda kullandıkları tekerlemeleri söylemelerini isterler. Tekerlemeler ilk önce bir dilde, sonra da öteki dilde söylenir ve herkesin ezberleyeceğine kadar birkaç defa tekrarlanır. Ana aktivite: Önceki aktivitede dört gruba ayrılan katılımcılara Bebek ve Giysiler çalışma kağıdından birer adet verilir. Bebek ve giysileri kesmeleri ve boyamaları, bebeği „giydirmeleri” ve battaniyeyle örtmeleri gerekir. Uygulayıcılar, Ninniler* çalışma kağıdından ninnileri katılımcılara tanıtır ve bunları bilip bilmediklerini sorarlar. Ninnileri bildikleri durumunda, uygulayıcılar bunları çevirirler ve anlamlarını açıklarlar, ardından da hep beraber bunları bir, sonra da öteki dilde söylerler. Ardından grupta herkes giydirilmiş ve örtülü olan „bebeği” birer birer ellerinde sallayarak ve kendi dilinde ninniyi söyleyerek „uyutması” gerekir. Ancak, „bebek” uyuyamayacaktır. Dolayısıyla, her katılımcı kendi ninnisini bitirdikten sonra, yanındaki katılımcıya şu ricayla hitap edecektir: Komşu, komşu, bebeğimi bir türlü uyutamıyorum! Bir de sen kendi ninninle dene, lütfen! Ardından „bebeği” verir. „Bebek” küçük gruplarda elden ele tüm katılımcılardan geçer. Sonunda rahleye bırakarak, hep beraber ilk önce bir, sonra da öteki dilde ninni söylerler, o zaman da „bebek” uyur. Tartışma: 1. 2. 3. 4. 5. Sonuç: Tüm milletlerin kendi Bebeği uyutmak nasıldı? ninnileri vardır. Ninnilerde Herkesin ninnileri var mıdır? Bunlar nasıldır? genellikle bebeklere iyi Aralarında benzer mi, farklı mıdır? Bebeklere genelde ne söylenir? Ne tür dilekler tutulur? dileklerde bulunulur. Sözler ve ezgi farklı olabilir, ancak Bebeğin uyuması için, ninni nasıl söylenmelidir? bebekler uyutulurken, ninni Yüksek sesle mi, yoksa nazik ve hafif bir sesle mi nazik, düşük sesle ve sevgiyle söylenmelidir? söylenmelidir. Ninninin Bebek ninninin sözlerini anlar mı? Bebek, evde sözleri önemli değildir, çünkü konuşulmayan dilde bir ninniyle uyuyabilir mi? bebek onları anlamaz. Yansıma: 1. Bugün ne yaptık? 2. Bugün yaptıklarımızdan en çok neyi beğendiniz? 3. Ne öğrendiniz? * Uygulayıcıların, çalışma kağıdında verilen ninnileri katılımcıların bilip bilmediklerini denemeleri gerekir. Bunları bilmedikleri durumda, o yörede bebeklere uyumaları için genellikle hangi ninnilerin söylendiğini öğrenmeleri, bunları ezberlemeli ve bu çalıştayda katılımcılara sunmaları gerekir. 53 ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Giriş aktivitesi: ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Tekerlemeler Eş, ebe, ben, Tavşancıksın sen, Bense küçük kelebeğim, Eş, ebe, ben. 54 Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Ninniler ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Dandini dandini dastana, Danalar girmiş bostana, Kov bostancı danayı, Yemesin lahanayı. 55 ÇALIŞTAY I.2.4: DOĞUM GÜNÜNÜ KUTLUYORUZ Özel amaçlar: • farklı kültürlerde doğum gününü kutlama adetleriyle tanışma Malzemeler: katılımcılar için çalışma kağıdı: Parmak Örgüsü – her çifte birer adet uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Seyhan ve Yane'nin Doğum Günü makaslar renkli kalemler ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Giriş aktivitesi: Tüm katılımcılar daire şeklinde durur ve teker teker kaç yaşında olduklarını birbirine sormaları gerekir. İlk önce uygulayıcılardan biri Kaç yaşındasın? sorusunun her iki dilde nasıl olduğunu söyler, sonra da hep beraber bu soruların birkaç defa tekrarlanmasını ister. Sonra uygulayıcı kendisinin sağında olan katılımcıya evde konuştuğu dilden farklı dilde kaç yaşında olduğunu sorar, katılımcı da hem kendi dilinde cevap vermeli, hem de parmaklarla göstermelidir. Ardından, cevap veren katılımcı kendi yanındaki katılımcıya kaç yaşında olduğu sorusunu yöneltir, o da sözlerle ve parmaklarla göstererek aynı şekilde cevap verir. Soru sorma, aktiviteyi başlatan uygulayıcıya gelinceye kadar dairede devam eder. Ana aktivite: Katılımcılar daire şeklinde oturur, uygulayıcılar ise Seyhan ve Yane'nin Doğum Günü çalışma kağıdından hikayeyi okur. Bu okuma, ilk paragrafın bir dilde, ardından da grupta temsil edilen öteki dilde, sonra ikinci paragrafın okumanın başlatıldığı ilk dilde ve böylece bir o dilde, bir bu dilde okunması ve aynı çalışma kağıdındaki şarkıların ortaklaşa söylenmesiyle yapılır. Hikaye okunurken, uygulayıcılar yazı tahtasına belirli bölümleri temsil etmek için çok basit resimler çizebilir. Tartışma: 1. Doğum günümüzde kendimizi nasıl hissederiz? 2. Genellikle doğum gününü nasıl tebrik ederiz? Doğum günü Makedonca nasıl tebrik edilir? Arnavutça/Romanca/Türkçe (grupta temsil edilen dile bağlı olarak) nasıl tebrik edilir? Doğum günün kutlu olmasının yanısıra, başka bir şey yapılır mı? 3. Doğum günü şarkıları söylenir mi? Hangi diğer şarkılar doğum gününde söylenebilir? 4. Bugün söylediğimiz şarkı aynı mıdır, farklı mıdır? Fark nedir? Diğer dilde de var mıdır? Bitiş aktivitesi: Sonuç: Doğum günümüzde kendimizi genellikle mutlu ve sevinçli hissederiz. Başta çocuklar için birçok ortamda doğum günü çok önemli bir gündür ve doğum günün kutlu olsun'la tebrik edilir. Büyük büyümeleri için kulaklarından da çekilebilir :). Bazıları çocuğun dilinde, bazıları da ingilizce olmak üzere, çeşitli şarkılar söylenir. Bugün söylenilen şarkı, ingilizce Happy Birthday To You şarkısının ezgisidir. Uygulayıcılar, Seyhan ve Yane'nin sınıfındaki öğretmenin, biraz eğlenecekleri, biraz da grupta konuşulan dillerde yeni sözcükler öğrenecekleri bir oyun oynamalarını önerdiğini söylerler. Siz de bu oyunu denemek ister misiniz? 56 Katılımcılar çiftlere ayrılır, rahlelere oturur ve Parmak Örgüsü katılımcılar için çalışma kağıdından birer adet oyun kağıdı alırlar. İlk önce katılımcılardan şekilleri boyamaları istenir: daireler - kırmızı üçgenler - mavi kareler - sarı baklavalar - yeşil. Uygulayıcılar, geometrik şekillerin mi, renklerin mi veya sayıların mı adlarını öğreneceklerine odaklanmayı kendileri seçecektir. Bu oyun, bir elin iki parmağı, yani işaret parmağı ve orta parmakla oynanır. Çiftlerden biri, önünüzde bulunan oyun alanındaki iki daireye parmaklarını koyar, çiftin öteki üyesi ise kendi iki parmağını iki baklava şeklinin üzerine koyar. Bu şöyle yapılır. Her iki uygulayıcı bunu gösterirler. Sonra biz her iki dilde hepinizin işaret parmağınızı hangi şekle götürmenizi söyleyeceğiz. Örneğin: İŞARET PARMAĞI İKİYE ve hepiniz kendi işaret parmağınızı iki sayısıyla işaretlenen serbest şekle koyacaksınız. Ardından da orta parmağınızı hangi şekle koymanızı söyleyeceğiz. Örneğin: ORTA PARMAK DÖRDE ve hepiniz, işaret parmağınızı oynaştırmadan, orta parmağınızla dört sayılı şekilde “duracaksınız”. İşte böyle. Uygulayıcılar bunu gösterir. Sonunda da şu soruyu sorarlar: Şimdi deneyebilir miyiz? Oyun iki yönergeyle oynanır. Uygulayıcılar her iki dilde sayıları söyler, sonra da katılımcılara oyuna başlayacakları ve kendilerine art arda beş yönerge verileceğini söylerler. Sayıların diller karıştırılarak, ancak sadece bir dilde verileceğini açıklarlar. Yansıma: 1. Bugün ne yaptık? 2. Bugün yaptıklarımızdan en çok neyi beğendiniz? 3. Ne öğrendiniz? 57 ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Sonra da oyunun nasıl oynanacağı açıklanır. Sayıların kullanılmasına örnek: ÇALIŞTAY I.2.5: İSTEK TRENİ* Özel amaçlar: „ötekilerin“ dilinde sözler öğrenme „ötekilerle“ iş birliği teşvik etme ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Malzemeler: uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Yeni Yıl Sözlüğü katılımcılar için çalışma kağıdı: Yeni Yıl – önceden kartlara kesilmiş; her katılımcı için birer kart seti katılımcılar için çalışma kağıdı: Noel Baba – her gruba birer adet katılımcılar için çalışma kağıdı: Noel Ağacı – her gruba birer adet katılımcılar için çalışma kağıdı: Kardan Adam – her gruba birer adet katılımcılar için çalışma kağıdı: Çocuk – her gruba birer adet büyük kağıt – grup sayısında yapraklar renkli kağıt – katılımcı sayısında yapraklar renkli kalem setleri – grup sayısında makaslar – grup sayısında yapıştırıcı – grup sayısında yapışkan bant Giriş aktivitesi: Çalıştaydan önce, uygulayıcılar katılımcılar için Yeni Yıl çalışma kağıdını özel kartlara keser. Böylece, her katılımcıya her dört türden birer kart vardır. Dahası, çalıştaydan önce uygulayıcılar grupta temsil edilen dillerde bu kartlarda temsil edilen şeylerin nasıl adlandırıldığını öğrenmelidir. Bunun için, uygulayıcılar için Yeni Yıl çalışma kağıdı yardımcı olabilir. Tüm katılımcılar daire şeklinde oturur. Yeni Yıl ve Noel Baba'nın gelmesi konusunda konuşurlar. Sonra her katılımcıya, kartların her dört türünden birer adet verilir. İlk önce uygulayıcılar değişimli olarak grupta temsil edilen bir dilde, sonra da öteki dilde kartlarda çizili olan her şeyin adının ne olduğunu söyler, katılımcılar da uygun kartı yukarı kaldırarak, her iki dilde söylenileni tekrarlarlar. Bunun alıştırması yapıldıktan sonra bir adım ileri gidilerek, kartlardaki her şeyin adı sadece bir veya sadece öteki dilde söylenir, her katılımcı ise hemen uygun kartı yukarı kaldırır. Aktivite, karışık olarak her kart için birkaç defa tekrarlanır. Grupta temsil edilen dillerde eşit defa söylenmesine de dikkat etmek gerekir. Ana aktivite 1: Katılımcılar dört gruba ayrılır. Ger gruba katılımcılar için tüm dört çalışma kağıdından (Noel Baba, Noel Ağacı, Kardan Adam ve Çocuk) birer adet, birer büyük kağıt yaprağı, renkli kalemler, makaslar ve yapıştırıcı verilir. Katılımcılar, çalışma kağıtlarında temsil edilenleri keser ve boyatır, sonra da ortaklaşa süsleyecekleri büyük kağıt yaprağa yapıştırırlar. Bu arada, grup üyelerinin kendi aralarında rolleri paylaşması çok önemlidir. Diğer sözlerle, kimin keseceği, kimin boyatacağı ve kimin yapıştıracağı konusunda kendi aralarında anlaşarak, aktiviteye herkesin eşit olarak katılmasını sağlarlar. Sonunda da, her grubun hazırladığı büyü kağıt yapraklar odanın belirgin bir yerinde gösterilir ve asılır. *Bu çalıştay için fikrisi İÖO „Kiril ve Metodiy“, Kalkandele öğretmenler bir grubundan geliyor 58 Ana aktivite 2: Katılımcılar, önceki aktivitede oluşturulan gruplarda kalırlar. Her katılımcıya birer renki kağıt verilir ve oraya Noel Baba'dan Yeni Yıl için getirmesini istediği birer şeyi çizmesi gerekir. Bir sonraki aktivite için, bu yaprağı kendisinde tutar. Bitiş aktivitesi: Katılımcılar daire şeklinde durur ve herkes elinde Noel Baba'dan istediği şeyin çizili olduğu yaprağı herkesin görebileceği şekilde tutar. Katılımcılardan biri başlayarak, dairenin ortasında durur ve sesli olarak kağıtta ne çizdiğini söyler. Onunla aynı dileği tutan herkes birbiri ardına durarak ve tren oluşturur şekilde birbirini belden tutarak, öteki katılımcıların durduğu dairenin içinde bir tur atar. Sonra, sırada olan öteki katılımcı dileğini söyler ve bu böylece her katılımcının kendi dileğini söyleyinceye kadar devam eder. Kendisiyle kimsenin aynı dileği paylaşmadığı bir katılımcı varsa, o zaman onun arkasında „tren“ şeklinde tüm katılımcılar durur ve böylece odada bir tur atarlar. ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Yansıma: 1. Bugün ne yaptık? 2. Bugün yaptıklarımızdan en çok neyi beğendiniz? 3. Ne öğrendiniz? 59 Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Yeni Yıl Sözlüğü Not: Çizelgeden sadece grupta temsil edilen dillerde sözler kullanılır. ARNAUTÇA TRÜKÇE ROMANCA ДЕДО МРАЗ BABA DIMRI NOEL BABA PAHO PAPO СНЕШКО DORDOLEC KARDAN ADAM IVJALO ЕЛКА BREDH NOEL AĞACI NEVE BERSHESKORO KASHT ДЕТЕ FËMIJË ÇOCUK CHAVO ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI MAKEDONCA 60 ÇALIŞTAY II.2.1: BAKLAVA VE SARMA Özel amaçlar: kendi ve „ötekilerin“ kültürlerinde benzerlik ve farklılıkların var olduğu bilincinin geliştirilmesi „ötekilerin“ dillerinde sözler öğrenme Malzemeler: çeşitli renklerde kağıt kağıt havlu (el silme kağıdı) makaslar – her grupta üçer adet neşter (skalpel) karton kutu – grup sayısında tebeşir ve tahta Katılımcılar daire şeklinde durur. Bu oyunda baklava ve sarma figürlerinin yapılacağı söylenir. Baklava figürü, her katılımcının başka bir katılımcıyla el ele tutularak, birbirlerinin gözlerine bakılarak ve elmas veya baklava şeklini yapacak şekilde kollarını açarak yapılır. Sarma figürü, iki katılımcı ele ele tutularak ve (baklavada olduğu gibi) kollarını sarma yaprağını temsil edecek şekilde açarak, içeride ise, sarmanın içini temsil eden bir katılımcı yer alarak yapılır. Aktivite, aşağıdaki iki „emir“ ile devam eder: baklava – ikişer katılımcı el ele tutulur ve baklava figürünü yapar sarma – üç katılımcıdan ikisi el ele tutulur, biri de aralarında durur. „Emirler“ karma sırayla verilir ve her yeni „emirle“ var olan figürler dağıtılır ve yeniler yapılır. Oyun, çift katılımcı sayısıyla oynanır. Toplam çift katılmcı sayısı üç ile bölünebilir olmalıdır (örneğin: 18, 24, 30, vb.). Her zaman bir katılımcı artı olmalıdır. Bu katılımcı yapılan figürlerin parçası değildir ve diğerlerine „emir“ verecektir. „Emir“ verdikten sonra, yeni yapılacak olan figürlerde yer almaya çalışmalıdır. Hiçbir figürde yer alamayacak ve tek kalacak olan katılımcı, bir sonraki turda „emir“ veren olacaktır. Uygulayıcıların oyuna katılmaları, toplam katılımcı sayısına bağlıdır. Bir katılmcı eksik ise, bir uygulayıcı; iki katılımcı eksik ise, iki uygulayıcı katılır. Her iki uygulayıcının katılmasıyla da yukarıda açıklanan şekilde gereken katılımcı sayısı sağlanamazsa, bir yerine iki veya üç katılımcı ortada kalırsa, o zaman bunlardan hepsi ortaklaşa bir „emir“ verir ve hemen yeni kurulacak olan figürlerde yer almaya çalışırlar. Ana aktivite: Katılımcılar dört gruba ayrılır. İki grup „baklava“, diğer iki grup da „sarma“ yapma görevi alırlar. Tüm gruplara aynı malzeme verilir: çeşitli renklerde kağıt (baklavaların/sarmaların iç harcının hazırlanması için), kağıt havlu yaprakları (yaprakların/yufkaların hazırlanması için), makaslar ve karton kutular (tava/tencere olarak). Herhangi bir grup baklavayı parçalara kesmek isterse, o zaman uygulayıcılar neşterle yardım ederler. Sonunda gruplar kendi ürünlerini tanıtır, nasıl yaptıklarını (içine ne koyduklarını) da anlatırlar. 61 ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Giriş aktivitesi: Tartışma: 1. Bu yemekler evde yapılıyor mu? Sık mı yapılır? 2. Ne zaman baklava, ne zaman da sarma yapılır? Sonuç: Bazı yemekler daha sık, bazıları daha nadır yapılır. Bazı yemekler ise, bayramlarda olduğu gibi, özel günlerde yapılır. Örneğin, Şeker ve Kurban Bayramı'nda hemen her zaman baklava, Noel'de ise hemen her zaman sarma yapılır. Bitiş aktivitesi: „Gün-gece“ oyununu oynamak için, herkes oturur. İlk önce Gün sözcüğü, ardından da Gece sözcüğünün grupta temsil edilen dillerde nasıl denildiği söylenir (ve tahtaya yazılır). ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Sonra da oyunun nasıl oynandığı açıklanır: „emirleri“, sadece Gün veya sadece Gece diyen bir uygulayıcı verir. Gün emrinde katılımcılar başlarını yukarıya doğru kaldırır, Gece emrinde ise aşağıya doğru eğerler. İlk önce „emirler“ bir dilde, sonra diğer dilde, sonunda da karma olarak verilirler. Katılımcılardan herhangi biri yanlış yaparsa, ceza vermeme çok önemlidir. O katılımcı oyundan dışlanmaz ve oyuna devam eder. Yansıma: 1. Bugün ne yaptık? 2. Bugün yaptıklarımızdan en çok neyi beğendiniz? 3. Ne öğrendiniz? 62 ÇALIŞTAY II.2.2: BAYRAMLARIN KUTLANMASI Özel amaçlar: kendi ve „ötekilerin“ kültürlerinde benzerlik ve farklılıkların var olduğu bilincinin geliştirilmesi „ötekilerin“ dillerinde sözlerin/deyimlerin öğrenilmesi Malzemeler: katılımcılar için çalışma kağıdı: Yemekler – her gruba birer adet katılımcılar için çalışma kağıdı: Giysiler – her gruba birer adet katılımcılar için çalışma kağıdı: Yerler – her gruba birer adet yazı araçları – grup sayısında yapışkan bant tebeşir ve tahta Katılımcılar daire şeklinde durur. Uygulayıcılar ilk önce şu iki cümleyi grupta temsil edilen tüm dillerde söyler ve tahtaya yazarlar: - Baklava, baklava ister misin? - Evet, baklava isterim. Ardından, bu iki cümlenin oyunda nasıl kullanılacağını açıklar ve gösterirler. Bir uygulayıcı, yanında duran katılımcıya Baklava, baklava ister misin? sorusunu dillerden birinde yöneltir. Bunu söylerken, dişleri görünmemeli ve gülmemelidir. Katılımcı, kendine soru yöneltin dilde Evet, baklava isterim cevabını verir. O da bunu dişleri görünmeden ve gülmeden yapar. Ondan sonra, yanındaki diğer katılımcıya aynı şekilde aynı soruyu, ancak başka bir dilde yöneltir ve o dilde cevap bekler. Sıra tekrar oyunu başlatan uygulayıcıya gelinceye kadar, oyun devam eder. Oyunda diller, katılımcının ana diline bakmaksızın, sırayla kullanılır. Ana aktivite: Uygulayıcılar, grup katılımcılarına karakteristik olan bayramlar (örneğin: Şeker ve Kurban Bayramı, Noel Bayramı, Hıdırellez) hakkında konuşma başlatırlar. Katılımcılar, bilmediklerini sormaya teşvik edilirler. Bu konuşma, bayramların dini arka planına bakmadan, yenilen yemekler, taşınılan giysiler ve ziyaretlerdeki adetleri kapsamalıdır. Yöneltilebilecek sorulara örnekler: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Hangi bayramları kurlarsınız? Evde bu bayramlarda hangi yemekler yapılır? Ziyarete gider misiniz ve misafirler size gelir mi? Hediyeler verilir mi? Bayram nasıl tebrik edilir? Söylenilen herhangi bir şarkı var mıdır? Sonra katılımcılar temiz etnik gruplara ayrılırlar. Gruplara Yemekler, Giysiler ve Yerler çalışma kağıtlarından birer adet verilir. Gruplar, kendileri için bayramlarda olağan yemek, giyim ve yer olan resimlerin altındaki kareciği karalamaları gerekir. Bitirdikten sonra, uygulayıcılar tüm grupların çalışma kağıtlarını tahtaya yapıştırır ve katılımcılarla beraber benzerlik ve farklılıkları bulurlar. Aşağıdaki örneklerde olduğu gibi sonuçlara varılır: 63 ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Giriş aktivitesi: Demek ki, her iki (üç) bayramda da güzel giyinmemiz ortak bir özelliktir. Noel Bayramı'nda …, Hıdırellez'de …, Şeker ve Kurban Bayramı'nda … gibi özel, güzel yemekler yaparız. Noel Bayramı'nda …, Şeker ve Kurban Bayramı'nda …, Hıdırellez'de … yapmak farklıdır. ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Tartışma: 1. Diğerlerine benzemek iyi midir? Neden? 2. Diğerlerindense farklı da olmak iyi midir? Neden? Sonuç: Ötekilerle benzer şeylerimizin olması, onları daha yakın hissettiğimiz ve onlarla daha kolay oynayabildiğimiz, anlaşabildiğimiz ve kendimizi daha iyi hissettiğimiz için, iyidir. Bitiş aktivitesi: Ancak, yeni şeyler, yeni oyunlar, yeni adetler ve yeni diller öğrenmemize fırsat verdiği için, ötekilerle farklı şeylerimizin de olması güzeldir. Katılımcılar daire şeklinde durur ve giriş aktivitesinde oynadıkları oyunu bitiş oyunu olarak da oynarlar. Tek fark, grupta temsil edilen dillerde şimdi şu iki cümleyi kullanmakta olmalarıdır: - Sarma, sarma ister misin? - Hayır, baklava isterim. Yansıma: 1. Bugün ne yaptık? 2. Bugün yaptıklarımızdan en çok neyi beğendiniz? 3. Ne öğrendiniz? 64 ÇALIŞTAY II.2.3: ШТО NEDİR- ШТО NE'DİR Özel amaçlar: „ötekilerin“ dillerinde sözler/deyimler öğrenme „ötekilerin“ kültürünü tanıyarak, onlara karşı saygı geliştirme Malzemeler: katılımcılar için çalışma kağıdı: Hazır İfadeler uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Hazır İfadeler* uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Hazır İfadeler Örneği yazı seti kalın kağıtlar (hamerler) veya A3 boyutunda kağıt – önceden yarıya ayrılmış veya kağıt yapraklar mum boya kalemleri Herkes daire şeklinde durur. Bir katılımcı başlayarak, değişik ses tonuyla yanındaki katılımcıya şu soruyu yöneltir: Што nedir? Ve şu cevabı alır: Што ne'dir! Cevap veren katılımcı diğer tarafa dönerek, yanındaki katılımcıya aynı soruyu yöneltir. Her katılımcı birer defa soru sorar ve birer defa cevap verir. Soruyu ilk soran katılımcı da cevap vermediği sürece, aktivite devam eder. Ana aktivite: Altı küçük grup oluşturulur. Her gruba, katılımcılar için Hazır İfadeler çalışma kağıdından birer hazır ifade, ½ kalın kağıt (hamer) veya A3 boyutunda bir kağıt yaprak ve mum boya kalemleri verilir. Grupta hazır ifadeyi „öteki“ dile çevirmeleri, sonra da büyük kağıda bunu her iki dilde yazmaları gerekir. Kağıdın duvara asılacağı, dolayısıyla okunaklı büyük harfler kullanmaları, ancak her iki dildeki hazır ifadenin de sığdırılması için yerin olunmasına dikkat etmeleri gerektiği vurgulanır. Ardından, istedikleri halde, yaprağı süsleyebilirler. Uygulayıcılar, uygulayıcılar için Hazır İfadeler Örnekleri çalışma kağıdından süslenme örneği gösterirler. Sonunda ise, her grup diğerlerinin önünde kendi çalışmasını gösterir ve yaprağı nereye asacaklarına hep beraber karar verirler. Tartışma: 1. Afişlerin hazırlanmasında en ilginç neydi? 2. Hangi yeni sözleri öğrendiniz? 3. Bu sözler herhangi bir durumda sizin için yararlı olabilir mi? Neden? Sonuç: Dil, iletişimin temelidir. İletişim kurmamız için, karşımızdaki kişinin dili hakkında en azından temel bilgimizin olması gerekir. Birini bizimle oynamasını veya bize yardım etmesini çağırmak istediğimizde, onun dilinde bunun nasıl söylendiğini bilmekte yarar var. Bitiş aktivitesi: Herkes daire şeklinde durur. Tüm katılımcılar yüksek sesle uygulayıcıların önderliğinde afişlerdeki tüm hazır ifadeleri her iki dilde okurlar. Ardından da her katılımcı odada serbestçe dolaşabilir ve istediği zaman diğer bir katılımcıya afişlerdeki hazır ifadelerle ikinci dilde hitap edebilir. Diğer katılımcı aynı ifadeyle, ancak öteki dilde cevap vermelidir. *Bu çalıştay Arnavut/Roman/Türk veya başka bir dil konuşan katılımcı olduğu bir grup çalışmalar sırasında, ifadeleri uygun dildeki kullanılmaktadır. 65 ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Giriş aktivitesi: Yansıma: ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI 1. 2. 3. 4. 66 Bugün ne yaptınız? Kendinizi nasıl hissettiniz? Ne öğrendiniz? Öğrendiklerinizi günlük hayatta nasıl kullanabilirsiniz? ÇALIŞTAY II.2.4: BİÇİMLERDEN RESİMLERE Özel amaçlar: „ötekilerin“ kültürlerinde benzerlik ve farklılıkların var olduğu bilincinin geliştirilmesi „ötekilerin“ dilinde sözler/hazır ifadelerin öğrenilmesi uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Biçimlerin Hikayesi çeşitli renklerde (sarı, kırmızı, yeşil, mavi) kendinden yapışkan kolaj kağıdı – tüm dört renkte önceden kesilmiş daireler (çapı 3 cm), üçgenler (kenarları a, b, c = 3 cm), kareler (kenarı a = 3 cm) ve dikdörtgenler (kenarı a = 2 cm, kenarı b = 3 cm); giriş aktivitesi için: her katılımcı için farklı renklerde her biçimden birer adet; ana aktivite 2 için: dört katılımcıdan oluşan her gruba tüm biçimlerden farklı renklerde yedişer adet А3 boyutunda kağıt yapraklar – grup sayısında yazı seti tutturgaçlar (ataşlar) çizgilik (cetvel) makas yapışkan bant tebeşir ve yazı tahtası Giriş aktivitesi: Çalıştayın başlamasından önce, uygulayıcılar dört renkte kendinden yapışkan kolaj kağıdından daireler, üçgenler, kareler ve dikdörtgenler keser, her katılımcıya verilmek üzere her dört şekli farklı renkte gruplayarak, tutturgaçla tutar. Dahası, uygulayıcılar yazı tahtasına tüm dört rengi ve dört şekli, bir de „Dokun“ ve „Hepsi“ sözlerini grupta temsil edilen tüm dillerde yazmıştır. Katılımcılar daire şeklinde durur. İlk önce uygulayıcılar değişimli olarak tahtada yazılan tüm kelimeleri grupta temsil edilen tüm dillerde birkaç defa açık ve net bir şekilde söylerler, ardından da katılımcılar hep beraber yüksek sesle aynısını tekrarlarlar. Sonra her katılımcı kapalı gözlerle önceden hazırlanmış biçim setlerinden bir tanesini seçer. Biçimlerden birer tane vücudunun farklı yerlerine yapıştırır: bir omuz, bir dirseğin, avucun ve dizin dış kısmı. Biçimlerin yapıştırıldığı vücudun tarafı (sağ veya sol), yapıştırıldığı biçimin bizzat hangisi ve hangi renkte (örneğin: sarı daire sağ omuzda, kırmızı kare sol avucun dış tarafında, yeşil üçgen sağ dirseğin dış tarafında, mavi dikdirtgen sol dizin dış tarafında gibi) önemli değildir. Herkes dört farklı renkteki dört farklı biçimi vücudunun belirli yerlerine yapıştırdıktan sonra, uygulayıcılar katılımcıların kendilerine verileceği talimatlardan birini işitinceye kadar odada serbestçe hareket etmelerini söylerler. Talimatları işitince, her katılımcı başka bir katılımcıyı arar ve çift olarak talimatta verilen biçim veya rengi dokunmaları gerekir. Bunu yaparken de, çiftlerin o biçimi veya rengi nerede yapıştırdığı önemli değildir. Böylece, omuzun omuzla, omuzun dizle, avucun dirsekle vb. bağlanması mümkündür. Bu biçimde „bağlı olan“ çiftin üyeleri, o durumda azıcık öyle kalırlar, sonra da tekrar bir başka talimat işitip, tekrar başla birini arayıp dokunulacaklarına kadar odada serbestçe dolaşırlar. Uygulayıcılar bu aşamada aşağıdaki talimatları birkaç defa farklı sırayla ve sırasıyla grupta temsil edilen tüm dillerde söylerler. Isındıktan sonra ise bu talimatlar, grupta temsil edilen dillerin sadece birinde de verilerek devam edilebilir. Talimatlar şunlardır: 67 ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Malzemeler: Daireleri dokun! Üçgenleri dokun! Kareleri dokun! Dikdörtgenleri dokun! Sarıyı dokun! Kırmızıyı dokun! Yeşili dokun! Maviyi dokun! ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Bir aradan sonra, aynı şekilde yeni talimatlar verilir. Bu talimatlardan sonra gruptaki tüm katılımcılar mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde zincir halinde birbirine bağlanarak, talimatta verilen biçim veya rengi dokunurlar. Bunu yaparken de, o biçim veya rengin vücudun hangi kısmına yapıştırıldığı önemli değildir. Bu talimatlar şunlardır: Herkes daireleri dokunsun! Herkes üçgenleri dokunsun! Herkes kareleri dokunsun! Herkes dikdörtgenleri dokunsun! Herkes sarıyı dokunsun! Herkes kırmızıyı dokunsun! Herkes yeşili dokunsun! Herkes maviyi dokunsun! Bu ikinci talimatlara göre davranmak zorluk çıkarırsa, hele hele çalışma için odanın büyüklüğü yeterli değilse, o zaman birinci talimatlara göre devam edilebilir, ancak şimdi zincir halinde daha çok sayıda (dört/beş/altı) katılımcının bağlanması istenebilir. Katılımcıların birbirine bağlanmaları ve oyuna daha da çok hız kazandırmaları için, uygulayıcılar verecekleri her talimatın ardından 10'a kadar sayabilir ve bu süre içinde herkesin talimata uyması gerekir. Ana aktivite 1: Uygulayıcılar, uygulayıcılar için Biçimlerin Hikayesi çalışma kağıdındaki hikayeyi okurlar. Hikayenin bir paragrafı ilk önce grupta temsil edilen bir dilde, sonra da diğer dilde okunur, ardından da bir sonraki paragraf ikinci dilde, devam da birinci dilde okunur ve bu böyle değişerek devam eder ve yeni paragraflar eklenir. Hikaye okunurken, uygulayıcılar yazı tahtasına paragrafları temsil eden basit resimler çizebilirler. Tartışma: 1. Hikayenin başlangıcında biçimler beraber oynuyor muydu? Neden? Kendileri hakkında ve kendilerinden farklı olanlar hakkında ne düşünüyorlardı? Haklı mıydılar? 2. Ne düşünüyorsunuz, hikayede aynı kentte yaşayan biçimler aralarında farklı mı ya da hepsi aynı mıydı? 3. Makedonya'da hangi etnik topluluklar yaşar? 4. Makedonya'da yaşayan Makedonlar, Arnavutlar, Türkler, Romanlar vb.ları aralarında neye göre farklıdırlar? Neye göre ise benzerdirler? Aralarında daha çok farklılık mı benzerlikler mi vardır? 5. Bir etnik topluluğunun tüm mensuplar kendi aralarında aynı mıdır? 6. Sırf öteki etnik topluluk mensubu olduğu ve onu kendisinden çok farklı gördüğü için birinin başka biriyle arkadaşlık yapmaması olayına rastlamak mümkün müdür? 7. Bir öteki etnik topluluk mensubunun kendisinden ne kadar farklı ve ne kadar benzer olduğunu onunla hiç tanışmadan çıkarmak mümkün müdür? 68 Sonuç: Hikayenin başlangıcında, farklı biçimler beraber oynamıyordu, çünkü aralarında herhangi bir benzerlik görmüyorlardı. Onların kendileri hakkında sadece olumlu, ötekileri hakkında ise sadece olumsuz düşünceleri vardı. Bu olumsuz düşünce, onlarla hiç tanışmadan yaratılmıştı. Sonradan bu konuda haksız olduklarını gördüler. Makedonya'da farklı etnik topluluklara mensup insanlar yaşar: Makedonlar, Arnavutlar, Türkler, Romanlar, Sırplar, Ulahlar, vb. Etnik topluluklar kendi aralarında konuştukları dil, din, kutladıkları bayramlar, farklı durumlarda yapılan çeşitli adetler vb. konularda farklıdırlar. Ancak, bir etnik topluluk mensupları da kendi aralarında farklıdırlar. Bazen de farklı etnik topluluk mensuplarından daha da farklıdırlar. Örneğin, farklı görünüş ve davranışlarla farklı olan bireylerin yanısıra, bir etnik grubun çoğu mensupları arasında bizzat benzer olan özelliklerle de farklı olabilirler: tüm Makedonlar Hristiyan değildir, tüm Arnavutlar Müslüman değildir, her yerde tamamen dinsiz olanlar vardır, tüm Romanlar Romanca konuşmaz, herkes aynı bayramları kutlamaz, herkesin aynı adetleri yoktur vb. Farklı etnik topluluk mensupları kendi aralarında tanışmazlarsa, aralarında farklılıklardan daha çok olan benzerlikleri göremezler, farklılıkları vurgulayabilirler ve bunlar diğerleri için artık tehdit niteliğinde olabilir ve ötekilerden, yani kendinden farklı olanlardan kaçınmaya da yol açabilirler. Böylece, kendi hayatları yeni bilgi ve tecrübeden, öteki kültürleri ve yeni arkadaşlar tanımaktan yoksun kalır. Ana aktivite 2: Katılımcılar, dörder kişilik etnik açıdan karma gruplara ayrılırlar. Her gruba farklı renkte (sarı, kırmızı, yeşil ve mavi) kendinden yapışkan kolaj kağıdından kesili yedişer daire, üçgen, kare ve dikdörtgen verilir. Grupta her katılımcı kendi önüne aynı biçimden yedi parçayı alır. Grubun görevi, var olan çeşitli şeyi (nesneler, olayklar, yapılar, bitkiler, hayvanlar, cisimler vb.) temsil etmeleri için grubun her üyesinin tüm biçimlerinden istifade edilmesi konusunda aralarında anlaşmak, sonra da biçimleri büyük kağıt yaprağa ortaklaşa yapıştırmaktır. Sonunda da, her grubun temsilcisi yazı tahtasına kendi grubunun hazırladığı kağıdı yapıştırır ve grubun biçimleri ne için kullanmayı düşündüğünün sunumunu yapar. Bitiş aktivitesi: Tüm katılımcılar daire şeklinde durur. Aralarından biri ellerini çırpar. Avuçlarını beşinci defa çırptığında, onun sağındaki katılımcı da el çırpar. O da aynı şekilde devam eder. Böylece teker teker el çırpmasına herkes katılır ve sonunda son katılımcı da beşinci defa avucunu çırptığında, tüm katılımcılar el çırpmasını sonuna kadar hızlandırırlar. Yansıma: 1. Bugün ne yaptık? 2. Bugün yaptıklarımızdan en çok ne hoşunuza gitti? 3. Ne öğrendiniz? 69 ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI 8. Biçimler rastgele karıştıklarında, başlangıçta nasıl tepki gösterdiler? Neden bunu beğendiler? 9. Daireler Makedon, üçgenler Arnavut, kareler Roman, dikdörtgenler de Türk ise, karıştıklarında beraber ne yapabilirler? ÇALIŞTAY III.2.1: MİSAFİRLİKTEYİZ... Özel amaçlar: kendi ve „ötekilerin“ kültürlerinde benzerlik ve farklılıkların var olduğu bilincinin geliştirilmesi „ötekilerin“ dillerinden sözler öğrenmek Malzemeler: çeşitli renkte kağıt tepsiye benzer nesne – grup sayısında kağıt tabak ve bardak – katılımcı sayısında makaslar – her gruba ikişer tebeşir ve tahta ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Giriş aktivitesi: İlk önce uygulayıcılar, grupta temsil edilen dillerde Merhaba nasıl denildiğini söylerler (ve tahtaya yazarlar). Sonra herkes, verilen işaret üzerine, grupta temsil edilen dillerde beşer defa selamı tekrarlarlar. Ardından, herkes iki sırada dizilecek şekilde yer alır (iki eşit sırada, birbirine dönmüş şekilde, 80-100 cm uzaklıkta). İki katılımcı (birbirine dönük olan her iki sıranın başından birer katılımcı), iki sıranın arasına girer ve diğer sona doğru hareket ederken, kendi sırasında bulunan herkesle tokalaşır ve ana dilinin dışında Merhaba der. Bu iki katılımcı sıranın sonuna geldiklerinde, tekrar sırada yer alırlar ve diğer iki katılımcı sıraların arasına girer ve aynı işlemi tekrarlarlar. Aktivite, tüm katılımcıların sıralar arasına girerek, sıradaki tüm diğer katılımcılarla selamlaşıncaya kadar devam eder. Ana aktivite: Katılımcılar, etnik açıdan dört „temiz“ gruba ayrılır. Her grubun, eve misafir gelmiş durumunu düşünmeleri ve sunmaları gerekir. Bu tanıtımlarda, eve misafir geldiğinde o kültürde yapılan tipik/geleneksel hareketlere dikkat edilmesi gerekir: selamlaşma, ayakkabıları soyma/giyme, içecek ve yemek ikram etme ve misafirleri gönderme. Gruplara, farklı kültür mensuplarında misafirleri karşılamaya yarayacak olan nesnelerin hazırlanması için gereken malzemeler verilir. Sunum için hazır olduklarında, her grup pantomimle (söz kullanmadan) hazırladığı durumu oynar. Bu arada, grubun bir üyesi misafir, diğer iki üyesi ise ev sahipleri (karı ve koca) rolünü oynarlar. Gerekli olduğunda, misafirleri karşılamaya yarayan malzemelerin açıklaması yapılır (neyi temsil ederler, nasıl yapılmıştır, vb.). Tartışma: 1. … (grupta temsil edilen kültürler teker teker buraya eklenir) misafirliğe gidildiğinde, karakteristik olan nedir? 2. Aralarında benzer olan ne, farklı olan nedir? Bitiş aktivitesi: İlk önce uygulayıcılar, grupta temsil edilen dillerde Görüşmek üzere (veya ayrılmada tipik olan selamlaşma) sözlerini söylerler (ve tahtaya yazarlar). Ardından da, herkes verilen işaret üzerine, grupta temsil edilen dillerde bu selamı beşer defa tekrarlar. 70 Sonra, tüm katılımcılar çiftler halinde odanın bir kenarında, birbiri arkasında dizilirler. Çiftler teker teker odanın ortasına doğru hareket eder ve herkes kendi ana dilinde ayrılma selamı verecek şekilde birbiriyle tokalaşarak selamlaşırlar. Ardından, biri odanın sol, diğeri sağ tarafına giderek, çiftler ayrılır. Yansıma: Bugün ne yaptık? Kendinizi nasıl hissettiniz? Ne öğrendiniz? Öğrendiğimizi günlük hayatta nasıl uygulayabiliriz? ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI 1. 2. 3. 4. 71 ÇALIŞTAY III.2.2: DOĞUM ADETLERİ Özel amaç: farklı kültürlerde benzerlik ve farklılıkların var olduğunu bilincini geliştirmek ve saygıyı teşvik etmek Malzemeler: ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI katılımcılar için çalışma kağıdı: Doğum adetleri – her gruba birer ader sarı ve yeşil renkte kağıt – her yaprak sekiz eşit parçaya kesilmiş; aynı bir cinsiyetten katılımcı sayısında bir renkten parçalar kutu makas yazı seti – katılımcı sayısında tebeşir ve tahta Giriş aktivitesi: Sarı ve yeşil renkte kağıt yaprakları sekiz eşit parçaya kesilir ve her katılımcıya birer parça verilir: tüm erkekler bir, tüm kızlar ise başka bir basmakalıp anlayışın dışında olan renkten kağıt parçası alır. Herkes kağıda beğendiği bir adı yazar, kağıdı katlar ve bir kutuya koyar. Devamda, herkes başkasının bir ad yazdığı birer kağıtçığı çeker. Uygulayıcılar, grupta temsil edilen dillerde Benim adım ve Senin adın sözlerini söylerler (ve tahtaya yazarlar). Sonra, herkes daire şeklinde yer alır ve kendi ana dilinin dışında bir dilde Benim adım … (buraya çektikleri kağıtçıkta yazılı olan adı eklerler) şeklinde kendini tanıtırlar. Bir katılımcı „yeni“ adını söylediğinde, diğerleri bir seste, aynı dilde, Senin adın … (buraya „yeni“ adı eklerler) derler. Ana aktivite: Katılımcılar üç gruba ayrılırlar. Her grupta, mevcut etnik grup üyelerinden aynı sayıda katılımcının olmasına dikkat edilir. Her gruba, doğum adetleri çalışma kağıdından birer adet verilir. Çalışma kağıdındaki soruların yardımıyla, tartışma yürüterek, benzerlik ve farklılıkların bulunması gerekir. Küçük gruplar dahilinde tüm sorular tartışıldıktan sonra, varılan sonuçlar (bulunan benzerlikler ve farklılıklar) her grup tarafından soru soru şeklinde tanıtılır. Sonuç: Tartışma Doğum adetleri, farklı toluluklarda farklıdır, ancak 1. …(bir etnik grup söylenir)'larda benzerlikler de vardır. ve … (ikinci bir etnik grup Bazen, aynı bir yerde yaşayan farklı toplulukların, söylenir)'lardaki doğum adetleri için neler söyleyebiliriz? birbirinden uzak yaşayan aynı topluluklardan daha benzer adetleri vardır. 2. Adetler aynı mıdır? Nasıldır? Bitiş aktivitesi: Katılımcılar daire şeklinde otururlar. Herkes kendi adını, doğum tarihini ve adını kimin verdiğini söyler. 72 Yansıma: Bugün ne yaptık? Kendinizi nasıl hissettiniz? Ne öğrendiniz? Öğrendiğimizi günlük hayatta nasıl uygulayabiliriz? ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI 1. 2. 3. 4. 73 ÇALIŞTAY III.2.3: NASIL YAPMAMİ SÖYLE Özel amaçlar: „ötekilerin“ özelliklerinde benzerlik ve farklılıkların var olduğu bilincinin geliştirilmesi „ötekilerin“ dillerinde sözlerin öğrenilmesi Malzemeler: ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Geometrik Biçim Çizimleri katılımcılar için çalışma kağıdı: Sözlük – her gruba ikişer adet uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Sayılar 1-6 farklı renklerde kendinden yapışkan kolaj kağıdı (sarı, kırmızı, yeşil, mavi) – her dört renkte ve model-figürlere uygun her biçimden her gruba ikişer büyüklükte önceden kesilmiş birçok daire, üçgen, kare ve dikdörtgen model-figürler – her gruba kendinden yapışkan kolaj kağıdından (her biri ayrı kağıtta) önceden hazırlanmış altışar farklı model-figür (ikişer basit, orta karmaşık ve karmaşık) kağıt yazı seti cetvel yapışkan bant makas Giriş aktivitesi: Katılımcılar etnik açıdan karma çiftlere ayrılırlar. Her çift, etrafında yeterince yer olacak şekilde durur. Çiftler ortaklaşa çalışmaya başlar. İlk önce biri, sonra da öteki üye odadan açıkça görülebilir bir nesneyi düşünür ve bunu söz kullanmadan, sadece hareketlerle çiftin öteki üyesine açıklamaya çalışır (ancak açıkça o nesneyi göstermez), o da söz konusun neyin olduğunu bulmaya çalışır (örneğin: rahle, sandalye, yazı tahtası…). Nesne bulunduktan sonra, çiftlerde roller değişir. Oyun birkaç defa sırayla çiftin üyeleri arasında odada bulunan birkaç diğer nesnenin bulunmasıyla değişir. Ana aktivite: Çalıştayın uygulayıcıları, her grup için altışar tamamen aynı kağıt hazırlamıştır. Her kağıtta, farklı renk (sarı, kırmızı, yeşil ve mavi) ve büyüklükte (küçük ve büyük) geometrik biçimlerin (daire, üçgen, kare ve dikdörtgen) yapıştırılmasıyla birer tanınabilir şey (model-figür) temsil edilmiştir. Bunun için fikirler uygulayıcılar için Geometrik Biçim Çizimleri çalışma kağıdından alınabilir. Her grup için ikişer basit, ikişer biraz karmaşık ve ikişer karmaşık model-figürlerin olması önerilmektedir. Dahası uygulayıcılar, çalıştaydan önce model-figürlere uygun bir şekilde, model-figürlerin yapılması için hangi ve ne tür parçaların gerektiğine bağlı olarak, her gruba farklı renklerde (sarı, kırmızı, yeşil ve mavi) ve iki farklı büyüklükte (büyük ve küçük) geometrik biçim setleri (daire, üçgen, kare ve dikdörtgen) hazırlamıştır. Katılımcılar altı etnik açıdan dengelenmiş gruba ayrılır ve her grup diğerlerinden uzak olan bir rahleye oturur. Her grup içerisinde, bir etnik grubu mensupları rahlenin bir kenarına, diğer yarısı ise diğer kenarına oturmalıdır. Her grup dahilindeki bu alt gruplar birbirine dönmüş olmalıdır. *Uygulacılar sözlüğün katılmacılar dilinde kelimeler ile dolduruyor. 74 Başlangıçta, her gruba tüm figürler için gerekli olan tüm geometrik biçim setleri, altı boş kağıt yaprağı ve ikişer katılımcılar için Sözlük çalışma kağıdı (her alt gruba önünde bulundurması için birer kağıt) verilir. Ardından, ilk önce uygulayıcılar, sonra da herkes hep beraber çalışma kağıdında yazılan sözleri grupta temsil edilen tüm dillerde okurlar. Bu arada, telaffuzda yapılabilecek yanlışların önemli olmadığı, aslında önemli olanın o sözleri söylemeye çalışmak olduğu vurgulanır. „Sözlük“te yazılı sözlerin kullanımının dışında gösterme, bakma, fısıldama ve alt gruplar arasında konuşma yasaktır. Bir alt grubun üyeleri, öteki alt grubun figürü yapması için talimatları nasıl ve nereden vermeye başlayacağına dair kendi aralarında anlaşır. Öteki alt grup anlamadığı şeyler konusunda soru sorabilir, ancak yine sadece „sözlük“te olan sözleri kullanarak ve bunu sadece talimatı işittiği dilde sorarak yapabilir. Başarının sağlanması, yani model-figürün yapılması için, her iki alt grubun kendi aralarında iş birliği yapması ve birbirini anlamaya çalışmaları gerektiği vurgulanır. Alt grup üyeleri figürü yapmaları için hangi biçimi nereye yapıştırmaları gerektiğini tamamen anladığı ve biçimleri hangi sıraya göre yapıştıracağını kağıda yazdıktan ve bunu öteki alt grup da onayladıktan sonra, biçimlerin yapıştırılmasına geçilir. Ardından da hem model-figür hem de yapılan figür kıyaslanır. Sonra alt gruplar rollerini değiştirirler, uygulayıcılar ise yeni model-figür verirler. Başlangıçta her iki alt grubun birer basit figür yapmaları önerilir. Daha sonra, giderek zorlaşan figürlerin yapılması için ikinci ve üçüncü tura gidilir. Sonunda da, model-figürlerin ve bunların ne kadar kopyası olup olmadığına bakmaksızın her grubun yaptığı figürlerin sergisi yapılır. Tüm gruplar gösterdikleri çaba için övülürler. Tartışma: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Figürün yapılması için talimat verme rolündeyken kendinizi nasıl hissettiniz? Talimatları takip etme rolünde kendinizi nasıl hissettiniz? Bu grubun katılımcıları hangi dilleri konuşurlar? Bu diller ne kara aralarında benzer veya farklıdır? Bizimle aynı dili konuşmayan biriyle daha az söz kullanarak anlaşabilir miyiz? Aynı dilde konuşmadığınız biriyle anlaşmak için ek olarak ne yaparsınız? Sonuç: Bazı insanların bizimle aynı dili konuşmamalarına rağmen, bu onlarla anlaşamayız anlamına gelmez. Bazen kendi ana dilimizde daha az sayıda ve daha basit sözleri kullanmak ve öteki dilde, mükemmel olmasa bile, sadece birkaç söz öğrenmek, bu konuda bize yardımcı olabilir. İletişimi sözsüz konuşmayla da zenginleştirirsek, daha da çok yardımcı olabilir. Makedonya'da farklı diller konuşulur. Bunlar kendi aralarında çok farklı, ancak çok benzer de olabilir (örneğin: bazı harfler aynı yazılır, bazı sözler benzer veya aynıdır vb.). 75 ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Sonra, her grubun bir alt grubuna, diğer alt grup görmeden, önceden uygulayıcılar tarafından hazırlanmış bir model-figür kağıdı verilir. Aktivite, bu alt grubun kendilerinde olan figürün hazırlanması için diğer alt gruba yavaş yavaş talimat vererek devam eder. Bunu yaparken, sadece „sözlükte“ yazılı olan ve kendi ana dilinde sözler kullanır. Diğer grup talimatları dikkatlice dinler, „sözlük“ yardımıyla bunları anlamaya çalışır, uygun geometrik biçimi bulur ve bunları boş kağıt yaprağına doğru bir şekilde dizer. Bitiş aktivitesi: İlk önce bütün grupla birden altıya kadar bir dilde, sonra da grupta temsil edilen öteki dilde sayma öğrenilir. Bunu yaparken ilkin uygulayıcılar yüksek sesle sayar, her sayıdan sonra da tüm katılımcıların hep beraber tekrarlamaları için ara yaparlar. Sonra, her katılımcıya birden altıya kadar bir sayı verilir (uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Sayılar 1-6). Bu sayı, ayakkabının üst kısmında açıkça görülebilir bir şekilde yapıştırılır. ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Herkes odada serbestçe dolaşır. Verilen işaret üzerine, uygulayıcılar sırayla grupta temsil edilen dillerden birinde birden altıya kadar bir sayı söylerler, katılımcılar ise mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde bir çizgide sıralanırlar. Sıralanma şöyle yapılır: söylenilen sayı birinci, ardında ise altıya kadar diğer sayılar, sonra da birden altıya kadar sayılar ve bu böyle tüm katılımcılar sıralanıncaya kadar devam eder (örneğin: 4 sayısı söylendiğinde, tüm katılımcılar şöyle sıralanırlar: 4-5-6-1-2-3-4-5-6-1-2-34-5-6-1-2-3...). Oyunu birkaç defa tekrarlamak mümkündür. Uygulayıcılar ise her zaman daha hızlı ve daha başarılı olmaları için, sıralanma zamanını ölçerek, katılımcıları teşvik ederler. Yansıma: 1. 2. 3. 4. 76 Bugün ne yaptık? Kendinizi nasıl hissettiniz? Ne öğrendiniz? Öğrendiğimizi günlük hayatta nasıl kullanabiliriz? Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Geometrik Biçim Çizimleri K M S K M S S K M Y M Y Y Y S S K Y K M Y M KS K S Y S K M Y K S K S Y M K S Y M M Y K (harfler, biçimin rengini belirtirler: kırmızı, sarı, yeşil, mavi) 77 ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI S Y ÇALIŞTAY III.2.4: KÜLTÜR BİLGİ YARIŞMASI Özel amaçlar: „ötekinin“ kültürüyle tanışma ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Malzemeler*: katılımcılar için çalışma kağıdı: Bilgi Yarışması 1 katılımcılar için çalışma kağıdı: Bilgi Yarışması 2 uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Bilgi Yarışması 1 – Cevaplar uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Bilgi Yarışması 2 – Cevaplar katılımcılar için çalışma kağıdı: Yardım İsteme uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Puanlar yazı seti kalın uçlu kalemler (markerler) kağıt büyük kağıt yapışkan bant Giriş aktivitesi: Herkes dairede kendisine en çok etki bırakan bir bilgi yarışma programını söyler. Ana aktivite: Katılımcılar dört etnik açıdan homojen gruba ayrılır. Sonra Makedon ve Arnavut/Roman/Türk gruplarından birer grup sarı grup olarak ilan edilir, diğerleri ise (bir Makedon ve bir Arnavut/Roman/Türk grubu) yeşil grup olarak ilan edilir. Farklı çalışacaklarına rağmen, sarı grubun bir takımı temsil edeceği açıklanır. Yeşil gruplar için de bu geçerli olacaktır. Sarı grupların yeşil gruplara karşı olmak üzere, grupların bilgi yarışmasına katılacakları söylenir. İlk önce gruplar 1 veya 2 sayılı Bilgi Yarışması çalışma kağıdını alır. Her iki Makedon grubuna bilgi yarışmasının 2. sürümü, Türk gruplarına ise 1. sürümü verilir. Grupta bilgi yarışmasının sorularına cevap verilir. Ardından da her gruba Yardım İsteme çalışma kağıdından birer adet verilir ve buraya grubun cevabını bilemediği herhangi bir soru yazılır. Bunu uygulayıcılar aynı renkte olan öteki gruba götürür, onlar cevaplar ve sonra tekrar birinci gruba geri verirler. Bitirdikten sonra, soru soru cevaplar okunur ve puanlar verilir. Puanlama şöyle yapılır: aynı renkte olan her iki grup (Makedon ve Arnavut/Roman/Türk sarı grubu veya Makedon ve Arnavut/Roman/Türk yeşil grubu) bir soruya doğru cevap vermişlerse, o sorudan 15 puan kazanırlar. Sadece bir grup (aynı renkte olan ya Makedon ya da Arnavut/Roman/Türk grubu) doğru cevap vermişse, o sorudan 5 puan kazanırlar. Her iki grup yanlış cevap vermişlerse, o sorudan sıfır puan alırlar. Puanlar, uygulayıcılar için Puanlar çalışma kağıdında olduğu gibi, çizelge şeklinde yazı yahtasına yazılır. Her grubun birer temsilcisi tahtaya çıkarak, her grup için önceden özel olarak ayrılmış yerde grubun cevaplarını söyler, uygulayıcılar ise cevapların doğruluğunu kontrol eder (cevapların değiştirilmemesi için). İlk önce her iki Makedon grubu birinci soruya cevap verir, uygulayıcılar Bilgi Yarışması 2 – Cevaplar çalışma kağıdına göre doğru cevabı söyler, sonra da Arnavut/Roman/Türk grupları cevaplar, cevapların doğruluğu kontrol edilir ve yazı tahtasına 15, 5 veya 0 olmak üzere, kazanılan puan sayısı yazılır. İkinci soruya ilk önce Arnavut/Roman/Türk grupları cevap verir, ardından da aynı prosedüre göre puanlar verilir. Buna göre gruplar değişerek, tüm sorulara cevap verilir. * Bilgi yarışmasıyla ilgili katılımcılar ve uygulayıcılar için çalışma kağıtları Makedon-Roman, Makedon-Türk ve Makedon-Arnavut sürümleriyle çalışma malzemelerinde verilmiştir. 78 Tartışma: 1. Soruları cevaplamak zor mu kolay mıydı? 2. Öteki „sarı“ veya öteki „yeşil“ gruptan yardıma ihtiyacınız var mıydı? 3. Devamlı „sarı“ veya „yeşil“ gruplar sorulara beraber cevap verselerdi, aynı puan sayısını kazanacak mıydınız? 4. Öteki kültür gruplarına ilişkin bilgimizin olması önemli midir? Neden? Bunlar hayatımızı kolaylaştırır mı? Nasıl? Sonuç: Farklı grupların kültürlerine ait olan hepimizin veya çoğumuzun bildiği şeyler vardır, ancak ötekilerin hakkında çoğunun bilmediği şeyler de vardır. İletişim kurma, ötekilerle beraber olma imkanımız olduğunda, birbirimizle ilgili daha kolay ve birçok şey öğrenebiliriz. Bitiş aktivitesi: Herkese birer kağıt yaprağı verilir. Herkes bununla birer kağıt kupa yapar, sonra da verilen işaret üzerine kupayı başlarının üzerine yüksekçe kaldırırlar. Yansıma: 1. 2. 3. 4. Bugün ne yaptık? Bugün yaptıklarımızdan en çok ne hoşunuza gitti? Ne öğrendiniz? Öğrendiğimizi günlük hayatta nasıl kullanabiliriz? 79 ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Aynı bir alanda yaşadığımıza göre, birbirimizle ilgili ne kadar daha çok şeyi bilir, birbirimizi o kadar daha çok sayar ve ortaklaşa yardımlaşma ilişkileri kurarız. ÇALIŞTAY III.2.5: YENİ YIL KUTLAMASI* Özel amaçlar: ortak ilgi ürünlerinin yapılması farklı toplulukların Yeni Yıl kutlamalarında benzerlikler ve farklılıkların varlığı bilincinin geliştirilmesi ortak amaçların sağlanması için ”diğerleriyle” iş birliğinin teşvik edilmesi ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Malzemeler: zarflar, kağıt yapraklar, keçeli kalemler (flomasterler) renkli kağıt, kalın kağıt (hamer), kalın uçlu kalemler (markerler), yapışkan bant, makaslar katılımcılar için çalışma kağıdı: Yeni Yıl Kutlaması katılımcılar için çalışma kağıdı: Yeni Yıl Motifleri yazı seti tafta kağıt, kendiliğinden yapışkan kağıt süslü yeni yıl paketçiği balonlar (katılımcı sayısında) Giriş aktivitesi: Katılımcılardan her birine birer boş zarf verilir. Üzerine adlarını yazarlar ve kendi ana dillerinde Yeni Yıl dileklerini yazıp zarfın içine koyarlar. Sonra katılımcılar birbirine dönük şekilde iki sıraya ayrılır ve zarfları birbiriyle değiştirirler. Her katılımcı diğer katılımcının zarfını açar ve onun Yeni Yıl dileğini okur. Dilekteki dili anlamadığı halde, karşı sırada bulunan ve dileği yazan ortağı yardım eder. Dileğin anlamını açıklar ve hep beraber dileğin çevirisi kağıdın üzerine yazılır. Sonunda da dilekler kağıtlara yazılarak, herkesin görebilmesi ve okuyabilmesi için tahtaya yapıştırıldıktan sonra, her iki dilde Yeni Yıl tebrik edilir. Ana aktivite: Katılımcılar iki etnik açıdan homojen gruba ayrılır. Her gruba Yeni Yıl Kutlaması çalışma kağıdından birer adet verilir. Çalışma kağıdındaki noktaları takip ederek, verilen malzemelerin yardımıyla grupların ev koşullarında Yeni Yıl kutlaması hazırlamaları gerekir. Hazır olduktan sonra, yaptıkları araçları kullanarak, gruplar rol yaparak Yeni Yıl kutlamasının sunumunu yaparlar. Tartışma: 1. Grupların sunumlarında benzer şeyler gördük mü (hazırlanan araçlar, hareketler, bazı şeylerin aynı veya benzer şekilde yapılması)? 2. Farklı olan veya bir sunumda olan, diğerinde olmayan şeyler var mıydı? 3. Yeni Yıl kutlamalarında benzerlikler neyden kaynaklanır? Ya farklılıklar? 4. Farklı topluluk mensupları Yeni Yılı beraber kutlayabilir mi? Hangi koşullar altında bu yapılabilir? Sonuç: Yeni Yıl kutlamalarında, farklı topluluk, hatta birçok diğer topluluk mensuplarında da çok sayıda aynı veya benzer olan şeyler vardır. Yine de, başta kültür farklılıklarından kaynaklanan, farklı şeyler de vardır (yemek, müzik, vb.). Yeni Yıl kutlamalarındaki benzerlikler (hediyeler, süslü çam ağacı, gece yarısından önce 10'dan 0'a kadar sayma, vb.), her şeyden önce, söz konusu tüm dünyada kutlanan evrensel bir bayram olmasından kaynaklanır. * Bu çalıştay fikri, bir grup Kırçova „Sande Şteryoski“ İlköğretim Okulu öğretmenlerinden kaynaklanmıştır. 80 Farklı gruplar arasında iyi dost ilişkileri vardığı zaman, yeni yıl kutlanması birlikte olması beklenebilir. Ancak, her grubun gelenikleri ve yeni yıl kutlamalarını saygılmaktadır. Bitiş aktivitesi Her katılımcı kapalı göz olarak tabaktan çekeceği balonun rengine göre tüm katılımcılar karma gruplara ayrılır. Balonun rengi ayrı bir grubu temsil edecektir ve her katılımcı çektiği balonun rengine göre kendi grubunu bulmalıdır (4 balon rengi). Sonra her grup Yeni Yıl Motifleri çalışma kağıdından kesilen kağıtçıklardan birini çeker ve kağıtçıkta yazılı olanı yapmakla görevlendirilirler. Bunu yaparken de, aldıkları balonları da kullanmaları gerekir. Ürünler hazırlandıktan sonra, belli bir zaman dilimi içerisinde, her grup hazırladığı ürünü diğer katılımcılar önünde mümkün olduğu kadar daha başarılı sunar. Her gruba ödül var (alkış). Ödevi başarılı bir şekilde bitirdikten sonra, tüm katılımcılar yeni yıl çam ağacında kendi ürünlerini bırakır, etrafında toplanır ve hep beraber bir yeni yıl şarkısı söylerler. 1. 2. 3. 4. ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Yansıma: Bugün ne yaptık? Kendinizi nasıl hissettiniz? Ne öğrendiniz? Öğrendiğimizi günlük hayatta nasıl kullanabiliriz? 81 ÇALIŞTAY IV.2.1: MÜZİK, ÇALGILAR VE HALK OYUNLARI Özel amaç: kendi ve „ötekilerin“ kültürlerinde benzerlik ve farklılıkların var olduğu bilincinin geliştirilmesi” Malzemeler: katılımcılar için çalışma kağıdı: Geleneksel müzik, çalgılar ve halk oyunları - her gruba birer adet yazı seti - grup sayısında ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Giriş aktivitesi: Herkes daire şeklinde durur. Herkes bir müzik çalgısını (enstrümanını) düşünür ve verilen işaret üzerine, o çalgının tipik sesini çıkararak, çalgıyı çalar taklidini yaparlar. Bir süreden sonra, uygulayıcılardan biri alkışlamaya başlar ve bunu görenler de çalmayı bırakarak, alkışlamaya katılırlar. Ana aktivite: Katılımcılar dört gruba ayrılır (her etnik topluluktan ikişer grup). Her gruba geleneksel müzik, çalgılar ve halk oyunları çalışma kağıdından doldurmaları için birer adet verilir. Bu arada, kağıtları doldururken, kendi etnik grubunun kültürüne değil de „öteki“ etnik grubunun kültürüne dikkat edilmelidir. Örneğin: Makedonlar Arnavutlar için, Arnavutlar da Makedonlar için yazarlar. Devamda, çalışma kağıdının nasıl doldurulması gerektiği talimatına bir örnek verilmiştir: Cevaplar yaprağında, etnik grup çizgisinde Makedonlar Arnavut (veya duruma göre Roman/Türk) yazarlar. Böylece Makedonlar müzik, çalgılar ve halk oyunları konularında Arnavutların (veya Romanların/Türklerlerin) geleneksel kültür özellikleri hakkında, Arnavutlar da (veya Romanlar/Türkler) Makedonların geleneksel kültür özellikleri konusunda ne bildiklerini yazarlar. Soru işaretlerinin yanında bırakılan boş yerde, „öteki“ etnik grubu mensuplarına, ek bilgi olarak somut kültür özelliği konusunda sormak istedikleri soruları yazarlar. Çalışma kağıtlarının doldurulmasından sonra, herkes daire şeklinde oturur ve müzük, çalgılar ve halk oyunları konusunda konuşurlar. Konuşma ilk önce bir etnik grubu hakkında yapılır ve „,öteki“ etnik grubu mensupları onlar hakkında ne bildiklerini söyler, anlamak istedikleri şeyleri sorar, birinci etnik grubu mensupları da cevap verir. Sonra da roller değişir. Bitiş aktivitesi: Katılımcılar daire şeklinde durur. Her etnik grup için ayrı ayrı, katılımcılar geldikleri yerlerin tipik halk oyunlarını azıcık oynarlar. Yansıma: 1. 2. 3. 4. 82 Bugün ne yaptık? Kendinizi nasıl hissettiniz? Ne öğrendiniz? Öğrendiğimizi günlük hayatta nasıl kullanabiliriz? ÇALIŞTAY IV.2.2: DÜĞÜN - GELENEKSEL ADETLER Özel amaçlar: kendi ve „ötekilerin“ kültürlerinde benzerlik ve farklılıkların var olduğu bilincinin geliştirilmesi „ötekilerin“ dillerinde sözlerin öğrenilmesi Malzemeler: uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Beşe kadar sayma tebeşir ve tahta Giriş aktivitesi: Ana aktivite: Katılımcılar etnik açıdan dört homojen (aynı) gruba ayrılırlar (bunu önceki aktivitede öğrendikleri öteki dillerde birden dörde kadar da yapabilirler). Her grubun görevi, kendi etnik topluluğunda düğün yaparken hangi geleneksel adetlerin görüldüğünü tartışmaktır. Sonra da bir adeti seçerek, diğer gruplar önünde canlandırırlar (oynarlar). Sonunda, tüm gruplar seçtikleri adetleri gösterdikten sonra, gruplar arası konuşma yapılır. Konuşma, her gruba diğer grupların düğünlerindeki geleneksel adetlerle ilgili sadece bir soru sorma hakkı verilerek, soru sorulan gruplar da en iyi bir şekilde cevap vererek yürütülür. Diskutim: 1. Farklı etnik topluluklarda geleneksel düğün adetleri nasıldır? (Aynı mıdır, benzerlikler var mıdır, yoksa tamamen mi farklıdır?) Neden? Sonuç: Farklı toplulukların düğün konusunda farklı geleneksel adetleri vardır, ancak çok benzer olan adetleri de vardır. Bunun nedeni, yaşadıkları bölgenin yakınlığındandır ve böylece kültürler, kısmen öteki kültürlerin özelliklerini kabul ederek, birbirini etkilemişlerdir. Bitiş aktivitesi: Katılımcılar daire şeklinde durur. „Payduşka“ oyununun oynamasını bilen herkes ele ele tutulur ve oynarlar (uygulayıcılar sağlamışsa, müzik eşliğinde de olabilir). Diğerleri izlerler ve sonunda alkışlarlar. Yansıma: 1. 2. 3. 4. Bugün ne yaptık? Kendinizi nasıl hissettiniz? Ne öğrendiniz? Öğrendiğimizi günlük hayatta nasıl uygulayabiliriz? 83 ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar, grupta temsil edilen dillerde birden beşe kadar nasıl sayıldığını katılımcılara söylerler (ve çalışma kağıdını kullanarak tahtaya yazarlar). Sonra herkes bir seste, uygulayıcıların işareti üzerine, grupta temsil edilen her dilde beşer defa birden beşe kadar saymayı tekrarlarlar. Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Beşe kadar sayma Dikkat: Kullanarak tablodan grubunda temsil edildiği dillerin numaraları isimleri sadece kullanılır M AKED ON CA A R N A V U TÇ A ROM ANCA TÜ R K Ç E Е Д ЕН N JË JE K B İR 2 ДВА DY DUJ İK İ 3 ТРИ TRE TRIN ÜÇ 4 Ч Е ТИ РИ K A TË R ŠTA R D Ö RT 5 ПЕТ PE SË PA N Č BEŞ ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI 1 84 ÇALIŞTAY IV.2.3: 29 ŞUBAT KUTLU OLSUN Özel amaçlar: ortak değerlerin paylaşılmasının ve etkileşimin önemini görme Malzemeler: katılımcılar için çalışma kağıdı: Bayram yazı seti Giriş aktivitesi: Katılımcılar daire şeklinde oturur. Herkes en sevdiği bayramı söyler ve bunun nedenini açıklar. Katılımcılar dört etnik yönden karma gruba ayrılır. Her grubun, yeni „29 Şubat“ bayramının nasıl kutlanacağına karar vermesi gerektiği söylenir. Bu „bayram“, Makedonya Cumhuriyeti'nde yaşayan tüm topluluklar için önemli, herkesin bayramıdır. Katılımcılara, bayram kutlamasının sunumunu hazırlamalarında yardım edecek Bayram çalışma kağıdı verilir. Sonra gruplar bayram kutlamasının sunumunu yaparlar. Tartışma: 1. Şimdi yarattığınız bayramlar var olan bayramlara benzer midir farklı mıdır? Neye göre benzerdir/farklıdır? 2. Günlük yaşamda çoğumuzun ne tür bayramları vardır, ortak mı ayrı mı? 3. Ortak bayramları (hem „birilerinin“ hem de „ötekilerin“ kutladığı bayramlar) ortaklaşa mı kutlarız yoksa herkes „kendi“ grubunda mı kutlar? Neden? 4. Bayramların daha çok ortaklaşa kutlanması için ne olması gerekir? Hangi koşullar altında bunlar çıkar? Sonuç: Sadece bir grup için karakteristik olan bayramlarımız var, ancak herkesin kutladığı ve tüm topluluklar için karakteristik olan bayramlarımız da yok değil. Bazen bu tür bayramlar sadece kendi grup mensupları arasında kutlanır, fakat bazı durumlarda bayramlar farklı grup mensupları arasında da ortaklaşa kutlanabilir. Ortak kutlamalar karşılıklı saygının işaretidir ve farklı topluluklar arasında ilişkileri geliştirir. Bitiş aktivitesi:: Katılımcılar çiftlere ayrılır ve birbirine bakacak şekilde iki sırada dururlar. Çiftlerde katılımcılar 29 Şubat için birbirine tebrikler yöneltir veya hayali hediyeler verirler. Bunu, şu tümceyi bitirerek yaparlar: Hediye edebilseydim, sana… (burada herkes bir şey söyler) hediye ederdim. Yansıma: 1. 2. 3. 4. Bugün ne yaptık? Bugün yaptıklarımızdan en çok ne hoşunuza gitti? Ne öğrendiniz? Öğrendiğimizi günlük hayatta nasıl kullanabiliriz? 85 ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Ana aktivite: ÇALIŞTAY IV.2.4: İDEAL OKUL Özel amaçlar: farklı etnik topluluklara eşit muamele yapma bilincinin geliştirilmesi grup üyeleri arasında iş birliğinin teşvik edilmesi Malzemeler: yazı seti çizim seti A3 boyutunda birkaç kağıt yaprak ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI Giriş aktivitesi: Herkes daire şeklinde durur ve üçlü gruplara ayrılır. Gruplarda birbirine okullarıyla ilgili gerçekten de çok beğendikleri ve muhtemelen diğer okullarda bulunmayan birer şey söylerler. Sonra, sayılan şeylerden gerçekten de okulları için çok özel ve olağanüstü olan bir şey konusunda anlaşıp, ayırt ederler. Her üçlü grup böyle bir şeyi söyler. Ana aktivite: Katılımcılar dört gruba ayrılırlar. Her grup şu konuda çalışır: Yaş, cinsiyet, dini, etnik veya herhangi başka bir mensubiyete bakmaksızın, HERKESE SAYGILI OLAN İDEAL OKUL. Her gruba, bu okulu tarif edecekleri aşağıdaki ifade şekillerinden biri verilir: Resim Şarkı Yazılı kompozisyon/deneme Üzerinde mümkün olduğu kadar çok görüş sayılan afiş Bitirdikten sonra, her grup diğerlerinin önünde kendi çalışmasını gösterir ve neden sunulanın herkese saygılı olan ideal okulun olduğunu açıklarlar. Tartışma: Yapımlarında sunulanlar hakkında tartışma yürütülür. 1. 2. 3. 4. Tüm gruplar için ortak olan neydi? Sadece bazı grupta/gruplarda görülen farklı şeyler var mıydı? Bunlar nelerdi? İdeal okulda neyin olmaması gerekir? Neden? Herhangi bir topluluğun ihtiyaçlarına saygılı olmadan çağdaş okuldan bahsedilebilir mi? 5. Bunlar sadece öğrenciler için mi geçerlidir? Başka kimler için de geçerlidir Sonuç: İdeal okul herkese bakar, onlara saygı gösterir ve refahı için etkin bir şekilde ilgi gösterir. İdeal okulda seçim ve bilgi ile kaynaklara erişim sınırlaması yoktur. Belirli birey veya toplulukların refahına açıkça zarar veren şeylerin dışında, sınırlamalar yoktur. İdeal okul etkin bir şekilde farklılıkları destekler, okulda bireyselliğe ve herkese karşı saygılı olma kültürünü geliştirir. Bütün bunlar her şeyden önce öğrencilerle ilgilidir, ancak okul hayatının bir parçası olan tüm diğer yetişkinlere de geçerlidir. 86 Bitiş aktivitesi: Herkes daire şeklinde durur. Verilen işaret üzerine odada serbestçe hareket ederler ve öteki katılımcılarla karşılaştıklarında jestle, vücut diliyle, sözle veya ifadeyle teker teker her katılımcıya saygılarını göstermeye çalışmalıdırlar. Yansıma: Bugün ne yaptık? Kendinizi nasıl hissettiniz? Ne öğrendiniz? Öğrendiğimizi günlük hayatta nasıl kullanabiliriz? ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK ÇALIŞTAYLARI 1. 2. 3. 4. 87 PROJE/YAPIM ÇALIŞTAYLARI Proje Çalıştayları veya Yapım Çalıştayları adlı el kitabında sunulan aktiviteler, tüm dizide nihai çalıştaylar olarak gerçekleştirilmeleri öngörülmüştür. Aynı zamanda, bunlar model-çalıştaylar olarak da kabul edilebilir. Yapılandırıldıklarına göre, aynı amaçlara hizmet verecek, ancak önceden geçilen tüm (giriş ve çok kültürlülük) çalıştaylarda oluşturulan çok kültürlülük gruplarının ilgi ve ihtiyaçlarına karşılık verecek otantik yeni çalıştaylar da yaratılabilir. Başarılı olmaları için, proje/yapım çalıştaylarının şu ön koşullara uymaları gerekir: 1. Çalıştayın ana aktiviteleri bir ortak ürüne götürmelidir. Bu ürün görülebilir ve gruplar bütün olarak diğerlerinin önünde kendisini temsil edebilir veya çok kültürlülük aktivitelerin parçası olmayan ötekiler için alışılmış olmayan bir şey yaptığını diğerlerinin önünde gösterebilmelidir. 2. Bir proje/yapım çalıştayının gerçekleşmesi için, birkaç çalıştayın yapılması gerekir ve bütün bunlar istenilen ürüne yol açar. Diğer sözlerle, ürüne gelmek için, öğrencilerin birkaç defa karşılaşmaları gerekir. 3. Bir bütün olarak grubun yanısıra, aktiviteleri gerçekleştirecek olan alt gruplar (küçük gruplar) da tüm önemli esaslara göre dengelenmiş olmalıdır. Çoğu durumlarda bunun anlamı, alt grupların etnik/dil mensubiyeti ve cinsiyete göre dengelenmeleri demektir. 4. Katılımcı grubu „yapılanmış“ olmalıdır, yani üyeleri arasında güven ve iş birliği ilişkilerinin kurulması gerekir. Dolayısıyla, bu dizi aktivitelerin gerçekleştirilmesinden önce, bir bütün olarak grubun giriş dizisinden en azından üç çalıştayı, çok kültürlülük dizisinden ise en azından iki çalıştayı geçmesi gerekir. 5. Grupta kararlar demokratik ilkelere dayanarak alınmalıdır. Alt gruplarda (küçük gruplarda) yapılacak aktivitelerle ilgili veya bir bütün olarak grubun yönelmiş olduğu ürünle ilgili kararlara bakmaksızın, kararları bizzat grubun katılımcıları, hem de mümkünse oy birliğiyle, almalıdır. Çalıştayda uygulayıcıların rolü, özellikle etnik/dil/kültür esaslarında farklı düşünce/çıkarlar bulunduğunda, katılımcıların kararlarına doğrudan doğruya karışmadan, karar vermede tüm üyelerin ihtiyaçlarının/çıkarlarının göz önünde bulundurulmasını sağlamaktır. Proje/yapım aktiviteleri, öğrencilerin geldiği mikro ortamın ihtiyaçlarıyla ilgili somut, yerel kollar ve kulüplerde çalışmak için kullanıldığında en büyük etkiyi yapacaktır. Okul bağlamında bu aktiviteler, okul hayatının gelişmesine yol açacak olan çok çeşitli ortak (çok kültürlülük) eylemlere teşvik niteliğinde olabilir. Bu eylemler, okul parmaklıklarının boyanması, geri dönüşüm malzemelerinin toplanması, avlunun temizlenmesi veya şiddetle başa çıkılması gibisinden olabilir. 88 YAPIM ÇALIŞTAYLARI YAPIM ÇALIŞTAYLARI Genel amaçlar: ortak hedefleri sağlamakla „ötekilerle“ iş birliği teşvik etmek „öteki“ etnik topluluk üyeleriyle kişiler arası iletişimin sağlanması Özel amaçlar: ortak ilgi „ürünlerinin“ yapılması ortak ilgiler konusunda grup kararlarının getirilmesi için katılımcıların teşvik edilmesi grup üyeleri arasında iş birliğinin teşvik edilmesi katılımcıların yaptığı çalışmaların kamuda tanıtılması farklı etnik topluluklara eşit muamele bilincinin geliştirilmesi “ötekileri”nin dilinde sözlerin/deyimlerin öğrenilmesi 89 ÇALIŞTAY I.3.1: SAKLAMA KUTULARI Malzemeler: uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Kutuların yapılmasına örnekler tuvalet kağıdının ortasındaki kalın karton (sert, silindir şeklindeki karton kısım) ve/veya plastik yoğurt bardakları, kullanılmayacan fincanlar küçül karton ambalaj kutuları kullanılmayan eski kağıt, karton, iplik, yün, düğmeler, oyuncak parçaları, bebekler veya bebek parçaları, midye kabukları, sümüklü böcek kabukları, çeşitli bez parçaları ve diğer evden getirilebilecek ve kullanılmayan küçük nesneler kolaj (kesyap) kağıdı kalın kağıt makas yapıştırıcı tempera boyaları, paletler ve boyama fırçaları Dikkat: Katılımcılara, bir sonraki görüşme için herkesin evden yukarıda anılan malzemelerden birkaçını getirmesi söylenir. Uygulayıcılar ise, bundan bağımsız bir şekilde, temel malzemeleri sağlar. Giriş aktivitesi: YAPIM ÇALIŞTAYLARI Herkes daire biçiminde durur. Her katılımcı evden getirdiği bir şeyi gösterir ve bir cümlede nesnenin ne için kullanıldığını anlatır. Sonra da tüm nesneler dairenin ortasında bırakılır. Sonunda uygulayıcılar kendilerinin de getirdiği nesneleri eklerler. Nesnelere yeni kullanımın verilmesi veya temel kullanımında artık yararsız oldukları için atılmak zorunda kalınmalarına dair konuşma yürütülür. Katılımcılar, getirilen nesnelere faklı yaratıcı kullanımlar önermeye yöneltilir. Ana aktivite: Okul araç gereçlerinin (kurşun kalemler, tükenmez kalemler, renkli kalemler) nasıl ve nerede (veya neyin içinde) saklandığı konusunda genel konuşma yürütülür. Katılımcılardan, getirilen nesnelerden okul araç gereçlerini saklamaya yarayan kutular ve başka ufak nesnelerin kendilerinin de yapıp yapamayacağı konusunda düşünmeleri istenir. Bunlar, mesela, tuvalet kağıdının karton kısımlarından (veya bardaklardan, fincanlardan veya getirdikleri başka bir şeyden) veya karton kutulardan yapılabilir. Diğer nesneleri, kutuların çeşitli süslemeleri için kullanabilirler. Üç-dört katılımcıdan oluşan gruplar kurulur. Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Kutuların yapılmasına örnekler veya muhtemel başka yeni örnekler gösterilir. Örnekler katılımcılara ne yapabilecekleri konusunda karar vermelerinde yardımcı olmalıdır. Bu ara, yeni örnekler düşünmelerine de yer verilmelidir. Yapım işlemi basit olmalıdır. İlk önce düşünülür ve yapı/şekil yapılır, gerekli ve mümkün olduğu halde delikler yapılır, sonra da kutu boyalarla ve/veya diğer malzemelerle süslenir. Zaman müsaade ettiği halde, katılımcılara diğer önerilen yapımları veya yaptıklarının başka versiyonlarını yapabilecekleri söylenebilir. Önemli olan, gelecek görüşmelerde her katılımcı için en az birer yapımın hazır bulunmasıdır. Kimin ne getirdiğine bakmaksızın, tüm malzemeler katılımcıların kullanımına bırakılır. 90 Bitiş aktivitesi: YAPIM ÇALIŞTAYLARI Tüm yapımlar bir rahleye koyulur ve tüm katılımcılar küçük bir sergiye davet edilir. Görüldükten sonra, yapımlar güvenli bir yerde bırakılır ve tüm üç çalıştay bittikten sonra düzenlenecek olan son sergi için saklanırlar. 91 YAPIM ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Kutuların yapılmasına örnekler 92 ÇALIŞTAY I.3.2: TAŞ EVDE BESLENEN HAYVANLAR Malzemeler: ttemiz (iyice yıkanmış) yuvarlak taşlar – 3-10 cm çapında, grupta katılımcı sayısının en az iki katında yün, kalın karton, eski düğmeler, renkli kalem kapakları, plastik şişe kapakları ve diğer çeşitli plastik parçaları makas yapıştırıcı tempera boyaları, paletler ve boyama fırçaları Dikkat: Katılımcılara, bir sonraki görüşme için herkesin evden yukarıda anılan malzemelerden birkaçını getirmesi söylenir. Uygulayıcılar ise, bundan bağımsız bir şekilde, temel malzemeleri sağlar. Giriş aktivitesi: Herkes daire şeklinde durur. Verilen işaret üzerine, herkesin odada sessiz bir şekilde en sevdiği hayvanın hareketlerini ve el kol işaretini yaparak serbestçe hareket etmesi gerekir. Ana aktivite: Katılımcılar çift çift çalışırlar. Her çiftin ikişer taş seçmesi gerekir. Getirilen malzemeleri serbestçe kullanarak, katılımcılar çift çift çalışır ve ortaklaşa iki hayvan veya gerçekte bulunmayan yaratığı yaparlar. Örneğin: kürk veya bıyık olarak yün yapıştırılır, gözler için düğmeler, ayaklar için kapaklar vs. Sonra da, destek olması için yapım bir karton parçasına yapıştırılır. Tüm yapımlar bir rahleye koyulur ve tüm katılımcılar küçük bir sergiye davet edilir. Görüldükten sonra, yapımlar güvenli bir yerde bırakılır ve tüm üç çalıştay bittikten sonra düzenlenecek olan son sergi için saklanırlar. 93 YAPIM ÇALIŞTAYLARI Bitiş aktivitesi: ÇALIŞTAY I.3.3: SAYFA İŞARETLEYİCİLERİ Malzemeler: uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Kırkayak – sayfa işaretleyicisi şeması spatulalar (doktorların kullandığı tahta kaşıklar) veya kalın karton – 2 cm X 10 cm, her katılıımcıya birer adet eski düğmeler veya yuvarlak şeklinde benzeri nesneler yün kağıt kolaj (kesyap) kağıdı çeşitli renkte kalın kağıt makas yapıştırıcı yazı araç gereci tempera boyaları, paletler ve boyama fırçaları tebeşir ve tahta Giriş aktivitesi: YAPIM ÇALIŞTAYLARI Tahtaya katılımcılar için beş popüler masal (örneğin: „Kurt ve Yedi Keçi Yavrusu“, „Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler“, „Kırmızı Başlıklı Kız“ vb.) veya belirli sınıflarda okunulan beş masal yazılır. Her katılımcı birer masal seçer, ancak diğerlerine söylemez. Uygulayıcıların verdiği işarette, her katılımcı diğerlerine teker teker yanaşarak, hangi masalı seçtiklerini sorar. Kendisi gibi aynı masalı seçen katılımcıyla karşılaştığında, „kırkayak“ veya „tren“ şeklinde tutulurlar. Sonra da her iki katılımcı devam ederler ve bu işlem tüm katılımcıların bir „kırkayağa“ katılmalarına kadar devam eder. Bir katılımcı kendi başına kaldığı durumda, uygulayıcılar o „kırkayağa“ katılırlar. Sonunda bunun, „kırkayağın“ büyüklüğü hangi masalın daha iyi veya daha kötü olduğu anlamına değil de, farklı insanların farklı zevkleri olduğu anlamına geldiği vurgulanır. Tartışma: 1. En sevdiğiniz masal hangisidir? 2. Artık kendiniz kitap/masal okuyabiliyor musunuz? 3. Kitap okurken, hemen sonuna kadar okur muyuz? 4. Okumayı bitirmediğimizde, nereye kadar geldiğimizi unutmamak için ne yapabiliriz? Sonuç: Çoğu zaman, özellikle büyük kitaplar, uzun zaman okunur. Zamandan tasarruf etmek ve okumakla nereye kadar geldiğimizi daha kolay hatırlamak için, sayfa işaretleyicileri kullanılır. Ana aktivite: Katılımcılar, üç-dört kişilik küçük gruplara ayrılır. İlk önce kalın kağıda veya kartona küçük çemberler çizilir, kesilir ve tahta spatula veya uzun karton parçasına art arda yapıştırılırlar. Gruplarda katılımcılar görevleri bölüşmelidir: bir katılımcı kalın kağıttan daireler keser, diğeri boyar, ötekisi yapıştırır vs. Son yapımlar için, tüm küçük gruplara eşit olarak kullanmalarına verilen tüm malzemeler kullanılır. Her grup, gruptaki katılımcı sayısına göre „kırkayak“ yapmalıdır. Her grupta tüm katılımcılar hep beraber „kırkayakların“ yapımında yer alır. 94 Gruplar, yapımlarda çeşitli malzeme kullanmaya ve çeşitli „kırkayak“ yapmaya teşvik edilir. Uygulayıcılar, özel yaratıcılık gösteren ve modelin birçok farklı varyantını yapan grup için alkış isteyeceğini söylediğinde, buna teşvik edilebilir. Yine de sonunda tüm gruplar ortak bir alkış alırlar. Bitiş aktivitesi: Bu ve geçen iki çalıştayın bitiminden sonra, okulun uygun bir odasında (ve sınırlı süreyle) tüm üç çalıştayda yapılanların sunulduğu bir sergi düzenlenir. Sergiye, katılımcıların sınıf öğretmenleri ve yapımların hazırlanmasında yer almayan sınıf arkadaşları davet edilir. Serginin sonunda, yapımlarda yer alan katılımcılar arasında tüm yapımların bölüşmeleri için çekiliş düzenlenir. Çekiliş için, birden toplam yapım sayısına kadar sayıların yazıldığı iki set hazırlanmalıdır. Bir setle yapımlar işaretlenecek, diğer setin her ayrı kağıtçığı ise, her katılımcının rastgele olarak bir tane çekmesi için katlanacaktır. YAPIM ÇALIŞTAYLARI Bazı yapımlar çekilmeden kaldığında (yapım sayısının katılımcı sayısından fazla olduğunda), bunlar okula hediye edilebilir. 95 YAPIM ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Kırkayak – sayfa işaretleyicisi şeması 96 ÇALIŞTAY I.3.4: SİZİN İÇİN DE YER - 1 Malzemeler: katılımcılar için çalışma kağıdı: Hayvanlar (karınca, kelebek, tavşan, fare, serçe, örümcek) makaslar uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Hayvan Adları uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Sizin İçin De Yer* uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Hayvanlar yapışkan bant büyük kağıt yaprak kalın uçlu kalemler (markerler) yazı tahtası tebeşir Giriş aktivitesi: Tüm katılımcılar daire şeklinde oturur ve uygulayıcılar Hayvanlar adlı katılımcılar için çalışma kağıdından birer kağıtçık çekmelerini isterler. Dikkat: Her hayvan resmini bir etnik/dil grubundan ikişer çocuğun almasına dikkat edilmelidir. Ardından uygulayıcılar (Hayvan Adları çalışma kağıdından) hayvanların adlarını grupta temsil edilen her iki dilde söylerler ve yazı tahtasına yazarlar. Her grup, ellerinde her iki dilde resmi bulunan hayvanın adını tekrarlar. Sonunda da uygulayıcılar bir o bir bu farklı hayvan grubuna parmakla işaret ederler ve o grubun katılımcıları hemen o hayvanın adını her iki dilde söylerler (uygulayıcılar ilkin hangi dilde, sonra da diğer hangi dilde söyleneceğini açıklarlar ve her sonraki grupta bunu değiştirirler). Ana aktivite: Uygulayıcılar, Sizin İçin De Yer adlı uygulayıcılar için çalışma kağıdından hikayeyi okurlar ve büyük kağıt yaprağa veya yazı tahtasında bir mantar çizerler. Her sonraki sahneye uygun olması için, biraz büyük çizerler. Mantarın altına, Hayvanlar adlı uygulayıcılar için çalışma kağıdından her hayvanın ikişer resmini yapıştırırlar. Bir taraf grupta temsil edilen bir dilde, öte taraf ise öteki dilde okur. Sonra öteki kısmın okunmasına geçilir. Yine, ilk önce bir dilde okunur ve yeni kısım eklenir ve bu böyle devam eder. Tartışma: 1. Yağarken mantara ne oldu? 2. Büyümenin yanısıra, herkes için yer olmasını sağlayan başka bir şey de var mıydı? 3. Hayvanlar birbirlerine nasıl davrandılar? Birbirine baktılar mı, yoksa herkes sadece kendine mı baktı? 4. Çok itişselerdi, herkes sadece kendine daha çok yer arasaydı, kavga etselerdi, mantar altında herkes toplanabilecek miydi? Neden? 5. Burada birbirimize karşı nasıl davranırız? Birbirimize dikkat ve yardım eder miyiz, yoksa diğerlerine hiç bakmadan herkes sadece kendisinin keyfine mi bakar? *Hikaye fikri şu eserden alınmıştır: Шутеев, В.: Под грибом, Астрель, Москва, 2007. 97 YAPIM ÇALIŞTAYLARI Her katılımcı resme bakar ve üzerinde neyin olduğunu söylemeden, o hayvan gibi hareket etmeye başlar. Tüm katılımcılar hiç konuşmadan, sadece o hayvanların hareketlerini taklit ederek, resimlere göre altı gruba ayrılır. Ayrıldıktan sonra ise uygulayıcılar herkesin kendi resmini göstermelerini ister ve her katılımcının kendi grubunda olup olmadığını tespit ederler. 6. Bu hikayeyi oyun olarak hazırlayıp oynamamızı ve bizim de burada herkes için yer yaptığımızı ebeveynimize göstermemizi ister misiniz? YAPIM ÇALIŞTAYLARI Sonuç: Mantarın yağmurdan devamlı büyüdüğü ve hayvanların bencil değil de birbiriyle iş birliği yaptıkları ve birbirine baktıkları için, tüm hayvanlar mantar altına yerleşmeyi başarmışlar. Kavgar eder, dövüşseler ve rahat olmaları için kime ne kadar yer gerektiği konusunda tartışsalardı, mantar kırılır ve herkes yağmurda kalırdı. 98 Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Beşe kadar sayma MAKEDONCA ARNAVUTÇA TÜRKÇE ROMANCA МРАВКА MILINGONË KARINCA KIRI ПЕПЕРУТКА FLUTUR KELEBEK PAPARUGA ЗАЈАК LEPUR TAVŞAN ŠOSSOJ ВРАПЧЕ ZOG SERÇE CCIRIKLI ГЛУШЕЦ MI FARE GERMUSO ПАЈАК MERRIMANGË ÖRÜMCEK PAJAKO YAPIM ÇALIŞTAYLARI Dikkat: Çizelgeden, sadece grupta temsil edilen dillerde hayvan adları kullanılır. 99 ÇALIŞTAY I.3.4: SİZİN İÇİN DE YER - 2 Malzemeler: katılımcılar için çalışma kağıdı: Parmak İzlerinden Hayvan Modelleri – her gruba birer adet katılımcılar için çalışma kağıdı: Metinli Baloncuklar – her gruba birer adet uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Çizgi Roman Şeması sulu boyalar – her gruba birer set bez / ıslak mendiller А4 boyutunda kağıtlar – her katılımcıya birer adet yazı seti makaslar yapıştırıcı yapışkan bant renkli kalemler А4 boyutunda kağıtlar – şerit halinde altışar adet tutturulmuş şekilde Ana aktivite: Katılımcılar, önceki aktivitede hangi hayvana sahip olduklarına göre dört gruba ayrılırlar. Böylece her grupta bir cinsten sadece birer hayvan vardır. Görevleri, hikayeyi şerit - çizgi roman şeklinde göstermeleridir. YAPIM ÇALIŞTAYLARI Her katılımcı, önceki görüşmede seçtiği hayvanın Parmak İzlerinden Hayvan Modelleri adlı çalışma kağıdında nasıl yapıldığına bakar ve ilk önce parmağını uygun olan boyaya (renge) banar, sonra da kağıt yaprağına iz bırakarak, kendi figürünün pratiğini yapar. Bunu çok iyi alışmalıdır. Ardından da kalemle kulak, kuyruk, kanat ve/veya başka tüm gereken şeyleri çizer. Uygulayıcılar, tutturulmuş kağıt yapraklar üzerine, çizgi roman şemasına göre her sahne için birer çizgi roman çerçevesi çizer. Bir köşesinde, her sahnede bir öncekisine kıyasen daha büyük olan mantarlar çizerler. Ardından her katılımcı kendi hayvanını çizgi romanın uygun bir yerine parmak izleri bırakarak yapar. Metinli baloncukları ise keser ve hayvanın yanına yapıştırır. Bitirdikten sonra, her katılımcı kendi hayvanı için gereken metni öğrenir. Okuma yazması olmayan katılımcılar varsa, evde öğrenmeleri için uygulayıcılar bunların ellerine metni birer kağıtta verebilirler. 100 YAPIM ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Çizgi Roman Şeması 101 ÇALIŞTAY I.3.4: SİZİN İÇİN DE YER - 3 Bu çalıştayın başlangıcında, katılımcılar iki gruba ayrılır, her grupta iki aynı hayvan olmalıdır (birinci çalıştayda çektikleri hayvana göre), bunlardan biri bir dil, ötekisi ise ikinci dil katılımcısıdır. Böylece kurulan birinci grubun görevi maskeler yardımıyla, ötekisinin ise kağıt poşet kuklaları yardımıyla oyun hazırlamaktır. I Grup – Maskeli Oyun Malzemeler: katılımcılar için çalışma kağıdı: Tavşan katılımcılar için çalışma kağıdı: Kelebek katılımcılar için çalışma kağıdı: Serçe katılımcılar için çalışma kağıdı: Karınca katılımcılar için çalışma kağıdı: Örümcek katılımcılar için çalışma kağıdı: Fare makaslar yapışkan bant yapıştırıcı renkli kalemler tel zımba zımba teli Her katılımcı kendi hayvanı için maske yapacak. Uygulayıcı kendisine gereken çalışma kağıdı, makas, yapıştırıcı ve renkli kalemler verir. Katılımcı maskeyi keser, yapıştırır, boyar, süsler ve başına takar. Bitirdikten sonra, aynı hayvanı olan öteki katılımcıyla birlikte metni öğrenir. YAPIM ÇALIŞTAYLARI II Grup – Kağıt Poşet Oyunu Malzemeler: katılımcılar için çalışma kağıdı: Karınca katılımcılar için çalışma kağıdı: Kelebek katılımcılar için çalışma kağıdı: Tavşan katılımcılar için çalışma kağıdı: Serçe katılımcılar için çalışma kağıdı: Fare katılımcılar için çalışma kağıdı: Örümcek makaslar – her katılımcıya birer çift yapıştırıcı kağıt poşet – her katılımcıya birer adet renkli kalemler Her katılımcı kendi hayvanı için kağıt poşetten kukla yapacak. Uygulayıcı gereken çalışma kağıdı, makas, yapıştırıcı, renkli kalemler ve kağıt poşet verir. Katılımcı, parçaları kestikten sonra, kağıt poşeti ağzı aşağıya doğru çevirir. Kapalı kısımda gözler, ağız ve/veya gagayı yapıştırır. Poşetin arka kısmına ise kanatları yapıştırır (kelebek ve serçe için), boyar ve süsler. Bitirdikten sonra, böylece hazırlanmış poşeti eline geçirir ve aynı hayvanı olan diğer katılımcıyla birlikte metni öğrenirler. Not: Hayvanlar çalışma kağıtları her iki grup için aynıdır. Tek fark, birinci grup bunları çalışma kağıdındaki kağıt şeride yapıştırır ve başına takar, ikinci grup ise parçaları kağıt poşete yapıştırır ve eline takar. 102 ÇALIŞTAY I.3.4: SİZİN İÇİN DE YER - 4 Malzemeler: geçen görüşmede yapılan maskeler ve kuklalar katılımcılar için çalışma kağıdı: Davetiyeler - Hayvanlar uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Davetiye Metni Önerisi renkli kalemler makaslar yazı setleri Bu görüşmede tüm gruplar oyunların alıştırmasını yapar, uygulayıcılar ise yardımcı olurlar. YAPIM ÇALIŞTAYLARI Her katılımcıya Davetiyeler – Hayvanlar adlı katılımcılar için çalışma kağıdından birer hayvan resmi verilir. Resim boyanacak. Arka kısımda ise uygulayıcılar, grubun temsiline katılmaları için ebeveynlerin davet edileceği iki dilli bir metin yazarlar (çalışma kağıdındaki öneri metin kullanılabilir). 103 ÇALIŞTAY I.3.4: SİZİN İÇİN DE YER - 5 Malzemeler: katılımcılar için çalışma kağıdı: Sertifika Büyü bir mekanda (derslik veya okul salonu) ebeveynlerin ve okulun diğer temsilcileri önünde, öğrenciler duvarlarda hikayenin resimlerini sunarlar. Ardından da, gruplar halinde birer birer oyunu sunarlar. YAPIM ÇALIŞTAYLARI Sonunda her katılımcıya Arkadaşlık, Yardımseverlik, Öğrenme, Oynama ve Yeni Arkadaşlıkları Kutlama Sertifikası törenli bir şekilde verilir. Uygulayıcılar sertifikanın boş yerlerine çocuğun kendi dilinde adını, yukarıda ise her iki dilde okulun adını yazarlar. 104 ÇALIŞTAY II.3.1: TUHAF LEKELER Malzemeler: kağıt – yarıya kesilmiş; her katılımcıya birkaçar tane dosyalar – yarıya katlanan kağıttan yapılmış, ortasında ataşla (tutturgaçla) tutulmuş; her katılımcıya birer adet ataşlar (tutturgaçlar) tempera boyaları, paletler ve boyama fırçaları Giriş aktivitesi: Herkes daire şeklinde durur. Katılımcılar teker teker ileriye (çemberin içine) doğru bir adım atıp, elle veya parmaklarla havada fırçayla çizer gibi birkaç hareketle kendi yüzünü „çizerler“. Ana aktivite 1: Katılımcılar çalışırken, lekelerin neye benzediğini söylemeleri teşvik edilir. Lekelere başka boya veya su ekleyerek, onlarda değişiklik yapabilirler. Özellikle kendileri için korkunç olan figürlerle bunu yapmaları teşvik edilir. Bu gibi durumlarda, elde ettikleri figürü kendileri için olumlu ve hoş olan başka bir figürle değiştirmeleri önerilir. Sonuç: Tartışma: Biçimsiz, renkli şekiller; sonsuz derecede çağrışım 1. Sanat eserleriniz nasıl? kaynağı olabilir. Kırmızı, turuncu veya sarı gibi sıcak, Onları neye benzetiyorsunuz? açık renkler, azıcık koyu veya açık mavi renginin 2. Güzel midirler? Göze hoş karışımıyla, ilginç kombinasyonlar verir. Koyu mudurlar? renkler daha belirginse, resimler ağır, korkunç olabilir 3. Hangi renkler, göze daha veya kısacası göze hoş gelmeyebilir. Yaprağın boyasız hoş resimler yaratır? kalan büyük kısımları da göze hoş gelebilir. Ana aktivite 2: İstedikleri halde, katılımcılara kendi yapıtlarını değiştirmeleri ve bunlara birer ad vermeleri imkanı verilir. Zaman müsaade ettiği durumda, iki-üç yaprak daha verilir ve birkaç resim daha yapmaları istenir. Hangi renk kombinasyonlarının daha iyi sonuç verdiği hatırlatılır. Özellikle, ilk yapımda memnun edici sonuç almayan katılımcılar varsa, bunu vurgulamak gerekir. Bir sonraki derste resimlerin çerçevelenmesi üzerine çalışılacakları söylenir. Her katılımcı, bir sonraki derste çerçeveleyecek bir hazır resmi seçer, hepsini ise kendi dosyasının içine koyar. Bitiş aktivitesi: Üç-beş katılımcıdan oluşan kuçuk gruplar oluşturulur. Her grubunu görevi, diğer katılımcıların önünde tüm temsil edilen etnik topluluk katılımcıları için popüler olan bir çizgi film, TV programı veya reklamdan bir sahneyi pantomimle göstermektir. Diğerlerinin görevi ise, hangi çizgi film/TV programı/reklamın söz konusu olduğunu bulmaktır. Uygulayıcılar, daha uygun olduğunu düşündükleri halde, aynı bu şekilde bir ortak okuma kitabı veya başka kitabın kapak resminin gösterilmesini önerebilirler. 105 YAPIM ÇALIŞTAYLARI Katılımcılar rahlenin etrafında otutur ve herkese yarım sayfa kağıt verilir. Kağıdın ortasına farkli renkte tempera boyalarından birkaçar damla damlatılır. Sonra da kağıt ortadan katlanır ve üzerinden elle geçilir. Böylece çeşitli lekeler elde edilir ve bunlar katılımcılarda farklı çağrışımlara yol açabilir. ÇALIŞTAY II.3.2: FARKLI FARKLI ÇERÇEVELER Malzemeler: YAPIM ÇALIŞTAYLARI uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Çerçeve şeması - Elma uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Yaprak ve elma sapı şeması uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Çerçeve şeması – Süs topu katılımcıların bir önceki çalıştaydan resimlerini içeren dosyalar kırmızı renkte kalın kağıt (hamer) – ortasında A5 boyutunda kağıt hatları çizilmiş elma resmi; iki gruptan bir katılımcıya bir adet beyaz renkte kalın kağıt (hamer) – yaprak ve elma dalı hatları çizilmiş resim; iki gruptan bir katılımcıya bir adet beyaz renkte kalın kağıt (hamer) – ortasında A5 boyutunda kağıt hatları çizilmiş süs topu resmi; iki gruptan bir katılımcıya bir adet beyaz renkte kalın kağıt (hamer) – çizilmiş süs topu resmi; iki gruptan bir katılımcıya birer adet koyu mavi/yeşil renkte kalın kağıt (hamer) – ortasında A5 boyutunda kağıt hatları çizilmiş dikdörtgen resmi; iki gruptan bir katılımcıya birer adet kolaj kağıdı karton yapboz parçacıkları kalın uçlu kalemler (markerler) renkli kalemler tempera boyaları (sade ve yaldızlı), paletler ve fırçalar yapıştırıcı (sade ve yaldızlı) makaslar tel zımba Ana aktivite: Katılımcılar altı gruba ayrılır. İkişer grup, bir tür resim çerçevesi hazırlar. Her beraber, herkes gruptaki üye sayısında çerçevenin yapılmasına katılacaktır. Sonunda, hangi çerçeveyi kimin alacağı kurayla çekilir. Herkes çerçevede bir önceki çalıştayda seçtiği resimi yapıştırır. Çerçeve - Elma Bu çerçeveyi yapan tüm katılımcılara, ilk önce uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Çerçeve Şeması – Elma'da gösterildiği gibi, ortasında A5 boyutunda kağıt hatları çizilmiş elma resminin bulunduğu kırmızı renkte kalın kağıt (hamer) verilir. Katılımcıların, resimlerini bunun ortasındaki belirlenen yere yapıştırmaları, sonra da elma şeklindeki çerçeveyi kesmeleri gerekir. Ardından herkese, yaprak ve elma sapı hatları çizilmiş bir kalın kağıt (hamer) parçası verilir. Bunlar kesilir, boyanır ve tel zımbayla önceden yapılan elmaya zımbalanır (bağlanır), sonra da yaldız boyalarla bütün elma süslenir. Çerçeve - Yapboz Bu çerçeveyi yapam tüm katılımcılara, ilk önce ortasında A5 boyutunda kağıt hatları çizilmiş dikdörtgen resminin bulunduğu koyu mavi/yeşil renkte kalın kağıt (hamer) parçası verilir. Katılımcılar resmi ortadaki belirlenen yere yapıştırır, sonra da dikdörtgen şeklindeki çerçeveyi keserler. Ardından herkes ilk önce renkli kalemlerle boyar, sonra karton yapboz parçacıklarını resim ve çerçeve arasına yapıştırır. 106 Çerçeve - Süs topu Bu çerçeveyi yapan tüm katılımcılara, ilk önce uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Çerçeve şeması – Süs topu'nda da gösterildiği gibi, ortasında A5 boyutunda kağıt hatları çizilmiş süs topu resminin bulunduğu beyaz renkte kalın kağıt (hamer) verilir. Katılımcılar resmi ortadaki belirlenen yere yapıştırır, sonra da süs topu şeklindeki çerçeveyi keserler. YAPIM ÇALIŞTAYLARI Ardından herkese, aynı süs topu resmi çizilmiş beyaz renkte kalın kağıt (hamer) verilir. Bu defa katılımcı ilk önce kenarlarından, sonra da ortasından kesmeli, sonra da her iki kısmı tel zımbayla önceki süs topunun her kenarıyla zımbalamalıdır. Böylece süs topunun açılıp kapanabildiği „kapağı“ elde edilir ve sonradan bunun süslenmesi gerekir. 107 YAPIM ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Çerçeve şeması - Elma 108 YAPIM ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Yaprak ve elma sapı 109 YAPIM ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Çerçeve şeması - Süs topu 110 ÇALIŞTAY II.3.3: ORTAK ÇERÇEVELER Malzemeler: uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Çerçeve şeması - Ağaç uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Çerçeve şeması – Çam ağacı önceki çalıştayda yapılan farklı farklı çerçeveler beyaz renkte kalın kağıt (hamer) – dikdörtgen şeklinde kesilmiş beyaz renkte kalın kağıt (hamer) – elma şeklinde çerçevelerin olduğu sayıda dalı olan gövde çizilmiş beyaz renkte kalın kağıt (hamer) – süs topu sayısında dalı olan gövde çizilmiş kahverengi nüanslarında kendinden yapışkan kağıt – şeritlere kesilmiş karton yapboz parçacıkları kalın uçlu kalemler (markerler) renkli kalemler yapışkan (sade ve yaldızlı) makaslar Katılımcılar üç gruba ayrılır ve her biri önceki çalıştayda çerçeveli resimler için bir büyük ortak çerçeve yapımında yer alır. Elde edilen yapımlar okul duvarlarına, koridorlarda, kendi sınıflarına yakın veya okulun ana holünde asılmalıdır. Katılımcılara, uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Çerçeve şeması – Ağaç'ta da görüldüğü gibi, elma şeklinde çerçevenin olduğu sayıda dalı olan gövdenin çizildiği bir kalın kağıt (hamer) verilir. Katılımcılar onu keser, ardından da kahverenginin çeşitli nüanslarında olan kendinden yapışkan kağıttan parçacıklar koparırlar ve ağaca kolaj olarak yapıştırırlar. Sonra, dalların altına elma şeklindeki çerçeveler yapıştırılır. Kalın kağıtta (hamerde), yapımda yer alan tüm katılımcıların adı yazılmalıdır. İkinci grup: Çerçeve - Yapboz Katılımcılara dikdörtgen şeklinde büyük kalın kağıt (hamer) verilir. Üzerine, önceki çalıştayda karton yapboz parçacıklarıyla yapıştırılan çerçeveler yapıştırılır. Ardından herkese karton yapboz parçacıkları verilir ve bunlar boyanarak, kalın kağıdın (hamerin) kenarlarına yapıştırılır ve böylece büyük bir ortak çerçeve elde edilmiş olur. Kalın kağıtta (hamerde), yapımda yer alan tüm katılımcıların adı yazılmalıdır. Üçüncü grup: Çerçeve – Çam ağacı Katılımcılara, uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Çerçeve şeması – Çam ağacı'nda gösterildiği gibi, üzerinde çam ağacı çizilmiş kalın kağıt (hamer) verilir. Bunu boyamaları ve kesmeleri, ardından da önceki çalıştayda yapılan süs topu şeklindeki çerçeveleri buna yapıştırmaları gerekir. Sonra da yaldızlı yapışkanla çam ağacı ek olarak süslenebilir. Kalın kağıtta (hamerde), yapımda yer alan tüm katılımcıların adı yazılmalıdır. 111 YAPIM ÇALIŞTAYLARI Birinci grup: Çerçeve – Ağaç YAPIM ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Çerçeve şeması - Ağaç 112 YAPIM ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Çerçeve şeması – Çam ağacı 113 ÇALIŞTAY II.3.4: KAĞIT ÇÖP KUTULARI - 1 Malzemeler: atık kağıt toplama karton çöp kutuları – her gruba birer adet zamklı boyalar (tempera: turuncu, kırmızı, açık mavi, koyu mavi, açık yeşil, koyu yeşil) – her gruba sadece bir renk; palet ve boya fırçaları – katılımcı sayısında saydam cila sprey atık gazeteler – her bir katılımcı çift için birer yaprak Giriş aktivitesi: Herkes daire şeklinde durur. Teker teker herkes kağıttan yapılmış ve her günkü hayatta kullanılan birer nesne söyler (örneğin: defterler, kitaplar, tuvalet kağıdı, fişler, takvimler, avizeler, karton kutular…). Bir nesne bir defa söylenmişse, o artık “tükenmiş” olarak kabul edilir ve sonraki katılımcı yeni bir nesne söyler. Ana aktivite: Kağıdın neyden yapıldığı, artık günlük hayatta kullanılmazsa onunla ne olduğu (çöpe atılır), “onun hayatının devam edilmesi”nin mümkün olup olmadığı (geri dönüşümü kastediliyor) ve neden bunun önemli olduğu (daha az kirlenme, daha az yeni ağaç kesimi…) hakkında kısa konuşma yürütülür. Ardından, sonraki birkaç çalıştayda atık kağıtların toplanacağı çöp kutularının yapılacağı, böyle toplanmış kağıtların ise bunun geri dönüşümüyle uğraşan bir şirkete verileceği açıklanır. YAPIM ÇALIŞTAYLARI Herkes etnik açıdan dengelenmiş altı gruba ayrılır. Her gruba atık kağıtların toplanacağı ve sonraki birkaç çalıştayda adım adım hazırlanmasının gerektiği birer karton çöp kutusu verilir. Sonra, her grubun tüm üyelerine paletler ve boya fırçaları, tüm çöp kutusunun boyanması için ise bir zamklı boya (tempera; her grup için farklı renkte) verilir. Sonunda, çöp kutuları kurumaları için sakin bir yere bırakılır. Kuruduktan sonra ise uygulayıcılar, boyanın sertleşmesi ve sonraki çalıştaya hazır olmaları için onları saydam cila sprey ile püskürtürler. Bitiş aktivitesi: Herkes etnik yönden karma çiftlere ayrılır. Her çifte eski bir gazeteden bir yaprak verilir. Odanın ortasında “zikzak” şeklinde yerleştirilen birkaç sandalyeden yol yapılır. Her çiftin görevi, ortakların birbirine sırtlarını çevirmiş durumda, sırtlarında da yere düşmemesine dikkat ederek kendilerine verilen gazete yaprağını tutarak, başlangıç çizgisinden final çizgisine kadar yürümeleridir. 114 ÇALIŞTAY II.3.4: KAĞIT ÇÖP KUTULARI - 2 Malzemeler: uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Figürler – 1-6 – her figür önceden ayrı beyaz kalın kağıt (hamer) üzerine azami büyüklükte çizilir, ancak boyutu atık kağıt çöp kutularının ön sayfasına sığacak kadar olmalıdır beyaz kalın kağıt (hamer) – her figür için birer adet kendinden yapışkanlı kolaj kağıdı – her grup için iki set; her yaprak önceden 0,5 cm genişliğinde kesilmiştir siyah kalın uçlu kalem (marker) yazı seti – her katılımcı için ikişer kurşun veya tükenmez kalem makaslar yapıştırıcı üzerinde büyük resim olan eski gazete yaprakları – her gruba birer yaprak eski gazeteler – büyük bir yaprak atık kağıt toplama için karton çöp kutuları – önceki çalıştayda hazırlanmış olanlar Giriş aktivitesi: Her grup (önceki çalıştayda kuruldukları gibi) odanın ayrı bir yerine oturur ve kendilerine üzerinde herhangi bir resim olan bir gazete yaprağı verilir. Diğer gruplar bu resmi görmeden, parmaklarıyla buruşturmadan 12 parçaya koparırlar. Ana aktivite: Herkes önceden kurulan gruplarda çalışmaya devam eder. Her gruba, uygulayıcıların önceden siyah kalın uçlu kalemle (markerle) belirli bir figür çizdikleri birer büyük beyaz kalın kağıt (hamer) verilir. Bu figürler her grup için farklıdır (uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Figürler – 1-6). Grubun görevi, ilk önce kendilerine verilen figürü dış çizgilerinden dikkatlice kesmektir. Sonra, her gruba farklı renkte kendinden yapışkanlı kolaj kağıdı şeritleri verilir. Şeritlerden küçük kareler kesilir ve bunları kendi figürünün iç kısmında mozaik şeklinde yapıştırır. Sonunda da, her grup kendi figürünü yapıştırıcıyla bir önceki çalıştayda boyadığı çöp kutusunun ön kısmına yapıştırır. Bitiş aktivitesi: Herkes daire şeklinde durur ve herkes her iki elinde birer kurşun veya tükenmez kalem tutar. Bir katılımcı, belirli uzaklıkta yaprağın altında dikey şekilde iki kurşun veya tükenmez kalemi tutarak, açık büyük bir gazete yaprağını havada tutmakla başlar. Onun görevi, yanındaki katılımcıya yaprağı vermektir. O da aynı şekilde alır ve verir. Yaprak hiç yere düşmeden, herkesten geçinceye kadar bu böyle devam eder. 115 YAPIM ÇALIŞTAYLARI Sonra da her grup koparılan parçaları kendilerinin sağında oturan diğer gruba verir, kendilerinin solunda oturan gruptan ise alır. Her grubun görevi, verilen işaret üzerine en kısa zamanda koparılan resmi oluşturmasıdır. En hızlı grup, kazanır. YAPIM ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Figürler - 1 116 YAPIM ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Figürler - 2 117 YAPIM ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Figürler - 3 118 YAPIM ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Figürler - 4 119 YAPIM ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Figürler - 5 120 YAPIM ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Figürler - 6 121 ÇALIŞTAY II.3.4: KAĞIT ÇÖP KUTULARI - 3 Malzemeler: uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Bulut - her bulut önceden aynı büyüklükte büyük boyut renkli kalın kağıt (hamer) üzerine çizilmiştir - her gruba farklı renkte ikişer bulut çeşitli renkte kalın kağıt (hamer) renkli kağıt - her gruba diğerlerinden farklı bir renk; bir renkten bir grupta üye sayısı kadar yaprak kalın uçlu kalemler (markerler; siyah ve kırmızı) makaslar yapıştırıcı eski gazeteler - önceden üzerlerine grupta temsil edilen dillerde çifte harflerle (öğrenin: MERHABA)hazır MERHABA ifadeler yazılmıştır („Merhaba!”, „Nasılsın?”, „Ne yapıyorsun?”, „Lütfen,…”, „Affedersin!”, „Buyur!”, „Teşekkür ederim!”) ve bir dilde bir ifadeyi bir bulutta (düz veya daire şeklinde yapıştırılmış) sığdıracak büyüklüktedir eski gazeteler - her katılımcıya ikişer yaprak atık kağıt toplamaya yarayan karton çöp kutuları - önceki çalıştayda hazırlanmış olanlar Ana aktivite 1: YAPIM ÇALIŞTAYLARI Katılımcılar, önceden belirli kağıt çöp kutusu üzerine çalışma için ayrıldıkları aynı gruplarda çalışmaya devam ederler. Her gruba uygulayıcılar tarafından kalın kağıt (hamer) üzerine önceden çizilmiş farklı renkte ikişer bulut (uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Bulut) verilir. Grup üyeleri bunu dış çizgilerden keser. Sonra her gruba, uygulayıcıların grupta temsil edilen dillerde eski gazete yaprakları üzerine önceden yazdıkları birer farklı ifade verilir. Grubun görevi, teker teker harfleri dış çizgilerden kesmek ve önceden hazırlanmış bulutlara yapıştırmaktır (bir buluta bir dilde bir ifade yapıştırılır). Ardından grup, bulutları kendi kağıt çöp kutusuna yapıştırılan figürün soluna ve sağına yapıştırır (bulutun yarısı çöp kutusuna yapıştırılır, yarısı ise dışarı sarkar). Ana aktivite 2: Herkes kendi grubunda çalışmaya devam eder. Her gruba üye sayısında renkli kağıt yaprak verilir (renk her grup için farklıdır). Şimdi, her grupta aynı ana dilini konuşan üyeler ayrı çalışır ve kağıtla ilgili ekolojik mesaj verecek dört dizelik bir kıta yazarlar. Bu kıtayı siyah kalın uçlu kalemle (markerle) büyük harflerle, grupta başka ana dili olan katılımcı sayısında renkli kağıt yaprakların üst kısmında yazarlar (katılımcılar bir kıta zor yazabilirlerse, o zaman bir tümcede aynı amaçlı bir mesaj yazabilirler). Sonra, böylece yazılan metin grubun öteki üyelerinin veya uygulayıcıların yardımıyla öteki dile çevrilir ve çeviri kırmızı kalın uçlu kalemle (markerle) yaprakların alt kısmına yazılır. Ardından da, grup dahilinde üyeler ikinci dilde yazılan bu metnin okunması/söylenmesinde birbirine yardım ederler. 122 Bitiş aktivitesi: YAPIM ÇALIŞTAYLARI Herkes iki paralel sırada duran iki gruba ayrılır ve herkese eski bir gazeteden ikişer yaprak verilir. Verilen işaret üzerine, her gruptan birer üye belirli bir mesafe geçer. Bunu da şöyle yapar: ilk önce elindeki bir kağıt yaprağını önünde yere bırakır, yaprağın üzerine geçer, elindeki ikinci yaprağı da önüne koyar, tekrar onun üzerine geçer, ardında kalan yaprağı ise şimdi önüne koyar ve yine üzerine geçer. Hedefe kadar bunu böyle tekrarlar ve hedefe vardıktan sonra her iki yaprağı elleriyle havaya kaldırır. Bu işaret üzerine grubun sonraki üyesi aynı yolu geçmeye başlar. Tüm üyeleri hedefe ilk yetişen grup kazanmış olur. 123 YAPIM ÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Bulut 124 ÇALIŞTAY II.3.4: KAĞIT ÇÖP KUTULARI - 4 Malzemeler: katılımcılar için çalışma kağıdı: Davetiyeler - her katılımcıya birer adet (A4 boyutunda) ve ek altı adet (A3 boyutunda 3 ve A4 boyutunda 3) uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Sertifikalar - katılımcı sayısında makaslar yapıştırıcı renkli kalemler yapışkan bant eski gazeteler üzerine metin yazılı renkli kağıtlar - önceki çalıştayda hazırlanmış olanlar; üyesi olduğu gruba göre, her katılımcıya birer adet atık kağıt toplamaya yarayan karton çöp kutuları - önceki çalıştayda hazırlanmış olanlar Ana aktivite 1: Bu çalıştayda katılımcıların, bu çalıştay dizisinde hazırlanan malzemeleri misafirler önünde sunmaya hazırlanacakları bildirilir. Herkes kendi ailesinden istediğini davet edebilir. Bunun dışında, okuldan ve belediyeden de temsilciler davet edilecektir. Sonra, her grup aynı şekilde bir davetiye daha ortaklaşa olarak süsler. Her davetiye sonunda altı farklı yere gönderilir: okul müdürü (A4 boyutunda; çalıştayın bitiminden sonra bizzat eline verilir), okul çalışanları (A3 boyutunda; okulun idari koridorunun kolayca görülen bir yerine yapıştırılır), okul öğrencileri (A3 boyutunda; okulun herkesin kolayca görebileceği bir yerine yapıştırılır), belediye başkanı (A4 boyutunda), belediye çalışanları (A3 boyutunda), çevrecilikle uğraşan bir yerel sivil toplum örgütü (A4 boyutunda; katılımcı temsilcileri uygulayıcılarla birlikte davetiyeleri belediyeye ve STÖ'ne verirler). Ana aktivite 2: Temsilde çalışmanın nasıl sunulacağının alıştırması yapılır. Herkes kendine atık kağıt yapıştırarak kostüm (giysi, başlık…) yapar. Önüne, önceki çalıştayda kendi ana dilinde grubun diğer üyeleriyle beraber yazdıkları kıtanın veya mesajın yazılı olduğu yaprağı yapıştırır. Sonra sahneye birer birer gruplar çıkar ve yapıştırılan yapraklardaki metni her iki dilde söyler. Bunu şöyle yaparlar: ilk önce aynı ana dilini konuşan katılımcılar kendi gruplarının diğer üyelerine yapıştırılmış metni okurlar, ardından da diğerleri bunun tersini yaparlar. Sonunda da grup ortaklaşa çalıştığı çöp kutusunu beraberce ortaya koyar. Bundan sonra tüm katılımcılar bir gazete yaprağı alırlar ve kağıtla çeşitli sesler üreterek, kısa bir müzik performansı yaratırlar (örneğin: dalgalamak, buruşturmak, koparmak, çarpmak gibi kağıdın farklı şekilde kullanımıyla, farklı ritimler elde edilebilir… - bu konuda II.1.4. giriş çalıştayında yapılan çalışmalar yardımcı olabilir). 125 YAPIM ÇALIŞTAYLARI Bu doğrultuda, ilk önce herkes kendi grubunda (çöp kutuları çalışma gruplarında oldukları gibi) birer davetiye (katılımcılar için çalışma kağıdı: Davetiyeler) keser ve süsler. Bunu, eski gazetelerden küçük parçalar koparıp, davetiye çerçevesi olarak yapıştırarak, ardından da kendi isteğine göre bir şeyler çizerek veya boyayarak yapar. Sonunda herkes kendi ailesinden birine vermek üzere, kendi yaptığı davetiyeyi alır. Sonra, tüm misafirlerin ayağa kalkması, beraberinde getirdikleri atık kağıtları çöp kutularından birine atmaları ve sahnede daire şeklinde durmaları rica edilir. Sonunda da tüm katılımcılara sertifika dağıtılır (her birinde katılımcının adı yazılmış ve okul müdürü tarafından imlazanmıştır): uygulayıcılar grup içinde birer birer farklı isim söylerler (herkes mensup olduğu etnik topluluğundan farklı bir katılımcı okur), sertifika verirler, tüm diğerleri ise alkışlarlar. ********** Dikkat: Temsilden sonra yakın bir günde okul çapında atık kağıt toplama eylemi düzenlenir. O gün okula gelen herkes beraberinde evinden, komşularından vb. yerden mümkün olduğu kadar çok atık kağıt getirir. Bunlar belirli saatlerde önceden hazırlanan çöp kutularında toplanır. Kutuların yanı başında ise bu grup üyeleri nöbet tutar. Sonra bu kağıtlar, kağıdın geri dönüşümüyle uğraşan herhangi bir şirkete (belediyede veya yerel yönetimin yardımcı olacağı daha uzak bir yere) teslim edilir. Şirker atık kağıt satın alımı yaparsa, o zaman grup üyeleri elde ettikleri parayı okul öğrencilerinin yararlanacağı nasıl bir şeye yatıracakları konusunda karar verirler. Tüm eylemin sonuçlarına ilişkin duyuru (ne kadar kağıt toplandı, nereye verildi, para toplandı mı ve ne kadar, neye yatırıldılar…), herkesin haberdar edilmesi için okulun uygun bir yerine yapıştırılır. Aynısı belediyeye de gönredilir. YAPIM ÇALIŞTAYLARI Okul bu çöp kutularıyla atık kağıt toplamaya devam edebilir. Buna ek olarak da yılda bir günü geleneksel “Atık Kağıt Günü” ilan edebilir. O gün büyük miktarda kağıt toplanabilir ve aynı şekilde geri dönüşüme verilebilir. 126 PROJE/YAPIM ÇALIŞTAYLARI Genel hedefler: PROJE /YAPIMÇALIŞTAYLARI ortak hedefleri sağlamakla „ötekilerle“ iş birliği teşvik etmek „öteki“ etnik topluluk üyeleriyle kişiler arası iletişimin sağlanması Özel amaçlar: ortak ilgi „ürünlerinin“ yapılması farklı etnik topluluklara karşı eşithaklı muamelenin edilmesi için bilincin geliştirilmesi grup üyeleri arasında iş birliğin teşvik/güçlünme edilmesi ortak ilgiler konusunda grup kararlarının getirilmesi için katılımcıların teşvik edilmesi proje faaliyetleri genış toplumda desteklemek katılımcıların proje faaliyetlerinde çalışma ve adanmışlık saygılamak öğrenci yaratıcılığının teşvik edilmesi 127 ÇALIŞTAY III.3.1: ÖNCEKİ ÇALIŞTAYLARDAN TECRÜBELERİN PAYLAŞILMASI Malzemeler: kağıt yazı seti Giriş aktivitesi: Katılımcılar çiftlere ayrılırlar. Devam eden mevsimin önceki çalıştaylarında elde edilen en güzel tecrübeler çiftlerde paylaşılır. Paylaşımın bitiminden sonra, tecrübelerini açıkça dile getirmek isteyen çiftlere söz verilir. Ana aktivite 1: Katılımcılar dört-beş gruba ayrılır. Gruplarda şu konular tartışılmalıdır: 1. Bu çalıştaylarda/kollarda, olağan okul dersinden farklı olan neydi? 2. Karma etnik gruplarda çalışmanın avantajı nedir ve nasıldır? 3. Bu çalıştaylarda elde edilen tecrübelerden neyi dostlar, sınıf arkadaşları ve yetişkinlerle paylaşmak isterdiler? Çalışmanın bitiminden sonra, her grup sunum yapar. Ana aktivite 2: Herkes daire şeklinde durur ve üçer kişilik gruplar kurulur. Uygulayıcılar, neden ıssız bir adada karma etnik grubunun temiz etnik grubundan daha çok hayatta kalma şansının olduğu konusunda düşünmeleri için, katılımcıların birkaç dakikası olduğunu açıklarlar. Sonra, her grup bunun sunumunu yapar ve önceden söylenmiş şeyler tekrarlanamaz Bitiş aktivitesi: PROJE /YAPIMÇALIŞTAYLARI Uygulayıcıların verdiği işaret üzerine, geçen aktivitedeki tüm gruplar, aktivitede düşündükleri şeylerin rolünü yaparlar. 128 ÇALIŞTAY III.3.2: AFİŞLERİN PLANLANMASI Malzemeler: kağıt yazı seti Giriş aktivitesi: Katılımcılar, üçer kişilik gruplara ayrılır. Her grup, diğerlerinin önünde en çok sevdikleri bir reklamın rolünü yaparlar (oynarlar). Ana aktivite: Katılımcılar, dörder-beşer kişilik gruplara ayrılırlar. Her grup, çok kültürlülük çalıştayında elde ettikleri olumlu tecrübelerin tanıtılacağı veya genel olarak çok kültürlülüğün avantajlarını gösterecek bir afişin hazırlanması konusunda aralarında anlaşmalı ve bunu düşünmelidirler. Uygulayıcılar, afişlerin mümkün olduğu kadar daha somut ve „slogan“ tipine daha az benzediğinde, etkinin daha büyük olacağını anlatırlar. Bu çalıştayda afiş düşünülmelidir (planlanmalıdır), diğerinde ise gerçekleştirilmelidir (yapılmalıdır). Afişin hazırlanması (düşünülmesi) şu aktiviteleri kapsamalıdır: metnin hazırlanması (ne kadar ve hangi metinsel mesajlar) resim malzemesinin ve bunun nasıl verileceğinin belirtilmesi (çizerek ve boyayarak ve/veya renkli kağıttan kolajlar yaparak ve/veya gazete, dergi vb. yerden hazır resimler yapıştırarak) bir kalın kağıtta (hamerde) metin ve resimlerin nerede koyulacağının planlanması grubun hangi üyesinin evden hangi malzemeleri getirmesi gerektiği ve afişin yapımında kimin neyden sorumlu olduğunun tespit edilmesi. Uygulayıcılar, çok dilli gruplarda, afişlerin çok dilli çalıştayların yapıldığı dillerde yapılması gerektiğine dikkat etmelerini hatırlatırlar. Giriş aktivitesinden aynı gruplar tekrar oluşturulur. Şimdi grupların, grupta temsil edilen etnik topluluklar ve erkek ile kızlar için eşit derecede anlaşılır ve kabul edilir şekilde reklamları sunmaları gerekir. Birçok dilin temsil edildiği gruplarda, reklamlar tekrar bir dilde yapılmışsa, diğer dilin de katılması veya aralarında konuşma yapılmaması hatırlatılır. 129 PROJE /YAPIMÇALIŞTAYLARI Bitiş aktivitesi: ÇALIŞTAY III.3.3: AFİŞLERİN YAPILMASI Malzemeler: kağıt kalın kağıt (hamer) kolaj kağıdı yazı seti mum boya kalemleri tempera ve sulu boyalar, paletler ve boyama fırçaları yapışkan bant yapıştırıcı makaslar Ana aktivite: Geçen çalıştaydan aynı gruplar çalışmaya devam ederler. Bitirdikten sonra, afişler okulda önceden belirlenen yere asılırlar. Bitiş aktivitesi: PROJE /YAPIMÇALIŞTAYLARI Bütün grup odanın bir tarafında durur, öteki tarafta ise bir sandalye konulmuştur. Tüm katılımcılar ve uygulayıcılar, en azından bir defa o sandalyeye oturur ve bir-iki cümlede gruba söylemek istediklerini söylerler. Bu; olumlu bir mesaj, istek veya olumlu mesajın çıkarılacağı bir ortak tecrübenin hatırlatılması olabilir. 130 ÇALIŞTAY III.3.4: SERGİ - 1 Malzemeler: uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Sorular yazı tahta (flip chart) kağit keçeli kalemler (flomasterler) saydam yapışkan bant, küçük ve büyük kalın uçlu kalem (marker) yazı seti Hazırlık: Bu görüşmeden önce, katılımcılara bu programın başından beri hazırlamış oldukları malzemeleri/çalışma kağıtlarını getirmeleri söylenir. Aynısını uygulayıcılar da yapar ve onlarda kalan tüm malzemeleri/çalışma kağıtlarını ve her çalışma kağıdından birer boş örneği bu çalıştay için beraberinde getirirler. Giriş aktivitesi: Malzemeler/yapılmış nesneler/çalışma kağıtları sınıfta sergilenir ve bu programın başından beri neler yaptıklarını görmek için katılımcılardan sınıfta gezmeleri istenir. Ana aktivite: Herkes bitirdikten sonra, katılımcılar dört kişilik (ikişer çiftin birleşmesiyle) gruplara ayrılır ve her dörtlü cevaplanmış altı yazı tahta (flip chart) kağıdından birinin yanına oturur. Bunların görevi, dörlü grup dahilinde, programın etkilerini en çok belirten, daha doğrusu programı en olumlu yönleriyle gün ışığına çıkaran üç cevabı ortaklaşa olarak tespit etmeleri ve bu üç cevabı bir kağıda yazmalarıdır (üç üye birer cevap yazar). Cevaplar öteki dile çevrilir. Böylece, her katılımcının önünde programın gerçekleştirildiği her iki dilde yazılan bir cevaplı kağıt vardır. 131 PROJE /YAPIMÇALIŞTAYLARI Uygulayıcılar öndeden Sorular adlı uygulayıcılar için çalışma kağıdından iki dilde soruları altı yazı tahta (flip chart) kağıdı üzerine yazarlar ve odanın rahleler arasında yeterince boş yerin olduğu altı farklı yerine asarlar. Katılımcılara, tüm derslerde/görüşmelerde bir grup olarak ortaklaşa yaptıkları çalışmalarla ilgili yazı tahta (flip chart) kağıtlarında soruların yazıldığı açıklanır. Sonra katılımcılar çiftlere ayrılır ve çiftler halinde bu kağıtların yanından geçerler. Her kağıtta, verilen her soruya keçeli kalemle (flomasterle) basma harflerle ortak bir cevap yazarlar. Bu arada, “ötekiler” adı altında, ortak görüşme/çalıştaylara katılan ve kendi etnik mensubiyetinin dışındaki öteki katılımcıların kastedildiği açıklanır. ÇALIŞTAY III.3.4: SERGİ - 2 Malzemeler: yazı tahta (flip chart) kağit saydam yapışkan bant, küçük ve büyük kağıt yazı seti makaslar Ana aktivite: Yere zemin olarak dört yazı tahta (flip chart) kağıdı koyulur. Sonra birer birer her katılımcıya ikişer yazı tahya kağıdı verilir, bunları yapışkan bantla uzunluğuna yapıştırır, önceden hazırlanan zemine koyar, tavana bakacak şekilde üzerlerine yatar, başka bir katılımcı ise tükenmez kalemle dış çizgilerini çizer ve böylece yazı tahta kağıdında vücudun konturları elde edilir. Herkes yazı tahta kağıdı üzerine kendi vücudunun konturlarını elde ettikten sonra, makaslarla kesilir. Böylece, kağıtta vücut şekli elde edilecektir. PROJE /YAPIMÇALIŞTAYLARI Kağıt biçimin daha sert olması için, omuzlardan tepeye kadar konturlardan saydam yapışkan bant yapıştırılır. Sonra her katılımcı, önceki çalıştayın sonunda aldığı sorulardan birinin cevabını kağıt şeklin göğüs ve karın kısmına yazar. Cevap, grupta temsil edilen her iki dilde yazılır. Devamda herkes keçeli kalemlerle (flomasterlerle) kendi kağıt şeklini ek semboller çizerek süsleyebilir. Sonunda katılımcılara, ileride davetli misafirlere sergilenmek üzere, hazırlanmış bu şekillerin özel bir yerde saklanacağı söylenir. 132 ÇALIŞTAY III.3.4: SERGİ - 3 Malzemeler: katılımcılar için çalışma kağıdı: Davetiye kağıt yazı seti renkler Ana aktivite: Katılımcılara bu görüşmede, programda hazırlanan nesne ve diğer malzemeleri sunacakları bir görüşmeye kendi ebeveyn ve yakınlarını çağıracakları bir davetiye yapacakları açıklanır. Katılımcılar dört gruba ayrılır. Her gruba Davetiye adlı katılımcılar için çalışma kağıdından birer adet verilir. Görevleri, ebeveynlerin sergiye davet metninin elde edilmesi için, çalışma kağıdındaki sözleri bağlamalarıdır. Her grup, sözleri bağlayarak şu metni elde eder: Davetiye. Ortaklaşa katıldığımız çok kültürlü çalıştayların sona ermesi nedeniyle, sizi kendimizin yaptığı malzemelerin sergisine davet etmekten zevk duyarız. Tarih: __________ Saat: __________ Yer: __________ Her katılımcıya birer kağıt yaprak verilir (A4 boyutunda bir yaprağın yarısı), bu yaprak yarıya katlanır ve yaprağın iç kısmında isteğe (biçim ve renk) göre çerçeveler çizilir, sonra da sol tarafında derslerin takip edildiği dilde davetiye metni yazılır. Sağ tarafında ise aynı metin grupta temsil edilen öteki dilde yazılır. Kapakta da çerçeveler çizilir ve büyük harflerle “DAVETİYE”, onun altına ise “davetli:” yazılır ve devamda davetiyenin verileceği kişinin (ebeveyn, veli) adı yazılacağı bir çizdi çizilir. PROJE /YAPIMÇALIŞTAYLARI Sonunda herkes davetiyeyi beraberinde götürür ve evde ebeveynine verir. 133 ÇALIŞTAY III.3.4: SERGİ - 4 Malzemeler: kağıt saydam yapışkan bant (küçük ve büyük) - birkaç adet süt renginde iplik, birkaç adet yazı seti makaslar Ana aktivite: PROJE /YAPIMÇALIŞTAYLARI Serginin düzenlenmesinden bir gün önce, malzemeleri gereken yere koymak için grup toplanır. Sergi en iyisi okulun holünde veya başka yeterince geniş bir mekanda yapılmalıdır. Seçimi yaparken, eldeki mekanların özellikleri göz önünde bulundurularak, hangisinde en çok etki yapılabileceği değerlendirmesi yapılır. Sergide, üzerinde cevaplı soru bulunan kağıt vücut biçimlerin ve süslerin yanısıra, programın başlangıcından beri tüm çalıştaylarda hazırlanan tüm diğer malzemeler de sergilenebilir. Üç boyutlu serginin hazırlanması için öğütler: üst rahlenin ayakları yukarıya doğru çevrilmiş vaziyette, üst üste iki rahle koyularilir; ikişer rahleli iki çift rahle arasında kağıt vücut biçimlerin yapıştırılacağı iplik gerilebilir (başın art kısmından, ayaklar ise yere yapışkan bantla yapıştırılabilir); bir rahlenin ayakları arasına da iplik gerilebilir ve buraya A4 boyutunda kağıtlar ve çalıştaylardan çeşitli başka hazırlanmış nesneler yapıştırılabilir; bazı kağıt vücut biçimleri, tavandan sarkan bazı nesneye iplikle asılabilir; bazı hazırlanmış yapraklar, kenarları yapıştırılarak ve orta kısmı dışarı çıkmış bir durumda, yarım daire şeklinde duvara yapıştırılabilir; bazı ters çevrilmiş rahleler, önceden iplik ağı yapıldıktan sonra, tamamen hazırlanmış yapraklarla/nesnelerle örtülebilir; bazı kağıt vücut biçimleri sandalyeye oturmuş (yapıştırılmış) vaziyette olabilir, ancak başının başka bir nesneye (rahle, duvar…) yapıştırılmış olmasına dikkat edilmelidir; bazı kağıt biçimler duvara, diğerleri yere, üçüncüleri sütuna (varsa), dördüncüleri açık penceyere yapıştırılabilir; sütun varsa, çalıştaylarda hazırlanan birçok nesne oraya yapıştırılabilir; bazı kağı biçim yarıya kadar yere, diğer yarısıyla duvara, ötekisi ise yarıya kadar yere, diğer kısmıyla rahleye veya başka bir nesneye yapıştırılabilir. 134 ÇALIŞTAY III.3.4: SERGİ - 5 Malzemeler: müzik çalar uygulayıcılar için çalışma kağıdı: Sertifika Ana aktivite: Bu görüşmede sergi düzenlenecektir. İlk önce serginin başlangıcı olarak verilen saatten sonra 5-10 dakika daha beklenir, sonra da tüm misafirler sergilenen nesnelerin bulunduğu alana getirilir. Alanın farklı yerinde, sergilenen nesnelerin yanında, ilgililere gerçekleştirilen görüşmelerde çeşitli konulara dair açıklama yapacak öğrenci çiftleri (farklı eğitim dillerinde okuyan ve farklı grup katılımcılarından birer kişi) durur. Sergide müzik çalmak iyi fikirdir. Bu doğrultuda, “Mahallemiz” adlı çocuk dizisinin müzik parçası çalınabilir. PROJE /YAPIMÇALIŞTAYLARI Sonunda, çalıştaylara katılan tüm öğrencilere sertifika verilir (okul tarafından önceden hazırlanmış ve okul müdürü tarafından imzalanmıştır). 135 ÇALIŞTAY IV.3.1: OKULDA RESİMSEL VE METİNSEL MESAJLAR Malzemeler: katılımcılar için çalışma kağıdı: Resimsel malzeme için kontrol listesi – iki gruba bir adet katılımcılar için çalışma kağıdı: Metinsel malzeme için kontrol listesi – iki gruba bir adet yazı seti Giriş aktivitesi: Herkes daire şeklinde durur. Beş-altı gönüllü aranır (geriye kalan katılımcı sayısının çift olması önemlidir). Diğer katılımcılar (gönüllü olmayanlar) çiftlere ayrılır ve odada sertbestçe çift çift dağılırlar. Çiftlerde katılımcılar birbirine karşı yarım metre uzaklıkta dururlar. Her çift, sesli olarak söylemeden, birden ona kadar bir sayı düşünmelidir. Verilen işaret üzerine, gönüllüler odada hareket etmeye başlarlar ve çiftler arasından geçerler. Bu arada, geçebilmeleri için çiftin düşündüğü sayıyı bulması gerekir. Çiftlerin arasından aynı anda sadece bir gönüllü geçmeyi deneyebilir. Her gönüllü, geçebilmeyi denerken, en çok üç defa sorabilir. Sayıyı bulduğunda, çift baş işaretiyle onaylar ve gönüllü aralarından geçer. Gönüllü sayıyı bulmadığında, başka bir çiftle devam eder. Başka bir çiftin sayısını bulup aralarından geçtiğinde, önceki çifte tekrar dönebilir. Gönüllü sayıyı bulduğunda, çiftler yalan söylememelidir. Her gönüllünün amacı tüm çiftler arasından geçme ve çiftin bulduğu sayısını diğer gönüllülere söylememelidir. Ana aktivite: PROJE /YAPIMÇALIŞTAYLARI Katılımcılarla, okulun neresinde resimsel malzemelerin (fotoğrafların, resimlerin) rastlandığı tartışılır. Aynı şey metinsel malzemelerle de (okul duvarlarında, ofislerde, dersliklerde, koridorlarda) yapılır. Grupla, bu malzemelerde nelerin temsil edildiği konuşulur (halk kahramanları, bilim insanları, yazarlar, onlardan veya onlarla ilgili şiirler, vb.). Devamda grupla; mevcut resimsel ve metinsel malzemenin okulda temsil edilen tüm topluluklarla alakalı olup olmadığı, o malzemeyle tüm toplulukların temsil edilip edilmediği ve bunların hem erkekler hem de kadınlarla ilgili olup olmadığı tartışılır. Katılımcılar; dengeli derecede farklı etnik gruplardan, daha doğrusu farklı dillerde okuyan katılımcı sayısı açısından ve cinsiyet açısından dengeli dört gruba ayrılır. Bu nedenle, ilk önce etnik/dil mensubiyeti açısından katılımcılar dizilir, bu gruplar dahilinde ise cinsiyete göre sıralanırlar, sonra da birden dörde kadar sayılarak dört grup kurulur. Devamda katılımcılara, onların grup olarak okuldaki tüm resimsel ve metinsel malzemelerin ve ofislerdeki yazıların denetlenmesiyle yükümlü olduğu açıklanır. Bir gruba koridor ve ofislerdeki tüm resim ve fotoğrafları incelemesi ödevi verilir. İkinci gruba, okulda asılan tüm resim ve fotoğrafları incelemesi ödevi verilir. Üçüncü grubun ödevi, okuldaki tüm metinsel malzemeleri incelemektir. Dördüncü grup derslik, ofis, okul girişi ve okul avlusundaki tüm yazıları, yani metinsel malzemeleri inceler. Her gruba uygun kontrol listesi verilir (katılımcılar için çalışma kağıdı: Resimsel malzeme/Metinsel malzeme için kontrol listesi), uygulayıcılar ise nasıl doldurulacağını açıklarlar. 136 PROJE /YAPIMÇALIŞTAYLARI Resimsel malzeme için kontrol listesi şu şekilde doldurulur: „RESİMDEKİ KİŞİ HANGİ ETNİK TOPLULUK İÇİN DAHA ÖNEMLİDİR?“ sütununda kısaltmalar (ARN, MAK, ROM, TÜR vb.) kullanarak, o kişinin hangi etnik topluluk için daha önemli olduğu, hangi etnik toplulukla alakalı olduğu veya hangi etnik topluluk kendini onda tanıdığı veya o kişiyi kutladığı yazılır. Bu kişi erkek ise, „ERKEK“ sütunu işaretlenir. Kadın ise, „KADIN“ sütunu işaretlenir. „TOPLAM“ sütununda ise, erkek ve kadın işaretlerinin toplamı yazılır. „TOPLAM“ sırasında (yatay) ise, resimsel malzemede toplam ne kadar erkek, ne kadar da kadının temsil edildiği kaydedilir. Metinsel malzeme için kontrol listesi şu şekilde doldurulur: „METİN HANGİ DİLDE YAZILMIŞTIR?“ sütununda kısaltmalar (ARN, MAK, ROM, TÜR vb.) kullanarak, metnin hangi dilde yazıldığı kaydedilir. „METİN KİMLERLE ALAKALIDIR?“ sütununda, metnin hangi etnik grupla alakalı olduğu yazılır (kısaltmalar kullanarak: MAK, ARN, TÜR, ROM veya TÜMÜ). Söz konusu edebi bir metin veya birinin düşüncesi vb. olduğunda, „METNİN YAZARI KİMDİR?“ sütununda, yazarın etnik kökeni (kısaltmalarla) yazılır. „TOPLAM“ sütununda, verilen dilde yazılan metinlerin toplam sayısı yazılır. Açıklamaları dinledikten sonra, kontrol listesini doldurmak için gruplar okulu gezmeye gider. Verilen zaman dilimi içerisinde kontrol listesini dolduramadıklarında, devam edecekleri ek bir zamanı ortaklaşa kararlaştırırlar. 137 ÇALIŞTAY IV.3.2: SONUÇLARI AÇIKLAMA Malzemeler: önceki çalıştay çalışma kağıtları (her tarafından doldurulmuş) büyük kağıt kalın uçlu kalemler (markerler) Giriş aktivitesi: Katılımcılar, önceki çalıştayda okulu denetlemek için ayrıldıkları çalışma gruplarına tekrar ayrılır. Aralarında anlaşıp, diğerleri önünde okulu gezerken başlarına gelen gülünç bir durumun rolünü yapmaları (oynamaları) gerekir. Bu arada hiç kimseyle dalga geçilmemesine dikkat edilmelidir. Rol yapmada, grubun tüm katılımcıları yer alır. Ana aktivite: Bu görüşme için uygulayıcılar önceki çalıştayın çalışma kağıtları şeklinde büyük kağıtta ve her grup için ayrı ayrı çizelgeler hazırlarlar. Teker teker gruplar bunlara önceki çalıştayda kendi vardıkları sonuçları yazarlar, sonra da sözlü olarak açıklarlar. PROJE /YAPIMÇALIŞTAYLARI Tartışma: 1. Okulda gösterilen resimsel/metinsel malzemede hangi etnik topluluklar daha çok, hangileri ise daha az temsil edilmiştir? 2. Erkekler mi, kadınlar mı sayıca daha çoktur? 3. Bu aktiviteden önce bir topluluğun veya bir cinsiyetin hakim olduğu bilincinde miydiniz (durum öyleyse)? 4. Resimsel ve/veya metinsel malzeme şeklinde gösterilecek kadınlar yok mudur? Ne düşübüyorsunuz, neden bu böyledir? 5. Makedonya'da yaşayan diğer etnik topluluklarla ne oluyor? Resim veya metinle gösterilecek önemli kişiler yeterince var mıdır? 6. Bu resimsel ve metinsel malzemeyi gösteren okul, Makedonya'nın gerçek durumunu göstermiş midir? 7. Bu durumu değiştirmek için ne yapabiliriz? Sonuç: Okullarda sık sık etnik topluluklar eşit derecede temsil edilmemiştir. Okul ikonografisinde erkeklerin hakim olduğu karakteristiktir. Bunlar yazılarla da geçerlidir. Tüm yazılar ya bir dildedir, ya da bir dil hakimdir. Bu durum, bu ikonografiyle okulun nasıl mesaj verdiği bilincinin olmayışından dolayıdır: erkekler toplumda hakimdir (veya hakim olmalıdır) ve/veya somut bir dili konuşan etnik topluluk, diğerlerine kıyasen hakimdir (ve olmalıdır). Her zaman okulda farklı şekilde temsil edilecek yeterli sayıda farklı etnik topluluk mensupları, kadınlar ve erkekler bulunabilir. Maddi imkansızlıklar bu durum için bir özür olamaz. Her zaman alternatif kaynak ve temsil biçimi bulunabilir. Bitiş aktivitesi: Herkes daire şeklinde durur. Öteki etnik topluluklardan siyasetçi veya savaşçı olmayan, sporcu, yazar veya sanatçı olan bir tanınmış kişinin adını söyleyecek bir gönüllü aranır. En kısa zamanda başka bir katılımcı söz alarak, bu kişinin kim olduğu ve neyle tanınmış olduğunu söylemesi gerekir. Doğru cevabı verdiğinde, yeni ad vererek, devam eder. Doğru cevabı vermediğinde, başka katılımcı söz alır. 138 ÇALIŞTAY IV.3.3: VARILAN SONUÇLARIN AÇIKLANMASI Malzemeler: önceki çalıştaydan sonuçlarla dolu büyük kağıt kağıt büyük kağıt çıkartma kağıtları (sticker) yazı seti renkli kalemler tebeşir ve tahta Giriş aktivitesi: Katılımcılar üçer kişilik gruplara ayrılır ve önceki görüşmeden kendilerine en çok etki yapan sonuçları birbirleriyle paylaşırlar. Ana aktivite: Önceki çalıştayda gösterilen sonuçlar hakkında konuşulur. Duruma göre, hepsi veya sadece bazıları okunabilir. Sonra da katılımcılara dört gruba ayrılacakları söylenir. Bir grup; Öğretmenler Konseyi, müdür ve okulun yönetim kuruluna kısaca elde edilen sonuçları tanıtacak bir mektup yazacaktır. Diğer üç grup, okulun koridor ve ofislerinin uygun yerlerine yapıştıracağı afişler üzerine çalışacaktır. Hangi grupta çalışmak istediklerini düşündükten sonra, katılımcılar gruplara ayrılır. Mektup ve afişlerin hazırlanmasında, giriş olarak bunu kimin ve hangi amaçla yaptığı açıklanır, ardından da ek yorum yapılmadan sadece gerçekler/rakamlar verilir. Örneğin: „30 resimden sadece biri kadın, beşi Arnavut, 13'ü Makedon ve ikisi Romandır.“ Tabii ki, grupta temsil edilen dillerde de yazılmasına dikkat edilmelidir. Afişlerde ise her zaman bir dilin birinci olmamasına, grupta temsil edilen birçok dilin teker teker değişmesine dikkat edilmelidir. Her katılımcıya, anonim olarak grupta çalışmanın olumlu bir tecrübesini anlatacağı veya tüm grup için olumlu bir şey yazacağı bir çıkartma kağıt verilir. Tahtaya bir çember çizilir ve katılımcılar buraya çıkartma kağıtlarını yapıştırırlar. Uygulayıcıların da bunu yapmaları tavsiye edilir. Sonra da uygulayıcılar tüm grup önünde çıkartma kağıtları okurlar. İmkanlar buna izin verirse, bunları kopyalayıp veya görüşmeden sonra bilgisayarda yazıp, tüm katılımcılara dağıtmak da iyi olur. 139 PROJE /YAPIMÇALIŞTAYLARI Bitiş aktivitesi: ÇALIŞTAY IV.3.4: KONUŞMA KILAVUZU Malzemeler: katılımcılar için çalışma kağıdı: Sözler ve Deyimler yazı seti kağıt Giriş aktivitesi: Herkes daire şeklinde durur. Her katılımcı, bu çalıştaylarda ana dilinin dışında öğrendiği bir söz veya deyim söyler. Bir defa söylenen söz veya deyimi diğerleri bir daha söyleyemez. 1. Öteki dilde bir söz veya deyimi öğrenmeniz sizin için yararlı mıdır, ne düşünüyorsunuz? Neden? 2. Bunun, çalıştaylara katılmayan diğer insanlar için de yararlı olup olmadığı hakkında ne düşünüyorsunuz? Neden? 3. Öğrenmelerine yardımcı olmamızı ister misiniz? Aktiviteti kryesor: Katılımcılar dörder kişilik gruplara ayrılır. Gruplarda, okulda temsil edilen öteki eğitim veya öğrenci dillerinden (genellikle okullarda Romanlar var, ancak Roman dili üzerine eğitim yok) en az birer katılımcı olmalıdır. Herkese Sözler ve Deyimler adlı katılımcılar için çalışma kağıdı verilir. Bu kağıtlara, günlük hayatta sıkça kullanılan bazı söz veya deyimleri, diğer sözlerle dili bilmeyen biri için, olağan, günlük durumlarda çevirmensiz başa çıkacağı yararlı söz ve deyimleri yazarlar. Okulda temsil edilen dillerde küçük bir konuşma kılavuzu yapacakları söylenir ve bunu uygun gördükleri halde, kendi seçimlerine göre İngilizce, Fransızca, Rusça, Almanca veya başka bir dünya dili de ekleyebilirler. Çizelgeye en az on beş ifade yazarlar ve „öteki” dillere çevirirler. Bitirdikten sonra, herkes yazdıklarını okur ve çevrileni kontrol eder. Yanlışları varsa, çalışma kağıtlarında düzeltirler. Zaman müsaitse bu veya sonraki görüşmede konuşma kılavuzuna girecek olan 30 ila 50 söz veya deyim toplanır. Çalışma kağıtlarında önerilenlerden yeterince söz yoksa, (çok sayıda tekrarlama varsa) ortaklaşa başka sözler önerilir. Uygulayıcılar sonraki görüşmeler için çalışma kağıtlarını saklarlar. PROJE /YAPIMÇALIŞTAYLARI Bitiş aktivitesi: Herkes daire şeklinde durur. Herkes kendi küçük grubunda çalışırken öğrendiği bir deyim söyler, ardından da bunun kendi ana dilindeki karşılığını verir. Yansıma: 1. 2. 3. 4. 140 Bugün ne yaptık? Kendinizi nasıl hissettiniz? Ne öğrendiniz? Öğrendiğimizi günlük hayatta nasıl kullanabiliriz? ÇALIŞTAY IV.3.5: KONUŞMA KILAVUZUNUN HAZIRLANMASI Malzemeler: bilgisayar kağıt yazı seti Ana aktivite: Geçen görüşmede konuşma kılavuzuna konulacak olan söz ve deyimlerin seçimi yapılmamışsa, o zaman bu görüşmeden ilk iş o olacak. Bir dünya dilinde de söz ve deyimlerin alınıp alınmayacağı konusunda anlaşırlar. Odada kullanabilecekleri bir bilgisayar varsa, anlaştıkları bütün deyimleri bir dosyaya girecek olan birkaç gönüllü bulunur. Sözlerin/deyimlerin sırası, hiçbir dilin hakim olmayacağı bir düzene göre düşünülmelidir. Diğer sözlerle, kullanımı kolay olmalıdır. Bir deyim seçimi ve olasıl sıra, şu bağlantında verilen örnekten görülebilir: http://chrcr.org.mk/images/Recnik.pdf. Aynı zamanda diğer katılımcılar, kapak düzenini yapmak üzere birkaç gruba ayrılır. Kapaklar konuşma kılavuzunun, diğer sözlerle çok kültürlü çalıştayların ruhunu yansıtmalıdır. Kapak düzenini hazırladıklarında, oylamayla en iyi çözüm veya birkaç çözümün karışımını seçerler. Sonra bu düzen boyanır veya bilgisayarda taranır. Bilgisayarda bunu yapabilen katılımcılarda istek, bilgi veya beceri varsa, daha uygun olduğu halde, bilgisayarda yapılabilir. Bitiş aktivitesi: PROJE /YAPIMÇALIŞTAYLARI Konuşma kılavuzundan belirli bir adette basmak için, okul idaresine gidecek ve maddi imkanlar (kağıt ve yazıcı) arayacak olan birkaç (3-5) katılımcı seçilir. Diğerleri ebeveyn konseyi, belediye başkanı, belediye üyelerine mektup yazarak, konuşma kılavuzunun basımı için finansman ararlar. 141 ÇALIŞTAY IV.3.6: SERTIFIKANIN HAZIRLANMASI Malzemeler: katılımcılar için çalışma kağıdı: Sertifika Öğrneği katılımcılar için çalışma kağıdı: Davetiyeler kağıt renkli kalemler yazı seti Ana aktivite: Katılımcılar iki gruba ayrılır. Bir grup, Sertifika Örneği adlı katılımcılar için çalışma kağıdındaki örneği takip ederek, sertifika tasarımı üzerine çalışır. Sertifikayı veren makam (söz konusu olan okul ve okuma yılı) kısımını değiştirir veya eklerler. PROJE /YAPIMÇALIŞTAYLARI Öteki grup, Davetiyeler adlı katılımcılar için çalışma kağıdında verilen yönleri takip ederek, davetiyeleri hazırlar. Hem davetiyeler hem de sertifikalar, katılımcıların tüm eğitim dillerinde yazılmalıdır. Sertifikaların son şekli, hazırlanmak ve imzalanmak üzere uygulayıcılara verilir. Bilgisayarda hazırlamayı isteyen katılımcılar varsa, kimin, ne zaman, nerede ve nasıl yapacağı ve bitiş süresi konusunda anlaşma yapılır. Dahası, son şekliyle davetiyeler çoğaltılır ve kimin, nerede ve nasıl dağıtacağı konusunda anlaşma yapılır. 142 ÇALIŞTAY IV.3.7: KONUŞMA KILAVUZUNUN TANITIMI VE DAĞİTİMİ Malzemeler: kağıt yazı seti diplom Ana aktivite: Uygulayıcılar bu görüşmeyi, konuşma kılavuzundan belirli tirajda bastıktan sonra, önceden planlamalıdırlar. Tabii, son görüşmeden sonra 15 gün geçmemelidir. Küçük tiraj sağlanmışsa, tanıtım okulda, mesailer arasında veya öğrenci akınının en çok olduğu dönemde yapılabilir. Tanıtıma tüm öğretmenler, yönetim, ebeveyn konseyi, belediye ve yerel medya davet edilir. Bunlardan, meydanda veya benzer büyük açık alanlarda dağıtılmak üzere, daha büyük tirajda basım desteği istenir. Büyük tiraj sağlanmışsa eğer, o zaman konuşma kılavuzunun kamu alanlarında meydanlarda, ticaret merkezleri ve benzeri yerlerde dağıtılmasını örgütleyin ve tekrar belediye ve medyayı davet edin. Katılımcılar küçük gruplara ayrılır ve konuşma kılavuzu “tanıtımı”nın nasıl düzenleneceğine dair önerilerde bulunurlar. Sonunda ortak, gerçekleştirilebilir bir çözüm seçilir, süreler saptanır ve katılımcılar arasında görevler paylaşılır. Bitiş aktivitesi: Herkes daire şeklinde durur. Uygulayıcılar sertifikaları dağıtır. Herkes, sertifikayı aldıktan sonra, herkesle alakalı, bu görüşmelerden uzun zaman hatırında kalacak olan güzel bir şey PROJE /YAPIMÇALIŞTAYLARI söyler. 143 BİBLİYOGRAFYA Bu el kitabında, çeşitli öğretim programlarının ihtiyaçlarını karşılamak üzere İnsan Hakları ve Çatışma Çözümü Merkezi'nin uzman ekibi tarafınca önceden hazırlanan el kitaplarının uyarlanmış malzemeleri kullanılmıştır: Петроска-Бешка, В. (2002). Абра – мир – дабра, Образование за мир, 1 и 2. (прирачник за внатрешна употреба). УНИЦЕФ во соработка со Центарот за човекови права и разрешување конфликти Петроска-Бешка, В., Најчевска, М. и Поповски, М. (1999). Почитување на разликите (прирачник за реализатори). Проект за разрешување на етничките конфликти – Филозофски факултет, Скопје Петроска-Бешка, В., Поповски, М. и Абдулаи, Ј. (1997). Разбирање на конфликтите (прирачник за реализатори). Проект за разрешување на етничките конфликти – Филозофски факултет, Скопје (Makedon ve Arnavut Versiyonu)