Kaçak Akım Koruma Şalterlerine Farklı Bir Bakış Kaçak
Transkript
Kaçak Akım Koruma Şalterlerine Farklı Bir Bakış Kaçak
8 sayý Ocak 2010 Federal Elektrik Seminerlerine Ara Vermiyor Kaçak Akým Koruma Þalterlerinde Ýstenmeyen Açmalar Kaçak Akým Koruma Þalterlerine Farklý Bir Bakýþ Opsiyonel Yandan Çýkýþ Özelliði BAKANDAN Genel Müdür Direkt Faks: 0.264. 291 45 21 D eðerli Federal Dostlarý, yeni sayýmýzda yine sizlerin karþýsýndayýz. Koskoca bir yýlý geride býrakarak, ümitle yeni bir yýla adým attýk. Biz Federal olarak, hedeflerimizi hep üst seviyelerde tuttuk. Sadece kendi ürünlerimizde kaliteyi yakalamak, fark yaratmak için uðraþ vermedik, haksýz rekabet oluþturan, piyasaya ve dolayýsýyla tüketiciye zarar veren tüm unsurlarý ortadan kaldýrmayý adeta kendimize görev addettik. Bu yýl da bu çalýþmalarýmýz ayný þekilde devam edecektir. www.federal.com.tr e-mail: m.nurdogan@federal.com.tr Daha önceki sayýlarýmýzda da bahsettiðimiz gibi, CE iþareti konulan ürünlerin denetlenmesi ve böylelikle kalitenin ön plana çýkmasý için birçok yazýlar yazdýk. Ancak CE iþaretine uymadýðýnýz zaman ülkemizde bu suça uygulanacak bir ceza-i müeyyide bulunmuyor olmasý bizlere bir arpa boyu yol aldýrmadý. Denetimler CE iþaretin büyüklüðünün standartlara uygun olup olmadýðýnýn kontrolü ile sýnýrlý kalmýþ durumdadýr. Bir diðer konu ise etiket deðerlerini taþýmayan ürünlerin hala satýlabilir olmasý. Ýnsan saðlýðý bizim için çok önemli. Ben tüm ürünlerim de can ve mal güvenliði için ne gerekiyorsa yapýyorum. Ama piyasada satýlan ve satýn alýnan ürünleri gördükçe de içim sýzlýyor. Avrupa' da ürünün üzerindeki etiket deðerlerini taþýmayan ürünlere verilen cezalar 150 milyon Euro civarýnda olmasýna raðmen maalesef ülkemizde komik rakamlardýr. Mustafa NURDOÐAN Federal Þirketler Grubu Yönetim Kurulu Baþkaný yazarak engellemeye çalýþýyorlar. Ancak bu her sektörde olamýyor. Özellikle inþaat sektöründe denetim devlet tarafýndan doðru dürüst yapýlmamakta, böylelikle kalitesiz ürünler kullanýlmakta, can güvenliði ve ekonomiye büyük zarar vermektedir. Hepinizin de bildiði gibi dünyada yaþanan global kriz ekonomiyi de olumsuz etkiledi. 2008 yýlýnýn Aðustos ayýnda düþmeye baþlayan sanayi üretimi 2009 yýlýnýn Ekim aylarýnda bir canlanma yaþadý. Bu canlanmanýn 2010 yýlýnda da artmasý hepimizin temennisi. Federal olarak, hedefimiz hem ülkemize hem de dünyaya faydalý olmak. Bunun için dünyayý günü gününe takip ediyor, yatýrýmlarýmýzý, üretimimizi bu yönde yapýyoruz. Beklentimiz, üretim yapan firmalarýn desteklenerek, ülkemizin kazanmasýna katkýda bulunmak. Üreten, risk alan, atýlýmcý, katma deðer yaratan kiþiler baþarý yolunda ilerleyen kiþilerdir. Tüm okuyucularýmýzýn 2010 yýlýnda baþarýyý yakalayarak, refah bir yýl geçirmelerini temenni ederim. Cezalardaki bu yetersizlik nedeniyle denetleyiciler, ülkemizde artýk son kullanýcýlar olmuþtur. Ürünleri denemekte ve beðenmedikleri taktirde bir daha almamaktadýrlar. Bazý devlet kurumlarý, kalitesiz, insan saðlýðýný E n b ü y ü k r i s k , h i ç b i r þ e y tehdit eden, standartlara uymayan yapmamaktýr. ürünleri, diðer þubelerine uyarý yazýlarý Saygýlarýmla, FEDERAL BÜLTEN 2 EDÝTÖRDEN EDÝTÖRDEN ebru toplu Deðerli okuyucularýmýz, Yeni sayýmýzda yeni sizlerleyiz. Geçtiðimiz sayýlarýmýzda da olduðu gibi, bu sayýmýzýn da, bir öncekinden daha iyi, daha ilgi çekici olmasý için konularý titizlikle seçtik ve sizlerin beðenisine sunduk. Sýkýlmadan okuyacaðýnýzý umud ediyor, 2010 yýlýnýn isteklerinizin karþýlandýðý bir yýl olmasýný temenni ediyorum. Ýþte benden size yeni bir hikaye; Farkýnda Olmalý Ýnsan Kendisinin, hayatýn, olaylarýn, gidiþatýn farkýnda olmalý. Farký fark etmeli, fark ettiðini de fark ettirmemeli bazen... Bir damlacýk sudan nasýl yaratýldýðýný fark etmeli. Anne karnýna sýðarken dünyaya neden sýðmadýðýný, ve en sonunda bir metrekarelik yere nasýl sýðmak zorunda kalacaðýný fark etmeli. Þu çok geniþ görünen dünyanýn, ahirete nispetle anne karný gibi olduðunu fark etmeli. Henüz bebekken "Dünya benim!" dercesine avuçlarýnýn sýmsýký kapalý olduðunu, Ölürken de ayný avuçlarýn "Her þeyi býrakýp gidiyorum iþte!" dercesine apaçýk kaldýðýný fark etmeli. Ve kefenin cebinin bulunmadýðýný fark etmeli. Baskýn yeteneðini fark etmeli sonra. Azrail'in her an sürpriz yapabileceðini, nasýl yaþarsa öyle öleceðini fark etmeli insan ve ölmeden evvel ölebilmeli. Hayvanlarýn yolda kaldýrýmda çöplükte, ama kendisinin güzel hazýrlanmýþ mükellef bir sofrada yemek yediðini fark etmeli. Eþref-i mahlûkat (yaratýlmýþlarýn en güzeli) olduðunu fark etmeli. Ve ona göre yaþamalý. Gülün hemen dibindeki dikeni dikenin hemen yaný baþýndaki gülü fark etmeli. Evinde 4 kedi 2 köpek beslediði halde, Çocuk sahibi olmaktan korkmanýn mantýksýzlýðýný fark etmeli. Eþine "Seni çok seviyorum!" demenin mutluluk yolundaki müthiþ gücünü fark etmeli. Dolabýnda asýlý 25 gömleðinin sadece üçünü giydiðini ama Arka sokaktaki komþusunun o beðenilmeyen gömleklere muhtaç olduðunu fark etmeli. Zenginliðin ve bereketin sofradayken önünde biriken ekmek kýrýntýlarýný yemekte gizlendiðini fark etmeli. Farkýnda olmalý insan. Ömür dediðin üç gündür, Dün geldi geçti, yarýn meçhuldür, O halde ömür dediðin bir gündür, o da bugündür. Can Yücel 3 FEDERAL BÜLTEN Giriþ 2 Baþkandan 3 Editörden - Ýçindekiler Haber 5 Federal Elektrik Genel Ürün Seminerlerine Ara Vermiyor 6 Kompanzasyon Sistemleri - Dijital Ölçü Aletleri Seminerleri 7 Federal Satýþ Pazarlama Ekibi OSBleri Feth Ediyor. 7 NE-KA Atýlým Elektrik Yeni Yerinin Açýlýþýný Yaptý 8 Federal Aydýnlatma`nýn Elektronik Balastlarýný Kullanan Tasarruf Saðlýyor 9 Federal Simon Uluslararasý Yapý Fuarýnda 9 Federal Simon Bayileri ile Uzak Doðuda 10 Federal Simon Piyasaya Sunduðu Grup Prizleriyle Fark Yaratmaya Devam Ediyor. 11 Federal Mermer Uyguladýðý Stratejiler ile Baþarý Yolunda Ýlerliyor 12 Federal Süs Bitkileri Ýhalelerde Adýný Duyuruyor www.federal.com.tr ÝÇÝNDEKÝLER Röportaj Eðitim 13 Sezer Elektrik - Adana 41 Bir Fark Yaratmak 15 Doðanateþ Elektrik - Malatya 41 Mýsýr Piramitlerinin Sýrrý Eðitim 17 Kaçak Akým Koruma Þalterlerinde Ýstenmeyen Açmalar 23 Farklý Bir Bakýþ Açýsýyla Kaçak Akým Koruma Þalterleri 34 Bay Evet Olmayýn 35 Ekip Olmayý Baþarabiliriz 38 Karar Verme Gurusu 39 Bitmeyen Ýsteklerimiz ve Biz Sahibi Ahmet SAÐLAM Genel Yayýn Yönetmeni Ebru TOPLU Sorumlu Yazý Ýþleri Müdürü Ýrfan NURDOÐAN www.federal.com.tr Reklamlar 1 Dikey Yük Ayýrýcý 16 Açýk Tip Devre Kesiciler 20 Kaçak Akým Þalteri - Otomatik Sigorta Sigorta Kutusu 21 Genel Ürün 37 Federal Aydýnlatma 40 Federal Mermer 42 Kompakt Tip Devre Kesiciler Grafik Tasarým Hakký ERSÝN Nalan DOÐAN Baský Yazýþma Adresi Federal Elektrik 1. OSB 1. Yol No.25 Hanlý / ADAPAZARI Ýrtibat Tel: (0264) 291 45 00 (Pbx) Faks: (0264) 275 41 81 e-mail: bulten@federal.com.tr FEDERAL BÜLTEN 4 HABER Federal Elektrik Genel Ürün Seminerlerine Ara Vermiyor. F ederal Elektrik "Genel Ürün" seminerlerine ara vermeden devam ediyor. Firma, gerek kendi fabrikasýnda, gerekse Türkiye' nin dört bir yanýnda verdiði seminerler ile adýndan söz ettiriyor. Seminerlerde öncelikli olarak grubun tanýtýmý yapýlýyor. Firmanýn, þalt yatýrýmýnýn yanýnda diðer sektörlerdeki yatýrýmlarý da gözler önüne seriliyor. Ardýndan genel ürün tanýtýmý yapýlarak, Cafe Break molalarý veriliyor. Bu molalar sayesinde katýlýmcýlar ile birebir konuþularak görüþleri ve önerileri alýnýyor. Adapazarý tesislerinde yapýlan seminerlerde diðer ürün seminerlerine ek olarak, þalterler ile ilgili Kýsa devre Testi yapýlýyor. Oldukça ilgi çeken testte yakalanan kalite bu sayede gözler önüne seriliyor. Türkiye çapýnda çoðu ilde yapýlan bu seminer; EMO, ETO üyelerine, proje ve taahhüt firmalarýna, Endüstri Meslek Liselerine, bayi ve direk satýcýlara... verilmiþtir. 5 FEDERAL BÜLTEN www.federal.com.tr HABER Kompanzasyon Sistemleri ve Dijital Ölçü Aletleri Seminerleri F yapýlabileceði, kompanzasyon sistemlerinde karþýlaþýlan sorunlarda yapýlmasý gerekenler aktarýlmýþtýr. ederal Elektrik, Katýlýmcýlarýn kendi iþletmelerinde "Kompanzasyon karþýlaþtýklarý sorunlara özel çözümler Sistemleri ve Dijital Ölçü önerilmiþtir. Sabit kondansatör deðerinin Aletleri" ile ilgili Türkiye' nasýl belirleneceði, kondansatör kademelerinin nasýl dizileceði, akým trafosu nin çeþitli illerinde oranýna göre ölçülebilecek en az yükün ve seminerler verdi. kondansatör deðerinin nasýl hesaplanacaðý, tesislerdeki dengesizlik Ankara, Ýstanbul, Ýzmir, Antalya, Bursa, miktarlarýna göre monofaze kondansatör Konya, Adana, Gaziantep, Afyon, Denizli, dizilimlerinin nasýl yapýlmasý gerektiði Kayseri, Gebze ve Kýrklareli illerinde yapýlan örneklenmiþtir. seminerlerdeki yoðunluk, gelen kiþilerin Kompanzasyon sistemleri için Federal ilgisi memnuniyet vericiydi. Elektrik' in FKR240 kompanzasyon Seminerlerde anlatýlan kompanzasyon rölesinin üstün özellikleri detaylý bir þekilde sistemleri en dikkat çeken konu oldu. anlatýlarak rölenin kullaným kolaylýðý gözler Yapýlan kompanzasyon seminerlerinde, önüne serilmiþtir. FKR240 ile güç analizinin kompanzasyon hakkýnda teorik bilgiler yapýlýþý gösterilmiþ ve bu analiz sonucu aktarýlmýþ, kompanzasyonun tüketici, gerekli kondansatör dizilimlerinin kolay üretici ve ülkemiz açýsýndan önemi, neden bir þekilde tespit edildiði uygulamalý olarak yapýldýðý, hangi yöntemlerle kompanzasyon tanýtýlmýþtýr. FKR240 kompanzasyon yapýlabileceði örneklerle izah edilmiþtir. rölesinin baðlý olduðu bazý iþletmelere Sanayide karþýlaþýlan deðiþik durumlarda uzaktan baðlantý yapýlarak enerji deðerleri, kompanzasyon sistemlerinin nasýl kondansatör deðerleri ve anlýk ölçümleri tasarlanmasý gerektiði, kompanzasyon okunmuþtur. Baðlanýlan iþletmelerdeki sistemlerinin iyileþtirilmesi için neler reaktif enerji deðerlerinin %6 civarýnda www.federal.com.tr olduðu görülmüþ, bu deðerleri yakalamak için iþletmelere daha önceden yapýlmýþ öneriler katýlýmcýlarla paylaþýlmýþtýr. FKR240 kompanzasyon rölesinin üstün özelliklerinden birisi 15mA gibi çok düþük akýmlarý bile kompanze edebilmesidir. Bu düþük deðerleri okunabildiði göstermek için 40w'lýk bir ampül devreye baðlanmýþ ve 20mA akým çektiði katýlýmcýlara gösterilmiþtir. Bu ölçüm bütün katýlýmcýlarca büyük ilgi görmüþ ve beðeni toplamýþtýr. Seminerlerde FKR240 kompanzasyon rölesinin yanýnda FPA120 Güç Analizörü baþta olmak üzere diðer dijital ölçü aletleri hakkýnda da katýlýmcýlara bilgi aktarýlmýþ ve katýlýmcýlarýn sorularý yanýtlanmýþtýr. Seminerler de verilen ikram aralarýnda ve seminer sonrasýnda; katýlýmcýlarýn Federal Elektrikin diðer ürünleri hakkýndaki sorularý da yanýtlanmýþtýr. Seminerlerin kapanýþýnda katýlýmcýlar arasýnda çekilen kuralar ile süpriz hediyeler sunulmuþtur. FEDERAL BÜLTEN 6 HABER Federal Satýþ Pazarlama Ekibi Organize Sanayi Bölgelerini Fethediyor. F ederal Elektrik' in satýþ pazarlama ekibi tam kadro olarak OSB lere yönelik toplu tanýtýmlarýna ve eðitim seminerlerine baþladý. Öncelikle Manisa Organize Sanayi bölgesinde 5 günlük bir program olarak baþlanan toplu tanýtýmlar, Çorlu OSB, sayesinde hem mevcut ürünlerini tanýtma Fabrikalarý gezmenin ve tanýtým yapmanýn Ýskenderun Osmaniye OSB, Bursa OSB imkaný buldular, hem de fabrikalarýn yaný sýra gittikleri illerde seminer ve Antalya OSB ile devam etti. sistemlerini daha yakýndan incelediler. organizasyonlarý düzenlenmiþ olup, Endüstri Meslek Liselerine ve Teknik Sabah saatlerinde OSB lere daðýlan satýþ Özellikle fabrikalarda yaþanýlan Liselerde öðrencilere , EMO ve ETO ekibi önceden alýnan rezervasyonlar kompanzasyon problemleri yerinde üyelerine seminerler verilmiþtir. sayesinde tüm fabrikalar ile görüþme fýrsatý incelenerek, yeni ürün olan elektronik yakalamýþ oldular. Toplu tanýtýmlar balastlar da tanýtýldý. NE-KA Atýlým Elektrik Yeni Yerinin Açýlýþýný Yaptý F ederal Elektrik' in yeni bayisi olan Kastamonu Ne-Ka Atýlým Elektrik yeni yerinin açýlýþýný kalabalýk bir katýlým ile gerçekleþtirdi. 750 m2 kapalý alanda kurulu olan tesiste; satýþ, servis, idari birimler ve sosyal alanlar bulunmaktadýr. Modern bir tesis haline getirilmiþ olan firmanýn faaliyet konusu inþaat-tesisat-taahhüt iþleri, toptan ve perakende malzeme satýþý, iþletme bakýmý, A.G-O.G-trafo- paratoner ve topraklama, otomasyon ve kompanzasyon sistemleri, networkyangýn alarm sistemleri, kamera ve güvenlik sistemleri, avize ve aydýnlatma ürünleridir. Açýlýþta konuþma yapan firma sahibi Necmettin Kantar, yeni yerlerinin bölgenin tüm eksiklerini kapatabilecek tarzda olduðunu, ürün çeþitliliði nedeniyle her türlü talebi karþýlayabileceklerini dile getirdi. 7 FEDERAL BÜLTEN www.federal.com.tr HABER FEDERAL AYDINLATMAnýn Elektronik Balastlarýný Kullanan Tasarruf Ediyor E Federal Aydýnlatma olarak elektronik balastlarla konvansiyonel balastlarý kýyasladýðýmýzda, bünyesinde lektronik balast barýndýrdýðý EMI Filtresi sayesinde kullanýmý, günümüzde en þebekedeki parazitlerden etkilenmez ve ayrýca kendiside þebekede gürültü yaygýn olarak kullanýlan oluþturmaz. ASIC çipler vasýtasýyla aydýnlatma türü olan max. verimlilik ve max. güvenlik floresan aydýnlatmasýnda saðlar. Tüm dünyada olduðu gibi saðladýðý enerji tasarrufu ülkemizde de KYOTO Protokolü kabul edilmiþ ve yürürlüðe girmiþtir. Bu ile, kendisini çok kýsa bir protokol kapsamýnda 21 Kasým 2005 sürede amorti eden bir tarihinden itibaren baþta AB ülkeleri baþta olmak üzere konvansiyonel yatýrým olarak balast kullanýmý ve satýþý deðerlendirilmektedir. yasaklanmýþ, yerine elektronik Elektrik enerjisinin en çok balastlar tavsiye edilmiþtir. kullanýldýðý alanlarýn baþýnda aydýnlatma gelmektedir. Birçok Federal Aydýnlatmanýn ürettiði mekanýn aydýnlatýlmasýnda floresan elektronik balastlarýn avantajlarýný l a m b a l a r ý n k u l l a n ý l m a s ý , b u aþaðýdaki maddelerle sýralayabiliriz. lambalarda nasýl enerji tasarrufu yapýlabileceði konusunu gündeme Tüm ürünler 2 yýl garantilidir. getirmiþtir ve bu alanda çalýþmalar Uluslararasý normlara uygun RFI yapýlmýþtýr. Bu çalýþmalar sonucunda ve Harmonik filtrelidir. konvansiyonel balastýn yerini Konvansiyonel balastlara oranla e l e k t r o n i k b a l a s t l a r a l m a y a %30'a varan enerji tasarrufu saðlar. Ampullerinizin ömrünü %50'ye baþlamýþtýr. varan oranlarda artýrýr. Floresan lambalarda elektronik Voltaj deðiþikliklerinden etkilenmez, balast kullanýlmasý ile ne oranda ýþýk akýþýný sürekli sabit tutar. enerji tasarrufu saðlanabileceði Jeneratörünüzün ve kompanzasyon a r a þ t ý r ý l m ý þ t ý r . B u a m a ç l a panonuzun yükünü azaltýr. konvansiyonel balastlý ve elektronik K o n d a n s a t ö r v e s t a r t e r balastlý floresan lambalarýn tasarruf gerektirmez. açýsýndan karþýlaþtýrmasý yapýlmýþtýr. Hafif olduðundan armatürünüzde Yapýlan araþtýrmalar sonucunda mantajý kolaylaþtýrýr. Monte edilen k o n v a n s i y o n e l b a l a s t y e r i n e yerde yükü azaltýr. elektronik balast kullanýlmasýnýn, Konvansiyonel balastlara oranla yaklaþýk olarak %30 enerji tasarrufu daha az ýsýndýðýndan klima sistemine saðlayabileceði saptanmýþtýr. daha az yük getirir. www.federal.com.tr Aydýnlatma Sektörünün Geliþiminin Önündeki Sorunlar ve Çözüm Öneriler Ülkemizde aydýnlatma kavramý henüz bilinçli bir þekilde anlaþýlamamýþtýr. Sektör çalýþanlarý yeni yeni aydýnlatma ile geleneksel elektrik sektörünün farklý sektörler olduðunu kavramaya baþladý. 2009 yýlý itibarý ile Aydýnlatma artýk bir meslek olarak tescil edilmeye baþlandý ve firmalarýn iþtigal alanlarý artýk Aydýnlatma baþlýðý altýnda ifade edilebiliyor. Bu konuda Ticaret Odalarýnda Aydýnlatma meslek grubu oluþturuldu ve çalýþmalarýna baþladý. Her sektörde olduðu gibi aydýnlatma sektöründe de yetiþmiþ eleman ihtiyacý vardýr. Gelecekte özellikle meslek liselerinin ve sonrasýnda üniversitelerimizin aydýnlatma üzerine bölümler veya dersler vermeleri daha uygun olacaktýr. Sektörün diðer bir sýkýntýsý tüm sektörlerde olduðu gibi Uzakdoðudan getirilen kalitesiz ve standart dýþý ürünlerin çok ucuza satýlýyor olmasý. Hükümetimizin bu konuda sektöre yardýmcý ve yol gösterici olmasýný bekliyoruz. Baþta resmi kurum ve kuruluþlarýmýzýn, sektördeki doðru ürünleri kullanmalarý hem piyasayý canlandýrma adýna hem de üreticileri destekleme adýna büyük katký saðlayacaktýr. Her sektörün baþta gelen problemlerinden olan bürokrasi, aydýnlatma sektörününde problemlerindendir. Mevcut bürokrasi azaltýlarak sektöre destek saðlanmalýdýr. FEDERAL BÜLTEN 8 HABER FEDERAL SIMON, Uluslararasý YAPI Ýstanbul Fuarýnda F ederal Simon, YEM'in ( Yapý Endüstri Merkezi )düzenlemiþ olduðu Uluslar arasý YAPI Ýstanbul Fuarýna 06-10 Mayýs 2009 tarihleri arasýnda katýldý. Uluslarasý YAPI Ýstanbul Fuarý, Türk yapý sektörünün bütün bileþenlerini bir araya getiren, alanýnda Türkiye'nin, Balkanlar'ýn, Ortadoðu nun ve BDT( Baðýmsýz Devletler Topluluðun'nun ) en büyük fuarýdýr. Türk yapý ve inþaat sektöründe her yýl en geniþ ürün yelpazesine ev sahipliði yapan bu fuarda Federal Simon, Türkiye de üretilen ilk serisi olan Seri 34'ü, gerçek metal ve gerçek ahþap çerçeveleriyle lüx segmente hitap eden Seri 54 , Natura 54'ü, Seri 82 ve bu yýl ilk kez sergilenen Seri 27'i tüm ziyaretçilerine tanýttý. Türkiye'nin dört bir yanýndan gelen bayilerini, fuar günleri boyunca aðýrlamaktan onur duyan firma, en baþta mimarlara, mühendislere ve birçok elektrik firmasýna da bu günlerde ürünlerini sergilemiþ oldu. Federal Simon, kalite ve görsellikte farklý bir çizgiyle ortaya çýkan yeni seri ürün grubuyla, kalitenin pahalý deðil, sadece temel hak olduðunu bir defa daha kanýtlýyor. Federal Simon Fark Yaratmaya devam ediyor. Federal Simon Bayileri ile Uzakdoðu`da Federal Simon, bayileri için düzenlediði Uzakdoðu seyahatini gerçekleþtirdi. Uzakdoðu seyahatine Türkiye nin çeþitli illerinden 40 katýlýmcý eþlik etti. Yapýlan geziden son derece memnun olarak ayrýlan katýlýmcýlar, birdaha ki organizasyon için duyduklarý heyecaný Federal Simon yetkilileri ile paylaþtýlar. 9 FEDERAL BÜLTEN www.federal.com.tr HABER Federal Simon; Piyasaya Sunduðu Grup Prizleriyle Fark Yaratmaya Devam Ediyor F çevreye zehirli gaz yaymasý ve baðlý olan elektrikli ev aletine zarar vermesi gibi etkenlerdir. Federal ederal Simon Simon grup prizlerinde ise, kontaklar Elektromekanik A.Þ.'nin dýþ gövde içerisinde V0 yanmazlýk 2009 yýlý son çeyreði içinde (850°C) özelliðine sahip kontak taþýyýcý karkas içerisine piyasa sunduðu grup yerleþtirilmiþtir. Bunun avantajlarý kontaklarýn ýsýnmasý durumunda bile prizlerinin; sade ve þýk dýþ gövdeye temas etmediðinden dýþ görüntüsü, kalitesi ve gövdede herhangi bir erime ve uygun fiyatý ile pazarda deformasyon olmamaktadýr. Kablo fark yaratýyor. montajý esnasýnda ise kontaklarýn Piyasada tüm avantajlarýyla bir çok daðýlmasý yuvasýndan çýkmasý gibi üstünlük saðlayacak olan Federal bir durum olmadýðýndan montaj Simon Grup Prizlerinin teknik z o r l u ð u y a þ a n m a m a k t a d ý r . özellikleri þöyledir; Ürün üzerinde görünen ve Dýþ gövde yani alt ve üst kapak topraklamayý saðlayan kontaklarda parlak, darbelere ve yanmaya karþý korozyona karþý etkili olmasý için dayanýklý ABS plastik malzemeden nikel kaplama yapýlmýþtýr. Bu kaplama hem kontaklarýn ömrünü üretilmektedir. uzatmýþ, hem de daha estetik ve Akým taþýyan kontaklar bazý kaliteli görünüm saðlamýþtýr. firmalarda dýþ gövde üzerinde m e r k e z l e n m e k t e d i r . B u n u n Kablo baðlantýsýnýn yapýlacaðý sakýncasý kontaklarýn ýsýnmasý bölgelerde vidalý klemensler durumunda dýþ gövdenin erimesi, kullanýlmaktadýr. Bu hem kolay www.federal.com.tr montaj saðlar, hem de akýmdan dolayý ýsýnmalarda kontaklarýn kabloyu býrakmasýný engeller. Kablo baðlantýsýnýn yapýlýp kablo klemensi ile sýkýlmasýndan sonra bile ürünün dýþýna çýplak kablolarýn çýkmasýný engellemek için kablo giriþinin olduðu bölgeye ekstra bir uzatma eklenerek daha þýk, kullanýþlý ve güvenli bir ürün ortaya çýkarýlmýþtýr. Kullanýlan 2 metre ve 3 metre kablolar 3x1 mm kablo kesitine, 5 metre kablolar ise 3x1,5 mm kablo kesitine sahiptir. Kullanýlan tüm kablolarda ise UPS giriþli kablo ile bütünleþik erkek fiþ kullanýlmaktadýr. Anahtarlý grup prizlerde kullanýlan anahtarlar iki elektrik giriþini ayný anda kesme özelliðine sahip ve standartlarýn istediði tüm özelliklere sahiptir. CE li bir ürün olup, TSE VDE vb. standartlarý almýþ bir üründür. FEDERAL BÜLTEN 10 HABER Federal Mermer, Uyguladýðý Stratejiler Ýle Baþarý Yolunda Ýlerliyor. F ederal Mermer, 2009 yýlý baþýnda ekonomik krizle mücadele için bazý kararlar almýþ ve bu kararlarý yýl boyunca uygulayarak hedeflerini yakalamýþtýr. Alýnan önlemlerin bir kýsmý üretim, bir kýsmý ise pazarlama ile ilgilidir. Üretimde alýnan önlemler sonucu, giderler azaltýlmýþ olup, üretim miktarýnda da hedeflenen miktara ulaþýlmýþtýr. Pazarlama da ise, yeni hedef ülkeler belirlenmiþ olup, hiç gidilmemiþ ülkelere ziyaretler yapýlarak fuarlara katýlýmlar gerçekleþtirilmiþtir. Bu sayede de Güney Afrika Cumhuriyeti, Libya, Suudi Arabistan gibi ülkelere satýþ yapýlmýþtýr. Avustralya'da ve Senegal' de de fuarlara katýlarak, ülkemiz temsil edilmiþtir. 2010 yýlýnýn baþýnda 2009 da olduðu gibi yeni stratejiler geliþtirilerek, plaka üretimini arttýrma kararý alýnmýþtýr. Bunu gerçekleþtirebilmek için yeni bir makine yatýrýmý yapýlmýþtýr. Mart ayýyla beraber plaka üretiminde %40 'lýk bir artýþ hedeflenmektedir. Dünya üzerinde bulunan mermer rezervinin %40' ýnýn Türkiye topraklarý içerisinde bulunduðu söylenmektedir. Bu rezervin Türkiye ekonomisine verimli bir þekilde kazandýrýlmasý gerekmektedir. Çýkarýlan bu malzemenin yerine konma ihtimali olmadýðýndan milli servet olarak gördüðümüz bu malzemeler ülkemiz için çok önemli. Federal Mermer, elinde bulunan potansiyeli bu bakýþ açýsýyla dünya pazarýna sunmaya devam edecektir. 11 FEDERAL BÜLTEN www.federal.com.tr HABER Federal Süs Bitkileri, Ýhalelerde Adýný Duyuruyor. F ederal Süs Bitkileri firmasý, üretim arazisinde ürettiði ürünleri artýk kamu ihalelerine sunmaya baþladý. Ülke çapýnda yapýlan birçok ihaleye giren firma, ayný zamanda müþteri portföyünü de geniþletti. Firma, çevre düzenlemelerinde; projeden uygulamaya kadar ki tüm süreçte çalýþmalar yapmakta, en iyiyi en doðruyu yakalayabilmek adýna teknolojiyi ve sektörel geliþmeleri takip etmektedir. Yerli üretimin ülkemize saðlayacaðý yararýn bilinciyle, üretimde dünya standartlarýný yakalamak için Ar-Ge çalýþmalarý da yapmaktadýr. Federal Süs Bitkileri, dýþ mekan süs bitkilerinde; geniþ yapraklý aðaçlar , ibreliler ve çalý grubu bitkilerin kaplý ve repikaj üretimi yapmaktadýr. www.federal.com.tr FEDERAL BÜLTEN 12 RÖPORTAJ SEZER Elektrik - ADANA Sezer LAL Sezer LAL Kimdir 1976 doðumlu ilk, orta ve lise öðrenimini Adana' da tamamladý. Elektrik sektörüne çýraklýktan, yani iþin temelinden baþladý. 2000 senesinde de kendi iþyerlerini kurdu ve o günden bugüne hep kendini geliþtiren ve iþ hacmini büyüten bir yapýyla iþlerine devam etti. Hayat F.E.: Sezer Elektrikten bahseder misiniz? F.E.: Sektöre ilk girdiðiniz yýllarla bugünü kýyaslar mýsýnýz? Sezer Elektrik 2000 yýlýnda þahýs firmasý olarak kurulmuþtur. 2000 li yýllarýn baþýnda sektör çok hareketli Sezer elektrik ilk yýllarýnda perakende satýþ idi, özellikle inþaat sektöründe yatýrým ve taahhüt iþleri yaptý. 2002 yýlýndan sonra çoktu. Bizim iþlerimiz de inþaatla direk toptan satýþa da baþlamýþtýr. Adana içi ve baðlantýlý olduðundan iyi gidiyordu. Daha çevre iller ilçeler de tesisatçý ve taahhütçü sonralarý bu daldaki yatýrýmlar azaldý, bir firmalara düzenli olarak haftalýk araçla de elektrik sektöründe faaliyet gösteren servis yapmaya baþlamýþtýr. Son yýllarda firma sayýsý korkunç derece de arttý. ise maðaza satýþýna da önem vermiþ ve Ortadaki pastadan belli oranda pay almak özellikle aydýnlatma ürünleri konusunda isteyen firma sayýsý her gün arttýðýndan bol çeþit ve teknik destekle müþterilerine rekabet kýzýþtý. Firmalar iþlerinde ve daha iyi hizmetler sunmaktadýr. Taahhüt satýþlarýnda karlýlýðý düþünmeden günü iþlerinde de özellikle konut sektöründe kurtarma kaygýsýyla iþler yaptýlar. Adana içinde birçok bilinen konut Dolayýsýyla kar marjlarý düþtü, para uygulamalarýnýn iþlerini yapmýþ ve yapmaya kazanmak neredeyse imkansýz hale geldi. devam etmektedir. Ticaretimizi %40 taahhüt , %60 ise satýþ olarak F.E.:Sektörde karþýlaþýlan problemler sizce nelerdir? Bunlarý aþmak için sizin çözüm genelleyebiliriz. 13 FEDERAL BÜLTEN felsefesi olan, iki günü birbirine eþit olan zarardadýr sözünü benimsemiþ, hep geliþmeye ve yeniliðe açýk giriþimci biri olmuþtur. önerileriniz nelerdir? Bu konuyu iki dalda ele almamýz gerekiyor, birincisi taahhüt iþlerinde, diðeri satýþ ve pazarlama iþlerinde. Taahhüt iþlerinde; altyapýsý olmayan teknik ekibi yetersiz firmalar ve kiþiler iþ yapmak için teklifler veriyor ve iþ alýyorlar. Bu tip firmalar aldýklarý iþlerinde %90 ýnýný yarým býrakýp gidiyorlar. Ýþin baþýnda verdikleri tekliflerin düþük olmasý iþ yaptýraný baþta cezbe diyor ancak, onlar da sonunda fark ediyorlar ama iþ iþten geçmiþ oluyor. Bu ve benzeri firmalar taahhüt piyasasýný bozmakta iþini düzgün yapan bizim gibi firmalarýn tekliflerinin yüksek görülmesine sebep olmaktalar. Bu da karlýlýðý düþüren baþka bir sebeptir. Meslek guruplarýmýzýn aktif olarak çalýþmasý, ehil olmayan firmalara iþ yaptýrmamasý bu olumsuzluklarýn önüne geçebilir. www.federal.com.tr RÖPORTAJ Bölgesel bazda satýþ pazarlama yapan firmalar; ürünlerin fiyatlarýyla çok oynuyorlar, piyasada fiyat istikrarý olmuyor. Bazý firmalar günü kurtarmak amaçlý zararýna dahi malzeme satýyorlar, dolayýsýyla her yýl batan birkaç firma oluyor. Bunlarda bizim piyasamýza ister istemez zarar veriyor. Bunun önüne geçebilmek için üretici ve ülke genelinde satýþ yapan firmalar ekonomik altyapýsý ve piyasa güvenirliliði olmayan firmalara malzeme vermezlerse, bu tip firmalarda ortaya çýkamayacaktýr. F.E.:Federal ailesine yeni üye oldunuz, bayi olurken amaçlarýnýz nelerdi? Federal markasý ile çalýþmak bize ve bizim müþterilerimize de güven vermektedir. Markanýn bilinirliliði, ürün gamýnýn çeþitliliði, malzeme temin kolaylýlýðý, fiyat avantajý, ucuz ve hýzlý servis imkaný, en önemlisi de yerli bir marka olmasý Federali seçme sebeplerimizdir. Yapýlan iþlerde Federalin bu saydýðým avantajlarýný da kullanarak tercih edilen firma olmak. Federalle birlikte daha da büyümek, müþterilerimize kolay çözüm üretmek amaçlarýmýz arasýndadýr. F.E.: Ýlk izlenim olarak Federal için neler söyleyebilirsiniz? Federali marka olarak biliyordum. Ancak fabrikanýzý ve imalatýnýzý yeni gördüm. www.federal.com.tr Türkiye' de bu çapta imalat yapan yerli bir hakkýnda düþünceleriniz nelerdir? firmanýn olmasý açýkçasý beni gururlandýrdý. Adana ve Çukurova bölgesi son 10-15 yýldýr F.E.:Rakip firmalarla Federal Elektrik'i sanayi anlamýnda hep bir düþüþ yaþamaktadýr. Bunun baþlýca sebebi deðerlendirebilir misiniz? eskiden bu bölge tekstilin merkezi idi, Federale rakip olarak Avrupa' lý 100 yýllýk tekstil sektörünün katkýsý çok fazla idi. Son firmalarý görebiliriz. Federal o firmalarla yýllarda bu sektörün bölgemizde ve Türkiye' rekabet edebilecek seviyede kaliteyi de bitmiþ olmasý, saðladýðý katma deðerin yakalamýþ durumda. Ancak piyasada, kaybolmasýna bu durumda ekonomimizin Federalin segmentinde olmayan bir zayýflamasýna sebep olmuþtur. Özellikle Uzakdoðu pazarý var. Sektörümüzde bu Adana, Mersin ve çevresi çok göç alan gurupta kaliteli ürün bulmak çok zor. bölgeler Güneydoðu ve doðudan her yýl Piyasaya sadece ucuz fiyatla giren bu ortalama bu bölgeye 50-60 bin kiþi göç markalarý kesinlikle tasvip etmiyor ve etmektedir. kullanýlmamasý için uðraþ veriyoruz. Ancak her olumsuzluða raðmen bu bölge geliþmeye açýk. Önümüzdeki yýllarda daha F.E.:Marka baðýmlýsý mýsýnýz? Bu konudaki iyi olacaðý kanýsýndayým. düþüncelerinizi öðrenebilir miyiz? F.E.:Son olarak eklemek istedikleriniz Her hangi bir markaya baðýmlý deðilim. nelerdir? Benim için en iyi marka; kalitesini ispatlamýþ, ulaþýlabilirliliði kolay olan teknik Ticarette amaç kazanmaktýr, iþletmeler destek ihtiyacýna hýzlý cevap veren, piyasada kazanmadan büyüyemezler, kazanç da rekabet ortamýnda beni fiyat olarak da makul bir oranda olmalýdýr. Firmalar karlý destekleyen markadýr. Bazý marka iþler yaptýkça büyüyecekler ve yeni baðýmlýsý olan müþterilerimiz oluyor. yatýrýmlar yapacaklardýr. Piyasada kalýcý Bunlarýn bir çoðu alýþkanlýktan kaynaklý, olmak için özen gösterilmeli ve sürekli ben müþterinin istediði deðil, kendi yeniliklere ayak uydurulmalý, çaðýn gereði istediðim markayý satmak için müþterimi neyse onlar yapýlmalýdýr. ikna ediyorum. Bize vakit ayýrdýðýnýz için teþekkür ederiz. F.E.:Bulunduðunuz bölgenin iþ potansiyelin ve ekonomik durumu FEDERAL BÜLTEN 14 RÖPORTAJ DOÐANATEÞ Elektrik - Malatya F.E.: Doðanateþ Elektrik ve DAP pano hakkýnda bilgi alabilirmiyiz? Firmamýz; 1990 yýlýnda iki ortaklý olarak Bayram ERDOÐAN ve Ramazan ATEÞ tarafýndan kurulmuþtur. Ýlk kuruluþ yýllarýnda elektrik tesisat ve taahhüt iþleri ile faaliyet göstermiþ, 1997 yýlýnda iþ hacmini büyüterek toptan malzeme satýþýna baþlamýþtýr. Pazar alaný olarak Malatya ve çevre iller baz alýnmýþ, Malatya il, ilçe ve çevre illeri de kapsayan satýþ aðýný oluþturmuþtur. 2004 yýlýnda kaliteli hizmeti ve müþteri memnuniyetini ön planda tutarak, 1600 metrekarelik yeni bir showroom maðazasý açmýþtýr. Bunun yanýnda 2007 yýlý baþýnda gelen yoðun talepler doðrultusunda Malatya 1. Organize Sanayi Bölgesinde 1500 metrekarelik bir alanda D.A.P. markasý ile elektrik panosu, sac kanal ve merdiven sistemleri üretimine baþlamýþtýr. Bu üretimleri kaliteye de yansýtan firmamýz, TSE ve ISO 9001:2000 kalite belgelerini de almýþ olup, uluslararasý standartlara uygun olarak üretim yapmaya devam etmektedir. 15 Kalifiye eleman bulamama ve kontrolsüz bir rekabet karþýlaþýlan problemlerin baþlýcalarýdýr. Bu sýkýntýlarýn aþýlmasý için öncelikli olarak teknik eleman yetiþtiren okullara aðýrlýk verilmesi, müþterilerimizin ürün kalitesi ile özellikleri konusunda daha dikkatli ve seçici olmalarý saðlanmalýdýr. F.E.: Ýmalatçý olmanýn size kattýðý deðerler nelerdir? Ýmalatçý olmak çok zevkli olmasýna karþýn bazý zorluklarda içermekte. Özellikle çalýþtýracak kalifiye eleman konusunda bu bölgede eleman bulmak zor. Ancak yapýlan iþin sevilerek yapýlmasý tüm zorluklarý bertaraf etmektedir. F.E.: Marka baðýmlýlýðý hakkýnda düþünceleriniz nelerdir? Marka baðýmlýsý deðiliz, müþterilerinin taleplerini kaliteli ürünlere yönlendiriyoruz. Amacýmýz her zaman yerli üretimin desteklenerek, ülkemizin kazanmasý. Federal, ürünlerinin kalitesini, tüm sektöre kanýtlamýþ durumda. Bu nedenle yönlendirme yaparken bu hususu gözardý F.E.: Piyasalarý nasýl görüyorsunuz? etmiyoruz. 2007 yýlý siyasi krizinin etkisi ile geliþen ekonomik sýkýntý 2009 yýlýnýn altýncý ayýna F.E.: Çalýþmalarýnýzda aðýrlýðýnýz proje kadar devam etti. Altýncý aydan sonra satýþlarý mý? piyasalar canlanmaya baþladý. Bu Biz firma olarak toptan ve perakende canlanma da iþimizi olumlu yönde etkiledi. satýþ yapmaktayýz. Malatya, çevre il ve ilçelerde de düzenli olarak araçla servis F.E.: Sektörde karþýlaþtýðýnýz problemler yapýyoruz. Pano Ýmalatçýsý olarak da daha çok projeli iþler yapmaktayýz. nelerdir? FEDERAL BÜLTEN Bayram ERDOÐAN F.E.: Bölgenizdeki iþ potansiyelinden memnunmusunuz? Ýþ potansiyeli ve bölgemiz açýsýndan bakýldýðýnda konum olarak iyi yerdeyiz diyebiliriz. Ancak firmamýzýn hedefleri göz önüne alýndýðýnda daha çok yol katetmemiz gerektiðini düþünüyoruz. F.E.: Son olarak eklemek istedikleniz ? Firmamýz, en son teknolojik yenilikleri müþterilerine sunarak ve sürekli iyileþtirmeyi ilke edinerek yoluna devam etmektedir. Elektrik sektörünün yalnýzca büyük Batý illerde deðil, Doðu'da da yapýlabileceðini tüm bölgeye göstermiþ ve göstermeye de devam etmektedir. Firmamýz: yenilikçi, bilimsel anlayýþý ön planda tutan, takým çalýþmasý bilinci ve uzman kadrosu ile çeþitli elektrik hizmetlerinde öncü ve lider bir kuruluþ olmuþtur. Üretilen hizmetleri; kalitesinin farký ve sahip olduðu hizmet anlayýþý sayesinde kamu kurum ve kuruluþlarý, özel þirketler, fabrikalar ve elektrik firmalarýna aktif olarak pazarlamaktadýr. Federal Elektrik' in bayiliðini yapýyor olmaktan ve ürünlerini kullandýrmaktan son derece memnunuz. Problemsiz bir ürünü satmak her bayinin arzu ettiði durumdur. Bunu saðladýðý için Federal'e teþekkür etmeyi kendimize borç biliriz. www.federal.com.tr EÐÝTÝM Kaçak Akým Koruma Þalterlerinde Ýstenmeyen Açmalar T oprak kaçaklarýna karþý kullanýlan kaçak akým koruma þalterleri evlerden sanayi tesislerine kadar geniþ bir alanda kullanýlmaktadýr. Kaçak akým koruma þalterleri Elektrik tesisleri topraklama aþaðýdaki fonksiyonlarý karþýlamak yönetmeliðinde (madde 10) her üzere tasarlanmýþlardýr. elektrik devresi ile toprak arasýndaki yalýtkanlýk direncinin 1 mA den daha Ýnsanlarýn doðrudan ve dolaylý küçük bir kaçak akým oluþturacak temasa karþý korunmasý deðerde olmasý istenmektedir. Cihazlardaki ve tesisattaki kaçak Normalde bu deðerler çok daha akýmlarýndan kaynaklanan hasar ve küçük olmasýna raðmen zamanla yangýn tehlikesine karþý korunma kirlenme, nem, buat içindeki baðlantýlarýn (klemenslerin) iyi izole Kaçak akým koruma þalterleri, edilmemesi, kablo yalýtkanlarýn herhangi bir izolasyon hatasý ortaya mekanik zorlamalara maruz kalmasý çýkar çýkmaz hatalý devreyi ayýrarak, g i b i n e d e n l e r l e i z a l a s y o n insan ve cihazlarý tehlikeli toprak d i r e n ç l e r i n d e z a y ý f l a m a l a r kaçaðý akýmlarýna karþý korurlar. olabilmektedir. Bu gibi durumlarda 5-6 linye çýkýþlý bir dairede zamanla Kullanýldýklarý yerde zaman zaman izalasyon azalmasý sonucu 5-6 mA açma yapmalarý nedeniyle çoðu ler civarýnda kaçak akýmlar zaman bir þikâyet kaynaðý olarak oluþabilmektedir. görülmektedirler. Ülkemizde elektik tesisatlarýnda Kaçak akým koruma þalterleri maalesef hala Ø 14 mm' lik plastik çoðunlukla bir izalasyon hatasý borular kullanýlmaktadýr. Avrupa'da nedeniyle açarlar. Bunlara ilave Ø 20 mm'lik boru kullanýmý olarak aþaðýdaki nedenlerden dolayý yasaklanmýþtýr. Çekilen borular sert da açma yaparlar. plastikten olmalý, gerektiðinde kablolarýn rahatlýkla deðiþtirilebileceði Tesisattaki ve kullanýlan cihazlardaki çapta olmalý, borularda ek yeri sabit kaçaklar olmamalýdýr. Buna ilave olarak kablo Hatlarda oluþan gerilim piklerinin çekiminde genellikle tecrübesiz sebep olduðu geçici kaçak akýmlar. çýraklar çalýþtýrýlmakta, tesisat çekilirken kablo yalýtkanlarý Bu tür istenmeyen açmalar iþletme zedelenmektedir. Kablo yalýtkanýnýn s ü r e k l i l i ð i a ç ý s ý n d a n b a k ý m zedelenmiþ kýsýmlarýndan akan elemanlarýný sýkýntýya sokmaktadýr. akýmlar kaçak akým koruma þalterini Kaçak akým koruma þalterinin açmasý açtýrabilmektedir. þalterden kaynaklanan bir hataymýþ gibi algýlanýp bazý kullanýcýlar kaçak Evlerde kullanýlan buzdolabý, çamaþýr akým koruma þalterlerini devre dýþý makinesi, bulaþýk makinesi, elektrikli býrakarak potansiyel tehlikelere yol fýrýn, su ýsýtýcýsý, televizyon, bilgisayar, açarlar. kat kaloriferi gibi her elektrikli cihaz 17 FEDERAL BÜLTEN da 0,1 1,5 mA arasýnda kaçak akýmlar oluþturabilmektedir. Bu sabit kaçaklar yine ayný þekilde cihazýn ýslanmasý, nemli ortamda çalýþmasý, toz ve kir tabakalarýnýn birikmesi, sonucu daha artabilmektedirler. Ayrýca elektronik cihazlarda genellikle parazitlerin önlenmesi için filtre amacýyla kondansatörler kullanýlmaktadýr. Bunlar üzerinden de topraða akan akýmlar olmaktadýr. Bu akýmlar insanlar tarafýndan fark edilmezler. Elektrikli cihazlar tamir edildikten sonra yalýtkanlýk dirençleri ölçülmelidir. Koruma sýnýfý I olan (koruma topraklamasý gerektiren) cihazlarda en az 0,5 Mohm (220 V / 0,5 Mohm=0,44 mA) Atmosferik aþýrý gerilimler: Alçak gerilim tesisatlarýnda tesisat ve toprak arasýndaki kapasite üzerinden akan bir akým kaçaðý üretirler. Yýldýrýmýn faz hattýna veya toprak hattýna düþmesiyle veya yýldýrým bulutundaki elektrik yükünün etkisiyle havai hatlarda elektrik yükü dalgasý oluþarak yüksek gerilim meydana gelebilir. Anahtarlama aþýrý gerilimleri: Alçak gerilim tesisatlarýnda endüktif (motor devreleri) ve kapasitif yüklerin (kondansatör gruplarý) anahtarlanmalarý veya yüksek gerilim þebekesinde trafolarýn devreye girip çýkmalarý, hatlarýn açýlýp kapatýlmalarý, kýsa devre açmalarý www.federal.com.tr EÐÝTÝM sýrasýnda geçici aþýrý gerilimler oluþabilmektedir. Anahtarlama aþýrý gerilimleri de atmosfer boþalmalarý sonucu ortaya çýkan toprak kaçaðý akýmlarýna benzer akýmlar oluþturur. Bu tür aþýrý gerilimler yýldýrým aþýrý gerilimlerine göre daha küçük olsalar da çok daha sýk görülebilmektedirler. Yüksek toprak kapasitesi olan devrelerin kapanmasý: Bilgisayar ve büro cihazlarýndaki giriþim filtrelerinde ve çok uzun kablo þebekelerinde ortaya çýkan kaçak akýmlar çok düþük genlikli olmalarýna raðmen gereksiz açmalara neden olurlar. Gerilim piklerinin oluþturduðu geçici boþalma akýmlarýna karþý kaçak akým koruma anahtarlarýnýn belli seviyelerde baðýþýklýk göstermesi beklenir. IEC 60008-1 standardýna göre; 200 A tepe deðerli 100 kHz sönümlü akým darbesi deneyinde numunenin açmamasý, 3000 A tepe deðerli 8/20 µs akým dalgasý deneylerinde de açma yapsa da herhangi bir bozulma olmadan tekrar çalýþabilir durumda olmasý istenmektedir. Standarda göre uygulanan akým darbe þekilleri aþaðýda verilmiþtir. þeklinde birbirine baðlanmýþ durumdadýr. Bu yüzden þebekenin çok uzak bir yerinde oluþan bir yýldýrým veya büyük güçlü bir trafonun devreye girip çýkmasý esnasýnda oluþan pik gerilimler bile alçak gerilim tesisine ulaþýp ve tesisattaki cihazlarda zarar verebilmekte, istenmeyen açmalara neden olabilmektedir. Yüksek gerilim darbelerinin zararlarýný yok etmek veya azaltmak için yüksek gerilim ve alçak gerilim tesislerinde mutlaka parafudur kullanýlmalýdýr. Parafudur aþýrý gerilim darbelerini hýzlý bir þekilde topraða iletir ve aþýrý gerilimleri þebeke izolasyonu için zararsýz bir düzeye indirir. Kaçak akým koruma cihazlarýndaki nedensiz açmalarda büyük ölçüde önlenmiþ olur. Parafudurun akým-gerilim deðerleri doðru seçilmeli, korunmak istenen noktaya mümkün olduðunca yakýn baðlanmalýdýr. 30 metreyi geçen yeraltý kablolarýnýn birleþim noktalarýnda da parafudur kullanýlmalýdýr. Uygun yere yerleþtirilmeyen parafudurlarýn faydadan çok arýza kaynaðý olup daha büyük zararlar sözkonusudur. açmasý da Parafudurun etkin bir koruma yapabilmesi için topraklama iletken ve sistemlerinin çok iyi boyutlandýrýlmasý gerekir. Orta ve yüksek gerilim sisteminde kýsa devre veya yýldýrým nedeniyle topraða akan akýmlarýn oluþturacaðý yüksek topraklama gerilimlerinin alçak gerilim tesisini etkilememesi için orta gerilim koruma topraklamalarý ile alçak gerilim iþletme topraklamalarýnýn birbirinden en az 20 m uzakta olmasý gerekir. Trafolarýn iþletme topraklamalarý üzerinden dengesiz yüklemelerden ötürü sürekli olarak bir akým akar. Ýþletme topraklama dirençlerinden dolayý oluþan gerilimlerin alçak gerilim koruma topraklamalarý üzerinden cihaz gövdelerine ulaþmamasý gerekir. Bu nedenle iþletme topraklamalarý ile alçak gerilin koruma topraklamalarý arasýnda da en az 20 m mesafe olmalýdýr. Standartlarýn istediði bu deðerler üreticiler tarafýndan saðlanmaktadýr. Ancak yukarýda anlatýlan sebeplerden dolayý þebekede bu deðerlerin üzerinde kaçak akým dalgalarý oluþabilmektedir. Bu gerilim piklerinin oluþturduðu akým dalgalarý ise parafudurlar ve doðru topraklama sistemleri ile büyük ölçüde önlenmektedir. Enterkonnekte sistem ile ülkemizdeki bütün þebeke bir ring www.federal.com.tr FEDERAL BÜLTEN 18 EÐÝTÝM Günümüzde alçak gerilim tesislerinde parafudur kullanýlmasý genellikle ihmal edilmektedir. Aþýrý gerilim piklerinin vereceði hasarlarý ve nedensiz açmalarý engelleyebilmek için alçak gerilim tesislerinde de mutlaka parafudur kullanýlmalýdýr. Parafudur alçak gerilim panosunun giriþine diðer bütün cihazlardan önce konulmalýdýr. Parafudur aþýrý gerilim durumunda iletime geçince çok kýsa süre de olsa topraða büyük bir akým akar. Eðer parafudur kaçak akým þalterinden sonra konursa bu aþýrý akýmlar kaçak akým koruma þalteri üzerinden topraða akarak kontaklarýnýn yapýþmasýna veya cihazýn açmasýna neden olabilir. Bu yüzden parafudurun mutlaka ilk giriþe konulmasý gereklidir. Alçak gerilim parafudurlarý koruma seviyelerine göre B (ana pano- 6 kV), C (sayaç panosu 4 kV), D (cihaz seviyesi 2,5 / 1,5 kV) olmak üzere deðiþik koruma sýnýflarýna ayrýlmaktadýr. Her düzey için uygun koruma yapýlmalýdýr. bulunmaktadýr. Ama ne yazýk ki ülkemizde bunlar yok denecek kadar az kullanýlmaktadýr. Yýldýrým ve anahtarlama aþýrý gerilimlerinden baþka elektronik cihazlar (bilgisayarlar, hýz kontrol cihazlarý, kesintisiz güç kaynaklarý, endüstriyel kaynak cihazlarý, elektronik balanslý armatürler) olmak üzere birçok cihaz temel þebeke frekansýnýn katlarýnda harmonik akým ve gerilimler oluþturmaktadýrlar. Bu tür parazitler birçok cihazýn çalýþmasýný olumsuz yönde etkilemekte istenmeyen açmalara neden olabilmektedir. Tesislerin bu gibi harmonik akým ve gerilimlerden korunmasý için alçak gerilim panolarýnýn giriþlerine harmonik filtre reaktörleri takýlmalý ve böylece harmonik akým ve gerilimlerin cihazlara zarar vermesine karþý önlem alýnmalýdýr. Harmonik filtreleri birçok ülkede mecburi olmasýna raðmen ülkemizde henüz zorunlu deðildir. Sadece bazý özel iþletmeler harmonik filtreleri kullanmaktadýrlar. Harmonikli yükler tesisin kurulu gücünün % 20 sini geçtiði taktirde harmoniklere karþý önlem alýnmalýdýr. Besleme kaynaðý tarafýndan gelen gerilim pikleri özellikle bina giriþinde daha etkili olabilmekte ve ilk darbeyi bina giriþindeki 300 mA lik kaçak akým koruma þalteri engellemekte ve daire içindeki kaçak akým koruma þalterinden önce açmaktadýr. Ayrýca kablo tesisatý boyunca akabilen geçici kaçak akýmlar da bu açmalara neden olabilmektedir. OG veya AG parafudurlarýnýn genellikle patlayýp tamamen daðýlýncaya kadar saðlam olduðu düþünülmektedir. Parafudurlarýn zamanla arýzalanýp koruma yapamayacaðý veya bazen kýsa devre olarak bir arýza nedeni olabileceði unutulmamalýdýr. Bu nedenle sýk sýk kontrol edilmelidirler. Arýzalý parafudurlar renk deðiþtirerek veya sinyal düzenleri sayesinde durumlarýný belli ederler. Arýzalý parafudurlarý devreden ayýrmak, parafudurun darbe sayýsýný ölçmek veya parafudurun sýzýntý akýmlarýný Kaçak akým koruma anahtarlarý ile ölçmek için de çeþitli cihazlar ilgili diðer bir sýkýntý da iki koruma 19 FEDERAL BÜLTEN cihazý arasýndaki seçicilikten kaynaklanmaktadýr. Birçok uygulamada yangýn koruma amacýyla bina giriþinde kullanýlan 300 mA kaçak akým koruma anahtarý gecikmesiz tip seçilmektedir. Bu durumda daire içinde 300 mA' den daha büyük bir kaçak olduðunda, dairedeki 30 mA' lik cihaz ile birlikte 300 mA' lik cihazda açabilmektedir. Daireye tekrar enerji vermek sýkýntý oluþturmaktadýr. Bazý yerlerde elektik panosunun bulunduðu oda kilitli tutulduðu için problem daha da büyümektedir. Bu durumda bina giriþinde kullanýlan 300 mA' lik kaçak akým koruma anahtarlarý gerek dýþarýdan gelen gerilim piklerinden kaynaklanan açmalar gerekse daire içindeki yüksek kaçak akýmlardan kaynaklanan açmalara karsý gecikmeli çalýþan tipte (S tipi) seçilmelidir. Ancak bu modeller neredeyse hiç kullanýlmamaktadýr. Bu durumda koruma seçiciliðinin saðlanmasý mümkün deðildir. Yukarýda bahsedilen muhtelif sebeplerden dolayý meydana gelen istenmeyen açmalar nedeniyle bazý firmalar tekrar kapatmalý kaçak akým koruma anahtarlarý da üretmiþlerdir. Eðer açma geçici bir nedenden kaynaklanýyor ise bu cihazlar bir motor mekanizmasý ile devreyi kapatarak sistemi tekrar enerjilendirirler. Sonuç olarak kaçak akým koruma anahtarlarýnýn, hayat koruma ve yangýn koruma amacýyla çok küçük akýmlarda çok hassas ve güvenilir bir þekilde çalýþmasý beklenir. Bu nedenle bazý durumlarda istenmeyen açmalar da yapabilmektedirler. Bu istenmeyen açmalar doðru uygulamalarla büyük ölçüde azaltýlabilir. Açmalarýn çok büyük bir kýsmýnýn yukarýda bahsedilen geçici olaylardan deðil genellikle bir cihazdaki izalasyon hatasýndan kaynaklandýðý unutulmamalýdýr. Açma nedeni mutlaka araþtýrýlmalý, hatalý cihaz veya tesisat tamir edilerek olabilecek kötü sonuçlar önlenmelidir www.federal.com.tr EÐÝTÝM Farklý Bir Bakýþ Açýsýyla Kaçak Akým Koruma Þalterleri Sektörümüzde Üzücü Bir Vefat A nel Elektrik Taahhüt ve Ticaret A.Þ firmasýnda 2008 yýlýndan beri Proje Grubu Tasarým Sorumlusu olarak çalýþan Mehmet Turgut Odabaþý vefat etmiþtir. 1979 yýlýnda Ýstanbul Teknik Üniversitesi, Elektrik Mühendisliði bölümünden mezun olmuþtu. Kendisine Allah' tan rahmet, ailesi ve tüm sevdiklerine sabýr diliyoruz. Merhum Odabaþý, sürekli yazdýðý teknik makaleler ile bilgi birikimini herkesle paylaþýyordu. Son olarak bizimde üstünde durduðumuz ve bu bültende de yer verdiðimiz kaçak akým koruma þalterlerinde meydana gelen istenmeyen açmalar ile ilgili sektörümüzün saygýn dergisi olan ETMD dergisine yazmýþ olduðu makaleyi sizlerle paylaþýyor ve büyük 1953 Adana doðumlu olan merhum kaybýmýzý rahmetle tekrar anýyoruz. Odabaþý, evli ve 3 çocuk babasýydý. Mekaný cennet olsun. RCD Son yýllarda kullanýmý güncel hale gelen ve gerek yapýsý ve tesis þekli hakkýnda gerekli bilgiye sahip olunmasý önemsenmeden, tesislerde rastgele yerlere takýlan ve fonksiyonuna / iþletme þekline uygun olmayan tarzda tesis edilmesi nedeniyle, ya sürekli ya da aralýklý olarak sýk açma yapmasý sonucunda sökülen, ayný zamanda farklý yapýda ve koruma mantýðýna sahip kaçak akým koruma cihazlarý ile birbirine karýþtýrýlan ve hatta bu isimle anýlan, gerek insan hayatýný tehlikeli elektrik þoklarýna karþý koruma, gerekse tesiste oluþabilecek izolasyon hatalarýný önceden belirlenerek, izolasyon hatalarýndan kaynaklanan yangýnlarý önleme amacýyla kullanýlmasý gereken çok önemli bir koruma cihazýdýr. FEDERAL BÜLTEN RCD ile korunan devrede bir toprak hatasý meydana geldiðinde söz konusu akým dengesi bozulur ve sekonder sargýda rezidüel akým denilen bir akým endüklenir. 1.1. Algýlama ünitesi Primer sargýlarýna korunacak devrenin faz ve nötrünün baðlandýðý akým toroidal transformatörüdür. Akým transformatörünün faz ve nötr sargýlarýnýn yönü, yük ve nötr akýmlarý birbirinin etkilerini ortadan kaldýracak þekildedir. Korunan devre hatasýz olduðunda akýmlar ters yönde ve birbirine eþit olarak aktýðýndan ve toplam akým deðiþimi sýfýr olduðundan akým transformatörünün demir çekirdeðinde endüklenme olmaz. 1. RCD cihazýnýn yapýsý RCD cihazlarý algýlama ünitesi, ölçü Þekil. 1: RCD algýlama ünitesi ünitesi ve açtýrma ünitesi olmak üzere üç kýsýmdan meydana gelmektedir. 23 Mehmet Turgut ODABAÞI Elektrik Mühendisi 1.2. Ölçü ünitesi Sekonder sargýdan gelen elektrik sinyalini yani rezidüel akýmý ayarlanan açtýrma eþik deðeriyle karþýlaþtýran elektromekanik bir röle kullanýlýr. ) Þekil.2: RCD Ölçü Ünitesi Bu rölede sabit mýknatýs özelliðine haiz magnet açtýrma mekanizmasýna www.federal.com.tr EÐÝTÝM baðlý döner klape kapalý pozisyonda tutar. Bunun karþýlýðýnda elektromagnet üzerinden rezidüel akým aktýðýnda elektromagnetin çekme özelliði rezidüel akýmýn miktarýna göre azalmaya baþlar. olmamalýdýr. Tek tesislerde gruplar ve devreler için kullanýþlýdýr. Zaman baðlý seçilik ayarlarý yapmak çok zordur. dengeleyen çekme etkisi ortadan kalktýðýndan yay kuvveti vasýtasýyla klape açýlarak RCD ile korunan devrenin açýlmasý saðlanýr. Normal ve anormal iþletme þartlarý 2.2. Elektronik röleli RCD altýndaki akým akýþý, manyetik alanlar Bu tip RCD yardýmcý besleme kaynaðý ve rezidüel akým arasýndaki ile çalýþýr. Toroid tarafýndan saðlanan baðlantýlar aþaðýdaki þekillerle Sistem duyarlýlýðýna göre ayarlanan elektrik enerjisi þebekeye baðýmlý açýklanmaktadýr. kalýcý mýknatýsýn çekme kuvveti döner kaynak tarafýndan beslenen elektronik klapeye baðlý yayýn çekme kuvvetinden kutu tarafýndan yükseltilir. daha fazla olduðu durumlarda klapeyi kapalý pozisyonda tutar. Hatanýn algýlanmasýyla açtýrma cihazý harekete geçer. 1.3. Açtýrma ünitesi Bu RCDler baðlandýðý açtýrma Sabit mýknatýsýn etkisini ortadan cihazýndan tamamen baðýmsýz kaldýracak seviyede rezidüel akým yapýlabilirler. meydana geldiðinde yay döner klapeyi Þekil.6: Ýzolasyon hatasý olmayan çekerek açtýrma mekanizmasýný tesiste normal þartlar altýndaki tetikler ve hatalý devre açýlýr. cihazda akým ve manyetik alan (MF=MN ) olur ve rezidüel magnetik alan sýfýrdýr. Þekil.3: Açtýrma ünitesi Þekil.5: Elektronik röleli RCD Bu cihazlar, 2. RCD cihazlarýnýn tipleri Yüksek ayar deðerleriyle beslemenin Elektromekanik röleli ve elektronik sürekliliðini saðlarlar . röleli olmak üzere iki tiptir: Deðerlerine bakýlmaksýzýn tüm fider tipleri için çözümdür. 2.1. Elektromekanik röleli RCD Bu RCD herhangi bir yardýmcý gerilim 3. RCD cihazlarýnýn tesiste çalýþma kaynaðý olmaksýzýn çalýþýr. Toroid prensipleri tarafýndan saðlanan enerji sabit RCD elektromanyetik prensiplere mýknatýslý magnet tarafýndan kapalý göre çalýþan koruma cihazýdýr. Bu tip pozisyonunda tutan bir elektra koruma cihazýnda RCD içinden geçen magneti enerjilendirir. akýmlarý taþýyan ve korunan devreye ait aktif yani faz ve nötr iletkenlerinde meydana gelen manyetik alaný algýlayan toroidal transformatör kullanýlýr. Söz konusu akýmlarýn yönü ve büyüklüðü göz önüne alýnarak vektör toplamlarý (rezidüel akýmlar yani artýk akýmlar olarak bilinir) normal iþletme þartlarýnda yani Þekil.4: Elektromekanik röleli RCD hatasýz devrelerde efektif olarak sýfýrdýr. Anormal þartlar halinde yani Hata akýmý enerjisi doðrudan bir izolasyon hatasý meydana açtýrmayý saðlar. Bu hata orijinine geldiðinde, dengesiz akýmlarýn bakýlmaksýzýn en güvenli iþletme meydana getirdiði rezidüel, manyetik teknolojisidir. Kullanýcý emniyeti alan cihazýn açtýrma bobinine rezidüel birinci öncelik olduðundan çalýþma akým gönderir ve bu akým daimi güvenirliði þebeke ve tesis kalitesine, mýknatýsýn çekme etkisini ortadan nötr sistemi seçimine baðlý kaldýrýr, yayýn çekme kuvvetini www.federal.com.tr Þekil.7: Anormal þartlar altýnda cihazda meydana .gelen izolasyon hatasýndan dolayý akým ve manyetik alanlardaki deðiþme (MF> MN) olup ve rezidüel manyetik alan sýfýrdan farklýdýr. Þekillerde gösterilen semboller: MF: Faz iletkeninde meydana gelen manyetik alan MN: Nötr iletkeninde meydana gelen manyetik alan IF: Faz iletkeninden akan akým IN: Nötr iletkenden akan akým IE1: Topraklama iletkeninden akan akým IEZ: insan vücudu üzerinden köprülenen hata akýmý Açýklanmasý gereken bir durumda rezidüel akým koruma sistemleriyle, kaçak akým koruma sistemlerinin bu ikisi tamamen ayrý koruma mantýðýna ve açtýrma mekanizmalarýna haiz olmalarýna raðmen birbirleriyle karýþtýrýlmasýdýr. FEDERAL BÜLTEN 24 EÐÝTÝM Bu anlam karmaþasý sebebiyle bir açma meydana geldiðinde RCD cihazýnýn koruduðu devrede meydana gelen hatanýn nedeni genellikle tespit edilememekte veya RCD cihazý yapýsý ve koruma mantýðýnýn gerektirdiði uygun þartlarda tesis edilemediðinden tesiste bir izolasyon hatasý oluþmadýðý halde cihaz ya sürekli açma yapmakta veya sebebi anlaþýlamayan zaman zaman ortaya çýkan aralýklarla açmalar meydana gelmekte ve sonuçta cihazýn kullanýmý iptal edilmektedir. Piyasada rezidüel akým koruma cihazý; kaçak akým koruma anahtarý olarak anýlmaktadýr. Bu iki sistem arasýndaki farklar aþaðýda belirtildiði gibidir. Rezidüel akým koruma cihazý faz iletkenlerinin içinden geçtiði akýmlarý algýlamak amacýyla yerleþtirilen bir adet akým transformatöründen meydana gelir. (Þekil.1) Toprak kaçak koruma sistemleri ise korunacak sistemin giriþine ve çýkýþýna konulan; fonksiyonu cihaza giren ve çýkan akýmlarýn farkýný algýlayan akým transformatörleriyle çalýþýr. (Þekil.8) I1 Akým Kaynaðý Çýkýþ Akýmý I1 L Yük I2 IE I3 Hata akýmý Akým Kaynaðý IN I Re = I1 - IE I N Nötr akým A. Bir fazlý sistem IE Hata akýmý Yük IN I3 Kesici veya sigorta IE I1 I2 Þekil.9: RCD cihazýna ait vektör diyagramlarý Þekil. 8: Kaçak akým korumasý Rezidüel akým koruma cihazý bu cihazýn toroidal akým transformatörlerinin içinden geçen faz ve nötr iletkenlerdeki akýmlarýn, arýza halinde vektörel toplamlarýnýn sýfýr olmamasýndan dolayý ortaya çýkan rezidüel akýmýn açtýrma meka- 4. Rezidüel Akým Kesicileri (Residual Current Circuit Breaker) Toprak hata algýlamasýna ilave olarak rezidüel akým kesicisi anahtarlama ve ayýrma elemaný olarak da kullanýlabilir. Kýsa devre ve aþýrý akým koruma sistemi olarak kullanýlmayýp FEDERAL BÜLTEN RCCB dýþtan yerleþtirilir veya giriþe baðlanýr. B. Üç fazlý sistem Toprak kaçak koruma ise bir izolasyon hatasý meydana geldiðinde korunan cihazýn giriþ ve çýkýþýndaki akýmlar arasýndaki farký algýlayarak açma yaptýran diferansiyel akým prensibine göre çalýþan bir sistemdir. Rezidüel akým koruma sisteminin öncelikli amacý insan hayatýný korumaktýr. Alçak gerilim sistemlerinde ev, büro ve iþ yerlerindeki daðýtým panolarýnda priz çýkýþlarýna yerleþtirilir. RCD'nin koruduðu devrede cihaz bir izolasyon hatasý meydana geldiðinde hata akýmýnýn açma eþik deðerine ulaþmasýyla ani olarak çalýþýr. Toprak kaçak koruma sisteminin öncelikli amacý izolasyon hatasý olan cihazýn tamamen tahrip olmasýný engellemektir. Halbuki RCD cihazý insan hayatý için tehlike oluþturacak þekilde gerilimlerin meydana gelmesiyle hangi þartlar olursa olsun ani olarak devreyi keser. RCD Þekil.3'de görüleceði üzere cihazý toroidal akým transformatörü, daimi mýknatýs ve bu mýknatýs tarafýndan çekili tutulan klape, hata meydana geldiðinde endüklenen akým vasýtasýyla daimi mýknatýsýn çekme kuvveti ortadan kaldýrýldýðýnda klapeyi açtýran yay ve bu açmayý kuvvetlendirerek cihazýn kontaklarýný açtýran mekanik amplifikatörden meydana gelir. Yani rezidüel akým korumasýnda korunacak cihazýn sadece giriþ tarafýndaki akým transformatörü ile cihazýn çalýþmasý saðlanýr, toprak kaçak koruma sisteminde korunacak cihazýn hem giriþine ve hem de çýkýþýna akým transformatörleri yerleþtirilir. 25 nizmasýný harekete geçirmek suretiyle bir besleme tarafý kesicisi olarak arýzalý devreyi açtýrma esasýna kullanýlýr. dayanan sistemdir. (Þekil.3 ve Þekil.9) Tüketici giriþ ünitesi MCB MCB MCB MCB MCB MCB Anahtarlý otomatik sigorta Þekil. 10: RCCB'nin tesisteki baðlantý yeri. RCCB'nin ana fonksiyonu fider grubunu korumaktýr. RCCB'nin kesicilerle (MCB anahtarlý otomatik sigortalarla) donatýlmýþ tesisin yukarýdaki þekilde görüldüðü gibi toprak hatasýna karþý korunmasý için kullanýlmasý tavsiye edilir. Sonuç olarak özellikle meskenler ticari ve küçük endüstriyel sistemlerde kullanýlýr. Avantajý düþük fiyatla hassas devrelerin tamamýnýn emniyetini saðlamýþ olmasýdýr. Örneðin mutfakta, banyoda, atölyelerde ve alýþveriþ yerlerinde tüketiciler için elektrik þok riski olan her yerde ve ýslak çalýþma zeminli olan bölümlerde kullanýlýr. Tüketici ünitelerin giriþ veya çýkýþ devrelerine baðlý mevcut tesislerde tek bir cihaz içinde kullanýlabilir. Ani gerilim deðiþimlerinden ve akým deðiþimlerinden kaynaklanan enterferanslardan dolayý istenmeyen açmalara karþý RCCB baðýþýklýk sistemine sahip olmalýdýr. 5.Aþýrý Yük Korumalý Rezidüel Akým kesicileri (Residual Current Breaker Overcurrent) RCBO kesici ile rezidüel akým kesicinin ayný cihazda kombine edilmesidir. Böylece kýsa devre, aþýrý akým ve izolasyon hatasýna karþý tam bir koruma saðlanýr. www.federal.com.tr EÐÝTÝM RCD cihazlarýnýn kullanýmýnda üç fayda göz önüne alýnýr: Personel emniyeti, Elektrik ekipmanlarýnýn emniyeti. Mal (izolasyon hatalarýndan kaynaklanan yangýn) emniyetidir. 8. Tesis tertipleri RCD'nin güvenilir olarak çalýþmasý kullaným tipinin, yerinin ve akým deðerinin doðru olarak seçilmesine baðlýdýr. Seçim esnasýnda üç kriter göz önüne 7. RCD Cihazýnýn Koruma Yapmadýðý alýnmalýdýr: RCBO RCBO RCBO RCBO Ayýrýcý anahtar Durumlar Koruma seviyesi, Seçicilik, Þekil. 11: RCBO'nun tesisteki baðlanýþ RCD cihazýnýn baðlantý yerinin üst Maliyet. yeri tarafýnda yani giriþ tarafýna kadar olan kýsmýnda bir toprak hatasý veya temas Bu cihazýn ana uygulamasý sadece h a l i n d e k o r u m a y a p m a z l a r . hatalý cihazý devreden çýkararak hatadan etkilenmeyen cihazlarýn RCD cihazýnýn çýkýþýnda bir insan devrede kalmasýný saðlayarak iþletme tarafýndan hem faz hem de nötre ayný sürekliliðini saðlamaktýr. anda temas edilirse ve bu durumda Sonuç olarak özel devreler için ve RCD cihazýndan dengeli akým saðlam devrelerin toprak hatasýndan geçeceðinden koruma yapmaz. etkilenmemelerini saðlamaktýr. Pozisyon ve risk derecesine göre RCD cihazlarý yüksek deðerdeki kýsa uygun rezidüel akým cihazlarý devre akýmlarýna ve yüksek deðerde vasýtasýyla her bir seviye korumasý aþýrý akým hatalarýna karþý koruma saðlanabilir. yapan sigortalar ve kesicilerin yerine Þekil. 12: Tertip 1 kullanýlamazlar. RCBO kullanarak, MCB anahtarlý otomatik sigorta Son devrelerin veya yüklerin aþýrý RCD cihazlarý düþük akým RCD Rezidüel akým koruma cihazýný akým ve izolasyon hatalarýna karþý deðerindeki izolasyon toprak göstermektedir. tam bir koruma saðlanýr. hatalarýna karþý koruma yapar. Tesis Tertip 1`de RCD cihazý buzdolabý ve Personelin doðrudan veya dolaylý korumasýnýn tamamlanmasý için her mikrodalga fýrýna ait priz devreleri temaslarýna karþý 30mA eþik deðeriyle iki tipte koruma cihazýnýn kullanýlmasý hariç güç-priz devrelerinin hepsinde koruma saðlanýr. þarttýr. Zira yüksek akým deðerlerinde kullanýlýr. Hat tarafý açýlabilir ve böylece sigorta ve kesici akýmý yarý periyotta Bu tertipte diðer çýkýþlara RCD cihazý devrenin ayrýlmasý saðlanýr. hat akýmý açma veya kesme deðerine konulmadýðýndan sistemin tamamý eriþtiðinde devre kesilir, RCD için insan hayatý korumasý orta, 6. RCD tarafýndan korumanýn cihazýnda ise açtýrma sisteminin bir izolasyon hatasýndan kaynaklanan saðlanmasý elemaný olan daimi mýknatýsýn satüre yangýna karþý koruma düþük, RCD cihazlarý önceden imalatçý firma olabilmesi için en az iki periyodun seçicilik orta seviyede ve tesis maliyeti tarafýndan tespit edilen ve açma akým tamamlanmasý gerekir. ise ucuzdur. eþik deðeri 30 mA ile 500 mA arasýnda deðiþen ve sistemin bir bölümünde Bunun açýklamasý ise; sigorta ve Tertip 1'in hem tesis kolaylýðý hem de veya cihazlarda izolasyon hatasý kesicilerin kesme sistemi akýmýn tepe maliyet bakýmýndan eski ve mevcut meydana geldiðinde rezidüel akýmýn deðerine göre, RCD cihazýnýn açma tesislerde uygulanmasý tavsiye edilir. cihazýn belirlenen açma eþik deðerine sistemi ise akýmýn efektif deðerine ulaþtýðýnda arýzalý bölümü veya cihazý göre çalýþýr. Yüksek deðerlerde kýsa besleme kaynaðýndan ayýrýr. Devreden devre akýmýn RCD üzerinden geçmesi ayýrma olayý ani olarak genellikle 20 halinde cihaz tahrip olabilir veya msn ile 50 msn arasýnda yani 50 Hz'lik yüksek akým sebebiyle cihazýn toroidal sistemde 1 ila 2.5 periyotluk süre akým transformatörü doyuma arasýnda gerçekleþir. ulaþabilir ve sekonderinden akým RCD cihazýndan beklenen özellik çýkýþý olmayabilir ve sonuçta RCD yüksek hassasiyet ve hýzlý ayýrmadýr koruma yapamayabilir. yani bir toprak hatasý ortaya çýktýðýnda Bu sebeple devrede aþýrý akým ve aþýrý herhangi bir yaralanma veya tahribat yüke karþý koruma cihazlarý mutlaka olmadan devrenin kesilmesidir. RCD ile birlikte tesis edilmelidir. Þekil. 12: Tertip 2 F NPE F N PE F N PE F N PE F N PE F N PE MCB PRÝZ RCD MCB PRÝZ RCD MCB PRÝZ RCD MCB PRÝZ AYDINLATMA AYDINLATMA RCD MCB AYDINLATMA MCB MCB MCB F N PE F N PE F NPE F NPE www.federal.com.tr RCD RCD RCD MCB MCB MCB MCB MCB AYDINLATMA MCB AYDINLATMA AYDINLATMA MCB MCB F NPE F NPE F NPE F NPE F NPE F NPE Su Bilgisayar Mikro Priz Priz Priz dalga ýsýtýcýsý fýrýn F NPE F NPE FEDERAL BÜLTEN 26 EÐÝTÝM Tertip 12'de RCD cihazý buzdolabý ve mikro dalga fýrýna ait priz devreleri hariç güç-priz devrelerinin hepsinde kullanýlýr. F N PE MCB F N PE F N PE F N PE F N PE Mikro Aydýnlatma Buzdolabý Aydýnlatma dalga fýrýn F N PE F N PE Þekil. 13: Tertip 3 MCB RCD PRÝZ MCB PRÝZ RCD MCB RCD PRÝZ RCD PRÝZ MCB MCB MCB MCB MCB RCCB F N PE F N PE F N PE F N PE MCB RCD PRÝZ MCB PRÝZ RCD MCB PRÝZ RCD MCB PRÝZ F N PE F N PE F N PE Aydýnlatma Aydýnlatma Aydýnlatma RCD MCB MCB RCD MCB Bu tertip de sistemin tamamý için insan hayatý korumasý orta, izolasyon hatasýndan kaynaklanan yangýna karþý koruma düþük, seçicilik yüksek seviyede ve tesis maliyeti ise Tertip1e göre biraz pahalýdýr. Tertip 2'nin hem tesis kolaylýðý hem de maliyet bakýmýndan eski ve mevcut tesislerde uygulanmasý tavsiye edilir. MCB F N PE F N PE Þekil. 14: Tertip 4 Tertip 4'de insan hayatý korumasý orta izolasyon hatasýndan kaynaklanan yangýna karþý koruma yüksek, seçicilik yüksek seviyede ve tesis maliyeti ise pahalýdýr. Yeni yapýlan tesisler için ideal bir tertiptir ve üzerinde gecikmeli açtýrma düzeni bulunmayan RCD cihazlarý için uygundur. Bu tertipte izolasyon hatasýndan kaynaklanan yangýn tehlikesine karþý devrelerin hepsi koruma altýndadýr. Tertip 4'de priz devreleri için 30 mA açma eþik deðerinde ve besleme giriþi için 500 mA açma eþik deðerinde ve ayarlanabilir zaman eþik deðeri olan RCD cihazlarý kullanýlýr. Giriþ tarafýnda bulunan 500 mA açma eþik deðerindeki ana RCD cihazý seçiciliðin saðlanmasý için gecikmeli tip olmalýdýr. Meydana gelebilecek üçüncü harmonik akýmlarýndan dolayý gereksiz açmalarý önlemek için 500 mA RCD cihazý ayrýca üçüncü harmonik filtre elemanýna sahip olmalýdýr. Tertip 3 sistemin tamamý için insan hayatý korumasý orta, izolasyon hatasýndan kaynaklanan yangýna karþý koruma yüksek, seçicilik yüksek seviyede ve tesis maliyeti ise pahalýdýr. Yeni yapýlan tesisler için ideal bir tertiptir ve üzerinde gecikmeli açtýrma düzeni bulunmayan RCCB cihazlarý için uygundur. Bu tertipte, izolasyon hatasýndan kaynaklanan yangýn tehlikesine karþý devrelerin hepsi koruma altýndadýr. Tertip 3de priz devreleri için 30 mA açma eþik deðerinde ve diðer devreler için 500 mA açma eþik deðerinde RCCB cihazlarý kullanýlýr. 9. RCD tesisinde meydana gelen problemlerin ortak sebepleri Meydana gelebilecek üçüncü harmonik akýmlarýndan dolayý 9.1. Hatalý nötr baðlantýlarý gereksiz açmalarý önlemek için Ortak hatalarýndan birisi priz giriþine 500mA RCCB cihazý üçüncü harmonik faz baðlantýsý RCD cihazýnýn giriþinden filtre elemanýna sahip olmalý, açtýrma yapýlmýþken RCDden çýkan nötr zaman eþik deðeri ayarlanabilmelidir. hattýna söz konusu prizin nötrünün baðlanmasýdýr. RCDcihazý mükemmel olarak denetler, fakat su ýsýtýcýsýnýn anahtarý kapandýðýnda yükün tamamý dengesiz olarak nötr kutbunda görülür ve RCD açar. 27 FEDERAL BÜLTEN 9.2. Çapraz baðlý nötr ve faz hatlarý Esas olan RCD tarafýndan korunan devrenin yük akýmlarý ve RCD üzerinden dönen akýmlarýn arýzasýz durumda dengede olmasýdýr. Nötr hatlarýndaki baðlantý hatalarýndan dolayý eðer RCDden geçen ayný nötr tarafýndan, korunmamýþ cihaza baðlanýr ve söz konusu cihazýn faz beslemesi de RCD üzerinden alýnmamýþsa, cihazda arzu edilmeyen açmalar meydana gelir. Diðer bir hatalý baðlantý þeklide RCD cihazýndan geçen notrün cihazdan çýktýktan sonra bir þekilde topraða baðlanmasýdýr. Zira bu durumda dönüþ akýmýnýn tamamý RCD üzerinden geçmeyip az da olsa bir kýsmý devresini topraktan tamamlayacaðýndan cihaz içinden geçen akýmda dengesizlik olur ve cihaz açma yapar. Þekil. 15: Çapraz baðlantý yapýlmýþ nötr ve faz hatlarý Þekilde görülen hatalar ekseriya eski veya mevcut tesislerde sistem baðlantýlarý kontrol edilmeden ve gerekli düzenlemeler yapýlmadan RCD takýlmasýnda oluþur. Hatta mevcut panoda RCD cihazýný takacak yer bulunamazsa sigorta iptal edilerek yerine sadece RCD cihazýnýn takýlmasýna bile rastlanýr. 9.3-Nötr-Toprak baðlantýsý Tesislerde görülen genel hatalardan biriside PE iletkeninin RCD cihazýnýn çýkýþýnda yani yükün çekildiði tarafta nötr hattýna veya nötr barasýna baðlanmasýdýr. Bu gibi hatalardan sakýnmak için aþaðýda Þekil.16 ve Þekil.17'de görüldüðü gibi tesis baðlantýlarý yapýlmalýdýr. www.federal.com.tr EÐÝTÝM ceðinden RCD içindeki faz iletkeninden geçen akýmla nötr akýmý birbirini dengelemeyeceðinden dolayý cihaz açma yapar. Þekil.16: 1F+N+PE 3 hatlý, 1 fazlý sistemde RCD ile korumasý yapýldýðýnda sistemin doðru baðlantýsý Genellikle bir tüketici çýkýþý için bir RCD kullanýlmasý seçicilik için tavsiye olunur, ancak maliyet problemi olduðu durumlarda þekilde görülen baðlantýya uymak kaydýyla birkaç tüketici için tek bir RCD kullanýlabilir. Alçak gerilim sistemlerinde bir fazlý yüklerden dolayý üç fazýn dengeli yüklenmesi pratik olarak mümkün deðildir. Bu sebeple nötrden geçen akýmlardan dolayý nötrde küçükte olsa gerilim meydana gelmektedir. Eðer baðlantýlar Þekil.11 ve Þekil.17'de görülen þekilde yapýlmayýp nötr ile PE iletkeni cihazýn yük çýkýþ tarafýnda birbirleri ile baðlanýrsa iletkenlerin direncinin de çok küçük olmasýndan dolayý nötrde çok küçük deðerde gerilimin olmasý durumunda bile nötr ile toprak arasýnda meydana gelen ve devreden akan akým dolayýsý ile cihaz çýkýþýna baðlý herhangi bir elektrikli ev aleti olmasa dahi RCD cihazý sürekli açma yapar. Benzer bir hatada RCD cihazýndan çýkan nötr hattýnýn gerek iç tesisattaki buatlarda PE iletkeni ile karýþtýrmak suretiyle birleþtirilmesi veya kullanýlan cihaz üzerinden topraklanmasýdýr. Bu durumda da RCD cihazý sürekli açma yapar. Cihaza baðlý nötrden oldukça büyük bir üçüncü harmonik akýmý geçmesi durumunda üzerinde üçüncü harmonik tutucu filtre elemaný bulunan RCD cihazlarý kullanýlýr. 9.5 - TN-C Sistemler Bilindiði üzere TN-C sistemlerde koruma iletkeni olarak ayný zamanda nötr iletkeni olan PEN iletkeni kullanýlmaktadýr. Üç fazlý alçak gerilim þebekelerinde bir fazlý yüklerden dolayý sistemin tamamen dengeli yüklenmesi mümkün olmamakta ve hayati tehlike olmamasýna raðmen dengesiz akýmlardan dolayý PEN iletkeni gerilim altýnda kalmaktadýr. PEN iletkeni prizlerin toprak klemenslerine ve korunacak cihazlarýn metalik gövdelerine baðlandýðýndan ya prize baðlý cihaza insan temas ettiðinde veya cihazlar zemine yerleþtirildiðinde gerilim altýndaki PEN iletkeni devresini transformatörün nötr topraklamasý üzerinden tamamlayan devre üzerinden akým akýtacak ve bu akým RCD cihazýnýn açma eþik deðerine ulaþtýðýnda cihazda herhangi bir arýza olmamasýna raðmen açma yapacaktýr. Örneðin nötr hattý 10 V gerilime haiz olsun; zemine yerleþtirilen cihazýn geçiþ direnci 100 ohm olsun devreden akan akým olacak ve RCD cihazý sürekli açma yapacaktýr. Bu nedenle TN-C sistemlerde RCD cihazý kullanýlamaz. 9.4- Þebeke nötründe üretilen üçüncü harmonik akýmlarý Þebekeye baðlý deþarj lambalý Þekil.17: 3-Faz+N+PE, 5 hatlý armatürler, kesintisiz güç kaynaklarý, sistemde seçici koruma amaçlý bilgisayarlar ve elektronik cihazlar yapýlan RCD baðlantýlarý gibi lineer olamayan yükler bilindiði üzere þebekeye harmonik akýmlar Çýkýþ yüklerine baðlantýlarda her bir verirler. TN-C-S sistemlerde ise PEN iletkeni RCD çýkýþýnda baðýmsýz bir nötr ve panonun çýkýþ fiderlerinde faz baðlantýsý tesis edilecek, nötr Özellikle bu cihazlarýn ürettiði üçüncü kullanýlmayýp, sadece panonun enerji çýkýþlarý ne birbirleri arasýnda ve ne harmonikler nötr hattýný üçüncü giriþ tarafýnda PEN barasýna de nötr barasý PE barasý ile iletken harmonik akýmlarý ile yükler. Söz baðlanacaktýr. vasýtasýyla köprülenerek konusu üçüncü harmonik irtibatlandýrýlmayacaktýr. akýmlarýndan dolayý RCD içerisindeki 10. RCD ile korunan sistemde Nötr iletkeni ile PE iletkeni arasýndaki akým dengesi bozulacaðýndan hatanýn bulunmasý hatalý izolasyon RCD cihazlarý sistemde herhangi bir arýza olayý Aþaðýda verilen diyagram iki tip tarafýndan koruma yapýlan tesislerde olmasa dahi cihaz açma yapabilir. p r o b l e m i ç i n h a t a n ý n n a s ý l en önemli problemlerin baþýnda gelir. Bu sebeple RCD cihazlarýnýn çýkýþ bulunacaðýný açýklar: Nötr-toprak hatalarý sebebiyle sürekli yükleri tarafýnda korunacak 1.RCD fasýlalý veya sürekli açma açma olayýnýn farklý iki sebebi vardýr. cihazýn üreteceði harmonik miktarýna vermesi ve cihazýn reset edilememesi. göre uygun açma eþik deðerli (30mA, 2. Cihazýn test butonuna basýldýðýnda Nötr akýmý birisi RCD cihazýnýn nötr 3 0 0 m A ) c i h a z s e ç i l m e s i açma yapmamasý. kutbu üzerinden diðeri de PE iletkeni gerekmektedir. vasýtasýyla toprak üzerinden olmak üzere iki ayrý yola bölüne- www.federal.com.tr FEDERAL BÜLTEN 28 EÐÝTÝM Aralýklý veya Sürekli Açma Durumu yapýlan devrenin saðlam olduðuna kanaat getirilir. Halbuki RCD cihazlarý RCD Sürekli veya aralýklý açma yapýyor kýsa devre olmayan ve devrenin 7 kohm RCDyi devre dýþý et, Yükün baðlandýðý klemenslerde faz-toprak ve nötr-toprak düþük izolasyon direnç deðerinde arasý izolasyon direncini ölç hemen hemen 10 kohm gibi düþük Hata yerini bul ve aþaðýdaki 7 kohm veya daha düþük notu göz önüne alarak gerekli Evet deðerde direnç izolasyon direnci deðerlerinde belirli düzeltmeleri yap Hayýr bir süre sonunda açma yapabilen Cihazlarý prize tak ve çalýþtýrma düðmesini kapat (RCD dýþý olacak ve cihazlardýr. Özelikle gerek nemli ve baðlanan cihaz enerjili olmayacak) Bu durumda yukarda açýklanan tozlu ortamlarda zamanla prizlerin izolasyon ölçümlerini gerçekleþtir. içine bu gibi izolasyonu bozucu Hatalý olan cihazý belirle ve 7 kohm veya daha düþük Evet aþaðýdaki notu göz önüne alarak deðerde direnç gerekli düzeltmeleri yap maddelerin sýzmasý ile gerekse tesis Hayýr yapýlýrken gereken itinanýn RCD çýkýþýndaki faz ve nötr iletkenleri sök ve RCDyi enerjilendir. gösterilememesi nedeniyle iç RCD arýzalý RCD sürekli veya aralýklý açma yapýyormu Evet saðlam olanla baðlantýlarýnýn gevþek yapýlmasý ve deðiþtir Hayýr gerekse kullaným sýrasýnda geçici aþýrý RCD üzerinden geçen ve RCD tarafýndan korunan devrelerin hepsinde faz ve nötr iletkenlerin doðru baðlantýlý olup olmadýðýný kontrol et. RCD yüklenme ve diðer sebeplerden dolayý tarafýndan korunmuþ devrelerde hiçbir faz, nötr ve PE iletkenleri RCD çýkýþýnda göz oluþturmayacaktýr. ýsýnma meydana gelmesi priz iç RCD Cihazýnýn Test Butonunun baðlantýlarý arasýndaki izolasyonu çalýþmamasý durumu saðlayan malzemenin izolasyon direncinin çok düþmesine yol açar. RCD Test butonuna basýldýðýnda açma yapmýyor Özellikle test devresine ait terminallerdeki olmak üzere RCDnin giriþ ve yük çýkýþ tarafýndaki faz-nötr gerilimlerini kontrol et 220V gerilim varmý? Hayýr Ýmalatçý firma talimatlarýna uygun baðlantýyý saðla Evet RCDnin yük tarafýndaki faz ve nötr iletkenlerini sök Test butonu üzerindeki RCD açma yapýyormu? Hayýr RCD cihazý arýzalý Aþaðýdaki notu dikkate al Evet Nötr ve PE iletkenleri arasýndaki izolasyon direnci düþük deðerdedir. Hata yerini tesbit et ve aþaðýdaki notu göz önüne alarak gerekli düzeltmeleri yap Not: Hata yeri aranýrken göz önüne alýnmasý gereken hususlar. 1. Nötr ve PE hatlarý ve baðlantýlarý arasýnda tesisat yapýlýrken bunlara ait klemensler üzerinden veya kullanýlan cihazlarda ve hatta prizler üzerinden dikkatsizlik, kötü iþçilik vs sebeplerden dolayý temas veya sistemi etkileyecek düþük izolasyon deðeri olabilir. 2. Mevcut tesislerde ve zamanla, yeni tesislerde dikkatsizlik ve kötü iþçilik sebebiyle baðlantý terminallerinde nem, tozlanma kötü izolasyonlu malzeme kullanýmýndan dolayý ya kýsa devre þeklinde veya düþük izolasyonlu temaslar gerçekleþebilir. 3. Özellikle konuya tam vakýf olmayan personel tarafýndan hata bulunmaya çalýþýlýrken kýsa devre testinde uygulanan metotlardan birisi olan multimetrenin buzzer kademesi kullanýlýr, fakat 3-5 kilo ohm gibi düþük izolasyon deðerinde multimetre kýsa devre ikazý yapamayacaðýndan, kontrolü 29 FEDERAL BÜLTEN yangýna maruz kalýnacaktýr. Örneðin 20A nominal akým deðerinde sigortanýn koruduðu devrenin herhangi bir yerinde izolasyon direncinin 100 ohm deðerine kadar düþtüðünü kabul edelim. Bu direnç üzerinden geçen akým 220 Volt faznötr gerilim deðerinde 2,2A olacaktýr. Direnç üzerinden sarf edilen güç ise 100x(2,2)2 = 484 Watt olacaktýr. Koruma amacýyla konulan sigorta açma yapmayacaktýr. Dikkat edilirse bu güç aþaðý yukarý 500 Watt gücünde elektrik ocaðýnýn vereceði ýsýya eþit bir ýsýnma meydana getirir. Sonuç eðer RCD kullanýlmamýþsa hatalý yerde baþ gösteren sebebi anlaþýlamayan elektrik kontaðýndan çýkan yangýn olacak ve sigorta izolasyon direncinin deðeri sigorta açma akým deðerini verecek miktara 4. Yukarýda söz konusu edilen d ü þ ü n c e y e k a d a r d e v r e y i sebeplerden dolayý RCD ile korunan açmayacaktýr. devrelerde hata aranýrken hatalý baðlantý kontrolleri yapýldýktan sonra 7. Anlaþýlmasý gereken diðer bir bu cihazla korunan devrelere ait faz d u r u m d a ; R C D c i h a z l a r ý n ý n iletkenleri ile nötr iletkenleri arasýnda insan hayatýný tehlikeli elektrik ve nötr iletkenleri ile PE iletkeni ve þoklarýna karþý korumasý yanýnda toprak arasýnda izolasyon testi devrelerin izolasyon kontrolünü de yapýlmalý ve izolasyon direncinin yaptýðýdýr. Bu sebeple RCD cihazýnýn deðeri ölçülmelidir. tesis edildiði sistemlerde cihazýn sürekli veya fasýlalý bir þekilde açma 5. Söz konusu iletkenler arasýndaki yapmasý durumunda RCD ile korunan izolasyon direnç deðeri 40 kohm'un devrelerle birlikte, bu cihaz tarafýndan üstünde olmalýdýr. Bu deðerden az korunmayan diðer devrelerin izolasyon direncine haiz devrelerde izolasyon direncinin deðeri de mutlaka kullanýlan gerek iletken gerekse izolasyon testi yapýlarak tespit baðlantý cihazlarý deðiþtirilerek hata edilmesi gerekir. giderilmelidir. 8. Bütün bunlarla beraber yani devre 6. Kýsa devre testi yapýlarak arýza izolasyonunun tatmin edici seviyede bulunamayýp sonunda ya sebebi olduðu ve devre baðlantýlarýnýn uygun anlaþýlamadý veya teori ile pratik olduðu sistemlerde RCD cihazýnda birbirine uymaz denilen safsata açma olaylarý görülür. Özellikle mantýðýna kapýlýp izolasyon testi bankalar iþ yerleri gibi yerlerinde yapýlmadan RCD kullanýmýný iptal þebekeyi lineer olmayan yüklerle etmek son derece sakýncalý bir yükleyen elektronik balastlý deþarj harekettir. Zira bu izolasyon direncinin lambalý armatürler, bilgisayarlar ve deðeri zamanla çok daha düþecek bunlara baðlý kesintisiz güç miliamper mertebelerinden 5-10 kaynaklarý veya elektronik cihazlar amper seviyesine çýkacaktýr. Eðer sýkça kullanýlmasýndan dolayý bunlarýn RCD cihazýyla korunmayan devrede, meydana getirdiði üçüncü harmonik devreyi koruyan sigortanýn deðeri 20 akýmlarýnýn varlýðý sebebiyle sistemde amper ise devrenin herhangi bir herhangi bir arýza olmadýðý halde RCD yerinde meydana gelen kaçak açma yapar ve kontrolü yapan kiþi saf akýmdan dolayý açma yapmayacak ve sinus eðrisi efektif deðerine göre sonuçta anlaþýlamayan sebepten dizayn ve imal edilmiþ klasik ölçü dolayý elektrik kontaðýndan çýkan cihazý kullandýðý için bu durumu teþhis www.federal.com.tr EÐÝTÝM ve tespit edemez. Bu gibi durumlarda harmonik deðerlerin de birlikte ölçebildiði alternatif akýmýn þebekedeki mevcut dalga þekline göre ölçüm yapabilecek þekilde dizayn ve imal edilmiþ ölçü aletleri kullanmak gerekir. 11. Tüketicinin eðitimi RCD'nin tesis edilmesinden azami faydayý saðlamak için aþaðýda belirtilen hususlarýn tesisi yapan yetkili tarafýndan açýklamasý yapýlmalý ve öðretilmelidir. takýldýðýnda cihaz açma yapýyorsa o devre hatalý olabilir. Hata ihtimali olan çýkýþýn devresi açýlýr ve diðer tesis çýkýþlarý enerjilendirilir. Hata ihtimali olan devre çýkýþýna baðlý elektrikli aletlerin hepsi prizlerinden çýkartýlýr. Söz konusu olan çýkýþa ait RCD cihazý kapatýlýr. Eðer RCD açma yapýyorsa ilgili devrede bir izolasyon hatasý vardýr ve konuya vakýf elektrik teknisyeni çaðrýlýr. Açma yapmýyorsa elektrikli aletler teker teker devreye alýnýr. Devreye alýndýðý da RCD cihazýna açtýrma yaptýran alet sökülerek tamir edilmek üzere elektrikçiye teslim edilir. 1. RCD cihazý ana kesici gibi yükte açma/kapama cihazý olarak kullanýlamaz. Devreye alýnacak cihazlar arýzada kapatma riskinden dolayý RCD kapatýldýktan sonra ayný devre üzerindeki anahtarlar vasýtasýyla 12. Orta ve yüksek gerilim sistemleri devreye alýnmalýdýr. ile yüksek deðerde akým çeken AG sistemlerinde RCD kullanýmý 2. RCD cihazýnýn akým taþýma deðerleri Bu cihazlar sensörler ve RCD röleleri ve açtýrma deðerleri hakkýnda gerekli veya açtýrýcýlar olmak üzere iki bilgilendirme yapýlmalýdýr. kýsýmdan oluþur. 3. RCD cihazý korunmasý gereken devrenin koruma sistemini mükemmelleþtirir. ancak kýsa devre ve aþýrý yüke karþý koruma cihazlarýnýn yerini alamaz. Bu nedenle koruma sisteminde diðer koruma cihazlarý ile birlikte kullanýlmasý zorunludur. 4. Ýyi yapýlan bir tesiste ve iyi kullaným þartlarýnda olan elektrikli ev aletlerinde RCD açma yapmaz veya nadiren açma yapar. Bununla beraber üç aylýk süreyi geçirmemek kaydýyla test butonuna basarak cihaz belirli aralýklarla test edilmelidir. 5. RCD cihazý test uygulamasý haricinde açma yapar ve cihaz reset edilemezse kullanýcý aþaðýdaki iþlemleri uygular. Kesicilerin hepsi devre dýþý edilir veya anahtarlar açýlýr, sigortalarýn hepsi sökülür. Gerilimsiz durumda RCD kapatýlýr. Eðer bu durumda cihaz reset edilemiyorsa konuyu bilen bir elektrik teknisyeni çaðrýlýr. Cihaz reset edilip kapatýlabiliniyorsa; ana kesici veya sigortadan baþlayarak kademe ve sýra ile her bir devre enerjilendirilir. Hangi kesici kapatýldýðýnda veya hangi sigorta www.federal.com.tr 2.1. RCD sensörleri Sensörler aktif iletkenler üzerinden akan ve bu iletkenler üzerinden akan akýmlarýn vektörel toplamlarýnýn sýfýrdan farklý olmasý durumunda ortaya çýkan elektriksel sinyalini algýlayan cihazlardýr. Alternatif akým devrelerinde iki tip sensör vardýr. Akým kaçaklarýný veya kaçak akýmlarý ölçmede en çok kullanýlan toroidal transformatörler. YG.OG devrelerinde sýklýkla bazen de AG devrelerinde kullanýlan akým transformatörleri. Toroidal transformatörler Enerji altýndaki tüm iletkenleri çevreleyen ve böylece akým vektörleri toplamýna uygun olarak meydana gelen rezidüel manyetik alan tarafýndan uyarýlan bir sensördür. Bu sensörler rezidüel akýmlarý mili amperler mertebesinden onlarca amper mertebesine kadar algýlarlar. Akým transformatörleri Nötrsüz 3 fazlý alternatif akým devresinin rezidüel akýmlarýný ölçmek için kullanýlýr. Þekil. 18: Faz akýmlarýnýn vektör toplamlarý sonucu ortaya çýkan rezidüel akýmlar 3 adet akým transformatörü akým jeneratörleri olarak paralel baðlanmýþ olup çekilen akýmlar arasýnda toprak kaçaðýndan ileri gelecek akým farkýnda A ve B noktalarýnda akýmlarýn vektörel olarak toplamý sýfýra eþit olmayacaðýndan meydana gelecek rezidüel akým dolaþacaktýr. Bu rezidüel akýmdan dolayý RCD açma yaptýracaktýr. Genellikle orta gerilim ve yüksek gerilim tesislerinde toprak hata korumasýnda toprak hata akýmýnýn bir kaç on amper mertebelerinden bir kaç yüz amper mertebelerine ulaþtýðý devrelerde kullanýlan bu baðlantý sistemi Nicholson devresi olarak bilinmektedir. Bu baðlantý sisteminin kullanýlmasýnda akým transformatörünün doðruluk sýnýfýnýn %5 ile toprak hata akýmýnýn nominal akýmýn %10 undan aþaðý deðere ihtiyaten ayarlanamayacaðý dikkate alýnmalýdýr. 12.2. Özel durumlar Yüksek güç temini AG tesisleri kuvvetli akýmlarýn taþýnmasý için kullanýlan baralar ve yüksek kesitte kablolarda çok kullanýþlý Nicholson akým transformatörleri devresi akým transformatörleri kuple edilse dahi insan hayatý açýsýndan uygun ayarlanamaz. Örneðin motor devrelerinde özellikle yol alma sýrasýnda akým dengesizliklerinden ileri gelen istenmeyen açmalarý önlemek için açtýrma eþik deðeri yüksek tutulur. Bunun için aþaðýda tavsiye edilen çözümle gerçekleþtirilebilir. Eðer ana panoda transformatörün çýkýþýnda problemler ortaya çýkarsa 1. Transformatörün AG nötr çýkýþý toprak baðlantýsý üzerinde toroid FEDERAL BÜLTEN 30 EÐÝTÝM Þekil. 19: Transformatör korumasý için RCD baðlanmasý Kirchhoff kanununa göre rezidüel akým N sensörü tarafýndan algýlanýr. Ayný þekilde AG tarafýnda geliþen hatada G sensörü tarafýndan algýlanýr. Gerçek toprak hatasý halinde her iki sistemin çalýþmasý gerekeceðinden istenmeyen açmalarýn önüne geçilir. 2. Aþaðýdaki þekilde görüleceði gibi her bir çýkýþ toroid akým transformatörü vasýtasýyla paralel olarak tek bir röleye baðlanmýþtýr. Þekil.20: Çýkýþ fider korumasý için toroid yerleþimi Eðer baðlantýlarýn empedanslarýnda farklýlýklar ortaya çýkarsa her bir toroid hatalý sýfýr empedans bileþeni gösterecektir. Bu hatalarýn uygun görülen sýnýrlar dahilinde röle ayarlarýna yansýtýlmasý gerekir. Her bir toroidin sarým sargýsýna baðlý olarak algýlama yaptýðýndan duyarlýlýðý azaltmak istendiðinde sarým sayýsý arttýrýlýr. Eðer baðlantýlarýn empedanslarý arasýnda farklýlýklar varsa her bir toroid korunan sistemde bir hata olmadýðý halde bir sýfýr akým bileþeni hatasý gösterir bundan dolayý hatlar arasýnda ki hatalar bu akýmlar sýnýrlý þekilde dikkatlice yapýlmalýdýr. Yüksek Güç Çýkýþlarý Lineer toroidin güvenirliliðini saðlamak için iletken mümkün olduðu kadar toroidin merkezine yerleþtirilerek hatasýz durumda herhangi bir rezidüel akýmýn olmasýný önlemek gerekir. 31 FEDERAL BÜLTEN Kaçak rezidüel akýmlar kuvvetli akýmlarda toroid sekonderlerinde hatalý açmaya neden olacak sinyal meydana getirebilir. Bu risk faz akýmýna özellikle kýsa devre akýmlarýna baðlý olarak artar. Bu problem için iki çözüm yolu vardýr: - Gerektiðinden daha büyük çapta örneðin toroid içindeki kablo çapýnýn iki katýndan daha büyük toroid kullanmak. - Aþaðýdaki þekilde görüldüðü gibi toroid içine boru yerleþtirmek ve Gerçekte iletken tarafýndan meydana kabloyu boru içinden geçirmek. getirilen manyetik alan uzaklýkla doðru orantýlý olarak azalýr. Normal olarak elektronik olan koruma rölelerinin çalýþmasý için çok zayýf elektriksel uyarmaya ihtiyacý vardýr. Toroidler akým jeneratörü olarak çalýþmak üzere imal edilmiþlerdir. Paralel baðlandýklarýnda primer Þekil.22: Toroid içinde kablolarýn akýmlarýn vektörel toplamlarý olarak hatalý yerleþtirilmesi görüntü verirler. Þekilde A noktasýnda 3. faz bölgesel Eðer problem paralel baðlý satürasyona neden olur ve böylece kablolarda ise baðlantý aþaðýdaki herhangi bir hata olmadýðý halde þekle göre yapýlýr. rezidüel akým meydana gelir ve sonuçta hatalý açma ortaya çýkar. Ayný hata aþaðýda þekilde görüldüðü gibi toroid kablo bükümünün yakýnýna yerleþtirildiðinde meydana gelir. Aþaðýdaki þekilde hatalý açmanýn meydana gelmemesi için gerekli minimum açýklýklar verilmektedir. Þekil. 21: Paralel baðIantýlý kablolarda hatanýn giderilmesi için baðlantý þekli Þekil.23: Toroidden geçen kablonun tek büküm olmasý durumunda büküm noktasýnýn toroide olan gerekli uzaklýðý Þekil.24:. 3 damarlý kablonun toroid içinden geçirilmesi Bu iþlemi yaparken Ýletkenin merkezlenmesine, Büyük çaplý toroid kullanmaya, Borunun manyetik malzemeden yapýlmasýna dikkat edilecektir. Þekil.25: Toroidin içinden tek damarlý kablolarýn geçirilmesi Kablolar toroidin içinden þekilde görüldüðü þekilde merkezlenerek geçirilmesi gerekmektedir. www.federal.com.tr EÐÝTÝM Kendi gerilimi ile: Bu tip cihaz yardýmcý besleme kaynaklý bir cihazdýr. Fakat kaynaðý izleme devresidir. Böylece bu devre enerjilendiðinde RCD aktif hale gelir, enerjilenmediði durumda aktif halde Kablolarýn toroid içinde merkezlenmesi Þekil.26: Dikdörtgen akým sensörleri deðildir. Ýlave olarak 50 V'a kadar içinden tek damarýlý kablolarýn Þekil. 32: ToroidIerin içinden tek gerilim düþümlerinde hassas bir geçirilmesi damarlý kablolarýn yanlýþ ve doðru þekilde iþleme saðlanmasýdýr. Bu geçirilmesi cihazlar ya hata açýsýndan emniyetlidir veya deðildir. Þekil.27: Dikdörtgen akým sensörleri içinden baralarýn geçirilmesi Kablo bükümü toroid yakýnýnda yapýlmayacak Kablo büküm uzaklýðý þekilde gösterilen biçimde olmalýdýr. Þekil.33: Toroid içinden. geçen Kablo ve baralarýn dikdörtgen sensör kablonun iki bükümlü tesis edilmesi içinden geçirilmesinde ayný kurallar d u r u m u n d a o l m a s ý g e r e k e n geçerlidir. toroid ile büküm yeri arasýndaki uzaklýklar Þekil.28: Dikdörtgen akým Dikdörtgen akým sensörleri yakýnýnda kablo ve bara bükümleri yapýlmayacak büküm uzaklýklarý 280x115 mm akým sensörü için Y>25cm ve 470x160mm akým sensörü sensörlerinin içinden baralarýn yatay için Y>30 cm olacaktýr. olarak geçirilmesi Þekil.34: Dikdörtgen akým sensörleri içinden geçen iki bükümlü kablo veya baralarýn büküm noktalarýnýn sensöre olmasý gereken uzaklýklarý Þ e k i l . 2 9 : D i k d ö r t g e n a k ý m 13. Koruma röleleri ve açtýrýcýlar sensörlerinden baralarýn düþey olarak RCD röleleri ve açtýrýcýlarý besleme geçirilmesi tarzýna ve teknolojilerine göre üç sýnýftýr: Besleme tarzýna göre Kendi akýmý ile: Bu tip cihazda açtýrma enerjisi hata akýmý tarafýndan saðlanýr. Bu besleme tarzý uzmanlarýn en fazla emniyetli bulduðu bir tiptir. Birçok ülkelerde özellikle Avrupa Þekil.30: ToroidIerde beþ damarlý veya ülkelerinde meskenlerde ve basit dört damarlý ekranlý kablolara ait PE tesislerde tavsiye edilirler. (EN 61008 iletkeninin doðru baðlantý þekilleri ve EN 61009) Yardýmcý besleme kaynaðý ile: Bu tip cihazda açtýrma iþlemi bir yardýmcý enerji kaynaðýný gerektirir. Yardýmcý enerji kaynaðý hata akýmýndan baðýmsýzdýr. Genellikle elektronik olan bu cihazlar yardýmcý Þekil.31: Üç faz, üç veya dört damarlý enerji kaynaðý varsa hata akýmý ortaya kablolarýn toroid akým sensörlerinde çýktýðýnda açma yapabilirler. hatalý tesis edilmesi www.federal.com.tr Teknolojilerine göre Elektromanyetik cihazlar: Bunlar kendi hata akýmý ile çalýþan cihazlar olup, manyetik açýlma prensibine göre çalýþýrlar. Çok düþük bir elektrik gücü (100 mikro VA) açýlma kuvvetini saðlayabilir ve mekanik amplifikatör vasýtasýyla kontaklarýn açýlmasý saðlanýr. Bu tip cihazlar çok yaygýn kullaným alanýna sahip olup ayarý deðiþtirilemeyen tek açma eþik deðerine sahiptir. Elektronik cihazlar: Bu cihazlar özellikle endüstriyel tesislerde kullanýlýrlar ve aþaðýda açýklanan özelliklere sahiptirler. Çok düþük güç tüketimi Hassasiyet, ayarlanabilir açtýrma eþik deðeri Bu iki özellik aþaðýda verilen durumlar için çok elveriþlidir. Yüksek deðerli kesiciler ve kontaktörlere baðlý ayrý toroidli RCD cihazlarý 630A kadar endüstriyel kesicilerle birleþik RCD cihazlarý Elektronik cihazlarýn belirli bir miktarda enerjiye ihtiyaçlarý vardýr ve bu genellikle çok düþüktür. Karma Cihazlar: Bu cihazlarýn kullanýlmasý ile Ýþletmede doðruluk ve iþleme eþik deðerinde kesinlik, Enterferanslara karþý mükemmel baðýþýklýk ve sert akým transiyentlerine karþý uygun iþletme karakteristiði, Seçiciliði saðlamak için uygun gecikme elde edilebilinir. FEDERAL BÜLTEN 32 EÐÝTÝM 14. Sonuçlar 1. Gerek insan hayatý koruma açýsýndan, gerekse tesislerde izolasyon hatasý nedeniyle oluþabilecek yangýnlara karþý etkili olan RCD cihazlarýnýn kullanýmýný þart koþmak gerekir. 2. Enerji bakanlýðý tarafýndan konut giriþlerine takýlmasý þartnamelerde yer almasýna raðmen özellikle eski konutlarýn aþaðý yukarý hepsinde ve yeni konutlarýn pek çoðunda RCD cihazý gerek yanlýþ baðlantýlar gerekse izolasyon hatalarý sebebiyle ya sürekli veya kýsa fasýlalarla açma yaparak enerji kesilmesine sebep olmaktadýr. Kontrol için gelen elektrikçi ise sadece kýsa devre testi yapmakla yetinerek devrenin hatasýz olduðuna kanaat getirmekte veya RCD cihazýnýn arýzalý olduðunu ya da teori ile pratik birbirine uymaz mantýðýyla RCD cihazýnýn giriþ ve çýkýþý arasýný bypass ederek veya cihazý sökerek cihazýn kullanýmýný iptal etmektedir. 3. Bu sebeple yeni yapýlan konutlarda elektrik iç tesisatýnýn izolasyon direnç deðeri test edip tespit edilmeli ve diðer baðlantý testlerinin yapýlmasýndan sonra RCD cihazlarýnýn çalýþýp çalýþmadýðý kontrol edilmeli sonra enerji kullanýmýna izin verilmelidir. 4. Bundan sonra periyodik aralýklarla yukarýdaki bölümlerde açýklanan testler yapýlarak enerji kullaným güvenliði kontrol edilmelidir. 5. Eski konutlarda ayný kontroller yapýlarak tesis izolasyon seviyesi gerekirse tesisatý yenileyerek RCD kullanýmý ve enerji kullaným güvenliði saðlanmalýdýr. meydana gelmekle birlikte izolasyonun tahrip olmasýndan dolayý da izolasyon dirençlerinde zayýflamalar olmaktadýr. Bu sebeple iç tesisat yapýlýrken her bir tesisat borusundan ayrý bir linye geçirilmeli ve kullanýlan kablo dýþ kýlýfa haiz NYY veya NYM kablo olmalý ve bu suretle baðlantý karýþýklýðý ve izolasyon hatasý olmayan devreye RCD'nin tesis edilmesi gerçekleþtirilmelidir. 7. Sistemde üçüncü harmonik akýmlarýnýn varlýðý göz önüne alýnarak nötr iletkenin kesiti faz iletkene ait kablonun kesiti hangi deðerde olursa olsun en az faz iletkeni kesitinde olmalýdýr. Hatta ana daðýtým panolarýný besleyen hatlarýn nötr iletkeni toplam üçüncü harmonik akýmlarýndan dolayý gerekli kontroller ve hesaplar yapýlarak nötrden geçen akýmlar faz iletkeninden geçen akým miktarýndan fazla olabileceði ihtimaline karþý eðer üçüncü harmonik filtresi kullanýlmasý düþünülemezse mutlaka nötr iletken kesiti bu akýmlarý taþýyabilecek kapasitede faz iletkeninden büyük seçilmelidir 15. RCD cihazlarýnýn kullanýmýnda seçiciliðin saðlanmasý Tesis bölümlerindeki devre gruplarý arasýnda uygun RCD cihazlarý kullanarak seçici koruma yapýlabilir. Seçici koruma akým ve açma süresi ayarlanabilen elektronik röleleri RCD kullanarak gerçekleþtirilebilir. Elektrik tesislerinin her seviyesinde uygun karakteristikli ve açtýrma akým ve zaman eþikli deðerli RCD'ler entegre edilerek seçicilik kolaylýkla saðlanabilir. 6. Ülkemizde sýva altý tesisat NYA kablo ile ve kalitesiz PVC boru içerisinden birkaç linye hattý Þekil.35'de söz konusu entegrasyon geçirilerek yapýlmaktadýr. gösterilmektedir. Boru içinden bu kablolar geçirilirken kablo izolasyonu tahrip olmakta birkaç linye hattý bir boru içinden geçirildiðinden her bir linye hatlarýna ait nötr iletkenleri birbirine karýþtýrýlmakta ve bu nedenle konut giriþinde bulunan pano üzerindeki RCD baðlantýlarýnda baðlantý hatalarý 33 FEDERAL BÜLTEN Þekil.35: RCD'lerin seçicilik için tesis bölümlerine uygun aralýklarla yerleþtirilmesi RCD kullanarak seçiciliðin uygulanmasý Alt ve üst kademedeki RCD cihazlarý arasýnda seçiciliðin saðlanmasý için bu cihazlarýn akým ve zaman ayarlý tipte olmasý gerekir. Bu ise aþaðýda açýklanan kriterlere göre ayarlanarak saðlanýr. Çalýþma akýmý ayarlarý. Çalýþma akýmý deðerlerine bakýlmaksýzýn açtýrma süreleri. Doðru çalýþmayý saðlamak için seçicilik kurallarý Akým olarak, üst taraftaki yani besleme tarafýndaki ayar deðerleri, alt taraftaki yani enerji çýkýþ tarafýndaki deðerlerin en az iki katý olmalýdýr. Bu durumda söz konusu iþletme akým eþik deðeri bir üst standart açma eþik deðer akýmý seçilir. Örneðin çýkýþ tarafýndaki RCD açma akým eþik deðeri 30mA ise üst taraftaki RCD açma akým eþik deðeri 100 mA olmalýdýr. Açtýrma süresi olarak, besleme tarafýndaki cihazýn zaman eþik deðeri ayarý mutlaka toplam açma süresinden daha fazla olmalýdýr. Toplam açma süresi ayarlanan RCD gecikmesi açtýrma cihazýnýn kesme süresinin toplamýndan meydana gelir. Bu iki þart özetlenirse; Besleme tarafý akým eþik deðeri çýkýþ tarafý akým eþik deðeri ve besleme tarafý açtýrma süresi çýkýþ tarafý toplam açtýrma süresi olur. www.federal.com.tr EÐÝTÝM Bay Evet Olmayýn! S anmayýn ki ekonomik krizin ceremesini bir tek çalýþanlar çekiyor. Yöneticiler de zorlu ekonomik koþullarýn baskýsý altýnda çalýþýyor. Dolayýsýyla artýk yöneticiniz ile iyi iliþki geliþtirmek her zamankinden çok daha önemli. adýmýyla ilgili anýnda bilgilendirilmekten ya da müþteri ile yapýlan her yazýþmada CC'de yer almaktan hoþlanmaz. Eðer yöneticinizin beklediði oranda ve doðru yöntemle iletiþim kurmadýðýnýzý hissediyorsanýz, sormaktan çekinmeyin. Bilgi akýþýný ayarlamaya iliþkin bu çabalarýnýz karþýlýðýný bulacaktýr. 2- Dürüst olun Yöneticiler iþbirliði yapan çalýþanlarý sevse de samimi ve içten geribildirimler onlar için çok daha önemlidir. Yöneticinizin her önerdiðini tartýþmasýz kabul etmek zorunda hissetmeyin. Yeni bir strateji ya da sürecin etkinliðini sorgulamak ya da bununla ilgili daha fazla bilgi istemekte yanlýþ bir yan yok. Her yeni geliþme karþýsýnda aþýrý eleþtirel ve olumsuz olmadýðýnýz sürece patronunuz iþle ilgili konular karþýsýnda dürüst biri olduðunuz kanaatine varacaktýr. Ancak hemfikir olun ya da olmayýn bir konuda nihai karar verilmiþse yöneticinizi destekleyin ve üzerinize düþeni sorgusuz yerine getirin. Devamlý surat asan biri olmadýðýnýz sürece puan kazanýrsýnýz. Ýþlerin eski neþesinde olmadýðý ve daha az kaynakla daha fazla sonuç almak zorunda olduðunuz böyle dönemlerde yöneticiler etrafýnda iþbirliði yapan ve destekleyici çalýþanlar görmek istiyor. Ancak bu, Bay Evet olmanýz gerektiði anlamýna gelmiyor. Yeri geldiðinde konuþmaktan çekinmeyen biriyseniz kendinizden emin olduðunuz sürece þirketiniz ve yöneticiniz bakýþ açýnýzdan faydalanmak isteyecektir. Ýþin sýrrý dengeyi bulabilmekte. Herkesin faydasýna bir patron çalýþan iliþkisi geliþtirmek mümkün. Ýþte 3- Yardým teklif edin Yöneticiler en çok yeni bir iþi delege uzmanlardan tavsiyeler etmeleri gerektiði zamanda bunalýrlar. Eðer onun bu sýkýntýsýný 1- Doðru iletiþim kurun Yöneticiler yanlarýnda çalýþanlarýn fark edersiniz yapabileceðiniz bir þey üzerinde çalýþtýðý projelerle ile ilgili olup olmadýðýný sorun. Belki de sizin bilgilendirilmek ister. Ancak seviyenizde çözülebilecek bir þeydir yöneticinizi güncellemekle gözüne ve böylelikle yükünü hafifletmiþ girmek için aþýrý iletiþim halinde olursunuz. Patronunuza giderek olmak arasýndaki ince çizgiye dikkat spesifik bir iþi üzerinize almayý teklif etmek gerekir. Özellikle de günümüz etmeniz onun iþleri delege etmesini ofis koþullarýnda e-posta ve anýnda kolaylaþtýracaktýr. Ýyi bir takým mesajlaþma araçlarý sayesinde oyuncusu olarak algýlanmak da iþi düþündüðümüzü anýnda paylaþmak cabasý. mümkün. Ýletiþimin hýzýna kapýlmayýn ve önemli olanýn ölçülülük olduðunu unutmayýn. Yöneticiler projenizin her www.federal.com.tr 4- Tehlikelere karþý uyanýk olun Hiç kimse, özellikle de iþ ortamýnda neler olup bittiðini bilmekle yükümlü olanlar nahoþ sürprizlerden hoþlanmaz. Bunu aklýnýzdan çýkarmayýn ve yöneticinizin hassas olduðu konu ve müþteriler ile ilgili farkýndalýðýnýzý artýrýn. Konu bu hassas ve önemli meselelere geldiðinde yöneticinizi geliþme ve aksilikler konusunda uyarmayý ihmal etmeyin. Böylelikle ona hazýrlýklý olma ve muhtemel sorunlarýn önüne geçme þansý tanýrsýnýz. 5- Yiðidin hakkýný teslim edin Yöneticinizle her zaman göz göze gelemeseniz de pozitif duygularýnýzý hissettirmek için bazý fýrsatlar bulabilirsiniz. Yönetim katlarýnda altýnda yöneticinizin imzasý olan baþarýlar hakkýnda konuþarak hem yöneticinizin hem de departmanýnýzýn elini güçlendirebilirsiniz. Kimse riyakarlýk yapmak istemez, ancak unutmayýn ki doðru yapýlmýþ bir iþin hakkýný vermek saðduyulu bir davranýþtýr. Diðer yandan yöneticiniz ile ilgili dolanan eleþtirilerin bir tarafý olmamaya özen gösterin. Ýþ yeri iliþkileri söz konusu olduðunda Eðer iyi bir þey söylemeyecekseniz konuþmamayý tercih edin kuralý her zaman iþe yaramýþtýr. FEDERAL BÜLTEN 34 EÐÝTÝM Ekip Olmayý Baþarabiliriz E kip, birbirini tamamlayan yetenek ve becerilere sahip kiþilerden oluþan ve kendilerini topluca sorumlu hissederek ortak bir amacý gerçekleþtirmeye çalýþan kiþilerin oluþturduðu yapýlardýr. BÝR KADROYU EKÝP YAPAN NÝTELÝKLER Bir þirkette ekip anlayýþý ve felsefesinin geliþebilmesi için ekip üyelerinin belirli yetenek ve becerilere sahip olmalarý gerekir. Bu becerilerin en önemlileri þöyle: Sorumluluk üstlenme Sorumluluk üstlenme, ekip üyesinin bir þeyleri yapma veya yapmama konusunda veya bir þeyleri ayný þekilde sürdürme konusunda taahhütte bulunmasýdýr. Taahhütte bulunma davranýþ deðiþtirmeyi, yeni davranýþlar kazanmayý bir iþi üstlenmeyi, performans göstermeyi gerektirir. Rakamlarla konuþma Ekip üyelerinin görevleriyle, müþterilerle, grubun performansýyla ilgili görüþ ve düþüncelerini dile getirirken rakamlarla konuþmasýný saðlayacak araþtýrmacý bir kiþilik yapýsýna sahip olmasýný saðlar. Görüþler ölçüme, bilgi ve veriye dayalý Ekibin baþarýlý olmasý için gerekli olan olmalýdýr. en önemli araç ise, bu iþ yapýþ biçimini þirket kültürü içerisine entegre Ýletiþim yeteneði etmek. Bu tarz çalýþmaya açýk Ekip üyeleri, grubun daha aktif bir olmayan yapýlarda ekip çalýþmasý bir üyesi olarak sürekli olarak bilgi veren temenniden öteye geçmiyor. Þirketin bilgi araþtýran birlikte deðerlendirme iþleyiþi, yönetiminin insan kaynaklarý yapan, karar verme sürecinde görüþ politikalarý, yönetim tarzý ekibin ve düþüncelerini dile getiren bir kiþi baþarýsýnda kilit rol oynuyor. olmalýdýr. Ekip kavramýný, Birbirini tamamlayan yetenek ve becerilere sahip kiþilerden oluþan ve kendilerini topluca sorumlu hissederek ortak bir amacý gerçekleþtirmeye çalýþan kiþilerin oluþturduðu yapýlar olarak tanýmlamak mümkün. Ekibin oluþturulmasý, üyelerin birbirine davranýþý, yöneticinin ve þirketin tarzý verimi baþarýyý olumlu ya da olumsuz etkiliyor. Belki de sizin ekip sandýðýnýz sadece 'iþ arkadaþlarý'dýr. Þirketlerin birinci önceliði sistem içerisinde ekip ruhuyla hareket edilmesi ve baþarý ya da baþarýsýzlýðýn paylaþýlmasý. 35 FEDERAL BÜLTEN Güven geliþtirme Ekip üyelerinin geliþtirmeleri gereken bir diðer yetenek birbirlerine güvenmeyi öðrenmektir. Güven geliþtirme açýk olmayý, sadakati, istikrarlýlýðý, dürüstlüðü ve becerikliliði içerir. Güven geliþtirmede etik deðerler kadar fiziksel ve zihinsel yetenekler de önemlidir ve bu ikisi birbirini bütünler. www.federal.com.tr EÐÝTÝM EKÝP ÝÇÝNDE YÖNETÝCÝNÝN ROLÜ NE OLMALIDIR? Yönetici, kendini ekibin bir parçasý olarak görmeli. Yeri geldiðinde kendini kenara çekmeyi bilmeli. Öðreten, yardýmcý olan, çabalayan, destek veren kiþi olmalý. Anlaþmazlýklarý ve karþýt görüþleri iyi yönetmelidir. iYi BiR EKiP ÜYESi NASIL OLUNUR? Davranýþlarýnýn tümü görevin yerine getirilmesi amacýna göre düzenleyen ekip üyeleri, giriþken ve iþ bitirici, bilgi araþtýran bulan ve çýkaran, çalýþma arkadaþlarýna cesaret verme ve onlarý teþvik eden, üyeler arasýndaki farklýlýklarý uyumlaþtýrma ve onlarý uzlaþtýrmayý deneyen, davranýþ standartlarýný ve kurallarýný belirleyen karakteristik özellikler taþýr. Ýþbirliði yapma, üyeleri dinleme ve onlara önem verme, katýlmaya teþvik etme, üyelerin kendilerini ifade etmelerini saðlama gibi diðer özellikler taþýyabilir. Burada önemli olan ekip yöneticisinin kimin hangi rolü üstlendiðini ve bunu tam olarak yerine getirip getirmediðini görmesidir. KÖTÜ EKÝP ÜYESÝNÝN TÝPÝK DAVRANIÞLARI -Saldýrganlýk, -Ýþbirliði yapmaktan kaçýnmak, -Toplantýlara mazeretsiz ve habersiz katýlmamak, -Grubu, kiþilerin itiraf etme yeri olarak kullanmaya çalýþmak, -Ýlgisiz konular hakkýnda çok fazla konuþmak, -Dikkati çekmek veya tanýnmak için rekabet etmek, -Diðer üyeleri hareket ve tavýrlarýyla küçümsemek, -Kinayeli sözlerle üyelerin kiþiliðine saldýrmak, -Saygý ölçüsünü aþan sözcükleri kullanmak. BAÞARILI BÝR EKÝP KURMAK ÝÇÝN -Hedef birliði saðlanmalý. -Ýletiþim altyapýsý kurulmalý. -Performans göstergeleri belirlenmeli ve ekibe açýklanmalý. -Ara hedeflere ulaþýldýðýnda ekip olarak kutlama fýrsatlarý yaratýlmalý. -Ortak eðitim sürecine önem verilmeli. -Ekiplere verilen yetkiler zaman içerisinde, ekip performansý iyileþtikçe artýrýlmalý. -Kurumsal teþvik sistemleri de ekip performansýný artýrýcý þekilde Diðer yandan bazý ekip üyeleri de yapýlandýrýlmalý. 'koruyucu' olarak tanýmlanan - E k i p y e n i e l e m a n l a r l a davranýþ özellikleri taþýr. Ana hedefi, zenginleþtirilmeli. ekip içindeki iliþkileri geliþtirmek olan bu kiþiler, görevden çok Esen ayný rüzgarla bir gemi batýya iliþkilere ve grup moraline önem gider, bir diðeri doðuya. Hangi yöne verme eðilimi taþýr. Ekibin baþarýya gideceðini belirleyen rüzgar deðil, ulaþmasýnda önemli olmasýna yelkenlerdir. Belirlediðiniz rotaya karþýn temel halini aldýðýnda bu ulaþmak için yelkenin yönünde baðlýlýðýn performans üzerinde hemfikir olmalý ve tüm ekip bu olumsuz etki yarattýðý biliniyor. uðurda gerekeni yapmalýdýr. www.federal.com.tr FEDERAL BÜLTEN 36 EÐÝTÝM Karar Verme Gurusu i yi yönetici olmanýn yolu doðru kararlar almaktan geçiyor. 'Karar verme gurusu' Carl Spetzler altý adýmlý karar verme tekniði ile IBM gibi büyük þirketlerin üst üzey yöneticilerinin karar almasýný kolaylaþtýrýyor. Karar almak oldukça sancýlý bir süreç ama özellikle de söz konusu olan bir þirketse 'en kötü karar kararsýzlýktan iyidir' deyip kenara çekilmek mümkün deðil. Bir yönetici her þeyden önce þirketi için en doðru kararý vermekle mükellef. Spetzler'a göre yöneticiler temelde üç tür karar veriyor; stratejik, tipik ve anlýk kararlar. Ünlü 'karar verme gurusu' bu kararlarý þöyle tanýmlýyor: a- Stratejik kararlar: Yöneticilerin kurumsal ya da kiþisel seviyede hayatý tümden www.federal.com.tr þekillendirecek etkileri olan bu tip kararlarý almak için haftalarý ve aylarý vardýr. Stratejik kararlar çok önemlidir ve içlerinde büyük oranda belirsizlik ve karmaþa barýndýrýr. Düþünüp sonuç çýkarmak zor bir süreçtir. 1- Doðru çerçeve: Ýlk etapta doðru problemi çözdüðünüzden emin olun. 2- Ne istediðiniz konusunda netlik: Hissedar deðerini maksimize etmek mi istiyorsunuz yoksa sadece ayakta kalarak zararý minimize etmek mi, karar verin. b- Tipik kararlar: Bu kararlar çoðunlukla birkaç saat süren ekip toplantýlarýnýn ardýndan 3- Yaratýcý alternatifler: alýnýr. Bu kararlarýn etkisi büyük Karar vermeden önce baþka yaratýcý olabilir ve karara bir iþbirliði alternatifler de geliþtirmelisiniz. sürecinin sonucunda varýlýr. 4- Doðru bilgiye ulaþmak: En iyi alternatifi seçmek istiyorsanýz c- Anlýk kararlar: Yöneticiler bu tür anlýk kararlarý elinizde mutlaka belirsizliklerle ilgili alýrken beynin hýzlý örnek tanýma de bilgi olmalý. yapan farklý bir bölümünü kullanýr. Ellerinde sadece sýnýrlý ya da eksik 5- Muhakeme gücü: bilgi bulunur ve karar verirken Neyi bilip neyi bilmediðinizi alýþkanlýkla g e ç m i þ t e k i muhekeme edebiliyor olmalýsýnýz. deneyimleriyle benzerlikler ararlar. 6-Gerçekleþtirmek için taahhüt: Peki, belirsiz iþ ortamýnda yöneticiler Çünkü bir karar en zayýf halkasýndan için bu farklý karar türleri nasýl etkili daha güçlü deðildir. oluyor? Spetzler bunun için önce iyi bir kararýn nasýl olmasý gerektiðini Spetzler bir takým liderinin her altý tanýmlýyor. Ona göre iyi bir karar adýmda da baþarýsýzlýða uðrayaiçinde altý etken barýndýrýyor. bileceðini söylüyor. Birçok yönetim FEDERAL BÜLTEN 38 EÐÝTÝM ekibine eðitim veren Spetzler eðitimlerde iyi bir kararýn etkenlerini anlattýktan sonra yöneticilere kurumlarýnda karar verirken baþarýsýzlýða uðradýklarý zamanlarý soruyor. Ardýndan halkalarýn hangisinin daha zayýf olduðu ve baþarýsýzlýða neden olduðu sorusu geliyor. Bu sorulara verilen yanýtlar farklý. Örneðin bazý kurumlarda yöneticiler karar vermek için gerekli olan bilgiye sahip deðil. Bu yüzden de deneyim ve sezgilere dayanan kararlar vermek durumunda kalýyorlar. kolay hale gelmeye baþlýyor. Örneðin ertelemeye meyilli bir kiþiliði olan birini ele alalým. Spetzler'a göre böyle bir yöneticinin büyük resme ve yaratýcýlýða odaklanmasý ve bu anlamda belli bir olgunluða eriþen projeyi her biri konusunda uzman çalýþanlar arasýnda paylaþtýrmasý gerekiyor. Çünkü ancak böyle yapýlýrsa iþler zamanýnda yetiþir. Eðer çalýþanlarýný izlemezse böyle bir yöneticinin baþý derde girecektir. Spetzler, kiþiliðinin farkýnda olmayan yöneticinin, problemi çözmek yerine ertelediðini söylüyor. saðlamasýný yaparak baþarýlý olup olmadýðýný sýnýyor. Þöyle ki, bir karar alýnýyor ve sonrasýnda alýnabilecek diðer alternatif kararlar alt alta sýralanýyor. Buna hýz stratejisi deniyor. Danýþmanlýk alan þirketin Spetzler'in ekibiyle birlikte aldýðý en iyi karar þirketin kullandýðý hýz stratejisi ile karþýlaþtýrýlýyor. Böylelikle baþarýsýzlýk ihtimali olan hatalý kararlarýn önüne geçilmiþ oluyor. Yöntem deðer tahribatýný engelliyor ve birçok deðer yaratýyor. Çünkü sezgisel kararlar alýnýrken masanýn üzerindeki birçok deðeri kaybetmek mümkün. Karar vermede kiþiliðin de etkisi var. Alýnan kararlarýn saðlamasý yapýlýyor. Ý n s a n l a r d o ð a l e ð i l i m v e Anlaþýlan o ki IBM gibi þirketler alýþkanlýklarýnýn farkýna varmaya Spetzler'a boþuna güvenmiyor. baþladýðýnda onlarý önlemek daha Ç ü n k ü S p e t z l e r y ö n t e m i n i n Bitmeyen Ýsteklerimiz Ve Biz Bir zamanlar daðda, kýzgýn güneþin altýnda, mermer taþlarýný yontmaktan bezmiþ bir mermer yontucusu varmýþ... 'Bu hayattan býktým artýk... Yontmak! Devamlý mermer yontmak... Öldüm artýk! Üstelik bir de bu güneþ, hep bu yakýcý güneþ! Ah! Onun yerinde olmayý ne kadar çok isterdim, orada yükseklerde her þeye hakim olur, ýþýnlarýmla etrafý aydýnlatýrdým...' diye söylenir dururmuþ yontucu. Bir mucize eseri olarak dileði kabul olmuþ ve yontucu o an güneþ oluvermiþ. Dileði kabul edildiði için çok mutluymuþ. Fakat tam ýþýnlarýný 39 FEDERAL BÜLTEN etrafa yaymaya hazýrlandýðý sýrada ýþýnlarýnýn bulutlar tarafýndan engellendiðini fark edince... 'Basit bulutlar benim ýþýnlarýmý kesecek kadar kuvvetli olduklarýna göre benim güneþ olmam neye yarar!' diye isyan etmiþ... 'Madem ki bulutlar güneþten daha kudretli bulut olmayý tercih ederim...' demeye kalmadan hemen bulut olmuþ... Dünyanýn üzerinde uçmaya baþlamýþ, oradan oraya koþturup yaðmurlar yaðdýrmýþ, fakat birdenbire ortaya çýkan rüzgar bulutlarý daðýtmaya yetmiþ. 'Ah! Rüzgar geldi beni daðýttý, demek ki en kuvvetlisi o. Öyleyse ben rüzgar olmak istiyorum...' diye karar deðiþtirmiþ bu sefer... Ve dünyanýn üzerinde esip durmuþ, fýrtýnalar estirmiþ, tayfunlar meydana getirmiþ. Fakat birdenbire önünde kocaman bir duvarýn ona mani olduðunu görmüþ... Çok yüksek ve çok saðlam bir duvar... Bu bir daðmýþ... 'Basit bir dað beni durdurmaya yettiðine göre benim rüzgar olmam neye yarar...' diye düþünmüþ... Bu sefer de dað oluvermiþ... Ve o anda bir þeyin ona durmadan vurduðunu hissetmiþ... Kendinden daha güçlü olan, onu içinden oyan þey... Bu, küçük bir mermer yontucusuymuþ.... www.federal.com.tr EÐÝTÝM Bir Fark Yaratmak Bir bahar günü, kör bir adam dilencilik yapýyormuþ. Dizlerinin dibine bir tabela koymuþ. Üzerinde «DOÐUÞTAN KÖR» yazýlýymýþ. Herkes dilencinin önünden geçip gidiyormuþ. Bir reklamcý bunu görmüþ. Tabelayý almýþ ve arkasýna bir þeyler yazmýþ, olduðu yere tekrar býrakmýþ. Ne olduysa olmuþ... Gelip geçen ve bu tabeladaki yazýyý okuyan herkes baþlamýþ dilencinin önündeki þapkaya durmadan para atmaya... Bir cümle yetmiþ onca kiþiyi ekilemeye ve dilencinin þapkasýnýn kýsa sürede aðzýna kadar parayla dolup taþmasýna : «Güzel bir bahar günü ama ben baharý göremiyorum.» Mýsýr Piramitlerinin Sýrrý 1- Her biri 200 ton olan taþlardan inþa edilmiþtir. Ve 6-Kirletilmiþ suyu bir kaç gün piramitin içerisine bu taþlarý temin edebilecek mesafe, yüzlerce km. koyarsanýz, suyu arýtýlmýþ olarak bulursunuz. uzaktadýr. 7-Piramitlerin içinde süt bir kaç gün taze kalýr ve daha 2-Bu taþlarýn nasýl getirildiði bilinmemektedir. sonra hiç bozulmadan yoðurt haline gelir. 3-Piramit kimin adýna yapýldýysa , onun bulunduðu 8-Bitkiler piramitlerin içinde daha çabuk büyür. odaya yýlda 2 defa güneþ girmektedir. (Doðduðu ve tahta çýktýðý günlerde) 9-Piramitin içine býrakýlan su 5 hafta bekletildikten sonra, yüz losyon olarak kullanýlýr. 4-Mumyalarda radyoaktif madde bulunduðundan, mumyalarý ilk bulan 12 bilim adamý kanserden 10-Çöp bidonu içindeki yemek artýklarý, hiç koku ölmüþtür. yayýlmadan mumyalaþýr. 5-Piramitlerin içerisinde ultra sount, radar, sonar gibi 11-Kesik, yanýk, sýyrýk gibi yaralar piramitin içinde cihazlar çalýþmamaktadýr. daha çabuk iyileþme eðilimi gösterir. 12-Piramitin bazý odalarýnda, içinde ne olduðu hakkýnda bir bilgi yoktur. Araþtýrmacýlarýn çoðu ya içinde kaybolmuþ, yada ayný yerde bir kaç tur atmýþ fakat içini görememiþlerdir. 41 FEDERAL BÜLTEN www.federal.com.tr Türkiyeden Dünyaya FEDERAL ELEKTRÝK Yatrm ve Ticaret A.Þ. FEDERAL PAZARLAMA ve Ticaret A.Þ. FEDERAL DIÞ TÝCARET A.Þ. FEDERAL AYDINLATMA Elektronik San. ve Tic. Ltd. Þti. FEDERAL SIMON Pazarlama ve Ticaret A.Þ. FEDERAL SIMON Elektromekanik San. ve Tic. A.Þ. FEDERAL ELECTRIC Trading LTD. UK. FEDERAL ELECTRIC EGYPT JV UZFEDERALGAZ LLC. Özbekistan FEDERAL MERMER Tic. ve San. Ltd. Þti. FEDERAL MARBLE INC. USA. FEDERAL SÜS BÝTKÝLERÝ Fidancýlýk San. ve Tic. Ltd. Þti. www.federal.com.tr